H. 933- 934 (M.

1527 -1528) Mali yilina

ait bir but~e ornegi

Prof. Omer Lutfi Barka;n

· Osmanli imparatorlugu biilr;;elerini devlet ar§ivlerinde muhafar-

za edilern asli §e1k;i1leriyle: bir vesiJka halindei ve tam olarak tamtmaga
ve onlar1 ayni k1ymette diger resmi vesikalar ve maliye idaresinin
evrak ve defterlerinin ihtiva ettigi malfunat ile kars;1las;tmp k1ymet-
lendirmege matuf denemelere s;im:diye kadar hig tes;ebbi.is edilme-
mis;tir, denilebilir.
Filhakika, Ayn-i Ali efendinin mes;hur risalesinde [ 1 ] verdigi
H. 1018 (M. 1609) y1lma ait masraf cetveli ile, Mehmed Halifernirn
Tarvh-iJ. Gilma.mi adh eserinde nakledilen ve Tarhoncu bi.itgesi na-
miyle tamlan H. 1063 (M. 1653) y1h varidat ve masarif cedveli [ 2 ] .
ve M. Belirn'in, «Ti.irkiye iktisadi tarihi hakkmda tetkikler» isimli
eserinde naklettigi s;ekliyle H . 1071 (M. 1()60-1661) y1lma ait Ey-
yw.bi efendi bUtr;;esi c~J gibi s;imdiye kadar bilinen bir kag bi.itge or-
negi, bu nevi kaynaklarm nadir olus;u yi.izi.inden bi.iyi.ik bir k1ymet
tas;1malarma ve onlan derlemi§ olanlarm is;gal etmis; olduklan me-
muriyet mevkileri dolay1siyle itimada da s;ayan bulunmalarma rag-
men, ywkarruJ,tJJ kaydeUiffimiz bazi §artlari tamamiyle hmiz olarOJk
derlenmi§ ve sisteml1J bir tetkike ta;bi tutularnk i§lenmi§ vesikalar /
sayilamazlar. Bas;ta Venedik elgileri olmak i.izere, yabanc1larm Os-

[1] Risale-i Vazife-Horan ve Meratib-i Bendegan-1 Al-i Osman, tstanbul

1280. Belin, M. Ziya terctimesi. sf. 71, 82.
r [2] Ahmed Refik nc§ri, Ttirk Tarih Enctimcni Mecmuas1 ilave,si, 1340,
sf. 30-34.
[3] M. Belin, Essais sur l'Histoire Economique de Ia Turquie,
d'apres !es Ecrivins Originaux, Journal Asiatique, Serie VI, Tome III. - V.,
1864 -1865. M. Ziya (Karamtirsel ) tercemesi, !stanbul 1931, sf. 83-90. !stanbul
'O'niversitesi Ktittiphanesi yazmalan No.: 734; Htiseyin Hezarfen, Telhis-til-
Beyan fi Kavanin-i AJ-i Osman, Venedik ntishas1, San Marco No.: 91, Vrl{, 24-32.
252 0. Lutfi Barkan

manh padi§ahlarmm harpleri finanse etmek hususunda haiz olduk-

lan imkanlan kestirebilmek igin, ti.irli.i kaynaklardan ogrenip ra-
por veya eserlerinde kaydettikleri varidat rakamlariyle baz1 tarih-
Qilerin bu kay1tlardan faydalanarak naklettikleri cetveller ise; s1h-
hat, vuzuh ve tafsilat bak1mmdan bi.iyi.ik kusurlan a§ikar olan ve
ilmi izahlar iQin kontrolsuz bir §ekilde kullamlmalan son derece .
tehlikeli bulunan kaynaklardir. Bunlar arasmda en me§hurlan olan
Chalcorndil~in Fatih devrine ait olarak verdigi varidat rakamlar1,
[ I Joseph Von Hammer'in de kaydettigi gibi [ 5 ] anla§1lmas1 gi.iQ,
1

bir kag kalemlik k1sa ve umum1 bir hi.ilasas1dir. Ham,merr [ 6 ] Charrles

Morawitz l 1] ve A. Belin I 8] nin Venedik Balyosu Bernard No-
vagero'nun raporlarma atfen ne§retmi§ olduklan M. 155.3 (yahut
1552) y1h varidat cetveli de ilmi vuzuhtan ve s1hhat teminatmdan
uzak, yekdigerleriyle mukayeseleri imkans1z 8 - 10 kalem yekfm. ha-
linde yuvarlak rakamlardan ibaret k1sa bir cetveldir. Bu gok muh-
tasar ve vuzuhsuz cetvelde gerek umumi var idat yekfmuna ait tah-
min rakamlarmm ve gerek ayr1, ayn ve yekun itibariyle teferri.iat
rakamlarmm Hammer ve Morawitz'de ayni olmamas1 ve bizzat
H annmer'in de izah edemedigi baz1 noksanlarm goze garpmakta
bulunmas1, bu gibi kaynaklarm ilmi degerini bi.isbiitiin §iipheye di.i-
§ilrmektedir.
Osmanh bi.itgeleri hakkmda §imdiye kadar malum olan bu son
derece kifayet siz ve ilmi vuzuh ve s1hhatten mahrum kaynaklar kar-
§1smda, bizim devlet ar§irvlerinde muhafaza edildikleri aisli §ekille-
riyle, resmi bi.r vesiika halinde ve tam olarak, ne§retmege gah§aca~
g1m1z tarzda baz1 bi.itge orneklerinin ve bu biitQe orneklerinin izah1
ve tamamlanmasi. hususunda li.izumlu bilgileri temin edecek olan
diger ar§iv vesikalarmm yaymlanmas1 ve belli ba§h kaynaklarm
ortaya konmas1 i§inin bu sahadaki ara§brmalara (zengin ve saglam
malzeme tedarik ederek veya bu tedarik'in yollanm ag1p haz~rlaya­
rak) yeni bir h1z ve veghe verecegini limit ediyoruz.

1. 4] L' histoire de la Decadence de !'Empire Gree et Establissement de

celuy des Tures, Par Chalcondile Athenien. De la tra duction de B. de Vigenere
Bourbonnais, Paris MDCXX p. 188.
[5] Devlet-i Osmaniye Tarihi ( G.O.R.), 1827 - 1835, Ata terctimesi, istan-
bul, Cilt III., sf. 309, 358.
[6] Zikredilen eser, Cilt VI., sf. 92.
[7] Les fina nces de la Turquie, Paris 1902, p. 8.
 H. 933-934 (M. 1527-1528) Ma li y1lma a it btitc;e omeg·i 253

I. TETKiK MEVZUU BUTQE ORNEGiNiN AiT OLDUGU

MALI YILIN TAYiNi

Bu yaz1ya bagh olarak aynen ne§redecegimiz blitge ornegi, is-

. tanbul'da Topkap1 Saray1 Mtizesi Ar9ivinde D. 3442 numarada ka-
y1th bulunan ve 33 X 7,5 eb'admda 20 varakah ve me9in ciltli bir
defter 9eklinde muhafaza edilen bir vesikad1r.
Bu btitge orneginin tizerinde sarih olarak hangi mali y1la ait
oldugu veya padi9aha hangi tarihte arzedilmi§ bulundugu yaz1h de-
gildir. Fakat defterin 13. varakmda «mevacib-i mtilaziman-i dergah-1
'all» ismi altmda kay1th bulunan ve taraflm1zdan «2 numarah ek cet-
vel» ba9hg1 ile btitge ornegine ilave olarak ne9redilen maa9hlar
listesinin ba9mda 933 senesinin §evval ve Zilka'deteyn aylarmda
vacip olan 9ekliyle manasma gelen bir kay1t mevcuttur. Ayni def-
terin iginde ayni el yaz1siyle ilave edilmi§ bulunan ve «btitge » nin
mtinderecatiyle de uygun telakki edilebilecek olan bu maa9hlar lis-
tesinin tarihi," bize btitgenin tanzim tarihini tahmin etmemize ya-
nyacak bir kay1t hizmetini gorebilecegini zannediyoruz. Btitge yll-
lan umumiyetle 21 Mart'a tekabtil eden Nervruz gtini.i ba§lad1gma
gore, 933 J.:iicret y1hnm §evval, Zilka'de ve Zilhicce aylarm1 ihtiva
eden mali sene, 933 y1h 7 Cemaziyelahmndan 934 y1h 19 Cemazi-
yelahir'ma kadar devam eden ve 1527 ·· 1528 y1llan martlanmn 21.
gi.inleri aras1na rastlayan bir mali sene olmahd1r.
Tarihi kaynaklarm kaydettigine gore Ls_I H. 933 - 934 mali y1h
ve bu mali ·y1la tesadtif eden yaz aylan Osmanh imparatorlug·u igin
bir sulh senesidir. Bir sene evvel Mohac zaferini (21 Zilkade 932 -
29 Agustos 1526) kazanm19 ve Budin'e girmi§ olan Sultan Si.iley-
man 933 hicri y1h ba9larmda (17 sefer - 23 kas1m) ordu ile birlikte
!stanbula donmli§ bulunuyordu. Bu avdetten sonra 1527 ve 1528
y1llarmm yaz aylarmda sefer yap1lmadi. Yalmz veziri-azam !brahim
Pa9a Anadoluda Osmanh idaresine kar91 ba9lam19 olan ve devletin
ba9ma uzun bir gaile agacak bulunan isyan hareketlerini bastirmak
maksadiyle 1927 y1lmm nisanmda tig bin yenigeri ve iki bin sipahi
ile !stanbul'dan g1km19 ve aym y1lm Agustosunda pay1tahta avdet
etmi9ti. Bu vaziyete gore 1527 sulh y1lmm mali sene bilango hesap-
lanm nakletmi9 olan tetkik mevzuu blitgenin, ayni padi§ah devrinde

[8] Hammer, cilt V., sf. 68-83.

254 b. Lutfi Barkan

Belgrat (1521), Rodos (1522) ve Mohag (1526) seferlerine g1k1lma-

dan evvel blitiin Ir/-emleketten salgun usuliyle bir vergi toplamak
mecburiyeti hissedilen diger mall y11larm [u J fevkalade blitgelerinin
haiz olmas1 laz1m gelen hususiyetleri ihtiva etmedigi gibi 1529 y1h
yazmda g1k1lacak birinci Viyana seferi igin yap1lmakta olan ha-
zll'llklar da biitgenin ait oldugu mall y1la in'ikas etmemi§ bulundu-
gundan, bahis mevzuu btitge fevkalade zamanlara mahsus '(1Jl)ariz
vergilerinin gelirlerini ve harbin icab ettirdigi fevkalade masraf-
lan ihtiva etmemektedir.

II. TETKIK ETTIGIMiZ BUT<;E bRNEGINiN

MUHiM BiR HUSUSiYETi

Tetkik mevzuu btitge orneginin H . 934 tarihlerine dogru tanzim

edilmis; olmas1 laz1mgeldigini isbata yarayacak olan delillerden di-
ger birisi de, biitge cetvelinin has ve timarlara ait has1lat yekfmu
olarak verdigi rakamlarm, ayni tarihlerde tanzim edilmi§ olan tah-
rir defterletri,nden bizim g1kard1g1m1z rakamlarla mukayesesi ne-
ticesinde elde edilmektedir. Bu suretle, dolambagh bir yoldan elde
edilmis; olan bu delilin k1ymetini takdir edebilmek igin elimizdeki
but9e ornginin muh'im bir h'UJSUSiyetinden bahs etmemiz 18.z1m gel-
mektedir :
Bahis mevzuu blitge cetvelinin kanaatimizce emsalsiz k1ymetini
yapan hususiyetlerinden birisi, onun dig·er baz1 biitge ornekleri gibi
yalmz padA§ah haslarrinin gehrleriyle merkezi devl'et idaresinin mu-
ayyen masrraflarini gostermekle1 ikt~fa etmiyerek, vtizera, limera,
defterdarlar ... ilh. elinde bulunan «diger haslar» la sipahi ve kal'a
mustahf1z1 timarlarmm mahsuliinti (Belki de mtisellem, piyade . ..
gibi asker! sm1flardan baz1larmm hizmetleri mukabili kendilerine
terkedilmi§ bulunan has1lat hisselerinin yekfmlarm1 da dahil ede-
rek) her vilayet igin ayn ayr1 gostermis; ve dirlik sahiplerinin
adedini de vermis; olmas1dir.
Gergekten, tetkik mevzuu biitge cetvelinin birinci §eklinin «mah-
sulat» k1smmda padi§aha bu hususta bir fikir vermek igin tanzim
edilmis; goztiken muhtasar bir tablo mevcuttur ki, bu tablonun bi-
rinci stitunu her vilayette veya vilayet gurubunda (vak1f ve emlak
geliri harig) akge olarak senelik mahsul yekfmlarm1 ikinci slitunu,

(9] Hammer, Cilt VI., sf. 161.

 H. 933-934 (M. 1527-1528) Mali y1lma ait butge ornegi 255

bu yekfmlarm iQinde tahsil ve sarfi hususlan merkezi devlet idare-

sinin elinde bulunan ve paili§ah hasl,ari nam1 altmda amlan gelirleri;
i.iQi.inci.i siitunu ise, bahis mevzuu «diger haslar» la her Qe§it timar-
la.nn gelirlerini vermektedir. Ayni biitQe cetvelinin «ihracat» k1s-
mmda da. 3 ve 5 numaralarla gosterdigimiz boliimlerde, ayni ge-
lirler bu defa biraz daha tafsil edilerek m(J)sraf olarak i§lenmi§tir.
BiitQenin «birinci §ekli» nde boyle bir kaQ madde halinde kay1th bu-
lunan gelir ve giderlerin §ekli bir muldhaza ile kaydedilmi§ oldugu
a§ikard1r ve nitekim hakiki devlet biitQesinin fi'li vaziyetini goste-
ren «ikinci §ekil» de bu gelir ve masraflar hesaba kablmam1§lardir.
Ger<;ektern, bahtis mervzwu has ve timarlarrirn ge"/Jiri, fi'li olarak dirlik
sahiplerinin elilnde bulunup alakalilar tarafindan kendi nam ve he-
saplarirna topl,anmmktadir [ 10 ] .
Cibayet ve sarfi hususlar1 merkezi devlet ,i daresine ait bulun-
mad1g1 iQin, umumiyetle biitQe cetvellerine almmayan bu gibi dir Uk
has1latmm muhtelif eyaletlerdeki mikdan ile dirlik sahiplerinin
adetleri biitQeye aksettirilmi§ olan §ekilleriyle a§ag1da (I) numarah
cetvelde gosterilmi§tir [ 11 ] •

CETVEL NO. I

JJiger haslar ve Timarlar Mustahf1z Timarlan

Vilayetin ismi JJirlik sahibi
Senelik g elir Senelik gelir Ne f er
adedi
Rumeli 82.452.il27 10.688 10.086.68~ 6.620
Anadolu .
Karam a n , Rum ve .
Ziillrn.driye
::15.785.738

33.976.678
'·""l
6.518
3.808.Sl'i:J 2.6 14

M1s1r - - - -
$am ve H alep 19.169.296 2.275 669.054 4 trl
Diya.ri beki.r 14.2!)1.670 1.071 - -
---- -- -- --
Yek an 185.625.804 28.088 14.564 .•'i90 9.653
Mus tab fiz 'fi 111a rlar1
Yekanu 14.564.590 9.653
---- --
UMUM! YEKON 200.190.394 37.741 \

[10] Yukar1da «Osmanll imparutorlug·u btitgelerine <lair notlar» isimli ya-

z1m1zm «Tetkik mevzuu btitgelerin mahiyet ve hususiyetleri» fas lmm «B» ben-
dine bakm1z.
[11] Kr§. Biitgenin birinci §ekli, ihracat k1sm1, A ve B : 3, 4, 5; c : 4, 6;
D: 5.
256 6 . Lutfi Barkan

Bu suretle diger biitQelerde mevcut bulunmad1g1 halde, tet-

kik mevzuu biitQe cetveline ithal edilmi§ olan «diger haslar» ve ti-
marlar ile mustahf1z t1marlarmm gelir yekfmlan ise biitQedeki
umumi h1-s1lat rakamlan iQinde QOk miihim bir yekun te§kil et-
mektedir. GerQekten, biitQemizin birinci sahifesine dercedilmi§ olup,
biraz evvel tahlil ettigimiz iiQ siitunlu umumi varidat cetvelinin mii-
talaasmdan anla§1lacag1 veQhile; biitQedeki §ekliyle (Yani evkaf ve
emlak geliri ve muhtemel olarak, miisellem ve piyadelere terkedil-
mi§ olanlan gibi, diger bir tak1m has1lat yekunlar1 hariQ tutularak)
her vilayetin tahsil ve sarf1 salahiyeti dogrudan dogruya devlete
ait olan padi§ah haslariyle diger haslarm ve umumiyetle timarlarm
gelirinin mecmuundan ibaret olan hasilat ye1ldlnlari iQinde bu gibi IP .

dirlik sahiplerinin gelirinin hissesi, A) Rumeli'de %49,38; B) Ana-

dolu, Karaman, Rum ve Zi.ilkadriye vilayetlerinden miite§ekkil gu-
rupta %68,37 ; C) M1s1r, ~am ve Haleb vilayetlerinden terekkiip
1

eden gurup iQinde %12,31; D) Diyanbekir vilayetlerinde ise %66,59 1

d1r. Hiilasa olarak diyebiliriz ki, biitQede vak1f ve miilklerin geliri

hariQ, 477.431.168 akQe olarak hesap edilmi§ olan biittin iilkenin ge-
liri iQinde 200.187.394 akQesi (yani '% 41,93) i.i. dirlik sahiplerinin
elinde ve emperyal domen'in haricindedir [ 12 ] •
•
Bu nisbette biiyiik bir gelir, btitQe cetvelinin verdigi rakamlara
g6re tanzim edilmi§ olan (I ) numarall cetvelden anla§1lacagma na-
zaran, 9653 kal'a mustahf1z1 ve 28.088 i za'im ve sipahi olmak tizere
cem'an 37.741 dirlik sahibinin eli.nde olup bu §ah1slar kendi nam
ve hesaplarma cibayet ve sarf edilmekte olan bu gelirde'n kendi
masraflariyle za 1im ve sipahilerin beraberlerinde harbe gottirmek
mecburiyetinde olduklar1 tahminen 60.000 kadar «Cebelti» nin silah~

[12) Aslma baklhl'sa, cibayet ve sarf1 hususlan devletin elinden g1kmu~

bulunan has1lat kaynaklan arasma, a§ag1da «3» numarah cetvelde gortilecegi
tizel'e bir k1s1m Anadolu vilayetlerinde umumi has1lat yekununun vasati 1%14,1
ni t emsil eden, evkaf ve emlak gelirlerini de ilave etmek ve vilayetlerin umumi
hasilat yek1Znla7'tni da bii nisbette yuksek bir evkaf ve eml ak geliri. ilave ederek
hesavzamak laz1mdn·. Ancak bu suretle h esaplanacak umumi has1la t yekunlan
ic;inde diger haslarla timarlann gelirlerine evkaf ve emlak gelir lerinin de ilavesi
suretiyle bulunacak rakamlarm ytizde ni sbeti almacak olursa bu n isbet, mer-
k ezi devlet idaresinin iJ,Zlceni.n wmumi hasilat· ye lcunii ii;inde yuzde kai;ini do,ij-
ritdan doi)ruya tahsil ve idare ettii)i. anla§1labilecektir . Fakat ayri kaynaklar-
dan hesaplanm1§ olduklari igin, «1 » numarah cetvel ile «4» numarah cetveli
tevhid etmek bul'ada mtinasip gortilmemi§tir. (Tevidedilmi§ §ekil igin Bk. Ced-
vel No. 7).
 B:. 933-934 (M. 1527-1528) Mali y1lma ait biitge orneg·i 2151

lanma ve geginme masraflarm1, yani devletin harp masraflarmm mti-

him bir k1smm1 temin etmektedirler. Baz1 vergilerden muafiyet mu-
kabili kendilerinden askeri hizmetler istenen mlisellem, piyade, yu-
ri.ik, canbaz .. ilh. gibi ztimrelerin «ni:ibetlli» leri bu hesaba dahil de-
gildir.
Bunlarm d1§mda, blitge dogrudan dogruya devlet hazinesin-
den maa§ alan asker! ztimre arasmda, ulufeli kal'a mustahfizlari
olarak 27.617; Kapu-kulu ocaklan mensuplan (mtilaziman-1 dergah-1
'all) 27.049 ve M1s1r'daki suvari gerkesler ve tufekgiler nam1 altm-
da 3.761 nefer kay1thd1r.

III. BUTQE CEDVELiNE AiT RAKAMLARIN

KONTROLU

Diger taraftan, «Osmanh imparatorlugunda btiyuk ntifus ve

vergi say1mlarmm istatistik verileri» nam1 altmda haz1rlad1g1m1z
bir ettitte, her vilayetin ayn ayn sancak ve kazalarma kadar ine-
rek, teferrtiath bir §ekilde ne§retmegi dti§tindtigi.imliz rakamlara
gore; Kanuni Sultan Stileyman'm tahta g1kmasm1 (M. 1520 - H. 926)
takib eden 10 - 15 sene iginde tamamlanm1§ ve Sultan Suleyman tah-
rirleri nami'yle §ohret yapmq,§ olan sayimlarrin neticeleriyle bwrada
tetkik mevzuw. olan butge cedvelri! munderecatinin birbirini lwntrol
edilp tamamliyabilecek vazifyette bulunm(J)S1,, elde mevcut btitge cet-
velinin memleketin umumi gelirini tamamiyle aksettirmek hususun-
da ne dereceye kadar itimada §ayan oldugunu tayin bak1mmdan,
bi.iytik .b ir ehemmiyet arzetmektedir. Bu mukayeseler bize ayni za-
manda ne igin elde mevcut btitge cetvelinin bahis mevzuu tahrirle-
rin neticeleri tamamen almmadan (yani 940 tarihinden evvel)
tertip edilmi§ oldugunu da gi:isterecektir.
Bu hususta bir fikir vermi§ olmak igin, memleketin umumi ge-
lir kwynaklanmrn muhte7/if eyaletle.rdeki dagi'k§ §e1kri,l ve nisbetlerifne
ait rakamlari but!gede ve bizim tetkiik ettigimia tahrir defterlerin-
deki §ekil ve muhtevalaJriiyle yekdigeri ile kar§ila§tirmak faideli
olacakbr. Yalmz bu mukayeselere ba§lamadan evvel §urasm1 da
kaydetmek laz1mgelir ki, bizirq. tahrir defterlerinden g1kard1g1m1z
rakamlarm gogu, baz1 sancaklarda, blitgenin tertip edildigi H . .934
y1lmdan sonra yap1lm1§ olan ve k1smen eski mutalar1 tadil etmi§
bulunan tahrirlerin neticelerini hesaba katarak elde edilmi§ oldu-
258 6. Lutfi Ba rka n

g·undan, 934 yilindm biit9e. twnzion edilirken malum olan vaziyet bi-
ldn9osu ile 934 - 940 yillari arasirnda bazi sanc(J)klarda yeniden ya- •
pilmi§ olan tahri!rlerle meydana Qikan yervi.. du,ruma ait rakamlar
yekdigerine her zaman tamamiyle wymamaktadir. Bu vaziyet kar§l-
smda mukayeseleri, meydana Qikan farklarm nisbet ve makuliyet
dereceleri iizerinde durarak, ihtiyatla yapmak icab etmektedir.
Bu ihtirazi kay1t ve miitalaalardan sonra, bahis mevzuu muka-
yese ve kontrollarm muhtelif eyaletlerde veya eyalet guruplarmda
miimkiin gori.ilen §ekillerini k1saca gozden geQirelim :

(A) Rumeli eyaleti [ 13 ] .

Bu eyalet Uzerindeki ara§tlrmalar1m1z, biitQe cetveliride kay-
dedilmi§ olan padi§ah haslariyle, diger haslar ve timarlar gelirini,
bizim tetkiklerimizin neticeleri ile mukayese edebilecek kadar heniiz
ilerlememi§tir. Bununla beraber bu eyaletin bir k1s1m gelirinin biit-
Qe cetvelinde 10.688 has v,e timar sahibi tarafmdan payla§1ld1g1
kaydedilmi§ olmasma kar§1hk, bizim tetkik ettigimiz defterler za-
manma ait olmas1 muhtemel bulunan ve a§ag1da biitQe cetvelinin
sonuna (3) numarah ek cetvel halinde ne§rettigimiz Rumeli, vi"la-
yetinin muhtelif sancmklarinda timarlarin adedini ve ge•l irlerini
gosteren cetvel'de bu mikdarm 903 fazlasiyle 11.591 olarak kay-
dedilmi§ bulunmas1, a§ag1da diger vilayetlerde daima gorecegimiz
tarzda, bizim buldugumuz rakamlarm biitQe cetvelinin kaydettikle-
rine nazaran daima daha yiiksek olmas1 Iaz1mgeldigi dli§uncesini
kuvvetlendirmektedir. BiitQe cetvelindeki yekfmlar iQinde, bizim tet-
kik ettigimiz tahrir defterleri'nde mevcut bulunmayan, istanbul glim-
riik ve mukataalarma ait hesaplarm da dahil bulundugu aynca
tahmin edilebilir.

(B/1) Anadolu eyaleti.

Bizim tetkik ettigimiz deftere gore H. 940 (M. 1533 - 1534) ta-
rihlerine dogru, Anadolu ·eyaleti [ 1 •] nin akQe olarak senelik umumi

[13] Butge cetveline ilave olarak ne§rettigimiz «1» numarah ilave'nln

mutalaasmdan anla§1lacag1 veghile 940 tarihlerine dogru Rumeli eyaleti Tuna
ve bir. k1s1m Sava irmagi boylarma kadar butun Balkan memleketlerine §a-
mil olan 27 lival1k buytik bir eyalettir.
[14] Bu s1rada bu eyaleti te§kil eden 17 livamn isimleri §unlard1r : Hu-
davendigar, Kutahya, Karasi, Big·a, Bolu, Kocaeli, Sultanonu, Aydm, Karahi-
sar-1 Sahip, Mente§e, Saruhan, Ankara, Kastamonu , Kengri, Teke, Hamit ve
A!aiye.
 H. 933-934 (M. 1527-1528 ) Mali y1lma a it btitge orneg·i 259

has1lat yekfmu ile bu hasllat m hak sahibi muhtelif zlimreler ara-

smda payla§1lma t arz1 a§ag1da gosterilen tarzda idi :

CETVEL No. 2

Senelik gelir

1) Padi ~ ah h as lari . . . . . 26.195.423

2) Diger haslar.l a sipa hi timarlnn 34.620.736)
3) Bazda r timarlan . . . . . 401.788 1
4) l\1usta hf1z timarlil.n . . . . 2.138.?59 ~ 3!).847.863
5) Miisellemlere terkedile n ge lir l.243.316J
6) Piyadelere » » 1.413.964
7) Canbazlara » » H0.000
8) Sela tin evkafi 5.~99.995}
9) Amm e evkafl ve e mlak 8.3±1.679 13.741.674

YEKON 79 .784.[} 60 79.784.960

Elimizdeki blit~e ornegi ise Al'}.adolu vilayetini umumiyetle Ka-

raman, Zlilkadiriye ve Rum vilayetleri ile bir arada zikrettigin-
den; bu vilayete ait rakamlarm bahis mevzuu vilayetler blokunun
umumi heyetine §amil rakamlar arasmdan ayr1larak bizim yukar1-
da «2» numarah cetvelde verdigimiz rakamlarla ayri ayn kar§1la§-
tir1lmas1 imkans1zd1r. Bu sebeple, blit~e rakamlar1 ile bizim buldu-
gumuz rakamlar arasrnda yapmag1 dti§lindtigtimliz mukayeseyi Ana-
dolu vilayetinde yalmz sipahi timarlarmm hasllat yekf:mlanna in-
hisar ettirmek zarureti vard1r. Filhakika, blit~e cetvelini tertip
edenler, yalmz bir yerde Anadolu vilayetine ait has1lat rakamlarrn-
dan birini ayn olarak gostermek ltizumunu hissetmi§lerdir ki o da,
. blitgenin birinci §eklinde, masraflar faslrnm (A ve B k1smrnrn 3 b
bendinde) bu vilayette diger haslar ve timarlar gelirine ait akge
olarak kaydedilen 35.735.733 rakam1d1r. Blitgenin verdigi bu ra-
kam, yukandaki cetvelimizde «2» numarah k1smrnda 34.620.736 ola-
rak verdigimiz hasilat yekfmuna nazaran 1.413.964 akgelik bir faz-
lahk gostermektedir. Fakat, hakikati bulmak igin (gok muhtemel
olarak blitgeyi tertip edenlerin de yapm1§ olmas1 laz1mgeldigi gibi)
cetvelimizin 3, 5, 6 ve 7 numarah k1s1mlarmda kay1th bulunan ha-
sllat miktarlan yekfmunu veya bu mikdarlardan bir kag1m «2» nu-
marah k1sunda bahis mevzuu sipahi timarlar1 has1latile bir arada
260 b. Lutfi Barkan

kay1t ve mtitalaa etmek mtinasip olabilecegine gore; aradaki fark1

bizim tahrir defterlerinden 91kard1g1m1z rakamlar lehine degi§tir-
mek mtimktindi.ir.
Filhakika, mi.isellem ve piyade sm1flan gibi asker! hizmet er-
babma devletin terketmi§ bulundugu bir tak1m miri menafi'in ye-
kfmunu ifade eden bu rakamlardan birini veya hepsinin yekfmunu bir
nevi timar geliri addederek diger timar has1llarma ilave edecek
olursak, cetvelimizin «2 » numarall k1smma (3, 5, 6, 7 numarah k1-
s1mlarm yekfmunu te§kil eden 3.089.068 akgenin ilavesile) 37.709.804
etmesi laz1mgelen bir rakam yazm1§ olmam1z laz1md1r ki, bu tak-
dirde timarlar has1lati olarak bi.itgenin vermi§ oldugu rakam:dan
1.974.131 akge fazla bulmu§ say1labiliriz.
Kanaatimizce bu suretle meydana g1kan fazlallg1 tabii ve zaruri
bir fazlahk olarak kabul etmek icabeder. Gergekten, biraz a§ag1da
diger baz1 vilayetlere ait misaller i.izerinde daha iyi gori.ilecegi gibi,
bi.itgenin verdi'g i yekunlarla bizim g1kard1g1m1z rakamlar yekdiger-
leriyie mukayese edildigi zaman, bizion buldu,gumuz mkamlarin da-
ha buyuk olmasi tabii ve zaruridir. Qi.inki, burada tetkik ettigimiz
btitge ornegi eger hakikaten bizim kabul ettigimiz §ekilde H. 933-934
mali y1lrna ait bulunyorsa, kaydettigi varidat rakamlarmm g1kanl-
d1g1 defterlerin H . 933 tarihinden evvel yap1lm1§ olan tahrirlere ait
bulunmas1 icab eder. Halbuki bu tarihte, sultan Si.ileymanm tahta
gegmesinden sonra ba§lam1§ olan umumi tahrir i§i heni.iz hitama er-
mi§ bulunmuyordu. Bu sebeple, bi.itgeyi tertip edenler igin baz1 san-
caklarda Yavuz Sultan Selim zamanrnda yaz1lm1§ defterleri esas it-
tihaz etmek laz1mgelmi§tir.
Ayr1 ayn eyaletlerin umumi has1lat yekunlanm g1karmak igin
bizim mi.iracaat ettigimiz tahrir defterlerinin ise, sarih olmrak ta-
r~hlerimi her zamian kat'iJyetle· tayin etmek mumkun olmamakla be-
raber, iglerinde H. 933 tarihinden evvelki zamanlara ait olanlar
bulundugu gibi H. 935 yahut H. 937 tarihli olanlar da goktur. Bir
eyaletin bi.iti.in sancaklanm ve bilhassa Osmanh imparatorlugunun
btiti.in i.ilkelerini ayni zamanda veya bir kag sene iginde tahrire tabi
tutmak imkam olmad1gmdan, ayn ayn sancaklarm tahrirleri umu-
miyetle uzunca bir zaman iginde birbirini takip etmi§ ve baz1 san-
caklarda yava§ yava§ yeni tahrirler yap1ld1kga eski defterlerin ted-
ricen ortadan kaldmlmas1 icab etmi§tir. Bu: suretle eski ve yeni tah-
1

ri!rle,r arasinda, memleketin ~umi va!Ziyetimde1 bu deriJirdeki Korn-

jornktur'un musait ilnki'§aflarri dolalyisiyle, hasiliit m~ktarlarim gos-
 H. 933-934 (M. 1527-1528) Mali y1lma ait bi.itge ornegi 261

terern rakamlann durmada;n artmi§ olmasi ve bu, arti§tn kademeli

taJhrirlerde tesbit ve mU§(J)hed.ei ediilern ani atlamalarla umumi ye-
kunlarda sik s'IAlc arfrt§lar kaydedilmesine sebep olmMi mumkundur.
iki tahrir arasmda gec:;en uzunca bir zaman fas1las.i ic:;inde baz1 hu-
dut vilayetlerinde ehemmiyetli bir geni§leme kaydedilmi§ olmas1
da, yeni tahrirlere in'ikas edeceginden, vilayetlerin has1lab yekun-
larmda vakit vakit bu §ekilde s1c:;ramah bir arb§m sebebi olmas1
da mlimklindlir.

(B/2) Anadolu, Karramarn, Zulkadriye. vei Rwrn vildyetleri kompleksi :

Bu hali daha iyi anhyabilmek ic:;in blitc:;ede Anadolu vilayetinin
daima beraber zikredildigi diger lie:; vilayetle (yani Karaman, Zlilka-
diriye ve Rum vilayetleriyle) te§kil ettigi guruba ait olan blitc:;e
rakamlanm, bizim tahrir defterlerinden her vilayet ic:;m ayn ayn
bulup c:;1kard1g1m1z rakamla.rm yekunu ile mukayese etmek faydah
olacakbr:

CETVEL No. 3

Padi~ah Difjer haslar Mzzstahfzz

Eyaletin ismi
lzaslarz ve timarlar timarlarr

1) Anadolu 26.195A,23 87. 70\:1.80,1 (15] 2.138.0MJ

2) Kara.man (16) 1.8-10.293 10. 76!). 770 774.42-1
3) Ziil kadri ye [17) 1.130.73.1, 7.822.320 1."169.071
4) Hadis ve kad1m
Rum [18) 7.9H.843 21.663.228 l 12.076
YEJ{(JN 37.111.293 77.965..122 4.193.630
Dort vilayet i<;in
biit<;enio verdigi
ralcamlar. 34.018.288 69.712.411 3.808.853
--- ---
Aradaki F A R K -3 .093.005 - 8.253.711 - 384.777
--·

[15] «2 » numaralI cetvelin 2, 3, 5, 6 ve 7 numaralarmdaki has1llar bir

arada olarak.
[16] Bizim tetkik ettigimiz devirlerde Konya, Beg§ehri, Ak§ehir, Alrna-
ray, Nigde, Kayseri ve ig-il livalarmdan te§ekki.il etmekteydi.
[17] Mara§ ve Bozok livalarmdan te§ekki.il etmekte idi.
[18] Hadis Rum eyaleti, Trabzon, Bayburt, Kemah, Divriki, Malatya ve
Kerker; Kadim Rum eyaleti ise, Amasya, <;orum, 'I'okat, Canik ve :;larkilrnra-
hisa r liva larmdan te§ekki.il etmekte idi.
262 6. Lutfi Barkan

Gori.ili.iyor ki, bi.itc;e cetvelinin dart vilayetten te§ekki.il eden bu

«B » gurubu eyaletleri igin tig ge§it has1lat kaynag1 hakkmda verdigi
rakamlar, baz1 sancaklarm bir kag sene sonra yenilenmi§ olan tah-
rirlerinin kaydettigi artl§lar dolay1sile, bizim mi.iracaat ettigimiz
kaynaklardaki rakamlara nazaran cem'an 119.270.553 akgelik bir
has1lat yekCmu i.izerinden 11.731.493 akge (yani % 9,84) noksand1r.
Bu gruba dahil vilayetlerden her birinde ti.irlti sebeplerle ayr1
olmas1 Iaz1mgelen, fakat taraf1m1zdan nisbetini her vilayet igin ayr1
ayn tayin etmek mi.imki.in olm1yan bu farkin muhtemel sebeplerrini
biraz yukanda izah etmi§tik. Bu hususta her ne kadar taraf1m1zdan
y~~p1lmam muhtemel bulunan baz1 hesap yanh§hklan ile muhakeme
noksanlarmm hissesini de hesaba katmak Iaz1mgelirse de, farklarm
hep ayni istikamette ve daima bir art1§ §eklinde meydana g1kmas1,
bizim mliracaat ettigimiz kaynaklarm bi.itgenin tertibi tarihinden
sonra tahrirleri yap1lm1s; olan baz1 sancaklarda zamanla vukua ge-
len has1lat artl§larm1 da ihtiva ettig·i fikir ve faraziyesini teyit et-
mektedir.
Bu faraziyeyi, has ve timar sahiplerinin adedi hakkmda bizim
buldugumuz rakamlarla bi.itgenin verdigi rakamlar arasmdaki fark-
larm mukayesesi de teyit eder mahiyettedir : E3oyle ki, bi.itge cet-
velinde Anadolu, Karaman, Zi.ilkadriye ve Rum vilayetlerindeki has
ve timar sahiplerinin adedi (Bi.itgenin birinci §ekli, II, A ve B, 3 b
ve c), 7536 (yalmz Anadolu) + 6518 (diger i.ig vilayet) = 14.054
ki§idir. Halbuki bizim buldugumuz rakamlara gore, 7540 + 8032 =
15.572 ki§idir ki, bu vaziyete gore, aradan gegen zaman zarfmda
baz1 sancaklarda yeni tahrirlerin meydana g1kard1g1 fazlahklar do-
lay1siyle timar sahipletinin adedinin 1518 (yani % 10,80) artm1§ ol-
mam icabeder. Timar sahiplerinin adedinde meydana g1kan bu 1518
artl§rn yalmz ( 4) Uni.in Anadolu vilayetine ait bulunmas1 ve geriye
kalan 1514 Uni.in, i.igi.ini.in bir senelik has1lat yekfmu (61.502.254 ak-
ge) kendi ba§ma Anadolu vilayetininki kadar (yani 79.784.960 akge)
tutmayan [ 19 ] Karaman, Ziilkadriye ve Rum vilayetlerine ait bulun-
mam, bu guruba dahil bulunan vilayetler iginde hudut boylarrna di.i-
§en ve yeni fethedilen bOlgelerdeki geli§melere sahne olan sancak-
larda yeni tahrirlerin yap1lm1§ oldugu faraziyesile daha iyi uyu§-
maktad1r. Ayni suretle; bu dart vilayetlik gurup igin, bi.itge cetve-
linde timarh kal)a mustahfizlari'nm adedinin 2614 olarak gosteril-

[19) 3 numarah cetvel.

 H . 933-934 (M. 1527-1528) Ma li y1lma a it btitge ornegi 263

mi§ olmasma kar§1hk, bizim g1kard1g1m1z hesaplarda 557 fazlasiyle

3.171 bulunmas1 ve kal'a adetlerinin de «4 » fazla g1kmas1 taraf1m1z-
dan yapilm1§ olmas1 muhtemel hesap yanhs;hklariyle izah edilemi-
yecek olan ve ayri sebebi olmas1 Iaz1mgelen kararh neticelerdir. Bu
miilahazalara dayanarak denilebilir ki, blitge cetvelinin tertibi ta-
rihinden sonra gegen 5-6 y1l i~inde tahrirleri yenilenmi§ olan sancak-
larda zuhur eden fazlahklarla, (B) gurubuna dahil Anadolu vila-
yetlerinde yalmz muhtelif ztimrelere ait gelir kaynaklarmda bir
terakki kaydedilmemi§, ayni §ekilde has ve timar sahiplerinin ade-
di de artm1s;br.

(C) Mimr, ~am ve Haleb eyaletleri [ 2 0 ] .

Timar sisteminin tatbik edilmedigi bir vilayet olan ve maatees-

stif bizim tetkik ettigimiz tahrir defterleri iginde bulunmayan M1s1r
eyaletini hasilat mukayesesi cetvellerinden harig tutmak mecburi-
yeti vardir. Bu takdirde geriye kalan ~am ve Halep vilayetlerine
gelince; bu vilayet gurubunda da btitgedeki has1lat yekunlarile bi-
zim g1kard1g1m1z rakamlar arasmda §U farklar mevcuttur :

Padil}ah hasforz Diger haslc?r ve timarlar [21)

'I'a hrir defterlerine gore 25.066.037 19.170.71 2

Biit<;:eye gore 2'*.73<
1.072 19. 169.286
--- ---
Aradaki FAHK . .. - 631.965 - 10416

Bu rakamlara gore, bu vilayetlerdeki senelik has1lat yekunlari-

nm gerek blitge cetveli tertip edilirken ve gerekse bizim tetkiklerimiz /
esnasmda hep ayni defterler tizerinden hesap edilmi§ olmas1 la-
z1mgelir. Qtinki, gelir yekunlar1 arasmda cem'an 642.381 (yani '%
1,44) gibi pek ctiz'i bir fark mevcuttur ki, bu farkm taraf1m1zdan
yap1lm1§ bir hesaplama hatas1 olarak kabul edilmesi mlimktindi.ir.

[20] Bizim tetkik ettig imiz defterlerde, Halep ve ~am vilayetleri gurubu
a§ag1daki sancaklardan te§ekktil etmekte idi :
~am, Safed, Salt ve Ac!O.n, Gazza ve Remle, Kudus-i §erif ve Halilurrah-
man, Halep, Hama ve Humus, Tarabulus, Aymtab, Birecik ma'a Rum Kale,
Adana, 6zer (Dzeyir). Tarsus ve Sis.
[21] Kal'a muhaf1zlarmm timarlan dahil degil. Btitgenin birinci §Ckli,
II, C, 5 ve 6.
264 6. Lutfi Barkan

Bu iki vilayet gurubunda has ve timar sahiplerinin adedinin blitge-

de ve tahrir defterlerinde hep ayni 2275 nefer olarak kaydedilmi§
olmas1 da bu bak1mdan dikkate §ayand1r.

(D) Diyaribeikir eryakti [ 22 ] .

Btitge cetvelinde daima mlistakil olarak aynca kaydedilmi§ olan

bu vilayetin, bizim tetkik ettigimiz kaynaklara gore, senelik has1-
latl padi§ah haslarile diger haslar ve timarlar gurubu arasmda §U
§ekilde taksim edilmektedir :

Padi!}ah haslarz Diger haslar ve timarlar

'fahrir defterlcri ode . 7.506.!'i23 15.231.06-l

Bli.tc;:ede 7.rnn.rno 14.2!H.670
- ---
Arndn.ki FARK -427.333 -940.294

Bu hesaba gore, blitge cetvelinin kaydettigi has1lat yekunu, bi-

zim buldugumuz rakamlara nazaran 22.828.487 tizerinden cem'an
1.367.627 (yani ·%5,99) noksand1r. Ayni §ekilde has ve timar sahip-
lerinin adedi de blitgeye nazaran 1071 olmas1 Iaz1mgelirken, bizim
mliracaat ettigimiz defterlerde 187 fazlasiyle 1258 nefere ytiksel-
mi§ bulunmaktad1r. Bu arb§larm sebebi, yukanda diger Anadolu
vilayetleri ve bilhassa hudut bolgeleri sancaklan igin ileri stirdtigli-
mtiz ihtimaller arasmda aranmalld1r.

IV. TETK1K MEVZUU BUT<)E ORNEG1N1N

MUHiM BiR NOKSANI

Elimizdeki H. 933-934 mali y1h blitgesinin verdigi hasllat ra-

kamlariyle, H. 940 .tarihlerine dogru tamamlanm1§ oldugunu tahmin
ettigimiz, Sultan SUleyman Tahrirlerinin neticelerini ihtiva eden ic-
mal defterlerinden g1kard1g1m1z rakamlarm mukayesesi, bizi aynca
§U mtihim netice ile de kar§1la§tlrm1§br :

[22] Bizim tetkik ettigimiz defterlerde bu eyalet, Amid (Diyaribekir),

Ergani, Arapgir, {;ermilk, Siverek, Kigi, {;emi:;igezek, Harput, Ana ve Ruha
(Urfa), Deyir ve Rahbe, Musul ve Sancar livalariyle H1sn-1 Keyfa ve Siirt
kazalarmdan terekkilp etmektedir.
 H. 933-934 (M. 1527-1528) Ma li y1lma a it blitc;e orneg·i 265

Diger orneklerinden farkh olarak bize umum memleket geliri

iQinde Qe§itli timar has1latmm da yerini gostermi§ ve bu. · gelirin
muhtelif vilayetlerde yayih§ tarz1 ve nisbetleri ile sahiplerinin ade-
di hakkmda. k1sa ma.IU.mat vermek lilzumunu hissetmi§ bulunan bi.it-
Qe cetveli, muhtelif eyaletlerin has1lat yekunlan iQinde milhim bir
mevki i§gal ettigi halde, v(J)kif v e. mulk sahriJplerinin ellerrinde bu
lwnam geliri maalesef hi<; hesaba katmami§tir.
Bu vaziyet kar§1smda, memleketin has1lat kaynaklarmm mii-
him bir k1smm1 elinde tutan vakif vey(J) mulk sahiplerine wit gelir
rakamlarini bizim buldugumuz §Bkillertyle but9e ce-tveline ilave et-
mek suretiy'le, bu cetveli butU'rn memleiket gelirrinin daha tam bir.
tablosw haline sokmaga 9ali§mak Zazim gelecektir. BiltQenin tanzi-
mine esas te§kil etmi§ olan defterlerde mevcut bulunmas1 laz1mge-
len vak1f ve millk gelirleri ile bizim tetkiklerimize esas hizmetini
gormli§ olan defterlerin verdigi rakamlarm arasmda da, yukar1da
timar gelirleri iQin gordtigi.imtiz §ekilde, bir fairlcliligin mevcut bUr-
lunmasi ihtimalinri kaiJul etmek §artifyle bu tamamlamanm mlimkiln
olmas1, burada tetkik ettigimiz bL\tQe orneginin bliylik bir mazha-
riyetini te§kil etmektedir. Mu maksat iQin bir merhale te§kil etmek-
te olan a§ag1daki «3» numarall cetvelde bilt<;e· orne{jitntin tertip edil-
digi tariJhle hem en hem en ayni f arzedilebilece Tv olan Mr zamanda
1

fosbiit edildik'lerri §ekilleri ile, muhtelif vilayetlerrdeiki ev kaf ve em-

1

lak gelirlerinrin miktarlari ile· bu geli'rlerin ayni tarrihte ve OJyni kay-

naklara gore her vilayet igin kay·d edilmi§ olam wrnwm/i, hastilat ye-

CETVEL No. 4

Sene lik ha.s rlat Euknf ue emltik geli-

Eukaf ue emltikin
Viltiyetin adz y ek unu rinin unmmi htisr.lat
senelik ge lir i
yektln rna O/o nisbeti
1) Anadolu 79.784.960 13.611.68-1 17,mlS
2) Ka ra ma n 1!5.616.\=110 2.2:32 . -l-2i~ 1 b,2!)!)
3) Zii l kadriye fl.!565.1 26 -J.97.ml7 G, 197
4) Rum 36.320.218 5.714.218 1!5,73i1
5) Diyal'lbckir 2L l 46. l 40 l.H l7.653 G , -~57
6) lfalep ve $am 52.168.072 7.286.851 1:1,D68
---- -- - --
Yekun 2.t7 .601.426 30.68!).926 14,t03

7) R u meli ( u:l8.206. l92) (J0.886.SH) 5,-1H2

---- --- -
YEK(JN 4[5.807.618 41.576.770 !),.99.9
266 0. LO.tfi Barkan

kunlarina olan msb~,tforini gostermektedir. Bu rakamlan icab eder-

se, ufak bir emsal ile blit~e cetvelinin teTtibi tarihi rakamlarma
irca ederek blitge cetvelinin birinci sahifesindeki tablolara ilave et-
mek mlimklindlir.
Yukanya dercetmi§ oldugumuz ( 4) numarah cetvelde, Misir
eyaletilnde bilhassa muhim bir m evki i§gal etmi'§ olmaJSi lazimgelen
evkaf ve emlakin gelirleri ile bu gelirlerin bu eyaletin umurmi hamr
lat yekunu i<;;indeki nisbeti kayit edilmemi§tir. gunki, tetkiklerimize .
esas te§kil etmekte olan Tahrir Defterleri arasmda M1s1r'a ait olan-
lan bulunamam1§br. Bununla beraber, bu yekfmu, renkli grafik tab-
lomuzda yapmaga mecbur kald1g1m1z gibi; M1s1r eyaletini Halep ve
i?am vilayetleri blinyesinde ve ayni nisbette vak1f ve mlilk geliri olan
bir memleket farz ve kabul ederek blit~e cetvelinde vilayetin umu-
mi «mahsulab yekunu olarak kaydedilmi§ bulunan 116.538.994 ak-
ge gelirine, Haleb ve i?am vilayetlerinde oldugu gibi, vak1flar dahil
umumi yekun iginde nisbeti '% 13,97 olan bir zam yaparak hakiki
varidat yekununu bulmak ve bu yekun iginde farazi evkaf ve em-
lak geliri nisbetini tekrar hesaplamak mlimklindlir ki, bu hesaba go-
r e M1s1r vilayetinin f arazi evkaf ve emlak gelirinin 18.921.060 ve
umumi gelirinin 135.460.054 akge olmas1 laz1mgelir (Bk. Cetvel
No. 7).
Bundan ba§ka, bahis mevzuu cetvelde «7 » numarada RwmeU
eyaletine ait olara1k gosterilmi§ olan rakamlar da hususi1bir §ekil-
de haz1rlanm1§ olup hakikate tamamiyle uygun degillerdir. Gergek-
ten, yukar1da kaydettigimiz gibi, Rumeli eyaletine ait tetkikleri-
miz henliz neticelenmemi§tir. Bu sebeple, bu eyaletin senelik has1-
lat yekfmu hanesine koydugumuz 198.206.192 rakamm1, digerlerin-
de oldugu gibi kendi kaynaklanm1zdan g1karacag1m1z yerde, blitge
cetvelinin evkaf ve emlak gelirlerini dahil etmeden verdigi .
187.319.348 rakamina, biiaim tahrir deifterrlerinden 9ikara;biildigimiz
10.886.844 ak<;;elik evkaf . ve emlak gelirim ilave edere'k bulduk.
Rumeliye ait evkaf ve emlak geliri hesaplanm1zda bazi eksikli k~ 1

lerin bulundugunu da kaydetmemiz laz1mdir. gunki, bu . hesaplar-

da baz1 sancaklarm ehemmiyetsiz baz1 vak1f ve mlilk gelirleri dahil
degildir. Bundan ba§ka, Rumeli'de harp sahalarma yakm hirer kal'a
vaziyetinde olan bir gok §ehirlerdeki cami ve mesgitlerin hatip,
imam ve mliezzin .. . ilh. gibi vazifelileri, Osmanh imparatorlugu-
nun bir k1s1m toprak gelirinin tahsisi suretiyle tesis edilmi§ olan
diger tipik vak1flarmdakinden tamamiyle farkh bir §ekilde, gegim-
I
I

H . 933-934 (M. 1527-1528) Ma li y1lma a it biitc;e ornegi 267

lerini dogrudan dogruya padi§ah hazinesinden ve ekseriya bulun-

duklar1 bolgenin harag mahsulleri tizerine yap1lan havaleler'le ode-
nen 'wlufe'lerden temin ettiklerinden [ n ], bu gibi masraflar tahrir
defterlerinde vaz1h bir §ekilde tefrik edilmemi§ bulunmaktad1r. Bu-
nunla beraber, gerek bu gibi hususi bir kategori te§kil eden vak1f-
lara ait tahsisler ve gerekse baz1 sancaklarm ihmal edilmi§ olan
ehemmiyetsiz vak1f gelirleri, nisbet tizerinde ehemmiyetli bir tesir
yapacak durumda degillerdir.
Esasen Tuna ve Sava irmaklarma kadar btittin Balkan memle-
ketlerini ihtiva eden muazzam Rumeli eyaletindeki vak1f tesisler
ve emlak gelirlerinin eyaletin umumi has1lat yekfmu igindeki nis-
betini tayin igin yap1lacak hesaplarm hakikatm yakm bir i.fadesini
te§kil edebilmesi igin bu. bolgedeki vakiflarvn yayil't§tnda;ki bir hu-
SUJsiyet tizerinde de durulmas1 laz1mgelir.
Gergekten, Osmanh imparatorlugunun dig·er aksammda oldu-
gundan farkh olarak, sultan ve veizirlerin imaret sistemi §ek'linde
§Umullu bir m(l/}'/,zume te'§lcril eden tilpik vaJkif tesisleri, Balkanlarda
tilkenin islamla§br1lmas1 ile mtitenasip bir §ekilde ancak baz1 mah-
dut bolgelerde tekastif etmi§ bulunmakta idi. Bu sebeple, bu geni§
ve zengin tilkenin mtihim askeri ve ticari yollan boyunca tesis
edilen §ehirler ve emniyet bolgeleri harig, kestf h1ristiyan ekseri-
yetlerinin hakim bulundugu derinliklerinde ayni nisbet ve azametle .
yayllamam1§lardir. Rumelideki vak1f tesislerin muayyen baz1 bolge-
lerde ne derece tekastif etmi§ oldugunu gostermek igin, a§ag1daki
rakamlarm habrlablmas1 kafidir :
Bu tarihlerde 27 kadar sancaktan te§ekktil eden btittin Rumeli
eyaletine ait olmak tizere bizim buldugumuz 10.886.844 akgelik ev-
kaf ve emlak geliri iginde 7.298.361 akgelig·i (yani % 67,038) vize
livasile [ 2 •] tig koldan mtite§ekkil Pa§a livasmm yalmz iki kolun-
dan ibaret bir kazalar gurubu [ 2 5 ] nda bulunmaktadir. Bu suretle,
btittin Rumeli nazar1 itibare almd1g1 zaman evkaf ve emlak geliri-
nin eyaletin umumi has1lat yekfmu igindeki nisbeti % 5,49 oldugu

[23 ] Bak. Biitc;e cetvelinin birinci §ekli: A ve B, ihracat k1sm1 No. 17;
ikinci §ekli, No. 19.
[24] Vize: Pmarhisar, Hayrabolu, 9orlu, Ereg·ii, Silivri, !nciigiiz ,Klrk-
k1lise, Biiyiik geJ{mece, Ki.ic;i.ik 9ekmece, Burgaz, Babaeski, Terkoz lmzala-
rmdan miite§ekkil.
[25] Edirne, Dimetoka, Ferecik, 1psala, Ke§an, Zagrai-eskihisar, K1z1la-
gac;, Filibe, Tatarpazari, Dskiip, Kalkandelen, Pirlepe, Manastir. Kopriilii,
Giimiilcine, Yenicekarasu, Drama, Zihne, Siroz, Nevrekop, Timurhisar1, Se-
Ianik, Sidrekap1s1, Avrethisar, 1noz ve Kavala kazalanndan miite§ekkil gurup.
268 6. Lutfi Barkan

halde yalmz bu iki sancagm bulundugu bolgede bu nisbet 31.550.503

tizerine 7.298.361 (yani %23,13) dir.
Osmanh imparatorlugunun muhtelif bolgelerinde mevcut vakif
ve mul71; gelirlerilnin bu mermleketlerin hasilat yekunw iQindei i§gal
ettikleri mev'k i ve ehemmiyetin dere'Cesini gosteren bu rakamlar,
btitge cetvelinin bu gelirleri hesaba katmamakla ne kadar bliytik
bir bo§luk birakm1§ oldugunu da gostermektedir. Bu noksanhgm
ehemmiyeti, bilhassa, bu gtinkti anlay1§1m1zla dogrudan dogruya
amme hizmetleri ve devletin vazifeleri arasmda bulunmas1 Iaz1m-
gelen mektep, medrese, tekke, dartilhadis ve zaviye.. gibi tlirlti
ktilttir mtiesseseleri; koprli, kervansaray, tticcar ham gibi mlina-
kalatm emniyet ve kolayhg1m saghyan tesisler; imaret ,bimarhane,
darli§§ifa, hamam, umumi helalar gibi hay1r ve igtimai yard1m ve
hizmet masraflarmm hep bu vak1f gelirlerinden odenmekte olmas1yla
bir kat daha tebartiz eder. Bu. gun devlet biU9esinden odernmekte olan
bu masraflar, vaktiyle idari-mali bir nevi geni§ muhtariyetle idare
edilen vak1flar kanaliyle de olsa, bilhassa sultanlarm ve vezirlerin
btiylik vak1flarmda gordtigumliz §ekilde, yine devlete ait olmasi l<i-
zimgelen bir kisim geUrlerin bOyle b.vr hayirr veya amme hizmeti
i§ine tahsisi suretiylei temin edilmekte idi. Bu s1fatla dahi devlet
btitgesinde kendilerine bir yer ayr1lmas1 icabederdi.
Vak1flara ait has1lat iginden sarfedilen para ile amme hizmet-
leriyle ilgili olarak bu gibi tesislerden ne kadarmm faaliyet halin-
de bulundugunu gostermek bak1mmdan a§ag1daki rakamlar dikka-
te sayand1r : Bizim tetkik ettigimiz defterlere nazaran, btit ge cet-
velinin tertip edilmi§ oldugu tarihlerde yalmz Anadolu vilayetinin
umumi has1lat rakamlan iginde % 17,09 nisbetinde bir pargasmm
yani 13.641.684 akgelik vak1f ve mtilk gelirinin mtihim bir k1sm1 ile
45 imaret, 342 cami, 1055 mescit, 110 medrese, 626 zaviye ve hani- \
kah, 154 muallimhane, 75 bliytik han ve karbansaray, 238 hamam ... 1
ilh. idare edilmektedir. Bu sayede mtihim amme hizmetleri zamanm
§artlan iginde en mtikemmel bir §ekilde ifa edildigi gibi, bu mtiesse-
selerde gah§an binlerce hizmet ve vazife sahibi de mai§etlerini hep
vak1f gelirinden temin etmektedir. Mesela yine yalmz bahis mevzuu
Anadolu eyaleti vak1f gelirinden ~21 mtiderris ve 3756 hatib, imam ve
muezzin .. ilh. maa§ almaktadir. Diger vilayetlerdeki evkaf varida-
tiyle de hep ayni tip amme hizmeti, din ve hay1r mtiesseseleri bu
varidatm bliytiklilgli nisbetinde az veya gok adette olarak i§lemek-
tedirler.
 H. 933-934 (M. 1527-1528) Mali y1lma ait bi.it~e orneg·i 269

V. BUTQE CETVELiNiN VAR1DAT VE MASARiF

F'ASILLARI UZERiNE DU~UNCELER

ileride, bir kac,; blitc,;e i:irnegi daha verdikten sonra, masraf fa-
s1llarmm muhtelif maddeleri hakkmda ayn ayri ve mukayeseli bir
§ekilde izahat vermek niyetindeyiz. Burada, sadece tetkik mevzuu-
muz blitc,;e cetvelinin daha iyi anla§1lmasm1 temin edecek baz1 umu-
mi miilahazalar ve izah edici notlarla iktifa edecegiz.

Varidat fash.

Blitc,;e cetvelimizin birinci §eklinde varidat menbalan tafsil edil-

memi§tir. ikinci §eklinde de yalmz Rumeli vilayeti ile Anadolu, Ka-
raman, Zlilkadiriye ve Rum vilayetlerinden mlite§ekkil «B» grubu-
na ve k1smen de M1s1r vilayetine ait baz1 kaynaklar bir dereceye
kadar sayilm1§tlr. Bu sebeple a§ag1daki «4» numarall cetvel, ayri
ayri Rumeli vilayeti ile «B» gurubu Anadolu vilayetlerine gore
tanzim edilmi§ olup, bu vilayetlerdeki varidat kaynaklarmm baz1
nevilerini gostermektedir :

CETVEL No. 5
-
~~ j~ j~ j~
].~ §~ ·~~
t ~"
~{l q ~
~ ~ ...
~ 1).1 "
(.,>

.
...,
·~
~ '~ ~.!:
"'~
".,
§? ~
.., h ~ .5
.,.
"~ ..
"'
;g
·;:; ~"
~,E~
.:J' ~

1!... ,,.'" .
::.: ""
"'·~
"'"
";!
· ~ ,E·~
'"" lot
1!... '"
..., .,.., i~~ ~~~ ,~
~
.
~
. ... ~(I)

~ "'·~
N:"'::j· ..
.B]] 0 tj
~~ ;:i
~ ~ '""'
~"' ·~
;g..., "
~]·~
.s~..c
;g " ,e;;l~
"
1).1 ~] ~ ;>';n '<( ~ "' ~i~ ;>'; ~·~
--
Mukataalardan 45.920.383 23. 16 .J.8 ,44 2G.603.672 rn,75 75,2G
Cizyeden [26) ·12.291.36'1· 21,3<1 '14.62 3.76U4 1 2,90 11 ,06
'l'ezker e ve berat
resi mlerin den l.797 .625 0,90 1,89 100.000 0,08 0,29
Beytiilmalde u 2.938.869 1,4.S 3, lO 'm.OH5 O,<H 1,3 1
Mevkftfn.t ve
mabeyi ndcn [27] l. 116.92ri 811.382
MUtefer rik [28] 7 18.072 i3.29t.H08
----
YEKON .94.784.238 34.018.288

[ 26 ] R umeli'de efla k, Yagc1 ve ki.irecilerle bag·lara a it resimler ve is-

penq vergileri ile bir a r a dadrr. Anadolu g urubunda ise, Sakrz i.imerasmm ciz-
yesi dahildir.
270 6. Lutfi Barkan

M1s1r eyaletindeki has1lat kaynaklan ise, blitQe cetvelinde k1-.

saca §U §ekilde gosterilmektedir :

Mnkat:i'alardan . . . . . . . . . 84.943.250
M1s1r iskelelerinden ve Gidde'den 17.nl5l64.
Senevl !1.!129 erdeb bugdayla '~l l.331 er-
deb arpall m fiat1 13.868.780
YEKO-N 116.538.f}fU

Masar if (ihracat) fash.

Mlinhas1ran padi§ah haslarmm has113.tI ile idare edilmekte olan ·

merke zi devlet biit9esi i<;:inde turlii masraflarin mah1Jyeti ve nisbeti
1

hakkmda bir fikir verebilmek iQin blitQenin birinci §eklinde mev-

cut olan masraf nevileri a§ag1ya QikarilmI§tlr. Aym maddelere te-
kablil eden rakamlan biitQenin ikinci §eklindeki cetvellerde hangi
numaralarda aramak lazrmgeldigi muteriza i<;:indeki rakamlarla i§a-
ret edilmi§ oldugundan blitQenin her iki §eklindeki masraf rakam-
larm1 yekdigeri ile mukayese etmek te mlimklin olacaktir.

I. RumeU vilayeti ile Anadolu, Kwaman, ZUlkadriye ve Rum

vil&ye<tleri gurubwna ait gelirden yapilan masrnflar :

1) M1s1r vilayeti mahsulilnden ba§ka olarak, kaydiyle padi§aha

teslim olunan para [27] . . . . . . . . . . . . . . 3.476.452

2) Yenigeri, sipahi oglanlan, silahdar, 'ulufeci, g uraba, kap1c1,

cebeci, topgu, acemi og"lam ... ilh. gibi cemaatlan ihtiva eden
(Miilaziman-1 dergah-1 a.Ii) cemaatlarmm mevacibi [1] ( «2»
numarah ek cetvelde bu cemaatlarm tam bir listesi mev-
cuttur). . . . . . . . . . . . . . . . . 65.887.940

3) Diger haslara ve timarlara t a hsis edilmi§ olan gelir ( btit-

genin ikinci §ekline idhal edilmemi§tir) . . . 152.164.838

[27] Ma'zuliyet veya o!Um dolay1siyle bo§ kalan has ve timarlarm mah-
sulti, yeni birisi tayin edilinceye kadar mevkufat eminleri t arafmdan padi§ah
namma toplamrd1.
[28] «Mtiteferrik» ler iginde, Btitge cedvelinde Rumeli igin ( 6, 7 ve 9) nu-
mara ile gosterilen gelirler; Anadolu gurubunda ise (3, 4 ve 5) numara hlar
dahildir. (3) numarah rakamm Kastamonu balnr madenine ait olmas1 laz1m-
gelir.
 B . 933-934 (M. 1527-1528) Mali y1lma a it b Utge i:irneg·i 271

4) Kal'a must a hf1zlannm m evacibi 1. 23 ] . 40.134.662

5) Ka l' a mus ta hf1zla nnm timarlan ( btitgenin ikinci §ekline it -
ha l edilmemi§til') . 13.891.535
6) Muhtelif §ehirlerdeki (ha ssa ) m asrafla r ve yeni ya p1la n baz1
bina la ra sar f edilen [5 -!- 6-1- 7 -1- 16 -!- 17-/- 18-1- 26 a ] 19.236.292
... 7) Dag·1tila n h ediye ve sada kala r [2] . 3.005.544
8) (::e§itli lmma§ satm a lma k igin [ 3] 4.934.127
9) Sa ray mutfag·mm m asr a fla n [8] 2.379.505
10 ) H assa a hurunun m a sra fl a n L9] . 5.640.000
11) Yeni gerilerin guha lan [10] 2.955. 348
12) Silahla nma m asra f1 ola r a k k a pukulu n ef er a tma dag1tila n[4] 855.120
13) H1l'a tla rm haz1rla nma s1 igin sarf edilen [11] 70.909
14) Cebeha n e v e topha ne m asr afla n [12 - 13] . 339.838
15) Sekba nla r a dagitila n f odla [14] . 517.421
16) H a s sa ga d1rla r [15] . 124.456
17) Baz1 kal'a la rda ki ca l!li ve m es gitlerin va zifelilerine ve cizye
toplaya nla ra [19] . 390.828
18) Padi§ah haslarma a it g elir lerin topla nmasmda ve ida r esinde
gall§an emin ve nazirla r a , §lh ve zaviyeda r ve mtitek a itlere
m aa§ [20 - 26 b] 1.094.849
19) 1zvornik, K a rll-ili v e Kara dag sanca kla n ile baz1 ada la rm
timer a sma ve baz1 za viyeda rla rl a a vc1 ku§lan yeti §tirenlere
verilen y1lllk [ 21 - 22] . 650.434
20) Baz1 miri bina la rla k a l'ala rm t a mil'i m a sra fla rma ve Tu-
na 'da in§a edilen g emiler igin [24 - 25] . 3.057.727
21) K a sta monudaki ba lm· m a deninin i§letilmesi igin [26 b] 1.326.930

32 ~.134 . 755

II. Misi.r, Hailep ve ~am vilayetleri gurubwnda eliie edilen ha-

silattan yapilan mas.rafla.r :
1) .M1s1rda miri-miran ve nazir-1 em val olanla rm y1lhklan
[M1s1r : 1 + H a lep 2] . 5.105.000
2) Ayllk g1lar ve ga vu§lar (M1s1r 2 -/- 3; ~am: 2; Halep 5) . 783.928
3l M1s1rdaki .g ontilltiler, Suva ri ve mtitek a it gerkezler
[4-!-5-1-6-1-7] 10.211.192
4) B.u vilayetlerdeki kal'a muha f1zlarmm mevacibi [M1s1r :
8 -!- 9 -!- 10-!- 11-1- 12 -!-13; ~am: l, 3; H a lep 1] . 8,088.177
5) Bu vilayetlerdeki mtista hf1z tima rla r1 [ikinci §ekle a lmma-
m111t1r] 669.054
6) Halep v e ~am vilayetlerindeki haslar v e tima rla r (1kinci
§ekle almmam111tir.) 19.169.296
7) Her sene Ka'beye gonderilen [M1s1r: 14; ~am: 4 ] 4.286.478
8) M1s1r'dan alma n §eker igin [16] . 500.000
9) Ba rut ve cepha ne igin [M1s1r : 17; Halep : 4] 1.200.000
10) Hil'at igin [M1s1r : 19; ~am : 5] . 154.360
 • I

' '

272 b. Liltfi Barkan

11) Eski tababette gok miista~el mi.ishil ,,ve mi.isek~in bir ot

ola n I-~iyar§enbir satm almak igin [11] . .1 300.000
12) Baz1 kira m·a sraflari [Halep : 3] . . . . 56.826
13)· Cidde'de yap1lan baz1 masraflar [M1s1r: 5] 619.476
14) Nil'in feyezanu;un intizams1zhg1 dolay1siyle bir klSlm ara-
zinin ekilememesi veya su altmda kalmasmm sebeb oldl;lgu
kay1p [Her sene t ahsil edilemiyerek halkm zimmetinde ka-
lan diger bir on milyon akge ile birlikte, bakiyeler kisminda
a yrica i.§aret edilmi§tjr.] . . . . . . . . ,. 10.000~000

. I 61,143,787 I

' I
Ill. Difyarbekir vildyetimden . ei'fd.e edijj'lein ha,s!i,lattan yapilan
masraflar:

1) Mi.i§a here-horil.n mevacibi [1] . 176.644 '

2) Gi.ilil.mlarm mevacibi [3] . '. 1 1.8',\.6.020
3) Kal'a mustahf1zlarmm ulilfeleri 3.801!948
4) Hil'at ve <;ad1r behalari [ 4] , , 23.500 ' I

5) Diger haslar ve timarlar [ikinci §ekle almmam1§11r] 14.291.670

Yekun .I ' • • ' 20.10'9. 782

Bakiyyeler : I'
I '

i3titQe cetvelinin 1birinci §eklinde bu suretl~ verilmi§ olan muh-

telif eyaletlere ait «Mahsulat» ve «1hracat» rakamlarmm kar§1la§-
tinlmas1 neticesinde a§ag{daki agik veya bak.ityyeiler meydana Qlk-
maktad1r ! · '

,
' I•
CETVEL· No. 6 · ' I -

Rurrieli, Anadolu,
I
I Karaman, ·Zillkad- Mzszr, $am v,e Diyarbekir
riye ve Ru.m Haleb (C) (VJ.
I . (A ,,ve B) ,
.\
.
\

Mahsulat 294 858 899 16l 111 4.07 21 4.60 862

.' lhracat 8~2 134. 755 ''
/· 61 143 785 · ''
20 109 782
+ 99 967 622
I
Fark ,- 27 275 856
I
'+ 1 351 080
' ."
\ ! ' 't '
I
Yukar1daki cetvelin farklar1 bir ara:ya1 getirilecek olursa §?yle
bir netice elde edilmi§ olacaktir : '

I.' , I
·,
'
 .zzo

ioo

180
g>~alBif~ ·
160 m m1/yo11 alr;:.e

1'10

f!<O

too

80

60

l/-0

20
,,
Haleb Dtyarbeklr
Rumell Anadolu M1s1r
Kara man $am •
Rum
.zolkadrlye
1527 - 1528 btidgesine · goz.:e !mparatorlugun Varidat Kaynaklarm111- !nkis~nu.
 H. 933-934 (M. 1527-1528) Ma li y1lma ait btitge ornegi 273

99.967. 622 M1s1r, :;?a m ve H a leb vil§.yetleri bakiyesi [ 29 ]

1.135.080 Diyarbekir vilayeti bakiyyesi

101 .318 .702 Ye k Q n

2'{.275.856 Humeli, Ana dolu, Karaman, Ztilka diriye ve
Rum vilayetlerindeki a<;ilc

14.01,2.8116 Biitge cetvelinin birinci §eklinin sonunda

ka ydedildig·i gibi, ha zineye k a la n bakiyye.

Goriilliyor ki, saray masraflan, padi§ahm 'hassa askerleri olan

kapu-kulu ocaklarmm ve hudud boylarmdaki miihim kalelerin miis-
tahflzlarmm maa§lan gibi merkezi devlet idaresinin belli ba§h mas-
raflan, umumiyetle bir nevi «ana-vatan» vaziyetinde olan Rumeli
ve Anadolu vilayetlerinin mahsulatl ile kar§1lanmak istenilmi§tir.
Ve butgenin tanzimi hususunda boyle bir prensibin takib edilmi§ ol-
mas1 dolay1siyle, bu vilayetlerin senelik mahsulat ve ihracat bilan-
gosunda, ilk baki§ta oldukga garib goziikmekte olan, 27.275.856 ak-
gahk bir ag1k vard1r. Buna mukabil, M1sir, Haleb ve Diyarbekir
vilayetlerinde cem 'an, biitge cetvelinin senelik varidat yekfmu olan
477.431.168 akgamn yiizde 20 sini te§kil eden 101.318.702 akgahk
bir k1s1m «bakiyye» kaydedilmi§ bulunmaktadir. Halbuki merkezi
devlet idaresinin belli ba§h masraf fas1llarmdan baz1lan · igin bu vi-
13.yetlerin varidat kaynaklarm1 kar§1hk gostermek suretile biitge
cedvelini daha makul bir §ekilde tanzim etmek pek ala mumkiin idi.
Bu suretle kapu-kulu ocaklarmm ulufeleri ve saray masraf-
lar1 gibi merkezi devlet idaresinin esasm1 te§kil eden masraflarm
«ana-vatan » bOlgesinin normal geliriyle kar§1lamp teminat altma
almmak istenilmesi ve buna mukabil, diger vilayetlerin gelirinden
bir krnmmm mahall.i idare ve asker! kuvvetler igin aynld1ktan son-
ra, miitebaki k1smm liizumu halinde icabeden hususlara sarf edile-
bilecek bir reserv hazinesi halinde aynca muhafaza edilmekte bu-
lunmas1, dikkati gekici oldugu kadar izah1 da gug bir prensip te§-
kil etme\dedir. Bu vilayetlerin nisbeten yeni feth edilmi§ olmak
itibariyle, daha evvel teesslis etmi§ bulunan blitge teamlillerine son-
radan ilhak edilmi§ olmalarm1, mesafenin uzakhg1 dolay1siyle para

[29] Btitge cetvelinin ikinci §eklinin, M1s1r eyaletine ait bakiyyeler lns-
mmda gortileceg·i tizer e, M1s1r'a ait «Ma h s ulat» m 10 milyonunun btitgede tah-
sil edilemiyen a laca kla r olarak e§hasin zimmetinde k a ld1gi igin bakiyyeler
yekununda n dii§iirtilmesi laz1m gelmelttedir.
274 6. Lutfi Barkan

naklinde muhtemel gecikmeleri ve bidayette mevcut nisbi istik-

rars1zhg1 hesaba katmak mecburiyetini, veyahut sadece bu bolgelerde
Osmanhlarm tevariis etmi§ bulunduklan idari ve mali te§kilat ve
miiesseselerdeki hususiyetleri bu hususta. amil olmu§ sayabiliriz.
M1s1r eyaletinde timar sisteminin hig tatbik edilmemi§ bulun-
mas1 da kayda §ayan ve izalu icabeden bir hususiyet te§kil etmek-
tedir.

VI. BljTgE CETVELiNiN BiRiNCi VE iKiNCi ~EKiLLE­

R!NDE MASRAF F ASILLARININ BAZI YEKONLARI
ARASINDAKi UYGUNSUZLUKLAR

Biitge cetvelini tanzim edenlerin, senelik muhasebe cetvellerini

oldukga basit ve iptidai bir teknikle tertip etmi§ olmalarma ragmen,
umumiyetle hesaplama yanh§I yapmad1klan, rakkamlar1 daha ev-
vel siitunlar halinde tesis ve kontrol ettikleri anla§1lmaktad1r. Bu
sebeple bugiin bizim bir hesap yanh§1 ve zuhul eseri telakki ettigimiz
baz: miibayenetlerin kendine gore bir mantig1 ve sebebi bulunabilir.
Bununla beraber, baz1 dalgmhklar ve hesap yanh§hklan yapml§ ol-
malan da miimkiindiir. Bu kabil ihtirazi baz1 kay1tlardan sonra,
burada ne§rettigimiz btitge cetvelinde nazan dikkatimizi celbetmi§
olan baz1 miihim uygunsuzluklan kaydedebiliriz :

1) Biitgenin birinci §eklinde Rumeli, Anadolu, Karaman, Ziil-

kadriye ve Rum vilayetlerinden yap1lan masraflar arasmda «2» nci
maddede kay1th bulunan «Mevacib-i Miilaz1man-1 Dergah-1 .Ali»
fash 65.887.940 akga oldugu halde, bUtge cetvelinin ikinci §eklinde
aym fasla tekabiil eden «1.» maddede be§ bin eksigi ile 65.882.940
akga olarak kaydedilmi§tir. Ayni fark «2» No. lu ek cetvelde de
· mevcuttur ve biitgenin birinci §eklinde alakahlarm adedi 27.049 ne-
fer olarak kay1th oldugu halde, bahis mevzuu ek cedvelde bu mik-
tar 2.903 nefer noksaniyle 24.146 olarak gosterilmi§tir.
2) Biitge cetvelinin birinci §eklinde «ihracab k1smmda Rumeli,
Anadolu, Karaman, ZUlkadriye ve Rum vilayetleri gurubunda 4.
maddede bu vilayetlerdeki kalelerden 122 sinde mevcut 23.017 mus-
tahf izm mevacibi kar§1hg1 olarak kay1th bulunan 40.134.662 akgaya
mukabil, biitgenin ikinci §eklinin 23. maddesinde (bu defa kale ve
 H,. 933-934 (M. 1527-1528) Mali y1lma ait biitge ornegi 275

mustahf1z adedi zikredilmeksizin, fakat masrafm Rumeli ve Ana-

dolu' daki dagill§ §ekli esash tarzda degi§tirilerek) 5.845.155 akQa
noksaniyle 34.289.507 akQa kay1thd1r ki, bu fark1 da izaha muvaf-
fak olamad1k. Yalmz' blitQe cetvelinin birinci §eklinde bu vilayetler
(Ave B) gurubunun agigi 27.275.856 kaydedilmi§ bulundugu halde,
ikinci §eklinde 5.850.155 noksaniyle 21.425.701 olarak gosterilmi§
olmas1, bahis mevzuu 'ulllfe masraflarmm tamamen bu vilayetler
has1lati ile kar§1lanrriad1gm1 ve aradaki farkm yekfma bir agik farki
§eklinde aksetmi§ oldugunu gostermektedir.

3) BlitQe cetvelinin · birinci §eklinde «ihracat» faslmda M1s1r,

~am ve Haleb vilayetleri gurubu iQin 4. maddede 2.742 nefer kale
mustahf1z1 ulufesi olarak 8.088.177 akQa kaydedildigi halde; ikinci
§ekilde bu masraf, M1sir'da 8, 9, 10, 11, 12 ve 13; ~am'da 1 ve 3
ve Halebde ise 1 No. h maddeler halinde yekfmu cem'an 6.356.953
olarak gosterilmi§tir. Bu hesaba gore ikinci §ekilde 1.731.224 ak-
Qahk bir eksiklik vard1r ki, a§ag1da «4» No. h k1sunda i§aret ede-
cegimiz veQhile, bakiyeler faslmda tesbit ettigimiz 1.731.174 akQa
fazlahk halinde meydana Qlkacaktir. Burada mustahf1zlarm adedi-
nin yliz fazlasiyle 2.482 olarak kaydedilmi§ olmas1 da dikkate §ayan-
d1r.

4) BlitQe cetvelinin. birinci §eklindeki b'kiyye hesaplarma gore,

Yukarida «6» No. h cetvelde gorlilebilecegi lizere, M1s1r, ~am, Ha-
leb ve Diyarbekir vilayetlerinden cem'an 101.318.702 akQallk bir
fazlahk bulunmas1 laz1m gelmektedir. Halbuki, blitQenin ikinci §ek-
linde}.ri hesaplara gore ise :

M1s1r'dan . 90.695.690
§am'dan . 8.151.534
Haleb'den . 12.851.,572

Yekiln 11.l .698.796

Diyarbekir'den . 1.351.808

Cem'an . 113.049.876

bakiyyelerin yekfmunun 11.731.174 fazlasiyle 11.049.876 etmesi la-

z1mgelmektedir. Bu btiylik farkm i:zah1 §U §ekilde mlimklin olmak-
tad1r:
216 6. Liltfi Barkan

Btitge cetvelinin birinci §eklinde masraflar k1smmm 14. mad-

desinde kaydedilmi§ olan 10.000.000 akge, M1sir'da Nil'in feyezam-
nm intizams1zllg1 dolay1siyle bir k1s1m erazinin ekilememisinin ve-
ya su altmda kalmasmm sebeb oldugu kay1ptlr ve masraf olarak
gosterilmi§tir. Btitge cetvelinin ikinci §eklinde ise, bakiyye'ler ara-
sma kaydedilmi§tir.
Geriye kalan 1.731.174 akgeye gelince, onun yukanda «3» nu-
marah k1s1mda eksikligini kaydettigimiz veghile M1s1r, ~am ve
Haleb vilayetleri gurubuna ait 1. 731.224 akgelik 'ulUfe masrafmm
bakiyye hesabma intikal etmi§ bir §ekli olmas1 laz1mgelir.

«t» No. li cetvel ve renkli grafik tablosu:

Yukar1da izah ettigimiz gibi, Osmanh !mparatorlugu btitgeleri
umumiyetle yalmz padi§ah haslarma ve dolay1siyle merkezi devlet
idaresiyle saraya mahsus «Gelir» ve «Gider» leri ihtiva etmektedir.
Y almz burada tetkik ettigimiz btitge cetveli, istisnai olarak «Diger
haslar ve timarlar» stittinundaki gelir rakamlanm (sahiplerinin
elinde nas1l sarfedildikleri ile alakadar olm1yarak) k1saca kaydet-
mi§ olmak meziyetini haiz bulunuyordu. IV. fas1lda (sf. 264-268) _
gortildtigti gibi; biz bir ad1m daha ileri atarak, Sultan Suleyman
tahrirlerinin neticelerini tespit eden defterlerden bi:zzat 9ikardigwniz
ve ne gibi ihtirazi kayitlarla ayni senele:rei ait f arzedebilecegimizi
yukanda belirttigimiz evkaf ve emlak geliri ile (bk. 9 No. 11 cetvel)
tetkik mevzuumuz 933-934 mali y1h btitge cetvelini (imparatorlu-
gun umumi varidat tablosunu gosterecek §ekilde) tamamhyarak
«7» No. h cetveli tertip ettik ve bu cetveldeki rakamlara gore r~nkli
grafik tablosunu meydana getirdik. Evkaf ve emlak gelirlerine ait
olan rakamlar, but9eye tarafimizdan ilave edilmi§ oldugu i<;in, cet-
velde murtar1za iginde gosterilmi§; renkli grafik tablosunda ise,
stitunlarm tistline renksiz ve kesikli hatlarla ko11mu§tur. «Evkaf ve
emlak gelirleri» ve dolay1siyle bu gelirlerin blitgenin verdigi ra-
kamlara ilavesi suretiyle hesaplanan «Umumi has1lat yekfmlan»
iginde Rumeli ve M'/,81/,r vildyetlerine ait olanlarin hesaplamma §e-
ldllerinde mev'c ut bdzi hususiyetler, yukanda «4» No. h cetveli takip
eden izahat arasmda (sf. 265) kaydedilmi§tir. (Bu hususta «12»
No. h notta da izahat vard1r).
 :r

CETVEL No. 7

Diger haslar ve
Padi§ah haslarz Evkaf ve emllik
Umumf haszlat timarlar
Villiyetin ismi
Yekiinu p::
Senelik gelir O/o Senelik gelir O/o Senelik gelir O/o
"'"'c:'
"'"'
I!>
Rumeli
. 198.206.192 9±.784.238 ±8 92.535.110 ±6 (t0.886.81±) 6
~
""'!-.:>Ol
Anadolu, Karaman, ~
129.62±.973 34.018.288 26 73.521.26± 56 (22.085.-!22) 17
ZUlkadiriye ve Rum ""'Ol!-.:>
00

~
Diyanbekir 22.778.513 7.169. 190 31 U .291.670 63 (1.317.653) 6 ~
e.s
ll'
!:.
,..,.
Haleb ve t;;am 51.859.27± 2±.73±.072 48 19$38.350 38 (7.2~6 .851) 14 o"
C:::
rt'

- - ""'Cb
..,o:
::i
M1srr [135.460.05±] 116.538.99± 86 - - [(18.921.060)] 14 Cb
~~

YE KON 537.929.006 277.244.782 51 200.186.394 37 (60.497 .830) 12

~
-;i
-;i

\
 H. 933 - 934 tarihli

. Bi.itc;e Cetveli ve Ekleri

,

isimli ve isimsiz ildve Kadro drnekleri ile beraber

( Aynen)
(Biid9enin viizera haslariyle timarlarin gelirlerini dB ihtiva eden
birinci §ekli)

MUHASEBE-i iCMAL-i MAHSULAT VE iHRACAT

MA'A TiMARHA [ 1 ]
vrk. lb

Muhasebe-i icmal-i mahsulat ve ihracat-1 vilayet-i Rum-iii ve Ana-

dolu ve Karaman ve Rum ve Zi.ilkadriye ve M1s1r ve $am ve Haleb ve
Diyaribekir ber-ve~h-i tahmin ma'a mahsulat-1 hasha-i vuzera ve mir-i
miran ve defterdaran-1 hizane-i 'amire ve sair erbab-1 timar ve timar-1
mustahf1zan-1 k1la' der vilayetha-i mezkure.

I
ASL-I MAL FI SENE-i KAMiLE
477 431 168 [ 2 ]

A ve BJ 'An vilayet-i Rum-iii ve Anadolu ve

Karaman ve Rum ve Zulkadriye • 294 858 899 ( SJ

C ve D) 1 An vilayet-i M1s1r ve $am ve Haleb

ve Diyaribekir 182 572 269

[lJ ~Jl:i L ..:J•.~__,,;..\_, .:..:·)_,_,,,_~ J4-I •<l:-l#- .

[2] Biitc;;e cetvelinin rakamlan aslmda «dort bin yedi yiiz yetmi§ dort
hamil ve otuz bir bin yiiz yetmi§ sekiz» (yahut . .. kerre yilzbin ve . .. ) §eklin-
de ve yaz1 ile yaz1lm1§ bulunmaktadn·. Biz burada anla§1lmay1 kolayla§tlrma!{
ic;;in onlari rakamla ve alt-alta yazd1k Yanmda ba§ka bir k a y1t bulunmayan
rakamlar, senelik gelir ve giderleri akc;;e olarak ifade etmektedir. Metindeki
«fi sene» kay1tlan cedvelimizde liizumsuz goriildi.ikleri yerlerdc tekrar edil-
memi§tir.
[3] Metindeki rakam onbin eksigiyle 294 843 899 olarak yaz1lld1r. Fa-
kat dogrusunun boyle olmas1 ica betmektedir.
[ 4] Biitc;;e cetveli yekunlan evvela vermekte, sonra da o yekuna dahil
rakamlan siralamakta oldugundan siitunlarm sonunda bu §ekilde mutanza
ic;;inde gosterilmi§ olan rakamlar taraflm1zdan ilave edilmi§tir.
 Btitge cedveli ve ekleri 281

(Padi,§ah (Di,ger 1w,slar

(.Ve ki/,n) haslart) * ve timarlar) **
'An vilayet-i fi sene fi sene fi sene

A) Rum-ili 187 319 348 94 784 238 92 535 110

B) Anadolu, Karaman,
~
Rum ve Ziilkadriye 107 539 551 34 018 288 73 521 264
C) M1sir, ~am ve Haleb 161111407 141 273 057 19 838 350
D) Diyanbekir 21 460 862 ·7 169 190 14 291 670

477 431 168 277 244 773 200 186 394

II
MiNHA iHRACAT FI SENE-i KAMiLE
403 388 321

A ve BJ 'An vilayet-i Rum-iii ve Anadolu ve Kara,·

man ve Rum ve Zulkadriye 322 134 755

1) Teslimat be-padi§ah-1 'alempenah Neferen

hullide miilkiihu gayr ez-mahsul-1
M1sir 3 476 452
2) Mevacib-i cema'at-1 miilaziman-1
dergah-1 ali 65 887 940 (a 27 049
3) Be-cihet-i hasha-i viizera ve mir-i
miran ve iimera ve defterdaran-1
h1zane-i 'amire ve kethiida ve def-
terdaran-1 timar ve zu'ama ve ti-
mar-1 sipahiyan-1 vilayetha-i mez-
kure 152 164 838 24 625 /
a) 'An vilayet-i Rumili [o]. 82 452 427 10 668
b) » » Anadolu [7] 35 735 733 7 536
c) » » :K:araman ve \
ROm ve Zillkadriye . 33 976 678 6 318

(152 164 838) (22 522) { 51

(*) 'An mahsul-1 cizye-i gebran ve muka ta'at ve iskeleha ve gayrihima,.

( **) 'An mahsul-1 hassaha-i· vtizera ve timera ve defterdaran-1 h1zane-i
'amire ve gayruh ve tfmar-1 sipahiyan ve mustahf1zan-1 klla'-1 vilayet-i mezbure,
[5 ] Bu yekCm y ukarda yine kendisini.n verdigi 24 625 rakammdan 103
noksamdir.
282 6 . LO.tfi Barkan

4) Be-cihet-i mevacib-i cema'at-i mus- vrk. 2 b

tahf1zan ve rtiesa ve 'azeban ve
'ulufeciyan-1 stivari ve martolosan
..:i l- _,l!JL. der k1Ia' ve gayruh . 40 134 662 (b 23 017
a.) 'An vilayet-i Rum-ili . 30 302 358 ( c 17 487
b) » » Anadolu ve Ka-
ra.man ve Rum ve Ziilkadriyf; 9 832 304 (d 5 530

5) Be-cihet-i timar-i mustahflzan-1 k1- ( 40 134 662) (2 3 017)

Ia'1 vilayetha-i mezbure . 13 891 535
a) 'An vilayet-i Rum-ili . 10 082 683 (e 6 620
b) » » Anadolu ve· Ka-
ra.man ve Rum ve Ziilkadriye 3 808 852 (f 2 614

(13 891 535) (9 234.)

6) Be-cihet-i ihracat-1 hassa der-istanbul ve Galata ·
ve Edirne ve Selanik ve Gelibolu ve Avlonya ve
Burusa ve Kefe ve Trabzon ve Konya ve Rodos
ma'a ihracat-1 ebniye-i nev-sahte 19 236 292
7) Be-cihet-i in'amat ve tasaddukat ve te§rifat ve
nogeriye-i timera ve gayruh [9 ]. 3 005 544
8) Be-cihet-i mtibayeat-1 akmi§e-i mtitenevvi'a 4 934127
9) )) ihracat-1 matbah-1 amire 2 379 505
10) » » tstabl-1 'amire . 5 640 000
vrk. 3 a
11) » » ~uka-i yeni~eriyan 2 955 348
12) » 'adet-i kemanbehay-1 yeni~eriyan ve tir-
ke§beha, tirazi-i (?) e,S) \ )~ bazdaran ve adet-i
nev mtislimani ve gayruh . 855 120
13) Be-cihe·t-i ihracat-1 cameha-i hil'at . 70 909
14) )) cebehane~i amire ma'a tophane
)) 339 833
15) )) fodula-i harci
)) 517 421

[61 !bare §U §ekilde devam ctmektedir : «Ve hasha-i viizcra ve iimera ve

dcfterdaran ve sair erbab-1 timar».
[7] !bare §U §ekilde devam etmektedir : «Ve hasha-i mir-i miran ve iime-
ra ve sair erbab-1 timar».
[8] Varak 4 a nm ba§mda «tetimme-i ......:! ihracat-1 vilayet-i mezkure»
§eklinde faslm devam ettigini gosteren bir kay1t mevcuttur.
[9J o~J Iv"\ \_)~;J ..:,l;,,_.r!.;J ..:i..t..\..o.!J ..:iL.l.J I
(a 186110 fi yevm, (b 122 bab, (kal'a adedi) (c 75 bab, (d 47 bab,
(e 125 btlb, (f 45 bab. (Sayfaya s1gd1rmak imkam olmaymca baz1 siitunla rm
rakamlar1m bu §ekilde not halinde a§ag1 a llyol'UZ.)
 Biitge cedveli ve ekleri 283

16) Be-cihet-i ihracat-1 otakha-i [ 10 :1 hassa . 124 456

17) » » vazife-horan-1 cevami' ve me-
sacid-i k1Ia' ve kiraye-i cizye-i gebran [ LOJ ma'a ih-
racat-1 saire 390 828
18) Be-cihet-i mevacib-i naziran ve iimena ve vazife-i
suleha ve me§ayih ve zaviyedaran-1 mesacid-i mii-
teferrika ve en'am-hanan P 2 J ve ihracat-1 agnam-1
ikizceler ve tu'me baha-i miirgan-1 §ikari [ 13 J ve
baz1 miiteka'idin ve gayruh . 1094849
19) Be-cihet-i salyane-i baz1 iime·ra-i liva ve cezayirC 1 ·1J
ve salyane-i zaviyedaran ve bazdaran ve gayri-
hima 650 434
20) Be~cihet-i ihracat-1 ebniye-i miiteferrika ve me-
remmat-1 k1Ia' ve sahten-i ke§tiha-i cedide pr.J der-
Tuna ve gayruh ma'a ihracat-1 saire 3 057 727
21) Be-cihet i ihracat-1 Ki.ire-i Ma'mure 1 326 930

322 134 755

vrk. 3 b

C) 'AN ViLAYET-i MISIR VE ~AM VE HALEB

fi sene-i kamile
.61 143 784

1) Be-cihet-i salyane-i mir-i miran-1 Misir

ve nazir-1 evmal ve gayruh . 5 105 000
2) Be-cihet-i mii§ahere-horan ma'a c;avu§an 783 928

[10 ] ~W, I [11] j \ p)...,_·_,~~...,_ 1 _,) (Cizye tahsildarlarmm a ld1g1 bir yiizde)
[12] jL· \,;. l'" \..i l
[13] t>Jls::'..!. jl.Cv" ~lr. (....b (Avc1 ku§larmm yem behas1)
[14] y_ l _;~J \_,l ~I v" \ ~·~• . . \lL Son kelime, metind~ «'imaretler» manasma
.rl.r §eklinde ise de, daha miinasib olacag1 dii§iiniilerek baz1 liva ve
adalar iimeras1'nm y1lhg1 manasmm g1kanlabilmesi igin, «Cezair » §eldinde
okunmu§tur.
[15] ~~~ ~lr.::.!..l 0:;.l_ [16] Jl.i .i'.u i l~,r.:. 4.A>__r.:. (J i) ..j, \ ~)
 284 0. Lutfi Barkan

Neferen
3) Be-cihet-i cemaat-1 goniilliyan-1 M1sir ve
tiifenkc;iyan ve c;erakise-i suvari ma'a c;e-
rakise-i miitekaidin 10 211192 3 761
4) Be-cihet-i mevacib-i cemaat-i mustahf1zan
ve riiesa ve 'aze·ban der-vilayet-i mez-
kure 8 088 177 2 742
5) Be-cihet-i timar-1 merdan-1 k1Ia'-1 vila-
yet-i 'Arab 669 054 ,, 419
6) Be-cihet-i hasha-i mir-i miran-1 ~am ve
iimera-i liva ve kethiida ve defterdar ve
zu'ama ve sair erbab-1 timar . 19 169 296 2 275
7) Be-cihet i ihracat-1 Kabe-tiil-lah-i (§) - §e-
rife §errefehallahu te'ala [ 10 ] 4 286 475
8) Be-cihet-i ihracat-1 siikker-i hassa 500 000
9) }) barut-1 hassa ve cebe-
))

hane 1200 000

10) )) cameha-i hil'at
})
154 360
11) )) hiyar-§enber [ 11 ]
)) 300 000
12) )) baz1 icarat der-Haleb 56 826 [ SJ

vrk. 4 a
13) mevacib ve ihracat-1 hassa der-
))

Cidde-i Mamure ma'a harc-1 ke§tiha-i

hassa 619 476
14) Be-cihet-i §eraki ve boz ve 'ahl ve ga-
rik p sJ der-vilayet-i M1sIT 10 000 000

(61 143 787)

(17] ( .... ) --:-:;, ):;. ( Eski tababette hafif bir miishil olarak kullamlan
bir ot).

(18] -Y..jJ Jb~_, )J. _, ,} I_,;, (Senesine gore, bir lns1m topra,klarm sulan-
mamas1 veya su a ltmda kalmas1 dolay1siyle zuhur eden has1Iat noksam).
(*) 14 lnl8.' (Mb).

I
 I-'

~
CD
""
""CD
I

"">!>-
~
I-'
Ol
1.-.:l
-:i
I
I-'
01
1.-.:l
00

s
~... . e....,
'<!
~ :::..
....
ij
~
..
~
"'
...~~
~ g
tr '1
"'~.
O'
.;i..
...
i:::

l I(')
Cl>
o:
..
'1
~
ij
Cl>
C!S~ ._
~ ~~
J.61.. ........... • •
~ ?;. )
<! \.
~ ~
...
"'
.~
G
; ir~-·- -r ·~-~""- ·-;:: - - - ',_ -y ;,·--· -- ---
---~-- -:-~-,-; --- ---:-[!?~'' M-~1

,.
-1A± - ., .,..,_JJ.
i·~'.' * ..
,.""
:t..~• ., iJJJi -V~Jw~~.1) ,. -~::.,-·--,,j
•. /
'l ~

! -
""_ fa,d-:'(J11J
.·JJJ,A}.·._··. ;we
~ -··· ~ -. ·:·-_ "'..>Uf'....
y ~I
--u :.Jlt l!JJ
' .,,.... :, .) ',;'.J4.a)J
-. ~ , ·_ ~ui~
-. - •-. -·

~~
- f'...;'J'.
-r
. . . . "'..PJ
!~ . - .. .. . ._ ~ , _- J •'
" ~,
~
_* ~-
-~,£
__, ~- - ..., . . v _,
-:;._..
.
"! ~-~ _>1 ll J,1J ~ .. . --~~ <v .-'.Pr,
,/
..
c<'"~c"'·
'"- ': _ .....~...-,,, __.- ...,__ "'..'"_"'·
f': _,
~ ;; -,_ ;?\:~. ~ -, ~~::_; ,- >..:., Y+
. "'"':::-; ".";J=-:,
,jjl J

2 - H. 933-934 (M. 1527-1528 ) m a li y1lma ait bir but~e ornegi

Topka pi Sa.r ayi Muzesi Ar§ivi : No. D . s442. v rk. 2 b - 8 a.

 """\
,___,,_, .,......· - ·•'"l•v·-..---~.-""/! .,,.~

" ;..;;_ :::.:=_~~t~··:r;'

. ~.,) J ~ 't~1J.Ji: J 1 J J

. . . ,...
.
r

--------~---"'--
,t..! _, .Y J ~ ~• _,. '/ v . ...J}J .,...,../
----;~
--:; }' $
-
____ , ~ .
t.J,.·-
"' .> • .., ..,; " "' : Ul.JJ, J
.... .,. . , , - 4
....# /

- - ...... t.I J J ..J \ ~ {p :<-i..v! J 1f "tJ .>H • . •.• ' ··-g:-•.! , ,

L. •
~f~M~.·,,,-.
,
...r. o,J.;~J .
/
_____.-.s- ../,, ~! .
<IJ'il ~ ..;..,......,

~
~ ·~

"" ~..
-<..~:..a· J 'fU1 1
----.:.
VJ_f irf.;~J~
'-./
!
.... -.. /

,, "' ~- /
'I ;" . j
.J ,., 'J.Jr~J't/1.t-i
····--

/ ,·. ~
. 1 .1J J.c)-'-.;
(. .,,....,
"
/u..,} :~r''ft./.r.;·~·
JI ~..1Y . ---:;:;~..,; -~

/;-·JJ~..1,.JJ'O , ~
.- 'fr;;.c .).>"; • --

. .I /
- t.1Y"' ""u .) ,., ~· ..,fk;;;r;t / .;J#-if.Gu:f;_.
~~- . ~1
X_ ,..-
I~~ ~~-x ·
u~~ ~ __ '¥~· <
'.rr1,;
<f'. "
:;\-.>)"'.!'/
' r ...~~·..,.,,< y .... •• 'JI
:;
~7 . -::~;

. . . \ !
•

~~~~~ t,,u~~';' !
w .... /

I.. J l'
~ J ,,, t./t.JW{f '41.,'f
'J ..
· .vf-w1u..,1.~ t;./,.:..,v.>t.w ,.,,:1,., ,;,;t'J
·~ . ;~ t· .,;;71
w •

,,... · I
~~f;'J~r
! ·~~ 1$ i
4:i; -· "ve. ~--:, <~ ~, J
,.o
J, •
....."'.,,..I • ..1.~1J
" '• ~· u.. --y-; ../
-:~...:c;;+ 7i ,';'· .'*~I

I
.... ""C;w,.1 v:. .I
r

3 - H. 933-934 (M. 1527-1528) m a ll y1lma il.it bir biltge ornegi

Topkapi Sarayt Mu:zesi Argivi : No. D. 9442. vrk. 9 b - 4 a.

 BiitQe cedveli ve ekleri 285

D) 'AN ViLAYET-i DiYARIBEKIR

20 109 782

Neferen

1) Be-cihet-i mevacib-i rni.i§ehere-horan L ] 19

176 644 15
2) Be-cihet-i mevacib-i g1lrnan der - vila-
yet-i mezkure 1816 020 446
3) Be-cihet-i mevacib-i mustaf1zan ve ri.iesa
ve 'azeban-1 k1Ia'-1 vilayet-i mezkure ; 3 801 948 1858
4) Be cihet-i ihracat-1 cameha-i hil'at ve
hayme-beha-i 'azeban-1[ 20 ] vilayet-i mez
kure 23 500
5) Be-cihet-i hasha-i mir-i miran ve ii.me-
ra-i liva ve zu'ama ve timar-1 sipahiyan
der-vilaye·t-i mezkure . 14 291 670 1 071

(20 109 782)

m
EL · BAKi BE - HIZANE
74 042 847

,..
I

[19 ] j l)_,;. ~~ [..!.,. ':-':"° l.JA

[20]1 j L? .lr: .i.~~,;.. J .;...1;.. . l, ... l:-- Son kelime metinde j~.;c §eklinde ve·
«Urban» da okunabilecek tarzda nokt as1z olarak yazibm§br.
 286 0. Ll1tfi Barkan

(Biitr;enin, vuzera haslari ve timarlar mahsulleri harir; tu.twlarak

ve irat kaynaklariyla masraflar daha fazla tafsil edilerek verilmi§
olan ikinci §ekli)

vrk. 7 a

MUHASEBE-i l~MAL-i MAHSULAT VE iHRACAT

GA YR EZ · TiMARHA

vrl{, 7 b

Muhasebe-i icmal-i mahsulat ve ihracat-1 vilayet-i Rum-iii ve Ana·

dolu ve Karaman ve Rum ve Zulkadriye ve M1s1r ve ~am ve Haleb
ve Diyaribekir ber-ve~h-i tahmin gayr ez-mahsulat-1 timarha-i vuzera
ve umera ve gayrihima.

ASL-1,MAL Fl SENE-i KAMiLE

277 277 775

A ve BJ 'An mahsulat-1 Rum-iii ve Anadolu ve

Karaman ve Zulkadriye ve Rum . 128 802 526

A) 'An vilayet-i Rum-iii mahsul, fi sene . 94 784 238

1) 'An mukata' at-1 vilayet-i mezkure der-'uhde~i

'ummal 45 920 383
2) 'An cizye-i gebran-1 vilayet-i Rum-ili ve rtisum-1
Eflakan ve yagc1yan ve ktireciyan ve rtisum-1
bagat ma'a ispen~ . 42 291364
3) 'An rtisum-1 berevat . 1 351 925
4) 'An rtisum-1 tezkereha-i timera-i vilayet-i
Rum-ili 445 700
 Biitge cedveli ve ekleri 287

5) 'An beyt-til-mal-i hassa ve 'usubet L2 1 J 2 939 869

6) 'An mahsul-i ze'amet-i Akkermaniyan der-is-
tanbul 61243
7) 'An mahsul-i bag~eha-i hassa . 146 998
8) 'An mahsul-i mevkufat ve mabeyn 1116 925
9) 'An mahsul-i emval-i miiteferrika . 509 831
a ) 'An beha-i pareha-i akmi§e-i mi.itenevvi'a r22 J 141 229
b) 'An adet-i pi§ke§-i riiesa-i enhar-1 geltiik
ve memleha ve mahsulat-1 mi.iteferrika . 386 602

(509 831)

I B) 'An vilayet-i Anadolu ve Karaman ve Rum ve

(94 784 238)

vrk. 8 a

Zulkadriye . . . . . . . 34 018 288

1) 'An mukata'at-1 vilayet-i mezkt1re . 25 603 672

2) 'An cizye-i gebran-i vilayet-i Anadolu ve Trab-
zon ve Rize ve Rum ve Bayburt ve Kefe ve Ka-
raman ve cizye-i iimera-i Salm 3 764 941
0

a) 'An cizye-i Anadolu ma'a ispeng . 3 214 941

b) 'An cizye-i i.imera-i Sainz . . . . 550 000

(S 7G4 941)

3) 'An mahsul-i Kiire-i Ma'mure . 2 507 400

4) » » agnam-1 ikizceler 261 582
l4 5) » » hasha-i Mihali~ 522 326
6) » » mevkufat ve mabeyn 811 332
7) » » beyt-iil-mal 447 035
8) )) )) tezkereha-i vilayet-i Anadolu . 100 000

(34 018 288)

288 6. Lutfi Barkari

II

A ve BJ Minha ihracat 'an vilayet-i Rum-iii ve

Anadolu ve Karaman ve Rum ve Zul·
kadriye berve~h-i tahmin ( fi sene) . 150 228 227

Neferen
1) Mevacib-i mlilaziman-1 dergah-1 'all Ia-
zale ffi'aliyen (2:i ] 65 882 940 'X'

2) in'amat ve tasaddukat ve· te§rifat ve no-

geriye . 3 005 544
3) El-mtibaya'at: akmi§e-i mtitenevvi'a ve
gayruh 4 934 127 [2 '1 ]
vrlc 8 b
4) Adet-i keman-beha ve tirke§-beha ve
(?) t>j lJ-' atmacac1yan ve 'adet-i nev-mtis-
limani ve gayruh . 855 120
5) Be-cihet-i ihracat-1 hassa-i istanbul . 14 455 759
a) Be-cihet-i ihracat-1 hassa . . . . 10184 678
b) Be-cihet-i sahten-i divanhane-i '§Ji ve
ba'z1 ebniye-i miiteferrika ve 'an be-
ha-i top ve gayruh . . . . . . . 4 271 081

(1/f 455 759)

6) Be-cihe·t-i ihracat-1 hassa der Gala ta . 1 051 212

a) Be-cihet-i ihracat-1 hassa . 844 720
b) » miihimmat-1 saire 256 492

( 1 051 212)

7) Be-cihet-i ihracat-1 hassa der Edirne . 1000994

8) » ihracat-1 matbah-1 amire . 2 379 505
9) » ihracat-1 lStabl-1 amire . 5 640 000
10) » harc-1 c;ukaha-i yenic;eriyan-1
dergah-i 'all . 2 955 348

[24] 8 b numara h vara km ba§mda «t etimme-i ihracat-1 Rumeli ve Ana-

dolu ve gayruh» §eklinde bir ifade ile faslm devam ettigi kaydedilmi§tir.
[25]
0 ~L ( *) 186 110 fi yevm. 27 049 neferen
 B iltge cedveli ve ekler i

11) Be-cihet-i ihracat-1 cameha-i hassa 70 909

12) » ihracat-1 cebehane-i 'amire 135 762
13) » ihracat-1 tophane 204 076
14) » ihracat-1 fodula-i sekbanan 517 421
15) I » ihracat-1 otakha-i [ a2 J hassa . 124 456
16) » ihracat-1 hassa der Gelibolu . 450 000
17) » ihracat-1 hassa der-Selanik 61336

vrk. 9 a

18) » ihracat-1 hassa der-Avlonya 46 549

19) )) Vazife-horan-1 mesacid-i k1Ia'
ve cevami' ve harc-1 kiraye-i cizye-i geb-
ran ma'a ihracat-1 saire . 390 828
20) Be-cihet-i mevacib-i timera ve ktittab ve
nazirin ve vazife-i suleha ve mesacid ve
zaviyedaran (mesacid) [21 J ve gayruh
der-viayet-i Rum-ili 968 526
21) Be-cihet-i ·salyane-i rrtirliva-i izvornik ve
cezayir ve gayruh der-vilavet-i Rum-ili . 208 416
22) Be-cihet-i salyane-i me§ayih ve zaviye-
daran ve· gayruh der-vilayet-i Anadolu . 442 018
23) Be-cihet-i mevacib-i cerria'at-i mustahf1-
zan ve rtiesa ve 'azeban ve 'ulUfeciyan-1
suvari ve martolosan der-vilayet-i Rum-
ili ve Anadolu 34 289 507
a) 'An vilayet-i Rum-ili 21237 568
b) » » Anadolu 13 051939

(34 B89 507)

24) Be-cihet-i ihracat-1 ebniye-i mtiteferrika
ve merammat-1 k1Ia' ve sahten-i ke§tiha-i
cedide ve gayruh 'an mukata'at . 2 596 260
25) Ve-cihet-i bazi ihracat-1 mtiteferrika 'an
mukata'at-1 vilayet-i Rum-ili ve Anadolu . 461467

[26] Bu k elime 10 numarah notun bulundug u yerde «otakha» §eklinde

ve elif'le yaz1lm1§ idi. Burada ~-~·J §eklinde yaz1lm1§tlr.
[27] Bu kelime metinde fazla olarak yaz1lm1§t1r.
290 6. Lutfi Barkan

26) Be-cihet-i ihracat-1 hassa der-Bursa ve

Kefe ve Trabzon ve Konya ve Rodos ve
Ktire-i Ma'mure ve agnam-1 ikizceler ve
Mihali<; 3 623 695
a) Be-cihet-i ihracat-1. hassa der-Bursa
ve Kefe ve Trabzon ve Konya ve
Ro dos . . . . . . . . . . . 2170 442
b) Be-cihet-i mevacib-i suleha ve en-
'am-hanan 'an agnam-1 1kizceler ve
baz1 mtitekaidin ve tu 'me-beha-i mtir-
gan-1 §ikari 'an hashil.-i Mihalig (13] . 126 323
c) Be-cihet-i ihracat-1 Ktire-i Ma'mure 1326 930

(3 623 695 )

27) Teslimat be-padi§ah-1 'alempenah hulli-

de mtilktihu gayr-ez-mahsul-i M1sir . 3 476 452

( 150 228 288)

EZ-ZiYADE-i iHRACAT AN-iL-ASIL

21 425 701
 Bilti;;e cedveli ve ekleri 291

C) (Vilayet-i M1s1r)

I
vrk. 9 b

'AN MAHSULAT-1 ViLAYET-i MISIR

116 538 994

1) Mukata'at-i vilayet-i mezkure . 84 943 250

2) 'An mahsul-i iskeleha-i M1Slr ma'a iskele-i
Cidde-i Mamure . 17 731964
a) 'An iskeleha-i M1s1r . 13 393 860
b) » iskele-i Cidde-i ma'mure ma' a Se-
vakin [ 2s ] 4 338104
(17 731964}
3) 'An beha-i gallat-1 vilayet-i mezkure fi sene
ber-vec;h-i tahmin . 13 863 780
a ) H inta fi sene 9929 erdeb k1rkar aki;;eden 3 637160
b) ~a ' ir 511 331 erdeb, yirmi§er aki;;eden . 10 226 620
(13 863 780)

(116 538 994)

II

MINHA iHRACAT 'AN ViLAYET-i MEZKORE

25 843 304

Nef eren
1) Be-cihet-i salyane-i . mir-i miran-1 M1Slr
ve timera v~ gayruh . 5 035 000
2) Be-cihet-i mti§ahere-horan-1 vilayet-i M1Slr 314 000 262
3) » mevacib-i cemaat-i <;avu§an-1
Mls1r 288 156 61
 292 0. Lutfi Barkan

4) Be-cihet-i mevacib-i cemaat-1 goni.illi.i-

yan-1 M1srr 4 415 392 1224
5) Be-cihet-i mevacib-i cemaat-1 ~erakise 2 939 728 1282

vrk.10 a
6) » mevacib-i cema'at-1 c;erekise-i
mi.iteka'idin 235 764 330
7) Be-cihet-i meva~ib-i cema'at-1 ttifenkc;i-
yan-1 M1sir 2 620 308 927
1
8) Be-cihet-i mevacib-i cema'at-i mustahf1-
zan-1 kal'a-i M1sir 1 701 320 734
9) Be-cihet-i mevacib-i cema'at-1 mustahfi-
zan-1 kal'a-i iskenderiye 542 328 ' 219
10) Be-cihet-i mevacib-i cema'at-i mustahf1-
zan-1 kal'a-i Dimyat 89 560 37
11) Be-cihet-i mevacib-i cema'at-i mustahf1-
zan-1 kal'a-i Re§id . 161 088 63
12) Be~cihet-i mevacib-i riiesa ve 'azeban-1
M1sir 1 487 800 795
13) Be-cihet-i mevacib-i ri.iesa ve 'azeban-1
ke§tiha-i hassa 243 324 106
14) Be-cihet-i ihracat~1 Kabe-ti.il-lah~1 (§) - §e-
rife §errefehallahu te'ala P 0 J 3 200 000
15) Be-cihet-i mevacib ve ihracat der-Cidde-i
ma'mure ber-vec;h-i tahmin 619 476
16) Be-cihet-i ihracat-1 siikker-i hassa . 500 000
y
17) }) ihracat-1 cebehane-i M1sir ma'a
beha-i barut-1 hassa 1000000
18) 'An beha-i hiyar§enber [17 ] 300 000
19) 'An ihracat-1 hassaha-i 'urban-1 rne§ayih
ve kii§§af ve gayruh 150 000

(25 843 244) (6041)

 Btitc;e cedveli ve ekleri 293

Ill

vrk.10 b
El-baki 90 695 690
Vuzi'a 'an-il-baki (?) Jl:J I d....,_, 20 000 000
a) Be-cihet-i §eraki ve boz ve 'abl ve
garik ( 29 ] 10 000 000
b) Be-cihet-i zimmem-i nas ki baki mi-
maned (30] ber-vec;h-i tahmin . . . 10 000 000

(M 000 000)

Bakiyye-tul-baki be h1zane 70 695 690

[29] Metinde der-kenar §eklinde §U kay1t vardir : « ~oyleki reyy-i kamil

J•IS !SJ ola, zikrolan ytiz yuk §eraki J l..rZ i<;in a§agJ. 0 :..!.I vanlmaz.
Hemen boz ve 'atil i<;tin y1lda ber-vec;h-i tahmin yirmi be§ yilk a§agi varilur.»
[ 30] ~l.. ,_f• .}~. -0.._,..V f ~ (Toplanamay1p e§hasm zimmetinde kalan a la -
caklar).
294 6. Lutfi Barkan

D) 'An Vilayet-i ~am

I
vrk.11 a

FI SENE-i KAMiLE
10 925 790

1) 'An mukat'aat-1 vilayet-i mezkure . 10 485 970

2) 'An cizye-i mir-i miran-1 cezire-i K1brus. 440 000 (3l]

(10 925 970)

II
MiNHA iHRACAT
2 774 436
Neferen

1) Be-cihet-i yenic;eriyan-1 kal'a-i ~am . 1528 216 612

2) )) mU§ahere~horan der-~am . 81580
3) )) mevacib-i i;nustahf1zan-1 kala-i
!J_f' (?) 73 805 63
4) Be-cihet-i ihracat-1 Kabe-tUl-lah-i(§) §e-
rife §errefehallahu te'ala. 1086475
5) Be-cihet-i Hll'at baha-i emir-i ~am . 4 360

(2 774 436)

III
EL-BAKI
8 151 534

[13l «Hasene-i efrenciye 8000 sikke, (beheri) 55 akgedir». Venedikliler 1489

tarihinde K1bns adas1m i§gal ettikleri zaman vaktiyle K1br1s k1rallarmm Ko-
lemen Sultanlarma vermekte olduklan harac'1 M1s1r hazinesine odemekte de-
vani ettikleri igin, M1S1r'm fethinden sonra alcdedilen bir muahede ile senede
8000 duka altunu tutan bu harac'm Osmanl! hazinesine terki tekarrur teml§ti.
Biitge orneginde Dubrovnik, Eflak, Bugdan gibi memleketlerin harac1 kaydedil-
medigi halde K1bns haracmm bu §.ekilde kaydedilmi§ olmas1 dikkate §ayand1r.
 Biitge cedveli ve ekleri 295

E) Vilayet-i Haleb ber-muceb-i defter-i vilayet

vrk.11 b
I

(fi sene)

13 808 102

n
MINHA iHRACAT
956 530

N eferen

1) Be-cihet-i mevacib-i cema'at-1 mustahf1

zan-1 kal'a-i Haleb 529 512 212
2) Be-cihet-i saliyane 70 000
3) » icarat 56 826

4) » harc-1 barut ve tophane 200 000

5) )) mti§ahere-horan . . . 100 192

956 530

m
EL-BAK!
12 581 572
 296 6. LO.tfi Barkan

E) Mahsulat, 'an vilayet-i Diyaribekir

vrk.12 a
I
7 169 192

II
MINHA iHRACAT FY SENE-i KAMiLE
1 851 572

Neferen

1) Be-cihet-i mii§ahere-horan 176 644 15

2) » mevacib-i cema'at-1 mustahfl-
zan ve riiesa ve 'azeban-1 k1Ia' der-vila- bab
yet-i mezbure . . . . . . . 3 801 948 ( 17) 1 858
3) Be-cihet-i mevacib-i cema'at-1 g1lman-1
Diyanbekir . . . . . . . . . . 1816 020 446
4) Be-cihet-i came-behave haymebeha-i 'aze-
biln 23 500

(5 818 112)

m
EL-BA.Kl
1 351 080

Cem'al-baki, gayr-ez-ihracat-1 ziyade-i 'an-il-asl ki devr-ivlayet-i Rum-iii

V' ve Anadolu ve Karaman ve Rum ve Zulkadriye vaki' §Ude
93 049 876
 ____
,.;;;;;;
-· ~ i'- ----- ~

(Ek cedvel No. 1)

MUHASEBE-i iCMAL-i MUKATAAT-I

ViLA YET-i RUM-iLi VE ANADOLU

I to
s=:
rt-

'°<l>
(j
Der-uhde-i 'ummal <l>
~
~
f i sezase sinin fi sene aklam <
<l>
-- <l>
:>;'
263 744 261 87 914 753 1 144 co
::::.
f i selase sinin /! sene aklam
--
168 935 279 'An mukataat-1 vilayet-i Rum-ili 56 311 759 542
94 808 982 » » » Anadolu 31602 944 602

(263 744 261) (87 914 753) (1144)

~
co
--l
 I:'-'
co
00
II
Vuzi'a zalike cu,; C'J
fi seldse sinin fi sene

78 182 705 26 060 897

fi selase sinin fi sene
1) Be cihet-i mustahf1zan ve riiesa ve 'azeban-1 k1Ia'-1
vilayetha-i mezkure . 60 976 483 20 325 494
a ) 'An mukata'at-1 Rum-ili . 32 857 420 10 952 473 9'
b) » » Anadolu 28119 063 9 373 021 l'
p
rt-
~
( 60 976 483} ( 20 3 2 5 494 ) to
2) Be-cihet-i mevacib-i timena ve nazrrin ve ktittab ve "'...,
:::;-'

ehl-i _vezaif ve gayruh . 6 081 731 2 027 242 "'

;:I

a) 'An mukata'at-1 Rum-ili . 2 905 581 968 526

b) » » Anadolu 3176150 1058716

( 6 081 731 ( 2 027 242 )

-
3) Be-cihet-i meremmat-1 k1Ia' ve sahten-i ke§tiha-i Tu-
na ve baz1 ihracat-1 mtiteferrika . 7 788 784 2 596 260
a) 'An mukata'at-1 Rum-ili . 3 334 774 1111590
b) » » Anadolu 4 454110 1484 670

( 1188 184) ( 2 596 260 )

I>

4) Be-cihet-i saliyane-i Kas1m Pa§a ve mir-liva-i izvor-

nik ve Karh-ili ve Karadag ma'a cami-i Sultan Meh-
med Han tabe serah der-istanbul ve gayruh . 1 951304 650 434

a) 'An mukata'at -1 Rum-ili . 625 250 208 416

b) » » Anadolu 1326 054 442 018

( 1 951 3 04 ) ( 650 434)

to
5) Be-cihet-i ihracat-1 saire 1384403 461467 i::::
rt

""Cl>
('".)
a) ' An muka t a'at -1 Rum-ili 761 738 253 912 Cl>
p.
<!
b) » » Anadolu 662 665 207 555
~
<!
( 1 384 403 ) ( 461 461 ) Cl>
Cl>
::;'
ro-
(78 182 705 ) (26 060 897 ) :1

m
EL-BAKI

fi seliise si nin f i sene

t-:i
185 561 556 61 853 852 ~
tO
300 0. Lutfi Bar kan

(E k cedvel No. 2)

MEVACiB-i MULAZiMAN-I DERGAH-I ALi

Vacib ;>evval ve Zilka' deteyn, sene 933

Nef eren fi, y evrn fi sene

24 146 186 110 65 882 940

n ef er f i y evrn fi sene

1) Cemaat-1 mii§ahere-horan . 424 12 377 4 381458

2) )) yenic,; eriyan-1 der gah-1 ali 7 886 43 569 15 423 426
3) )) ebna-i sipahiyan 1993 40 987 14 509 398
4) )) silahdaran 1593 28 446 10 069 884
5) ))
'ulUfeciyan tabi-i yemin . 589 6 620 2 343 480
6) )) )) )) yesar 498 5 359 1897 086
7) )) gureba )) yemin . 211 3 121 1104 834
8) )) )) )) yesar 204 2 917 1032618
9) ))
bevvabin-i dergah-1 'alive
teberdaran 319 2143 758 622
10) Cemaat-1 cebeciyan-1 dergah-1 'ali 524 2 872 1 016 688
11) )) topc,;1yan 695 2 756 975 624
12) ))
hayyatin-i hassa ve hil'at 301 1811 641 094
13) )) tabbahin . 277 1850 654 900
14) ))
mehteran-1 'alem . 185 1 318 466 570
15) ))
mehteran-1 hayme ve sa-
kayan-1 divan 277 1590 562 860
16) Cemaat-1 ehl-i hiref . 585 4 019 1422 726
17) ))
arabac1yan-1 top 943 2 785 985 890
18) ))
§ahinciyan 177 998 353 292
19) )) c,;ak1rc1yan 61 352 124 608
20) ))
atmacac1yan 21 90 31860
21) ))
IStabl-1 amire 2 830 14 500 5 133 000
22) )) g1lman-1 ac,emiyan-1 Is-
tanbul ma'a bagc,;e-i hassa . 3 553 5 630 1 993 020

24146 186 110 65 882 938

 I

Bi.itge cedveli ve ekle1·i 301

(ilave: I)
DEFTER-i ZU'AMA VE Si.PAHiYAN-I ViLAYET-i RUMELi C1 J
El-vaki' fi yigirmi lie; Rebi'ulevvel sene 940
~
ll!
~ ~
....... Yekun
"~
.
~ c "'"' \l)
~
\l)
;;>
\l)
cc
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
c
~
"'
"'"'I
;;>
cc
cc
~
....
.<!
~
..
\l)

.... '§ .......

-"I' cc
c "'
I I"" "'"" ~
c cc
~
~
\l)

Livanin adi rl.)

<>l
"'
<>l
"" "" -'I- ""<

207 471 385 201 156 375 210 117 2007 117 2124
<>l <>l

1) Pa§a C2J ..
2) Vize 15 14 15 10 14 13 3 1 84 1 85
3) Gelibolu 2 1 6 5 5 8 27 27
4) <;irmen . . 19 24 13 15 13 16 10 4 110 4 114
5) Silistre . 36 54 39 18 16 21 9 7 193 7 200
6) Nigebolu . 45 78 66 36 20 38 17 19 300 19 319
7) Viain . . . 61 116 70 38 28 26 16 9 355 9 364
8) Kostendil . 98 301 193 121 54 140 52 32 959 32 991
9) Tirhala .. 90 288 190 91 48 123 46 36 876 36 912
10) iskenderiye . 20 41 42 31 19 22 16 7 191 7 198
11) Yanina ... 45 155 95 43 32 60 20 11 450 11 461
12) Viilc;itrin 23 84 71 40 26 28 22 4 294 4 298
13) Agriboz 26 50 38 23 . 19 29 16 7 202 7 209
14) Avlonya 108 185 135 51 49 90 49 19 667 19 686
15) Ohri .. 67 141 82 29 24 46 15 9 404 9 413
16) Prizrin . . . 53 79 49 26 24 34 13 3 281 3 284
17) Alaca-hisar . 94 207 119 65 54 87 50 15 676 15 691
18) Hersek ve [ 'J 29 128 105 58 47 49 24 6 439 6 445
19) ilbasan . . . 17 33 23 13 8 19 10 1 123 1 124
20) Bosna 147 174 166 68 53 76 27 17 711 17 728
21) Miiselleman-1
Kirk-kilisa. 2 3 8 2 2 3 3 23 23
22) Semen dire 131
149 115 73 86 73 28 25 655 25 680
23) Mora .. 156
103 298 66 49 86 58 26 816 26 842
24) izvornik 4533 24 16 19 10 4 151 151
25) Karll . . 1228 28 14 15 18 8 6 124 6 130
26) c~) 1817 14 7 10 3 5 3 74 3 77
27) <;in gene 8 2 1 3 1 12 12
--- ----
Yekun 1575 «2» «3» «4» 890 «5» 732 884 «6» 384 «7»
---
[1] Eflakan-1 liva-i mezbfire. «2» 2959, «3» 2390, «4» 1163, «5» 1493,
«6» 11.207, «7» 11.951. ( *) Efl§.kan-1 liva-i !slcenderiye ve Vulg1trm ve Prizrin.
 302 6. Lutfi Barkan

[1] 23 Rebi'ulahir 940 (11 Kas1m 1533) y1lmda Rumeli eyaletinin muh-
telif livalarmda, senelik has1lat miktarlarma gore muhtelif biiyiikliikte timar-
larm adedini gosteren bu cedvel, Topkap1 Saray1 Miizesi Ar§ivinde 734 numa-
rada kay1th on varakll 34,5 X ll,5 ebadmda ciltsiz bir defterden almarak tertip
edilmi§tir. Her livadaki timarla1·, senelik has1h iki bin akgeye kadar olanlar,
iki binden iiQ bin akgeye varmca olanlar, 2 bin ile 4 bin, 4 bin ile 5 bin, 5 bin
ile 6 bin, 6 bin ile 10 bin, 10 bin ile 19 999 ve nihayet 20 bin ve 20 binden yu-
kan olub ze'amet derecesinde bulunan timarlar §eklinde biiyiikliiklerine gore
tasnif edilmi§lerdir. Bu suretle yukar1da ne§rettigimiz biitge cetvelinin birinci
§eklinde ihractlt boliimiiniin «3 a » numarah lnsm1 ile alakah enteresan malU-
mat vermektedirler.

[2] Cetvelimizde «1» numarada kaydedilmi§ bulunan Pa1$a livasi [Rumeli

/
eyaleti pa§as1'mn (mir-i miran'mm) bulundugu liva], mehaz1m1z olan defterde
aynca alti kaza gurubu halinde ve bu gurublardan her birinde her kategori-
den kagar timar bulundug·u tasrih edilerek gosterilmi§tir. Bahis mevzuu kaza
gurublan ile timar adedini gosteren rakamlar a§ag1ya g1kanlm1§br :

1) Sipahiyan-1 nahiye-i Edirne ve Dimetoka ve Ferecik ve 1,psala ve Ke§an

ve Eskih1sar-1 Zagra ve K1z1lagag ve Fiilbe ve Tatarpazan;
2) Sipahiyan-1 nahiye-i Dskiip ve Kalkandelen ve Kirgova ve Kopriilii ve
Pirlepe ve Manastir;
3) Sipahiyan-1 nahiye-i Giimiilcine ve Yenice - Karasu ve Dirama ve Zihne
ve Siroz ve Nevrekop ve Timurhisar ve 'Avrethisan ve Selanik;
4) Sipahiyan-1 nahiye-i Yenice - Vardar ve Karaferye ve Serfice ve 1§tip
ve KestUrye ve Volka§in ve Gorice;
5) Sipahiyan-1 nahiye-i Sofya ve ~ehirkoy ve Berkofca (Bu kazalar bi-
zim miiraca'at ettigimiz bu devre ait tahrir defterleri'nde ayn bir Sofya livas1
te§kil etmektedirler) ;
6) Sipahiyan-1 nahiye-i Filol'ina..

t:l
"'to.~ <:> 0 cd
'N
<:> <:> <:> <:> <:> °'°' N

> ~d
t:l <:> <:> Q)
~ <:>
<:>
<:>
<:>
<:>
<:>
<:> <:>
~
°'oi
Ill
c<:> ""<:><:>
I
-'!-
I
<:>
<:>
'?
<:>
<:>
IO
I
<:>
<:>
<:>
<:>
'"" d
:c
Q)
'O
0 d
<:>
IN
<:>
IN
<:>
""
<:>
-'!-
<:>
I<:>
<:>
IO
'""
0
N :c Yekitn

1) 25 43 35 18 16 38 11 6 6 186 192
2) 30 91 75 49 42 96 59 25 25 384 1167
3) 31 78 72 41 26 77 59 37 37 384 421
4) 68 137 116 51 36 102 42 25 25 550 577
5) 26 75 44 27 24 40 24 8 8 260 268
6) 29 47 43 15 12 22 15 16 16 183 199

207 471 385 201 156 375 210 117 117 2007 2121,

I
 Btitge cedveli ve ekleri 303
(ilave: II) L1J
I. Vilayet-i Rum-iii: Hastlat
Livasi Kimin tasarrufunda oldufju ( Alcr;e)
1) Pa§ a Beglerbegi tasarrufunda
2) Bosna Mustafa Pa§a 739 000
3) Mora Sinan Pa§a 606 000
4) Semen dire Yahya Pa§a oglu Bali beg 622 000
5) Vidin Emir-i 'alem Mesih Beg . 580 000
6) Hersek Davud Pa§a oglu Mustafa Beg . 560 000
7) Silistre Emir-i 'alem Mustafa Beg 560 000
8) Ohri 'Acemi Kas1m Beg 535 000
9) Avlonya . Mahhll, ;;acti Beg tahvilinden 535 000
10) iskenderiye Evrenos oglu iskender Be·g . 512 000
11) Yanine Kapuc1ba§1 Husrev Beg . 515 000
12) Gelibolu Kapu-agas1 Cftfer Beg 500 000
13) Kostendil Mahhll, Hayri Beg tahvilinden 500 000
14) Nigebolu Mihal oglu Mehmed Beg 457 000
15) Sofya Mustansir oglu Ali Beg . 430 000
16) inebahti Omer Beg oglu Hasan Beg . 400 000
17) Tirhala Yah§i Beg oglu Ahmed Beg 372 000
18) Alaca - hisar Simm Pa§a oglu Ahmed Beg 360 000
19) Vulc;;itrin Kapuc1-ba§1 Mehmed Beg 350 000
20) Kef e Mehmed Beg 300 000
21) Prizrin Aranid oglu Ali Beg . 263 000
/
22) Karh Ahmed Aga oglu Mehmed Beg 250 000

[l]Kanuni Sultan Stileyman'm tahta gegtigi (H. 926 - M. 1520) ilk y1l-
lara ait oldugunu tahmin ettigimiz bu cetvel, bu tarihte Osmanl! tmpara-
torlugunda mevcut liva (sancal{) lardan herbirinin kimin tasanufunda oldu-
gunu ve bu sancak befjlerinin has'larintn alcr;e olaralc senelik gelir milcdarini
gostermektedir. Asl! Topkap1 Saray1 Mtizeri aqivinde 9.772 numarada kay1tl!,
10,5X30 eb'admda altr varakl! ciltsiz bir defterde bulunmaktad1r. Bu defterin
tizerinde tarih yoktur. Cedvelimizde Rumeli'ye ait livalar arasmda «4» nu-
marada kay1tl! bulunan Semendire livasmm sancak begi Yahya Pa§a oglu BAii
Begin bu mevki'e 13 ::;levval 927 tarihinde tayin edilmi§ oldug·unu (Feridun
Beg, (Mtin§efit-1s-selatin, I, 514) ve 933 y1lmda bu beg·Jik uhdesinde olarak ve-
fat ettigfa biliyoruz (Pegevi, tarih, I, 45 ve devam1). Bu hesaba gore, yukar-
daki cetvelin 927-933 tarihleri arasmdaki vaziyeti gostermesi 1Az1md1r.
Dig·er taraftan, yine Rumeli vilayetine ait listede 21 numarada kay1th bu-
lunan Prizrin begi Aranid oglu Ali Beg'in de, 928 Receb ay1 i<;;inde ba§lam1§
olan Rodos seferi esnasmda Avlonya begi olarak gosterdigi ve 928 Zilka'de-
sinde §ehit dti§ttig·u bilindiginden ( Sadettin, zeyl 179 a), listemizin tarihinin
13 ::;ievval 927 ile Receb 928 tarihleri arasmda olmas1 !az1mgelir.
304 0. Lutfi Barka11

Hasilat
Livasi Kirnin tasarrufunda oldugu ( A lu,;e)
23) Agriboz Kapuc1-ba§1 Li.itfi Beg 250 000
24) <;irmen Mihal oglu Mahmud Beg 250 000
25) Vize Bi.iyi.ik-ba§h Mehmed Beg 230 000
26) izvornik Hac1 Mustafa Beg . .. . 264 000
27) Florine isa Beg oglu Hasan Beg 200 000
28) ilbasan Sinan Pa§a h1s1m1 'Hi.iseyin Beg 200 000
29) <;ingene Mehmed Pa§a oglu Husrev Beg 190 000
30) Midilli.i Halil Beg . 170 000
31) Karadag <;erne oglu iskender Beg 100 000
32) Mi.iselleman-1 Karh oglu iskender Beg. 81000
Kirk - kilise
33) Voynuk Arabac1-ba§1 Ramazan Beg . 52 000

II. Vilayet-i Anadolu:

Hasilat
Livasi ICirnin tasarrufunda oldugu (AkQe)

1) Saruhan ~ehzade tale-beka oli!Jl.b

2) Ki.itahya Beglerbegi
3) Aydm Bali Beg 537 000
4) Bolu Rum Kas1m Beg 500 000
5) Mente§e Hasan Beg 463 000
6) Teke Emir-i 'alem Ferhad Beg 422 000
7) Ankara Emir-i Ahur Mehmed Beg . 400 000
8) Hi.idavendigar Kapuc1-ba§1 Koc;1 Beg . 300 000
9) Kastamonu iskender Beg 320 ooo
10) Kengiri Sinan Pa§a oglu Mehmed Beg . 272 000
11) Hamid Hi.iseyin Beg 273 ooo
12) Karesi Silahdar ba§1 Behram Beg . 260 000
13) Karahisar ibrahim Pa§a oglu isa Beg . 222 ooo
14) Alaiye Sinan Pa§a h1s1m1 Mehmed Beg . 170 ooo
15) Manavgad Qe§nigir Husrev Beg . 160 ooo
16) Biga Sekban ba§1 oglu Ali Beg . 170 000
17) Sultanoni.i Kilarc1 ba§1 Mustafa Beg . 150 000
18) Koca-eli Ahur kethi.idas1 israil Beg . 130 ooo
19) Trabzon MahlUl
20) Mi.iselleman-1 Kiitahya Ali Beg 71 ooo
21) » Ayrm Bali Beg 65 ooo
22) » Bolu Sinan Beg 70 ooo
 Bilt!;e cedveli ve ekleri 305

Hasilat
L ivasi ICimin tasar rufunda oldugu (Akr;e)

23) Piyadegan-1 Aydm Sara~ Ali Beg 85 000

24) Saruhan
))
Mustafa Beg . 75 000
24) » Mente§e Bali Beg 75 000
26) Hiidavendigar
)) Ali Beg 60 000
27) » Ankara 49 000
28) » Ktitahya Mustafa Beg . 45 000
29) » Karesi Mahmud Beg 45 000
30) » Hamid ismail Beg 40 000
31) » Karahisar isk~nder Beg 40 000
32) » Bolu Stileyman Beg 36 000
33) » Sultanonti Solak Mehmed 25 000
34) » Biga Karaca Beg 18 000

Ill. Vilayet-i Karaman:

Hasilat
Livasi Kimin tasarrufunda oldu!}u (Akr;e)

1 Konya Begler begi . 633 000

2) Kayseriyye Siileyman Beg 407 000
3) i~-il Saru Ahmed 356 000
4) Ak:saray MahlCtl, Kara oglu Ahmed Beg tahvi-
linden 254 000
5) Nigde Silahdar ba§1 Rtistem Beg . 216 000
6) Larende Sekban ba§I Mustafa Beg 230 000
7) Beg§ehri MahlCtl, Aranid oglu Ali Beg tahvilin-
den 174 000
8) Ak§ehir Aranid oglu iskender Beg . 130 000

IV. Vilayet-i Rum:

Has1lat
Liv ast Kimin tasarrufunda oldugu ( Akr;e)

1) Amasya BegleT-begi 600 000

2) Sivas Faik Beg . 333 000
3) <;or um <;a§nigir ba§1 Haydar Beg . 286 000
4) Canik <;a§nigir ba§l Haydar Beg 286 000
5) Karahisar-1 ~arki <;almc1-ba§1 Mahmud Beg . 200 000
306 b. Liltfi Barkan

v. Vilayet-i Arab:
Hastlat
Livast Kim in tasarrufunda oldugu, (Akqe)
1) Haleb Ahmed Beg. 700 000
2) Homa Kapuc1-ba§1 Kas1m Beg . 500 000
3) Aymteb Qalurc1-ba§1 Nasuh Beg . . 450 000
4) Trablus iskender Pa§a oglu Mustafa Beg . 430 000
5) Malatya Yahya Pa§a oglu Mehmed Beg 400 000
6) Humus ihtimanlu Kas1m Beg 400 000
7) Tarsus Mihal oglu _Y?4§i B~g 350 000
8) Divrigi Ok~u Sinan Beg 330 000
9) Birecik Azeb Agas1 Ahmed Beg . 275 000
10) Daren de Kara Hasan Beg 200 000
11) Kahti ve Gerger Emir-i alemin karmda§I Ahmed Beg· . 190 000
12) Rum-kal'a Omer Beg oglu idris Beg . 170 000
13) Behesni · Kut oglu Ali Beg . 170 000
14) Sis Yeni~eriler kethlidas1 Mustafa Beg . 150 000
15) ~am Mahh11

v. Vilayet-i Diyar1bekir :
(Ak<.;e)
Livasi Kimin tasarrufunda olilugu Hastlat
1) Kemah Kara-Yahya(?)oglu Ahmed Beg 400 000
2) Harput <;;avu§ Ahmed Beg . . . 400 000
3) Kara-Hamid Begler-begi Mehmed Beg . .
4) Ruha Balta oglu Piri Beg . . . . 400 000
5) Arabkir iskender Beg veled-i Yulark1sd1 . 300 000
6) Ergani Yegit Ahmed Beg . . .
7) ispir Mahh11 . . . . . . . . .
8) Kigi Diyarbekir begleor-begisi Mehmed
Beg, zikr olan sancag1 Mehmed
Be·g nam kimesneye tevcih eyle-
mi§, amma berat verilmemi§ . .
9) Bayburd MahlUl . . . . . . . . . .
I
VII. Cemaat-1 Kurdan:
( Akqe)
Livast Kimin tasarrufu,nda ol dugii Has1l at

1) <;;emi§gezek Hiiseyen Beg

2) Hazu Mehmed Beg
 Btit<.; e cedveli ve eklerl 307
Hasilat
Liv as1, K i min tasarrufunda oldugu ( AkQe)

3) Atak Ahmed Beg .

4) Palu Cem§id Beg .
5) Stileymaniyan ~ah veled-i Stileymani .
6) Birecik Dur Ali Beg (?) JJ':'JJI
7) Egil Kas1m Be·g
8) <;er milk ~ah Ali
9) Hlsmkeyf Melik Halil
10) (?) ~~o?. Kaya Beg
11) <;apak~ur Sultan Ahmed Beg
12) J_,_; Hac1 Beg .
13) Hllvan .:,_,(... ~ah Beg .
14) Bidlis ~eref Beg
15) Sasun Mehmed Beg
16) Cezire Mir Bedreddin .
17) Hizan Davud Beg
18) Siverek Mir Muzaffer-oglu
19) t_n ~ah Ali
20) Hozat (?) ..>lk:::- Bekir Beg (?) ~ .
21) Zeriki Mehmed Be·g
22) Musul Seydi Ahmed Beg (?) ~ • /

23) Ctingti§ Halil Beg

24) PO§adi Saruhan Beg
25) Ha~tik Sultan Ahmed Beg
26) Sin car Feyzi Beg
27'! Gence isfahan Beg
28) A§iret ve Ulus Yadigar Beg
308 0. Lutfi Barkan

(ilave : III)
TAFSiL-i MEVACiB-i MU~AHERE-HORAN-I DERGAH-I 'ALI
lazale 'aliyen PJ

Ne fer fi§ehr fi sene

954 367 131 4 405 572

Minh a:
Cemaat-i nefer Ji §ehr fi sene

1) Agayan-1 enderfmi 3 6100 73 200

2) G1lman-1 » 178 46 800 561 600
3) imam-1 hassa ve mu'alliman-1 enderuni
ve haf1z-1 klitlib-i hassa . 4 1860 22 320
4)Agay-i yenii;eriyan ve mir-i 'alem ve ser-
bevvabin ve mir-i ahur ve ser-i;a§nigi-
ran ve agayan-1 bOllik ve ser-i;akirc1yan
ve ser-§ahinciyan ve se·r-i;avu§an ve ser-
mehteran-1 hayme ve kethlida-i bevva-
bin 17 52 305 627 660
5) Evlad-1 pa§ayan ve birader-i hoca-i haz-
ret-i hullide mlilkuhu L2 J ve veled-i Ho-
ca ve veledan-1 Zlilkadri ve veled-i Fer-
had Beg ve veled-i Hasan Beg ve vele-
dan-1 ismail Beg . 17 28 467 341 604
6) <;;a§nigiran-1 dergah-1 'ali 8 8 000 96 000
7) Etibba-i dergah-1 'ali . 11 12 419 149 028

[1] ~Jk Jij':J J\c o'6)J ..) \ )_,;.. o~ l.!..o ':-"~ \ J,. J:_,.;,;·
Topkap1 Saray1 Mi.izesi ar§ivinde 9587 numarada kay1tll 30,5Xll eb'adm-
da, on varakll, ciltsiz bir defter iginde bulunan bu liste, bir lns1m saray men-
sublarmm adedleri ile ayllklarmm mikdanm gostermektedir. Bu bak1mdan
ne§rettigimiz bi.itge cedvelinin her iki ::ieklinde, ihracat boli.imlerinde mi.iteka-
bilen 2 ve 1 numaralarla gosterilmi::i olan k 1s1mlar ve «2» numaraih «ek cetvel»
ile alakahd1r. Bu vesikamn i.izerinde ait oldugu tarih kay1th degildir. Fakat
«5» numarada kay1tl1 mi.iteferrika zilmresi iginde ismi gegen me§hur Tilrk
Korsam Kemal Reis'in Bayezid II. nin davetine icabet ederek tstanbul'a geli§i
tarihi H. 900 y1h olduguna gore, listenin bu tarihi takip eden bir-kag y1la ait ol-
mas1 laz1m gelir.
[2J <15:J.. ...U;.. .::_,~ ·~:-- \ J';.. JJ I,;.
 Btitge cedveli ve ekleri 309

Cemaat-1, nefer fi §ehr fi sene

8) Mtineccimin .. 6 6 068 72 816

9) Mtiteferrika : Hac1 Muslihiddin k1ssa-
han ve emin-i bina-i cedid ve emin··i
kilar ve ;;irmerd Aga hazinedar ve ve-
led-i Kar1§tiran (•J ve Kemal Reis [5 J ve
evlad-1 agayan-1 kohne ve emin-i defter
ve emin-i ~uka ve· divitdaran ve mtiez-
zinan ve gayrihim 80 53 516 642 192
10) Katiban-1 hizane-i amire ma'a §akirda-
ne§ 20 12 750 153 000
11) Katiban-1 ahkam-1 divan 5 2 290 27 480
12) » ktittib-i hassa 8 3 801 45 612
13) <;avu§an-1 dergah-1 'ali . 21 10 531 126 372
14) Hazinedar ma'a ser-hazin 10 5 910 70 920
15) ;;u'ara 5 2 850 34 296
16) Mutriban [6 J ve ntidema 27 12 032 144 384
17) Mehteran-1 'alem 107 17 434 209 208
18) Mi'maran ve neccar ve harrat (7) ma'a
§akirdane§ 21 5 635 67 620
19) Parsc1yan rsJ 11 1299 15 588
20) Sakayan-1 divan-1 'all 10 1827 21924
21) Ke§tigeran [ J9
12 2 980 35 760
22) Hilaftilmille ez-nesl-i miran-1 gebr [ 10 J 12 8 720 104 652
23) ;;emsirgeran ma'a §akirdane§ P 1 J 19 3 041 36 492
24) Ve keman-geran [ 12 J ma'a §akirdane§ 44 7 436 89 232

CEMAAT-I ERBAB-I SANAYi' VE EHL-i HiREF

nefer fi §ehir fi sane

360 63 528 762 336

[ 4) Kari§tlran Si.ileyman Beg· 1stanbul'un ilk suba§1's1 tayin edilen zattir.

[5] Kemal Reis, Bayezid II. devrinin me§hur kapdanlarmdan.
(6] (9alg1c1lar) j~-'b.A (7) (Terzi) 1 \-';. [8] jl:"."-J~. [9) jl_/ ~)
[10] .;:-l j \ ~A J-ij \ o\.(\.11 .....,;)\;. ..:...i:.l~
[11) (K1llgc1lar ve §akirtl eri) •j \.3
...r ...
)\.!,
.t. '-"I' . . .)
A • •
~
[12) (Yayc1lar) jl-'G l}
310 0. Lutfi Barkan

Minh a:
Cemaat-i nefer fi §ehr fi sene

25) }) tir-geran (1 3 J )) }) 20 3 039 36 468

26) )) Kard-geran C11 J )) )) 7 1239 14 868
27) }) siper-geran [15 J )) }) 2 236 2 832
28) )) girift-geran [16 J , )) }) 8' 914 10 968
29) )) zerni§aniyan [17 ] )) }) 2 619 7 428
30) )) kuyumc1yan )) )) 35 5 710 68 520
31) )) killahduzan )) )) 19 3 511 42 032
32) )) pustinduzan [1 1 aJ }) )) 10 1946 23 352
33) )) muzeduzall (J S] )) )) 8 1505 18 060
34) }) Yar Ahmed ve Sinan, hayyatan[ 19 J . 2 885 10 602
35) )) ~ah§irc1yan C20 J 2 413 4 956
36) )) ahengeran [21 ] ma'a §akirdane§ . 13 1374 16 488
37) )) ~ilingiran )) » 10 1418 17 016
38) » bozdoganiyan C J ma'a §akirdane§ .
22
7 930 11160
39) )) topc1yan-1 top-1 ahen ve gebran-1
top~1 ma' a §akirdane·§ . 15 1949 23 388
40) )) ttifekciyan . 2 442 5 304
41) )) kazganiyan ma' a §akirdane§ . 22 3 795 45 540
42) )) miicellidan )) )) 9 1887 22 644
43) )) nakka§an )) » 22 5 958 71496

[13] (Okcular) jl )_,..;

.I -
[14] (B1gakgilar) jlf_,1 '6
[15] ( Kalkanc1lar) j If .J.-
[16] (M1zrak, harbe yapanlar) J lf.:..;.J)
[17] (Altm i§leyenler) jUb lJj
[17 a] (Ktirkctiler) j l jJ.)~;-J'.
[18] (gizmeciler) · jljJ.) ojy
[19) (Terziler) jlbl:;..
[20]
I j l:~~~
[21) (Demirciler) jl_,S:::.. \
[22] .;, 1;~,,_, j.Y,
 Biitge cedveli ve ekleri 311
Cemaat-1, nefer fi §ehr fi sene

44) )) naklbendan [23 J1 4 1649 19 788

45) )) kali~ebafan ma'a §akirdane§ 18 2 288 27 456
46) )) kazzazan 7 1328 15 936
47) )) habbazin [2 1 J 11 960 11520
48) )) cerrahin 4 1387 16 644
49) » 'a§§aban [25 J 4 531 6 372
50) )) serracin 4 1090 13 080
51) )) kendekanyan r2 c1J 8 590 7 080
52) )) zih-geri E21 J 3 414 4 968
53) )) suhengedn [28 ] ma'a §akirdane§ 3 619 7 428
54) » · niyam-geran E29 J 4 385 4 620
55) )) saztira§an [30 J 4 1268 15 616
56) )) 'anberineciyan [31 J 4 412 4 944
57) )) zencirbafan P 2J 2 502 6 024
58) )) Hac1 Yusuf erreger [33 ] 1 147 1764
59) }) Mahmut hakkak 1 236 2 832
60) )) Baba Tenterani me§'aledar 1 354 4 248
61) )) Hac1 ibrahim helvai 1 295 3 540
62) )) Yun us marl (HJ 1 295 3 540
63) }) ~eyh Ali haymeduz [35 ] 1 236 2832
64) )) Hac1 zerduz [3GJ 1 295 3 540

[23] (Mumdan agag ve kag1ttan gigek sureti yapanlar) j\-1;.,_yi·

[24] (Ekmekciler) . ·L;.
c.J.) .
[25] ( Otcular, eczac1lar) j LL~..,
[26] (Bak1r ve tahta iizerine oyma yapanlar) ..J~Jl< o-'S
[27] (Z1h yapanlar ) t>._f:.j
[28] (Egeciler) j\J) ,._,...,
0
,, [29]
L30J
(Kmc1lar) jlfrl~
(Cenl{ alat' ve edevati yapanlar) j l.!. \J jl-
[31] (Kolmlu nesnelerden gerdanllk yapanla r) j l~ ...;.,- y.:~
[32] jl;L Y:{j
[33] ( Dest ereci) _};.) \
[34] (Y1lanc1) t>JL.
[35] (Qad1rc1) _,;_,,, .... ~...
[36] jJ-' Jj
312 0. LO.tfi Barkan

(ilflve : IV) [ 'x' ]

DEFTER-i CEMA' AT-i MtJLAZiMAN-1 DERGAH-1 ALI

vacib sene 920. Mevcut olanlardir.

Cema'at-i Ne fer

1) Ebna-i sipahiyan 1630

2) Silahdaran 1800
3) 'UluO.feciyan, Cema'at-i sag . 550
4) » )) sol 546
5) Gureba, )) sag 398
6) )) )) sol ·392
7) Bevvabin-i Dergah-i Ali 244
8) Yeni~eriyan-1 )) )) 10 156
9) Cebeciyan 451
10) Topc1yan 348
11) Tabbahin 230
12) Came§O.yan 17
13) ~ahinciyan 145
14) Hayyatin-i hassa 108
15) » hil'at 134
16) <;alurc1yan 53
17) Atmacac1yan 21
18) Mehteran-1 hayme 165
19) )) 'alem 165
20) Cerrahin 42
21) Ehl-i hiref . 308
22) 'Arabac1yan-1 top 372
23) Teberdaran 20
24) Hizmetkaran-1 istabl-1 'Amire 2 080

20 385

[*] Topkap1 Saray1 Miizesi Ari;iivi, E. 5475 numarall vesika.

 Biitge cedveli ve ekleri 313

CEMA' AT-I MU~AHERE-HORAN

Cema'at-i Ne fer

1) (?) 1_,.1. 50
2) Zevvakin 24
3) Etibba-i hassa 21
4) Mtinecciman . 4
5) Katiban-1 klittib-i hassa 4
6) Hademe-i h1zane-i biruni 10
7) <;avu§an 22
8) Miiteferrika ki veledan-i vtizera ve cematat ki (1). 94
9) ~u'ara 1
10) Mutriban 30
11) Sakayan 13
12) Ustadan-1 ehl-i hiref mah-be-mah 21
13) Hilaf-til-mille 10
14) Hlzane-i 'amire ve Divan . 36

340

Ce m 'an 20719
314 0. LO.tfi Barkan

(ilave : V) [ 1 ]
I. Cema'at-1 mevali J\_,.. :
ft yevm
1) Mevlana Hµ,yreddin, hoca-i hul-
lide mtilkiihu .0::-1•..v.;. 200 Hoca hazretleridir.

2) Mehmed <;elebi veled-e§ '-'.:.-1)_, • 50 Hoca hezretlerinin ogludur. '

3) Talebe-i hoca . 20 Hoca hazretlerinin talebesidir
4) Mevlana Abdurrahim Abbasi ve
mun§i 50. Merhum Sultan Selim M1sn·1
feth ettikde M1s1r'dan getiir-
(320) mii§dir. Miin§i, faz1l ki§idir.
, \

II. Cema'at-i vazife-horan ..:,1J_,;.. "'4::h·_,

\
En'am-hanan ..:i\.·1>;.. ~\.ii:

nefer ft yevm ft §ehr

1) Der-cami' -i Sultan Meh-
med Han . 41 125 3 760 Merhum Sultan Mehmed
I
camiinde en'am okurlar.
2) Der-cami' -i Sultan ' Baye- Merhum Sultan Bayezid
zid Han 23 89 2 670 camiinde en'am okurlar.
3) Hasan Halife, mUtelca'id Hazinedar-ba§1 Firuz .A-
der-mescid-i Firuz Aga . 1 5 ga mescidinde teka'iid et-
mi§ 'aziz ki§idir, en'am-
h~nd1r.Bayezid zama-
(219)
nmdanberii teka!iid et-
1
.mi§dir.

[1] Topkap1 Saray1 Miizesi Ar§ivinde D. 7843 numarada kay1tll, 10,5)<3l

eb'admda 12 yaprakh bir defterden g1kar1lm1§ olan bu cetvel, 933-934 mall
Ylh biitge ornegiyle birlikte n~§rettigimiz «2» numarah «Ek - cedvel» in 1. mad-
desindeki «Cema'at-1 mii§ehere-horam>m: veya bir k1smmm bir ba§ka tarihteki
isim uzerine tertiplenmi§ kadrosunu vermektedir. Defterde tarih yol{tur. Fa-
kat, listemizin VII. boliimiiniin 29. maddesinde gortilecegi veghile, bu ' defter
. yaz1ld1g1 zaman defterdar Mahmut <;elebi idi. Nazh - Mahmut <;elebi'ninba§·
1

defterdarltfji birinci def' a olarak 1537 = 944 eylUliinde ba§lay1p be§ sene kadar
siirniii§, ikincisinde ise 1542= 949 senesi may1smdan itibaren il{i sene kadar de-
vam etmi§tir (bk. I. H. Dani§mend, Osmanh Tarihi Kronolojisi II, 444) · Bu
hesa'ba gore, listemizin bu miiddetlerden biri iginde yaz1lm1§ olmas1 Ja.z1mgeJir. '
Meger ki, metiride gegen defterdar lafzmdan kast, ba§defterdarhk olmaY1P
kendisinin ba§-defterdar olmadan evvel bulunmas1 mi:imkiin olan merkez defr
terdarhklarmdan biri olsun. O zaman Jistemizin tarihini daha cla evvele getir-
mek icab eder.
 Bti}ge cedveli ve ekleri 315

Ill. Cema'at-1 yeni~eriyan :

fiyevm
1) Mehmed Beg, agay-~ yeni9eri'yan 500
2) Ahmed Beg, mir-i 'alem . 200
3) Husrev Beg, ser-bevvabin . 150
14) Mehmed Beg 150
5) Rtistem Beg, emir-i ahur-i bUzurk ... 150
6) Stileyman Beg, emir-i ahur-i kW;wk 140
7) tlyas Beg, ser-9akirciyan ve ser-§a-
hinciyan . 150
8) Ahmed beg, a(jay-~ ebna-i sipahiyan.
Ayas Pa§a hazretlerinin karde§~dir . 120 Sancaga gll{dl.
9) Ahmed Beg, ser silahdaran 120 Sipahi oglanlan ag-as1
oldu.
10) Tayfur Beg, ser-wlufeciyan, tabi'~i
yem?,n 120 Silahdar-ba§1 oldu.
11) Mehmed Beg, ser-'ulufeciyan, tabi'-i
yesar 120 Sol boltik 'ulQfecileri
agas1 oldu.
I
12) Pervane Beg, ser-gureba-i ye.min. 120 Sag boltik 'ulQfeciler
agas1 oldu.
13) Fertuh Beg, ser-gureba-i yesar 120 Sag bQltil{ Garib Yigit-
ler agas1 oldu.
14) Mehmed, ser-cebecifyan . 50
15) Hehmed, ser-9avU§an 70
16) Hehmed - Bilal, kethUda-i bevvabin. 60
17) Ahmed Beg, ser-atmacaciyan . 50 K1z1l Ahmed oglu Mah-
mud Ag·a ki gak1rc1-ba-
§1 olmu§dur, a.nun oglu-
dur.
18) Hasan Beg, ser-<;akq,.rciryan-i kohtne . 76 Bu alt! nefer kimesne-
ler hilnkar hazretleriy-
le bile gelmi§ agalard1r.
19) Osman beg, ser-ulufeciyan-i » 74
20) Mehmed Beg, kethiida-i bevvabin-i
kOhne 70
21) Htiseyin Beg, ser-seikban-i kOhne 64
22) Kas1m Beg, » » » 60
23) Hasan Beg, ser-§ahinciyan-"' kOhne . 54
 316 6. LQtfi Barkan

Gema'at-i mezkuran be-ruim-i agayan :

24) iskender Beg, ser-mehteran-i hayme 25 Qadir mehter-ba§1s1drr.

25) Hi.iseyin, ser-sakayan-i divan . 15 Saka-ba§1d1r.
26) iskender Beg, ser-helvaciyan . 40 Helvac1-ba§1d11·.
27) Alaeddin, ser-mimaran . 55 Mimal'lar-ba§1d1r.
28) Hasan Qelebi bin Abdtilcelil, ser-
nakka§an 25 Nakl.rn§-ba§1d1r.
29) Davud, ser-muze-·duzan . 30 Qizmeci-ba§1d1r.
30) Ayas, ser-postin-duzan . 20 K iir kgii-ba§1d1r.
31) Ali bin Elvan, mehteran-i 'alem . 30 'Alem mehterleri ba§I-
_ _ d1r.
(3 028)

IV. Cema'at-1 muezzinan: (s. 4)

fi yevm
1) Habib, mi.iezzin 26 Bu iig nefer k imesneler
2) Ahmed Lal, muezzin
22 hassa miiezzin lerdir.
3) Kabil, muezzin 1.8

(66)

V. Cema'at-1 muteferrika, ki be-cihet-i hizmet-i hassa tayin ker·

J" :
de-est .::..-1 ~.:i

v
fiyevm
1) Mehmed Qelebi bin Kara Bali . 80 Sab1kda matbah emini
olub sonra miiteferrika
olmu§dur.
2) Emir Hasan, zer-ni§ani Jl.!.i _;j . 50 (1)

(1) Sab1kda merhum Sultan Ahmed yamnda olm u§dur. Emir Hasan der-
ler, zer-ni§anc1 iistad ki§idir. (Baz1 uzun ha§iye'Ieri bu suretle not halinde say-
fanm a ltma almaktay1z.)
 Bilt!(e cedveli ve ekleri 317

fiyevm

3) Hac1 Sinan, vezzan 50 Veznedard1r.

4) Mevlana Hafiz Mehmed 45 (2)
5) Mehmed, kethuda-i kolvne-i ahur . 39 (3)
... 6) Dervi§ Ali, kissa-han . 34 Has k1ssa-hamdir.
7) Hasan l?ah Qelebi, katib-i ehl-i h~ref . 30 Ehl-i hiref katibidir.
8) Piri Qelebi, emin-i cebec,i yan 30 Cebeha ne eminidir.

(358)

VI, Cema'at-1 evlad-1 umera ve ihvan-1 vuzera : (s. 5)

1) Mehmed Qelebi bin Yunus Pa§a 150 Yunus Pa§a ogludur.

2) Mahmud Qelebi bin Kasim Pa§a 100 Merhum Kas1m oglu-
dur.
3) Mehmed Qelebi bin Kas1m Pa§a 70 Me1·hum Kas1m oglu-
dur.
4) Slileyman gelebi bin iskender Pa§a 33 Bostanc1-ba§1 tskende:-
Pa§a ogludur.
5) Ferhad Beg, birader-i hazret-i Ayas
Pa§ a 50 Ayas Pa§a hazretleri-
nin karmda§1dir.
, 6) Slileyman Qelebi bin Faik Pa§a 40 (4)

(443)

VII. Cema'at-1 evlad-1 umerai(?)LJ ~JU\.> ve evlad-1 miran-1 elviye:

1) Mehmed Qelebi bin Sultan-1 M1s1r 70 Sultan Gavri 0 J _,.c og-

ludur.
2) Dervi§ Qelebi - veled-i Hay1r Beg 120 Bu iki nefer Hayn· Beg
3) Ahmed Qelebi, birader-e§ 100 ogulland1r.

(2) Hafiz Mehrned'dir, merhum Sultan Selim Tebriz'den getirmi§tir.

(3) Sab1kda ahur kethildas1 idi, ilstad kimesne olmag·m milteferrika ol-
mu§tur .
( 4) Faik Pa§a oglunun ogludur, sab1kda timar emrolunmu§ idi, tekrar
milteferrikaya emrolundu.
318 6. Lutfi Barkan

fiyevm
4) iskender Beg bin Hurrem Pa§a,
mir-i miran-1 Karaman . 80 (5)
5) Ahmed Qelebi bin Hurrem Pa§a,
mir-i miran-1 Karaman . 100 (5)
6) Mahmud Qelebi, birader-zade-i Ha-
y1r Beg 60 Hay1r Begun karmda§I
og'ludur.
7) Sultan Ali bin Mansur Beg 130 Bu tig nefer Mansur
8) Rtistem Qelebi bin Mansur Beg . 18 Beg·un ogulland1r.
9) Sulta(n) Htiseyin bin Mansur Beg· . 80
10) Yakub Beg bin Ferah§ad Beg . 58 Bu iki nefer Ferah§ad
11) Yusuf » » » » 37 Begun og·uJland1r.
12) Murad Beg bin Ali Han, miran-1
Baymd1r . 100 Uzun Hasan neslinden-
dir.

Tetimme-i evlad-1 umera-i (?) u ~ J l:ll·~ ve evlad-1 miran-1 elviye :

(s. 6)

13) Beheaddin Beg bin Mehmed Beg,

mir-i Ktird 30 Kurd beg·Jerindendir.
14) Ahmed Sultan bin Se'adet Giray
Han-1 Tataran . 40 Tatar Ham Se'adet Gi-
ray Han ogludur".
15) Hehmed Qelebi bin Abdlisselam Beg 35 Defterdar olan Abdus-
selam ogludur.
16) Mustafa Beg· veled-i Llitfi Beg mir-i
miran-1 ~am . 40 Bu iki nefer i)am Beg-
17) Uveys Qelebi birader-e§ . 30 !er begisi Ltitfi pa§anm
(,'
ogullar1d1r.
18) Mustafa Qelebi bin Mehmed Beg
duhter-zade-i Sultan Mahmud. 65 Sultan Mahmud mer-
humun lnz1 ogludur.
19) Kas1m Qelebi birader-e§ 40 Sultan Mahmud mer-
humun k1z1 ogludur.

(5) Karaman Begler begisi olan !skender Pa§a oglu Hurrem Pa§anm
ogulland1r.
 Butge cedveli ve ekleri 319

20) RU.stem Qelebi bin Mehmed Beg. 30 Kefe Beg"i olub fevt o-
lan Mahmud Begun og·-
. ludur.
21) M~stafa Qelebi bin Mirza Beg 70 (6)
22) Ahmed Qelebi birader-e§ 25 (7)
23) ibrahim Qelebi bin Ali Qelebi izniki 60 (8)
24) Seyfi Qelebi bin Mahmud Beg . 33 c;':a!nrc1-ba§1 olup Mis1r-
da fevt olan Mahmud
25) Mehmed Qelebi birader-e§ . 20 Ag·amn ogludur.
26) Ali Qelebi birader-i diger . 13
27) Ibrahim Qelebi bin isa Beg, . 50 (9)
28) Ferruh Qelebi bin KaSim Beg. 53 (10)
29) Ibrahim Qelebi bin Mahmud Qelebi
Efendi defterdar 25 Haliya defterdar Mah-
mud Celebi Beg og·Ju-
dur.
30) Ahmed Qelebi bin Mustafa Beg Her-
sek - zade. 40 Sab1kda Boz-ok Begi
olub fevt olan Hersek -
zade oglunun ogludur.
31) Zeynel, duhter-zade-i ser - ~akirc1-
yan-1 kohne . · 17 Bu iki nefer sab1ka ga-
32) Halil birader-e§ 15 kirc1-ba§1 olan Kasnn
Agamn kiz-karmda§1 o-
( 1 634) gullarid1r.

VIII. Cema'at-1 muteferrika-i saire: (s. 7)

1) Ahmed, ser-bevvabin-i kOhne . 100 Daye Hatun eri Ahmed

Ag·ad1r.
2) Nasuh Beg, agay-i elm.d-i sipahi-
yan-i kohne . 85 Sab1ka sipahi og"lanlari
agas1 olmu§dur.

(6) Mirza Beg·un Sultan Abdullah lnzmdan olan ogludur.

(7) Mirza Begun Sultan Abdullah kizmdan olan ogludur.
(8) Sab1kda hunkar hazretlerine defterdar olan Ali (::elebi og"ludur.
(9) Haliya ~am Beg·Jer-begisi olan 1.b rahim Pa§a og"lu 1sa Beg·un ogludur.
( 10) Sab1ka defterdar olan Kas1m Beg·un ogludur.
320 6. Lutfi Barkan

3) Mehmed Qelebi, duhter-zade-i Cabi- Teyze Hatunun k1z1 og·-

re ( ?) oy l>- Ha tun . 85 ludur.

4) Cafer Beg, ser-bevvabin-i Sultan Merhum Sultan Ahmed'

Ahmed 100 tin kapuc1 ba§1s1yd1.

5) Bali Beg, kethtida-i hazret-i ibrahim

Pa§a 100
6) iskender Beg-, ser-sildhdardn-i kohne 68 (11)

7) Cafer, voyvoda 70 (12)

8) Hasan Han, odai 50 Hafiz Mehmed'tin og-

ludur.

9) Hemdem, odai 50 Sab1ka oda-oglam idi.

10) Ltitfi Beg, ser-r;avU§an-i okhne 55 Sab1ka <;avu§-ba§1 idi.

11) Yusuf Clindi, el-me§hur Kti~tik-usta 80 Kti<;tik-ustad1r.

12) Muhiddin Koska 50 Sab1kda sipahi 1og·Jand1,

Koska Mehmed'dir.

Tetimme-i miiteferrika-i saire : ( s. 8)

13) ibrahim, dizdar-i kohne-i §am 50 Sab1lm ~am dizdariyd1.

14) Kas1m Sarum Ktird . 30 Kurd beg"lerinde(n) idi.

15) Ltitfi, katib . 30 (13)

16) Hayreddin, diiruger ..fJJ.:> 30 (14)

17) Abdullah, katib 20 Htinkar hazretlerile bi-

le gelmi§tir.

18) Ali Qelebi bin Mehmed Beg 35 (15)

19) H1z1r, lal JY 14 Dilstizdir.

20) H1s1r, ye' c11c ".' -'':" ~ 14 Ye'cO.cdir.
21) ibrahim Qelebi bin Mevlana Bekta§,
imam-i hassa 10 Hassa imamm ogludur.

22) ibrahim merdtim-i Hay1r Beg 30 (16)

(11) Merhum Sultan Selim ile Trabzondan bile gelmi§ agalardand1r.

(12) Sab1ka lskender Pa§a gtivagO.su ....s~ §- 1, ( Mustafa Begun yarar voy-
vodas1yd1.
(13) Htinkar hazretleriyle bile gelmi§ yarar (8.d)emdir.
(14) Sab1ka Sultan Selim merhum ile Trabzon'dan bile gelmi§dir.
( 15 J Sab1ka silahdar-ba§1 olan Mehmed Ag·anm og"ludur.
(16) Hayn· Begun yarar a lemiisi idi ve Camm Aganm karmda§1d1r.
 Biit~e cedveli ve ek1eri 321

fiyevm
2 3) Ali (::ele bi izniki 50 Sab1ka ~vu§ olub Cid-
d e a mini olmu§ idi.
24) Davud, kapudan 35 H a liya i stanbul suba§1-
s1d1r.
(1241)

IX. Cema'at-1 ehbba: (s. 9)

1) Mevlana Sinan, reis 130 Haliya Mekke'ye icazet a lub

gltmi§dir.
2) » Ramazan 120 Hiinkar hazretleriyle bile gel-
mi§dir.
3) . » isa . 80 Sultan Bayezid zamamndan
berii hekimdir.
4) » Bedreddin Htidhtid ..i... ..... 50 Hiidhi.id Bedrettin dirler.
5) » Htiseyin Bagdadi . 32 Sultan Bayezid zamanmdan
berii hekimdir.
6) Bayezid, tabib 24
)i~Jl:.~,;,;
.•. .•,..?'.i.;.',..,';"
Hiinkar hazretleriyle bile gel
mi§dir.
.
~ t yJ'.Ji
7) Sadreddin, tabi'b 25 Acemdir, eyii hekimdir.
8) PM:, tabib 25 (17)
9) Omer bin Sinan, tabib 12 Uzun Sinan ogludur.
10) Abdurrahim, · birader-e~ 10 » » »
11) Abdi, 'a§§ab ~l.:.& 1 Sultan Bayezid zarnanmdan
berii '&§§abd1r.
12) Sinan, ser-cerrahin 30 Haliya cerrah-ba§1d1r.
13) Abdullah, cerrah 25 Sultan Selim rnerhum M1s1r-
dan getirrni§dir.
14) Ebulvefa, kehhal J~ 17 Sultan Selim rnerhum M1s1r-
dan getirrni§dir.
15) Hasan, cerrah 14 Sulta n Bayezid zamamndan
berii cerrahd1r.
16) Mehmed, kehhal 18 Hiinkar hazretleriyle b ile gel-
mi§tir.
(168)

(17) Sultan Bayezid zamamndan berii hekirndir, haliya dar-ii§-§ifada he-

kimdir.
322 b. Lutfi Barlrn'.n

X. Cema'at-1 ehbba-i Yehudiyan: (s. 10)

1) Et-tabib u _,ls:"..; I 40 Sultan Bayezid zamanmdan

berli tabibdir.

2) Ferahad, tabib, 30 Bu iki. nefer hlinkar hazretle-

3) Hay1m, tabib 28 riyle bile gelmi§dir.

4) :M:usa bin Hamlin 45 Hamlin ogludur.

.
Bu iki nefer sonradan olmu§-
5) :M:usa, tabib 12
6) Samoil, tabib . 8 lardir.

(163)

XI. Cema'at-1 hazinedaran-1 biruni:

f1i yevrn

1) Hlisam Beg, ser-hazin 30

2) ilyas, hazin 29
3) Behram, hazin 29
4) lsmail, hazin . 28
5) lskender, hazin 22
6) Hac1 Hamza, hazin 19
7) iskender, hazin 15
8) Hac1 Stileyman, hdzin . 14,5
9) Hamza-i diger, hazin . 20,5

(207)
XII. Cema'at-1 §a'iran :

f1i yevrn

1) ~efii, §a'ir . 12 Sultan Bayezid zama-

nmdan berli §a'irdir.
2) Hayali, §a'ir 20 Haliya 'ulllfe olmu§dur.

(32)
 Biitc,e ced'.vel1 ve ekleri 323

XIII. Cemaat-1 zevvakin ~IJ~ (s. 11)

f'i yevm
1) Mikal, kethuda 40
2) Hurrem, ( ?) )-'·' J'· 40
3) Osman, zevvak 40
4) Yahya, odai 40 Bu sekiz nefer c,e§ni-
5) ilyas, zevvak 40 girdirler.
6) Ferhad, » 40
7)" Husrev, » 40
8) Ferhad, r;ukadar . 40

. (320)
XIV. Cema'at-1 munecciman:
fi yevm
1) Seydi ibrahim bin Seyyid, muneccim 15 (18)
2) ishak, muneccim 14 (19)
3) Sinan, » 10 Saatc,1 Omer ogludur.

(37)

XV. Cema'at-1 katiban-1 divan: (s. 12)

a) Tabi'-i t evki'i : f'iyevm

1) Mevlana Muhiddin 33
2) Mustafa gelebi tezkerei o .f-Js . 23
3) Mehmed gelebi bin kad1 . 23
4) Mahmud gelebi bin kad1 22 Bu on nefer pa§a lar ca-
5) H1z1r §ah gelebi, katib 19 nibinde divan katibleri-
6) Hasan gelebi, k<itib 18 dir.
7) iskender gelebi, katib 18
8) Receb 9elebi, katib· 25
9) Ali, kati1b. 11
10) Mustafa, ~atib . 7
11) Mehmed gelebi, divitdar 18

(217)

( 18) Seyyid miineccim ogludur, Sultan Bayezid zamanmdan berii •urn.-

feye mutasarnfd1r.
(19) Sultan Bayezid zamamndan berii 'ulfifeye mutasarr1fd1r.
324 b . Lutfi Barka n

b') Tabi-i defterdaran :

1) Cafer Beg, lcatib . . . 32
3) Htisam Beg, » 25
3) Mustafa Qelebi, tatar ( '?) 27 Bu yedi nefer defter-
4) Cafer bin Kasim . 17 dal'lalar canibinde di-
5) Mustafa bin Bostan 17 van katibleridir.
6) Mehmed, kdtib . 11
7) Bali » 5
7) Bali, kdtib . . 5

(134)

XVI. Cema'at-1 katiban-1 h1zane-i 'amire: (s. 13) fi yevm

1) Bali Qelebi, ruznam9ei . . . 50

2) Hayreddin Beg, ruznam9ei . . 50
3) Ali Qelebi, muhasebe-i Rwmeli 40
4) Mehmed Qelebi, ahkami. . . 40
5)Mehmed Qelebi bin Hayreddin Beg, mukata'a-i Rumeli . 33
6) Htisam Beg, muka'a-i Rum-ili . . 32
7) Mehmed Qelebi, mukata'a1-i Rum-ili 20
8) Hayreddin Beg, muhasebe-i Anadolu 29
9) ~aban Qelebi, tezkere-i Anadolu . . 27
10) Nasuh Qelebi, mwkata'a-i Anadolu . 17
11) Mehmed Qelebi, mukata'd-i Anadolu 18
12) Ahmed Qelebi, mukabelei . . . . 17
13) Pir Ahmed Qelebi, mukata'a-i Arab 16
14) Abdi Qelebi, muhaseb(J-i 'Arab . 22
15) Yahya Qelebi, tezkere-i Rumeli . . 13
16) Halil Qelebi, tezkere-i 'Arab . . . 15
17) Hasan Qelebi bin Mimar, mevku.fati 17
18) Mehmed Qelebi, mev,kufati-i Anado,lu . 12
10
19) Ca.fer Qelebi, mevcudati .
11
r
20) Ali Qelebi, varidati . .
21) Bayezid Qelebi, teslimati 9
22) Sadik, varidati . . . 8'
23) Kaya Qelebi, vdridati. . 22
- -'
(528)
 Biltge cedveli ve ekleri 325

XVII. Cema'at-1 §akirdan-1 h1zane-i amire: (s. 14) fiyevm

1) Hasan B2.li, §akird . . . . . . . . 12

2) Mehmed bin Hayreddin Beg, §akird-i Bali Qelebi rfiz-
namQei . . . . . . . . . . . 5
3) Mehmed bin Sultan Ahmed, §akird-i Bali Qelebi ruz-
namQei . . . . . . . . . . . . 4
4) Mustafa §akird-i Hayreddin Beg ruznamgei . 6
5) Mehmed Kas1m, §akird-i ahkami. . . . . 6
6) Ali Ktiglik, §akird-i ahkami . . . . . . 5
. 7) Yahya Bali, §akird-i Slileyman Qelebi mukata'ai . 6
8) Mehmed bin Kadi, §akird . . 6
9) Mahmd bin Kas1m, §akird . 4
10) Mustafa, §akird-i mukabelei . 8
11) Hiiseyin, §akird . . . . . 5
12) Hasan, §akird-i Mehmed Qelebi mukata'ai 4
13) Mehmed bin KaSim, §akird-i Mahmud Qelebi mukata'ai . 5
14) Siileyman, §akird-i Hayreddin Beg muhasebe-i Anadolu 4
15) Rlistem, §akird-i Mehmed Qelebi (?) Jl.t . 4
16) Mehmed bin iskender, §akird . . . . . . 6
17) ibrahim, §akird-i Mehmed Qelebi mukata'ai 5
18) Ahmed, §akird--i Hilsam Beg . 4
19) Mahmud bin Yusuf, §akird 9
21) Mehmed bin Ahmed, §akird 6
22) Ahmed bin Kadi, §akird . 4
23) Mehmed bin H1z1r, §akird . 4

(126)

XVIII. Cema'at-i mezkurin 'ulufe-i hod-§an ba-katiban-1

h1zane mi stadend ...,..l l:-..; ~ I f ,.) \:-'Y ~ .jl..!....l,.,;.. fi yevm

1) Mahmud Qelebi, kdUb 27

2) ilyas <;elebi, kdtib . . 18
3) HUseyin Qelebi, katib . 17
4) Hilseyin <;elebi, katib 15
5) Ali Qelebi, katib-i harc-i hassa-i kOhne 20
6) Hac1 Mehmed, katib--i hayyatin ........ . 14
326 0. LO.tfi Barkan

Tetimme'-i cemaat-i kdtiban-i hizane : ( s. 15)

7) Hasan Qelebi bin Bayezid Qelebi . 12
8) Halil, katiib-i 'imaret-i Sultan Selim Han 9
9) Piri, vdriddti 9

XIX. Cema'at-1 ustadan: (142)

f'i yevm
1) Dstad Ahmed, zerger. 45 Sab1ka lrnyumcu ba§l olub feragat
etmi§tir.
2) Muhiddin, gumU§i ( ?) v-> J( 25 Sultan Bayezid zamanmdan berti
glim U§Ci ( ? ) c.3"'-•J( dir.
3) Hac1 Mehmed, hayme-duz 23 Hassa otaklar ve gad1l'lar naz1r1d1r.

(93)

XX. $akirdan-1 Emir Hasan zerni~ani :

fi yevm
1) Mustafa 2 Zerni§anc1 Emir Hasan'm §akirdle-
2) Behrem 2 ridir, htinkar kullar1d1r.

(4)
XXI. Cemaat-1 mutriban ~' ~ ).,> (s. 16) :
fiyevm
1) Hasan Aga, 'avvad ~ l y> 40 Sab1ka Sultan Ahmed'in mir-i 'ale-
mi idi.
40 Sultan Selim merhum ile Trabzon'-
dan bile gelmi§dir.
3) Mustafa, kopuzi 40
4) ~ah -kull , kemenr;ei 25 Tebriz'den Sultan Selim merhum
getui:mi§dir.
5) Hasan, guyende 25 Htinkar hazretleriyle bile gelmi§dir.
6) ~aban, kopuzi . 25 Sultan Bayezid zamanmdan beri.i
mutrib'dir.
7) Husrev, kopuzi 24 Sultan Bayezid zamanmdan berti
mutrib'dir, igertiden g1km1§d1r.
Sultan Bayezid zamanmdan berti
8) ~adi, kanuni 23 mutrib'dir.
 Btitge cedveli ve ekleri 327

9) Hasan-1 diger, guyende • ..i.~.f22 Htinkar hazretle1·iyle bile gelmi§dir.

10) ( ?) C:.'"'l-- guyende 20 Tebriz'den Sultan Selim merhum
gettirmti§dir.
11) 'Ali Sultan, guyende. 18 Sultan Selim m erhum ile Trabzon'-
dan bile gelmi§dir.
12) Haydar bin i?ah-kull, ke-
men9ei 18 Kemangeci i;;ah-kull'nm ogludur.
13) Muharrem, kanuni 18 Sultan Bayezid zamanmdan berti
mutrib'dir.
14) Ni'metullah, Qengi 15 'Avva d ibn-'e l-Abidin'in og ludur,
Sultan Ahmed yanmda olm1§d1r.
15) Nasuh, 'avvad . 15 Sultan Ahmed'tin kullarmdand1r,
'avvadd1r.
16) Behram, Qengi . 15 Sultan Ahmed'tin kullarmdand1r,
geng1dir.
17) Mogol ( ?) JrA guyende 15 'Acem Mog·ol'd1r, guyendedir.
18) Muhiddin, kanuni 15 Sulta n Bayezid zama nmdan berti
mutrib'dir.
19) Hasan, Qengi 10 Kopuzc1 i;;aban'm §akirdidir.

20) Nasuh, keman9ei . 10 Sultan Bayezid zamamnda n berti

mutribdir, igeriiden g1km1§d1r.
21) Mustafa, guyende 10 Htinkar hazretleriyle bile gelmi§dir.

Tetimme-i. cema'at-1 mutriban: (s. 17)

22) Mahmud, keman9ei 10

23) Hasan Ball. 10 T ebriz'den Sultan merhum getirmi§-
dir.
24) Mahmud, §akird-i Abdlil-
kadirzade 9 Sabrka mutrib Abdtilkadir oglunun
§akirdi idi. Htinkar kuludur.
25) Halil, keman9ei 8 Zeynelabid1n'in oglu ogludur.
26) H1z1r yeled-i Ali ke§ti ( ?) 5
27) Mehmed, Qengi 4
28) Mevlana Mu'afi ( ?) j\...
musannif 23 Musannifdir.
29) imam ( ?) J,,, 8 Nayzen j ·• ~·
~-
maksud'm karmda§1
og·ullar1d1r.
30) Hasan » 8 Nayzen malrnud'm karmda§I ogul-
land1r.
328 0. LO.tfi Barkan

31) §akird-i Hasan Can, odai

Hasan 2 Hasan Ca n'm §akirdl er idir. Htinkar
kuhd1r .
32) §akirdan-1 (?) c:""' \......
a) Kog . 2
b) Mehmed 2
33) §akirdan-1 Hasan Aga 'av-
vad : 'Avva d H asan Agamn §akirdleridir ,
a) Geyvan 2 Hiinka r kulla rid1r.
b) Yusuf . 2
c) Hasan 2
d) H1z1r 2
e) Mehmed 2

XXll . Cema'at-1 ~avu~an : (s. 18)

fi yevm fi y evrn
1) Sinan Solak 40 22) Sinan ('?) I,(".:,., 21
2) Ali bin Himmet 40 23) Yahya bin Himmet 16
3) Kas1m Midillli . 27 24) Yusuf T1rnavi 31
4) Bali Hayfa . 23 25) Yusuf Ipek . . 31
5) Mustafa bin §ticca'
26) Pehlivan ( ?) e ' 24
Aga ' 25
6) Ahmed solak 25 27) Yusug Hersek . 21
7) Ahmed, hazin . 30 28) Iskender . 16
8) Ali Balg1k 37 29) H1z1r ( ?) ._,1 1..J'r "' 20
9) Stileyman S1vas 35 30) ·§uca' M1sri . 33
10) H1z1r Qavu§, kissa - 31) §uca' sipah . . 26
han 28 32) Mahmud bin Ahmed. .28
11) Sinan, solak. 25 33) Seydi Hersek . 28
12) Yahya Rumi 20 34) Mustafa Alaca-hisar . 28
13) Mehmed bin Yakub 35) §adi M1sri 30
Beg 30 36) Hiiseyin Mora . 28
14) Htisam, katib 29 37) Iskender Bosna 28
15) Ali, sipah 33 38) Iskender U sturumca . 15
16) Mustafa, solak, 25 39) Durdu Qavu§ 27
17) Mustafa Karamani 25 40) H1sir Badra 31
18) Aydm, bevvab . 15 41) N asuh si pah 28
19) Inebegi, solak . 15 42) Iskender Akgabolu 35
20) Yusuf Manastlr 21
21) Hasan Bazirgan 23 (1091)
 Biitge cedveli ve ekleri 329

XXlll. Cema'at-1 peykan:

f i yevm
1) Gazanfer, peyk . 8 Hiinka1· hazretleriyle gelmi§ peyk-
2) Htiseyin, » 6 lerdir.
3) Mehmed » 4
4) Ali, sipah 4

(22)

XXIV. cema'at-1 mi'miaran: (s •. 20)

fi yevm fiyev m
1) Ali, neccdr . 23 9) ibrahim Murad, hali-
2) Stileyman, mimar . 13 fe 8
3) Dervi§ Ali, mimarr 11 10) Ali Ktigtik . 7
4) Alaeddin, mimar 12 11) H1z1r, mimar 7
5) Yusuf, mimar . 9 12) Seydi, » 7
6) Ali, efldk 9 13) Mustafa bin ~ticca',
7) Ali bin Stileyman, m'i- mimar 7
mar 8 14) Yusuf Bosna, mimar 14
8) ishak, kiremidi 8
(144)
XXV. Cema'at-1 hilaf-il-mille:
fiyevm

1) ( ?) "'""lJ ...1. • .: veled-i ..,_ ..f mir-i Giirci 20 Bu iki nefer Giirci Be-
2) ( ?) , __ J' .)l.~ J•.;.j . 19 ginin og·ullarid1r.

3) Radul veled-i Radul, voyvoda 30 Haliya Eflalt'a Beg o-

4) Radul veled-i Menol voyvoda . 10 lamp. og'ludur.

5) (?) . _ _ _,.Veled-i Sav. 10

(89)

(Umumi Yekun fl yevm}

11 872