Uziemienia http://bezel.com.pl/index.php/instalacje-elektryczne/uziemnienia.ht...

Uziemienia
Wpisany przez Administrator
Czwartek, 01 Październik 2009 09:06

11. Uziemienia

11.1 Terminy i definicje:

- część przewodząca dostępna - część przewodząca urządzenia, której można dotknąć,
nie będąca normalnie pod napięciem, i która może się znaleźć pod napięciem, gdy zawiedzie
izolacja podstawowa,
- część przewodząca obca - część przewodząca niestanowiąca części instalacji elektrycznej
i zdolna do wprowadzenia potencjału elektrycznego, zwykle potencjału ziemi lokalnej,
- główny zacisk uziemiający (główna szyna uziemiająca) - zacisk lub szyna, które są częścią
układu uziemiającego instalacji i umożliwiają połączenie elektryczne pewnej liczby przewodów
w celach uziemieniowych,
- uziom - część przewodząca, która może być umieszczona w specyficznym ośrodku
przewodzącym, np. betonie, w elektrycznym styku z ziemią,
- przewód ochronny - przewód przeznaczony do celów bezpieczeństwa, np. do ochrony przed
porażeniem elektrycznym,
- przewód uziemiający - przewód, który zapewnia drogę lub część przewodzącej drogi,
pomiędzy danym punktem sieci, instalacji lub urządzenia a uziomem.
- uziemienie - to celowo wykonane elektryczne połączenie części urządzeń lub
instalacji elektrycznej z przedmiotem metalowym znajdującym się w ziemi, zwanym uziomem.
- uziemienie ochronne - to uziemienie jednego lub wielu punktów sieci, instalacji lub urządzenia
dla celów bezpieczeństwa.
- uziemienia robocze (funkcjonalne), - to uziemienie jednego lub wielu punktów sieci, instalacji lub
urządzenia dla celów innych niż bezpieczeństwo elektryczne.
- instalacja uziemiająca - wszystkie elektryczne połączenia i urządzenia występujące w uziemieniu
sieci instalacji i urządzeń,
- uziom fundamentowy - część przewodząca umieszczona w ziemi pod fundamentem budynku lub,
co jest lepszym rozwiązaniem, osadzona w betonie fundamentu budynku, zwykle w postaci
zamkniętej pętli.

11.2 Uziomy
Dotychczas wykonywanie uziomów dla celów elektroenergetycznych, w warunkach miejskich, polegało
przede wszystkim na wykorzystywaniu uziomów naturalnych, jakimi są przede wszystkim metalowe rurociągi
wodne. Obecnie notuje się systematyczne zastępowanie, w całości lub w części, metalowych rurociągów
wodociągowych rurami wykonanymi z materiałów nieprzewodzących. Problem ten próbowano rozwiązać
stosując, w szczególności w obiektach nowobudowanych, uziomy fundamentowe.

11.2.1 Wymagania przepisów i norm

§ 184.Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych jakim
powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie:
1. Jako uziomy instalacji elektrycznej należy wykorzystywać metalowe konstrukcje budynków, zbrojenia
fundamentów oraz metalowe elementy umieszczone w niezbrojonych fundamentach stanowiące sztuczny uziom
fundamentowy.
2. Dopuszcza się wykorzystywanie jako uziomy instalacji elektrycznej metalowych przewodów sieci
wodociągowej, pod warunkiem zachowania wymagań Polskiej Normy dotyczącej uziemień i przewodów
ochronnych oraz uzyskania zgody jednostki eksploatującej tę sieć.

Według PN-HD 60364-5-54 Załącznik B, budowa uziomów fundamentowych lub równoważnych, takich jak

1 z 11 2011-06-06 10:51
Uziemienia http://bezel.com.pl/index.php/instalacje-elektryczne/uziemnienia.ht...

wykorzystane na uziomy metalowe słupy ścian zewnętrznych, powinny być zalecane dla wszystkich obiektów
budowlanych, przemysłowych i komunalnych. .

11.2.2 Uziomy w instalacjach elektroenergetycznych mogą być stosowane zarówno do celów związanych z
ochroną (uwzględniane w pierwszej kolejności) jak i funkcjonalnych. Układy uziemiające w instalacjach
elektroenergetycznych powinny być:
· niezawodne, spełniające wymagania ochrony w instalacji,
· dostosowane do przewodzenia prądów zwarciowych i prądów przewodu ochronnego do ziemi,
· przystosowane do wykorzystania dla celów funkcjonalnych,

Uziomy wykonane są ze stalowych elementów ocynkowanych, ze stalowych elementów z dobrze

przylegającą powłoką miedzianą, z gołych elementów miedzianych. Połączenia pomiędzy elementami
wykonywanymi z różnych metali nie powinny się stykać z gruntem. Do budowy uziomów nie nie stosuje
się metali lekkich.

Według PN-HD 60364-5-54:2010 Instalacje elektryczne niskiego napięcia. Część 5-54: Dobór i montaż
wyposażenia elektrycznego. Uziemienia, przewody ochronne i przewody połączeń wyrównawczych, materiały i
wymiary uziomów powinny być dobrane tak, aby były odporne na korozję oraz aby miały odpowiednią
wytrzymałość mechaniczną. Minimalne wymiary ze względu na korozję i wytrzymałość mechaniczną materiałów
powszechnie stosowanych do wykonania uziomów umieszczonych w ziemi podane są w Tablicy 11.1:.

Tablica 11.1 Minimalne wymiary uziomów z powszechnie stosowanych materiałów

ze względu na korozję i wytrzymałość mechaniczną, gdy umieszczone są w ziemi

2 z 11 2011-06-06 10:51
Uziemienia http://bezel.com.pl/index.php/instalacje-elektryczne/uziemnienia.ht...

Wymagane w Tablicy 11.1 minimalne grubości i średnice, stosowanych do budowy uziomów materiałów,
uwzględniają ryzyko chemicznej i mechanicznej degradacji. Szczególne ryzyko korozji może występować w
gruntach, w których występują prądy błądzące, w szczególności wpływy elektrochemiczne od podłączonych
dużych fundamentów żelbetowych. W takich przypadkach podane wymiary mogą być nie wystarczające.
Uziomy w zasadzie powinny być otoczone gruntem wilgotnym, znajdować się z daleka od wysypisk śmieci i od
obszarów o dużym ruchu.

11.3 Rodzaje i budowa uziomów

Uziomy stanowiące zasadniczą część instalacji uziemiającej mogą być: naturalne lub sztuczne bądź
stanowić układ mieszany. Efektywność każdego uziomu zależy od lokalnych warunków gruntowych. Jeden lub
więcej uziomów powinno być dobranych w zależności od warunków gruntowych i wymaganej impedancji
uziemienia.

Uziomami naturalnymi - są przedmioty metalowe znajdujące się w ziemi, których podstawowe przeznaczenie
jest inne niż dla celów uziemienia. Jako uziomy naturalne mogą być wykorzystywane: metalowe rury
wodociągowe, ołowiane płaszcze i pancerze kabli elektroenergetycznych, elementy metalowe osadzone w
fundamentach, zbrojenia betonu znajdującego się w ziemi oraz inne elementy metalowe obiektów mające dobrą
styczność z ziemią.

Uziomami sztucznymi - mogą być kształtowniki, pręty, druty, linki, płyty lub taśmy najczęściej stalowe, pokryte
przewodzącymi powłokami ochronnymi (antykorozyjnymi) pogrążone w gruncie poziomo (uziomy poziome) lub
pionowo (uziomy pionowe). Aktualne przepisy krajowe dopuszczają możliwość wykonywania uziomów ze stali
nieocynkowanej, ze stali ocynkowanej lub z miedzi.

11.3.1 Dla celów elektroenergetycznych, jako uziomy wykorzystuje się:

- pręty lub rury umieszczone w ziemi,
- taśmy lub druty umieszczone w ziemi,
- płyty umieszczone w ziemi,
- podziemne metalowe elementy umieszczone w fundamentach,
- spawane zbrojenie betonu (poza zbrojeniem naprężonym) umieszczone w ziemi,
- metalowe powłoki i inne osłony metalowe kabli zgodnie z lokalnymi warunkami lub
wymaganiami,
- inne, odpowiednie metalowe elementy podziemne, zgodnie z lokalnymi warunkami lub
wymaganiami.

Rodzaj i głębokość umieszczenia uziomów powinny być takie, aby wysychanie i zamarzanie gruntu nie
powodowało zwiększenia ich rezystancji powyżej wymaganej wartości, która mogłaby niekorzystnie wpłynąć na
pracę środków ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym.
Zastosowane materiały i konstrukcje uziomów powinny zapewniać odporność na uszkodzenia mechaniczne
spowodowane korozją. Przy projektowaniu uziemień należy wziąć pod uwagę możliwość występowania korozji
elektrolitycznej, jeżeli są stosowane różne materiały do budowy układu uziemiającego oraz fakt, że uziomy
fundamentowe wykonane ze stali w otulinie betonowej mają potencjał elektrochemiczny taki jak miedzi w
gruncie.
Często miedź stosowana jest jako materiał na powłoki ochronne uziomów stalowych. Uziomy mogą być
wykonywane z pojedynczych elementów poziomych lub pionowych (uziomy skupione) lub też mogą stanowić
uziom złożony, utworzony z układu uziomów o zróżnicowanej konfiguracji (np. uziomy promieniowe, kratowe lub
otokowe).
Rury metalowe do płynów palnych lub gazów nie powinny być wykorzystane jako uziom (wymaganie to nie
wyklucza objęcie połączeniami ochronnymi takich rur, zgodnie z PN-HD 60364-4-41.
Podziemne struktury sieci osadzonych w fundamencie oraz metalowe zbrojenie betonu, które są
wykorzystane jako uziomy, powinny być połączone w sposób pewny pomiędzy punktem połączenia przewodu
uziemiającego i dolną częścią podziemnej struktury sieci lub metalowego zbrojenia. Połączenie to powinno
być wykonane jako spawane lub jako odpowiednie połączenie mechaniczne. Punkt połączenia przewodu
uziomowego powinien być dostępny.

11.3.2 Zasady budowy uziomów

Materiały i wymiary poszczególnych rodzajów uziomów powinny być dobrane tak, aby były odporne na
korozję, aby miały odpowiednią wytrzymałość mechaniczną oraz wymaganą rezystancję. Zgodnie z PN-HD

3 z 11 2011-06-06 10:51
Uziemienia http://bezel.com.pl/index.php/instalacje-elektryczne/uziemnienia.ht...

60364-5-54 do budowy uziomów należy stosować:

a) Przewody ułożone poziomo:

- przewody lub blachy miedziane,
- blachy stalowe miękkie ocynkowane,
- przewody stalowe ocynkowane.
Rezystancja uziemienia w przypadku uziomu poziomego może być w przybliżeniu obliczona z zależności:

w której:
ρ - rezystywność gruntu, (Ω m)
L - długość rowu przeznaczonego na przewody, (m).

Przewody ułożone poziomo wykonuje się na dwa różne sposoby:

- uziomy fundamentowe obiektów budowlanych: wykonane w kształcie fundamentowej pętli
utworzonej z zewnętrznych fundamentów obiektu budowlanego,
- przewody ułożone poziomo na głębokości około 1 m w rowach, w tym celu wykopanych. Rowy
powinny być wypełnione gruntem zdolnym utrzymywać odpowiednią wilgotność.

b) Cienkie płyty ułożone w gruncie:

Stosowane są płyty prostokątne o wymiarach 0,5 m x 1m, lub płyty w kształcie kwadratu o boku 1 m,
umieszczonej pionowo w ten sposób, że ich środek znajduje się na głębokości 1 m. Płyty powinny mieć grubość
co najmniej 2 mm, jeżeli wykonane są z miedzi, oraz co najmniej 3 mm, jeżeli są wykonane ze stali ocynkowanej.
Rezystancja uziemienia uziomu płytowego umieszczonego na dostatecznej głębokości jest określona w
przybliżeniu zależnością:

przy czym:
ρ - rezystywność gruntu, (Ω m)
L - obwód płyty, (m).

c) Elementy pionowe wykonane z:

- rur ze stali ocynkowanej o średnicy zewnętrznej co najmniej 25 mm,
- kształtowników stalowych ocynkowanych o boku co najmniej 60 mm,
- prętów miedzianych lub stalowych o średnicy co najmniej 15 mm; w przypadku prętów
stalowych powinny być one albo pokryte ochronna powłoką miedzianą o odpowiedniej grubości,
albo ocynkowane.
Rezystancja uziemienia w przypadku uziomu wykonanego z pionowych elementów jest w przybliżeniu równa:

przy czym:
ρ - rezystywność gruntu, (Ω m)
L - długość elementów pionowych, (m).

Dla ochrony np. przed mrozem lub wysuszeniem gruntu, długości elementów pionowych powinny być
zwiększone o 1m lub 2 m.

11.3.3 Uziomy złożone

Zestaw połączonych ze sobą słupów za pomocą metalowych elementów i umieszczonych w ziemi na
określonej głębokości mogą być wykorzystane jako uziom. Rezystancja uziomu wykonanego z metalowych
słupów umieszczonych w ziemi jest określona zależnością:

4 z 11 2011-06-06 10:51
Uziemienia http://bezel.com.pl/index.php/instalacje-elektryczne/uziemnienia.ht...

w której:
L - długość umieszczonych w ziemi części słupów, (m).
d - średnica walca opisanego na słupie (m)
ρ - rezystywność gruntu, (Ω m)

Uwaga: Wykonanie otuliny betonowej słupów, nie wyklucza wykorzystania ich jako uziomów, przy nieznacznie
zmieniającej się rezystancji uziomu.

11.3.4 Uziomy fundamentowe

Uziomy fundamentowe, czyli części przewodzące umieszczona w ziemi pod fundamentem budynku, lub
osadzone w betonie fundamentu budynku, mogą być: naturalne lub sztuczne.

Uziomy fundamentowe naturalne

Uziom fundamentowy naturalny to fundament zbrojony elementami metalowymi (najczęściej prętami
zbrojeniowymi), które połączone są metalicznie z głównym zaciskiem uziemiającym (główną szyną
wyrównawczą) instalacji elektrycznej budynku. Duże rozmiary oraz głębokość pogrążenia zbrojonych
fundamentów budynków mogłyby zapewnić niewielką i w niewielkim stopniu zależną od sezonowych zmian
rezystywności gruntu, rezystancję uziemienia.

Uziomy fundamentowe sztuczne

Jako uziomy instalacji elektrycznej należy wykorzystać metalowe konstrukcje budynków i inne metalowe
elementy umieszczone w fundamentach stanowiące sztuczny uziom fundamentowy.
Wykonywanie uziomów fundamentowych sztucznych pozwala na uniknięcie ujemnego wpływu prądów
uziomowych na wytrzymałość mechaniczną wykorzystywanych do celów uziemieniowych zbrojonych
fundamentów budynków.
Uziomy fundamentowe sztuczne mogą być stosowane w budynkach bez zbrojonych fundamentów (na
przykład w niewielkich budynkach jednorodzinnych) i mogą z powodzeniem zastąpić sztuczne uziomy (poziome,
otokowe lub pionowe) wymagane dla uziemienia głównej szyny wyrównawczej budynku.
Wykonanie uziomu fundamentowego sztucznego w trakcie wykonywania budynku jest zawsze tańsze i mniej
pracochłonne niż wykonanie sztucznych uziomów (uziomu poziomego, otokowego lub pionowego) na zewnątrz
budynku. Prawidłowo wykonany uziom fundamentowy ma trwałość praktycznie równą trwałości samego
budynku.
Rezystancja uziemienia uziomów fundamentowych sztucznych spełnia zwykle wymagania stawiane
uziemieniom dodatkowym sieci elektroenergetycznej i jest prawie niezależna od warunków pogodowych. Uziomy
fundamentowe sztuczne dobrze wpływają na rozkład potencjału w budynku i wraz z połączeniami
wyrównawczymi zapewniają najwyższy poziom bezpieczeństwa użytkowania urządzeń elektrycznych.
Wzajemne łączenie uziomu fundamentowego i stalowego zbrojenia żelbetowych konstrukcji z wyjątkiem
betonu sprężonego pozwalają z jednej strony obniżyć całkowitą rezystancję uziemienia części przewodzących
obcych, a z drugiej strony zapewniają wyrównanie potencjału wszystkich dostępnych części przewodzących i
części przewodzących jednocześnie dostępnych.

11.4 Przewody uziemiające

Przewody uziemiające powinny być zgodnie z wymaganiami dotyczącymi minimalnych przekrojów
przewodów ochronnych, a jeżeli są umieszczone w ziemi, powinny mieć przekrój zgodnie z tablicą 11.2.
W sieciach TN przewód uziemiający może mieć wymiary zgodnie z wymaganiami dotyczącymi przekrojów
przewodów ochronnych wyrównawczych, które są przeznaczone do ochronnego połączenia ekwipotencjalnego,
zgodnie z HD 60364-4-41, Podrozdział 411.3.1.2 i które są połączone z głównym zaciskiem uziemiającym.

5 z 11 2011-06-06 10:51
Uziemienia http://bezel.com.pl/index.php/instalacje-elektryczne/uziemnienia.ht...

Tablica 11.2 - Minimalne przekroje przewodów uziemiających umieszczonych w ziemi

Połączenie przewodu uziemiającego z uziomem powinno być wykonane: jako spawane egzotermicznie, za
pomocą złączy zaciskowych, zacisków lub innych połączeń mechanicznych.
Stosowane zaciski nie powinny powodować uszkodzenia uziomu lub przewodu uziemiającego. Z kolei
połączenia lutowane, nie są odpowiednie do zapewnienia wystarczającej wytrzymałości mechanicznej.

11.5 Rezystancja uziemienia i rezystywność gruntu

Rezystancja uziemienia jest parametrem określającym cechy uziemienia. Rozróżnia się rezystancję
statyczną, odpowiadającą przewodzeniu prądów przemiennych o częstotliwości 50 Hz, oraz rezystancję
udarową, odpowiadającą przepływowi prądów piorunowych o charakterze udarowym, charakteryzujących się
dużą wartością prądu i bardzo krótkim czasem trwania.
Rezystancja uziemienia zależy od jego wymiaru, kształtu i rezystywności gruntu. w którym się on znajduje.
Rezystywność ta zmienia się w zależności od miejsca i głębokości. Rezystywność gruntu jest wyrażona w Ω m;
2
liczbowo jest to rezystancja w Ω gruntu przyjmującego kształt cylindra o przekroju poprzecznym 1 m i długości
1 m.
Rezystywność gruntu zależy od jego wilgotności i jego temperatury, a te parametry zależą od zmian
sezonowych. Rezystywność gruntu się zwiększa, gdy obniża się jego wilgotność.
Rezystywność gruntu ς, jest parametrem wpływającym na wyznaczenie rezystancji uziemienia, będąca
wielkością charakteryzującą poszczególne rodzaje gruntów, zawierającą się w przedziale 40÷2000 Ωm. W
tablicy 11.3 podano wartości rezystywności dla różnych rodzajów gruntu.

Tablica 11.3 - Wartości rezystywności gruntu

6 z 11 2011-06-06 10:51
Uziemienia http://bezel.com.pl/index.php/instalacje-elektryczne/uziemnienia.ht...

Tablica 11.4 Przeciętne wartości rezystywności gruntu

11.6 Instalacje uziemiające

11.6.1 Dobór i montaż wyposażenia instalacji uziemiających powinien być taki, aby:

wartość rezystancji uziemień odpowiadała trwale wartościom wynikającym z wymagań bezpieczeństwa i

wymagań funkcjonalnych,
prądy zwarciowe doziemne i prądy upływowe nie powodowały zagrożenia wynikającego zwłaszcza z ich
oddziaływania cieplnego i dynamicznego,
zabezpieczenie przed uszkodzeniami mechanicznymi, mogącymi występować w danych warunkach
środowiskowych, miały wystarczającą wytrzymałość lub dodatkowa ochronę.

11.6.2 Ogólne wymagania odnośnie uziemień sprowadzają się do:

zapewnienia warunków funkcjonalnych pracy sieci, instalacji i urządzeń elektrycznych,

ograniczenia zakłóceń i szumów w urządzeniach teletechnicznych,
zapewnienia bezpieczeństwa personelu i użytkowników urządzeń elektrycznych przed niebezpiecznymi
napięciami dotykowymi.

7 z 11 2011-06-06 10:51
Uziemienia http://bezel.com.pl/index.php/instalacje-elektryczne/uziemnienia.ht...

11.7 Uziemienia w układach sieci TN i TT

Uziemienia ochronne, są ważnym elementem ochrony przy uszkodzeniu (przy dotyku pośrednim) przez
samoczynne wyłączenie zasilania. Skuteczność tej ochrony zależy od spełnienia wymagań dotyczących:
wyłączenia zasilania w wymaganym czasie, uziemień układu sieciowego oraz ochronnych połączeń
wyrównawczych. Uziemienia podłączone jedynie do zacisków ochronnych urządzeń elektrycznych zasilanych z
sieci TT i IT, pełnią rolę uziemień ochronnych.

Uziemienia punktu neutralnego i przewodów ochronnych PE (PEN) wykonywane w układach sieci TN oraz
uziemienia punktów neutralnych w sieciach TT spełniają funkcje zarówno uziemień roboczych jak i ochronnych.
Są to więc uziemienia ochronno-robocze. Umownie przyjęto, że wszystkie uziemienia wykorzystywane do
celów ochrony przeciwporażeniowej należy nazywać uziemieniami ochronnymi chociaż w rzeczywistości
niektóre z nich są uziemieniami ochronno-roboczymi.

Uziemienie robocze polega na połączeniu z uziomem określonego punktu obwodu elektrycznego. Może ono
być wykonane jako bezpośrednie, pośrednie (poprzez reaktancję lub rezystancję) lub otwarte (za
pośrednictwem bezpiecznika iskiernikowego).

Uziemienie robocze punktu neutralnego źródła oraz uziemienia ochronno-robocze odgrywają ważną rolę w
zakresie:
- ochrony przed skutkami pojawienia się w sieci niskiego napięcia, wyższego napięcia sieci
zasilającej,
- utrzymania potencjału ziemi na przewodach PEN (PE) i połączonych z nimi części
przewodzących dostępnych urządzeń elektrycznych,
- umożliwienia działania ochrony poprzez samoczynne wyłączenie zasilania podczas zwarcia
doziemnego do uszkodzonego przewodu za miejscem jego przerwania,
- ograniczenia napięć na przewodach PEN (PE) wywołanych zwarciami doziemnymi.

W sieciach TN i TT pierwszym uziemieniem jest uziemienie robocze punktu neutralnego transformatora

(generatora lub zespołu prądotwórczego). Najczęściej jest to uziom kratowy lub otokowy, ewentualnie
uzupełniony elementami pionowymi, jeżeli wartość rezystancji uziemienia nie spełnia wymagań przepisów.

Wymagania odnośnie dopuszczalnej wartości rezystancji tego uziemienia określało rozporządzenie Ministra
Przemysłu z dnia 8.10.1990 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać urządzenia ochrony
przeciwporażeniowej [Dz.U. Nr 81, poz. 473 - utraciło moc prawną] wymagało, aby punkty neutralne
transformatorów zasilających sieci niskiego napięcia pracujących w układzie TN lub TT były uziemiane, a
rezystancja tych uziemień Rr nie przekraczała 5 Ω i wartości wynikającej ze wzoru:

gdzie:
Rr – rezystancja uziemienia roboczego, w Ω,
Iz – prąd zwarcia doziemnego w urządzeniach wyższego napięcia stacji zasilających, w A.

W normie N-SEP-E-001 zapisano trzy wymagania odnoszące się do rezystancji uziemień punktów
neutralnych sieci. We wszystkich tych wymaganiach ograniczana jest rezystancja wypadkowa uziemień , a nie
jednego uziemiania.

Pierwsze wymaganie: dotyczy wypadkowej rezystancji uziemień RB, których rezystancja wypadkowa nie
przekracza 30 Ω (dla każdego uziemienia), znajdujących się wraz z uziemionym przewodem (PEN) na obszarze
o średnicy 200 m zakreślonego dookoła stacji (punktu neutralnego). Rezystancja ta powinna spełniać warunek:

8 z 11 2011-06-06 10:51
Uziemienia http://bezel.com.pl/index.php/instalacje-elektryczne/uziemnienia.ht...

a jeżeli rezystywność gruntu jest równa lub większa od 500 Ω·m, to wartość 5 Ω można zastąpić wartością:

Są to warunki łagodniejsze od podanych w rozporządzeniu Ministra Przemysłu z dnia 8.10.1990 r., gdyż 5 Ω
jest odniesione nie do jednego uziemienia , a do wszystkich znajdujących się na ww. obszarze.

Drugie wymaganie dotyczące uziemienia punktu neutralnego sieci dotyczy wypadkowej rezystancji RB2
wszystkich punktów neutralnych i przewodów PE (PEN). Warunek ten zapisany jest wzorem:

w którym:
RE - minimalna rezystancja miedzy przewodem fazowym a ziemią w miejscu zwarcia,
Uo - napięcie znamionowe sieci względem ziemi.

Warunek ten ma zapewnić ograniczenie asymetrii napięć przy zwarciach doziemnych z pominięciem
przewodów PE (PEN) i ograniczenie przy takich zwarciach napięcia pojawiającego się na przewodach PE (PEN)

Trzecie wymaganie dotyczy wypadkowej rezystancji RB2 wszystkich punktów neutralnych i przewodów PE
(PEN) układu TN:

gdzie: IE - prąd uziomowy w stacji, w której powstało zwarcie w urządzeniach wyższego napięcia.

Warunek ten ma zapewnić bezpieczeństwo osób przy urządzeniach niskiego napięcia w przypadku zwarcia
doziemnego w urządzeniach wyższego napięcia stacji zasilającej. Warunek ten jest złagodzeniem warunku
określonego w rozporządzeniu Ministra Przemysłu z 1990 r., gdyż rozpatrywana rezystancja dotyczy nie jednego
uziemienia, a wszystkich równolegle pracujących uziemień: wartość UF jest ≤ 50 V, a prąd IE ≤ Iz.

Uziemienia ochronne
W sieciach niskiego napięcia pracujących w układzie TN uziemienia punktu neutralnego i przewodów
ochronnych PE (PEN) odgrywają ważną rolę w prawidłowej pracy sieci i ochronie przez samoczynne
wyłączenie zasilania. Spełniają one następujące zadania:
1) Ograniczają napięcia zakłóceniowe pojawiające się w instalacjach odbiorców, gdy punkty
neutralne sieci niskiego napięcia są przyłączone do uziomów stacji zasilających, a w stacjach
tych występują doziemienia wysokiego napięcia.
2) Zapewniają w normalnych warunkach sieci niskiego napięcia, utrzymywanie się potencjału
ziemi na przewodach PE (PEN) i połączonych z nimi częściach przewodzących dostępnych.
3) Ograniczają potencjał przewodów PE (PEN) podczas zwarć doziemnych z pominięciem
przewodu ochronnego PE (PEN).
4) Umożliwiają wyłączenie zasilania podczas zwarć doziemnych, gdy zwarcie doziemne wystąpi
na uszkodzonym przewodzie ochronnym za miejscem jego przerwania.
5) Ograniczają napięcie pojawiające się podczas zwarć doziemnych na przerwanym przewodzie
ochronnym i połączonych z nim częściach przewodzących.
6) Ograniczają napięcie na przewodach PE (PEN) wywołane zwarciami doziemnymi.

W sieciach i instalacjach pracujących w układach TN czas samoczynnego wyłączenia zasilania nie zależy od

9 z 11 2011-06-06 10:51
Uziemienia http://bezel.com.pl/index.php/instalacje-elektryczne/uziemnienia.ht...

rezystancji uziemienia.
Uziemienia w sieciach i instalacjach niskiego napięcia pracujących w układach TT i IT mogą pełnić ważna
rolę w ochronie przeciwporażeniowej, w ochronie odgromowej i przepięciowej oraz w zapewnieniu właściwej
pracy układu.
Uziemienia wykonywane dla ochrony przeciwporażeniowej (uziemienia ochronne RA) są w sieciach TT
niezależne od uziemień zapewniających właściwą pracę układu (uziemień ochronno-roboczych RB).
W sieciach i instalacjach pracujących w układach sieci TT i IT części przewodzące dostępne są podłączane
do uziomów indywidualnych, grupowych lub zbiorowych i nie mają połączenia z punktem neutralnym układu. Prąd
zwarcia doziemnego Id (wg PN-HD 60364-4-41) można obliczyć ze wzoru:

W układach TT dopuszczono, aby napięcie dotykowe pojawiające się na uziemionych częściach

przewodzących dostępnych mogło być większe od UL pod warunkiem, że nastąpi samoczynne wyłączenie
zasilania uszkodzonego obwodu w czasie uniemożliwiającym wystąpienie porażenia elektrycznego. Zadanie to
będzie spełnione niezależnie od wartości rezystancji uziemienia punktu neutralnego sieci RB jeżeli zostanie
spełniony warunek:

gdzie:
RA- jest sumą rezystancji uziomu i przewodu ochronnego części przewodzących dostępnych,
Ia - jest prądem powodującym samoczynne zadziałanie urządzenia ochronnego,
UL- napięcie dotykowe dopuszczalne długotrwale:
50 V – dla warunków środowiskowych normalnych,
25 V - dla warunków o zwiększonym niebezpieczeństwie.

Urządzeniem ochronnym może być: zabezpieczenie przetężeniowe (bezpiecznik topikowy, wyłącznik

nadmiarowy z wyzwalaczem zwarciowym) lub wyłącznik różnicowoprądowy.

W układach IT rezystancja uziemienia części przewodzących dostępnych RA nie powinna przekraczać wartości
obliczonej ze wzoru:

gdzie:
RA- jest sumą rezystancji uziomu i przewodu ochronnego części przewodzących dostępnych,
Id - jest prądem pierwszego doziemienia przy pomijalnej impedancji miedzy przewodem fazowym
i częścią przewodzącą dostępną.
UL- napięcie dotykowe dopuszczalne długotrwale:
50 V – dla warunków środowiskowych normalnych,
25 V - dla warunków o zwiększonym niebezpieczeństwie.

Spełnienie tego warunku pozwala zawsze ograniczyć napięcia dotykowe do wartości UL i nie wyłączać
samoczynnie zasilania. Norma PN-HD 60364-4-41 wymaga, aby układ IT stosowany w celu kontynuowania

10 z 11 2011-06-06 10:51
Uziemienia http://bezel.com.pl/index.php/instalacje-elektryczne/uziemnienia.ht...

zasilania (przy nie stosowaniu urządzeń do samoczynnego wyłączenia zasilania przy pierwszym doziemieniu) był
wyposażony w urządzenie kontrolujące stan izolacji (dla wykrycia doziemienia). Zaleca się, aby pierwsze
doziemienie było usuwane w możliwie najkrótszym czasie.
Utrzymywanie się zbyt długo pierwszego doziemienia może doprowadzić do powstania zwarcia podwójnego
groźnego dla ludzi i urządzeń.
Zmieniony: Czwartek, 24 Marzec 2011 19:30

11 z 11 2011-06-06 10:51