Professional Documents
Culture Documents
Violin
Violin
نام درس:کاربینی
واحد 46تهران
1
2
فهرست مطالب:
مقدمه4 .......................................................................................................................................................................................................
خانواده ویلن9............................................................................................................................................................................................
ویبراتو13.......................................................................................................................................................................................................
گلیساندو13..................................................................................................................................................................................................
پرتامنتو13 ..................................................................................................................................................................................................
آرشه15 ........................................................................................................................................................................................................
رپرتوار ویولن31.........................................................................................................................................................................................
منابع52........................................................................................................................................................................................................
3
مقدمه:
موسیقی علمیترین هنر و ویلن کمال هنر نجاری است ،این ساز از نظر مکانیزم و ساختمان ،ساده
و از حیث صدا دهندگی پیچیده است.
ویلن چه از لحاظ تاریخی و چه از لحاظ هنری سازی بسیار مسحورکننده است،یک نوازنده ممکن
است ویلنی با چهارصد سال قدمت داشته باشد،اما همین ساز اختالف مهمی با نمونه ای که دیروز
ساخته شده است ندارد،آنچه این ساز شکننده و ظریف تحمل نموده تکامل طرح و ساختمان آن
بعنوان سازی پر احساس و گویا و نیز شیئی زیباست.
4
پیدایش و تکامل
ردیابی مبادی و ریشه های پیدایش ویلن آسان نیست.در کندهکاریها و نگاره های اروپایی از حدود سال
900میالدی،سازهایی به چشم میخورند که با آرشه نواخته میشوند،اما تفسیر این نگاره ها دشوار است و نام
هایی که به این سازها داده اند متفاوت است و با یکدیگر تداخل دارد.
ربک،مانند لوت از بطن فرهنگ اعراب مغربی آمده است.بدنه نیمه گالبی شکل آن یک تکه چوب بود که میان
آن کنده و خالی میشد و بر روی آن ورقه ای از پوست قرار می گرفت.
فیدل قرون وسطی که در قرن دوازدهم ظاهر میشود،صفحاتی مسطح در قسمتهای باالی،پایینی و جانبی و
نیز ساختمانی تغییر پذیر داشت که با ساده ترین طرح جعبه های مستطیلی تا الگوهای پیچیده گوتیک قابل
تطبیق بود(.فیدل،واژه ای نزدیک به ویلن به نظر میرسد،اما امروز آن بار معنایی فنی و تکنیکی را ندارد)
سازی بزرگ با صفحه باالیی مسطح و خرکی کوتاه که به طور عمودی نواخته میشد و در دامان نوازنده و یا
در میان زانوهایش قرار میگرفت.با این همه،ساز متکامل و بلند آوازه ی آن دوران در
ایتالیا،لیرادابراچه،مهمترین سلف ویلن بوده است.
در سال 1508میالدی اولین انواع ویلن ها در هنر ایتالیایی ظاهر شده اند،اما نمونه های اصلی موجود از این
دوره سرنوشت ساز ،ویل های ونیزی هستند0
اگه چه این تمایل وجود دارد که این نمونه ها را به عنوان پیشگامان ویلن بخوانیم،اما احتماال این تغییر و
تحوالت همزمان در هر سه ویول،لیرا و ویلن(در کنار وابستگانش،ویوال و ویلن سل)وقوع یافته است.
5
تقریبا همه کشورهای اروپایی مدعی ابداع ویلن هستند ،اما هیچ کدام نمیتوانند با قاطعیت بر تفوق تاریخی
ایتالیا در این زمینه غلبه نماید،خواستگاه همه سازندگان بزرگ-شاید تنها با یک استثنا-از کرمونا،برسیا یا ونیز
است.
سازندگان ویول و لوت در شمال ایتالیا که در سالهای آغازین قرن شانزدهم دوران اوج شکوفایی کار خود را
میگذراندند،به واسطه رونق تجارت ونیزیها و تمایل ایشان به سرگرمی های موقر به کار خود تشویق
میشدند.لوت ساز به معنای سازنده همه سازهای زهی درآمد و در کارگاه او سازهای متنوع و زیبای بسیاری
شکل گرفت که ویلن یکی از آنها و در نهایت موفقترین آنها بود.
شیوه سازندگان متاخر برسیا بسیار شبیه به ساخت ویول بود که در آن شهرتی داشتند،اما روشهای طراحی و
ساخت ویولن آندرا آماتی حتی در قدیمی ترین ویلن های موجود او به تاریخ 1564اصیل و منحصر بفرد
است ومعیاری برای سازندگان ویلن حتی تا امروز شده است.
شکل مطلوب امروزی ویلن بجز شکل دسته در 1710میالدی جایگاه خود را یافت و این امر بسیار مدیون
کارهای آنتونیو استرادیواری بود.
آندرا آماتی(قبل از )1577-1505اولین سازنده اهل کرموناـ بزرگترین مرکز ساخت ویلن است که نامش ثبت
شده است.
نیکولو آماتی( )1684-1596نوه آندرا آماتی احتماال مهمترین فرد این خانواده است.
قالب بزرگ او تمام اصالحات گذشته و تغییراتی را که خود او ایجاد کرده بود،در بر میگرفت.
امروزه سازهای او از پر طرفدارترین مصنوعات کارگاه آماتی ها است،زیرا به دلیل قالب بزرگتر از توانایی
صدادهی بیشتری برخوردار است.
در سال 1630طاعون در کرمونا افراد زیادی را از بین برد و نیکولو بدون هیچ وارثی بالفصل،شاگردانی را
پذیرفت که مشهورترین انها،با اختالف فاحش با دیگر شاگردان،آنتونیو استرادیواری()1737-1644بود.
6
ویلن مسیح ساخته سال 1716میالدی بوجود آمد ،سازی که بخاطر نگهداری در حد کمال مطلوب احتماال
گرانبهاترین ویلن در تمام دنیاست.
عالوه بر آماتیها و استرادیواریها مشهورترین سازندگان اهل کرمونا خانواده گوارنری بودند.
7
شکل ظاهری و قسمت های مختلف ویلن
حلزونی شکل
گوشی ها
شیطانک
دسته
سیم ها
شیارf
خرک
سیم گیر
8
داخل بدنه قطعه چوب به نام sound postقرار دارد که باعث انتقال صوت می شود و دسته ساز که محل
انگشت گذاری است finger boardنامیده می شود و در قسمت باالیی آن جعبه گوشی قرار دارد که گوشی
های کوک ساز بر روی آن قرار داده می شود .به انحنای حلزون شکل انتهای دسته سازهای ویولون هم
scrollگفته می شود.
خانواده ویولن
ساز های زهی آرشه ای شامل :ویولن ،ویوال ،ویولنسل وکنترباس هستند که به این نوع سازها به اصطالح
کوردوفون میگویند که معادل فارسی آن «زه صدا» است.
ویژگی ها و عواملی که باعث میشود آهنگسازان از خانواده بزرگ ویولن استفاده کند عبارتند از:
_5قابلیت های ویژه در اجرای صداهای با پارچه یا بدون آرشه مانند اجرای پاساژ های تند ملودی آرام یک
کشیده پرشها کلیدها دوبل نت ها و آکورد های گوناگون.
_6اجرای صدای ممتد و طوالنی که به دلیل آرشهای بودن این سازها نسبت به سازهای بادی این مزیت
را دارند که بدون نفس گیری میتوانند نت های طوالنی را اجرا کنند.
9
در تمامی سازهای ویولن چهار سیم کشیده میشود به جز کنترباس که در آن میتواند تعداد سیمها به 5
سیم نیز برسد هر سیم به دور یک گوشی پیچانده میشود و از روی شیطانک و خرک میگذرد و به در انتهای
ساز که سیم گیر در آنجا قرار دارد وصل میشود.
بر روی بدنه دو شیار وجود دارد که به دلیل شباهت آنها به حرف fانگلیسی به شیار های اف معروف هستند
که باعث میشود بدنه ساز به راحتی مرتعش شود انتقال دهنده صدا از بدنه نیز هستند.
کوک سیم های ویولن ،ویوال و ویولن سل به فاصله پنجم درست از یکدیگرند ولی سیمهای کنترباس با فاصله
چهارم درست از یکدیگر کوک میشوند یعنی در ویولن هر سیم با سیم بعدی در فاصله پنجم درست قرار دارد
و در کنترباس هر سیم با سیم بعدی در فاصله چهارم درست قرار دارد.
1
تمامی کوک ها از سیم بم به زیر است
10
انگشت گذاری
در ویولون نت های وجود دارد که نوازنده بدون استفاده از دست چپ و انگشت گذاری می تواند آنها را اجرا
کند که به این نت ها نت های دست باز می گویند.اما تعداد این نت ها محدود است و نوازنده برای اجرای
نت های بیشتر باید از دست چپ استفاده کند و با انگشت گذاری این نت ها را اجرا می کند .دستان نوازنده
هر چقدر به سردسته نزدیکتر باشد صدا بم تر یا پایین تر است هرچقدر به بدنه نزدیکتر باشد صدا زیرتر یا
باالتر است .اصول انگشت گذاری در تمام سازهای این خانواده تقریباً یکسان است فقط در سازهای مانند
ویولون سل و کنتر باس کمی تفاوت دارد.
آکورد نواختن دو یا چند نوت به طور همزمان روی سیمهای مجاور است .دوبل نت ها دو نوع هستند
در همه انواع سازهای زهی نواختن دو نت به طور همزمان در دو سیم مجاور با انگشت گذاری روی دو نت
است و سپس آرشه کشیدن روی هر دو سیم امکان پذیر است.
-3نواختن آکورد های سه تایی یا چهارتایی روی سیمهای مجاور در ویولن و ویوال امکانپذیر است و آنها را
آکوردهای سه صدایی یا چهارصدایی مینامند ،و برای اجرای این آکورد ها باید فشار بیشتری به آرشه آورد تا
همه نت ها به صورت همزمان شنیده شوند.اجرای آکورد های سه صدایی زمانی خوب صدا میدهند که با
دینامیک نسبتاً باال صورت گیرد و اجرای آکورد های سه و چهار صدایی با دینامیک باال برای نوازنده خالی از
اشکال نیست.
-4آکورد های چهار صدایی معموالً به صورت آرپژ نواخته می شوند زیرا آرشه قادر نیست بیش از دو نت را
همزمان به صدا درآورد .انحنای آرشه های قرن 18و 17خم تر از آرشه قرن بیستم بودند و امکان همزمان
نواختن آکوردهای چهار صدایی بیشتر بود .انحنای آرشه های قدیمی بیشتر به طرف بیرون بوده در حالی
که انحنای آرشه های کنونی بیشتر به طرف داخل است.
موفقترین دوبله ها و اکورد های سه صدایی و چهار صدایی آنهایی هستند که یک یا دو نوت آنها دست باز
اجرا شود.
11
تقسیم بندی ساز های زهی
در مقابل هر پوپیتر دو نوازنده سازهای زهی قرار می گیرد برای اجرای دوبل نت ها نوازنده سمت راست نت
های باالیی و نوازنده سمت چپ نت های پایین را اجرا میکند برای مشخص شدن این تقسیم بندی از واژه
) divisiیا به طور خالصه (div.استفاده می شود.
اگر واژه divisiباالی بخش نباشد هر نوازنده باید به صورت دوبل نت بنوازد در بعضی مواقع نیز عبارت
non div.نوشته میشود تا نوازنده مطمئن شود که باید به صورت دوبل نت را اجرا کند زمانی که divisi
پایان میپذیرد از واژه (unisonیا به طور خالصه )unis.استفاده میشود.
اگر آهنگساز بخواهد آکورد های سه تایی به وسیله سه نوازنده مختلف اجرا شود و الزم است باالی آن بخش
عالمت div.a3در تقسیمات چهارتایی عالمت div.a4را بگذارد.
وقتی تقسیمبندی به وسیله پوپیتر است پوپیتر اول نت های باالیی را اجرا میکند و پوپیتر دوم نت های
پایینتر را اجرا میکند بهترین حالت این است که در هر بخش سه یا چهار خط نوشته شود و تقسیم بندی با
عبارت divide by standمشخص شود.
اگر در اثری آهنگساز نیاز داشته باشد نصف یک بخش را سازهای زهی بنوازند آن بخش باید با واژه half
عالمت گذاری شود.
در این حالت نوازندگانی که سمت چت پارتیتور نشستند نباید بنوازند و گاهی ممکن است الزم شود که
نوازندگان یک بخش با همدیگر بنوازند که برای این از واژه ی allدر پارتیتور استفاده میشود.
12
ویبراتو
بیشتر نوازندگان سازهای زهی برای زیباتر کردن تنی که کشیده میشود از ویبراتو استفاده میکنند .ویبراتو با
فشاردادن انگشت به نرمی بر روی سیم بر روی نت مورد نظر با عقب و جلو بردن انگشت در طول سیم
صورت می گیرد .این تکنیک باعث افزایش شور و هیجان صدا می شود بدون آنکه فرکانس صدا تغییر کند.
non vibratoیا senza vibratoاستفاده پخش آهنگ صدای رنگ پریده و خشک بخواهد از اصطالح
میکند.
گلیساندو
تکنیک گلیساندو نیز بین تمام سازهای زهی مشترک است .این تکنیک با سر دادن انگشت روی سیم از یک
نت به نت دیگر صورت میگیرد معمو ًال با یک خط که نت اول و آخر را به هم وصل می کند و باواژه در باالی
خط و یا بدون ذکر این واژه (gliss.) glissandoدر باالی این خط قرار میگیرد وقتی گلیساندو در یک
آرشه طوالنی لگاتو یا متصل اجرا شود تمام فواصل بین اولین و آخرین نت شنیده می شود .سر دادن انگشت
هم به صورت باال رونده و هم پایین رونده امکان پذیر است.
پرتامنتو
دو نتی که از یکدیگر فاصله زیادی دارند طبیعی تر و با بیان بهتر به هم وصل میکند .این تکنیک به ندرت در
پار تیتور وجود دارد .وقتی port.در پارتیتور می آید نشان می دهد که نوازنده حداقل سر
دادن را بین دو نت ایجاد میکند نوازنده میخواهد گلیس را جدا کنند سر دادن انگشت را با حجم زیادی
از صدا و توام انجام میدهد.
13
در موسیقی آوازی پورتامنتو همین گونه اجرا می شود .در صورتی که در موسیقی سازی مانند پیانو معنی
کامال متفاوتی دارد .اجرای پرتامنتو در موسیقی سازی این گونه است که نوازنده سه چهارم ارزش نت را اجرا
و یک چهارم باقی مانده را سکوت کند.
اجرای گلیساندو در بیش از یک سیم یک اجرای اشتباه است به محض این که سیم به نت دست باز رسید
حرکت سر خوردن را باید متوقف کند و ادامه آن را در سیم بعدی انجام دهد تا به نت مورد نظر برسد
14
آرشه
ساز های خانواده ویولن با آرشه نواخته می شوند .به دلیل شباهت آن با کمان تیراندازی به آن کمان نیز
میگویند.
آرشه پیشینه ای بیش از ویلن دارد که با تحول و تکامل این ساز ،خواسته های جدیدی از آن در قرن
شانزدهم مطرح شد.اگرچه تا قبل از سال 1500میالدی اشه به شکل های متفاوتی بچشم میخورد،اما غالبا
به این صورت توصیف میشد :یک تکه چوب منحنی به انظمام کالفی از موی اسب که در نقطه ای در یک سر
آرشه که محل دست گرفتن آرشه بود ثابت میشد و به انتحای دیگر کشیده میشد.
نامی از نخستین سازندگان آرشه بجا نمانده است و نیز معلوم نیست که آیا ویلن سازان خود برای سازهایشان
آرشه میساختند یا خیر.چرا که امروزه به این ترتیب نیست.
تارتینی( )1770-1692شکل امروزیتر و عریضتری از سر آرشه را معرفی کرد و رواج داد(در حدود )1730بعدا
کرامر ( )1799-1746انحنای بطرف داخل یا قوس و مقعر چوب را ایجاد کرد.
تورت،استرادی واری آرشه،نه تنها دارای توانایی خالقیت و نو آوری برای به کمال رساندن آرشه بود،بلکه در
ساختن آرشه هایی با کیفیتی بینظیر استاد بود.
اگرچه نمیتوان نشان داد که او یکی از خصوصیات آرشه امروزی را ابداع کرده باشد،اما نخستین فردی است
که همه این ویژگی ها را به شکلی موثر بکار گرفته است.
دانسته های ما درباره سازندگان اولیه آرشه محدود است.در یک منبع انگلیسی(حدود1670میالدی)به ویلنی
از سازنده ای مشهور با آرشه ای از استوکمان اشاره میشود و چنین میتوان استنباط کرد که آرشه از لوازم
ضمیمه ای بوده که توسط سودگران به ویلن افزوده میشده است
15
_3موی آرشه که از دم اسب یا مواد مصنوعی مشابه آن است.
آرشه به صورت نرم و قابل انعطاف ،بین چهار انگشت و شست دست راست نگه داشته میشود.
16
شکل ظاهری و قسمتهای مختلف آرشه
نوک
موها
چوب
محل قرار گرفتن شست دست راست
پاشنه
17
تکنیک های آرشه
آرشه به طور طبیعی روی سیم بین انتهای محل انگشت گذاری و خرک کشیده می شود اما گاهی اوقات
برای تغییر دادن صدای ساز نوازنده در قسمت های دیگر سیم آرشه کشی میکند.
نسبت به نوع موسیقی تمپو و دینامیک قطعه می توان برای هر قطعه موسیقی را برای سازهای زهی به
روشهای گوناگونی آرشه گذاری کرد.
:non legatoدر قطعه ای که نت ها با خط اتصال به یکدیگر وصل شده اند اجرا به وسیله سازهای
زهی به صورت non legatoاست یعنی هر نت با تعویض مسیر آرشه همراه است این موضوع ارتباطی به
سرعت قطعه موسیقی ندارد.
:Legatoنت ها در قسمتی از قطعه موسیقی خط اتصال به یکدیگر وصل شده اند تمام نت های داخل خط
اتصال با یک آرشه نواخت می شوند.
-1اگر قطعه موسیقی باضرب باال شروع شود معموالً نوازندگان سازهای زهی به طور طبیعی آن را با آرشه
چپ اجرا میکند مگر اینکه آهنگساز ضرب باال را با آرشه راست نشانه گذاری کند.
-2یکی از انواع معمول آرشه گذاری این است که دو آرشه چپ به نحوی در کنار هم دیگر قرار گرفته باشد
که ضرب اول میزان بعدی با آرشه راست اجرا شود
18
-3ترتیب یک آرشه راست و یک آرشه چپ باعث افزایش سرعت تعویض آرشه میشود به طوری که ممکن
است اصال مشخص نباشد.
-4نوازندگان ساز های زهی هنگام نواختن از طرف پاشنه آرشه باید بلند تر و سنگین تر آرشه کشی کند.
-5در بخش ساز های زهی نباید فراز های بلند با خط اتصال به یکدیگر وصل بشوند زیرا باعث گیجی نوازنده
میشود.
عالوه بر اجراهای legatoو non legatoدیگر حرکت آرشه نیز وجود دارندکه اجرای آنها بستگی زیاد به
سرعت،دینامیک ،سبک و شخصیت قطعه موسیقی دارد وهرکدام نشانه یا اصطالح مشخصی دارند .البته
بعضی از این اصطالح ها هنوز به طور استاندارد درهمه جا پذیرفته نشده اند .مثال ممکن است برای نوع
خاصی از آرشه کشیدن ،چند اصطالح وجود داشته باشند.
دتاشه :در اجرای 《دتاشه》 هر نت با آرشه مجزا نواخته میشود .اساس آرشه کشی non legatoدر تمام
سازهای زهی ،با تعویض مسیر آرشه برای هر نت است که به آن آرشه مجزا نیز میگویند .این حرکت ،نتها را
بدون ایجاد تأکید (آکسان) اجرا میکند ،مگر این که در قطعه تأکیدها (آکسانها) مشخص شده باشند.
در سرعتهای باال با دینامیکهای با ) fو (mfاز قسمت وسط تا نوک آرشه استفاده میشود و برای تولید
صداهای قویتر ،از قسمت وسط یا پاشنه آرشه استفاده میکنند.
گاه آهنگسازان ترجیح میدهندبرای ایجاد صدای شفافتر و ظریفتر ،قطعه با نوک آرشه ( )tipگاه نیز
آهنگسازان ترجیح میدهند برای ایجاد تأثیرات قوی و سنگین ،قطعه با پاشنه آرشه( )frogنواخته شود.
افکتهای سنگین و قوی با آرشه راست ایجاد میشوند .در این عمل از قسمت پاشنه آرشه استفاده میشود.
لوره یا پرتاتو:این آرشه کشی لگاتو ،با جدا کردن نتها ،در حالی که آرشه در طول سیم کشیده می شود
صورت میگیرد و بیشتر برای همراهی استفاده میشود که تأثیر بسیارروشنی دارد .این نوع آرشه کشی ،با
خطوط کوتاه در زیرو باالی نتها و خطوط اتصال برای نشان دادن تعویض آرشه مشخص میشود و با آرشه
راست و چپ قابل نواختن است.
19
استکاتو :استکاتو از واژه ایتالیایی Staccareبه معنی جداکردن گرفته شده و با نقطه باال یا پایین نت
مشخص میشود و معموال در سرعتهای متوسط و آرام از آن استفاده میکنند .استاکاتو با هر دینامیکی قابل
اجرا است و دو نوع آن در سازهای زهی عبارتاند :
استکاتو با آرشه های جدا :این تکنیک با نواختن کوتاه با حرکتهای جدای آرشه اجرا میشود.
استکاتو با خط اتحاد :دراین نوع آرشه کشی تعدادی از نتها با یک آرشه و یک ضربه برای هر نت اجرا
میشوند .قاعده بر این است که نصف ارزش زمانی نت اجرا و مابقی سکوت باشد.
یک استکادو خیلی شبیه به پرتاتو اجرا میشود با این تفاوت که در استکاتو نت ها کوتاه ترند و فضای بین آنها
بیشتر است.
مارتله ،مارتالتو یا مارکاتو :این واژه از فعل کوبیدن با چکش گرفته شده و نشان دهنده یک حرکت
جداگانه ،تند ،روان وسنگین است ،شبیه به سفورزاندو ( )sforzandoمارتله با هر قسمت آرشه قابل اجرا
است (با نوک آرشه ،وسط آرشه ،ولی بیشتر با پاشنه آرشه) .در این تکنیک ،آرشه از سیم جدا نمیشود حتی
اگر بین نتها توقف باشد و هر حرکت جدید با یک آکسان بزرگ اجرا میشود.
اسپیکاتو : spiccatoدر سرعتهای معتدل ویا کم ،نوازنده برای پرش آرشه روی سیم کوشش آگاهانه ای
میکند .این تکنیک شبیه به استاکاتو است و با یک ضربه سبک دروسط آرشه اجرا میشود وعالمت آن نیز
مانند استاکاتواست ،یعنی با نقطه روی نت.
اسپیکاتو با خط اتصال:در مثال بعد تعدادی از نتها به صورت اسپیکاتودر یک آرشه اجرا می شوند.
20
ژته یا ریکوچت:اجرای ژته ً معموال با آرشه راست است .در این اجرا یک سوم باالی آرشه روی سیم پرش
میکند و یک گروه دو تا شش نتی را به صدا درمیآورد .ژته با آرشه چپ غیرقابل اجرا است .اگر تعدادنت
هادریک آرشه بیشتر ازمعمول باشد اجرای ژته ممکن نیست معموال در ارکستر پیشنهاد میشود بیشتر از سه
نت پرشدار در یک آرشه نباشد .البته نوازندگان خوب و توانا قادرند بیش از سه نت را نیز در یک آرشه اجرا
کنند .از آنجا که آرشه های ویولنسل و کنترباس کوتاهترند ،سه و یا حداکثر چهار نت را اجرا میکنند.
در تمپوهای باال آرشه روی سیم جهش میکند و این بهخاطر حرکت مچ دست راست است و آرپژیاندو بهطور
طبیعی در اجرا اتفاق میافتد .این تکنیک بیشتر در کارهای سولو و ارکستر مجلسی دیده میشود.
اجرای تریل ،یک نت را با نت بعدی یا قبلی خود پیوسته و با بیشترین سرعت ممکن مینوازند .اجرای
یک نت با نت بعدی و یا قبلی (همجوار) معموال به وسیله آهنگساز مشخص میشود .اجرای تریل با
استفاده از سیم دست باز زیاد تأثیر گذار نیست زیرا کیفیت سیم دست باز و سرعت حرکت انگشت دراین نوع
تریل با نت گرفته شده کامال متفاوت است .زمانیکه گروه ویولن ها یا دیگر سازهای زهی تریل را اجرا میکنند
تأثیر آن کامال با اجرا به وسیله یک ساز تنها تفاوت دارد.
21
ترمولو (اجرای یک سری ریتمهای فرموله شده)
3ــ ترمولو با آرشه و یا با انگشت که بسیار تند اجرا میشود ((مواج)) stormyو یا Trembliny
مینامند.
ترمولو با آرشه:تکرار یک نت با ارزشِ زمانی معین ،با حرکت آرشهراست و چپ را ترمولو با آرشه میگویند.
از این نوع ترمولو درآثاری مانند کارمن اثر بیزه ،سمفونی فانتاستیک اثر برلیوز و کنسرتو پیانو در سلمینور اثر
مندلسون دیده میشوند.
ترمولو با انگشت :ترمولو با انگشت ،تکرار سریع دو نت با فاصله سوموبزرگترازآن است .آهنگساز معموال
برای اجرای ترمولو ارزش زمانی کوچک را درنظر
میگیرد ،یعنی تکرارها به صورت دوالچنگ ،سه الچنگ و یا حتی کوتاهترند .نتهای تکرار شونده ،برای
اطمینان از حرکت لگاتوآرشه ،با خط اتصال مشخص میشود.
در مواردی که الزم است ترمولوبا آرشه ،به صورت دتاشه (جداجدا) اجرا شود ،درنت نویسی
افکتهای با اندازۀ مشخص :دربعضی شیوه های نت نویسی قسمتهایی که با خط تیره کوتاه بر روی نت
مشخص شده اند برابرند با تکرار معینی از نتها.
دومین افکت با حرکت مشخص حرکت مواج دو نت برروی دو سیم همجوار است.
22
موارد دیگر استفاده ازآرشه
برای تغییر زنگ ،آرشه ممکن است روی سیم در قسمتهای مختلف آن ،مانند محل انگشت گذاری یا نزدیک
خرک کشیده شود .در بعضی موارد نیز برای تغییررنگ ،چوب آرشه را به جای موی آرشه ،روی سیم میکشند.
این تکنیک برای ایجاد صدایی نقره ای شبیه به فلوت است و منظور آرشه کشی روی محل
انگشت گذاری (گریف) است و برای نشان دادن آن ،از یکی از اصطالحات باال استفاده میشود.
این افکت،نواختن باآرشه ودرنزدیک خرک،به جای نواختن بین محل انگشت گذاری وخرک است
که محل معمول نواختن درسازهای زهی است وبرای نشان دادن آن،از اصطالحات باال استفاده میکنند.
این افکت معموال با ترمولو ،با آرشه و با انگشت ترکیب میشود وآن را با اصطالحات زیر نشان
: col regno tratto _1برای اجرای این افکت قسمت چوبی آرشه را روی سیم میکشند .
صدای حاصل از این افکت نسبتا ترسناک است .از این تکنیک برای اجرای ترمولو و گاه نواختن
2ــ : col regno battutoدر این افکت ،نوازنده با چوب آرشه روی سیم ضربه میزند و از افکت قبلی
بیشتر معمول است .صدای ضربهای این افکت شبیه به اسپیکاتوی کوتاه و خشک است.
هنگام استفاده از افکتهایی مانند col legno , sul tasto , sul ponticelloاگر الزم باشد
نوازنده بدون این افکتها با آرشه به اجرا بپردازد ،از اصطالحات natural, modo ordinerio
و normaleدر پارتیتور استفاده میکنند .واژه انگلیسی naturalگاهی در پارتیتور های آمریکایی
استفاده میشود.
23
افکتهای رنگی بدون آرشه
پیتزیکاتو :نوع دیگر از تکنیک های تولید صدا در سازهای زهی ،کندن یا زخمه زدن با انگشت روی سیم
است که پیتزیکاتو نامیده میشود و کاربرد زیادی دارد .نوازنده ویولون یا ویوال انگشت شست خود را بر گوشه
محل انگشت گذاری میگذارد و با انگشت اشاره یا سایر انگشتان سیم را میکند .گاه ممکن است نوازنده با
انگشت شست ،سیم را بکند که و در این صورت این عمل را با
حرف Dمشخص میکنند .نوازنده ویولنسل یا کنترباس به راحتی با انگشت اشاره بدون تکیه شست ،سیم را
میکند(.بعضی نوازندگان ویولن و ویوال نیز این روش را در اجرای پیتزیکاتو به کار میگیرند).
درنواختن پیتزیکاتو ،آرشه را معموال با سه انگشت دیگردردست راست نگه میدارند .اگر الزم باشد تمام قطعه
یا قسمت طوالنی آن ،با پیتزیکاتو اجرا شود باید با استراحت های طوالنی همراه باشد .گاه نیز نوازنده ،آرشه را
روی پوپیتر میگذارد تا برای اجرای پیتزیکاتو کنترل بیشتری داشته باشد.
وقتی قرار است پیتزیکاتو نواخته شود ،واژه ( pizzicatoیا کوتاه شده آن ) pizz :در پارت ها و پارتیتورها
نوشته میشود و وقتی نوازنده دوباره بخواهد با آرشه بنوازد،واژه نوشته خواهد.
هنگام اجرای پیتزیکاتو نوازنده باید وقت کافی برای آماده شدن برای کندن و بعد دوباره ،با آرشه زدن را
داشته باشد .اگرچه مواردی در کارهای ارکستری و کارهای سولو وجود دارند که در آنها وقتی برای این کارها
نیست اما این موارد نادرند.
پیتزیکاتوی دست چپ :این افکت بیشتر در کارهای تکنوازی و ارکستر مجلسی رایج است تا در کارهای
ارکستر سمفونیک هنگامی که عالمت +باالی نتی نوشته می شود ،سیم را با یکی از انگشتان دست چپ می
کند.این سیم غالبا دست باز است و از انگشت کوچک برای کندن استفاده میشود .در بعضی موارد تعدادی از
نتها با دست چپ کنده میشوند.
24
پیتزیکاتو با ناخن :این روش نواختن پیتزیکاتو ،از نوآوری های قرن بیستم است که در کارهای بال بارتوک
دیده می شود .عالمت پیتزیکاتو با ناخن باالی نتی که کنده میشود قرار میگیرد و با کندن سیم با ناخن روی
محل انگشتگذاری اجرا میشود .
پیتزیکاتوی دیگری که در کارهای بالبارتوک دیده میشود ،عبارت است از گرفتن و رها کردن سیم به نحوی
که به صفحه انگشت گذاری برخورد کند.
پیتزیکاتوی آکوردی :در بعضی موارد ممکن است یک آکورد ،به جای اجرا با آرشه ،با پیتزیکاتو اجرا شود.
گاه آهنگساز میخواهد آکورد از باال به پایین نواخته شود و یا در موارد تکرار ،آکورد ممکن
quasi است متنوع اجرا شود ،یعنی از باال به پایین و پایین به باال .برای این در باالی نت اصطالح
chitarraو a la chitarraدر باالی آکورد نوشته میشود.
وقتی پیتزیکاتوها سریع و طوالنی هستند بهتر است در تقسیم بین ویولن اول و دوم یا ویوال و ویولنسل ،به
نوازنده ،با سکوتهای کوتاه ،استراحت داده شود.
باید توجه داشت که صدای حاصل از پیتزیکاتو کم دوام است و اجرای آن در مناطق زیرتر سازها صدای بسیار
کمی خواهد داشت.
25
در تمام سازهای زهی اجرای نتها با سوردین امکانپذیر است .سوردین وسیله کوچک پالستیکی ،چوبی یا
فلزی است که روی خرک میگذارند و باعث تولید صدای کمتر و تغییر کیفیت تن میشود .اگرچه اجرا با
سوردین ،نرم خواهد شد ولی امکان اجرای fو یا ffهم امکانپذیر است.
هنگام اجرای صدای خفه یا غیرخفه باید به نوازنده فرصت کافی برای گذاشتن و یا برداشتن سوردین داده
شود .گذاشتن سوردین معموال زمان بیشتری الزم دارد تا برداشتن آن .برای گذاشتن سوردین از اصطالح
ایتالیایی con sordinoو برای برداشتن آن از senza sordinoاستفاده میشود.
بعضی از نوازندگان از گیرهای استفاده میکنند که به راحتی به پشت خرک میلغزد اما بعضی هنوز از
سوردین های قدیمی استفاده میکنند که روی خرک نصب میشود و گذاشتن یا برداشتن آن نیاز به وقت کافی
دارد.
کوک تغییریافته
برای ایجاد افک تهای رنگی یامنظورهای دیگر ،سیم دستباز تمام سازهای زهی را میتوان تغییر
داد .این عمل scordaturaنامیده می شود که واژهای ایتالیایی ،به معنای کوک تغییریافته است .
کوک تغییر یافته ،از قرن هفدهم برای آسان نواختن قطعات مشکل در تنالیته های غیرمرسوم ،اجرای
آکوردهای غیرمعمول ،تغییر رنگ سازو همچنین اضافه نمودن وسعت ساز در صدای بم یازیر بکار گرفته شده
است.
زمانی که کوک تغییر یافته ،مد نظر باشد آهنگساز باید کوک هر چهار سیم را ،هم در پارتیتور و هم در بخش
هر ساز در ابتدای قطعه یا در قسمت الزم مشخص کند .برای بازگشت به کوک اولیه نوازنده به وقت کافی نیاز
دارد که با اصطالح accordیا accordaturaمشخص میشود.
26
هارمونیک ها
با استفاده از سیم دستباز و یا فشار سیم با انگشت میتوان صدا تولید کرد ،اما تمام سازهای زهی قابلیت تولید
دو نوع دیگر از صداها را نیز دارند که ً اصطالحا «هارمونیک های طبیعی» و «هارمونیک های مصنوعی»
نامیده میشوند.
هارمونیک های طبیعی :هارمونیک های طبیعی نت هایی هستند که با لمس آهسته سیم آزاد در نقاط
مختلف تولید میشوند.
_1اگرقسمت وسط (یک دوم) سیم لمس شود،نت هارمونیکی که تولید می شود یک اکتاو باالتر از تن سیم
دستباز خواهد بود .دراین حالت ،محل لمس ،نت اکتاو باالتر از سیم دستباز است.
2ــ اگر یک سوم طول سیم از هر طرف (بین شیطانک و خرک) لمس شود ،یعنی محل لمس،
یک پنجم درست باالتر از نت سیم دستباز باشد ،نت هارمونیکی که تولیدمیشودیک فاصله دوازدهم باالتر از
نت سیم دست باز خواهد بود.
3ــ اگر یک چهارم طول سیم از هر طرف (بین شیطانک و خرک) لمس شود ،یعنی محل لمس،
یک چهارم درست باالتر از نت سیم دستباز باشد ،نت هارمونیکی که تولید میشود ،دو اکتاو باالتر
4ــ اگر یک پنجم طول سیم از هر طرف (بین شیطانک و خرک) لمس شود ،یعنی محل لمس ،یک سوم
بزرگ باالتر از نت سیم دست باز باشد و یا دو پنجم طول سیم ازهر طرف (ششم بزرگ یا دهم بزرگ باالتر از
نت سیم دستباز) ،نت هارمونیکی که تولید میشود ،دو اکتاو و یک سوم بزرگ باالتر از نت سیم دستباز
خواهد بود .تولید هارمونیک های طبیعی باالتر از این نیز امکانپذیر است ولی معموال در ارکستر کاربردی
ندارند.
27
تولید هارمونیک های باالتر از هارمونیک ششم ،هفتم ،هشتم و نهم در ویولن و ویوال ،همچنین تولید
هارمونیک های تا شانزدهم در ویولنسل و کنترباس امکانپذیر است زیرا طول سیم ها و ضخامت آنها بیشتر
است .البته هارمونیک های طبیعی دیگری را نیز با روشهای مختلف دیگر میتوان در سازهای زهی تولید کرد.
نت نویسی هارمونیک های طبیعی :برای نگارش هارمونیک های طبیعی از دو روش استفاده میشود.
قرار دادن یک دایره توخالی کوچک در باالی نتی که الزم است به صورت هارمونیک تولید شود و یا استفاده از
شکل یک نت ،با سر لوزی شکل در محلی که باید سیم لمس شود.
هارمونیک های مصنوعی :هارمونیکهایمصنوعی نیزمانندهارمونیک های طبیعی صدایی نقره فام ،مانند فلوت
دارند .معمول ترین روش تولید اصوات هارمونیک مصنوعی عبارت است از لمس آهسته یک نت با فاصله
چهارم درست باالتر از نتی که با انگشت دیگر گرفته شده است .این هارمونیک تولید شده ،دو اکتاو باالتر از
نت گرفته شده ،صدا میدهد.
در ویولون و ویوال نوازنده با انگشت اول نتی را میگیرد و همزمان ،نت چهارم درست باالتر از نت گرفته شده
را با انگشت چهارم لمس میکند.
در ویولن سل تولید هارمونیک های مصنوعی ،به این صورت است که نوازنده ،به جای انگشت اول ،نت واقع بر
روی سیم را با انگشت شست میگیرد و با انگشت سوم یا چهارم فاصله چهارم درست از شست را لمس
میکند.
از آنجا که تولید هارمونیک های مصنوعی در کنترباس ،به دلیل بزرگ بودن فواصل انگشت گذاری دشوار
است چنین کاری پیشنهاد نمیشود .البته بعضی آهنگسازان معاصر درکارهای سولو از آن استفاده کرده اند.
1ــ استفاده از شکل معمول نت نویسی و قرار دادن یک نت با سر لوزی شکل ،به فاصله چهارم
28
2ــ استفاده از شکل معمول نت نویسی وقراردادن یک نت با سر لوزی شکل ،به فاصله چهارم درست باالتر از
آن و قرار دادن نت هارمونیک موردنظر در داخل پرانتز در باالی آنها.
_3قرار دادن یک دایره کوچک روی نتی که قرار است هارمونیک شنیده شود.
برای اجرا کردن یک نت باال به صورت هارمونیک از نظر تئوری محدودیتی محدودیتی وجود ندارد اما در
عمل ،محدودیتی منطقی وجود دارد ،به خصوص در استفاده های ارکستری.
در طول پنجاه سال گذشته ابداعات زیادی در تکنیک سازهای زهی انجام گرفته اند .در اینجا
نواختن تمام چهار سیم پشت خرک ،سه سیم ،دو سیم و یک سیم
2ــ کشیدن با موی آرشه یا ضربه زدن با چوب آرشه .اگر از نوازنده خواسته شود که روی سیمگیر با چوب
آرشه بنوازد باید واژه battuteدر پارتیتور ذکر شود.
3ــ ضربه زدن یا ضربه آهسته روی بدنه ساز با انگشت یا بند انگشت.
7ــ آرشه کشیدن نزدیک شیطانک تا نزدیک خرک ،برای تولید صدایی شبیه به ویوال.
29
این تکنیک ِ،معمول جرج کرامب ست و بعضی آهنگسازان نیز اخیرا از آن استفاده
کرده اند.
در این تکنیک ،انگشت گذاری نیز معکوس میشود .کرامب ،شروع نت روی محل
انگشت گذاری را با گچ مشخص میکند .این افکت در blcke Argleوی که برای کوارتت زهی
استفاده شده،دیده میشود .از این تکنیک درکارهای ارکستری نباید استفاده شود زیرا همه نوازندگان
هرکدام از این تکنیکها ،چه در پارتیتور و چه در کارهای ارکستری باید توضیح داده شوند.
30
رپرتوار ویلن:
ویولن سازی است با رپرتواری بسیار گسترده .قدمت ساخت ،رسیدن به سطح کمال از حیث سازگری،
اجرای موسیقی و نقش بی مانند در همنوازی و …از مولفه هایی هستند که از گذشته تا امروز،
ساز تصنیف گردد و ویولن را دارای رپرتواری بی نظیر گرداند .از این رو ،آشنایی با تمامی آثار ،معرفی کلیه
آثار تصنیف گشته برای این ساز نیست.
بلکه هدف ،سعی بر معرفی“ منتخبی ”است از از آثار فاخر این ساز که دارای خصوصیاتی چون
تصنیف دیگر آثار جاویدان و یا اجراهای افزونتر امروزی نسبت به دیگر آثار ویولن و … می
این فهرست شامل تعداد 81مورد در 47بند در بخش کنسرتو ویولن ها و تعداد 19مورد در 18
ویولن به همراهی پیانو و و تعداد 49مورد در 8بند آثار ویولن تکنواز و تعداد 42مورد در 11
چند نکته ،اول آنکه تقدم و تاخر معرفی این آثار در این نوشته ،بر حسب ترتیب حروف الفبای انگلیسی
سبک آهنگسازی و …نمی باشد .دوم ،نگارنده با توجه به عواملی چون به کارگیری نام اصلی قطعات
یکسان نمودن“ روش اطالق نام ”کلیه قطعات این فهرست ،مصمم به نوشتن اسامی با نام اصلی
سوم ،گاه بخش همراهی کننده -ارکستر و یا پیانوی -پاره ای از آثار ،توسط نوازندگان با یکدیگر
هنرمندان اثری که برای مثال برای ویولن و ارکستر تصنیف گشته ،توسط ویولن و پیانو اجرا گردد
معرفی شماره اپوس آن بوده است ،این کار انجام گردیده است.
31
: I- Violin Concertos and double Concertos
Accolay: Violin Concerto No,1-1
1 کنسرتو ویولن شماره: آکوالی
Bach(J.S): Concerto for Violin and oboe and Orchestra BWV 1060-5
32
Brahms: Violin Concertos-10
33
Haydn: Violin Concerto No,1-20
کنسرتو ویولن:هیندمیت
34
Prokofiev: : Violin Concerto Nos: 1-2-30
35
Vasks: Violin Concerto-40
36
: II-Violin and Orchestra
Beethoven: Romances for Violin and Orchestra Nos:1,2-1
Bruch:Scottich fantasy-5
37
variations for Violin and Orchestra in A major(La Primavera) Op. 30-10
30 سونات با واریاسیونها برای ویلن و ارکستر در ال ماژور (ال پریماورا) اپوس: پاگانینی
Paganini: Maestosa sonata sentimentale for Violin & Orchestra, Op. 27-11
Ravel:Tzigane-12
زیگان: راول
Sarasate: Zigeunerweisen,Op.20-13
Wieniawski:Legende op,17-18
38
:III-Violin and Piano works
Albeniz: Suite espanola No,3- 1
فا مینور، دو ماژور، سی ماژور، ال ماژور،شش سونات برای ویولن و پیانو در سی مینور: باخ
1023سونات: باخBWV
78، 100، 108، 1/ 120، 2/120سونات برای ویولن و پیانو اپوس های: برامس
39
Debussy: Lenfant prodigue prelude-10
هورا استکاتو:هایفتز-دینیکو
ملودی: کرایسلر-گلوک
40
Grieg: Three Sonatas for Violin and Piano Op;8-13-45-20
سبر دنس:هایفتز-خاچاطوریان
بامبل بیی:هایفتز-کورساکوف
Kreisler: Liebesfreud-25
لیبسفرود: کرایسلر
Kreisler: Liebesleid-26
لیبسلید: کرایسلر
41
Leclair: Sonata for Violin and Clavier Op,9 No,3-30
Monti: Czardas-33
چارداش: مونتی
Paganini:Mose fantasia-37
42
Paganini-Auer: caprice No,24-40
24 کاپریس: آوئر-پاگانینی
Rachmaninoff: Marguerites-44
مارگریتس: راخمانینف
1 شماره23 اپوس2 و1 شماره22 اپوس2 و1 شماره21 دانزاس اسپانول اپوس: سارازات
43
Sarasate: Introduction and caprice jota-50
Smetana: domovini-55
دومووینی: اسمتانا
Sibelius: Nouvellette-57
نوولت: سیبلیوس
44
Suk: Song of love-60
45
Wieniawski: Polonaise de concert Op,4-70
46
: IV-Violin solo works
Bach(j.s): Three Sonatas for Violin solo BWV 1001, 1003,1005-1
Milstein: Paganiniana-4
47
: V-Other Violin works
Bach(j.s): triple Concerto for Violin and flute and Clavier and Orchestra-1
Beethoven: triple Concerto for Violin and cello and Piano and Orchestra-3
49
لیست برترین نوازندگان ویلن:
در دنیا ویولنیستهای مشهوری در تمام دوران وجود دارند،که کار آنها در زمینه نوازندگی با ویولن عالی است
و همین موضوع سبب ماندگاری آنها در ذهن مردم شده است.
در زیر فهرست مطرح ترین نوازندگان ویولن آورده شده است که برخی از آنها در قید حیات نیستند .افرادی
که در این فهرت هستند از کشورهای مختلف میباشند،اما همه آنها در یک چیز مشترک هستند ،آن هم این
موضوع است که همگی آنها جزء برجسته ترین نوازندگان ویولن هستند.
--2نیکولو پاگانینی()1782-1840
-3پابلو د ساراسات()1844-1908
-5فریتس کرایسلر()1875-1962
-8دیوید اویستراخ()1908-1974
-9یودی منوهین()1916-1999
-11ایزاک استرن()1920-2001
50
)1959- -15ویکتوریا مولووا(
51
فهرست منابع:
ضرابی،تقی و اتابک الیاسی :شناخت سازهای ارکستر سمفونیک ،تهران :شرکت چاپ و انتشارات
کتابهای درسی ایران ،چاپ پنجم .1399
52