Professional Documents
Culture Documents
Final Book Review
Final Book Review
ORTOGAPIYANG PAMBANSA
Komisyon sa Wikang Filipino, 2014
Isinumite nina:
ALMAZAN, JAMAICA G.
ANDRES, CHARMAINE JOYCE G.
AQUINO, ELLA TRICIA M.
BALLESTEROS, BONIFACIO JR. R.
BAPTISTA, QUENNIE ROSE G.
CALIMBAS, TEODORO I, A.
CRISOSTOMO, ALFEA MAE C.
DELA CRUZ, RONNIE R.
ESTELA, JOSEPH S.
RAMALES, PRECIOUS MAY A.
VILLANUEVA, GIN R.
Isinumite kay:
1|Page
Pagkilala sa may akda
2|Page
Tanggapan ng Pangulo at sa Kongreso ang taunang progress report tungkol sa
implementasyon ng mga patakaran, mga plano at mga programa; humirang, sa ilalim ng mga
probisyon ng umiiral na mga batas, ng mga opisyal at mga empleado nito at ng iba pang mga
tauhang kakailanganin para sa mabisang pagganap ng mga gawain, mga tungkulin at mga
pananagutan nito; at itiwalag sila dahil sa malubhang kadahilanan; organisahin at
reorganisahin ang istruktura ng Komisyon, lumikha o bumuwag ng mga posisyon, o magpalit
ng designasyon ng umiiral na mga posisyon upang matugunan ang nagbabagong mga
kondisyon o kailanman at dumarating ang pangangailangan, sa pasubali, na ang naturang mga
pagbabago ay hindi makaaapekto sa istatus ng mga nasa puwesto, ibaba ang kanilang mga
ranggo, bawasan ang kanilang mga sahod o magresulta sa kanilang pagkatiwalag sa serbisyo;
gampanan ang iba pang mga aktibidad na kinakailangan sa epektibong paggamit ng naturan
sa unahan na mga kapangyarihan, mga gawain, mga tungkulin at mga pananagutan.
Uri ng panitikan
3|Page
4. Malilinang din ang hikayat ng pagtuklas ng kaalamang intelektwal, bagay na lubhang
mahalagang bahagi ng pagkatuto.
5. Magkakaroon din ng kasiyahan sapagtuklas ng kaalaman at sa pagkakataong
makapagdagdag sa kaalaman ng lipunan.
6. Malilinang ang pagpapahalaga sa paggalang sa katotohanan at ang paggalang sa likha
at akda ng ibabunga ng kanilang pag-aaral at akademikong pagsisikap.
7. Sa pamamagitan ng pagtatala atmaingat na dokumentasyon, ng pinaghalawan ng mga
ideya at impormasyon ay maaari ring masanaysa pagkilala ng akda ng may-akda
atang pagpapahalaga sa katapatang intelektwal bilang sangkap ng akademikong
pagsulat.
8. Inaasahan ding mabubuksan ang isipan ng mga mag-aaral sa mapanuring pagbasa sa
pamamagitan ng pagharap ng hamon ng pagiging obhektibo sa pagtanaw sa mga
pangyayari at impormasyon.
9. Matututunan din ang pagiging mapili sa pagsusuri ng mga datos na mahalaga at hindi
ng mga impormasyong kapaki-pakinabang para sa tinutuntong imbestigasyon
Layunin ng may-akda
4|Page
Tema o paksa ng akda
5|Page
4.3. Kailangan episyente ang ortograpiya sa pangangailangan sa pagsulat.
4.4. Kailangang pleksible ang ortograpiya upang magampanan ang lumalawak
na gamit ng wikang Filipino.
4.5. Kailangang madali itong gamitin.
III. Mga paksang nilalaman.
A. Grafema
1. Titik
1.1. Patinig o bokablo
1.2. Katinig o konsonante
2. Di-titik
2.1. Tuldik o asento
2.2. Bantas
B. Pantig at palapantigan
1. Kayarian ng pantig.
1.1. Kinakatawan ng P ang patinig.
1.2. Kinakatawan ng K ang katinig.
2. Pagpapantig ng mga salita.
2.1. Hal. /u•be/ (ube), /ba•hay/ (bahay)
3. Pantig na inuulit.
3.1. Hal. /a•ak•yat/ (aakyat)
C. Pagbaybay na pasalita.
1. Pantig
2. Salita
3. Akronim
4. Daglat
5. Inisyals
5.1. Mga tao/bagay
5.2. Mga samahan/institusyon/pook
6. Simbolong pang-agham/ pangmatematika
D. Pagbaybay na pasulat.
1. Gamit ng walong bagong titik
1.1. C, F, J, Ñ, Q, V, X, Z
2. Bagong hiram na salita
2.1. Hal. tseke sa cheque, pinya sa piña
3. Lumang salitang Espanyol
3.1. Hal. porke (porque), kandila (candela)
4. Di binabagong bagong hiram
4.1. Hal. fertil, zigzag
5. Problema sa C, Ñ, Q, X
5.1. Iisang tunog ang kinakatawan ng bawat titik
5.2. Hindi isahang tunog ang Q at X
6. Panghihiram gamit ang 8 bagong titik
6.1. Sa mga pangalang pantangi
6.1.1. Hal. Charles, Ceferino
6|Page
6.2. Sa mga katawagam siyentipiko at teknikal.
6.2.1. Hal. Carbon dioxide, jus sanguinis
6.3. Sa mga salita na mahirap dagliang ireispel.
6.3.1. Hal. Cauliflower, quiz
7. Experimento sa Ingles
7.1. Pagsasa-Filipino ng ispeling ng wikang Ingles.
7.1.1. Hal. skedyul (schedule), istambay (stand by)
8. Espanyol muna, bago ingles
8.1. Hal. Isla kaysa ayland (island), imahen kaysa imeyds (image)
9. Ingat sa “siyokoy”
10. Eksperimento sa Espanyol
10.1. Paglalagay ng hulaping pangkatawagan
10.1.1. Hal. astra (astro), ga (go)
11. Gamit ng Espanyol na “Y”
11.1. Ang “y” ay binibigkas na tunog “I”
11.2. Kasingkahulugan ng at
11.2.1. Hal. alas-dos y medya
12. Kaso ng binibigkas na H sa hiram na Espanyol
12.1. Hindi binibigkas
12.1.1. Hal. hacienda – asyenda
12.2. Binibigkas
12.2.1. Hal. humanitaryo
13. Gamit ng “J”
13.1. Ginagamit sa tunog na /dyey/
13.2. Ginagamit sa tunog na /ha/ sa Espanyol
E. Kasong kambal – patinig
1. Nawawala ang unang patinig sa kambal-patinig.
2. Kataliwasan sa pangkalahatang tuntunin.
2.1. Kapag ang kambal-patinig ay sumusunod sa katinig sa unang pantig ng
salita.
2.2. Kapag ang kambal-patinig ay sumusunod sa dalawa o mahigit pang
kumpol katinig sa loob ng salita.
2.3. Kapag ang kambal-patinig ay sumusunod sa tunog na H.
2.4. Kapag ang kambal-patinig ay nasa dulo ng salita at may diin ang bigkas sa
unang patinig ang orihinal.
3. Malakas na patinig.
F. Kambal-katinig at digrapong SK, ST, SH, KT
1. Pasok ang SK, ST.
1.1. Hal. desk, test
2. Walang KT
2.1. Hal. aspek, korek
3. Digrapong CH at SH
3.1. tsismis (chismis), tsapa (chapa)
4. May SH ang Ibaloy
7|Page
4.1. Hal. shuhol – nahiga, peshen - hawak
5. May TH at KH ang Meranao
5.1. Hal. thinda – magluluto, litha – gulay
G. Palitang E/I at O/U
1. Disiplina sa pagbigkas ng E/I at O/U.
1.1. Hal. “iskandalo” sa halip na eskandalo, “kuryente” sa halip na koryente.
2. Senyas sa Espanyol o sa Ingles.
2.1. Hal. estasyon (estacion), istayl (style)
3. Kapag nagbago ang katinig
3.1. Hal. kumpeti (confeti), kumpisal (confesar)
4. Epekto ng hulapi
4.1. Hal. balae – balaihin, paso – pasuin
5. Kalian di nagpapalit
5.1. Kapag sinundan ng pang-ugnay na –ng
5.1.1. Hal. “babaeng masipag” sa halip na “babaing masipag”
5.2. Kapag inuulit ang salitang-ugat.
5.2.1. Hal. “ano-ano” hindi “anu-ano”
6. Kapag bago ang kahulugan
6.1. Hal. batubato – ibon, isang uri ng ilahas na kalapati
7. Huwag baguhin ang dobleng o
7.1. Hal. doon – paroonan
H. Pagpapalit ng “D” tungo sa “R”
1. Kasong din/rin, daw/raw
1.1. Hal. uupo raw ngunit aalis daw
2. “D” kahit kasunod ng patinig
2.1. Hal. “marulas” (madulas), “marilao”(madilaw)
I. Kailan “NG” at kalian “NANG”
1. Mga gamit ng “nang”
1.1. kasingkahulugan ng noong
1.2. kasingkahulugan ng upang o para
1.3. katumbas ng pinagsamang na at ng
1.4. pagsasabi ng paraan o sukat
1.5. pang-angkop ng inuulit na salita
2. Ingatan ang pinagdikit na “na” at “ang”
2.1. Hal. laganap na’ng himagsik pagbaril kay Rizal.
J. Pagbabalik ng mga tuldik.
1. Isang anyo, iba-ibang bigkas
1.1. Hal. pali- Ivatan para sa pagputol ng dulo, Kapampangan para sa init o
alab.
2. Dagdag na gamit ng pahilis
2.1. Hal. mása, mísa, kósa
3. Pahilis sa mahabang salita
3.1. Hal. páligsáhan, báligtáran
4. “ma-” na may pahilis
8|Page
4.1. Hal. mádapâ, nádapâ
5. Dagdag na gamit ng pakupya
5.1. Hal. tî-sing („Tboli) –singsing , kasâ-lan (Bikol) –kasalanan
6. Tuldik patuldok
6.1. Hal. wën (Ilokano) – katapat ng oo; tëlo (Meranao) – katapat ng tatlo
7. Kung hahanapin sa Computer
7.1. Hal. á – Alt 160 ; ë – Alt 137
K. Mga wastong gamit ng gitling.
1. Sa inuulit na salita
1.1. Hal. ano-ano, araw-araw
2. Sa isahang pantig na tunog
2.1. Hal. tik-tak, ding-dong
3. Sa paghihiwalay sa Katinig at Patinig
3.1. Hal. pag-asa, mag-isa
4. Sa pinabigat na pantig
4.1. Hal. lig-in (sinaunang tagalog) pagiging alanganin; hul-ab (sebwano) uka
5. Sa bagong tambalan
5.1. Hal. lipat-bahay, amoy-pawis
6. Iwasan ang “Bigyan-”
6.1. Hal. bigyang-diin, bigyang-pansin
7. Tambalan ang “punongkahoy”
7.1. Hal. punongkahoy, buntonghininga
8. Sa pasulat na oras
8.1 Hal. ika-8 ng umaga, alas-3 ng hapon
9. Sa kasunod ng “De”
9.1. Hal. de-kolor, de-bote
10. Sa kasunod ng “di”
10.1. Hal. di-mahipo, di-maliparang-uwak
11. Sa apelyido
11.1. Hal. Carmen Guerrero-Nakpil
12. Sa pagsaklaw ng panahon
12.1. Hal. 1892-1903 (panahon ng patinding nasyonalismo)
Mayaman at sagana ang ating bansa sa kultura at wika. Mayroon tayong isang daan at
pitumpu‟t pitong aktibong wika na karamihan ay nagmula sa iba‟t-ibang grupo ng mga
katutubo sa ating bansa. Subalit bilang mga Pilipino, mahalaga na ating matutuhan ang
wastong paggamit ng ating pambansang wika. Isa sa mga layunin nito ay upang makasabay
sa nagbabagong panahon patungong modernisasyon at ang paglinang ng wikang Filipino ay
hinihikayat para makasabay ang mga Pilipino. Sabi ni Asuncion (2018) sa kanyang saliksik
na Wikang Filipino: Tanglaw sa pag-unawa sa aying edukasyon ang wikang Filipino ay
dapat gamitin nguni kasabay nito ang paglinang at pagpapayaman para hindi magkaroon ng
maling pag-unawa sa wika.
9|Page
Sa larangan ng edukasyon, ang edukasyong Filipino sa panahon ngayon ay
nakasandig sa Español at Ingles at dito lumalabas ang mahalagang gampanin ng pagsasalin.
Ayon kay Almario(2015) malinaw na isang unang hakbang sa kultibasyon ng Filipino ang
pagsasalin mula sa wikang pandaigdig. Ang karunungang nilalaman ng mga naturang wikang
pandaigdig ay kailangang maisalin sa wikang-Filipino- maging ang mga libro at sanggunian,
mga polyeto at artikulo sa mga magasin at jornal, mga paksa sa mga simposyum at
talakayang akademiko, balita at usapin sa radyo‟t telebisyon, internet at iba pang kaparaanan.
Upang maging katanggap-tanggap ang pagsasalin ay narito ang apat na gabay alinsunod sa
pagsasalin:
Buod
10 | P a g e
tatlumpu‟t isa (31) ang abakada at tinawag na “pinagyamang alpabeto”. Dahil sa muling
pagsusuri noong 1987 napag-alamang may mga titik na hindi kailangan kung kaya naman
binawasan ang mga titik at naging dalawampu‟t walo (28). Sunod nang sinimulang
ipalaganap ang modernisadong alpabeto.
Ang isang yunit ng tunog na binubuo ng isang patinig o kambal-patinig at isa o higit
pang katinig ay tinatawag na pantig o silaba. Bawat patinig (a, e, i, o, u) ay isang patnig;
samantalang kailangan ng bawat katinig ang isang patinig upang maging patnig. Ayon sa
kayarian ng pantig, sinasabing ang patnig ay maaaring binubuo ng isang patinig, o isang
katinig at isang patinig, o dalawa o mahigit pang katinig at isang patinig. Tinutukoy naman sa
pagpapantig ng mga salita ang paraan ng paghahati sa isang salita alinsunod sa mga pantig na
ipinambuo rito. May mga tuntunin sa pagpapantig depende sa posisyon ng bawat patinig at
katinig sa salita – ang inihihiwalay na pantig; kapag may dalawang magkasunod na katinig;
kapag may tatlong magkakasunod na katinig at; kapag may apat na katinig ang
magkakasunod sa salita. Dagdag pa, may mga tuntunin sa pantig na inuulit – kapag ang salita
ay nagsimula sa patinig, ang patinig lamang ang inuulit; kapag nagsisimula sa kayariang
katinig-patinig ang salita, ang unang pantig lamang ang inuulit at; kapag nagsimula ang salita
sa kambal-katinig o kumpol-katinig, ang unang katinig at patinig lamang ang inuulit.
11 | P a g e
Sa pangkalahatan, natutupad pa rin ang payak na tuntuning “kung ano ang bigkas ay
siyang sulat” sa pagbaybay na pasulat.
Dagdag pa dito ay ang pagtalakay dito ang kasong kambal-patinig. Natalakay dito ang
kasaysayan ng kambal-patinig. At sa may bandang dulo ay nakasaad ang mga apat (4) na
kataliwasan sa tuntunin ng kambal-patinig. At ang bawat kataliwasan ay may kaukulang
katwiran.Ang unang kataliwasan ay, kapag ang kambal-patinig ay sumusunod sa katinig sa
unang pantig ng salita.Ikalawang kataliwasan, kapag ang kambal-patinig ay sumusunod sa
dalawa o mahigit pang kumpol-katinig (consonant cluster) sa loob ng salita. Ikatlong
12 | P a g e
kataliwasan, kapag ito ay sumusunod sa tunog na H. At ang ikaapat na kataliwasan, kapag ito
ay nasa dulo ng salita at may diin ang bigkas sa unang patinig ang orihinal. Dito din ay
nagbigay ng sapat na halimbawa ang manunulat sa bawat kataliwasan.
Kapansin-pansin din na maayos ang bawat dibisyon ng paksa na sakop ng palitang E/I
at O/U. Ipinaliwag dito ang displina sa pagbibigkas ng E/I at O/U; senyas sa Espanyol o sa
Ingles; kapag nagbago ang katinig; epekto ng hulapi; kailan di nagpapalit; kapag bago ang
kahulugan at ang panghuli ay ang huwag baguhin ang dobleng O.
Kaugnay din ang pagpapaunawa ng gamit ng “Nang”. Nagbigay siya ng limang (5)
tuntunin upang higit na matandaan ang tiyak na gamit ng “nang”. Ito ay, una, ginagamit ang
nang na kasingkahulugan ng noong. Ikalawa,ginagamit ang nang na kasingkahulugan ng
upang o “para”. Ikatlo, ginagamit ang nang katumbas ng pinagsamang na at “ng”. Ikaapat,
ginagamit ang nang para sa pagsasabi ng paraan o sukat (pang-abay na pamaraan at pang-
abay na panggaano). at ang ikalima, ginagamit ang nang bilang pag-angkop ng inuult na
salita. Ngunit nasabi din dito na may mga pagkakataon na bukod sa mga nabanggit na lima ay
kailangang gamitin ng ng. At sa pagkakataong ito may mga naibigay na halimbawa para mas
malaman at maunawan ang wastong gamit nito.
Mahalaga ang pagtutuldík upang maging malinaw ang tamang bigkas lalo na‟t
napakarami ng mga salita sa Filipino ang iisa ang baybay ngunit nagkakaiba ang kahulugan
dahil sa diin. Bukod pa rito, maaari ring magkaroon ng higit sa isang tuldík ang isang salita
13 | P a g e
tulad ng salitang kapangyarihan o kaya naman maaaring mabago ang posisyon ng tuldík dahil
sa paglilipat ng diin na nagaganap sa paglalapi sa mga salita.
Kadalasang ginagamit ang gitling kapag inuulit ang buong salitang-ugat o dalawang
pantig ng salitang-ugat. Ginagamit rin ang gitling sa pagitan ng isang unlapi na nagtatapos sa
katinig at ang salitang nilalapian ay nagsisimula naman sa patinig. Ang paggamit ng gitling
dito ay mahalaga upang maging malinaw ang ibig ipahiwatig at hindi magkaroon ng iba pang
kahulugan ang salita subalit ito‟y ginagamit rin kapag ang isang salita ay hindi na maaring
isulat pa ng buo dahil sa kakulangan ng espasyo. Ito ay nangyayari sa pagsusulat,
pagmamakinilya o paggamit ng kompyuter sa isang linya sa isang papel gayunpaman, dapat
lamang tandaan na ang pagigitling ay ayon sa tamang pagpapantig ng salita.
Konklusyon
Kaakibat ng akdang ito, mahihinuha ang mga kalakasang napapalood dito. Kabilang
dito ang masaganang nilalaman, paglalahad ng sapat na ideya sa bawat paksa na may
kaagapay na depinisyon at halimbawa at maayos na daloy ng pagkakasunod-sunod ng mga
paksa. Dagdag pa rito ay ang pagbibigay ng sitwasyon bilang halimbawa na tulad ng mga
pangyayari sa tunay na buhay.
Gayunpaman, nakikitaan ang librong ito ng kahinaan. Isa na rito ang problema sa
kalinawan ng mga kaisipan dahil kung susumahin, ang libro ay hindi maiintindihan ng
pangkaraniwang tao. Gayundin ang hindi pagkaka-ayon sa istilo ng pagbibigay halimbawa ng
bawat paksa.
Batay sa mga ideyang nabanggit, nangangailangan ang aklat na ito ng pagbabago. Isa
sa mga dapat bigyang pansin ay ang paglinang sa mga ibinibigay na halimbawa. Sa
pamamagitan nito ay maaaring mapahusay ang pagpapaliwanag ng bawat paksa. Bagaman
ang aklat ay masasabing malaman, kinakikitaan pa rin ito ng kahinaan na nangangailangan ng
kalinangan.
14 | P a g e