Digitized by tiie Internet Arciiive

in 2011 witii funding from

University of Toronto

Iittp://www.arcliive.org/details/srecardinalissbo06bona
 OPERA OMNIA

SANCTI BONAVENTURvE
BESANCON.— mrWMERIB d'01)THBN1N CHAUANDRE F1I.S.
 S. R. E. CARDINALIS

s. bonaventurj:
EX ORDINE MINORUM

EPISCOPI ALBANENSIS, DOGTORIS SERAPIIICI ECCLESI.E

OPERA OIMNIA
SIXTI V, 1'OXTIFICIS M\XIM1 JDSSD DlLIGENTISSiME EMENDATA

ACCEDUNT

SELECTA MULTA TCM EX POSTREMA VENETA EDJTlONE, TDM EX PRODROMO ERUDITISSIMO

FR. BENEDICTI A CAVALESIO ORDINIS MINORUM PEFORMATI

EDITIO ACCURATE RECOGNiTA

AD PCRAM ET VEniOREM TEST[MONIORUM BIBLICORUM KMENDATIONEM DKNUO RECUCTA

CORA ET srrDio

A. C. PELTIER
CAMOMIC) ECCLESIC BEMENSIS

TOMUS SEXTUS

PARISIIS
LUDOVICUS VIVES, BIBLIOPOLA EDITOR
VIA DELAMBRE, 9

M DCCC I-XVl
7N£ INSTITUTE OF WFOiArvo STUOIES

KOV 2 8 1031

ISSk
 ,,

Prsefationis loco in hunc sexlum tomum. Vindicantur Doctori nostro opuscula duo quae post
Commentaria in libros Sententiarum , in calce hujusce tomi leguntur. (Ex Prodromo ad Opera
omnia S. BonaventurcB, pag. 514 et seq., 058, etc.)

I. Compendiosum Pnncipium in libros Sententiarum. Incipit : Grijrum cceli. Moderni

cujusdam ac eruditi scriptoris conjectura fert, hocce Principium esse potius sat probabi-

liter Antonii Andreae Aragoni Minoritae , discipuli Joannis Scoti , eo quod Logicam
veterem et Expositionem in Metaphijsicam inclioaverit verbis : Gymm cceli circuivi sola.
Sed ea me nihil movet, quia si qua sit similitudo inter utrumque principium, bene
potuit Antonius ille Bonaventuram imitari.

Dicitur a Bouaventura editum in promotione sua ad baccalaureatum, ut non immerito

inter ea, quoe junior conscripsit, referri queat, ac etiam ante Commentaria in quatuor
libros Sententiarum, utpote quse, teste cosevo Fr. Salimbeno, conscripsit jam Cathedra-
ticus, sive Doctor declaratus, anno millesimo duceutesimo quadrasesimo octavo... Qua-
propter ad Oudinum pariter objectantem ' : « Ut hic Prologus divo Bonaventurae tribua-

tur, MinoritsB deberent ostendere S. Doctorem fuisse semel atque iterum commentatum
in quatuor libros Sententiarum ,
quorum unus jam impressus Commentarius sit, alter

lapsu temporis interciderit , solo testante Prooemio, quod hoc ipsum sit : » prompta est

responsio, Minoritas jam ostendisse ipsum editum non occasione alicujus Commentarii
sed promotionis ad baccalaureatum.

Ad id etiam, quod objectat, ostendere auctorem hujus compendiosi principii, quisquis

fuerit, ex ipso gyri prologo ,
qui de gyris totus est, gyros se multos in capite habuisse,
vel caput gyrovagum : itidem facilis responsio est , quod sicut gyros multos in capite
vel caput gyrovagum minime habuere scriptores hagiographi, dicentes (Eccli., xxiv, 8) :

Gyrum coeli circuivi sola; (Exod., xxxvn, 2): Corona aureaper gyrum; (Eccli., xun, 13):

Gyravit coelum in circuitu glorice ; (Prov., vni, 27): Certa lege et gyro vallabat abyssos;
(Job, XIX, 12) : Obsederunt in gyro tabernacidum ejus; (Job, xxxviii, 31): Numquid
gyrum. Arciuri poteris dissipare; (Ezech., xxm, 8) : Comportabit aggerem ingyro;
(Ezech., xxxvii, 7) : Circumduxit me per ossa in gyro; (Thren., ii, 3) : Flammce devo-

'OucUn. Oper., tom. III, col. 403.

 :

VI

Ktnlis in '/'//", *ilc. : neiiutJuin |»iaiditli Co/njieniliosi Pruici/iii auclor, i|iii in ifcilalis

lexlilms lotus veisaliir, tjijrovti/us dici iiohisl.

Aii iii dcmuni, ([uod novissimi editores' aildunt : u Nnllu upud scriplorcs mcntio; »

nullo puritcr negolio ie[)ono, ipsuin ilu niemorari in pluribus editioniLus, quas inter

illu Ar{;entincnsis unni inillcsimi (luudringcntisimi nonagcsimi quinti , at^iue ita a Ma-
riauo Florentino rcccnscri, ut upttil conlulos Scriplores nulla fjus lcj^atiir rejcctio, (|uiii

imo hahcatur a[>ud Ludovicumllarboncm' aiiprobalio. fliebra in eoiiciu cilalio tcxtuuni

divinae Scripluru) similis est illi, (luui in uliis {^eiminis l5oiiaventuraj nostri Opusculis

invcnitur. Idem dixerim de vocibus similiter dcsinentibus in primo ipso initio. Non
etiam ulii in eodem luuduntur uuctores , (luam (lui in veris Opcribus relati videntur,

ncmpe Augustinus, Hermes Trismegistus , Euclides, Magistcr Scntentiarum. Insupcr

vox circumincessionis in boc Opusculo adbiliita, in eodem seiisu alibi (nioquc a sancto

Doctorc usurpatur ' : (luemadmodum et illud Caiitici Canlicorum* : Cupal ejus aiirnm

optimum, eo ipsissimo scnsu beic accipitur, fiuo in IJonaventuriana Poslilla super idoin

Canticum», ncmpe (luod caput Christi sit Deus, prout dicit Apostolus : id quod cum iis

consonat, quai Scraphicus Doctor traditin Commentario Apocalypsis", in Luminarihus

Ecclesice\ ac libro primo Sententiarum". Quare cum neque ab ingenio, neque a stylo

Doctoris nostri videatur satis abludere, nuUa cst ratio, cur a pacifica longscvaquc inlcr

Honaventuriana Opuscula posscssionc ipsum deturbemus, donec ccrtiorem ejus auctorem

inveniamus.

II. SententicB Sententiarum. Incipit : fons splendoris. Laudantur a Francisco Sam-

sone, Antonio Eugubino ex antiquis Minorum Chronicis, ab Octaviano de Martinis,

Mariano Florentino, Alberto Castellano, anonymo Pistoriensi , Marco Ullyssiponcnsi,

Pctro Capullio, ac Petro Annato^ Prodierunt cum aliis Bonaventurianis Opusculis Ar-

gentinae anno 1495, exstanttiue inter manuscriptos codices Ilispalenses, ac Mantua-

nos. Censuram curatorum editionis novissimae '"

jam refutavimus bac animadver-
sione :

« Nil oberit, quominus Sententias Scntentiarum carmine digestas Doctori nostro

Seraphico adscribamus. Illarum Prologus talis est

fons splendoris, vas dulcoris, sed amoris

Nexus, spes floris, dos roris, dogma saporis,

Verum, vita, via, mihi da, quod philosophia

Tradit, sanctorum votis praestarc tuorum.

» Quid ad hsec novissimi editores? (c Mellitum (aiunt) semper judicavi Bonaventuram,

'
Scilicel Vcneli, in Diatrih. Vid. tom. 1, hujusce editionis, p. 58. — ' Introd. in Theolog., lib. VI, cap. ult.
3
iu lijj. i^ Sent., liist. SIX, p. I, art. 1, q. IV (liuj. edit. t. \, p. 329); Uiner. mentis in Deum,c. vi. — * Caiit.

Cant., V, 11. — 8 Ad eumdem textum. — « In Apoc., c. i, 14. — ' Serm. i.— » Uist. xxx, p. ii, dub. 8. (buj.

edit. tom. 1, p. 498).— ^ Annat., Apparatus, lib. IV, de Sanclis Eccles. Palrib., pag. 7G, col. 1. — '» Vid. snpra,

lom. I, p. 58.
 VII

» non agrestem, non insuavem. Miramur hinc artis poeticaj peritos, qui puram, putam-
)) que hauc vappam Bonaventura; esse crediderint ' . » Nos tamen potiori j ure mirabimur,

eos mellitum Bonavenluram judicasse uon ad sui sseculi salivam, sed ad nostri saporem.
Quod enim vappa est moderno delicatiori palato , ejusdem Bonaventuraj tempestate
vappa certe non fuit. Nos quoque non ayrestem, non insuavem, censemus illum, sed ad
sui BBvi gustumduntaxat, non autem ad eum, quem apud nos habent artis poeticce periti.

De nexu amoris, cujus mentio in relatis vei'sibus, videri potest egregie disserens ipse

Bonaventura in primum Sententiarum % et sermone secundo iu Ilexaemeron. »

Cui addimus hajc, Sententiarum hujusmodi auctorem fuisse Minoritam, satis indicari

a duobus illis postremis versibus •

Stigmatibus Christi signari qui meruisti

Hinc rogo, mc signa, Francisce, per hsec tua signa.

' Vid. supia, tom. I, p. 58. — ' Lih. I, (i, x, art. 2, q. 2 (supra, tom. I, p. 194 ).
 SKKII':S

EORUM QUiE IN lluC SEXTU TOMU CONTINENTUR

I. Ea QOA SLTERSUNT TRACTANDA COHHENTARIOHIJ» IN UUARTUM LIBRUM SeMTENTURUM A PBIMA

TRIUESIMA DISTINCTIONE AI> ULTIHAH f

I!. COMPENDIOSUM PRlNCinUM IN LIBROS SENTENTIARUM 621

III. Sententi^ Sententuruh carmine digest^ 625

 S. R. E. CARDINALIS

SANCTI BONAVENTUR.E
EPISCOPI ALBANENSIS, EXIMII ECCLESI^ DOCTORIS

IN LIBRUxM QUARTUM SENTENTIARUM

DISTINCTIO XVIII
DE CONFESSIONE SACRAMENTALI IN SE, gUANTUM Al) POTESTATEM ABSOLVENDI VIRTUTE CLAVIUM
IN FORO P(ENITENTIALI.

PARS I.

DE REMISSIONE SACERDOTIS, QUOMODO VIDELICET ABS' iLVAT.

Hic quaeri solet , si peccatum omnino dimissum est a Deo per cordis contritionem , ex
quo pcenitens votum habuit contitendi ,
quid postea dimittatur ei a sacerdote. Video
eniin quo vinculo eum ligat , scilicet temporalis poense ; sed non a quo eum absolvat.
Et ideo quaero : Ante poenitudinem quippe cordis anima rei maculara habet , et foetorem Raiiodu-

peccati , atque aeterna3 ultionis vinculo ligata existit ; si vero ante confessionem ,
per
cordis contritiouem Deus per seipsum sine ministerio sacerdotis , et debitum omnino
relaxat, et animam interius purgat a contagione et foetore peccati, quid ergo mundat?
quid dimittit sacerdos ? ubi sunt claves illae ,
quas Dominus tradidit Petro et successori-

bus ejus, dicens' : Tibi dabo claves regni coelomm , et qucecumque ligaveris super
terram , erunt ligata et in ccelo , et qucecumqiie solveris super terram , erutit soluta et

in ccelo? Ut autem praemissa quaestio plenius explicari valeat, quasi altius ducto rete ,

de his clavibus et usu earum disseramus.

Claves istse non sunt corporales , sed spirituales , scilicet discernendi scientia , et po- oe ciavi-
'"""
tentia judicandi, id est, ligandi et solvendi, qua dignos recipere, et indignos debet
excludere a regno ecclesiasticus judex, qui .sicut habet jus ligandi, ita et absolvendi.

Unde Ambrosius '

: « Dominus par jus et solvendi esse voluit, et ligandi ,
qui utrumque
pari conditione promisit. Ergo qui solvendi jus non habet, nec ligandi habet. » Et
infra : « Certum est quod Ecclesiae utrumque licet, haeresis utrumque non habet. Jus
enim hoc solis permissum est sacerdotibus. Recte ergo Ecclesia hoc sibi vindicat ,
quae
veros sacerdotes habet : haeresis vindicare non potest ,
quae veros sacerdotes non
habet. »
Usus vero harum clavium multiplex est, discernere scilicet ligandos, et solvendos ,
dsusu
t-laTium.

'
Malili., .\vi, 19. — - Ainbr., de Pwnit., lib. i, c. II, u. 7, el habeLur, </c' PoeHil., dist. I, c. Verbum Dei.

TOM. VI. 1
 ,,

9 SENTRNTIAKIJM I.IH. IV.

of ileiuJe WgdVf. vel .solvere. a (Jui eniiu, ut uit Ijief^oriiis ', iniliKiios ligat vel solvit

piopria potestiile se privat , iil fbt , ilij^jiium privatioue se facit. »

sacerdu»
Sg,| ,|ua>i'i|iir utriim a petvalo solvfie valeat sacerdo», id est, a ciilpa, iil culpm ma-
luiiitiro, culam absterpat, vel debituin aplcrn;n morlifi solvere valeat. (Juiilam iirliiliuti snnt,
*«l reli- • • !• •
1 1 I 1

iicrei)tc- curn peccator iluj.luiter Ii^mIus leueulur, ut pneilielum esl, biilicct mentis couta^ione
"*'*
ac caecitate , et ilehito fiitunL' preiiaf , hIIimuiu curari per Deuiu , allerum solvi per sacer-
dotem. Palitur euiiu per peccutuui (|uu.'dam teuebras interiores et niaciiias, a i|uil)us

nisi liberelur ,
projicitur ' in tenebras exteriores. Cum autein liberatur al) bis, siiscita-

tiir a morte peccati. Uiide Apostolus • : Sutvje ,

fjiii dormis , et iliuminabit te Christm.
Solus euim t^bristus, non sacerdos, animam resuscilat , ac pulsis lenebris interioribus

et raaculis, eam illuminat et mundat iiui anima3 faciem lavat debitum vero aeterna!
, ;

poBuae solvere concessit sacerdotibus. Ouod in resurrectione Lazari sii^natum asserunt

quem r.bristiis [iiius per se iuterius vivificavit , deinde foras exire jussit , eumijue
adhuc ligatum solvere Apostolis piaecipitur *
;
quia, ut aiunt, ipse iulerius animam a

cali^ine niaculatjue peccati emiindat; i^acerdotibus vero dedit vinculuru aelenia! mortis

solvere. Alii vero dicunt solura Deum , iion sacerdoleni , debitum seternaj morlis dimit-

tere , sicut ct animam inlerius per se vivificat ; nec taraea diffitentur sacerdotibus
trailitaui poteslatem peccata dimittendi et retincndi ,
quibus dictum est ''
: Quorum
remiseritis peccnta , etc. Sicut (inim Christus retinuil sibi polestatem baptismi , ita el

pcenitentisp. Et ideo sicut interius gratia sua animam illuminat, ita et simul debitum

aeterna; mortis relaxat. Ipse enim per seipsum peccala pcenitentium tegit ; et lunc tegit,
quando ad pcenam non reserval. Tiinc crgo tegit, quando debitum poenae solvil.

Ouod autem ipse tegat, aperte dicit Augustinus, exponens illum lociim Psalmi ' : « Quo-
rum tecta sunt peccata , id est , cooperta et abolita. Si enim texit Deus peccata, noluit

advertere ; si noluit advertere, noluit animadvertere, id est, punire , sed iguoscere. Ita

ergo dicit a Deo tecta, ut Deus non videat , id est , aeternaliter puniat. Videre enim Dei,
peccata est ad pnenam imputare. ,\vertere aulem faciem-.a peccatis , hoc est ea ad uce-
nam non resevvare. » Item llieronymus ' : « Quibus Deus dimittit peccata, tegit ne in

juditio revelentur. » Item Cassiodorus : « Qui gravia babent peccata , aliis Deus impu-
tat , aliis per misericordiam non imputat. » Ex his aperte oslenditur ,
quod Deus ipse

poenitentem solvit a debito poenae : et tunc solvit, qiiando iulus illuminat, inspii^ndo
veram cordis contritionem. Cui sententiae ratio suffragatur , et auctoritates attestantur.

Nemo enim vere compungitur de peccato , habens cor contritum et humiliatum , nisi iu

cbarilate : qui autem charitatem habet, dignus est vita aeterna : nemo autem simul vita

et morte dignus est : non est ergo tunc ligatus debito aeterna? morlis. Filius enim
irae * esse desiit , ex quo diligere et poenitere coepit. Ex tunc ergo solulus est ab ira :

qute non manet snper illum ,

qui credit in Christum , sed super illum qui non credil '.

Non ergo postmodum per sacerdotem , ciii confitetur,ab ira aeterna liberatur, a qua
jam liberatus est per Dominuin, ex quo dixit : Confitebor '". Solus ergo Deus hominem
interius mundat a peccati macula , et a debito aeternae poenae solvit ,
qui per Prophetam

' Greg., in Evang., hom. xxvi. in med. — Matth., xxir, — Ephes., v, — Joan., xi, 43 el soq. —
13. ' 14. *

5 Joaii., XX, 23. —

' Auf?usl., in Ps. xxxi, 1, Enarr. ii, n. 9. — Hieron. in Ps. Beatus vir — Ephes..
' , cui. '

II, ;s. —
9 Col., III, c. '" Ps. xixi, 5. —
 mSTINCT. XVIll. PARS 1. 3

ait ' :
Effo sohis deleo iniquitates et peccata poptili. Item Ambrosius ' : « Verbum Dei
dimiltit peccata, sacerdos et [a) judex. Sacerdos quidem officiura suum exhibet, sed
nuUus potestatis jura exercet. » Idem : « Ille solus peccala dimittit , qui solus pro pec-
catis nostris mortuus est. « Item Augustinus : « Nemo tollil peccatd , nisi solus Deus
qui est agnus tollens peccata mundi. Tollit autem et dimittendo quae facta sunt , et ad-

juvando ne fiant, el perducendo ad vitam, ubi omnino fieri non possunt. » His aliisque
pluribus testimoniis docetur Dominum solum per se peccatum dimittere ; et sicut dimit-

tit quibusdam , ita et aliorum quorumdam peccata i'etinet.

Nec ideo tamen negamus sacerdotibus concessam polestatem dimittendi et retinendi (juud sa-

peccata, cum hoc Veritas in Evangelio ^ aperte doceat. Hinc Augustinus ait ' : « Ec- e"am'^-
clesise charitas, qufe per Spiritum sanctum diffunditur in cordibus, eorum qui participes ""'1-"«-'

sui sunt, peccata dimittit eorum ([ui non sunt, tenet. » Idem ^ : « Sacerdotes possunt
°.™a''"'
confitentibus parcere ;
quibus enini remittunt, remittit Deu-. Lazarum enim de monu- °'°''"

mento suscitatum obtulit discipulis soivendum; per hoc ostendens ,

potestatem solveudi
concessam sacerdotibus. Dixit enim ' : Quodcinnqtie solveritis super terram , erit solu-

tum et in cueio , efc; hoc est : Ego Deus, et omnes coelestis curias ordines, et omnes
sancti in gloria mea laudant vobiscum et confirmant quos ligatis et solvitis. Non dixit
quos putatis ligare et solvere , sed , in (}uos exercetis opus justitiae vel niisericordise.

Alia autem opera vestra in peccatores non cognosco. » Idem ' : « Cum veraciter ad
Deum converso peccata dimittuntur, al) eis dimittuntur, quibus ipse veraci conversione
conjungitur. Spiritus sanctus ea dimittit ,
qui datus est omnibus sanctis sibi charitate
coha-rentibus, sive se noverint corporalite, sive non. Similiter cum alicujus tenentur
peccata , ab eis tenentur, a quibus ille cordis pravitate disjungitur , sive notis corpora-
liter , sive ignotis. '
Omnes enim mali spiritualiter a bonis sejuncli sunt. » Ecce hic

dicit peccata dimitti iamen Spiritum sanctum ea dimit-

, vel retineri a sanctis viris , et

tere dicif. Et quod majori consideratione dignum est, idem etiam dicit, quod Deus per
se vel per sanctos suostantum dimittitpeccata. Aitenimsic' : «Sacramentumgratiaedat
Deus etiam per malos , ipsam vero gratiam non nisi per se ipsum, vel per sanctos suos.
Et ideo remissionem peccatorum vel per seipsum facit, vel per ipsius columbae membra
quibus ait '" : Si cui dimiseritis, dimittetur. " Ecce quam varia a doctoribus tradun- Deiermi-

tur super his , et in hac tanta varietate quid tenendum ? Hoc sane dicere ac sentire qusestio-

possumus ,
quod solus Deus dimittit peccata et retinet ; et tamen Ecclesiae contulit po- Magiw!
testatem ligandi , et solvendi ; sed aliter ipse solvit vel ligat , et aliter Ecclesia. Ipse
enim per se tantum dimiltit peccatum ,
qui et animam mundat ab interiori macula et
a debito aeternae mortis solvil.
Non autem hoc sacerdotibus concessit ,
quibus tamen tribuit poiestatem solvendi et ouomodo
ligandi, id est, ostendendi homines ligatos vel solutos. Unde Dominus leprosum sani- ^*"'"''.""

tati prius per se reslituit, deinde ad sacerdotes misit, quorum iudicio ostenderetur ^^'"' "'
, , solvunt a
mundatus '^. Ita etiam Lazarum jam vivificalum obtulit discipulis solvendum ". ?"'='"'*•
Quia
' Isai., xLill, 25. —
^ Ambr., de Cain et Abel, lib. H, u. d5, quoad sensum, et habetur, de Pmiit.
dist
c. Verbum Dei. —
Matth., xvi, 19; Joan., xx, 23.
' » Aug., in Joan. Evang. tract. cx.xi, n. 4. n —
Jmo auctor —
libri de ver. et fals. Pcenit., c. x, n. 23. —
« Matth., xvill, 18.— ' Aug., de Bapt. cont. Donatist
lib VI c iv
n. 6.- 8 Ibid.. c. V, n. 7.-» lbid.,\ih. V, c.xxi, n. 29. '<> Joan.,
xx, 23.- >' Habentur rfe'co«/
- Wc
<list. IV, c. Quomodo exaudit. '^ Matth.. —
viii, 4; luc, v, 14. -- i' Joan., xi, 24.— (a) Edit. Ven.
est.
 ,

4 SKNTKNTIAKnM IJU. IV.

etiii ulu|uU apud Ueuoi Htt 8ulututi , uou tauuai m facie l'xcli-i>i:u Holutu» huljetur , uisi

per juilicium sacenlotirt. lu Kolvendis eigo culpift val retiueiulis ita opuratur sacerdoB
evangelicuii et juilicat, sicut oliiu legalis in illiK, t(ui containinati crant lepra, quai

peoutuiu i>i|,'nal. l^ule IlitToiiyiuus sujjer Muttfueiim, iihi Doiniuiis uit l*elro : Tibi

dabo cUives rcyni ae/urum , et ijuoilcumijue ligaoeris sii/jcr terram , erit lifjatum ct in

ccelis, et ijuodcumijui. sotveris sujjer terram, etit solutum et in ccelis : u Ilunc, iniiuit ',

lucuui quiduui iioii iiitclligentes , alii|uiii suuuint de supercilio pliuiisaiorum , iil duiu-

uare iunoxios, vel solverc se putenl noxios,cuin apud Ueuin uoii seutenlia bocerdolum
sed reoruni vita (|ua'iatur. In l.evitico se ostendere saccidotilius juhcntur le^uosi : ijuos

illi uon faciuut leprosus vel iiiiiiidos, sid discernuiit ijiii inuiidi vei iiniiiundi siint. »

Ita et hic aperte ostenditur, quod non semper sequitur Ueus Ecclesia; judicium, qum
per surrepliouem et ignorantium interdum judical; Ueiis autem sempcr judicat .secun-

dum veritatein. El in remittendis vel in retinendis culpis id juris et officii huhent evan-
f^elici sacerdotes , t[uod olim hahehant sub lej^e legules iu curandis leprosis. Ili eiu;o

peccata dimittunt vcl retinent, dum dimissa a Ueo vel retenla judicunt et ostendunt.

Ponunt enim sacerdotes nomen Domini super filios Israel , sed ipse benedicit , ut lej,'!-

tur in Numeris*. Ilunc modum ligandi et solvendi Hioronymus supra ncitavit.

Aiiusro.,- 1-igant quoque sacertlotes dum salisfuctionem pcpnitentiae confitentibus imponiint;
,

Mdi''.^i
solvunt.cum de ea aliquid dimittunt , vel per (.ain puri^utos ad sacramcntoruiu coin-
•oi.en.i..
munionem admittunt quem inodum ,
superius '. Leo Papanotavit. Secundumhunc mo-
dum dicuntur etiam sacerdotes dimittere vel peccata rctineri. Unde superius * Aujiusti-

nus dixit : « Quibns remittunt , et remitlit Deus , » etc. Opus cnim juslitia; exercent in
peccatores, cum eosjusla pieua ligant; opus inisericordiae , duin de ea aliquid relaxant,
vel sa.uamentorum cominunioni conciliant : alia operain peccatores exercere nequeunt.
Et notandum esl , tiuia quos satisfactione p(Bnitentiae ligant , eo ipso a peccatis solutos
ostendunt : quia non imponitur alicui satisfactio poenitentialis , nisi quem sacerdos vere
poenitentem arbitratur. Alii vero non imponuntur, et eo ipso peccatiim retineri a Deo
judicant. Quod autem boc ad claves pertineat, Augustinus ostendit dicens " : « Friistrat

claves Ecclesise ,
qui sine arbitrio sacerdotis poeuitentiam agit , si sine oris confessione

criminis indulgentiam imprecatur. »

EXPOSITIO TEXTUS. claves, etc. Prima pars habet duas : in prima

determinat de clavibus et earum usu in faro
Hic qasri solet, si^peccatum jam omnino dimissum
pcenitenliali ; in secuuda vero in foro judi-
ciali , ibi : Et est alius modus ligandi et sol-

Supra egit Magister de confessione quan- vendi, etc. Prima pars habct duas : in priina

tum ad necessitatem a parte poenitentis; hic quaerit et determibat verilatem; in secunda

secundo agit de ipsa quantum ad potestatem ad majorem enodationeni opponit : et hoc
Divirfu. i'x parte absolnlionis. Habetautem haec pars ibi : Sed quceritur utrum a peccato solvere
duas : in prima agit de potestate in se; in valeat. Prima pars duas habet partes : in

secunda in coraparatione ad suscipientes , prima movet suam quaestionem in secunda ;

infra» Postquam ostensum est qum sint

:
^ ^ ,
'
.,.
Uist.
,
wii. p. II.
,,
— .
'
„
Hac
•

ipsu dist. xvjii. — ' Imo

'
Hierou., i/i Matth., xvi, 1!). — - t^ium., vi, 27. — auclor lib. rle vei: nt fals. Poenit. — ' Diul. xix
 ; , :

DISTINCT. XVIII. I'ARS

determinat ibi : Claves istce non sunt corpo-

' DUB. 11.
rales. Similiter secunda pars tres habet : in
Verbum Dei dimittit peccata , sacerdos , et judex.
prima opponit ad utramqne partem-, oslen-
dens primo quod sacerdotes nou possunt Quaeritur circa hoc verbum Ambrosii,
solvere a pcccato, etligare; v.i secunda osten- quid vocetur per verbum Dei. Si Filius Dei,
dit quod possunt a peccato solvere et ligare sed ille idem est judex, scilicet Dei Filius :

in tertia determinat modum per quem sol- ergo non bene dividit ex opposito. Item ju-
vunt etligaut, ibi : Non uutem hoc sacer- dicis nou est peccata dimittere , sed potius

dotibus concessit, quibus tanien, ctc, ubi punire : male igitm' videtur hoc assignare.
ostendit quod sacerdote.s dicuntur ligare et Dicitiir enim in Psalmo' : Cum accepero
solvere vel quantum ad ostensionem, vel tempus, egojustitias judicabo. Item, videtur
quantum ad pcenaui temporalem. littera sequens contradicere : sacerdos offi-

cium suum exhibet, sed nuUius potestatis

DUB. I.
jura exercet.
Animarei maculam habet, el foetorem peccati, etc.
Resp. Dicendum quod Amhrosius tangit

Qiiaeritur hic quomodo ista differant ab hictriplicem modum (limittendi peccata, sci-

invicem. Quairi*ur etiam quare peccatum licet secundum clavem auctoritatis, et hsec
potius dicitur habere foetorem, quam ca- est Dei judicantis; secundum clavem excel-

lorem, vel abiaiu proprietatem rei sensi- lentiae, et hascest Verbiincarnati; secundum

bihs. clavem ministeru, et haec est ipsius sacer-

Resp. Dicendum quod, quamvis peccatum dotis. Et sic patet quo modo illa distinguun-
unum sittamen secundum diversam
in se, tur, et patet quod non est contrarietas in
comparationem ad judicium verum, tria sor- littera. Vult enini Ambrosius dicere, quod

litur vocabula. Judicium enira nostrum tri- peccata dicuntur dimitti a sacerdote non per

phciter se habet, scihcet vel per modum modum efficientis, sed ministrantis; et hoc
speculativum, vel prout se extendit ad affe- sequens. Ad illud quod objieilur,
dicit littera

ctum, vel prout se extendit ad effectum. quod judex punit, dicendum quod duplex
Peccaiuni Similiter divinum judicium in triphci ratione est judicium : unum in pra?senti , et hoc est

habet considerari respectu peccati : aut per judicium in poenitentiai foro, et hoc magis
n,t'cu'ia'

feior, ei
jjindum speculationis, et sic dicitiir pecca- est misericordise quam justitiae ,
quia modo
est tempus misericordise aliud judicium
tum macula propter rationem turpitudinis ;

quam ibi considerat ; vel per modum affe- postremum, et illud est justitiaj, quod sig-

ctus, et sic dicitur peccatum foetor, eo quod nanter notans dicit : Cum accepero tempus

ipsum refugit affectus recte ordinatus; vel et de illo opponit, non autem de isto : et sic

prout est in effectum puniendi , et sic pecca- patet illud.

DUB. UI.
tum ceterncB mortis debitum dicitur. Sortitur
Ecclesiae charitas, quae per Spiritum.
ergo tria nomina secundum coniparationem
ad actum triphcem diviui judicii, scilicet dis- Videhir hic Augustinus falsum dicere,

cernendi, vel approbandi vel respuendi, et quia sohis Deus peccata dimittit sed Eccle- :

tertiosententiandi. Vel ahter, peccatum com- siae charitasnon estDeus, sed unitas corporis

mystici ergo, etc. Si tu dicas quod charitas

paratur ad iUum (a) in quo est^ et sic ,
quia :

eum maculat, dicitur macula; vel ad alium Ecclesiae accipitur non formaliter, sed exem-
proximum, in cujus affectu non est. et sic plariter pro charitate, quae est Spiritus san-

dicitur fmtor in eo; vel ad Deum, et sic dici- ctus ; similiter posset dicere, quod Deus cceh,

tur (Bternce mortis vinculum. terrae peccata dimittit, etita non magiscom-
' Psal. L.VSIV, 3. — (a) lidit. Veii. id. peteret Ecclesiae, quam alii.
 : ,
:
:

SENT! NTIAIUIM I.IB. IV.

heflp. Dimiiiuiii quod chitiiluii ibi aUl pio laiuoit iUc enut et decipit. Si atiteu) ille qui
(•h.iritate creata, quod patet per delerniiua- sulvit uut !a) ligat , Holvit el ligut [hi] sueun-
tiuiieai adjunctain , (-11111 dicit : u (Juu; per duiii voluntatem , ita (piod luiii sitcuadum
Si)irituiit .sauituiii ilittuiiditur. » Ihfu auteui sciciitia' vel juris legulam piun-dat, .-ic clu-

dicitur dimittere peccatu quaatuiii ad iueri- vis aua tiubetefflcaciam etcontra : tales, qui
tuiii , .sicut expuuit iiifra; (luiu viri !saiicli volebaiit ad votum .solvere etligare, luipiitur

pt*r iharituteiu suam luereatur Kraliaiii pri- Hieroiiyiiius , osteadena hoc de supercilio et
aiaiii. Vel ideu dicitur dimittere, quia iiuUi siiperbia proci^dere : unde sicut sacraineiita

dimiltuutur, itiMi ei» qui recupiiiutur iiifra privaatur enic.acia, aut quia non recle admi-
ecrlc.siasficaai uiiilateiii : uade liaiietici et uistraatur, aiit iiuia iioa recte suscipiuatur,

schi.siiiatici, iiiiuiidiu extni Kcclc.siiiiii iii iue- sic de claviliiisoportet iatelligi.

resi et schisinate perseverant, gratiaiii iiec

sibi aec alii valent aiqualiter iaipelraie , de ARTICULUS I.

adultis loquendo.
Ad inielligeatiain hujus partis qiueritur de
DUB. IV.
clavibus secunduai quod spectant ad foriiin
(luodcumque ligaveiis aiiper tenaiu, etc.
pfenitentialo; et circa hoc Iria priiiripaliler

Objicitur contia istam Hieronymi exposi- (juairuntur : primo quairitur de clavibus in

tionem, quia si islud esset solum per osten- generaU ; secundo , de ijotestate Ugandi et

sioiiem, nulla ergo diflerentia esset sacerdo- solvendi. qaae est clavis principalis; tertio
tis novi testaraenti ad vetiis. Et iterum, si de scientiadiscernendi. Quantum ad primum
sacerdos est arhiter, et pcenas potest secun- quajruntur duo : primo quaeritur utrum cla-

dum arbitrium suum imponere; ergo vide- ves Ecclesiae datae sint; secundo, supposito
tiir quod ad vohiiitateni suara possit solvere quod sic, quaeritur ad quod datae sunt.

et ligare. Item aliqais hypocrita, qui habet

signa contritionis, absolvitur a sacerdote :
UUiESTIO I.

quaero ergo hic, an clavis erret, an non : si

An claves sint datce Ecdesice '.

errat, ergo non deberet eiim absolvcre : sed

hoc talsum est, quia judex secuiidum ea, quae Circa quam ostenditur quod claves Eccle-
Fundam.
apparent, debet judicare. Si non errat, ergo sias sint datae per iUud quod habetur *
Tibi :

videtur quod talissitsoluliis in ccelis. datio claves regni ccelorum.

Dicendum quod quaatum ad abso-
Hesp. Item hoc ipsum probatur per illud quod
lutionem a culpa sacerdos se liabet per mo- , dicitur ' : Quorim remiseritis peccata, re-
dimi demonstrantis quantum ad absolutio- ; mittuntur eis , etc. : ergo in potestate apo-
nera a pcena, se habet per morlum dimitten- stolorum fuit introducere ad jusUtiam : ergo
tis. Sed attendendum est, cjuod efficacia ad vitam : sed omnis qui polest admittere
sacramenti pendetex idoneitate suscipieutis vel excludere a regno habet clavem. regni
,

actus enim activorum sunt in patiente dis- ergo apostoUs datae fuerunt claves : sed (c)

posito. Dico igitur quod iu 'aiem, qui videtur non nisi in (juantum erant praelati Ecclesiae

contritus, habet clavis eifectum quantum est ergo, etc.

de se ; sed (juod non habet, hoc est ex hctione Ilem ratione videtur, quia nullus potest
illius, ita quod quamvis clavis non erret, ingredi regnum coelorum, nisi per Eccle-

' Cf. AIpx. AIpds., p. IV, q. XX, membr. 1; q. i; Steph. Brnlef., IV Sent., dist, xviii, q. i; Petrus
S. Thom., in Suppi. p. 111, q. xvii, art. 1; etlV Sent., de Tarant., IV Se«/., dist. xvui, q. 1.— Mntth,, xvi, '^

dist. xvlli, q. i, art. 1, q. i; Richarl., IV Sent., 19. — ^ Joan., -:•'., Oi.

dist. XVIII, c[.1; Thom. Arf»enl., IV Sent., dist. .xvill, (a) Ccet. edit. solvit, obligat. — (A) Cat. edil. lieest
q. 1, arl. I
; Franciscus de Mayr., IV Sent., dist. xvhi, solvit et liRat. — (c) ael. edit. deest scd.
 ;
: ,

niST. XVlli. PART. I. ART. I. OUJIST. l. 7

siam; et hoc significatum est, ubi dicitur* :

Non est hic aliud, nisi domus Dei et porta CONCLDSIO.

coeli. Sed constans est quod ad rectum ordi-
nem oportuit praelatos in Ecclesia institui :
Clavis ministerii data est EcclcsicB
qua removetur ,

debitum peccati dimissi, quia Ecclesia pmiam

sednullussufficienter portee praeesl, uisi qui
potest taxare ; quoe clavis descendit a clave aucto-
habet clavem ipsius : ergo videtur, quod Do- ritatis , mediante clavi excellentim (a).
minus claves apostolis concesserit.
Item decet regem terrenum, ut clavem Uesp. ad arg. Dicendum quod nomeu cla-
ostii, sive porta^ , suis servis committat, qui vis translatum est ad spiritualia ab ipsis
ministraut in ejus curia : sed non est libe- corporalibus : iu his autem corporalibus
ralior rex terrenus, quam rex aetei-nus, imo clavis est instrumentum ad removendum
multo minus : ergo videtur quod aliquibus aliquod obstaculum. Quoniam igitur in spi-
servjs, sive homiuibus, claves commisit. rltualibus invenimus obstaculum ad ingre-
Ad opp ^^ oppositum ita argiiitur : 1. Nulla ne- diendum in regnum cceleste , necesse est
cessitas est claviura , uln ostium semper est illuJ removere : ideo ad spiritualia nomen
patens et apertum : sed ostium coeli et Eccle- clavis transfcrimus , vocantes clavem illam
siae semper est apertum : ergo , etc. Miuor quam obstaculum removetur,
virtutem, per
probatur sic : Ostium paradisi Christus Do- sive quam excluditur vel includitur.
per
minus est, qui dicit- Ego sum ostium sed
: : Secundum hoc igitur notaudum, quod cum
illud semper est apertum , quia dicit ipse ' triplex sit obstaculum ingrediendi in re-
Eim, qui venit ad me non , ejiciam foras gnuin, et triplex potestas illud removens;
' Yidi, et ecce in corIo stium apertum : Er- triplex est clavis spiritualis, difTerens se-
go, etc. cundum gradum etdignitatem. Obstaculum Qbsucu-
'"-
2. Item, illi soli conceditur clavis, qui auteiu ingrediendi
^ in coelum est debitum ''"".
greaien-
potest claudere et apcrire : sed hic est solus alicujus peccati : hoc autem est triplex : .u re-
"'
Christus ' : Dabo clavem domus David super primum, peccati mortalis commissi hoc p^i"
, et

humerum ejus , et claudet , et non erit qui est debitum aeterni supplicii. Hoc autem ob-
aperiat, etc. Ergo solius Christi est aperire staculum solus Deus amovet ,
quia hoc re-
et claudere : ergo, etc. movetur per culpae deletionem et ideo ;

3. Item solus ille fert clavem ,

qui potest potestas hoc removens est potestas divina
obstaculum amovere : sed obstaculum regni quae ab aliquibus dicitur clavis auctoritatis.
ccelorum solns Christus potuit amovere : Secundum obstaculum est debitum peccati
ergo , etc. Probatio minoris. Super illud " coutracti : et illud est debitum solutionis
Dabo clavem domus David, Glossa « In : pretii ; et hoc solvi potuit per eum, qui po-
passione reseravit, quod ante non poterat » : tuit satisfacere : talis autem fuit solus Chri-

sed hoc fuit solius Christi : ergo, etc. stus : et ideo hac potestas removens illud

4. Item, majus quid est habere claves obstaculum est solius Christi ; et vocant eam
paradisi ,
quam habere claves mortis et in- aliqui clavem excellentiae. Tertium obsta-
ferni : sed Christus ' clavem mortis ct in culum est debitum peccati dimissi quia ,

terni sibi soli reservavit, nec dedit Ecclesiae postquam homini dimissa est culpa , adhuc
CTgo clavem regni multo fortius. est obligatus ad temporalem poenam et hoc :

removeri potest per illum, qui potest peccati

'Gen., xxviii, 17. — -7onrt., x, 9. — Joan.,
^
vi, 37.
poenam taxare et talis est minister Christi,
— Mpoc, IV, 1. — s/,s«., XXII, 22. — «/i/rf,— ' Apoc,
:

l, 18. non tantum Christus et illa potestas est ;

(a) Ccst. edil. deest e.^celleuti8e. hominibus communicata, et vocatur ista

potestas clavis miuisterii. Cum igitur triplex
 , , : ::

SKNTKNTIAIIUM LIH. IV.

sit putettas lecuuituiu triplex ubstucuUtui

triiiifx est elavLs: priuia, Kcilicttt auctori- gUAlSTlU II.

tati», a qua est; secuuda , scilicct excellen-

An clave» nint dat<B ad duudendum *.

ti» , et ha;c est iu s«»li) (Ihristo ; ct lerlia est

clavis ministerii, qua! desceuilit aclavc auc- .\d quid sint istaj claves ; ct ftupposito yunAun.

torilatis uiediante clave excelleutiai ; el de quod sint ad a|)erieiiduin ,

quairitur utrum
hac diclurii est l'i'tio '
: Tif>i ilaho claves Kiiit ad claudenduiii : et quod sic , videtur*

regni calorum. Et de hac [iroccdunt «luitori- Dabo clavem domus David, et aperiet, et

tates et rationes ad primaiu [larleiu; sed nemo claudet; claudet, et nemo aperiet. Sed
ralioues ad opposituin proceduut de aliis polestas collata est ministris conlbrmis po-

clavihus. testati Christi : ergo ad claiidendum , et ad

I . Ad illud ergo quod £irimo oJjjicitur apericudum.
quod ostiuiu semper est apertum, dicendum Itein in dutione clavium Dominus dedil

quod hoc verum e.st de sc; sed tannn hoiuo noii soluin polestatem solvendi. sed etiani

sibi flauilit perdeliilum peccati, quod iiicur- ligandi ; non solum dimittendi peccata , sed
lil; a quo oportet hoininem per aliiiuam etiani retinendi, sicut patet : et per hoc quod
claviuin lilierari. solvunt, sunt ad aperiendum ; et per hoc
2 et3. Ad illud quod objicitur, quod .solus ([uod remittunt, similiter : ergo ab oppo-
Christus potest clauJere , diceudmn quod sitis, per lioc, (juod ligaut et retinent, erunt

illud intelligitur de clavc expellentiae ,

per ad claudendum : non ergo soluin ad ape-
quaiu clausit lymbiim .sanclis, ne ibi des- riendum.
cendaut , et aperuit paradisum : et de ista Item , clavis dicitur luetaphorice in spiri-

apertione dicitur in >ratione piischali < : Di^lis, tuahbus, ad similitudinem clavis iu corpora-
qui (elernitatis aditum devicta morte rese- libus : sed officium clavis non tantum est
rasti : de liac inlolligitur textus , et ylossa : aperire, sed etiam claudere : ergo , etc.

et ita patet sequons objcctio. Item, si solum est ad aperiendum, ergo

i. Ad illud quod objicitur de clavibus in- pari ralione, cum baptismus sit ad aperien-
fcmi, potest responderi secundum aliquos, dam jaauam, et omnia sacramenta, et prae-

quod ista; etiam suut claves iufcrni, sed cipue eucharistia, et unctio extrema, quse
tamcn denominaiitur a digniori quia dum : removet obstacula ad ingrediendum in glo-
aperiunt ccelum , claudunt infemum ; sed riam , ergo omne sacramentum esset clavis
principaliter sunt ad aperiendum ccelum. quod non admittit usus, nec ratio : ergo, etc.
Potest aliler dici ,
quod claves inferni habet Contra : 1. Claves datae sunt ad nostram Ad opp.

Christus secundum quod Deus, quia ipse est utilitatem : sed utilitas nostra non est,quod
qui ^ potest animam et corpus perdei'e in regnum cceli nobis claudatur : ergo non
gehennam, et qui polest hberare, et ibidem suntad claudendum.
iucludere : unde hoc competit ei secundum •2. Item, nihil claudit regnum coelorum,
clavem auctoritatis, quae est in removendo nisi quod apponit obstaculum appositum :

culpam : et ideo plus dicit per clavem in- autem obstaculum ad ingrediendum non est
ferni, quam per clavem regni, sicut plus est nisi debiium quod est ex peccato sed cla-
,
:

bberare a culpa et morte jeterna, quam libe- ves non suut ad faciendum homines peccare
rare ab aliqua poena temporali introducendo ergo videtur quod claves non sint ad clau-
in gloriam : ideo nou valet illud. dendum.

Matth., XVI, 19.

'
Malth., \, 58. —
» Cf. Alex. — (j. ii; .Steph. Biulef., IV Se>it , tlisl. xviii, q. ii; Pelr.
Alens., p. IV, q. xx, luembr. 3; S. Thom., ui Suppl. tie Tai'aat., IV Sent,, dist. xviii, (j. ui. — * Isa.,
p. Ul, q. ivu, art. 2; Richard., IV Sent., dist. xvm. XXII, 22.
 ,
: ::

niST. XVIII. PART. I. AP.T. 1. 0(T/EST. II.

3. Item ,
quicumque utitur instrumento potestas a nomine respiciente flnem. Quia
ad illud ad quod est , recte utitur illo : sed vero instrumentum ordinatum ad clauden-
sacerdos claudendo aditum regni non recte dum et aperiendum in corporalibus est cla-
facit, sed peccat : ergo clavis non est ei ad vis , ideo talis potestas recte dicitur clavis
hoc data. Probatio mluoris '
: Yw vohis ,
non tamen est omnimoda similitudo , sed
scribw et pharism, quia [a) clauditis regnum aliqua. Clavis enim mateiialis ad utrumque ^^ y^^.^^

ccelorum ante homines : ergo peccabant in priucipaliter est , et principalius ad clau- ''"•

hoc. dendum ,
propter lationes et fures; sed spi-
4. Item nihil idem est ad oppositos fmes : ritualis principalius est ordinala ad aperien-
sed claudere , et aperire regnum ccelorum, dum, nec est ordinata ad claudendum , nisi

sunt opposita : ergo clavis non ordinatur ad propter aperitionem ; sicut nec ad ligandum,
hsec duo. nisi propter solutionem : et ita quemad-
est. 8- Quaerituretiam juxtahoc, cum malum modum medicina est scientia sani et cegri,
" exempluiii claudat regnum ccelorum, et bo- sani per se, et segri per accidens ; ita intelli-

num aperlat, quare non dicitur clavis. gendum est in proposito. Conccdo ergo
6. Item, cum solvere et ligare non sit ({uod sit ad claudendum,
non omnino licet

clavis usus, sed magis manus, non videtur eodem modo, quo clavis materialis.
quod Dominus deberet clavibiis attribuere 1 2 et 3. Ad illud ergo quod objicitur, quod
,

usum ligandi etsolvendi ;

quod tamen facit: clausio est nobis damnosa et fit per pecca- ,

quaeritur ergo uude hoc sit. tum, dicendura quod, sicut in corporalibus
queedam est ligatio simpliciter nocens et im-
CONCLUSIO. pediens, sicut cum ligatur homo propter
paralysim; quffidam simpliciter expediens,
Claves datcB Ecclesice non modo sunt datm ad ape-
sicut cum ligatur homo cum medicamine
riendum, sed etiam ad claiidendum, licet propter
emplastri : sic et in spiritualibus ligatio pec-
aferitionem.
cati impedit ; sed ligatio sacerdotalis melius
Resp. Dicendum quod potestas
ad arg. facit ad velociorem et expeditiorem solutio-
sacerdolibus communiter concessa super nem. Simiiiter intelligendum est de clau-
subditos, non est ad omnino solvendum de- sione, quod est quaedam bona et expediens,
bitum quia non debebat hsec cuilibet com-
,
et hac ligat clavis, non alia; ipse autem op-
municari , ne culpa sine pcena remaneret ponit de alia. Et per hoc patet responsio ad
ideo data est eis potei?tas, ut ligando solve- tria objecta : ligat enim non debito peccati,
rent, ligando scilicet ad unum , absolverent sed impositione sive superpositione remedii.
ab alio : sed non est data potestas ligandi 4. Ad illud quod objicitur, quod nihil
nisi propter solutionem. Quoniam igitur idem est ad oppositos flnes , dicendum quod
solvere aliquem a debito, esi removere ob- verum est intelligendo de flne per se; sed
staculum ; et hoc est aperire coelum , et per de fine intelligendo , ita quod ad unum est
consequens hgare et claudere , ideo dico per se, ad alterum per accidens, nihil impe-
quod claves istse simul sunt ad ligandum, et dit :autem dicimus in proposito esse.
sic

solvendum; claudendum, et aperiendum. 5. Ad

illud quod quseritur quare exem- ,
^^ ^^
Sed actus ligandi et solvendi competit eis plum non dicitur clavis, dicendum quod lera-

immediate , et in subjectum ; sed actus ape- officium clavis est quod eadem solvit et ligat,
riendi in relatione ad fmem ultimum. Et et claudit , et aperit ; et solum est haec po-
quoniam instrumentum denominatur al) op- testas sacerdotalis , ideo sola dicitnr clavis
timo, et a Qne ideo magis denominatur illa
: unde baptismus non dicitur clavis , eo quod
1 Mailh., xxiil, 13. (a) Al. qui.
 ;, :

to SKNTKNTIARIIM Llll. IV.

tuiituiu aperit ; siiuiliter nec t)uiiuai exuui- tuutia; priucipaiiier consistit circa claves
pluot : e couvtffHo peccatum , vel tuuluiu ergo videtur^ etc.

fxeiiiplutu , tautum claiidit : et ideo umi- 3. Iteiu, vir justus merito vitaj potcst alii

Iruiu tlicitur clavis. l'iaiterea, exeuipluiu priiuam gratiuui iiupeliare , t;ui iioii esl

di»iiouit a ruiuoti» ; mi clavis uperit de pro- commissum oftlciuiu mediatorii» : sed Hacer-
piuquo : ideo clavii* uou dehet dici. doti per ofdcium davium est coiuuiissuiii

ti. Ad illud ijuod olijicitur, quod clavis oflicium mediatoiis : ergo multo forliu» ua-
nou est solvere, diceuduui quod [iOtesta.s illa ci-rdos gratiam itupetrare potest : ergo et

habet actiiiu iii lulatioiie ad .sulijectuiu , et peccata diniittere.

iii rclatioiie ad llneiu aclus : iu conipara- i. Iletn communiter conceditur, (|uod sa-
tioue ad subjectiiiu, tespicit potesLiti.s iisuiu cratiieutuiii liaplisiui delet oiunem culpam,
sed in comparalione ad (Inem, respicit fruc- et laineu iu hoc noii derogatur divina; po-
tum. Et (juia deuominatio est ab optimo, itMitiai in aliquo : sed majoris virtutis est
ideo Dominus clavem illaiu potestatem voca- su.^-ceptivus spiritus rationalis, quain aqiia :

vit. Sed quia execulio et usus lespicit ac- ergo videtur quod .siue aiiquo inconveiiieuti
tum primum, ideo illi clavi actum solveudi possit dici ,
quod sacerdos virtute claviutu
et ligandi attribuit. niiiiist4irialiler absolvat a culjia.
Contra : Cum Doniiuus dixisset ' : Fili ', r. ^
Fuadam
AUTICULUS II.
dimittuntur tibi peccata tua; statim dixe-
runt: Nic blasphemut: sed uon credebant
Consequeuter, quantum ad secuudum ar- blasphemare ob aliud , iiisi quia peccata di-
liculum, quajritur de poteslale bgandi, et mittere est solius Dei : uon est ergo sacer-
solvendi in foro pcenitentiali ; de qua duo dotis.

qua^runlur primo quajritur utrum ha^c

: Item Augustinus * et Gregorius " dicunt,
potestas possit in culpam secundo quaj- ; quod in suscitatione Lazari mortui signifi-

ritur utrum possit in poenam. cata est resuscitatio peccatoris : sed Lazarus
est prius a Domino viviflcatus, quam trade-
QU^STIO I. retur discipulis exolvendus : ergo absolutio
sacerdotis nihil valet, antequain homo sit
An sacerdos habeat posse in cutpam '.

viviflcatus per gratiam, et suscitatus a morte

Ad o(.p. Circa quam sic proceditur. Et videtur culpae : ergo sacerdos non potest super cul-
quod habeat posse in culpam " : Qiiorum re- pain.
miserids peccata , remittuntur , et quorum Item paris potestatis est interius baptizare,
retinueritis, etc. : ergo videtur quod habeat et a culpa absolvere mortali : sed Deus non
posse supra peccata. debuit potestatem baptizandi interius com-
2. Item, sacramenlum pcenitentiee est re- municare, ne spes poneretur in homiue :

medium contra mortale actuale , sicut bap- ergo pari ratione nec potestatem absolvendi
tismus contra originale : ergo sicut virtute ab actuali.

haptismi deletur originale, ita virtute poeui- Item nullo modo fit remissio culpae nisi
tentiae mortale actuale : sed virtus pceni- per gratiam ; sed gratiam dare est potentiae
infinitse, sicut monstratum est in praeceden-
'
Alex. Alens., p. IV, q. xxi, membr. i;
Cf. tibus : ergo, etc.
S. Thom,, in Suppl. p. III, q. xviii, art. 1 ; Richardus,
IV Sent., dist. xviii, art. 2, q. I ; Thom. Argent., q. I. — -Joan., .NX, 23. — ' Marc, II, 5, 7. — ' Aug.,
IV Sent., dist. xviii, q. i , art. 3; Steph. Brulef., lu Joan., tract.xlix, n, 3; serm. Lxvii, n. 2, al. serm.
IV Sent., dist. xviii, q. iii ; Petrus de Tarant., IV Sent., VIII, de verh. Dom., c. ; auctor lih. de ver. el fats.
i

dist. xviii, q. XI ; Gabr. Biel., IV Sent., dist. xviii, P(enit., c. III.— Greg., in Evang. hom. Xiv^.
^"
 , :

DIST. XVIll. PART. I \:AT. II. UiLEST. I. H

quod descendit, per modum superioris et ju-

CONCLUSIO. dicantis. Secundum primum modum potest

gratiam impetrare, et ad hoc est idoneus se- ;

Claves Ecclesiw datce propne non se extendunt modum

c.mdum alterum {«) potest Ecclesiae
supra culpam, Iket se extendant per modum
reconciliare. Et ideo, iu hujus significatio-
deprecantis et impetrantis.
nem [b), in forma absolutionis praemittitur
Resp. ad arg. Ad praedictorum iiitelligen- deprecatio per modum deprecativum, etsub-
tiara estnotaudum, quod circa hoc est du- jungitur absolutio per moduni judicativum
plex modus dlcendi, secundum diversos etdeprecatio gratiam iiupelrat, sed absolutio

I. doclores. Aliquienimdicere voluerunt, quod praesupponit tantum. Nunquam enim sacer-

dupliciter est loqui de clavium 'potestate : dos absolveret quemquani, de quo non prae-
aut prout operatur in proposito coufitendi sumeret quod esset absolutus a Deo. Si ergo
aut in actu confessionis. Si prout operatur quaeratur utrum potestas clavium se exten-
in proposito confitendi, sic quia illud propo- dat ad delendam culpam, dicendum quod
situm ckuditur in contritione, et in contri- bene potest se extendere per modum depre-

tione primo deietur culpa, sic virtus clavium cantis etimpetrantis : et illud significatum (c)

quodain modo se extendit ad delendam cul- est in benedictione sacerdotum : sed per mo-
pam : non enim a culpa potest justificari, dum impetrantis, non. Quouian. ergo po-

nisi proponat sacerdoti conQteri. Si autem testas sonat per modum aclivi et imperantis

loquamur de potestate, prout operatur in ex se; hinc est quod potestas clavium, pro-

actu absolvendi, sic non potest in culpam, prie loquendo, non se extendit supra cul-

pro eo quod digue accedens ad absolutiouem, pam; et concedendae sunt rationes ad hoc
accedit contritus et suscitatus, et ita est ei inductae.

b. jam culpa remissa. Sed iste modus dicendi, 1. Ad illud quod objicilur de Evangeho
licet videatur probabilis, tamen habet in su- secundum Joannem (f/), dicendum quod vel
perficie primum, quia liaptis-
phantasiam : illud de remissione dicitur quautum ad os-
mus sacramentum uon dicitur operari, ante- tensionem , vel solum quantum ad poenam.
quam homo baptizetur ; alioquin operatum 2. Ad illud quod objicitur, quod sacra-
tuisset ab initio : pari ratione nec clavis. mentum pcenitentiae est contra morbum ac-

Item plus potest unumquodque in re , quam tualis peccati mortalis ; dicendum quod sa-

in solo proposito : si ergo in proposito delet cramentum pcenitentiae accipitur prout

culpam quanto magis

,
dum exhibeiur in re comprehendit rem interiorem , scilicet con-

ipsa! Et iterura, possibile est quod aliquis tritionem, per eum modum, per quem in

ad absolutionem accedat attritus, sicut ad perfectione pcenitentiae tria concurrunt, sci-

baptismum : quare tunc non fiet attritio licet contritio, confessio, et salisfactio.

j. contritio^ cum non sit fictus? Et ideo est 3. Ad illud quod objicitur, quod vir justus

alius modus dicendi, quod habeus clavem, impetrat gratiam, dicendum quod verum
et potestatem clavis, mediator est Dei ad ho- est ; tamen non largitur et bene sacerdos :

minem, et hominis ad Deum. Unde per ip- potest ibi gratiam impetrare peccatori , sed

sum peccator ascendit ad Deum, et sic est ipse non dat eam, sed alius : et ideo soli illi

sacerdos os peccatoris, sive loquens pro pee- attribuitur absolutio a culpa.

catore : et per ipsum descendit Deus ad ho- 4. Ad iUud quod objicitur de sacramento
minem : et sic est sacerdos angelus Dei. imo baptismi, dicendum quod baptismus delet
os, eo quod ipse separat pretiosum a vili. culpam per gratiam sed tamen non est illius
;

Secundum quod ascendit, habet se per mo- Edii- Ven. deest. — (A) Cct. edit. significatione.
(a)
dura inferioris et supplicantis; secundum — (o) C(et. edit. signatam.— (d) Ccet. edit, de Joanne.
 ;

ii SKNTKNTIAHUM Lllt. IV.

rauiiii effl('ieu.s, sieut HUpm ubteiihuui e»t, titul quia videt se haliere loiiaiu voluutatem
virlas itiviuu. Kt buptisuius dicitur |i«ccatu aliis non, quia iioii videiit in eo nisi boiiuin :

itMuilterti nttittuti iri iiiliainiis, i|iiuiu Ki)liiii eigo videtur qiioil iiou sit aliciijus uti!it:itis

Dnus iufuudit; simililer i:t pujuiteutiii' sacra- ipsum usteiideri) ubsidutum, iiiio qiiod uon
iiituitum. Sed potestajicluvisdicit [Xitestateiu ostendatur.
creatura; rutiouulis ; uec couceruit grutiuiu, Coiitra : 1. I'i;r Hieronymum* : v In re- a.i.

sed ijuod exti-rius est ,

quia clavls est cxtra mittHiidis et in retiuendis culpis id jiiris ha-

iu sucerdote, et ideo nou sic ei attribuitur ; beiit evuugelici sai',eidotes, qiiod olim habe-

8i enim sibi uttribueretur muudatio, cum buutsublege legules. » Sed illi non osteude-
tuR- iioii portsit iuli'Ui;,'i iicr uioduin iiitbr- baiit nisi iiiiindatiini, ita quod nou miiiida-
luaiidi , iutelligeretur per modum ettlcieudi. baut a eulp.i, iiec absolvebant a poena : orgo
similiter et isti.

UU^STIO II. 2. Item, si remittat poenam, aut asternam,

aut temporalem : adoniam non , istud con-
An sacerdos possit atujuid in pcmam '.

btat, quia illa inseparabiiis cst a culpa. Kt

FuitduD. Htrum sacerdos possit aliquid iu poenam; praiterea est inflnita : ergo non potest re-
et quod sic, ostenditur per Magi^trum iu initti iiisi a virtute remiltente culpam, et a
lilterci, ibi : « Ijigant quoque sacerdotes, duiu virtute inlinita : ergo noii a sacerdote. Prae-
satisfactioueui ptBuitentibus imponunt; sol- terea, si Deus remitleret culpam sine poena
vuut autem, diimde ea aliquid remiltunt: « a;terna, ergo aliquis esset sine culpa, et reus
ergo videtur quod aliquid remittunt de iiiortis aelernie : .sed non caret quis culpa,
pcena. iiisi per charitatem : ergo simul haberel
Item , nihil est in peccatore remittendum, charitatem , et realum poenae aeternae , et ita
nisi vel olfensa, vel poena : sed offensam re- simul esset dignus morte aeterna et gloria,
mittit Deus, non sacerdos : ergo si pcenam quod est impossibile : non ergo remittit cul-

solus Deus remittit , videtur ergo quod sa- pain sine poena ajterna : ergo sacerdos non
cerdos a nullo absolvit : falsum ergo dicit remittit poenam aeternam.
sacerdos, dicens : Ego te absolvo. 'i. Ilem non remittit poenam temporalem,

Item, sicut sacerdos novae legis se habet quouiam ad illam ligat et conslal quod non :

ad sacerdotem vcteris, sic sacramenta novae ligat et solvit respectu ejusdem. Si tu dicas
legis ad sacramenta veteris legis sed sacra- : quod absolvit a poena purgatoria, et ligat
menta novai legis exhibent quod illa de- expiatoria, sive satisfactoria; contra : Poena
monstrabant et significabant : ergo sacer- purgatoria est de alio foro : ergo ab illa non
dotes novae legis dant quod illi praefigura- potest sacerdos absolvere.
bant : sed iili praefigurab.ant in suis actibus 4. Item, si quis moriatur ante perfectio-
remissionem : ergo videtur quod isti sacer- nem poeuitentiae ,
punietur in purgatorio : .

dotes eam tribuant : sed non nisi (a) remis- sed non debet puniri pcena a qua est abso-
sionem culpae, aut poenae : sed non culpae : lutus : ergo ab illa nunquam fuit absolutus.
ergo pcenae. 5. Item Domiuus, dum remittit culpam,
Item, qui peccavit peccato occulto, et post remittitpoenam totam; nec obligat ad poe-
conteritur ante absolutionem sacerdotis, non nam, nisi quanlum exigit sua justitia ergo :

apparet ligatus nec sibi , nec alii : sibi non, si aliquis remittit aliquid ulterius de illa

Cf. Alex. Alens., p. IV, q.xxi, raembr. i, arl. 1,

'

IV Sent., dist. xviii, ij.XI Gabr. Biel., IV Senl.,

2 et 3; S. Thom., in Suppl. p. III, q. xviii, art. 2; ;

Richard., IV Sent., dist. xviil, art. 2, q. ii ; Thom.

flist. XVIII, q. 1. — ' Hierou., in Hatlii., c. xvi,
lib. III.
Argent., IV Sent., disl. x.lll, q. i, art. 2; Steph.
Brulel., IV Sent., dist. xviii, q. iii; Petr. de Tarant., («) Lal. edit. oed uisi.
 niST. XVIII. PART. I. AUT. 11. QUi97.ST. II. i3

pcEna, praejudicat divinae justitiae : sed nul- est gratum faciens, et liberat-a servitute pec-

lus potest divinae juslitiae prsejudicare ergo : cati ; a vinculo captivitatis per gratiam coo-
nullus de pcena temporali, ad quani obli- perantem, quae expedit hominem, et solvit,

gatur peccator, potest aliquid remittere. seu excitat ad bona opera. A vineulo quarto,
G. Item si posset partem remittere, aut scilicet cBternae damnationis , solvit ligando
plusremitlit ei qui plus peccavit , aut plus ad quintum , scilicet ad vinculum perpetuae
ei qui minus : si plus, vel tantum, ei qui detestationis; a sexto vero solvit per mini-

minus, ergo videtur quod si aliquis parum strum ligando ad septimum : sacerdos enim
peccavit, ita etiam parum debetur ei de solvit peccatorem confitentem, ut non tenea-
poena, quod fotum relinqueret : ergo pro tur confiteri, sed ligat ad vinculum satisfac- iroprob".

parvo peccato non est imponenda aliqua tionis. Sed non sufficit, quia saeerdos
ilhul

poena, quod est inconveniens. Si remittit in absolvendo non dicit « Absolvo te a con- :

minus, ergo ei, qui minus dignus est, raa- fessione , » sed a peccatis. Ab illis ergo ab-
gis remittit : sed hoc est inconveniens : er- solvit vel quantum ad poenam, vel quantum
go, etc. ad culpam : ergo plus oportet dicere. Ideo opin. j.

7. Item si remittit partem , alius sacerdos est secundus modus dicendi ,

quod sacerdos
potest remittere aliam partem, et sic dein- absolvit non tantum ab hoc vinculo, sed
ceps, et sic totuin reraitli, quod non compe- etiam a poena purgatoria, ligando ad pcenam
tit, ut videtur secundum forum commune. satisfactoriani : sed non solvit aliquam par-
tem poenai relaxando, sed solum commu-
CONCLUSFO. tando : et hoc sub conditione, si explet sa-
tisfactioiiem injunclaui. Sed si illa satisfactio
Sacerdos remittit aliquam partem pcen(e , non sit condigna, absolvit a tola; si non, absolvit
aetemus, nec pimjatorice, sed illiits pcence ad quam
a tanta : et iileo , si peccator moriatur ante
Deus obligat peccatorem post absolutionem a
culpa.
complementum satisfactionis condignse ,

oportet eum puniri in purgatorio. Sed nec improb.

Resp'. ad arg. Dicendum quod praeter po- illud sufficii. adhuc ,

quia iste peccator post
sitionem iUam, quam Magister ponit in absolutionem divinam non hgatur ad poenam
littera, qua aliqui senserunt, quod absolvit purgatoriam magis, qua'n ad aham. Et hoc
a poena aeterna ,
quam etiam satis efficaciter patet, quia tantum potest conteri, quod Deus
;. improbat, tri^s ^^unt hic modi dicendi. Unus totum remittit, et staiim evolabit : ergo non
modus dicendi est, quod sacerdos absolvit oportet quod illam commutet. Et iterum, si

non a poena, sed a vinculo confessionis, non facit nisi commutare , et ligat ad condi-
ligando ad poenam satisfactionis. Et ista po- gnam, ergo nuUum fructum reportat inde
sitio videtur trahi ex verbis Hugonis in libro poeiiitens, et pro nihilo dicitur (o) : Ego te

de Potcstate ligandi, ubi distinguuntur sep- absolvo ab omnibus peccatis. Quae omnia
tem vincula, scilicet obdurationis, servitutis, magna sunt inconvenientia ; sunt et alia
captivitatis , aeternse damnationis sive puni- quae omittnntur Iwevitatis causa. Kt ideo est opmios.
tionis, perpetuae detestationis , confessionis, tertius modus dicendi magis consonus ra-
et pceualis expiationis. A primis tribus ab- tioni, et fidei pielati, quod sacerdos aliquam
solvit Deus per graliam et misericordiam ; a partem poenae absolvendo dimittit ex v: cla-
vinculo obdurationis absolvit per gratiam vium ; et hoc possumus intelhgere sic : quia' Expiicat.

prajparantem, quae aemollit cor ad pceniten- universm vice Doniini misericordia el veri-

tiam, et est gratia gratis data; a vinculo tas; et ideo in justiflcatione, quae est opus
servituHs per gratiam praevenientem ,
quae misericordiae , misericordia sic remittit cul-
' Psal. XXIV, 20. (a) Ccet. edil. dicil.
 :

il SKNTKNTIAHIIM 1,IH. IV.

[)am, ut jusUiiia refyuUui iii»u i>r<«t«riiui. cedendiim est, sed aliter, et aliter : quia ab
Fruplfrea adhuc il«tiiiet obli>,'iiluin ad p*- ajteriia nullo modo solvit, a pncKatoria ub-

iiaai. lllu autnMi [iuMia oh riK'>r»'>n <liviua3 solvit iioii pcr se, sihI per accidcns; (|iiia cum
juslitiiH f»t viiilms iiohtiii* iniinoiiortioiia- iii |iu;nltciite virtiite (rlavium uiinnitur dcbi-

bili», el iiostriB euKuitioni iKnota; et pro illa tuiu pcena' temporalis, nou ita ucriter piini

oportel quod satisraciat Deo. l'rovidit adhuc tiir in purgatorio, sicnt si non esset abso-

erKo Hi>lii)i vi.im misericordia divina, et a)n- lutUK.

stituit arl.ittuui sactrdoteni, ct illi dedit po- .1. Ad illud quod objicitur quod hoc prae-
teelateiii arbitraiidi, et taxandi poBuam, et judicat divin» ju.stitiae, diceiidum quod fal-

maiiifeslandi nobis, ct parteui pouia; remlt- suNi esl. Siciit <'nirn in baplismo pcr pas-
tendi(a)t'X virtuttjpassioiiisChristi, utdivina sionisOliristi luerituiii et.solulionem solvilur

justitia pro illa parte solutionem ab isto non pcccator a lota pipna, ita iii pffinitfliitia per

exigat , sed pas,sione Christi pro piena (6) sit ejusdcni passionis C.hristi virtnlem SDlvitui"

contonta. (Jiiaiita sit illa pars, nostrutr. noii a partti poBna', ila quod iii nullo piiwjudica-
;

est (It-teriiiinare, sed Dei. Et tunc .sacramen- tur ju.stitiai, imo verificaturillnd 1'saliiiisfiu'
tum pcenitenticB non tantum erit onerosura, Misericordia et veritas obviaverunt sUn;
sed litiam fructuosuni. Hanc ergo opiiiionem mis(!ricordia (inim , supererogando pretium ,

suslinendo, conc.rdeiwluni est quod sacerdos justitiae satisfacit.

remittit aliqiiain parlem poence, sicut oslen- 6. Ad illiid quod quaeritur : a Si remittit

dunt rationes : iion aelernae, sicut ostendunt partcm , aut majnrem ei qui niagis ha-

alije; non purgatoriae sed communiter ; iliius bct, B etc; dicenduni quod misericordia non

pceuaj, qua Deiis obligat. peccatorem post considerat meritum, sed raiseriam : (it ideo

absolutionem a cnlpa , et pro illa nunquam divina mi.sericordia, quae subvenit hic mi-

punitur in purgatorio, nec alibi. Sed pro seris rion conslderando in eis ineritiim, sed

alia parte a qua non absolvit , vel punietur demeritum, subvenit per meritum Christi,

hic suflicienter, vel Dominus exigit in pur- et remittit parleni aequalem oinnibus; non,
gatorio. inquam, secundum absolutam comparatio-
1. Ad illud ergo quod objicitur de Hiero- nein, scd proportionalem, ul si illi qui debet

nymo, dicendura quod e.st ostendere per so- centum, remittit decem, et ei (jui debet de-

lam demonstrationem, sicut ostendit ille qui cem, remittit unum : et ideo qui magis pec-
digito monstrut aliquid ; ct est ostendere per cavit, dum pffinitet, tenefiir ad magnas gra-
quamdam exhibilionem , ut artifex ostendit tiaruiu acliones : et hoc melius patebit, cum
imaginem inchoatam, quando eam consum- osteudelur*, ([uo modo in omni opere Do-
mat. Dico ergo quod Hieronymus vult di- mini est misericordia et veritas.

cere, quod sacerdos evangelicus, quantum 7. Ad illudquod objinitur, quod si quiHbet

ad absohilionem a culpa, absolvit solum os- remittit partem, tunc videtur quod tota ali-

tendendo, scilicetdemonstrando absolutum; quando remittatur, dicendum quod primus

sed quantum ad absolutionem a pcena, os- sacerdos, cui confitetur, si paratusest, totum

tendit non solum sensui manifestando , sed remittit de ipsis culpis, quod per vim cla-

etiam perficiendo et exhibendo. ium debet remitti, et ideo alius non remittit
'.

2, 3 et 4. Ad ilhid quod objicitur de pcena bonum est tamen alteri confiteri, tum prop-
purgatoria, et aelerna, dicendum quod con- ter instructionem , tum propter majorem

' Psal. Lxxxiv, II. — ' Dist. xlvi, art. 2, q. i et ll.

cerlitudinem, tum propter ejus intercessio-
a) Al. remittere. — (6) Sed ex passionis [al. passione) nem tum , propter verecundiae meritum , et
Cliri?li vnpn''-.
arctam satisfactionem , et humiliationem.
 », ,

DIST. XVIII. PART. 1. ART. III. OVMST. 1. 15

ergo videtur quod utraque clavis est potes-

ARTICULUS m. tas non ergo scientia.

:

Item claves dantur in ordine, et conse-

Consequenter ,
quantum ad tertium arti- quuntur praecise ordinem sed multi habent :

culum, quaeritur specialiter de clavi, quae ordinem, qui non habent scientiam, et e
dicitur s' ientiae (a) ; et circa hoc duo quas- converso : ergo scientia non est clavis.
runtur : primo quseritur utrum scientia sit Item clavis semel habita nunquam amit-
clavis ; secundo quaeritur utrum sit alia cla- titur, sicut nec ordo : sed scientia habita
vis, quam potentia. potest amilti : ergo scientia non est clavis.
Item , si scientia est clavis , aut scientia
QU^STI!) I. innata , aut acquisita, aut infusa : si innata,
ergo claves sunt a natura ; si scientia acqui-
Art scientia sit davis '.

sita, ergo claves sunt per acquisitionem

ni. Circa quam ostenditur quod scieutia sit non per gratiam; si infusa, sed multi sunt
clavis. Priiiio sic : Super illud ' : Tibidabo qui nihil noverunt per infusionem propter
claves, Glossa : « Clavis dicitur scientia , et suam nequitiam : ergo mali non habent cla-

potenfia, qua debet diguos recipere, etiiid'- ves. Si tu dicas quod iufunditurscientia, quae
gnos repellere. Ergo scientia esl clavis.
» Salomoni contrarium
est gratis data, sicut ;

Item , in quodam sermone de Apostolis videmus aperte, quia omnes fere ita sunt
Petro et Paulo, dicitur : a Petrus accepit simplices et idiotae post susceptionem sacer-
clavem potentise, Paulns vero clavem scien- dotii, ut ante.

tiae. » Ergo scientia estclavis.

Item ratione videtur, quia omne illud

CONCLUSIO.
quod directe repugnat errori, scientia est, Scientia non est clavis secundum quod dicit habi-
vcl de genere scientiae : sed clavis aliqua est tutn , sed secundum quod dicit auctoritatem sive

liujusmodi : crgo , efc. Probalio minoris. officium discemendi , qum consequitur ordinem
inseparabilitcr.
Hieronymus super iilud : Tibi dabo claves :

« Sciat prudens lector lioc esse de futuro Resp. ad arg. Dicendum quod circa hoc
promissum ,
quia si siatim datae essent, duplex fuitopinioantiquorum. Quidamenim o i.

nunquam in eo error pravae confessionis lo- dixerunt, quod scientia est clavis, prout
cum habuisset. » Ergo aliqua clavium exclu- scientia nominat habitum sciendi discernere.
dit errorem. Sed non est clavis principalis nec per se, sed
Item Auguslinus^dicil, el habetur iu dis- proutjuncta est auctoritati hgandi et sol-
tinctione praecedenti : « Qui vult peccata vendi : et haec clavis non est de esse ordinis,
conflteri, ut inveniat gratiara , quaerat sa- sed de bene esse, ita quod si aliquis recipit
cerdotem , qui sciat ligarc et solvere , ne ordinem de facto, non habensscientiam, fac-
cum negligens circa eum extiterit, negliga- tum est; sed executionem jurisdictionis ab-
tur. » Ergo necessarium est ab^olvenli ha- solvendi non recipit sine periculo animae, eo
bere scientiam : ergo si iiiud, quod tenet quod altera clavium caret. Et hi dixerunt,
rationem ad aperiendum, est clavis, videtur quod quidam habebant scientiam clavium,
quod scieutia clavis sit. ut iin qui habent scientiam acquisitam; qui-
pp. Sed contra : Super illud : Tibi dabo claves, dam clavicuI.Hm, ut illi qui carent acquisitSj
etc, Glossa : « Praesenlis judicii potestatem :
tameu per naturalem industriam noscuiit improb.

'
Cf. .Mcx. Alens., p. IV, q. xx, membr. 3, art. t
IV Sent., dist. xviii, q. vi.— - Maith , xvi, 19.. 'Imo
;

Guil. AliisiuJ.j IV Seiit., tract. vi,c. vjii; Slepii.

auctor libri de ver. et fals. Pcenit., c. x.

Brulef., IV .>-en(., dist. xviii, q. iv; Petrus de Taiant., (a) Cat. edit. scientia.
 ;; , ::

16 SENTKNTIARIIM Lllt. IV

.juod ars doc«t et scTiiitura ; ijuiiiuiu vero cedeiida suut, quonium verum coucludunt,
nulliuu, ut ipii iMHMit ulra(|ue. Kt videtur scihcet .scieutium, ut dicit iMliitiim, iiou esse

fuisse opiiiio Muyistri. SliI iu)U viilBtiu- Iuk^ clavem.

beue po88e MUHtiueri , licet ulii|uuu) iiube at
(JIIAISTK) II.
probabilitateui, lum dicaiuu» lias cluves or-
dineui consequi, el ita duri , sicut ordiuecu
An ncimtia sit alia ctavis quam potettag
Uptu. j. et itu durure, .sieut ordo ilurat. Kt ideo est sotvendi '.

seciuulu opiiiio, quod scieutia nouest clavis

secuiiduiu (luud dicit liubituiu, seil in quau- IJtrum scientia sit alia clavis quam poteu- Fundain.

tum dirit uurtoritatem, siveofliciuiu discer- lia .solveiidi ; etquod sic, videturpriiiio auc-

ueudi. Iloc autem offlciura, sive haec auctori- toritate Doinini': Tibidabo daves regnicw-
ta», est coii.sequens ordiuem inseparabiliter loruin : Si ergo Dominiis vere et proprie esl

•et haec est davis e.ssentialiter. Et haic fuit Idctitus , iioii ergo laiilum clavein ,
veruiii

Praepositivi. Kt hanc teueut coniinuiiiter etiain <;Iaves dedit : eigo plures suut daves
doctores, hoc addentes, quod scientia liabi- .sed uon uisi potentia et scientia : ergo , etc.

tus est sicut dispositio facieus ad beuo esse, Iteni ' habitus et potentiae per aclus digno-
vel etiamsicutdispositio luaterialis, siuequa scunlur : ergo pari ratioiie et instrumeuta
ultera clavis exire uou potest iu actum. Sicut sed scientia est ad discernendum, sive nomi-
enim vis visiva uou est humidum cryslulli- net habitum , sive auctoritatem : potentia

num, tamen illud exigit ad suam operatio- vero ligandi et solvendi est ad alterum ac-
nem ; sic ipsa aucloritas discernendi requirit tum: ergo, etc.

habitum scieutia; : et quauto melius habetur Itera, quae habent opposita diversa, ipsa
scientia, tauto meliori uiodo habetur clavis. suiit diversa : sed scieutia oppouitur errori,
Et ideo maluerunt Sancti hanc clavt;m vo- utdicit Uieronymus, et habetur in praece-
care hoc uomine, qiiam alio. Ex his patent denti problemate; poteutia autem solveiidi

objecta ad utramque partem. Nam primse opponitur difflcultati : ergo, etc.

auctoritates qua; dicunt .scientiam clavem Item, quae respiciuut diversas aniniae vi-
intelliguiitiude scientia prout dicit auctori- res , diversa suut * , loquendo de his quae
tdtem discerneudi. supcraJduntur poteiitiis, pro eo quod acci-
Ail illud quod objicitur de Hieronymo, dentia et proprielates per subjecfa propria

Respon.
diceuduui quod non intelliyit tantum quan- distingimntur; scientia ad intellectum, et
^'i 3 pr" tum ad esse, uec eliam soluru quantum ad poteutia ad effectuni refertur : ergo videtur
fuudain. , . , .

bene esse ; sed etiam ultenus quantum ad quod siutduae.

perfectum esse, sicut fuerunt in apostolis, Contra : i . Clavis vel est ordo sacerdotalis, Ad opp
qui post adventum Spiritus sancti nou fue- vel proprietas inseparabiliter annexa , sicul

runt decepti, nec a varietate abducti. infra ' videbitur : sed ordo ille est unus :

Respou.
-^^ ^""'^ Q^^od objicitur de Augustino, ergo et clavis ad illum ordinem spectans est
ad 4 pro quod solus scicns potest utiliter liirare di- una.
rundam. ^ "^ u .,

cendum quod hoc uon estquia habitus scien- 2. Item clavessunt directe ad regnum coe-

tis sit cldvis , sed quia dispositio est ad cla- lorum aperiendum, et ad obstaculum remo-
vem, sicut dictum est. vendum : sed regnum illud non est nisi

Quae autem ad oppositum inducuntur, con- unum ; et ostiuin, quod sacerdos aperit, non
est nisi unum, scilicet debitum pcenae aeter-
'
C/. XW\. Alens., p. IV, q. x.v, membr. 3, arl. 2;
Guliel. Altisiod., IV Sent., tract. v, cap. vin, q. li; (list. xvm, q. vii.— - Matih., xvi, 19. — ' Arist., de
Ricbardus, IV Serit., dist. xviip, lj. iii; Frauc. de Anima, lib. I, cout. 23. — ' Alex., q. LXXIX,
Hoc ponit
.Mayr., !V Sent , dist. xv:ii, rj. ii; Stepii. Briilef., II. 4; sed in resp. Doct aliter tenet. —
* Dist. xix,

IV Sent., disl. xuil, q. v; Hetrus i!e Taiant., IV Sent., art. 2, q. i et u.

 :

DIST. XVni. PART. I. ART. III. QUiEST. II. n

nae : ergo videtur quod una tantum debeat praedictarum diversimode sumitur a diver-
esse clavis scientia et potentia. sis. Quidam enim distinctionem harum cla- Opinioi.

3. Item aut potentia ligandi et solvendi vium sumunt penes id, a quo sunt et ad ,

aperit per se solam, aut conjuncta (a) auc- quod finaliter reducunt. Dicunt enim quod
toritati discernendi. Constat quod non per sicut in angeUs est hierarchia descendens ab
se solam, sicutprius visum est : et hoc patet, hierarchia supercoelesti , et ad illam ascen-
quia nulli competit de aliquo sententiare, de dens , et rediens , sic est in militante Eccle-

quo Hon competit discernere si ergo actus : sia. In angelica autem hierarchia, sicut di-
aperiendi non competit ei nisi cum scientia, cit Dionysius, est ordo, scientia, et actio, id
et clavis ab actu aperiendi denominatur, est, potestas ordinata scientia et actione, ita

ergo ambse sunt una clavis. quod potestas respondeatPatri, ethaecappa-

4. Item , si claves istae distinguuntur, aut ret in Thronis; scientia Filio, et haecapparet
penes id a quo sunt, aut in quo, aut in quod. in Cherubin ; et actio, sive opus, Spiritui
Si penes id a quo, ut scientia a Filio , et po- sancto, et hajc apparet in Seraphim. Per
tentia a Patre; contra hoc est numerus et hunc modum est intelligere in hierarchia
ordo : numerus, quia cum tres sint perso- ecclesiastica ,
quae maxime consistit penes
nae , tres deberent esse claves ; ordo ,
quia sacramentum ordinis , in quo confertur po-
cum Pater secundum originem praeintelli- testas ordinata scientia et actione : et hanc
gitur, potestas solvendi praeiret scientiam, dicunt potestatem clavium, quae complecti-
quod est inconveniens. Si penes id in quo tur actum discernendi, et solvendi : ita quod
sunt,cum ergo triplex sit in nobis potentia, potestas respondeat Patri , et scientia Filio,
secundum quam consistit imago, triplex de- et opus Spiritui sancto. Et secundum hos
beret esse clavis : una in memoria, alia in sunt in sacerdote tres potestates : una prin-
inteUigentia, tertia in voluntate. Vel si non cipalis, et prima, quae est ipse ordo, vel po-
est in istis viribus, cum tres sint vires , in testas conflciendi ; secunda est potestas dis-
quibus sunt tres virtutes; deberent tunc ergo cernendi, et tertia absolvendi : ut sic appa-
esse tres claves, una in ratiouali, alia in cou- reat perfectissima pulchritudo iu ordine ec-
cupiscibili , et tertia in irascibiU. Si autem clesiastico secundum repraesentationem iUius
distinguuntur penes illud ad quod, sed iUud superioris perfectissimae Trinitatis. Si autem
est unum, sciUcet aperire regnum : ergo, etc. tu quaeras ab his quare potestas conficiendi
Si tu dicas quod sunt ad solvcndum , et U- non est clavis , respondent quia non est ad
gandum, et ad discernendum, et ita ad duo; alterum, sicut iUae duae, sicut videbitur infra
contra : Ad virtutem requiritur scire, et velle, et haec quidem positio satis probabiUs videtur
et perseveranler operari : sed scire et veUe esse. AUi sumunt rationem distinguendi pe- opin. 2.

virtutem non plurificant , imo sunt in uaa nes id in quo sunt , et contra quod sunt.
virtute : ergo pari ratione nec discernere et Dicunt enim quod hae duaj claves respiciunt
solvere pluriflcant claves, sed sunt una cla- inteUectum et affectum, removendo duplex
vis. malum nobis inflictum, scilicet errorem per
scientiam, et difflcultatem per absolvendi
CONCLUSIO.
potentiam. Sed iste modus minus probabilis improb.
Clams discretionis , et clavis quce est potentia ab-
est quam primus tum : quia secundum rec-
solvendi, sunt dm claves distinctce, cum discretio tam viam distinctionem clavium non inqui-
et absolutio sint duo actus.
rit ; tum quia, etsi scientia sit in iutellectu,
Resp. ad arg. Ad praedictorum inteUigen- tamen auctoritas discernendi in eadem po-
tiam est notandum, quod distinctio clavium tentia est, ut videtur aperte, cum auctoritate
(a) C(Bt. edit. iiijuucUt. solvendi, sive sententiandi. Non autem recte
roM. VI.
 :

1« si:niI':ntiaki!m m. iv.

HuiwH lithoiinnQ distinctioni!'. C.laTes •^im ud iiiiiim ; diceiidniu «jvihI ad illud unnm
nuii duritdi tiaturdoti ut Hiiit iii iviueiiiuui diijilex artiiH iieces.sario re(|uiritui , scilicet

sibi, sfd ut Hiut it't^« iu rfiiit-diuin uliih. Iii di.scretio cul[)ai, et .solutio pa^na; : et in his

hcKr tamttii coiicordaiit cnm [(liuia, qiiod dua? duobus du|jlex clavisconsistit : nonergo pe-
Kunt (•lavf.s.wciiiiiliiin c<)iii[tli'taiii di^linctio- iies tineiu ultimiini, sed penes immcdiatum
OpiUlu neni. IViliu.s inodus distiiij.ruendi ciavc» eHt habeiit di.scretionem.
ll>.cturi«.
penes id, ad quod immediate sunt. lu foro 3. Ad illud quod objicitur de apertione, di-

autem pitnitentiali duo suut, qin^madinodum cendum s(!cundum aiitiquos, qiiod ad eam-
in foro judiciaii. In illo enim sunt isti duo deni si-rani a[)ericndam in corporalibns vi-
aclus, scihcct discerneri) cau.sani, et [>o.slmo- denius du[)lict!m clavem , unaiu quae a[)erit

«luni sententian; : et isti sunt actas diversi viani, et dicilur aiiticlavis, et aliam <juae <li-

ad linc qood (dciie committatur alicni aiicto- rectt! a[>erit, et htec dicitur princi[)alis clavis.
ritas, necesse est nlrumque coinniitti, alio- Sic iii spiritiialibus .scientia est sicut anticla-
qoin pluniHn non liabet auctoritatem. E.stta- vis, quae dirigit judicium, et potestas sol-
raen diiplex auctoritas concnrrens in unam vendi est [irincipalis clavis.
plenain. (}m(\ patet, qni.i eam contingit di- A. Ad illudquodqu;(!ritnr, [jenesquiddis-
vidi. r.ommillit enim aliquando doniiiius tinguanliir, dicenduin qiiod [)enes illud, ad
l'apa aliquibus, iit cansam discutiant, et dis- quod immediate ennt, scilicet discernere de
cussam , seii inquisitam , anle prolationem culpa, et .'^olverea pojna, non penes hos ac-
sententia' ad ipsum remittant : et hi habent tus solvere et ligare. Et si tu objicias, quod
auctoritatem discemendi , non sententiandi. scientia et operatio non iaciunt duas virtu-
l*er hunc modum in auctorilate sacerdotilms tes, dicenduiu quod scientia est duplex : una
commissa est sentiendiim ,
qiiod cuin suffi- per modum praxis, et experientise ; et haec
ciens sit eis collata potestas arbitrandi inter est in qualibot virtute, et est eis essentialis;

peccatoremet Deum,quod utramque habent alia vero est per modum cujusdam directio-
auctoritatem : et cum utraque sit ordinata nis, sicut prudentia, (juse, ut dicit Bernar-
ad aperiendum ccelum , utraque dicitur cla- dus ', est auriga virtutum, et fides etiain est
vis, et sunt dnae claves : tamen quia ex his directiva theologicarum : et sic distinguitur
constat unaplena auctoritas, ideo in uno or- ab his quae circa opus coosistunt : sic in-
,

dine dantur, et unum respiciunt : et sic pa- telligendum cst in proposito. Et si tu quaeras
tet quod sunt plures claves et patet respon- : a nie, quare non sunt tot potestates ,
quot
sio ad primum objectum in contrarium de 8unt vitia, a quibus solvunt, dicendum quod
ordinis unitate. Possettamendici, quodpri- ab omnibus illis solvunt secundum unam ra-
ma et unica potestas essentialis ordini sacer- tionem, et unum actum, et modnm consi-
dokali est potestas conficiendi. milem : et ideo non oportet sic mulUpli-
d et 2. Ad illud quod objicitur, quod sunt cari.

PARS II.

DE CB.\VIBDS ET EARUM USU IN FORO JUDICIALT.

De modo T^st et alius modus ligandi et solvendi ,

qui per excommunicationem geritur , dum
^iiuis secundum canonicam disciplinam tertio vocatus ad emenJationeiu manifesti
1

i furu
..'furuj'a-
j

'^^^i^'' '
^^ satisfacere vilipendens , sententia Kcclesige a loco orationis et sacramento-
qu!^'c''et ,

quaiiier rum communione , et tidelium consortio praesciuditur, ut erubescat, et pudore sceleris

' Bera., Sup. Cantic, scrm. xlix.

 ;

DTSTlNr,T. XVIIl. PARS \l. 19

conversus pceniteat , nt sic spiritus ejus salvus sitK Quod si poenitentiam profitens resi-
puerit, negatae communioni admittitur, et Ecclesiae reconciliatur. Heec est autem Eccle-
siae anathematizatio ; hanc pcenam illis ,
qui digne percelluntur , infligit ,
quia gratia
Dei et protectio illis amplius subtrahitur , ac sibi ipsis relinquuntur : ut sit eis liberum
ruere in interitum peccati , in quos etiam major diabolo sgeviendi datur potestas. Ora-
tiones quoque Ecclesiee et benedictionum , ac meritorum suffragia, eis nequaquam
suffragari putantur.

Secundum hos ligandi et solvendi modos quomodo verum est quod dicitur ' Quod- ,
:
guomodo

cumque solveritis super terram erit solutum et in ccRlis et quodcumque ligaveritis , ,

l^^\^^
super terram, erit liijatnm et in ccelis, etc? Aliquando enim ostendunt solutos vel liga- "°it°^„°"

tos, qui ita non sunt apud Deum, et pcena satisfactionis , vel excommunicationis inter-
'J""*''

dum indignos ligant vel solvunt, et indignos sacramentis admittunt , et dignos admitti Q"<'d-
^ ^ cumque
arcent. Sed intelligendum est hoc in illis ,
quorum merita solvi vel ligari postulant. soiveri-

'

Tunc enim sententia sacerdotis judicio Dei et totius coelestis curiae approbatur et con-
firmatur, cum ita ex discretione procedit, ut reorum merita non contradicant. Quos-
cumque ergo solvunt vel ligant , adhibentes clavem discretionis reorum meritis , sol-

vuntur vel ligantur in coelis , id est , apud Deum ;

quia divino judicio sacerdotis sen-
tentia sic progressa approbatur et confirmatur. Quos ergo secundum merita sententia
Ecclesias percellit , laedit ; et illi foris suut apud Deum. Qui autem non meruit , sententia
Ecclesiae non laeditur, nisi contemnat. Unde Origenes ' : « Exiit quis a veritate, a fide, a

charitate, et per hoc exiit de castris Ecclesiae , eliamsi episcopi voce non abjiciatur

sicut contra aliquis non recto judicio foras mittitur ; sed si non egit ut mereretur exire,
nihil laeditur. Interdum enim qui foras mittitur, intus est ; et qui foris est , intus vide-
tur retineri. » Ecce qualis et quantus est usus apostolicarum clavium. Jam ostensum
est ex parte ,
qualiter sacerdotes dimittant peccata , vel retineant, et tamen retinuit sibi
Deus quamdam singularem potestatem dimittendi vel retinendi ;
quia ipse solus per se
debitum aeternae mortis solvit , et animam interius purgat.

Hic quaeritur qua3 sit illa macula , et quae sint illae tenebrae interiores , a quibus Deus ^^^ ^^^^
'""'<>-
interius animam purgat , cum veram pcenitentiam immittit. De tenebris et interiori
caligine satis facile est et intelligere , et respondere. Cum enim quis mortaliter delin- ''.™.. «'

quit , et gratia virtutis privatur , si qua praecessit , et naturalium bonorum elisionem macuia.

patitur. Unde et intellectus obtunditur , et totus homo interior obtenebratur : et ita

quasi caligine quadam mens obvolvitur, quae caligo peccati poena est. Hanc vero Deus
pellit , cum pcenitentiam immittit ,
per quam perdita bona restituit , et vitiata reparat.

Unde Propheta * : Nebidam sicut cinerem spargit. Sed quae est macula peccati , a qua
animam lavat ? Ecce enim quis voluit facere homicidium , et patravit ,
quo patrato
desinit tam velle quam facere ; nondum tamen vere et humiliter poenitere, nec confiteri
proponit. Quae ergo remansit in anima illius macula? Mala voluntas quidem fuit ma-
cula illius animae ; sed illa transiit. Macula etiam est , si poenitere contemnit : sed hoc
esl peccatum aliud a praecedenli. Quae ergo macula remansit , a qua ipse in poenitentia

purgatur? PoIIuta est quidem anima, quousque poeniteat, sicut erat dum in eaprava

'
1 Cor., V, S. — * Maitli., xvi, 19. — ' Orig., sufier Levit., hom. xiv, in med * Ps. cXLVii, 16.
 : ,

'20 SKNTKNTI\HI1M LIB. IV.

eral voluntas. Sicut enini tjui tangit morticinura vel aliud immundum , ita poUutus est

post tactum ,
quouscjUK lavatur , sicut fuil Jum tauHeret ' ;
ita post aftum peccati ita

pollula f-manet auima , sicut fuit iii ipso actu peccali : ipiia ita esl loiif.5e a Deo per
iJi.ssiuiilituilim'iii , i|ui est vita et munilitia mentiij , sicut fuit ilum peccatum aj^eret.

Ipsa ergo JissimilituJo iiuaj inest animie ex |)eccato , et est a Deo elougalio , anim»
niacula intelli^^itiii , a ([ua purgatur in pcenitentia. IIoc autem solus Deus facit , ijui

solus sust;itat animaiu et illuminat ,

qiiod saceidotes mqueunt ,
qui tameu medici sunt
auinianim. Lndt; l'rophela • : Numquid medivi smcitubunt, el cun/iti:buntur tibi?

<juod exponens Augustinus ait ' : « Boui doctores recte medici dicunlur : qui viventes
curare ministerio possunt , sed non mortuos suscitare. Sola euim Dei gratia mortui
reviviscunt. »

EXPOSITIO TEXTUS. minus liberum : el tunc magis est liherum,

quando melius se potest defendere ; et minus
fiil ulius modus ligdoiii , et dolvendi, etc.
liberum ,
qiiando miniis se potest defendere
Supra eglt Magister de usu et potestate a peccati dominio. (juoniam igitur meritis
claviiim iii ioro pcenitentiali, qua? quidein oralionum Ecciesiae muiti siistentantur et

est per absolutionem et iigationem in foro defenduntur a culpis, tunc dicuntur iibe-
illo. Hic secundo agit de absolutione et liga- riores ad peccatum perpetrandum fieri

tione in foro judiciaii, quai quidem est per quando auferuntur eis suffragia Ecclesiae.

excommunicationem ; et habet haec parstres Unde patet quomodo illud verbum intelli-

DiTiiio.
partes : in prima assignat hunc modiiin ii- gitur. Et nota quod multa sunt incommoda,
gandi, quare et qualiter iiat; in secunda quae incurrunt excommunicati, quae notan-
vero auctoritate sacrs Scripturaj confirmat, tur his versibus
ibi : Secundum Im ligandi et solvendi mo-
Gratia subtratiitur, magis ac magis obice rupto.
dos; in terlia, ad inleiligentiain ilianun au- De vitio ruit in vltium. sutfrajiia perdit.
Et satance citius vexandus liaditur ille,
ctoritatum quamdam quaeslionem quserit et
Qnem ligat ex propriis anatbemati^atio culpis.
determinat , scilieet quai sit animae macula,
vel tenebra , a qua Deus mundat , ibi : Uic Et inteiiiguntur quantum ad expositio-
quaritur, quce sit illa macula. nem , vel de se ejectionem ; sicut rex dice-

retur mUitem tradere inimico ,

quem non
DUB. 1.
defenderet ab ejus vexatione.
Sibiipsis reUnquuntur, ut sit eis liberum, etc.

DUB. 11.
Videtur male dicere, quia liberum arbi-
trium non recipit magis, et minus: ergo Sed intelligendum est hoc in illis, quorum merita
solvi vel ligari postulant, etc.
non est modo Uberius post excommunica-
tionem ad peccatum, quam ante. Item juxta Quaeritur hic, si aliquis sit injuste excom-
hoc quaerilur, quae sint mala, quae incurrit municatus, utrum habere se debeat pro
quis per excommunicationem. excommunicato. Et quod sic, videtur, quia
Resp. Dicendum quod libertas peccandi dicitur in jure * : Sententia pa.storis sive
non est libertas, sed defectus libertatis. Li- justa, sive injusta, tenenda est , et timenda.
beriim ergo arbitrium ,
prout dicitur iibe- Sed contra : Magister dicit , quod iilam so-

rum a culpa, quia hic non est libertas essen- iam sententiam approbat curia cceiestis,

tialis , sed accidentalis , dicitur magis et

— —
' Aug., Enarr. in Ps. Lxxxvii, n. 10. * Greg., II,

^Levit., XI, 40; Num., xix, 22. — ' Ps. Lxxxvil, U. q. III, Episcop. presbyleri.
 ; ;

DISTINCT. XVIII. PARS II. 21

cpiae datur ex meritis. Item fovere et tenere dictione. Si autem talium crimen sit occul-

sententiam injustam, est praestare patro- tum, toleranda est taliuui sententia, sicut et

cinium injustitiae : ergo talis sentenlia, ut ipsi tolerantur ab Ecclesia '.

videtur, nullo modo tenenda est nec ab eo,

•
DUB. ui.
qui excommunicatur , nec ab aliis. Item
quaeritur, quomodo sit sententia excommu- De tenebris ef interiori caligine satis facile est
intelligere.
nicationis injuste latu.
Resp. Dicendum quod sententia injusta Videtur falsum dicere, quia videmus mul-
dicitur ex animo, ex causa , ex ordine : ex tos peccatores in peccatis existentes, qui
auimo, ut cum fertur non zelo justitiae, sed valde bene intelligunt et addiscunt, et ita

vindictae; ex causa, ut cum non est meri- experimentum est contra hoc. Ita Domini
lum sufficiens , vel certum ,
propter quod documentum est ' : ¥ilu hujus scecuU pru-
debet excommunicari iste cui infligitur ; ex dentiores sunt filiis lucis. Item cum umlto
ordine, ut cum praetermittitur ordo juris. Si magis sit peccatum deordinativum affeclus,

ergo talis excommunicatio feratur in ali- quam intellectus, et corruptivum amoris,

quem distinguendum
, est : quia aut fertur quam luminis , et charitatis quam fldei ; vi-

ab habente canonicam jurisdictionem, aut a detur potius esse dicendum quod peccatum
non habente : si ab Iiabeute, dicendum quod sit frigus, quam tenebra.
tenenda est et timenda ,
quia non est subdi- Resp. Dicendum quod gratia magis dici-
torum discutere sententias majorum; et si tur lux, quam calor, quoniam lux in se

contemnat, graviter peccat. Excipiuntur au- habet et virtutem illuminandi et illuminando

tem duo casus, videlicet si sententia illa lata magis et magis, virtutemcalefaciendi : et ideo

est post appellationem legitimam, vel quan- plus complectitur lux, quam calor. Et gratia,
do continet intolerabilem errorem , ut si in quantum lux, non tantum respicit intel-
diceretur : « Excommunico te, quia credis lectum, verum etiam affectum imo lux, ut ;

in Deum. » In his duobus casibus non quee- dicitur de gratia , nominat eam ut respicit

rentes absolutionem admittuntur ad eorum totam aaimam quoniam sicut est forma
;

probationem : alias autem non admittuntur, totius orbis primi, per cujus influentiam
nisi humiliter petant absolutionem '. Absol- flunt generationes circa partes inferiores
vit autem dominus Papa in omnibus ad cau- et una est ratio actualitatis et diffusionis,
telam , non propter hoc quod reputet fuisse secundum quod innuit et dicit aperte Dio-
excommunicatos , vel excommunicandos ,
nysius in libro de Divinis Nominibus ' et :

sed ut ostendat Ecclesiae sententiam , quan- quia hoc competit gratiae, quae est radix
tumcumque sit injustaj esse formidandam. omnium habituum gratuitorum , et princi-

Unde timetur et tenetur non consideratione pium oinnis boni operis ; hinc est quod dici-
injustitiae , sed ob reverentiacn potestatis tur lux, et peccatum dicitur tenebra : quia
ecclesiasticae. Hoc sentiendum est secundum tenebra non tantum privat actuni lucis , se-

jura, si excommunicetur ad habente juris- cundum quem est iu sensum visus : sed

dictionem canonicam. Si autem ab alio ex- etiam alios actus, secundum quos est opera-
communicetur , qui non habet canonicam tiva : et ista tenebra non respicit intellectum
jurisdictionem, et hoc constat, tunc non est tantum, sed inteUectum ut extensum ad
timenda , utpote si sint haeritici , vel schis- calorem affectus. Ex his patent objecta. Quod
matici, apostatae, intrusi, suspensi a juris- enim dicitur , quod intellectus viget in pec-

catoribus, dicendum quod verum est secun-

XXIV, q. 1, Audivimus
' — 2 xxiv, q. 1, Audivimus
dum actum qui est pure speculationis sed
xii, q. II, Alienationes. — ' Luc, XYI, 8. — * Dion.,
,

<te cail. Hier., lib. II, p. III, c. 11. non prout extenditur ad effectum, vel opus.
 ,
:; ':

32 SENTKNTIARUM LIH IV.

l!adt5 uliter hubuit prn^lieliuiii Kaiuaiu , uii- priiiiam latiunum cumpetit ei raiio pnva-
ter David. llle uuiiii .Si)liiiii viili-tiut ; \iilvi tioiiiH; Kei-uiidiiiii secuiidiiiii inodum , ralio

vidfbat et guudebut , et hecuiiduin iioc se in infet-tiuniH, et hic Jungit sibi reui turpeiii;

opere regulabat , et seipiiun) dirigebat. g<M;unduiii tertiuiu modum, ratio obligatio-

blxempluui t-.st in iiiUAicu, i;tboiiuritliuru-dii: nis. (Jiiuntiiiii ail priiiium modiini, ilicitur

aliler enim nuv it Luii.sonuiitiuui t-dbura; mu- pefcatuiii leiiidiru et ilt;furiiiitu.s, i|uiiniaiii

sicus, aliter boaus citharwdiui : et quuntum boiium dupliciter putest considerari ; scilicet

ad hunc otitunditur iutfUettus manil'e.ste, in .se, ct sic dicitur lux, et per oppositmn
licet non ({uaiilum ad primum itu apcrte peccatum dicitur tenebra; et in coiiipara-
credo taiueii tlriniter , tiuod iiuuntum ud tione ad vim cognitivam, etsic dicilur plu-
utrumiiue. chritudo animjE, et per opposituin peccalum
uun. iv. defurmitas. Ouantum auteiii ad aversioneiii,
Ipaa emo diaguuilitudo, qum iaet-t aiiiuiu: l<x pcucatu, sic dicitur macula et fu^tor : et hoc similiter,
aaimsB macula est.
secundum duplicem comparationem illius

Videtur male dicere : omnis eniui maculu conjunclionis cum delectabili terreno, aut in
deloruiitas dicitur, aut quia aliquid est re- se, et sic est macula ; aiit ad vini i-ogniti vaiu,

iiiolum, aut quia aliijuid quod nou debet, et sic lojtor : et (juantum ad utrumque sic

circa rem ponilur, sicut patet : truncatus competit essc vinculum morlis aeteruai.
nuso est deformatus, sed habens morpheam,
vel aliquid tale, est maculatus: sed pecca- ARTICULUS UNICUS.
tum non corrumpit bona naturalia, quia
nihil corrunipit in eo ,
quod est existentia .\d intelligentiara hujus partis sex quae-
vel natura; aut .si corrumpit, lamen nihii runtur: primo qua;ritur utrum aliquis pos-
ponit : ergo nullo modo debet ilici macula. sit, vel debeat excoinmunicari ; secundo,
Si tu dicas, quod ponit uialam habilitatem, dato quod sic ,
quaeritur pro quo quis sit

et pronitatem ad malum, et illa e.st macula ;

excommunicandus; tertio quairitur a quo;
eontra : illa pronitas polest auferri per op- quarto, utrum excommunicatio possit ite-
positam pronitatem : ergo macula peccati rari; quinto, de communicatione cum ex-
deleret maculam, quod inoonveniens est di- communicatis sexto, de absolutione.
;

cere. Item ,
pronitates liberantur per assue-
factionem ; solus autem Deu.s liberat a ma- QU^STIO 1.

cula, ut dicitur in littera.

An aliquis possit, vel debeat excommmicari '.

Resp. Dicendum quod peccatum non est

aliudquam privatio ordinis debili et voco : Quod aliijuis possit excommunicari , os- :

ordinem debitum , prout comprehendit mo- tendilur primo auctoritate Domini ' : Si pec-
dum , speciera , et ordinem ,
prout circa caverit in te frater tms, elc, usque ibi

ipsum consistit prscipue ralio boni. Ista Quod si Fcclesiam non audierit , sil tibi si-

ergo deordinalio remanens in anima est cul ethnicus , et •publicanus. Et post : Amen
culpa ipsa, et peccatum, quia est ex proprio dicQ vobis, quodcumque ligaveritis su-
actu, ubi debet esse ordo justitiae. Hic au- per, etc. Sed ethnici et publicani extra com-
tem habet considerari secundum rationem
et municationem reputantiu' : ergo et talis fra-

aversionis, et secundum rationem conver- ter, et hoc secundum judicium Ecclesiaj, ut

sionis, et rationem utriusque. Secundum dicit : ergo , etc.

' Cf. Alex. .Alens., p. IV, q. xxii, membr. 1, art. 1

Item hoc probatur exemplo Apostoli, qui
S. Thom., in Sujip. p. 2; Richard., III, q. xii, art.
IV Sent., di3t. xviii, art. 3, q. l; Steph. Brulef., dist. xviii, q. xili; fiabr. Biel., IV Scnt., diat. xvm,
IV Seiil., dist. .MUjq. vj; Petrus de Taraut., IV Senl., q. u. — -
Matth., xviii, lii. — ' I Cor., v, 5.
 ,, ,
;

. DIST. XVIII. PART. II ART. 1. QUiESTlO I. 23-

fornicatorem manifestum tradidit satanae. et infirmus : si justus , non est arcendus a

'
Ex quibus est Hymenceus., et Alexander, sacramentis ; si peccator et infirmus , et in-
quos tradidi satanm. Et' : Si quis vohis digens medicinis spiritualibus , magis est
evangelizaverit yrceter id quod accepistis ,
attrahendus ,
quam arcendus : ergo, etc.
anathema sit. Et' : Si quis non amat Domi- 4. Item excommunicatio aut est morbus
num Jesum Christum, anathema sit. Si ergo aut medicina : si morbus, ergo nulli est in-
Paulus Ecclesiae admiuistrator subjoctos ex- fligenda ,
quia omni salus est desideranda
communicavit, videtur illud esse conveniens si medicina, ergo cum medicina sit omni-
et licitum. bus aptanda , et non prosit nisi ei qui vult
Item hoc ipsum rationabiliter probatur per in eam per liberum arbitrium consentire
exemplum in moralibus Pater enim fami- : ergo nuUus est excommunicandus nisi vo-
lias secundum rectum ordiuem rectitudinis lens , et quilibet debet velle se excommuni-
filium inobedientem extra domum ad tem- cari ;
quorum utrumque falsum est.

pus ejicit , ut saltem sic corrigatur : ergo 5. Item in excommunicatione traditur sa-

pari ratione ille ,

qui praeest in domo Dei tanae ipse excommunicatas , sicut patet in
potest et debet consimilem ejicere extra do- excommunicatione ipsius Apostoli : aut ergo
mum : sed ejicere extra domum , est ejicere quantum ad auimam aut quantum ad cor- ,

extra eommunicationem, et boc noii est aliud pus sed quantum ad corpus uon potest, il-
:

quam excommunicare : ergOj etc. lud videmus ad litteram quantum ad aui- ;

Item videmus iii arte medendi, quod se- mam nec potest, nec debet : ei'go nullo raodo
cundum rectum judicium artis membrum videtur aliquis esse excommunicandus.
putridum ordinatum ad aliorum membro-
rum infectionem, a corpore est resecau- CONCLUSIO.
dum : sed in spiritualibns contingit membra
esse putrida per peccatum , et alia membra Excommunicari aliquis 'potest Dei auctoritate, cum
per dulces monitiones non corrigitur , neque
corrumpentia ergo videlur quod talia recte
:

emendatur, exemplo Apostoli.

sint amputanda secundum rectum regimi-
nis ordinem : sed hoc fit per excommunica- Resp. ad arg. Ad hoc intelligendum est
tionem : ergo , etc. notandum , quod sicut in disciplinis duplex
Contra : i . Excommunicatio est separatio est modus instruendi , et duplex modus ar-
opp. a communione : sed comniunio est per cha- guendi , scilicet ostensivus , et per impossi-
ritatem , sed extra charitatem nemo potest bile ; et in medicinalibus duplex est modus
nec debet aliquem ejicere : ergo nec excom- curandi, sciUcet per medicamenta lenientia,
municare. Quod nemo possit auferre chari- et per medicamenta asperantia curatur euim :

tatem, videtur, quianemo amittit charita- aliquis per emplastri appositionem , aliquis
tem invitus. per sectionem : sic in moralibus est duplex
2. Item nemo est qui non sit ex chari- modus corrigendi , mius per dulces moni-
tate diligendus ,
quandiu est in via : er- tiones , alter per asperas increpaliones : et
go , etc. hoc secundum duo genera hominum ,
quia
3. Item excommunicatio est separatio a quidam sunt tractabiles et plicabiles, qui-
communione sacramentorum sed a sacra- : dam duri et rebelles. Sic in divinis et eccle-
mentis nuUus est separandus, nec prohi- siasticis judiciis, in quibus est instructio,
bendus : ergo nullus est excommunicandus. curatio et correctio , duplex reperitur mo-
Major patet minor probatur sic : Omnis dus instruendi , et corrigendi , et etiam cu-
fidelis aut est justus et sanus , aut peccator randi. Quemadmodum igitur nolentibus ac-
' I Tim., 1, 20. — « Gal., I, 9. - s I Coi:, xvi, 22. ceptare rationem ostensivam lit argumeuta-
 , :

U SKNTKNTIARIIM I.IB. IV.

tio (lucenH uJ iiu(ioasibilti , »1 uiuiliui ,

qui Jor ej>t hic privutiu commuuicationis : et mc
iiiia turantui' per eni[ilasti-utii , uppduitur putet illiid secundtim.
vulnus et lautbiiuui ; ft iiivitis , et incorri- 3. Ad illud quod objicitur, i|uod niillus
gibilibus (kt curatio per llagelluin : sic esse separandus est u sacraiuentiB , dicenduni
oportuit in Kcclesi» rectoribus. Kt ideo Do- quod imo , (]uoiiiain etsi sacramentu sint
iiiinus , iustitutor ct fundator Kcclesiae, ei- medicinaj , laiiifii non prosunt iiisi disposi-
dem non tantuiii dcdit inedicamenta .sacra- tis. Ilnde sicut boiiiis medicus seciiudum ur-
inentoruni m\ curamluiu accedentes , sed tem prohibet iniirmum u medicinis , non
etiam gladiuin spiritus, quod est verlium taiitiim u cibis, propter iudis[iositioneiii ; sic

Dei , et polestatem amputaiidi, et resecandi in pro[josito est intelligendum. Ulilius enim

contemptores et rebelies : et tales Hcet et est alicui medicinam subtruhere, (|uam daro
debitum est excommunicari, sicut ostensum contra dispositionem , imo tali differre me-
est auctoritate Dci , et exemplo Apostoli, et dicinam oM medi(;inaie.
ratione in consimili. 4. Ad illud qtiod objicitur de excommuni-
1 et 2. Ad illud ergo quod objicitur, qtiod catione, utruni sit morbus vel medicina,
excommuiiicare est extra cotnmutiionem eji- dicendum ([uod sicut sectio de prima sua ra-
cere, quae est per charitatem, dicendum tione plaga est et dolorem facit , tameii in
quod communio triplex est : quaedam spiri- comparatione ad vulnus apostematis est me-
tualis omnino , et haec est quantum ad di- dicina; sic ipsa separatio a communione
lectionem interiorem ;
quaedam corporalis fldeliura dicit malum , et damnum , et p(p-

et ha;c est ciuantum ad oxterioiem couver- nam , in comparatione tamen ad rebellem

sationem ;
quaedam medio modo, et h£Ec est medicina est , ut ejus rebellio et contumacia
quantum ad sacramentorum susceptionem ,
frangatur. Ilnde sicut ille qui syllogizat per
et prtecipue quantum ail sacnmientum alta- impossibile, deducit ad impossibile non ut
ris. Dico ergo quod a prima iiullus potest ibi sistat , sed ut redeat ad veritatem ; sic

nec debet excludi quandiu est viator, nec Ecclesia separat et excommunicat, ut redeun-
excommunicatiodicit privationem illiuscom- tem cum liumilitate , et confusum de contu-
iiiunionis. Quantum ad sacramentaiem ex- macia arctius stringat , et interius claudal
cluditur quilibet qui dicitur excommuni- , et sic patet quod quamvis sit medicina, quia
catus sive majori, sive minori. Quantum ad curat morbum rebellionis, quod nullus hanc
conversationem exteriorem attenditur ex- medicinam debet appetere , nec debet dari
communicatio major, in qua communicatio queerenli veram medicinam , sed contem-
negatur secundum actus legitimos, qui at- nenti.
tenduntur in quinque , scilicet in oscido in , o. Ad illud quod objicitur, quod excom-
colloquio, in convivio, in oratorio, in vale- municare est tradere dicendum quod
satanae,
faciendo. Unde versus :
satan est tortor, non tantum animarum, ve-
Os, orare, vale, communio, mensa negatur. rura etiam corporum. Tradere autem tor-
tori est dupliciter : aut cessando a protec-
Sic igitur patet, quod cum triplex sit com- tione torquendi, sive exponendo, aut ju-
munio , una spiritualis , et alia sacramenta- bendo tortori, ut affligat. Excommunicare
lis , et alia corporalis, quod secundum pri- ergo secundum praesentis Ecclesiae statum,
mam nullus excommunicatur ; secundum est satanai tradere, protectionem subtra-
sacramentalem, excommunicatur omnis qui hendo, et ei exponendo : subtrahit ergo suf-
excommunicatus; secundum tertiam
dicitm- fragia et sacramenta, per quae munimur
excommunicatur ille, qui majori excommu- coutra hostis insidias. In lempore autem
nicatione excommumcatus dicitur, quia ma- Ecclesiw primilivae, quia diemoues ipsis
 niST. XVIII. PART. II, AIIT. I. QUiEST. II. 25
apostolis subjiciebantur, et manifestanda erat male facientibus non debet Ecclesia maledi-
fides per miracula, non tantum exponeban- cere ergo nec excommunicare.
:

tur, imo corporaliter ad mandatum aposto- 2. Item excommunicatio est beneflciorum

licum vexabantur, sicut dicitur, et in textu, subtractio : sed Deus non subtrahit miseri-
et in Glossa : et illud decuit in principio Ec- cordiam et beneficia ab iis qui offendunt ip-
clesise tieri ad terrorem , vel propter excel- sum : ergo si praeceptum est necessitatis vi-
lentiam apostolorum : nunc autem quamvis ris, ut sint misericordes et perfecti, sicut
non ita vexentur, tamen corpore et spiritu Pater ccelestis., qui facit solem oriri super
vexandi exponuntur; et pro tanto dicuntur bonos et malos, sicut dicitur * ; ergo non de-
tradi satanse, et vere excommunicari : et sic bet Ecclesia hoc subtrahere propter damnum
patent objecta. vel injuriam aliquam sibi factam.
3. Item in excommunicationibus damnifi-
QUJISTIO II. catur homo in spiritualibus : sed impropor-
tionabiliter majus est damnum in spiritua-
An aliquis debeat excommunicari pro damno,
libus ,
quam in temporalibus : sed si quis
vel injuria illata Ecclesice '.

incendit vel fregit Ecclesiam , vel percussit

mdiin. Pro quo quis debeat excommunicari , et rlericum , vel aliquod tale, non damnificavit
quare : utrum pro damno, vel pro injuria uisi in temporahbus : ergo cum non debeat
illata Ecclesiae. Et quod sic, videtur : si quis infligi major pcena, quam sit damnum, vide-
enim frangit, vel incendit Ecclesiam, ex- tur quod propter hoc non debeat excommu-
communicatus est ipso jure; non autem, si nicari.

aliam domum frangeret, etc. k. Item Ecclesia militans debet imitari

Item, si quis percutit clericum, est excom- triumphantem sed : dicitur in canonica Judce,
municatus ipso jure, et incidit in canonem quod ' cum Michael altercaretur de corpore
Iat£e sententiaj ; sed non incidit , si percutit Moysi, non est aususjudicium inferre blas-
laicum saecularem : ergo si jus recte dictat, phemice, sed dixit: Imperet tibi Dominus:
videtur quod pro injuria etiam sibi iliala ergo videtur pari ratione quod Ecclesia nul-
possit Ecclesia excommunicare. lum altercantem cum ipsa debeat excommu-
Item ratione videtur, quia gladius unicui- nicare, sive anathematizare.
que datur ad defensionem : sed ' potestas ex-
commimicandi est gladius spiritualis : ergo CONCLUSIO.
potestate excommunicandi potest Ecclesia
Excommunicari principaliter nemo potest nisi pro
se defendere et contra damnum, et contra
contumacia, licet pro damno et pro injuria, sed
injuriam.
non principaliter.
Item justum est unumquemque puniri in
eo, in quo peccat ergo : si peccat in matrem Resp. adarg. Ad prsedictorum intelligen-
Ecclesiam inferendo damnum et injuriam, tiam est notandum, quod duplex
est excom-
justum est ut perdat ejus beneficia et sufTra- municatio, excommunicandi modus.
sive
gia : sed hoc est excommunicari : ergo, etc. Quaedam enim excommunicatio est a jure,
d opp. Contra: 1. Excommunicatio, sive anathe- quaedam a judice. Prima excommunicatio
matizatio, est maledictio : sed dicitur ' : Be- est praeservativa ; secunda est curativa. Pri-
nedicite maledicentibus vos; benedicite , et ma excommunicatio, etsi fleri videatur ad
nolite maledicere : ergomaledicentibus, vel conservandam libertatem ecclesiasticam , si-
'
Cf. Alex. Alens., p. IV, q. xxii, membr. 1, art. 3;
S, Thom., ia Suppl. p, III, q. xxi, art. 3; Culiel. dist. xvui, q. VII. — Caus. xvi, q. ii, c. Vidis, in
Altisioti., IV Sent., tract.vi,c. viii, q. iv, Richard., fine.— ' Rom., xii, 14. — ' Mattk., v,
48, 45; Luc, vi,
IV Sent., dist. xviii, art. 3, q. i; bteph, Brulef., m. — ^Jud., 9.
 : : ;

SK.NTF.NTIAHfM I.IU. IV.

out Heciiiuta tinn vi<l*»(iii- pro|>(Hr tiiMi>ik<i.tiu, non uialeilixil, dicendum quod dinbohis e«t

(uiueii [)riiiia prtricipuliwri iiumIo ftJitar uil olNitiiialus iii luulo, i;t iiit:orriK>bilis; et nia-

cavuiiiLiui culpaiu ,
quia luiigua cul[>a mt et ledictio ilhita sibi iion [lotest eum nec (lor se,

uiultum gnivis, quaiulo qui» [leccat iu Eccl»- nec (ter acciilens ordinure ud beiiediclionum
siaui. Siinilittu' .si-ciiiiil<i |jriii<-i[)aliori ino<lu t;t ideo niiUa fuit iitilitaH in iiiaitMlit;eiiilo dia-

lit ad t'|-uii^'tnidaui touluiuatiaui, lU idtti talis bohim : Sitd duiii Ecclesiu iiialediiit siibdi-

socundum foruiaia jurin uuili debut iuili;,'! tum, facit ei coufusiunem [iro (ieccalo; et

oiai coutuniaci : ct ideo ' detiet iiiouitio pree- t[uia tali coiifusioiie [lotest a [lectiato rusipis-

luitti, ut sii-ile i-oiituiuaciacouviucatur. Coit- lero, idi*o maledicit, ut post beiiedicat; ideo

tumax autuui tlicitur *, qui st^nii!! ut l>is iiio- ligat, ut ab-solvat : el ideo nou est simile de
nitus, tertio peremptoriecitatus, non com- hac maledictione ct de illa.

paret; aut, si coinjiaret, uou vult stare juri;

vel quaudo oUeusa cst luanifcsta, et ju.ssiis a QUjESTIO III.

judice uou vult emendare : tali autom com-

An potestas excommunicandi sit in habailc
petit baec mediciua, sicut iii prinio proble-
elavem '.

niate visum est. Ex iiis pateiit ralioiies ad

utramque parteui. Conccdo enim quod pro A ([uo [lossit excomraunicatio (leri ; et quod a>i opp.

damno vel injuria potest excommmiicationis a solo habente clavera , ostenditur sic : Sol-

sententia dictari a jure; sed nori principa- vere, et ligare, sunt actus clavium : sed ex-

bter propter boc Et similiter pro eiuenda communicareest hgare, ut dicit Magister in
potest ferri a judice; sed non principaliter littera : sed cujus est actus, ejus est et po-
propter hoc, sed propter contumaciam. Ra- tentia : ergo, etc.
tiones ad primam partem ostendunt, quod 2. Item excommunicare est a communione
fxcommuuicatio fertur pro d-imno. sacramentorum separare : sed ejus est a
1 et 2. Rationes vero ad oppositum osten- comraunione, sive a participatione.separare,
dunt, quod non principaliter pro damno, cujus est admiiiislrare : sed solus sacerdos
sed pro peccalo : unde Ecclesia maledicit, et qui habet claves, potest sacramentum cor-
subtrahit beneficia ob meritum iUius, non poris et sanguinis administrare : ergo solus
propter damnum suum; ob illius culpam, potest e.\communicare.
non propter vindictam. Si enini ille velit re- 3. Item Petro data est potestas ligandi et
dire, et non possit emendave, statim Ecclesia solvendi in foro judiciali et pceuitentiali :

parcet. quaero igitur, quando et videtur, quod non- :

3. Ad illud quod objicitm-. quod Ecclesia nisi quando datae fuerunt ei claves : ergo qui
damniflcat illuni in spiritualibus dicendum , non habet claves, non habet hanc potes-
quod Ecclesi^ non damniflcat; sed ille qui tatem.
peccat, et est contumas, seipsum damniflcat 4. Item majoris virtutis est, et potestatis,

sed Ecclesia ostendit ipsum damniflcatum, ligare vinculo excommunicalionis, quam

ut sic sadtem malum suum erabescat et de- , pcena satisfactionis : sed solus sacerdos po-
serat ; et si quodam modo magis damniflcet, test pcenitentiam imponere , et confessiones
haec aggravatio damni ad utilitatem ipsius audire , qui habet claves : ergo solus talis

finaliter secundum intentionem Ecdesiae or- potest excomraimicare, quia qiii non potest
dinatur. in minus, nou potest in majus.

4. Ad illud quod objicitur, quod Michael Contra Judices delegati habent potentiam
: Fund«m,

Exlrav., de verboi: significat. ex parte 2.

1 • Caas. — 1 ; et IV Sent., dist. xviii, q. ii, arl. 2, q. i
q. XXII, art.
XI, q. 111, c. Certum est. —
» Cf. Alex. Alens., p. IV, Steph. Brulef., IV Senl., dist. xviii, q. vui: Petrus de
q. ixii, membr. 1, art. 4; S. Thom., iu Sup^iL p. 111, Taranl., IV Sent., dist. xviii, q. xv.
 ,
::

DIST. XVIII. PART. II. ART. 1. (jlJEST. !II. 27

excommunicandi (a), cum multi eorum cla- hoc competit his, et etiam sacerdotibus pa-
ves non habeant, quia non sunt sacerdotes rochialibus. Sed licet in hac qusestione Ca-

ergo aliquis potest excomniunicare, qui non nonum sit dicere quia; tamen Theologiae est
habet claves. Si tu dicas quod non sua auc- dicere propter quid, tanquam scientiae supe-
toriiate excommunicant, objicitur tunc de rioris et altioris. Quod enim in Ecclesia ali-
archidiacono quod ex suo officio causas
,
quis habeat potestatem, hoc est ab ipso
audit et decidit eryo excommunicare po-
: Chiisto, qui potestatem contulit apostohs, et

test; et tamen, si non est sacerdos, non ha- praecipue ipsi Petro. Utramque enim Domi-
bet claves. Si tu dicas quod similiter habet nus ipsi Petro contuUt polestatem, et ligandi
per demandationem , vel consuetudinem et solvendi in foro poenitentiali, et ligandi
qusero quare non similiter habet actum li- et solvendi in foro judiciali. Prima potestas
gandi in foro pceuitentiali per commissio- respicit ordinem secunda prffilationem Unde
; .

nem , vel consuetudiuem : non enim videtur secundum primam par potest absolvere pa-
major ratio in uno, quam in alio. rem; secundum secundam nou potest par
Item electus canonice, etapprobatus, cer- ligare parem nec superiorem. Ethujus ratio
tum est quod, antequam ordinetur in pres- est, quia illa est ordinis; haec autem preela-
byterum, non habet claves : el tamen potest tionis, scilicet potestas excommunicandi.
causas audire, et excommunicare propria Prima potestas ligandi et solvendi in foro
auctoritate : ergo, etc. poenitentiali adituoi cceli aperit : et ideo recte

Item sacerdos parochialis non habet se- dicifur clavis. Secunda por censuram judicii
cundum jura potestatem excommunicandi subditos coercet et ideodicitur gladius. Prima
:

nisi pro furtis, et rapinis, et consimihbus: et potestas ' est potestas arbitrandi xnter Oeum
constat quod ipse habet claves, et usum cla- el: hominem; secunda vero, inter hominem
vium : ergo excommunicatio non est a po- et hominem et ideo prima respicit ordinem,
:

testate clavium. secunda praelationem. Prima potestas, quo-

Ilem multitudo tota, ut capituium, ex- niam collata est Petro ut sacerdoti, descendit

conimunicat ila quod unus (b) : sed multitudi- in omnes sacerdotes, quamvis non omnes
neni habere claves, ita quod unus (b), est im- habeant executionem. Secunda, quia coUata
possibile, cum dicat proprietatem absolutam est Petro ut praelato, descendit in omnes
ergo actus excommunicandi non est a clave. personas ecclesiasticas, quae habent praela-
Justahocqua?ritur, cummultitudo nonpossit tionem, vel jurisdictionem. Unde qui habent
excommunicari ita quod unus (6), quo modo jurisdictionem ordinariam in judicando ali-

possit excommunicare ita quod unus (6). quos, habent potestatem coercendi eos per
censuram ecclesiasticam , ut judicium eo-
CONCLUSIO. rum inviolabiliter observetur. Et quoniam
jurisdictionem habent non solum habentes
Potestas excommunicandi est in his solum, qui
claves, sed etiam non habentes, habent, in-
habent prcelationem , sivc jurisdictionem.
quam, vel ex jm-e, vel ex consuetudine , si-
Resp. ad arg. Dicendum quod inter ipsos cut archidiaconi, et aliqua capitula; ideo
juristas de hac qujestione est controversia. possunt excommunicare. Rursus, quia ali-
ipin. 1 . Quidam dixerunt quod ,
potestas excommu- qui habent claves, qui non habent jurisdic-
ipin. 2. nicandi solum est in episcopis. Alii dixerunt, tionem in foro judiciali, ut siuiplices sacer-
quod non solum est in episcopis, sed etiam dotes ideo non possunt excommunicare nisi
;

in archipresbyteris, archidiaconis, et abba- per commissionem, vel nisi in casibus deter-

ipin. 3. tibus, et aliis praelatis. Tertii dixerunt, quod minatis, ut in furto et rapinis. Concedo ergo
(aj CX. cdtt. ucld. et. — (4) Al. nullus. > Caus. .1V1, q. :i, Visis.
 ; ,

tti SK.NTI-lNTlARrM LHl. IV.

ratioiieti [irohanteti ,
qiiod lia^c |iotKHta.s iioii rex:oiicilianduiii ,
potestas gladii ad compel-
.sequitur prieciau [lotrHtatuiii rhiviiim. lendum; alia ratio est vitatio [lericuli, qiiia

1. Ail illuii «jr^o qiuul [iriiiio olijii-itur, pauci suiit ([ui .sciant hoc ense [leicutfre :

quod 84jlvere e.t ligar»^ suiit actus clavium, ideo pro|)ter [)ericulum, paucorum manibii»
ili.:eiiiluiii (|iiihI veriiin est iii foro [HiMiiteii- tradi debuil. Ideo etiuiii soleinuein i^xcom-
tidli; Mil ia toro judiciuli uoii suut cluviiim, muuicatioiiem, qua^ lit cum candelis (irius
uUi accipiatur putestas clavium gecuiiduiii acceiisis, el deinde extinctis, et pulsutis cam-
plenitudinem, secunduin (|uem moduiu di- panis, o()ortet a solis e[)i8copis fleri, licet

citur esse iu episco|ii.s, qiii quando inouio- alioi |)0.ssiut ali aliis lieri.

veutur a sacordolio iii epi.scopatuiu, iioii re- Ad illud qiiod qujrritur ultimo ,
quarc ik.i.. «d

cipiunt novam clavem, sed clavis potestatis congregatio, sivemultitudo, potest excom- f^„J^^
in eis ampliatur iimnicaie ita ([uod unus (ft), et non excoiii-
!2. Ad
quod olijicitur, quod i-jus est
illud uiuiiicari; dicendum quod peccata inultitu-
excommunicare.ciijusestcommunicationem dinis nulla sunt, sed jurisdictio multitudinis
dare, dicendum quod nou solius ejus est, nonnuUa est. Et si tu quaeras, unde hoc est;
verum ctiain ejus ([ui [iia;est coinmunilati, dicendum quod tnultituiio bene facit ad ar-
vel efiaui administrauti sacramenta : et quo gumenluiii iioteatiu! iu excelliiutia : unde
niam tales sunt qui habent jurisdiclionem, multitudo potest trahere navem, ita quod
quamvis nou habeant claves ; ideo, etc. uulliis traliat navem per se; sed multitudo,

3. Ad illuil quod (|ua;riiur, ([uaudo data ia quantuin hujusmodi, non facit defectum,
est haec potestas I'etro; dici potest quod si- nec impotentiam : unde multitudo non tra-

mul data est utraque, quia data est ei potes- hjtur, nisi quilibet de multitudine traha-
tas clavis iu suu [ilenitudiue. Vel [lotest dici, tur : sic tota multitudo excommunicat, ita

quod non simul ; sed potestas clavium pro- quodnuilus; iion sic excornmuuicatur, ad
missa fuit in Matthceo ', et data in Joanne ' minus secundum nova jura (c) , ut juristae
Accipite Spiritum sanctum, etc. Potestas dicunt.

vero excommunicandi insinuaturfuisse data,

ubi postquam diclum est
QU.ESTIO IV.
» : Si Ecclesiam
non audierit, etc; auditum est : Amen dico An aliquis possit pluries excommunicari *.

vobis,qiiodcumque ligaveritis, etc.

4. Ad illud quod objicitur, quod haec est De excommunicationis iteratione , et quae- Fuuu<im.

majoris virtutis, scilicet excommunicare, di- ritur utrum aliquis possit pluries excommu-
cendum quod se habent sicut excedentia et nicari et quod sic videtur primum quia
; ,
,

excessa, el sunt alterius et alterius ordina- hoc habet usus Ecclesiae iiniversalis, quam
tionis : et ideo non sequitur, quod qui habet errare est impossibile, ut videtur.
unam potestatem, habet aliam utraque ta- : Item videmus in aliis pcenis impositis

men concurrit ad potestatis plenitudinem, et quod simul et semel plura possunt imponi
una sine alia (a) esse potest. Pluribus tamen jejunia, vigiliae et orationes ; ergo pari
conceditur clavis, quam gladius, quia plures ratione possunt infligi plures excommuni-
habent ordinem sacerdotalem, quam praela- cationes.
tionem, et ecclesiasticam jurisdictionem. £t Item ita videmus in remediis, quod si

si quaeratur ratio hujus, duplex est : una est iteratur morbus, et i-emedium, ita etiam et

diffusio boni ,
quia potestas clavium est ad in p(Enis, quod multiplicantur poenae secun-

« Matth., XVI, 19. — : Joan., x.X, ZS. Malth., — art. 6;Steph. Brulef., IV Sent., (Jist. xviii, q. ix; Petr.
ivm,. n-18. — » C/. Alex. Alens., p. IV, q. xvii, de Taranl., IV Sent., dist. xvill, q. xxi. (o) CiBt, —
membr. 1, art. 5; S. Thomas, in Suppl. p. 111, q. xxii, edit. aliqua. —
(6) Al. uuUus. —
(c) Mdit, Ven. justa.
 , ,,,

DFST. XVIII. PART. II. ART. I. QU^ST. IV. 29

dum merita : ergo cum excommunicatio et, et tunc tot erunt excommunicationes, quot
remedium sit, et poena, videtur igitur quod causae principales, pro quibus excommuni-
sicut causa potest iterari et multiplicari catur. Sicut enim iteratur culpa, ita ratio-
quod et excommunicationes. Et quod causae nabiliter iterari potest et debet ipsa pcena :

possint iterari, illud est apertum : pofest et concedendae sunt rationes ad Iianc partem.
enim aliquis esse incendiarius , fractor ec- 1. Ad illud ergo quod primo objicitur de
clesiarum , percussor clericorum , et sic de interfectione , dicendum quod quemadmo-
aliis : ergo, etc. dum qui peccat mortaliter mortuus est , et
Item , si non posseni excommunicari , ex interficit seipsum per expuisionem gratiae
quo sunt excommunicati, et illi qui sunt et adluic magis potest peccare, quia quam-
absque excommunicatione possent (a) ex- vis non vivat ad bene agendum , adhuc ta-
communicari ergo excommunicati essent (b) ; men vivit in eo voluntas ad male operan-
melioris conditionis ,
quam non excommu- dum et quamvis gratia sit expulsa potest
;
,

nicati. tamen magis a gratia elongari sic intelli- :

Ai opp. Contra : 1. Excommunicatus interfecfus gendum est in proposito quia quamvis se- ,

est gladio spirituali : sed interJectus non po- cuudum statum illum nihil prosint ei eccle-
test magis nec minus interfici : ergo nec ex- siastica sacramenta et sufTragia, potest ta-

communicatus iterum excommunicari. men adhuc magis et magis elongari. Nec

2. Itera excommunicatus extra commu- est simile de interfeclione corporali , in qua
niouem Ecclesise est ejectus : sed , ut aicit prima interfectio reddit impossibilem ad vi-
Apostolus ' : Qidd mihi de his, qui foris tam non sic est in proposito quia adhuc
:
,

simt, judicarel Sed posse excommunicare manet aptitudo arl redeundum.

est posse judicare : ergo si non pertinet de 2. Ad illud quod objicitur, quod extra

talibus judicare, videtur similiter quod nec communionem est dicendum quod quia ,

excommunicare. characterem baptismalem uabet indelebilem

3. Item excommunicalus est beneficiis ec- quantumcumqne sit malus, ideo non exit
clesiaslicis privatus, et excommunicatio est omnino Ecclesiae potestatem : et ideo punit,
privatio sed privationes non recipiunt ma-
: et corrigit magis, quam paganos infideles,
gis et minus non enim dicitur unus csecus
: qui nuuquam fuerunt sub potestate Eccle-
altero magis csecus, et minus ergo, etc. : sise : et de talibus, scihcet de paganis, lo-
4. Item non est absolutus ma-
alter altero quitur Apostolus, non de malis subditis,
gis, nec minus, nec idem magis seipso : et excommunicatts : nam ipse de eis judi-
ergo pari ratione nec excommunicatus ma- cabat.
gis, et minus, imo multo fortius. 3. Ad illud quod objicitur, quod privatio-
nes non recipiunt magis, uec minus ,
potest

CONCLUSIO. responderi dupliciter. Primo, quia iltud est

verum in puris privaiionibus , non in aliis.
Excommunkari idem potest pluries, tum propter
Nam claudus dicitur magis et minus, quia non
novam culpam, ium propter majorem confu-
sionem. totaliter privat virtutem gradiendi : simili-

ter et injustus magis, et minus. Vel posset

Resp. ad arg. Dicendum quod excommu- dici quod etsi ratione actus vel habitus
,

nicatus bene potest iterum excommunicari, magis et minus non recipiaut, tamen ra-
vel ejusdem excommunicatiouis iteratione tione causarum unde magis est elongatus
:

ad suam majorem confusionem , vel etiam a visu , qui Igesus est in nervo, et in pupilla
alia propter novse culpae commissionem : et in humore crystallino, quam qui in altero
« I Cor., V, 12. (a) Ccet. edit. possunt. — (i) Item sunt.
 ,, ,

30 SKNTKNTIAHIIM IJH. IV.

huriiui tuittiim : Kimilitur iiitfHit^eiuliiiii eAl ei , incidunt in excommimlcationiH senlen-

iti pi'()()u.->it(i. tiam : ergo sunt excommunii-ati.
4. Ail illud quod nbjiiritui-, qiiod absolutio Contia : 1. (loininiinic^ns cum infldeli, a.i o|>r

iioii iwi|iit itiTaliiiiieiii ii«*r intniitinjiHm sive ciiiii alteiu peccatore, sive in c.iho, sive

diceiKluui qiiuil liuc falsuiii est; hI [taUjt iu in |»olii, iiuii iiicuirit illud vitium, nisi com-
eo, qui pluiibu» excommunicationibus di- muiiicet in actu consimiii , sive crimine :

versia de causis est excommunicatus ab eo- ergo pari ratione nulli s participans cum ex-

dem, vel qui est excommuuicatus a diversi.s commuiiicato est excommuuicatus, nisi par-

episcupis, ciui pote^t absolvi ab una excora- ticipet iii crimine.

municatioiie, ita quod uon ab alia : quia '2. Item excommunicatio aut est morbns
uoii sic ist coauexio in aiwolutione, sicut in contagiosus , aut iioii : si sic , ergo qiia ra-

jyratia! iufusione. tione iste primoexcommunicatus, inllcit jiar-

ticipantem pari vitio ; et ita et alius alium

OU^STIO V.
et sic deinceps : ergo si hoc falsum est , et

An committtieans ntm esceommvniciUo nit contra jura morbus contagiosus

, non est :

cxcummunicatus '.
ergo uon videtur quod cominiinic^ns excom-
Kuiidani. Ue excommuuicatione quantum ad com- municato sit excommunicatus. Si |tu dicas ,

luunicaiilem ^-um excomiiiunicalo (u), et quod hoc facitinstifutio, non contagio; con-
quiJBritur utriim couimunicans cum exeom- tra : Institutio ista ab Iiomine est sicut ex-
municato sit excommunicatus; et quod sic, communicatio : sed nullus dehet infligere
ostenditur, quia jura ' istud dicunt. poenam, nisi pro culpa : ergo si non com-
Item rationc videtur, quia accedere ad municat in merito, sive in culpa, nec in pce-

unum oppositorum est recedere a reliquo : na : ergo institutio illa qiiae facit communi-
sed excommunicatus est extra commiinica- cari in poena sine (b) culpa, est injusta.
tionem positus : ergo qui ei communicat, communicans
3. Iteni fllius patri aut est

a communicatione recedit. excommunicatus aut non si , : sic , ergo de-

Item excommunicatiq iufligitur in pcenam het vitare patrem. Sed si pater non potest
erubescentia; : sed nulla est erubescentia vitari sine suo detrimento, ergo fllius por-
iibi alii coiumunicant : ergo ad hoc quod tat iniqiiitatem patris, quod est* contra jus
seutentia illa sit alicujus valoris , necesse est divinum. Si non estexcommunicatus,
aute:ii

ipso jure alios arcere ab excommunicati ergo licet alicui ex familiaritate communi-
communione : ergo si censura ecclesiastica care cum excommunicato sed laudabilior :

est in excomniuuicaUone, videtur quod juste estsocietas, et amicitia, et charitas : ergo

et debite talis sit excommunicatus. videtur pari ratione, quod ex sociali amore,
Item aut licet communicare excommuni- vel aliquo tali licet excommunicato commu-
cato , aut non : si sic ergo tales non sunt
, nicare : et ita non videtur communicans ex-
'
vitandi , et hoc est contra illud : Si quis communicato esse excommunicatus.
frater, etc; et post : Gum hujusmodi nec 4. Iteni excommunicatio omnis , sive ma-
cibum sumere. Si non licet, ergo per ali- jor, sive minor, separat a sacramentis : sed
quam sententiam alii arcentur communi- nuUus separandus est a sacramentis, nisi
care cum islo et uonnisi per senteutiain
: pro culpa mortali : ergo omnis communicans
excommunicationis : ergo qui commuuicant excommunicato peccat mortaliter. Sed si hoc

Cf. Alex. Alens., p. IV, q. xxii, memLr, i. art. 6,

•

—
dist. XVIII, q. III. ' Caus. xi, q. iu, c. Cum excom-
§ 1 ; S. Thom., in Suppl. p. IH, q. x.\iil, art. 2; —
municato. ' I Cor., v, 11. —^Ezecli., xvill, 19.
Richard., IV Sent., disl. xviii, art. 6, q. l; Steph.
Brulel'., IV Sent., dist. xviil, q. x; Petr.de Tarant., (a) Ceet. edit. quantum ad excommunicatiouem. —
IV Sent., dist. xviii, q. xxil; Gabr, Biel., IV Sent., (6) Ceet. edit. sive.
 ,,,

DIST. XVin. PART. n. ART. I. (llTiEST. V. 3i

rantia excommunicati non sunt pro eo

verum est, cum ista medicina sit occasio , ,

multorum periculorum, videtur tunc quod quod talis ignorantia facti excusat : dicitur
autem hic ignorare , quandiu homo nescit,
non sit medicina sed raorbus et quod qui-
, ;

vel per denuntiationem, vel per famam. Unde

cumque infert eam cum ponat multos in ,

graviter peccet. non debet sibi quis de facili conscientiam fa-

gravi periculo ,
quod
cere ,
quia de quohbet praesumendum est

bonum, nisi probetur contrarium, et haec

CONCLUSIO.
circumstantiae hoc versu continentm* :

Communicantes cum excommunicato non propter

UUle, lex, humile, res ignorata, necesse.
necessitatem , aut ignorantiam, vel excommuni-
cati utilitatem, sunt excommunicati excommuni-
In quo tangilur haec triplex causa , et ne-
catione minori.
cessitas comprehendit tria membra. His per-

sonis exceptis, sic communicantes sine aliqua

Eicom- Resp. ad arg. Dicendum quod, sicut tactnm
'^'"T' est , dunlex est excommunicatio, scilicet mi- harum conditionum intervenientium excom-
if'- nor, et major miuor tantum separat a sa-
:
municatis , secundura regulam juris excom-

cramentis major vero non tantum a sacra-

;
municali sunt minori excommunicatione :

mentis separat, sed etiam ab actibus legiti- et hoc quidem rationabile est, ut visum est.

mis cum aliis personis. Et ideo excommu- 1, 2 et 3. Ex hispatentobjecta : quod enim

nicatio minor est morbus respiciens perso- objicitur de aliis peccatis , et de contagione

nam absolute ;
excommunicatio vero major et de fllio , in omnibus patet responsio, quia

personam, ut est pars hoc facit institutio et ratio institutionis dicta

est morbus respiciens :

separans a communitate. est et convenientia exceptionis ', et quare

communitatis , et ,

Haec autem separatio, cum sit relatio aequi- major non minor. Et ideo regula
fransit, et

parantise , locum non haberet , nisi aiii se- est, quod excommunicatio non transit in

pararentur ab eo : ergo ad lioc quod ista ex- tertiam personam. Patet etiam quod commu-

communicatio sit efflcax, statuit jus ut alii nicans non communicat in culpa; sed quia
eum vitent. Et quia liomines ut in pluribus non adhibet debitam reverentiam sententiae,
magis timent pcenam quam culpam in , ,
hinc justum est quod reportet poenam.
firmitatem sententise adjunxitpcenam consi- 4. Ad illud quod objicitur, quod ista est

milem , sed minorem. Unde non separat a poena tantum mortaliter peccantium, dicen-
communicatione fldelium, sed sacramento- (lum quod secundum aliquos conclusio con-
rum. Et hoc totum dictat ratio recta esse ceditur. Dicunt enim quod prseter casus ex-

convenienter factura et statutum. Sed quo- ceptos mortaliter peccat ', quia facit contra

niam periculum est oiunes a communicatio- Ecclesiae mandatum, et scienter videtur con-
ne (utpote qui necessitate , vel ignorantia temnere senteniiamEcclesiae. Sed quiavalde
communicant )
prohibere , ideo debuerunt durum videtur illud dicere , et maximura
tales personae excipi : unde qui communicant periculum esset omnes communicantes ex-
necessitate , sicut fllii et filise ,
quandiu sunt communicari , ut declinemus periculum
sub manu parentum,'sicut uxor, sicut servi, utnimque sine praejudicio, hic distinguen-
et servientes , et ancillae , sicut peregrini et dum enim quod tantum sit
videtur. Dicere
pauperes, dum unde sustententur non ha- peccatum venialenon videtur conveniens ,

bent , in talibus jus sententiam relaxat. Si- cum communiter parvam vim faciant homi-
miUter qui communicant ex utilitate, ut con- nes in peccatis venialibus. Dicere iterum
vertatur peccator a via sua mala , cum se- quod pro quolibet verbo humanitatis, quod
cundum legem charitatis ambulent, non ar- ' Caiis. XI. q. iu, c. Quomam multos. — ' Ibitl., De
centur. Sinuliter qui communicant ex igno- cretal. Greg., tit. XL, c. Sacris, de his qua vi vel metu.
 ,: ,

3fi SKNTKNTIAUI IM LIU. IV.

amtcu8 amico dicit ,

peccut moitatittir, liu- -i. Item prouior debete88e ad miBerendum
runi videtur : et iileo diceudum ,
qui coiu- quum ad condfmnandum : sed aliqiiisde jiire
muiiicat iu actu uxteriori iu couteuiptum potest excommunicare invitum ergo : niulto
stsiiteutiaj lata), iiuodtunc pfccut iiiortalil^r; mugis absolvere.
aut hi iioii cuui.MUuicut iii (•outeiiiptuiii, scd 3. Itciu excommuaicatio est pcena inflicta

tameii ratiouabiliter videri potest quod seu- exlerius propler emendalionem : ergo «i

teatia veuiat iu coulijiuplum , adliiie creden- peccator iion emendatur, sed deterior efflci-

dum est eum luorlaliter peccare. Aut pro- tur ; cuui, ces.saiile causa , ce.sset et ellectus,

bat)iliter creditur , iiuod ex hoc iiuiiquam videtur qiiod possit et deiieat talis etiam no-
Stiuteutia coutemnetur, et ipse cum limore lens absolvi.
hoc facit, et ex quadaiu afTabililate, vel so- Sed contra : Niilliis potest, uec debet ali- Kunaoiu.

cietate aliqua virha praitcr uccessitatem di- solvere aliqueni invituui in foro po-niten-
cit, vel alio modo iu casibus uou exceptis tiali : ergo pari ratione nec in foro judiciali,

commuuicat ; tuiic credendum est circa tales lt<!m dictum est Petro ' : QuodcuriKiUe li-

senteiiliam teiupcrari.Uude si quis quaerat yaveris Huper terram, erit Ufiatum et in

utrum homo debeat mayis dimittere .se in- ctelis : ergo conformari debet ligatio quai lit

terilcere, quam aliquod verbum dicere dico ; iu terris, ei ligationi quae flt in coelis, et c
quod si ex hoc iii coatuiuptum veniret sen- converso; alioquiu non fit ut debet : sei! in

teulia, debcret ulique. Sed quis judicaret is- ccelis nullus absolvitur invita? ; ergo nec
tum male facere, cum potius debeat de furto in terris debet.
comedere ,
quam fame perire ? Si qui ergo Item, manente causa, manere debet et
dicuut, quod peccat inortaliter, intelligen- effectus : sed causa propter quam infligitur

dum est ,
quando contemptus interveuit. Et excommunicatio, est rebellio et contumacia :

quia vix potest frequentari sine contemptu sed quandiu non vult absolvi , est rebellis et

ideo sanum consilium est unicuique, ut se a conlumax : ergo invitus non debet ubsolvi.
talibus elonget propter vitandum periculum, Juxla hoc quaeritur, quis sit modus , se- gmesiio

sicut dicit Augustiiius, quod faciendum est cundum quem debet absolvi. koIL»'.
de jiu:amento. Ad illud quod objicitur, quod Quaeritur etiam , a quo possit absolvi. *^^"'-

non privantur sacramentis nisi (a) mortaliter

peccanles, diceudum quod hoc factuin est CONCLUSIO.
propter terrorem, ne forte per assuetudinem
Excommunicatus non potest de jure absolvi, nisi
m periculum contemptus incideret.
volens, et cesset a conlumacia; sed de facto
fotest absolvi et invitus, ad proprium corriyen-
QUJISTIO VI. dum errorem.

An aliquis excommunicatus possit absolvi invitus '.

Resp. ad arg. Dicendum quod est loqui de

Ad opp. De absolutione, et quaeritur utrum aliquis potentia absoivendi et excommunicandi

possit absolvi invitus. Et quod sic , videtm' prout potest in hos actus, vel de jure, vel de
quia pater carnalis multa bona praestat filio facto diCfert enim facere , et juste facere.
:

invito : ergo pari ratione, imo multo fortiori. Si loquamur de facto si episcopus excom- ,

cum magis plus debeat pater spiritualis esse, municet non contiunacem praetermisso juris
videtur quod possit absolvere subditum ipso ordine, in facie Ecclesiae excommunicatus
invito. est quamvis injusle lata sit sententia, et
,

tenetur eam sustinere ; alioquin ex hoc

'
Cf. Alex. Alens., p. IV, q. xx, meinbr. i, art. 7,

g Ij S. Thom., iu Supitl. p. 111, q. x.\iv, art. 2; Ri- chardus, IVSent., dist. xviu, art. x,q. l; Steph. Brulef.,
(a) Edit. Ven. sic. IV Sent., dist. iviii, q. xi. — - Mattli., xvi, 19.
 ,

DIST. XVIII. FART. II, ART. I. QU^STIO VI. 33

ipso conlemptu efflcitur dignus excommu- quam spiritus , sic melius est isti quod per-
nicari, et ligatur apud Deum. Dejure autem maneat in vinculo , quam quod detur ei be-
est excommuiiicatus , quando secundum ju- neflcium cum contemptu.
ris dictamen ab eo, qui habet jurisdictioneui 3. Ad illud quod objicitur, quod inflicta

canonicam, fertur sententia in contumacem : est ad emendationemdicendum quod non ,

et baec ligat apud Deum. Similiter intelli- tantum ad emendationem, imo etiam ad in-
gendum in absolutione, quod potest aliquis structionem aliorum, ut alii discant non con-
absolvi de jure, vel de facto : de jure uullus tradicere et rebellare, sicut Dathan (a) et

communicatus absolvi potest, nisi cesset a Abiron : et ideo , ne sumant exemplum

alii

contumacia ; de facto absolvi secundum vo- malum , debet in talibus excommunicatio

luntatem praelati, in cujus potestate fuit sen- continuari, ut aliis prosit ad vitaudum ca-
tentiam ferre Unde si talis ab-
, et revocare. sum. Verumtamen, quia nescitur utrum
solvatur, uec peccat, nec est excommunica- Deus det ei spiritum bonum, quandiu vivit
tus quiei communicat et hoc dico, sive qui : ideo semper expectanda est conversio ejus :

absolvatur sit ligatus justa sententia, sive et ideo nou est ante absolvendus , quantum-

injusta : et hoc maxime verum est de domino cumque incorrigibilis videatur. Nemo euim
Papa. Verumtamen, sicut rationes probant, est omnino incorrigibilis per privationem ,

talis absolvi uon debet, si jnste exconmiu- quandiu viator est : et ideo excommunicalio
nicatus est, nec de jure absolvi potest. Si medicina est.

autem excommunicatus fuisset iujusle, pos- Ad illud quod quaeritur, qualiter debeat Adq.in.
p"""'"-
set eum pra;latus absolvere etiam iuvilum ,
Geri, dicendum quod excommunicatio ex tri-
non propter suum meritum , sed ad revo- plici causa potest esse inflicta , scilicet quae-
candum erroi'em proprium. dam propter contumaciam pure ;
quaedam
1. Ad illud quod primo objicitur, quod pa- propter offensam manifestam quaedamprop- ;

ter corporalis beneticia praestat invito filio, ter offensam occultam, ut quando aliquis in-
dicendum quod non est simile, quia illa smit cidit in canonem ex peccato aliquo, quod
beneflcia temporalia quae prsestantur contra non est publicum. Primus debet absolvi, re-
voluntatem, et iu quibus non consideratur cepto ab eo sacramento, quod stabit man-
aequitas ex parte suscipientis : non sic au- datis Ecclesiae ; et illi debet mandari , quod
tem est hic : et propterea talia beneflcia pro- pareat juri, et si quid aliud in sententia ex-
sunt invitis ; sed beneficium absolutionis communicationis juste lata continetur , ut-
nulli invito prodest , imo obest. Unde sicut pote quando condenmatur in expensis. Si
fastidiosis non est ingerendus cibus corpora- autem est excommunicatus pi'opter offensam
lis ,
quia obest , et illum projiciunt , vel , si manifestam per sententiam , vel facti evi-
suscipiuut , magis gravantur ; sic in propo - dentiam tunc ante absolutionem debet prae-
,

sito est intelligendum. stare emendam; si autem propter occultam,

2. Ad illud quod objicliur ,
quod potest lunc sufflcit ad relaxandam seutentiam, quod
excommunicare invitum , dicendum quod sufficiens cautio praebeatur parendi man-
excommunicatio est correctio de contuma- dato.
cia : et ideo utilis est tali contumaci , et no- Ad illud quod quaeritur, a quo quis potest Adq.ut.
lenti. E contra, absolutio est utilis redeunti, absolvi , dicendum quod de minori excom- ^*

non in contumacia existenti : et ideo talem municatione absolvi potest a quolibet ha-
excommunicatum absolvere potius est prae- bente potestate tunc absolvendi a peccato.
stare iram quam misericordiam , sicut facit Unde duo excommunicati minori excommu-
ille ,
qui dimittit injuriam inultam. Unde si- nicatione invicem se absolvere possunt. Pro
cut melius est quod satanae tradatur corpus (a) Cat. edit. Datan, et sic deincept.

TOM. VI.
 ,,,

34 SKNTKNTURIIM l.llt IV.

rugula uuteiu hubeinluiu est , i|uud de oinni ab <!o qui i>xconiinuuir-avit, etiamsi non sit

excommunicatione lata a juri! , aive inajore, ejus «ubditus. (juod si difllcile est ol accedere
sive niinore, potest quis absolvi a proprio ad ipsuin, prarstita jiiiatotia cautionn, quod
episcop.), sive a sa^i-rdote, f.voi't)li» sex casi- paietiit ejus maiidali) ,
poli-st alisoivi alj cpi-

bus, in quibiLs sibi ivservavit jiiris conditor scopo, vel a sacerdote proprio, A primo au- Kicei>

potestatem. l«m casu excipiiinliir oclo casiis : l'rimus p,'",'',".°.

«"
cmu»«. Prinuis ; si verl.enitclericum;in quo casu est, si sit iii articul.) morlis; secuiidiis est ,

comniu ex
mj„ ijytest at)solvi nisi
'
a doiniiio Papa , vel si fuit ostiarius poteiitis , et percussit iion
iiicaliu- . . .
, ,

•««r- ejus legato, octo casibus exceplis, Secundus odio, vel proposito; terlms^ si percutieus
casus e.st dt^ illo, qui iiicendit mlesiain , et clericum sil mulier; ipiartiis, si regulaiis

denuutialus est iib npisi^opo. Tertius casus reyiilarem; quinlus, si sit servus, et iion
est de illo, qui fraugit ecclesiain , et denun- graviter liesit, et domimis ejus damniflcare-
tiatusesl. Quailus casus est de eo, qui scieii- tur deejus absentia, et ipse domiiius est sine

ter et spoiite parlicipat cum e.xcommunica- i-ulpa; sexlus, si .sit paiiper; .scptimiis, si

tis a Papa, et recipit eosiii officiis, maxime sit impubes, velsenex, vel vali-ludinarius;
quando nomiiialim exprimuntur. Ouintus, octaviis, sihabet inimiciliascapitales. De ex-
de illo (lui falsat lilt>'ras apostolica'. sedis. communicatioin! vcn) illala a judice niilliis

Sextusde illo, rjui communicat excommu- potest absolvi nisi ab ipso, vel ejus superio-

nicato in irimine : tunc enim debet absolvi ri, excepto solo articulo morlis.

DISTINCTIO XIX
DE CONFESSIONB SACRAMENTALI IX COMPARATIONE AD SIISCIPIENTES.

Postquam ostensum est, (luaj sint claves apostolicae , et quis earuin usus, superest
inve.stigare ([uando ista) clavesdentur, et quibus. Dantur hae claves per miiiisteriura
Difficui- episcopi alicui in promotioue sacerdotii : cum enim recipil ordinem sacerdotalem
(jL^udo simul et has claves recipit. Sed non videtur, quod omnes vel soli sacerdotes has claves

dliur ct
tabeant ;
quia plerique ante sacram ordinationem scientiam discernendi habenl
quibus?
piyj-gg pQst consecrationem ea carent. Sane dici potest, quod alt(n'am clavium islarum ,

id est, scienliam discerncndi , aon habent omnes saccrdotes : unde dolendum est atqne
lugendum. Multi enim licet indiscreti , atque scientiaj ,
qua eminere debent , exortes,

sacerdolii gradum recipere prajsumunt , vita et scientia eo indigni ,

quia nec ante sa-
cerdotium , nec post scienliam habent discernendi ,
qui ligandi sint, vel solvendi :

ideoque illam clavem in consecratione non recipiunt, (piia semper scientia carent. Qui
vero ante sacerdotium scieiilia discemendi prsediti snnt, licet hal>eanl discretionein

non tamen in eis clavis est ;

quia non valent ea claudere , vel aperire. Ideoque cum
promovetur iu sacerdotem , clavem discretionis recte dicitur accipere ;
quia et ante
habita discretio augetur, et fit in eo clavis , ut ea jam valeat uti ad claudendum, vel

aperiendum.
Difticui.i Cumque jam constet non omnes sacerdotes illas duas claves habere ,
quia scientia

fam^da- discemcndi plerique careut; de altera, id est, potentia ligandi et solvendi quaeritur ,

"«hT iitrum omnes sac^rrdotes eam habeant. Quidam enim hanc potestatem putant illissolis

""???' esse concessam ,

qui doctrinam simul ac vitam apostolorum servant. Illas enim claves
 ,

DISTINCT. XIX. 35
promisit ' Dotuiinjs Petro et imitatoribns ejns tantiim , ut aiunt ;
qui etiam auctorita- poten-

tibus utuntur in munimentum suae opinionis. Hoc enim dicunt Augustinum sensisse , gana;, et

ubi superius ' ait : « Remissionem peccatorum , vel per seipsum facit Deus , vel per co- 'gXlio.

lumba; membra. » Dicit etiam idem « peccata dimitti, vel teneri a sanctis. » Idem sujie?'

Exodum , ubi de lamina aurea legitur ' : Erat (a) autem lamma aurea semper in
fronte sacerdotis : « Hsec, iuquit *, significat fiduciam bonae vits : quam qui vere
perfecteque non significatione , sed veritate sacerdos °
habet , solus potest auferre pec-

cata. » Item Gregorius ^

: « Illi soli habent in hac carne positi potestatem ligandi et

solvendi , sicut sancti apostoli, qui illorum exempla simul cum doctrina tenent. » Item

ex dictis Origenis : « Hsec potestas soli Petro concessa est, et imitatoribus Petri. Nam
quicumque vestigia Petri imifantur ,
habent recte ligandi et solvendi potestatem. » His
aliisque testimoniis innituntur ,
qui asserunt potestatem ligandi ac solvendi illis solis

concessam sacerdotibus ,
qui vita et doctrina pollent sicut apostoli.
Aliis autem videtur quod ,
et mihi placere fateor ,
cunctis sacerdotibus hanc clavem Aiiorum

dari , scilicet ligandi et solvendi ; sed non eam recte ac digne habent, nisi qui vitam et ^erior.""

doctrinam apostolicam servant. Nec praemissae auctoritates raalos sacerdotes hanc potes-
tatem negant habere ; sed illos solos digne ac recte hac potestate uti significant ,
qui
praediti sunt vita et doctrina apostolica ,
quia soli ipsorum apostolorum imitatores digne
recteque possunt ligare et solvere. Etper Dominuni tantum , vel per sanctos, in quibus

habitat Spiritus sanctus ,

digne et recte fit remissio vel retentio peccatorum. Fit tamen
et per illos qui sancti non sunt , sed non digne vel recte : dat enim Deus benedictionem
digne poscenti , etiam per indignum mini.strum. Quod vero hanc potestatem habeant
omnes sacerdotes, Hieronymus testatur super illum locumEvangelii, ubi Dominus dicit

Petro : Tibi dabo claves regni coelorum. « Habent enim , inquit , eamdem judiciariam
potestatem alii apostoli : habet et omnis Ecclesia in episcopis et presbyteris. Sed ideo
Petrus eam specialiter accepit , ut omnes intelligant quod quicumque ab unitate fidei

et societate Ecclesiae se separaverit , nec a peccatis solvi, nec coelum potest ingredi. »
Item ,
quod sacerdos, etiamsi malus sit ,
gratiam tamen transfundit pro suae dignitatis
officio , Augustinus ' ostendit dicens : « Dictum est a Domino in Numeris ad Moysen ,

et Aaron sacerdotes ' : Vos ponite notnen meum super filios Israel, et ego Dominus be-

nedicam eos ; ut gratiam traditio per ministerium ordinati transfundant hominibus

nec voluntas sacerdotum obesse , vel prodesse possit , sed meritum benedictionem
poscentis. » Quanta autem sit dignitas sacerdotalis ordinis, hinc advertamus. Dictum est

de nequissimo Caipha inter caetera ^ ; Hoc autem a semetipso non dixit ; sed cum
esset pontifex anni illius ,
prophetavit : per quod ostenditur, spiritum gratiarum
non personam sequi digni , vel indigni , sed ordinem traditionis : ut quamvis aliquis
boni meriti sit , non tamen possit benedicere, nisi fuerit ordinatus , ut officiis ministe-
rium exhibeat ; Dei autem est effectum tribuere benedictionis. » Hinc evidenter osten-
ditur , ordinem non privari potestate tribuendi gratiam ob ministri indignitatem. Huic

' Matth., XVJ, 19. — ' Dist. xvli, p. I. — ' Exod., xxviii, 3S. —
' Aug., Qucest. in Exod., c. cxx. ' Loquitur —
de Christo. ' Greg.,
— m Evang. hom. xxvi. — ' Imo auctor Qucest. ex vet. Testam.,
q. xi. ' Num., vi, 27. —
— *Joan., XI, 51.

(a) Vulg. Erit.

 ,,
,:

36 SENTKMIAUUM LIB. IV.

tamt-n Auf^ustini sentenlia! vidt* tur obviure i\n(u\ ait Esychius '
: u Sacerdotes , iuquit

non propria virttile Lenedicuut ; aed i|uia fipiuraia Cliristi giTiint , et piopter euui
qui iii ipsis est ,
pltMiiluilinein lieiiedictionis tribuiint.non soUiinis, qui Kuceidolium
siii titus t.'st, s»'il (piicuiuque Clirisliiiu iii .seipso hahet, et ejus (if,'uram geiit per conver-

sationem bonuui , sicut Moyses , idoneus esl ut benedictionein priestet. » Etxe bic babcs
quod non soluiu sucerdos , sed oninis in (juo Christus huliital , beiiedictioriein praislat.

Sed alia est benedictio , ([uae solis sacerdotibus congruit; alia quae ab oninibus boiiis
couimuuiter exbibelur. Deuiqiie ilii sacerdot(>s , in quibiis Cbristus habitat , bene-
dictionis pleuitiidiueiu tribuere dicuutiir : non quia ^iii illi traiisfundant gratiam

sed quia illi soli licite et digne id agiint. Nec subdito» mula vita sacerdotis laeditjsi

bona faciunt qua; ille dicit. Unde Gregorius '

: a Mulli dum plus vitam sacerdotuin

quam suam discutiuut : in erroris foveam dilabuntur : ininus considerantes, quod non
eos vitu sucerdotuui kcdent , si bninilitiH' bonis sacerdotuiu admonitiouibus aurem ac-
commodarent. »

Dehoc Pra;misscE vero sententia;, qua dicitur etiam per mali sacerdotis ministerium Irans-

Krlpi^uni fundi gratiam bcnedictionis , vidctur obviare ,

qiiod Duminus per Malachiam Prophe-
"""""'
lacbia
tam malis saceidolibus connuiualur
:
'
: Maledicam bmedictionihus veslris. Et alibi*:
Maiedi-
y^ ^y^ ^,^j ^ii;ificant unimas (jiue non vivunt , et mortificant animas ,
qua:nonmo-
nediciio-
riuntuv. Si enira maledicit Dominus benedictionibus eoruin , et si anima; fiuas vivificant
uibus ... .

Sed
. .

TMiris. non vivunt quomodo per eos ,

gratia benedictionis transfundilur? illud capituluui

Maledicam, tW-., quidam referunt ad ha^reticos, qui ab Ecclesia pra;cisi sunt ; et ad

excommunicafos ,
quorum benedictiones tiunt maledictioiies his, qui eorum sequuntur
errores. IUud vero alterum , scilicet : Vivificans , etc, super omnes illos sacerdotes

exponunt , qui absque clave scientise , et forma bonae vitae praesumunt ligare vel solvere.
Sed nuUus officio sacerdotis uti debet, nisi immunis sit ab illis quae in aliis judical :

alioquin seipsum condemnat '.

Quaiis Qualem aulem oporloat esse ,

qui aliorum judex constituitur, Augustinus ' describit,

«st^u'- it^ dicens : « Sacerdos cui omuis offertur peccator , anle quem statuitur omnis lan-

o'^'*^ > '^ nullo eorum sit judicandus, quae in alio judicare est proniptus. Judicans enim
ifast^cui'

armm, qui est judicandus , condemnat seipsum, Cognoscat ergo se, et purget in se

quod alios videt sibi oiferre ; caveat ut a se projecerit ,

quidquid in alio daranosum
repererit. Animadvertat quod ' qui sine peccato est, primus in illam lapidem mitlat.

Ideo enira liberavit peccatricem ,

quia non erat qiii juste projiceret lapidem. Quomodo
lapidaret, qui se lapidandum cognosceret ? Nullus enim erat sine peccato , in quo intel-

ligitur omnes crimine fuisse reos. Nam venialia remittebantur per caeremonias. Si quod
ergo in eis peccatum erat, criminale erat. In boc ergo patentissimum est, crimen sacer-
dotum esse detestabile, qui non prius se judicant, antequam alios alligent. Caveat
spiritualis judex , ut sicut non commisit crimen nequitiae , ita non careat muuere scien-

tiae. Oportet ut sciat cognoscere, quidquid debet judicare. Judiciaria enim potestas hoc
postulat, ut quod debet judicare , discernat. Diligens ergo investigator sapienter inter-

' HesycU., super Levit., lib. 11, c. ix. — - (ireg., et habetur, disl. l, q. i, c. MuHi saeculurium. — ' Malach.,
n, 2. — * Kiech., xiii, 9. — ' Rom., w, 1. — « Imo auclor lib. de ver. et fals. Pomit., c. x.\, n. 36. — '^
Joan.,
VIII, 7.
 ; :

DISTINCT. XIX. 37
roget a peccatore ,
quod forsitan ignorat , vel verecundia velit occultare. Cognito vero
crimine , varietates ejus non dubitet invesligare , el locum , et tempus , et caetera (a)
;

quibus cognilis, adsit benevolus [b) paratus erigere, et secum onns poitare : habeat dul-
cedineui in affectione, discretionem in varietate, doceat perseverantiam , caveat ne
corruat , nejuste perdat judiciariam potestatem. Etsi enim pcenitentia possit ei acqiii-

reregratiam, non tamen mox restituit in potestatem primam. Licet enim Petrus post
lapsum restitutus fuerit , et sa-pe lapsis sacerdotibus reddita sit dignitatis potestas , non
tamen est necesse ut omnibus concedatur quasi tx auctoritate. Invenilur auctoritas quise

concedit, et quasi imperat. lavenitur auctoritas alia quae non concedit, sed vetat. Quae
Scripturae non repugnant, sed concordant. Cum enim tot sint (c) qui labuntur, ut pristi-
nam dignitatem ex auctoritate defendant, et quasi ausum peccandi sibi faciant , reci-
denda est spes ista. Si vero locus est , ubi ista non concuriant , restitui possunt ,
qni
peccant. » Ex his satis perpenditur ,
qualis debeat esse sacerdos qui alios ligat et solvit
discretus scilicet, et justus; alioquin mortificat ^ajpe animas ,
quse non moriuntur; et

vivificat ,
quse non vivunt ; et ita incidit in maledictionis judicium. Illud autem Mala-
chiae, scilicet : Maledicam benedictionibus vestris ; sive super haereticos tantum et

escommunicatos , sive super omnes sacerdotes, qui vita et scieutia carentes benedicere
preesumunt , dictum accipiatur, sic intelligi potest '
: Maledicam benedictionibus
vestris, id est , his quae in eis benedictionibus possidetis ;
quia faciam ea cedere vobis
in maledictionem, non benedictionem. Quia etsi benedicunt sanctis, non hoc faciunt
ex vero corde ; et ideo eorum benedictio eis vertitur in maledictionem. Yel maledicam
benedictionibus vestris, id est ,
quod a vobis benedicitur , me eiit maledictum
a ;
quia
benedicunt inique agentibus , adulanturque peccantibus , dummodo divites sint.

EXPOSITIO TEXTUS. ^^ "**'** placere, etc. ;

in tertia vero ipsam de-
fendit a quibusdam, quae videntur ipsam os-
Postqiiam ostensum esi, quse sint ciaves
apostoiiceB , etc.
tendere falsam, ibi : Pmmissw vero senten-
tice, qua dicitur , etc.

Supra determinavit Magister clavium DUB. I.

usum et substantiam ; hic determinat quan-

Sed cum esset pontifex anni illius.
DiTisio. do istae claves , et quibus dantur. Et habet
haec pars duas in prima ostendit, quod cla-
: Videtur dicere falsum, quia, sicut pafet ex
vis scientiae non datur ignorantibus et in- textu , ipse dixit animo interQciendi Chri-
sciis; in secunda quaeritur utrum potestas stum : ergo peccavit dicendo, non prophe-
ligandi et solvendi competat malis, ibi : tavit. Item tam ipse, quam Judaei intellexe-

Cumquejam constet non omnes, etc. Et haec runt de salute corporali : consta!)s est autem
secunda pars habet tres: in prima ponit et illud fuisse falsum.

innuit opinionem falsam, imo haeresim , Resp. Dicendum quod in prophetatione

quod claves in illis solis sunt, qui habent illa duo est considerare, scilicet verbum

doctrinam , et vitam apostolorum servant cogitationis interioris verbum exterioris, et

in secunda ponit opinionem veram , quod hominis. In verbo autem ipso interiori est
sint in quolibet sacerdote, et respondet falsae, considerare duo, scilicet ipsius immissio-
et mnmi ea.m M : Aliisautemvidetur,quod
' ^
,,
add. cum
, ,,
auctoiv hbri
. ,
ile ver. eifals. Pimil. quae supra
,f,nj
' Ita Hieron., in iialach., c. ll, 2. — (a) Cat. edit. dixjmus. — (6) Edit. Ven. benevolens. (c) suut. —
 ,: ,

38 SENTKNTIARUM UU. IV.

iitttu, vhI iDitpiratiuiitiin , t^t [umI iiiiiaiKsio- quia in quo allerum judicut, seipsum coii-
iieai , verbi iinmisiii tliJuJicationeui, (iiiai demnat. (jiiod objiciturde veniali, non va-
fiiit ab iiitt^liettu (!iii[»ha!. Kt tuiii verliiiiu let , (|nia iioii cst ibi Jiidiriiim. (Jiiod oliji-

hdberet iluplieeiii iiitellectuiii, .M-ilicet car- cilur, (juod facilijiiod debet, dicendum quoil
nuiein, et spiritudlem , Spiritus suuetiiii veruiu eHl, sed non omni modo quo debut.
imiuisit secuuilum intellectum spirituu- Uuod objicitur i{uod fructuo.sa est, dicen-
lem , et ipst! iutellexit secuudum carna- dum quod veriim est suscipienti ; sed dam-
lem. Et secuiulum hunc duplicem iutel- nosa est alisolventi , sive adiiiiiiislrauti

lectum verbum exterius duplicem facit in- propter contemptum sacramenti.

telligeiitiam in auditoribus : uuain cariia-
DUU. ui.
lem in Judifis , et aliaiu spiritualem iu
Christianis : et secundum primum iiitellec- JudicauH uuini alium, qm est judicanduB, condemuut
Beipsum.
tum non fuit verbum prophetationis, sed
conspiratio, et sic intellexerunt .ludaii con- . Ponatur ergo hic ,
quod sacerdos cognos-
spiratores ; secniuluin vero secuuduin inbd- cat parochianam suam, vel, ut dicatur hone.s-

lectura verbum fuit veriiiu , et prophetia tius, furetur cum parochianis suis res aii-
fHcla fuit Cliristianis : unde piophetavit nes- (luas, utrum p(jssit eos absolvere : et quod
ciens qiiid diceiet (luaiituin ad veruin intel- sic, videtur, quia iu quocumque peccato
lectum, secundum quem iiispiratum fueiat existit, absolvit de facto : ergo videtur quod
verbum. Et secundum dupiicem intelliictum de tali possit eos absolvere. Sed contra fioc

dicitur verbum illud fuisse factum Spirilus estj quia non potest esse idem in eadem
sancti, vel malse voluntatis ipsius poiitificis. causa judex, et reus: et hoc patet : ergo si

talis sacerdos reus est, judex esse non po-

ULU. u. test.

Sed nullus ulQcio sacerdotis uti dcbet, uisi iuiniuiiis Resp. Dicendurn est, quod non video quare
sit ab illis, etc.
non possit absolvere. Esto enim quod ali-

Contra: Quia secundum hoc^ cum nnllus quis det malum consihum , utpote de homi-
sit qui careat venialibus, uullus deberet ab cidio faciendo, iion video quare ille idem non
eis absolvi. Si tu dicas quod intelligit de possit poenitenti dare bonum. Verumtamen
mortahbus, contra: Sacerdotem, qui habet neutri credere est tutum non ipsi absol-
:

curam animarum, contingit peccare morta- venti, quia videtur in eo manifesta prce-
liter j et tamen teuetur poenitentes audire et :
sumptio ; non ipsipoenitenti, quia videtur in
nullus peccat faciendo illud ad quod tenetur eo iiiinus vera contrilio, et peccati detestatio,
ergo non peccat mortaliter. Item absolutio dum non vult detegere nisi noscenti. Unde
fructuosa et ulilis fieri potest sine gratia si sacerdos nolit eum licentiare, debet supe-
gratum faciente : ergo non oportet quod sit riorem adire. Vel si ille non habeat superio-

in gratia, nec tenetur, ex quo habet suum rem , vel non veHt ad eum ire, potest ab illo
efTectum. absolutionem recipere, quiarevera ab.solvit,

Resp. Dicendum quod absolverehominem si contritio adest ; sed si ulterius ad majo-

a uiortali, hoc est judicaie homiuem iu con- rern certitudinem vult alii sacerdoti pecca-
spectu Dei secundum autem omne fonim
: tum detegere bonum est et hoc
, ; dico ad
nullus digne judex est, qui reus est^ et in majorem securitatem habendam.
eadem damnatione : ideo dico quod sacerdos,
DUB. IV.
(juando absolvit pcenitentem , tenetur de
Ideo enim liberavit peccatricem, etc,
culpa sua pcenitere ; alioquin indigne sacra-
mentum ministrat : ideo graviter peccat Contra: Secundum hoc videtur quod illa
 ,, ,:

DISTINCT. XIX. 39

peccatrix non fuit liberata ex misericordia, catorum runiinatione freiiuenter foetor ori-

sed quia non aderat humaua justitia. It(im tur concupiscentise iii quserente, et gene-
esto quod prselatus sit malus, qusero a te ratur cognitio mali in audiente : propter
utrum teneatur subditos corrigere constans : quod etiain frequenter contingit eum titil-

est quod non est absolutus a tentione ergo : lari ad sciendum scientia experientiae : er-
si facit hoc, non peccat ex hoc. jo, etc.

Resp. Dicendum quod duplex est correc- Resp. Dicendum quod absque dubio opor-
tio : una per modum increpationis et argui- tet ipsum confessorem diligentem esse in
tionis, et talis arguit per modum superioris; investigando. Et ratio hujus est ,
quoniam
et qui sic arguit alium, peccat, quia quod ipse judex est: et judex diiigenter inquirere
facit , non ut debet, facit. Sed si interior sit debet causae veritatem, maxime quando du-
mahtia ,
peccat superbiendo ; si exterior ,
bia apparet , secundum quod dicit Job '

peccat scandalizando : et ideo ad hoc quod Cuusam, quam nesciebam, diliijentissime

licite corrigat, tenetur primo de ociilo suo investigabam. \a taliblis autem inquisitio-
trabem ejicere ; alioquin ordinem correc- nibus cavenda est superflua curiositas, et
tionis pervertit. Alia est correctio per mo- negligentia. Quaedam enim sunt, quae non
dum supphcationis et admonitionis : et hsec debet inquirere in speciali confessor, sicut
potest esse bonorum , et etiam malorum : sunt peccata inconsueta, et enormia, et con-
ipse autem loquitur de prima, non de se-
et tra naturam, et detalibus intelligiturillud':
cunda. Quod objicitur de muhere, patet, Investigator malorum opprimetur ab eis. Et
quia ille modus corripiendi erat per vindic- ratio hujus est, quia frequenter addiscit
tam Quod objicitur « Ideo liberavit, » etc,
: : poenitens quod non noverat : et contingit
dicendum quod Ideo non dicit finem , quia ipsum confessorem in tahbus concuti : et

ille fuit suce misericordiae abundantia ; sed ideo non debet taUa quaerere , nisi in gene-
potiusviam et modum ad ipsam liberandam rali, et quasi de longinquo per quasdam
insinuat.De correctioue vero fraterna hoc circumlocutiones, ut, si fecit qui confitetur,
uotandum, quod tunc tenetur homo corri- intelligat; si non fecit, non addiscat. Item
pere, quando videt fratrem graviter peccare, hujus rei significatio est Judith, ubi di-

et credit proliabiliter quod debeat prodesse cit [h) '

: Vos autem nolo, utscrutemini actutn
et non obesse : hoc tamen cavendum , ne meum. Judith Confessio interpretatur ; et

quis formet sibi conscientiam stultam ex hoc dicit sacerdotibus , reprimens curiosam
modica conjectura. inquisitionem ; et ideo quia a longinquo de-
bet esse, dicitur in Job " : Obstetricante manu
DUB. V.
eductus est coluber tortuosus. Aha vero sunt
Diligens ergo invesUgator, etc.
inquirenda, scilicet transgressio decem prae-

Ex hoc videtur quod ad confessorem per- ceptorum , commissio septem capitalium

tinet perscrutari conscientiam alienam. Sed abusio quinque sensuum ; et de his potest
contrarium habetur in Psalmo *
: Scrutati qucErere, quando videt negligentem, vel

sunt, inquit, iniquitates : defecerimt scru- ignorantem esse ipsum pcenitentem. Hoc
tantes scrutinio. Iteni in Deuteronomio ^ : autem semper est attendendum, ut inquisitio
Cum repetis («) aproximo tuo rem aliquam conferat statui pceniteutis. Ideo dicitur ' :

quam tibidebet, noningrediaris domum. Er- Justus in principio accusator est sui : venit
go non videtur quod homo interhis debeat ad amicus ejus, et investigavit eum. Et cum
secreta cordis ingredi. Item ex horum pec- magna prudentia oportet hoc facere : et ideo

'
Psal. Lxiil, 7. — s Deut., xxiv, lO. — ^Job, xxix, 16. — ' Prov., XI, 27. — 5 JuditJi., VIII, 33. — » Job,
(a) Vulg. repetes,— (6) Edit. Ven. dicitur. XXVI, 13. — ' Prov., xvni, 17.
 :: :

iO SKNTENTIARIIM LIB. IT.

iiwnsse P8t ronfpfisores esfw discretoH. IIii-

i\f ' : Sapfpnt aihi videtur rir divcg patqtfr , .ARTICULUS L

autfin priulens eum nrrntaliitur.

Ad intelligentiaiii liiijus partis, iii qiia

IllIB. VI. Ma-isitT deterininat qiiibiis danliir c|,iveK,

rnm fiiiiii lul rijnl fiui lubuDttir, nl |iri»liii;iiii et qiiando, Iria qiiii-runtur : priiiio quatritiir
'liKnilateai, elc-
qiiibus daiitiir i-Iave8; secundo quatriliir

Videhir ma[« dicere, quia (leferendum etst quando; terlio, siiper quos, vel iii quos mi-
multitiiilini ; et ubi miiltitudo est in caiisa, nislri per claves possunf. Ilirca primum
oportet riKori detrahere; ergo magis resti- qii.eriiiitur diio : piimo qiia-ritiir iitriim

tuendi .sunt in gradum pristinum, quam si clave» datjB sint sacerdoti legali, an soli sa-

paufi essent. Contra: Jus dieitt-os esse amo- cerdoti evaiigelico; seciiiido, utriim in po-

vendos: erp;o qui restituit, facit contrajus: testate claviiim communicet bonus minister
erpo agit injuste. cum raalo ministro.
Resp. Dicendum quod in talibu.s quando
crimen p:rave est, vel enorme, amotio .sacer- QU^STIO I.

dotum ab officio est de tequitati^ jiiris et

An sacerdos legalis luibuerit clave» '.

rigore, sed restitutio est de juris relaxa-

tione. In relaxatione autem , ad hoc quod Utruin .sacerdos legalis hahucrit claves; a.i opp.

flat, consideranda est, in eo qui facit, po- et quod sic, videtur : i . quia sicut legis pcriti

tentia, ut sit talis qui supra jus possit, ct instituti fuerunt ail populum doccndum, ita

non sit illi juri sulijectus ; et in eo cui fit, sit sacerdotes ad sanctificandum, sicut patet per
causa idonea, scilicet necessitas, vel uUlitas totum Leviticum, et in Exodo : sed legis-
ahoquin noii dispensatio, sed dissipatio de- periti in Veteri Testamento acceperunt cla-

bet dici. Et quoniam dominus Papa non est vem scientiae ad peragendum suum officium ;
subjectus con.stitutionibus patrum, sed super ergo et pari ratione sacerdoles legales ad
omnes est , ideo potest in eis dispensare ; et suum. Minor patet per hoc quod dicitur •

tunc bene facit, quando necessilas, vel uti- Vce vobis legifiperitis, vce qui tulistis clavem
litas hoc requirit. In mandalis vero decalogi scientice, etc
nullo modo potest, quia ipse est subjeotus 2. Item clavis est sequela ordinis sacerdo-
eis; ideo dispensatio ita consuevit diffiniri talis, sicut melius jam patebit' : sed sacer-

Dispeu- " Rispensatio est juris relaxatio, facta cum dos legalis habuit ordinem et pontificatum,
saiioquid
,»aus3e cognitione ab eo, qui habet jus dis- secundum quod patet^ : IVefi quisquam sibi
pensandi. » Unde dispensare dicitur, quasi sumit honorem sed qui vocatur a Dco tan-
,

diversa pensare; et ideo in eis, quae statum quam Aaron : ergo cum habuerit principale,
Ecdesiae decolorant, dispensandum non est, videtur quod etiam habuit annexum.
et cum eis qui nituntur jus infringere : et 3. Item clavis est auctoritas di.scemendi,
hoc est quando multis conceiitur, quod etligandi, et solvendi, faeiendo reconcilia-
paucis esset concedendum et quando sic ; tionem peccatoris cum Ecclesia : .sed hoc
accipitxu-, non quia (a) fit sibi de gratia, sed totum fuit in sacerdote summo in Veteri
tanquam si esset de jure communi ; et in ta- Testaraento, quia ad ipsum pertinebat lepro-
libus loquitur auctoritas prius posita. sum judicare et expiare, sicut dicitiir in Le-
vitico' : ergo habuit clavem. Si tu dicas,
' Prov., xxviii, 1 1,— 2C/. Alex. Alens., p. IV, q.\x,
membr. 6, art. 2; S. Thom., in Sup/)/. p. III,
q. X!X, art. i; et IV 6ent.,
dist. xix, q. i, art. 1, q. i; dist. XIX, q. I
; Oabr. Biel., IV Sent., dist. xix, q. I.

Richard., IV Stmt., dist. xix, q. i ; Steph. Brulef., — *Litc., XI, 4f'i, 52. — Art. seq. —
• » Hebr., v, 4. —
IV Seni., dist. six, ij, i; Pelrns de Taraat., IV ^enl., * Levit., XIV, .'i et seq. — Al. dfest.
(a) qiiia.
 ;:

DIST. XIX. ART . I. QVMST I. U

quod illa erat potestas carnalis, sicut expia- et hoc quidem hahent a Christi passione cla-
tio, et ipsa lepra ; contra : A lepra non potuit ves in nova lege : et per hoc respondetur
mundare corporaliter ergo si expiabat ali- : secundum illos ad objecta utriusque parUs,
quo modo per aspersionem, sicutibi ponitur, ut patet intuenti. AUa opinio cst (ut credol opinio
'""°''""'
expiatio illa erat spiritualis. probabiUor, quod potestas clavium proprie
dam. Contra : Claves sacerdotales sunt ad ape- est sacerdotis evangeUci ; nec in lege veteri
riendum regnum cwlorum sed regnum : fuit inchoata, sed magis figurata : et illud

ccelorum non fuit apertum ante mortem apparet clarius, si respiciatur ipsius essentia,
Christi : ergo claves ante mortem Christi et origo, et flnis. Clavis enim potestas spiri-
fabricatae non fuerunt : ergo nec aliquis eas tuaUs est, quae est aUquid datum animse in

potuit habere ante. sigillatione, qua sigillatur charactere sacer-

Item per claves istas spirituales reconci- dotaU quoniam lex iUa non spirituaUs,
: et

Uatur peccator, dum solvitur et ligatur : sed sed carnalis dicitur, ideo non competehat ei,
reconciliatio fieri non potuit nisi per media- sed novae, quse est lex spiritus. SimiUter
torem : roediator autem unus tantum est, patet hoc, si respiciatur clavis origo. Cum
scilicet Christus Dominus : ergo ante adven- enim triplex sit clavis (ut in praecedentibus*
tum ipsius haberi non potuerunt. visum est), sciU<"et aucloritatis, exceUentiae,
Item iex Moysi carnalis ' dicitur ab Apo- et ministerii, clavis ministerii descendit a

stolo, et occidens- : sed ista potestas est clave auctoritatis mediante clave exceUentiae
spiritualis, et ad vivificandum , vel ad pro- quoniam etsi Deus per se delet culpam, et

ficiendum in vita : ergo talis potestas cla- sacerdos aUquam pcenae partem; Christus
viura nuUo modo legi ilU competebat. tamen fuit, qui solvit debitum in passione
sua, solvit, inquam, debitum Adae; ettan-

CONCLUSIO. tum superabundavit ,

quod ministris com-
municavit virtutem solvendi a pcena. Simi-
SacerdoH legali non sunt datcs claves, sed tantum
Uter patet, si respiciatur finis, quoniam clavis
evangelico sacerdoti sunt concessce.
ad aperiendum est per reconciUationem : et

pinio
Resp. ad arg. Dicendum quod aUqui doc- quoniam in reconciUatione iUa mediator est
orum.;
tores dicere voluerunt quod potestas clavis
,
homo, qui tenet locum Dei, ex tunc potuit,
fuit in lege Moysi , et est in lege gratiae, sed et debuit dari clavis , ex quo Deus factus est
differenter, quia ibi fuit imperfecte et semi- homo, ut nos divinitatis suae tribueret esse
plene, hic autem perfecte : ut sicut illa fuit participes, et ex quo pretium reconciUationis
imperfecta lex, et hsec perfecta, et hsec addit fusum est hoc debuit esse in nova leg6
: et :

supra illam , sic clavis ad clavem ; et sicut et ideo primo dictum est Petro ^ Tibi dabo :

poenitentia inchoavit in Veteri Testamento, claves, quasi ante datae non fuissent. Conce-
et fuit ibi , ita et clavis, secundum cujus ar- dendae. sunt igitur raliones probantes, quod
bitrium consummatur pcenitentia. Et hoc solus sacerdos evangelicus habet claves.
nituntur ostendere per hoc quod sacerdoti- 1. Ad illud ergo quod objicitur de clave
bus commissum fuit, ut peccantibus per scientiae, dicendum quod iila clavis scientiae

ignorantiam sacerdos imponeret pcenam dicitur clavis aUa, quam ista, quia iUa fuit

juxta mensuram delicti, sicut dicitur in ad docendum ea quae juris erant et legis

Deiiteronomio et Levitico '

: et illud fuit haec autem ordinatur ad dirigendum clavem
quoddam Ugare ad pcenam non tamen per- : potentiae Ugandi et solvendi a poena et ita :

fectam habuerunt potestatem quia non po- ,

haec aperit ccelum, sed il!a aperiebat , id est

terant absolvere remittendo partem poenae :

2; Levit., v. 18. - * Supr., dist. xviii, p. I, art. I

,
' Hehr., vii, 16. — ' II Cor., iu, 6. — ^
Deut., xxv, q. I. — » Matth., XVI, 19.
 :
, ,:

a SENTKNTIARUM LIB. IV.

adituiu |tra)i>urabat uil Mieuduin. Li^x auteui el ejus iuiitaloreK. Ad hujus autein couflr-

uiiva cuuunuuiiat cuiu veteri iii sc-i»iiilia luatioueiu adduiitur verbiuu Augiistiui',
(|uia utrunun lex iluctit , liet-t liic clariu'» a[if- quodditilur .^upnr iilud : Tibi tlalnj: u Sicut

riuulur luysteriu legiii el pruphetaruiu. Sud dictiiiu e.>l J udai ' : Pauperes nemper vobincuni
iu rtsiluuilaiilia et copia i^tdlia:, et Hpiritiiuli- hubfbitis, i:U-., gereiiti lyiiiiiii nialoruiu; sir

tate pute8lat s dillerebaut : et ideu uuii vulet dirliuu est Petro : Tibi tlabo daves, gereuti

iilud. typuiu bouorum. « Ergo, «tc.

'2. Ad iUud quoil objicitur, quod est tiequela 2. Iteiu , ubi primo dat^fi suiit bas clavcs ,

ordiiiirt, iliceiidiiiii quod, sicut iu l»^ge vcti^ri dicitur' : Accifiite Siiiritum sanctum : quo-
nou fuit clavis vera, sed tiguralis; ila eliain ruM rimiseritis peccata , elc. : ergo, si aule
et ordo. Et hoc palet, quia verus ordo est douationem potestatis dedit Spiritum sunc-
qui veram otlert lio.stiani, et sucrihciusii Dco tum ; <iui uon habenl Spiritum sanctuiii

aceeptuui : et hoc est iu uovo testameuto, uon habent potestatem clavium sed : luali

ubi ollertur vera Christi curo. In lege vero uou liabeut Spirituui sanctum ergo : , etc.

veteri ollerebatur caro bovis, vel agni, qui In hujus autem conlirmationem adducilur
erat hujus signuni. Glossa .\ugustiiii ibidein * : « Ecce charitas
3. Ad illiid quod objicitur, quod habuerunt quae dillundilur per Spiiituui sanctum in
discerneudi auctoritateni, et simiiiter expiau- cordibus eorum, in quibus etiam peccata di-

di, diceudum quod illud erat carnale, non mittit : » sed soli boni habeut charitatein :

spirituale. Uuodobjicit, (|uoduonmundabant ergo , etc. Ad hoc eliaiii sunt multm aucto-
immundiliaui carnis, dicendum quod expia- ritates in littera.

tio, et illa sanctilicatio proprie non erat car- 3. Item hoc videtur ratioue , quia bonus
naUs, nec spiritu;vlis, sed tiguralis : uude non distribulor niiHi dat aliiiuaiu poleiitiam dis-

fiebat ad munditiam carnis vel spiritus con- tribuendi ,

qui est omnino indignus : sed

ferendam, sed polius ad signandam mundi- peccator in peccato existens iiidigims est tam
tiam spiritualem. Dicitur tamen carnahs, nobili potestate, scilicet solveudi et ligandi

pro eo (juod de munditia carnis cerlificabat hoc apertum est , et Deus hoc scit , et ipse

aucloritate et judicio sacerdotis. est qiii hauc potestatem tribuit : ergo aut
male donat dona sna, aut talis non habet
QUJISTIO II.
potestatem.
4. Item stultus esset rex qui clavem ca-
An malus sacerdos commmicet cum bono in mera; suae committeret inimico suo : si ergo
potestate clavis '.
peccator inimicus Christi est , cum Christus

Ad upp. Utrum malus sacerdos communicet cuni nihil stulte agat, peccatoribus clavem came-
bono in potestate clavis, an sit in solo bono; rai suae nou committit : sed haec est clavis

et quod »it tantum in bono, videtur : 1 . In do- cceli : ergo , etc.

natione sive promissione clavium, quae facta Contra Dicit Dominus discipuUs suis ' Su-
: :

est Petro, primo commendatus est Petrus - per cathedram Moysi sedenint scribce etpha-
Beatus es, Simon, etc. Et post : Ego dico riscci ; qucecumque dixerint vobis, servate et

tibi, etc. Ergo videtur, quod si omnibus facite : consians est quod Dominus loijuitur

datae sunt in Petro, et datse sunt Petro ra- de malis, sicut ibidem patet, et ilUs dicit

tione fidelis et bonae confessionis, quod ad reverentiam exhibendam , et obedientiam ;

illos solos descendat, qui sunt Pelro similes, vuU ergo Dominus eliam pralatis maUs sub-
1
Cf. Alex. Alens., p. IV, q. xx, meinbr. 7, art. 1
— > Matih., xvi, 18 et seq. — » Aug., Enan: in Psal.
S.Thom., inSuppl. p. III, q. xix, art. 5; Richardus, IV
;

r.viii, u. 1, quod sensmn. — Matth., xxvi, 11.

• —
Sent., dist. xxi, q. ii ; Sleph. Brulef., IV Sent., dist.
» Joan., XX, 23. — ' Aug., in Joan., tract. cxxi, n.
XIX, q. u; Pelrus de Tarant., IV Sent., daU xix, q, lu — ' Matth., xxui, 2.
.
 ; ,,, ,

DIST. XIX. ART. I. QU.EST. II. 43

esse boiios subditos ; si ergo potestas prae- de collatione clavis alicui quantum ad ea quae
lationis in novo testamento in potestate cla- simt de necessitate , et quantum ad ea quae
vium consistit , ergo Dominus vult hanc po- sunt de idoneitate. Si loquamur quantum
testatem malis communicare. ad ea quae sunt de necessitate , sic ad esse
Item , sicut clavis ligandi et solvendi est clavis sufficit donum Spiritus sancti secun-
a Deo , ita et clavis scientiae est a Deo : sed dum gratiam gratis datam : haec autem in-
Dominus clavem scicntiae legisperitis de;lit fallibiliter et secundura divin^m institutio-

qui mali erant , et etiam male utebantur, ut nem datur omni suscipienti ordinis sacra-
dicitur ' in Luca : ergo nihil prohibet clavem mentum, sive sit bonus, sive sit malus.
istam malis tribui. Ratio autem hujus est quia donum gratiae ,

Item ratione videtur, quia gratia non gratis datae non repugnat iiiiquitati ,
quin
transfunditur ab uno homine in alterum ut , simul stet cum ea , sicut patet in scientia
in praecedentibus visum est ergo gratia : et aliis donis. Et rursus perversitas non re-
gratum faciens nihil facit ad hoc , quod in pugnat utilitati illius doni : sicut enim ma-
isto gratia fiat ergo nec ad hoc quod iste illi
: lus praedicator bene praedicat , et frequenter
regnum aperiat. fructificat, quod Dominus noluit
propter
Item nihil refert ad hoc quod aliquis cel- prohibere eum qui in nomine ejus ejiciebat
larii claves gerat debite , utrum ipse bibat daemonia, quamvis eum non sequeretur, quia
sed sufficit quod aliis administret ; ergo a hoc erat ad utilitatem aliorum ; sic quia bo-
simili videtur i|Uod in hoc nnllum praejudi- num illud gratiae gratis datae ordinatum est
cium generetur Ecclesiffi , si quis habet cla- ad utiUtatem communem ; et quamvis non
ves coeh , licet ipse non liabeat sensum gra- valeat accipienti , tamen valet aliis : ideo
tiae, et gustum. Dominus qui in distributione sacrameuto-
Item , si non habet tlavem uisi justus rum utilitatera coramunem considerat , et
cum nemo nec de se nec de alio sciat utrum , suam institutionem non retractat, malis con-
sit justus, nemo scit utrum solvat, vel liget, fert istam potentiam qui ordinati sunt se-
,

aut (a) utrum sit solutus vel ligatus ergo cundum Ecclesiae catholicae formam. Si ergo
dubitatio maxima et perplexitas in Ecclesia quantum ad id quod est de necessitate cla-
Dei relinquitur : quod est contra bonam in- vis sive quantum ad esse
, sive quantum ,

stitutionem Ecclesiae ,
quae debet esse fun- ad executionem , cum nihil exigatur ad hoc
data in fundamento veritatis aeternae. nisi ordo et jurisdictio , et hoc dicit donum
Item , si potestas clavis sequeretur sancti- gratiffi gratis datae tam in bonis quam in
,
,

tatem, cum tota die fiat transmutatio in malis est. Si autem loquamur quantum ad
sanctitate ,
quia ille qui est minus sanctus ea quae spectant ad idoneitatem ; cum ad de-
fit magis sanctus , et e converso ; modo sub- bitum usum officii concurrat meritum , et
ditus fieret prtelatus , modo praelatus subdi- auctoritas prailationis debeat esse cum sanc-
tus : ergo nuUa stabilitas esset in Ecclesia : titate , maxime tale officium et talis auctori-
quod abhorret fides recta. tas competit ei qui habet charitatem. Et hoc
patet, quia officium illud est officium me-
CONCLUSIO. diatoris et reconciliatoris : et cum auctoritas
ista sit judiciariae potestatis, et nullus sit
Tam mali quam boiii aacerdotes communicant in
bonus mediator, qui est inimicus ; nullus sit
clavium potestate, quia illce dicunt gratiam gra-
tis datam. bonus judex in ea causa in qua est reus :

oportet ipsum esse mundum et sanctum;

Resp. ad arg. Dicendum quod est loqui alioquin etsi sit minister, non tamen est ido-
' Luc, XI, 46, 52. (a) Ccei. edit, an.
 ; :

u SENTF.NTIARllM LIB. IV.

neutt , vel (Hgiius. His visis , facile «'st re- Item «uper illiid, Tihi dahodaves, Cilossa

spondert! ud objeitii. (loiicedKndit'. (Miiin sunt Hieronymi * : « llabent judieiariani potesta-

ralinnes pri>l)aiites rlavfs nAnn in lualis. tem omaes ajioslnli ; liabet etiam omiiis Kc-
1 et i. Ad uutloritateh aulein in opposi- desia in episcopisel pnisbyleris. » Sed omnis
tum dissolvtMiilas dici iK^test, qiiod loquun- episcopiis esl .sat^erdos : ergo, etc.

lur (juaiiturn ad idoiieitateai , non (luaatum Itein ratione videtur, quia potestas clavis

ad i!eres.sitateiii. Vel dicenduiu (|Uod , sicut ajiostolis data fuit, cum Dominus dixit :

supra' dictun» cst iii baptismo, (juod llde.s Qtiorum remiseritis peccata , etc. : ergo illis

et cliaritas Eccle.sia* opmatur iii baptismo solis a.ssigiiatur ha'c potcstas dari, quibus

collalo a malis , iiuiii confertur in fi»rma hjic verba dicuiitur : hasc autcm non dicuu-
EcclesisB ; sic in proi^osito est intellit^enduni. tur nisi solis saccrdotibns : ergo, clc.

3. Ad illud (iiiod objicitur de bono dispeu- Ilem omnis liabcns lianc potestatcm me-
satore, (juod non dut indigao ,
[(Otcst re- diator ti.st : et omais talis* constituitur in

s{K>nderi (juod Deus nou dat ei propter se, his quce sunt ad Deum ut , ofjerat dona et

sed proptertommunem quam- utilitatem : et sacrificia pro peccatis : ergo ad eum perti-

vis malus iion sit di;,'nus potest tamen esse ,

nct hau: potestas, ad quem pertinel sacrifl-

utilis ideo ci confert. Yel diceadum tjuod

:
cium offerre : et hoc jjerliaet in nova lege,
Deus hoc facit ad ostendendam abundantiam et veteri, ad solos sacerdotes : ergo, etc.
largitatis sua; ,
qua * solem suum oriri facit Coatra : i . Per Ilieronyinum : « Ostiarii ,
*<* "i

super bmos et malos. inter bonos et malos habentes judicium,

i. Ad illud quod objicitur de clave came- dignos recipiunt, et indignos despidunt. »

rae , dicendum quod si clavis talis esset na- Sed hoc est officium clavium, sicut patuit in
turse ,
quod nec aperiret , nec aperire posset praecedcntibus per Glossam : ergo, etc.
nisi amicis , secure posset talis clavis cuili- 2. Itera ratione videtur, quia si alicui

bet dari : talis autem est clavis coeli , ut pa- compctit dari claves, ei competit, qui habet
tet ex dictis in prsecedentibus. offlcium ostiarii : sed multo inferior sacer-
dotio est ordo ille, imo primus inter ordines

ergo tunc videtur ei dari potestas clavium.

AUTICULUS 11.
3. Item exteriora, quaj sunt in ordinibus,

Consequenter, quantum ad secundum ar- sunt signa interiorum et spiritualium, quo-

ticulum quaado daves ilentur

quairitur niara sacramentum est invisihilis gratia; vi-
,

et circa hoc duo qua;ruatur primo quaeri- :

sibilis forraa : ergo in illo ordine datur clavis

tur utrum claves dentur in ordine saccrdo- spiritualis interius, in quo datur clavis ma-
tali ; secundo, utrum contingat eas ab eodem terialis exterius : ergo cum iUe sit ordo
ordine separari. ostiariorum, patet, etc.
4. Item in orani ordine est aliqua potestas
QU.ESTIO 1.
spiritualis, et illa potestas ordinata est sub
An daves deutur in ordine sacerdotali '.
sacerdotali per modura ministerii in ordini-

F«ii(i«m. Circa quam ostenditur , quod in solo illo bus inferioribus : sed nos videraus in curia

ordine dentur : primo auctoritate Ambrosli regis, et aliis curiis, claves non dari princi-

in libro de Panitentia [a), loquentis de po- pibus et consiliariis , sed clientibus et rai-

testate ligandi et solvendi , ubi dicit ' : « Jus nistris : ergo videtur*quod magis competat
hoc solis est permissum sacerdotibus. » hanc clavem dari in Iraditione aliorum ordi-
Dist. I, ait. 2, q. I.
' ' Alatth., v, 4.'). ^ —
Cf. Men. — q. IV. — » Ambr., di; Pcenit., lib. I, c. II. 7.—
Alens., p. IV, q. sxn, memhr. 8, art. 1; S. Tbom.,
' Hieron., in Uatth c. XVI.— « Hebr,, v,
iu Sup. p. Ml,q. XIX, art. 3; Steph. Brulef., IV Seiit.,
diiiU xi.i, q. 111 ; Petrus de Tarant., IV Sent., dist. xix, (a) Cict. ciiit. l^aradiso.
 :
,

DIST. XIX. ART. II. QU^ST. 11. 45

num, quam sacerdotii, cum officium sacer- autem potestas jurisdictionis ad corripien-
dotis sit in prsesenlia Domini ministrare', et dum, in cujus signum baculus ei fradilur

iffisiio gratissimum ei sacrificium offerre. Juxta pastoralis.

"'''
hoc quseritur, ciim detur novus usus ligan- 1, 2 et 3. Ad illud ergo quod objicitur de
di, et solvendi in dignitate episcopali, cum ostiariis, quod liabent judiciam, dieendum

etiam ihi tradatur potestas et auctoritas pon- quod habere judicium et potestatem ad re-
tificalis, utrum tradatur ibi alia clavis. Quod peliendum et ad admittendum, estduplicifer
si verum esset, non e,rgo lanfum duae sunt vel ad ipsM sacramenfa ef eorum efficaciam
claves : quod est contra praedeterminata. ea quidem prout oporiet administrando et ,

hoc quidem spectat ad claves cceli, et hse

CONCLUSIO. sunt claves, de quibus loquimur; alia est
potestas admittendi et repellendi ad locum
In ordine sacerdotali clavium poteslas confertur :
vel ad loca sacrame/iturum, sicut est ecclesia,
ideo in episcopalu non dantur nova; claves , sed
et hsec spectat ad infimum ordinem : haec
receptanm ampliatio.
auteni non dicitur claviscoeli, sed niagis po-
Resp. ad arg. Dicendum ( sicut dicunt testas quajdam respeclu templi materialis :

Sancti, et hoc etiam irmuit ipse modus tra- et ideo magis potest dici clavis excubantium
dendi ordines) quod in ordine sacerdotali in custodiis sanctuarii. Et quamvis aliquo
clavium poteslas oonfertur. Hujus autem modo sit hsec potestas spiritualis, quia inest
ratio est instilutio divina. Institutionis au- ralione officii, et ordinat ad spiriluale; tamea
lem congruitatem videre possumus, quo- ex lioc non dicitur clavicularius coeli, nec
niam harum clavium conscrvator habet ostiarius. Et per hoc patenl duo sequentia
officium mediatoris^ et olficium reconcilia- de clavibus et ostiario, quia aliam potentiam
toris. Mediator autem est inter Deum et ho- siguant, non illam quae praedicta est, et de
minem; reconciliator vero, rcducendo ad qua nunc agitur.
Ecclesiam, et reconciliando Ecclesiae. Ad 4. Ad quod objicitur, quod illa po-
illud

hoc autem ut possit esse mediator perfectus testas cst inflmarum personarum in euriis
et competens inter Deum et hominem, opor- hominum, dicendum quod non est simile,
tet quod posse habeat ofTerendi doua et sa- quia hffic dicit proprie potestatem respeefu
crificia propeccatis, in quibus Deus placetur; hominum osfium iugredieniium, ex qua non
ad hoc quod possit esse reconciliator, oportet acquiruut aliquam excellenliam. Sed potestas
quod possit reducere ad corpus Cliristi mysti- clavium est potestas respectu iugredientium
cum, cujus caput est ipse Christus verus, et, Ecclesiam, ef deiude ccelum : et ideo ille, cui

ut recta sit et ordinaf a potestas, oportet quod collala est plena potestas , super omnes con-
habeat posse conficiendi sanctissimum cor- stitutus est, sicut beatus Petrus. Et quia
pus Cliristi. Hoc autem pertinet ad solos sa- principi coUata est prima haec potestas, patet
cerdotes : et ideo mirabilis Dei sapientia, quod non vilitatis, sed maximae nobilitatis
ordinatissimo modo ordinans ecclesiasficas est : et ideo nobilissimo ordini competit et
potestates, hanc potestatem ligandi et sol- aptatur.
vendi solis sacerdotibus commisit : et ita in
QUJISTIO II.
d q. ordine sacerdofali dantur claves. Et quoniam
episcopatus non dicit novum ordinem, sed
An potestas comitetur inseparabiliter ordinem
l""'
sacerdotalem '.
quamdam ordinis eminenliam; recte dicen-
dum est in eo non dari uovam clavem, sed Utrum haec potestas comitetur insepara- Kimdam.
potestatem hujusmodi extendi et ampliari,
'
Cf. Alex. Alens., p. IV, q. xx, raembr. 8, art. 2;
ut sic pateat ultimo quaesitum. Ampliatur S. Thom., in Suppl. p. 111, q. xix, art. 4; Steph.
 : :

SENIKNTIARIIM LIH. IV.

biliter ordiuem sucerdutuieni ; et qiiod uic, i.Ioiig..!. .tii hoc actii ipsi degradati, quam
videtur : quia sicut uunquam iteratur ordi- haM'etici.

iiirt (ons^-eratio , sic iiec iteratur verlium, ia .'I. Itehi iibjicitur de aiiiiiia st^iarala, (|Ui'e

quo (latur [lolestas elavium : ergo sicut ille habi^t cliaiaclcrcin ordiiiis, et noii liabct

ordo inseparabiliter ixjssidetur propler ciia- clavium, in patriu enim cessat omuis pr<£-
racterem, videlur similiter quod hajc po- latio : ergo non vidi;lnr (|iiod insi-parabililer

testas. characteiem coniitutur. Si tii dic^s iiiihi ad

Item potestas ista iu aUquo est, et constat hxc oninia, quod oiiines pruidicli habent
quod nounisi in sacerdote, uon secundum potestatem , sed non executionem , hoc ira-

earnem, sed sccnndum animam sed quai : probatiirtriplici ratione : priiiiaesf, (|iiia illa

secundum aniniam habeutur, cum aiiima sit potestas est spiritiialis et activa : polestas
incorruptiliilis, non possunt auferri, ut patet enim dicitur activa, non pa.ssiva : et iterum
in 8«Mentia el virtute : ergo talis potestas non est in potentia libera, quje' scilicet est lilie-

potest auferri. rum arbitrium, (|iio(I exit in actiim, quando

Item, si amiltuntur, autergo propter iguo- vu!t : ergo imp(j.s.sibile e.st quod aliijuis ha-
rantiam , aut propter malitiam , aut propter beat potestatem , et non habeat execulionem
suMiti carentiam : non propter ignorantiam, quando vult.

hoc con.stat; non propter raaUtiam, istud i. Item » frustra est poterilia, (|uam non
constat quia mali hahent ut visum est
,
, consequitur actus : ergo si in talibus est

prius; non propter sul)ditorum carentiam, potenlia sine actu, frustra est : sed in ope- lleu»
iiaturai
quia si talis faceret carere ckve, tunc muta- ribus divinis nihil debet esse frustra : er- liil h
tione subditorum amitterentur claves, quod go, etc. hlia.

est manifeste falsum : ergo, etc. f). Item si talis potentia non est in actu,

Item, si aliquid necessario ponit aliud, non qua»ro unde hoc sit : si quia Papa proliibet,
potest aliud auferri, quin ip.sum auferatur, vel superior, secl contra : yuaiitumcumque
quod ponit : seil ahquo facto .sacerdote se- supcrior prohibeat, si quis conflcit, confec-
cundum Ecclesiai formam, statim hahet cla- tum est de facto ; si baptizat, baptizatum est

vem ergo, remota clavc, removetur ordo

: : ergo pari ratione si absolvat, vel liget, ab-
sed ordinis character non potest amoveri : solutum, et ligalum est : quod est mauifeste

ergo, etc. falsum : ergo redit primum , quod tales non

Ad upp. Contra hoc ohjicitur 1. de haereticis ct habent potestatem : et habent charactereni :

schismaticis , qui secundum quod dicitur in ergo haec potestas non seqi)"tur characterem
littera, et habetur in principio praecedentis inseparabiliter.

distinetionis', non possunt solvere et hgare

et tamen ordiues habent, sicut infra patebit CONCLUSIO.
ergo clavis non sequitur ordines inseparabi-
Claves inseparahiUter sequuntur ordinem sacerdo-
Uter, quia, si non possunt, non habent po-
talem quantum ad essentiam, licet quantum ad
tentiam. executionem vel wum tollantur.
2. Item objicitur de degradatis : constans
est quod ordines non possunt auferri , quia Resp. ad arg. Dicendum quod, sicut de
non potest auferri character si ergo degra- : potentia visiva est loqui dupliciter, vel quan-

datur, hoc erit solum quantum ad auctori- tum ad essentiam, vel quantum ad usum;
tatem, sive potestatem ergo videtur quod : et quantum ad essentiam fundatur haec po-

illa auferatur, maxime cum videantur magis tentia radicaliter in anima, nec animam de-

Brulef., IV Sent., disl. xu, q. IV ; Petr. de Taraot., '

Dist. praec, p. I, art. I, q, ii. — ' Arist., de Cal.,
IV Sent., (list. xix, q. vi. lib. I, coQt. 32; de Anima, lib, 111, coot. 45.
 ,; ;

DIST. XIX. ART. II. OUJIRT. II. 47

serit unquam usum vero exigit
;
quanliim ad prima objecta de haereticis degradatis, et
organum bene dispositum, et medinm illu- aliquibus separatis, qui dicuntur non posse,
minatum sic ia proposito est intelligendum,
: quia non sunt ibi quae necessaria sunt ad
quodsi loquamur de potentia solvendi quan- usum : et tamen habent potentiam, sicut in
tum ad essentiam, sic radicaliter est in ipsa anima caeci est potentia visiva, et tamen vi-
anima, sicut et character, nec videtur ab illo dere non potest.
differre,nisisecundumrelationemquamdam: 3. Ad illud quod quod est po-
objicitur,

et hoc modo inseparabiliter se ienet cum sa- testas activa et libera, dicendum quod, quam-
cerdotali ordine. Alio modo possumus loqni vis sit activa, et in substantia libere agente

quantum ad usum : et hoc modo necessario tamen est ad alterum, et indiget debito sus-

requiritur status viatoris, et auctoritas juris- cipiente : unde quemadmodum matrimonium

diclionis. Qnod status viatoris requiratur, est ex consensu libero, tamen, quia mater
patet, quia sicut ratio merendi non competit non est idonea ad contrahendum cum lilio,
charitati extra statum vise , sic nec potestas quantumcumque consentiant, non est matri-
reconciliandi, et sacramenta exhibendi sive monium sic intelligendum est in proposito.
:

administrandi , nisi in statu ccclesiae mili- 4. Ad illud quod objicitur, quod frustra '

tantis : et sic per mortem dicitur potestas est potentia, quam non consequitur actus,
usum amittere in anima separata. Quod ite- dicendum quod si intelligatur de actu debito
rum requiratur jnrisdictio, patet sic sacer- : pro loco, et tempore, et opportunitate, potest
dos enim est mediator, et, in quantum me- habere locum ; si autem in aliis intelligatur,
diator, inferior est Deo, et superior pcenitente, multas habet instantias. Etiam quia tales
et arbiter et judex homini constitutus loco personae carent opportunitate ad actum, etsi
Dei ad aperiendum , sive solvendum , et ad nunquam exeant, non propter hoc habent
parcendum, sive puniendum : lalis autem potentiam frustra. Praiterea illud verbum
judicatio non est sine ahqua jurisdictione in intelligitur de actu generaliter, non de hoc,
eum ([ui judicatur, quia nemo potest aliquern veldeillo; quia non oportet quod potentia
judicare, nisi qui .iudex ejus constituitur ab exeat in omnes , snfficit tanien quod aliquid
eo qui potest. Et ideo jurisdictio est tanquam faciat, ila quod non sit oliosum in natura :

vis motiva ipsius clavis, sive manus : hac et sic est in proposito, quia etsi nihil per
autem deficiente, quae clavem moveat, etsi illam potentiam fiat exterius, tamen illa po-
adsit clavis, nunquam aperiet : et si auiittitur test esse in animae ornatum quantum ad
hsec jurisdictio, cessat clavis executio. Haec bonos, vel in confusionem quantum ad
autem amittitur dupliciter : vel per ablatio- malos.
nem subditorum quantura ad rem, et sic est 5. Ad illud quod quEeritur, quis anfert illi

in schismaticis, hsereticis, praecisis, fornica- potentiae executionem, dicendum quod po-

riis notoriis, excommunicatis, et hujusmodi tentia contraria , sive superior, potest ei au-
vel quantum ad ablalionem secundum rem Et si objicias quod non polest auferre
ferre.

et secundum spem, et sic (a) est in degrada- actum conGciendi, dicendum quod non est
lis, quibus sine spe recuperandi aufertur. simile duplici ex causa : prima est, quia non
Unde haerelici, et escommunicati dicuntur potest tali auferre materiam, et, si posset
habere manum ligatam ; sed degradati am- , panem de tritico auferre, tunc anferret po-
putatam. Ideo dico quod etsi clavis quantum tentiam. Sed hic aufert materiam, scilicet
ad esse ordinem consequatur, tamen qunn- subditos : superior enim potestas potest sub-
tum ad executionem sequitur statam et ju- ditos eximere a potestate inferioris : et hanc
risdictionem : et sic patet responsio ad tria auferendo aufert jurisdictionem. Praeterea
(a) C<et. edit. hsec. ' Arist., rfe Ctel., liLi. 1, cont. i:i7, 138.
 M SKNTKNTIAHUM LIU. IV.

lu |iotebtatt; coutkiuudi uuiutw {Ktien suiit, quud sacerdos, qui iii uuum potust, ut iu
quia bsuc iuiiQeiiiut» Jatiu' |jfi' iiii|)rebbioueui oiuneui aliuui : uaiu dicitur* : i/omo, in cu-
ihuracleris : .seil iii juiisiliclioue, »ive [)ra;ia- jiis citte ai>\Mnitrit itlaya lejir/i;, uilduc.etur

tiuue, iiou e&t u.-tiualita.-> : ideu lu hiijusiuudi ad Aaron succrdulein , vel ud unum (lueinii-

po88uut urceri , uou &k m uliis. Et husu est bet fUiorum ejim: ex hoc patet ([uod quilibet
ratio, quure houi, et religiosi buucti iiiclusi, sacertlus iii veteri lege poterat judicure de

etiamsi siut .•iucenlutes , uuu huheut execu- omnihus tideiibiis de populo isruid, de i|ua-

tiuueiu ciuvis iu absulveudu el ligaiidu, quiu cuiuquo esset tiiliu . sed qiiod piajiessit iu
nou haheut jurisdictioiieiu iii uliquos : et ideo (Igura, dehet seqiii in veritate : ergo videtur
ah hoc aclu {irohitieiitui'. Uinle Eugeiiius quod modo pos^it quilibet sucerdos de le[»ra

Pupa' : u Plucuit ul uulli iiiuiiarliuruiu te- cujuslibet judicare. Et multo lurtius huc vi-
merario uusu hceat [iceiiileutiuiu dare, » etc. detur ,
quia iiiajur est uuitas iu Ecclesia, o(

Katio autetu hujus prohihiliuuis ussiguatur, quautum ad miui^tiautes sacramenta, el

et in [)liiril)us decietis saucloruiu patriiui. quuuluui ad charit.iteiu fideliuiu, quam tuiic

Uahfiil tauieii, siciit ihideui usteiKlitur, idu- teuiiiuris erat : sed tuuc ([uud [loterat uuus.
neilatem ex ordiue, et ex vitae inerito, quai [loteraut omiies; et iu quem [joterut uuus, et
atljuucta jurisdictioni, qiiaui expetit sive oiniies : ergo et iiiodo dehel esse similiter.
exquirit ordu sacerdutaiis, exit iu acluui. 2. Ilcui Domiuus virtutem istaiii, sive po
Uude Leu Papa : u Mouachi, elsi iu dedica- testateui istaui diMlil primis sacerdolibus, e!

tionesui preshyleratiis, sicut et cajteri sacer- secuudum coufurmitatem eorum desceudil

dutes, praidicaiiili, ba[itizaiidi, [Kjenileiitiuin iii [losterus: sed Duuiiiius dixit generaliter:

dauiii, peccala dimitleudi, heueliciis ecclo- Quorum remiserilis peccala, remillunlur

siastL is perfi ueiidi, rile potestateui accipiaut, eis; et hoc ipsum ipsi sacerdoti : ergo vide-
lameu executiouem sua; poteslatis uon ha- tur ijuod detur potestas in omues: urgo om-
beut, uisi a popuio fueiiut electi, et ah nes potest absolvere.
episcopo, el couseusu abhatis ordiuati. » Ex J. Item ratioue videlur, quouiam ita vide-
his patet, quaudo hxc potestas datur, et quud mus in corporalibus, quod ignis qui com-
uuuquaui quautum uJ potentiam auferatur, biirit in una materia, comburit et in quali-
sed soluiu quautum ad usum. betsimili, et ejusdem speciei: ct lux, qua.
fugat teuebram de uno loco, similiter et de

ARTICULUS IIL alio pellit sine iustantia : ergo pari ratione

videtur iu proposito, quodsi aliquis sacerdos
Cousequenter videndum est, quantum ad potest absolvere uuum peccatorem pceuiten-
tertium articulum, iu quos habeaut sacer- tem, quod pari ratione possit et quemlibel
dotales cliivis usum, veleffecturn; et circa alium consimilem.
iioc duo quajruutur : [irimo qua;ritur utrum 4. Item videmus iu artificialibus , quod
sacerdos, qui potest absolvere subditum clavis quae uuam seram aperit, aperit et
unum, possit et quemlihet alium; secundo, omues per eum modum factas; et e converso
utrum subditus sacerdos possit absolvere multae claves similes et quantitate, et quali-
pralalum saum. tale , uuam seram ; si crgo debitum peccati
est conforme in omnibus peccatoribus pceai-
UUJISTIO 1. teutibus, et potestas aperiendi iu omuihus

An qui potest absolvere subditum unum, possit ' Caus. xvi, q. i, c. viu. — '
Cf. Alex. Alens., p. IV,

et quemlibet '. q. XXI, ir.eiubr. 3, art. 2, § 1; S. Tliom., in Supfil.

XX, arl. 1 ; et IV SeiU., dist. xii, q. I, art. 3,
p. 111, q.
q. l; Ricbard., IV Sent., dist. Iix, q. .11; Petrus de
Ad off Circa quam sic proceditur, et osteuditur, TarauL, IV Senl., dist. xix, q. vii. * Levit., xiu, 39. —
 :

DIST. XIX. ART, III. QVMST. I. 49

clavibus sacerdotalibus; ergo qui potest iu cuudum gradus a summo Pontiflce usque
unum, et in quemlibet alium. ad parochianum, videtur tunc quod per
5. Item ita videmus in superccelestibus, unuin sacerdotem, per unum archidiaco-
quod angelus ordiuis inferioris potest pur- num, per unum episcopum, per unum pa-
gari, illuminari, et perfici a quolibet angelo triarcliam, hierarcham, reducatur ad
vel
superioris ordiuis : ergo si haec hierarchia summum Pontificem ergo non poterunt
:

illam imitatur, cum ordo sacerdotibus sit secundum rectum ordinem plures sacerdotes
supra iaicos, videtur quod quilibet laicus a iu unum non ergo quihbet quemlibet potest
:

quolibet sacerdote possit absolvi. absolvere, vel ligare.

6. Item, si non potest absolvere omnes, Item ita videmus in exercitibus, quod sunt
cum tamen possit unum, quaero unde hoc ordines distincli, ut tribunus super centu-
sit: aut enim est ex potentise laxatione et riones, et centurio super quinquagenarios,
corruptione, aut ex ligatioae, quia superior et quinquagenarius super decuriones, et de-
potestas non permittit: primo modo non, curio super decem : qui sunt sub (a) uno,
illud patet; secundo modo non debet, quia no.i sunt sub alio decurione , nec potest de-
bonum est diffundendum , et multipiican- curio compescere nisi suos decem; et sic de
dum , et colendum : ergo non est restrin- aliisascendendo similiter pari ratione vi-
:

genda potestas et : ita videtur quod qui in detur, quod nec sacerdos alterius parochia-
unum potest, quod possit i:i omnes. niun, nec episcopus alienum subditum.

Fundam. Contra '

; « Nulli sacerdotum liceat paro- Item , si duo haberent posse super unum,
chianum alterius aut absolvere, aut ligare. » qui possent discordare, possent contraria
Item ' : « Nullus alterius parochianum ju- jubere : sed nemo potest duobus dominis
dicare, ordinare, aut excomrnuuicare prse- contraria jubentibus obtemperare rationa-
sumat, quia tale judicium, aut ordinatio, vel bihter ergo posset in isto subdito perplexi-
:

excommunicatio, nec rata erit, nec vires ul- tas generari : ergo secundum rectum ordi-
las habebit. » nem non debet duobus sacerdotibus super
Iteni iuConciliogenerali, Extra, de Pmii- eumdem subditum aequahs potestas dari
tentiis, et Remissionibus : » Si quis aliquando ergo, etc.

ex causa voluerit alteri confiteri, licentiam

CONCLUSIO.
petat, et obtineat a proprio sacerdote, quia
aliter ipsum non poterit absolvere, vel li- Non quUibet sacerdos potest cjuemlibet absolvere.
quia non licet mittere manim in messem alie-
gare. » Sed non quilibet sacerdos est pro-
nam, excepto tamen mortis articulo.
prius, quia proprium dicitur quod convenit
uni soli : ergo non quilibet sacerdos potest Resp. ad arg. Dicendum quod, sicut dicit
quemhbet absolvere. Dionysius: « Lex divinitatis est media per
Item ratione videtur, quia nos videmus in prima, et ultima per media perducere
ad
ordinatione prsedicamentorum in rationali- purgationem, illuminationem, et perfectio-
bus, et in ordine causarum in naturalibus, nem. » Ideo, sicut videmus in omnibus, sive
quod reductio usque ad supremum per flt in rationalibus, sive in naluralibus, sive
in
unum immediatum, ita quod non sunt plura coelestibus, quod ad hoc, quod sit concordia
immediata respectuunius. Ethocpatet, quia et decor, oportet quod sit ordo; sic intelU-
una est species specialissima unius indivi- gendum est et in spirituaUbus potestatibus
dui : similiter est in causis : ergo si ordo est in ipsa Ecclesia : uude legitur ^
quod terri-
in Ecclesia descendendo et ascendendo se- bilis est utcastrorum acies ordinata. Quo-

— — niam igitur ordo attenditur secundum prs-

< Caus. XVI, q. I. ' Caus. ix, q. ii, c. i. '
Cant.,
VI, 3. (a) Ccet. edit. ab.

TOM. VI.
 ;,;

5«» .SENTKNTIARUM LIH. IV.

lationeui et sul)jectiontnn , et prielatiu allen- cerdotem alienum esse licentiatum. In aliis

ililur secundum ajiCf nsum et desceiisuni, non autem non oportet a sacerdote poenitentis
secundum aequatitalem; et iuarceudendoad solum, quia illi; nou pote.st nisi subilitum
superius Uht status, et reduclio ad unum; e liceiitiare; sed o;)Oitet esse licentiatum ab

contra in desceudcndo cst multiplicatio: ideo ordinario , sciiicet ab i[)so episco[)o. Conce-

secundum rectum ordinem Ecclesiai opor- denda; ergo •

unt ratioues probantes, quod

unuui esse pradatum priiimm et su[)re-

tuit non ([uilihet potest in quemlibet.

nmm, in quo esset stalus omnis pra;ialioiiis 1. Ad illud ergo cjuod ohjicitur de Hliis

ecclesiasticai : et quia in illo status est tan- .\aron, dicenduin quod uon est simile, quia

quam in primo et simplicissimo in illo ge- populus Israel populus unus erat , et unum
nere; ideo virtus in eo unita est, et solus tst tem[)Iiim huhehat , nec erant ibi regna ter-

iuter priElatos, qui habet pleuitudinem [lO- rarum sollicitudini sacerdotum commissa,
testalis. Item quoniam per recessum ab uno nunc sunt: et ideooportet modoplures
sicut

tlt multiplicatio, et per hoc virtulis dlmiiiu- esse episcopos, et plures ecclesias, quarum
tio; itloo quanto pra;lati alii inferiores sunt, qiiaiiibet habet suara poteslatem.
tanlo plures sunt, el tiinto ininorem habt-nt 2. Ad illud quod objicitur de hoc quod
poteslateni; ita quod slalus est in sacerdoti- dicitDominus : Quoruvi remiseritis , etc.

bus parochialibus ,
qui immediate gerunt dicendum qu< d clavis sacerdotalis, quamvis,
populi curam, et islorum juri.-dictio arctata quantuni esl de se, iiidi(l'erens sitad oniiies,

est ad porliuiiculam deterrainatam, et cuili- tameu vis motiva hujus clavis, quae est ju-
libel commissa est sua portio secundum rec- risdictio, ut prius visum est, non se habet
lam ordinalioneni, et illa judicatur esse mes- ad omnes uno solo, et ideo unus so-
nisi in

sis sua. Et qiioniam non licet alii sacerdoti lus potest omnes absolvere : quando ergo
miltere manum vel falcem in alienam mes- Dominus dedit clavem, et hanc potestatem

sem; ideo alius non habet potestatem ejus ipse prcBsupponit ejus executionem secun-
subditum absolverc, nisi sit superior, vel dum regulam potestatis collataj Petro et

vicem habeat superioris : ut poenitenliarii ejus successoribus.

domini papw, et pcenitentiarii episcopi , le- 3. Ad illud quod objicitur, quod ignis agit
gati et privilegiali, qui faciunt hoc auctori- in quodlibet combuslibile, dicendum quod
tate superioris, sicut uuntius a principe non est simile ;
quia ista est actio naturalis,

procedeus potest in omnes subditos aliis in- quae est secuudum necessitatem ; haec autem
ferioribus. Hajc autem intelligenda suut se- est actio spiritualis et rationalis, quje qui-
Eipiuat.

cundum legem comiuunem, quia in articulo dem secundum ordinem.

altenditur

nccessitatis indulget rectiludo juris cuilibet A. Ad quod objicitur de clave et sera,

iilud

sacerdoti queudibet absolvere, si sit in Ec- dicendum quod istud veruni est, quando
clesije unitate. Pro regula igitur habendum adest virtus raotiva quae clavem moveat, ,

.;st, quod sohis sacerdos proprius habet po- sed in aliquibus vis ista arctata est , ut in

festalis executionem in suos, exceptis quin- sacerdotibus inferioribus ; in aliquibus li-

(lue casibus: primus est, si ovis aliena in gata, ut in haereticis et excommunicatis

parochia sua deliquit; secundus, si mutavit in aliquibus est amputata, ut in degradatis.

ibi domicilium, sicut est in scholaribus, qui Unde sicut hi non possunt absolvere aliquem,
student Parisiis; tertius est, si sit vagabun- quorum mamis est hgata simpliciter ; ita in

dus; quartus est, si sacerdos proprius sit aliis non potest elavis claudere , nisi se ma-
inscius, vel malitiosus, et petitalicentia vult nus jurisdictionis valeat extendere.
adire peritiorem ; ultimus est in articulo ne- 5. Ad illud quod objicitur de angelis su-
cessitatis, quod hoc in casu non oportet sa- perioris ordinis , dicendum quod non est si.
 : :

DIST. XIX. ART III. OU.^ST. II.

51
mile, quia in hierarchia angelica non potest ad solvendum, tamen ahus potest absolvere
cadere zelus , nec controversia ,
pro eo quod eum sed nonnisi inferior : ergo pari ratione
:

concordia in sublimibus est facta: non sic in omnibus aliis.

est in Ecclesia, imo quilibet vult sibi jus al- Item potestas absolvendi data est ad utili-
terius vendicare : ideo oportuit potestates tatem ejus qui absolvitur : sed ille cui data
distinguere et limitare. est potestas hajc , non est pejoris conditionis,
6. Ad illud quod ultimo objicitur, quod quam aUi : ergo et ille potest absolvi : sed
potestas non est arctanda , dicendum quod non a se, nec a superiori, quia frequenter

arctatio potestatis potest venire dupliciter : non habet copiam ejus, aut non habet supe-
aut propter defectum amoris, aut propter riorem, ut papa : ergo, etc.
conservationem ordinis. Prima est invidiae, Contra :non est relatio, nec
J. Relationis Ad opp.

et repngnat bonitati ; secunda est sapientiae, motus est motus, nec mediationis est media-
et concordat paci et communi ulilitati : et tio, nec mediatoris est mediator : sed supre-
talis arctatio facta est in minoribus sacerdo- mus sacerdos , omnis praelatus mediator
et

tibus, regulante jure divino, imo ipso Spi- est inter inferiores et Deum ergo non po- ;

ritu sancto patres et apostolos, qui Ecclesiam test esse, nec debet e converso.
fundaverunt et ordinaverunt : et sic patet 2. Item ad hoc, quod aliquis absolvat ali- .

totum. quem necesse est quod habeat jurisdictio-

,

nem super eum sicut In praecedentibus vi-,

QUJISTIO II. sum est sed inferior non habet jurisdictio-

:

nem super superiorem ergo etc. Si dicas : ,

An inferior possit absolvere superiorem ipso
'.
mihi quod superior dat ei jurisdictionem ab-
volente
solvendi ; contra Nemo dat quod non habet
:

unriin). Utrum inferlor possit absolvere superio- sed prailatus non habet jurisdictionem ab-
rem, ipso volente ; et quod sic. videtur, quia solvendi se, quianonhabet potestatem supra

dicitur quod ' fiontitex non tantitm pro se, se : ergo, etc.

sed etiani pro populo debet orare, eo quod 3. Item praelatusinferiornonpotestalium

ipse sit circumdatus infirmitate: ergo si pec- excommunicare, nec ipse dare alii jurisdic-
cat mortaliter, indiget confiteri, quemadmo- tionem excommunicandi se ergo similiter :

dum unus de populo : sed non habet supe- videtur, quod necabsolvendi.
riorem ordinarium : ergo potest confiteri et 4. Item in hierarchia angelica non reci-
absolvi ab inferiori. piunt angeli superiores illuminationem ab
Item ad boc quod de peccato mortali flat mferioribus; ergo simihter videtur, quod
reconciliatio, necesse est intervenire media- in (a) Ecclesia superior ab inferiore nou ab-
tionem sacerdotis : sed possibile est supre- solvatur.

mum praelatorum peccare : ergo indiget sa- Item probatum est per canones et ratio-
5.

cerdote reconciliante : sed non superiori quod sacerdos non potest absolvere alie-
nes,

ergo inferiori. num parochianum ergo nec suum praela- :

Item ,
quamvis summus pontifex sit con- tum,per locum a majori magis enim videtur ;

stitutus, ut offerat dona et sacriflcia pro pec- quod possit supra minorem, quam supra ma-
catis ; tamen ipse per alium sacerdotem po- jorem. Si dicas , quod praelatus dat ei po-
test facere hostiam offerri, et alius potest testatem in se, quaeritur quo modo hoc pos-
offerre pro eo : ergo quamvis claves habeat sit esse.

'
Cf. Alex. Aleus., p. IV. q. xxi, membr. 3, art. 2, §2; S.Thom.,mSKp^^p.llI, q. ix,art.3; Petni» de
(a) Cai, edit. non habent in. Tarant., IV Sent., dist. xix, q. viii.— »
Hebr. v 3 2
 ,
: ,

m SENTKNTIA RUM LIU. IV.

ftiatn et ulii prseluti de pcrmissione Papae,

CONCLUSIO. tiieut dicitur in uliu Decretali(/e Vmnitentiis

et HemiHviunilnis, qiia; e.st Gregorii : « Ne pro
Sacerdo» iubditu» iioUtt absulvere suferiorem,
dilatione ijaujitfntiai periculuin iinmineat
ipto toleiUe.
animurum, permitlimiis cpiscopis et aliis

Hesp. u(l arg. Diceiidiira iiuod inferior 8U- su[)erioribns, necnon ininoribus praelatis

poi iortuii i)Ote.st ali^olvme, si supnrior velit exenqilis, ut piwier praflali siii licentiam

ei 8e sulijiceiv. Et hoc [laii-t sic : Virliis da- providuin, et discrclum pitssint sibi eligere

vium, quiiuluui »'st ile se, ad omnes se ex- conre.ssoreiu. » Et sic patel quod subditus
tendit, nisi fx onliuatioue »uiierioruin nia- potesi superiorem absolvere, ipso volenteet

nus iiictaretur piopter scrvanduni onlinem eligcnte, ac [ler hoc .-e eidem in foro pami-
ecclfsiasticuia : Sci. erdos eniin <-x siia ordi- teniiali snlijicienle.

nalione instllutus cst mediator inter Deuni 1. Ad illud quod objicitur primo, quod '

judicem, et hominem pcccatorem. Et quan- relatioiiis iion est iflalio, etc. , dicendum
tum est ex parte Dei, non est diHerentia quod verum est secunduin quod hujusmodi,
quilibet eniiQ suum sacerdotem reputat me- nec medici medicus secundum quod hujus
diatorem, et cuilibet impressit episcopus iiiodi, nec sacerdotis sacerdos in quantum ta-

inediatoris characterein ; sed difFerentia est ii.s, sed in qiiantum peccatoris.

ex partc hominum quia ,

si quilihet csset 2. Ad illud quodobjicitur de jurisdictione,

mediatorcujuslibet, esset in Ecclesia confu- dicendum quod praelatus dat ei jurisdiciio-

sio; et ideo alii aliis subjeeli suut : et qui nem in sc, se ei siibjiciendo. Ei si objiciatur

subjiciuiilur uni, iion possunt dare alteri tunc, quod non potest dare quod non liabet

aucloritateui in se ; sed si libera esset per- in se, dicendum quod juri.sdiclio ei subjectio

sona ,
quse posset se subjicere , tunc absque est ad alierum ; et ideo, quamvis non possit

dubio posset eam absolvere. Quouiam ergo quis sibiipsiesse subjectus, nihil tamen pro-
supremus prajlalus, qui n.era; libertatis est, hibet ipsum subjici posse alii, maxime siest

et nulli subjectus, potest se cui vult subji- liberae potestatis.

cere , et alii exempti suis etiam subdilis 3. Ad iilud quod objicitur, quod non po-
concedo quod ipsi possunt eos absolvere. test dare anctorilaiem excommunicandi se,
Quod autem supremus prailatus se possit ei dicendum quod argumenium istud deficit

subjicere, jus divinum concordat, quia cum dupliciier : primum quidem quia excom- ,

ipse sit circumdatus iufirmitate , debet sub- municatio est contra hominem, sed absolutio
jici sacramenlis : et sicutmedicus iiifirmatus pro homine ; et homo non potest auctoriiaie

quserit medicum et medicinam, non in quan- sua uti contra se, quamvis possit pro se.

tum medicus, sed in quanium aegrotus, sic AmpUus deficit, quia alius modus jurisdic-
Ecclesice praelatus ; et medialor quaeriisacer- tionis reqniritur ad excommunicaiionem
doiem, iu quantum Dei inimicus [ler cul- quam ad absolutionem. Excommunicatio
pam factus est , et in quantum peccator. Jus namque, quae respicit hominem commuuem,
etiam canonicum concordat, quod unusquis- dicit jiirisdiciionem communem super ho-
que possit auctoritatem suam communicare mineui ; sed absoluiio dicii mediationem in-

pro se et pro utiliiate sua , sine praejudicio ter Deum

hominem, qua scilicet homo
et

facio propriae auctoritati ei potesiati : et iia semper Et quoniam nece.<;se est

inferior est.

summus poniifex poiest se cuilibet sacerdoti hominem, quaniumcumque sit magnus, ju-
subjicere , et absolulionem peiere ;
possunt dicari cum Deo, et in judicio esse iuferiorem;
quantum ad hoc judicium, quilibet potest,
'
ArUt., Phys. Ub. IV, cont. 111; Ub. V, cont. iO;de
Generat. lib. II, cont. 70. quantumcumque sit magnus, dare alii supra
 DISTINCT. XX. PARS I. 53

se jurisdictionem. Sed quia praelatus talis feriores descendere. Sed in ecclesiastica hie-

super oranes est, talis jurisdictio, quoe atten- rarchia secus est, quia peccant prselati et
ditur quantum ad praelationem super hoiui- subditi : et ideo etiam oportet, quod ipsi

nes, in eum haberi non potest, nec ipse al- subjiciautur inferioribus ,
quia etiam ipsi

teri dare, salvo jure suae dignitalis, ratione per culpam quodam modo inferiores facti

cujus potest dicere Deo '

: Tibi soli peccavi : sunt.

et ideonon potest alteri dare potestatem ex- 5. Ad illud quod ultimo objicitur de sub-

commuuicandi seipsum. dito alterius, patet responsio, quia non habet

4. Ad illud quod objicitur de angelis, quod jurisdictionem in talem ; nec tahs potest ei

nondescenduntadinferiores, dicendumquod dare, cnm alteri subjectus sit : unde sicut

non est simile , quia angeli semper in sua non valet : « Iste qui est servus Petri non
dignitate persistunt , neo cadit in eis obs-^u- potest se facere servum Martini : ergo nec
ratio peccati : et ideo non oportet eos ad in- iste, qui liber est; » sic nec in proposito.

DISTINCTIO XX
DE CONFESSIONE SACRAMENTAH QUANTUJI AD OPPORTUNITATEM TEMPORIS RESPECTU PCENITENTIJS
MORTALIUM IN SK.

PARS I.

QUOD TEMPUS PffiNITENTI^ EST DSQUE AD EXTREMUM ARTICULUM VITiE.

Sciendum est etiam quod tempus poenitentiae est usque ad extremum articulum vitae.

Unde Leo Papa' : « Nemo est desperandus, dum in hoc corpore constitutus est ,
quia
nonnumquam quod diffidentia aetatis differtur, consilio maturiore perficitur. » Augus- objcctio.

tinus tamen de pcenitentiam diiferentibus ita scribit ' : « Si quis positus in ulfima
necessitate voluerit accipere pcenitenliam, et si accipit, et mox reconciliatur, et hinc

vadit , fateor vobis , non illi negamus ,

quod petit , sed non praesumimus , quia bene
hinc exit. Si securus hinc exierit, ego nescio. Pcenitenliam dare possum, securitatem
vero non. Numquid dico Damnabitur ? Sed nec dico Liberabitur. Vis ergo a dubio
: :

liberari ? Age pcenitentiam dum sanus es. Si sic agis dico tibi quia securus es quia
, ,
, ,

poenitentiam egisti eo tempore ,

quo peccare potuisti. Si vis agere p^nitentiam, quando
jam peccare non potes, peccata te dimiserunt, non tu illa. » Item' : « Duae res sunt, soiaUo.

aut ignoscitur tibi , aut non ignoscitur : quid horum tibi sit futurum , nescio : ergo
tene certum, et dimitte incertum. » Sed quare hoc dixit Augustinus , cum poenitentia,

quae in fine agitur, in Psalmo appelletur sacrificium vespertimim' quod erat accepta- ,

bilius in lege, et cum in quacumqiie die invocetur Deus adsit^ ; &t quacumque hora ,

ingemuerit et convei'Sus fuerit peccator , vita vivet , et non morietur''! Sed illa dixit

Augustinus propter illos ,

qui poenitentiam usque in finem vitae protrahunt : et tunc
non ex Dei amore videntur pcenitere, sed timore mortis, quasi ex necessitate. Unde
idem quasi aperiens quare superiora dixerit, ait ' : « Nullus expectet quando peccare
> fsal. L, 6. — Leo PP., Episl. xc;
* habetur de Pcenii., dist. vn. - ' August., Hom. xli, de vere Pcenit., al.
Serm. cccxr.iii. — Ibid. — P*. cxl,
* ' 2. — « Isai., lvui, 9. — ' Ezech., xxxiii, 12. —
» Auctor lib. de ver. et

fals. Panit., c. xvil, n. 33, inter oper. S. Aug.

 ,,

H SENTENTIARIIM Llit. IV.

uou potest. Arliitrii euiiu liburtutuiu quierit Ubuii , ul tiuleri possiut commissa ; iniu ue-

cesBitatuiu , aeii churitateoi ; nuii tuntum timorem, quiu iiou in solo tiiuore vivit hunio.

(Juem ego seru pceuitet, opurtft uuu «ulum timere judicem, Hed diligere, quia sine
charitate nemu sulvus esse potest '. Nun ergu lantuin tiiuiatiir pio pwnu, si^d uinelur
pro gloriu. Qufe conversio si coutigerit alicui elium iu line , desperanduiii nou esst lie

ejus remissioiie. Sed nuoniam vix,vel raro e.st tum justu couversiu, liiiieudiiiu est

de pceuiteiite seiu, luuxiuie cum tilii ,

qiios illicite dilexit , .siut prtBsentes, iixur, et

mundus ad se voceut : multos enim solet serotiuu pwniteutia decipeie. Sed qiiouiain
Deus semper potens est, semper eliuui in inorle juvmi! valet, quibiis placel. Cum ergu
opus sit nou hominis, sed l)ei fructiiera pcjeuileutia; insi^iraie euiu potest, quundo-
cuiuqiie vult sua luisericordia ; et reuiunerare ex misericordia, quus dumuare potest ex

justitiu. Sed quunium multu sunt qute impediunt, et ianguenteiu retrahunt, periculum
est , et iuteritui vicinum , ad luorlem protraliere paiuileiitius remedium. Sed inagnum
est, cui Deus tnnc iuspirat , si quis est, veram pwnileutiain. * Sed si etiam sic conversus
vita vivat , et uou moriatur, uuu promittimus quod evadat omnem poenaui. Nam prius

purgaudus est igae purgatiouis ,

qui in aliud saeculum distuiit tructum conveisionis.
Hic autem ignis, etsi seternus non sit, miro tamen modo gravis est : excedit enim
omnem pcenam, quam unquam passus sit aliquis in hac vita. Nun([uam in carne lanta

inventa est pcena, licet miral>ilia martyres passi sint tormenta, el muili nequiter iniqui
quanta seepe sustinuerunt supplicia ! » Ex his satis ostendilur, quam periculosum sit

diflFerre poenilentiam usque in finem vitae. Si tamen etiam tunc vera habeatur poeni-

tentia , hominem iiberat , et vitam mortuo impetrat : non sic tamen ut nullam sentiat

pcenam , nisi forte tanta sit vehenientia gemitus et contritionis ,

qua; sufCciat ad delicti

punitionem. Licet eigo sit difficile ut tunc sit vera poenitentia ,

quse tam sera venil
quando cruciatus merabra ligat , et dolor sensum opprimit , ut vix homo aliquid cogi-

tare valeat ; melior est tamen sera ,

quam nulla. ' « Pcenitentia enim , etsi in extremo

vitae hiatu advenit , sanat et liberat. Multum seia fuit latronis pcenitentia , sed non fuit

sera indulgentia. Sed licet latro veniam meruisset in tine de umni crimine , non tamen
dedit baptizatis peccandi , et perseverandi auctoritatera. »
QuiBsiio
Si vero quferitur de illis ,
qui in hac vita poinitentiam non complent , utrum trans-
quibic ituri sint per ignem purgatorii , ut ibi compleant quod hic minus fecerunt ; idem dici-

«rm' non mus et de istis esse sentiendum, et de his, qui in extremis poenitent. Si enim tanta
comp fu
£jjgj.^j cordis contritio et delieii exprobratio , ut sufficiat ad puniendum peccatum ; liberi
Itespon- . . „ . . .
,
sio. ab aliis poenis transeuut ad vitam, etsi inexpleta fuent poenitentia, quia perfecte poeni-

tuerunt , et ingemuerunt corde. Qui vero non adeo conteruntur corde et ingemiscunt
pro peccato , si ante expletionem potjuitentiae discesserint , ignem purgatorium sentient
et gravius punientur, quam si hic implessent poenitentiam. Horrendum est enim * in-

cidere in manus Dei viventis : Deus enim, cum sit misericors et justus , ex misericordia
pcenitenti ignoscit non reservans peccatum ad poe.nam aeternam ex justitia vero im-
, ;

punitum non dimittit delictum ^ Aut enim punit homo, aut Deus. Homo autem punit

' I Coi., XIII, 1 _ 3 De ver. et falsa Pcenit., c. xviii, u. 3S. — • Ibid., c. xvii, n. 33. — ' Hebr., x, 31. —
' Ex Aug., Enarr. in i's. iLiv, S, u. 18; Serui. .-iix, a. 1.
 ,

DIST. XX. PARS I. 5S

pcenitendo ; Deus autem poenam exigendo. Et est pcBnitentia interior , et exterior. Si

ergo interior pcenitudo fuerit tanta , ut sit sufficieus ultio peccati, Deus, qui hoc
novit , ab illo ,
qui taliter pcenitet , ulterius pcenam non exigit. Si vero interior pceni-

tudo non sufficit in vindictam peccati , nec exterior pceuitentia impletur

Deus qui ;

modos et mensuras peccatorum et poenavum novit poenam sufficientem. , addit ad

'
<( Studeat ergo quisque sic delicta corrigere, ut post mortem non oporteat poenam
tolerare. Qtisedam enim peccata mortalia in poeniteutia fiunt veuialia ; non tamen mox
sananlur. Saepe enim infirmus moreretur , si non medicaretur non tamen statim me-
;

dicatus sanatur. Languet post victurus ,

([ui prius erat moriturus. Qui autem impoeni-
tens moritur , omnino moriiur , et eeternaliter cruciatur. Si enim semper viveret
semper peccaret. »

EXPOSITIO TEXTUS. Resp. Dicendum quod duplex est certi-

tudo , scilicet scientiae , et conjecturae : cer-
Sciendum est etiam, quod terapus poenitentise est
usque in extremum articulum.
titudiuem scientiae nemo habet nisi per re-
velationem; certitudinem autem conjecturae
Supra egit Magister de confltendi necessi- habet, qui sanus poenitet, cum ei prospera
tate , et absolventis potestate ; haec est tertia arrident : tunc signum est quod dolor suus
pars, in qua agit de temporis opportunitate. est ex Dei gratia non ex affectione terrena.
,

. Et habet hsec pars duas : in prima agit de Utraque harum certitudine caret, qui in
temporis opportunitate quantum ad pceni- fme poenitet sera poenitentia, quia magis ha-
tentiam mortalium ; iu secunda ,
quantum bet rationem ad oppositum ,
quam ad pro-
ad remissionem venialium, infra distinc- positum.
tione sequenti : Solet etiam quceri., utrum DUB. H.

post hanc vitarii. Prima pars babet duas : iii

Et in quacumque die invocetui- Deus, adsit.

prima agit de opportunitate temporis res- Videtur hoc esse contra illud Tunc cla- * :

pectu pcenitentiae in se ; in secunda, in com- rnahunt , et non exuudiam. Et Glossa super

paratione ad potestatem sacerdoiis , ibi : Si illud : « Clauiabuut, scilicet sera pceniten-
vero qwBritur de illo , qui satisfactionem tia. » Ergo videtur quod Dominus non sem-
injunctam , etc. Prima pars habet duas : in per adsit.
prima quaerit tempus poenitentiae inchoan- Resp. Dicendum quod invocatio potest ve-
dae ; in secunda quajrit tempus pcenitentiae nire ex duplici principio , scilicet ex timore

ipsius (a) sive satisfactionis terminandae, ibi: poenae , vel ex amore divinae misericordiae :

Si vero quceritur de illis, qui in hac vita primum est servitutis, et hanc invocatio-
pcenitentiam , etc. Et in utraque parte primo nem Dominus non exaudiet secundum est ;

proponit veritatem ; secundo couflrmat per filiationis et veritatis , et hanc invocationem

auctoritatem. exaudit , secundum illud Psalmi ' : Prope est
Bominus omnibus invocantibus eum in ve-
DUB. I.
ritate.
Si sic agis, dico tibi, quia securus es, etc.
DUB. ni.
Videtur male dicere, quia nemo scit utrum Arbitrii enim libertatem quaerit Deus, ut deleri

amore possint commissa.

, vel odio dignus sit :ergo nemo se-
curus. Videtur non bene dicere ,
quia Deus po-
'
De ver. ft faha ('cenit., c. xviii, n.
test justiflcare hominem etiam dormientem;
'ii - Minh.,
m, 1. — ^ Psal. cxLlv, 18. (n) Ccel. edit. quaeiit de poenil. ipsius satisf, fine.
 , ,:

M SKNTRNTIARIIM 1,1 R IV.

sicut illustravit SaloiiiDiiiiiii tttiam iu soin- [iruliorum coiKtreiiiationem , iiuii ad [lurga-

ui», iiimiido iiou fst usus liUiri arl)itiii lai. tiuueiii.
ilUB. v.
Iteui Iit>erta2i urbitrii ilurat quuiidiu homo
vivit swuiiduiu tloneudiiiii esl inciilere iii luauuii l)ei vivenlis.
|)ossibilituti'in ad ineritum
ft deiiieiituiu , secuudiim iinpossiljilitatim Videlur cuiitrariiim dici ' : Meiins esl miln
ad luiactiouem : semiier er^o ,
quocumijue incidere in nianus Dei, nuam in munm /w-
modo intelli^,Mt de arbilrii litHirtate , noii vi- minis. Item Deus est misericordissimus : sed
detur veruiu i|uod dicit. in maiius {h) misericordioris melius est inci-
Ilesii. hiceiiduiu quud hic ap[iellat .\ugus- dere ; ergo , etc.

tinus urbitrii libertutem nou i[isuin [lotentiai Resp. Diceiidum quod duplex est status :

facultutcm , sed expeditionem, secuiidiini unus in quo sce|)tium habet misericordia

quam dicitur libcre facere, quando noii ha- et hic est staliis vita; prajsentis pro quo ,

bct ruturdatiuiiem : hsec uutein requiritur dictum est : Melius est incidere in manus
quantum ad bene esse conversionis : haec Dei; alius est status , in quo sc^ptrum habet
autem fifqufnter iion habetur in niorte, justitia , et hic esl status vitaj futura;, etpro
pro uo quod anima adeo inteuta est dolori hoc (licitur : /Joncndum est incidere, etc.
mortis el aegritudinis , quod minus potest quiu cum Deus sit miseiicordissimus , idex)

ad seijisum redire , et cogitare quae specta- plus impendit ,

quam humana mens possit
rent ad hoc , ut haberet aliquis sufliciens re- aistimare; cum sit et similiter justissimus,
mediuin vera; poinitentiai. Verumtamen lit- quamvis non sit ita pronus, adeo tameii gra-
tera videtur loqui de tempore post mortem viter punit, ijuod horribile est cogitare.
in (]uo iioii solum difficile, sed impossibile est
sulvari decedentem in peccato : non quia DUB. VI.

hoc non po.ssit divina potentia, sed jusle et Queedam enim peccata mortalia in pcBDilcntia
fiuut venialia.
rationabiliter oppositum decrevitdivinajus-
titia : et si alicui unquam post mortem dedit Videtur dicere falsum ,
quia mortale in
gratiam , inteliigendum est quod ille non omnino deletur; ergo omnino de-
pcBnitentia
erat damnatus per sententiam, sicut legitur sinit esseergo non transit in aliud pecca-
:

de Trajano. Aliqui etiam dicere voluerimt, tum ergo non fit veniale.
:

quod hoc privilegium speciale luit, ut Do- Resp. Dicendum quod in mortali duo sunt,
miuus ostenderet quantum sanctos suos di- scilicet macula, et reatus , sive obligatio ad
ligeret. poenam. Cum ergo deletur mortale , macula
DUB. IV.
omnino desinit, nec in aliud transit : sed
Hic autem ignis, etsi ffileruus non sil.
reatus pcBnaemanet alteratus, quia primo
Videtur hoc falsura, quia ignis conflagra- erat ad mortem aiternam sed modo est ad ,

tionis, qui exuret faciem mundi, non peri- pcBnam temporalem. Sed quomodo inteUi-
bit omnino , sed reprobos involvet : ergo gemus, quod iste reatus fiet ille ? Notandum
multo fortius videtur, quod iste ignisin seter- est hic qubd aliqui voluerimt dicere quod
, ,

num duret. idem reatus erat , sed minoratus , sive dimi-

Resp. Diceuduni quod non loquitui' de uu- nutus. Dixerunt enim , quod cum Deus di-
ratione, sive feternitate istius ignis quau- mittit culpam, non dimittit secundum id
tum ad substantiam , sed quantum ad offl- quod est, sed solum secundum rationem
cium, sive quantum ad actum punieudi, sive dispositionis ,
quae est aeternitas: unde prior
purgandi bonos. Si enim remanet ad actum obligatio ad pcenam manet ; sed quia Domi-
aliquem id quod habet ardoris eiit ad re-
, , nus reuiisit sternitatem jam , el solum ad
'
11 Heg., XXIV, 14. (a) V<et, edit. libero aiibtrio. — (i; mauu.
 , ,

DIST, XX. PART. I. ART. I. QU^ST. I. 57

pcenam temporalem obligat , ita quod idem videtur quod sic : primo auctoritate Apos-
reatus est qui tunc erat , et nunc , et pro toli ' : Ipse autem salvus erit , sic tamen
tanto creditur mortale fieri veniale. Sed il- quasi per ignem : ergo videtur qubd sit po-
lud non est multum bene intelligibile ,
pro nere aliquam poenam post hanc vitam , qua
eo quod aBternitas non est dispositio pcenae electi purgantur.
sed magis mensura , et mensma durationis Item Augustinus dicit, et habetur iu lit-

inseparabiliter adhseret ei quod meusurat, tera : « Aut homo punit , aut Deus punit : »

ut si aliqua actio sit in A, impossibiie est sed frequenter aliqui convertuntur in fme
quod illa eadem fiat in B et : ideo intelligen- qui non puniuntur in prajsenti : ergo ne-
dum, quod novus est reatus : et primus rea- cesse est quod puniantur a Deo sed non igne :

tus commutatur, et culpa totaliter dimitti- infernali , sive aeterno : ergo , ctc.

tur : et ideo si mortale dicatur lieri veniale Item videtur hoc ipsum ratione ; quia qui
quantum ad reatum , uon est intelligendum gravius peccavit , gravius est puniendus :

per identitatem , sed per commutationera ,

ergo qui diutius peccavit, diutius est pu-
quam facit divina senientia. Potest tamen niendus : sed iste qui perseveravit in culpa
dici ,
quod moriale in pcenitentia dicitur usque ad mortem, diuturnius peccavit : ergo
fieri veniale ,
quia ibi de eo venia impe- diuturnius et gravius debet puniri : sed non
tratur. m hac \ata : ergo , etc.

DUB. vn. Item peccatum relinqui impunitum est

Si eniui semper viveret, semper peccaret : hoc dicit universum remanere inordinatum , et hoc
de impceniiente.
est universum fcedari : sed impossibUe est
Si hoc verum est , tunc videtur quod qui- quod summa sapientia dimittat universum
libet impoenitens peccet continue. fcedari : ergo oportet illud puniri : sed non
Resp. Semper peccant, id est, in peccato in praesenti : ergo , etc.

perseverant : et ideo semper debent perseve- Item , si non est poena purgatoria , sed
rare in pcena. Alia est tamen ratio hujus, boui statim evolaut , ergo errat universalis
sicut patebit infra '. Ecclesia, quae pro defunctis fidelibus facit
suffragia.

ARTICULUS UNICUS. Item , si non est poena post hanc viiam ,

ergo qui durat usque ad mortem in culpa

Ad intelligentiam hujus partis de pcena cum nuUam sustinuerit pcenam, reportat de
purgatoria, ratione poenalitatis quaeruntur malitia sua commodum quorum utrumque :

sex : primo qusritur utrum pcena purgato- est falsitas manifesta.

riasit; secundo, utrum sit maxima pcena- Contra : i
.
' Beati morlui, qui in Domino a<i opp.

rum temporalium ; tertio quseritur utrum moriuntur : amodo enim jam dicit spiri-
sit voluutaria ;
quarto , utrum sit in ea mi- tus , ut requiescant a laboribus suis : ergo
nor certitudo de gloria, quam in via; quinto post hanc vitam nuUus bonus laborat : ergo
quaeritur de his quorum ministerio poena illa nullus affligitur : ergo nulhis punitur.
infligitur ; sexto, et ultimo, quaeritur de loco 2. Item Deus est misericordissimus : sed
in quo animae purgantur. a summo veniam dimidiam spe-
misericordi
rare est impietas ergo cum remittit, totum
:

QUiESTIO I. remittit : ergo si aliquid de peccato remisso

exigitiu" a peccatore , hoc est secundum sta-
An pcsna purgatorii sit ponenda *.

memb'-. 4. art. 4; S. Thom., IV Sent., dist. xxr, q. i,

nrtam. Utruni sit poucre pcenam purgatoriam art. 1, q. i; et IV cont. Gent., c. xc; ; et Ofjusc, II,
et
;
art. 9; 8teph Briilpf., IV Sent., dist. xx, q. 1, —
'
Oist. isiv. — - C/, Alex. Aleas.j p. IV, q. xv. ' 1 Cor., m, 15,— » Apoc., XIV, 13.
 :

SS SBNTENTIABI M LIB. IV.

tum praiiM^ntiH Ecclesias : itfxl iu uiui tu huuc quuniaiu mortom uon repuguat
.'.t itus jjubt

statum egreditur - ergo videtur quod aiii- [lunitioiii uiiima;, quumvis non competjit me-
plius uihil ab eo exiguluc. rito ejusilcm. 1'iiiiiimtur enim aiiimaj, et
^l. Iteiu iu muite utisdlvitur iiuis ub ouiui pra;miautur. Et ideo cum non sinl ulictii

raHndato : ergo et u maiidato satisfactiouis, taliter remissa peccuta, quin obligetur ud

et cuufessiouis , et liujuKmodi : sed [lunitio alii|uam po^nam, iiisi flut per baptismulem
pro pMcalis siitisructio est ; ergo liberatur gratiam, et ab ea otdigutione iion abscilvitur,

deiiiteiis ub omiii debito iiuuitioiiis : eigo, et dfbitor pieua* iiou [K^issit cum debilo iii-

ut videtur, aaiplius non puuitur. gredi WBlum , noc^ssarium est esse purga-
4. Item prouior est Deus ad misereiiduni, forium.
quaiii ad coudeiuuaudum : sed decedeutHm 1. Ad illud ergo quod objicitur de Apoca-
in mortali peccato stutim condemnat : ergo /j/p«i,qiiod refiuiescunt a laboribus siiis,

decedentem in charitate statim gloriflcat. dicendum quod est labor in operando, et e.st

0. Item potentior est charitas ad ehrvan- labor iii patiendo : et verbum iUud iiitelli-

dum, quara sit mortalis culpa ad depri- gitiir de labore in opL'raii(io, quia jmiii uou

mendum : sed culpa mortalis statim demer- est dies, in qua operari valeant merendo;
git in abyssura : ergo charitas statim elevat non auteni intelligitur de labore in iiatiimdo

in ccelum: ergo non est ponere post mor- et lioc patet ex ipso textii seqiieuti : Opera
tem aliquod .suppliciuiu. enim illorum sequuntur illos.

6. Item status post mortem respondet sta- 2. Ad illud quod objicitur, quod est mise-

tui qui est in via : sed in via non est nisi ricordissimus, dicembim quod est verum,
duplex status, .scilicet bonorum, et malo- sed tamen justiis est : ideo veuiam praestat,
rum : ergo post mortem non est nisi dii- quam decet istam misericordiam praestare.
plex : ergo statim anima decedeiitis vel est Quia cnim justus est, homini injusto non
in paradiso cum bonis , vel iu inferno cum decet reconciliari , manente injustitia et of-

malis. fensa : et ideo nunc j ustitiam decet, ut remit-

CONCLUSIO. tendounam mortalem culpam remittat ,

omnem aliam non sic de poena. Quoniam :

Cum debitor p(sn(B ingredi non valeat cmlum, ne- enim misericordia remittit pcenam, et justi-
cesse est esse purgatorium, ubi purgatur tempo-
tia exigit : ideo oportet quodam modo diju-
ralis paina '.

dicari, ut alteri non praejudicetur : et sic

Resp. ad arg. Dicenilum quod, sicut dicit patet, quod eliam poena exigitur in foro

Scriptura , et auctoritates sanctorum , el re- Dei.

velaliones plures, et rationes concordant, et Ad illud quodobjicitur, quod absolvitur
3.

Ecclesia universalis coufirmat, quae pro illis ab omni mandato, dicendum quod verum
orat, absque dubio post hanc vitam est po- est ; sed tamen non absolvitur ab oiuui de-
nere pcenam purgatoriam. Ratio autem hu- bito ; imo anima trahit secum debitum : et

jus est ista , quia ' universcB vice Bomini quia retributor est justus, retribuit secun-
misericordia et veritas. Sic autem miseri- dum quod invenit debitricem : et quia debi-
cordia parcit Dominus, ut veritati sive justi- trix erat poenai (a) ,
quam nondum exolvit,

tiae non fiat praejudicium : ideo dimittit cul- patet, etc.

pam pcenam aeternam ita tamen quod

et , 4. Ad illud quod objicitur, quod statim
obligatum teneat ad pcenam temporalem. damnat decedentem in mortali, dicendum
Ab hac autem poena non absolvitur in morte, quod non est simile; quoniam ille qui in

mortaliesl, nihil habet in se quod sitdignum

'
Cf. Conc. rrirf.jsess. vi, can. 30, et sess. nlt. in
princ. —
- Psal. xxiv, 10, (n) Coet. edii. posna.
 DIST. XX. PART. 1. ART. I. UU.t-^ST. II. 59

vita: imo totum vel est mortuum , vel mor- etiam dici, quod pcena purgatoria non dicit
tificatum ; et ideo summe dispositus est ad statum, sed magis transitum de statu in
aeternam damnationem : et propter hoc sta- statum.
tim damnatur justa retributione. Sed ille,
QUiESTIO 11.
qui est in charitate, cum charitas simul stet
cum venlali culpa, et reatu pcenae, habere An pmna purgatorii sit maxima pcBnarum ',

potest in se aliquid dignum poena. Et quia

gloria non potest simul stare cum pcena se- Utrum pcena purgatoria sit maxima poe- F.in,iam.

cimdum forum commune, necesse est prius narum temporalium et quod sic videtur. ; ,

debitum illud solvi per poenam purgato- Augustinus in 'quodam serraone ' : « Ille

riam. igiiis durior erit quam quidquid in hoc sae-

5. Ad illud quod objicitur de pondere, culo poenarum aut videre , aut sentire , aut
jam patet responsio, quia pondus charitatis cogitare quis potest. b
habet in se ahquid retardans, ut culpam ali- f tem in httera dicit ',
quod « excedit omnem
quam parvulam , vel reatum : sed pondus poenam, quam unquam passus est aliquis in
peccati nihil habet elevans, vel retardans: hac vita. »

ideo non est simile de ascensu charitatis , et Item ratione videtur ;

quia quanto quis
de descensu peccati. judicandus est debilior, tanto judex puniens
6. Ad illud quod objicitur , quod non est minori pcena debet esse contentus : ergo
nisi duplex status in hac vita, ergo , etc; quanto est fortior, tanto exigitur ab eo pcena
dicendum quod licet non nisi duplex sit prin- gravior : sed spiritus separatus impropor-
cipahs, tamen uterque subdividitur nam : tionabiliter est fortior, quam sit totum con-
qui habet justitiam, in duplici differentia junctum, sive homo totus : sed post hanc
est : aut enim est in statu perfectorum per- vitam est spiritus separatus : ergo videlur
fectione completa , et talis non habet aliqua quod gravius puniatur.
venialia , aut aliqua cremabilia , nec aliqua Item spiritus separatus a carne semper
debita, et huic slatim debetur vita aeterna: gravius peccat quam spiritus carni con-
,

tales sunt sancti martyres, ut Laurentius, et junctus; sed malum poenae proportionatur
Yincentius , et sancti confessores , ut Bene- malo culpae , et raalum culpae semper gra-
dictus, et Franciscus. Alii sunt in statu im- vius est in spiritu separato : ergo pari ra-
perfectorum, et hi cremabilia habent ut plu- tione et malum pcenae.
rimum, et etiam debita ; et oportet primum Item major et gravior est pcena passioiiis,

debita solvi ,
quam introducantur in pa- quam pcena compassionis : sed anima exuta
triam : et hoc est in poena purgatoria. Simi- punitur poena passionis, conjuncta vero
liter carentes justitia in duplici sunt diCFe- pcena compassionis : ergo, etc.

rentia : quidam in statu parvulorum, et hi Item ,

quanto aliqua pcena est major , vel
carent justitia originali : et bis competit universahor, tanto est gravior : sed anima
status in lymbo sine pcena sensibili. Alii exuta cum punitur , tota punitur , et secun-
sunt in statu adultorum ,
qui carent justitia dum totum; cum enim sitsimplex, ignis
personali, sive gratia (a) ,
per propriam cul- totam attingit : sed in praesenti aut vix , aut
pam, et talibus competit status infernaUs : et nunquam aliqua pcena totum hominem cru-
sic patet quod ratio illa non valet. Posset ciat : ergo generaliter gravior est illa, quam
sit aliqua temporalis pcena.
'
C/'. Richardus, IV Sent., dist. xx, drt. 2, q. i;
Steph. Brulef., IV Senf,, dist. xx, q. ii; Petrus de append., tom. V, oper. S. August., edit. Bened.,
Tarant., IV Sent., dist. xx, q. ix. -
Serm. xli, de — serm civ, n. 5. — 'Append. toni. IV, oper. S. Aug.,rf?
Sandis, sed non videtur esse Augustini, et idem est ver. et fals. Peenit., c. xvm.
qui S. Caesario Arelet. tribuitur, inter ejias Hom. viii; (<() Ccel. edit. gratuita
 , ;

60 RENTENTIARUM LIH. IV.

Aii «pp. Contra : 1. Deus ri;tributor «'St uaiiu- geiidum , ut geueraliter piuua illa sit major
cujusque 8«ouiiclum murituiii suum; unde ista secuiiduiu regulaiii fhilusophi : a Si
pruporliunublliter respoudet poena reatui : optimum iu uuu geiiere mt melius optimo
sed cuui quis umrilur, reatus uoa iiitiMi- in alio genere , et hoc siuqtliciter illo iue-

ditur: ergo iihc pn^iia drbt-t iuteiidi : ergo lius. » Simililer intelligeuduui est hic, quod
uec dHliet e^sse iiuijor iii futuro ,
quaiii iii ilia sit raajor, iiou quia niinima sit major
prajseuti. raaxiiiia iii lioc genere, sed quia maxima in
2. Itein, quaiitu aliiiiiid niagls e.st passi- illo geiiere iiiajor sit maxiuia iu hoc ge-
bile, itdjuiicliiui puuieuti uiagis pittitur, et iiere. Sicut enim dicit lleatiis (Jregorius '
:

gravius puiiitur: 8ed conjuuctum est magis u (juibusdain revelalum est quasdam ani-
passibile , ([iiaiii auiuia Kecuuduiii se: figo iuas iu uudjia esse piiuilas. » Ad hoc au- oimn.ii.

adjuiiclum affligeuti magis patitur : ergo si tem , (juod ttMieuius , iiitelligeiidum, scien-
punitur conjuuctum in praesenti, e1 in luturo (luin quod aliqui voluerunt assignare ra-
imima separata ,
patet, etc. tionem natuialeiu , ostendentes quod ex
3. Item major est passio, in qua agens est natura animaj veniret , ipila cum anima
trausmutaus et abjiciens, quam ubi alterum exuta patitur, pcrseipsam patitur secundum
horum deflcit : sed in purgatorio anima se totara : et ideo poena modica est ei gra-
punitur, ita quod nou transmutatur , uec vissima. Sed huiic modum dicendi non ap- improb.

aliquid abjicitur; in prajsenli autem a cor- probat ratio catholica ,

quae in inferno credit
pore fit abjectio : ergo videlur quod ista animas gravius punieudas post corpora jam
poena sit gravior. resumpla : unde credendum est quod justi
4. Item beatior erit anima, quando glori- (jui in igne connagraliouis iii corpore pur-
ficabitur, corpoie resumpto : et similiter gabuntur iu diejudicii, gravius punientur,
raiserior ,
quando punietur , corpore re- quia brevius ; et ideo intensius ,
quam qui
sumpto : ergo unio auimae ad corpus potius nunc purgantur. Aiii voluerunt assignare
facit ad pcenae augmentum , quam ad dimi- rationem partim naluralem , partim super-
nutionem : ergo ab oppositis, separatio facit naturalera : dixerunt enim quod animae opmioJ.

potius ad diminulionem, quam adaugmen- exutae a corpore habent potentias suas expe-
tum : ergo videtur quod minus graviter ditas, et naturale desiderium habent pertin-
puniatur in purgatorio anima separata geiidi ad bonum propter quod sunt creatae
quam nunc, cum sit conjuucta. et ulterius gratia est in eis, quae magis istud
desiderium inclinat : et ideo, cum illud bo-
CONCLUSIO. uum siliant, et ab illo retrahantur, et quasi
incarcerentur , modica poena sensibiUs cum
Poena purgatorii estmaxima pcBnarum omnium,
hac tristilia est eis raaxima : et pro tanto
quas siistineat anima carni modo conjuncta.
dicunt pcenam purgaloriam esse maximam.
Resp. ad arg. Dicendum quod, sicut dicit Sicut enim delectationes spirituales sunt in-
Magister, et Sancti etiam multi dicunt, opor- tensae multum, et praecellunt corporales; ita
tet nos concedere, etiamsi non appareat et tristilia de absentia superexcellit omnem
nobis ratio, quod pce.na iiurgatoria gravior est dolorem corporeum. SeJ certe nec ista ratio improb.

omni temporali poena , quam modo sustinet bene manuducit, si quis aspiciat: primum
anima carni conjuncta in hujusmodi autem : quidera ,
quia desiderium summi boni est
magis adhaerendum est aucLoritati, quam desiderium quod habet necessario secum
rationi; pro eo quod illud est magis supra conjunctam fruilionem , et aliquam realem
naturam et rationem, quam secundum na- possessionem : et ideo parit gaudium. Unde
Eiplicat.
turam et ratiouem. Saue tamen hoc iulelli- '
t-ireg., Dtai, lib. (V, Diul, xx.v.
 :; :

niST. XX. PART. I . ART. I. QVMST. II. fn

qui plus desiderat supremum bonum, magis Concedendse ergo sunt rationes probantes
ibi delectatur. In lioc enim dissimile est de- pcenam illam graviorein esse.
siderium temporalium et corporalium a de- i. Ad ergo quod objicitur, quod
ilJud
siderio spiritualium, ut ostendit Augustinus reatus non augetur, dicendum quod verum
in libro LXXXIII Qucest. Et illud verita- est;sed reatus pcenae melius solvitur de
tem habet maxime cum Deus inhabitat per modica pcena voluntarie assumpta, quam de
charitatem inanima. Secundum etiam istam magna inflicta.
rationem pcena lymbi maxima esset, et fuis- 2. Ad illud quod objicitur, quod quanto
set maxima in sanctis patribus, ubi creditur magis est passibile, magis patitur, dicen-
fuisse requies facta. Et ista etiam ratio nihil dum quod illud est verum caeteris paribus
ad propositum facit, si quis inspiciat, pro eo seddivina virtus, cujus est ille ignis instru-
quod Sancti non de carentia loquuntur, sed mentum , ordinat ut puniat gravius. Vel
de poena afflictiva, sieut de igne, sive de dicendum quod pcena non judicatur major
Doci. flamma purgatoria. Ideo dicendum quod et minor secundum laesionem sive pas- ,
Opiu.
ratio hujus sumitur ex diviua justitia: et sionem, sed secundum sensum passionis,
ista est ratio recta ,
quia quod ignis agat in prout sensus refugit illam poenam. Et
animam, ut infra '
videbitur, non est na- quoniain .spiritus, licet minus laedatur ab
turae, sed justitiai : et ideo quod magis agat, igne, quam corpus, vivaciorem tamen
divinae justitiae est attrihuendum. Quoniam habet vim seutiendi passionem ; et iterum
ergo Deus justus pcenam non acceptat se- maxime refugit quia hoc contra naturam
,

cundum quod punitiva tantum , sed secun- snam est, uou sic contra naturam eorpo-
dum quod plus est in ea ratio ordinis recti ris (a) ideo, quamvis miuus patiatur, et
:

secundum hoc intelligendum est ,

quod est minus lccdatur, passione tamen naturali
pcena assumpta , et pcena inflicta. Ifi pcena magis punitur, et magis dolet: et per hoc
assumpta non iantum placet Deo ordinatio patet responsio ad duo ultima.
pcenae ad culpam , sed et ordo , et rectiiudo 3. Quod eniru dicit, quod magis punit
quse est in voluntate assumente : sed in quod transmutat, dicendum quod
abjicit et

poena inflicta placet ordinatio pcenae ad cul- falsum est, quia ignis infernalis qui urit et ,

pam. Quoniam igitur pcena pcenitentium in non consuuiit , gravius punit , quam iste
praesenti plus est assumpta ,
pcena morieu- alius ignis, qui utrumque facit.

tium est inflicta in purgatorio, pro eo quod 4. quod magis punit

Similiter de alio ,

jam non est tempus agench, sed recipiendi quod diceudum quod falsum est, quia
unit,

ideo modica poena in praesenti plus satisfacit, major pcena est brachium conterere, quam
et magis est de ea contenta divina justitia, etiam amputare quia remanet ibi sensus et
,

quam de magna in futuro. Et ideo quasi doior continuus. Sic et in auima , quae nun-

improportionabiliter majorem exigit, ut ei quam dormit, semper est actualis sensus

Eiempi. satisfiat. Esemplum autem potest haberi in nocivi , et dissensus : ita quod utrumque
istis materialibus debitis creditor enim plus : viget, et neuter minuitur, quantum est ex
acceptat marcam auri quam decem marcas ,
parte spiritus : et ille dolor est intensus et

argenti ; et poena praesens illi comparata continuus, ac per hoc gravior. Quomodo
multo pretiosior est in conspectu Dei , quam autem corpus agat in spiritum , in suo loco

sit aurum argento in conspectu hominum. dicetm-', cum agetur de pcenls infernalibus.
' Dist. XXI, p. I, arl. 2, q. I. — ' Dist. L. (a) Ccet. edit. et.
 , ,

09 SENTKNTIARIIM MB. IV.

latioiiitms nota i'st, sicut potest probari jier

OUyESTK» 111. riregorium iu qiiarto Dialoyorum.

Itein quaiito pina acerbior est, si volun-
^)i inBiui purgaturti tU vuluntaria '.

taria est, taiito Kloriosius est martyrium :

la opfi.
Utrum pcBtia illa sit voluutaria quoJ sed pifiia purgatorii
; et est acerliissiiiia , ut
sic, videtur: quiu ouiui.s sapieus vult iliud, monstratum est : ergo si est voluntaria, vi-
siue quo uou potest aiiipisei quod desiderat; detur quod oinnes (]ui transcunt purgato-
uude desiderans .sanilali-iu vult secari , et rium, martyres judicandi siint.

uri : sed auiina; iu purgalorio noii suiit iii-

sipieutfs , et desideraiit gloriani , et sciunt CONCLUSIO.

ad eaui nou po.sse perveuire nisi per illius
Pana purgatorii minimam liabet Tatiotiem volun-
pffiiia^ tolerantia;ii : ergo, et«'. Si tu dicas
tarii, quia non est a principio intrimeco, el de
quod hoc non est velle .simpliciter, sed sub
necessitatf suffertur.
conditioue, ostenditur qiiod .simpliciter ve-
lint. « Cor rectuni habet, qui vnluntatem Resp. ad arg. Dicendum quod aliquapoena
suaui voluiitati diviiia; (•ouforinat, » ut dicit dicitur tripliciter voluntaria : uno modo
Ambrosius*, et Glo.ssa super P.salraum, si- quia as.sumitur a voluntate imperante, sicut
cut habitum est in primo, distinctionc u!- est pffiua poenileiitialis; alio modo, quia sus-

tiiua. .Sed justi iii purgatorio habeut cor tinelur a voluntate acceptaiite , sicut estpcena

rectum, ct Deus vult ibi es.se ipsos : ergo ipsi marlyrii , quia adeo eis placet ,
quod ab ea
volunt se ibi esse, et pati. liberari non vellent ; tertio modo cst quae-

Item omnis vere pcenitens viilt facere dam poena ,

quai sustinetur a voluntate to-
emendam , sive agendo , sive sustinendo : lerante, ut pcena, quaj est in patientia, ita

sed anima quse moritur vere poenitens ,

poe- quod ejus oppositum est in desiderio ; sicut

uiteutiam non amittit : ergo vult emend^m cum amans , et desiderans sanitatem , iuQr-
facere : sed noii potesl agendo : ergo pa- matur, sustinet quidem infirmitatem , lan-
tieudo : ergo viilt pcenam illam pati. quam poenam divinitus infliclam, attamen

Item omnis qui patitur poenam aliquam, ab ea liberari procurat. Et illud minime ha-

et non vult illam pati ,

judicatur impatiens : bet rationem vohintarii. Hoc modo volunta-
et ille est, qui dicilur inobediens : ergo cum ria est poena purgatoria in viris justis ,
qui
viri justi in purgatorio poenam patiantur voluntarie eam sustinent , et desiderant ve-

.'^i nolunt illam pati , sunt impatienleset in- hementer ad patriam pervenire, et alios sibi

obedientes. auxilium praebere.

Fuiiaani. Contra : Voluntarium estillud, quod est Secuudum hoc patet responsio ad utram-
In ipso cognoscente singularia : ergo quod que partem quoniam ,
rationes ad primam
non est a principio intrinseco , sed extrin- partem probant illam poenam voluntariam
seco, etde necessitate, non de liberlate, non esse boc modo tertio. Rationes vero ad op-

habetrationem voluntarii : sed talisest pcena positum probant quod non est voluntaria

purgatoria : ergo , etc. primo modo , vel secundo : quod patet dis-

Item uibil a quo quis desiderat et petit li- currendo per singulas. Primffi enim omnes
berari, est voluutarium : si euim esset vo- rationes currunt secundam voluntatem tole-

luntarium, in eo vellet persistere : sed justi rantem , quae Deo se conformat , cum etiam
qui sunt in purgatorio petunt et desiderant bceat aliquid sibi desiderare ,
quod et Deus
,

inde Uberari : ergo, etc. Minor multis reve- vellet ipsam habere , quautum in se est. Se-

Cf. Richard., IV Sent., dist. XX, arl. 2, q. II ;

' Tarant., IV Sent., dist. xx, q. xi. — = Ambr., super
Steph. Brulef., IV Sent., dist. xx, q. ui; Petrufl de Psal. XXXV.
 , :

DIST. XX. PART. !. ART. I. On-EST. IV. 63

quentes raliones curruiit secunclum volunta- (Jontra : Magis est certus per spem qui Fundnm.
tem imperantem, quaj est ab intrinseco; vel sperat et non potest desperare, quam qui

secundum desiderantem, quse nollet separari sperat et desperare potest : sed animae quae

a volito; quse tanto magis delectat, qnanto sunt in purgatorio , ita sperant, quod despe-
voluntarium quod obtinet, magis desiderat. rare non possunt ; in via autem desperare
possunt : ergo , etc.

Item major est certitudo in eo inquo nulla

QU^STIO IV.
est dubitatio ,
quam in eo in quo cadit dubi-
An in pcena purgatorii sit tninor certitudo de
tatio : hcec est per se vera. Sed in eo qui est
gloria, quam in via '.
in purgatorio, non cadit dubitatio de gloria

pp, Utrum in illa pcena sit miuor certitudo de habenda : ergo est ibi major certitudo. Pro-
gloria ,
quam in via ; et quod sic , videlur :
batio minoris. Si potest dubitare se perven-

1. quiaquanto statussimilior est statui quem turum , tunc dico : qui potest dubitare , po-

homo omnino respuit, tanto majorem timo- test consequenter opinari : et qui potest opi-

rem incurrit ille qui in eodem existit sed ;

nari ,
potest credere , et errare circa utram-
,

status purgatorii magis similis est statui in- que partem ergo cum anima talis non
: possit

fernali ,
quam status vitae prsesentis : ergo errare , non videtur quod possit dubitare.

augetur in eo timor : ergo per oppositum Item, si venit de hoc titubatio, aut ex sub-

minuitur certitudo. reptione , aut ex scientia certa : non ex sub-

2. Item sic anima peccatrix punitur timore reptione, quia hoc competit animae ratione

et dolore, sicut e contra anima justa reflci- conjunctionis suse cum carne, a qua oppri-
tur gaudio et spe : sed in purgatorio augetur mitur, non omnino est domina actuum
et

poena doloris : ergo pari ratione poena timo- suorum non ex certa scientia, probatur (a)
;

ris : ergo minuitur certitudo beatiludiuis. Anima, quae est in purgatorio, certa flde
3. Item, si augeretur cerlitudo, augere- cognoscit , quod in inferno vermis est qui ,

tur consolatio , et si augeretur consolatio non moritur certa flde cognoscit quod anima
;

minueretur flagellatio : ergo si esset ibi ma- in inferno non melioratur certa flde cogno- ;

jor certitudo , esset minor afllictio ibi , quam scit,quod ininferno desperatione cruciatur
in praesenti : sed non est minor, sed major sed constat quod opposita videt in se ergo :

afflictio, quam in praesenti : ergo est minor ex deliberatione non potest de his dubitare,
certitudo. quin cadat a vera flde : sed non potest fieri

4. Item, si major esset ibi certitudo, cum infldelis : ergo non potest ex certa scientia
non ambulet ibi anima pcr spem , sed per fi- dubitare : nec ex subreptione dubitare : ergo
dem ,
quae non evacuatur quousque veniat nuUo modo : ergo, etc.

lux glorise, esset ibi major fldes; et si major Item, cum anima a carne separatur, se-

fides, major gratia : ergo a destructione ipsam nudam intuetur ergo : videt quod ha-
consequentis, si gratia non est major in pur- bet in se : ergo novit utrum habeat culpam
gatorio , videtur quod nec major certitudo : mortalem, an gratiam : et certa est quod si

ergo saltem ita dubitat anima ibi , sicut hic. habet gratiam , non potest ad infernum de-
Sed hic nescit utrum odio , vel amore digna scendere : ergo videtur quod nullo judicio
sit ergo et ibi nescit utrum
: iu iuferno , dubitet : ergo multo major certitudo est de
vel extra. gloria in purgatorio ,
quam in praesenti

sseculo.
»CA Steph. Bnilef., iV Senl., disl. xx,q. iv; Petr.
de Tarant., IV Sent., disl. \x, q. xii. (a) Ccet. eciit. pro balio.
 ;

64 SENTENTIARHM LIH. IV.

titiido media ent inter certitudinum viu; , et

CONCLUSIO. patriuj : in patria enim est certitudo tentio- EipWci

""
nis, evaciiaiis expectationem et timorein; in
In pwna purgatorii ett major eertiludo de gloria,
via viTo est cerliliido expectatioiiis iinniixla
iiuam tii liu ; i/mu vtacuatur tiiitor de taptu,
ijuuti runttiiyU inopter mututiuitein nlatwi.
timori, qnia quilibet labi potest, dum esl
viator. hi purgatorio est medio modo, sci-
0|»ii. Resp. Ad [irsBilieloruni inlfUigen-
ail arg. licet ( erlilndo expectationis eorum, quaj non-
'""""
*
liam est notandum secunduni qnosdam, quod duni obtinuit; sed est evacuatio timoris,
pra (a) accrbitate poenarum ita absorhetur propter conflrmationem liberi arbitrii ,
qua
spiritus, ut ubi .sit, if,'noret, et ex ho<; liuhi- deiiiceps scit se peccare non posse. Et sic

tat utrunj sit in inferao, au extra. Sicut i-niin pafet quod est niajor certitudo, dum evacua-
anima ex dulcedine extra se rapitur, ut nesciat tur timor de lapsu : et illa evacuatio nou est
an in corpore, an extra corpus hoc videat per animse majorem perfectionem, sed per
sic suo modo dicunt in poinis se habere : et status mutalionem.
pro statu minorem c«rtitudinem
illo dicuut 1. Ad illud ergo quod objicitur in contra-
secundum actum esse, licet non sit minor rium, quod locus ille similior est inferno,
secmidum habitum, irao quodara modo ma- dicendum quod duplex est simUitiido, vel

improb. jor. Sed certe non videtur hoc rationabiliter symbolum. Una quae est via ad facilioiem
sustineri : primum^ quia etsi spiritus carni transitum ;
per quem modum dicit Philoso-

conjunctus possit ab hnjusmodi poenis adeo phus', quod in habenfibus symbolum faci-

absorberi, ut usum rationis amittat, spiritus lior est transitus : et de hac verum est, quod
tanien separatus, qui immortalis est, uou objifitur [d). Alia est similitudo, quaj tamen
videtur adeo absorberi , cum fortior sit ad ad transitum non disponit, sicut os simUius
sustinendam magnam poenam in se, quam est ossi, quam sit humor; ettamen non ila
in corpore parvam. Et quod illud verum sit, de facili potest converti iu alimentum os,
patet per Gregorium in quarto libro Dialo- sicut humor : et de isto nori habet veritatem
gorum ', ubi dicit quod quidam in purgatorio quodobjicitur. Uuia enim difficilioresttrans-
existentes in gravibus poenis petierunt adju- itus, ideo minus potest : imo si nuUus est

torium pro liberatione : ergo sciebant se esse Iransitus, nuUo modo potest timere quo- :

aliquando liberandos. Patet etiam per illud niam ergo ab igne purgatorii in infernum
quod dicitur in homilia de divite et Lazaro, de.scendere est impossibUe, non ab igne prse-
ubi dicitur quod damnati supra se electos sentis .supplicii, sive status praesentis, quam-
considerant usque in diem (6) judicii. Si ergo vis iUe sit similior, non inducit majorem
pcena illa infernalis improportionabiliter gra- timorem.
vior est, quam purgatorin et illa non ab- , 2. Ad illud quod objicitur, quod punitur
sorbet usum rationis in damnatis, qui sunt dolore et timore, dicendum quod ad hoc
oppressi (c) vermi, et desperatione, et culpa quod sufficienter puniatur, non oportet ani-
quanto magis nec ista poena absorbebit spi- mam puniri omni genere poenae afflictio :

ritus justorum, qui fortificafi sunt bona con- enim ignis , vel cruciatio doloris sufficienter
scientia, et spe, et divina gratia! Certe non punit, etiamsi non adsil titubatio, vel titilla-

Opiuio videtur. Ideo dicendum quod anirase in pur- tio timoris.

propria.
gatorio majorem habent certitudinem de 3. Ad illud quod objicitur, quod augmen-
gloria, quam etiam iUae quae in via sunt, tatacertitudine augetur consolatio, dicendum
sicut habebant animae in lymbo. Et ista cer-
(a) Ciet. edit. pro. —
(6) Item die. —
(c) Edit. Vat.
» Greg., Dialog. lib. IV, c. IL et lv. — ' ArUU, de oppressa; edit. Ven. oppresse. —
(d) Cal. edit. obji-
Generat., lib. II, conl. 2S. cit, et sic deinceps.
 ;

DisT. XX. PAirr. [. ART. I. QUiEST. V. 65

quod hoc verum est ca?teils paribus sed : committi : ergo cum diabolus cum suis an-
quoniam illa certitudo est cum afflictione et gelis sit crudelissimus, videtur quod ejus et
expectationis dilatione ideo non tam viget -, suorum sit viros justos in purgatorio affli-

ibi consolatio quam afflictio : attamen nec in gere.

ira sua continet misericordias suas Dominus 4. Item viri justi affliguntur in purgato-
sed cum iratus est, misericordise suse reme- rio ; quod non i-atione ejus, quod
constat
moratur, et vehementer afflictos aliqua spei habuerunt simile Deo, sed ratione ejus quod
certitudine refocillat. habuerunt simile diabolo ergo quandiu est
:

4. Ad illud quod objicitur, quod ambulat in illis iste reatus, non sunt omnino erepti
per fidem, ergo, etc; dicendum quod etsi ab ejus potestate : ergo videtur quod ab eis

per fidem ambulet quantum ad ea quse divi- affligantur.

nitatis sunt ,
quae nondum per speciem in- Contra : Gregorius, in quarfo libro Bialo- Fuiid«m

tuetur, nihilominus tanien aliqua sunt nobis gorum, dicit quod animae reproborum per
invisa, quae anima exuta novit tanquam cer- seipsas descendunt ad infernum : ergo pari
titudinalia, utpote divinam sententiam de se ratione , imo multo fortiori per seipsas sine
latam , qusB de unoquoque homine particu- daemonum ministerio descendunt in purga-
lariter fertur in ej us exitu : hsec autem fldem torium.
non evacuat, quia credit non apparentia et : Item animse puniuutur in purgatorio ad
ad hoc indiget substantia rerum speranda- hoc, ut purgentur, et in ccelum introducan-
rum, et argumento non visarum. tur : sed dsemones abhorrent animarum pur-
gationem et liberationem : ergo talem pur-
gationem, sive punitionem non administrant,
QUJISTIO V.
sed fugiunt.

An paena purgatorii a dcemonihvs inftigatur '. Item, sicut dicit Augustinus *, si diabolus
cognovisset patientiam .lob, et quod ejus

kd opp. Quorum ministerio poena illa infligatur; tentatione deberet proficere, nequaquam ip-
et quod ministerio dsemonum, videtur, sicut sum amplius vexasset ergo cum sciat : certis

dieit auctoritas, et habetur infra, dist. xlvh, signis, quod illse animae justae suae non sunt,
in fine : « IUos habebunt tortores in pcena, etquod ex pcena sunt meliorandae videtur ,

quos habuerunt incentores in culpa : » sed quod eas amplius nuUatenus vexet.
constat quod justi purgantur pro eis culpis, Item alius est qui punit fllium, alius qui

quas dsemones incenderunt : ergo, etc. punit latrunculum; filium enim punit do-
2. Item in legenda beati Martini dicitur, minus, vel doctor ; sed latronem punit emis-
quod diabolus astabat ad ejus obitum, sicut sarius, vel tortor sed daemones sunt tortores,
:

ibi dicitur, quod dixit « Quid astas hic, : et justi sunt sicut filii : ergo nequaquam
cruenta bellua? » Sed constans est, quod conveniens est illos ab illis pimiri.
sciebat senon posse eum trahere ad infer- Item injustum est ut qui de altero trium-
num, cum sciret virum sanctum ergo sal- : phavit , eidem subjiciatur post triumphum :

tem volebat ducere in purgatorium. sed anima viri justi de daemonibus trium-
3. Item ratione videtur, quia crudelius est phavit in hac vita : ergo injustum est, ut
vexare bonos, quam affligere malos : sed diabolus super eam posse habeat post hanc
quod crudehus est , crudeliori tortori debet vitam.

»
Cf. S. Thom., IV Sent., dist. ixi, q. i, art. 1, q. v ;
Brulef., IV Sent., disl. xx, q. v. = Aug., de
Genesi —
Richard,, IV Sent., dist. xx, art. 2, q. iii; Steph. adlill., Ub. XII, c. XVII, u. 34, quoad sensum.

TOM. VI.
 ,

68 SKNTKNTIMtllVI LIB. IV.

verum etiam iii simili : quamvis Jacob pa-

triarclia visus sit ab aiigelo la^di, cum emar-
CONCLUSIO.
cuit nervus femori» cjus ; sed illiid inagis
Probabile e»t, lieet non inmere anterendum , quoU fuit ad concupiscentia; repressionem quam
,
bonorum an>y«/urum miitislerio iinimue delwwi-
ad gravem afflietionem. Ideo concedendum Opiniu
tur wl puiijaturtum , non lamtit i/u»'i tti ei», vd piopriB
(|uodiioii 111 iiiinisteiiodasmonum, iiec etiam eipllca-
(Lemonibus injena puiyaturii infliijatur.
supernoruin spiiituum, nisi fortassis quan- ""

Opiuiu Uesp. ail arp. Dicendum quod uKqui vo- lum ad direclionem. Credendum enim est,
aliuruui.
luemat dii-ere, ([uod [lOBna purgatorii niinis- quod iii egressu animae a corpoie assistunt

terio da-mouuni inttigatur , pro eo quod in et Hpiritus tuiiiiis, el spiritus maius, uiius,
Scriptura aut vix, aut uunquam leKitur vel pliir<!s ; et tunc .seciindum veritatem ferri

qnod bonus augelus bonos vexaverit; sed sententiam; et si lionaest, per ministerium

vexatio bononuu soluui ii rnalis fuit, sicut boni angeli , vel adducitur iu caflum vel in ,

est exeuiplum de Job , exemplum eliam de purgatorium, quousque, pfjstquain piirgala

Antonio ; mali vero vexati sunt a bonis et <\ fuerit, per ejus ministerium educatur, ita

malis. Et ratio hujus videtur esse socundum quod ipse solum sit deductor, (;t non tortor ;

eos, quia qui vexat alterum, et affliyit, quod- si verosit mala, per ministerium daemonum
dam odiuui haliet : diabolus autem odit bo- deducitur ad infernum. lloc, inquam, taii-

nos et malos ob suara crudeiitatem , ideo quam magis probabile concedendum, quam-
utrusque afiliyit, cum sibi permittitur, maxi- vis nihil sit in hac parte temere asseren-
me cum affligunlur pro peccalo ,
quod est dum.
ejus similitudo , et quoedam characteristica- i. Ad illud quod objicitur, quod incento-
tio. Boni vero non odiunt nisi malos : et ideo res erunt tortores , dicendum quod verum
illos soios affligunt,sicut afflixeruut Soilo- est, nisi illa culpa remiltatur , et homo pcE-

Imprub. milas et TEgyptios. Sed licet videatur esse niteat : at (a) hoc non habet locum in pro-
magis conveniens, ut flat hoc mini&terio posito.

da?monum, quam sanclorum spirituum; 2. Ad illud quod objicitur, quod praesens

melius tamen videtur esse dictndum , et ra- erat iii obilu .Martiui, diceudum quod hoc

tionabilius etiam, quodsicut divina justitia non erat ut adduceret ad purgatoi iuni , sed

jubente, et flatu ignis succedenle, mali adu- quia cupiebat insidiari caicaneo , et per hoc
reiitur iii infernopost judicium, sic etiani et detrahere in abyssum.

in purgatorio. Nou enim videtur probabile, ;j. Aliudquod olijicitur, quod majoris cru-
quod daemouesillud ministerium exerceant, delitatisest, dicendum quod verum est, si

cum ibi purgetur peccati scoria, secundum ibi staret intentio : sed illa punitio est trans-

quam ibi quodammodo anima similis erit itus ad aeternam glorificationem. Nou sic

diabolo, et diabolus suam simiJitudinem no- est in damnatis : ideo non est simile.

11 1 delere, sed potius confirmare; nec un- 4. Adillud quod objicitur, quodpuniuntur

quam exercct hominem, nifi in quo sperat ratione simiiiludinis, dicenduiu quod est pu-
victoriam acqukere ; nec vexat eum , a quo niri simpliciter, et est puniri sic, vel sic.

vietus est, et dejectus : et alia plura ad hoc Primo quidem modo puniuntur ratione pec-
faciunt, quae tacta sunt. Rursus non videtur cati; sed sic, vei sic puniuntur ad purgatio-

hoc probabile, ut ministerio (iat augelorum nem, quoniam habent justitiam : et hinc

bonorum , ut tam graviter affligant et pu- est quod talis punitio ad diabolum uon
niant concives suos ; nec hoc de facili posset spectat.

per Scripturam probari , non solum in se (a) Cail. edii. el.

 ;
:

DIST, XX. PART. I. ART. I. QVMST. VI. 67

constatquod lymbus fuit in inferno, aut
QUJISTIO VI. juxta infernum, quod patet par articulum
fidei Descendit ad inferos : dicitur enim '
:

An locvs purgatorii sit superius, vel inferius '.

quod expoliavit principatus , et potestates :

Ad gpp. De loco, quo animBe puniuntur hac

iii ergo, etc.

poena ; utrum locus ille sit supe-

et quaeritur Item ratione videtuc, quia locus poenae est
rins, an inferius , an in medio. Et quod in locus ignobilis, sicut locus gloria; est nobi-

loco superiori, videtur sic Animae illa; jus- : lis ; et iterum culpae, in quantum hujusmodi
tae erutse sunt de potestate tenebrarum, quo- locus debetur inferior : sed locus purgato-
niam hoc dicitur de omnibus viiis jusfis, et rius est pcenalis locus, et purgationi debitus

de illis niaxlme verum est ,

quos non pos- ratione culpae : ergo debet esse ignobiUs :

sunt ad malum pertraliere : sed ipse diabo- sed locus quanto superior , tanto nobilior
lus est princeps aeris hujus : ergo videtur et quanto inferior , tanto minus nobiUs
quod sint illae animse supia huuc aerem ele- ergo, etc. Sed quod sit in niedio, videtur
vatae : ergo videtur quod locus purgatorius per Hugonem de sancto Viclore ' : « Proba-
animarum sit in sphaera ignis sursum. bile est quod in his locis puniantur, in qui-

2. Item in corporalibus situs sequitur bus culpam commiserunt : a sed culpam

pondus; et cum corpus habet in se incUna- commiserunt hic medio ergo, etc.
in :

tioncs diversas, sequitur naturam praedomi- Item hoc ipsum videtur exemplo : In
nantis : ergo a simiU in spiritibus locatio se- quarto Dialogorum * narrat Gregorius de
quitur pondus spirituum: sed pondusin spi- Paschasio, quod Gyprianus episcopus, vir
ritibus est araor : ergo si in spiritualibus sanctus, eum in quibusdam balneis invenit,
praedominatur amor castus ,
qui tendit sur- ad quae iverat ipse episcopus consiUo medi-
sum, videtur quod spiritus absolutus a cor- corum; et Paschasius Jampridem mortuus
pore, si habeat charitatem, quamvis aliquid ibi puniebatur, et post ejus adjutorio libera-
habeat cremabile, debeat ferri sursum. tus est, signo dato eidem episcopo , si post
3. Item purgatorium est via media trans- trigesimum diem inveniretur ibidem.
eundi a statu viae ad statum patriae : sed Item hoc etiam videtur ratione ,
quoniam
status viae est circa locum terrestrem, status status purgatorius est status medius inter
patriae est intra locum supracoelestem : ergo statum gloriae, et statum damnationis aeter-

cura via sit media ad terminum, videtur nae : ergo in medio inter utrumque deberet
quod purgatorium sit in medio inter coelum esse : ergo nec superius, nec inferius, sed in
etterram sed medium illud sursum est, et
: medio circa nos.

maxime competens sphaerae ignis ergo, etc. :

Fundam. Scd quod sit iu loco inferiori, scilicet in- CONCLUSIO.

fernali, videtur : primo auctoritate Grego-
Purgatorii locm secundum legem communem est
rii in dialogo : a Una eademque vis puniens,
inferius , et secundum dispeTisationem divinam
bonos probat, purgat, et eliquat ; malos vero est in medio.
condemnat, devastat, et exterminat : » ergo
videtur quod idem sit puniens, et idem etiam Resp. ad arg. Dicendum quod istud a
sit locum purgandorum , et locus damnan- Sanctis determinatum non est , nec rationes
dorum. multum efficaces ad hanc materiam adduci
Item hoc videtur per simile ,
quia lymbus valent de faciii, pro eo quod licitum est hic
sanctis patribus fuit loco purgatorii; sed varie sentire : et secundum tres partes pro-

'
Cf. S. Thom., IV Sent., disl. xxi, q. i, art. 1,
= Coloss., II, 15,— ' Hug., de Sacram. lib. II, p. XVI,
q. ii; Franc, de Msyr., IV Sent., diat. xx, q. 5. — c. IV. — *Greg., Dial. Ub. IV, c. xl.
 SENTF.NTIVRIIM MB. IV.

l)Obiti probleaiutis inventi suut diversi di- aliquo istorum inodoriim^sedqui hoc cogi-
veisa heiitite, iiiiiitenles rationilius jam tac- tat, moveri videtiir seciiiidutu phaiitaslicam

tis. yiiiiliini fiiim liixeiuiil , i|aoJ loc-us est tlctionem.

sursiiiu; tjuidaiii, quod deorsum 8ub terra; 1. Ad iilud quod objicitur, quod est in su-

quidam ,
quod ilii, ubi pectaveruiit. Sod si periori, qiiia sunt eruta; de polestate lene-

dixeriuiu» quuil omuino sursum sit, repu- btarum, diceiidum quod inferius exislentes,

luip>i- gnabit ratio, et auetoiilos, et revelatio, quia etium ereptaj possunt esse aniinai, quiasata-
(lUlio.
firequenter pluresciica nos pati invenlisunt. nas non regnat nisi in mundanis per conver-

Si dixerimus qund omniuo deorsum, ideiii sationem, iion per localem inliabilationem.
inconveuieiis sequitur. Si dlxerimus (luod 2. Ad iliud quod oijjicitur ,
quod corpus
ubi peccaverunt , illud omnino vel incredi- sequitur natiiram praedomiiiantis,dicendum
bile, vel imiir.-babile est, quod omnes ani- quod inotiis atiima! siirsuin , vel deorsum,
nia;, quaj l^arisiis peccaverunt, Purisiis pu- nonest .secunduin snum desiderium, sed se-

niautur. Uu"l Pi"go dieeiidum? Sane potest cundum divinum judi<;iura ,

quod est mo-
dici quod est determinare locum purgato- vens supremum : et quia illud judicium de-

Ovtcnni- . riuin dupliciter : vel secundum iegem com- crevit eani affligere ad tempus, et hoc com-
lutio.
munem ; vel sei.undum dispensationem di- petit loco deorsum. sciiicet punitio et alflic-

vinam. Si secundum legem communem, sic tio; ideo patet illud, quod non sequitur na-
lyrabus inferius fulsse iredendus est, ut sit turam prffidominanlis , nisi juxta regulam

locus purgaloiius : ot talis locus competit suprenti moventis.

punitioui, el similiter satisfacietiti , sive ei 3. Ad illud quod objicitur ,
quod est via,

qui affligitur merito fceditalis culpabilis. Hic dicendum quod est viaretardans; et eoquod
autem locus pars iuferni cfeditur a quibus- est retardans, aliquo modo est obliquaiis; et

dam, piopter illud verbum Gregorii, quod quia aliquo rnodo obliquat, ideo non opor-
sub eodem igne electus purgatur , et dam- tet quod recte sit in inedio, quia tunc esset
natus crematur, in quarto Dialogorum. Si via recta et velox , nunc autera tardior : et

autem loquamur secundum dispensationem sic patet illud. Raliones vero ad alia duo
specialem, sic diversis diversa loca concessa raembra, etsi non sint multum efflcaces, ta-

sunt : vel propter eorum celeriorem libera- men , quia verura concludunt, concedendae
tionem, ut possiiit aliis suam indigentiam sunt.
revelare, sicut docet exeinplutn de Pascha- Ad illud tamen quod ultirao objicitur, Resp. ad
ult, pro
sio; vel propter nostratu instructionem, ut quod medius est, ergo in raedio debet esse, fuudaiD.

aliquando recogitemus magnam post hanc dicendum quod plus sapit naturam unius ex-
vitam pcenara infligi peccantibus; vel prop- tremi, pro eo quod punitur ibi, non pro eo
ter alicujus sancti impetrationem , sicut le- quod habet de justitia , sed de culpa. Unde
giturquod sanctus Patricius impelravit cui- cum non sit nisi duplex raeritiun, scilicet

dam, quod puniretur in quodam loco in ter- bonura, et malum, secundum legem cora-
ra ex hoc fabulose ortum est, quod
:
ibi est raunera solum duplex debet esse locus cor-
purgatorium : et sic sunt diversa loca. Con- respondens retributioni utriusque : unus no-
cedendum quod locus purgatorii
igitur est, bilis, qui est supreraus ; alter ignobilis, qui

est in"erius secunduin legem communem; est inflmus : i't propter hoc, iit dicit Grego-
est etiam medius secundum dispensationem rius, vocatur infernus, quasi inferius, vel
divinam : superius iu sphaera ignis non e.st infra nos, sive sub nobis.
 DISTINCT. XX. PARS II. 69

PARS 11.

DE CONFESSIONE SACRAMENTALl QUANTUM AD OPPORTUNITATEM TEMPORIS RESPECTU PCENITENTr*

MORTALIUM IN COMPARATIONE AD POTESTATEM SACERD0TI9.

Si vero de illo quaeritur, qui satisfactionem injunctam impleverit, quae ignorantia Deiiio,

vel negligentia sacerdotis peccato condigiia non fuit , utrum de vita migrans ab omni dosmdis-

pcEna liber sit ; idem respondeo quod supra de illo ,

qui pcenitentiam non complevit , 7"nKi'°'

dixi : quod si tantum est lamentum interioris doloris , ut sufficiat in vindictam peccati, 1^"^^^,
"^"'
omnino liberatus est ; si vero non sufficit dolor intericr simul cum pcena injuncta,
addetDeus pcenam. Quod autem interdum sufficiat dolor interior ad vindictam peccati,
certum documentum habemus in illo latrone, qui sola mentis contritione et confessione,

statim ut conversus fuit, paradisum ingredi meruit '. Sed quia dispensatores Ecclesiae

contritionis quantitatem non perpendunt ,

quibns non est datum intelligere occulta

cordium ; omnibus leges poenitentise conslituunt , tam magis ,

quain minus de peccato
dolentibus. Quorum studium ad hoc praecipue teudere debet , ut cordis dolorem ,
quan-
tumfasest, cognoscant , et secundum ipsius modum satisfactionem injungant. Unde
Augustinus ^
: « In action^ pcenitentiae , ubi tale commissum est, ut is, quicommisit,
a Christi etiam corpore separetur ; non tam consideranda est mensura temporis ,
quam
doloris : Cor enim ' contritum et humilitatum Deus non despicit. Verum quia plerum-
que dolor alterius cordis occultus est alteri, nec in aliorum notitiam nisi per verba vel
alia quascumque signa procedit, cum sit coram illo, cui dicitur* : Gemitus meus a te

non est absconditus , » recte constituunlur ab eis, qui Ecclesiis prassunt, tempora
pcenitentiaj , ut satisfaciat etiam Ecclesiae , in qua peccata insa remittuntur , extra eam
quippe non remittuntur. Ipsa enim Spiritum sanctum pignus accepit, sine quo non
remittuntur ulla peccata. » Item Hieronymus Mensuram temporis in agenda poe- '
: «

nitentia ideo non satis aperte praefigunt canones pro unoquoque crimine, ut de singulis

dicant qualiter unumquodque emendandum sit sed magis in arbitrio sacerdotis intel- ;

ligentis relinquendum statuerunt : quia apud Deum non tantum valet mensura tem-
poris ,
quantutn doloris ; nec abstinentia tantum ciborum ,
quantum mortificatio vitio-
rum. Ideoque tempora pcenitentiae pro fide et conversatione fidelium poenitentium
abbrevianda prsecipiunt , et pro negligentia protelanda ;
pro quibusdam tamen culpis
modi poenitentiae sunt impositi. »

Solet etiam quaeri utrum satisfactionis lex morituris sit imponenda. De quo Theodo- yuodmo-

rus Gantuariensis episcopus in Poenitentiali suo sic ait* : « Ab infirmis in periculo aoVsir
mortis positis pura inquirenda est confessio peccatorum, non tamen est illis imponenda da^^safis-

quantitas poenitentiae , sed innotescenda ; et cura amicorum orationibus, et eleemosy- J^':^"'

narum largitionibus ,
pondus poenitentiae sublevandum , si forte migraverint. Si vero '«^'^«'"Ja'

convaluerint ,
poenitentiae modum a sacerdote impositum diligenter observent. Aliis
vero pro qualitate peccati poenitentia decernenda est praesidentium arbitrio. » Unde
1 Lw:., xxiii, 43. — ' Aug., Enchirid., c. Lxv, n. 17. —
' P«. h, 19. ' Ps. xxxvii, 10. — — » flieron., et
habetur, de Pcsnit., dist. l, c. Mensuram. — ^ Theod. Cantuar., Pcenitential., et hahetur XiVi,
q. vn, c. Ab
infirmis.
 70 SENTKNTIARIIM LIB. IV.

Leo Papa '

: «t Teiupdia poenituilinih liahita iiioderation») constitiieiKiu suiil tuo

judicio ,
prout conversoruiu auinio.s perspexeri» esse devotos. Pariter etiain haliere
debes aitati» benilia intuiluui , et lespicere periculoruni (|U()ruiucumque , vel ujf^ritu-

dinuni necessitates. «

ua«c<!> Scieiiclum •tiaiu i|uoil tempore necessitatis non est neganda pcenitentia vel reconci-

"«'.?"" !"''•" pmnitentibus. llnde Leo l*apa ' : a llis (jui tempoie necessitatis et periculi urh'enlt8
*•"'"
paut«ii>
"* •'^^'
instantia nrii^sidiuin piKniteiitia^, et

terdioenda
l

est,
'

nec reconciliatio ^'eiicf^anda; (luiu luiseiicfiniia!

munus
.....
reconciliatioiiis iraplorant,

l)ei
nec satisfactio in-
nec meiisuras pos.su-
iMiio. mus pouere ,
iiec tempora deliiiire. (Juod si ita aliijua aif^ntudiiKi aggravati suiil , ut

ijuod paulo ante poscehant, sub prajsenti signiflcare nou valeant, te8tim<mia eis fide-

lium circumstantium prodesse debebunt, simuhiue p^Buitentiae et reconciliationis con-

sequantur beiielicium. » ftem Julius Papa ' : « Si presbyter pffinitentiam abiiegaverit

morientibus , reus erit aniinarum ,

quia Dominus ait * : Cim corwer.ms funrit , tiinc

saiviis erit. Vera eiiiin ' conlessio ultimo teiiipore potest esse, (juia non modo lemporis,
sed etiam cordis Deus inspector est , sicut latro probat. »

Ouua Non debet tainen presbyter pcenitentem reconciliare inconsulto episcopo, nisi ultima

leTuJo uecessitas cogat. Unde in Carthagineiisi concilio •

: « Presbyter inconsulto episcopo non

ueuiii reconciliet posnilentem , nisi absente episcopo , vel ultiina necessilas cogat. (lujuscum-

""'^!r
poenitentis publicuni criraen est, quod universam coinmoverit url)em, ante absi-

.........
•^l"''
po, um dam scilicet introitum Ecclesiae manus ei imponatur. » Item' : « Aurelius dixit : Si
'
io uttces-
«itati-.
quis in periculo constitutus fuerit , et se reconciliari divinis altaribus petient , si epi-

scopus absens fuerit , debet presbyter consulere episcopum , et sic periclitantes ejus

pryecepto reconciliare. Inconsulto vero episcopo non potest excommunicare ,

vel publice

poenitentes presbyter reconciliare. » Unde in Carthaginensi concilio secundo stalutum

est», (i ut chrisma vel reconcilialio poenitentium , et puellarum consecratio a presby-

teris non fiat. » Item : « Reconciliare quemquam iu publica Missa presbytero non
liceat. » Puellarum tamen consecratio ; consulto episcopo ,
per presbyteruin fieri valet.

Unde in Carthagiuensi coni^ilio secundo ' : « Presbyter inconsulto episcopo virgines non
consecret, chrisma vero nunquam couficiat. "> Sicut praecepto episcopi potest presbyter

consecrare virgines , sic et reconciliare pcenitentes. »

Anobu- Si autem quaeritur de illo, qui ad poenitentiam festinans sacerdotem invenire non
siivTi*- potuit, et ita decessit , utriim oblalio ejus sit recipienda ;
dicimus, quia est. Unde
qircliV- if Apamensi [a) concilio " : « Si aliquis fuerit mortuus qui non sit confessus , et testi-

"nUeu-
tiionium habet bonum , et non poterit venire ad sacerdotem , sed praeoccupavit eum
uam xaors in domo vel in via, faciant pro eo ^parentes eius oblationem ad altare , et dent re-
praeveni- " '
.

tur mor- demptionem pro captivis. »

' Leo I, Episl. Lxxvii, ad Nicet. episc, et habetur, ixvi, q. vii, c. Tempora panitudinis, ' Leo i, —
Epist Lxxxix, et habetur xxvi, q. v, c. His qui. ' Ibid., c. Si preshyter. ^ Ezech., sviii, 12.— »xxvi, q. VI, — —
c. Cofjnovimus, ad finem, in sensu. —
^ Conc. Carthag. ili, an. 397, c. :f2, et habetur, .xxxvi, q. vi, c. Presbyt.

— ' Conc. Carth. n, au. 390, c.

4, et habetur, xxvi, q. vi, c. Aurelius episcopus.
s Ibid., can. 3, c. Si jubet. —
— » Imo Conc. Carth. m, can. 3.>, et habetur, cap. Presbyt. i. " Haec ultima verba ad cdium canonem, —
ut videtur, pertinent. —
" Habetur, ixvi, q. vi, c. Si aliquis. Ahquid simile legitur Conc. Tolel. XI, au. 075,
*
c xii, et Conc. Carth. i\, c. lxxx.
{a) Al. Aponensi, al. Apaneusi, utrumque ignotum.
 :

DISTINCT. XX. PARS II. 7t

rem et Deum : sed si sacerdos injungat pec-

catori pcenitentiam majorem, peccator te-
EXPOSITIO TEXTUS.
netur stare ejus judicio ,
quamvis excedat
Si vero quEerilur de illo qui satisfactionem Deus non revocat compromissism,
, ergo si si
injunctam, etc.
errat injungendo minorem pcenam debita,

Supra determinavit Magister tempus poe- debet Dcus esse contentus ; aut si aliter, vi-

nitentise. in se ; hic secundo determinat per detur frangere pactum.

comparationem ad arbitriuni sacerdolis. Et Item ignorantia excusat, maxime quando

quoniam in pcenitentia a sacerdote imposita est invincibilis: sed scirequantum Deusexi-
tria estconsiderare, scilicet reconciliationem, gat poense pro culpa, nemo novit certitudi-

et poenaeimpositionemsiveinjunctionem, et naliter, sed solum per conjecturam : ergo

ultra injunctse poenae expletionem : ideo haec in hoc staudum est judicio et arbitrio sacer-
Divisio.

pars habet tres. In prima quserit Magister dotis : ergo si amplius non procedat, absolu-

quasi ordine resolutorio incipiens a poste- tus est.

riori, ulrum poenitentia injuncta consum- Resp. Dicendum quod sacerdos virtute

mata sit pcenitens absolutus simpliciter , et clavium habet potentiam relaxandi aliquid

hoc facit ibi :Si vero qucerilur de illo, elc. de poena ; et hanc Deus nunquam exigit, sed
In secunda ,
quando pcenitentia imponenda solutum eum reputat, a quo sacerdos absol-

est, scilicet utrum in extremo mortis arti- vit, et quantum ad hoc simpliciter se (5)

culo, et hoc Ibi : Solet etiam quceri utrum committil in sacerdotis arbitrium,si non sit

satisfactionis lex, etc. In tertiaqua;rit utrum impedimenlum a parte ejus, qui absolvitur.
in necessitate alicui neganda sit reconcilia- Quantum vero ad taxationem non se com-
tio, ibi : Sciendum etiam, quod tempore ne- mittit, nisi in arbitrium discreli, qui etiam

cessitatis. Et illa pars dividitur in tres : in disciete taxet; quia si aliter fit, decet Deum
prima ostendit quod non est neganda recon- aliter facere; et ideo si sacerdos poeniten-

ciliatio in articulo necessitatis; in secunda tiam minorem condigna imponat Dominus ,

ostendit quod prEeter necessitatem in gravi- supplet quod deerat. Quod

quod objicitur,

bus oportet consulere episcopum , ibi : Non talis fecit totum ad quod tenebatur , verum
debet tamen presbyter, etc. lu tertia osten- est de tentione quee venit ex obligatione,
dit quod si pcenitens voluit reconcihari, et sive ex reatupeccati ; non est tamen verum,
,

non potuit, quod habendus est pro reconci- quousque solverit poeiiam condignam. Quod
liato, et hoc ibi Si autem quceritur de illo,
:
objicitur de arbitrio, jam patet responsio,

qui ad poenitentiam festinat , etc. Principa- quia in solius discreti arbitrium se committit
liter autem praesentis partis intentio consi- quantura ad taxationem pcenae. Quod objici-

stit, qualiter satisfactio sit injungenda, et tur de iguorantia, dicendum quod illa igno-

qualiter implenda , utrum etiam per inter- rantia excusat, ut non peccet; sed tamen
positam personam, et utrum per se (a), scili- non excusat, ut satisfactionem perfeclam fa-

cet tota. ciat: et ideo oportet hancperflci in foroDei.

DDB. I.

DUB. u.
Si vero non sufficit dolor, etc.

Statim ul conversus fuit, paradisum iugredi meruiti

VidetuT falsum dicere ,
quia iste qui iecit

poenitentiam injunctam, fecit totum adquod Videtm- hoc falsum, quia dicitur ' : Ascen-
tenebatur : ergo illa completa est absolulus : det iter pandens ante eos: hoc intelligitur

ergo non debet ampUus poenam reddere. de Christo : ergo ante ascensionem Cliristi

Item , sdcerdos est arbiter inter peccato- uullus intravit : ergo nec latro statim.

'Uicli., 11 .13. (a) Cat. edit. iwn habent pei' se. — (6) Ccet. edit. sed.
 ;

•n SENTENTIARIIM Lin. IV.

Res[). Aliqui ad hiK- voliierurit dicen', i|uijil determiiiatur pnBiiilentiaquuntum ad tem-

lutru fuit iu iiurudiHo teneistri luui Duuiiuo ptis, mugis(|uuin quantum ud luoduin, quiu
UHiiuu ad ast!«u»ioiiem, «ed post a.si'eusioueai inodus illu cerlior est et amiuiiiiiior. Ilutle

fuit in paradiso ccelesti. Sed taiueu illtid du- generaliter pro peccato mortali praifiguut
bium est : et idiMi viu aliu elixeinla est .se- [itjMiileuliuiii seiitennem. Ilntle laicus t)ui for-

euuduui Augustiuuui ', tiuod [larudisuH uiiu iiicatur Hepteni aniiis, presbyter decem,
luodu dieit statum truitionis, alio luodo dicit episcopuB vero t|uiiidecim pcBuiteat, sicut
loeuiu aptuui et iduueuui. b!t ille lonis du- hube.tur in iliversis locis in decretis patriim.
plex est, secuudum quod Iruitiu est duplux : Similitenle evoiiieiitiljus Eucharistiam [irop-
qucedam per speeulum, el imperfecta, et ter gulaiii et ebrietatem, si sitlaicus, sexa-
tali com[jetebat paradisus terrestris, quo- ginta diebus pneniteat; si clericus vel reli-
iiiam locus est terreuus, taiuen (luictus et giostis, stipttiagiuta dielitis; si episcopus,
elevatus; tiuanlam est Iruitio pleiia, et ha!c nonaginta iliebus: lioc hubelur, de Cons.,
est iu pattia, et buic competit locus super- dist. n. Ad has aiitem regulas aspiciendo,
coBlestis. Oufindo ergo dicuiit, quod latro debet unusquist[ue sacertlos inspicere quales
statim ruit in paradiso, intelligitur quantum poBiiitentias imponat, tiim seciindiim gravi-
ad slatum, quia statim fuit iu Dei visioue, tatein criminis, tuiii secunilumdiversascon-
non quautum ad locum. ditiones personarum. Et nola hic, quod pro
peccato mortali .septennis piwnitentia praefl-
DUB. III.
gitur non soluiii propter teiiiporis diuturni-
NoD salis aperte prseBgunt caiioneB pro tatem, sed magis propter flguram et signa-
uuoquoque, etc.
tionem. In lege enim ' Maria separata fuit

Contra: quia Giegorius dicit, et habi>tnr extra caslra diebus septem : Maria signat
siipra, dist. xvi : « Falsas poenitentias dici- poenitentem : uiide Maria amaruui mare
mus, quae nonsecundumauctoritatemsanc- inferpretatur. Et in Threnis ' dicitur de viro
torum patrum iinponuntnr: » ergo videUir poenitcnte : Magna velut mare contritio tua.
quod omnespoenitentise vera!(ai in canonilnis Haic poenituit septem diebus; sed nunc pce-
sanctorum comprehendaulur. nitet feptem aunis, quod significatum est *:

Resp. Dicendum quod, sicut in scientiis Diem 'pro anno (kdit tibi. Si autem tu quae-
practicis, quae versantiir circa opera, sermo ras rationem hujus, quare poenitentia est
in particulari est incertus et duliius, sernio aggravata, cum lex nova sit lex misericor-
autem in universali certitudinem habet; sed diae,dicendum quod major ingratitudo est
cum applicatur ad singularia, incipit tjuo- hic propter majorem gratiam; etiam est
dam modo habere incertitudineni, ut qui major contemptus propter majorem digni-
non considerat circumstantias parliculares, tatem novae legis, in qua sanguis Christi
potius de\-iet, quam seipsum rectificet, sicut effusus est, ut flrmum esset testamentum
patet in medicina et scientia morali : sic in- quia eliam gravius est peccatum propter
telligendum est in proposlto ,
quod caaones statum peccantis, qui debet esse perfectior;
instruunt in generali, qualiter imponenda quia ulteriussatisfactio in lege nova debet
est pcEniteutia, sed descensum ad singularia esse perfecta , ut in statum pristinura redu-
relinquunt sacerdotibus discretis, qui consi- cat. Et quoniam sol in uno die non redit in
derent personarum circumstantias , atten- idem punctum, sed in anno, ideo dies con-
dentes (6) ad canones sicut ad regulas direc- versus est in annum. Rursus, quia perfectum
tivas : quia si contra canones imponant, non est remediun: in lege nova; ideo annus de-
recte imponunt. In canone enim maxime
— ^Num,, XII, 14, 15. — 3 Thren., ii, I.S. — * Ezech.,
' Aug., fie Genes. nri Ittt. lib. XII, c. xxxiv, n. 66. —
IV, 6. (a) Al. vere. (6) accedenteB.
 ; ;
;;

DISTINCT. XX. PARS 11. 73

buit multiplicari per septenarium ,

propter nem, tunc quaeritur consilium a sapiente,
et

septem pronitates domandas, propter septem quia sapiens , et hoc maxime quando casus

dona Spiritus sancli reacquirenda, propter emergit, ubi probabiliter potest dubitari;
septem dotes, tres scilicet animae, et qua- alio modo quaeritur consilium, et consulitur

tuor corporis obtinendas. Et sic patet ratio, aliquis propter auctoritatis commissionem
quare canones sic instituerunt. Haec autem et sic inferior consuiit superiorem, scilicet

omnibus non est imponeuda sed tamen, in- ul sciat ejus voluntatem, et ut per ejus im-
sinuanda ut recognoscant
, quam gravis est perium et commissionem habeat potesta-
culpa. tem. Hoc modo debet sacerdos in aliquibus
DUB. IV. casibus consulere episcopum, quia non po-
Non tamen est illis imponenda quantitas poenUentite, test per se ad illos extendere manum cum ,

sed innotescenda.
habeat potestatem limitatam. In quinque
Videtur male dicere, quia ad nihil valet autem casibus debet sacerdos ad episcopum
scire quid ct quantum debeat facere, nisi remittere, vel eum consulere : primus est de
etiam faciat : ergo si non est imponenda ut pcenitentia solemni, quae ab episcopo debet
faciat,non est innotescenda. Si dicas quod ,
imponi, et per eum pcenitens reconciliari
valet ad cognoscendam gravitatem peccati secundus casus est de excommunicatis, qtios
contra Gravitas peccati considerata in fme
: aliquando non potest absolvere ; tertius, ubi-

maxime inducit in desperationem sed hoc : cumque invenerit irregularitatem contrac-

maxime cavendum est infirmis ergo non : tam : propter illam enim debet remittere ad
debet tunc dici. episcopum , ut, si potest, dispenset ; si non
Resp. Dicendum quod poenitentia non est potest, cum litteris suis mittat ad Papam
imponenda tali, de quo praesumitur quod quartus est de incendiariis; quintus, si sit

moriatur, quia stultum esset aliquid impo- consuetudo in aliquo episcopatu, quod certa
nere aliciii, quod non potest facere. Sed in- crimina ad episcopum deferantur, ut homi-
notescenda est ad cognosceudam gravitatem cidium, sacrilegium, ethujusmodi: et iste

peccati, ut doleat, et ingemiscat!: sed nihilo- casus est particularis, non universalis.
minus manifestanda est divinae misericor-

diae abimdantia, ut speret in Domino, et DUB. VI.

confidat : et sic manifestans pcBnitentiam non An puellarum consecratio cousulto episcopo per
presbyterum fieri valeat.
inducit in desperationem , sed magis in ve-

ram contritionem. Videtur male dicere, quia illae desponsan-

tur Christo : ergo a solo episcopo imponen-
DUB. v.
dum est eis annulus.
Presbyter reconciliare pcenitentem inconsulto Resp. Dicendum quod, quantum est de
episcopo, etc.
jure communi, hoc licitum est solis episco-
Videtur male dicere, quia ubi supernus pis ,
quia ipsi sunt sponsi qui debent Christo
jHdex dictat faciendum , frustra quaeritur animas consecrare, secundum quod dicit

consilium humanum : sed cum presbyter Apostolus ' : Despondi vos uni viro virgi-
videt peccatorem contritum, supernus judex nem casiam; et debent filios perfectos gene-
dicit peccatorem illum conversum in jus- rare ; et ideo habent clavium potestatem in
tum, et esse reconciliatum : ergo statim sine excelleutia, et eis solis isia qu» sunt excel-
consilio, sive sit in necessitate, sive non, lentiae commissa. Unde hoc, quod dicit Ma-

debet eum solvere. gister, locale solum fuit, et nunc non habet
Resp. Dicendum quod duplioiter quaeritur locum nisl in viduis velaudis; quibus potest
consilium ab aliquo : aut propter instructio- '
II Cor., xj, 2.
 ;:

14 SENTENTIAHIIM LIB. IV.

MMrtlo* de coatiiliu «pidcupi dai-e vuluai : ut refort apud creditorem , utrum ipse , vel
pro tdiito illud etit iiitelligtiQduiii. aliussolvat; iiiio (iro eodeiii utrumipio ac-
ceptat : si ergu mullo beniKuior est Deiis, et
avidior ud percipiendaiii solutionein, qiiam
AiniCCLUS l'N!(:i'S.
liomo terreiius, videtur quod ipi»e sit conton-
Ad intellipentiam hiijiH imriis qiia-iitiir tiis, etsibi sufllciat, si aliussatisfaciut proeo.
de satisfu.rtioiii.s (liiuiniition»; , i>t cirtM lioc Ileiii lioc videlur per locuiu a iiiinori

quairuntur sex primo quieritur utriini possit

: quia pliis est impetrare remissioiieiii culpae,
licri siiti.^^factionis rommutiitio ; seciiiido ,
quam reiiiissionem poinaj : .sed saiictua vir
utrum pcissit vel debeat lieri relaxutio; ter- im|jetrat alicui, qui est extra giatiam, per
tio, dato quod sic, quxritur u qiio potest suas orationes remissiouem culpu) : ergo et

fleri ;
quarto quxritur pro quo potest fleri j
remissionem pcenae per suas afflictiones.

quinto, cui valeut; .sexto et ultimu ,

quan- Iteni Cliristus punitus est, et poBiia sua
tuiu Vdleat, etc. salisfecil : iion pro peccato suo, hoc coiistat

crgo pro alieno : ergo Christus salisfecit pro

QU^STIO I. nobis : si ergo omiies nos uiium siimiis in
Christo, et raembra liujus suinus, et imita-
An unus pro alio possit satisfacere '.

tores ejus e.ssedebemus; videtur quod unus

Pimj»ui Utrum possit fieri satisfactionis commuta- pro alio possit et debeat satisfacere.
do, et lioceslqua;slioiiis funilamentuni, sci- Coutra: 1. ' Oinnes slahimus antetribunal ah opp
iicet, ulruiu uuus pro alio satisfaciat. Et quod Christi, ut recipiat unusquisque prout in
sic , videtur ' : Alter alterius onera portate : corpore gessit , sive bonwn , sive malum :

sed onera, quae niaximesunt portanda, sunt ergo unicuiqueretribuitur juxta opera sua :

onera spiritualia : ergosi alicui iniposita est ergo non videtur quod unus pro alio .satis-

pcenitentia gravis , videtur quod aliquis par- faciat ,

quia tunc Deus alicui retribueret se-
tem vel totum possit pro eoportare. cundura opera aiiqua.
Ilem in littera dicifur' : « Amicorum ora- 2. Item iii Psalmo' : Tu reddis ia) unicui-
tionibus, et eleemo.synarum largitionibus que juxta opera sua : ergo idcm quod prius.
pondus pcenitentiae sublevandum est : » lo- 3. item ratione videlur : quoniam iion exi-
quitur de eo , qui graviter infirmatur. git Deus satisfactionem ab aliquo quia de- ,

Item hoc videtur per rationein : Primo lectelur in pcena, sed ut velut per remedium
per simile in rebus naturalibus : videmus sanelur otfensa : sed quia satisfactio est reme-
enim in aliquo corpore animalis , quod dium contra culpam, etantidotum; et reme-
unum membrum se exponit , ut sustineat (lium contra membrum infirmans debet ap-
laesionem, et gravamen alterius, sicut patet poni ; ergo videtur quod non possit in alium
quod bracliium se exponit pro capite : si hominem commutari.
ergo in corpore mystico est connexio per 4. Item non potest conteri (6), nec confiteri
assimilationem ad corpus natiu-ale, videtur unus pro alio; imo oportet quod ipse qui
similiter quod unum membrum onus alte- peccat, conteratur, et confiteatur : ergo vi-
rius possit et debeat supportare. detur similiter quod oporteat ipsum satisfa-
Item hoc videtur per simile in humanis cere et pcenam pati.

actibus : videmus enim quod sic est in acti- 6. Item, si sani possunt supra se suscipere
bus, quod si aliquis est alicui debitor, non IV Sent., dist. XX, q. i, art. 2; Steph. Brulef., IV Sent.,
'
Cf. Alex. Alens., p. IV, q. XXIII, memb. 1, art.
dist.XX, q. VI; Petr. de Taraiit., IV Sen'., dist. xx,
2;
S. Thomas, Supf,/. p. 111, q. xiv art. i; et q. IV. — Galat., VI,
' 2. — Theod. Cantiiar.,
• Pceni-
IV Sent.,
iii

dist. xx, q. I, art. 2, q.

,

ill; Richard., tential. — Ml Cor., v, 10. — *Psal. uci, 13.

IV Sent., (list. xx, art. l, q. iii; Thom. Argent., {a) Vulg. reddet. — (6) Edit. Ven. confileri.
 ,

DIST. XX. PART. II. ART. I. OUiEST. I. 75

satisfactionem inflrmi ,
ponatur igitur quod dendum quod potest commutari quia , potest
aliquis debeat pcenitentiam septennem, et unus pro alio solverepoenam. Sed hsec com- Explica-

consanguinei recipiant super se, et infirmus mutatio debet fieri auctoritate sacerdotis, cu- tio.

moriatur ;
qusero ergo a te : aut evolat , aut jus est hic duo considerare , scilicet debitam
non evolat : si non , sed punitur in purga- in subditis dispositionem , et debitam pro-
torio, et illi puniunt se pro eo, ergo Deus portionem in pcena. Debitam dispositionem
punit bis in idipsum ; si vero evolat , po- voco, quod in uno sit sufficieutia, et in alio

natur quod illi nihil faciant de satisfactiono indigentia, et in utroque sit ciiaritas , quae
suscepta, tunc ergo salvabitur quis, et culpa facit bona communia; si vero alterum horum
remanebit impunita : quod est contra divi- desit, non flt commutatio recta. Debitain
nam justitiam. vero proportionem voco , ut minor poena in
6. Item nullus potest mereri alteri, quin majorem commutetur ;
quia plus satisfacit

mereatur sibi, secundum quod dlcit illa auc- Deo poena propria , quam ahena , sicut effl-

toritas : « Qui pro alio orat , pro seipso la- cacius homo meretur sibi ,
quam alii. Unde
borat : » ergo pari ratione uullus potest sa- sicut poena assumpta commutat iu majorem
tisfacere pro alio, quin satisfaciat pro se : poenam purgatoriam eo quod multo minus ,

ergo si unus pro alio satisfacere , po-

potest est illa accepta , pro eo quod ista est volun-

test uuus simul et una pceua satisfacere pro taria ; similiter debet propria poena commu-
se, et illo ; et ita, pari ratione, pro tertio et tari in majorem alienain, ad hoc ut fiat

quarto ; et sic deinceps : ergo pro oranibus : commutatio recta. Sic igitur concedendum
ergo videtur quod si hoc verum est, quod est , sicut probant primae rationes ,
quod
uno satisfacienle satisfaciaut et omnes. pcena satisfactoria commutari potest ratione
unitatis charitatis , quantum ad illud quod
CONCLUSIO. habet in se pretii solvendi, sed non quantum
ad illud quod habet in se medicamenti.
Pcena satisfacHonis potest comrnutari, ratione uni-
1. Ad illud ergo quod objicitur, quod uni-
tatis charitatis, quoad rationem pretii solvendi,
cuique reddetur secundum opera sua, dicen-
non quoad iUud , quod in se habet medicamenti.
dum quod charitas opera aiiena facit sua,
Resp. ad arg. Dicendum quod poena satis- maxime quando charitas alterius voluntarie,
factoria habet in se duplicem ratiouem sive quod suum est , alteri donat.

virtutem. Pcena enim talis propter duo est 2. Ad illud quod objicitur de remedio,

maxime : et propter medicamentum , contra jam patet' responsio quoniam quantum- ;

sequelas peccati; et in pretium, ad solven- cumque aliquis supra se poenam recipiat

dum reatum peccati. Si ergo loquamur de alterius, tamen ille non est omnino hberatus

ista pcEua secundum quod est purgatoria a pcena, quousque consumatur peccati sco-
sive medicinalis; cum morbus non recipiat ria, quam contraxit ex culpa : quae etiam
medicinam ex poena alieua, sed propria (un- uon potest deleri , nisi per poenam exterio-
de non extinguitur concupiscentia in me, si rem, vel per contriliouem internam.
tu jejunas pro me) , quantum ad hanc ratio- 3. Ad illud quod objicitur, quod non po-
nem pcena satisfactoria nec potest, nec debet test conteri , nec conflteri , dicendum quod
commutari in aliam personam. Posset tamen non est simile ;
quia prima, scilicet confessio

commutari in pcenam internam, quia gemi- etcontritio, sunt ordinata, ut ingrediantur

tus cordis plus irequenter medetur et reparat uuitatem ecclesiasticam, per quam fit ut
animam quam ,
diuturnitas pceuae exterioris. bona imius flant alterius; satisfactio vero
Si autem loquamur de pcena secundum quod utramque consequitur : et quia fundamen-
habet rationem pretii, hoc modo est conce- tum istius commutationis est in charitate,
 ;

76 SKNTKNTI\[UIM l,in. IV.

ideo non est Himile. Alia ratiu uAt, quiu ia puinam, tn pro alio Batisfacit (6) quantum ad
potestatb cujiislihet est contlteri ; iu uullius totum, non Hiitisfacit pro »«; ot si pro se,
[lotestate est couteri, uisi ejus, qui iiovit oc- nou pro alio : sibi (|uideui nieretur aiternam
eulta cordis, scilieet spiritus liMitiiiiis. Sed gloriaiii, qiiia npu» illud placitiim est Deo;
pienam pati est iu potestate cnjuslibet t-tiii tit facieu» illiid^ Deo placet faeiendo, ac per
(iri) se, quam pro alio. Attamfu iiuiiest iim- hoc digiiiis relribulione a Deo judieatur.
tile, ueca satislaclioue alieiiuui, si vir justus
[leccata defleat uiinus justi. OUiESTK) II.

4. Ad illud quod quatritur, utniiii slatiiu

Att possit /ieri satisfaclionis retaxatio '.

evolet iUe, ciijiis satisfaetio couiiiiiitalur, di-

cenduiu quod iioii : tuin quia iipnrtiil qiiod lltrum possit fleri satisfactioiiis rolaxatio; ru.id4ni

scoria peccali purgetur; tiim tliaiii quia et qiKid sie, videtur : quia universalis Ecde-
uullus iugreditur paradisiiin, ijuousqiie hit .sia lias relaxationes acceptat : .sed conslat
e.xtra deliituiu ouuie, ita quod nec ipso sit quod ipsa nou errat : ergo vere fiuiit. Pro-
debilor, nee alius pro eo. Si ergo objicias bdlio minoris : ita dictum est Petro • : Ego
quod tuuc bis puuit Deus in idipsum, dicen- pro te rogavi, Petre, ut non deficiat fides
dum quod lalsiiin esl ,
quia secundmu quod tua; con.stat quod hoc dietiim est 1'etro in
illi eelerius raeiuut, ipse liberatur; el eoin-- per.sona Kcclesiae : sed Christiis' exaudltus
putat Dominus in sortem poenam, quam ille est in omnibns pro sua reverentia : ergo et
sustinet pro se, et quam alii sustinent pro in isto : et si hoc, Ecxlesia universalis non
eo. Undesi debuit pwnam duorum meusium, decipitur, nec errat.
taliter poterit juvari, quod liberetur [a) infra Item ' : Nam et ego si quid vobis donavi,
mensem : nunqiiam tameu inde extrahitur, in persona Christi; Glos-^a : a Ac si Christus
quousque debitum sit pltne solutum; quo condonasset : » sed si Cliristus vere condo-
soluto, jam illud quod solvitur, deinceps est nat, vere est condonatum : ergo quod dona-
ipsius qui satisfacit, oratio enim in sinu suo vit Apostolus, vere condonatum et relaxatum
convertitur; vel si ipsenon indiget, conver- fuit : sed non est minoris potestatis summus
titur in sinuin Ecclesiae. Pontifex, quam Paulus : ergo, etc.

5. Ad illud quod objicitur, quod qui me- Item Augustinus' in libro de Panitentia:
retur alii, et sibi, dicendum quod non est Credendum est quod omnes orationes Ec-
simile de opere meritorio, et satisfactorio. clesiae, et eleemosynae, etopera justitiae suc-

Opus enim meritorium est ea ratione, qua currant recognoscenti mortem suam ad con-
est ex radice charitatis, quae semper placet versionem. a Si ergo opera Ecclesiae valent,
Deo, omnes communiter respicit, et
et quae ergo bona satisfactoria, quae sunt ineccle-

omnia communia facit ideo ille , in quo est : siastica unitate, valent ad satisfaciendum :

illa radix non potest mereri alii quin ipse

,
,
ergo videtur quod ille, ad quem spectat haec
placeat apud Deum, quia hoc ipsum Deo distribuere, possit peccatores adjuvare, et
placet maxime. Opus vero satisfactorium est ita satisfactionem minuere , ac per hoc con-
ratione poenae ; et tanta poena solvit tantum donare et relaxare.

debitum, et major majus debitum : ideo per Item Christus condonavit multis non so-
eaindem poeuam non potest quis in integrum lum culpam , sed etiam poenain , ut patet in
duo debita solvere et ideo per eamdem : muliere adultera" : sed Deiis plenitudinem

'
Cf. Alex. Alens., p. IV, q. xxiii, memb. i, art. I 32. —
' ffeir., V, 7.- »11 Cor., 11,10.— auctor, Mmo
S.Thom.,inSupp/.p. Ill,q. xxv,art. 1; IV Se«<., disU quisquis sit, libri de ver. et fals. Panit., c. xii, inler
XX, q. I, art. 3, q. i ;Richard., IV Sent., dist. XX.nrt.S, opera S. Aug., tom. VI, append., edit. Beued. —
q. i; Stepb. Brulef., IV Seni., dist. xx. q. vi; PeLrus ' Joan., viii, 11. — (fl) Al. Uberaretur. — (A) ideo sa-
de Tarant., IV Sent., disl. xx, q. xiii.— ' Luc., xxil, tisfacit per aliam poenaw, si pro alio.
 : ,

DIST. XX. PART. II. ART. I. QUJIST. 11. 77

potestatis reliquit in Ecclesia : ergo et po- est : quae poena adeo gravis est, quod vix
testatem relaxandi, et condonanili. aut nunquam posset quis facere, et pauci in-

Ad opp. Contra : I .
'
Bmissa est iniquitas illiiis, veriirentur qui vellent. Ideo conslitueriuit

suscepit de manu Domini duplicia : ergo rectores Ecclesiae pcenitentias secundum ar-
videtur quod poena ad perfectam remissio- bitrium imponi, et de residuo relaxationes
nem sit duplicanda, non relaxanda. constituerunt fieri : quod et facere potuerunt,
2. Item super illud' : Necjare seipsum non quoniam constitutio humaua erat, et in hu-
potest, Glossa : « Quid faceret, si dicta suii mana constitutione potest homo hic dispen-
non impleret? » Ergo necesse est quod Do- sare et temperare, quae dispensatio quaedam
minus dicta sua impleat : sed ipse praedixit' relaxatio non indebite appeilatur. Sed tamen improb.

Sccundum mensuram delicti erit et plaga- ista opinio, elsi relaxationes videatur po-
rum modus : ergo necesse est ita puniri, nere, verius tamen interimit; quia si re-
sicut et peccator meriiit : ergo non potest laxant, ita quod Deus non relaxat, potius
aiiquid relaxari. deceptJo, quam relaxatio vera judicanda est;
3. Item ralione videtur : Facere dignos et potius crudelitas, quam pietas dici potest,
fruclus pcenitentiee est in divino prajcepto, a dum minuendo hic poenitentiam, in futuro
quo noi: potest (juisque Iiomo purus absol- ad graviora trahit supplicia. Ideo aliter di- Deieimi-
''^*-^'"^-
vere : sed dignos fructus facere, est secun- cendum, quod relaxatio iUa non solum valet
dum magnitudinem sceleris magnifice sa- in foro Ecclesiae, verum etiam in foro Dei,
tisfacere : ergo videtur quod non licet alicui quia Deus habet pro condonato, quod sic

de Ecclesia de illo minuere ergo nec relaxa- : condonatur. iModus autem intelligendi qua-
tionem aliquam facere, vel praecipere. Praesupponendum
liter fieri possit, talis est.

4. Item inferior non potest absolvere a quod bonum obtinemus ex triplici merito,
poena, ad quam ligat superior : sed Deus, scilicet ex merito proprio, et ex merito ca-

remittendo culpam , ligat ad aliquorum pce- pitis, et ex merito ecclesiasticae unitatis. Et

nam temporalem ergo videtur qnod niilhis : quod ita sit, in se manifeslum est, quia qui-
homo possit de illa aliquid dimittere er- : libet meretur sibi per gratiam quam habet.
go, etc. Quod Christus meruit nobis , nemo dubitat,
nisi qui fide caret. Quod Ecclesia mereatur
CONCLUSIO.
nobis, et ejus merita, patet per verbum Au-
Pmnce relaxatio non modo in foro
fieri potest^ guslini praedictum, et per illud, quod ipse
Ecdesim, sed etiam in foro Bei, ita ut major subjungii * « Nemo potest digne poBnitere,
:

taxetur in minorem , cujus residuum merita

queDi non sustineat unitds Ecclesiaj. » Ver-
EcclesicB satisfaciunt.
bum illud est verbum Augustini in lihro
Opinio fiesp. ad arg. Dicendum quod relaxationes de Poenitentia. Per hunc modum, sicut me-
aiioruni.
Qy^jxt ct fleri possuut; sed qualiter possint ritum obtinendi est triplex, sic meritum libe-

fieri, diversimode nobis insinuant diversi. randi a malo meritum scilicet proprium,
:

Quidam enim, distinguentes forum Dei, et et hoc est meritum nostrae contritionis, et
forum Ecclesiae, dixerunt hujusmodi relaxa- per hoc meremur liberari a poena aeterna
tiones non fieri nec intelligi quantum ad ita quod simul sunt haec duo, sicut in an-
forum Dei, sed quantum ad forum Ecclesiae. gelis gratia et gloria ; secundo modo meri-
Hoc autem sic intelligunt : sacri canones pro tum Christi, et hoc operatur in sacramentis,
mortalibus peccatis graves et diutumas pce- et potestate claviuni , et per hoc remittitur
nitentias taxant, ut pro uno mortali septen- pars poenae tertio ; modo est meritum unitatis
nium, vel amplius, secundum quod gravius
— * Imo auct. lib. de vera et fai 1'cenit., c. xii, ex
'
Isa., XL, 2.— Ml Tim., n, 13. — » Deut., xxv, 2. Enchirid,, c. LXV.
 , ,

78 SENTKNTIARIIM LIH. IV.

m-lesiastica', et pt-r illud adhuc (U reniissio. test absolvere ab eo ad quod ligat superior,
Et sic, seruuduut triplcx unMilum, lri[>lex bi ad liDc duta cst sibi auctoritas a siiperiori,
flt poRuaB coudonatiu, ul »ic (a) currat uiiseri- sicut [latet : et talis auctorilas a Christo data
coniia cuiu juslitiii; et iu i|uulilwl c.st coiu- est rectoribus Ecclesiffi.
niutalio uiajuris iiuuiuus. Uude poMia a^terua
prioio inutatur iu teui[>oralein iu remissioue UIJ^.ST10 III,

cuipae; sei^undo, temporalis raa^^ua, etsupra

An satisfactionis relaxatio pouit fleri a sacerdote *.
vires, in pcenaui couiiietenltMU virihuscom-
niutatur in saccrdolis absolulioiie; tcrtio A qiio possit relaxatio fleri ; et vidt;tur aj o|jp.

vero comuiutatur pueua, ad quam teuetur quod a quolibet sacerdote, quia relaxationes
judicio Ecciesiaj, adhuc in miiiorem in re- tiuntex vi clavium ct omnis sacerdos cla- :

laxalione : ef pro alio re.siduo iiifrita Eccle- ves habft : ergo videtur quod omnis sacer-
sia? satisfaciuut, ita ijuod in nullo pra-judi- dos possit relaxationes facere. Si lu dicas
catur justitiae. quod non est ex vi clavium sed ex thesauro ,

1 et 2. Ad illud quod ol)jicitur, ciuorl du- Ecclesiae ; contra : Quilibet sacerdos habet
plicatur pceua, et quod juxta uiensuram de- thesaurum suae parochiaj, sicut episcopus
licti debet esse et plagarum modus dicen- , suae provincijB : ergo , etc.

duni, sicut tactum fuit supra', quando age- 2. Item ,

qui praesunt collegiis , habent
batur de baplismo ,
quod peccatum nostrum clavesad solvendum et ligandum in utroque
satis punitum fuit, quaiido Ciiristus poenam foro ; et habent tuesauruiii supererogalio-
pro nobis subiit , et suam pro nobis poenam num , sicut praelati religionum : ergo vid(^-

exposuit , et uostram fecit : nos suflkienter tur quod ipsi possint.

judicamur puuiri, sive quantum ad dupli- 3. Item videtur quoJ qiiilibet homo : quia
ceni in anima et in carne, sive quantum ad quilibet liberffi conditionis est dominus bo-
mensuram acerbitatis poenae. Similiter intel- norum et meritorum suorum : ergo potest
ligendum in proposito ,
quod poenalitates merita sua alleri concedere : et duni illi

quae sunt in Eoclesia, et quae sunt super- concedit, ejus poenitentia minuitur et re-
erogationis, pro eo, cui fit relaxatio, sub- laxatur : ergo videtur quod quilibet hoc pos-
veniunt, ut Deus reputet sibi satisfactum. sit.

3. Ad illud quod objicitur, quod tenetur 4. Item bona spiritualia sunt majoris com-
ad faciendum dignos fructus poenitentiae municationis ,
quam temporalia : sed si ali-

dicendum quod facere dignos fructus pceni- quid datur alicui , ex quo plene datur illi

tentiae est dupliciter, scilicet vere , et inter- potest illud concedere alii : ergo videtur
pretative ; et ille dicitur dignos fructus poe- pari ratione , imo multo fortiori ,
quod cui
nitentiae facere ,
qui non solum per seip- datae sunt relaxationes , ille potest eas dare
sum , sed etiam per suffragium alienum alteri.

habet sufQciens pretium ad solvendum de- Contra : Plus est facere indulgentias , Fundaiu

bilum. quam imponere poenitentias : sed pceniten-

4. Ad illud quod objicitur, quod inferior tias imponere non potest nisi solus sacerdos :

non absolvit ab eo quod ligat superior, di- ergo indulgentias dare non potest nisi sa-
cendum quod non absolvit omnino condo- cerdos.
nando , sed pro eo solvendo de ecclesiastico Item nemo scit utrum plura habeat me- ,

thesauro. Yel potest dici ,

quod inferior po- rita , quam sibi sufficiant imo nescit se ha- ,

'
Dist. K, p. I, art. 1, q. i et ii. — ' Cf. Alex. q. I, Richard., IV Seni.,
art. 4, q. i; dist. jx, art. 5,
Alens., p. IV, xxui, membr. 3; S. Thom., io
q. q. 11 et Steph. Brulef., IV Sent.,
111 ; dist. xx, q. vi;
Suppl. p. III, q. Xivi, art. 1; et IV Sent. dist. sx. , Petr. de Tarant., IV Seiit., dist. XX, q. XX.— (a) Al. si.
 , ,' ,,
,

DIST. XX. PART. H. ART. I. OUiEST. III. 79

bere merita sufflcientia : ergo nullus de prb- les autem sunt episcopi, qui sponsi sunt , et
prio potest relaxare aliquid de poena , confe- habent vim generandi filios et filias, id est

rendo aliquam ex eis indulgentiam : ergo perfectos et imperfectos; et inter hos maxime
non spectat indulgentias facere, nisi ad prae- summus Pontifex ,
qui est totius universalis
latos Ecclesiae. Ecclesiae sponsus et rector. Ideo omnes epis-

Item majus est indulgentias concedere copi , qui habent prolem ,

possunt facere ia-
quam excommunicare , vel Ecclesiae recon- dulgentias ; et praecipue summus Pontifex ,

ciliare : sed secundum est praelatorum tan- qui est totius universalis Ecclesiae sponsus
tum , sicut prius probatum est : ergo multo et rector^ quia ipsi competit totius spiritua-

Oi.asiio fortius indulgentias facere. Quaeritur ergo, lis thesauri dispensatio, secundum quod cu-
aieraii».
^^^ uuus episcopus uou possit alienos sub- ram habet de tota Ecclesia , et omnibus ejus
ditos absolvere nec ligare , nec in foro poe- filiis : unde omiies sunt ejus lilii , et ipse est

niteutiali , nec in foro judiciali , unde est pateromnium. Concedendum igitur est,
quod potest induigentias in aliena dicecesi quod indulgentias facere non tantum non
facere , sicut videmus tota die fleri ? conceditur laicis, sed nec etiam sacerdoti-
bus, nec praelatis inferioribus, ut abbatibus
vel prioribus.
CONCLUSIO.
1. Ad illud quod objicitur in contrarium,
Pananim temporalium relaxatio, neque a laicis, jam patet responsio ,
quia non est tota ratio
ncque a sacerdotibus , neque a prcelatis minori- virlutis induigentias facieudi (a) , scilicet cla-
bus, ut abbatibus et prioribus, fit , sed o solis
vis, sed requiritur potestas clavis cum juris-
episcopis, qui sunt sponsi Ecclcsice, potissimum
dictione , et thesauri dispensandi auctori-
vero a summo Pontificc.
tate ,
quae ordinarie solis competit episcopis.
Resp. ad arg. Dicendum quod, sicut in Nam per commissionem quilibet sacerdos
praecedenti problemate tactum est , relaxa- potest dare indulgentiam ex parte episcopi
tiones et indulgentiae flunt de meritis super- sicut patet in simplicibus prcedicatoribus.
erogationis quaj sunt in Ecclesia, quaequi- 2. Ad illud quod objicilur de illis qui prae-
dem suut sicut tbesaurus spiritualis ejus. sunt collegiis, dicenrlum quod tales, qui prae-
Haec autem meiita supererogationis non om- sunt subditis , aliquam auctoritatem habent
nium est dispensare , sed episcoporum tan- bonorum sui colb^gii; non tamen respectu
tum : et ideo i'elaxatioues facere ad solos meriti Christi, quod dedit dispensaudum Ec-
episcopos pertinet. Ratio autem quare the- clesiac, et ejus siionsis : ideo non habent auc-
saurns Ecclesiae solis episcopis commitlitur toritatem plenariam respectu thesauri Eccle-
dispensandus , est quia Ecclesia tbesaurum siaeet ideo solum bona sui collegii possunt
:

istum Iiabet ex despousatione sui cum Cbris- communicare sed non possunt relaxare ;

to , qui est vir ejus et sponsus , et cui gene- quia nesciunt utrum superabundet, quia po-
rat fllios et fllias , id est perfectos et imper- testalem plenam super boc non habent. Et
fectos, ad quorum educationem Cbristus voco largo modo plenam polesialem ,
prout
vult servari baec bona. Et quoniam in lege dicit plenitudinem sufficientiae, per quem mo-
tactum est , quod qui recipit uxorem fratris dum est in episcopis ad hunc actum non prout ,

sui , ut suscitet fratri suo defuncto semen dicitplenitudinemsuperexce]lentife:sicenim

debet succedere in bonis quai peitinent ad est in solo snmmo Pontiflce ,
plenitado sci-
flliorum educationem , secundum quod in- licet potestatis et auctoritatis.

nuitur ; illis solis cbmpetit iste thesaurus 3 el Ad illud quod objicitur, quod qui-
-4.

dispensandus, qui sunt sponsi Ecclesiai : ta- libet homo potest bona sua alteri concedere,
• Mth, IV, 5, 10. (a) Ctst. edit. Cacieudse.
 , . ;
,
:

80 SFNTENTIARUM LIB. IV.

diceiiJum quoil relaxatio plus iliiit , i|ii;uii iilt«rius auirtontutcm ;

episcopus in alicna
CuininunUattu : iliL'il Hiiiiii i|umiiilaui uurtii- diiei'esi puti'st coiiiiiiunicare boiia sua subili-

ritatem , ratione i-ujus dieitur isti indulg>ui- tis alicnis, bona, inquain, suai dioecesiK ;
pro-
tiuui prifstaro : el ideo ijuanivis quililiet priis auleiii subditiH relaxare, sive iii<tiilgere.

habeii.s tliuiitatem boua sua possit coiumu- Ilnde istas ielaxalii)nes propriis subditis ve-
iiicare , non tumeu omnis [jotest relaxare ,
rae huiiI reiaxationes ; si autem coritingut
sed qui habet ad hoc ooucessam sibi aucto- subditos pergeio ad obtinendam indulgen-
ritateni. tiuin, quuiii ibi Cai-iul i-piscopim alienus, po-

Item iliireil cduiiiiuiuculio a relaxatione, tius suiit iniiiniiiiiiculioiies, quutii lela.xu-

quoniara reluxatio flt de pra;teritis iiialis per tiones. Perquem modum abbates, priores et
merita Chrisli, vel Eeclesiae. quie praecesse- ministricommunicant boua siii <',ollegii sed ;

runt ; couuuuni<atio auteiii proprie respicit non relaxant quidquam, nisi forte lioc sit
futurum boiium^ nuii soluui piffiteiilum : et ex consensu et voliintale proprii episcopi.

quamvis possit dare alicui quod jam nou est Ethocdicitur, de 1'cenitentiis et liemissioni-
datum, uec (leteiininiitimi alicui, sicut unam hus, c. (juod consuluisti, et infra : o Cum a
missaiii quam cantut pro aliquo inortuo ; ta- non suo judice ligari nuUus valeat, vel ab-

men , si cantavit eam pro suis peccatis, vel solvi ; et reinissiones illis prodesse tantum •

dedit alii , non potest sua aucloritate com- modo arbitramur, quibus proprii judices in-

mutare. Ilinc est quod qui recipit reluxatio- dulserunt. »

iies pro se , non potest dare alteri : quia si

Ecclesia solvit debitum suum apud Deum ,

QU^STIO IV.
non propter hoc dedit potestatem, quod sol-
An indulgentice debeant fieri pro spirituali,
veret ipse pro alio. Et si Deus dimisit isti de-
an corporali beneficio <

hituin, non propter hoc potest iste dimittere

alii, quod Deo debetur. Nec valet illud argu- Pro quo debeat relaxatio fieri , utrum sci- Fuud«m.

mentuni ile communicatione uaturali quia ; licet pro spirilnali , an pro corporali benefi-
eiiim aliijuis omnino liber cst in possidendo cio ; et quod pro temporalibus et corporali-

temporalia ,
quicumque est liberae conditio- bus actibus fieri debeat, vel etiam beneficiis,
nis , et libere possidet , hbere potest alteri ostenditur per communem usum Ecclesiae ,

dare ;
qui autem servus est, non potest sine ubi indulgentiae fiunt pro eleemosynis ,
pe-
auctorilate domini : omnia autem nostrasunt regrinationibus, visitationibus reliquiarum,
Christi, et omnia merita sunt spiritualia, et hujusmodi.
et nos sumus ejus servi et ideo nihil pos- : Item ratione videtur, quia hujusmodi re-
sumus in alterum transierre, vel dare, nisi laxationes aliquo modo sacramentales sunt
sit dala auctoritas a Christo : et sic patet se- sed sacramenlu attenduntur in rebus ezte-
quens. rius gestis : ergo , elc.

Adq.uu Ad illud quod quaeritur ultimo , utrum Item istai relaxationes non sunt a culpa
episcopus possit iudulgentias tacere in ulia sed a pcena : sed poena , si recte commuta-
dioecesi ; dicunt aliqui quod, sicut potest li- tur, commutatur in poenam : sed absolutio
gare et solvere in aUena dioecesi ex consensu fit a poena exteriori in carne , utpote a jeju-
difficesani , ita et relaxationem facere : ct ita niis , et consimilibus : ergo debet fieri com-
duae virtutes concurrunt in unam ; et tantum mutatio in poenam exteriorem : ergo pro tali

possunt, si sunt multi, quantum si unus solus. commutatione fieri debeL

Sed tunc non videtur esse aliud, quam decep- 1
Cf. Alex. Alens. p. IV, XXIII, metnbr. 4
S. Thom., Lu Supp/. p. q. XXV, art. 3; Steph
III,
tio, si hoc esset ideo dicendum quod, quia re-
:
Brulef., IV Sent., "distr xx, q. vii; Petrus de Taranl.
laxatio dicit thesauri communicationem, et IV Sent., dist. xx, q. xxi.
 ,
,, ;

DIST. XX. PART. II. ART. I. OU^ST. IV. 81

Item , si non pro opere exteriori sed pro ,

interiori, ergo cum bona voluntas simul CONCLUSIO.

possitesse in aliquo respectu omniutQrelaxa-
IndulgenticB maxime fieri debent pro actibus exte-
tionum ,
quia perfectus omne bonum vult
rioribus, quia iis maxime gloria Dei et utilitas
et sibi placet , videtur tuuc quod quilibet
populi insurgit.
justus haberet omnes indulgentias quod :

non est conveniens dicere tunc enim frus- ; Resp. ad arg. Dicendum quod sicut vide-
tra bomines laborarent. mus in politiis et communitalibus
humanis,
Ad opp. Contra : 1 . Indulgentia sive relaxatio dicit quod thesaurusreipublicsepropterduo maxi-
beneficium spirituale : sed quicumque dat me consuevit proferri, et communicari ex-
spirituale pro temporali , committit simo- terius; sic est in spiritualibiis intelligendum.

niam : ergo videtur quod in omnibus relaxa- namque thesaurus extra ad dis-
Profertur
tionibus sit simonia , si flunt pro exteriori- pergendum propter gloriam principis, sicut
bus obsequiis , vel eleemosynis. faciunt reges curiales, sicut fecit Assuerus
2. Item major est misericordia spiritualis, aho modo propter utilitatem communitatis,
quam corporalis : unde magis est alicui par- ut, quando laeditur communitas, proferunt
cere , quam bospitio colligere , vel eleemo- stipendia et donativa mihtibus , ut eant ad
synam dare : ei'go facit magis hominem dig- pugnam. Sic thesaurus Ecclesiae ab bis
,
qui
num remissione : ergo potius pro illo opere habent dispensare, duplici ex causa debet
debet fieri relaxatio. distingui : una causa est propter gloriam
3. Item in majori ruina, et periculosiori principis , etlaudem : et laus et honor Dei
est ecclesia in qua est schisma , quam eccle- est in sanctis suis : et sancti honorantur in
sia cujus parietes minantur ruinam : ergo constructione basilicarum , et visitatione ba-
magis indiget tahs ecclesia muniri quam
,
silicarum , et commemoratione virtutum
alia : si ergo relaxationes debito modo flunt suarum : et idem fit in praedicationibus et
pro ecclesla materiali reparanda , ut qui ,ju- semionibus : et ideo pro his omnibus indul-
vat, habeat indulgentiam , videtur multo gentiaB recte flunt. AUa causa est communis
fortius indulgenlia debere dari pro spirituali utilitas, quae quidem utilitas est defensio
ruina reparauda , ut qui orat ut Deus det ei Terrae sanctaj, defensio fldei, promotio stu-
concordiam , indulgentiam habeat. dii, et consimilia et ideo pro talibus debent
:

4. Item majoris perfectionis , et plus Deo fieri. Et quoniam haec consistunt in actibus
acceptum est religionem intrare ,
quam cru- exterioribus, ideo maxime pro actibus exte-
cem accipere : ergo potius deberet dominus rioribus debent fleri indulgentiae.
Papa indulgentiam dare intrantibus religio- i. Ad illud ergo quod objicitur, quod est
nem, quam euntibus ultra mare. simonia ,
quia datur spirituale pro tempo-
QuKsUo S- Item juxta hoc quaeritur, si aliquis ac- rali , dicendum quod falsum est, imo major
i«teraiis.
^jpj|. cj.ycgnj ^ gf habet votum et voluntatem pcena commutatur in minorem, et residuum
perfectam eundi ultra mare , utrum habeat solvit pastor Ecclesiae de gratia. Vel dicen-
remissionem omnium peccatorum : quod si dum quod non dat indulgentiam pro elee-
sic , tunc indulgentia fit pro sola voluntate, mosyna exteriori, considerans datum, sed
et ita pro re spirituali; si vero non, tunc fructum, videlicet, quia ex radice bonae vo-
Ecclesia non videtur esse conformis Deo, qui luntatis procedit.

votum et bonam voluntatem si plena est , 2. Ad illud quod objicitur, quod spirituahs
et non deflciat quantum in se est, reputat eleemosyna major est , dicendum quod in
pro facto. donatione indulgentiae non consideratur
operis nobihtas , quia tunc magis deberet
TOM. VI. 6
 ; ' »

tii SKNTRNTIARIIM MB IV.

daii dwentibus, quam [HTigriniiiitibus; hud

consideratur lioc nuod iilud ci[)us sit raerae
,
OIIiESTK) V.
vuiiHitatis , iiiin iifcessilatis ; sit f tiaiii (iiiid
etium
An relaxationes jiossint flwi exislenti in purgatorio,
tdxiibile, sit uli(|uo niodo {KenalH :

vel viventi in hoc scbcuIu *.

haec eniin oninia considerat, qiii itidulgea-
tiaui [jiu'->tat. t',ui relaxationes possint fleri ; etquaeritur Fandsm.
J. Ad illud quod objicitur de ruina spiri- utruin existenli in (lurgatorio, an solum vi-

tuali , dicendum quod, sicut tuctum est, pro venti in hoc sxculo. Et quod extendat se ud
talibiis tcnetiir lioiiio oiare. Pia-terea non (•osqiiisuntin purgatorio, videtnr, (|uiadicit
est bonuiii talia piibliiare. Huinaiii autein tlhrysostomus siipijr illiid ', Tibi dubo daves
muterialem ecclesia? publicare, uec dicit ali- regni coeltmim : Homini mortali coeli et ter-

quod inaliim, nec infamiam. rrieterf-a, ina- rai, et omnium qua; in eis sunt, i)olestatem
gis potest homo subvenire ad relevarnlain commisit Dominus, et Ecclesiam validiorem
inopiam Ecclesiae , quam ad ixuieiKlain ibi cffilo demonsiravit. » Ergo videtur quod
concordiam ,
quia priinuni est opus huma- suramus l'onlifex habeat posse super eos,
nurn, seciinduin vero o[ius diviniim. ([ui sunt in purgatorio.
4. .\d ilhiil quod objicitur de ingicssu ia Item suHragia Ecclesiae prosunt his qui
religionem , dicendum quod sieut indulgen- sunt in purgatorio, sicut melius palebit in-
tiae non debent dari indigiiis , ita nec debent fra; alioquin fi ustra oraret Ecclesia pro mor-
dari nisi indigentibiis : ve^ri autem i'eligiosi tuis : sed indulgentiai sunt de nobilissimis
qui staluin aggredinnliirperfectioiiis, [lotius suflVagiis Ecclesia; : ergo , etc.

spiritualia boiui aliis largiuritur, quam ali- Item Petro commissa est clavis regni coe-
unde veuflicent. Uiide hoc maxiine verum loruni : sed quaridiu quis est extra palatiiim,
est ,
quod dioitur ' : Beatius est dare qiiam indiget auxilio ostiarii^ sive deferenlis cla-
accipere. lutemporalibus vero nonhabet ve- vem, et in ejus manu ct potestate est : ergo
ritatem, nisi^quando donans dat de proprio cum ille ,
qui est in purgatorio , adhuc ha-
labore, et accipiens acciiiit e.x torpore. beat obstaculum , ut removeatur ab eo, in-
5. Ad illud quod objicitur de illo qui dat diget auxilio clavis: sed illud auxilium con-
sola volunlate, etc, dicendum quod seciin- fertur per indulgentias : ergo , etc.

duin peritos non habet tolam indulgentiam ,

ItemPater misericordiarum omnibus pro-
quidquid isti vulgares praedicatores dicant videt secundum ordinatissiniam disposilio-
tamen valet eis tam nobile propositum ad nem, et misericordissimam suam pietatem :

augmentum charitatis, et per consequens sed recta ordinatio charitatis, quae exigit ut
contiitionis , et ila ad remissionem poenae. unus possit ab alio adjuvari , hoc maxime
Indulgentiae enim non intelliguntur dari pro exigit circa eum, qui se juvare non potest.
sola voluntate , sed pro effectu cum volun- Si enim hominibus iu hoc, cum indlgent
tate : unde qui habet voluntatem et efTectum^ auxilio, providit Deus auxilium per indul-
indulgentiam consequitur; alius qui habet gentiam Eciclesiae conferendum; cum illi de
voluntatem solam ex devotione, habet rne- purgatorio indigeant auxilio, et se juvare
ritum magnum, licet non omnimodum con- non possint, videtur quod indulgentiae eis
sequalur effectum. factae maxime prosint , et quod per hanc
viam Deus eis maxime providere debuit.
^Act., XX, 33. — * Cf. Alex. Alens., p. IV, q. xxiv,
Contra : 1. Dictum est Petro in potestatis Ad op.
membr. 5;S. Thom., in Supjjl. p. III, q. xxvir,
art. 1; et IV Sent., dist. xx, q. i, art. 5, q. i; Ricliard., collatione ' : (jmdcumque ligaveris super
i\ Sent., xx, art. 3, q. m;Steph. Brulef., IV Senl.,
dist.
terram, erit ligatum et in ccelis , etc; et ibi
dist. XX, q. viii; Petrus de Tarant., IV Sent., dist. XX,

q. iXM. — ^Matth., xvi, 19.— ' Ibid. collata est amplitudo potestatis . sed deter-
 : ,

DIST. XX. PART. II. ART. I. QUiEST. V. 83

minatio fitper lioc quod dicit: Swper terrain: Ecclesiae communicare. Quantum autem ad
ergo non habet potestatem super illos qui auctoritatem judicandi , cum illi jam exie-
sunt mortui, cum jam non supersint. runt forum Ecclesiae, et ecclesiasticum judi-
2. Item Magister dicit in littera, et accepit cium , videtur quod eis non ipossit fleri ab-
a Theodoro, in suo Poenitentiario, quod mo- solutio, nisi per modum deprecationis : etita
rientibus uon est pcenitentia imponenda, sed proprie loquendo non fit eis relaxatio :

solum innotescenda : ergo si ligatio et re- sed si large dicatur relaxatio cuj uscumque
laxatio pari passu ambulant, quia simul data auxilii impensio, et bonorum Ecclesiae com-
est potestas ligandi et solvendi , cum non municatio, sic potest eis relaxatio fleri : sed
possit .sacerdos (a) poenitentiam imponere in hsec non tenet modum judicii, sel potius
morte, multn minus post morteni potest re- suffragii. Amplius, relaxatio , propter dicta,

laxalionem facere. non tantum dicit judiciariam absolntionem

3. Item nullus potest alicui relaxationem verum etiam dicit aliquam commutationem
facere, nisi pariter possit eum judicare, si- iu poenam aliqua.:i voluntarie assumptam,
cutdicitur, de Poenitentiis et Remissionibus, et cum devotione ; et hoc videmus in omni-
in decretali : « Nullus enim potest judicare, bus indulgentiis hoc autem non potest esse
:

nisi eum ,
qui est de foro suo : » sed illi qui quantum ad eos qui sunt in purgatorio, quia
sunt in purgatorio , non sunt de foro eccle- sunt extra statum illum , hn quo posset eis
siastico : ergo, etc. persuaderi alicujus poenae devota et volun-
4. Item, si posset indulgentias facere eis taria assumptio : et ideo non competit eis re-
qui sunt in purgatorio, cum talibus maxime laxatio, nisi forte per medium, sive per ac-
compatiendum sit, deberet summus Ponti- cidens. Si quis enim vellet crucem pro mor-
fex totam ibi experiri suam potestatenj , et tuo patre assumere, non est aliqualiter ne-
ita facere quod statim volarent ut quid : er- gandum quod ,
si voluntas sit summi Pon-
go pro mortuis amplius oratur,et laboratur, tificis, quin indulgentia illa prosit. Ex his
si summus Pontifex potest eos tam de facili patent objecta ad utramque partem.
liberare ? Ad illud quod objicitur, quod potest, di- Re»p. ad

CONCLUSIO. cendum quod verum est per modum adju- fundam.'*

torii et sufTragii. Tamen ad illud, quod obji-

B.daxaUones possunt fieri super eos qui sunt de
Ecclesia militante, tam adjuvando, quam judi- citur de potestate clavis, quod potest usque
cando ; super eos vero de statu medio, tantum ad apertionem cceli, dicendum quod si intel-
adjuvando; sed super eos de Ecclesia trium-
ligatper modum judicii, nonhabet veritatem
phante, nullo modo.
nisi quantum ad eos, qui sunt de Ecclesia
Resp. ad arg. Dicendum quod , sicut ex militante; si quantum ad adjutorium, sic

pr£ecedentibus colligitur, relaxatio , sive in- quantum ad omnes bonos qui sunt extra
dulgentiae coUatio , duo dicit , scilicet the- ccelum. Unde nota, quod quidam sunt de
sauri Ecclesiae communicationem , et cum Ecclesia triumphante, et super tales non
hoc quamdam judiciariam absolutionem , si- potest, nec judicando, nec adjuvando; qui-
cut expresse colligitur ex decretali illa de Pce- dam ei super tales potest tam
de militante,
nitentiis et Remissionibus « Quod autem con- adjuvando, quam judicando; quidam in statu
suluisti , etc. » Dico igitur quod ,
quia bona medio, qui jam judicati suut, et tamen mi-
et thesaurus Ecclesise est in summi Pontificis seri sunt, et super tales non potest judicando,
potestate, et illi qui sunt in purgatorio , ra- sed potest adjuvando, quia dum viverent,
tione charitatis, idonei sunt spiritualia be- meruerunt adjuvari. Et sic patentobjecta ad
neficia recipere, quod Papa potest eis bona primam partem.
(a) Al. possint, nec legiiur sacerdos. 1. Ad illud quod objicitur ad oppositum,
 — ,

84 SKNTKNTIAKIIM 1,11». IV

quod uon possit propter hoc, quod dicit :

Supn (enuin, (liiviiduui ([uod ilhn! intelli- OUiESTIO VI.

yitiw de jiulieiuria [jotfslati". Nitiiloniiuus
An indul<jmtim tuntum valeant, quantum
tumeu quod quodam modo super
|»osset dici,
prwdicuntur (a) *.

terram suut duin super terram hoc merue-

,

runt. Oiiantiuii valcant liiijtismodi indulgentiaj FuuJam.

i. Ad illud quod ohjicitur de ahsolutione qua* lluiit; et ijuod valeuiit tuntuiii ijuuiitum
et ligatione, potest respouderi quod iioii ^st prsedicantur, videlur, quiadicitur' : Non in-
simile, quiu prouior fst Deus ad uiisericor- diijel Dem nosfro mmdacio : ei;-;o videtur
diam, et ideo ahuudautiorem dedit potentiam quod suimnus 1'ontil'ex iii siii» litleris inen-
ad misereiulum. Yel dicendum, quod alius tiri non deheat : si ergo verum dicit, taiitam
se potest in hac vita ligare pro eo, et tunc trihuit indulgentiam, quantam in suis litte-

ex vinoulo charitatis alius ab.solvitur. ris promittit.

3. Ad ilhid quod ohjicilur de rela.xalione, Item, qui promittit aliquantam summam

quod ineludit judicium, respondendum quod pecuniae, teneturei, si potest, in solvendo :

ipse proeedit proul relaxatio proprie dicitur, sed summus Pontifex, et alii qui dant indul-
et sic respicit solos vivos. gentias, promittunt aruiuam partem poeiii-

4. Ad illud quod objicitur, quare non ah- tentiae relaxare : ergo, si potest, solvere te-
solvit solo verho omnes qui sunt in purga- netur. Quod autem po.ssit, videtur per illud
torio, dicendum quoil si Deus per seipsuru quod dicitur» : Si quid donavi in persona
sic miseretur, iit .semper velit tenere suam Christi; Glossa : « Ac si Christus donasset : »

justitiam, multo forlius Dei minister. Unde sed Christus potuit totum comlonare : er-
dispensalio honorum Ecclesise discrete et go, etc.
cum mocleraniine facienda est. Alioquin nisi Item aliquis episcopus potest aliquantam
discrete fieret, Deus non acceptaret et bona : intiulgentiain faci^re, esto quod viginli , vel
spirilualia non possunt dissipari, nec contra quadraginta dierum : sed summus Pontifex
divinam acceptationem distribui,quamvis plus potest quam omnes episcopi, eo qiiod
possint hona temporalia non soluiu dispen- plenitudinem hahet potestatis super omnes :

sari, verum etiam dissipari de facto, quam- ergo plus potest dare, quam omnes : ergo
vis aliter dictet jus divinum esse faciendum. videtur, (juod totum possit condonare : ergo,
Si quis autem ' contendat Vicarium Jesu si totum, et per consequeus quantanilibet
Christi hahere judiciariara potestatem super partem.
eos qui sunt in purgatorio, non est ei mul- Item , summus Pontifex potest facere in-
tum improbe resistendum dum tamen hoc , dulgentiam generalem unius diei : ergo cen-
dietet ratio vel auctoritas manifesta. Quid- tum millihus polest dare unum diem, ita

quid enim loquamur disputantes , vel etiam quod cuilibet unum : ergo pari ratione uni
praidicautes, hoc sana flde tenendum est, quod divisim dat omnibus ergo
potest dare, :

quod Dominus vicario suo plenituclinem po- totum condonare ergo tantum valent indul- :

testatis contulit, et tantam utique recepit gentise, quantum sonant litterae pontiflcales.

potestatem, quantam decehat homini puro Contra : Si tantum valent indulgentiae , Ad opp.

dari : et hoc ad aediflcationem corporis sui, quantum dicitur, ergo cum multa; et largae
quod super hoc non te-
est Ecclesia. Uiide indulgentiae fuerint, et merita sint adeo pauca
merarie judicare, sed gratias plurimas Deo Supjil. XXV,
art. 2; Richard., IV Sent.,
p. 111, q.
dehemus agere. dist.xx, art. 3, q. Steph. Briilef., IV Sent., disl. .\x
II;

q. ix; Petrus de Tarant., IV Sent., dist. xx, q. x.\li.

' Hoc
teuet .Medina, de Indulg., c. xixiv et sxsv .
— ^Job, XIII, 7. —
' 11 Cor., II, 10.

'Cf. Alex. Alens., p. IV, q. xxiii, membr. 2; S. Thom., (a) C<Bt. edit. prEedicatur, et sic deinde.
 :

DIST. XX. PART. II. ART. I. QUjEST. VI. 85

nunc, quod sibi potest homo vix sufficere, contritione, et fides cum vera devotione, ut
videtur quod jam totus tliesaurus Ecclesiae vere de peccatis sit poenitens, et vere confi-
a longo tempore defecisset, et ita nulla in- dens quod pastoris indulgentia sibi valeat.
dulgentia nimc valeret. His praesuppositis dixerunt aliqui hujus-
,
opin. i.

Item^ si tantum valent, quantum dicitur, modi indulgenlias aliquid valere, sed nun-
sed in aliquil)us iudulgentiam pro adjutorio quam tantum, quantum promittitur; sed
facto fabricae Ecclesise, vel cousimili, indul- aliquid valent modicum, secundum quod
gentiffi partis tertije poenitentiffi promittun- meretur fides et devotio. Praedicat tamen
tur : ergo si detur primo unus denarius , et hoc Ecclesia, ut filios suos bona quadam de-
secundo secundus, et terlio tertius, videtur ceptione ad bonum alliciat, sicut mulier fllio
quod ille, qui mille peccata commisit, pro pomum promittit, quod postea non donat.
tribus obolis vel denariis sit liberatus : quod Sed istud Ecclesiae est derogare , dicendo improb.

non tantum falsum , sed etiam irrisione di- eam sub specie quadam mentiri, et opera
gnum judicat omnis auima recta. inania et puerilia, et jocosa esse, quae facit
Item, si tantum valent, quantum dicitur, quod abhorret mens recta. Alii dixerunt',
ergo si peccatori qui debet novem annos, quod simpliciter tantum valent, quantum opinioz.

remittuntur anni tres, et ita triennium, si- promittun t, qu ia non consideratur hic emp tio,
militer illi qui debet triginta, remittitur sed Ecclesiae largitas ; et ajqua est haec con-
tertia pars, et ita decenuium : ergo vide- ditio, quicumque sit ille, qui disponit. Unde
tur quod reportat commudum de malitia sicut dives mitlens ad tabernam, taritum
sua. habet de vino , quantum habet vetula pau-
Item , si tantum valent ,
quantum dicitur, percula, si par pretium mittat; sic in eccle-

ergo ille qui habitat juxta ecclesiam, in qua siastica volunt inteUigi indulgentia. Sed ista
est indulgentia unius anni, dum visitat eccle- positio videtur adhuc nimis magnum forum improb.

siam, tantum habet, qiiantum ille qui longe facere de indulgentiis , ac per hoc potius
distat per decem dietas; et dives offerens facit ad vihficationem ipsarum, quam ad
unum obolum, tantum habet, quantum una laudem. Tertii dixerunt quod ad hoc quod
,

paupercula : sed haec omnia sunt abusiones : valeant istae indulgentiae tantum quantum
ergo non tantum valent indulgentiae, quan- promittitur, necessario requiritur existimatio Opia. 3.

tum Ecclesia praedicat. justa. Justam autem existimationem voca-

verunt, quando homo libere tantum eleemo-
CONCLUSIO. synae facit pro Ecclesiae sublevatione, quan-
tum vellet dare ad hoc ut remitteretur tertia
IndulgenticB, quantum est ex potestate dantis, lan-
pars poenitentiae, sive quantum deberet velle
tum valent quantum 'promitlunt ; licet non ceqva-
dare. Sed certe si ita esset, nuUa esset in improb.
liter omnibus vakant.
mundo relaxatio, sed solum commutatio, si

Resp. ad arg. Dicendum quod communiter quis inspioiat.

secundum doctores, ad hoc quod indulgentiae Possumus igitur dicere, quod quantitas
vel relaxationes aliquid valeant, exigitur indulgenliae attenditur respectu poenae, se- Opin. 4.

duplex conditio ex parte donantis, et duplex cundum quod habet rationem pretii, vel de-
ex parte recipientis. Ex parte dantis requi- biti solvendi ; non ratione antidoti , vel pur-
ritur potentia; requiritur etiam honesta et gationis scoriae peccati, quam necesse est
rationabilis causa : non enim credenda esset amoveri per propriam poenam, utputa per Prob.

indulgentia alicujus valoris, si quis daret contritionem, vel alicujus pcenae perpessio-
eam euntibus videre torneamenta. Ex parte ' Hanc opinionem tenent, cum S. Thoma, Durandus
recipientis duplex, scilicet confessio cum vera et Mediaa.
 ,
:

M SENTKNTIARll.M l llJ. IV.

neui. Haee autem quantitas ineiisuratur se- cedo igitur qund iiidul^entla;, quantum est
cunduni rectuin judioium sumiiii Puntiflt-is, ex potestate dantis, tantum valent, quantum
vel ejus qui indulKeiitia.s facit'. Illn aiitiMii pruniittunt, sicut ostcndiiiil iniiiia', rationcs.

qui dat induigentia.'*, cuui cu-: tritiuit, coiisi- lliiiicfilo iiihlluniiniis, (|uud iioii ciiilihct va-
derat causuui, pro (|ua rcputat euin digiium lent tantuiu, nec xquaiiter omnilius; sed se-

tanta gratia; et secundum quod plua vel cundum existimutioiiem ejus, quam hahuit,
miuiis acceduiit homiiics ail illam causam, vel hulierc dehuit, qui indulgeiitiam fecit :

plus vel iiiinus participunt dc inilulgtmtia : qiiain mm opoitml cxprimere, (piia omnes
ut verbi grutia, stationes Romie institutai Jldeles debent iliud in corde praesupponere,

sunt , ubi sunt indulgentia,' determiiiata?. quod dona et mi.seraliones saucti Spiritus

Hoc iustitueruiit sancti putrcs proplor i>eie- donentur cum iequo lihramine. Nec hoc de-
grinos, qui venieliant de locis remotis; nec het aliquem ah his retrahere, quia semper
existimaverunt dignum esse taula gratia plus valent, si homo sit in charitate, quam
eum qui esl natusjuxtaecclesiam, sicuteum valeat ohsequium vel aliud aliquid, pro quo
qui per longam venit viam : uiide nectanlam iiiduli-entia conc(;ditur, vel donatur. Kx hoc
recipit indulgentiam, sed aliquantam. Con- patent omnia objecta.

DISTINCTIO XXI
DE PECCATIS OU:E POST HANC VITAM DIMITTUNTUR : ET DE IGNE PURGATORIO , DE CONFESSIONR
GENERALI, ET yUOD PffiNITESS CONFITERl NON DEBET QV£ NON COMMISIT , NEC SACERUOS
REVELARE CONFESSlONIiM.

PARS l.

DE CONFESSIONE SACRAMENTALl QUANTUM AD OF PORTUNITATEM RESPECTU PCENrTENTlfi

VENIALIUM.

Solet etiam quaeri utrum post hanc vitam aliqua peccala remittantur. Quod aliqua

post hanc vitam remiltantur, Christus oslendit in Evangelio, ubi ait « : Qui peccaverit
in Spirilum sanctum, non remittetur ei, neque in hoc sceculo ,
neque in futuro. Ex
quo datur intelligi , sicut sancli Doctores tradunt ,
quod qua;dam peccata in futuro di-

mittentur. Quaidam enim culpae in hoc saeculo relaxantur, quaedam vero parvae etiam
in futuro : quae quidem post mortem gravant ; sed dimittuntur , si digni sunt , si bonis

actibus in hac vita meruerunt ut dimillaatur eis. De illis etiam ,

qui aedificant lignum ,

tffiuum , stipulam ', dicit Augustinus ,

quod ignem tribulationis transitorie invenient

cremabilia aedificia ,
quae secum portaverunt homines , cremantem [a) . Ait enim sic '

« Post istius sane corporis raortem, donec de igne purgatorio veniatur ad diem damna-
tionis et remunerationis ; si hoc temporis intervallo spiritus defunctorum, qui aedifica-

verunt lignum, foenum, stipulam , hujusmodi ignem dicantur perpeti ,

quem alii non
senliunt ,
qui hujusmodi sedificia non portaverunt , ut iaveniant ignem Iransitoriae
tribulationis , venialia concremantem , non redarguo ,
quia forsitan verum est. Sed

' Hanc sequitur cnm S. Doctore Navarrus in tract. de Jubil. - ' Matth., xii, 31 ; iuc., xii, 10. — ' I Cor.,
III, 12.— ' Aug., de Civit. Dei, lib. XXI, c. xxvi, n. 4.

{a)[AI. cremantes.
 ;,

DISTINCT. XXI. PARS I. ^7

quia dicitur '
: Salvus erit quasi per ignem , contemiiitur ille ignis. Gravior tamen erit

ignis ille ,
quam quidquid poteslhomo pati in hac vita. » Hic aperte insinualur ,
quod
illi, qui sediflcant lignum , fenum stipulam, quaedam
, cremabilia eedificia, id est ve-

nialia peccata secum portant ,

quae in igne emendatorio cremantur. Unde constat quae-

dam venialia peccata post hanc vitam deleri.

In illo aulem igue purgatorio alii tardius, alii citius purgantur, secundum quod 9"°'' »'"

ista pereuntia magis vel minus amaverunt. Unde Augustinus ^ : « Post hanc vitam la-dius
. . . purgan-
iucredibile non est nonnullos fideles per ignem quemdam purgalorium ,
quanto iriagis tur in
^"^"
minusve bona pereuntia dilexerunt, tanto tardius citiusque salvari. » « Unde non Irustra

illa tria distinxit Apostolus, ligmim ,

fcemim, stipulam ,
quae illi «dificant qui etsi

aliena non rapiant , rebus tamen infirmitati concessis aliqua dilectione inhserent

qui secundum suos amandi modos , vel diutius ut lignum , vel minus ut foenum , vel

minimum ut stipula ignem sustinebunt. Qui vero superaedificant aurum, argentum,

et lapidem pretiosum , de utroque igne securi sunt : non solum de illo aeterno, qui cru-
ciaturus est impios in aeternum , sed etiam de illo emendatorio ,
quo purgabuntur qui-

dam salvandi '. »

Hic objici potest : Si per lignum, fcenum, slipulam venialia intelligunturpeccata, et opposi-

nuUus adeo perfectus est ,

qui venialiler non peccet ; ergo qui asdificant aurum argen- ,

tum , et lapidem pretiosum , a3(lificant etiam lignum , foenum , slipulam : ergo per
ignem transibunt. Ad quod dicimus, quia non oranis qui venialiler peccat , lignum , soiutio,

foenum , stipulam aedificat : sicut e converso non omnis qui contemplatur Deum , et

diligit proximum , et opera bona facit, aedificat aurum argentum lapidem

, ,
pretiosum.
Et tamen in auro intelligitur contemplatio Dei ; in argenlo dilectio proximi ; in lapide

pretioso bona opera. Sed illi, qui aedificant lignum , foenum , stipulam, Deum contem-
plantur, et proximum diligunt, et opera bona faciunt; nec tamen sedificant aurum ,

argentum , lapidem pretiosum. Haec enim aedificat, qui sic illa tria facit, ut cogitet quae
sunt Dei , et quomodo placeat Deo , non mundo. * Lignum vero , et foenum , et stipula

accipi possunt saiculariiim rerum, quamvis licite concessarum , tales cupiditates , ut

amitti sine animi dolore non possint. Haec ergo aedificat is qui cogitat quae mundi sunt
quomodo placeat mundo ;
qui circa divitias suas quodara carnali affectu tenetur, et
tamen ex eis raulta beneficia facit , nec pro eis aliquid fraudis vel rapinae molitur. Ex
his ergo patet ,
quod non idem homo siraul haec et illa aidilicat. Illa enim aedificatio

perfectorum tantum est ,

qui non cogitant placere mundo , sed tantum Deo ,
quia etsi

venialiter aliquando peccant, fervore charitatis ifa absumitur in eis peccatum , sicut

gutta aquae in camino ignis ; el ideo nunquam secum portant creraabilia. Ilaec autem
inferior aedificatio minorum est, qui non tantum Deo , sed etiam raundo placere cogi-
tant , Deum tamon praeponunt. Si vero mundum praeponerent , non superaedificarent

sed destruerent fundamentum. Affectiones ergo carnales ,

quibus dediti sunt domibus ,

conjugibus ,
possessionibus , ita ut nihil pracponant Christo , illis tribus significantur

quae in mentes perfectorum non cadunt , etsi alia venialia adraittant. In cordibus vero

Cor., III , 15.

' I = Aug., Enchirid., —
c. LXIX, n. 18. ' Aug., Enarr. in Ps. LXXX, ad fiiiem — ; Greg., Dialog.,
lib.IV, c. XXXIX, et habetur dist. xxv, c. Qualis hinc, et in Ps. cvii, in princ. conc. iii.— ''
Aug., Enchir,,
e. LXii; de Fid. et Oper., c. xv, qnoad sensum.
 ,,,

88 SENTKNTIARIIM Mll IV.

miiioruui iiiterduui Juraiit ustjuu iu tiiieni ,

qui cuui tulihus adificiis trunseunt , sed
diHsolvuutur in i^iie. l().si vero uii-nlo fuudaimaiti .sulvi erunt ,
^iavisHiinuin tuiufn
pwnain seutieut. K\ (|U0 upituret iiuuiitaiii liic nii.serii-ordiaiii exhilteut Deus, et i|uaii-

taiu ibi exerceut .severilutem , cum pro eodem peccato mullo gruvius ibi puniut
quum bic.

OpiuiM Sed forte dice» illuJ esse aceipieuduiii de poMiu peccuti, non de ipso peccalo , i|Uod

d"m"u'.i Gregorius dicil (|ua)dum levia iii tuturo dimiltendu. '

Si enim veruiii [Kjeniteutiam liu-
^,'"^"" buerit([uis, peccutu oainiu dimissa sunl ei ; sed pmnu forte remunsit. Ideoijue si vere
[Mfiuitens obiit, sine peccato trunsiit. Si autem vere pceiiitens non est in obitu, maculum
portat qu» nunquam deiebitur. Qui vero sedificat lignum , foenum, stipulam , v(!re

ptenitet ; ((iiia boiiiis est , et charitatein habet , ct iii charitate de hac vitu transil : ergo
sine j)eccato transit. Non sequitur. Verum quidem est, quia bonus e.st , et churitulem
habet, el vere poenitet ; et tainen cum vniali peccato trausit quod non ,
delevit pceni-
tentia. Pcenitentia enim non delet nisi [^eccatum illud qiiod deserit homo. Tale aiilcm
peccatum sa;pe in hue vita non relinquitur ab homine , et lamen vere poRnitens est, etsi

non de omnibus venialibus pceiiiteat. Potest eiiim (|uis de ornni mortali , el de veniali
pcenitere, exce^.to uno vei pluribus venialibus ([uidem : sicut habet quis charitatem , et

unum vel pliira veuialia ;

quod de criminalibus nullatenus esse [)otest. Est enim aliquis
bonus charitatem habens , sed adhuc quodam cupiditatis affectu amans haec saecularia ;

talis existens subita morte opprimitur. In iilo terroiio afTeclu mortuus est , et tamen
salvabitur a quo non se hic absolvit ; crgo post hanc vitum ab illo purgubitur. Constat
ergo quajdam peccata , sciiicet levia ,
post hanc vitam dimitti. Si vero de poena peccati
illud intelligi voluissent auctores , cur magis commemorassent levia ,
quam gravia
cum etiam gravium pcena hic inexpleta post hanc vitam restet?

EXPOSITIO TEXTUS. ^fl'"^ purgatorio, etc. Similiter secunda pars,

in qua veritatem ostensam defendit, habet
Solet eliam quaeri.^utrum pos^t hanc vitam aliqua
^^^^ Jq ^,5^^^ enim dissolvit quamdam
.

sophisticam rationem ; in secunda vero ex-

Supra egit Magister de temporis oppor- cludit quamdam apparentem solutionein
tunitate quantum ad remissionem morta- ibi : Sed forte dices illud accipiendum es-
lium ; hic secundo agit de opportunitate se , etc.

quantum ad remissionem venialium. Et ddb. i.

DiTisio. habet haec pars duas : in prima procedit ad De illis eUam, qui sedificant lignum, foenum,
veritatem ostendeudam stipulam, eic.
; in secunda se exer-
eet ad veritatem defendeiidam, ibi : Hic Videtur per hoc inteUigere venialia. Sed
ohjici potest : Si per lignum fcemim, etc. contra» : Voequi conjungitis domum ad do-
Prima pars habet duas : in prima ostendit a inum , etc. Glossa llieronymi « Haeretici :

quibus homo purgetur in purgatorio, sci- dogmala dogmatibus conjungunt; et qui

licetutrum a pcsna, an etiam a culpa, supra fuiulamentum deliuerunt aedificare
ostendens quod a culpa; in secunda agit de aurum, et argentum, et lapides pretioso se,
diuturnitate purgationis, ibi : In illo autem conlra cediiicant lignum , fcenum, et stipu-

>
iTr c.
ni«t xsv,
uist. n.^i hinc;Dtaiog.
n Qunlis h- ru- I iK ,., lani- » Sed constat quod liseretici in fictione
lib. IV, c. xxx'x.
- ' isa., V, 8. dogmatum suorum mortaliter peccant; ergo
 , ,

niSTINCT. XXI. PAHS I. 89

istud non intelligitur de venialibus. Item perfectis quin in bonis operibus cadat ah-
,

quseritur quo tropo dicuntur venialia li- quid a iatere reprehensibile. Aliter potest
gnum, et foenum , et stipula ; et cum multae exponi , ut per lignum fcenum , et slipulam
sint venialium differentise ,
quo modo ad recte intelligantur veniaha ; et ita dicantur

tres possunt reduci. non ut sint de aedificio sed

superaedificari , ,

Et respondendum est ad hoc, quod una quoniam fundamenlum aedificii non subver-
scriptura mullis modis potest exponi ; imus tunt, sed simul stant cum illo : non sic in

tamen est principalis et litteralis intellectus, mortalibus peccatis : et pro tanto dicuntur
plures tamen esse possuntper adaptationem. superaedificari , tamen nihilominus crema-
Litteralis autem intellectus, secundum quod buntur.
patet ex Glossa, et littera sequenti , est de DUB. m.
venialibus; sed Hieronymus quamdam adap- Qui vero superaBdiflcant aurum, argentum, lapidem
pretiosum, de utroque igne securi sunt.
tationem exponit. Si qua^ratur ratio hujus
intellectus, dicendum quod Apostolus loqui- Videtur male dicere ;
quia in auro intelli-
tur de venialibus in quantum sunt crema- gitur contemplatio Dei , in argento dilectio
bilia : cremabile autem, quod preestat pabu- proximi, in lapidibus pretiosis bona opera :

lum, et consumitur ab igne, in triplici diffe- sed omnes justi hoc superaediflcant ergo :

rentia est quoddam enim est quod durat

: nuUus justus transibit per ignem purgato-
diutius ;
quoddam citissiuie consumitur ;
rium. Si dicas quod inteUigitur cum praeci-
quoddam medio modo. Primo modo dicitur sione ; coutra ' : Non est qid faciat bonum
lignum; secundo modo dicitur stipula; et et non peccet ; ergo nuUus pi-cecise hcec su-
terlio modo dicitur fcenum quod tenet me- ,
peraedJficat. Item quaeritur de sufflcientia ho-
dium inter utrumque extremum. rum trium, et quo modo distinguuntur. Vi-
detur enim quod aurum potius deberet at-
DUB. u. tribui dilectioni, quam contemplationi, quia
Unde non frustra illa tria distinxit Apostolus, lignum, dilectio est pretiosissima.
fcenum, stipulam, etc.
Resp. Dicendumquod superaedificatio con-
Videtur male dicere, quia supra fidem ni- templationis , dilectionis , et bonae actionis
hil aedificatur nisi bonum ergo nullum pec-
: inteUigitur per aedificationem auri et ar-
catum : sed venialia sunt peccatum : ergo genti, et lapidum, quodcum praecisione, ita
nullo modo superaediflcautur. Item nihil aliauonsuperaedificentur. Tuncautemdicun-
comburitur quod est de spirituali aedificio : tur venialia superaedificari, non quando com-
sed hgnum, et fcenum, et stipula superaedi- mittuntur, sed quaudo in usum et in habitum
ficantur : ergo non cremantur. convertuntur, sicut in dilectione fihorum,
Resp. Dicendum quod hgnum, fcenum, et uxoris, et hujusmodi; et sine tali habitu
stipula superaediflcari dicuntur dupliciter et usu bene potest homo esse, quamvis non
secundum quod duphciter possumus expo- possit peccata aliqua quantum ad actum vi-
nere. Potest enim per lignum inteUigi opus tare, utputa quae ex surreptiono vel igno-
bonum, cui tamen est annexum ahquod rantia oriuntur. Solis ergo perfectis compe-
veniale peccatum, sicut patet in muUis acti- tit superffidiflcatio auri, etc, et hi securi sunt.

bus et tale opus ex aho habet quod sit de

; Quod quaeritur de distinctione istorum, di-
aediflcio , ex alio habet quod sit cremabile. cenduui quod est loqui de ordinatione men-
Nam supersediflcatur ea ratione qua bonum lisquantum ad partem superiorem et sic :

est propter principalem iutentionem ; sed intelligitur contemplalio Dei; et quoniam

crematur ea ratione qua habet amorem ter- baec dicit eminens in anima, recte inteUigi-
renis annexum : et vix contingit , nisi in ^Eccle., VII, 21.
 00 SKNTFNTIARIIM LIH. IV.
tur [ler uunim. Ouuiituru vnro ud [tartHni fiufncieuterpunii(a),nmpliusnon punit: sed
iiirHhuiHUi, onliiiutiir duplidter : aiit |iiout uoii potest esse ciilpu sine pwna : ergo ces-
ciiriKit voluutalem iu se , et bic e.st dil.-tlio sante (loniacessat culpa.
proximi ; aut prout voluutateai dirigit in 2. Iteiu venialis culpa noii ilicit deformi-
opere, et sic est tioua 0[)eratio. Et dilectio tatem imagiuis, sed sulum proriitatem ad
proximi compamtur ub honam opcrationem bouiini commutabile : »ed pronitas pote.«t
sicut argeutuiu ad lapidt-s pretio.sos pro eo siiK! gratia aboleri ; ([uouiam qui cHt pronus
,

qnod sieut argeutum substeruitur lapidibus ad avaritiam , sine gratia [lotest (leri prodi-
pretiosis, et per illos oniatur, sic dilectio [jer gus, et pronus ad prodigalitatera : ergo, etc.
bouos elfectus. VA uota quod iu contempla- 3. Item in morbis parvis natura non indi-
tioue Dei clauditur dileclio : et sic [)alet res- get iiicdicina, sed .'olum quaiido iuorbuH
ponsio ad objecta. magnificatus est : sed venialia non proster-
nuiil uaturam, iino|diiiilttunt eam iu siio vi-

ARTICULUS gore ergo, [iraiter niedicinam gratia;, po-

L :

te.st per uaturam veniale curari.

Ad intelligenliam hujus pa.'lis incidit hic 4. Item quanto morbi minorem habent
quaestio de purgatione peccatonim posl hanc connexionem et similitudinem , tanto spe-
vitam; ad quoil iiitclligeuilum tria quaeruu- cialius polest uuus siiie alio curari : sed ve-
tur : primo quseriturdepurgationepeccato- niale majorem convenientiam habet cum
rum ante purgatorium; secundo de purga- aliquo veiiiali, quam cum mortali ; sed unum
tione per purgatorium ; tertio, de iiberatione veniale potest deleri, alio remaneute : ergo
a purgatorio. Quantum ad primuni, cum in multo fortius potest deleri veniale, rema-
praecedentibus sit quaesitum de justificalione nente mortali , crgo, etc.

a mortalibus, qua^ritur hic de deletione ve- V>. ltem,si veniale non potest deleri sine
nialium ; eirca (juod duo quaeruutur : primo gratia, esto quod aliquis in solo veniali mo-
quaeritur utrum venialia possint deleri sine riatur, illud nunquam delebitur, sed, quan-
gratia; secundo, utrum possint deleri agra- diu durabit ,
puriietur : ergo aeternaliter ex
tia sine pceniteutia. seipso punietur : ergo non differt a mortali.

Coatra : Augustinus * : « Nec magna, nec Fund.m.

QU^STIO I. parva possunt nobis dimittit , nisi nos dimi-

serimus debitoribus nostris : » hoc non est

An peccata venialia possint deleri sine gralia '.

ob aliud , nisi quia dum homo non dimittit,

id opp. Quod venialia possint deleri sine gratia, est semper in peccato : ergo nullum pecca-
videtur; quia omnis culpa remissa est om- tum potest homini dimitti, quandiu est in

nino, cum est punita quantum ipsa exigit : peccato mortali : ergo si sola gratia a pec-

sed venialis culpa est digna sola pcena tem- cato liberat, veniale non dimitlitur sine gra-
porali : ergo cum omne temporale finem tia.

habeat, possibile est aliquem existentem ex- Item, si aliquid delet aliud, habet opposi-
tra gratiam sufQcienter pro illa culpa pu- tionem ad illud aliquo modo : sed nec poena,
niri : ergo possibile est sine gratia remitti. nec natura habet oppositionem ad culpam :

Prima propositio manifesta est, quia nullus ergo nec propter poenam, nec propter natu-
ita severus est in justitia, quod puniat ultra ram delentur venialia, nisi adsit gratia.
quam meruit ille qui peccavit : ergo cum Item omn peccatum nocet, et adimit, si-

' Alex. Alens., p. IV, q. xv, membr. 3, art. 4,

C/".

§ 1 ; S. Thom., p. III, q. Lixxvii, art. 2; et IV Sent., Brulef., IV Sent., dist. sxi, q. i; Petrus de Tarant.,
dist. s\i, q. II, art. l; etde Malo, q. vii, art. 11; IV Sent., dist. ?;xi, q. ix. ' Aug., de —
Civit. Dei,
Bichard., IV Sent., dist. xxi , art. 3, q. i; Steph. lib. XXI, c. xxvii, quoad sensum. (a) Al. punit. —
 DIST. XXI. PART. I. ART. I. QUjEST. I. 91

cut vult Augustinus in Enchiridio (a) , et probabilis videatur, a veritate tamen deviat,

multis locis • : ergo veniale aliquid de bono si quis inspiciat. Omne enini peccatum , eo
spirituali et rectitudine adimit : sed solus ipso quod peccatum est , aliquo modo ani-
Deus potest animae restituere bonum , sicut mam defcedat, et aliquo modo ipsam deor-
solus potuit eam creare : et hoc est per gra- dinat ; et necesse est ex hoc, quod aliquo modo
tiain : ergo, etc. Deo displiceat. Quoniam igitur nota displi-
Item Deus punit pro veniali, hoc constat : centiae, minima quae esse possit, sine habitu
ergo aliquid invenit displicentiae in veniali : graliae ,
qui reducit ad complacentiam et ad
sed nihil omnino removet displicentiam Dei, non potest; tenendum est
amicitiam, auferri
nisi quod invenit piacentiam et veniam sed : omnino de omni peccato generaliter quod ,

sola gratia gratum faciens est illa, quae Deo nullura oranino potest deleri sine gratia gra-
placerefacit : ergo, etc. tura faciente : sic enira decrevit nos sanare
Item perfectius est carere veniali , quam divina misericordia. Et boc dicunt sancti, et
mortali : ergo aeque nobilis doni, sive aeque sonat Scriptura, quae maxirae ponit gratiam
perfecti, vel magis perfecti actus est delere esse necessariara ad delenda peccata.
veniale, quam delere mortale : sed mortale 1. Adillud ergo quodobjicitur,quod suffi-

deleri non potest, nisi a dono gratiae gratum ciens punitio absolvit a culpa, dicendumquod
facientis: ergo, etc. si illud intelligatur in facie hominum, qui
judicant secundura exteriora ,
potest habere

CONCLUSIO. veritatem; sed in facie Dei, qui considerat

faciem animae internam, et decorem imagi-
Peccata venialia per gratiam gratum facientem
nis suae, quantacuraque sit poena, non potest
delentur, sicut peccata mortalia : sic enim divina
oranino absolvere peccatorem, nisi removea-
misericordia salvare nos decrevit.
tur interior deformitas : et ideo in foro Dei

pini.j Resp. ad argum. Dicendum quod aliquo- imjiossibile est peccatum sufficienter puniri
orura.
j,,j,^ positio fuit ,
quod venialia sine gratia quantum ad tempus , nisi deleatgr per gra-
gratum faciente deleri possint per gra- tiam.
tiam gratis datam : et rationem hujus os- 2. Ad illud quod objicitur, quod veniale
tendere voluerunt, pro eo videlicet, quod ve- dicit solam pronitatem , dicendura quod f.d-

niale peccatura non repugnat gratiae gratura sura est, irao amplius dicit quaradara notara
facienti [b), sed gratis datae ; nec offendit raa- displicenticB : et ita semper raanet in anima,
jestatem divinam, quia ibi non diligitur ali- etiarasi veniat pronitas ad oppositura, nisi

quid supra Deum, sed aliquantulum inor- interveniat charitas quae ' operit muUitudi-
dinate sub Deo : et ideo, sicut mortale potest nem peccatorum.
deleri per gratiam ,
quia ei repugnat, (juia 3. Ad illud quod objicitur, quod in mor-
gralia Deo offenso reconciliat, et quia Deum bis parvis natura non indiget medicina, di-

contemptum amare facit super omnia; sic cendum quod verum est, et simihler in spi-
veniale potest deleri per gratiam gratis da- ritualibus est, si recte fiat similitudinis trans-
tam, quae illam modicam inordinationem latio. Natura igitur habet in se fundamentum
removet, et illam occasionem minus amandi sanitatis, scilicet virtutes naturales regentes
Deum ab ipsa anima toUit : nec oportet ibi complexionem, et expellentes nociva. Regi-
esse gratiam elevantem animam ad dilectio- men autem spiritualis sanitatis non est nisi

nem Dei super omnia, quia per veniale nibil gratia gratum faciens : et ideo sicut , cor-
iprob. amatur supra Deum. Sed haec positio, licet rupta vi naturali, non potest deleri morbus
corporahs sic nec absente gratia potest
' Aug., de lih. Arhit. lib. III, c. xiil, n. 36. — ; ,
,

' 1 Petr., 11, 8. (a) CsBt. edit. Enchiridion, — (b) Item facientis.
 :,:

SENTF.NTIARITM LIR. IV.

deleri, quanturiilibet «it parvuH, uiurbus spi- excluJit reiiiissiouem amori», excludit ve-
ritiialis. NouerKi) Kiutia slcut iiieiliciiia, suJ niale, ot Jelet : seJ charitas, iiulla lacta me-
sicut rngitiva virtuii est ; evlfrius uutf iii ah- Jitatioiie, potest iiiagiset niaKis iiillaiuiiiari

crutueiituiu est sicut iuediciiia, qua iioii iii- ergo, etc.

«liKet gratia necessario : expeilit silii tufiifu Itein possibile est jiistuui qui lialiet ve-
ad curatioiieni \eiiialis, uiaxiiiie cuiii illa nialia, niori ilorniienJo, vel ita qiioJ caJat

«BgrituJo est cousuetudiiiaria. iu furiain : ergocum ultra iioii sitlocus po^-

4. AJ illud quod objicitur, quod major iiitentiai, et uecessc sit illa venialia deleri
coiiufxio est veuialis ad veiiiale, dictniJuin ijuia atiquando, cum liabeat gratiam, por-
qiiotl veuiale siiie veuiali jiotest deleri, quia venire Jebet aJ gloriani : ergo possunt ve-
ueutrum fundameutum virtutis viviflcanlis uialia deleri per gratiam sine pceniteutia.
et saiiantisevertit.scilicet gratiani; sed mor- Item mortale improportiouabiliter plus
tale extirpat gratiaiii, uou enim siinul stat olfeiiJit Deinn, quam veniale : seJ niinima
cum vita : et quouiain uon potest deleri ali- contritio suflicit aJ JeleiiJuin morlale cum
qua culpa sine gratia , ideu uullus morbus gratia : ergo ad deleudum veuiale sufflcit

etiani miniraus polest deleri, quin delealur sola gratia.

oninis luortalis culpa : noii sic autem est in Item venialia delentur virtute sacrameuti
veuiali , pro eo quod utrumque simul stat extremae unctionis , virtute etiam Eucha-
cura gratia. ristiaj , sicut supra habitum est , et ex-
5. Ad illud quoJ objicitur de eo qui in solo presse dicit Ambrosius ; et per Orationem
veiiiali decedit, dicenduni quoJ positio est doininicalem, et benedictionem episcopalem,
impossibilis ; et ideo non est mirum si acci- sicut dicunt .Magistri communiter : ergo
dat impossibile : si tamen aliquis decedat non est necessarium conteri ,
quia alia est
cum origiuaii et veniali, vel cum veniali et via deletionis : cum ergo per haec remittan-
mortali, punietur pro veniali aliquanta poena tur, et etiam per contritionem, etexteriorem
intensive; sed ratione adjuncti poena illa satisfactionem, et per baptismum, quaeritur
erit aeterna , non ratione ipsius culpae ve- per quam naturam communem insithis haec
nialis. passio commuuis.
QUjESTIO II.
Contra : Supra habetiu*, ubi agitur de re- Ad. opp
mi.ssione venialium, sive de poenitentia, di-
An peccata venialia possint deleri a gratia sine
cit Magister, quod ad remissionem venia-
contritione '.

lium sufficit Oratio domiuica cum aliquo

rundam. UtTum venialia possint Jeleri a gratia sine jejunio et eleemosynis, sic tamen ut praece-
conliitione, sive interlori pcena ; et quoJsic, dat contritio aliquantula : ergo non potest
videtur per illud, quod habetur in littera, pro illa culpa fleri satisfactio congrua , nisi

quod estverbum Gregorii : o Quod est gutta pra^cedat interior pcenitentia : ergo, etc.

aquae ad caminum ignis , hoc est veniale ad 2. Item majoris aJhaerentiae est veniale,

fervorem charitatis : b ergo videtur quod quam mortale : sed mortale nunquam deletur,
in solo charitatis fervore possit Jeleri ve- nisi liberum arbitrium ab eo Jissentiat per
niale. actum contritionis : ergo mullo fortius vi-
Item, sicut colligitur ex verbis Augustirii Jetur Je veniali.
iu libro Confessionum ' : « Veniale non est 3. Item, quando aliquae Juae formaj sese
aliuJ, quam minor amor Dei : » ergo quoJ compatiuntur, unaper se non expellit aham

'
Cf. Alex. Alens., p. IV, q. sv, membr. 3, art. 4, IV Sent., dist. xxi, q. il; Petr. de Taraut., IV Sent.,
§ 2; S. Thom., p. I!l, q. Lxxivii, art. 3; Ricbard ,
ilist. xi), q. IX. — ' Aug., Conf. lib. X, c. xxu, quoad
IV Sent., dist. xxi, art. 2, q. il; Stepii. Brulef., seuaum.
 ,

DIST. XXI. PART. I. ART. I. OU-EST. 11. 93

sed veniale simul stat cum gratia : ergo gra- quam iij futuro : in hoc, inquam, saeculo,
tia per se non rlelet veniale : ergo necesse est quoniam multi sunt modi remittendi peccata
aliquid addi ultra, quod cum veniali peccato venialia praeter pcenitentiam, ut cum aliquis
oppositionem habeat : seJ hoc non est nisi devote suscipit episcopalem benedictionem
poenitentia interior : ergo, etc. et aquae benedictae aspersionem, et consimi-
i. Item ratio ,
qiiare mortale non potest lia ; in futuro ,
quia cum nuUus sit usus li-

deleri sine actu detestationis , est quoniam beri arbitrii meritorius post mortem, nuUo
in
voluntate actum est, et voluntate accep- videtur possibile, quod gratia culpam de-
tante : et ideo non potest deleri, nisi volun- leat, cooperante motu voluntatis animce jam
tate detestante : sed venialia, ut in pluribus, exutse : et sic modus istt' dicendi nou videtur
voluntarie committuntur ; et durant in no- omnino conveniens. Propter hoc igitur ali-
bis ,
quandiu voluntas vult in talibus ver- ter dici oportet. Et ut intelhgamus modum Doiermi-

sari : ergo videtur quod venialia non possint deletionis venialium, notandum est, quod °Jj!,°''™"

deleri sine contritione interna. triplex est genus peccati, scilicet originale,
S. Item possibile est unum veniale deleri actuale mortale, et actuale veniale. Etpri-
sine alio : sed hoc non est nisi per aliquid mum quidem minimam habet rationem vo-
quod magis aspicit unum veniale, quam luntarii, imo nullam habet rationem volun-
aliud, ratione cujus gratiae etTectus potius tarii in nobis. Alterum autem genus peccati,
estsupra unum, quam supra aliud : sed tale scilicet mortale, simpliciter teuet rationem
non est gratia , nec sacramentura , sed solus non ita sicut peccatum Adae,
voluntarii, licet
actus interior liberi arbitrii : ergo, etc. quod nullum habuit inclinativum. Yeniale
peccatum quodammodo tenet medium unde :

CONCLUSIO. quodammodo habet rationem poenae, quo-

dammodo culpae etrursusquodammodo est
;

Venialia peccata possunt deleri sine contritione.

voluntarium, quodammodo involuntarium.
solo libcro arbitrio consonante, et aliquo exte-
Habemus enim necessitatem committendi
rius adjuvanle, nt memoria imssionis, episcopali
benedictione, aqiue benedictas aspersione, etc.
aliquod veniale in communi cjuamvis nul- ,

lum iii particulari. Primum igitur pecca-

nio Resp. ad arg. Ad hoc voluerunt aliqui tum, quoniam aliunde contractum est, po-
™"'- dicere, qnod peccata venialia, quia quodam- test deleri libero arbitrio nihil omnino agente,
modo sunt voluutaria, sine actu voluntatis sed sacramento solo exterius adjuvante,
detestantis illa deleri non possunt \ Quia sicut patet iu parvulis. Secundum genus
tamen longe minus habent de ratione volun- peccati, quoniam voluntarie contractum est,

tarii_, quam mortalia; ideo quantulacumque non potest deleri nisi libero arbitrio conso-
contritio suflicit, sive in generali, sive in nanle etadjuvante: ideoinjustificationeim-
speciali. Unde dixerunt, quod si quis cum pii requiritur motus liberi arbitrii, per quem
impoenitentia de venialibus decedat, morta- consonet gratiae, et ulterius contritio, per
liter peccat. Si quis vero prajter usum liberi quam adjuvetur (a). Veniale vero peccatum
arbitrii decedat, postmodum delentur per potest deleri hbero arbitrio consonante, et
gratiam cum detestatione voluntaria. Nam aliquo exterius adjuvante. Unde si liberum
anima quae , est in gratia , statim dum in se arbitrium gratiae non repugnat volendo per-
conspicit culpam illam, detestatur, et gratia sistere in culpa, et gratia virtute sacranienti
p'-»''-
existens in anima eam delet. Sed tamen illud vel rei sacramentalis vigoratur, culpam ve-
difficile est sustinere, tam in hoc sajculo, nialem delet, vel universaliter, vel particu-

1 Hoc dixit Alex. de omnibus, negans ia purgatorio

lariter. Unde credendum, quod aliquo nihil
dimitti culpam. (a) Cwt. edit. adjuvatur.
 :

«4 SENTENTIAJ\l'M i.lB. IV.

<le peccatis suis oo^tante , sed tuiituin pos- tuin ail proiiilatem, e contrario est : deletio

»iuiitim (lliristi reroleiitt^ iu sacrameuto l'Ai- autiiu iioii tst respectu prouitatis, sed potius

i-huristia), recogitante, inquam, fL-rventer, respectu maculie peccati.

(luoil veuialia pei-iata, vel omuia, Vfl qua;- 3. Ad illiiil qiiod objicitur, qiiod veniale

ilam remitlauturei (ier giatium sic. udjutam. se coiiipatitur cuin gratiu, etc, diceudum
Et omuia illa ', sive sacrameata, sive sacra- quod verum est quod se compalitur iiuaii-

ujentalia, ut Eucharistia, et uuctio, et bap- tuni ad inhatrentiam : et ideo gratia non

tisums, ft aqua^ aspm-sio, et episcopalis be- delet per sui essentiam, vel inlhereiitiaui

ueiiictio, et coiitritio, et misericordia; exlii- et propler hnc oportet ei addi aliquod adjii-
bitio, et Orationis dominiciiP. devota exoralio, torium, vel liberum arbitrium, vel alicujus
faciunt ad veuialium deletionem, nou per alteriiis pcenalitatis, vel sacramenti, ratione
propriam natiiram, sed per eam naturam cujus ellectus, vel actus gratia; repiignat
qua giatiam gralum facientem ad hunc ac- veniali . (juamvis euim gratia secundum e.s-

tum adjuvaut, et vigorant. Si qiiieras quo- sentiam slet cum veniali, tamen charitas ad
modo adjuvaut, diceiidum quod in talibus ut fervorem excilata con.sumit ciilpam, .sicut

pluiiumm est humilialio, et devotio, qua; est foriiiix ignis luodicaui aqiiae guttaui.
actus gratia informatus, repugnans ipsi ve- A. Ad illud quod objicitur, quod veniale
niali peccato, quod lervorem charitatis, et est voluntarium, dicendum quod non sic

devotionem, quantum est ex se, dimiuuit; sicut mortale,: tamen quia aliquo modo vo-
vel ea ratioue qua est in eis pcenalitas, quai luntariumest, nunquam deletur, nisi volun-
repugnat inordinatffi delectationi, et prout tas detestetur. Unde vix contingit ,
quod ei

illa pcena jiincta est ordinanti gratiaj. Et sic qui proponit manere in veniali peccato, ut-
potest respouderi, quod quainvis veuialia pote in verbis otiosis, quod, etiamsi confi-
valde congrue per poenitentiam deleantur, teatur, remittatur ei culpa, nisi forte pro

possunt tamen per gratiam aUter adjutam opere illo contra seipsum insurgat, et adeo
deleri. Et concedeudae sunt rationes ad hoc rugitus rationis fremat, quod bestiales mo-
inducta;. tus sensualitatis gressum figant ad modum
1. Ad illud ergo quod objicitur, quod pr»- leonis, quo rugiente catera animalia gres-

cedere debet aliquanlula contritio, dicendum sum figunt.

quod Magister non determinat prajcise mo- ri. Ad illud quod objicitur, quod veniale
dum delendi veuiale peccatum sed modum , unum deletur sine alio, dicendum quod hoc
perfecte satisfaciendi. Nemo enim perfecte possibile est duplici modo : vel quia voluntas

satisfacit pro culpa, uisi etiam interius in habitualiter adhaeret uni, et non alii, et tunc

corde doleat, quantumcumque se exterius culpa remitlitur, cui non iiihaeret, et rema-
puuiat hoc dico vel in generali, vel in spe-
: net culpa, cui voluntas adhsrebit; vel ideo,
ciah. Yenialia autem non solum per vim quia voluntas imum peccatum magis detes-

poenitentiae, sed etiam aliis modis deleri pos- tatur, quam alterum. Unde gratia magis

sunt, ut tactum est. delet culpam venialem, in cujus deletione

2. Ad illud qiiod objicitur, quod veniale magis voluntas consonat, vel adjuvat.
est majoris adhaerentiae, dicendum quod du-
pliciter est loqui de adhaerentia venialis, aut ABTICULUS U.
quantum ad maculam, aut quantura ad pro-
nitatem, quae est via ad iUam si loquamur : Consequenter, quantum ad secundum ar-

quantum ad notam displicentiae, plus adhae- ticulum, quaeritur de purgatione qua; fit per

ret mortale, quam veuiale; si autem quan- purgatorium. De qua duo (juaeruntur: primo
'
Vid. Thom., iii, q. LXixvii, art. 1, 2 et 3. quaeritur utrum in purgatorio post hanc vi-
 ,

DIST. XX. PART. 1. ART. fl. QU^ST. I. 95

tam fiat aliqua purgatio ab aliqua culpa, an postulatur : » ergo nuUa post mortem ibi
solum a pcena secundo, utrum purgatio ; illa culpa purgatur.
fiatper ignem materialem. 2. Item Damascenus " : « Quod est homi-
nibus mors , hoc est angelis casus, et e con-

QU^STIO I.
verso » sed angeli post casum a nulla culpa
:

possunt liberari : ergo uec homines post

An in purgatorio fiat purgatio a culpa,
mortem.
vel a pmna '.

3. Item Gregorius : « Talis in judicio quis-

ondani. Quod fiat iW purgatio a culpa, ostenditur que futurus est, qualis de corpore exivit : »

primo per illud quod dicitur ' : Qui dixerit si ergo exivit cum veniaU, patet, etc.

contra Spiritmn sanctum verbiim, non re- 4. Itera liherum arbitrium medium est
mittetur ei neque in hoo sceculo, neque in infer profectum in bono , et liherationem a

futuro : ergo non implicat Dominura ali- malo culpae : sed post morlem non pofest
qua peccata remittere in futuro: sed non quis proficere in bono : ergo nec a culpa ali-

nisi in purgatorio : ergo, etc. qua resurgere.

Item Gregorius dicit ' ,
quod quaedam 5. Item faciUus est labi in veniale ,
quam
leves culpae remittuntur in futuro ; et ibi liberari a veniaU : sed post mortem non po-
multa dicit ,
quae ad hoc ostendendum fa- test anima venialiter peccare : ergo nec a
ciunt. Si dicas quod hoc non intelligitur veniali resurgere.

quantum ad reatum pcenae, hoc non solvit, 6. Item veniale in nobis non est nisi ra-
quia in futuro , utpote in piu-gatorio , non tione fomitis: ergo, ablato fomite, veniale
solum fit purgatio a reatu culparum venia- non manet : sed fomes aufertur in morte,
hum, verum etiam mortalium in his, qui non post mortem : ergo et veniale.
non complent.
poeniteutiam in hac vita
Item omnis purgatio secundum quod , CONCLUSIO.
hujusmodij respicit foeditatem allquam : foe-
Purgatorii pcsna potest purgare nos a culpa peccati
ditas autem auimae culpa est : ergo videtur
venialis, et a pcena peccati mortalis.
quod pargatorius ignis sit contra culpam.
Si dicas, quod est contra pronitatem, vel Resp. ad arg. Dicendum quod aliquorum opiii.
'''""'''"•
sequelam , vel aliquid tale ; tunc quaero magistrorum et bene iutelUgentium opinio
cum libsrum arbitrium post hanc vitam sit if a fuit,quod nullum peccatum post mortem
immobile respectu pronitatis, sicut respectu dimittatur, pro eo quod usus Uberi arbitrii
voluntatiSj quare talis sequela potest pur- quantum ad meritum, vel demeritum om- ,

gari , et non venialis culpa cum , plus laedat nino cessat : unde dicunt, quod venialia
animam sequela mortaUs quam ,
culpa ve- omnino remittuntur aut per pcenitentiam,
nialis. aut per finalem gratiam , si non adsit locu.s
Item quod purgat aUquid aliquo modo, pcenitentice , si forte morte praeoccupatus
hahet opposilionem ad illud : sed poena moritur justus homo. Rationem autem hu- Eipiicat.

pcense non opponitur : ergo si est ibi pur- jus positionis et inteUigentiam per hunc
gatio, non est a poena : ergo a culpa aUqua. modum assignant : dicunt enim quod triplex

M «pp . Contra : 1 . Super illud ' : Est peccatum ad est gratia, scUicet baptismaUs, pcenitentiaUs,
morteni , Glossa : « Quod in hac vita non et finaUs : et quaelibet istarum gratiarum
corrigitur , frustra post mortem venia ejus pro sui iuitio dominium habet in ipsa ani-
'
Cf. Alex. Alens., p. IV, q. xv, membr. 3, art 3,
§ 5; Richard., IV Sent., dist.xxi, art. 2, q. :; Steph. Dialog., lib. IV, c. xxxis, et habetur, dist. xxv, c. Qua-
Brulef., \\ Sent., dist. xsi, q. lu; Petrus de Taraut., lis iiinc. — * Joan., v, 16. —
' Damasc, de fid. orlh.od,,

IV Sent., dist. xxi, q. i. — ' Matt/i., xii, 31.— » Greg., lib. II, c. IV in fine.
 SF.NTF.NTIAWTM LtR. IV.

ina ,
pro eo quod dominatur ia ipMi iii- qiiadam ex eis, qnau postea scfiuuntiir, cri-
gru88U , ut ^ratia baptisiualm, i|ua; in sta- miiiibus, per igneaipurgatoriuaireiaitttt. n

tii» sui priucipio dflt't ouiueiu lulpaui , iion Cum ergo ptiicata praicediiiitia iioa soliim

taDtum mortalfui, veruia etiain venialen). quantum ad puiiiam, sed etiam ad culpaai
Doniiiiatur autL-in {<ratia baptisaialis ex vir- .ibliiaiitiir ; ergti iii purgattirio t|iia'.tlaiii

tute sacrameuti; yralia poeiiiteatiali.s, ex quantum ail culpam suiit reinittenila. Ilur-

subjectioue et coalormitate liberi arbitrii; sus, cum gratia dominiiim habeat in anima
gratia tlualis , ex perfecta conlbrmitate om- statim in ipsa separationo, propter quid non
nium virium auima! ad ipsam gratiam. Cum purgat a pect-ati scoria, vel sequela, sicut a
euim ipsa separatura cariie, jam prouitates veniali ciilpa? El propter hoc est secundus Dtifrm.

et perturbationes , qua' inerant animte, ex modus dicendi ,

quem approbat Magister in
carne recedunt, el potentiffi animffi tran- littera, el saiictorum multiplex cDuflrmat
quiliautur et gratia! sul)jiciuutur : ac per auctoritas. Dicendum ergo quod aliqua pec-
hoc venialia deleutur, sive sint in parte cata, utpote venialia, non solum in hoc saB-
anima: rationali, sive in parte aniraae sensi- culo , sed etiam in purgatorio remitti pos-
bili : et ita nullum veniale dimittitur post sunt, et remittuntur, quaudo qais transit
hanc vilam, sed expellitur iu puncto illo, in cum veuialibus, pro eo quod gratia non fuit

quo potest dici : Uaec est Gnalis gratia, qua> adjula flnaliter ad illa delenda, et ideo indi-
dominium sibi vendicat, et omnem expellit get auxilio. Quoniam ergo voluntas polest

culpam. Si ergo objicitur eis, quod in futuro gratiae post hanc vitam esse couformis,
purgautur, et reraittuntur peccata ; respon- quamvis non possit esse adjutrix, pro eo
detur secundum eos ,
quod remittuntur quod tempus meriti; ideo indiget
cessavit

quantum ad reatum , sive poenam , et pur- adjutoiio exteriori. Et cum non sit locus
gantur quautum ad scoriam, sive sequelam. sacramenti, habet adjutorium ignis punitivi,
Et illud dicitur roagister Hugo sensisse', qui sive purgatorii ;
qui ideo dicitur purga-
ait sic, loquens de remissione peccati :
a Ali- torius, quoniara anima purgatur a peccati

quando Deus remittit secundum pietatem, scoria , et a veniali culpa, si cum illa trans-

aliquaudo secuudum severitatem, aliquando eat. Et hoc possibile est ,

quia, sicut osten-

secundum utrumque. Per incendium pur- sum est in praecedenti problemate, ad de-
gatorii scoria peccati excoquitur; per lava- letionem venialis sufficit, quod liberum
crum baptismi peccati macula abluitur; per arbitrium se conformet gratiae, nec est ne-
flagellum satisfactionis peccati palea excu- cessequod adjuvet. Concedendum ergo ali-
ti''^'"' " '^^^ '^'^^'^ '^^* opinio sit multum ra- quos post hanc vitam a veniali culpa posse
im rob
tioni consona, tamen auctoritates sanctorum purgari.

videntur expresse contraire : nam ipse Gre- 1 . Ad illud ergo quod objicitur, quod frus-

gorius dicit in Moralibus *, quod aliqua pec- tra post mortem venia postulatur de eo

cata dimittuntur post hanc vitam. Et si tu quod non corrigitur, dicendum quod illud

dicas, quod intelligit quantum ad reatum, intelligitur de mortali. Vel, si flat vis in hoc

sicut objectum fuit, sic de omnibus posset quod dicit, quod in hac vita non corrigitur,
intelligi culpis. verum est vel in se, vel in merito. Quamvis
Ilem Isidorus, tractans illud Matthaei ' : autem non corrigatur aliquod veniale cum
Ipse vos baptizabit in Spiritu sancto et quo quis transit non rorrigatur, inquam, ,

igni : a Peccata quae praecesserunt, Spiritus in se meruit tamen corrigi, quia qui dece-
;

sanctus per aquae baptismum abluet ; et dit in charitate, per illain meniit etiam post
hunc statum ab his emundari , quae retar-
Hug., de Sacram. lib. U, p. XIV, c. viu.
' 'Greg., —
Dialog. Ub. lY, c. xxxix. • Matth., m, 11. — dant praemium charitatis.
 : ,
;

DIST. XXI. PART. I. ART. II. OUiEST. II. 97

2. Ad quod objicitur de casu ange-
illud rialem, aut per spiritualem ; et quod sit spi-

lorum et morte hominum, dicendum auod rituahs , videtur per Glossam super illud '

siraile estquantum ad liberi arbitrii inverti- Si ciiji/s opus arserU : « Exuritautem illius

bilitatem , quantum ad peccatum mor-

sive opus ,
qui hic temporalia dilexit
quoniam ;

tale, non quantum ad omnia nam mali : sine dolore non pereunt quae hic cum amo- ,

angeli possunt in poenis proflcere ,

quamvis repossessa sunt. » Et Augustinus exponens
non possint a malo resurgere. Per oppo- illud , dicit ' : « Necesse est ut tantum urat
situm, ratione boni meriti prseteriti, boni dolor, quantum haeserat amor.i) Si ergohoc
homines possunt a malo eripi, quamvis non tntum est spirituale, non videtur quod ille
possint in malum labi, quia in bono, in quo ignis purgans sit aliud, nisi spirituale quid.
moriuntur, sunt oonfirmati. 2. Item quodpurgatur,eta quopurgatur,
3. Ad illud quod objicitur de Gregorio, et ipsa purgatio est quid spirituale : ergo
diceuduin quod, sicut ipsemet subjungit, videtur, quod illud similiter per quod pur-
illud iiitelligilur quantum ad morlalia, non gatur : hic autem est ignis purgatorius :

quantum ad veniaUa, quia ipsemet excipit ergo, etc.

illa. 3. Item nihil corporale extrinsecum facit

4.. Ad illud quod objicitur, quod liberum aliquid ad animae justiQcationem : ergo nec
arbitrium tenet medium, dicenduiu quod ad culpae remissionem : sed in purgatorio
falsum est pro statu illo. Esl enim in statu emundatur anima a culpa: ergo videtur quod
in quo potest ad ingressum in gloriam dis- non uratur flamma materiali.
poni per impedimenti remotionem, quamvis 4. Ilem , si anima purgatur per pcenam
non possit mereri : quoniam ad deletionem corporalem , cum pcena mortis sit suprema
venialis, et ad remissionem reatus peccali, pcenarum, ergo videtur quod ibi deberet
sufficit prffisentia gratia? et pcense, cum con- omnino purgari, non igne materiali.
sonantia liberi arbitrii, et adjutorio meriti 5. Item videtur quod nuUa ad hoc sit ne-

praeteriti. cessitas , quia vehemens dolor et fervens ,

5. Ad quod objicitur, quod facilius

illud amor, per se sine aliquo exteriori sufflcit de-
est labi in malum, dicendum quod verum lere pcenam et culpam : sed statim separata
est quantum ad iiberum arbitrium vertibile, anima , cum hberum arbitrium consonet
nou quantum ad omnem statum anima?. grati£e, fervet charitas, et anima detestatur
6. Ad illud quod objicitur, quod ablato fo- quantum potest, culpam prius commissam
mite aufertur veniale dicendum quod ve-
, et hoc generat fervorem et dolorem : ergo
rum est quantum ad potestatem peccandi de statim deletur omnis culpa.
futuro; non tamen oportet auferri veniale Contra Sicut dicitur in Glossa super illud:
:
Fimdtm.
prius perpetratum, quia non omnis causa Sic salvus erit, etc, et habetur in littera,
introducendi est causa conservandi , sicut in gravior est ille ignis, quam quidquid potest
multis exemplis patet. Destructo enim cul- homo pati in hac vita : ergo animae habe-
telio non potest infligi plaga si tamen cul-
: bunt aliquid afflictivum extra : illud autem
tellus destruatur, non oportet propter hoc aut est corporale, aut spirituale : non spiri-
sanari plagam prius inflictarn. tuale, quia tunc vel esset angelus, vel esset
anima, vel Deus, quorum nullum esse po-
OUJISTIO II. test; ergo necesse est quod sit corporale.

Anpurgatiopurgatorii fiat per ignein materialem '. § 2; Richard., IV Sent., dist. xxi, q. i; Tliom. Argent.,
IV Sent., dist. xxi, q. 1, art. 3; Steph. Brulef.,
IV Sent., dist. XXI, q. iv; Petrus de Tarant., IV Sent.,
Ad Utrum purgatio illa fiat per ignem mate-
opp.
dist. XXI, q. III. — • I Cor., m, 15. — ' Aug., de Civit.
>
Cf. Alex. Alens., p. IV, q. xv, membr. 4, art. 4, Dei, Ub. XXI, c. xxv, n. 2, quoad sensum.
TOM. VI.
 ,

SKNTK^TIAHIIM MU. IV.

Itum tius videinus quod recta iinliiiutiuiio ipiium [lonitur in liltera, et sutis videtur ra-
llt, quuil uiiiuiu, iiuib lubus i\ii'[)()i'ulitiUAt isu tioiiabilissuu dubituliu. Dives eniiii ([ui erat

sultJL-ci-rut libidiuDse, utiiutit [jlt coiiverblo- iu iiiferiio,et ciijiiH iiiigua uiebatur, liii-

iieiu ud buiiuui comiuulabile, juslillcalur piT guam corpoiuleui iion liubebut. Kt quiportat
Uiateiiuliu et cor(H)iitliu suciuim-iitu : ergo ligiiuiii, 1'iiMiiiiu , sti|iulaiii , iioii [lorlat se-

puii lutioue po&t liuiii vituiu purguii detiet cuni lia^'. iualiiiiulia, sed spiiiliialiu, quaj sic
per alflictiva corporaiiu. noiiiiuantur [ler metaphoram; quare non &!•
IteiQ , tii uuiiua [>t>A niorteui puriflcutur, militer de igiie siiirituali metaphorice com-

uut ergo doloro iiui veniat ex coiitritiouc pi;lit iiitelligere? Sed quamvis egr.;gius doc-
aut doture qiii veiiiat e.\ rei uinii^sioiie , uut tor Augustinus visus fuerithic dubitaie; alii

dolore qui veiiiat ex exteriori aftlictione. tamen doctores nobis aufercnt dubitationeiii,
Noii [irimo niodo, qiiia iioii e.st ampliiLs locus quoniam lioc coguoverunt multiplici ratio-
iiifrili , iiec quantum ad coutritioaem , nec ne, ul (Jregorius% et Isidorus, de Ordine
([uaiitum ad alios aclus virtutum non se- ; Vreaturarum;til communiter tenent doctores
cundo modo, quia dolor dehujusmodi arais- temporis nostri igiuTU piirgatorium esse raa-
sione est [lotius sapiens ratiouein culpa?, terialem, sive corporalem. Sed ijualitiT' talis

quam rationem piirgationis ,

quia veiiit ex ignis agat iu aniuias eas afHigendo , boc
inordinato (a) amore : ergo, tertio modo, raagnam habet qua^stionem, et infra inqui-
purgatur dolore qui venit ex arflictione ex- retur de poenis animarum. Qualiter autem i)i.iMio

teriori : ergo , etc. agat purgando, diversitas e.st inter doctores.

Item , si ignis ille esset spiritualis , cum (Juidum euim dicere voluerunt quod, pra;ter
non sit Deus, hoc constat, neeesse est quod vim punitivara, data est igui vis spiritualis

in diversis diversificetur et [duriQcetur; er- purgaliva , ratione cujus purgal a veniali

go quot essent aninice, tot essenl igiies pur- macula, vel etiam a peccati scoria , sicut sa-

gatorii , et tot purgatoria : si ergo hoc est cramenta habent vim satisfaciendi sibi da-
inconveniens, patet quod non est spiritualis. tam. Sed illud non oportet ponere , scilicel imprab.

quod ultra puuitionem habeat vlm novam ,

CONCLUSIO. cum niultas animas dicat Gregorius ' pur-

gari per diversa loca , et talis culpse raundi- Opiu.
Ignis purgatorii est materialis et corporeus, quia DoctoriB.
ficatio proprie fit ab ipsa gratia. Et ideo esi,
purgat el punit, sic ordinante divina justitia.
aliorum positio, ut videlur, magis recta,

Dubium
Resp. ad arg. Dicendum quod Augustinus quod illeignis pereamdem naturam et punil
Augusti- videtur dubitare , iitrum ignis ille sit male- et purgat : quoniam puniendo juvat gra-
rialis, an spiritualis, qui cruciabit, vel nunc tiam, et gratia habens adjutorium poenae,
cruciat auimas, non solum de igne purga- et consonantiam voluntatis nostrae ,
qucB,

torio sed etiam de igne infernali, in quo

, quamvis non sitadjutrix, nontamen (b) im-
dives ille ardebat, non solum super Genesim pedit, esl potens purgare culpam et peccati

adlitteram, verum etiam in libro de Civi- scoriam, ita ut purgalio talis sit a gratia ii-

tate Dei. Unde et per modum dubitationis bero arbitrio (c) consouaate, etiam exteriore
dicit in Glossa super illud ' : Qui wdificat pcena adjuvante secundum conformitatem
lignvm et fcenum, etc, ponens opinionem ad remissionem venialium ,
quae fit in liac

dicentium igne materiali et corporali ani- vita. Si taraeu qnairas, qiio modo poena ad-
mas post hanc vitam purgari, dicit : « Non juvet gratiam addelendam (d), sivepurgan-
redarguo, quia forsitan verum est : » et hoc dam maculam, dicendum quod hoc facit di-

» l Cor., III, 12. — > Greg., Dialog. lib. IV, c. xxix. [a) Ca-t. edit, ordinato. —(b) Item enim. — (e) Item
— ' Ibid., c. XL et LV. liberi arbitrii. — (rf) llem deleudum.
 ,, » ,
;

DIST. XXI. PART. I. ART. III. QU^ST. I. 99

vina justitia. Vel etiam per eum modum po- animae purgationem, nisi voluntarie susci-
test intelligi , per quem dicitur quod infir- piatur, cum quis potest evadere , ut in mar-
mitas gravis sobriam facit animam, id est tyribus; vel etiam sustineatur voluntarie,
virtus hoc facit quodam modo adjuta per cum ab alio infligitur : sed poena purgatorii
pcenam. Si autem quseras utrum statimcum ad hoc est.

gratia Iiabeat illud adjutorium , culpain de- 5. Ad illud quod objicitur de dolore et

leat et purget scoriam ; dici potest quod amore, dicendum quod illi sunt motus vo-
utrumque est satis probabile, vel quod sta- luntarii ; et ideo non oportet ,
quod sint in

tim vigoretur gratia , ut venialem culpam summo anima jam exuta. Praeterea jarii
in

deleat, cum a pcena est adjuta , et deinceps per se non sufflciunt, cum non restet am-
pouitur pro obligatione ; vel potest dici quod plius merendi spatium : et ideo necesse est

pojna magis et magis disponat , et postmo- ignem purgatorium, sicut

exterius adhiberi
dum ex quo disposuit, sufflcienter gratia parvuhs, qui non possunt per se mereri,
ipsa in instanli delet culpam , si qua est. subvenit baptismatis sacramentum.
Quodcumque horum dicatur, uon videtur de
facili improbari posse : concedendum igitur ARTICULUS III.
ignem illum materialom esse , sive corpo-
ralem. Consequenter, quantum ad tertium articu-
1. Ad illud ergo quod objicitur, de Glossa lum ,
quseritur de liberatione a purgato-
et de Augustino, dicendum quod Augustinus rio ; et circa hoc quajruntur duo : primo
non negat quin ille ignis materialis sit ,
qui quaeriturutrum unus liberetur ante alium
animas purgabit , sed exponit hoc de spiri- secundo, utrum ahquis evolet ante extremum
tuali posse intelligi : tamen ipse Augustinus judicium.
satis in sermonibus suis, de purgatorio lo-
QUiESTIO I.
quens , innuit ignem materialem esse , si-

cut est ignis inferni. An in purgatorio unm liberetur ante alium '.

2. Ad quod objicitur, quod spirilualis

illud

est purgatio dicendum quod verum est et

, ; Quod unus liberetur ante alium , ostendi- Fundam.
ideo effective, sive formaliter, est per quid tur primo per illud, quod dicit A.postolus" :

spirituale, scilicet per gratiam : sed tamen, Qtii (edificat ligmm, foenum, stipulam, etc.
quia anima peccavit cum carne, et peccando Sed facilius et, citius consumitur stipula
carnem sibi prseposuit , et ita corpus prae- quam lignum : ergo cum aliquis ferat sti-
posuit spiritui , divina justitia decrevit pulam , aliquis ferat lignum, videtur quod
etiam in purgatione , rei corporali ipsam citius liberetur unus quam alius.

subjicere. Item in littera habetur, et est verbum Au-

3. Ad illud quod objicitur, quod non jus- gustini " : « Post hanc vitam incredibile non
tiflcat corporale extrinsecum , dicendum est nonnullos fideles per ignem purgato-
quod verum est per se ; tamen exterior pu- rium quanto magis minusquc bona pereun-
,

nitio excitat et adjuvat interiorem gratiam, tia dilexerunt, tanto citiiis tardiusque sal-
ut possit perducere ad justiflcationem per- vari.
fectam. Item in foro poenitentiae graviori culpae
4. Ad
quod objicitur de poena mortis,
illud respondet gravior pcena non solum quantum
dicendum quod ipsa pcsna mortis est debi- ad intensionem, sed etiam quantum ad du-
tum originalis peccati ; nec est ordinata ad rationem ; ut patet inspicienti canones , in

1 Cf. Alex. Alens., p. IV, . xv, membr. 4, ait. 4, IV SenL, dist. X5.I, q. V. - ^ l Co>\, III, 12. - ' Aug.
§3; Richard., IV Sent., dist. xxi, <(. ii; Steph. BrtUef., Enchirid., c. LXIX, u. 18.
 ,;

IIKI Si':NTKNriARlIM Llll. IV.

quibus [KKuitt^ntiae taxantur : m ergojudi- eiiim diuliuH iu peccuto permansit , dignum

lium Kirlenia! ivctuiu , idiif.iniKi csl diviiio est ut diulius sustineat pa>uaiu. Kursus '
:

jiiiiifio, patBt, etc. Oui giuvius oHenilit , dignum esl iit puiiiu-

Iteni per peL-cutuai nieiuit aniniu non bo- tur poena accrbiori, et dilalione putria; lon-
liuii iii igneciemaii, sed cliaiuu Dci visione giori, diviiia hoc jiistitiu fucienle ,
qiia' om-
privari : ergo utiiuiuc luodo ilebet tenipora- nibusdecentissiiue reddit stipendia iiierilo-
liter puniri : ergo qui gravius peccavit, non ruui.

solum acerbiu.s puniri, verum etiam diutius i. Ad illud quod objicitur in contrarium

debet u Di'i visioiie separari : ergo tardius de a^ijualilate duralioiiis in coilo , ilicendum
purgari. quod iioii est siiiiile ;
qiiia in iiiferiio puiiia

A<l (lontru : 1. Ouantumcumque merita sint aiterua inlligitur : et aiterno non est majus
aequalia, tam in caslo, quain in inferno sunt et minus »;x parte post , sive ex parte ea

prsemia et supplicia aequaliter duraulia : er- qiia i!st ajternuni Simililer in ccelo pra;niium
.

go pariter , ut videtur, debet esse in poeua aeternum dutur ; in purgatorio vero sola
purgatoria. pcena temporalis infligitur ,: et in hac est

2. Item, secunduin quod inlensior esl cul- diulius et brevius.

pa, intensior ei redditur poena : sed quan- 2. Ad illud quod objicitur, quod pcena
tum minor poena super minorem cul-
potest gravis seque cito delet gravem , etc., dicen-

pam tantum potest major super majorem

, : diim quod verum esset, si ouinino pa-na in-
ergoquam cito liberatur in purgatorio par- tenderetur, secundum ijuod intenditur cul-
vus peccator per parvam poenaiu , tam cito pa : sed divina dispeusulio sic ordinat, ut
liberatur magnus peccator per magnam non omnino intendatur quantum ad acerbi-
pcenam. tatem , propter luagnam difficuitatem , sive
3. Item , si alius citius alio liberatur, aut etiam quia vultutroque rnodo punire, et ita
latcralid.
ratione majoris charilatis , aut ratione mi- ut major acerbitas et diuturnitas recompen-
noris reatus. Ratione majoris charitatis vi- sent , si quid in altero deflciebat.
detur, quia charitas est tanto major, quanto 3. Ad illud qiiod qiisritur, quis citius pur- Adq.i«t,

anima est Deo similior; et quanto Deo est gatur, dicendum, quoii ille ,
qui minorem
similior, tanto statui gloriaj vicinior : ergo habet reatum : quoniam locus purgatorius
tanto citius curatur et purgatur , et in cce- non est debitus nisi ratione reatus , vel aU-
lura fertur. Sedquodrationeminoris reatus, cujus culpae. £t si tu objicias, quod charitas
videtur; quia auima non est ol)ligata nisi major debet facere citius evolare, dicendum
ad solvendum quod traxit ex hac vita ; sed quod charitas major auget gloriam inten-
quanto debitum est minus tanto , citius sol- .sive secundum autem duratiouem non.
; ,

vitur : ergo videtur quod talis citius purge- Unde si duo innocentes inajqualis chai'itatis
tur, et in coelum feratur. simihter morerentur, simihter evolarent
non tamen ffiquaUter beati essent. Quod er-

CONCLUSIO. go objicitui", quod est similior statui gloriae,

dicendum quod verum est ratione ordina-
In purgatorio ums citiiis altero piirgatiir ; et qui
tiouis ad bouum , sed non magis quantum
gravius peccavit, diutius sustinet pcmam.
ad liberationem a malo et velocior purgatio :

Resp. ad arg. Dicendum quod, sicut dicit respicit ereptionem a malo directe, uon ha-
Augustinus expresse in littera, in illo igne bilitationem ad bonum.
citius pm-gatur unus, quam alius : qui ' Rich., art. 1, q. ii.
 :

DIST. XXI. PART. I. ART. HI. QU.^ST. II. 101

6. Item corpora non glorificabuntur ante

diem judicii quantumcumque sit sanctus
QUiESTIO II. ,

qui moritur : ergo pari ratione nec animae.

An aliquis Sanctonm evolet in cmlum ante Contra : Dixit Dominus latroni * : Hodie
judicium '.
mecum eris in paradiso : ergo anima latronis i^undam.

Ad opp. Utnim aliquis Sanetorum evolet in cce- fuit cum Cliristo. Sed constat quod Christus

lum ante judicium et qiiod uon, videtur. ;

postmodum non abstulit, quod prius pro-
Apostolus loquens de viris sanctis et fideli- misit : ergo semper post fuit cum Christo :

bus, dicit* : « Hi omnen acceperunt repro- sed Christus ascendit in ccelum : crgo anima

missiones, Beopro 7iobis alifjuid melius pro- latronisascendit : ergo pari ratione ahaesanc-

vidente, ne sine nobis consummarentur : » tae animae.

ergo si saucti priores noii debueiunt con- It6m ^*

: Cupio dissolvi , et esse cum Chris-

summari sine aliis sanctis apostolis , cum to ; ita dicebat Apostolus : sed constat, quod

usqne ad diem judicii crescat numerus sanc- desiderium suum non erat cassum : ergo

torum, patet quod unus non evolet ante statim post dissokitionem fuit cum Christo.

alium. Item *
: Batce sunt illis singulis stola: : sed

2. Item' : Statuet agnos a dextris, hcedos non est stola , nisi gloria animae , et gloria

autem a sinistris ; et dicet his qui erunt a corporis : ergo, etc.

dextris : Venile benedicti patris mei , per- item charitas est pondus sufficienter in-
cipite regnum : ergo videtur quod non sint clinans , et sursum elevans non sit : ergo si

ante illud judicium gloriam percepturi. Si retardans, statim per charitatem anima sur-

enim primo percepissent, uon diceret Domi- sum evolat : sed qui purgatur in purgatorio,

nus : Percipite regnum. post purgationem non habet aliquod retar-

3. Item nullius possessio, quae habetur dans ; ergo statim evolat.

per sententiam, obtinetur ante lationem sen- Item diCferre mercedem mercenarii facit

tentiae : sed vitae seternae possessio habetur praejudicium justitiae : sed Deus est summe
per sententiam , ergo cum sententia detur justus : ergo statim quando invenit homi-
in die judicii , videtur quod ante diem judi- nem dispositum , statim retribuit.
cii non evolet aliqua anima in coelum. Item ' : Spes quce differtur, affligit ani-

4. Item magnifici regis eo modo est sti- mam : si ergo differtur praemium sanctorum
pendia elargiri, per quem modum ejus mag- usque ad judicium, videtur quod sint in con-
nificentia magis declaratur: sedhocest prse- tinua afflictione, et gemitu, et expectatione
cipue , dum
una ex multitudine et
flt curia ergo si Deus tantum differt, videtur quod
ex aggregatione multorum ergo videtur, : ipse sit crudelissimus.
quod Dominus reservet gloriam aeternam,
ut eam simul omnibus conferat. CONCLUSIO.
5. Item anima peccavit in carne : ergo vi-
Erroneum est dicere aliqms ante diem judicii non
detur quod in carne debeat puniri : ergo
ascendere iii cochm , si ipsi sine debito satisfac-
nunquam perfecte purgatur, nec punitur,
tionis et sine culpa decedant.
quousque resumat corpus in quo purgetur :

sed ante perfectam purgationem non evolat Resp. ad arg. Diceudum quod aliqui stulti Erroraii-
''"°'^"°''
anima in coelum : ergo non ante diem ju- circa hoc errant , dicentes auimas non esse
dicii. gloriflcandas ante diem jiidicii. Hos stultos improb.

dixi ,
quoniam taUs error nec fulcimentum
Cf. Alex. Alens., p. IV, q. xv, membr. K, art. 4,
'

l 4; Steph.
Brulet., IV Sent., dist. xxi, q. vi. — 43. — 5 Philif)., l, 23.-6 Apoc, VI, 11. — ' Prov.,
*Hebr.,\i, 40: —
» Aia«/i., xxv, 33,34. * Z.UC., xxill. — XUI, 12.
 ,
:

101 SKNTKNTIAHITM I.IH. IV.

hdbtit ab auctoritute, nec ab efllcaiM ratioiiK, nem suscipiendarn iii anima et in carnc
nec hatiuit ista positio alifiuem m:if,'ruiin iiuam nondiim habent mortui, iiuamvis aiii-

autti)rfm, nei" ilefeiiMjri-m , sml imponihxr nia' hint hcatai iii i-o'lo.

ciuihusdam tlraBcis. Videtur tamen pro isto 3. Ad illuil quod objicitur de seutentia

errore facere (Jlossa , (|ua} est super Psal- dicendum quod siiMit dupliciter coutingit
mum '
Soli rfmii/«n, superillo versu ejus- reguum ohtinere, scilicet iiitegro et perlecte,

ilem l'salmi : /;7 uilhiic inisiUtim , etc, ubi sive iu toto, et aiio modo secuudum aniinam,
dicit Augustinus' : a l*ost istam vitam non- sive iu parte ; sic dupliciter est judicium ,

ilum eris uhi erunt sancti, quibus dicet, etr. sivo etiani dupliciter senh-ntia. Nam sicut

Sed in illa requie poteris esse , ulii erat La- homoglorillcalur secuudiim partem, ila par-
zarus cum Ahrahain : » uhi expresse innuere ticulariter judicatur, et de eo sententia pro-
videtur, quod justi qui moriuntur, iion .sta- fi-rtur, quairdo aniiiia de corpore egreditur.
tim sunt , uhi etiam erurit iiost judiciuin, Judicinm autem uniyersale et sententia erit,

sed in illa lequie ubi erat Lazaruscnm Ahra- f|u,indo homo erit gloridcandus tfjtaliter, et

ham. Sed, sicut patet in ipsa Glossa ex con- tunc coiisuinmahitur curia coehistis : el sic

sequentilius , istud dictum est fiuaiitiun ad duplex jinlicium compelit iliiplici modo po.s-

stolam corporis non quantum ad gloriam

,
,
sidendi gloriam. Et dupiex inodiis competit
vel locum : certum enim est quod Chris- duohus, scilicet diviiise maguiflcentiai , et

tus expoliavit principatus et potestales teiie- nostrjp indigenti.e : propter nostiam indi-
hrarum ac per hoc constal sanctos, qui in
: gentiam tollendam , statim quando anima
lymho eraiit ad ccelum cum (Ihristo suhli-
, est apta, suhlimatur ad gloriairr ,
quia frus-

matos ac per hoc et omnes justos qui non

:
,
tra expectaret , cum non possit amplius me-
hahent reatum prenae. reri ;
propter divinam magnilicentiam os-
i . Ad illud eigo quod ohjicitur, qaod non tendendam reservatur generahs et univer-
acceperunt reproraissiones, dicendum quod salis resurrectio corporum n fine saeculorum i

Apostolus vocat consummationem quantum nuUo praejudicatur commodo nostro,

et sicin

ad stipernaj illius civitatis impletionem, post dum anima assumitur in gloriam in nuUo ;

quam nullus intrabit. Vel dicendum quod diviaae gloriae, dum in fine fiet in reassump-
Apostolus intelligit quantum ad tempus gra- tione corporum totum ,
quod fieret , si glo-
tiae ,
quod conservavit usque ad nos , ut nos ria differretur ah animahus.
facti participes gratiae in ahundantia ,
parti- A, 5 et 6. Et per hoc patent illa tria, scili-

cipes etiam fieremus et gloriae. cet de possessione per sententiam, de Dei

2. Ad illud quod objicitur, quod statuet magniflcatione , el de corporum resuscita-
agnos , etc, dicendum quod judiciuni istud tione : de qua, quare differatur, suo loco ha-
erit quantum ad consummatam glorificatio- betur infra.

PARS II.

JUXTA ORDINEM POSITUM SUPRA, DIST. XXVII, AGIT HIC DE CONFESSIONE SACRAMENTALI QUANTUM
AD UTILITATEM A PARTE FINIS, OSTE>T)ENS QU.aE CONFESSIO SIT DTILIS.

Degsnc- Post haec considerandum est quid prosit confessio illa , ubi singula peccata, quae

fessiour «juisque fecit , non exprimuntur. Sane dici potest, quod oninia criminalia semel saltem
^u
^'^'^
oportet in confessione exprimi , nisi aliqua a mente exriderint ; sed quia nemo delicta

intelligit omnia generaliter saltem ea

,
confiteri ,
quorum memoriam non habes : et sic

' Ps. .XXXVI, 10. — - Aug., Enan: in Ps. xxxvi, serm. l, u. 10, quoad sensuni.
 DISTINCT. XXI. PARS II. m
nihil celasti de sceleribus tuis. « Venialia vero , ut ait Augustinus ,
quia innumerabilia
sunt , sufficit generaliter confiteri , nisi aliqua sint frequenter iterata : perfectius est

tamen etiam illa exprimere , si vales. Ideoque quotidie generaliter fit coufessio in Ec-

clesia : » pro venialibus scilicet peccatis ,

quse quotidie admittimus , et pro illis morti-
feris ,
quorum notitiam non habemus. Unde Augustinus '
: « Veritatem dicit Deo pce-

nitens ,
quando nihil illi de commissis sceleribus celat : non quod et , si voluntatem
celaverit , Deus ignoret ; sed veritatem sibi dici vult ab eo , ut veniam consequatur. Si
vero mente aliqua expiderit , contitetur veritatem Deo , cum generaliter dixerit : Deus
qui nosti occulta cordis, et opera mea , et ^ delicta a te non sitnt abscondita, qui-
bus veniam largiaris precor : et haec est veritas confitentis ,
quam diligit Deus. Uude
Psalmista ' : Ecce enim veritatem dilexisti. » Hic insinuatur quod generaiis confessio
etiam mortalia delet, quorum intelligentia non habetur.
Sicut aulem poenitens celare non debet peccatum suum ,
quia superbia est ; ita Ncmo
nec humilitatis causa fateri se reum illius ,
quod se non commisisse noscit ,
quia in- tu"pecl

cauta est talis humilitas, et peccatorem conslituit, Unde Augustinus *

: « Cum humili- °^alh^^
tatis causa mentiris, si non eras peccator antequam mentireris, mentiendo efficeris quod
vitaras, quia veritas in te non est, nisi ita te dixeris peccatorem , ut etiam esse cognos-
cas. Veritas autem ipsa est, ut quodes, dicas. Nam quo modo est veritas , ubi regnat
falsitas ? »

Caveat autem sacerdos ne peccata confitentium aliis prodat ; alioquin deponatur. dc pce-

Unde Gregorius '

: « Sacerdos ante omnia caveat ne de his , quse ei confitentur peccata, jo"s*"„j

alicui recitet ; non propinquis , non estraneis , nec ,

quod absit ,
pro aliquo scandalo.
'"^^^f"'"
Nam si hoc fecerit, deponatur, et omnibus diebus vitae suse ignominiosus peregrinando "^onKien-

pergat. » Quod vero dictum est , ut posnitens eligat sacerdotem scientem ligare et sol-
vere, videtur contrarium ei quod in canonibus reperitur, ut nemo scilicet alterius paro-
chianum judicare praesumat. Sed aliud est favore vel odio proprium sacerdotem con-
temnere ,
quod canones prohibent; aliud caicum vifare ,
quod Urbanus facere monet :

ne ' si ccEcus ccecum ducat , ambo in foveam cadant. Ait enini Urbanus secundus '
:

« Placuit ut nulli sacerdotum deinceps liceat quemlibet conimissum alteri sacerdoti ad

poenitentiam suscipere sine ejus consensu , cui se prius commisit, nisi pro ignorantia
illius , cui prius confessus est. Qui vero contra hoc facere tentaverit ,
gradus sui peri-
culo subjacebit. »

EXPOSITIO TEXTUS. temporis; hic agit de utiUtate a parte finis,

et habet haec pars duas. In prima ostendit

Post hsc consider^^duin^^est quid prosit
,
^^^ coufessio sit utilis, scilicet confessio vera
el humilis in secunda ostendit
; quantum con-
Supra egit Magister de confessiouis neces- fessionis contemptus obsit, infra '
: Cumque
sitate a parte confitentis, et possibilitate a multis auctoritatibus suprasitassertmn, eic.
parte absolventis, et opportunitate a parte Prima ua duas dividitur : iu prima de- DiWsio.

' Hesp. IV, co»t. Pelag,, id est Hypognost. lib. V, c. i, c. iv, n. 3. — '
Habetur, de Pcenit., dist. vi, c. Sa-
n. inter oper. S. Aug. ' Ps. lxviii, 6.
— — »Ps. — -
» — I,
' Aug., de verb. Aposi. serin. xxix, al. CLXXXi,
L, cerdos.
dist. Vl, c. Placuil,
« Mattfi., xv, 14.
—
' Habetur, de
"
Poinit.,
Dist. xxii.
 : ; ;: ;

m SENTKNTIARUM I.ll». IV.

ttfnuiiiat iiuif siiit atleiiiieiicla iu eoiifesKiuiiB luni, quando tiiiiHlur probahililer atiiiuid

MX ijurte coiiflteiilis ; iii secuuda, ([uaj ex huruiu esse veniale peccaluiii, rouhleuduiii
parte aiiilieiitis, ilii : Caveat aiUem sacHr- ust, et sufllcit stare iii geiiuralilate ; nec

doH, etr. Priiiiii (tars lUias coiiliiiet: iii priiua oportet ad singula desceiideie : si taiueii velil

osleuilit quod loiifessio iiim debet esse diuii- descendere, laudabile est valde, el utiio, et

Huta; iu secuiiila parte, quod uou debet es»e pernecessariuiu voleuti asccndere ud perfec-

su[>ernua, ibi : Skut autein panitem celare tioiium.

nm, etc. Siiuiliter sci uuidii, iu qua deteruii- DUU. ui.

nat ex purte sacerdotis quid observandurn cauna fateri se reum.

Nec liumilitutis
sit, duocoutiuet : primiiui bst ut coufessate-

ueat secrett!; secuuihiiu vero, ut uou absol- Vidutur coutrarium dicere Augustiuus in

vat alturius parociiiaiiuiu ; et hoc ibi taiiyi- libro Confessionuiti, uhi dicit sic : a Si qua;-

tur : Quod vero dictum est, etc. Et ita priuci- ris u me, utruiu jtistus sim, respondco quod
paliter duu taiigiuitur, scilicetquod coufessio iion. » Sud constat quod Augustinus justus
iutesra dubet ussu, et secreta. erat, el hoc ex huuiililate dicehat, ut bene,

et meritqrie.
DUB. I.
Rcsp. Dicendum quod fateri se reum , vel

Quia omuia criuiiiialia seiuel salteui oporlet in iiijustuiu, est dupliciter : aut prout reatus
uoufessioue exprimi.
et (a) iujustilia sic siiuplicilcr privat justi-

Yidetur hoc falsum, quia ad hoc quod con- tiam , et hoc modo non debet se quis fateri

tritio valeat, nou oportet sigillatini conteri reum, nisi haheat inorfalis conscienliarn

de quolibet, imo justificatur in contritione aho modo ust faleri se reum et injustum,

de omnibus: ergo pari rationn videlur de prout privat justitiae perfectionem, et secun-

confessione. dum hoc omnis homo potest se injustum fa-

Resp. Dicendum quod non est simile, quia teri, secundum illud ': Vt pannus menstrua-
contritio cst in couspectu Dei ,
qui uno as- tce universw justitice vestne " nec justifi-

pectu videt omnia; sed confessio est in con- catur homo comparatus Deo secundum Job
speclu hominis, qui non potest plene noscere et hoc modo Augustinus dicebat se non esse

morbum, nisi audiendo mortalia singula. Et justum. Et nota quod confessio debito modo
iterum, confessio fit ad erubescentiaui ; cou- facta debet habere sexdecim conditiones;
tritio vero ad peccati detestationem per jus- unde versus
titiam : autem intenditur in col-
deteslatio
Sil simplex, humilis, confessio pura, fidelis, condiiio-
lectione mullorum malorum; sed eruhes- D;1frequens, uuda, discreta, libens, verecunda, nes con-
lutegra, secrela, lacrymabilis, accelerata, ressiunis.
centia, in explicatione singulornm.
Fortis, et accusans, et sit parere parata.

DUB. II.
autem et numerus harum con-
Sufficientia

Venialia, etc, sulficit generaliter confileri, nisi aliqua ditionum potest accipi sic quajdam enim :

sint frequenter iterata.

sunt conditioues quae sunt, et debent esse in
Videtur non hene dicere, quia iteratio non confessione secundum sui rectam quantita-
trahit in aliud geuus ergo quantumcunique : lem; quaedam, secimdum rectum ordinem
iterenlur, venialia sunt : ergo sufficit illa et societatein; quaedam, secundum rectam
generaliter confileri, sicut et aUa. qualitatem. Si secundum rectam quantita-
Diceudum quod consuetudo fre-
Resp. tem, hoc tripliciter aut quantum ad inte-
:

quenter ducil in libidinem et contemptum : gritateiu; aut quaiitum ad uumerositatem

ideo propter dubium et vitandum pericu- aut quantum ad diuturuilatem : et sic sunt

'
Isa., LXIV, 6. — * Job, IX, 2. (a) Cat. edit. est.
 ,

DIST. XXI. PART. II. ART. I. OU.^ST. 1. 108

tres conditiones, scilicet quod sit integra, tavit domicilium ; tertius , si peccavit vel of-
frequens et accelerata. Si quantum ad asso- fendit in aliena parochia ;
quartus, propter
ciationeni, sic debet habere duarum societa- sacerdotis ignorantiam, vel malitiam, quia
tem partium, scilicet contritionis et satisfac- est revelator confessionis, vel sollicitator ad
tionis quantum ad contritionem sit lacry-
: malum; ullimus est in casu necessitatis, ut

mabilis quantum ad satisfactionem sit pa-

;
si sit in articulo mortis, vel debeat intrare

rere parata; vel quautum ad utrumque, et justum bellum.

sic fortis. Quantum ad qualitatem, aut ip-

sius confltentis, aut confessionis : si confl- ARTICULUS I.

tentis, sicsunt quinque conditiones : secun-

dum vim rationalem est simplex, secundum Ad intelligentiam hujus partis, secundum
concupiscibilem debet esse libens ; secun- duo quaj tanguntur in littera, duo principa-
dum irascibilem , humilis ; in sermoue flde- liter quseruntur : primo quseritur de confes-
lis, et in signo verecunda : et sic sunt quin- sione quantum ad modum secundo vero ;

que. Si in se consideretur , sic debet esse quaeritur de confessionc quantum ad sigil-

pura, ut nihil intorraisceat debet esse nuda, ; lum. Circa primum quseruntur tria prlmo :

ut nihil celatum ieneat. Quantum ad cir- quaeritur utrum liceat aliquod peccatum in
cumstantias debet esse discreta, ut nihil ad- confessione omittere secundo utrum liceat
; ,

dat; debet esse secreta, ut aliis non noceat; addere; tertio, utrum liceat aliena peccata
debet esse accusatoria , ut seipsum puniat. referre.

Et sic sunt tres ex parte quantitatis, tres

QUESTIO I.
ratioue adjuncti, quinque ratione subjecti,
et quinque ratione sui : et sic in universo
An liceat in confessione omitlere aliquod
peccatum '.

sunt sexdecim.
Quod non liceat de confltendis omittere pundan
DUB. IV.
ostenditur: primo auctoritate Augustini in
Sed aliud est favore vel odio proprium saeerdotem libro de PcenUentia ' : « Caveat ne verecun-
contemnere, etc.
dia ductus dividat apud se confessionem , ut
Videtur hic male solvere ,
quia ex hac so- diversa diversis velit manifestare : quod est
lutione quilibet , cui vult ,
posset conflteri se Iaudai'e, et ad hypocrisim tendere, et

dummodo non contemnat proprium sacer- semper venia carere, ad quam per frusta
dotem. Sed conlrarium habeturin decretali, sperat pervenire. »
ubi dicitur, quod si ex causa vult accedere Item ratione ostenditur sic : Confessio or-
ad alium, petat primo, et obtineat licentiam, dinatur ad peccati cognitionem : sed nun-
quia aliter non poteril solvere, vel ligare. quam recognoscit segritudinem sufflcienter
Resp. Dicendum quod LUud verbum Au- qui solum peccatum unum novit, cum homo
gustini intelligitur quantum ad electionem multis segrotet, sicut patet in medicinis: ergo
sacerdotis, antequam subditus aliqui se sub- non sufflcienter peccatum detegit, qui non
jiciat, et curam auimae committat sed ver- ; dicit uni sacerdoti peccata omnia, quae com-
bum Urbani post commissionem ex tunc : misit.
enim tenetur ei confiteri, nec debet alii, nisi Item confessio est ad peccatoris accusatio-
petat licentiam. Tamen in quinque casibus nem : sed cum peccator se accusat de tribus
habetur liceutia petita pro obtenta : primus peccatis, et fecit decem, hoc ipso praetendit
est, si sit vagabuudus ; secundus est, si mu- sacerdoti se non peccasse nisi ter : sed hoc

Cf. Ales. Alens., p. IV, q. svm, memb. 4, art. 5,

'
de Palud., IV Sent., dist. xxi, q. i. ' De ver. — et
§ 2; Steph. Brul., IV Sent., dist. xxi, q. vii ; Petrus fals.Panit., c. xv, inter opera S. AugusU
 : :

106 SKNTKNTIAHDM LIB. IV.

est fal.sita.s. nt hyinH ri.sis maaifestu ; er-

go, etr. CONCLUSIO.
Item confessiu llt propter absoliitionem :

atisolutid auteai sacenlutis -liKUUia fst di- \ t'tuiUi'1 siciit nnii est unceisd cunjitovi, mr. nim eit

mcesae iiinul et omnia iiiteyre coHfUeri; secus est

viaa) at)st)lutioais : sed Dtuis auaquaia ab-
de iiiortalitiui, qua: uni sacerdati iiinnia necesse
solvit ab uaa culpa, quin abs4^)lvat ab omai
est con/iteri, quii: non ett alias (/uu leyitime con-
culpa mortali : ergo absolutio sacerdotis aut fessas, (]uiB simul liabet omnia in conscienlia.
nulla est , aut est ab omni culpa : scd non
meretur absulvi a sacerdote peccator, qui Resp. ad arg. Dicendum quod in veiiiali-
ceiat ei peccatum : ergo nuUa est ab.solutio, bus non est vis : sicut onim non est necesso

nisi contlteatar sacerdoti uni omnia, a qui- ea confiteri, sic noa e.st necesse ea simiil et
bus indiget absolvi. omnia iategro confiteri. Sed de niortalibus
A'i •ci'- C.ontra: 1 . Omnes sacerdotes tenunt locum dicitur, quod aecesse est omnia coaftteri uni

unius , scilicet Christi : ergo idem est contl- sacerdoti omnia, iaquam, quorum e.st me-
;

teri diversis, quod confiteri uni : ergo tan- mor, et de quihus non fiiit alias legitimc
tum va'.et si peccutor divisim diversis cond- confessus. El tuiic vocolegitiaie confessum,

teatur omnia, quantum si omnia conflteatur quando nihil intervenit quod absolutionem
uni. .sacerdotis irritam faceret quod est in qua-
:

2. Iteni confessio est in remedium : ergo tuor casibus, et duo sunt a parte absolven-

nou (lebet fleri iii scandalum sed possibile : tis : unus, si non sciat; alter, si non possit

est quod pcenitens confiteatur proprio sacer- unus , contra clavem scientiae ; alter coutra

doti aliquod peccatum quod scandalizahit clavem poteatiai. Duo a parte confitentis :

eum, utpote si cognata sacerdotis fuerit unus, si flcte confiteatur; alter, si post con-

adultera: ergo videtur quod possit peccatum fessionem, satisfactionem contemnens, ejus
hoc reservare , et alia sibi dicere, et ita con- obliviscatur. Si autem legitime confessus
fessionera dimidiare. est, non oportet iterare nisi in universali;

3. Item aliquis confessus est uni decem, si vero non, oj)ortet quod orania dicat , pro
et commisit duodecira , et oblitus duorum eo quod sacerdos absolvit ab omni culpa,
post recordatur, non habens copiam sacer- aut nulla est absolutio. NuUus autem sacer-

dotis ; iste fuit legitime confessus de decem dos iiiteiidit absolvere poenitentem ab eo,

ergo si non debet bis puiiiri pro eodem, suf- quod sibi celat. Ad hoc ergo quod confessio
ficit nunc confiteri duo : ergo videtur quod sit integra , necesse est quod omnia quae si-
confessio possit dimidiari. raul habet in conscientia , de quibus tenetur 1
4. Item sufficit si quis confitetur sacerdoti confiteri, uni sacerdoti dicat : alioquin, sicut

proprio illud , a quo potest absolvere : sed expresse dicit Augustinus •, probatur con-
possibile est quod aliquis habeat casum, vel fessio ficta.

peccatura, a quo non potest absolvere uisi i. Ad illud ergo quod objicitur , quod
superior : ergo sufficit quod minora coufi- omnes sacerdotes tenent locum unius, scili-

teatur uni, et peccatum illud confiteatur cet Christi , dicendura quod verum est : sed

majori : ergo videtur quod confessio possit ita tenent locum unius ,
quod non simul
dimidiari. omnes, sed quilibet per se : et ideo qui vult
'
Imo auctorlib. de ver. et fals. Pcmit., c. cit. conflteri sacerdoti tanquam Christo, si recte

confitetur', necesse est quod orania dicat

uni quod si aUquid celat uni quamvis

; ,

dicat alii, quantum est in se, mediatori cela-

vit, et ita Ghristo.

 :: :

DIST. XXI. PART. 11. ART. I. QU^STIO II. 107

2. Ad illud quod objicitur de scandalo quoniam si aliqua peccata absoiutioni supe-

sacerdotis, dicendum quod ubi timetur scan- riorum reservantur , in quibus minores sa-
dalumj noii est confessio dimidianda, sed cerdotes cum eis nou communicant, hoc
licentia petenda ; et si non datur , superior magis factum est propter taxationem poenae,

est adeundus, vel alius qui liabeat ejus auc- quam tali peccato superior debet sapienter
toritatem : nam in tali casu licentiam petere, infligere , sive iujungere pro culpa ,
quam
est obtinere. pro alio, scilicet absolutione a taU peccato,
3. Ad illud quod objicitur de eo, qui per seu culpa et ideo si talem culpam confessus
:

oblivionem omisit duo confiteri , dicendum est, et pcenam pro ea a superiore suscepit,

quod sanum consilium esset, quod totum potest illam cum aliis inferiori integre con-

diceret , sicut in prsecedentibus tactum est fiteri, et ille absolvere eum ab omni culpa'

tamen non credo quod teneatur dicere , nisi ita dunlaxat ut ille faciat pcenitentiam a

in generali, nisi forte aliquis praedictorum superiore sibi injunctam. Et si tuobjicias,

casuum intervenisset. Nam aliud dicere est , quod iste qui adit superiorem , et unicum
viam confessionis et salutis multis auferre, tantum vel duo, aliis tacitis, confitetur, vi-

cum multi confiteantur aliquando aliquod detur esse hypocrita et se laudare, dicen-
peccatum enorme, quod deinceps vix alii dum quod verum est si innueret se sibi

sacerdoti dicerent. Nec auctoritates Sancto- generaliter confiteri : timc enim videtur
rum hoc compellunt dicere , quia hoc non ipsum alia crimiiia non habere. Sed dum
est confessionem dividere. Prima enim fuit ostendit se specialiter pro illo unico adve-
integra, et secunda similiter; quia non nisse , et alium confessorem pro minoribus
oportet hunc de aliis habere remorsum no- habere , et hoc acceplat superior , nulla est

vum, nec novam absolutionem. Similiter ibi deceptio, quamvis totum dicere sit major
judicandum est de recidivo. periectio.
4. Ad
quod objicitur de recursu ad
illud

superiorem, dicendum quod aut recurrit

QUJISTIO II.

propter absolutionem a culpa , aut a poena

An liceat aliquid in confessione addere '.

propter excommunicationem , vel irregula-

ritatem. Si propter absolutionem a pcena Utrum liceat aliquid in confessione ad- Fundam.
vel pcenali vinculo, sufticit quod confiteatur dere ; et quod non , videtur : quia Augus-
illud solum. Si propter absolutionem a cul- tinus ' dicit in libro De Pwnitentia , et ha-
pa , si superior non remittit ad proprium betur in littera : « Cum humilitatis causa
confessorem, sanum consilium est, si non mentireris , sinon eras peccator antequam
habet causam excusantem , nisi solum eru- mentireris , mentiendo efficieris quod vita-
bescentiam vel opinionem falsam, quod ras : » si ergo aUquis causa humilitatis accu-
omnia, de quibushabet remorsum, ipsi di- sat se ampHus ,
quam meruit , videtur ex
cat , et pro omnibus illis generalem absolu- hoc culpam incurrere.
tionem et pcenitentiam suscipiat. Si autem Item iniquus testis est, qui accusat alium
aliquam excusationem habet probabilem, in eo, in quo non est culpabiMs, quan-
ratione cujus magis vult confiteri alteri, tumcumque faciat bona intentione : sed ho-
tenetur totum inferiori revelai'e, et pecca- mo in confessione contra se testiflcatur :

tum illud quod superiori est confessus, et ergo si se accusat in eo , in quo non peeca-
caetera alia : et sic non erit confessio divisa, vit, videtur quod inique agat.
et ille ex tunc poterit ab omnibus absolvere 3 Cf. Alex. Alens ., p. IV, q. xviii, membr. 4, art. 5,
§ 5 ; Richard., IV Sent, dist. xxi, art. 3, q. iv; Steph.
' Potest tamen superior absolvere, quamvis audierit Brulef., IV Sent., dist. .\xi, q. viii, = Imo
auctor —
lantum reservatum. Scot., dist. iviii, q. ii, art. 5. — sub nomine Augustinij
 ;
::: ,,

«0« SENTENTIAIUIM Lllt. IV.

Ituui iiibil objirieuduui i-Ht in judii;iu ma-

uifestu, quud uou pussit uiuuifesttj prubari CONCLIJSIO.
erKo puri ratiuuu uibil iiu|ioueuduui est in
judiciu |)iHnitfuliuli , tiuoii uuu pos.-^it per /n imfmione nihil licd addere ultra testimoniurn
coiinienliie ; potest tamen fUri addilio quoud
tesleui recluui [troliari : testia uuleiu est cou-
rem, ul tf qui» p/u» uccujet quam pcccavit, modo
Hcieutiii : ergo uiliil dieenduui est, uisi de ita crcdat csse.
quo accusal couscientiu : ergo, etc.

Itetu coufessio est ud dirigeudum medi- Resp. ad arg. Ad praBdiclornm intelligeii-

cum s[)iritualeui , siciit eoguitio caruiilis fiam iira-uolanduiu esl, quuil dillerl meii-
iutiruiitatis est ad dingeudum medicura car- tiri, et falsum dicere. Mentiri euim est quan-
uaiem : sed ille lacit errare uiediciuri, ([ui du aliiul exprimit vox, qiiam seiitiat meus ,

dicit se liabere morijuu» ,quem uuu habet etiam.si per vocem verum ilicatur iii re, Fal-
sicut qui dicit se uou habere, quem haltet sum dicero e.st, quamlo vox discordat a re
ergo sicut i>eccat ille qui dimittit , ita et ille signilicata. Mentirl quidem, quia semper

qui addit. importat abusum sigui, et obliquationem

Ad opp. Contra: {iregorius': Bonarum mentium « hoiuiuis quantum ad viin iiilellectlvain et
est ibi culpam agnoscere, ubi culpa non exteriorcm, inter quas est discordia, semper
est : » ergo si potest el debet se liomo accu- niahim est , et ita secuudum .se malum
saresecuudum quod agiioscit se, et boua quod nulla potest bona clrcumstantla ves-
meus polest se mugis culpabilem repulare, tiri, ut bene fiat, sicul dlcit Augustinus' iu

quam sit secuudum veritatem, videtui* quod llbro contra Mendacium. Falsum vero dici
magis quam sit in re.
possit se accusare, potest frequenler meritorie, cum mens decl-
2. Item qul couteritur plus quam meruit, pitur, et ila credit esseut loquitur, sicut

. et satisfacit puniendo se ultra quam meruit, dixit Apostolus se in nispaniam profec-

juste, et laudabiliter, et bene facit : ergo turum. Si ergo tu quaeras utrum llceat ad-
pari ratloue qui se accusat ultra quam pec- dere ad conlesslonem , respondendum est

cavit, bene f;cit. quoil aut tu loquerls quanlum ad testifica-

3. Item confesslo est ad humlliatlonem tionem consclentlae, aut quantum ad confor-

confitentis, et hoc per accusationem : sed mltatem quantum ad con-
verltatis in re. SI

nemo potest se nimis humillare, etiamsl se scientlani ut conscientla mlnus accuset et

, ,

subjiciat omnibus propfer Deum : ergo pari vox ampllus; slc est peccatum et menda-
ratlone nemo potest se nimls accusare. cium et perditur confesslonis meritum in
, ,

4. Item ponatur qiiod allquoJ peccalum qua debet esse verbum verax, secundum
commlslt quls, (Je quo ilubitat utriim sit illud ' Ajite omnia verbum verax ^rcecedat
:

mortale, vel venlale ;

quaero quaUter debeat te. Yerbum verax est, quando id exprimlt

Illud confileri : et vldetur quod slcut mor- llngua, quod sentit conscientia. SI autem
tale, qula In dubils securior pars est ell- Intelligas de addltione quautum ad rel veri-

genda ; et alioquin sl slcut veniale confitetur, tateni , ita quod conscientla non dlscordat a
discrimlnl se commlttit : sed possibile est lingua , dicendum tunc quod talis addltlo
quod istud peccatum non sit nlsl veniale pote?t esse meritoria. Qui enim in parvis se
ergo potest veniale conflterl ut mortale : credlt graviter ofreiidisse, et sic confitetur
ergo ad confessionem addere ad se accu- quasi graviter offenderit, multum absque
sandum. dubio proflclt. Ratlones Igltur ad prlmam
partem procedentes concludunt quod non , ,

'
Greg., Resp. ad interrog. Auyust, Cantuar. — potest nec rlebet addere ultra testimonium
• ' Aug., ad Consent., contr. Mendac,
c. xix, quoad
sensum. —
' EccU., xxxvii, 20. conscientiae.
 ,

DIST. XXI. PART. II. ART. I. QU^ST. III. 109

l et 2. Rationes ad seciindam pavtem ac si essot mortale ; et tunc mens assecura-
procedunt secundura quod in additione lin- tur, et in nullo veritati praejudicatur : et sic
gua consonat cum conscientia : et sic licet patet responsio ad objecta.
addere, quia nullum flt vcritati praejudi- Ad illud tamen quod ultimo objicitur ad ucspou-
cium, dum simul jungitur veritas mentis et partem opposifam quod facit medicum er- "umum
,

'^'^'
oris, pra3 huiuilitate cordis : et sic intel- rare^ dicendum quod falsum est quia aggra- |j^'^ ;

ligitur illud Gregorii : a Bonanim men- vatio pcenitentiae non aggravat naturam,
tium , » etc. Similiter et sequens de eontri- sed alleviat non sic est in temporali et in
: ,

tione , et punitione , et additione. Posset corporali medicina : nocet enim, si non adsit
tamen dici, quod non est simile de contri- morbi materia. Sed ista est ratio ,
quia lin-
tione, et punitione , et de confessicne ,
quo- gua discordat a conscientia : et illud prae-
niam confessio est actus veritatis et contra , cipue exigitur in confessione recta, et ordi-
hunc non potest aliquis dicere aliqtiid, quod uate facta.
non sit falsum, et in praejudicium veritatis ;

non sic est de puuitione, quiajuste potest QUiESTiO III.

aliquis suslinere poenam, quam non meruit,

An in confessione liceat aliena peccata referre '.

etiam propter gloriam Dei, vel propter salu-

tem proximi, vel in ampliorem profectum Utrum in <'onfessione liceat aliena peccata Ad opp.

sui : et hoc est abundantis justitiae. Yeritas quod sic, videtur l.^Ego et doinus
referre ; et :

vero non debet nec deflcere, nec superabun- patris mei peccavimus; et similiter in ora-
dare ,
quia est rectitudo intellectus ; et haec tione Danielis^ Ergo, .si recfe confitebatur,
rectitudo est indivisibilis : sed rectitudo vo- videtur quod nos similiter facere deberemus.
hintatis habet lalitudinem : ideo plus et 2. Item ex charifate potest et debet quis
rainus factum est justum ; sed non plus et proximi peccata deflere; et ex charitale non
miinisdictum estvernm, nisi dicalur verius solum pro suig, verum etiam pro alienis
quod est durabiliiis, ut necessariuin et per- peccatis potest satisfacere : ergo pari ratione
petuum, qiiam conlingens et momenta- potest aUeaa peccata confessori refeire.
neum. 3. Iteui peccatum alienum frequenter
3. Ad quod
quod confessio
illud objicitnr, aggravat suum, sicut si pater cognoscit Q-
est ad humiliationem, dicendum quod non liam , vel si mulier cognita est a patre spi-
omni modo est ad humiliationem, sed prop- rituab', quod absit, vel a persoua excellentis
ter accusationem ,
quae veritatem debet ha- religionis : ergo si debet peccatum suum
bere principium vel comitem , ad hoc quod plene explicare, videtur quod liceat aliena
recta sit. Et non sequitur, quod si humiUtas peccata referre.
non habet excessum in reputatione, quod 4. Item confessio non solum est in reme-
veritasnon habeat excessum in locutioiie. dium peccati praeteriti , sed etiam in consi-
4. Ad illuJ quod quaeritur de peccato lium vitandi futuri : sed frequenter ahenum
dubio, dicendum quod, sicut dicit Augusti- peccatum praestat homini scandalum et rui-
nus in hbro quinto decimo de Trinitate, nam, utpote cum luxuriosus aliquam infe-
non solum est mendacium dicere scienter stat : ergo si debefc poenitens sacerdoti expo-
falsum , sed eliam asserere dubium , quia nere peccatorum occasiones, ut secundum
lingua a corde discordat. Quando ergo du- consiUum ejus et adjutorium peccatum evi-
bitat utrum sit mortale, dicendum quod, tet, videtur quod possit et debeat ahena
sicut dubitat, ita dubitando debet conflteri; peccata in confessione referre.
tamen debet confiteri , et pcenam sustinere
§ 4; Steph. Brulef., IV Sent, dist. xii, q. ix. —
'
Cf. Alex. Alens., p. IV, q. xvm, membr. 4, art. 2, = II Esdr., I, 6. ' Dan., m, —
29; u, 15.
 ; ;

Sfc.NTK.NTlAKIJM LIH. IV.

Fu«ul«iu. Coatra pttr 1'saliuuiu Wxi : Cunfikbor hcoik» (quod ubsit), «ufflcil dicere, quod ali-

(xdvenum me injustitias ineas Dominu quis iiiaguus prajlaluH cttui cogiinvit. Si a

Glo.ssu ; u l'occdla mea uou , alicua. » Ert^o persoiia leligiosa, siifflcit qiiod iii geueru-
ulieua eoutUeuda uoii suut. litute suu Htel ,
quiu satis uppuret geiiu <
Item Cham fuit lualutlietiiti, quia uou ope- culpui. Si vero descimdat ud (lersonam siu-

ruit verenda patris : ergo teuebatur illa gulurein, iucrepanda est persoua confltens.
operire: er^^o pari ratioue et proxiuius ve- Siiuilitfr nec debet ronfessor curio.se inqui-
reuda proximi, licet uou ita stricle : ergo i|ui Mui; de persoua. Sed si suspicatiir quod sil

revelat alieuaut culpum, peccat graviter. personu cui pussit prodesse, ct competens et
Iteiu, 81 licet peccata proximi referre uni utile sit illum scire, potest extra foruin con-
sacerdoti ; cum liceat coufiteri mille , sicut fessiouis illam inquirere. Nam talia frequeii-

ex prajcedentilius liabitum est ; ergo liceret ter suiit occasio fraiigendi sigiilum coufes-

peccata proximi mille revelare, et ita pro- sionis, ubi est maximum periculum, sicut
xiinuui iiirainure. patebit inferius. Si vero peccatum nou po-
Iteiu uut liiit particeps illius peccati, aut test explicari sine explicatioue personui de-
Hon si iiuii , ergo uou taugit peccatum
: termiiiatiJB, utpote si raulier inordiuato a
suum, ergo non debet illud conflteri si fuit ; viro cognita est, tunc si dicat de marito,
particeps, sed iu uullo foio [lotest quis alium iion peccat ,
pro eo quod non potest aliter

accusare in criiuiue iu quo parlicipat : ergo confiteri propriam culpain; et tunc uon de-
male facit^ qui alium accusat. bet altendi accusatio alieua, sed accusatio
propria : et sic generaliter verum est ,
quod
CONCLUSIO. peccata aliena non sunt dicenda in coiifes-
sione, nisi eatenus ,
quateuus sunt propria
Aliena peccata in foro confessionis, secundum quod
nec confessores debent inquirere. Unde illi
alium aecusant , non sunt confUenda in casu :

confessores qui ramusculos in confessionibus

tamen ad vulneris curationem, dici possunt.
inquirunt, et audiunt de aliis malum , et

Resp. ad arg. Dicendum quod aliena pec- sustinent, vix aut nunquam a peccato de-
cata aut sunt impertinentia ad peccati nostri tractionis excusari possunt ; et nesciunt me-
accusatiouem , sed ex quadam associatione deri animabus, dum patiuiitur eos qui ve-

refert ea, et ad quamdam excusationem, niuut ad niedicinam , alios accusando sibi

ille qui confltetur, quia solatium est miseris infligere vulnus grave. Concedendae igitur
socios habere poenarum; et sic dicendum sunt rationes osteiidentes peccata aliorum,
quod male facit, qui sic confltetur, sicut secmidam quod alium accusant in foro ,

multi simplices aliquaudo accusant omnes confessionis passim non esse dicenda, nec
vicinos suos, ut ipsi minus confuudantur, audienda. Concedendum nihilominus,, quod
ut si dicant : Sumus latroues, usurarii, per- in casu possunt dici propter curationem vul-
juri , et consimUia : et tales a confessoribus neris sui.
corripiendi suut ,
quia rectam formam cou- 1. Ad Ulud tamen quod objicitur de Ne-
fessionis non servant. Aut peccata aliena hemia et Daniele , dicendum quud alius fuit

sunt nostris conjuncta et admixta, ita quod modus confitendi, quia ille flebat Deo ad
sine illis non potest bene culpa propria ex- ipsius juslitiae laudem, et ad impetrandam
plicari ; et tunclicitum est conflteri ealenus, misericordiam toti populo; hic autem flt, ut
quatenus non potest sine alieno peccato cul- homo se accuset coram sacerdote , ut possit
pa propria explicari. Unde sufflcil aliquando judicari et absolvi. Et quia sacerdos est ju-
in generali , ut si mulier cognita est ab epi- dex privatus, ideo tantum propria peccata
'^Psal. ixxi, 5. diceie debet.
 DIST. XXI. PART. n. ART. II. QU^ST. I. lU
2 et 3. Ad illud quod objicitur de contri- sacerdos est minister remissionis, non potest
tione, et satisfactioiie, dicendum quod si con- accusare vel detegere peccatorem, quin faciat
doleo peccato proximi, et punio me pro illo, contra offlcium veri sacerdotis : ergo omnis
misericordiam illi impetro, non injuriam talis est deponendus.
facio; non sic quando eum accuso : et ideo Item peccator confltetur sacerdoti, et sa-
non est simile. cerdos accipit loco Dei : sed Deus peccatum
4. Ad illud quod objicitur, quod facit ad pcenitentis occultat, et non detegit : ergo et

proprii peccati curam et cautelam, dioendum sacerdos tenetur occultare.

quod in tali casu licet niultum tamen est
: Item sacerdos qui audit peccatorem, nescit
observandum , ne quis aliuni accuset in illo utrum dicat sibi verum : ergo nescit utrum
actu : sed si quis videret expedire scire pec- ille sit culpabilis : ergo si nullius peccatum
catum alienum propter utilitalem ejus^ vel debemus accusare, nisi ejus de quo nobis
commune bonum, tutius est extra forum constat , ergo peccatum per confessionem
confessionis perquirere, et audire. cognitum nuUatenus est prodendum.
Contra : 1. Ponatur quod aliquis jm^et ,\j „p|,.

ARTIGULUS II.
dicere verum super aliquo facto, et nuUus
potest nec debet mentiri , nec falsum jurare,
Consequenter, quantum ad secundum ar- nec perjurare, sive dejerare propter aliquod
ticulum, quseritur de sigillo confessionis; et scandalum evitandum : ergo magis debet
circa hoc tria quajruntur : primo quaeritur manifestare , quam falsum respondere.
utruin in aliquo casu liceat confessionem re- 2. Item ponatur quod audiat hsereticum
velare; secundo, utrum confitens possit sa- in confessione qui nolit poeriitere, sed alios
cerdotem licentiare, ut revelet ; tei'tio, utrum coiTumpere, magis debet fidem Christo ser-
illud quod dupliciter novit sacerdos, scilicet vare sacerdos, quam ipsi haeretico : ergo
per confessionem, et per aliam viam, tenea- magis debet confessionem illius detegere,
tur celare. quam permittat eum gregem Domini cor-
rumpere.
QUJISTIO I.
3. Item ponatur quod sacerdos sciat per
confessionem inter duos contractam esse affl-
An sacerdos possit revelare confemonem '.

nitatem per coitum fornicarium , et post eos

iiidam. Quod sacerdos non possit revelare confes- velle contrahere in facie Ecclesiae ; si sacer-
sionem, ostenditur. Gregorius, de Ponniten- dos jungit istos, cumisti peccent mortaliter,
titi^ : « Sacerdos ante omnia caveat, ne de consentit peccato eorum : ergo mortaliter
his, qui ei confitentui' peccata sua, alicui re- peccat : ergo si non debet sceleris alieni fleri

citet. » particeps , debet hoc manifestare. Similis

Item decretalis edita in Concilio generali casus est in decano, qui audivit confessio-
de Poenitentia et Remissionibus : « Caveat nem habentium irregularitatem , an debeat
autem sacerdos, ne verbo, vel signo^ vel eos praesentare ordinandos ab episcopo, vel
quovis alio modo prodat aliquatenus pecca- revelare confessionem.
torem. » 4. Item ponatur quod aliquis prior de or-
Item hoc videtur ratione, quia peccata in dine monachorum conflteatur abbati , et

confessione delentur : sed pro peccato quod quandiu est iu prioratu habeat occasionem
Deus remisit, nemo est accusandus : ergo si trahentem ad peccatum a quo non vult de- ,

Cf. Alex. Aleus.,p. IV, q. xix, membr. 2, art. 1;

' Mayr., IV Sent., xxi, q. Iii; Thom. Arg., IV Sent.,
dist.

S. Thom.,
iu Suppl. p. III, q. xi, ait. et IV Sent., I ; dist. xxi, q. Steph. Urnlef., IV Sent., dist.xxi,
I, art. 1;
dist. XXI, q. III, art. 2; Scot., IV Sent., dist. xxi, q. ii; q. x; Gabr. Biel., IV Sent., dist. xxi, q. i, art. ^. —
Kichard., IV Senl., dist. xsi, art. 4, q. ii; Frauc.de ^Gregorius ix, de Poenit., dist. vi.
 ,

1i« SFNTKNTIARIIM 1,11» IV

sisture ; ai hutM^t curaui auima; mas, teiiutiir meuto, dicenduin quod secure potest dicere :

iuil)^ illuui auiovuitt : ahi] mniiVeiido iuiio- Ne.scio; uec perjural, quia juramentuin iion
tescit ipsum peccusse : 01^0 vidutiir qiiud obligat illum ad diceiidum nisi illud, quod
coufessio possit uliiiuo luodo reveiari. novit iil lionio, non iit Dt-iis, i|iiia supra
Deuiii iiuUus est. llndt! pro iiullu pra;cepto

coNausio. oliedientiffi, pro uullo jurameiito vel peri-

culo, debet illud dicere.
Pro nullo Kandalo, vel cauia, confetiiu a tacerdote
2. Ad illud quod objicitur de hairetico,
ut revelanda , ijuia alieiia peccata debet nuvigte,
dicenduiu ijuod ilfbet tacere, nec per illam
quasi non auUieriti
cogui tionera aliquid dicere spocialiter. Tamen
jOi.iii.0 Ues(). ad arg. Ad hoc volutTuiit aliqui sine revelatione coiifessioiiis siiperioii dicere
tiiurum.
jisiiiiyuere, quoii duplieiter potent quis .sa- potest : u Vigila .super oves, quia lupus est
cerdoli coufiteri : aut tanquam poeiiitens, et in grege, » si probabiliter videt illum, qui

voleus a peccato ab.solvi, et turic sigiilum confessus e.st, veruin dixisse, et periculum
confessionis claudit omne, quod dicit siue ovium imminere. Potest etiam et debel essc
ai^erlione; aut ila quoil iion vult a pecc^to .soUicitus sine revelatioue confessionis, quo
desistere, ut si revelat propositum perju- modo sciat, et gregi dominico provideat et :

randi , vel occidendi lioininem , vel aliquod tuuc Domino suo, et etiam confltenti, fidem,
tale : et tunc non tenetur sub sigillo conles- quain debet, servat.
sionis claudere, sed tunc potest dicere ei qui 3. Ad illud quod objicitur de presbytero,

iir.piob. potest prodesse, et non obesse. Sed quamvis dicendum quod presbyter debet dissuadere
istud videatur dici probabiliter, tamen cum ei, qui est confessus, et similiter decanus
mandalum et institutio de omni culpa dicat clerico ; et si ille petat, debet differre ; et nisi

geueraliter opposilum, et pcenitens pecca- ille cogatur per superiorem, vel per scanda-
tum suum non tanquam homiui, sed tan- lum populi, nou debet nec matrimonium
quam Deo revelet, et nesciat sacerdos utrum tale benedicere, nec clericos praesentare. Ex
ille verum dicat, au eum seducat, nisi mani- tunc autem potest, quia non ipse facit, sed
festatum fuerit per aliam personam , nulla- Ecclesia, et Ecclesia judicat secundum ea
teuus debet manifestare persouam ilJam quai exterius sunt. Consiiium tamen est,
propter hoc quod sigillum confessionls dili- quod et sacerdos et decanus faciant per vica-
genlissime est custodiendum, scilicet propter rium, tum propter confusionem illorum
scandalum , ne poenitens retrahatur a con- occultam , tum etiam propter criminis hor-
fessione. Propter quod etiam miraculum rorem. Si tamen ipse faciat, non credo quod
magnum in quadam navi contigit (ut narra- peccet, dum non ultro se oflerat, sed coactus
tur) de quodam, qui peccata sua pubiice sustineat.
coufessus est in inari , et postquam ventum 4. Ad quod quaeritm- de subdito, qui
illud

est ad portum, nemo novit quid dixerit. non vult a culpa cessare, dicendum quod su-
Unde sacerdos taliter debet noscere quasi perior debet ei persuadere voluntariam ces-
non audierit et quasi non noverit et pro-
, : sionem, et quod ipse petat absolvi ab onere
pter hoc dicendum, quod (sicut dicit Grego- officii. Quod si non vult, non debet eum ah-
rius, et habetur in littera) pro uullo scandalo solvere, sed debet eum suslinere, nisi sit

est confessio revelanda. talis religio, in qua subditi possint transmu-

1. Ad illud ergo quod objicitur de jura- tari vel transferri sine dilTamiae nota.
 ,

DIST. XXI. PART. II. ART. II. QVMST. II. H3

Item constat quod superior potest mittere

QU^STIO II.
ad inferiorem, et auctoritatem absolvendi ab
aliquo peccato enormi ei prsebere : sed hoc
An confitens possit licentiare confessorem , ut sua
non posset, nisi posset per voluntatem con-
peccata dicat '.

fltentis peccatum alii revelare : ergo, etc.

Fundam. Utrum confitens possit sacerdotem licen-

tiare; et quod non, videtur : quia ad celan- CONCLUSIO.
dam confessionem arctatur per mandatum
Confitens potest licentiare confessorem, ut sua pec-
superioris, scilicet Papse : sed inferior a
cata dicat, quando facit eum nuntium in casu,
mandato superioris non potest absolvere :

in quo non timeatur scandalum; quia si scandali

ergo nec ad contrarium mandato licentiare. perieulum adsit, non debet accusare.
Item sigillum confessionis institutum est
non soluni propter vitandum scandalum con- Resp. ad arg. Dicendum quod, sicut dictum
fitentis , sed etiam causa (o) Ecclesise totius est, sacerdos non debet propter duo, scilicet

unitatis : ergo quantumcumque confitens quia novit sobam ut Deus , et iterum ne po-
velit, si revelet, prsejudicium toli Ecclesije pulum scandalizet, vel etiam ipsum confi-
facit : ergo non potest ab eo licentiari. tentem. Et quia confitens potest facere quod sacerdos

Item sigiUum istud institutum est propter ipse novit ut bomo quando ,
facit eum nun- i"""'
confessi-
scandalum vitandum : sed si quis revelat per tium, potest eum licentiare in casu, in quo ouem re-

licentiam, potest suscitari idem scaudalum non timetur periculum scandali, sicut osten- lice^nTia*

quod sine licentia, quia confitens poenitere dunt rationes secundo inductse. Ubi autem v'^'''^'"'-
tis.

posset de licentia data, et imponere sacerdoti periculum scandali formidalur, quantum-

confessionis revelationem : et cum babeat cumque pcenitens licentiat sacerdotem, non
judicium pro seipso, posset idem scandalum debet sacerdos assiunere. Tunc autem potesl
concitari, quod et sine licentia. timeri periculum scandali , quando probabi-
Item, si licentiari possunt, ergo cum mali liler possit conjici, quod sacerdos confessio-
et impii sacerdotes possent pr^etendere licen- nem suam revelavit. Unde si dicat quod alii
tiam sibi datam , videretur tunc , quod sub referat peccatum debet , ipse sacerdos poeni-
hoc pallio confessionem impune revelare pos- tentem suum constituere, non se nuntium
sent : sed hoc est inconveniens : ergo, etc. facere, etsic vitatur scandalum, et non rum-
xd opp, Contra : Celatio confessionis est in favo- pitur sigillum confessionis. Et intelligatur
rem confitentis : sed quilibet potest cedere hoc cum illa generali suppositione , quod
juri (6) suo ; ergo potest confitens dare licen- peccatum alicujus nulli est manifestandum
tiam revelandi. nisi ei qui possit prodesse, nec velit obesse.
Item qui potest dicere peccatum per seip- Intelligitur etiam hoc de peccatis propriis,
sum, potest per sacerdotem alii sacerdoti de- non de alienis. Nam aliena peccata dicere
nudare : ergo et per ipsum alii revelare. non potest, neque debet pcenitens alicui
Item quod dicitur homini , ut homini , in committere , nisi forte in casu , in quo ipse
casu utili, potest et debet ab eo dici : sed deberet dicere : et melius per alium , quam
confitens qui dicit confessori ut Deo ,
potest per se, potest bonum illius procurare, sem-
dicere ut homini : ergo potest dare licentiam per adhibita cautela, ut ex hoc non scanda-
revelandi alii. lizetur Ecclesia. Et sic patent objecta.

'
Cf. Alex. Alens., p. IV, q. xix, inembr, 2. art. 1, Brulet., IV Sfnt., dist. XXI, q. XI; Gabr. Biel., IV
§ 1; S. Thom., in Suppl. p. 111, q. xi, art. 4; Steph. Sent., dist. xxi, q. i, dub. 4.— (a) Al. deest causa. —
(6) Leg. de jure.

TOM. VI.
 :

lU SKNTKNTIAHUM Lin. IV.

.slitulum est [iropter scandalum , et ne mall

sacerdott-s lualignari [>os8int,et Udeles [)er
QUifiSTlU III.
hiic u confessione retrahi : sed si ita esset
aliqmd per emfasiouem et per atiam
quod |iiiss(;t aiii|uis revelare qiiod per aliam
nam, teneatuT celare '.

viam novit, quilibet siib hoc pradextu [)08-

Utrum sciens alit|uid p«r confessionem et set omnia , \ii\ pro magna parle revelare,
AJ opp
peraliam viam, lenealurcBlare; et quod sic, dicens se aliter uosse, et sic niilluH malus
vidnlur primi) [it-r (luanuiaiii dtM rnlalem In- posset convlnci, nec in maliUa deprehendi.

nocealii de hmitmlm et Hemissionibus : ."». Item sigillum confessionis itaaiiiiexuin

tt yui peccaluui sil)i in iMP.niteutia detectum est coufessioni , ut quicumque confessiones

pra!sumpserit revelare, non solum a sacer- audit, hoc ipso r|iio(l audif, se obligat ad se-
crcli haliitionem sed tu scires
dotali ofllcio deponendum deceruimus, ve-
: si ali(|iiid, et

[jostmodum promitleres referenti illud quod

rum etiam ad agendam pfEuitentiam in

arctum monasterium detrudendum. » Ergo nunquam illud diceres, tenereris omnino ce-
si aliciuis novit aliquod peccatum per
con- lare : tunc ergo vidiUur simiUter quod tcne-

fessionem, qualitt-rcumiiue illud noverit tiir (;elare illud ,

quod aUter quam per con-
aliter, non videtur quod possit illud idem fe.ssionem noverat.
Contra hoc arguitur sic , et .suppono hic Fundam
per confessionem detegere.
Item confessionis sigiUum, ut supra pro- quiiiqiie, qnae sunt per se nota. Prima sap-
batum est, nuUo paclo est iidVingenduni : positio est, quod nihil statuendum est neque
sed tunc infringitur, quando confessio reve- servandum, in quo flat prjejudicium veri-

latur : impossibile aulem est revelari hoc tati. Secunda est, (jiiod fraus et dolus nemini

peccatum auditum in confessione, quin re- debet patrocinari. Tertia est haec, quodnullus I
veletur confessio : sed confessio nuUo modo pro aliquo tenetur mentiri. Quarta est haec,

est revelanda ergo nec iUud peccatum. Et

:
quod nuUus scienter reddit se impotentem
potest fiori taUs syUogismus. NuUaconfessio ad idad (a) quod tenetur, sine peccato mortaU.

est revelanda : hoc peccatum est confessio, Quinta est ha;c, quod uihil debet statui nec

vel pars confessionis, quod dupliciter novit servari, unde innocens possit rationabiliter

ergo, etc. accusari et condemnari , et aUi de peccato

3. Item taUs qui scit per confessionem , et scandalizari.

per aliani viam, novit ut liomo, et ut Deus. Ex prima arguo sic : Nihil servandum est

Sed in quantum novit ut Deus tenetur ta- , in quo fiat praijudicium veritati : sed aliquis
*!
cere; in quantum ut homo, potestdicere ei, sacerdos potest in causa testificari, utpote qui

qui potest prodesse : ergo istae duce oppo- cum aUo vidit furem, vel aUquod simile, cu-
sitas habent conditiones : quandocumque jus testiflcatione subtracta latebit veritas, et

autem opposita sunt circa idem, necesse est regnabit falsitas : si ergo talis confessionem

quod aUerum, vel utrumque, cadat a sui de culpa audiat, et hoc ipso testificari non
proprietate : si ergo niajus dominatur supra velit, flt praejudicium veritati hoc : ergo si

minus, et dominaudo vincit, et cognitio qua non debet fieri, non obUgaturad tacendum.
cognoscit per modum Dei, simpUciter major Ex secuiida sic : Fraus et dolus nemini

esl; ergo videtur quod iUam teuetur sequi, debet patrocinari : sed aliquis pcccator sciens

et ita celare. se esse reum et accusatione dignum, ob hoc

4. Item sigiUum confessionis ita arcte in- solum (b) confitetur, ut ossacerdotisclaudat : si

Cr. Alei. Alens., p. IV , q. xix, membr. 2,

' art. 1, IV Sent., dist. xxi, q. i, art. ; Stepli. Brulef., IV Sent.,
1

xi, ait. 5 ; Richard., dist. xxi, q. xn Gabr. Biel., IV Sent., dist. xxi, q. i,
§ 2; S. Tliom., iu SupiU. p. Ili, q.
;

\\'sent. diat. xxi, art. 4, q. Thom. Argent., m; dub. 3. — (o) Ai. deest. ad. —
(6) Al. hoc solo.
 »
;:

DIST. XXI. PART. II. ART. II. QU-^ST. III. iig

ergo claudit, ac per hoc remanet impunitus, illud sub sigiUo accipere. » Praeterea esto
fraus et dolus sibi patrocinantur : ergo si hoc quod obliviscatur illud dicere , et habeat in
est inconveniens, patet, etc. corde quamvis uon in ore , videtur quod
Ex tertia sic : Nullus pro ahquo teneiur idem debeat accidere.
mentiri : sed iste qui novit aliter quam per
confessionemj non potest dicere : « Nescio,
CONCLUSIO.
quin mentiatur quia novit ut homo, , et ut
Deus; si ergo juravit veritatem dicere, te- Confessor, si aliquod peceatum aha via quam
per confessionem scivit. et illud quoque in con-
netuTjquod novit ut homo revelare, cum ,
fessione audierit, sine prcEJudicio confessionis
ad hocjuramentum posset ipsum arctare. potest illud dicere.
Ex quarta sic : Esto quod aliquis teneatur
accusare proximum apud praelatum, tum ex Resp. ad arg.
Dicendum quod triplex est
mandato divino , tum ex mandato praelati hicmodus dicendi. Primus est iste Dicunt : Op.aioi
sui, iste vidit eum peccantem, et audivit eum enim quidam , quod ex quo aliquis scit ali-
confitentem : si ergo tenebatur ex visu di- quid per confesionem,qualitercumque sciat,
cere, et ex auditu confessionis reddit se im- et quandocumque sciat, illud vere non po-
potentem ; ergo quando audivit ejus con- test revelari, quia non potest tale quid reve-
fessionem ,
peccavit mortaliter ,
quod nulio lari, cum sit pars confessionis, quin flat si-
modo videtur probabile. gillo confessionis praejudicium : qnod maxi-
Es quinta sic Nihil debet : servari , unde me et prajcipue servandum est integrum.
innocens possit rationabiliter condemnari : Ad objecta respondeut, sicut supra '
tactum
sed ita est in proposito , si (a) tenetur celare est, quod si videatur generari praejudicium,
quod alias novit : ergo, etc. Probatio : Po- vel sequi malum , non debet recipere sub
natur casus quod quatuor vadant per viam sigillo confessionis , sed cura protestatione ,

unus peccat in conspectu omnium, unde ac- quod nolit teneresecretum. Sedetsi istaopi- improb.
cusandus est coram praelato et puniendus nio pia videatur , pro eo quod multum tri-
confltetur uni de tribus : duo alii accusant buit sigillo, scilicet confessionis ; tamen pos-
illum qui peccavit , et testificantur contra set ducere in magnum periculum, scilicet
eum, et ad majus robur testimonii advocant quod fleret veritati , et innocentiae , et obe-
tertium tertio praecipitur quod dicat, et illi
: dientiae praejudicium , et fraudi praestaretur
eum accusant, nisi dicat, tanquam fautor sit patrocinium, sicut ostensum est. Et constat
in aliena culpa, et praelatus rationabiliter pu- quod sigillum confessionis iustitutum est ad
nit ipsum ad duorum testimonium de ino- vitandum scandalum veritas autem prop- ;

bedientia. Si ergo totum iniquum est, vide- ter scandalum dimittenda non est. Et iterum
tur quod nontenetur celare. Situdicasmihi, illa protestatio non facit ut possit revelare,

quod sacerdos debet confltenti protestari, quod alias tenetur celare. Et iterum, si ah-
quod non accipit sub sigillo confessionis quis audivit confessionem aUcujus, et ille de
contra quaero quando : aut antequam confi- illo peccato sit infamis, numquid fractor si-
teatur ; aut postquam confessus est. Sed ante gilli dicitur, si de hac materia cum aliqui-
non tenetur, quia nescit quid sibi velit di- bus loquiturhoc videtur nimis durum et
? .

cere ; si postquam confessio audita est , hoc impium. Et ideo est secunda positio, quae opm. 2.

nihil est, quia ex quo confessio facta fiiit, si- videtm- esse temperatior, quod confessio
gilliun habuit ; ergo per suam protestatio- claudit os respectu cognitionis praecedentis,
nem non potest infringere. Et iterum, quili- non respectu sequentis. Et ratio hujus est,
bet sacerdos posset dicere confitenti : « Nolo quia ille qui prius novit, et illud in confes-
(a) Cat. edit. deest si. '
Quaest. preeced.
 ,
:;

iie SENTKNTIAKIIM LIH. IV.

gionerecipit, oh sibi daudit (a) respectu pri£- non detiet illiid celare , non quia illa protes-
liuprub. cedeutis, sed uon respectu ««quciitis. Si-d iia^c talio ac([uirat jii8revelaudi,8ed qiiia |troxiiiio

ptiiiilio luiiiuo est rulioiiubilis i|uum priiuu, uuferl ratiouiiii siaiidali. Debet etiuiii [jer-

quamvis viileulur luagis sobriu : [irimuiu, mitteie se co^i ad diceiidum : cogitur autem,
quia ex hac positiuuo ita geueratur veritati «ive quia veritati generatur [irajjudiciura,
prasjudiciuiu, sicut cx priiiM ; nlti-riiis dicit, sive [jir iaaiidiituiu;et ex tuiic [lotest dicere

quod siyilluui i(iiifissinnis [lotfst oiiiiiHm alw([ue omiii rciiiorsu. Cuiii mayua enim
cogaitioueui aiitecedenlcm claiidere, et post niaturitate revelandum est alienum pecca-
cognitio supervenifiis potest illud aperiie. tum, etiuin iibi iion est anuexuiii c^jufi^ssionis

Si enim conlessio ideo clauderet prius sci- sigillum. Et licjec [lositio ralioiiabilior et m-
tum, quia revelare scitum cst frangere si- curior videtur, el jurisperili in lianc magis
gillum; cum illud contineatur sub sigillo, consentiuut.

(luomod" c(i>,'iiitio seijuens dabit potentiam 1. Ad illud (|uoil objicilur de dccretali,

loqiieiidi vel inaaifestandi iliiid ,
quod sub dicendum quod loquitur de revelatione pec-
sigillo erat clausum ? Aut si revelare quod cati eatenus, quatenus per confessionem sci-

post scitiir , in quaiitum post scitur , non tum esl : unde gravcm imponit poenam, in

pra'judicat confessioiiis sigillo, quure reve- qua pcpna dicitur quod debet intrudi in mo-
iare prius scituui, cuiu uiiuia et idem possit nasterium arclum: et hoc inteiligilur, non
sciri per visum, deinde per confessionem quia cogat ad emittendum votum , sed quia
disci (o), tertio per aliorum revclationem? pro laiito crimine compellit ad perpetue pu-
Opiiiio3* Et ideo est tertius modus dicendi magis niendum.
cousonus veritali et rationi, quod illud quod 2. Ad illiid quod objicitur, quod nulio
scitur duplici via, duplici coguitione scitur. modo confessio est revelanda, etc., dicendum
Et sicut duplici cognitione scitur , ita potest quod ibi est so[)hisma secundum accidens
honio oblivisci uuum modum sciendi, et me- pro eo quod isti pecacto, iu ({uantum reve-
morari alterum, sicut patet : quia aliquando landum extranea est confessio cum enim
, ;

obliviscitur homo se vidisse, et recordatur dupliciter sciatur, secundum unum modum

seaudivisse.velobliviscilur se audivisse per revelari potest et debet, secundum alium

relatiouem, et meminit se audivisse in con- vero minime et ideo primum quod propo-
:

fessione. Et sicut duplex est scientia , sive nit est falsum, scilicet quod non potest hoc

modus sciendi, sic duplex est modus reve- peccatum revelari ,

quin reveletur confes-
landi, uec unus praijudicat alteri ; ut si quis .sio.

dicat: « Ego vidi,» vel dicat : « Ego in con- 3. Ad illud quod objicitur, quod istae co-
fessione didici : » nec unus niodus alteri gradum
gnitiones habent oppositionem et
prBBJudicat : et sine sigilli fractione et prae- dicendum quod verum est quod gradum ha-
judicio, et absque prajjudicio veritatis ,
po- bent; sed tamen nonhabent oppositionem
test quod scitum est per confessionem, et per pro eo quod secundum diversas vias sunt
alium modum, revelari, ita famen quod mo- unde idem potest esse scitum, et creditum :

dus sciendi per confessionem semper ma- sic in proposito est intelligendum.

Explic, neat in occulto. Quia tamen posset ex hoc 4. Ad illud quod objicitur, quod malis au-
scandalum generari, maxime apud poeniten- ferenda est occasio malignandi dicendum
,

tem et apud alios, credo quod de bono et quod nuncjuam omnino potest malis claudi

sequo magis debet celare, quam unus alius. aditus malefaciendi ; nec adeo debet claudi,
Et ideo propter vitandum scandalum poRni- quod ex hoc claudatur bonis viarecte agendi
tentis debet ei protestari in confessione, quod nec debet claudi aditus uni malo, ut aperia-

(a) Cat. edil. claudilur. — (6) didicit. tui- alteri : et ideo ratio iila noii concludit.
 ,:

DISTINCT. XXII. H7
quod illud quod dupliciter est cognitum, ne- solvor, imo dicere oportet ; et facienda est

cessario oporteat celari. pcenitentia de perjurio, pro eo quod contra

f). Ad illud quod objicitur, quod promittit justitiam juravi : et sic patet totum. Ex hoc
habere secretum veriim est,cum audit [a] ip- autem quod dictum est , non debet sacerdos
sam confessionem;etilliideaienus, quatenus sumere audaciam revelandi et loquendi de
sic scitur:aIiternonpromittit, etsietiampro- facili de eo quod per confessionem novit,
mitteret,ubiveritasveIobedientiapr£eciperet pro ieo quod confessionis sigillum adeo est
revelari, potest promissio vel juramentum custodiendura, ut non solum vitetur fractio;
nullura esse. Unde si vidissem proxiraum imo etiam dignum est ut tollalur de hoc
peccanlem tali peccato ,
quod teneor dicere omnis suspicio, ne in contemptum (6) veniat
superiori, si jurem sibi non dicere, non ab- sacramentum confessionis.

DISTINCTIO XXII
OSTENDIT QUANTUM, CONFESSIONIS CONTEMPTUS OBSIT.

Cumque multis auctoritatibus supra sit assertum , in vera cordis contritione peccata au pec-

dimitti ante oris confessionem, vel operis satisfactionem "'°

, ei etiam qui aliquando in cri- ^^"

men relapsurus est ;

qugeritur, si post cordis contritionem confiteri contempserit , vel
''''^'-

in peccatum idem vel simile ceciderit , an peccata dimissa redeant. Cujus qusestionis
solutio obscura est, et perplexa , aliis asserentibns, aliis contra negantibus peccata
semel dimissa , ulterius replicari ad poenam. Qui vero dicunt peccata dimissa redire, Aiiquo-
"""^
subditis se muniunt testimoniis. Ambrosius ait : « Donate invicem , si alter in alterum ,'"„'"

peccat : alioquin Deus repetit dimissa. Si enim in his contemptus fuerit , sine dubio
revocabit sententiam ,
per quam misericordiam dederat ; sicut in Evangelio de servo

nequam legitur ',

qui in conservum suum impius deprehensus est. » Item Rabanus '

« Nequam servum tradiditDeus tortoribus ,

quoadusque redderet universum debitum;
quia non solum peccata ,
quse. post baptismuin homo egit , reputabuntur ei ad pcenam
sed etiam originalia ,
quaj in baptismo sisnt ei dimissa. » Item Gregorius '
: « Ex dictis

evangelicis constat ,
quia si ex toto corde non dimittimus quod in uos delinquitur , et

hoc rursuni exigitur , quod jam nobis per poenilentiam dimissum fuisse gaudebamus. »

Item Augustinus ' : « Dicit Deus : Dimitte , et dimittetur tibi : si ego prius dimisi
dimitte tu postea. Nam si non dimiseris , revocabo te ; et quidquid dimiseram , repli-

cabo tibi. » Item : « Qui divini beneficii oblitus, suas vult vindicare injurias, non
solum de futuris peccatis veniam non merebitur, sed etiam praeterita, quee jam sibi

dimissa credebat , ad vindictam ei replicabuntur. » Item Beda : « '

Revertar in domum
meam ' , etc. Timendus est ille versiculus , non exponendus : quam in nobis
ne culpa ,

extinctam credebamus, per incuriam nos vacantes opprimat. » Item «Quemcumque '
:

enim post baptisma sive pravitas hseretica , seu cupiditas mundana arripuerit mox ,

omnium prosternet in ima vitiorum. » Item Augustinus ' : « Redire dimissa peccata,
ubi fraterna charitas non est , apertissime Dominus in Evangelio docet in illo servo , a
> Matth., 5VIII, 34. — Habetur, cle Pcenit., dist. iv, in princ.
' — ' Greg., Dialog., lib. IV, c. Lx. — » Habetur,
de Pcsnit., dist. iv, c. Dixit Dominus. —
Bed., sup. Luc. lib. IV,
=•
, c. xLvii. — « Luc, xi, 14. — ' Ibid. — 8 Aug.,

lib. de Bapi., et habetui-, de Pcenil., dist, iv. — (a) Al. cum audit, veruin est. — (6) contemptu.
 ,

HM SKNTKNTIAHllM LIB. IV.

quo ilinii&iuiu Domiuus ilebilurn {>«tiit , eo (luod ille conservo »uo debitum nollot di-
uiiltere. v Wu uuctoritatibu» inuituntur, qui dicuut peceata diuiisHa , ei replicuntur,

ftppu..!. redire siuipliciter. (juibus o[>p()nitur : Si (juis pro peccato , de ([uo poinituit, el indul-

gentiaui accepit, iteruu» puuitur, non videtur justuui. Si puuitur pro «o ([uod peccavit,

et uon einendavit ,
justitia est aperta. Si vero requiritur (|uod fuerat condonatuui , vel

injustitia est, vel justitia occulta. Videtur etiam Deus bis in idipsum judicare, et du[)lex

tribulatio consur^ere ;
quod Scriptura '
nepat. Sed nd lioc potest dici , ([iiod ne([ue du-

soiui..,. plex tribiilatio consurgit , uequejudicat Deus bis in idipsum. IIoc enim lieret , si post

condiguaui satisfactinueui , et sufGcientem pcenam iterura puniret : sed non satisfecit

digne et sufficienter, qui non perseveravit ; debuit enim jugem peccati habere raemo-

riam, non ad faciendum, sed ad cavendum ; debuit non (jblivisci omnes retiibutiones

Dei qua* tot sunt ,

quot sunt peccatorum remissiones. Tot erj^o debuit cof^itare dona
,

Dei ,
quot mala sua, ac pro illis usque iu finem ^ratias agere. Sed quia ingratus
ad vomitum sicut canis ' rediit, anteacta bona mortificavit , et peccatum dimissum re-

vocavit : ut cui humiliato ante Deus peccatum dimiserat , eidem postea elato et ingrato

impulet.
Sed quia absouum videtur, ut peccata dimissa iterum imputentur, placet quibus-
Atiorum
opiuio. dam uemiuem pro peccatis semel dimissis iterum a Deo puniri. Sed ideo dicuntur
dimissa redire et imputari ,
quia propter ingratitudinem ita reus et peccator consti-

utram- tuitur , ut antB fuerat. Sic enim quod dimissiim fuerat , dicitur exigi ,
quia remis-

i'e"eri'"- sionis percepta* ingratus ita reus fit ut ante fuerat. Utrique parti ([uaestionis pro-

ihZ'" ^''^*^ favent doctores. Ideoipe alicui parti non prajjudicans ,

studioso lectori judicium
irum.
relinquo , addens mihi tutum fore, ac saluti propiuquum sub mensa dominorum micas
'.
edere

Ooi.i sit Post praedicta reslat investigare ,

quid in actione pcBnitentiee sit Sacramenlum et Res.

m'e!ium*' Sacramentum enim signum est sacrae rei. Quid ergo hic signum est? et quae est res
53^*^^^ hujus sigui ? Quldam dicunt sacramentum hic esse quod exterius tantum geritur,
Gandur
p^."*^ scilicet esterior pceuitentia quae est signum interioris poenitentiai scilicet contritionis
,
,

rum opi-
cordis , et humilitatis. Quod si est , non omne sacramentum evangelicum id eCBcit quod
opposi- tlgurat : exterior enim pcsnitentia non efTicit intenorem potms interior causa est ex-
;

tio
ma, soiu. terioris. Sed ad hoc inquiunt illi, hoc esse intelligendum de illis sacramentis ,
quse ia
tio.
Novo Testamento instituta sunt et cor- ; ut est sacramentum baptismi , confirmationis ,

poris Chrisli. Sacramentum vero piBnitentiae sicut et conjugii ante tempus gratise, , ,

etiam a primordio humani generis fuit utrumque enim institutum fuit in primis pa- :

Oppos.2. rentibus. Item : Si exterior poenitentia sacramentum est, et interior res sacramenti
soiai.o.
gggp^yg praecedit res sacramentum ,
quam sacramentum rem. Sed uec hoc inconveniens

Opiu.o est : nam et in aliis sacramentis ,

quae efficiunt quod figurant, hoc saepe contingit. Qui-
aiiorum.
j^^ autcm dicunt , exteriorem p(Bnitentiam ct interiorem esse sacramentum, nec duo
sacramenta, sed unum, ut species panis, et vini, non duo sunt sacramenta, sed unum.
Et sicut in sacramento corporis, ita etiam in hoc sacramento dicunt aliud esse tantum
sacramentum , scilicet exteriorem poenitentiam : aliud sacramentum et rem , scilicet in-

•
Nah., I, 9. — = II Petr., u, 21. - ' Matth., xv, 27.
 ,; ,

DISTINCT. XXII. H9
teriorem poenitentiara : aliud rem et non sacramentum , scilicet remissionem peccar
torum. Interior enim pcenitentia , et res est sacramenti , id est exterioris pcenitentiae , et

sacramentum remissionis peccati, quam signat et facit. Exterior quoque poenitentia et

interioris signum esl , et remissionis peccatorum.

EXPOSITIO TEXTUS. Resp. Dicendum quod in originali duo sunt,

scilicet carentia debitae justitiae , et ullerius
Cumque multis auctoritatibus supra sit assertum, etc.
pronitas : non flat vis utrum ista differaut

In particula praecedenti egit Magister de secundum rem. Ratione primi privat a vi-
utilitate confessionis recte factae ; in hac parte sione Dei ; sed ratione secundi frequenter in
agit de damno confessionis omissee unde , malum trahit, Ratione utriusque dicitur quo-
quserit utrum propter omissionem confes- dam modo redire, quia pronitates intendun-
sionis redeant peccata dimissa. Et habel hsec tur, et hujusmodi indignus visione Dei effl-

pars quatuor particulas : in prima movet citur, et ita quodam modo redit in consimili

quaestionem ; in secunda ponit unam opinio- reatu. Quod ergo dicitur, quod non potest
nem cum sua confirmatione , ibi : Qui vero iterari,verum estinse. Quod objicitur, quod
dicunt peccata dimissa, etc. ; in tertia solvit dieitur pluraliter, dicendum quod hoc est

quae videntur facere contra praedictam ratio- ratione plurium pronitatum. Quod quaeritur
nem, ibi His auctoritatibus innituntur, etc.
: de veniali , dicendum quod potest aliquo
in quarta ponit aliam opinionem , ibi Sed : modo dici hcet adhuc magis improprie
,

absonum videtur, ut peccata, etc, ubi ponit quam peccataalia est enim ibi quodam modo :

aliam opinionem minus temperatam Post : ingratitudo.

•prcedicta restat investigare, etc. Haec est ul-
DUB. n.
timaparshujuspartis, in qua agit de pceniten-
Tot ergo debuit cogitare dona.
tia , secundum quod habet rationem signi
quae fuit divisa contra totam partem. Sunt Ex hoc videtur, quod ad tot gratiarum
dutem in hac parte duae particulae, secun- actiones teneatur quis ,
quot percepit bene-
dum dupUcem opinionem quam ponit, quid ficia : sed quia quilibet nostrum recipit quo-
sit in pcenitentia sigimm, et quid signatum : tidie innumerabilia beneficia , ergo ad in-
primam ponit ibi Post prwdicta conside- : numerabiles tenemur gratiarum actiones.
randum , etc. secundam ibi Quidam au- ; : Item, si ad tot tenemur gratiarum actiones,
tem dicunt exteriorem pcenitentiam , etc. quot peccata sunt dimissa , ergo videtur si-

militer, quod si aliquis dedit aUcui centum

DUB. I.
denarios, tenetur simiUter centies gratias
Non solum peccata quae post baptismum, etc.
agere.
quod non solum peccata quae fecil
Innuit Resp. Dicendum quod, sicut de peccatis
homo post baptismum sed etiam originalia , sufficit conteri in communi, ad hoc (a) quod
reputabuntur ei ad poenam. Contra : Videtur omnia detestetur, ita tamen quod nuUum

falsum dicere ,
quia originale est a naturali placeat ; sic de omnibus sufficit gratias agere
origine : sed aliquis non bis potest nasci car- in communi, tamen quod de nuUo in ita

naUter : ergo non potest originale iterari. speciaU ingratus existat et secimdum quod :

Item originale non est ab uno nisi unum : plura sunt beneficia , majores debet gratias
ergo male dicit, quod redeunt originalia agere ; et per oppositum ,. si non agit, ma-
pluraliter. Item quaeritur utrum similiter
(a) Edit. Ven. in communi quod omnia; , Edit. Vat.
possit dici ,
quod redeunt venialia. in communi, ita quod omnia.
 ;;

ii<> SKNTKNTIARIIM IJH IV.

KU inKratuH judicatur ei>8e : et pro tonto di- ratione Hucrameuti , et lioc quaiitum ad 88»
citur, (|Uod debet pro omuihuA gralias ayeni, cundum partem ; tertio , ad intelligeutiam
uoii itui|U()d |)ro(juolil)trt(livisiui suaiu opor- tolius parlis pra',c(!donlis, (|ua!rilur de [m-
let Kiatiaruiu ucliunLMu cxliilierc ; s(id (juauto niti;utia iu ratioiKt ttiiidaiuenli. (JiiHutiiiu ad
plura lueriut , luagis aecusaut iuyratuiu de primum iiuaeruntur duo : |)rimo i|ua)ritur

iugratiludiue , et faciuut digaum iucrepa- utrum peccata r(i(l(;uiit quaiitiiiii ud macu-

tioue. lam ; secundo, iitrum nideaul (piuiitum ad
Duu. ni. reatum.
Quia propter iugratitudiuem ita reun et peccator
uou:itituitui', ut aute fuerat.
UUjESTH.) 1.

nua;ritur hic utrum isla iiigratitudo dica- An peceata dimma redeant quantum ad maculam '.

tur geuus peccati , vel circumstantia : si ge-

nus, videturtuncquod neces.sario quilibet pec- Quod peccata redeatit quantum ad macu- aa 'IT-

cet diipliii genere peccati in quolibet pec- lam , vidc.tur ' : Cliuritas operit mnltitudi-

cat(j , (luia (]uilil)et imiueraor est beneficii nem peccatorum ; .sed remoto operiuiento ,

accepti, cum Deum offendit ; si eircumstantia remanet et apparet iliud quod operiebatur :

soluin, uoii videtur ita aggravarepeccatum. si ergo peccatum suquens removet charita-
Iteui videtur (luod iioii tantum sit circuiu- teiii , videtur quod peccata per ipsam di-
stantiu ,
quiu giatiiuum aclio e«t aclus vir- missa facit in conspectu Doi apparere , et

tutis ,
quae est gratitudo : ergo ingratitudo esse.

est speciule vitiiim. 2. Item , sicut .se habet culpa ad mortifi-

Resp. Dicfndum quod ad Iwc quod aliquis candum ita se habet charitas ad vivifiian-
,

sit vere gratiis, duo re^iuiriintur, scilicet dum, et e converso sed charitas subsequens ;

quod pro toco et tempore sit inemor benefl- vivificat operu sua prius mortificata : ergo
ciorum ad gratius agendum, et quod sit pari ratione culpa sequens facit redire mala
pro:nptus ad ob.sequendum et reddendum prius deleta.

bonum pro bono. Similiter ingratitudo dii- 3. Item peccati deletio est effectus gratiae
pliciter dicitur : uno modo oblivio beneficii inuiiediutus : sed remota causa proxima et
cum contemptu , ufputa quando est locus et immediata , removetur effectus : ergo , re-
tempus agendi gralias, et recognosceadi ; et mota gratia, privatur deletio culpae : si ergo
sic est peccatum speciale contentum sub omis- peccatum gratiam privat , per cujus actum
sione. Alio modo dicitur ingratus, qui reci- e.st deletio peccati , ergo peccata priora re-
pit bonum et reddit malum ; et haec est cir- manent indeleta.

cumstantia peccati, et sic est in omni peccato 4. Item ista duo sunt, quae culpam con-
et tanto magis aggravans ,
quanto homo stituunt , scilicet deformitas , et pronitas :

plura bona percepit. sed possibile est peccata priora redire quan-
tum ad deformitatem et pronitatem : er-
go etc. Probatio minoris. Deformitas con-
ARTICULUS 1.
,

sistit in deturpatione imaginis , et pronitas

Ad intelligentiam prsesentis distinctionis in inchnatione ad actum aliijuem secundum

tria principaliter (juaeruntur : primo (juaeri- excessum : sed pronitas remanet post pec-
tur, quantum ad primam partem , de reditu catum , et potest per culpam sequentem
peccati ; secundo quaeritur de piEnitentia in IV Sent., dist. Aigent., IV Sent.,
xxil, q. i; Tliou).
'
Cf. S. Thom., p. 111, q. Lxsxviii, art. 1; et disl. x-\il, q. Steph. Brulef., IV Sent.,
1, art. 1;
IV Sent., disU xxii, q. l, art. 1; Scot., !V Seni., (Ust. XXII, q. 1; Petrus de Taranl., IV Sent., dist. xxii,
ilist. XXII, q. 1; Richard., IV Sent. dist. xxll, q. Ii q. I ; r.abr. Biel., IV Se»t., ilist. x.\ii, q. i. « I Petr., —
Uurand., IV Sent., disl. x.\ii, q. i; Franc. de Mayr., IV, S.
 ,,
, : ,

msT. XXII. ART. 1. QU^ST. I 121

intendi anima deformari

, etergo etc. : , culpa similiter si enim omnino deletur, non
indani. Contra quod omnino cedit iu non
: Nihil redit eadem ,
quae prius , sed nova. Et ideo Op'"- ^.

ens iteratur omnino idem sed culpa, cum

, : fuit secunda opinio magis aliquantulum tem-
deletur, omnino non est ergo impossibile : perata ,
quod peccata non redeant nisi per
est per sequentem actum eamdem culpam quatuor peccatorum genera, sciUcet per
numero renovari. odium fraternum , per apostasiam , per con-
Item nihil reducit aliquid deletum ad esse, temptum confitendi et per hoc quod dolet ,

nisi quod potest facere esse : sed unus actus se pcenituisse. Unde fecerunt versus

non facit unam macuiam , sive culpara in

Fratres odit, apostata fit, spernitque fateri;
anima : ergo impossibile est plura genera PcEnituisse piget : pristina culpa redit.
peccatorum redire per unam culpam.
Item contrai'ium non reducit ad esse suum Ratio autem eorum, prseter auctoritates
conti'arium : sed possibile est quod aliquis quae hoc dicere videntur, et tanguntur in
qui primo peccavit per avaritiam ,
postmo- littera , fuit quia Dominus remittit culpam
dum recidivet per prodigalitatem : si ergo sub quadruplici conditione , scilicet si ipse

prodigalitas non redacit avaritiam ad esse dimittat proximo , si perseveret in flde , si

patet, etc. conflteatur culpam. si perpetuo detestetur

Item, si peccata dimissa redeunt quantum culpam commissam. Et quoniam pactio fran-
ad culpam , aut ergo quia homo hoc facit gitur non exi.=tente conditione, quando ali-
aut quia Deus : homo non , quia non potest quis peccat aliquo genere peccatorum , di-
eodem peccato numero bis peccare Deus ; cunt culpam redire. Sed nec ista positio de- improb.

non, quia neminem potest facere peccato- bet teneri , licet fuerit inagni clerici , scilicet

rem ergo nullo modo hoc est ergo etc.

: : , quoniam non rectum habet fun-
Praepositivi,

damentum. Constat enira culpam non deleri

nisi per gratiam. Constat etiam ad prcesen-
CONCLUSIO.
tiam gratiae omnino deleri culpam. Si enim

Dimissa peccata per pcenitentiam, quoad culpam

gratia prsesens est, culpa omnino deleta est;

nullo modo redeunt, quod si deleta est, et jam non est , nec est
qui faciat eam esse in anima. Ideo non vide-
Resp. ad arg. Dicendum quod aliquorum tur esse probabile quod propter aliquam con-
iaio 1 . opinio fuit ,
quod priora peccata redirent ditionem deflcientem , culpa dimissa iterum
et priora demerita , sicut ostensum fuit su- redeat. Et ideo est positio probabilis et recta, OpiuioS.

pra ',
quod redeunt priora merita , et revi- quam tenent moderni Doctores ', quod pec-
viscunt per gratiam subsequentem. Dicebant cata dimissa nullo modo redeant quoad cul-
enim bona et mala , quantum ad mortifica- pam : et concedendae sunt rationes quoad
tionem et deletionem , et quantum ad redi- partem istam.
tum et vivificationem, pari passu ambulare, 1. Ad illud quod objicitur primo de remo-
secundum illud quod Dominus dicit de viro tione operimenti , dicendum quod aliud est
justo ,
qui se a justitia avertit * : Omnium operiri in conspectu hominis , aliud in con-
justitiarum ejus non recordabor ; et de pec- spectu Dei. In conspectu hominis cooperiri
quod non recordatur ini-
catore resurgente , potest aliquid tamen quod propter hoc
, ita

prob. quitatum. Sed tamen illud non videtur in- non desinat , sicut pictura operitur panno
telligibile ,
quod eadem charitas amissa re- non quia non sit sed quia non apparet. In
,

deat, si est habitus creatus, nec quod eadem conspectu autem Dei quem nihil potest la- ,

Dist. XIV, art. iv, q. — =

tere, operire est facere quod non sit : et hoc
'
iii. Ezedi.. xviii, 22.
* S. Thom., Summ. Theol., p. III, q. vm. modo charitas operit priora peccata delendo :
 :, ,:

llt SENTKNriARUM LIH. IV

hI idtio cum juai iiun luiit , rumuto operi- Afim es8t) non potest : et liasc mt culpa pro-
ineutu iiua uppureut. prie loqueudo, aicut iilauum eiit iii Hecuudo
i. Ad illuil iiuod ohjicitur, quotl Kratif» vi- libro.

villcut optuu iiiDililliata, lespoiidetur ail

QUiESTIO II.
hoc, quod uon est simile, tum ex purte gru-

ti* , tum t!X purto bonoruiu , tuni ex parte An peccata dimism redeant quantum ad realum '.

divinaj misi-ricordiaj : t-x parte gratitu, quo-

niani ip.sa potentior e.st ad bonuiii , t|uain Utrum peccata dimissa redeant quuntum A<l opp

culpa iu umlum ; ex parte bouorum ,

quiu ad reatuin; et quod sic, videtur per tex-
coniiexio fst in bunis , tt manerit in unitate tnm* Sarve neqiiam, omnc
: dehitttm dimisi

eorporis niystici , nun sic est in mulis ; ex tilii, etc. Et post : Trudidit eum tortoribus,

parte divinae misericordias ,

quai pronior est quoitsque redderet, etc. lit post : Sic pater

ad inisereudum, quam ad condemnandum : vester. Ergo Doininus debitum ,

quod dimi-
et ideo non valet. Sed alitir potesl dici, quod serat, iterum exigit : ergo, etc,
aliud est bona opera inortilicari , aliud pec- 2. Item ponatnr quod aliquis anto com-
cata deleri. Bona nanique opera mortifican- pletam satisfactionem cadat in culpam
tur, noii quia esse desiuant , sed cjuia repu- constat quod satisfacere iion [lolest extra
tantur iiuliyua remuneratione aeterna prop- gratiain : ponatiir ergo quod decedat, iste

ter indignifatem solum peccantis. Sed peccata rcatum secum portat, qui non potest solvi

deleri , vere dicit peccati expulsionem , et per poenam satisfactoriam : ergo punitur
remotionem talis vitii ab anima. Uudo sicut poeiia leterna.

charitas, quce est habitus animae, nunquam J. Item qiiot peccata sunt isti dimissa, tot

eadem redit, si amiltatur, sic nec culpa oa- tenetur gratias agere , tot etiam tenetur
dem redire potest. detestari contiiiue peccata : sed cum peccat

3. quod objicitur de ellectu im-

Ad illud uno peccato, oniittit gralias agere, et pec-
mediato dicendum quod effectus habet
,
cata detestari : ergo tot pffinarum reus erit,

comparari ad aliquam causam dupliciter quot prius erat.

aut sicut ad introducentem et conservantem, 4. Item in legibas humanis servus ma-

ut lumeu ad solem , et sic locum hubet illa numissus redigitur in servitutem, quando
maxima ; aut sicut ad introducentem solum, dominum suum attrectat manu cruenta, vel

et sic non habet locum. Si enim cultellus pro alia enoriui offensa : ergo si leges istae a
infligit plagam non oportet quod
, destructo lege procedant aeterna, videtur quod Deus

culteUo destruatur plaga. Sic in proposito simiUter faciat : ergo ita recidivantem assi-
est inteUigendum, quod gratia in suo primo due reputat obligatum ad pcenam, sicut
adventu tacit culpam, quam invenit in ani- prius reputabat.

ma, amplius non esse. Gontra ' : Non judicat bis Deus in idipsum Fundam.

4. Ad iUud quod objicitur de deformitate non ergo bis punit

ergo : si aliquis pro pec-

et pronitate, dicendum quod neutra redit cato commisso pcenituit, et se punivit, vide-

omnino eadem numero. Sed quamvis de tur quod amplius pro illo non puniatur,

pronitate aliquo modo possit esse verum quantumcumque peccet alias ergo, etc. :

non intenditur tamen deformitas, quae est Item reatus poenae aeternae est insepara-

in privatione boni , et nota dispUcentiae ea- biUter annexus culpae : sed culpa non potest
redire : ergo , etc.
>
Cf. S. Thom., p. III, q- Lsxxviii, art. 2; et

IV Sent., dist. xsii, q. art. 2; Richard., IV Sent.,

dist. xxil, q.
I,

II ; Thom. Argent., IV Sent., dist. ^tm,

XVIII, 32, 34, 35. ^ Nnh., i, —
3, Vtilg. Non consurget :

Steph. Bralef., IV Sent., dist .xxil, q. i;

art. 2;
duplex tributatio ; Septuaginta Non vindicabit bis in :
q. I,

Petrus de Tarant., IV Seul., dist. siil, q. i.— - Uatth., idipsum.

 :; ,

DIST. XXII. ART I. QU^ST. II. 183

Item si reatus peccatorum prsecedentium parte peccantis : sed magis aggravat pecca-
redit, ergo nulla est in mundo utilitas, quod tum libido, vel genus peccatij quam aggra-
quis bene fecit, et pcenituit : sed hoc videtur vet circumstantia ergo nunquam propter ;

impium dicere : ergo , etc. ingratitudinem unum peccatum leve secun-

Item '
: Dona Dei stint sine pcenitentia dum genus aequipoUebit peccatis praeceden-
ergo si Deus aliquid condonat , non poenitet tibus gravibus et enormibus. Et ideo aliter q ,„_ 5

de condonatione : ergo non potest reatus dicendum, quod reatus est obUgatio ad poe-
redire, quem Deiis dimisit, vel a quo solvit. nam : poena autem peccati duplex est , scUi-
cet poena damni , et sensus. Possumus ergo
CONCLUSIO. loqui de reatu peccati dupllciter : aut quan-

Peccata illa qum prorsvs dimissa sunt, non redeiint tum ad pcenam damni aut quantum ad ,

per sequentem culpam, nisi quoad pcenam damni poenam sensus. Si quantum ad poenam dam-
qum vero quoad aliquam partem pcencB, necdum ni , sic quia ' qui peccat in iino factiis est
dimissa fueruut, quoad illam sic redeunt quod ,
omnium reus, credendum est quod pec-
ratione annexi illa erit cetema.
cata dimissa redeunt. Si autem loquamur
Resp. ad arg. Dicendura quod aliqui vo- quantum ad pcenam sensus, sic distinguen-
luerunt dicere peccata praecedenlia redire dum est : quia quaedam peccata sunt om-
quoad reatum quia per culpam sequentem
, nino dimissa quantum ad poenam et cul-
tot reatibus obligatur ad pcenam, quot prius pam, et talia nuUo modo redeunt quae- ;

erat obligatus. Et ratio hujus tangitur in dam autem dimissa sunt in parte, et de tali-
littera. Dicebant enim, quod quot peccata bus flenda est satisfactio et quoniam culpa ;

commiserat, tot \inculis obligabatur, cum sequens tolUt potentiam satisfaciendi, quan-
veniebat ad pcenitentiam , ut detestaretur diu manet, per hoc ipsum iste obligatur ad
praeterita mala : et ideo cum peccat , omnia supplicium aeternum , non ratione sui prin-
vincula rumpit : et ideo tot reatibus reus cipaliter , sed ratione annexi : et sic intelU-

est, quot prius peccata commisit. Sed illud gendum est peccata redire. Yerum est etiam
iprob. nihil est : primum ,
quia sufflcit una detes- quod aUquo modo aggravat culpam sequen-
tatione detestari caetera, nec tenetur simul et tem praecedens remissio, quia est ibi con-
semel divisim detestari omnia (o) : ergo in temptus praestiti beneflcU ; non tamenita,
lin. i. uno non peccat nisi omissione unica. Alio- quod faciat aequivalentiam.

rum opinio fuit, quod peccata priora redeant 1 et i. Ad iUud quod objicitur de aucto-
per recidivum quantum ad ffiquivalentiam, ritate Matthwi, dicendum quod secundum
pro eo quod ingratitudo ,
quse est conditio alterum horum modorum intelUgendum est;
peccati, adeo aggravat peccatum, ut sit ita et similiter sequens objectum patet ,
quia
reus, sieut per omnia peccata prsecedentia verum concludit.
nprob. reus fuerat. Sed illud non videtur verum : 3. Ad illud quod objicitur de tentionibus,

primo, quia ingratitudo pensatur secundum jam responsum est per interemptionem
quantitatem beneficii : sed majus benefi- quia non tot tentionibus tenetur, sed ea sola
cium pra^.stat Deus conservando innoceu- tentione,qua tenetur conteri.
tiam , quam renovando ad pcenitentiam : 4. Ad illud quod objicitur de servo manu-

ergo gravius peccavit cum primo innocen- misso, dicendum quod in legibus humanis
tiam perdidit, quam quando recidivavit : iUud fit ad cautelam et terrorem; et ideo

ergo ingratitudo uon facit, quod adeo sit non oportet sic in lege divina reperiri. Ra-
peccatum grave ut praecedentia. Praeterea
, tiones autem ad oppositum, quibus osten-

ingratitudo ista est peccati circumstantia a ditur quod reatus non omnino redit verum ,

'
Rom., U, iS- — * J<^- "j lU. — \a) Al. oiuiuuo. concluduQt.
 :
, ,
;

IM SENTKNTIAIIDM LIH. IV.

Btitutione , (juod est ex nnturali dictamine

AimCULlIS II.
sed puiuit(!nlia est ex uuturali dictumiue
iiuia iiuturalititr dictat rutio (jiiod pcccaus i;t

(luiuk^queuter, quuiituni ad secuadatii par- on'eiid(;iis (l(;liet per potnitentiu; liiimililuleni

tem diiiliuctiouis, quoiritur de pueuitentiu ia reconciliurl : ergo, etc.
rutioue sacrumeuti. El cuui ud lutionem 'I. It(;m omni; suciumentiim (piod iusti-

Bucruuieuti duo coneurraut , scilicel in.sti- tutum t;st, vuriatum est : .simI iKeiiitentia

tutio, et siguiticutio, de quibus duobus in seinper fuit ab iuitio usque nunc (juantum
littera uKitur ; ideo circa hiec duo quaerun- ad coutritionem ut satisfactioueiu saltem :

tur : priiuo ([iiairitur do pceuiteutlu quautum ergo uori videtur per legimi iiistllutum.

ad lustitutiout;ai ; secuudo ,
quuulum ad si- A. Ilem .si inslitiitum e.st .sairumentum,
(juiflcatiouem. (juaBritur ubi, et a quo: si ibi, ubi dicltur ':

Agite poenitentiam , sirailitfr institutiim po-

gUiESTlO I.
test dici a Joaune, qui praidicavit '••
: Vrnii-
'"
tentim ugite ; si ibi : Vade, et ostende le
An sacrametitum pamitentioe fuerit imtttutum '.

sacerdotibus ; sed coustat quod intellige-

ntruin sucrumentum pcenitentiaj fuerit in butur (le sucerdotibus legalibus ; si ibi " :
Fuuiiaiii

stilulum ; et ([uod sic, videtur : ita difliiiit Quorum remiseritis peccata , etc, sed (;ou-
Hugo ' sacraraeutum : « Sacramentum est tra : ibi est institutum quod est ordinis sa-
ex similitudine repraesentans , ex iiistitu- cerdotalis.

tione significaus, » etc. Si ergo poeniteutia

CONCLUSIO.
est sacramentum, patet, etc.

llcm, sicut Dominus praecepit ' baptizari, Pmiitentiw sairariKmtum fuUinslitutum a Drmino,
et per ipsum promulijatum quoad formale, sed
ita pr;ecepit ' pcenitcntiam agere, sicut patet.
quoad materiale per apostolos.
Et sicut ilicitur : Nm quis renatm fue-
rit , etc. , ita dicitur ' : Si pcenitentiam non Resp. ad arg. Dicendura quod de poeni-
egeritis , omnes sivml peribitis. Ergo sicut tentia est loqui dupliciter : aut prout est ^

praecipiendo baptizari , instiluit baptismatis reconcilialiva Deo ; aiit prout est non solum
sacramentum, ita praecipiendo p(]enitere, in- reconciliativa Deo, sed etiam Ecclesiaj. Si

stituit sacramentum pcEuitentiae. loquamur de ipsa prout Deo reconciliat , sic

Item modus agendi pceuitentiam in veteri est de dictamine legis naturalis, quae dictat
lege • fuit praefixus, sicut patet ; similiter in conteri de peccato, et humiliari del)ere, ta-

nova secundum sacerdotis arbitrium : sed men aliqua illustratione fidei ; et sic tale

talis modus non est ex naturae dictamine sacramentale potius habuit insinuationem,
ergo est ex institutione. quam institutionem : eo enim (]uod natura Opmioi

Aj „ ,
, Contra : 1 . liugo de sancto Victore dicit ' dictabut , insinuari sufflciebat. Et aliqui vo- improh

quod in lege naturse nullum sacramentum lunt dicere, quod insinuatum fuit ante lap-
institutum est sub praecepto sed solum sub , sum illo verbo Genesis " In quacumque :

consiiio : sed poenitentia in lege natura; fuit die comederitis , etc Sed illud verbum vide-

sub praecepto ,
quia nemo sine ea unquam tur potius minari supplicium quam insti-
,

salvari potuit : ergo non fuil instituta. tuere remedium. Et iterum, cum poenitentia
2. Item nullum sacramentum iudiget in- sit iu remedium de sua iustitutione prima-

Cf. Alex. Alens., p. IV, q. xiv, membr. 1, art. :3;

' — ' Hug., de Siicmm., — Joan.,
lib. II, p. IX, c. ii. '

S. 'rhom., p. III, q. uixxiv, art. 7; et IV Sent., III, 3, 4. —' Matth., — Luc., xill, —
— Hug., de Sacram. ,\ib.
IV, 17. ' 3.
dist. XXII, q. II, art. 3; Ri^hard., IV Senl., dist. xxil, 8 Levii., c. ivet vpertotum. ''

art. 2, q. v; Steph. Brulef., IV Sent., dist. xxll, I,p. XI, c. III.— ^Matth., IV, n.— ' Matth., iit, i'.
-

q. xiii; Petius de Tarant., IV Sent., dist. xxui, q. -XIII. "> Matth., VIII, 4.— 11 Joan., xx, 23. — '' Gen., II, 17.
 ,,

DIST. XXII. ART. 11. QUiEST. II. 125

ria, non videtur competens ejus institutio, t. Ad illud quod objicitur , quod non fuit

ipinio2. nisi ex quo coepit peccatum. Et ideo est alia institutum in lege naturse , dicendum quod
positio, et melior, quod Dominus tunc insi- proprie institutum non fuit praecepto disci-

nuavit , et instituit , quando post peccatum plinae , vel praecepto sacramentali ; sed ma-
Adam vocavit '
: Ubi es ? ubi dicit Glossa gis ex praecepto naturali , ad quod illumi-
quod monebat eum redire ad cor ,
juxta nabat excitatio et visitatio Dei, qua homines
illud propheticum ' : h.(,diU prwvaricatores increpavit in signo audibili, et increpat spi-

ad cor ; et multse Glossae, quae ibi ponuntur, ritualiter per dolorem in lectulo et omnia
hoc innuunt. Et sic patet quod poenitentia, ossa hominis marcescere facit.

prout fuit sacramentum reconcilians Deo, 2. Ad nuod ex natu-

illud quod objicitur,

ibi fuit insinuatum quantum pro illo tem- rali dictamine, dicendum quod verum con-
,

pore sufficiebat. Et illa insinuatio cum natu- cludit secundum illam acceptionem; atta-

rali dictamine sufficiehat loco institntionis. men quia natura per se non sufficit, patet, etc.
Est et alio modo loqui de pcenitentia, secun- 3 et 4. Ad illud quod objicitur quod non ,

dum quod est sacraraentura Ecclesiae ; et sic est variatum; dicendum quod in quantura
habuit institutionem in lege scripta, sive est sacramentum Ecclesiae, variatum est ; et

Mosaica, sive Evangelica : in lege Mosaica, lex scripta aliquid addidit (a) supra illud
quia nondum erat unitas perfecta, nec per- quod erat naturalis dictaminis : et lex evan-
fecta reconciliatio , institutionem habuit se- gelica illud additum non evacuavit , imo
cundum imperfectionem scilicet quan- , magis implevit in addendo additione per-
tum ad quamdam generalitatem in deter- fecta. Quod quaeritur, ubi et a quo sit insti-

minatione oblationum, quse erant loco tutum, jam patet ex praedictis.

confessionis et satisfaclionis ; in lege autem

nova, ubi unitas ecclesiastica estperfecta, QU^STIO II.

et reconciliatio plena , instituta fuit secun-

An pmnitentia exterior significet interiorem *.

dum staium perfeclionis , et quantum ad

formale, quod est absolutio sacerdotalis et De pcenitentia quantum ad significatio- Fundam.

ligatio quantum ad materiale quod est

, et ,
nem ; et quaeritur quid sit hic signum , et

qusedam lucida et aperta confessio non so- quid signatum. Et videtur, quod pcenitentia
lum in generali, verum etiam in speciali. exterior significet interiorem , sic : Sacra-
Et primum Dominus instituit per se, et pro- mentum illud siguiflcat ex instilutione, quod
mulgavit, scilicet clavium potestatem post repraesentat naturaliter : sed pcenitentia ex-
resurrectionem ; secundum vero institutum terior naturaliter repraesentat interiorem :

fuit per apostolos ' , vel ut melius dicam ergo illud signiflcat ex institutione.
promulgatum, quia Dominus apostolos do- Item, sicut se habet baptismus corporalis
cuit, et ipsi a Domino docti, et auctoritate ab ad spiritualem, sic pceniteutia exterior ad
ipso accepta,imo ejus auctoritate promul- interiorem : sed baptismus fluminis signi-
gaverunt. Non enim nobis tradiderunt, nisi flcat baptismum flaminis , et hoc ex institu-
quod a Domino vel a Domini spiritu acce-
, tione : ergo et poenitentia exterior inte-
perunt : et sic patet quando, et quomodo, riorem.
et ubi , et d qno institutum est hoc sacra- Item poenitentia sacramentum liberat a
mentum. Concedendae igitur sunt rationes naufragio : sed impossibile est peccantem
hoc probantes. actualiter a naufragio liberari nisi per pce-
• Gen.,
III, 9. = Isa., —
xLvi, S. ' Huc leferas — membr. 2, art. i.% \ ; Richardus, IV Sent., dist. xsii,
quod aliud dicit de mstilulione saLrameutorum per art. 2, q. 1; Steph. Brulef., IV Sent., dist. xxii, q. iv;
Ecclesiae doterminationem, et ejus explicatio habebi- Pelrus de Tarant., IV Sent., dist. xxii, q. ix.
lur suo loco. - »
Cf. Alex. Alens., p. IV, q. xiv, (a) Ccet. eJit. addit.
 , ,

'** SKNTKNTIA HI'M III'. IV

nitiMitiam interiorftin ergo [«iriiteritiu sa-
:
riari de p.euitentia , secundum quod ost sa-
LTaiiieiitiiui iu >e CDiitiiict eum : »ed iion in cranientmn n'c()U(iliaus Deu, et secundum
ratione sigui : ergo in rationn HiKiiati. qu.id recuiiciliat iiuu suluin
Deo, sed etiaui
iteui [KBuitentia
peifwta ud haplisuii puri EccIesiaB; sic el in proposito. Secundum
lateiu (•uuatur iwiucere seil pwcutor nun- :
nam(|ue i(uod est sacramentum reconcilians
quam reducitur ail purilatuiu illaui nisi |)er Deo, pru re haljel peccati reini.ssionem,
pro
pijeiiitudineni cordis ergo pcenitentia exte-
:
signo habet exteriore.m humiliatiouem
, sive
lior inlerioreiu si^auflcat.
in habitu , sive in verbo ;pro re et signo in-
Aa opp. Cunlra 1. Per Hugonem aSacramentum
: :
teriorem pcenitudiii.fin. .Necopoifet
quod pii-
est maleriale elementum foris sensibiiiter mum sit causa iiiedii .s(.'d potius
e conver.so,
;

propositum, ex simiiitudinerepriBsentans » et boc quia

:
ex naturali dicfamine ideo
est
:
sed exterior poBuiteutia non est taiis quia proccilit
,
ext.irius ab interiori non exterius ,

non elementum ergu uon

est : est sacramen- facit qiiud iuterius est.
i.l
Sed in qiiantum
tum , nec signum. est sacramentum Ecclesiae institutionem ha-
2. Ilem iuterior poenitentia est virlus, vel bens, sic habet rationem causae
et signi , si-
actus virtutis : sed gratiaj virtuturn , et sa- cut alia .sacraminita. Et ralio causalitatis
re-
cramentorum , ditferentes sunt ergo inle- sidet peiies id
:
quod formale est , ratio vero k.,,i„ ,.
rior poenitentia non est res aUcujus sacra- signi penes id quod materiale est.
Materiale
menti. autein in hoc sacramento est
humiliatio poe-
3. Ilem ,
quandocumque recte ordinantur nitentis sive quantum ad actum
,
contritio-
signum et signatum in sacramentum, si-
, nis ,
sivequantum ad verbum ac usationis,
gnum causa est signati ,
per difflnitionem sive quantum ad prenam satisfactionis for- ;

sacramenti superius habitam : sed pffiniten- male vero est absolutio sacerdotis. Haec duo
tia exterior non est causa interioris, nec illa simul juncfa signiflcant poenitentiam
inte-
efTectus , imo e converso : ergo , elc. riorem , secundum quod per ipsam est re-
4. Ilem , (um in perfectione p«Enitentiae missio culpffi periecta
quantum ad culpam
tria sint scilicet contritio, confessio
, , satis- et quantum ad pa?nam quantum ad remis- :

factio , quaeritur ratione cujus dicitur exte- sionem peccati quoad culpam , rationem ha-
rior, et ratione cujus dicitur interior. Si di- bet signi exterius sacramentum ; quantum
citur interior ratione contritionis, et exte- ad remissionem poenae, habetquodam
modo
rior ratione confessionis et salisfactionis rationem causas. Et sic patet quid in hoc
;
sa-
contra : Ista non significant confritionem cramento sit res, scilicet peccati remissio
sed potius voluntatem confitendi et satisfa- perfecta ; et quid signum , scilicet
extcrior
ciendi. Si dicitur exterior ratione trium, tunc
pcenitentia secundum ecclesiasticam formam,
ergo cum sint tria diversa, erunt tria sacra- in qua est humiliatio et absolufio; res
et si-
menta. Si dicas quod uniuntur, quaero quo gnum est interior poenitudo : unde conce-
genere unitatis uniuntur. dendae sunt rationes ad primam partem.
i. Ad illud quod
quod nou est objicitur,
CONCLUSIO. elementum, dicendum quod Hugo valde
large sumit elementum ad orane
illud, quod
Panitentice sacramenti re$ est peccati remissio;
exteriusapparet sensibus : vel, si approprie-
signum vero est pcenitentis humiliatio exterior,
tur ad corporalia sacramenta
et absolutio ; res vero et signum est interior , tunc non m-
pamitudo. teliigitur nisi de sacramentis propriis novae
legis.
Resp. ad arg. Dicendum quod sicut in ju- 2. Ad Ulud quod objicitur, quod gratiie
dicandu de institutione oportet judicium va- virtutum dilTerunt a gratia sacramentomm.
 ;
:

niST. XXII. ART, . III. Q\mST. I. 127

dicendum quod verum est aliquo modo; sed ponit confiteri et satisfacere ; aliter non est

non oportet quantum ad essentiam, sed suf- contritio vera : sic intelligendum est de aliis.

ficit quantum ad effectum , ut supra deter-

minatum est in principio ' ; et sic est in pro-

ARTICULUS m.
posito. Nam pcenitentia interior est res ex-

terioris , secundnm quod ultra rectitudinem Consequenter, quantum ad intelligentiam

virtutis addit ulteriorem effectum , scilicet omnium horum, quje dicta sunt in hoc trac-
remissionis perfectae quantum ad culpam et tatu de poenitertia, quajritur de poenitentia
pcenam, quando exterior est perfecta : et est secundum quod habetrationem fundamenti;
simile in baptismo , ut visum est supra '. et circa hoc duo quajruntur primo , de ra- :

3. Ad illud quod objicitur, quod interior tione fundamenti in se ; secundo vero , in

est causa exterioris ,

dicendum quod quia relatione ad rationem tabulee.
hoc sacramentum partim est naturalis dic-

taminis ,
partim institutiouis, ideo signum QUjESTIO I.

exterius quodam modo causatur^ etquodam

An pcenitentia teneat rationem fundamenti '.

modo causat. Nam detestatio interior in ,

quantum detestatio est, bene facit exterius Quod pcenitentia teneat rationem funda- FunJaiu.

hominem humiliari; sed secundum quod menti , ostenditur ' : Non ricrsiis jacientes
absolvit in integrum a culpa et pcena , hoc fundamentum poenitenti(e ab operibus mor-
habet ab exteriori absolutione et poeniten- tuis.

tia : et sic patet quod convenientissime est Item Glossa : « Quod prius dixit inchoa-
ordinatioin significando et causando, secun- tionissermoneni,nuuc\ocRtfimdamentum.»
dum quod ei competit. Sed in sermone quo eruditur veniens ad
4. Ad illud quod objicitur, ratione cujus Christum ,
poenitentia est fundamentum ,

illornm trium est signum, dico quod ratione quod patet per ilium e.Kcellentem doctorem
omnium : sumitur enim contritio pro este- Joannem , qui prsedicavit ° : Agite poeni-
riori gemitu, nec tameu tria sunt sacramen- tentiam. Patet etiam per doctorem docto-
ta ; sed illa tria, utunum perfectTim signum, rum, qui inccepit prsedicationem suam ab
significant poeniteutiam perfectam. Et hoc hoc verbo « : Agile poenitentiam. Glossa :

patet, quia si vere pcenitet corde, ergo dolet, a Poenitentia est prima virtus , » quia ibi di-

et hoc significatur per gemitum contritionis citur : « Prima virtus est per poenitentiam
ergo detestatur cwlpain , et se redarguit , et perimere veterom hominem. »

hoc significatur per verbum confessionis Item impossibile est domum Dei sedificare
ergo habet voluntatem emendandi , et hsec in corde , nisi destruatur sediflcium satanae,
significatur per poenam satisfactionis. Haec et ipse expellatur : sed hoc primo fit per in-
tria continet pcenitentia interior, quse est troductionem poenitentiae : ergo videtur
una et vera virtus; et ideo omnia signa ex- quod pcenitentia primo sternatur : ergo ipsa
teriora in unum perfectum signum concur- est fundamentum.
runt, et suntunum sacramentum, et habent Contra: 1. ' Fundamentum aliud nemo m opp.
unitatem sacramenti, et est modus specialis ponere potest prwter id, quod positum est ,

unitatis , cum multi modi assignentur a di- quod est Christus : ergo si Christus solus esl
versis. Et si tu objicias ,
quod uon sunt si- fundamentum et poenitentia non est Chri- ,

mul, dicendum quod saltem quantum ad stus, patet, etc.

propositum , sive voluntatis votum , unum — ^Cf. Mex. Alens., p. IV, q. xiv, meiubr. 4, art. 1;
manet in alio ut qui conteritur vere pro- Steph. Biulef., IV Sent,, dist. .\X1I, q. v.— * ilebr:, vi,
,
1.— 5 Mattli., m, 2. — « Ibii/., iv, 17. — '
I Cor.,
'
Dist. XIV, super litt. dub. ii. — ^ Dist. xiv, art. 1. ill, U.
 : :: ,

1(8 .SKNTKNTIAjtUM l.lll. IV.

2. Itfiii ' : Fides egt nubstantia Hperan- iiitelligeadum, aotaaduai i{uud fuiidumen-

dum rerum, ete. GltjBsa: a Est fuudainentum tuai ilicitar dupliciter. Ilnu modo locus in
oinaiuiu bouurum. u Seil uoa suut duo fun quo ailifii-iaia slabilitur ; et hoc modo dici-
ilumeata ; ergo, etc. tur (Ihristas faadaiaeatum; et fioc beao no-
3. Iteai pu;fiiteatia et impuenittintia sunt tatur iii (Jlossa ', abi diritur, tjuod sicut to-
op[>08ita: md iuiptjeaiteatiuestconsummatio tiiiM aidiflcium materiale temlil deorsuni
a^difliiii (liabolifi : ergo aoa fmidaaitMituai tpiia locii.s fariiJuiis est deorsum; sic spiri-

ergo, per opposituai, vitletur iiaoil poini- tuale aediflcium teudil sursum, quia Christus
tentiasit cousaaiiiiutio ajdificii Jesu (Ihristi, Domiuus, qui fuudaraenlum est spiritualis

uoa fuadamentum. ajdiflcii, est sursum. Alio modo dicitur fuu-

4. Ittim qiiauitiir de aumero at orditie eo- (lainentuia illud, secundum quod res locatar
Ijler.
rum, ijuai pouaiitar iii faadaaieato ab Apos- ia siio sustentaculo; et lioc pote.st esse Iri-

tolo. Ponit enim duas virtutes, cum dicit (iliciter : aut illud per quod prohibens re-
Non rursus jacientes fundamentum jKeni- iiiovetar; aiit iilail perijiiod ibi locatur; aut

tenliie ab operibus rnortuis, etfidei ad Deum; illiid per quod t;oufirmatur et stabilitur. Si
taagit eliam duo sacramenta, ciiia dicit est illud per tiuod removelur prohibeus, sic

Baptimwn doctrirue, impositionis quoque est poeniteutia quae removet peccati immun-
mununfti; duos arliculos fidei, cum dicit ditiani, supi^r quain erat constructa machina
Resunectionis mortuorum, etjudicii a;ter- diaiiolica. Si autein sit ut coliocuas; sed duo
ni : cum multo plures sint virtutes, et multo sunt in nohis, per quae nati sumus locari et
piura siat sacramenta, et etiam articuli, teiidere ad locuai nostram , scilicet inlellec-

(|ua?ritur (piare haec tantum enumerat. tus, et aifectus : iutellectus locatur in Christo

ij. Item (juffiritur juxta hoc, cum funda- per fidem, et allectus locatur et coaglutina-
later. i.
mentum dicatur Christus : Fundamentum tur per charitatem : et ideo non tantum dicit

nemo aliud, etc; dicatur etiam pcenitentia in Apostolus : In charitate fundati, verum
auctoritate praedicta; dicatur etiam fides in ctiam, radicati. Si auteiu sit ul defendens et

textu et Glossa; dicatur charitas' : In chari- roborans, aut contra ventum prosperitatis,
tate radicati et fundati; dicatur humilitas, aut contra ventum adversitatis si contra :

secundnm Gregorium, tjui dicit in Morali- ventum prosperitatis , est hnmilitas si con- ;

bus Totum ruinse crescit quod aecUficas,

: " tra ventum adversitatis, est patientia, sive

si ante molem fabricse humihtatis funda- fortitudo. Et sic per hoc fimdatur supra fir-^

menta non projicias; » dicatur patientia, se- mam petram ipsa anima ; et sic patet quod
cundum Prudentium (a) dicentem : ratio fundameuli de omnibus dicitur secun-
dum (juarndam analogiam, quae ortum et
Nam minor est virtus, quam non patientia firmat
radicem liabet in Christo.
secundum quam communeni naturam in 1 et 2. Ad illud ergo quod quaeritur, utrum
his repert&m dicitur potius fuudamentum de pcenitentia sit fundamentum ; dicenduni quod
his, quam de aliis. sic, accedenti ad Christum de regione dissi-
militudinis, sive peccati. Et patet responsio
etiam ad illud, quod objicitur de fide et de
CONCLUSIO.
Christo.
Pcenitentia habet rationem fundammti christiani 3. Ad ergo quod objicitur de impoe-
illud
secundum quod removet prohibens, id est immun-
nitentia, dicendum quod, quia privative op-
ditiam , accedenti ad Christum de regione dissi-
ponitur, et in privative oppositis tenet cou-
militudinis.
» Hebr., xi, 1.- > Ephes., m, 17.— ' In 1 Cor., m, 11.
Adq.Ut.
prim.
Resp. ad arg. Ad ultiinum jam quaesitum (a) Cat. edit. Prudentem.
 ;

DIST. XXII. ART. III. OU^EST. II. 129

sequentia e contrario, non in ipso, sicut patet numerus et ordo : et nostra etiam est
patet in composiiione rei et resolutione, quia instructio, qualiter docere debemus eos, qui

quod est primum iu componendo, ultimum de novo veniunt ad legem Cliristi.

est in resolvendo ; ideo haec ratio potius facit

ad oppositum, quam ad (a) propositum. QUJISTIO II.

iq.iai. Ad
illud quod quaeritur de numero et or-
An pmnitentia dicatur fundamentum et tabula '.

dine eorum quaj ponuutur in fundamento,

Uopp.
dicendum quod Apo.stoIus, sicut dicit Glossa, De poenitentia sub ratione tabulae; et pri-

vocat fundamentum sermonem inchoationis, mo videtur quod ista duo non compatiantur
id est sermonem qui debet fieri his qui ad
, se circa pceuitentiam, scilicet tabula, et lun-

Christum sunt vocandi primo. In hoc autem damentum, quoniam fundamenti est subsis-

sermoue tria comprehendit, quae habet ne- tere, et tabulae est superefferri : ergo si poe-
cessario cognoscere , si quis vult ad legem nitentia recte dicitur fundamentum, impro-
Christianorum introire, et per hanc ad vitam prie a Magislro * tabula appellatur.
venire. Oportet enim volentem ad Deum 2. Item Hieronymus super illud ' : Pecca-
pertingere, quod sciat quo debet tendere, et tum suum sicut Sodoma, etc. : « Secunda ta-

adjutorium per quod potest pervenire, et bula post uaufragium est peccati abscon-
viam per quam deliet incedere. Terminus est sio. » Sed pceuitentia consistit in peccati de-

praemium adjutorium est sacramentum via

; ; tectione : ergo, etc.
est virtus, sive virtutis opus, quod est prae- 3. Item fundamentum est primum ergo :

ceptum : et hsec tria scire oporlet volenti ad si fundamentum, et est ta-

poenitentia est
Deum pervenire, secundum illud Hugonis, bula, ergo est prima tabula: ergo male dicit
quod tria sunt maxime attendenda, prae- Hieronymus, quod sit secunda tabula. Vi-
cepta, sacramenta, promissa. Via igitur est dentur enim ista incompossibilia, quod sit
in virtutibus : et quoniam ad hoc quod recta fundamentum, et quod sitsecundum. Si tu

via procedat, necesse habet dechnare a malo, dicasquod est tabula secundum quod est
et tendere in bonum; ideo duplicem ponit sacramentum, et fundamentum secundum
virtutem, unam
quam dechnalur a malo,
per quod est virtus; contra : Si est tabula in
et haec est pcenitentia; aUam per quam ten- quantum sacramentum, ergo estsecundum
ditur in bonum et haec est fldes tendens in
, sacramentum ergo immediate de ipsa de-
:

Deum per dilectionem, quffi sequitur poeni- bet determinari post baptismum.
tentiam quantum ad tendentiam licet ante- , 4. Item tabuia dicitur, quia liberat a nau-
cedat quantum ad cognitionem. Adjutorium fiagio : sed pcenitentia liberat a naufragio
siiniliter oportet duplex saltem esse : unum secundum quod virtus ergo est tabula se- :

quod liberat a malo, et hoc est sacramentum cundum quod virtus. Quaeritur ergo secun-
baptismi, in quo delentur peecata'; alterum dum quem tropum dicafur tabula.
quod conflrmat in bono, et hoc est conflr-
matio, sive manuum impositio. Similiter re- GONCLUSIO.
tributionem duplicem oportet cognoscere, Pcmitentia secundum diversas acceptiones didtur
scilicet bonorum et malorum: bonorum, per fundamentim , et tabula ; ut virtus est funda-
resurrectionem mortuorum remunerando- mentxm, et ut sacramentum tabula vocatur.

rum per gloriam; malorum, per judicium Resp. ad arg. Dicendum quod poenitentia,
aeternum. Haec oportuit primo praedicari , et sive dicatur fundamentum, sive tabula, siib
inter prima haec primo pcenitentiam : et sic dist. ,x.\ii,q. 3; Richardus, IV Sent. dist xjv
I, art.
iu exposit. Ult.; Sleph. Brulef., IV Sent.,
'dhl.xxu
' C/'. .\lex. Alens., p. III, q. XIV, memb. 4, £irt. :J q. VI. — ' Vid supra, dist. xiv, p. 1, in
princ —
S. Thom., p. III, q. LXXXiv, art. 6; et IV Sent., 3 Isa., »1 , 9. —
(a) Al. deest ad.

TOM. VI.
9
 SENTKNTIAUITM I.IR. IV.
IH)
aliaiu, et e»l primu tabula, Et secnndum naufragiuni
tropo dicluin e«t; taniMi stcuiulum
est p«r actuule; nt (juia ho«' curat p«unileutitt,
geeuuilum (iiuxl tU ilu-
aiiaai acceptiouein,
ide«> dicilur sccundi tal)uia. Et sic patet
euiin «!»t virtus,
[jIhx liimslutio. Puiaiteiitia
pffUi- «|uod recte dicitur luudaineutum, et recte
ft Mc «•i.uilielit ei raliu fuiulauieuti :

dieitur tabula, secundum divei.siis acceptio-

leutia safrauieutum est, et *k seeuiulum hoc
nes; et reiite, iu quantum virtns, dicitur
ratio tabula-. Uatio autem
tiujus
couipetit ei
Au^u.stiuus '. fuudamenlum rectc, in quautum sacramon-
,

Hht, iiuia virliis, iit vult

tum Uberans a naufragio, dicitur secuuda
uihil uliud est ([uam « aequalitas mentis (a)

tabuia: et sic putet illud argameulum: a Est

» unde est
uiidique ratioiii consetitieutis :
aniraa in st^cunda tabuia : ergo cst secundum sacra-
qutedaiii quadratura, per qiiam
Et quoiiiara luentum; » patet etiain secuiido objectum
spirituali a-dilicio coUocalur.
primo de compossiliilitate liorum duoium.
iu hac collocatione pojuitentia! virtus
id.o com|)«'tit ei 2. Ad illuil ergo qiiod objicilur de abs-
oecurrit in a;dillcatiouem ,

hoc autem esL consione, diceiidum quod est aljsconsio per

raiio piima; partis ajdilicii :

pceuilentiaj virlnti hypocrisiin,etper pcjenitentiam veraiii, «lua!

rundamentum : et ideo
uomeu et proprielas lun- tofum remillit: 't Hitjronynius loquitur dtj
reclissinie aptatur
ta- al)scoii.sione si-cuuda, quai tit per rtiiuissio-
Sed uomeii et proprietas
damenli.
sacrameuto. Ad nem {h), nou <le prima.
tio.
bula; competit ptBuilentia;
sit 3. Ad illud quod objicitur, (juod p«»ni-
quod intelligendum oportet nosse «luid
el quid tentia liberat secundum quod virtus, dicen-
mare, quid uautragium, quid
navis,
dum quod sicul lldes supplet lociim baptis-
Mare est praesens s*culum, secun-
,

tal.ula.
ubi quis non potest baptizari sic poeni-
Hoc mare ^nugnum. rai, ;

dum illud fsalmi ' :

salutis, est tentia virlus locum .sacramenti Attamen, .

Navis quae perducit ad portnm

Trans- quia hoc non hubet nisi in artic;;lo necessi-
uuitasecclesiastica, dc qna dicilur':
tatis, ut possit a naufragio liberare, sacra-
mare per ratem liberati siint; et-:
eunles
mentumautemhabetde se; ideoratio labulae
Naufragium
msi in navi manseritis. etc.
et scissionem debet sacrameuto atlribui, non virtuti. 1'ra;-
navis est per separationera
terea sacramentum respicit libcratiouem a
membroi-um, secundum illud ]u(iz':Bi qui
malo, sive a periculo; non sic virlus. Et quia
segregant semetipsos , etc. Tabula est adju-
labula sonat in rationem refugii et libera-
quod posset ,

torium aliquod collatum, per

sublevari lionis a malo uaufragii
- et periculo peccali;
est in pcncuiu
periculo imuiius")
naufragii, -^
ille. qui esi .

sacraraentuu). uleo magis competit sacramento, quam vir-

a nericulo peccali et hoc
est :

duplex luti: et sic patet responsio ad objecla omnia

duplex sit peccati periculum,
Et^cum
est sacraraentura circa parlem oppositam. Solum hoc diligen-
t naufra-ium et duplex
scilicet a nau- ter attendendum est, quod (luaudiu sumus
lU)erans a^duplici naufragio,
baptismus et in hoc mari, stringamus tabuiam propter
fra-io ori-inalis et hoc est :

primum ideo baptismus pericuhim evitandura a mari magno.

quil ori-inale est ,

DISTINCTIO XXIII
DE SACRAMENTl UNCTIONIS
KXTREM£ INSTrrUTIONE , EFFECTU , SIGNO , ET ITERATIONE.

Praeter praemissa est etiam

aliud sacramentum, scUicet unctio iuHrmorum , qua fit
""- consecrato. Et sunt tria genera unclionis est enim
in extremis oleo per episcopum
''°° :

™.u ,
^ p„,„,. „„,•„,.. c. XVI, n. 27,- ^ Psal. cm, 25. - ' Sap.. xiv, 5. - Act., XXVi, 3!. - ^Jud., .9.
^„g.^
(a) Al. vite. - (b) Bdit. Ven. revelalionem.
 DISTINCT. XXIII.
J3J
unctio, quae fit clirismate quae dicitiir principaiis unctio, quia iu ea
,
principaliter Pa-
raclitus datur. Unde et propter abundantiaui gratis duos liquores
mixtos babet, oleum
scilicet et balsamum oleum conscieuli*, balsamum bons famse.
:
Chrisma vero'-rffice
unctio latine dicitur. Nec tamen omnc oleum ad uuctionem sanctificatum
chrisma vo-
catur, sed illud solum quod miscetur cum balsamo quo capita regum
,
et ,
pontificun^
unguntur, quo etiam baptizatos sacerdos ungit in vertice, et pontifex per
impositionem
manus coniirmandos ungit in fronte. Est et alia unctio, qua catechumeni el neophyti
ungunlur in pectoie et inter scapulas in perceptione
baptismi. Tertia vero unctio
est '
quse dicitur oleum infirmorum , et de qua nunc agitur.
Hoc sacramentum unetionis infirmorum ab Apostolis institutum
legitur. Ait enim Aquibu.
Jacobus '
: Infmnalur
quis in vobis inducat presbyteros Ecclesia,
et orent super eum ,£'"'£
,

ungentes eum oleo in nomine Domini et oratio *"""''"•

, fidei sababit infirmum, et (a)
allevia- °""""°'"
bit cum Dominus : et si in peccatis fuerit dimittentur
, ei. In quo osfenditur
duplici ex
causa sacramentum hoc institutum scilicet ad peccatorum
remissionem et ad corpo-
,
,

ralis infirmitalis alleviationem. Unde conslat eum,

qui hanc unctionem fideliter
devote-
que percipit, et iu corpore et in anima alleviari , si tamen ,
expedit ut in utroque
allevietur. Quod si forte corporis {b) valetudinem illi
habere non expedit, illam
qua; est
animffi sanitatem in hoc sacramento acqiiirit. Et sicut
in aliis sacrameutis
, ita et in isto
aliud estsacramentum aliud res sacramenti. Sacramentum
, est ipsa unctio'exterior •
res
sacramenti unctio interior, quse peccatorum remissione
et virtutum ampliatione
perfici
tur. Etsi excontemptu vel negligentia sacramentum.
hoc praetermittitur,
periculosum
est et damuabile.

Qua^runt aliqui si hoc sacramentum iterari possit,

cumbaptismusetaliaquajdamsa- n
cramenta semel suscepta non iterentur. Augustinus dicit ^
sacramentum non iterandum "»-""-
et sacramento non faciendam esse injuriam; .Pd
hoc dicit, ubi agit de sacramento
baptismi -Ju
et confirmation.s, et ordinationis. Unde non videtur illud generaliter accipiendum
sed
desacramenlobaphsmi, confirmationis et ordiuationis
,
, qua^ nullatenus sunt repe
tenda; quia semel tantum et non sa^pius datur baptismus
,
, confirmatio , et ordinatio
Sacramentum vero altaris, et poBnitentis, et conj.gii
sspe iterari videtur; quia s^epe
sacramentnm corpons percipitur frequenter p.>nitentia agitur
,
, conjugium saepe con
trahitur. Quare ergo unctio similiter non potest iterari?Si morbus non revertitur
med.cma non iteretur. Si vero morbus non potest
cohiberi , quare medicina debet
pro-
hiben ? Sicut oratio iterari potesl, ita et unctio iterari
posse videtur utramque (c) enim ;

ilhccommemorat Jacobur, et utrumque alteri cooperatur ad

conferendam alleviatio
nemcorporisetanimae.Curergonegatur unctionem super infirmum
posse iterari ad
impetrandam sa^p.us sanitatem mentis et corp,u-is
, cum propter mlirmitatem eadem
saepe iteranda sit orat.o? Quidam autem de omni sacramento intelligi
volunt guod o iu.
non s.t iterandum, scilicet secuudum totum illud, °'"
quod pertinet ad sacrame'ntum
iioruni.

dicentes qusdam
sacramenta saepius posse suscipi qusdam vero
non. Nec tamen ,
aua
saepiussumuntur.totaliter iterantur.ut sacramentum altaris
et unctionis : qus
licel

'Jac, V, 14-15. - = Aug., cont. epist. Parmen.,l\h. II, c. xiii, n. 28.

(a) Cffit. edit. omit, oratio fidei salvabit infirmum, el.- (b) Al. corpus,- (e) utiaque
 la-i SKM, NTIAUrM MH, IV.

sumuntur t^apiiis , tameii quia iion itHriiiu bentulicitur eutlcin hostia , vel idem oleum ,

non iteratur sacrameiituin cum iiijiiria. Sed dicet qiiis , sic et liaplismiis non iteralur ,

etsi alii|iiis frei|ueiitf'r lia|tli/.t*liir, duiii eadem a(|iia nnii itpniin liiuiedicatiir. Hed aliud
est , iiu[uiunt illi , de lnuiedictioue ai[Uic , <]ua lit baittismus, aliud de licuedicliDne

[lanis et olei. Putest enim (a) ha[)tisintiscelehrari iii a<|iia, etiain non henedicta, quia illa

bene<Iictio pro reverentia tantum fit et decore ,

nou virtute .sacrumenti. Sed corpuB
Chrisli non potest coutici , nisi de [laiie consecrato ; nec uiictio illa fieri [)oti,'.st , nisi de
oleo al) episcopo iiinsecrato. Ideii<[Ui' illa sanctificalio a<l virtutem sacranuiiti [lerlinere
videtur. lu coiijuj^iu i[iiO([ue seiiiel taiitum henedicitur quisque, non sajpiiis. IJenedi-

citur euim , ul ait Ambrosius' , cum prima, et non secunda uxore. Si ergo cum
dicitur sacramenluin non esse iteranduin, nec injuria ei isse facienda , rationem dicti

lefeias ad saiictificaliouem rei ,

qua sacraiiniiliiiii <'.\[(lt-lur , d<^ oiiini sacramento
^eneraliter id verum est. Si vero ad susce[itioiiem saciamenti , de ([iiihusdam verum
est, qiiod non iterantur crebra susceptione ; de aliis vero qiiibusdam non ;
quia
frequenter sumuntur , iit lioc iinctionis sacraraenlum ,
qiiod in omni pene ecclesia saepe

repelitur.

liXPOSlTIO TEXTUS. ordinare : cuin enim inter omnia sacramenla

ultimo detur, propter quod et extrema unctio
Prater prieiiiissa eat aliad sacramentum , scilicet
iiuncupatur, videtur quod ultimo debeat or-
uDCtio infirmortim.
dinari.

Supra determinatum est de quatuor sacra- Resp. Uicendum quod sacrata quaedam
raenlis; haec est quinta pars, in qua agitur respiciiint [lersonam, qua?dam communiter

de quinto, scilicet de uiictione extrema. Di- ipsam Ecclesiam ut sicut in naturis quae- :

viditur autem haec pars in iluas : in prima dam sunt vires ordinataj ad conservationem
agiturde sacrainenti institutione; insecunda, indivldui, quaedam ad conservationem spe-
Divisjii

de instiluti dispensatione, et hoc ibi 0««?- : ciei; sic iuspiritualibus sacramenta quinque

runt etiamaliqui si hoc sacramentum. Prima sunt ad conservaiuiam et promovendam gra-

pars duas continet in prima distinguit hanc
: tlam, vel consummandam circa ipsam per-
unctioneai ab aliis; in secunda determiuat sonam^ sed ordo et conjugium ad consum-
causas suai instilutionis, scilicet a quo est mandam ipsam Ecclesiam : et ideo^ quia
institutum, et propter quid, et in qua mate- multitudinem respiciunt, sicut multitudo se-
ria,hoc ibi Boc autem sacramentum unctio-
:
quitur unitatem , sic duo sacramenta prae-

nis infirmorum, ete. Similiter secunda pars dicta consequuntur alia quinque, inter quae
priucipalis duas habet, secundum duas opi- extrema unciio ultimuoi locum tenet. Aba
niones quas ponit circa frequentationem sive ratio assignata est supra, circa principium
iterationem sacramenli, et primum modum hujus libri distinctionis secundae, ubi tan-

ponit ibi : Qumunt aliqui, elc; secundum, gitur ordo sacramentorum.

ibi : Quidam autem de omni sacramento. In

DUB. u.
parte istasunt dubitationes circa litteiam.
Uuctio, quae fit chrismate, quaj dicilur principalis, etc,

DUB. I.
Videtur male dicere, quia aut unctio prin-
Praeter preemissa est etiam, etc. cipalis dicitur ab ordiae, aut a dignitate : si

Et primo de ordine istius sacramenti ad ' Ambr., ut liabetur in Gloss. super I Epist. ad
antecedeiitia etsequentia. Videlwr fiiim male Cor., VII, 3!!.— (n) Al. etiam.
 ,

niST. XXlll. ART. I QU.^STIO I. 133

abordine, falsum dicit, quia prima unctio iiis, quae non sunt de necessitate salutis, non
est in baptismo ; si a dignitate, adhuc falsum generat periculum, nec facit hominem di-

dicit, quia in sacramento ordinis est unctio gnum damnatione.

majoris dignitatis. Resp. Dicendum quod vel non tenetur
Resp. Dicendum quod pri.icipalis unctio di.sjunctive, sed magis intelligitur copula-

dicitur confirmalio ex quadruplici causa, tive. Unde non intelligitur hoc de qualibet
scilicet : a loco, quia in fronte, quae est pars neghgentia, sed solum de negligentia quae
nobilior in corpore; a ministro, quia fit ab generat contemptum , sive quae habet con-
episcopo ; ab elemento, sive materia, quia de temptum annexum. Unde ita judicandum
oleo mixto cum balsamo postremo ab effectu,
;
est de hoc sacramento, sicut judicatur de
propter abundantiam gratise. Unde ibi Pa- sacramento altaris.

raclitus in magna abundantia traditur : sic

etiam patuit in apostolis , et haec est unctio

ARTICULUS I.
principalis. Et si objiciatur de ordinis sacra-

mento, dicendum quod non datur amplius Ad intelhgentiam praesentis distinctionis

munus gratiae gratum facientis, sed amplius secundum duo quae Magister determinat de
munus gratise gratis datae, scihcet auctori- unctionis sacramento, duoprincipaliter quae-
tatis et potestatis sacerdotalis, vel pontifi- rnntur : primo quaeritur de ipso quantum
calis. Datur etiam ibi munus gratiae gratum ad ipsius institutionem ; secundo, quantum
facientis in digne suscipientibus, licet non ad usum, sive dispensationem. Quantum ad
tantum. Et nota quod de eadem materia fit primum quaeruntur quatuor : primo, de
triplex unctio una, qua baptizati inungun-
: causaejusfinali; secundo, de ejus efficiente;
tur in vertice; alia, qua confirmandi un- tertio, de materiali ;
quarto, de formali.
guntur in fronte; tertia, qua inunguntur
pontifices in capite. Et'hoc vult dicere in QUJISTIO I.

littera, Regum et Pontificum, id est, rega-

An sacramentum extremx unctionis sit principaliter
lium pontificum, quales sunt pontitices novae
contra peccatum veniale '.

legis. Nam secundum quod dicunt

reges,
ilU qui noverunt, unguntur in scapulis. Quantum ad causam fmalem quaeritur,

utrum istud sacramentum principaliter sit

DUB. ui.
ordinatum ad morbum corporalem, an ad
Duplici ex causa aacramentum hoc institutum, etc.
spiritualem. Et quod ad corporalem, videtur Adopp.t

Videtur male dicere, quia unius sacramenti ex ejus institufione " : Infirmatur quis in
unicus est fmis. vobis, inducat presbyteros, etc. ; et post

Resp. Unus est fmis principalis, et nihil dicit : Oratio fidei salvabit infirmmn.
impedit, quando multiplex potest esse utili- 2. Item ' : Ungebant oleo multos infirmos,

tas, dum tamen unus sit fiiiis principalis, et curabantur. Si ergo utebanlur hoc sa-
alii vero per accidens : et sic est in propo- cramento secundum quod dicitur in Glossa,
sito. et hoc ad curationem infirmantium corpo-
DUB. IV. raliter; ergo principaliter videtur ad hoc or-

Et si ex contemptu, vel negligentia sacramentum dinari.

hoc, etc. Item sacramentum ad illud finaliter
3.

Videtur male dicere, quia negligentia in ordinalur, propter quod principaliter dis-

'
Cf. S. Thom., in Suppl. p. III, q. xx.x, art. 1; et q. ], art. 3; Sieph. Brulef., IV Sent., dist. xxm, q. i;

IV Sent., dist. xxiii, q. i, 2; Richard., IV Seni.,

art. Petrus ( e Tarant., IV Sent., dist. xxiii, q. i, Conc.
dist. xxiii, q. v; Thom. Argent., IV Sent., dist. xxill, Trid., sess. xiv.— > J«c., v, 14. - ' Marc, vi, 13.
 . ,

»<* SKNTKNTIA HIIM MM. IV.

Itt5ii6atur: stil iUiul piiiiciimliterdiHpensaliir uutunilfiu, lioc coustat, qiiia operatio .sacra-
ltrO|)ter iiitlruiitutfiii coipDialeiii, i|uia iiuii iiif ntoiuiii uoii est secuiiduiu virtntes uatu-
<|ii iiu ilatur uisi existnutilius in Kr-^vi iMlli- lales elenif iitorum exteriorum : ergo per vir-
initate corporaii : er^o viilelur ((iiol priuri- tutfiii siipra iia!uram : sed illa a^qiif potfst
paliter Mt ad liof. iu [a) intirniitatfm incurabileni, iit mrabi-
i. Item , Hi «.^t coiitra inflrniitatfni »ic'ul lem : ergo videtur quod istud sacrumentiim
lUfiliciua, ipi*ro ciintra ipiam : aiit contra libeif t a lepra ; sed hoc m lalsum : ergo, etc.
corporulem, aulcontru spiritualiMii : si contra
spiritualeiu, cuui uou silcoiitia uclualc, iiec CONCLISIO.
originalH, erit contia veniale : sed veuiali!
quolilvt die iteratur : ('rgo nt hoc Facru- Exlrema Vnr.Uo est conlra iveculam veniali;, et per
occidenH ad alleviationem corporalis inllrmitatis,
nieutuni : sed hoc sa"'rauientum iioii datur
et facit ad viijorandam animam.
frequeuter, sed rarissinie : ergo iion est
contra peccatum veniale : ergo est coiitra Re.sp. ad arg. Dicendum quod aliquorum Opin.
inflrniilatom corporalem. Si tii dicas, qiiod opinio fiiit, quod .sacramentiim istud princi-
rtlionim. T
est contra peccatorum sequelas, quaero : aiit paliter fst ordinatum contra scquelas vel re-
coiilra aiiqiias determinate , aut eontra om- liquias peccati, qnae gravant, quae relictsB
ues : si ctintra aiiquas, quaie non similiter sunt, tain ex originali, quam ex actuali,
coiitra alias? Si contra omues, cuni sinl ili- qu» quidem reliquije sunt pmnaj spirituales
versas secuiidum diversitateni morboruni habentes tamen frequenter poenas corporales
videtur quod debeant diversa ad hoc esse annexas, propter sui expurgationem : et
sacramenla. ideo principaliter hoc sacramentum est con-
Adopp.s iloutra : 5. Quod uou sit ad morbum cor- tra poenam spiritualem, se-l ex conseqiienti
poraiem curandum per se, videtur, quia sa- est ad sanandum morbum corporalem. Sed
cramenta novae legis in digne suscipientibus contra hoc est qiiod dicitiir in institutione Imi.rol..

efficiunt quod signaut : si ergo viri saiicti istius sacramenti ' : Si in peccatis fuerit, re-
digne suscipiunt sacramenta, ergo haberet mUtentur ei : ergo istud sacramentum est
unctio semper in eis efQcaciam sanandi : ordinatum contra aliquem morbum peccati.
ergo viri sancti nunquam morerenlur. Et hoc ipsum taugitur iu Glossa. Et ciim non
6. Item mulli .sunt viri piTfecti, qui secun- sit contra originale, uec contra morlalc, re-
duni 1'auli ' exemplum desiderant dissolvi linquitur quod sit contra peccatum veniale.
et esse cum Christo. Si ergo sacranienium Et hoc communis opinio tenet. Sed notan- F.ipimai

unclionis ordinatnr ad vitam corporis con- dum, quod de veniali peecato est loqui du-
servandam, ergoatalibus nullo modo deliet pliciter : aut prout est quis in statu viae, aut
suscipi. prout est quis in egressu. Si prout est in
7. Item sacramentum est medicina spiri- statu viae, sive iu itinere, sic morbus ve-
tualis : ergo sicut medicina corporalis sanat iiialis esl qiiasi inseparabilis, quadam
vel
solum morbum eorporalem, et ad hoc est necessitateiterabilis, ac per hoc quodam-
principaliler et universaliter, ita videlur modo incurabilis : et ideo non debuit contra
quod medicina spiritualis curet solum mor- ipsum aliqua medicina specialiter et priuci-
bum spiritualem, ita quod ad hoc sit uuiver- paliter ordiuaii : imo quodammodo omnia
saliter, totaliter et principaliter. sacramenta valent adejus curatiouem secun-
8. Item, si unctio sanat uiorbum corpoia- dum plus aut minus. Si autem loqunmur
lem, aut per virtulem liaturalfm, aut per prout anima est in statu egrediendi, sic pos-
virtutem supra naluram non per virtulem :
sunt curari sine iteratione : et sic cum anima
' Philip., 1, 23. — • Jac, v, 14. — (aj Al. deest in. possit trahere talia cremabUia, quae retrahe-
 • ::

OIST. XXIIl. ART. I. QUJIST. I. 135

rent a gloria instituit diviua misericordia pler hoc, quod appropinquat egressui, in
remedium quo [a) anima eurari posset quan- quo possunt venialia perfecte curari. Et quod
tum ad remissionem culpae, et etiam partis iihid sit verum, patet, quia quantumcumque
poense : et hoc est sacramentum "unciionis quis inflrmetnr, non datur ei hoc sacramen-
extremae. Modus autem curandi veniale pec- tum, nisi praesumatur quod moriatur, vel
catum in hoc sacramento correspondet modo quod sit in articulo mortis. Et si constaret
autem peccatum gravat
infirmitatis. Veniale nobis de aliquo, quod liberaretur ab infir-
animam deprimendo deorsum, ut non ita mitate, non deberet dari ei sacramentum,
intendat in Deum per devotionem et amorem, sicut patebit inferius.

pro 60 quod est ibi conversio inordinaia ad 4. Ad illud quod objicitur de veniali, quod
commutabile bonum, et pro eo quod est quotidie iteratur, patet jam responsio, quia
minor amor Dei, sicut tangit Aupustinus in non datur hoc sacramentam contra istud
libro Confessionum. Et ideo, cum curatio peccati geuus, nisi in statii in quo praesu-
directe sit per contrarium, per illud curatur, initur quod liberetur et a culpa, et a pec-
quod animam aggravatam per devotionem candi necessitate.
sursum elevat. Et quoniam' corpus, quod 5 et 6. Ad iilud quod objicitur, quod non va- a,i rat.o-

corrumpilur, aggravat animam; cum illud let principahter, dicendum quod

^ verum est :
"" '"'

oundas.
sacramentum sit ail elevandam animam per et hoc inuuit ipsaforma orationis, in qua non
devotionem, in qua anima recipit vigorem fit mentio nisi de remissione peccatorum.
quemdam , in quo semper est deletio venia- 7. Si objiciturquod nullo modo debet valere
lium, si sunt in anima, et per consequens a simili, quia corporalis medicina non sanat
repressio molestiarum corporalium, si ex- spiritualem morbum, dicendum quod non
pedit ipsi animae : hinc est quod istud sacra- est similo, quia spiritus continet corpus :

mentum principaliter est ad curationem et unde passiones animae spirituales multum

alleviationem iufirmitatis spiritualis, scilicet rednndaut in carnem. Unde Sapientia dicit'
peccali venialis, et per accidens est ad cura- Spiritus tristis exsiccat ossa. Ideo non mi-
tionem et alleviationem inflrmitatis corpo- rum, si tranquilletur anima, et vigoretur, et
ralis, quodammodo ad vigorandam animam, laetificetur, si etiam hoc redundat ad eorpus
quae regit corpus. Et sic patet ,
quid sit in et sic hoc sacramentum respectum habet ad
hoc sacramento res tantum, quid signum, et corpus relevandum propter alleviatiouem
quid res et signum : signum tantum est spiritus.

unctio exterior ; res tantum est venialis cu- 8. Ad illud quod quaeritur, per quam na-
ratio; res et signum, in ipsa anima devo- turam hoc dicendum quod per virtu-
facit,

tionis excitatio, quae non est aUud quam tem supra naturam sed illa operatur secun- ;

quaedam spiritualis unctio. Concedeudae igi- dum divinam institutionem ,

quae noluit per
tur sunt rationes probantes illud sacramen- hoc sacramentum prodere secretum fldei ; et
tum valere ad inflrmitates corporales curan- itanec secundum legem communem ab in-
das. Concedendae etiara sunt rationes pro- firmitatibus incurabilibus liberare. Etiterum
bantes, quod non valet principaliter contra in hoc sacramento aliquid est naturale, ah-
iUas, quoniam solum per accidens et ex con- quid supra naturam : effectus namque qui
sequenti valet, ut prius ostensum est. est in spiritu, est supra naturam ; sed quod
1 2 et 3. Ad illud ergo quod objicitur, quod
, ille redundet in carnem , illud naturale est,
non datur nisi in statu infirmitatis, dicendum secundum quod in Psalmo chcit homo devo-
quod non est propter inflrmitatem, sed pro- tus '
: Sitivil in te anima mea, etc. Et ite-

'Sap., IX, 15. — Prov. XVII, 22. — ' :'sal. LXII , 2.

rum ahbi *
: Refloruit caro mea, etc.
~>Psat. xivii, 7. (a) Ctet. edit. quod.
 IM KKNTKNTIAWIM IJI». IV.

Iioc sacramentum non exhibuit, quia nun-'

gu^siio II.
quiiui inllrmosoleo, sed tiolo verbo Kanuvit :

ergo, etc.
Ah siicrame^ntum extrtnnu! anctiunis fuertt
Iteiii oniiie sai.ramcutuiii ,
qiioil Christus
imlitutum u Chritto '.

inslituit, liubuit Itgurani in Veleri Testa-

kd opp llecauMaerti(-ierite,8ivuiii8lituenle;Ht(|iiae- raenlo : sed hoc iion habuit ibi ligurani,

ritur utiuiu lioc siiirauit^iituiii iiistitucrit quia iiunqiiam legimus iiillruios propter cn-
(tiristus, vfl uliijiiistjus ilisiipiilus. Ktquod ratioiieiii in Veteri Teslaiiienlo iiiiiiigi : ergo
tlliristus, vidctur, quia legislaloris est leges vidotur quod institutio hujus sacrameuti
iustituere : sed sacramenta omnia suut leges non pertinuit ad Christum.
et statuta iii le^e evangelica : ergo uon so-
lum lioc iiislituit Christus , veruin etiam CONCLUSIO.
omnia.
Extremam unctionem Spiritui sanctmper Apostolos
2. Item Lteus per seipsum iustiiuit oinuia
instituit, et sanclus Jacotm promulgavit.
sacraiiienta veteris legis, Moysi loqueudo et

pra^cipiendo. Uiide in principio cujuslibet Resp. ad arg. Ad horum iritelligeiitiam ll|„n,..

.ili';ruii
sacraiiienlalis pra!cepli dicitur iii Levilico : notandum est, quod aliqui dicere voluerunt

Loculus est Dominus, eic. Si ergo sacra- omiiia sacrameiita iiistiliilafuisse a Christo,
uieiita evaugelica suut niuUo digiiiora, vi- quoiiiam ipse liiil legislalor. Unde, quamvis
delur, etc. non expresse legatur de conlirmatione et ex-

3. Item sacramentiim, sicut habituin est trema unctione; tamencredendiiniest ip.sum

supra, dist. xiii, est in quo divina virtus se- instituisse. modo innuitur de
Et hoc aliqiio
cretius operatm* : si ergo virtus diviua ope- confirmatione, cum manus pueris imposue-
ratur in sacramentis principaliter , cum in- rit; de extrema unctione, cum discipulos ad
stituere sacramentum sit luajoris dignitatis, praidicaiidum misit, qui oleo ungebant infir-
quam operari in sacramento, ct operatio cst wios, et curabantur, sicut dicitur, Marc, vi,
a divina virtute, ergo et instilutio. i3 : nec dubium est, quia pcr mandatum
4. Item dicitur quod discipuli inungebant ipsius hoc fecerint. Si autem apostoli dicun-
oleo mullos inlirmos, et curabantur : sed tur aliqua institiiisse , hoc est quia institu-
constat quod apostoli nondum erant tantae tionem promulgaverunt, sicut beatus Jacobus
auctoritatis ,
quod per se auderent aliquid confessionis ' et unctionis. Sed tamen cum liiiprob.

iiistituere: ergo videtur quod Dominus eis in Evangelio sufficienter lex evangelica ex-
mandaverit : ergo videtur quod ipse insti- primatur, et evangelica lex contineat Christi
tuit. statuta et facta, et magis statuta quam facta;

Fuudam. Contra : Magister dicit in littera : « Hoc quomodo probabile est, ut omnes evange-
sacramentum legitur ab apostolis institu- hstae sic sub sileiitio tam nobilia sacramenta
II

tum. » pertransissent, si Christus instituisset , cum

Item,. alibi non habemus mandatum de ex his nostrse-salutisadminiculum eliciatur?
il
hoc sacramento nisi in Jacobo : ergo videtur Et ideo probabilius alii dicunt, et Magister Al. opio.
cuiadhs-
ibi institutum fuisse. videtur hoc sentire, imo aperte dicit, quod ret aac-

Item omne sacramentum quod , Christus Spiritus sanctus per apostolos hoc sacra- tor.

instituit, ipse per se exhibuit : sed Christus mentum institiiit, sicut supra dictum est de

sacramento confirmationis '\

Et quod hoc
'
Cf. S. Thom., ia Suppl. p. 11 [, q. xxu, art. 3 j et
IV Sent., dist. xxiil q. I, arl. 4, q.,
et ili; Guil. i q. I, ait. i; Fraucisciis de .Mayr., IV Scnt., ilist. xxiii,
Altisiod., IV Sent., V; Scot.,
Iract. vii, c. l, q. q. i; Steph. lirulef , IV Sent., disl, xxm, q. ii; Petru.-s
IV Senl., dist. xxiii, q. ii ; Richardus, IV Sent., deXarant., IV Sent., disl. xxiii, q. iv. — « Vid. supra,
dist. .xxui, q. ii;Thom. Argeut., IV Sent., dist. xxiii, ilist. XVII, p. II, art. I, q. iii. — ' Dist. vii, art, t, q. i.
 ,,

niST. XXIII. ART. QU^ST. 11. 137

potueiit esse, manifestuin est, cum ipse sit sed secundum inenarrabilem Dei dispensa-
doctor praecipuus, sicut et Christus '. Et tionem. Concedendae igitur sunt rationes
exemplo patet quia : apostoli, Spii'itu scilicet probantes Spiritum sanctum per apostolos
dictante, formam baptismi a Cliristo insti- hoc sacramentum instituisse.

tutam et confirmatam ad tempus mutave- i . Ad illud quod

objicitur , quod hoc est

runt, quanto macris quod Christus insinua- dicendumquod Spiritus sanctus

legi.slatoris,

vit instituere potuerunt ! Et quod ita fuerit supplevit hoc, quod ipse Dominus dimiserat
congruum, manifestum est, si attendatur jn doctrina, sicut dicitur '. Mtilta habeo vo-
diversitas sacramentorum quaedam enim : bis dicere, quoe non potestis jiortare modo;
sunt sacramenta communia legi veteri , et et post : Cuni venerit, etc. Unde sicut sup-

novae; quaedam propriissima legi novse; plevit quod deerat de doctrina secundum
quaedam medio modo. Communia sunt illa, Dei ordinatam dispensationem , ita etiam de
quae sunt quodam modo ex dictamine natu- institutione, ex causa congrua, quod dimis-
rse, quod quia semper idem manet, illa sa- sum erat. Nec sunt duo legislatores Christus

cramenta ab initio cucurrorunt, ut matri- et spiritus ejus.

monium et pcenitentia, secundum quod Deo 2. Adquod objicitur quod per se-
illud ,

reconciliat; et haec quidem Dominus Jesus metipsum, etc, dicendum quod ipse imme-
consummavit et confirmavit in lege nova, diate loquebatur Moysi, et post Moyses prae-
non evacuavit. Quaedam sunt propriissima cipiebat populo, sicut nuntius Dei et minis-

legi novae, et haec sunt qus signant gratiam ter : sic Spiritus sanctus apostolis, et ipsi ut

in tali statu, quae proprie compelit legi no- ministri populis exponebaut. Unde sacra-
vae : haec autem duo sunt , confirmatio et mentorum institutionem non attribuimus
unctio, ubi sigoatur gratia Spiritus sancti nisi Deo, vel per Filium , vel per Spiritum
secundum quam inungitur quis in pugilem, sanctum : nec credendum est quemquam
ut pro Christo audeat mori, et in regem, ut apostolorum hoc per se instituisse, sed to-
in regnum ccelorum possitintroire, tanquam tum collegium : sed Jaoobus promulgavit,
in suum. Hocest novae legis proprium : ideo sicut sententiam tulit ' de observantia lega-
in Veteri Testamento non habuerunt certam lium. Et per hoc patet sequens ,
quia sicut
flguram hsec duo sacramenta : et quia si- Deus operatur principaliter , et sacerdos ut
gnant Spiritus sancti gratiam in aliqua minister , sic institutio sacramentorum res-
abundanlia , et Spiritus sanctus abundanter picit Deum ut auctorem, et apostolos res-
non fuit datus, quousque Jesus non fuit glo- picit ut ministros in proinulgando.
riflcatus, sicut dicitur, Joan., vii, 39; ideo 3. Ad illud quod objicitur, quod apostoli
haec duo sacramenta a Christo fuerunt insi- ungebant oleo , dicennuiii quod ibi non fuit
nuata, sed post a Spiritu sancto fuerunt in- hoc sacramentuui institutum , sed insinua-
stituta. Quaedam sunt sacramenta media, tum : et hoc patet , quia unctio illa princi-
quae in veteri lege non fuerunt in veritate, paliter flebat ad sanitateia corporalem, non
fuerunt tamen in figura et significatione, ad curationem spiritualeni principaliter. Un-
sicut baptismus, Eucharistia etordo : et quia de sicut gratiam sanitatum tunc habebant
Christus legem implevit, et figuras evacua- apostoli , et non potentiam ligandi et absol-
vit, haec tria sacramenta per seipsum insti- vendi ; sic oleum illud deserviebat, sive ope-

tuit. Sic patet quomodo congruentissime rabatur ad salutem corporis; nunc autem
statuta et instituta sunt ecclesiastica sacra- principaliter operatur ad salutem spiritus,
menta, ut nihil sit gestum per oblivionem sicut in ipsa forma evidenter esprimitur.
1 Hujus dicti ac doctrinae declaratiouem iu Bre- Concord. sive Comil. — 'Joan., xvi, 12, 13. — ' AcL,
viloq., p. VI, c. IV, videre esl; clai-ius autem in XV, 19.
 :

IM SKNTKNTIAKIM IJH. IV

tantuiii hubut signilkationem , sed etiam

OU^STIO III. quoddam genus causaiitatiH per benedictio-
neni : ergit viiJetiir (|iiimI hatieat in se com-
An extrenug unclium» materia *it nleum
pletani sacraiiieiiti ratioiiem.
coniiecratum ah e^iaeopo '.

Iteni [laiiisconsecralus est sacramentum,

A.iopi>. Oa hujiis sa( TaaiKiiti materia ; et dicit non ipsu maiidiicatio, imo potius estusus:
Magisler, qiioil m.iieria hujiis sarramonti ergo videtur siniiliter in proposito, ([uod
est olfiiiii ali i'[iisco[io cons«cratiiiii. Sed oleuni coii.secratuiii sit sacraiiKMitiiiii , el

prinio v?iletur i|iM)d magis ilfberet adhitieri unctio sit usu8 : ergo noii convenient«r no-
aliud eleinentiini, (luani oleuin : primo (|uia minatiir. Ouod si non est verum, non vide-
hoc sacrainentuni e.st periclitaiitiuin , et tur hlc cxigi materia consecrata.
morti appro[tiii(juantiura ; et hi niaxime Item viiletur , quod nec oporteat e.sse con-
sunt in articiilo necessitatis : ergo talibus secratam ab cpiscopo, quia plus est conse-
maxime de clemento conimuni provideri crare, sive corpiis Domini conflcere, iibi est

debet si ergo aqua cnmmunior

: est, vide- tianssubstantiatio, qiiam oleuiii, ubi inanet
tur, etc. eadem usia : sed simplex sacerflos potest
2. Item iii contlrmalione , in qua datur primum : ergo et secuiidum. .Iiixta Iioc est iju.»!.

gratia abundans, non solum est elementum qua;stio , i|Uiire debeat e.sse oleuin ; et quare
olei, quod est pretiosum:
sed etiam balsami, sinipiex, non mixtum ; et quare consecra-
ergo cum lioc sacramentum introducat ho- tum ab episcopo, et si illa consecratio faciat

minem in re^nium, quod est pretiosissimum oleum consecratum esse sacramentum.

piffiinium, videtiir quod in eo deberet esse
balsamum. CONCLUSIO.
3. Item videlur tpiod non oporteat esse
conspcratum, quia baplismus et eucharistia, Extrema Unctionis materia est oleum cotuecratvm
ab Episcopo.
in quibus est uiagna gratia et efficacia, non
indig(3nt materia consecrata alia sanctifica- Resp. ad arg. Ad praedictorum intelligen- oi.u.io
»'""""
tione , quam quae fit in .sacrami^nti forma tiam est notaiidum ,
quod aliqui dicere vo-
ergo pari ratioue nec unctio extrema. luerunt. quod materia in hoc sacramento est
4. Item ad perfectum esse sacramenti, oleum ; sed cousecratio episcopalis superve-
ista duo sufficiunt , scilicet significatio , et niens facit esse sacramentum, et (a) inunctio
sanctificatio; signiflcatio est per elementum, consequens esl sacramenti usus, sive dispen-
sanctiflcatio esf per verbum : sed lisec duo satio. Sed quouiam istud repugnat denomi- i,„,„„b.

sunt, si quis inungatur de simplici oleo : ergo nationi sacramenti , et etiam communi opi-
videtur (juod sit ibi saeramentum perfec- nioni; ideo melius dicitur, quod sicut aqua
tuin. in baptismo est elementum, sic in conflrma-
3. Item, si oportet sacramentum unctio- tione chrisma , et in unctione oleum conse-
nis fieri de oleo consecrato , qusero cui com- cratum ab episcopo. Ratio autem sumi
petit nomen vel ratio sacramenti an oleo ,
,
potest a parte inslituentis , et ef iam a parte
an unctioiii. Quod unctioni , videtur per flnis : a parie instituentis ,
quoniam enim
ipsam denominationem sacramenti. Christus per semetipsum instituit, qui per
Fundam. Sed quod oleo consecrato, videtur, (juia semetipsum potuit sanctiflcare haptismum
oleum est signum, et oleum consecratum et eucharistiam, ideo non est alia consecratio
signum est sacrum sacrae rei, (}uod non praeparans necessaria , sed sohim ad soiem-

'
S. Thom., in Suppi. p. III, q. oix, art. 4, art. * Brulef., IV Sent., dist. KXiii, q. iii; Petrns de
et 5; Richard., IV Sent., dist. xxiil, q. iil, Steph. Tarant., IV Senf., dist. xxiii, q. v. — (a) Al. sed.
 , ,,

niST. XXIII. AllT, I. 0UJ:ST. IV. 139

nitatem facit >. Sed hoc sacramentum Spiri- dum quod non est simile, tum ex parte

tus sanctus instituit per Apostolos qui non ,

instituentis, tum ex parte finis, ut visum cst.
poterant sanctificare nisi per Deum : ideo 4. Ad iUud quod objicitur, quod in oleo

non simplex elementum

niateria est , sed non consecrato, si flat unctio, est signifi-
oleum per verbum et invoeationem Sancti catio et sanctiflcatio, dicendum quod falsum
Spiritus consecratum : et hoc per verbum epi- est. Primo enim deflcit signiflcatio, quae non
scoporum, qui sunt successores apostolorum, tantum exigit reprsesentationem sed etiam ,

ut sicut Spiritus sanctus instituit per aposto- institutionem eic autem institutum est fleri.
:

los, sic etiam nunc consecratio fiat (a) per epi- Secundo deficit sanctiflcatio, quia non habet
scopos. A parte finis sumitur ratio, quoniam verbum efflcaciam, nisi habeat competens
hic datur gratia sanans languores spiri- elementum.
tuales, et datur gratia ordinans ad sanitatem 5. Ad illud quod objicitur, quod oleum
perfectam ,
quse quidem est gloriae : ideo consecratum est sacramentum dicendum ,

debet signari per oleum, quod est curativum quod proprie loquendo non est sacraraen-
ratione curatlonis ; et per oleum consecra- tum , sed ad sacramentum ordinatum. Et
tum, ralione ordinationis adsupereminentem ratio hujus est , quia non habet nec perfec-

curafionem ; et per oleum simplex , non tam signiflcationem , nec sancliflcationem

permixtum ,
quia ad ingressum in gloriam quousque applicetur inflrmo, et superveniat
requiritur et sufficit bona conscientia. His sacerdotalis orafio tunc enim signiflcatur:

visis, facile est solvere ad objecta. gratia intus inungens, et tunc est primo sa-
i. Ad
enim quod objicitur de com-
illud cramentum, et nou ante: et ideo non est

munitate medicinae, dicendum quod istud simile de corpore Domini, ubi in prima sanc-
non est sacramentum necessitatis , et prop- tiflcatione Qt conversio , et post non additur
terea modicum de elemento, scilicet de oleo^ uberior iuterior sanctiflcatio , quoe novam
sufflcit : et hoc potest ubique locorum ha- introducat virtutem.
beri, et ideo non est periculum aliquod. Ad illud quod objicitur quod sicut sncer- Resp. ad

Prseterea evitatio periculi non debet prse- dotes possunt corpus Domini conficere , ita
f^^^^^°
judicare diguitati et congruitati sacramenti. et oleum consecrare, dicendum quoil non
2. Ad illud ergo quod objicitur ,
quod valet, quia tanta est potestas in ministris Ec-

deberet misceri cum balsamo , sicut in con- clesiae ,

quantam distribuit Dominus niem-
flrmatione; dicendum quod non est simile, bris : nec oportuit potestaiem consecrandi
quia in conflrmatione datur giatia ad pug- oleum ita communicari sacerdotibus sicut ,

nandum quam oporlet ambukre

in vita, per conflciendi corpus Christi quia unus epi-
:

non solum secundum placentiam ad Deum scopus faciliter toti provinciae potest unctio-
verum etiani ad proximum. Sed in unctione nis oleum consecrare ; sed non potest quo-
datur gratia ad resistendum diabolo , ne tidie in singulis parochiis missam cantare
possit detinere, et ad hoc non est necessaria sicut decet, cum ille sit panis quotidianus et
fama, sed bona conscientia : et quia bal- communis omnibus: et sic patet istud.
samum aromatizans signiflcat bonam fa-
mam, et oleum nitens bonam conscientiam, QUJISTIO IV.
ideo , etc.
An forma verbi sit de essentia sacramenti '.
3. Ad illud quod objicitur, quod Eucha-
ristia non indiget alia consecratione , dicen- De forma hujus sacramenti; et quaeritur Fundam.
' Hujus dicti doctrinaiD videre est in Concil. sive
Tbom., dist. XXIII, q. IV Pelrus de Tarant., IV Sent., dist,
Concord.— -Cf. S. in Suijpl. p. III, q. xxi.x, ;

art. "; etIV Senf.^ dist. .sxiii, q. i. art. 4; Ricbardus, xxill, q. VI.

IV Sent., dist. uiii, q. iv; Steph. Brulef., IV tient.. (a) C(Et. edit. consecrata.
 ::

«40 SF.NTKNTIARI iM i-in. IV.

utrum turma vei-bi sil ilu eMeiitiu iiujuri uuii videlur (|uud ulii)ua forma sit Rubstan-
sacrameuli. Et quod «ic, videlur ijriiiio per tialis. •

ritutn uiiiversalis Kcdesiai , iiiue iiliiiiue 3. Item omnes s<icramentoruin forinai

locoruiii umtioiiem tritmit ciim lif-iiniiictioiie tradita! suiit per orationem deprecativam :

sacerdotali. ergo non videtur convenienter assignala;

Item iiioliatiir |ier illud Jacolii '
: Imlucat aut iiou est formii, i|uoniam sacramenta
presbyttrus, et vrenl /jfo eo, ungmtes eum iiovai legis certitudiualiter ponuiit siiiim ef-

uleo: ergo prafiiiittitur oralio aiite uiictio- fectuui : ergo per orationem indicalivam de-
nem. Et videlur, nuod illa sit di; iiitegritale, bent expi iini, noii per deprecativam.

ut iinclio; ft hoo {irolialur per littcram se- 4. ilem secuiidum beutum Jacobum, ora-
(liiHiiti'111 ' ; Onitio fidei salcabit infirinum. lio fidei uiii iila, qua^ est necessaria: si ergu
Eigo efflcacia sacramenti principaliter resi- oratio est ad Deutn, et ad Deum oratur me-

det penes verlium orationis. lius t/emitu cordis, tpiam v(jce oris, viii(5lur

Item hoc ipsum videtur per simile iu aliis quod ad istius sacrameiiti peifectiuiiem non
«icramentis, quia sacrameiita noVcE leKis oporteat aiiquid ore leiiusexprimi. Ouajritur
sanctitjcant per verbum, ut dicit Hugo ' igitur, si formam habet, quae sit fornia, et

ergo pari ratione videtur quod istud sacra- per quem modum.
mentum.
Item sicut in aliis necessaria est inlentio, CONCLUSIO.
et ideo est verbum etiam arctans intentio-
Extremce mctioHis forma est oralio deprecatina, et
nem , ita et iu hoc necessaria est inteiilio
hoc cx principali institutione , muHiplid con-
ergo pari ratione, et verbi exprimentis, sive
griienlia ordinata.
arctantis intentionem (a) prolatio.

Ail 0|.|..
Contra Omnia sacramenta ex fonte
: i. Ri-sp. ad arg. Dicendum quod aliqui vo- opinio
"''«•""'»
sacraj Scripturse ortum habent, quia nuUum laerunt dicere ,
^
quod
^ istud sacramentum crronca.
sacramentum est in Ecclesia quin descri- ,
non habebat formam verbi essentialem sed ,

batur in Scriptura : sed hujus sacramenti quBB solum erat de bene esse et ideo non ;

forma nunquam desrribitur, nec ab evan- fuit expressa, nec iii Ecclesia invenitur uni-

gehsta, nec ab aposlolo : ergo, etc. ca, sed diversa. Sed tamen islud non est improb.

2. Item omnia sacramenta, quae habent securum dicere *, nec secundum textum
formam, eamdem debent habere per totara Scriptur*, cuin in istius sacramenti institu-
Ecclesiam catholicam ,
quia variatio formae tione maximam vim videatur Jacobus in
est variatio sacrameuti , et sacramentum oratioue inslituere , et sibi totam efficaciam
debet esse uniforme , sicut fldes et Ecclesia attribuere, cum dicit : Oratio fidei saivabit:

sed hoc sacramentum non habet eamdem non dicit : Unctio. Oratio autem lidei dicitur

formam : uam in Ecclesia Gregoriana est non ipsius inungentis , sed ipsius Ecclesiae,

haec forma : Per istam sanctam rinctionem, in cnjus fide administrantur sacramenta.
et suam •piissimam misericordiam indul- Sicut ergo in aliis sacramentis non safQcit

geat tibi Dominus quidquid oculorum vitio corde credere, nisi fiat professio in verbo

deliquisti. In Ambrosiana est hcec : Ungo te exteriori; sic intelligendum est hic, quod
oleo sanctificato in nomine Patris, et Filii, non sufflcit oratio mentahs sine vocali. Et

et Spiritus sancti , ut more inilitis uncti ideo forma verbi est de integritate sacra-

prwparatus ad certamen , aereas possis su- menti; forma, inquam, verbi , secundum
perare potestates , vel similis huic : ergo quod est expressiva orationis fidei : et hoc
'
Jttc, V, 14. — - Ihui. — ^ Hiig , de Sacram., lib. I,
p. IX, e. 11.— *Esteniin coutra Couc. Trid., sess. xiv,
(a) Ccet. edit. mlentione. Doctr. de Sncram. exi. unc., c. I.
 ,

DIST. XXIH. ART II. QU.-EST. I. m

propter talem institutionem istius sacra- 2. Ad illud quod objicitur quod non est ,

menti. Unde nota quoil est forma verbi, quae endem forma dicendum quod secunduni id
,

exprimit actum et intentionem; et talis est quod est nece-sarium et essentiale sacra-
per modum indicativum , et non est de sa- mento, eamdem oportet esse; sed forma
cramenti necessitate , sed congruitate : et verbi non est necessaria ratione vocis exte-
haec in aliquibus Ecclesiis habetnr, sed non rioris, sed prout est expressiva verbi inte-
in Romana, quae maxime vitat ea, quae pos- rioris.

suntesse occasio deviandi. Et estforma, qiise 3. Ad quod objicitur de oratione

illud

exprimit orationem ; et quoniam oratio est indicativa, dicendum quod non est simile
per modum deprecativum , talis forma est de hoc sacramento, et de aliis, pro eo quod
deprecativa : et haec est de necessitate sa- istud habet aliquam specialem raiionem,
cramenti hujus, et habetur in omnibus ec- quam non habent alia, ut visum est.
clesiiS;, quoniam haec tangitur in institu- 4. Ad illud quod objicitur, quod melius
tione hujus sacramenti. Et quoniam non oratur gemitu coidis, diceudum quod in
expriraitur verbum determinatum , sed so- sacramentis, quia sunt signa exteriora, non
lum oratio fidei ; ideo non oportet quod sit tantum consideratur quod est interius ; sed
uniformitas in verbo oralionis, sed solum etiam signum exterius, ratione cujus habet
quod sit in sensu. Si quaeras, quare in isto rationera sacramenti : et sic patet totum.

sacraraento polius est oratio de essentia Qi.amvis enim aliquis crederet Trinitatem,
quam in alio, respondeo quod ratio prinri- nisi exprimeretur in baptizando , non daret
palis est inslitutio. Si autem quseras ratio- sacramenlum : et sic iu proposito est intelli-

nem institutionls, dici potest quod haec habet gendum.

rationem congruitalis multiplicem. Prima
est ex parte suscipientis, qui propter iiifir- . ARTICULUS II.

mitalem est destitutus : ideo oratione est

relevandus. Secunda est ex parte mofli cu- Consequenler, quantum ad secundum ar-
randi, qui cst per devotionem et elevatio- ticulum quaestionis ,
quaeritur de hujus sa-
nem animae ad spiritualia : et quia quod cramenti dispensatione ; et circa hoc quae-
super omnia excitat animam ad hoc est ora- runlur quatuor : primo quaeritur quis debeat
tio, ideo, etc. Tertia ratio est ex pai-te morbi, administrare hoc sacramentum ; secunuo ,

quoniam hic fit- remissio peccati interve- cui debeat dispensari ; tertio , in quo mem-
niente ministerio sacerdolis : et quoniam in bro , sive loco ;
quarto et ultimo ,
quoties.
remissione ciilpae sacerdos non se habet nisi
per modum deprecantis , unde et in absolu- QUJISTIO I.

tioue sua utitur oratione deprecativa , ut in

An administratio hiijas sacramenti compctat
praecedentibus habitum esl ; hinc est quod
sohmi episcopis '.

optime institutum iuit niiitionem non fieri

siue oratione, cujiis expressio est forma sa- Circa quam proceditur sic : Videtur quod aj ,pp.
cramenli , ut ostendunt rationes. His visis, hujus sacrameuti administratio solis episco-

facile est respondere ad objecta. pis competat : prJmo, per simile : Sacramen-
1. Ad
enim quod objicitur, quod
illud tum conflrmationis ,
quod habet materiam
non habet ortum ex fonte sacrae Scriptur», cousecratam, a solis episcopis traditur : ergo
dicendum quod falsum est, ut patet ; imo ab pari ratione et sacramentum illud.

illo verbo beati Jacobi : Oratio fidei salvabit Richard., IV Sn.t., Jist. ssi::, arl. :!, q. i; Stepb.
Brulef., iV Sent., dist. xxii, q. v; Pelr. de Tarant.,
infirmum.
IV Scnt., disl. xxiii, q. N'i;Thom. Argent., IV Sent.,
' C/'. S. Thoiu., iii Supplein. p. III, q. xxi, aiL. 3; dist. xxill, q. 1, art. 4.
 ; ,,,

i49 SKNTRNTI\RI 'M lllt IV.

i. Iteui ia artiflriulihiiB, noliilioii^ artitl- crata-. : cl taiis cst sacerdos : ideo iioii He «X-
ciii est uti iu^truuiuiitu tutto, (juiiiii iiisuiu tenditud oiuiies. INec ud solos episco|ios, (|uia
facerb ; uiidu tioliilior est luiles, qui utitur cum hoc sit sacrumuiitum periclituiitium
eust), quaui faLtjr, ({111 fucit : ergu m eplsco- qui noii possuiit adire prailatos, sed iuuKiH
pus solu^ uleuiii coiisticnit, viiletur quod ipse e (toiiverso ; oporleret multos perire , si a

solus hoc uleo iiiuiigeru ilebbal. solis episcopis dari didiejci. Ideo disposuil
3. Ituiu iu uuturulibus videinus, qiiod eu- Spiritus sanclus, quod unguentum non so-
denivis, quai [iraiparut iiiaferiuiii , iiiilu<it luin (!ss('t iii capitc, vel in barba Aaron, .sed

forinuai ; ct hoc s^iectat ad rectuiu ordiiieui etiam descenderft usque in oram veslimenti,
operaudi : si eryo graticB (a) virtus coiiforinis Bcilicet usque ad iuferiores sacerdotes. Nec
est uaturae , cum episcopus materiain pra:- soluiii sumitur ratio a purte unctiouis , ve- lu

paret, videtur quod ipse solus sacranicutum rum etiain a parte orutioiiis : quoniam enim
coiiferat : et hoc est iii ipsa uuctioiie. ofliciuiii ineiliatioiiis suc.erdotibus coiiipetit

4. Sed «oiitra usteuditur quod extendat se sicut competit offerre dona et sucriflciu pro
ad oiuiies, (juia verbuin et elenieiitam coii- peccatis, nec solis episcopis , nec etiain lai-

stituuul sai raiiieiituiu : sed oleum consecra- cis ; sic etiam dispensatio hiijiis sacramenli
tum potest adminislrari i>er siinplicem lai- ciijus eflicacia principaliter consistit in oia-

cum , et etiaui verbum dici : ergo et sacra- tione fidei, cujus est sacerdos minister de
mentuiii adminislrari. ratione siii offlcii.

o. Item quod ila debeat esse, videlur ;

quiu \. .'kd illud (juod objicitur, de conflrma-
illud est sacramentum eorum , qui sunt iu tione, dicendum quod nullo modo est simile.

extremo mortis articulo sed talibus frequen- : Primum ,

quia conflrmandi possunt adire
ter non potest subveniri per sacerdotem : episcopum, non .sic inimgendi. Prajterea,
ergo videtur quod salteui tuuc [b) per laicum manuum iiiipositio solis apostolis compete-
eis subveniri possit. bat ; sed inflrmorum curatio usque ad alios
6. Item hoc ostenditur exemplo ,
quia le- discipulos descendebat : at sacramentum coii-

gitur in legenda S. GenoveftE, quod ipsa iu- firmationis est sacrameiitum impositionis nia-
ungebat oleo infirmos, et curabat eos : ergo nuum sacramentum ; unctionis est ad cura-
videtur quod hoc saltem spectet ad viros tionem ordinatum.
sauctos. 2. Ad illud quod objicitur, quod in artifl-

CONCLUSIO. cialibus nobilius est uti instrumento , etc,

dieendum quod illud veritatem habet ut plu-
Extremce unctionis minister est sacerdos, tum ra-
tione materice, qucB est oleum consecratum, quod rimum in moralibus. Et ralio hujus est, quo-

contingi non debet nisi manibus consecratis niam gradus dignitatis est in eis secundum
tum ratione formce, quce est per modum orandi, ordinationem ad finem, et utenti instrutnento
quod est munus sacerdotum. immediatior est finis quam fabricanti ; sed
,

Resp. ad arg. Dicendum quod hujus sa- in his operibus Ecclesiae est gradus secun-
ciamenti dispensatio ex officio spectat ad sa- dum comparationem ad primum principium,
cerdotes , et iilud confirmat auctorilas et ra- ex quo fluit totum regimen et operatio in

tio. Aucloritas (c) quia dicitur : Inducat corpore Ecclesiae , et ideo virtus prior supe-
,

iiaiio presbyteros, etc, et orent super eum. Ralio, rior est. Unde superior est episcopus ,
qui
;.

quia cimi hujus saci'amenti materia sit oleum ordinat sacerdotem ad celebrandum ,
quam
consecratum , iion debet administrari , nec ipse sacerdos ,
qui celebrat : sic in proposito

contingi , nisi ab eo qui habet manus conse- est intelligendum. Praeterea, non est tantae

servilutis oleum cousecrare sicut inflrmos

(a) Cat. edit. giatia cl. — (4) deest tiiQc. — (c) deest
,

Auctorilas. inungere : primum enim sufficienter potuit

 , . ,

niST. XXIII. ART. II qu^';t. II. H3

fleri ab uno; secundnin vero miuimc: ideo Item, quod solis ratione utentibus, osten-
voluit Spiritus sanctus secundum magis com- diturpertextum, cumdicitur: Inducatpres-
municari ,
quam primum. byteros. Et post : Si in peccatis fuerit. Si
3. Ad illud quod objicitur, quod ejusdem ergo presbyteros petere , seu inducere, et in
est formam inducere. cujus est materiam peccatis esse, est proprinm adultorum, et
praeparare, dicendum quod verum est de ratione utentium , videtur, etc.
forma quae perficit illam praeparationem, si- Item , quod solis in periculo mortis exi-
cut faber fabricando ferrum inducit formam steutibus, videtur per ipsam denominatio-
ensis : sic episcopus ,
quando benedicit , in- uem, qua dicitur extrema unctio : ergo so-
dilcit consecrationem : sed propter hoc non lum in extremis debet dari.
oportet quod illo oleo utatur, sicut nec faber Contra Quod non sobs infirmis debeat
:
.1 opp.

ense. dari, videtur per ipsam Glossam, quae dicit :

4. Ad illud quod objicitur, quod verbum « Inflrmatur quis in vobis, mente et corpore
et elementum faciunt sacramentum dicen- ; scilicet, vel
fide » ergo non solum infir- :

dum quod verum,

esl in aliquibus sacra- mantibus corporaliter, sed etiam inflrmanti-
mentis, quoruin dispensatio omuibus est bus spiritualiter debet dari.
cominissa : sed non est verum in omnibus Item unctio haec debet dari appropinquan-
ut in Eucbaristia : et sic intelligendum de tibus ad mortem, et existentibus in periculo

unctione extrema. mortis : sed qui ingreditur ju.stum bellum ,

5. Ad illud quod objicitur de extremo mor- in periculo mortis est : ergo , etc.

tis articulo ; dicendum ,

quod devotio potest Item , quod non solis ratione utentibus
supplere absentiam sacerdotis : et ideo non videtur , quia non soli tales inflrmantur, sed
est necesse omnibus committi, niaxime cum etiam alii qui indigent alleviatione , ut par-
sacerdos satis de facili possit adesse , nisi vuli et stulti : ergo videtui" quod debeat eis
absit propter negligentiam inflrmi. hoc sacramentum dari, quod est unctio in-
6. Ad illud quod objicitur de S. Genovefa, flrmorum
diceudum, quod sicut supra liabitum est, Item hoc probatur ex textu , in quo dici-
quod quidam absolvunt merito ,
quidam ex tur : Infirmatur quis in vobis? Quis tenetur
offlcio. Sic intelligendum est in proposito. infinite : ergo quicumque infirmatur, debet
Unde sicut ad solos sacerdotes pertinet ab- inungi.
solvere, tamen viri sancti frequenter im-
CONGLUSIO.
petrant vita? merito , quod alii faciunt ex
Extrema unctio debet dari solis injirmis ratione
officio : sic et in unctione intelligendum est.
utentibus, et in periculo mortis existentibits.

QU^STIO II. Resp. ad arg. Dicendum quod hoc sacra-

mentum est principaliter ad venialia delen-
An extrema unctio debeat dari solum infirmis '.

da, secundum quod possunt convenientem

indun. Cui dcbeat sacramentum istud dari; et recipere affectum : et per hoc est in allevia-
quod solis infirmis , videtur per illud ,
quod tionem animae aggravatae a corpore corrup-
dicitur : Infirmatur quis in vobis , inducat tionem habente : et ideo istud sacramentum
pretibyteros : ergo illis indicitur, quod pres- debet dari solis infirmis, qui peccare potue-
byteros inducant : et hoc vldetur maxime runt venialiter, et his prout sunt in articulo
per litteram sequentem : Oratio fidei salva- mortis : sic enim possunt a culpa veniali li-

bit infirmum.
IV Sent., dist. xxiii, arl. 2, q. iv; Steph. Brulef.,
>
Cf. S. Thom., in Suppl. p. 111, q. xxii, art, 1; IV Sent., dist. xxiii, q. vi; Pelr. de Palud., IV Sent.,
ellV Serit., dist. xxill, q. ii, art. 2, q. I ; Richardus, dist. xxiu, q. XVII.
 iU SENTKNTKRDM LIB. IV.

berari convenieiiter et biinicieiiter ; et lioc totuiii corpiis debeat iiiiiiigi, videtur : I . i|iio-

iiiveuilur iu ipso textu : status , iM(|ii:iiii, iiiam tulis uiictio , aut est coiitra iiillnaita-
inllruiitali», hoc est, quod dicilur : Infir- tem curporulem , aut contra inllriiiitalem

matur ; perieuluiu , iu hoc quod dicitur : spiritualHiii : si coiitia corporaleni, cum er-

Quiis, qua-xi discrelive, et uotaliiiiter, et gra- go iiKirtalis iiiliriiiilas per l()tuni (!orpus dif-

vitcr, ita qutid dtlii-it virlus natuiai el auxi- fiisa sit , tuliiiii debet inungi ; si (•oiitra

lium mediciiiie; discrelio vero ratioiiis, in spiritualem, sed spiritiihlis iiiflrmitaH noii

ho quod dicitur : Inducat prnbytevo» ; et conceriiit alii]iiam partem determinate :

iteruin in lio<', (luod suliiutert : Hi in pec- ergo, etc.

calis 1'uerit , remittentur ei. CoiicedeiidsB 2. Item unctio sacrainentalis sigiiat uuc-
igitur suiit latioiies laonstrantes hoc sacra- tionem gratuilam et spirituulem, qiiae ust in

lueutuiii dari debere solis inlirinis, ratione anima : sed anima est in qualibet parte cor-

uteutibus , et iu periculo mortis existenlibus. poris tota : eigo , etc.

Ad illud quod objicitur de Glossa , dicen- 3. itcm unctio devotionis respicit animam
dum ,
quod istud intelligitur universaliter secundum potcntiain intelleclivam : sed illa

sub disjunctione ; nec cxcluditur infirniitas nullius partis corporalis cst actus : ergo
corporalis, sed praesupponitur. nullapars corporis determiiiate debet iuun-

Ad iilud quod obiicitur de his, qui iatrant gi : ergo totum corpus inungendum est.

justum bellum , dicendum, quod etsi tales 4: Item,(um quispurificalurab originali,

sint in periculo niorlis seciiiidum fortunam, totus inimergilur , si sit aqua .sufficiens :

non tainen secunrlum natuiam. Sacramenla ergo similiter, si oleum est sufficiens , to-

autem ecclesiastica uon fortunam sequun- tus videtur inuiigendus.

tur, sed naturain respiciiml. Si tii objicias Sed contra *

De corde procedunt cogita-
:
'uiida

de iiio qui damnatus est per sentenliam , di- tiones maUe, furta, etc Secundum illud,
cendum quod lalis infaniis est in facie Eccle- omnia peccata ex corde procedunt ergo ad :

siae, etiamsi secundum veritatem non habet deletionein peccalorum signandam sufficit

culpam : et sic patet ratio iila. locum cordis inuugere.

Ad illud quod alii indigent
quod objicitnr, 2. Item unctio conflrmationis in unica
alleviatione, dicfindum quod ad hoc princi- parte sola flt , scilicet in fronte : ergo ,
pari

paliter sacrameiiium istud non ordinatur, ratione, et ibi unclio hujus sacramenti.

sicut patet ia ipsa forma, sed ad peccatorum 3. Itein si in pluribus parlibus distincte,

remissionem, quai per sensus exteriores ergo plures sunt unctiones ; ergo sunt plura
perpetrata sunt , et ideo non datur infanti- sacramenta; pes enim et manus specie dif-

bus, nec naturaliter stultis. ferunt secuudum naturam organizationis.

Ad illuil quod olijicitur de hoc nomine, 4. Item, si in diversis partibus debet fieri

quis, diceudum, quod magis discretive te- inunctio , cum contingat frequenter raulta

netur, quam infinile. F.t si tu objicias, quod

membra corporis amittere ex sola aegritu-

modus nou competit illi nomini di-

talis ;
dine, videtur quod aegritudo perfectione sa-

ceudum quod falsum est, quia talis modus

,
cramenti faciat carere ,
quod non est conve-

annexus est modo accipiendi interrogative. niens. Quaeritur ergo ,

quae membra debeant
inungi, et utrum mutilata debeant inungi.

QU^STIO lll.
Thomas.,
'
Cf. in Suppi. p. III, q. x.^.\ii, art. J; et
IV Sent., (list. xxiil, q. 11, arl. 3, q. i ; Richaitlus,
.4« in extrema unctione debeat inungi totum IV Settt., dist. xxiii, ait. 2, q. v; Steph. Briilef., IV
corpus '.
Sent., dist. xxlli, q. vi; Petrus de Taraut., IV Seiit.,
dist. xxiii, q. xviii; Pelr. de Palud., IV ^ent., disl.

Ad opp. lu quo ioco debeat iieii unctio, el quod xxili, q. 111. — ''
Mattli., xv, 19.
 ,, ,

DIST. XXIII. ART -II. QU^ST. III. 14S

minal sibiahquab partes corporis organiza-
CONCLUSIO. tas, in quibus delectatur, et secundum qua-
rum delectationes diversas incurrit peccata.
In extremm imctionis sacrametito septem parte 4. Ad illud quod objicitur de baptismo,
inunguntur, non totum corpus ; organa vide-
dicendum quod non est simile pro eo quod
licet quinque sensibus desenientia, et qxm gene- ,

in originali tota caro fcedatur ; sed in venia-

rativcB et progressivm virtuti deserviunt.
lis peccali commissione aliquis actus specia-
Resp. ad arg. Oicendum, quod in talibus, lis poteutisB concernitur.

ut saEpe dictum est, finis imponii uecessita- 1 . Ad illud quod objicitur in oppositum
tem his quee sunt ad flnem. Quoniam ergo de corde, dicendum quod , etsi de cordis af-
istud sacramentum principaliter ordinatur fectu procedant omnia, tamen per diversas
ad venialium deletionem , secundum quod potentias subministrantes.
ex textu beati Jacobi innuitiir, et venialia 2. Ad illud quod objicitur de unctione
perpetrantur ab anima secundum unionem confirmationis, dicendum quod non est si-
ipsius ad carnem corruptam , et hoc est per mile, pro eo quod illa est contra pusillanimi-
potentias per quas nnitur corpori ut orga- tatem et verecundiam determinate ; sed haec
nico ; et ideo recte in deletione talium pec- est contra venialia peccata, quae respiciunt
catorum debet isiedicamentum exterius ad- actus omnium potentiarum.
hiberi , secundum id quod habet sensibile 3. Ad Lllud quod objicitur, quod ergo plura
circa organa ipsarum poientiariim. Est au- sunt sacramenta, dicendum quod illae partes
tem triplex potentia animae, secundum quam non inunguntur, nisi prout concurrunt in
regitur corpus , et eruditur, et nutritur, se- unum, cui deserviunt, et secundum cujus
cundum quam ad exterius comparatur^ sci- nutum moventur et ideo, quia unctio est
:

Hcet sensitiva , generativa , et progressiva ;

in his secundum unam naturam et per com-
et ideo organa istarum potentiarum debent parationem ad unum , ideo unum est sacra-
inungi. Et quoniam quinque sunt organa mentum.
deservientia quinque sensibus, sciiicet os, 4. Ad
quod objicitur de ilUs qui per-
illud
oculi , nares, aures, et manus, ^t lumbi de- dunt haec membra,dicendum quod, quamvis
serviunt generativse, pedes vero virtuti pro- tamen debent inungi. Et si tu
sint mutilati,
gressivae; ideo istae septem partes inun- quod est implicatio falsi in Ibrma,
objicias,
guntur ; et sic patet , quod nec totum cor- dicendum quod falsum est, quia caeci hben-
pus debet inungi , nec una pars determi- tervellent videre, et surdi auditum deside-
nata. rant, quamvis non audiant ideo recte di- :

i , 2 et 3. Ad illud ergo , quod objicitur cuntur («) in talibus membris inungi , quia

de infirmitate spirituali ,
quod non determi- per talia membra, aut peccaverunt, aut pec-
nat partem , dicendum quod verum est care voluerunt , saltem veniah appetitu. Si
quod non determinat partem in qua flt , ve- tu quaeras, cum per membra genitalia maxi-
rumtamen determinat partem per quam me culpa in hominibus contrahatur, sive
contrabitur. Et per hoc patent duo sequen- perpetretur veniahs et mortalis, ut quid non
tia de anima, quod est in qualibet parle cor- inunguntur ? dicendum quod hoc est prop-
poris, et de potentia intellectiva : quoiiiam, ter foeditatem membri, propter quam natura
etsianima secundum essentiam sit in quali- rationalis erubescit non solum tangere, sed
betparte corporis tota , et, secimduni po- videre, sed quod plus est nominare, et
tentiam intellectivam, partem determinatam amplius erubescit cogitare : et ideo absit
corporis non concernat, tamen secundum quod oleum sanctum debeat ibi apponi , sed
potentiam sensitivam et operativam , deter- (a) C(et. edit. dicunl.
TOM. VI. 10
 ,

m .sK.VTKNIiAKUM lilt IV.

loco illoruin niembrorum inuiif^uQtur lum- iiieiituiii, HJciit innuitur aperte in littera, et

bi. Credo etiam (juod coui[jaUtur vfrtN uu- di^belcl piitc^t itcruri. Siaulem (jiiaMatur ra-

iliajiiiHnnorum,(|uian(^mo(;8t ratione utt-ns, tiohiijus,(iicendumest, quod generalis ratio,

qui noii erutjescat niemlna illaiiliis deniou- quartj .sairaiiieutum no:i debeat iterari , est

strare, imo qisemel erubescit videie. quiaeirectiis ejus e8t[)erpetuus,(|iii non ile-

ratur unde cliaracteris impressio nou est ge-

:

0U.€ST10 IV. neralisralio, sed potius efTectus perpetiiatio.

Unde,e.\ qiio (lanissemelconseiratus e.st,uou
An tacramentum extreim uiictionis iterari jiosfit '.

d(!belampriuscous«crari,(|uanivisnonimpri-
Ad u^p. Ouoties (lebeat iioc sacrameatum dari; inatur ibi characterj; etsimiliteroleumbene-
et quiei-ilur utrum debeat iterari. Et quod dictuin non debet am[dius benedici , sive

uoii, videtur: [iiinio, quia iiulli sacram^nto consecratuin iion debet amplius consecrari.

racieuila est iiijuria : .sed (jui iterat saira- Ouoniam igitiir iu uuctione extrema non

meutum , facit ei iujiuiam : ergo, etc. im[iriinitur cbaracter, nec datur effectus

2. Item per Mmile videlur, quia uiidio [)er[)etuus, maxiiue si homo ab innriiiitate

epi8C0[)alis , sive connrinationis , uou itcra- resuigat; idco secunda operalio sacrainenli
tur : eigo uec unctio extrema iterari debet necessaria est ; et ideo iterari [jotest et debet

ratioue cousimili. medicina, ab.uque aliqua contumelia ipsius

3. llem hoc videtur i)er donuioiuationem, sacramenti.

quia dicitur unctio exlrenia : sed unius ho- 1. Ad iliud crgo quod objicitur,quod sibi

minis una est mors et uuum extremum : fiat iiijuria in iteratioae, dic-indumquod hoc
ergo tantum semel debet iuungi. veriini est, quando iteratur sacramentum,
Fundam. Coiitra : Uuotics iteratur morbus, et medi- et nihil novum efflcitur : hoc autem iii pro-
cina : sed lam morbus corporaiis, quam spi- posito non habet locum.
ritualis iteralur, scilicet veoiale peccatum, et 2. Ad illud quod objicitur de unctione
corporalis iufirmitas : ergo, etc. conQrmalionis, dieendum quod non est si-

Item aliquis qui est iu periculo secundum mile, quia ibi est effectus characleris ,
qui
bumauum judicium e.t opinionem medico- est perpetuus, propter quem amplius sacra-

rum, est inuugendus,quia prajsumitur quod menlum iterari non de''ef.

laboret iu extremis si ergo ille idem in ; 3. Ad illud quod objicitur de denomina-
extremis alias laborai'e potest, videtur quod tione, dicendum quod unctio extrema est
inungi debet. dupliciter aut secundum veritatem, aut
:

Quffistio Juxta hoc quaeritur, si aliquis sacerdos iu- secmidum nostram opinionem primo modo :

later. 1.
^jpjj inmjgere et in unctione deficit, utrum non ileralur, secuudo modo sic : ita frequen-
debeat a capite incipi, vel perfici. ter accidit multos inungi pluries.

QussUo Et iterum, utrum aliquis in eadem infnmi- Ad illud qiiod quaeritur, si sacerdos de- Ad q.u-
later.S. '""'• ''
tate debeat bis inungi, utputa in iufu-milate utrum i-it initiandum, dicendum, quod
ficit,

iucurabili. potius est ^uppleudum quod inchoatum est,

pro eo quod qusellbet unctio specialem ha-
CONCLUSIO.
bet Ibrmam, sicut patet aspicienli Ordina-
Cwn in hoc sacramento nec imprimatur character, rium attamen generaliter conveniunt in
:

nec detur effecltis perpetuus , possibilis est reite-

remissione peccati.
ratio.
Ad illud quod quaeritur de infirmitatibus '^<' <)• i«-

ter«l. S.

Resp. adarg. Dicendum quod istud sacra-

dist. xxiii, art. 2, q. vi; Steph. Bnilef., IV Senl..
Thomas,
in Su/>/i/. p. III. q. s\iil, arl. ; et (list. .•^xiil, q. Viii; Petrus de Tarant., IV .<tyil.,
'f. S.
'
1

IV SenL, dist. xxiii, q. 1, art. 4; Richardus, IV S™/., dist. xxiii, q. VI.

 DISTINCT. XXIV. PARS i.
147
prolixis , aliqui voluerunt dicere quod post natura diu sustinere non potest , imo aut
annum iterari potest, pro eo quod complela vincit, aut vincitur. Si ergo infirmus non

est revolutiocorporumsuperiorum. Sed ab- moriatur, sed diutius vivat, et, si non per-
surdum valde videtur, sacrameiita regulari fecte curetur, curetur [a) tamenaliquo modo
secundiun motum solis et astrorum. Et ideo ab intensione morbi y ideo quia (6) venialia
potest aliter dici ,
quod nullus in aliqua in- iterum redirepossunt, si (c) iterum infirmitas
firmitate inungendns est, nisi cum pr»su- corporalis aggravetur (rf), ideo potest et de-
mitur ad exitum appropinquarc : et hoc est bet sacramcrtum unctionis iterari. Et sic

ex infirmitatis aggravatione, quem statum palet responsio ad objecta.

DISTINCTIO XXIV
DE SACRAMENTO ORDINIS

PARS I.

DE SACRAMENTO ORDINIS, QUANTUM AD EA, QVM AD UXUD DISPONUNT.

Nunc ad considerationem sacraj ordinationis accedamus. Seplem sunt spiritualium

officiorum gradus , sive ordines, sicut ex sanctorum Patrum dictis aperte traditur, et

capitis nostri , scilicet Jesu Christi , cxemplo monstratur qui omnium , officia in semet-
ipso exhibuit , et corpori suo ,
quod est Ecclesia , eosdem ordines observandos reliquit.
'
«Septem autem sunt propter septiformeni gratiam sancti Spiritus, cujus qui non snnt
parlicipes, ad gradus ecclesiasticos indigne acceduut. Illi vero , in quorum raentibus
diffusa est septiformis gratia Spiritus sancti, cum ad ecclesiasticos ordines accedunt, in
ipsa spiritualis gradus promotione ampliorem gratiam percipere creduntur. «

« Tales auteni ^ ad ministerium spirituale eligendi sunt clerici ,

qui digne possint ouaies
assumena
dominica sacramenta tractare. Melius est enira episcopo paucos habere ministros qui
, di siut ad

possint digne opus Dei exercere ,

quam inutiles ,
qui ordinatori grave onus inducant. »
'^'"'"°"

Tales enim decet esse ministros Christi ,

qui septiformi gratia; Spiritus sancti sint dc-
cori : ex quorum doctrina, et con^ersationis forma , eadem gratia in aliis transfun-
dantur, ne ccelestes margaritas * spii'itualium verborum , officiorumque divinorum
sordidse vitee pedibus conculcent. In sacramento ergo septiformis spiritus septem sunt d e lon-
,

sura.
gradus ecclesiastici , scilicet Ostiarii , Lectores , Exorcistae , Acolyti, Subdiaconi, Dia
coni , Sacerdotes : omnes tamen c/e/7c/ vocantur, id est , sortiti. Corona enim signa-
culum est ,
quo assignantur in partem sortis ministerii divini. Corona regale decus
significat ,
quia servire Deo regnare est. Unde ministri Ecclesise reges esse debent , ut
se, et alios regant, quibus Petrus ait ' : Vos estis genus electum , regale sacerdotium , etc.
' « Summitas capitis desuper nudatur eorum mens ad Dominum libera monstretur
, ut
quae ' revelata facie gloriam Dei contempletur : summitas enim capitis est eminentia

' Hug., Ub. II, p. III, c. IV. — * Epist. II, ad Jacob. fratr. Dom., sub nomine Clementis ( Labb. Conc, tom.

col. lOO ), et habetur, dist. xxiir, c. Tutes. — ' Mattli., vii, 6. —M Petr., n, 9. — ' Hug., lib II p i c
f
I

— « II Cor., III, 18.

> ,
i'
•

(a) CiEt. edit. curatus. — (6: Item. quia ideo. — (c) Item et. — (d) Item aggravatur.
 ;
: ,

148 SKNTKNTIARUM I.IB. IV.

meatis. Dcniidatio capitis, e»t revelalio mentiK : clericus enim secretorum Dei noa
ignanis esse liebft. TonJeiilur etiam capilli usque ad revelatioiicm sensuuin , sciiicel

ocmIomiiu et auiiuiii , iil vitia iii corde et opeie |iiilliilaiilia iloccaiitiir praicicleiidu , ne
ad uudiendum et iutelli^enluiu verhuia Dei piaBpediatiir men», pro quo Bervalo red-
detur in excelsis corojia. ' Tonsurffi uutem ecclesiasticm usus u nazuiaeis exortus videtur,

qui prius crine servuto, deinde oL vitic coiitiiif-iitiain *

caiiut liKiehaul, et ra[iillos in

igne sacriticii ponehaut. Ilinc usus inolevit , ut ({ui divinis cultiljus iiiancipantur

(|uasi iiazara.'i , iil est sancli , criiie posilo inveiiiaiilur , sicut ad Kzechielem dicitur ' :

Fili hominis , sume (jladium ucutum, et duc super caput tuum , et harbam. In Aclibus
etiam Apostolontm '"
Priscillum et Aciiiilam boc fecisse lef^imus. Paulus quoque , et alii

quiduin («) discipuli Christi hoc fecerunt. Recte eipo in quihiislihet f^rudihus coiistiliiti,

clerici vocantur : quonim nomina, et rationes noininuni Isidorus exponens, ait ' :

<t Cleros et clericos hinc uppellatos esse credimus, quiu Matthias eleclus cst sortc ;
quem
primum per Apostolos legimus ordinatum. Clerus enim grsece, latine sors, vel here-
dilas dicitur. Ideo ergo dicti sunl clerici ,
quia sunt de sorte Domini , vel quia Deum
patrem habent ;
generaliter veio clerici nuncupati suut omnes, qui in Ecclesia Dei
serviuut : quorum gradus, et nomina sunt ha;c, Ostiariiis, Lector, » etc.

EXFOSITIO TEXTIIS. gratiam septiformem , quod nemo digne ac-

cipit ordines, qui non esl in gratia : ef haec
Nunc ail considcrationem sacrae ordinaliouis est dispositio interior. In secunda vero de-
accedamus.
terminat de dispositione exteriori, quae qui-

Hsec est sexta pars, in qua de sexto sacra- dem est tonsura , ibi : In hoc igitur sacra-
mento agitur. Posset tamen dividi contra mento septiformis, elc.

totam prsecedentem iu praecedentibus enim :

DUB. 1.
egit de sacramentis qua; respiciunt deler-
Nunc ad considerationem.
minatam personam : hic agil de his quae

respiciunt mulliludinein ecclesiasticam ; et In parte ista sunt dubitaliones circa litte-

Divisio. primo de ordine secundo de matrimo- ,

ram. Et primoqiiaeritur de ordine hujus sa-

nio. Qualitercumque dividatur et ordinetur cramenti ad alia praecedentia : videtur enim

prsedicta pars, ista,in qua agit de ordi- male ordinare , quia hoc sacramentum est

nis sacramento, duas habet in prima enim : ordinatum ad dispensandum omnia alia sa-

determinat de ipso sacramenio: in secunda, cramenta : ergo inter omnia alia videtur

de dispensatione hujus sacramenti infra * , esse primum.

Solel etiam quceri , si hceretici ab Ecclesia Resp. Dicendum quod dupliciter est loqui

prcEcisi, etc. Prima pars duas habet : in pri- deordine : aut in comparatione ad alterum,

ma parte determinat de his quae disponunt rcspectu cujus est; aut a parte subjecti, in

ad ordinem, scilicet bona vita , et tonsura quo est. Si in comparatione, sic verum est
in secunda de ipsis ordinibus , ibi : Ostiarii quod sacramentum ordinis in dispensante
iidem, etjanitores sunt, etc. Prima pars di- debet praecedere et praecedit omnia sacra-
,

viditur in duas : in prima ostendit, cum sint menta, prout suscipiuntur. Alio modo, prout
septem ordines, propter signandam scilicet consideratur respectu subjecti sui, sic, quia

' Hugo,
ubi supr.,
UUl
..»-»,bUpi., C.
^. II
... ' Kum.,
Vum., VI, j, 18. — — lib. VII, c. xii, et allegatur dist. xxi, c. Cleros. —
»Ezech., V, 1. —
* Act., x;viii, 18
'
• Isid., EtymoL,
' — ' Dist. Siv. — (a) Al. quidem.
 , :;

DIST. XHV. PART. f. ART. I. OUvEST. 1. 140

nemo ordinandus est, qui non sit dispositus

DUB. IV.
per aliqua sacramenta antea , maxime per
Tonsurae autem ecclesiasticae usus a Nazaraeis, etc.
baptismum, hoc modo sequitur necessario ;

et ideo baptismus, quia primo rccipitur inter Yidetur male dicere, quia umbra evacuata
sacramenta ,
janua sacramentorum appel- est per veritatem : unde nullo modo debet
latur. legem nazaraeorum observare ergo nec : ri-
UUh. H. tum, nectonsuram.
In hoc igitur sacramento sepliformis gratije, etc.
Resp. Dicendum quod ritus iste et usus ,

Videtur male dicere ,

quia dona Spiritus non fuit inchoatus secundum veritatem, sed
sancti sunt connexa : et isti gradus non sunt secundum signatiouem signabat (b) enim :
,

connexi nectssario, nec simul : ergo non vi- quod illi, qui erant Doraino dedicaudi, debe-
detur quod istud sacramentum sit gratiae rent ab aliis segregari in nulla autem parte :

septiformis. Item nulla videtur esse connexio corporis sic compelit signari, sicut iu ca-
horum ordinum ad dona Spiritus sancti, pite, etc.

quia ostium oustodire ad nuUum donorum ARTICULUS I.

Spiritus sancti videtur pertinere.

Resp. Dicendum, quod verbum Magistri Ad intelligentiam hujus partis, quairitur
per quamdam appropriationem intelligen- de ordine in gencrali; de quo, secundum
dumest,non per proprietatem quod dona duo quse iu littera determinantur, duo prin-
Spiritus sancti divisim dentur in ordinibus cipaliter quaeruntur: nrimo quaeritur de or-
singulis ; sed usus horum donorum his sep- dinis signaculo ; secundo quasritur de ordinis
tem gradibus aplari possunt , et hoc ascen- sacraiuento. Et cum ordinis signaculum sit

dendo a minori usque ad summum. tonsura cum corona, circa hoc quatuor quae-
runtur : primo quaeritur utrum ordinandi
DUB. ui.
debeant coronari et tonsurari ; secundo, dato
Corona regale decus, etc.
quod sic, quaeritur utrum corona illa sit
Videtur male dicere, quia dicitur sacerdo- sacramentum ; tertio, utrum in susceptione

', quod sunt regnum sacerdotale : ergo

tibus coronas fiat abrenuntiatio temporalium
secundum hoc sacerdolium adjacet regno quarto , utrum Ecclesia talibus teneatur ad
non e converso : ergo magis deberet dicere temporale subsidium.
regnum decorum.
Resp. Dicendum, quod dilTerentia est inter QUJISTI!) I.

Vetus et novum Testamentum , inter com-

An derici debeant tonsurari '.

parationem sacerdotum, et regni. Quia enim

Vetus Testamentum erat adhuc carnalium Quod non debeant clerici tonsurari, osten- Ad opp.

et carnaliter viventium, ideo potestas saecu- ditur, ubi comminatur Dominus his dicens *
laris erat principalior, et polestas sacerdo- Dispergam eos inomnem ventum, qui at-
talis erat minor. Et ideo signanter dicebatur tonsi sunt in comam si ergo Dominus hoc
:

in lege regnum sacerdotale, quia sacerdo- detestatur, videtur, etc.

tium pendebat ex regno. Sed contra in nova 2. Item ' : Jn Christo Jesu nec circumcisio
dicitur * regaie sacerdotium, quia principalius aliquid valet, neque prwputium, sed nova
est nunc sacerdotium quam regnum , et po- creatura: ergo nihil valet in novalege ca-
testas sfaritualis quam temporalis, sive car- pillos tondere.
nalis : sic enim competebat (a) statui gratise.
IV Sent., dist. xxiv, q. i; Petrus de Tarant., IV Senl.,
' Exod., XII, 6. - = I Petr., u, 9. — '
Cf. Richard.,
diit XXIV, q. i. — * Jerem., xlix, 32. » Gal., vi, 15. —
IV Sent., dist. xxiv, art. 1 , q. i ; steph. Brulef., (a) Edit. Ven. competebant. — (6) signabant.
 , ::

150 SENTF.NTIARIJM LIB IV.

3. Iteiii e^BHariPs a iiatura ilutu asl iu ile- hilitatis, ad quod paiuti »ujit ; Heciiiido vero,

coreiu : setl uraiiia grutiiit.i Hulvaiit ea quu; quiu tonsura inferior cuni raiiurii Kiiperiori

huiit ile deLore iiaturac itkkIu iiullo bacru- circulareiii figiuam faiiiiiit iii capilliitiira :

mmiti) viiletur ilfpDimnil.i ca-^arii'!'. et illa appellari potest coiona, qiiu) sigiiat

4. Item videtur (|U<)d uoii deheaiit coro- eoa paiari ud regale Rucerdolium, secundum
nari : primo (a), quiu verilas dehet respoii- illud '
; Vos estis (jenus ekctum, reijale sa-
dere flgjrae : sed, ut Magisti-r dicit, islu ca- sucerdotium : ideo .signaculum regale rec-
fiilloruin amotio iii voto Nazurteurum fuit ti.ssiiue eiscompetitaddistingueiidiiiu. Com-
prjeflf,'iirata : sed isti non faciehant coro- petit nihilorainus ad eriidieudura; et hoc,
nam, sed totaliter radebant , sicut dicitur, ijiiia iii talis signaciiii < ollationi: est super-
Num., VI, IK : ergo, etr. fluilatis ainotio, et sumuiilatis capitis deiiu-
5. Item amotio capillorum signat amotio- dalio, el flguraj orbicularis impressio. In
nem superfluorum : si orgo noa pars super- primo iiistruuiilur clerici quid sit vitamlura,
fluitatis, sed lota ubjicieuda est, videtiir ([uoiiiam superfliiitas tiaTeueitafi.i , secuii-
quod totum capiit radeudum sit. diim illud Apostoli ' ; llabentes alimenta, et
t). Iteui corouae sigoaeulo consueveruiit quibus tegamur, his contenti simus. Unde
.signari slulli: sed deiicos uon docet nisi el quod debent e.sse suc^
in hoc sigual':r,
signum .^anctitatis et honestalis ergo : vide- lumbos mentis. In secundo instruun-
cincti

Quasiio tur quod nuUo mododebeautcoronari. Quje- tur quantum ad illud quod est desideraii-
uieraiit.
ritur igitur, quse cst ratio quare toiisurautur duru , et quod est tenendum : et hoc est bo-
et corouantur clerici ; et q-uae sit differcntia num supernum, secundum illud Apostoli '

inter coronam. el tonsuram; et nirsusiiuare Nostra conversatio in calis esl: menteenim

conversi religiosi tonsurara recipiunt, sed debemus accedere Deo et sobrii esse proxi- ,

non coronam. Qiiaeritur etiain quare in hii- mo. In tertio instruunlur qualiter sit ad
jus sacramenti susceplione potius consignan- iliud perveniendum flguraenimorbicularis :

tur fldeles, quam in susceptione alterius sa- est simplicissima, capatissima, et pulcher-
cruraenti. rima; in quo signatur, quod simplices de-
hent esse iu mente ' : Jn simplicitate cordis
CONCLUSIO. quaerite illum; dilatati in affectione ' : Os nos-
trum patet ad ms, o Corinthii, cor nostrum
Clerici tonsurari debent, quia toasura cum corona
distinctionem ostendit, et erudit.
dilatattm est; et pulchri in conversatione,
quia ' confessio et pukhritudo in conspectu
Resp. ad arg. Dicendum, sicut melius in- ejus, et hoc est per mundiliam, juxta illud
fra videbitur, quod iu sacramento ordinis Psalmi ' : Ambulans in via immaculata, hic
datur poteslas ad istud nobile officiura exe- mihi minislrabat. Et sic patet, quare sic de-

quendum quoniam haec omnibus non

: et bcant consignari per tonsuram et coronam
datur, nec omnibus dari debet; ideo oportet nam tonsura dicitur amotio capillorum a
personas hoc officium suscipientes primo parte inferiori; sed corona amotio orbicu-
consignari , et hoc signaeulo quod ostendat laris a parte superiori. Vel corona posset
quod eliam sit in eruditio-
distinctionem, et dici etiam ipse circulus, et tuuc corona
nem. Nullum autem ita conveniens est, ut utrumque comprehenderet.
tonsura cum corona primo ralione situs : 1. Ad illud ergo quod objicitur, quod Do-
quia in superexcellenti parte debet hoc si- minus minabatur his qui hujusmodi tonsu-
gnaculum poni, ut signifieetur ofQcium no- ras observabaut, verum est his qui faciebant

•
I Petr., II, 9. - - 1 Tim., vi, 8. — » Phiiti>., M\, 20. — »Sap., I, 1. — »11 Coi. u, U. — • Psal. xcv, 6.—
(a) Caet. edit. primum. ' Psal. c, 6.
 :: , :.

DIST. XXIV. PART. I. A?.T. I. OUtEST. II. \M

ad cultum dsemonuui, sed non his qui facie- 6. Ad illud quod objicitur de stultis, di-

bant ad cultum divinum. cendum quod non solum sfulti coronantur,

2. Ad illud quod objicitur, quod in Christo sed etiam reges : et ideo non est principa-

Jesu non valet circumcisio , etc, infelligen- liter stultitiae signum. Yerumtamen et hoc
dum est quod per se non valet ad justifica- non vacat a mysterio : qui enim volunt
tionem capillorum amotio ; verumtamen ad vere Deo servire, oportet quod stulti flant

eruditionem valet, valet etiam ad distinc- huic mundo; unde' : Quoniam enim in Dei
tionem. sapientia non cognovit mundus per sapien-

3. Adquod objicitur, quod caesaries

illud tiam Deum, placuit T)eo per stultitiam prce-
decorat naturam dicendum quod decor na-
, dicationis salvos facere credentes. Unde '
turae duplex est quidam spiritualis, et qui-
: Nos stulti propter Christum, etc.

dam corporalis. Spiritualis decor per gratiam Alia duo, quae quaerunfur, ex praedictis
non aufertur, sed augetur; sed corporalis manifesta sunt , scilicet de tonsura converso-
inanis est, et vauus secundum illud Vana ' : rum, et de coronatione clericorum : illi enim
est pukhritudo : et iste non est servandus, tonduntur, quia temporalibus renuntiant;
imo contemnendus ab his qui interiorem vo- hi signautur, quia ad spirituale et nobile
lunt servare secundum illud Apostoli *
, offlcium assumuntur.
Sed licet is, qui deforis est, homo noster
corrumpatur, etc; et licet contemptibilis QU^STIO II.

fiat extra, tamen decorus et honorabilis flt

An corona sit sacramentum '.

intra : et in hoc significatur, quod hujus-

modi cultura exterior est a spiritualibus fu- Utrum corona sit sacrameutum ; et quod ^d opp.

gienda. sic_, videtur : quia corona est signaculum,

4 et 5. Ad iilud quod objicitur de naza- sicut dicitur in littera, et est signum rei sa-

raeis, quod totaliter radebantur, etc, dicen- crae, scilicet elevationis mentis ad ccelestia :

dum quod non oportet veritatem per omnia ergo videtur, quod corona sit sacramentum
assimilari umbrae, quoniam diversa diversis 2. Item in spiritualibus corporalia non
temporibus convenerunt : illi enim primo fiunt propter corporalia, sed propter spiri-
servabant capillaturam, et post radebant; in tualia : ergo talis consignatio in capillis flt

quo siguificatur velamen legis Mosaicae, et propter spiritualem signationem sed signum :

revelatio Evangelicae. Sed hic partim radi- exterius, cui respondet interius, est sacra-
tur, partim reservatur, ut signaculum re- mentum : ergo, etc.
gale maneat : plus enim fit corona ut sit (a) si- 3. Item corona non datur a quolibet, sed
gnaculum distinctivum, quam figuralivum ab episcopo, vel personis quae habent digni-
e contrario erat in voto nazaraeoriim. Et per tatem specialem : ergo importat aliquam
hoc patet sequeus : nam sufficienter abdi- excellentiam : sed non quantum ad illud

catio terrenorum liguratur in tonsura : et quod est exterius, quia barbarus potest ea
ideo conversi laici tonsurantur, qui mun- facere : ergo quantum ad illud quod est in-
dum relinquunt, et apertio mentis signatur terius : ergo, etc
per summitatis rasuram : et ideo non oportet 4. Item ex corona efficitur aliquis et dici-
totam anioveri capillaturam. Praeterea, in tur clericus : sed clericus, et laicus, distin-
ipsa signatione honestas debet attendi; et guuntur : sl ergo omnes fideles, aut habent
ideonon debent omnino capilli amoveri, pro sacramentum ordinis , aut laici dicuntur
eo quod indecens videretur habitus, et for- 21. — ' Ibid., IV, 10. —
Cf. Richard., IV Sent.,
'-

XXIV, art. Steph. Brulef., IV Sent.,

ma clericaUs. dist.
XXIV, q.
1, q. ii;

dist. II ; Petrus de Tarant., lY Sent.,

> Prov., XXXI, 30. — -
II Cor., iv, 16. - ' I Cor., i, dist. XXIV, q. II. — (n) Edii. Ven. et.
 : ;:

SRNTKNTI.\KUM LIB. IV.

viilelur quoJ loronati rei-ipiuut in soscep- cuufunditur uonien. Sicul ergo novitiatus
tione (a), vul eorouiiliuue , siicruuiuiitum or- iion *'st reiigio, seA ud religionem dispouit;
diuis. et culechiiiuiimriu, sive (-utiHhizatio non est

Puiuiaui. Conlra : Nuu distinKuuntur uisi septetu baptiHiiiiis, s<'d dispDsitio et pratparatiu : sic

prudus, sicut iissigiiautur iu liltera : Hed co- conuuuiie sif^naculum lum ost sacramentum,
ruua anteceditouinesillos grudus : ergo uon nec ordu, si>.d tautum dispositio.

puuitur iu iiliiiiio Kriidu urdiuis : ergu iiuu 1. Ad illiid qu(Kl ubjicitur, quod est sacras

est sacriuueuiuui urdinis : nec aliud : cunstut rci MgiiuMi, diceuilujii qiiud istanou <;st lotu

ergu, etc. ratio sacramenti, sed amplius oportet ad-

Item in onini ordine traditur idi(iua pu- dere. Nnn eiiim suttlcit signalio, nisi etiam

testas : uuUu omniuo traditur

sed in loronu ibiaiiquid conferatur : (luod (;um n(ju fiut in

potestas er^u curoua nou est urdu. l'riuia

: corona, (luia iiuUu traditur spirituaiis po-
jjulet per dilliiiitionem ordinis; gecuuda ma- testas, patet quod non ost ordo.

uifestatur iu ooUatioue curunae, ubi uou flt 2. Ad illiid qiiod ubjicitiir, (iiiud iion fit

inenlio de aliqua potestate. nisi propler spirituule, dicendum, quod ve-

Item in ordinibus datur nobile sacramen- rum est quod corona fit propler spirituale

lum , uc per hoc debent cum magna solem- non tamcn proptcr spirituale officiuin (juod
nitute dari ; unde nou dantur nisi in Missa ibi detur, sed quod ibi liguretur; c.t ad lioc,

sed corona dalurextra Missaiti : ergo, etc. quod homo coidiguretur et praeparetur : et

ideo non fruslra iit.

CONCLUSIO. 3. Ad illud quod objicitur, quod datur a

persona excellenti, dicendum, quodejusdem
Corona clericorum non est sacramentum, sed dispo- est prajparare materiam, et iormam addu-
sitio qucBdam, ut catechizatio est dispositio ad
cere quoniam qui praeparat ad ordinis sa-
: et
baptismum.
cramentum, ponit hominern in statum ex-
Resp. ad arg. Dicendum, quod sicut in celleuliae , ideo et corona, Iraditur a pensonis

transeuntibus de uno statu ad alium praeter- excellentibus (b) ; non ratione sui, sed ratione

mittitur iiliquod praeparatorium , quod non ejus ad quod di.sponitur.

ponit in statum , sed disponit ; sic in propo- A. Ultimum quod objicit, jani determina-
sito iutelligendum est. Nam suscipientes or- tum est, quia nec laicus est proprie, nec
dinis sacramentum quodam speciali stalu
in ordinatus; sed tamen magis se tenet cum
inter fideles coUocantur. Unde quemadmo- ordinato, sicut novitius plus appropinquat

dum inter statum ssecularem, et religiosum, ud statum religionis : el sicut dicitur reli-

medius est novitiatus, in quo nec saecularis, giosus,quamvis non professus dicatur sic ;

nec religiosus est proprie cum non voverit

, habens coronam dicitur clericus, cum tamen
ea, quae sunt religiouis, servare; et sicut non sit ordinatus : et sic patet totum.

inter fideles , et inf ideles , medii sunt cate-

chumeni , qui tamen non sunt inter fideles . QUJISTIO III.

computandi, imo hora communionis de ec-

An in susceplione corontB fiat abrenuntiatio
clesia consueverunt emitti , sicut novitii de
temporaHum '.

capitulo : sic clerici medii sunt, in quantum

habent tonsuram , inter laicos et ordinatos. Utrum in susceptione ooronae fiat abre- Ad opp.

Quia tamen signum istud omnibus est com- nuntiatiotemporalium; etquod.sic, videtur
mune, ideo omnes clerici nuncupantur, et primo per islud, quod dicunt in susceptione :

'
Cf. Richardus, IV Sent,, disl. xxiv, art. i, q. ni; — (6) Edit. Ven. quoniam praBparal ad ord. sacr., qui
S!?ph. nrulef., IV Sent.. disl. ix;v, q. ili; Pctr. de ponit hom. in stat. cxc, et qui etiam traditur a per-
Tarant., IV Sent., dist. xxiv,q. v.— (a) Suppl. coronae. sonis excell.; ideo et coroua.
 :
:

DIST. XXIV. PART. I. ART. 1. UU^ST. III. 133

Doininus pars hasreditatis mecp, et calicis Item clerici possunt uxores ducere, fllios

mei : tu es, qui restitues hwreditatem meam procreare ante sacros ordiiies : si ergo non
mihi : sed non restituitur, vel redditur, nisi tenentur ad castitatem, ergo nec ad pauper-

quod datur, vel diinittitur : si ergo clericus tatem; ergo non tenenlur patrimonio re-

petat restitutionem haereditatis, implicat ejus nuntiare.

dimissionem. Item nuUus tenetur ad opera supereroga-

2. Item, super hoc dicit Hieronymus : tionis, nisi voluntarie se obliget : si ergo
« Dominus cum hispartibus, scilicet, tran- clericus in suscipiendo tonsuram non inten-
sitoriis, pars fieri dedignatur. » Restat ergo, dit patrimoiiio renuntiare, patet, etc.

quod Deum in partem suam non habeant,

aut haereditate alia careant. CONGLUSIO.
3. Item Hugo de Sancto Victore, in libi'o
In suscepticme coroncB clerici non abrenuniiant bona
de Sacramentis ' Aliam terram non debet
.• «
temporalia quanium ad possessionem ex prm-
clericus habere, nisi Deum, et ea quae ad
cepto, sed solum de bono et cequo.
eum spectant, cui statutum est de decimis,
et oblalionibus, quai Deo offeruntur, susten- Resp. ad arg. Dicendum quod renuntiare
tari. B temporalibus, in eo qui Ecclesiae deservit,
A. Item ad majorem perfectionem tenentur sive in eo qui clericus est, perfectionis , et
clericinovi, quamYeterisTestamenti; unde' non necessitatis Unde et hoc fuit in Ec-
e.st.

Nisi abundaverit justitia vestra, etc. Sed clesia primitiva, quod nihil habebat aUquis Eipiu
sacerdotibus et levitis dicitur ' : Non habe- proprium, nihil suum essedicebat; et adhuc
bunt sacerdotes , et levitce^ et omnes qui de hodie per Dei gratiam invenitur in religionis
eadem stirpe sunt, partem et hcereditatem perfectione. Ad hoc tamen non couipellitur
cum reliquo populo Israel : ergo , si illi ad clericus, nec jure divino, nec humano. Ve-
hoc tenebantur, multo fortius videtur de cle- rumtamen de bono et aequo minus debent
ricis Novi Testamenti. insudare soUicitudini temporalium clerici,
5. Item tonsura signaL temporalium abdi- quam laici qui expectant successionem in
cationem, et corona elevationem ad ccelestia, posteris. Sed nunc illud verificatum esf :

sicut dicit Magister iu littera : vel ergo est Vnus est, et secundum non habet, et tamen
falsum signum, vel clericus non debet habere laborare non cessat. Unde una ratio est, quia
patrimonium , sive aUquam possessionem non expectant posteros ; alia ratio est, quia
temporalium. magis debent esse intenti ad spirituaUa, et

idani. Contra : Jeremias fuit de ordine sacerdo- sollicitudo temporalis excludit spiritualem.
tali , sicut patet in principio * : Verba Jere- Ideo auctoritates loquuntur quasi ipsi omni-
mice, etc, et tamen dicitur' ; Dixit Ana- bus temporalibus debeant cedere et omnia
,

neel [a) Jeremice : Posside agrum meum, qui dimittere : sed hoc non intelligitur quantum
est in Anatoth, quia tibi competit hcereditas ad possessionem , sed potius quantum ad
ergo competebat eis haereditas ; si ergo ve- affectionem nec ad hoc inducunt sibi no-
:

ritas respondet figurae, videtur, etc. vam obUgatiouem super alios ex debito, sed
Item ^
: yEdes Levitarum, quce in urbibus solum de bono et aequo.
sunt, semper possunt redimi : sed non sic 1, 2 et 3. Ad Ulud ergo quod objicitur de

erat de aedibus aliorum : ergo majori liber- restitutione hereditatis, dicendum quod hoc
tate possidebant Levitae quod habebant, non dicit quia dimittat jus, sed quia congruit
quam aUi : ergo, etc. ut dimittat affectum, ut circa divina sit in-

1 Hug., de Sacr ,\ib. II, p. II. c. m. —"- Matth., v, 20. — » Deid., XVIII, 1. — * Jerem., i, 1. — ' Ibid.,

(aj Vulg. Hamneel. xxxii, 8. — ' LevU., XIV, 32. — ' Eccle., IV, 8.
 ; . u ,

154 fiENTENTIARUM Llfi. IV.

tentus : el tiic iiitflliKitur illud quotl (iieit «ic, videtur' : NeMitl» fittoniam hi qui in
Hiemiynuis, et quoil ilnit MitvisttT liuK«. guirario upnruntur, < nwi- ilr nacrario sunt,
4 et 5, Ad illud quod ohjii-iliir df saLerdo- edunt : et qui altari deMrviunt , cum altari
tibus et Levitis, qiiod iioii .lilif.iiit lififdild- l\artici\uint? Si eigo clerici jain altari de-
teni habeiv, dicemluiu quod illud iiitelligitur serviunt, ergo, etc.

quantuiu ud terrae divisionum, nou quuiitum Item Magister Hugo dicit in Ubro de Sa-
ad posseseioneni niobilium, iit pecuduiu, et crainentis ' .• a I'ostquam clericus factus est

domorum, et suburbiuiorum ad pecoia aleii- debct deiuceps de stipendiisKcclesiae susteii-

da. Hitio auleiii quare t>iu[joiali.s hufreditns taii. u

in possessione terrae non dabatur Levitis, Item Decretalis^ libro 111, de Clericis ordi-
erat duplex : prima, quia ipsi ut cultores nandis : « Non liceal uUi episcopo ullos or-
Dei per totum populum debebaiit dispergi dinare ciericos, ct luillas aliiiionias eis ini-

secundu ut circa divinuni cultura magis

, nistrure; sed duorum unum eligat : vel nou
essent intenti ,
quia habebant unde aUas va- faciat elericos; vel, si fecerit, del illis unde
leiviit suslentari. Nuuc autem clerici sunt de po.ssint vivere.

omiii gente per lolum muudum dispciai; et Itein alia decretalis Innocentii in eodem
ideo istud pr£eceptum nou mansit. Et iterum, titulo : o Tandiu per ordinalores, vel per

sacerdotii Christi nou tam fuit figura sacer- eorumdem successores, provideri volumus
dotium Aarou, quam etiam Melchiseiiech, ordinatis, donec per eos ecclesiaslica bene-

qui, secuudum quod diciliir, HeljT., vn, 1, ficia consequantur. »

fuit rex et sacerdos, sicut Christus. Et quam- Contra Clerici non tenentur patrimouium
:
A'l op

vis Domiuus honorein regalein recusaverit dimittere : ergo nec Ecclesia tenetur eis in

propter exemplum humilitalis, et ipse pau- necessariis providcre.

per et mendicns fuerit; tamen, propter suam Item simplices clerici non tenentur Eccie-
dulrissimam benignitatem, ad hoc alios non siaj deservire : ergo nec praelati Ecclesiae

enim quod melius esl ha-

arctavit. Sciebat tenenlur eis necessaria ministrare. Juxta,,^^^,^

bere mercenarios, quam nuUos vel paucos hoc quaeritur utnim clerici qui de bonis Ec- '
'''^'•''

fllios; etideo, charitate refrigescente, dispo- clesije sustentantur, utpote qui habent be-
suit Spiritus sanctus ut Ecclesia tempora- neficium prwbendale, teneantur ad horas
libus abundaret , ne cultus Dei propter pau- cauonicas. Et quod sic, videtur, quia, cum
pertatem et inopiam deperiret. Et istud vivant de altari, debent altari deservire : sed
aperte videtiir, quia ecclesiai pauperculaB servitium Ecclesiae a patribus statutum est
quasi nullum inveniunt rectorem, nisi sit in horis canonicis dicendis : ergo, etc.

talis, quod pro sui vilitate ab cmnibus coa- Iteiii oppositum hujus est, quia cum non
temnatur. Unde nuliatenus credendum est sint in sacris ordinibus constituti , non vi-
statum universalis Ecclesiae aliter regi, quam dentur ad hoc teneri , cum ante possint

disponit Spiritus sauctus, quidquid sit de omnia, quae posse libertas dignoscitur lai-

personis specialibus. calis. .

CONCLUSIO.
QUiESTlO IV. Clericis ordinatis non habentibus unde vivant, epi-
scopus qui eos ordinavit tenetur providere in
An prcelati Ecclesice teneantur clericis quantum necessariis ; secus non promotis ad sacros ordines,
ad temporak stipendium '.
et non indigentibus

Utrum praelati Ecclesiae teneantur clericis Resp. ad arg. Dicendum quod clericiis or-
Fundam.
quantum ad temporale stipendium; et quod Petrus deTarant., IV Sent. dist. xxiv, q.vi.— • I Cor,,
'
Cf. Steph. Brulet., IV Sent., dist. xxiv, q. iv; IX, 13. —
' Hug., de Sacram., lib.
11, p. II, c. in.
 ;,

DIST. X.\IV. PART. I. ART. II. UU^ST. I. 155

dinatus aut est ad sacros ordines promotus, mune quod ,

clerici in sacris ordinibus con-

aut non. Si sit ad sacros ordines promotus, stituti teneutur ad horas canonicas ex officio

et non habeat unde vivat , cum ei teneatur infra vero sacros ordines tenentur benefi-

Ecclesia tanquam ministro ad servitium Ec- ciati ex beneflcio ; in sacris ordinibus consti-

clesiae deputato, et ipse indigeat, dico quod tuti , et lieneflciati , tenentur ex utroque : et

episcopus qui eura promovit, sibi in neces- hoc dictat jus canonicum , et concordat divi-

sariis providere tenetur. Si aute..! non (a) num, etc.

est promotus ad sacros ordines, vel si patri-

raonium habet, non tenetur sibi vel Ecclesia, ARTICULUS II.

vel episcopus, providere : primo ,

quia nou
est obligatus ad serviendum Ecclesia?; se- Consequenter, quantum ad secuudum arti- .

cundo vero,'quia non indiget. Et quamvis culum, quaeritur de sacramento ordinis in

nemo teneatur propriis stipendiis militare; gencrali, de quo quatuor quaeruntur primo :

quia tamen ipse promoveri voluit, deservire quaeritur utrum sit in Ecclesia; secundo,
tenetur Ecclesise ralione ordinis ; uec tenetur utrum sit sacramentum tertio, ntrum sit ;

irm. sibi providere praelatus necessario, cum nec sacramentum novae legis proprium; quarto,
possit iniligentiam allegare. Et totum hoc utrum sit sacramentum unum.
confirmatur per illud quod dicitiu' in illa de-

cretali Alexandri, libro III, de Pmbendis : quj:stio !.

« Episcopus, si aliquem sine certo titulo, de

An in Ecclesia sit ordo '.

quo necessaria vitae percipiat, in diaconum

vel presbyterum ordinavit, tandiu ei neces- Circa quam sic proceditur , et ostenditur , vm^stx

saria vitae subministret , donec ei in aliqua quod in Ecclesia sit ordo : primo ,
per illud
ecclesia convenientia stipendia militise cleri- quod dicitur, / Cor. , xn, 12 ,
quod Ecclesia
calis assignet : nisi talis ordinatus de sua vei similis est corpori organico : sed corpus or-
paterna haereditate subsidia vitae possit ha- ganicum ad sui periectiouem necessario
bere. » Et si quaeratur ratio hujus, jus divi- requirit ordinationem : ergo, etc.

num reddit, quia cum talis obligetur ad ser- Item hoc videtur Exod. , xxv , iO Vide
, :

viendum Ecclesiae, debet Eeclesia e contra omnia, fac

ct secundum exemplar quod ,

obligari ad providendum ei in necessariis. tibi in monte monstratum est : ergo Ecclesia

Et sic intelligendae sunt auctoritates, quae de militans imitari debet triumphantem. Ut
hac materia loquuntur; et patent rationes enim dicit Apostolus ^, omnia haec exem-
ad oppositum, quia procedunt de simplici plaria sunt caeleslium. Si ergo in Ecclesia
clerico. triumphante ordo est, ut in angelis, patet, etc,
Quod
j. la- vero quaeritur
utrura ad ultimo, Item Ecclesia constituitur ex duplici pa-
™' dicendum horas canonicas teneantur, per scilicet laicali, et clericali sed iu
riete, :

illud ideni solvi potest. Quidam enim obU- pariete laicali est ordo , utpote Imperator
gantur Ecclesiae ,
quia Ecclesia eis obli- Rex, Dux Comes , , Tribunus, Centurio , et
gatur, utpote qui beneficia recipiunt Eccle- Decurio, omnia haec ordinem dicunt. Si ergo
siae. In aliquibus est e converso ,
quia Ec- Ecclesia militat militia spirituali, videtur
ciesia eis obligatur, quia ipsi primo per quod ipsa debeat esse ut castrorum acies
sacrorum ordinum susceptionem obligantur ordinata.
Ecclesiae. Unde apparet secundum jus com- Item ubicumque est multitudo , aut con-
Cf. S. Thom in Suppl. p. 111, q. xxsiv, art. l ; et
'
,

IV Sent., dist. xxiv, q. i, art. 1, q. i; Richardus, IV Sen/.,dist. xxiv, q. \ ; Petrusde Tarant., IV Senf.,
IV Sent., xxiv, dist.xxiv, q. vii.— ^Hebr., ix, 23.
dist. art. 3, q. i; Thorn. Argent.,
IV Sent., dist. xxiv, q. i , art. 1 ; Steph. Brulef., (o) C<Bt. edit. deest non.
 ,,

156 SKNTENTIARUM LIR IV.

lusa est, aut ad ordiiieui mlmta est et ad tio. Unde oiiiiiis sa|)lens, ijui, liO i[)SO (|uod
legiuieii : «rgo si iii eccltisiastica iiiultitu- sapii-ns est, pulcUriliuiinis est ainator, iion

diue eoufuHio iiecKSsario evitatur, vel vitu- producit multa siiie ordine : et inter hiec
peralur, iiecesse est quod ibi (loiiatur ordo. iiiaxiine apparet sapientia l)ei ,
qua; inter
tdopp. Cootra : 4. lJt)icumi|ue eKt ordo^ ibi est omnia opera Kua manifestatur in constitu-
distinctio : sed, ut dicitur , GaL, m, 28, lione Ecclesiae. Neces.sarius est etiam ordo
omnen noH unum swmis in Christo ; intel- propter rectitudinein : nam raultitudo , cum
ligeudo de oiiiiiibus tidelibus : crgo ibi non in statii est in quo deviare polost , errat si

viiletur es.se ordo. uou habet ducem , nec rectorem , sicut dici-

Iteiu uhicumi|ue est ordo, ibi est deter- tur ' : \idi cunctum Israel dispersum in
minata praelatio, et subjectio : sed in Ecclesia montihus, sicut ovesnon habentes pastorem.
quilibet debet se reputare inilinuni , sicut (juouiam ergo multitudo Ecclesiae est in

dicitur '
: In humilitate superiores sihi invi- statu in quo potest deviare, iiidiget capite et

cem, etc. ;
• Quicumque voluerit inter vos regimine : et cum rnus non possit omnibus
major esse, fiat sicut, etc. sufficere, nec ad omnia; ideo oportet secun-
3. Iteiu ubi est ordo, ibi est praelatio et dura plus ot niinus ecclesiastica officia et
dominium; et ubi hoc est, ibi est aiiqua potestates distribuere, ut Ecclesia regalur et
subjectio et servitus: sed omnes fldeles in dirigatur sine errore; et concedendae sunt
libertatem vocati sunt, sicut dieitur, Gal.,\, raliones ad hoc.

13 : ergo inter lideles in Ecclesia nuUus est 1 et 2. Ad illud quod objicitur de unitate,

ordo. dicendum quod sicut in corpoie nostro est

t. Item, si est ordo, aut crgo secundum considerare uaturam ,

per quam est unitas

bona naturse , aut secundum bona fortunae ,

et convenienlia, et naturam secundum quam
aut secundum dona gratiae. Si secundum est distinctio sive differentia ;
prima est

bona naturae, ergo ille debet esse superior, complexio, secunda est organizalio : sic in

qui est fortior, et qui est industrior : et hoc coipore quod est Ecclesia. Per naturam enim
est falsuni. Si secundum bona forlunae, ergo charitalis omnes uniiiiur, sed per dona alia

ille superior, qui est ditior et potentior. Si gratiarum, quae Apostolus enumerat, I Cor.,
secundum dona gratiae ; sed nemo scit quis xn, 8, 10, distinguimur et ordinamur.
habeat de gratia plus, vel niinus : ergo nemo 3. Ad illud ergo quod objicitur, quod
scit quis sit subditus, aut quis sit praelatus : unusquisque se debet reputare inferiorem
ergo non videtur quod sit aliquis ordo. dicendura quod reputare se inferiorem est
dupliciter : vel quantura ad vitae meritum
CONCLUSIO. velquantum ad officium. Quantum ad vitae
meritum quia nemo scit quanti sit meriti
,

Sacramentum ordinis est necessarium in Ecclesia

sic debet se reputare inferiorem; sed quan-
tum propter pulchritudinem , tum propter recti-
tum ad offlcium non oportet, et quantum
tudinem servandam.
ad hoc attenditur ordo.
Resp. ad arg. Dicendum quod necessarius 4. Ad
quod objicitur de hbertate,
illud

est ordo in Ecclesia duplici ratione, sciiicet dicendum quod libertas ibi non excludit
propter pulchritudinem, et propter rectita- subjectionem, cum ipse Apostolus dicat*:

dinem. Cum enim sit magua mullitudo in Obedite prcepositis vestris per omnia : sed
Ecclesia, nisi esset ordo, manifesta appa- excludit ignominiam in qua est servitulis ,

reret confusio : et haec est multitudinis fceda- ille qui est servus peccati et ita non exclu- ;

dit ordinem. Vel dicendum, quod ahi subjici

'•
Philip., II, 3. ' Luc., xxil, 26. — — ' 111 Reg., XXIl,
17. — k He6r., xiil, 17, est dupUciter, sciUcet timore, et amore. Qui
 :

DIST. XXIV. PART. 1. ART. 11. QUiEST. 11. 157

subjicitur cum anaore, ambulat in libertate bus : ordo autem est quid relativum : ergo
spiritus, sicut filius ;
qui ex timore, iste est non est sacramentum.
quodam modo servus. Et in bonis etin justis 2. Item orane sacramentum est in medi-
non est subjectio per timorem, sed per amo- cameutum secundum statum naturae lapsae
rem; et talis subjectio, et praelatio, et ordo, sed ordo est ad perficiendum alios; unde
in nullo prsejudicat libertati. non ordinantur, nisi qui quodammodo vo-
.5. Ad illud quod quseritur, secundum quae lunt aggredi opera perfectionis : ergo ordo
dona attendatur ordo, dicendum quod se- cadit a ratione sacramenti.

cundum dona gratise gratis datae, quse qui- 3. Item in angelis est ordo, et tamcn non
dem est potestas ad aliquod officium depu- tenet rationem sacramenti : ergo pari ra-
tata : et de hac cerli sumus certitudine tione nec in hierarchia inferiori. Si tu dicas,

probabililatis : et haec stat, et noa varialur, quod non est simile, quia ibi est totum spiri-

etiara gratia gratum faciente abscedente si : tuale ; objicitur de iaicis, qui sunt de Eccle-

eiiim gratia gratum faciens reddat dignum, sia, et suscipiunt sacramenta, et habent or-
talis gratia gratis data collocat in ordine et dinem, et potestatem, et signa potestatis, ut
gradu : et sic patet totum. rex habet sceptrum, et purpuram, et coro-
nam; et tamen ordo talis non est sacra-
C)UjESTIO II. mentum.
k. Item ordo ita respicit quod est inferius,
An ordo sit sacramentum '.

sicut quod est superius, quia utroque de-

'un,iain, Utrum ordo quod sic,
sit sacramentum ; et structo destruitur ordo : sed ordo quantum
patet per divisionem sacramentorum quae ,
ad subjectos non est sacramentum : ergo
ponuntur esse septem, inter quae et ordo nec quantum ad alios. Minor patet, quia
connumeratur : quas divisio supra ' habita cum omnes sint subditi , vel praelati , omnes
est. habent sacramentum ordinis; quod mani-
Item in Ecclesia est ordinata potestas, quae fesle est falsum.
manifestatur per aliqua signa , et confir- 5. Item in hierarchia ccelesti est ordo,
matur per institutionem divinam , et illa est scientia , et actio , sicut vult beatus Diony-
res sacra : haec autem dicunt rationem sa- sius ' : ergo si ei debet Ecclesia respondere,
cramenti perfectam : ergo, etc. similiter videtur quod sit in humana sed :

Item illud propriissime est sacramentum, scientia et actio non ponunlur iuter sacra-
quod maxime Deo consecrat in sui ipsius menta: ergo nec ordo.
susceptione : sed tale quid est ordo eccle-
siasticus; unde et sacerdotes vocantur, qui CONCLUSIO.
ad gradum supremum perveniunt : ergo
Ordo, prout dicit ordinatam potestatem ad minis-
ordo maxime est sacramentum.
terium, vel ad opus, vel ad alterum, est sacra-
Item illud potissime est sacramentum, per
mentum.
quod sacramenta caetera conservantur et
dispensantur : tale autem est sacramentum Resp. ad arg. Ad praedictorum intelli-

ordinis : ergo inter caetera videtur esse sa- gentiam notandum, quod ordo dupliciter
est

cramentum prsecipuum. dicitur uno modo dicitur ordo ipsa relatio

:

4d opp. Contra 1 Omne sacrameutum

: . est ele- ordinatorum, ut praelatio et subjectio, et
mentum, sive signum, quod offert se sensi- haec non dicilur nec est sacramentum ; alio
'
Cf. S. Thomas, in SuppL p. 111, q. xsxiv, art. 3;
et IV Sent., diit. miv, q. i, art. l; Rithard., IV Seut., dist. XXIV, q. VI ; Petriis de Taraut., IV Sent.,
dist. xxiV; art. 4, q. li; Tboui. .vrgeut., IV Sciil., dist. XXIV, q. i.t.— 2 Dist. ii.— aoion., de Ccel. Hier.,
dist. XXIV, q. i, art. 1; Steph. Brulef., IV Sent., c. 111, et deinceps.
 :

ISR SENTKNTIARUM MH. IV.

iiiodo ilieltur ordo ordinatu polestas, secun- possit perflci. Unde quilibet lioc sacranaen-

duiii (luaiii iiisuin isuhjectuiii polens hubet tum suscipiens, aliiiiiJim gratiam in eo reci-

ordinuri dupliciter, ucilicet ad opus, vel ad pit, si digUB recipiat, per qiiam «xcliiditur
niiiii>ti'riiuii ; et haliet eliain ordinari ad diffiiullas ministraudi in his (pi.i' p"rtinent

allfruiu. H.inc auleiu poleslateiu dii-imus ad ciiltuiu Dei.

ordinis sacrainentuiu. Hauc auteni necess« .1. Ad illud quod objicitur, quod ordo est

est poni in Kcclesia, propti-r reginien et do- in hiicis et in angelis, dicenduiu r|uod utro-

corein, iiuae attendiintur penes oidinein, ul hique deficit ratio sacram(!iili : i|uoniam duo
prius visum est : ijiiare dehet esso in Eccle- sunt, qiiae iutegrant sacramentum, scilicet
sia ordo. Sed priticipaiior ratio, quare baec sensihile siguum, et spirituale, sive sacrum
pote.stus deliet conferri per uioduin .sai-ra- .signafmii. Ralione priini diiflcil in angelis,

uieuti , esl [propter sacrameritorutu digni- qui suiit oiiiniuo spirituales; nitioiie vero
tatem ,
quaj iu Ecclesia dispensantur , et in secuudi deficit in laicis, in quihus ordo atten-
ijuibus Deus colitur ;
qua; ut non venirent in difurquantum ad potestatem terrenam, quai
coutemptuin , non debuerunt omnibus coiii- respicit bona n.iturae , vel fortunae specialis

mitti dispensanda , sed persouis spiritua- personje , vel reii)ul)licae ; in ecclesiastica

bbus: et dura his committitur, quod aliis vero hierarchia contingit utriimque.
non, d.itur his polestas, per quam speciali 1. Ad iilud quod objicitur, quod ordo
ordine situantur in Ecclesia Dei ; et quoiiiam respicit inferius, etc. , dicendum, quod ip.se

hi debebaiit ab aliis per signa aliqua se- objicitde ordine, proutdicit relationem : sed
cerui , et id signum est rei sacrae ; ideo po- hoc modo non est sacramentum , sed prout
testas haec debuit ordinari per modum sa- dlcit poleslatem , super quam fundatur illa

cramenti. Et istud couveuieulissimum est relatio : et haec ponit aliquid in his qui
cum enim sit ad sacramentorum ordinatain praeferiintiir per aliquid sibi datum, nihil

dispositioneiu et distributionem, debuerunt vero in his ijui .Mibjiciuntur.

minislri ad hoc ordinari per alicujus sacra- .'>. Ad illud quod objicifur, quod sclentia

menti susceptionem , in quo datur potestas, et acfio non dicunt sacrameutum , dicen-

per quam ministri Dei ad ministrandum et , dum, quod scientia et actio sunt annexa, et

etiam uiter se onlinantur : ideo recte ordo ordo est princ ipale : unde cum ponitur ordo
appellatiir. His visis , objecta in contrariuin esse sacramentum, illa duo simul inchi-

de tacili terminantur. duntur : et istud superius tactum est, quan-

Quod enim objicitur, quod est clemen-
1. do agebatur de potestate clavium.
tum dicendum quod in collatione (a) hujus
;

potestatis aliquod siguum est extra, quod QU^STIO III.

largo modo appellatur elementum, quoniam

An sacramentum ordinis sit proprium novoe
largo et extenso modo sumitur in diffini-
*.
legis
tione sacramenti.
2. Ad illud quod objicitur de medica- IJtrum sacramentum ordinis sit novae ^,1 opp.

mento, dicendum quod ordo non est tantum legis proprium ; et quod non , videtur, quia
medicamentum respectu suscipientis , sed in Psalmo dicitur ' : Tii es sacerdos in (eter-
etiam respectu aliorum : unde maxime tenet num secundum ordinem Melchisedech. Hoc
rationem sacramenli. Nec istud obviat quod dictum est de Christi sacerdotio, sicut expo-
dicitur , quod debet dari perfectis ,
quoniam uit Apostolus ' ad Hebrwos ergo sacerdotium :

nemo reperitur ita perfectus, quin ulterius Christi prius in Melcliisedech praecessit :

Cf. Franciscus <ie Mayr., IV Sent., dist. xxiv, q. i;

'
Tarant., IV Sent., dist. xxiv, q. x. ' Psal. cix, — 4. —
Steph. Brulef., IV Sent., dist. xiiv, q. vii; Petrus de ' Hebr., vii, 21. —
(a) Edit. Ven. coUocatione.
 . , ,,;

niST. XXIV. PARI'. I. ART. H. Ol'^ST. III. 4S9

ergo et ordo. Si tu dicas, quod praficessit in
figura, respondeo : Ita pr;Tcessit in figura CONCLUSIO.
in sacerdolio Aaron : ergo debet Aici secun-
Sacramentum ordinis est sacramentum proprium
dum orilinein Aaron : quod tamen noa de-
novcB tegis ,
quemadmodum sacramentum Eucha-
cuit dici, ut Apostolus ostendit.
risticB est illi proprium.
2. Omnes eamdem esca^n spiri-
Item *
:

tualem manducavenint : ergo idem vere fuit Resp. ad arg. Dicendum quod, sicut si-

sacriflcium : sed ordo est sacriflcium admi- gnum nomen signati, et e converso
sortitur
nistrandum : ergo idem ordo , et idem sa- et tamen signum et sigaatum sunt diver- , ,

cramentum. sa : sic figura nonien veritatis sortitur, et

3. Ilem : Ecclesia est una ab Abel usque unum dicitur esse in alio, sicut rota in rota ;

ad flnem mundi, el in unica unitate unus ettamen aliud est flgura aliud est veritas. ,

debet esse ordo : ergo sacramentum ordinis Per hunc modum iutelligendum , quod lex
est unum in Novo, et Veteri Testamento. nova differt a veteri , et sacrificium a sacri-

i. Item sacramentum ordinis est de dicta- ficio, et ordo ab ordine. Unde sicut sacra-
mine legis naturalis; et hoc patet, quia ab mentum Eucharistiae est novae legis pro-
initio fuerunt sacerdotes , ut patet exemplo prium ,
quamvis in veteri lege fuerit sacri-
Melchisedech, et Hieronymus dicit. Et quod ficium ,
quod erat hujus signum ; sic spiri-

est de dictamine naturae , semper idem per- tualis potestas, secundum quam attenditur
severat , et hoc manifestum est in matrimo- ordinis sacramentum novae legis propria ,

nio : ergo idem debet esse ordo in Veteri et est, sacerdotium similiter, quamvis istius
Novo Testamento ergo sacramentum hoc : ordinis et sacsrdotii praecesserit signum fi-

commune est non proprium , gurativum. Unde, sicut multum differt inter

dam. Conlra ^ : Translato sacerdotio , necesse agnum verum et typicum; sic multum dif-
,

est ut et legis translatio fiat : si ergo Apo- non iantum inter potestatem of-
fert, licet ,

stolus probat diversitatem legis per diver- ferendi hunc agnum et illuni et ideo con- , :

sitatem sacerdotii, cum alia et alia sit lex, vi- cedendum quod sicut baptisraus et Eucha-
,

detur quod alius et alius sit ordo. ristiasunt sacramenta novae legis propria,
Item ordo est spirituale signacuhim , in licet in anterioribus fuerint praeflgurata , sic
quo spiritualis potestas traditur ordinato in sacramento ordinis.
utpote in supremo ordine traditur potestas 1. Ad illud quod objicitur : Secimdumor-
conflciendi corpus Christi ; sed hoc est pro- dinem Melcliisedech , dicendum quod
etc. ;

prium solius novae legis : ergo , etc. inteiligitur secundum expressam praeflgu-
Item sacramenta novce legis alia sunt rationem , sicut ibidem Apostolus ostendit
et nova : ergo ad dispeiisanda haec, cum quia praeflguravit Christum quantum ad
sint majora et digniora , major et dignior originem quantum ad dignitatem et
, et ,

potestas requirilur : si ergo sacramenta quae quantum ad ritum qnantum ad originem :

,

dispensantur, sunt diversa , ergo et sacra- quia sine genealogia, scilicet expressa in
mentum per quod dispensantur : sed hoc est Scriptura quantum ad dignitatem quia
; ,

ordo : ergo , etc. fuit sacerdos et rex, et Abraham benedixit;

Itcm idem ordo non est iterandus : sed quantum ad ritum quia obtulit panem et ,

ordinatus in Lege si veuiat ad Evaugelium, vinum. Non sio in sacerdotio Aaron et ideo :

ibidem ordinatur : ergo videtur, quod alius peroptime appropriatur (a) in Psalmo, et
sit ordo , et aliud sacramentum. eleganter valde exponit Apostolus.
'
1 Cor., X, 3. — = Hebr., vil, 12. 2 et 3. Ad illud quod objicitur, quod eam-
(u) Ccet. edit. appropriat vel appropiat. dem escani manducaverunt , dicendum
 ;
: :

4«0 SE.NTKNTIARUM Llh IV.

quod h(K* iuteliigitur uuu ile miinducatiunt; leng , et iu statu excellenti collocat ordinu-
saerameutuli , hetl spirituali, (|use est |>er fl- tum : ttrgo , etc.

deui ft (tiaritulim : iit (|uiii idciii, iiuod iios, (loiitra : 1. Multiplicato inf(»riori, raulli- aj "w
iiedidHniiil el aumveruut , eamdein esi;»m plicutur siiporius : sed .siicriuncndiin est sii-

raanduoaverunt eadem Ecclesia fue- , et d(! periiis iid ordiuem : ergo cuin sinl plures
ruut uec tumeu eadem sigita ^ii;iisibila ha-
: ordiiKis , sunt ergo plura sacramcnla.
buerunt, nec eadcm sacraiiieutii et ratio : 2. Itcm , cum ordinis sacriuneiilum divi-

liujus vi.su est siiijra ', cum ageliiitur de sa- datiir, iiut ergo in partes integrale.-i, aut sub-
cramentoium differcutia : et per hoc putet jectiviis : non in {b) integraleM ,
quia nulla
ratio dt! uiiitate ccclesiastica ,
quia illa est pars iiit(;gralis recipit piaidicatioiiem sui to-

secunilum lidei couveuientiam , utm secun- tius, sed quilibet gradus ecclesiusticus est

dum sacrumeutorum indifferentiam. ordo ; si in subjectivas , ergo redit idem

4. Ad illud qiiod olijicitur : « Qmil est de dic- quod prius quod ,
illud sacramentura multi-
tamine uaturae, etc; dicendum (|U(»d veiiim plicatur.

est in universali, non iu speciidi. Bfuecnim 3. Item hoc sacrainenlum cst ordinatum
dictat ratio recta Deum esse coleudum , et ad dispensationein aliorum sacramentorum :

ad hoc speciales ministros constituendos; sedaliasacramenladifrenintspecie ; ergopo-

sed tali cultu colendum , et tale sacritlcium tentia) ordinatae ad illa debent (lifferre specie

olferendum , et talem potestatem collatam ergo videtur quod istud sacramentum per
esse homiuibus, hoc non est naturae, sed species diversas plurificetur.
gratiae. i. Item sacerdos cum .sacerdote habet con-
venientiam in sucramento ordinis : sad sa-
QUiESTIO IV. cerdos cum diacono habet distinctionem ei
differentiam constat quod non solum ma-
An ordo sit unum sacramentum '.
;

terialem ; ergo specificam habet differen-

f .ludani Utrum sit sacramcntum unum , vel plura tiain : ergo cum utruraque horum sit sacra-

et quod sit unum , videtur per divisioncm mentum, videtur quod ordinis sacramentum
sacramentorum ,
qua» dividuntur iii se[item diversas habeat species sacramentorum.
si ergo alia uon subdividuntur («) , videtur
quod ordo sit unum sacramentum. CONCLUSIO.
Item sacramentum unionis , sive commu-
Sacramentum ordinis est unum , licet habeat plures
nionis, est unum sacramentum : ergo pari
partes potestativas, quoe ordinantur ad unum.
ratione et sacramentum ordinis.
Item ab eodem est unitas , a quo est per- Resp. ad arg. Dicendum quod sacramen-
fectio et coraplementum : sed sacramentum tum ordinis unum est ; multas tamen habet
ordinis unum habetcomplementum, scilicet partes, quse sacramentum non plurificant,
sacerdotium ,
quod complet omnes ordines pro eo quod non sunt omnino partes subjec-
praecedentes : ergo unum estsacramentum. tivae, et tamen recipiunt praedicationem to-
Item ,
quanto aliqua virtus potentior , tius ,
quia naturara habent quodammodo
tanto magis nnita : ergo (juanto sacramen- paitium subjectivarum : et tales sunt partes K^pii.

tum majus et excellentius , tanto magis potestativae, quae maxime competunt ordini,
unum : sed sacramentum ordinis est excel- tum quiaordodicitur ordinata potestas, quae
ex ordinatione multorum ad unum redditur
'Dist. I, p.I, art. 1, q. v.— = C/. S. Thom., in Swpp/.
p. III ,
xxxv, art. 3; et IV Seril., dist. xiiv, q. r,
q. perfecta , et quodlibet illorum participat ra-
ait. 1, q. v; Ricbard., IV Sent,, dist. xxiv, art. 3,

q, II ; Steph. Brulef., IV S>m., dist. xxiv, q. viii; Pe-

tius de Taraut.,
(a) Ccet. edit. diviUuutur
—
: si ergo'alia non subdivi- ™
IV Sent., diit. xiiv, q. xl. duDtur in septem. (i) CoBt. eM. deest in.
 :

DISTINCT. XXIV. PARS II. 461

tionem potestatis, licet non perfecte ; tum tur in partes integrales, aut subjectivas,di-
etiam ,
quia ordo concernit distinctionera in cendum quod dividitur in partes potesta-
partibus , sicut et numerus. Unde quemad - tivas ,
quae utrarumque partium habent
modum partes numeri quodam modo habent naturam : unde sicut divisio analogi tenet
naturam partiumintegrantiiim, inhocquod medium inter divisionem aequivoci et uni-
simul convenientes per ordiuem reddunt voci, sic talis divisio medium tenet inter
numerum perfectum , ut partes senarii con- divisionem totius universalis, et totius inte-

stituunt senarium , et tamen quselibet pars gralis.

numeri est numerus : omnes gradus or-

sic 3. Ad illiid quod objicitur, quod ad dispen-
dinem unum faciunt sacrameutum perfec- sationem aliorum ordinat, diceudum quod
tum , et tamen quilibet gradus ordo dicitur principaliter ordinat ad dispensationem sa-
et concedendae sunt ratioues ostendentes hoc cramenti altaris quod unum est. ,

sacramentum esse unum, qnamvis aliquae, 4. Ad illud quod objicitur de difTerentia,

non sint multum cogenles. dicendum quod quodam modo est specifica,
i. Ad illud ergo quod objicitur ', quod quodam modo non : una enim specles non
multipHcato inferiori , etc, dicendum quod disponit ad aliam , sicut unus ordo ad alium
illud verum est in co quod habet naturam disponit ; et ideo non est ibi specifica distinc-

speciei , sive parlis subjectivae solum : non tio , tamen aliquo modo distinguuntur
sed :

sic est in proposito. quia tamen ad unum complementum ordi-

2. Ad illud quod quaeritur, utrum divida- nantur, ideo unum sacramentum faciunt.

PARS 11.

DETERMINAT DE IPSIS ORDINIBUS.

Ostiarii iidem et Janitores sunt ^

,
qui in veteri testamento ' electi sunt ad custodiam De Oitia-

templi , ut non ingrederetur in illud immundus. Dicti suut autem Ostiarii , eo quod riis.

praesint ostiis templi. Ipsi enim tenentes clavem, omma intus et extra custodiunt; atque
inter boaos et malos habentes judicium, dignos recipiunt, indignos respuuut. Unde et

eis, cum ordinantur, claves ecclesiae dantiir ab episcopo, et dicitur eis *

: « Sic agite,
tanquam rationem Deo reddituri de rebus ,
qu» clavibus istis recluduntur. » Hoc offi-

cium Dominus in sua persona suscepit, quando flagello de funiculis facto vendentes et
ementes ejecitde templo'. Ipse enim se ostiarium significans, dicit* : Ego sum ostium :

per me si quis introierit, salvabitur, et ingredietur, et egredietur, et pascua inveniet.

Secundus est gradus Lectorum. Lectores a legendo '
, sicut Psalmistae a Psalmis „ ,

canendis, vocati sunt : illi enim praedicant populis, quid sequantur : isti cantant, et '"*«.
excitant ad compunctionem audientium : licet quidam lectores ita miserabilitor pronun-
lient, ut quosdam ad luctum et lamentationem compellant. lidem etiam ' pronuntia-
tores vocantur, qui porro [a) ante nuntiant ;
quia tam erit clara eorum vox, ut etiam
longe positorum aures adimpleat. Ad Lectorem autem pertinet lectiones pronuntiare , et
ea quae prophetae vaticinaverunt , populis praedicare; ut jam ex officio in ecclesia legat

' Es Isagog. Poiphyrii. - ^ Isid.,

de Ecctes. Officiis , lib. II, et liabetur dist. sxi, c. Cleros. s — n ^aral.,
xxill, 19. — '•Conc. Carlli. IV, an. 398, can. 9, et habetur, dist. .xxiii, c.Ostiarius. ^Joan., ii, 13. — — «7oan.,
X, 9. — ' IsiU., Etymol., lib. II, c. i, et iiabetur, dist. xxi, c. Cleros. — « Id., Epist. ad Ludifredurn, lib. IV, et
habetur, dist. xxv, c. Perlectis.

(a) Edit. Vat. et Ven. popnlo.

TOM. VI. \i
 m SF.NTKNTIAIUIM Llit. IV.

|t|-ophuUus ei lectione». Uiulu ut «i viiiento pupulo tiuilitur ult l''.|ti!H:opo codux diviiiuruni
lnclioiiuia, ot dicitiu" ' : «i Acciiie, i-t esto verlii Uci iiilutor : lialtiturus, bi liilciitcr irnplii-

Vfiih nlliijiuni, p.iiti-iu tiuni his, iiui lii-iu) vitIiuiu l)i;i iiuiiisliuvDrunt. i> ' « <Jui ud linnc
^iuduni proveliitur, littururuni scienliu debet esse insliuctus, ut sensus verlioruin iiilul-

lifjut, viin aceviituum «ciul, distincte leyal; ne coiifusione prolulionis intellectiiin audi-

toribiis auferat. .Attiiidat i|uid indicative, ijiiid iiiterri)f,'ulive sit legendiini , iilii sit in

orutioni! faciendu distiiictio. ll*c enini mule servata intellectum turljuiil, et alios ad
risuiii pruvocaiit. Aurihus et cordi coiisiilere dehi;t vox lectoris. Iloc offici.im implevit

(ILristiis , cuiii in raedio senioruin lihriim Isui;t; aperieiis , distincte ad inteliigendum

legit • : S/jiriltis Domini super me, etc. Ex nuo leclorihus dulnr iulelliHi, quia grulia

spirituali clurcre di-heiit, iiui aliis verbura Dei anniiiitiant. Ilic ordo formam et initiiun

a prophutis accepissi' vidi-hir ,

cjuilius dicitur ' : Cluma, iii: ct^sses , ijiiiisi Iu/m exulla
vocem tuain.
DeEtur- Tertius est ordo : lixorcislarum. Exorcista; autem, ex graeco in latinuui, adjuruntes
ciiti».
ygj increjiunles vocuutur ' : invocunt eniui super calechumenos , et super eos qui huhent
spiritum immundiim , nomen Domini, adjuruntes per i-uin, ut egrcdiatnr ah eis. Ad
Exorcistam pertinet exorcismos niemoriler relinere , maiiusque super energumenos et

catechumenos in exorcizando imponere. Debet autem habere spiriluni mnndum, qui

spiritibus immundis imperat ; et malignum expellere de corde suo ,
quem expellit de
corpore ulieuo , ne medicina ,
quam a!ii facit, sibi non prosit, et dicatur ei ' : Medice,
cura teipsum. Hi cuiu ordinantur, accipiunt dc manu <'pi.scopi librum exorcismorum,
et dicitur eis' : « Accipite, et hahetote poteslatem imponeudi manus super energumenos
et calechumenos. » Hoc officio usus est Dominus ,
quando saliva sua tetigit aures et
linguam surdi et niuti, diccns ' : Ephpheta, quod est : Adaperire , per hoc docens
nos spiritiialiter debere ct aperire aures pra-cordioruin hominuin ad intelligendum , et

ora ad eonfilendum , ut pulso dfflmone Spiritus sanclus vas suum recipiat. Hoc etiam
officio usus est Chrislus, cuin ' daemouiacos multos sanavit. Hic ordo a Salomone vide-
tur descendisse : ([ui mcdum (a) exorcizandi invenit, quo daemones adjurati ex obsessis
corporibus pellebantur. Huic officio niancipati Exorcistai vocali sunt. De quibusChristus
in Evangelio "> : Si errjo iii Beelzebub ejicio dcemonia ,
filii vestri , scilicet exorcistae,

in quo ejiciunt ?

De Aco- Quarto loco succedunt Acolyti. Acolyti vero grsece, latine ceroferarii dicnntur " a
Ivlis
deportandis cereis, quando legendum est Evangelium, vel sacrificium ofFerendum.
Tunc enim accenduntur luminaria, et deportantur ab ois : non ad effugandas aeris

tenebras , cum sol eo tempore rutilet, sed ad signuni lEetitia) demonstrandum, ut sub
typo luminis corporalis illa lux ostendatur, de qua legitur '*
: Erat lux vera, quce
illuminat omnem hominem mundum. Ad Acolytum pertinet prai-
venientem in hunc
paratio luminarium in sacrario ". Ipse cereum portat, ipse urceolum cum vino et aqna
suggesla pro eucharistia subdiaconis praeparat. Hi cum ordinantur, cum edocti fuerint

' Conc. Carth. IV, an. 39.S, c. viu, et babetiir, dist. xxill, c. Leclor. ' Hug. lib. II,
p. III, c. vi. ^ Ltic, — —
IV, IS; l.ia., Lxr, 1. —
» Isa., LViu, 1. = Isid., ElijmoL. lib. VII, c. xij, —
et liabolur, dist. xxi, c. Cleros. —
' Luc, IV, 2:i. —
1 Conc. Carth. IV, c. vii, et babetur, tlist. xxili, c. Exorcista. ' Murc, vii, 34. « Matlh., — —
vm, li!; Luc, VIII, 33. —
•» Matth., xli, liT; Luc, XI, 18 " Isid., loc. niux cit., el balietur, dist. xxi, —
c. Cleros. — '= Joan., l, 9. — 's Isid., ud Ludifr., et habetui', dist. xxv, c. Perlectis. — (o) AL quemHdiaodum
 :

DISTTNCT. XXIV. PARS il. 163

ab Episcopo qiialiter in officio suo agere debeant, ab archidiacono accipiunt candela-

brum cum cereo, et urceolo vacuum '. Hoc officium Dominus se faabere testatur, dicens^
E(jo sum htx miindi qid sequitw me, non ambidat in tenebris. Hujus officii formam
:

illi gerebant in veteri testamento ', qui lucernas candelabri componebant, et accen-
debant igne caelesti, ad illuminandas tenebras aqnilonares.
Qnintus est ordo Subdiaconorum. Grsece Hypodiacones vocantur *
,
quos nos Subdia- i^o sub-
"
conos dicimus. Qui ideo sic appellantur, quia subjacent pi'seceptis et officiis levitarum.
Oblationes enim in templo a fidelibus suscipiunt, et levitis superponendas altaribus
deferunt. Hi apud Hebraeos Nathinnai vocabantur, id est , iu humilitate Domino ser-

vientes ^ Ad Subdiaconum pertinet calicem et patenam ad altare Christi deferre, et

levitis tradere, eisque ministrare. Urceolum quoque et aquam manilem et manuter-

gium episcopo, et presbyteris, et levitis pro lavandis antealtare manibus aquam prsebere.
His lex continentiae imponitur, quia altciri' pi'opinquautcs, vasa corporis et sanguinis
Christi portant. Unde illud implere debent ^ : Mimdamini, qui fertis vasa Domini.
Ad hos etiam pertinet tantum de oblationibus ponere in altari, quantum sufficere possit

populo, nec non corporalia, et pallas, et substralorJa lavare. Hi « cum ordinantur,

accipiunt de manu episcopi patenam et calicem vacuum; ab archidiacono vero urceolum
cum aqua manili , et manutergium ' . » Hoc officio usus est Dominus ,
quando ' linteo

seprcecinxit, et mittens aquam inpelmm, pedes discipulorum lavit, et linteo tersit.

Diaconornm ordo " sextum tenet locum propter senarii perfectionem. Hic ordo in ^^ Dia-
'^""'^"
veteri tt.stamento a tribu Levi nomen accepit vel tivixit : dicuntur enim et Levitte.
Praecepit quippe Dominus Moysi , ut post ordinationem Aaron et filiorum ejus, prorsus
tribus Levi ad divini cultus ministeria ordinaretur, et consecraretur Domino ; et servi-

rent pro Israel coram Aaron et filiis ejus in tabernaoulo '" ; ipsique gestarent arcam, et
tabernaculum , et omnia vasa ejus; et in circuitu tahernaculi excubarenl, et in trau-
sportando tabernaculo ipsi deponerent, rursumque componerent ". A viginti quinque
annis et supra jussi sunt servire in tabernaculo '^ : quam regulam in novo testamento
sancti patres constituerunt ;
quia haec aetas ad ferenda onera est robusta. Levitae ergo ex
nomine auctoris vocati sunt ". De Levi enim Levitae exorti sunt , a quibus in templo
mystici sacramenti mysteria explebantur. Hi graece diacones , latine ministri dicuntur,
'*.
quia sicut in sacerdote consecratio, ita et in diacono mysterii dispensalio habetur
Ad Diaconum pertinet assistere saeerdotibus , et ministrare in omnibus quae aguntur in

sacramentis Christi , scilicet in baptismo , in chrismate , in patena et calice , oblationes

quoque inferre, et disponere in altari ; componere etiam mensam Domini et vestire ,

crucem ferre, et prsedicare evangelium, et epistolam ad populum. Nam sicut Lectoribus

Vetus Testamentum, ita Diaconus Novum praedicare praeceptum esl. Ad ipsum etiam
pertinet oflicium precum, recitatio catechumenorum nominum. Ipse praemonet aures

habere ad Dominum, ipse donat pacem, et ipse annuntiat. Quod autem huic ordini a

'
Conc. Carth. IV, c. VI et habetur, dist. xxill, c. Acolijius. — "- loan., YIII, 12. —
Exod., xxvii, 21; Lnvit.,
'

VI, 12.— *lsid., ElymoL, lib. VII, c.xii, et babelur, dist. xxi, c, Cleros. — 5 Isid., ad Ludi fredum,
et babetur,
dist. XXV, c. Perlectis; Hug., lib. II, p. III, c. ix. — ^ /sa., Lli, U. — ' Conc. Carth. iV, c.
5, et babetur,
dist. xxili, c. Subdiaconus. — Joun., xlll, 5.
' ' Hug., lib. — II, p. III, c. xvi. —
" Nurn., iii, 6-10, 25-26, 31,
36-38.— "iVMW., IV, 4-1 ;i, 25-27, 31-32.— '^Num., viii,2i. —" isid., Etymol., bb. VII, et habetur, dist. xxl,
c. Cleros. —
" Dist. xxv, c. Perlectis.
 ;

IM SKNTKNTIAHUM 1,111. IV,

Moyse statutum est, huc Htiaiu in uovo teBtaiueulo re|traisentatiir, ciiiu Diacono super
luivuiu humeruin 8tola puuilur, et casula in rlifiius jt-juuii coui|ilicalur ; (|nia quidqiiid

laboris et sustiufutiaH iii hac vila liileratiit' , (|unsi iii lu;vu [lortatiii, donec iii dextera, id

fst, iit ailfinilalti ie(|uies liahcalur llic ordu ali a[tiistolis ci-lcbratus esl, (|uaudo, ut
l**yitur in Actibus Apostolorum ', septcm viros pieuos Spiritu sancfo ad hoc officium
degerunt, etoratioitc piCBinissa inunus eis impnsucrunt. Unde et consiietudo inolcvit, ut
in omni matrice fccicsia scptem diacones ciica Chrisli aiain, ((uasi scptiMu columnae
assistaiit '. lli suiit scpteiii au;_'cli tiiba canentcs iu Apoialypsi ', ijui (jiialcs csse dc-

beant , Ajiostolus docet , Timoth(;o scribens '. « Hi ciim ordiuantur, .solus Kpiscopus eis

mauuin imjioiiit, (juia ad minislerium apjjlicaulur ' . » 1'unit eis orarium, id est, stolam
super la;vum humerum, ut jier hoc inteilif^ant se accejiisse ju^'um Domini suave • , ijuo

ad sinistiam pcrtiiienlia liiviuo timori siibjiciant Accijiiunl ct tcxluin l'"van^elii, ut

intellij,'anl se essc pra;concs Iivan},'clii (Ihristi. ili autem ' anteqiiam ordinenlur, pro-
bmtur, ul docet Aposlolus , et sic ministrent mtllum crimen habentes. Hoc officio

USU8 est Christus, (juaiido '

jiost coeuatn sacrainentiini carnis et sanguiuis di.scipulis

disj)ensavit ; et (juaudo apostolos dormieutes ad oralionem excitavit, diceiis '

: Vigilatc

et oratc, ut non intretis in tentationern.

UiCiii. Sepliinus est ordo presbylerorum. 1'resbyter grajce , senior interpretatur latine '".

''"''"
Non inodo pro aetate vel decrepila sonectute , sed propter honorem et dignilatem quam
acceperunl ,
presbyteri nominautur : (jut morum prudentia et mafuritate conversationis
praecHllere debeul in populo. Unde scriplum est '' : Senectus vencrabilis est, non diu-
turna, nec annorum nuniero computata. Cani cnim sunt sensus hominis, ct cetas scnec-
tutis vita immaculata. Ideo autcm etiam prcsbyteri sacerdoies vocantur ,
quiasacrum
dant "; qui licet sint sacerdotes , lamen pontiiicatus apicem non habent sicut episcopi
quia ijisi nec chiismate frontem signant, nec jtaraciitum dant ,
qnod solis deberi epis-
Actuum Aposlolorum demonsiral
copis lectio Unde et apud ". veteres iidem episcojii et

presbyteri fueruutquia illud est nomen dignitatis non setatis. Sacerdos nomen habet
; ,

compositum ex grseco et latino quod est sacrum dans sive sacer dux ". Sicut enim ,
,

rex a regendo, ita sacerdos a «acrando dictus est : consecrat enim et sanctificat. Antistes

vero sacerdos dictus est ab eo, quod anfe stat : primus enim est in ordine licclesife. Ad
presbyterum autem pertinet sacramenluin corporis et sanguinis Domini in altari Dei
conficere , orationes dicere , et dona Dei benedicere : qui cum ordinantur , inunguntur
eismanus, ut intelligant se accepisse gratiam cousecrandi , et charitatis opera debere
extendere ad omnes. Accipiunt et stolam ,
quaj utrumque tenet latus ;
qiiia debent esse
muniti annis juslitise contra adversa ct prospera. Acci[>iunt etiam calicem cum vino ,

et patenam cum liostiis , ut per hoc sciant se accepisse potestatem placabiles Deo hostias
oiferendi ". Hic ordo a filiis Aaion sumpsit initium : summos enim pontifices et mi-

nores sacerdotes instituit '« Deus per Moysen ,

qui ex prsecepto Dei , Aaron in summum
Pontificem, filios vero ejus unsit in minores sacerdotes. Christus quoque duodecim
'
Act., V!, 3, G. — « De I, c. Ejjisc. — ^ Apoc, viii, 2.— *
Consecr., dist. Tim., iii, 12.- ' Conc. Cartli. IV, 1

c. IV, el habeUir, dist. xxill, Dmcoims.— « Matlh., .xi, 30. — '1 Tim., ill, 13. — » Mattlt., xxM, 2G, 27. —
c.
9 LxK.. ssii, 2S. — '» Ibid., Eltjmol., lib. Ii, c.w, et habelur dist. xxi, c. Clericos,— " Sap.,iv, 8, 9.— '» Dist.

XXI, c. Cleros. — '= Aci. viii, lo; xix, 6. — " Dist. xxv, c. Perlectis. — " Dist. xxv, c. Presbyt. — '• Exod.,
,

xxis, 1 et seq.
 ,

DISTINCT. XXIV. PARS II. 163

elegit discipidos prius '

,
quos et apostolos vocavit : quorum vicem geruut in Ecclesia

majores pontifices. Deinde ' alios septuaginta et duos discioulos designavit : quorum
viccm in Ecclesia tenent presbyteri. Unus autem inter apostolos princeps extilit
Petrus % cujus vicarius et successor est pontifex fummus, unde dicitur ^;oos<o//cms ,

qui et Papa vocatur , scilicet Pater Patrum. Quaiis autem eligi debeat presbyter ,

Apostolus scrihens Timotlieo ostendit * , ubi nomine Episcopi presbyternm signitlcat.

Hoc autem officio usus est Christus, cum seipsum in ara crucis obtulit, idem sacerdos,
et hostia"; et quando post ccenam panem et vinum in ^corpus suum et snnguinem
commutavit. Ecce de septem Ecclesise gradibus breviter elocuti, quid ad quemque (a)

pertineat , insinuavimus. Cumque omnes spirituales sint et sacri , exceilenter tamen

canones duos tantum sacros ordines appellari censent , Diaconatus scilicet , et Pres-

byteratus ;
quia hos solos primiliva Ecclesia legitur habuisse , et de his solis prae-

ceptum Apostoli « haberaus. Aposloli enim in singulis civitatibus episcopos et pres-

byteros ordinaverunt. Levitas etiam ab apostolis ordinatos legimiis' ;
quorum maximus
fuit beatus Stephanus. Subdiaconos vero et Acolytos ,
procedente tempore, Ecclesia sibi

constituit.

Si autem quaeritur quid sit, quod hic vocalur ordo; sane dici potest, signaculum oidinis
"
esse , id est, sacrum quoddam ,
quo spiritualis potestas traditur ordinato ,
et officium.

Character ergo spiritualis , ubi fit promotio spiritualis , ordo vel gradus vocatur. Et
dicuntur hi ordines Sacramenta ,
quia in eorum perceptione res sacra , id est ,
gratia

confertur; quam figurant ea, quae ibi geruntur.

Sunt et alia quadam non ordinum, sed dignitatum vel officiorum nomina'. Digni- !le uomi-
iiibus di-
tatis simul et officii nomen est Episcopus. Episcopatus auiem vocabulum inde dictum -nila-

est', quod ille ,

qui Episcopus efficitur , superintendat, curam scilicet subditorum ge- J'JJ|V_"'

rens : scopein (r/.07:£?v) enim grsece, latine intendere dicitur. Episcopi autem graece

latine speculatores interpretantur. Nam speculator est prsepositus in Ecclesia dictus, eo

quod speculetur, atque perspiciat populorum infra se positorum mores et vitam. Pon-
tifex est princeps sacerdotum, quasi via sequentium. Ipse et summiis sacerdos nuncu-

patur. Ipse enim levitas et sacerdotes efficit ; ipse omnes ecclesiasticos ordines disponil.

Ordo autem episcoporum quadripartitus est , scilicet in patriarchis ,

archiepiscopis , i,e qua-

metropolitanis et episcopis'. Patriarcha graece summus patrum interpretatur; quia pri- ^"l"^^^

mum , id est, apostolicum tenet locum , ut Rouianus , Antiochenus ,

Alexandrinus ;
sed p^'"^^°"'

omnium summus est Romanus. Archiepiscopus princeps episcoporum archos (apyb?) :

enim graece , latine princeps dicitur. Meiropolitae autem a mensura '" civitatum dicun-
tur : singulis enim provinciis , et civitatibus praeeminent ;
quorum aucloritati et doc-

trinae caeteri sacerdotes subjecti sunt. Sollicitudo enim lotius provinciaj i[)sis episcopis

commissa est. Omnes autem superius designati ordines episcopi nuncupantur. Nota ,

quod Archiepiscoporum nomine primates superius significasse videtur ; et Metropolita-

norum quos nunc Archiepiscopos dicimus. Horum autem

,
discretio a gentilibus intro-

' Mallh , X, =>.— - Luc, x, 1. — 3 Matth., xvi. IS. — » 1 Tim., lll, 2 et seq. — « Hebr., vili, 3. — ' 1 Tim.,
m, 2 et seq.— ' Act., vi, 6 et seq.— » Dist. .\xi, c. Cleros.— ^ Isid., Etyniol. lib. VU, c. xv. — '» Non a voce
|iETp6«. qiiod est mensura, sed a voce liriTYip, quod est mater, et nohi, ciuitas. oritur vo\ Metropolis.
(a) Al. quemquam.
 , :

I««l SKNTKNTIARIIM I.IB IV.

iluclH vitletiu' ; i|iu 8U(ih llauiiiiits, ulio!> Minipliritcr lliiiniiics, alios archi^tamini*», alios

piotulluuiiiif8 ctppfllultaiil'. Sucurdoti-ii t-iiitu i^ciitiliiiiii tluiuiucs liicebuiitiir, (|iii liuhf-

baiit iii capite piltiuiu , iu quo erut brevis vir^u, dcBupor halieiiii ulif{ui(l laiiie , i{uod

cuiu per a)»tuiu ferre iiou [ju^seiit , lilum tuutiiiu iu cu{jiti' ligare C(£{ieruiit. Niidis enini

capitihus eia incedere iiefaB erat. Uiidc a tilo, i(uo uteliunlur, iluniincs dicli suiit
(|iiasi lilauiineB. Sed icsliB diehus , filo deposito ,
pileuiii iiii[ioiiehunt [uo Bacerdotii
euiiiieiitia. Vutes u vi luentis a[>|it'iluti Bunl ; cujus .signilicatio iiiuIU{>k'.\ est : modo
eiiiin Bucerdoteiii , luodo proplietum , inodo poetam siguificat. Cantor vero vocatur ,
qui
vocem modiilutur iii caiitu. lliiju» suut duo genera : Prajcentor , et Succentor : Prae-

centor , ([ui vocein [)ncniittit iu cautu ; Succeiitor, i{ui sulisci^iieiilcr caueiido respondel.

Concentor autcm dicitur , ({uia consonut. (Jui aiitem uou cou.sonut, iiec conciuil,

conceiitor non crit V His brevitcr tiactatis , adrnonendi suiit Chiisti ministri , f{ua-

leiius , sicut excellunt ordinis diguitate , ita pr;ecellant vitae sanctitate , ut [)lehs eis
comii.issa, eoruiiu[ue disci[jlinis edocta ,
gratanter eis ohediat , et eorum imitatione

de die in dicin proficiat , a i[uihus divina sacramenta [^ercipiunt, et niissarum .so-

lemiiia auiiiuiit. Missa autem dicilur , vel ([uia iiiissa est hostia , ciijus comiiienio-

lalio fit in illo officio ; unde dicitur : Ile , Missu est , id est , sef[uimiiii hostiam ,
quaj
missa est ad cceleslia, tendeiites [lost eam ; vel ([uia missus ccelestis venit ad conse-
crandum dominicum corpus ;
[ler qiiem ad aitare cceleste defertur hostia. Unde et dici-
tur : Missa est.

EXPOSITIO TEXTUS. tres partes , secundum tria de quibus agit

quaedameniin tenent uominaofriciorum prai-
Ostiarii iidem, et janitores sunt, qui In Vcteri
Testamento electi sunt, ctc.
cipue, inagis quam dignitatnm, ut Canloj-,

et Subcantor; quaedam,nominadignitatum,
Supra egit Maglster de disponentibus ad ut Archiepiscopus, Patriarchaj quaedamme-
ordiuem ; hic agit di' ordinibus. Et ha;c pars dia, ut Episcopus, quod est nomen dignita-

habet duas : in prima agit de gradibus ordi- tis simul et officii, ut dicitur in littera. Primo
niim ; in secunda de dignitate , sive officiis igitur agit de liis quaj (a) dicunt officium el
superadditis ordinibus, ibi : Sunt et alia dignitatem ; secundo de his quaj (a) dignita-
qitreclam non nrdimm , etc. Prinia pars ha- tein, ibi : Ordo aiitem Episcoporim quadri-
bet tres partes : iu priina ponil gradus ordi- partitus est , elc; tertio vero de his quae (a)

num, quos in littera distinguit, et partes in dicunt officium, ibi : Cantor sic vocatur, etc.

locis manifestaj sunt ; in .secunda vero as-

DUB. I.
signat differentiam ordinum minorum ad
majores, ibi : Cumque omnes sint spiritua- llabiturus, si fideliter impleveris officium, partem cum
liis qui bene verbum Dei ministraverunt.
les; in lertia vero determinat in quo conve-
niunt, autem qumitur , quidhocsit,
ibi : Si Videt'ir male dicere , quia cum tales ha-
quod hic vocatur ordo. Prima harum iu sep- beant {b) aureolam, videtur quod oiunes lec-

tem partes dividilur secundum septem ordi- tores habeant aureolam , et ita onines sacer-
nes, quae patent in littera, quaelibet suo loco. dotes.
Similiter secunda pars , in qua agitur de Resp. Ad hoc potest dici quod offlcium ,

dignitatihus superadditis ordiPiib.n.-;, habet lecloris est non tanlum prophetiam legere
'
Diol. XXI, c. Cleros. — ' Hug., lib. li, p. I, c. iii. (a) Ccel. edit. qui — [It) llem habuerunt.
 DISTINCT. XXiy. PARS II. 167

nudamj sed etiam exponere, et tunc bene novae legis evacuat sacerdotium veteris :

patet officium : quoniam non solum legit ergo pari ratione ministerium evacuat mi-
corticem litterae, sed eliam explicat arca- uisterium : ergo non debent ampUus levitce
num prophetiae : et tunc est prsedicator, et dici. Item quseritur de hoc, quod dicit : « Ad
doctor, et meretur aureolam : quod si tau- diaconum pertinet assistere sacerdotibus ; »

tum offlcium accipiat , et non impleat non , quia cum unius ordinis unus sit actus et una
habebit ex hoc am'eolam ,
quia aureola non polestas, videtur quod male assignet dia-
redditur voluntati vel offlcio per se , sed vo- cono novum actum , sicut inteHigitur exlit-

luntati juuctBe cum actu praerogativa^ alicu- tera : ergo aut diaconus complectilur no-
jus. Posset tamen dici, quod id iatelligilur vum ordinem et novum characterem, aut
quantum ad meritum substantiale. non bene nec vere assignatur ei hujusmodi
actus.
DUB. n.
Resp. Dicendum quod levitce proprio no- ,

Ab archidiacouo accipiunl candelabrum , etc.

mine appellantur diaconi in quo nomine ,

Videtur male dicere, quia archidiaconus clauditur proprius eorum actus et principa-
nou potest ordinare : ergo nec dare vasa, in hs, scilieet ministrare sacerdoti specialiter
quibus signiflcatur potestas. Item quaeritur et immediate in sacramentis. Ad diaconos
quis sit actus principalior acolylorum , au enim pertinet corpus Domini transferre , in
ministrare de cereo, an ministrare de ur- primiliva Ecclesia etiam sanguiuem dispen-
ceolo ; et videtur quod de urceolo ,
quia se- sare : unde immediate isti sacerdotibus as-
cundum istum actum quodammoilo jungitur sistunt et ministrant; et quando datur eis
cum offlcio subdiaconi. Sed ad oppositum est, potestas ad hunc actum, timc est dicendum,
quia unusquisque ordo denominatur a dig- characterem imprimi. Unde cum novum ui-
niori et principaliori : sed acolyti dicuntur hil circa illud in littera assignetur, intelli-

quasi ceroferarii. gendum ,

quod ahi sunt annexi , hi princi-
Resp. Dicendum, quod potestas traditur pjiles. Et si tu quEeras , quare dicuntur levi-
ab episcopo ; sed archidiaconus tradit urceo- tce , dicendum ,
quod non ideo dicuntur le-
lum et candelabrum, ut signiflcetur quod ta- vitae, quiaofflcium habeant Levitarum ; sed
hs ministrat subdiacono , et primum incipit quia consimile iili, et per illud offlcium prae-
circa altare ministrare : ai'chidiaconus autem flgui-atum.
dicitur princeps ministerii. Quod objicitur, DUB. IV.

quis actus principalior sit , dicendum quod Ad presbyterum autem pertinet sacramenlum , etc.
,

actus , a quo denominantur (a) , est ferre ce- Videtm" quod divisio actuum sacerdota-
reos, quia hunc actum habent in quadam lium , a Magistro posita , qui sunt corpus
completione, sed actum ministrandi habent Domini conflcere , orationes dicere , dona
in imperfectione quantum ad ministrationem Dei benedicere , non sit sufficiens, quia cum
aquse ; subdiaconus autem completius hunc actus hgandi et solvendi sit multo nobUior,
actum habet. AUa ratio , quia in ferendo ce- videtur quod Magister deberet assignare ipsi
reos signiflcatur potestas quam habet in sacerdoti.
dando bonum exemplum : et quia hoc est Resp. Dicendum, quod isti aetus sunt pro-
cujusdam superpositionis , sed in ministra- prie sacerdotum, et respiciunt sacerdotem
tione aquse subjectio, ideo , etc. secundum se ; sed actus ligandi et solvendi
respicit confessionem : ideo suprade hoc actu
DUB. ni.
in tractatu [b) de pcenitentia determinatum
Levite ergo ex nomine auctoris vocati snnt.
est : ideo Magister non repetit.
Videlur male dicere, quia sacerdotium (a) Ccet. eclil. denominatur. — (4) sacramento,
 ,;
: ,,
:

tAM SENTEMIARIIM LIH. IV.

ideo inagiti diffliiitur per id ,

quam per ele-
I)UB. V.
mentuin exterius. Kt iteruin magis hoc sa-
Cauoa«s duOii Uuluiu Micruit uriiiiies a|i|iellari, elc.
craiuentuiu, qiiain aliud ; (|uoniain eharac-

Vitlctur falsum usse, ijuiu sulidiarotius ter pUi.i hiibel hie ratiuueui suaiu, id list, ra-

taugit vasa sacra : ergo videtur, eti-. tiouein distiuguendi , quam iu aliis sacra-

Ke»p. Dieeuduui, quod ordiues sacri di- meutis , ctc.

cuutur tribus uiodis : [iriiuo largc, ijuia ha-

cruui exiguut uiiiii.slruui, secuuduiu illud' AKTICULUS L
Mundamini, qui fertis vasa bumini. Uude,
quia eoutiuguul res saeralas , sacri debent Ad intelligentiaiii Iiiijus partis (pi.eritur

esse : et secuuduui hoc ouiues isti tres dicun- de ordiiiibus iu speeiali , eirea (pios dupliei-

tur sacri. Secuudo modo striete dicitur sacer ter dubitare contingit ad enodationem eo-
crdo. quia ipsum sacruui dispensat, et (luo- ruin, quai Magister in littera tangit : primo
dani uiodo traclat , deferendo , et aliis admi- quautiiiu ad characteris impressionem ;
se-

nistrando : et .sic diacoims et subdiaeouus. eundo, iiuautum ad numeriiiu et distiuctio-

Tei-tio niodo sacriim dicitur propriissime nem. l}uaulum ad primum quaeruntur qua- ,

quia sacram reni couticit : et hoc competit tuor : primo quccritur utrum in omnibus or-

ordini supreiiio : et ideo sacerdos appel- dinibus iiuprimatur eharacter ; secundo,

latur. utrum unus vel plures ; tertio , utrum ha-
UUB. VI. quarto quaeritur
heant ordinem ad invicem ;

Si aulem qusBtitur, etc.

quantum ad signum exterius , rpiod ei res-

luuuil Magister, quod ordo est signacu- pondet.

lum sacrum. Contra Videtur male : dicere ;

quia sacramentum est elementum sed ordo QUJISTIO l.

:
I
est sacramentum : ergo ordo est eleraentum;
An in omnibus ordinibvts imprimatur character'.
non ergo spiritnale signaculum. Item, cum
in aliis sacramentis imprimatur character, Circa quam sic proceditur, et ostenditur Funilam.

propter quid ordo magis diffmitur per sig- primo quod in omiiibus imprimatur charac-
naculum? Item quaeritur, quid sit res, et ter, per difflnitionem ordinis : Ordo est sig-

quid signum in sacramento ordinis. naculum, in quo spirituahs potestas tradi-

Resp. Uicendum , quod iu collatione ordi- tur ordinato : si ergo haec est recta ratio
nis est coUatio potestatis ,
per quam homo competit omnibus ratio signaculi : sed non

ponitur in statu difflnito et gradu : et quo- est signaculum materiale, sed spirituale :

niam diversitas est in potesf atibus , diversi- hoc autem est character : ergo , etc.

tas est in signacuUs ; et per consequens di- Ifem omne sacraraentum iterari potest

versitas est , et debet esse , in exterioribus quod non imprimit characterem sed nullus :

signi.s, aliter tamen et aliter, quia signa sunt ordo potest iterarisicut dicit Augustinus
,

simpliciter diversa : sed potestates conve- et habetur in distinclione sequenti : ergo in

niunt in eadem anima, in hoc quoil unifor- singulis imprimitur character.
rais ratio distinguendi reperitur in oninibus Item character est signaculum impres-
characteribus , et ad unum ordinatis. Quo- sum, conflgurans nos Domino Jesu Christo
niam ergo ordo debet diffluiri per id quod sed Dominus omnes ordines in semetipso ex-
cominune est, et communitas non est a parte hibuit, sicut Magister inducendo probat in
elementi esterioris , sed signacuh impressi littera : si ergo in omnibus eidem conflgu-

' Isa., LH, II. —

Cf. S. Thom., in Supp/. p. III, q. 2; Steph. Brulef., IV !ient., dist. xxiv, i\. IX ;

q. xxiv, art. 2; RicharduB, IV Sent., dist. xxiv, art. 3, Petrus de Tarau.., IV Senl., disl. xxiv, q. i.
 ,: ,

DIST. XXIV. PART. II ART. I. QUiEST. I. m

ramur, videtur quod in omnibus character cramenti, et in his fiat segregatio perpetua

imprimatur. clericorum a laicis, non videtur in solo sa-

Item impressio characteris, sive signa- cerdotio character imprimi. Et ideo dixerunt opii..io 2.

culi, est ad uistinctionem secundum ali- alii, quod character imprimitur in omnibus
quem statum : seJ non in omni ordine poni- orduiibus sacris , sed non iu miiioribus. Et
tur quis in statu ministrandi determinato : hujus signum est, quia isti non possunt lai-

ergo in omni ordine imprimitur character. cis commisceri, alii vero sic. Sed cum nullus

opr. Contra : 1. Character est signaculum spi- or'lo iterari possit, etquilibet habeat aliquid

rituale : ergo inillis solis imprimitur, inqui- de ratione sacramenti, videtur quod in quo-
bus datur potestas nova et spiritualis : sed po- libet sit aliquid quod habeat rationem rei et

testas omnium ordinum inferiorum est cor- signi , et rationem signaculi perpetui : hoc
poralis , ut aperire ostium ,
sive custodire autem characterem dicimus. Non igitur vi-

prophetias dicere , candelabra deferre : ergo detur quod in illis solis imprimatur charac-
in his nullo modo imprimitur character. ter. Etideoest opinio probabilior, quod in dp.nios.

2. Iteni character est signaculum quod omnibus ordinibus character imprimatur,

quodhabetimprimiinimagine
respicit, sive sicut rationes expressae (b) osteudunt. Cum
ad conflgurandaui ipsam Deo sed actus quo- : enim character sit signaculum distinctivum
rumdam ordinum sohun sunt circa ministe- etperpetuum, et Christo conflgurativum, et
ria inferiora : ergo si talia non spectant ad hoc est in omnibus ordinibus reperire non ,

imaginem consignandam Deo, patet, etc. est dubitandum characterem in omnibus

3. Item character est signum indelehile : imprimi.
ergo si coUocat hominem in aliquo statu, 1. Ad illud quod objicitur, quod est signa-

impossibile est ab illo statu recedere ,

quin culum spirituale, dicendum quod in omni-
flat contumelia sacramento : sed qui sunt in bus ordinibus datur potestas vel spiritualis

minoribus ordinibus constituti, possunt licite de se, vel ad spiritualem ordinans, Unde po-
redire ad laicum (a) : ergo in eis character testas ostiarii est ad admittendum homines
non imprimitur. ad divinum sacrificium ;
potestas lectoris

4. Item character est signaculum perpe- non solum ad excitandum auditum exterio-

tuum, quod manet anima separata ergo in : rem, verum etiam interiorem etsic de ; aliis,

non debet imprimi nisi ad actum perpetuum sicut melius patebit ',
quando agetur de dis-

sed actus ministerialis istorum ordinum in- tinctione ordinum.

feriorum non est perpetuus : ergo , etc. 2. Adillud quod objicilur de configura-

tione, dicendum quod character ordinis ut ,

CONCLUSIO. est conservantis animam, configuratDeo se-

cundum imaginem ut assimilatam Deo ; et
In omnibus ordinibits charader imprimitur, quod
hoc fit in ordine supremo. Vel dicendum
est siffnum perpetuum distinciivum.
quod magis proprie configurat tale signacu-

n. 1. Resp. ad arg, Diceudum quod aliqui vo- lum Christo ; quia cum Christus triplex ha-
luerunt dicere, quod character in solo ordine buerit officium , scilicet ministri in agendo,
sacerdotali imprimatur, sed in ordinibus in- pugilis inpatiendo, redemptoris in moriendo,
ferioribus solum disponitur quis ad talis cha- ideo triplex fuit sacramentum secimdum
racteris susceptionem : nam propter snam quod homo configuratur his tribus modis.
nobilitatem de congruo exigit ordines infe- Unde tantum triplex est sacramentum , in
riores habere praevios. Sed cum ordines in- quo sit characteris impressio : nam baptis-
feriores saltem sacri sint de perfectione sa-
iprob
(n) Suppl. statum, vel leg. laicatum. — (6) Coel.
' Arl. seq. edii. expresse.
 ,
.

"t SRNTRI^TIARUM LIH. IV.

mus cuntlffurat moripnti ut rtHliinenti, nnde (•hmwttT ft *;um in ([uolihet ordino impri-
in i()so e-on!i»![)«litur lujnio iu inortt;ui ; cou- inatur, iit supra [iruhatiiia cst, tiinc idem
tlrniatiocoutlgurat [latientiel pu^uunti, ideo cliaracter iteratiir : sed hoc est iinpossibile,
siKouui ciucis llt iii iiit-ilia froiiti!; H»'(i onlo et hoc (licere tsst contiiineriam facore sacra-
couligurat ininistrauli eto()fiauti,sicut recte inento : videtur ergo quod, [)Ost priinum
iu littera osl«u(litur : et *|uia in oinnihus con- ordinem ,
qui aliiini recipit , nihil reci|)ial,
tiguratur quis Cliristo secuiuluui [)Ius et nii- iu!d sacramento contumeliain faciat : sed hoc
nus, iilco iu omnihus charactcr iiii|)rimitur. est inconveniens : ergo, etc.
J et 4. Atl illud <[ui)it ohjicitur (Jc iiul«li-bi- tlontra : 1. In sacramenlo haptismi non a I op|l.

litate et perpoluitate , (liceudum quod cha- iiiqirimitur nisi unus character, et similiter
racter omuium ordinum mauet iii aiiiuia, in sacramento couflrmationis : ergo pari ra-
sive revcrtentis ad laicatuin, sivc moiicuti.s, tione in sacraineiitoordinis.
ut signaculum distinctivum, et hoc vel ad 2. Itein hoc sacramentiim ordinis essentia-
gloriam, si beue usus est, vel ad ignomi- liusresplcit characterem, quamaliqiiod aliud
niam, si male nec oportet quod maiicat
: sera- saciamentiim, iu ([uo character imprimitur :

per ([uantum ad usura ininisterii ,

quia iste si ergo ordo uuum est .sacramentum, ([iian-

usus quodam modo convertitur iu prsemium, tumcuinque pluriflci^tur, videtur quod unus
vel supplicium : et per haec palet ultimum. character in eo Fmprimatur.
3. Item , si phiHis et diver.si charach;res
QUJISTIO II. imprimunlur, aiitergo diver.sitate speciflca,

aut numerali : non numerali, quia impossi-

An in ordinibus diversi imprimantur characteres '

bile estphiraaccidentiaejusdem speciei esse

Fundani. Utrum in diversis ordinibus diversi cha- ineodem .subjccto; si specilica, sed ex diver-
racteres impriinantur; et quod sic, videtur: sis,secundum formam et speciem manenti-
quia ordo secuudum se (a) , essentialiter lo- bus diversis, non fit unuin, iiisi unum ma-
quendo, est signaculum ergo : cum sint plu- teriale sit respeclu alterius : si ergo charac-
res ordiiies , suiit ergo [iliira signacula spiri- ter respectu characteris non est materialis,

tualia : sed illa signacula spiritualia cfaarac- et specie diflfert, ergo nunquam faciunt unum
teres appellautur : ergo,etc. sacramentum, si diversi sunt.

Item potestates ordinum sunt simpliciter 4. Item natura inferior non facit per plura,
diversae, sicut patet in ostiario et acolyto : quod potest facere per unum : ergo nec na-
claudere enim ostium, et ferre cereum, sive tura superior. Si ergo ordinati per unura
corporaliter, sive s[)iritn"iliter intelligatur characterem possunt distingui, sicut et bap-
est actus omnino diversus. Si ergo potestates tizati ; videtur quod unus solus cfaaracter in

distinguuntur per actus et signacula distin- ordine imprimatur : quaeritur ergo, (juae sit

guentia secundum, diversitates potestatum necessitas, quare plures cfaaracteres impri-

diversi sunt characteres. mantur.
Item signum debet respondere signato, et CONCLUSIO.
signatum signo : si ergo septiformis gratia
In diversis ordinibus imprimuntur charactms, se-
datur, (juae est res ultima, etexteriora signa
cundum quod diversoe sunl potestates minis-
indiversis ordinibus simphciter suntdiversa,
trandi.
videtur ex hoc quod characteres non sunt
signata et signa. Resp. ad arg. Dicendum est, quod inter
Item in quohbet ordine imprimitur unus opinantes in omnibus ordinibus esse cfaarac-

'
Cf. S. Thom., in Suppl. p. UI, q. S.XJ.Y, art. 5; Steph. Brulef., IV Sent., dist. xxiv, q, X ; Petrus de
(a) C(Bt. edit. esse, Tarant., IV Sent., dist. xxiv, q. xix.

I
 ,

DIST. XXIV. PART. II. ART. I. QVMST. III. 171

linio 1. terem, duplex opinio esse consuevit. Quidam non ponunt ita diversitatem, sicut ponit or-
enitn dicere voluerunt,quod omues ordines dinis sacramentum, quod de sui ratione im-
inuno charactere uniuntur, differenle tamen plicat diversitatem graduum.
secundum majorem complexionem et mi- , 2. Ad illud quodobjicitur, quod character
norem, sicut si sigillum imprimatur in cera, essentialiter est sacramentum , dicendum
tenuerit id eam fortius et amplius, paulative quod verum est, sed nou nisi prout compa-
procedendo secundum plus et plus, quous- ratur ad ulterius signatum. Sicut ergo una
pmb. que veniatur ad statum perfectum. Si autem linea est scripta, et dute, et tres, et quatuor;

quaeras, quae sit ratio talis impressionis, res- ettamen multarum linearum aggregatio ad
pondent breviter, quod hoc est propter cha- unam sententiam exprimendam non est nisi
racteris imperfectionem. Sed si hoc esset, una scriptura: sic iu proposito est intelli-
tunc impossibile esset promoveri ad sequen- gendum, quia omnis talis animse configu-
tem ordiuem omisso quod est contra
priori : ratio ordinatur ad hoc, quod ei inscribatur
jura. Si eliam hoc verum esset, non esset signaculum, secundum quod homo Dei mi-
differentia inter ordines, nisi secundum ma- nister perfectus esse judicatur : et cum sa-
gis et minus; quod est manifeste falsum, cramentum dicat quid ad alterum, et cha-

cum potestates in diversis ordinibus sint ad racteres uniuntur secundum quod ad alle-
diversa ordinatae. Postremo, si hoc esset ve- rum, ideo plures characteres unum faciunt
rum , character reciperet magis : sed quseri- sacramentum.
tur, quare non reciperet minus, quod si hoc 3. Ad illud quod quseritur, utrum ditfe-
esset, tunc esset delebilis ;
quare etiam cha- rant specie, vel numero, dicendum, quod
racteres aliorum sacramentorum magis et dupliciter est loqui de characteribus : aut in
minus non recipiunt ut dicatur baptizatus,, se; aut prout uniuntur in unitate et integri-
vel conflrmatus, magis et minus. Quod cum tate sacramenti. Si in se, sic differunt, sicut
non sit conveniens dicere, non est conve- diversse species nuraeri , sicut binarius , et
'»• - niens hanc positionem ponere. Et ideo dici- quaternarius. Si prout uniuntur in unitate
tur aliter , et prohabiUus , quod in diversis sacramenti, sic quemadmodum binarius, et
ordinibus diversi imprimimtur characteres. quaternarius constituunt senarium, et ha-
Ratio autem hujus est, quia non solum eo, bent raiionem partis constitutivse, et com-
quod ad Dei cultum assumuntur, distin- plementum ponuut in senario ; sic intelligen-
guuntur ab aUis; imo etiam inter minis- dum est in proposito suo modo, licet non sit

trantes ordo est et distinctio; et ulterius simile omnino.

gradus illi et poteslates ministrandi, si semel 4. Ad Ulud quod objicitur ultimo, jam
dantur, nunquam auferuntur, eliamsi ad patet responsio, quoniam istud verum est et
altius ministerium eleveiur qui in minori locum habet, quando per unum potest ita
ministraverat : et ideo in diversis ordinibus bene fieri, ut per plura; in proposito autem
diversa signaculadebent imprimi, secuudum non est sic ,
pro eo quod oportet ordinatos
quae nobis diversitas potestatum ministrandi, non solum ab aliis , sed etiam inter se dis-
et perpetuitas innotescat : tale autem signa- tingui.
culum est character : et ideo io diversis or-
QUiESTIO III.
dinibus, diversi imprimuntur characteres :

et concedendae sunt rationes hoc osten-

An characteres diversorum ordinum sint
essentialiter ordinati '.
dentes.
1. Ad illud ergo quod objicitur de sacra- Utrum characteres diversorum ordinum Ad opp.

mento baptismi, et confirmationis, patet res-

'
S. Thom., in Suppt. p. III, q. xxxvii, art. 1; et
ponsio, quod non est simiie, pro eo quod IV Sent., dist. X3iv, q. ii, art. Ij Steph, Bralef.,
 :;
, ;

m SENTKNTIARUM LIB. IV.

siut «88eiitiuliti-r uii »e invicena orillnuti; tU tur per illud, quod dicitur '
dislinclione

quuil sii., viiletur; (iiiiu inujor t-Ht loniu-xio quini|ua'<(rsiina secunila: SoUicitudo, etc,
oritinis ad onlinttm, quuui oidinis uil liu[iti.v et extra *, de Clerico [ler Kaltum ordinato :

nunn; tit churui^teris uniu^^ iinlinis ai| rliu- Tttu' littme, etc.

ructitreni ulteriuii, iiuuni uil Imptisuiiileni Iteiu cliaractertis coinparationein liabent,

sed esyentiulid e^t ordiuutiu churacteris ordi- sii-tit potestates et actus ordinum ad quos ,

riis ud baiitisuiulein, sicut dicitur in dettre- ordiiies comparantur : «ed in illis imttistati-

tali de presbytero uoii b.i[)tizato, libro tertio: bus nulhis oinnino est ordo, sicut in potes-

tt Non baptizatus uou pote^t ordiuuri. Uudtj tate ex[)i'llendi ilaiiiiones, et ferendi ccreos :

bi du facto ordiuatus est, debet ba[)tizuri , et ergo nullu» est ordo in talibus characte-
postiteruuionlinari.» Ergocharacterordinis riliiis.

e:$sentiali ordinu pra>supponit baptismuleni Iteui in liis, quu3 riispiciunt corporale et

ergo, etc. spiriluale, prius est cor[torale, quam s[iiri-

2. Iteni magis competit ordini, quara nu- tuale: sed exorcizatio dicit liberationem a
mero sed : sic est iu numeris, ([uud numerus vexalione spirituum, sed acolytatus respicit
posterior nect^ssariu pra-exigil priurein, et otficium illuniiiiandi : ergo prior esl ordo
flgura suniliter [juslerior antecedentem acolyti, quam sit exorcistae non ergo recte :

unde nuii([uani e^t «luaternarius sine terna- ordiiiantur, cum unus dicatur ordo tertius,

rio, nec letrugonus siiie trigone; ergo nun- alter quartus.

quam est gradus .secundus sine primo, nec Itein prius est, quod liberata malo, quaiii

tertius sine secundo, et sic de aliis. quod habilitat bonum

ad : sed in secundo
3. Item ex diversis formaliter nou potest est habilitatio ab bonum, in tertio est libe-

unum, nisi ad iiivicem urdinenlur sed

fieri : ralio a inalo : ergo videtur quod tertius

omnes ordines unum completum reddunt ordo sit prior, qnam secundus : sed ita vi-

ministrum : ergo necesse est, quod ad invi- detur, quod nullus sit ordo certus inter istos

cem ordinentur. gradus.

4. Item, si quis scienter promoveretur ad
CONCLUSIO.
ordinem posteriorem, priori omisso, hoc
ipso suspenditur ab executione, sicut dicitur Diversi (a) characteres ordinum non smt essentia-

liter ordinati; sed bene habcnt congruitatem or-

in decretali : sed hoc noD esset , nisi opor-
dinis inter se, non necessitatem.
teret ibi servari ordinem : ergo, etc.

5. Item ubicumque sunt gradus , oportet Resp. ad arg. Dicendum, quod est ordo
ponere ordineni : sed in sacramento ordlnis necessitatis, et est ordo congruitatis. Si ergo
diversi ordines sunt gradus spiritualium of- loqnamur de ordine istorum Kraduuia eccle-

ficiorum, sicut dicitur in littera: si ergo per siasticorum, dicendum quod non est ordi-

characteres in illis gradibus situantur, vi- natio necessaria, nec essentialis, pro eo quod
detur quod sit ibi essentiaUs ordo. ordo posterior haberi potest et suscipi sine
Fundaui Contra : In his, in quibus est ordo essen- priori. Si autem loquamur quantum ad or-
tialis, destructo priori, destruitur posterius : dinationem congruitatis, sic est ibi ordo, eo

sed non habito priori ordine, nihilominus quod ad bene esse ministerii sequentis prae-

haberetur posterior. sicut patet in ordinatis exigalur ordo sive pote.stas ministerii prae-
per saltum, qui non sunt reordinandi : er- cedentis. Quemadmodum igitur, si quis

go, etc. Major patet per se : minor proba- velit ordinate procedere ,
prius debet exor-
dium praemittere, post narrationem, et post
IV ient., dist. xxiv, q. xi; Petrus de Tarant., IV Seni.,
XTIV, Cf, XI.T.
'Ii«t.
ratiocinationem, et postremo conclusionem
'
Decr. I P. — a Decretnl,. lib. V, tiU xxix. (a) Cset. edit. riivist.
 ,

DIST. XXIV. PART. II. ART. I. 0UJ:ST. IV. 173

tamen si vellet, incipere posset a posteriori, 2. Ad illud quod objicitur de numeris

licet non ita ordinate : sic in ordinibus opor- dicendura quod non est simile ,
quoniam
tet intelligi. Cum enim ordines inferiores numerus sequens habt!t praecedentera par-

ministrentsacris, etsacri ordines ministrent tem sui sed non; sic gradus sequens habet
sacerdotio , et inferior gradus prior sit in prsecedentem parfem sui , sed ut disponen-

ascendendo, et potestas ministerialis sit in- tem de congruo.

ferior, patet quod ibi est ordo non tamen ; 3. Ad quod objicilur, quod ex plu-
illud

necessitatis ,
quoniam potestates diversse non fit unum, dicendum
riiius difTerentibus

sunt , et per seipsas obtineri et haberi pos- quod verum est quod non fit unum per
lica. sunt, licet non ita perfecte sine aliis. Est essentiam fit tamen unum sacramentum,
;

igitur ordo in his gradibus secundum majo- quae est unitas in comparatione ad unum
reui accessum ad ultimum gradum , scilicet signandum perfecte et sacramentum ordi- :

sacerdolium. Undeprimohomo introducitur nis non habet omnimode unitatem abso-

iu ecclesiam per ostiarium •, secundo, manu- lutam, sed per comparationem : ad quam
ducitur per lectorein Pi'ophetarum ; tertio unitatera conslituendara non requiritur es-

adjuvatur per exorcistam, ut liberetur a senlialis dependentia in partibus.

nialo; quarto excitatnr per acolytum , ut 4 et 5. Ad illa quae objieiuntur ibi in ul-
proficiat in bono: deinde sunt alii duo ordi- timo de saltu et de gradu , dicendum quod
nes, qui minislrant sacerdoti in oblatione illsB duse rationes (6) ostendunt quod non sit

sacrificii, Et sic patet, quod est ibi ordo con- ibi nisi ordo congruitalis quantum est de
,

gruitatis, non necessitatis. Nec valent illaB integritate sacramenti : est tamen ibi ordo

rationes in contrariuni de exorcista et aco- necessitatis quantum est de obIig;itione

,

lyto, pro eo quod oranes ordines potest itera prcecepti ,

qua quis tenetur ordinatH ascen-
spiritualem dicunt, ct pro eo quod eniditio dendo, non saltando ordinari.
praecedit hberationem a malo : et ideo con-
cedendum est ,
quod sit ibi ordo in charac- QUiESTIO IV.
teribus, sed non est ordo essentialis. Sicut in
Vtrum charatter imprimatur in unctione, an
elementis ordo est, tamen ultiraum elemen-
potius in benedictione '.

tnm, sive littera, ante scribi potest , cura sit

prima littera, ultima ordine retrogrado in Quando imprimatur character in diversis randita.

scribendo ; sed tamen ordinate scribendo est ordinibus; et cum in ordinibus sit ista quii.-

primo scripta : sic et ordines possunt suscipi que reperiri, utpote in ordine sacerdotali,
descendendo, sive retrocedendo. scilicet benedictionem , inunctionem, raa-
i. Ad illud ergo quod objicilur de bap- nuura irapositionem, et alicujus porreclio-

tismo, dicendum quod non est simile ;

quo- nem (ut libri, vel vasis, vel clavis), et verbi
niam, sicut tactum (a) fuit supra in tractatu expressionem, quaeritur in quo istorum flat

de Baptismate, et iu Concilio apud Couipeii- characteris impressio. Et primo videtur,

dium ' determinatum fuit, et decretalis quod non in benediclione ,
quoniam semper
hiQOcentii de presbyteronon baptizalo con- in ordinibus fuit characteris impressio ; et
firmat, Baptismusest fundamentum etjanua illud est oi'dini essentiale quo impri- , in
omnium sacramentorum et quouiam, fun- : iniiur character : sed benedictio non est de
damento non existente , nihil potest super- essentia ordinura , cum non legatur tahs
aedificari, ideo character baptismi alios prae- IV Sent., dlst. xxiv, q. ii, art. 3; Richard., IV Sent.,
cedit essentiali ordine : non sic in aUis. dist. XXIV, art. 4, q. ni; Steph. Brulef., IV Sent.,
dist. XXIV, q. xil ; Petrus de Tarant., IV Sent.,

Conc. Coinpend. anii. 106,

' al. "57, caii 9. — -
Cf.
diiL XXIV, q. xx.
S, Thom., in Suppl. p. 111, q. xxxvii, art. j; et (n) Ccet. edit. factum. -- (6) llem add. nou.
 : ,

(74 SFNTKNTIARIIM 1,1 M. IV.

!W)leinnitaH fuisge In Ecclesia primitiva : «i- ufti, viJetiir (|uod in tali traditiono non
gu, ek. iiupriiiiatiii' rliuracter.

Uein iliud iu quu iiuprimitur (liaracter 5. Iteiu, quod iii verbi expresHioiie uon
iuteiiur, debct liabcre assimilatiuiifui riiiu impriinatur, viiletur : priiuo, qiiia iii verbis
interiuri iliaracteie : sed cliaracter ille res(ji- illis si;L<iialur recta potestatiK executio , ut
cit aliquaui puleslateiu, beucdictio autemflt patet, si quis inspiciat : ergo cuiu illud se-

ad sauctitatem , ergo, etc i|ualur urdinis es.sentiam et characterem

Iteiu, quud noudrtur iuuin-lioue, videtur: videtur, etc.

quia si aliqua pussiu aiiiiuibus iue.sl, iuest U. Item characler nou potest imprimi nisi

secumluiu aliquod couimune sed characteris : a Deo: sed verbi expressio est por verbuiu
impressio est iu oinuiluis ordiuibus ; sed imperandi , cuin dicitur : Accipe 'jwtesta-
inuuctiu esl iu uiiu solo, scilicet iii sacer- tem, etc : ergo in tali forma noii est ajin- Ijui Xio

h.ti'1'nlii
dotio : t;ryo , etc. petens exprimi characterem. Est igilur

Item ubi est talis causa , ibi lalis eltectus quajstio, quare hoc sacramentum habet for-

sed in episcupatu esl iiuvaiuiiuctio : erpo iiovi mam verlii per raoduiu imiieralivuin , ciiiii

ciiaracteris impressio : hocaulem estlalsum, aiia habeaut per indicativum , vel deprera-

quia bi novus characlcr imprimeretur, sicut tivuni. Est eliam quaistio, unde ortum ha- Ouliiitio

sacerdos posset esse sine diaconatu, sic epi- buerunt haic circa ordinem, scilicet manuum talora-
Iis2.

scopus .sitie sacerJolio ; cujus contrarium impositio, et benedirtio, et unctio. Est et

delermiuatum esl in decretali, libro lu. qua'stio, quare impositio mauuum est in q. Intcn
Iis3.
1. Item quod non detur iu manuum im- duobus ordinibus , sed unctio in uno solo
positione, videtur primo per consimilem ordiue, scilicet sacerdotio. Est quarta quse- q.lalen
IIM.
rationem, quia cum non liat impositio nisi stio, quare diacono solus episcopus manus
in solis duobus ordinibus, non imprimeretur imponit, sacerdotibus vero alii sacerdotes.
character nisi ia his duobus soliuu ;
quod Est ultima quajstio, in quo essentialiter con- tjiili^&tio

lat. i.
est luanifeste falsum , sicut palet ex prffice- sistit sacramentum illud exterius; et cum
dentibus. non habeat elementum, nec formam stalu-
2. Item ordo traditur tantum ab episcopo: tam, videtur quod nihil essentiale habeat.
sed ordo traditur in inipressione characteris: Et quod non habeat formam determiuatam ,
ergo si character imprimitur in impositione videtur, cum antiqua ordiuaria alium mo-
manuum, videtur quod solus episcopus de- dum habeant.
beat mauum imponere in ordinatioue : quod
est faisum, quia, ut dicit canon ', distinctione CONCLUSIO.
XXIII, Presbyler cum ordinatur, etc, oiunes
Character ordinis imprimitur, cum dantur inslru-
sacerdotes assistentes debent in ordinatione
menta qum deserviunt suo ministerio et offtcio,
sacerdotis manus imponere. mn in unctione, neque in benedictione.
3. Item, quod in libri vel vasis traditione

non imprimatur videtur , quoniain esto , Resp. ad arg. Ad praedictorum intelligen-

quod tales libri , vel vasa deessent , sicut , tiam habendam, haec sunt praesupponenda,
forte deerant in Ecclesia primitiva, nihiio- quod omne sacramentum aliquod signum
minus tales ordines dari possuut : ergo, etc. essentiale habeat exterius nullo enim modo :

4. Item multa talia confert archidiaconus,, accidit sacramento esse signum, sed essen-
ut ampullam et aquaj manilem subdiacouo, tiale est simpliciter. Amplius supponenduni

sicut iu littera tangitur, et claves ipsi ostia- est, quod in omni sacro, in quo imprimitur

rio : si ergo solius episcopi est conferre ordi- character, istud est essentiale sacramento,
• Decret. p. I, ilist. xxili, c. viu. inquosiveper quod character imprimitur.
 ,

DIST. XXIV. PAF\T. II. ART. I. QUJIST. IV. 175

Amplius, cum signum debeat habere simi- palis debet ordo iterari , quia prsesumitur
litudinem ad signatum , in eo imprimitur quod characterem non receperit. Sed iu aliis

character, qucd exterius magis est in sacra- consequentibus, si fiat defectus vel negli-
mento Quoniam igitur in ordine
sibisimile. gentia, debent suppleri. Conoedendum est Ad q.
later. i.
imprimitur character, quod est signaoulum igitur, quod in unctione non imprimitur
ad aliquam potestatem spiritualem hoc pro ; character; sed tantum fit propter solemni-
generali regula habendum est, quod iu illo tatem et dignitatem corporis dominici, quod
signo exteriori imprimiturcharacter in quo- non est contrectandum nisi manibus conse-
libet ordine, iu quo principalis potestas, cratis. Poutifici autem fit unctio in capite,
quam respicit ordo, signatur tradi ordinato. in quo signifieatur abundantia gratise, quae

Ad hanc autem signandam duo coi.currunt in prselatis debet in excellentia reperiri. Et

exterius, scilicet traditio alicujus instru- hinc est quod manus sacerdotis unguntur
menti, et expressio verbi, ut sic in signo oleo sancto , sed caput pontificis chrismate,

visibili simul et audibili signiQcetur dari. ut significetur quod in eo debet esse excel-
;piicai. Nec sufficit siguum audibile sine visibili lentia vitae in conspectu Dei in scientia, et in

propter hoc quod aliud verbuni aliud de- conspectu hominum quantum ad famam.
bet respicere signum, ut patet in aliis sa- Concedendum est etiam ,
quod non fit cha-
AJ 4- cramentis. Nec sufflcit signum sine verbo, racteris impressio in ipsa benedictione, sicut

quia ad multa potest tale signum scili- , ostendunt illae ratioies, quia potius est insti-

cet liber, vel illud vas, dari ; et ideo opor- tuta ad devolionem excitandam, et impe-
tet per verbum arctari. Et hsec duo sunt trandam gratiam, quam sit de sacramenti
essentialia et intrinseca sacramento, et per- substanlia.
ticienlia sacramentum. Quoniam enim ma- 1. Ad illud ergo quod objicitur de ma-
nus est organum organorum in operando, nuum impositione ,
quod non reperitur in
et lingua in exprimendo, recte signiflcatur omnibus, ratio jam dicta est ; reperitur ta-
conferr i potestas in offlcio utriusque : et hffic men aliquid simile , scilicet (a) collatio ah-
in quolibet ordine reperiuntur , secundum cujus instrumenti , in quo est protensio
quod reperitur et chai-acteris impressio. Sed manus et fit signatio coUationis potestatis.
,

quoniam characteres sunt diversi , habentes 2. Ad illud quod objicitur quod sacer- , Ad q.
later. 4.
majorem dignilatem, minorem, secun-
et dotes imponunt manus dicendum quod illa ,

dum gradus potestatum; ideo tam per signa, manus impositio non est ad ordinis collatio-
quam verba, diversificantur , maxime in nem , sed ad signiflcationem. Signiflcatur
ordinibus sacris , et in minoribus. In ordi- enim gratia communionis, quse in ordine
nibus enim sacris, quoniam datur ibi nobilis sacerdotali confertur , et per sacerdotem de-
potestas etexcellens, fit manus impositio, non bet administrari : ideo non imponunt manus
tantuii'. instrumenti traditio; quoniam ma- sacerdotes diacono, sed solus episcopus, in
nus est organum organorum, in quo scilicet cujus impositione manuum non tantum est

principalius residet potestas operandi : unde figuratio, sed etiam potestatis collatio. Prae-
sic ordinabant in Ecclesia primitiva, ubi terea in hoc signiflcatur, quod ille qui ordi-
non nisi isti duo ordines explicite erant. Sed nalur, in illo ordine consecratur, cum sa-

in ordinibus minorlbus flt traditio alicujus cerdotes manus sacratas imponunt. Et nota, _

insti'umenti , ut clavis, vel libri, vel exor- quod etsi multi sint assistentes, sufflcit ta-
cismi, etc. Et si plura instrumeuta tra^lantur men quod tres manus imponant aliud est ex ;

uni, illud pro principali habendum est, quod abuudanlia nec tamen illud est ex necessi-
;

episcopus tradit cum prolatione verbi : Ac- tate sacramenti.

cipe 'potestatem. Unde iu omissione priuci- (a) Ccet. edii. quia.

 , :

176 SF.NTENTIAKUM 1.1 H IV

3. Ad illiKl quixl Dhjiciiur ilu liliri vi^l

vtisis tiaiiitioiie, diceiuluin quial, sicut oiiiiif AUHCULUS II. .

iustruuientuin sivti urnicitura in virtutu iiia-

I
uus est, 8ic etiarn per impositioneni nia- Consequenter, quantiim ad Rpcnndum ar-
uuuin, ubi deesseiit talia, pn-suul sif^iiaii ticulum, quairilur de ordinibus qiiaiitum ad
unde, .siiut post vidtdntiir, in iiniiosiliout^ nunnrruiu et distinctionem ; et circa hoc

mauuuin in Ecclesia primitivataeteri onlines quaM'untur breviler quatuor : primo qua"-

implicabautur ,
qui postinoiliim processu ritur de divisionc urdiuiim in sacros, et noii

teinporis exnlicali suiit, et quanluinad ver- sacros; secundo, iitrum psalmistatus sit in-

bum, et quautuui ad sif,'uum , et qiiaatum ter ordines minores ; tertio quceritur utrum
ad personas. episcopatus sit inter ordines majores; quar-
4. Ad ilUid quod objicilur, quod arcliidia- to, ulrum sint septem, vel plures, aut pau-
conus coufert luulta lalia, diceudum quod ciores ordines.

boc est ad potestatis explicationem. Unde ia

taii Iraditione facta ab archidiacono non tra- QUiESTIO I.

ditur nova potestas, sed Iradita e.<piicatur.

An divisio ordinum sit bona '.

5. Ad iilud quodol)jiciturde verbi expres-

sione, dicendum quod semper inteiligendum Ue divisione ordinnm; et videtur quod aj upi,

est fuisse verbuin aliquod, in quo exprime- ista divisio nulla sit : primo ,
quia omnis
relur potestas talis dari ; sed non iueruut ordo essentialiter el universaliter est sacra-
verba prseQxa , nisi in solis duobus sacra- mentum : sed omne sacramentum dicit rem
mentis, qiiibus Dominus verba s^iecialia ore sacram : ergo ordo univer.saliter est res sa-

proprio praedixit : et ideo in aliis, etsi verba cra : ergo videtur universaliler quod sit res

sint necessaria, non taiuen sunt deterininata §acra : ergo oinnis ordo est sacer,
vocabula, vel vocaliter sed verba quaecum-
; 2. Item , in inferioribus ordinibus sic da-
que sensum exprimentia, quantum est de tur potestas miuistrandi circaallare, el ea
ratione sacramcnti, sutliciebant , si quis in quaj pertiuent ad sacramentum sacramento-
hcere.sim inlroducere non intendebat. Sed rum , scilicet corpus dominicum, sicut in
nunc necessarium est servare formam ab diacxmalu et subdiaconatu , licet non ita de
Ecclesia statutam et n.pprobatam. propinquo : ergo videtur quod , sicut illi

4j ^ 6. Ad illud quod modo impe-

objicitur dc sunt sacri , sic et isti.
laipr. I.
ralivo, dicendum quod Pontifex summus 3. Item in Ecclesia primitiva non fuerunt
gcrit persouam Cliristi, et per.souam supe- ordines nisi sacri , scilicet presbyteratus et
rioris, sicut dicit Isidori.s iu libro de Offi- diaconatus : ergo vel illa Ecclesia fuit dimi-
ciis : et quoniam potestas superioris plus et nuta , vel ista superfluit.
miniis traditur et descendit, et secundum 4. Item , ea quae spectant ad substantiam
illam, qui conferunt, subsunt ; ideo rectis- sacramenti , semper eadem perseverant : si

sime modo imperativo utitur : et sic patet ergo ordines minores vere ordines suut, aut
responsio ad primam quaestionem. Omnes tunc esse debuerunt, aut vere ordines non
•
aliai quwstiones ex dictis patent, praeter il- sunt : quod si tunc non f uerunt, sicut patere
lam ,
quae est de ortu istorum. i\am bene- potest , non videtur, etc.
dictio et raanus impositio a patriarchis Contra : In Veteri Testamento erant dis- Fundam.

venit; sed inunctio figuram habuit in lege tincta officia ministrantium , ita quod alii

ubi dicitur '

, quod inunctus est summus
sacerdos. q. xxwil, art. 1 ; et IV Senl., dist. xxiv, q. u, art. 1;
Steph. Brulef., IV Senl., dist. xxiv, q. iiu; Pelr. de
1 Levit., viii, 11. — ' C/. .i. Thoiii., ia Hu/jpl. p. 111, Taraul., IV Sent., disl. xxiv, q. ii.
 , , :;

DIST. XXIV. PART. II. ART. U. gUJlST. I. 177

ministrabant circa altare, alii circa cuslo- dispensandum sacramentum dignissimum,
diam templi : si ergo majoris ordinis et di- et ministrandum in templo Dei. Ad minis-

gnitatis est nunc sacerdotiuui, et culius di- trandum autem illud concurrunt qusedam
vinus est ampliandus et ampliatus; videlur offlcia digniora, et quaedam minus digna :

quod alij deb.nt ad baec , alii ad illa Jepu- quai omnia requirant ministros sanctos,
etsi

tari : ergo videtur, quod cum ordines penes illa tamen quae atfenduntur circa altare et ,

officia majora et minora distingiianlur ,

circa portationem vasorum sacrorum , et
quod ordines majores et minores esse de- circa oblationem sacrificii consummandam
bent. polissime requirunt ministros sanctos, se-
Item, sicut patebit cum de matrimonio cundum illud ' : Mimdimini , qui fertis
agetur ', et habetur in Decretis «, aliqui sunt vasa homini. Sanclitas autem, vel sanclifl-
ordines impedientes matrimor.ium , et aliqui catio potissime consislit iu continentia : ideo
non. Si ergo in illo ordine , in quo corpus sunt quidam ordines ,
qui requirunt conti-
Domini consecratur, aclus libidinis per om- nentiam quidam vero minime.
in ministris,
nia removetur, videtur quod aliqui sint or- Ideo recte quidam ordiues sacri dicuntur
dines sacri , et aliqui non. quidam non sacri, non ratione sui, sed ra-
Item ,
quod debeat ita esse ,
probatur pri- tione mysterii ad quod requirilur sanctitas
,

mo, quia ordo est sacramentum perfecto- in ministro; et sic patet ratio bujus distinc-
rum : sed ad slatum perfectionis nou statim tionis oniinum per sacros et non sacros , et

ascenditur, sed paulative pervenitur : ergo concedendae sunt rationes ad hoc.

si sacer ordo collocat aliquo modo in statu 1. Ad illudergo quod objicitur, quod om-
perfectionis , videtur quod aliquos ordines nis ordo est sacraiuentum dicendum quod ,

inferiores habere debeat non sacros. omnes ordines signa sunt sacra et rei sa- ,

Item videmus in curia regis terieni, quod crae. Sed ab hac ratione non dicuntur ordines

ad hoc quod sit sufflcienter ordinata, mi- sacri sicut visum est
, sed a consecratione ,

nistri superiores indigent inferioribus , qui ministri , et quia ipsi ordines disponuut ad
obediunt et subserviunt, et majores indigent contingendum et minislrandum vasa conse-
minoribus : ergo si domus Dei ordinata de- crata.
bet esse , videtur quod ibi debent esse mi- 2. Ad illud quod objicitur, quod in omni-
nistri , et rursus ministri ministrantium ; et bus datur polestas ad ministi^andum aliquid
primi sunt in ordine superiori, secundi in circa sacramentum maximum dicendum ,

minori : ergo minores , et majores. quod verum est; tamen secundum plus et
minus, secundum propinquum et remotum
CONCLUSIO. illis enim qui sunt in inferioribus ordinibus
constituti , non licet vasa consecrata portare
Ordines quidam sacri sunt, quidam non sacri, non
ex officio ,
quamvis propter inopiam minis-
ratione sui, sed ratione mysterii requircntis in
trorum frequenter talibus permittatur.
ministris sanctitatem.
3. Ad iilud quod objicitur, quod in Eccle-
Resp. ad arg. Dicendum est ,
quod sacra- sia primitiva soli ordines sacri fuerunt , di-

meutum ordinis gradus babet plurimos ; et cendum quod falsum est, imo et alii fuerunt
prima quidem distinctio est per gradus in- sed implicite dabantur iu impositione ma-
feriores et superiores, sive per gradus sacros nuum quoniam manus ,
organum orga-
est

el. non sacros. Ratio autem quare hoc sacra- norum. Ratio autein quare non distingue-
nientum gradus babeat, est quia ordinat ad bantur, erat propter paucitatem ministran-
tium et propter paucitatem fidelium ideo
'
Infra, dist. xx.wii. — ^ Opcret., p. I, dist. xxxii,
, :

0. ili, Si qui uero sunt cleTvi. — ' [sa., LII, 11. uportebat quod oiiiiiia offlcia darentur uni :

TOM. VI. 12
 :,

m SKNTKNTIARIM LID IV.

nuric aut«!m inultiplicatus est ilivinus cultus u Si qiiis episcopiis esse nieretur, sit pri-

i(li*o iinn fnt simile; et per fioi' putt-t u'ti- muui o.stiariu8 , deinde lector, post exor-
miitn. cista , deinde sacretur ncolytus, deinde vero
4. tjuixl oiiiiudiiit, ijuod .su!).slaiiti.i scm- «ubdiacoiiiis , dcinde diacoiius, [loslca pres-

per ruenint eailiiii , (lutnluiu (jiiol vi-ruui bytcr. » llic suflliicMiler gradiis et ordiiies

esl ; et seinptT isti ordiiies et Rrailus iu Ec- distiiiguuntur, et non ponilur oido psal-

clesia fueruiit , lici t non essent explicati et mistaj : crgo, etc.

ili>tint!li , ut uuuc : nou soIumi cuiin uunc Ifem oinnes ordinos, sicut nu-liuij patebit*,

dflnMit distiii),'ui |)roptcr iniuistraiiliuin am- ab episcopo danlur, non a simplici sacer-
pliflcatiouem , sed etiam propter manuiluc- dote : sed psalmist:itus datur a simplici sa-

tionem, quia ab ipsis iucuiiabulis ordiuan- cerdole ; unde psaliiiista potest , absque
turuuuc, qui debent e.ssc cleiici. Ideo se- scientia epi scopi , sola jussione presbyteri,

cunduni profectuin vel provectum aetatis in ofhcium suscipere cantandi.

susceptioue jjiaduum debent et possuiit pro- Iteiu ad illud, qupd communiter spectat

inoveri , ncc statim ad supremuni giadum ad totiim chorum, non debet aliqiiis ordiiiari

pr)iv»^hi. specialiter : .sed p.salmodia speclat ad uiniies

qui sunt de choro, et cantus antiphonarum,
QU^STIO II.
et responsoiiorum.

An psalmistatus sit ordo '.

CONCLUSIO.
.\d up|.. Utrum psalniitatus sit ordo ; et quod sit
Psaltnistatus proprie ordo non est, sed ordini
videtur ' : « CliMxis et clericos, » etc. et ia-
annexus; fusius tamen ordo dici potest.
fra : o Generaliter derici dicti sunt omnes ,

qui in Ecclesia Christi deservinnt, quorum Resp. ad arg. Dicenduin ,

quod psalmisla-
gradus et nomina sunt hjEc : Ostiarius, Psal- tus proprie non est ordo, sed offlcium ordini

mista, Lector, » etc. Et itcrum ' : « Perfec- anne.iium. Et ratio hujiis cst, qiiia non dicit

tis,» etc, et inlra ibi euumerat officium officium cui debeat specialis gradus onlinis
Psalmistae inter alios. VA hoc expresse dicit deputari. Sed solum est annexum ordini :

Isidoras, libro VI Etymolorjiarum. psalmisla enim , et cantor, pro eodem rcpu-

2. Itum ratioiic videlur hoc ipsum probari, tantur, sicut patet ex eis quae dicuntur* :

quia prophetia Psaimorum non est minns « Psalmista, id est cantor, » etc. Psalmistae
nobilis, quam aliai : ergo sicut est ordo in enim est non soium psalmos cantare, sed
Ecdesia deputatus ad recitandum alias pro- etiam alios cantus harmonicos lectionibus
phetias, scilicet ordo lectoris , ita videtur interserere : et hoc, ut audientium corda
ijuod debet aliquis ordo ordinari ad recitan- excitentur ad Dei laudem, et ad auditionem (a)

dum Psalmos : sed iste est psalmista : lectoris, ui non afflciantur taedio in auditu

ergo, etc. verbi divini. lu hoc ergo quod est ad laudem

5. Item nobilius et dignius officium est Dei, cumillud sitomuiuin fldelium conimu-
Psalmos in Ecclesia recitare , quam sit ostia niter, et simul, non oportel ad hoc ordinem
custodire : ergo si ordo depulatus est ad il- deputari. In hoc autem quod excitat corda

lud ofticium , multo fortius videtur quod ad ad auditionem, et ad percipiendura sensum,

dicendum Psalmos. quem praeuicat lector, est oiflcium annexum
FuLjam. Gontra * : « Illud nos, » etc. ; et infra : ordini lectoris : et sic patet quod , stricte ac-

•
Cf. Steph. Brulef., !V Senl., dist. xxiv. q. siv;
'• '• - ' Ibid. disl. Lxxvii c , - » Infra, disl. xxv,
Petrus de Taraat., IV Senl.. dist. xxiv, q. iv. - '"'t- '- 1- '•- '^'"'''^' ?• '' d'''- "'"» <=• ^-
* Decret. p. I, dist. xxi, c. i. ' Ibid., diil. xxv, — (a) C<b/. e'iii.'. eruditionem , e/ sic iVi/^mW.
 . :

DIST. XXIV. PART. 11 AHT. II. OU^ST. 111. 179

cipiendo ordines et gradus, psalmistatus non videtur. (jelasius(a) Papa,distiugueusgradus

debet inter ordines computari. ordinum , in flne dicit '

: « Deinde subdiaco-
1 Sed t;i largius extendatur nomen ordinis nus, et postea presbyter, et exinde, si mere-
ad offlcium etiam annexum ordini, quod ta- tur, episcopus ordinetur. »

men specialiter et principaliter non conveait 2. Item Isidorus, in hbro VII, cap. xn,
ordinatis, sic psalmistatus potest inter ordi- Etymolorjiarum : « Episcoporum quadripar-
nes computari, et ita accipit Isidorus : et per titus est oi'do : » ergo episcopatus est ordo.

hoc patent auctorltates inductse ad hoc, quod 3. Item ratione videtur, quia nullus recte
sit ordo : loquuntur enim secundnm hanc dicitur ordinari, nisi ab ordinis susceptione :

viam. sed qui promovetur iu episcopum, recte di-

2. Ad illud vero quod objicitur, quod pro- citur in episcopum oidiiiari, sicut per omnes
phetia Psahnorum est dignior, vel aeque canones innuitur, qui de hac materia loquun-
digna, dicendum quod digna est, quantum tur : ergo, etc.
ad intellectum et sensuui, ita sicut alice. Sed 4. Item illa inter virtutes est virtus praeci-
quia psalmista non tantum erudit per sen- pua, quae virtutes alias regit, et eis imperat
sum verl)orum, quantum etiam excitat men- ergo pari ratione in ordine ille erit magis
tes per canlum musicoruiu, et per emissio- praecipuus, qui alios dispensat et regit : et

nem vocum resonantium , et hoc competit ille est ordo episcopalis : ergo, etc.
multitudini ; alias vero propheUas competit 5. Item hoc videtur per diffmitionem or-
uni recitare, cui alii sint intenti : ideo oportet dinis : Ordo enim est, ut dicit Magister',
illum qui legit, esse provectiorem, non ra- signaculum quo spiritualis potestas traditur

tione ejus quod recitatur, sed ratione modi ordinato : sed hoc totum est in episcopalu,
recitandi : et sic patet illud. patet : ergo , etc. Minor patet per ipsam or-
3. Ad illud quod objicitar de custodia dinationem episcopi, iu qua traditur sibi ba-

ostiorum, et psalmodia, dicendum quod ma- culus, qui signilicat potestatem spiritualem :

joris auctoritatis et dignitatis est excludere unde dicitur sibi , cum traditur ei baculus :

indignos, et admittere dignos ad divinum Accipe baculum pastoralis officii, id est, po-

officium, qnam interesse, et psalmos cantare. testatem ligandi et solvendi ; et sis in corri-
pro eo quod primum dicit quamdani aucto- gendis vitiis pie scsviens, m fovendis vir-
ritatem et potestatem, nec competit alicui, tutibus animos subditorum demulcens , in
nisi delur ab eo qui habet auctoritatem emi- tranquillitate severitatis censuram non de-
nentem, scilicet ab episcopo. Sed psalmodia serens.
respicit scientiam et vocem : et qui habet 6. Item solemnior intmctio, solemnior be-
haec, sine donatione aucforitatis, potest hoc nedictio, ot solemnior manuum impositio fit
facere sola jussione sacerdotis, ut praedictum in consecratione episcopi quam sacerdotis
, :

est : quamvis ergo istud offlcium majus vi- sed talis inuuctio non potest esse vacua a
deatur, tamen si consideretur auctoritas^ significalione et efficacia, cum sit novae
ulrobique illud est majus, quam hoc. legis : ergo est amplioris efflcaciae : si ergo
sacerdotium est ordo , multo fortius videtur

QUiESTIO III. quod episcopatus.

Contra Magister : Hugo de Sancto Victore, FundaiB.
An episcopatus sit ordo '.

distinguens gradus ordinum , dicit sic *

:

d aw- Utrum episcopatus sit ordo ; et quod sit, « Primus est ostiariorum, secundus lecto-
'
Cf. S. Thom., in Supfii. p. |||, q. jl, art. 5; et q. VI. —
Decrel., p. I, dist. Lxxvii, c. I.
2 '
Vid. —
IV Sent., dist. .xxiv, q. ii, art. 3; Richard., IV Stnt., supr., hac ipsa dist., p. ii, c. .S< autem quariiur,
dist. XXIV, art. 5. q. ii; Steph. Brulef., IV Sent., ,:l*Hug., de Sacram., lib. II, p. III, c. vi.

UUt. xxiv,q. xv; l'etrus de Palud., IV Sent., dist. xxiv, '

(u) Apud Gndian. Caius.
180 SENTKNTIARUM LIB. IV.

rum, tertius exorcistarum, i|iiartus ucolyto- constitiiiinl, iit Ardiipiesbyter, Episcopus,

rum, i[uiiitus suhdiaconorum, Sfxlus iliui-o- Arcliie|»i.scupus, l'atriarcba, 1'ontil'ex siim-

uoruiu, si-plimus sacerdotuui. » llic gruduB miiH, qiia' iiltra sacerdotium non addiint or-
dispare» in eodeiu onliiic lialwt «lignilates, dinem , iiec gradiim novum, sed soluin di-

scilicet Hiiiscopi, etc. : ei"j.'f> e[iiscopatus so- guilati-ni et offlcium. Et ita Episco[»atus,

luiii dicit diguitatem, iioii onliueiu, etc. [irfiiit ciiucernitordiucmsacerdolii, bciie |»o-

Item distinctin gradiiuin et ordiiiiim om- test .lici ordo: sed prout distiiigiiitur contra
nis e.st pro^iter nllaris luiui^terium, scilicet Racerdiiliiim, dicit digiiitateiu ((iiamdam, vel

propter sacriflciuui, inquo e.st consummatio offlciiim E[iiscopi aunexuin : cLnoii est pro-

omuis divini cultus : ergo cuiii perveutuin prii- iioineii ordiuis, nec iiovus cliaracter iiii-

est ad illud, ilii debet esse status : sed iii [)i imitur, nec nova potestas datur , sed po-
prcsbytcratu pfrveiiiturad statum :ergo, elc. testas dala am|)liatur. Umle siciit non reci-

Item gradusecdfsiaslici lalem liabeiitordi- pit alias daves, sic nec alinm ordinein. Kt
nem, quod possibile est posteriorem accipere hoc sensit magi.ster llugo '; hoc etiam sen-
omissoprioii, qiio 1 patet per illiid qiiod dici- sit Magister Seiilcntiarum , sicut palet [»er

tur, c. Sollkitudo, etc, et Extra, de clerico id,quod dicit in littcra, quod non sunt uo-
per salluui ordinato, c. Tuw liltem, etc. Sed mina ordinum, sed dignitatum. IIoc etiaiii
impossibile est aliqucm piouioveri inepisco- teuet communis opinio ,
quod in episco[»atu

puni sacerdotio omisso, siciit dicitur, Exlra, characternovus non iuiprimatur, sed illiali-

de excessibus prailalorum, c. Lx litttris, et qua eminentia confertur ,

qua; semper ma-
iufra, ubi dicit Innocentius : « Pontiflcale net cum ipso diaractere ordinis , ablala omni
ofQcium sine non valet ad-
altaris miuisterio jurisdictione.Hanc ergo opinionem siisli-
impleri. » Ergo videlur quod episcopatus nendo dicamus, quod episcopalus, praeci.se
non sit ordo alius. iiiiod sacerdotium. loquendo, noii est ordo, sed ordinis eminen-
Item promotus iu sabbato ad ordinem sa- tia, vel dignitas.
crum, non debel in die sequenti alium ordi- 1, 2 et 3. Ad illud ergo, quod objicilur de

nem sacrum suscipere : sed promotus in sa- IsidoroetGelasio, dicendum, quod ad eorum
cerdolem potest in die sequenti , scilicet aucloritates, et coiisimiles, unica responsione
dominico, in e[)iscopum promoveri : ergo potest responderi, quod ipsi nomen ordinis
videtur, quod episcopatus non sit ordo sacer. ampliant ad officia et dignifates : sed ma-
gistri nostri stricliiis accipiunt^ scilicet pro
CONCLUSIO. gradu potestatis : et hoc patet per hoc, quod
Isidorus dicit, quod episcoporum quadripar-
Episcopatus propne nm esl ordo, sed ordinis emi-
tilus est ordo. Cum enim ordinatus in epis-
nentia, vel dignitas : neu in eo novtts character
copum, si assumatur ad archiepiscopatum,
imprimitur.
non consecretur de novo, sed solumacci[)iat
Resp. ad arg. Dicendiim qnod , sicut tac- pallium, patet, quod non potest intelligi,
tum est, cum ordinis potestas principaliter quod novus sit ibi ordo, sed solum dignitas
sit ordinata ad dispensationem sacramento- altior. Si ergo dicit ipsos esse diversos ordi-

rum, etmaximeilliussacramenti nobilissimi, nes, manifestum est quod nomen ordinis ad

scilicet corporis Domini, ibi esl status gra- officia, et dignitates se extendit : et per hoc
duum et ordinum ascendenlium : et ita ultra patet aliud sequeus. Sicut eniiu amplialur

sacerdotium non est gradus ordinis. Sed ta- vocabulum et significatio ordinis, ita et ver-

men intra hunc gradum et ordinem contingit bum, cum dicitur « : Iste ordinatur in Epi-
esse distinctiouem dignitatum et of&ciorum, scopum » unde nou : ita proprie dicitur ali-
quai tamen uovum gradum vel ordinem non '
Uug., de Sacram., lib. II, p. ill.
 ;

DIST. XXIV. PART. II. ART. II. QVMST. IV. 181

quis ordinari cum promovetnr in episcopum, eo quod ad summum pontificatum assumi-

sicut cum promovetur in sacerdotem, sed tur, et datnribi eminentia slalus et dignita-

magis proprie dicitur consecrari. Unde et tis pastoralis , in qua debet esse eminentia
Apostolus loquens proprie, dicit ' : Posuit nos sanclitatis. Unde illa sanclilatis eminentia
Spiritus sanctus episcopos, eic. Kt ^ : Si quis per superabundantem inunctionem debet
episcopatum desidcrat, bonum opits desi- sigiiari, secunduni quod dicilur de summo

derat. pontifice Aaron '

: Sicut unguentum in ca-
4. Ad illud quod objicitur, quod per episco- pite ejus, quod descendit in barbam, barbam
pum ordines dispensanlur, dicendum, quod Aaron. Unde, quia ad officiuni Ulud major
nunquam possent («) per episcopum dispen- requiritur sanctitas, quam requiralur ad or-
sari, nisi ordines illi, quos dispensat, habe- dines, hinc est, quod major flt inuuctio.
ret, maxime nisi haberet sacerdotiiim : et Regesenim et principesconsueveruntinungi

Episco- 'd^o concedo bene, quod episcopatus iu- in si^^num diguitatis, quibus non ordo con-
pus uudc ciudit necessario ordinem perfectissimum, '
fertur, sed regalis dignitas : sic et episcopi,
dicatur.
scilicet sacerdotium, et illi superaddit ali- quibus confertur ordo sacerdotalis ; et prop-
quam eminentiam quam ,
et ipsum nomeu ter hoc ratio illa non valet, quia inunciio

iusinuat : dicitur enim Episcopus ab epi non lespicit ordinem in quautum est ordo,

(im), quod est supra. sed magis dignitatem. Unde et sacerdos non
5. Ad illud quod objidtur, quod ordo est inungituradordiuisnecessitatem, sed magis
signaculum in quo spiritualis potestas, etc, ad solemnitalem , ut digne possit corpus
dicendum, quod episcopatus deficit quan- Christi sacratissimum consecrare.
tum ad utramque partem difflnitionis. Pri-
mo namque deficit a ratioue ordinis, quan- QUJISTIO IV.

tum ad hoc qiiod dicitur signaculum,

Utntm ordines sint septem , an plures *.

quia signaculum ibi aecipitur pro cha-

raclere : et hic non imprimitur in epis- Utrum oidines sint septem, an plures, vel Fundam.
copatu, cujus signum est, quod non potest pauciores; et quod tantum septem sint, hoc
episcopus consecrari , nisi sit sacerdos : et expresse magister Hugo dicit ' : Magister
ita per se characterem non imprimit. Am- etiam dicit in littera.

plius deficit, quia non datur ibi nova potes- Item necesse videtur, quia signum debet
tas, sed solum potestas ligandi et solvendi respondere veritati : sed in sacramento isto
amphatur : et ideo, in hujus signum , bacu- septiformis graliaSpiritus sancti datur : ergo
lus pastorahs porrigitur. Unde sicut collatio videtur, quod si gradus in ordine assignan-
pallii non dat novum ordinem archiepiscopo tur, quod septem debeaut esse.
ultra episcopum, sic uec collatio bacuU , aut Sed quod debeant esse tantum tres , vide- ^^
annuli,aut mitraj , aut alicujus consimilis tur, auctoritate Dionysii , de Ecclesiastica
ultra sacerdotem : talia enim polius smit sa- Hierarchia ^ ubi nou ponit nisi tres gradus,
cramentaha ,
quam sacramenta : non enim scilicet, ministros, sacerdotes, et episcopos.
sacramentaUatantiim praecedunt sacramen- 2. Item hoc videtur ratione, quia distinc-
tum, sed etiam sequi possunt. tio grauuum debet esse penes aclus hierar-
6. Adilludquod objicitur, quod solemnior chicos : isti autem actus sunt tres tantum-
est inunctio, dicendum, quod verum est pro modo, sciUcet purgare iUumiuare, , et perfi-

' Acl., XX, 28.— = 1 Tim., iii, 1 .—

' Psal. cxxxii, 2.—
Bnilef.,IV Scnt., dist. xsiv, q. xvi; Petr. de Tarant.,
S.Thom., inSuppZ.p.
''Cf.
IV Sent.,
sxxvii, art. 2; Scol.,
III, q.
IV Sent., dist. xxiv, q. xii. b Hug,, lib.
II, p. III, —
art. 3, q.
dist. xxiv, q. i;

uijDurand., IV Sent., dist. xxiv, q. iii

Richard., IV Sent., dist. xxiv,
c. VI. —
• Uion.. de Eccl Hier., c. v. .

Frinc. de Mayr., IV Sent., dist. xnv, q. ii; Steph. (a) Ccet. edtt. possunt.
 ; ;;

182 SKNTKNTIARUM Lllt. IV.

cere : ergo viJetur, quod sint tantiiui tres here ministeria inferiora. Omuiiius his ino- Si.mcien.

giailiis, sive ordiaeg. dls accipitur ratio pliiralilatis iii gradibus Zum'.'
Seil ([uod sint plure.s, viiletur, (|iioiiiiiiii Kc- ordinuni; et sei iiUiluiii asptictum ad has ra- |i'"„'""

i>|.hni, i.
i-lesiu militaii»t iiiutaturtriuui^liuileiii, Sfrun- tioiifs pliiriflcaiiili siimitur sufncieatia gra-
duiii quod dicitur ' : /iisiike, et fnc sicuitduin (luum c. clesiasticoriim diversimode a iliver-

exemplar, quud tibi munslrutum ent, etc. Sed sis. UuiJiiin enim sumunt penes distinctio-

in illa est ilistiiutio et graJus iii aiigelis se- iieiii uieinhn.riim Kcclisiai (|u.i' atlenditur
cundum nuuifruiii uoviiiariuin : ergo, etc. sccimdum iloiia gialiarum, qua; diderininat
3. Iteni, (luaiito raajorest rece.^isusa piin- Apostolus, dicens* : Aliidatur perspiritum
cipio, tanto iiuigis tciiditur in muUitudiueui: smno sapientice , elc; et isti diiunt iiovem
sed hierarchia ecrlesiastica plus dislat a esse ordines , sccundum genera gratiaruin,
principio oinuiuui Deo suniiuo, (juain ange- quaa ibi poimntur, qua^ sunt novein. Uiide
lica: ergo pluribus gradibus et ordinibus adaplant sii; : Alii datur per spiritum sermo
debet dislingui, quam aiiyelica : ergo plures sapipiitiw, scilicet episcojio ; alii sermo scien-
deheient esse ordiiies.qiiam novem. Kst igi- liie, scilicet sacerdoti,(jui debet scire ligare

tur quffislio, propter qiiiil iii hoc. sacramcnto et solvere; alii fides , scilicet diacono, qui
magis est graduum distinclio, quam inaliis debet Evangeliura niiiitiare, in quo fides
et propter quid in nuniero septenario. nostra continetur; operatio virtutum siib-
diacono, qui aggreditur opera perfectionis
CONCLUSIO. interpretatio sermonum acolyto, cujus est
Ordines sunt septem, nec iilures, nec pauciores; alios illuminare, et tenehras elfugare ; (/ra-
unus tamen est cui (ksen^iunt cateri , videlicet tia sanilatum exorcistae genera linguarum
;

sacerdotium.
psalmists; prophetia lectori, et discretio
Resp. ad arg. Dicendum quod omues in spirituum ostiario ,
qui admittit honos , et

hoc coucordaiit , scilicct quod huic sacra- repellit modus .sumendi non
malos. Sed iste

mento competit gradunm distiiiciio : sive esl omuiuo competens, quoniam ista diffe- inj|,.oh.

propter hoc, quod penes ipsum membra renlia gratiarum non eisdem sed diversis ,

EcclesicB in corpore mystico ordinantur se- convenit membris; omnes autem ordines
cundum diversas operationes et gratias, eisdem dantur, licet successivc. Secundi su-
secundum quod dicit Apostolus'; sive piop- munt aliquantulum aptius penes conformi- op,ni.>2.

ter hoc, quod secundum illud sacramentum tatem exempli ad exemplatum dicuntenim, :

conflguratur et coiiformatur pulchritudo quod sicut in angelica hiefarchia esl distinc-

Ecclesiffi mililanlis pulchritudini Ecclesiae tio ordiuuin penes purgare , illuminare et

triumphantis ; sive propter hoc ,
quod illud perficere, et sic Unde
est in ecclesiastica.

sacramentum in supremo ponit, et dispo- novem secundum hos tres ac-

sunt ordines
nit hominem ad giatiam perff ctionis , et lus triplicatos. Primo enim actui purgationis
gratia perfecta in pluralitale donorum Spiri- respoiident tres qaoniam aut purgari ha-
: Pi,nius
*'^""
tus sancti consistit; sive propter hoc, quod bet exterius , aut interius, aut partira sic,

istiid sacramentum ordinatur ad (a) dignissi- parlim sic: si exteiius, per segregationem
mura ministerium, quod est consecratio do- corporalem bonorum a malis , sic est ostia-

niinici corporis, ad quain non stalim est con- rius, qui admittit honos, et excludit malos

volandum, sed per gradus paulative ascen- si interius, sic est postremus inter inferiores,
dendum cum , id sacramentum, propter sui scilicet acoiytatus, quia talis non purgat te-

nobilitatem et reverentiam, multa debeat ha- nebras corporaIt;s , cum lumen feral de die,

sed spirituales si partim sic, partim sic, sic

'
Exod., xxv, iO. — * l Cor., xii, 4 et seq.— ' Il>id.,
;

8 et seq. — »
I Cor., xii, 6. — (a) Al. deest ad. est exorcista, qui purgat a vexatione diabo-
 , ;,:

DIST. XXIY. PART. 11. .\RT. H. OU^ST. IV. 183

lica, quodammoclo intra respectu
qucB. pst gustat et administrat ipsum lignum vitae,
corporis, quodammotlo extra respectu ani- ipsum panem coeiestem , in quo est omnis
mae quia non illabitur daemon aniaice
,
sapor ; ordines intermedii respondent inter-
Secuudus licet obsidcat corpus. Similiter" quantum mediis donis. Et iste modus jam dictus ad-
actus. 1 .11 , T . . .

ad aclum lUummalionis tres ordmes ac- huc satis est probabilis, et magis attingit ad
cipiuntur, secundum quod triplex est lu- sufficienliamordinum vere assignandam,
men, scilicet plenum subsequens, et prae- , quam aliquis prajdictorum. Licet autem om-
cedens. Lumen plenum est in doctrina evan- nes hi modi ex dictis magistrorum tracti
gelica, scilicet doctrina Chrisli, quae speciat sjnt uam primus ex dictis Isidori se-
: ,

ad diaconos; lumen subsequens, in doctriria cundus ex dictis Dyonisii tertius ex dic-

apostolica, quae spectat ad subdiaconos ; lu- tis Hugonis et Magislri; tamen adhuc ali-

Teriiu! men praecedens, in proplietica ,

quee spectat qui 1 videtur rationabilius posse dici , si

ad lectores. Simililer secuiidum opus per- quartuia modum snraendi attendamus, qni
fectionis , sive consummationis , triplex est est penes id ad quod ordo ordinatur ; et lioc
ordo : quia qusedam est consummatio prima, quidem est ad corpus Christi verum dispen-
utpote per graliam baptismi et pcenitentiaj sanduiu ad utilitatem corporis Christi mys-
haec debetur sacerdotibus ;
quaedam excel- tici. Unde in sacerdotio est status, in quo Improb.
Opin i,
lentior, et hajc episcopis, quorum est ordi- est consummatio pole.statis, et ulraque po- qn:R est
Itoctaris.
nare et consecrare abbates et virtjines; quae- testas in ipso concurrit, scilicet conficiendi

dam excellentissima, utpote consecrare epi- corpus Christi verum , et absolvenrti mysti-
scopos archiepiscopos , et haec pertinet ad cum. Hic autem ordo nobilissimus debet ha-
summum Pontificem, quia est pater patrum, bere ordinessibi subminisfrantes secundum
in quo est plenitudo auctorilatis; et sic sta- exigentiam hujus duplicis potentiae. Unde
tus istius ordinationis consummatur in uni- quidam ministrant quantum ad corpus
tate, et descendit per gradus novem; et sic Christi verum, et hi sunt ordines ipsi sacer-

conformatur Jerusalem cwlesti , et iste no- dolio propinquiores. Nam dupliciter est mi-
venarius reducitur ad ternarium actum, ut nistrare : aut accipiendo hostias a plebe, et
sic ascendat, et conQguretur bealissimse Tri- hoc esl subdiaconi ; aut ofTerendo sacerdoti,
nitati. Nampurgatiopertinet, seu reducitur et hoc e.st diaconi, et illud est principale eo-
ad bonitatem ; illuminatio vero , ad sapieu- rum oflicium, sicut expresse innuit Isidorus
tiam ; sed consummatio , ad potestatem : et et hoc est quod sic denominantur , scilicet

sic regnum Ecclesise per Spiritum sanctum diaconus (Siaxsvb?), quasi minister, aut sub-
et Filium traditur Deo Patri , dum ad ipsam diaconus, quasi subminister , alii vero infe-
supremam et paternam unitatem reducitur, riores subministrant , sive subserviunt prae-
ultra quam non est cogitare ascensum. Et parando corpus Christi mysticum ad hoc
impreb. Istc ffiodus cst satis probabilis. Tamen adhuc quod possit perduci ad verum digne perci-
aliquantulum a proprietaterecedit,dumnon piendum; et ad hoc sunt quatuor ordines,
accipitur ordinum distinclio per id quod est secundum quod quadrupliciter potest ad hoc
opinios. proprium sibi et intrinsecum. Tertii adhuc praeparari : primo modo admittendo ad lo-
sumunt aliquantulum aptiuspenes gratiam, cum sacrum, et hoc est ostiariorum; secundo,
ad quam ordinat ordo, quoniam tantum or- praebendo documentu m et hoc est lectorum ,

dinat ad gratiamperfectam, quai septiformis tertio, praestando auxilium , et hoc est exor-
est : ideo ordinum ecclesiasticorum septem cistarum; quarto, monstrando bonum exem-
competit esse gradus, ut ordo ostiarii res- plum, et hoc est ceroferariorum, sive acoly-
pondeat dono timoris, per quod recedit homo torum, ad quos peTtinetut^ luceat lux eorura
a malo; ordo sacerdotii dono sapientiae, quia '
Mallh., V, 46.
 ',

IK4 SENTKNTIARUM LIB. IV.

coram hominibus,u: videant, fic. Hir [KxM, i. Ad illinl (luod olijicitur dtMllo triplid

i|Uu(l iiiiro iiiuitii iniWfdit ordu <t iiiuUituiliiiH actii, diiKiiiliiiii i|iiiii| distinctio onliiiurn iion

iii miilatniii. xNciiii i>iiiici(iali(i «nidiis vA huuiiliir [ttiiies illuiii tri[jlimn aitiiin, srd

uiiu», cui et subservientns debent tm-n duo; i)otiu.s secumluin iictuiii ininistriiudi. Kt si

quiaenimu |iiinio deflciunt, vailiint iii dua- etiain Kunientnr. adliuc iion vali-ret ,
quiii

lilatein ; etrursu.s .sub^erviHulcs duDbussuiit illi [ilurilicaiitur, ut patet in angelis.

qnatiiDr, quia dcllciuiit etiain ah illis : et sic 3. Ad illiid quod objicitur, quod imitatur
patet perfeetio et consummatio ordinuui, et 8U[jcrnain Jeru.salem, dicendnm quod veruin
distiiutio in numcro septcnario sccundum e.4 secundiun (iiiod ?uo slatui coinpetit. In
l^rudus [lotestatuin, qna! suiit cssciilialcs or- illa autein niiperiia Jirusaieiii ordiuc» assi-
dini, quarnm nuraerus et suHlcientia sumi- gnaiitur supremi, inferioreset inedii, secun-

tur peiiesid, ad qiuid directae .sunt. His visis, dum aspectus diver.sos, siciit [latet in distinc-

otijecta de Quod enim ob-

lacili satis [latent. tione hierarchiarum angelicarum ; ordines

jiritur, quod sunt seplem, concedendum est. autem ecclesiastici suinuntnr per conqiara-

i Ijuod vero objicitur, quod sunt tres, per

.
tionem ad uiium principaliter , quia ad hoc
Dionvsiuni, dicendum quod Oionysius suh sunt : et hinc est quod nec illo inodo pliiri-

minisths compiehcndit septem gradus ,

qui ticantur, uen in tol membra , in quot ordi-

omncs administraut sacerdoti. ues angelici.

DISTINCTIO XXV
DE ORDI.NATIS AB HiERETIClS , ET A SUIOXIACIS ; LV DE JiLJATE ORDINANDORUM.

De dii-
Solet etiam quaeri si haeretici ab Ecclesia praecisi et damnati possint tradere sacros
ae sacii ordincs, et si ab eis ordinati, redeuntes ad Ecclesia) unitatem,debeant reordinari. Hanc

juiquc-
quaestionein per[)lexam , ac pene insolnbilem faciunl doctonim verlia, qui plurimum
rum rev jisscntire vidcutur. Videntur enim quidam tradere, hsreticos sacros ordinesdare non
posse, nec illos (jui ab eis ordinali videntur, graliam recipere. Dicit enim Innocentius',

Arianornm clericos non videri suscipiendos cum sacerdofii ,

vel ministerii alicujus

dignitate; quibns solnm baptisma ratiim esse permittit, quod in nomine Patris, et Filii,

el Spiritus sancli pcrcipitur. Dicit cfiam eos non, pos.se dare Spiritum sanctum ,
quem
amiserunt, et ordinatos ab haereticis caput habere vulneratum : et eum qui honorem
amisit, honorem dare non posse ; nec illum aliquid accepisse, quoniam in dante nihil
erat quod ille posset accipere. Tradit etiam , venientibus ab haereticis per manus impo-
sitionem laicam tantum tribuendam communionem, nec ex his aliquem in clericatns
honorem, exiguum subrogaie. Gregorius etiam dicit ' sacrilegam esse Arianorum
vel

consecrationem cum ex eorum manu communio percipitur. Cyprianus etiam dicit

,

omnia queecunique faciunt haeretici , carnalia et inania , et sacrilega esseet eorum ,

altaria falsa et illicita, sacerdotia et sacrificia sacrilega, qui more simiarum, quae cum
homines non sint , formani imilantur humanam, vnltum Ecclesiae catholica;, et aucto-

ritatem sibi vendicant , cuni ipsi in Ecclesia non sint ; et cum sunt sacrilegi, sacerdo-

' Innoc. 1, Epist. xviii, c. iil, q. l, c. Ariauorum. —

' Greg., Dialog. lib. III, c. xxxi, ct habetur disl.
l, q. l,

e. Superveniente.-- ' Cypr., lib. I, epist. vi, ad Magist. Hierarc, et babetur dist. i, q. i, c. Si quis inquit
circa med.
 ,

DISTINCT. XSV. 185

tium administrant , et altare ponunt, cum nec sacrificari oblatio illic possit , ubi Spiri-
tus sanctus uon sit ; nec cuiquam Dominus per ejus preces et orationes prosit, qui
Dominum ipsum violavit. Hieronynius quoque asserit ' omnia quse offeruntur ab bce-

reticis contaminata esse iu conspectu Domini : quia licet sancta videantur specie sui
tamen quia contacta sunt ab illo ,
qui pollutus est ,
poUuuntur omnia. Idem ^ : « Odit

Deus sacrificia haereticorum , et a se projicit : et quoties in nomine ejus congregati fue-

rint , detestatur frotorem eorum , et clauJit nares snas. » Idem ' : « lUi ofiferunt panem
sacrilegum , » etc. Leo etiam testatur * extra Ecclesiam nec rata esse sacerdotia, nec
vera esse sacrificia. Idem etiam dicit '^
: « Per crudelissimam vesaniara in Alexandrina
sede omnium sacramentorum lumen extinctum. Intercepta est sacrificii oblatio, defecit

chrismatis sanctificatio , et parricidalibus manibns impiorum omnia se subtraxere

mysteria. » His aliisque testimoniis astrui videtur sacramenta ecclesiastica , praeci-

pue corporis et sanguinis , ordinationis et confirmationis , per haereticos non pos.-e

ministrari.

Contra autem sentire videntur quod ab etiam sacri ordines

.
sicut etbaptismus, tradi valeant
.
alii

:
,

nec ab haereticis redeuntes

haereticis
,

,
qui
....
prsecisis

ordmati
,

illic suut
,
Auctori-
'''tes

uit,
po-
quae

et baptizali , iterum oi'dinandi sunt , sicut nec baptizandi. Unde Augustinus ' : « De pramis-
'"'
haereticis etiam damnatis quod quidam dicunt : « Baptisma quod accepit non amittit re.°

qui recedit ab Ecclesia; jus dandi quod accepit, amittit : » raultis modis apparct
inaniter dici. Primo, quia nulla ostenditur causa, cur ille qui illud baptisma amiltere
non potest ,
jus dandi possit amittere : utrumque enim sacramentura est , et quadam
consecratione utrumque homini datur : illud, cum baptizatur et istud, ; cum ordinatur.
Ideo non licet in catholica Ecclesia utrumque iterari. Nam si quando ex ipsa parte
venientes etiam praepositi ,
pro bono pacis correcto schismatis errore suscepti sunt ; et

si visum est opus esse ut eadem officia gererent quee agebant , non sunt rursus ordi-
nandi. Sed sicut baptismus in eis , ita mansit ordinatio integra : quia in praecisione
fuerat vitium ,
quod in unitate pacis est correctum , non in sacramentis ,
quae ubicum-
que sunt, ipsa vera sunt. Et cura ipsi expedire videtur Ecclesiae, ut praepositi eorum
venientesad catholicam soeietatem , bonores suos ibi non administrent, non eis tamen
ipsa ordinationis sacramenta detrahuutur, sed supereos manent. Ideoque non eis manus
imponitur, ne non homini, sed ipsi sacraraento fiat injuria. Sicut autem in baptismo est
jus, quodper eos daripossit,sicinordinatione jus dandiest : utrumque quidem adperni-
ciem suam. Sed aliud est non habere, aliud perniciose habere, aliud salubriter habere. »

Idem'' : « De his, qui ab Ecclesiae unitate separati sunt, milla jam quaestio est, (juin ha-
beantet darepossint: sed perniciose habent, perniciosequedant, quiextra vinculumpacis
sunt. Neutri sacramento facienda est injuria. Sicut non recte habet qui ab unitate rece-
dit, sed tamen habet , et ideo redeunti non redditur ; sic etiam non recte dat ,
qui ab
unitate recedit , et tamen dat : et ideo qui ab eo accipit, venienti ad unitatem non
iteratur. » Idem * : « Aliud est non habere aliquid , aliud est non jure habere , vel

'
Hieron., in Agg., ii, 12, et habetur dist. xi, q. i, c. Populus. — ^ Idem,
Amos., v, 21, et habetur dist. i,
in
q. I, c. Orfi. — ' Idem, iaOse., viii, ii, et habetur dist. i, q. i, c. ///;. —
Leo. PP., ad Anatol. Constant.,
»

Epist. xcviii, et habetur dist. i, q. i, c. Ecclesia. ^ Id., — ad Leonem Aug., Epist. lxxui, et habetur dist. i,
q. l,c. Manifestum. —
« Aug., cont. Episl. Parmen., lib. II, c. xill, n. 28, ethabetur dist. i, q, i,c. Quod quidam. —
Ibid., n. 30. —
' Ibid., per totum, quoad aensum.
 ,;

m SENTKNTIARIIM LIB. IV.

illicite uBurpare. Noii t>r^u iUfu uuii liiiiit HucruiiifiiluC.liristi tit iM-clfsifjB, quia eis illicita

utaiitui' iiuu uiuJu huirulici , »eil etiuiii uiiiueb iiii|)ii ; m-.d illi eurrif;emli hiiiil et |iu-

nieutli , illu uuteiu suiit uguu^i-iiilu et venuiaiula. » Iteiu (jre^uriuii ' ; a tjiiud dicitis

ut ((ui uiilinutu» etit iteruiu urtliuetur , vuliie ridiculosum eht. (Jl eniui Iiu|)ti:<ulu8 seiuel,

iterum bapti^iri nnn debet ; itu i{ui cousecratus est beniul , in eudeni ordiue nun vulet
iteruin consecruii. » llis uliisi|ae uucturitatihus videtur asseri, iu umuibus iinpiis, etiam
in hajielicis pra-cisis ct duiuiiulis, Chiisti sucruiueiilu periuuuere, ciiiu jure duiidi. l*us-

suut enim dure , sed perniciose ,

et i|uibus dederint , non suut iterani ordinundi : quai
prspmissis ex opposilo ubviuru vidcntur.

Deieriui- HaBC auteui i[uiduiu itu determinaul • : Uicuut eiiiiu hicrelicos acct-pta sacerdotali, vel

prlwil- episcu[)ali unctiune ab llcclesiu rect;dentes , baptisuii quidein dandi jiis relinere, sed non
,^j"'"_^ habere facultulem tribuendi sacrus ordines , vel consecrundi duiiiiuicuiu corpus, pust-

H"""i [)rajcisi et (luninuti sunt ab Ecclesia ;

siciit degradatus epi.scopus non habet putes-
"'or.u'
luui.
latem largiendi sucros ordines, fucultalem tamen ba[jtizandi non amisit. (Juod Augus-
opuuo ei tinus ait ', intolligitiir dictum de hauetiois, (jui uun senleiilia Eecb>sia), sed pruvitate

.-.eusus sui a Gilci verilate aeductriiuu uuitate divisi sunt ; i[iii licet tales sint, jus tamen
ordinandi et consecrandi habent. Et qui ub eis ordiuantur ante manifestam prajcisioneiu,
etiamsi cum eis aperle exierint, et sententia EcclesicB damnati fuerint , tameu, si redie-

rint, iterum ordinandi non sunt. Et ubicumque legitur de ordinatis ab liEereticis, ([uod

servatis ordinibus ministrarc valeant, vel ilerum ordinandi iion sint, de hiijusmodi

accipiendum dieunt. Nain [lostquam pr»cisi fuerint,el damnuti judicio Ecclesiaj,jus

ordinandi et consecrandi eis detractum asserunt , ut degradatis , vcl excommunicatis.

secuBda AUi vero dicuul sacramentaab , haereticis et praecisis secundiim formam Ecclesiae cele-
probabi- brata vera esse et rata, quia recedentes ab Ecclcsia jiis dandi el consecrandi non perdi-
'"
deruut : et qui sic ab hsereticis ordinantur , cuni redeunt , iteriim ordinandi nou suut.

Quae vero ab ha?feticis aliter quam in Ecclesia tiunt, falsa sunt et inania et : qui a
talibus ordinari videntur , non munus sed vulnus accipiunt. Et secundum hanc
, diffe-

Tert.a rcntiam varie de his loquuntur doctores. Quidam vero dicunt eadem sacramenta ab
^*""'"'
hsereticis praeci?is posse celebrari ,
qua? a catholicis, si ab illis forma Ecclesia; servetur

et ab eis celebrata vera esse et rata ,

quantuni ad se : quantum vero ad effectum , falsa

esse et inania, et in his qui male tractant, et in his qui male suscipiunt : et ideo irrita

et falsa ,
quia quod promiltimt , et conferre creduntur , non tribuunt. Damnanda etiam
dicuntur, quia illicite dantibus vtd accipienlibus sunt in judicium. Polhita etiam dicun-
tur , non (juantum ad se , sed propter indignam haereticorum traclationem. Ideo Grego-

rius communionem Arii vocat execrationem ; et Innocentius Bonosii ordinalionem

damnationem ; non quod ita in se sit (a), sed quia male dantes vel accipientes tales facit.

Sicut etiam Hieronymus '"

sacrificia eorum panem luctus vocat, non quantum ad se, sed

Cuarta quantum ad effectum. NonnuIIi vero tradunt illos haereticos, qui in Ecclesia ordinati

faTsal^et sunt ,
jus ordiuandl et consecrandi , etiam cum separati fuerint , liabere ;
qui vero iu
schismate vel haeresi positi , ab eis ordinati et juncti fuerint , illo jure carent. Ideoque,
essteTa-
">"' cum ordinare volunt, vulnus potius infligant, quam gratiam conferant.
'
Greg., lib. II .ad Joan. Ravenn., Epist. .\xxil, et habetur .list. Lxviii. c. Skut semel. — » HsBC tiabenlur
dist. 1, q. I, § Op/joititur autem. ' Vid. supra. — —
> Hieron., i« Ose., ix.— (a) Al. sint.
 DISTINCT. XXV. 187

De siraoniacis vero non est ambigendum quin .siut hteretici; qui tamen ante senten- r^trimo-

tiam degradationis, et ordinant et consecrant. Et licet simoniaci proprie dicantur, qui uuiiedi-

instar Simonis Magi impretiabilem gratiam pretio conducere volunt '

, et qui pro q?,;d's.u

ministerio sacro pretium recipiunt in modum Giezi ^ , Giezitai vocandi sunt ; omnes
tamen et dantes et accipientes simoniaci dicuntur , et utrique eadem senlentia percel-
luntur.
tamen qui ordinantur a simoniacis scienter et eos qui ignoranter
^
Differt
. . .
inter eos
... ,

Qui enim scienter a simoniacis se permiserint consecrari, imo execrari,

. . . .
,

eorum conse-
'. ue

tcr a
his,
quiscieli-
si-

cratio omnino irrita est. Qui vero onlinantur a simoniacis, quos cum ordinantur ,
"rji^j^'"
'"'•
nesciunt esse simoniacos ,
qui et tunc pro catholicis habentur , eornm ordinatio miseri-

corditer sustinetur.
i>e hi5,

Si vero aliqui objecerint, se non consecrationes emere, sed res ipsas q-.iae ex conse- M"i di-

cratione proveniunt, penitus desipere probantur. Nam quisquis horum alterum vendit, cmere

sine quo alterum non habetur, neutrum vendere derelinquit. lururn

spirilii;t
Simoniacse auteui haeresis Iripartita est distinctio : alii enim simoniace a simoniacis lia.

ordinantur; alii simoniace a non simoniacis; alii non simoniace a simoniacis. Unde uistmc-

Nicolaus Papa '

: « Statuimus decretum de simoniaca tripartita haeresi , id est, de uiaco-

simoniacis simoniace ordinantibus , vel ordinatis ; et de simoniacis simoniace a non

simoniacis; et de simoniacis non simoniace a simoniacis. Simoniaci simoniace ordinati,
vel ordinatores, secundum canones a proprio gradu decidant. Simoniaci etiam simoniace

a non simoniacis ordinati , similiter ab officio removeantur. Simoniacos vei'0 non simo-
niace a simoniacis ordinatos misericorditer per manus impositionem pro temporis
necessitate in officio permiltimus permanare ' . Quod intelligendum est de his, qui
ordinantur a simoniacis, ignorantes eos esse simoniaeos. Hos facit simoniacos, non
reatus criminis, sed ordinalio simoniaci. »
Similiter, cum decernit " Alexander Papa simoniacos omnino damnandos ac depo- der Papa

nendos, subintelligendum est, nisi violenter quis attractus fuerit. De his enim et a "iv,o'.
'""'' ^
quibuslibet haereticis violenter ordinatis, dicit Innocentius '
quod possunt habere ^iuionia-

aliquem colorem excusalionis, si statim discedunt ab eis , et pessimo eorum conciliabulo ''^^^^
^'^'

licisordi-
renuntiant. ,

uautur.
De aetate ordinandorum ita decrevit Njcolaus Papa * : « Sacri, inquit, canones san- ,,,. ordi.

xerunt , ut subdiaconus non ordinetur ante quatuordecim annos , nec diaconus ante ,."1"^^°^,

'"•
viginti quinque, nec presbyter ante triginla. Deinde , si dignus fuerit, ad episcopatum
eiigi potest : quodnos etiam pari modo servare jubemus.» Idem Fabianus ' : «Si quis
triginta aetatis non impleverit annos, nullo modo presbyter ordinetur, etsi valde sit

dignus; quia et ipse Dominus triginta annorum baptizatus est, et sic ccepit docere '".

I Act., viii, 20. —

- IV Reg., V,
22, 23.— ' Urbanus PP., dist. i, q. i, c. Si guis a Simon. » .Nicolaus PP., —
dist. XXV, q. I, c. Stotuimits rlecretum. —
5 u^c sunt verba Gratiani, ihid. '.Mexauder II, di4. i, q. i, c. Erga —
S!moni'«oos.— ' Innoc. I, Epixt. xxn c. v, et babetur dist. i, q i, c. Constat.
,
' Haec habeutur, dist. lxxvii, —
quasi per totum. —
Dist. xviii, c. Se guis; idem babetiir ex conc. Neocaesar., c. ii.
''
"" Nunc aulem Concil. —
Trid., ita determinavit, sess. xxiii cap. xu, ut uullus in posteriiin ad subdiaconatus ordinem anle 22, ad
,

diaconatus ante 23, ad presbyteratus ante 23 £Etatis suae anuum promoveatur.

 ,,
; ,:

188 SENTENTIARUM UW. IV.

et communicat ha;resi, vel simonitiR , non

KXlM)SITlt» TEXTIIS. potest exequi, nec dis(ieiiHalur d« lacili : et

htc vult dicere in littera; aut oidiiiatur a

Solet Ktutiu iiUiri, etc.
catiiolico siiielicentia episcopi proprii etauc-
Supra ff,'it MugUler ile oiiliru!; hic aj,'it toi itate , tali» debet deponi '
; dis()iinsari ta-

de iiotestali! ioiirtr<iuli oidiiif.s. Et quoiiiaiii nien (jotest, si talis ordiiiaiis ponit spem in

potestas exigit (lebituia oriliiiatiiiiiem, iduo ratihabilione episcopi proprii; aiit ordiiiatur

primo agit .Magister de pote.state conferLiidi ab e()iscopo qui reuuntiavil loco et offlcio,

Diviftiu.
ordines; secunilo vnro do vitio quod iiitiiJit quia t.disiioudebet conferre oidines; si vero
eircaoriiinisdalioiiiriiielsusceptioniMii, qiiod renuiitiavit loco tantuui, ()otest daie minores

est simonia, M : De simoniacis vero, elc; ordines , et de liceutia opiscopi potest dare

terlio veio de idonoitate ordiiiaMdoruiii ,

oiiiiie.s ; et qui sine liceiilia e[)iscopi proprii

maxinie quautuin ad atatem, ibi : Sacri,in- recipit ordines, (josset dcponi de rigoreju-
qiiit, canones, etc. 1'riinapars habot tres : in ris, potest tainen cum eodispensari. Seciin-
prima arguit ad partem falsam , ostendens do modo dicitur male ordinatus, quia noii

quoil ha*retici non possunt oidines dari' ; iu recipit eo modo quo ,

debet; et tunc aut fur-
seciinda, ad pa-lein voram, ilii : E contra aii- tive , ant per saltum : si furtive, hoc esl du-

tem alii sentire videntur, etc; in tertia auleiii pliciter : aut quia duos recipit, et eodeiii die,
pra?dictas contrarielates a'i concordantiaiu itaqiioiliilterum furatur, ioqueiido de sacris,
reducit , ibi : Hcec autem quidam ita deter- et pffina omiiium taliuui est depositio, sicut

tninant, etc Similiter secunda pars, iii qua dicitur distinclione lxxvu ', c. Subdiaconus,
agil de vitio quod incidit circa ordinum da- Extra, de eo qui furtive innotuit, etc. Si

tioneni, quod est simonia , habet duas : in aulein furtive recipit uiium taiitum , tunc
prima agit de cnlpa ; in ?ecuii(la vero de aut fuit prohibitum sub iiiterminatione ana-
poena, ibi : Difjert tamen inter eos, etc ;
theinatis , et tunc .-olus Papa dispensat ' , si

tertia pars remanet indivisa. autem non fuit prohibitum, tunc potest per-
mitti in minoribus, et si intrat claustrum
DUB. I.
cum vero
praelatus potest dispensare eo. Si

Nec ab bis aliquem clericatus boaorem, vel exiguum est ordinatus per saltum, hoc est dupUciter
subrogare.
aut ex maUtia, aut ex negligentia : si ex
Videtur male dicere, quia aut iste habet malilia, licetcharacteremrecipiat, tamen de-

ordinem , aut nihil habet : si nihil iiabet bet deponi : si ignoranter, sic poena sibi im-
ergo poterit ab episcopo calholico promoveri posita ab episcopo, poterit ad inferiorem or-
cuni dispensatione, sicut patet in haereticis dinem promoveri, su.^penso eo interim ab
si habel ordines, ergo jam promotus est. execulione superioris saUum '. Nota etiam
Resp, quod hoc non dicit, quia non sit or- hic, quod Ucet possit saUari ab uno ordine,
dinatus, sed quia male sit ordinatus. .Male omisso aUo ;
praetermisso tamen sacerdotio,
autem est ordinatus dupUciter : aut quia est non potest esse episcopus \ Si vero omisit

ordinatus a quo non debet ; aut quia sicut diacouatum , episcopus est; sed iUum ordi-

non debet. Primo triphciter : aut quia ordi- nem, quem omisit, dare non potest'. Ita ta-
natiis ab hserelico , vel simoniaco, sicut hic men non est in baptismo quia est sacra- ,

in proposito : tunc enim .si scienter facit mentum primum.

' Caus. VII, q. Episcopus in dia:cesini.

i , c. 28, — cref., lib.V, tit. sxxi, c. x; Extra, de excessihus Pr«e-
' Dist Lxxvii, c. IV.—
Extra, de eo, elc. ' ' Extra, — latorum, e. Ex titteris, in flne.— « Primaqueestione
de clericis per saltum, dist. lii, c. Sollicitulo. » De- — prima.
 ,,, :
,

DISTINCT. XXV. 189

executionem, et nuUus dat quod non babet
DUB. II.
ergo non dat executionem.
Omnes tamen, et danles, et accipientes, simoniaci
dicuntur. Item ;
ponatnr, quod aliquis simoniacus,
Videtur iuale dicere, quia Simon solum qui est mihi notus , sustineatur ab Ecclesia

voluit emere : ergo soli emptores Simoniaci et ipse est episcopus meus, et ego compellor
debentdici; et venditores, Giezitae. item ad sacros ordines; et quaeritur quid tunc
plus fecit Giezi quam Simon; quia Simon facere debeam. Si enim scienter ordiner a
solum voluit eniere , sed Giezi vendidit : er- simoniaco, sum irregularis, et punior tan-

go magis ab ipso debent denominari. quam simoniacus. Si non obedio, pecco mor-

Resp. Dicendum, quod Simon ideo voluit taliier, el scandalizo : ergo videtur, quod in
emere, ut post venderct : ideo utrunique tali casn sit homo psrplexus.
malum et peccatum sibi imputatur : et ideo Resp. Dicendum, quod in primo casu exe-
utrique ab ipso denominantur. Quod objici- cutionem habet a jure , quod propter igno-
lur de voluntate ; dicendum ,
quod quia iste rantiam talem reputat eum excusatum ; or-
jam tempore gratiae revelatse , et majorem dinem vero habet a simoniaco. In secundo

potestatem , et spiritualiorem vobait emere debet , quantum potest , subterfugere : quod

et ilerum pactum voluit facere, iden gravius si non potest , magis patitur, quam agat , et

satis et enormius peccavit ,

quam ille ,
qui habetur tunc pro excommuuicalo : unde vel
petiit ex quadam liberalitate : nt ci'edebat ille debet ordines diCferre , vel ad alium episco-
quod esset modicum sed poena leprae sempi- ;
pum ire : sed si non poterit ire ad alium ,

ternae ostendit quam magnum esset illud debet sustinere; et cum Ecclesia sustineat,
scelus. debet et ipse siistinere , slcut ille qui igno-
DUB. III.
rat.
Utrique eadem sententia percelluntur. DUB. V.

Videtur male dicere, quia gravius peccant Quisquis horum alterum vendit, sine quo, etc.

vendentes , ut videtur, quia minus appre- Videtur male dicere, quia jus patronatus
tiant , quam ementes : ergo gravius debent annexum est fundo inseparabiliter : ergo
puniri. Contrarium videtur, quia ementes cum jus patronatus sit spiriluale, et non
praistant illis occasionem ut accipiant (a) ullra , possit veudi sine simonia , impossibile est
sortem : ergo si gravius peccat usuras acci- quod talis fundus sine simonia vendatur.
piens, quam dans ,
patet, ecc. Resp. Dicendum ,
quod Magister non lo-
Resp. Dicendum , quod quantum ad genus quitnr de temporalibus, quibus anuexa sunt
peccati est imiformitas, quia uterque gra- spiritualia; sed contra de spiritualibus, qui-
tiae Spiritus sancti facit injuriam. Sed gra- bus annexa sunt temporalia , sicut est prae-
vius pensatur peccatum secundum majorem benda : et in tahbus habet locum verbum
appetitum et intentionem libidinis , ct se- Magistri , non in primis. Fundus enim non
cundum statum personae vendentis et emen- est annexus juri patronatus , sed magis e
tis : gravius enim peccat episcopus vendens, converso. Vel dicendum ,
quod intelligit de
quam subditus emens : quia tamen genus eo quod ita junctum est spirituali, quod te-
peccati est idem , utrique eadem sententia net locum spiritualis : .sed fandus, sive villa,
percelluntur. cui jus patronatus annexum est, tenet vere
DUB. IV. rationem rei lemporalis.
Qui vero ordinantur a simoniacis, etc.

DUB. VI.
Videtur male dicere , quia tales simoniaci
ordinantes sunt irregulares Simoniacffi autem haeresis tripartita esl distinctio.
, et non habent
(a) /i/. illi occasionem, accipiat. Uuaeritur quibus modis coutrahatur simo-
 , ;,

190 SKNTKNTIAHIIM Lllt IV.

nia, et coiisuevil dici, quo'l quiuqiio moilis, piscnUiu oculoruin ; iienes concupiscentiam
qui lii^ vet>>ibu!i i-uuliiieutitr : oculoruiiiaccipilurilla qniB est iii muiiere (fc),

quai comprebendit oiitiie terrutiumet ohse-

Muuub, liiii^ua, tiuior, caro, euna fama populari,
quiuinvile;peiiesainoremcarnaleinacci|iitur
Nuu (ULiuut gruli^ b[>irituule tluri.

aliuditieinbrurn, scilicet caio, qiiod contpre-

fclrgo st-cuuiluiu hoc vitletur, quod Magis- htMiilit inordinatuin aiiioreni, sive respectu
ter insurncieiitHr tres uioilos assignct. Juxta [iiopinquorum , sive respectu alioruiu , ut si

huc iiua-rilur ile Biifflcienlia hotum motlo- qiiisaiiiorelornicariaiproinoveiet filiiim Ibr-

ruiu : cuiii eiiiui lauia sit bonus odor, sicut uicaria*. Si aiitcm ijuaiitum ad superbiam,
bonum exeuiplum, non videtur quod sit dupliciter: autproiitappetit lavoreni, ut hy-

quid temporale. llem iu veteri lege habeba- pocrila, et sic est favor, sive fama po[)ularis

tur saeerdotiuiit jure propiiiquitatis : eigo ,

aut [irout appetit laudari , et sic liiigua , et

cum illiid noii csset ijeccHtutn, non vide- sic[jatetsunicieiitia. Vel ut dislinguatur mii-

tur , etc. nus a nianu, a lingua, et corde; duplex mo-

Res[). Dicenduin, quod proprie loquendo, tivuin , timor, el amor ; et sic erunt quiiique
simonia est in pretio , ouod quideiti intendil modi, et per lioc patet numerus et suincien-

avaritia(a) , muxime cuin inlervenit pactio: tia. Ad illud quod objicitur de fama , dicen-

et ita simonia denominatur hic a Magistro. dum quod fama magnum bonum est non
Et potest fieri tripliciter : quia pretiutn po- appelenti, sicut viro justo ; sed appetenli el

test dari ita quod simoniacus nou recipit laboranti ad hoc, non cst magnum lioiium,

utpote quia datur collateralibus ; vel potest sicul hypocritae, unde ' : Memoriajusti cum
dari a collaleralibns ordinati ; vel potest ipse laudiljiis , et nomen impiorum putrescit.

ordinatus dare oidinatori, et tunc est simo- CJuod objicitur de consanguinitale, non est si-

nia iit ordiiiis siisceptione , et proprie lo- mile, quia sacerdotiuin veteiis legis erat

quendo in his tribus modis. Vel aliter, quia carnale, sed illud novse est spirituale : etsic

aut ordinatus dat, et ille recipit, et lunc patent ea, quaj sunt circa istam partem.

simoniace ordinatur a simoniaco ; aut quia

ncc iste dat , nec ille recipit , sed ille alias
ARTICULUS I.

fuit simoniacus, et tunc ordinatur non si-

moniace a simoniaco. Penes hoc sumitur Ad intelligentiam praesentis distinclionis

distinctio Magistri satis sufficiens : sed in duo priniipaliter quaeruntur : primo quseri-
communi distinctione modorum accipitur si- tur de potestate ordinandi ; secundo, de pos-
monia generalius, a qua pauci sunt hodie im- sibilitate ordinandorum. Circaptimum quae-
munes in clero respectu multitudinis, utpo- runtur quatuor : primo, utrum solus episco-
te quaudoille quiordines tribuit, vel alius ex pus possit ordinare ; secundo, utrum episco-
causa iiiordinata acquirit sive ordinem, sive pus haereticus possit ordines dare ; tertio

beneficiuui, et isti sunt quinque modi, quo- utrum simoniacus episcopus aliquem valeat
rum sulflcientia patet sic : Si aliquis inordi- ordinem vendere quarto, utrum ordines ;

sufEcien- nate movetur, aut ex timore male humi- dans simoniace , hoc ipso fiat haereticus.

liante, et sic est unus modus; aut ex amore

male inflammante, et tunc cum triplex sit QUiESTIO I.

amor, scilicet siiperbia vilce quee amat ho-

An solus episcopus possit ordinare *.

nores , et concupiscentia carnis , et concu-

Quod solus episcopus possit ordinare, FuudaB.
' Prov., X, 7. — « Cf- S. Thom., in Suppl. p. 111,
q. XXXVIII, ait. 1 ; et IV Sent., dist. xxv, q. i, art. t ; Richard., IV Sent., dist. xxv, q. t; Thom. Arjtcnl.,

(a) C(Bt. edit. avaritiam. — (6) numero. IV Sent., dist. xxv, q. i, arl. 1 ; Franciscus de Mayr.,
 ,: :

DIST. XXV. ART. I. QUJlSt. I. 191

ostenditur ' : Sine ulla contradictibne, quod ordo pevfeclus : ergo potest in talem, qualis
minus est , a majore benedicitur : sed ordi- ipse (b) est : ergo videtur, quod sacerdos sa-
num coUatio est per benedictionem : ergo cerdotem possit facere.
necesse est, quod il!e, qui ordines confert, 4. Item plus est corpus Domini conficere,
eminentiam liabeat ultra omnes ordines sed : quam aliquem ordinare in aliquo gradu ec-
talis nou est nisi episcopus : ergo, etc. clesiastico : sed primnm est non tantum
Item Isidorus, in libro VII Etymologia- episcopi, sed etiam sacerdotis : ergo pari
rum, cap. xu, loqucus rle officio Episcopi ratione videtur, quod ordinatio clericorum.
dicit : « Ipse est suminus sacerdos, ipse et 5. Item plus prseest sacerdos diacono,
pontifex maximus nominatur, ipse enim quam prseest episcopus episcopo : sed epi-

efficit sacerdoles atque levilas : ipse omnes scopus potest alium promoveve, et conse-
ecclesiasticos ordines disponit. » crare in episcopum : ergo multo foi tius sa-

Item ratione videtur, quia ejus est in Ec- cerdos potest facere diaconura.
.
clesia ordines constituere, cujus est Eccle- 6. Item propter hoc est quaestio : Cum
siam gubernare sed gubernatio Ecclesiarum : min r (c) a majore benedicafur, quomodo epi-
spectat ad episcopos, qui sunt superinten- seopus potest benedicere episcopinn , et qtiod
dentes : ergo et dispensatio ordinum. amplius est, archiepiscopum , imo quod ad-
Itera ejus est in Ecclesia ordines conferre, huc raajus est, Hostiensis benedicit Papam?
ad quem spectat ex Ecclesia filios generare
perfectos, pro eo quod ordo collocat in statu
CONCLUSIO.
perfectionis : sed hoc est illius solius, qui est
sponsus : liic autem est episcopus : ergo, etc.
Soli episcopi possunt sacros ordines conferre, qui
Item majoris dignifalis estordines dispen- habent ordinem conferendi et episcopalem digni-
sare, quam sit sacramentum confirmaiionis tatem.

dare : sed primum est episcoporum tantum :

ergo et secundum. Resp. ad arg. Diceudum quod , sicut sacri

opp. Ccntra : 1
.
' Noli negligere gratiam , quw Canones dicunt, secundura jus commune
in te est per impositionem manutim presbrj- non potest aliquis ordines dispensare, prae-

teri (a) : ergo in primitiva Ecclesia prcsbyte- sertita ordines sacros, nisi solus episcopus.

rorum erat manus episcopis imponcre : ergo Hoc {d) statutum ortum liabet ex sacra Scri-
et ordinare : ergo, etc. ptura,et Spiritus sancti ordinatione. Ex sacra
2. Item ordinatio ordinum principaliura Scviptura, quia cam Dominus duo genera
fit mauuum impositionem ergo cui
per : discipulorum habuit, quosdam in numero
competit manuum impositio, competit et duodeno, quosdam in numero septuagesimo
potestas ovdinandi : sed prima competit primos apostolos norainavit, super quos
presbyteris : ergo, etc. Probatio medige '
etiamfundavitEcclesiaro, ipsos tamen primo
« Presbyter cum ordinatur , episcopo eum fundando in se, alios simplices discipulos
benedicente, et manum super caput ejus appellavit. Et apostolis primo fuit collata

omnes presbyteii, qui pvaesentes

tenenSe, et potestas imponendi manus, et consecrandi;
sunt manus suas juxta manus episcopi te-
, non autem simplicibus discipulis, sicut patet

neant super caput illius. » Ergo, etc. ex textu, et ex Glossa. Etquoniam apostolis
3. Item, quod perfectum est, potest in tale successerunt episcopi, discipiilis vero sacer-
quale ipsum est : sed ordo sacerdotalis est dotes simplices, sicut habetur distinct. xxt,
IV Sent., xxv, q. iii; Stepli. Brulef., IV Senf.,
dist. capit. hi Novo Testamento''; itapatet, quod
dist. <;xv, q. i; Pelrsu de Tarant., IV Sent., liist. xxv,
q. 1. —
(a) Vulg. piesbyterii. (6) Al. tale, quale ip- — '
Hebr., VII, 7.— ^ 1 Tim., iv, 14. — » Decrel., p. II,

sum.— (c) minus. (t/) Hujus. — disl. x.tiil, c. viil.— ' Ibid., dist.*xxi, c. 2.
m SK.NTKNTIARDM l.llt. IV.

auetoritas unliuaiidi , et uianutt iiupoUHudi, epis(<i[ium : vet jyresbyterii , id est, presby-

secuuilutu futuiaui Kcclesia; priinitiva;, epi- terorum, quia, sicut dicit Jiis, saltem tres
84'Opis appropriatur. l-'iule et a|>ostolu» scri- gacerdotcs debeiit maiius impniiere : sed

bens, dicil' : Manits citu nemini imjmuerin. tauieii ipsi tioii impnnuiit ut ilaiites [iotesta-

Consilium cliuia Spiritus saiicti cou'oidat, t<!m, vel ordiiiem, qiiia ab utio solo dari po-
quoetScripturie suutedita), et conslitutioues test, et debet : unde ipsi non beiicdicunt,
ecclesiasticai : tjuia eiiiiu onlo potf^tas i'A, simI soIiis e|)isi'0[)iis ; sod hoc esl in signum
sive iu ordiiit! potestas tiaditiir, ideo ab eo con.secratioiiis siiai.

debettradi, qui [lotestatetu hubet, et iuqiiiiu- 2. Kt perhoc patet sequens, quia manuum
tuui hubet ijotestateni. 1'o.sse auteui gradus impositio non facit ordinem, nisi illa qua;
dislribuere et (onferie, uoti est cuju.slibet juncta est benedictioni.
potestatis, sed ejus qui iu [lotentiu super- 3. .\d illud quod objicitur de perfectioiie,

etuiuet, sicut patet etiam in regiiuiue curiae dicendum quod est perfectio sufflcientiai , et

saeculaiis. Ad hoc ergo, quod ordo recte tra- rfdundaiitia;. Ad lioc autein, quod aliquid

datur, dispouit Spiritus .«auLtus ,

quod Ira- facial aliiid sibi siiiiile, vel perfijclum, non
datur ab co, qui non solum habi;t ordiiies .surficit quod sit perfectum perfectione sufll-

per quos est potens, sicut et alii, sed et etni- cientiae, sed rediindautiaj. Et quoniam in sa-

nentiam diguitatis ,
jier quam [jolesl super cerdote est perfeclio siif(lcientia>, in episcopo,

alios. Uuuc aulem diiinius ordiuein, qui ralioue eminentia; superadditai, est perfectio

dicit ordineni cum eminentia : ideo patet, redundantiae ; ideo haec perfeclio sufhcit ad
quod duo requiriintur ad hoc, quod episco- generandum filios perfectos, non prima.
pus possit ordineni couferre, scilicet quod 4. Ad quod objicitur, quod plus est
illud _
ille habeat iilum ordiuem, et quod habeal corpus Domini consecrare, elc, dicenduin f
episcopalem digiiitatem. Alia ratio est, quia quod illud argumentum peccat dupliciter :

si pas-sim omnibus esset concessum , tot ad- priino, quia potestas ordinandi praesupponit

mittereulur ad ordines, quod non servarelur ordinationem, et superaddit, per quam noii

ordo, imo potius generaretur confusio : et solum est ordinalus, sed etiam ordinator, et

ideo dispositum est Dei consiiio, quod soHs ideo prima est falsa; et iterum consequeutia

episcopis ordinum .'.ispensatio et aliorum non valet, quia non sequitur, si aliquis potest
perfectoruin , ut consecratio abbatum, mo- in majus, quod possit in minus, nisi majus

nialium et ecclesiarum, et consimihum con- includat illud minus, ut ferre duos modios

cedatur. Posset etiam alia ratio assignari, includit unum : non sic est in propo-
sive ex hoc quod episcopus sponsus est, sive sito.

ex hoc quod sacramentum ordinis slatum 5. Ad illud quod objicitur, quod magis
perfectionis dicit : ideo his qui habent po- superat sacerdos diaconum, etc, dicendum,
testatis emiuentiaiu, debuit reservari; et quod verum est, quod magis superat, quam
episcopus, tauquam spousus, filios, id est, episcopus superet episcopum, qui est jam, et
perfectos, et filias, id est, imperfectos, de- super illum non habet posse ; sed non magis
buit generare. Prima tamen ratio meUus quam (a) superat ille qui est episcopus in
valet. actu , illum qui est episcopus in potentia.
1. Ad illud quod objicitur de impositione Praeterea, etsi magis superet in ordine se-

manuum presbyteri , dicendum qucd pres-,

cundum quem accipitur ratio ordinati , non
byter vocatur ibi senior, et Apostolus intel- tamen in ordine secundum quem accipitur

hgebat seipsum per impositionem manus ratio ordinantis, qualis estin episcopo, nou
presbyteri. Glossa : « Presbjierum vocat in presbytero : et ideo non valet illud.
"
1 Tim., V, 22. (a) Ccet. edit. quem.
 :

DIST. XXV. ART. 1. QVMST. 11. 193

6. Ad illud qiiod ultimo quaeritur, quod Item ratione videtur, quia sicut se habet
episcopus bene'llcit eplscopum; dicendum sacerdos ad potestateui conflciendi, sic se
quod hoc nullum est inconveniens, quia habet eplscopus ad potestatem ordinandi :

non benedicitnr, nlsi in quantum caret or- sed sacerdos, quantumcumqiie haereticus,

dine, sive dignitatc episcopali; et sic major si habeat Intentionem faciendi quod facit

est. Sed tunc adhuc restat qusestio, qnomodo Ecclesia, vere conflcit : ergo et haereticus

benedicit archiepiscopum , cum ille superior episcopus vere ordinat, si formam eccle-

sit, non possit dare quod non habet. Si tu

et siasticam servat.
dicas, quod hoc facit auctoritatesummi Pon- Item, si aliquis catliolicus intra Ecclesiam
tiflci;., qui super est; tunc non minor restat ordlnetur, et post in haeresim labatur, si

quaestio de ipso, qualiter summus Pontifex iterum revertatur, non reordinatur : ergo
benedicatur ab episcopo Hostiensi. Si tu ordines , labendo in haeresim , nou amisit
dicas, quod Christus dedit ei hanc potesta- pari ratlono nec episcopus dignitatem, sive
tem; contra : Esto quod ipse non esset, nec gradum episcopaleni : ergo episcopus exi-
esset commissa alteri ; numquid non posset stens haereticus habet illam dignltatem, sive
summus Pontifex consecrari? Et propter hoc excellentiam ordinis : ergo et operationem
dicendum, quod infallibiliter verum estquod consequentem ipsam de facto : ergo, si or-
diclt Apostolus, quod minor a majore bene- dinat, ordinatus [a) est.

dicitur, pro statu in quo benedicitur : nam Item character aeque vere est in malis , ut
verum
sine cunctatione est, quod nullus dat in bonis ; et seque vere imprimitur maUs, ut
ahimajorem dignitatem quam habeat nec ,
; bonis : ergo pari ratione aeque bene datur a
minimum ordinem dare potest, quem non malis, sive perversis, ut a bonis : ergo, cum
habet : et ideo episcopus consecrans ar- essentia ordinis in charactere consistat ,
pa-
chiepiscopum , vel papam, omnino non tri- tet, etc.

buit ei, nisi consecrationem episcopalem. Contra : 1. Inno entius dicit, et habetur Ad opp.

Sed iUe amphorem habet auctoritatem et in littera eum, qui honorera ami-
: « Constat
jurisdictionem a subditorum electione, suo sit, honorem dare non posse » sed tahs est :

consensu, et Domini institutione , qui ordi- hsereticus : ergo, etc.

navit Petrum et ejus successores super totam 2. Item Gregorius (6) ' : « Benedictio illi in
Ecclesiam, volens ut omnes qui canonice maledictionem convertitur, qui ad hoc quod
electi fuerint , eamdem quam et Petrus ha- flat haereticus, ordinatur (c) : » ergo, si per
beant potestatem. maledictionem nuUus promovetur ad ordi-
nem, patet ergo, etc.
3. Item plus est aliquem ad ordinem pro-
QUiESTIO II.
movere ,
quam absolvere , vel ligare : sed

An episcopus hcereticus possit dare ordines '. haereticus praecisus nuUum potest absolvere,
nuUum potest ad sacros or-
I

vel ligare : ergo

ind»m. Utrum episcopus hsereticus possit dare dines promovere,
ordines; et quod sic, videtur. Augustinus, 4. Item inferior potesta? non potest agere,
contra Parmenianum , dlcit' : « Sicut dici- nisl per continuationem cum superiori et
mus in baptismo, quod per eos dari possit, propria potestate : sed potestatis plenitudo
ita et in ordinalione. » Et ad hoc sunt plures est in summo Pontiflce, a quo separatus et
auetoritates in littera. disjunctus est haereticus praecisus : ergo
•
Cf. S. Thom., in Suppl. p. III, q. xxxtii:, art. 2;
et IV Seiit., disl. xxv, q. i, art. 2; Richard., IV Sent., ^ Aug., cont. epist. Parmen., lib. II, c xiii, n. 28. —
dist. XXV, q. II; Steph. Brulef., iV Sent., dist. XXV, ' Decret., p. II, caus. i, q. l, c. IV. — (a) Ccet. edit. or-

q. II ; Pelr. de Tarant., IV .^ent., dist. xxv, q. ni. — dinatum. — {b) deest Gregorius.— (c) Al. promovetur.

TOM. VI. 13
 ; ,

191 SKNTENTIAUIIM Lllt. IV

uterque uihil oinniao pu!u^ii aare ile (iie>, qua- recipit excculiouem , qui ordinatur ub hae-
spectant ad ecciesiasticas [«otcstates, rctico praiciso ; qui ideo dicitur ordinem ami-
sissc, pro eo quod ordiuis executioiiem ami-
CONCLUSK». sit, non quia ainisit «iiaracterfm, qui deleri

Efitcoptu htenlicus, tervum formam Eccletia, et nou potest.

intentionfm hntitm P.releaioe, tere ordinat , licel 3. Ad ilhid quoii uiijirilur de polestate ab-
iuju ad utititutim oidinet.
solveudi , diccndum quod noii est siuiile

Resp. .1(1 arp. Dicendurii, qund etsi ista qiiia absolutio sacerdotalis uut uiillaest, aut
qujestio aliquiuuio fuiTit (lubia uuiltum apurl siue nctione est : niillus uutem scienter ab
pra^duros doctures ih omuiliiis sacrameutis, h;eretiro absolvilur, qui careat flclione. Ali-

tuni de haptissno, riuam rle aliis, quod non ter taiiieii potest dici, qiiod potestas quadru-
essent apud liajreticos : tarnen per iilustrissi- plex rcperitur in ministris Ecclesiae. Quaj-
mum doctorem Augustiiuuu' aperle est no- darn namiiiic cst funlata super ordiinim priii-

bis ha!c quwsiio patelacta, quod sacraincnta i;ipaliter, ut potestas conlicicndi ;

quaidarn
ecclesiastica apud lia*ietiros, qui formam Ee- super jurisdictioiiem canonicam principali-
clesiaj servant, et iutentionem habent faciendi li'r, ut potestas excommunicandi ;
quaedam
quod fiicit Ecdesia, siiut (iiiaiiliim ad veri- super oidiiiem ct emiuenliam, iit potestas
tatcin, quaiiivis iioii siiit qiianlum ad utili- oi'dinaudi ;
qua^dam super urdiiiem et juris-

tatem : quia sacramenta dispensant ; sed dictionem , ut potestas ab.solvrmdi et ligandi

tamcn fructum sacramenlorum non repor- in foro pceiiilentiali. Et quoniam character
tant, pro eo qiiod Spiritiis sanctus non con- aiiferri non potcsl ; ideo potestas quae con-
fert gratiaiii extra catholicain Eci^lesiam. Et sequitur characlerem, de faclo uuferri non
Eipiioa. ideo in omnibus sacramentis, quae habeut potest. Sed quoiiiam jurisdictio descendit or-
vcritutem differeiiteQi ah ulilitate, genera- dinate a superiori ad inferius, ila quod ple-
liter verutn est quod apud haereticos possunt nitudo est in summo 1'ontifice ; ideo potest
esse. Omnia autem sacramenla sunt talia, auferre eam, et potesfatem quae consequitur
prEeter sacrameutum pcEuitentiae, cujus res ipsam. Unde pot(;st excommunicando auferre
est interior coutritio, sine qna nulla vera est potestatcm absolvendi et cxcommunicandi
absolulio, et cnm qua nulla absolutio est sed non ordinandi.
vana , vel inutilis : ideo omnia possunt dis- 4. Et per hoc patet responsio ad multa, et

pensare, el dispensant veraciter, praiter so- ad spquens etiam. Quod eiiim objicitur, quod
lam absolutionem panitcntiae : et ideo nulla in summo Pontificc est plenitudo potestatis,
iterantur praetcr illa, nisi forte unclio ex- verum est secundum quod potesias con.se-
trema. Et sic cum ordo habeat characterem, quitur jurisdictioncin ,
quae maxima et in

(jui prajter Spiritus sancli gratiam, qna pec- tcrmino est in co ; sed non in quantum se-
cata delentur, esistit , dicenduin quod per qiiitur charact:'rem , quia ille imniediate a
eos potest veraciter dispeusari. Deo imprimitur, et est in omnibus aequalis :

i et -2. Ad illud ergo quod olijicitur de In- tamen cxecutio omnis potestatis debet fieri
nocentio et Gregorio , ad illas duas auclori- secundum cjus regimcn ; et ideo, si ipse
tates dicendum : quod ideo dicitur recipere prohibeat, non potest talis potestas licite

maledictionem ,
quia graliam non recipit exire in actum.Tamen, quia ab ipso non
ideo dicitm- non recipere honorem, quia non dependet secunlum rem de facto, facit sicut
Aug.^cOH*. epis!. harnii-ii., lii). U, :. .MIi. el allus : ei .^ic palct lOtuin.
 ,,: ,

DIST. XXV. AHT. I. QU^ST. 111. 195

autem non accipiunt, non habent si autem :

QU^STIO 111. non habent nec gratis, nec non gratis cui-
,

quam dare possunt. »

An episcopus simoniacus possit ordines vendere '.

3. Item dona Spiritus sancti sunt in potes-

Fuiidani. Utrum simoniacus episcopus aliquem va- tate Dei, non hominis; ideo enim sancli Spi-
leat ordiiiem vendere ; et quod sic, videtur : ritus dicuntur, et sunt, quia ipse donat : (-rgo
quoniam nihil protiibetur, nisi quod fieri cst nemo potest ea habere, nisi a Spiritu sancto :

possibile, alioquiu frustra proliibctur : sed sed Spiritus sanctus, cum sit liberahssimus,
sacri ordinis venditio prohibetur ; ita enim (a) nihil potest vendere , neque vendit : ergo
Calixtus Papa prohibet ^ : « Sanctorum, ia- ejus dona, nec pecunia possunt vendi, nec
quit , patriim exempla sequentes , ordinari pretiocoinparari : si ergo ordo donum Spiri-

quemquam in Ecclesia Dei, ve! promoveri tus saacti est , impossibile est ipsum pretio
per pecuniam , auctoritate Sedis Apostolicae vendi , vel emi : ergo nec ab aliquo simo-
modis omnibus prohibemus. » Ergo , etc. niaco dari.
Item ,
quod potest furtive accipi ,
potest 4. Item in sacris ordinibus , scilicet diaco-
etiam pecunia emi et vendi : sed ordo sacer natu et sacerdotio, Spiritus sanctus datur,
potest furtive accipi , sicut dicitur, Extra quou quod dicitur ibi ' Acci-
patet per hoc, :

de eo, qui furtive ordinem suscepit, ubi cum pite Sinritum sanctum : sed Spiritus sanctus
eo dispensatur, si ingrediatur religionem non potest vendi : ergo nec ordines sacri

quod possit in susceptis ordinibus ministrare qui eiiam ejus datione conferuntur. Probatio
ergo, elc. minoris : Quod potest emi , et veudi ,
potest
Item ,
quod est in humana dispensatione in servitutem redigi : sed Spiritus sanctus
potest emi et vendi , sicut et liberaliter mi- non potest redigi in servitutem : ergo , etc.

nistrari : sed ordinum collatio in humana Quaeritur igitur, cum simonia sit studiosa
dispensatioue cousistit : ergo potest emi et voluntas emendi, vel vendendi spirituale,
vendi : ergo simoniace dari. quomodo possit incidere in sacrorum ordi-
Item cliaracter ordinis stat cum quanta- uum collatiouem (c) vel aliorum spiritua- ,

cumque culpa et malitia ergo : et potestas or- hum cum illa ut videtur, vendi nou pos-
, ,

dinandi, etordinem suscipiendi ; ergo, quan- sint.

tacumque sit in aliquo simoniaca pravitas CONCLUSIO.

tamen non videtur dationem , vel susceptio-
Episcopas simoniacus simoniace potest vere
nem ordinis impedire.
ordines dare.
\i ap|.. Contra : 1 . Gregorius dicit , et habetur,
1 , quaist. i ' : « Quicumque studet pretii da- Resp. ad arg. Ad prsedictorum intelligen-
tione sacrum ordinem accipere , non est sa- tiam est notandum , quod spirituale dicitur
cerdos, sed dici tantummodo inaaiter (6) con- tripliciter. Uno modo ,
quod est spirituale
cupiscit. » Ergo per simoniam ordo non po- pure, ut gratia, et virtutes, et dona : et hsec
test suscipi : ergo nec simoniacus dare. nec de facto, nec de jure vendi possunt; imo
2. Item Leo Papa sic arguit ' : « Gralia si si quis habens vellet yendere, non solum
non gratis datur, vel accipitur, gratia non non acquireret amplius , sed etiam ,
quod
est. Simoniaci autem non gratis accipiunt haberet, amilteret. Aiio modo spirituale est
igitur gratiam ,
quse maxime in Ecclesiasti- quod adjungitur, scilicet rei corporali, quae
cis ordinibus operatur, non accipiunt. Si tamen ralione illius spiritualis consecratur,
3 Dccret. p. 11, caus. i, q. i, c. ii. — * Ibid., c. i.—
Richardus, IV Sent., dist. xxv, art. 2, q. i; Steph.
' 6 Joan., XX, 22.
Brulef , IV Sent, dist. x\v, q. iii; Petius de Tarant., (a) Ccet. eHt. deest ita enim.— \h) sed inaniter tan-
dist. ixv, q. IV. * Decret, —
p. U, caus. i, q. i, c. x.— tummodo dici. — (c) Item coUatione.
 ,
;: ;
,

I'J«> SKNTENTIARIIM LIH. IV.

ut uccipit ratiouem spirituuliii : et boc Hpiri- rein. Quantum ad m, liabent dispeiuialo-

tuulu de Juru nou potest vuudi , pro uo quod rem Spirituin sanctum, qui charucterem
uou [lotest poni sut) pretiu ; du fucto tuuien, iinpri'nil , vel totaiu Trinitatem ; i|iiaiituin

ralioiiH rei coi porulis , vemli potest : et tuliu vero ad annexum , disfieiisaloreiii hal)eiil

suiit sucramenta ecclesiu.«tica. yuodilaiu est hominem purum. Et primus nunquum ven-
spirituule, quod udjuiif^itur n-i cor[)oiuli, dit ; .'ied secu'idus veiidere [lolest annexuin

quif tuiucii liubet rutioiieiu rei leui[)orulis, illi ,

quod esl quoduiuuiodo .>^|)ii'ituule , et

ut calix coiiseciatus , vel etiani jus [)utroiia- propter illud emitur : et ideo ipsa dona di-

tu8, quiu ibi consecratio junctu est argento, citur vendere, et potest, cum in ejus po-

et jus putroiiutus fuiido : et iUud dicitur spi- testate coininissa sint temporalia dispen-
rituale ,
quia ^[liiituuli uiiMu.xiiui : i-X hoc de sauda.

facto veudi polesl, de jiire non [)otest vendi 4. Ad illud qiiod objicitur ultiino, ([uod

tumen [)otest tuiu eo, cui adjiinctiiin est, In Spiritus sanctus non [lotest redigi iii servi-

veiiditioiieui («) liaiisirii : culix eniin couse- tutem , dicendiiia quod in .sei[j.so veiidi non
crulus veiuli [lolest, ita tameii qiiod conse- potest; tamen ejus eflectus vendi possunt,

cratio non veiidatur, sed urgenti valor : et pro eo quod ejus eftectus sunt iu huniano
fuiidus veiidi [lotest , cui aniie.xuiu est jiis doniiuio (•oustiluti : et sic concedeiidum est
patroiiutus ; sed non i[)suiu jus [latroiiatus veros ordiiies .i siiiioniai.-is posse dari ;
quain-
de jure, quin cominittatur siraonia. His prai- vis non deiitur, nec recipiantur ad utilita-

iiotalis, ad ordines venieiidum est, iii qui- tem , sed potius ad damiiationem, et boimm
bus est aliciuid de primo geiiere , scilicet convertalur eis in nialiim.
grulia sanctificaus ; aliquid de .secundo, sci-

licet potestas minislerialis per aliquod sig- OUiESTIO IV.

iiuin e.xterius dispensata , cui iiiseparabili-
An dans ordines simoniace, ex hoc ipso fiat
ter est adjuncta. Primam impossibile est pre-
'.
haereticus
tio coiiiparaie, nec veudero ; secuiidam vero
possibile est pro prelio dari ,
quia insepara- Utrum dans ordines simoniace , ex hoc f )[iJam.

bililer est adjuncta exteriori sacramento, et ipso fiat haBreticiis; et quod sic, videtur.

cuin illud possit pro pecunia dari, potest Gregorius, in Registro, et habetur, I, quffis-

et illa potestas vendi. Et sic patet quod simo- tione 1 * : a Prcsbyter si per pecuniam, » etc.
niacus simoniace ordines dare potest. et infra : « Quia decimas , et altare , et Spi-

1 et 2. Ad iliud ergo cjuod objicitur de Gre- ritum sanctum emere, vel vendere simo-
gorio et de Leone Papa, patet responsio quod : niacam haeresim esse(6), nullus fidelium ig-

loquuntur de gratia gratum faciente ,

quae norat. »

uon potesl nisi gratis dari , et haec est quae Item in eodem ' : « Quisquis per pecuniam
sacrum facit ; uon quantum ad potestatem ordinatur, ad hoc ut fiat haereticus promo-
qu£e juncta est rei exteriori positae in homi- vetur. »
uis dispeusatione. Item '. « Eos, qui per pecunias, etc; »

3. Ad illud quod objicitur de donis Spiri- et infra : « Tolerabilius est euiin Macedonii

tus sancli, elc, dicendum quod dupliciter et eorum qui circa ipsum suiit, Spiritus
est loqui de hujusmodi donis gratis datis sancti impugnatorum impia ha;resis illi :

aut ralione sui , aut ratione annexi : et se- enim creaturam et servum Dei Patris et ,

cundum iioc duplicem habeni, dispentalo- Filii, Spirilum sanctum delirando fatentiir;
p. II, caus 1, q. I, —
c. iii. 8 ibid.. c. v. — » Ibid.,

'
C/. Richard., IV Sent., dist. xxv, art. 2, q. il; C. XXI.

SLeph. Bnilpf., IV Sent., dist. x.\v, q. iv; Petrus (a) Ca:t. edit. vencUtione. — (i) Edit. Vat. et Ven.
de Taraut., IV Sent., dist. xxv, q. vi. — ' Decret. non hahent esse.
 :
:

DIST. XXV. ART. I. QUJIST. IV. 197

isti vero eumdem Spiritum sanctum efficiunt regnum ccelorum, quod est supremum inter
servum suum. » Ergo videtur quod sit ibi omnia vendi , potest et emi , sicut dicit Gre-
impiissima haeresis. gorius: « Regnum coelorum tantum valet,
Item omnis qui aestimat donum Dei pecu- quantiim habes. » Ergo , etc.

nia possideri , errat, et haereticus est judi- 6. Itera, qui emit, dat temporale pro spi-
candus : sed omiiis vendens, vel eraens or- rituali : ergo carius habet spirituale , quam
dines, aestimat donum Dei pecunia possideri carnale : ergo non avertit se ab incommuta-
ergo , etc. bili bono, imo se potius convertit : ergo non
Item nullus est major error circa natura- peccat, quia peccatum est aversio ab in-
lia, qnam uni contrario attribuere suum commutabili bono, et conversio ad commu-
contrarium, ut si quis ponat album nigrum; tabile.

et circa raores nulbis niajor, quam ponere CONCLUSIO.

bonum malum : ergo nec circa divina ali-

quis est major error, quam ponere Dei gra- Episcopus ordinans simoniacc, nisi credat ordines
sacros pretio appretiari posse, non constituitur
tiam non esse gratiam : hoc autem ponit om-
hcercticus ; secus, si illud credat.
nis qui eam emere , vel vendere contendit
ergo , etc, Resp. ad arg. Dicendum quod sacri nrdi-
Item sicut Filio attribuitur sapientia , ita nes, nec aliquod sacramentum per pecimiam
Spiritui sancto largitas : sed qui attribueret dari potest sine gravi et enormi peccato ;
pro
Filio insipienliam , laberetur i:i haeresim : eo quod spirituale ,
quod ex sola liberalitate
ergo qui attribuit Spiritui sancto avaritiam, pro sui dignitate daudum est, mercatur, et
hajreticus est : sed qui credit dona Spiritus facit vile. Rursus : quia illud, quod erat im-
sancti per pecuniam vendi, vel emi , est hu- pretiabile , sub pretio ponit : quod nullo
jusniodi ,
quia ponit Spiritum sanctum esse modo potest fieri ,
quin fiat contumelia Spi-
venalem : ergo , etc. ritui sancto ideo illud non tantuni est ma-
:

Ad opp.
Contra : i . Nulla haeresis est in contractu, lum imo etiam secundum se. Si autem
in se,
sed in credulitate : sed simonia est in con- quaeras a me, utrum sit peccatum in flde,
irai^tu emptionis et venditionis : ergo non vel in moribus dicendum quod ille qui ,
,

videtur, quod simoniacus fiat haereticus. emit vel vendit spiritualia, aut credit ea
2. Item haeresis est peccatum in Filium, et pro pretio posse aestimari , et valori rei ter-

contra veritatem : sed simoniacus peccat con- renae aequari , et pro pecunia possideri, et

tra Spiritus sancti gratiam , et bonitatem : haec est haeresis manifesta : et sic aestimavit

ergo non videtur esse haereticus. Simon magus * : talis enim errat in flde, quia

3. Item non videtur labi in aliquod pecca- credit gratiam non esse gratiam aut (a) ille

tum vendendo Spiritus sancti donum, quia qui vendit , et emit , non credit quod gratia
dicitur de Saul', et de uxore Hieroboam', Dei per pecuniam comparetur , sed tamen
quod utrique ad sanctos prophetas pretium ardens avaritia nititur aliquid assequi , vel
detulerunt pro prophetia ; et manifestum, et impetrare per pecuniam, quod ad humanam
constans est prophetiam donum Dei esse : spectat dispensationem non est pec- , et sic

ergo , etc. catum fldei , sed morum, quoniam talis per-

A. Item per Apostolum ' : Si nos vobis spi- optime novit, et male facit, sicut et ille qui
ritualia seminamm, non est magnum si car- fornicatur, sciens fornicationem esse pecca-
nalia vestra metamus. Ergo licitum est pro tum , non errat in fide , sed in via morum :

spiritualibus carnalia accipi : non ergo vide- et sic simoniacus est avarus , et in pessima
tur peccare.
' I Rerj., — IX, 7. ^ 111 Reg., xiv, 3. —M Cor., ix,
5. Item non videtur peccare qui emit, quia 2i. — 'Act. Apost., VIII, 20. — (a) Ccet. edit. At.
Iftft SKNTKNTIAUIIM l.lll. IV.

KpHcie avaritiif , iiec est ha)r»itlnu8 pro|)rm. moniaciiH. Simdiler dicendum e8t de cele>

Sed tumen u siiiictiii hd^retii-iis vucatur, Kive hrutioiie luis.saruni, et consiiniliuin.

((uiu uJ iiiudum ha!n;tici operatur, Hivo qiiia .*). Ad illuil quod objicitur, quod regniim
prout liiLTtticus projifitur a i)ei si-rvitio et cudoruiii emitur, dicenilum ipiud eiiiptio illa

cultu propter eauriue sculu!). non est emptio, pro eu quud pretium uju8
1 et i. Kt 8ic patet quoiuiulo re.spoiidtni- iiuii est iiisi boiia voluiitus, i|UUi nieritedem

duni sit ad illud iiuoil objiciebatur, ijuod si- noii intuetur : uiide quainvis .siiie inercede
mouiacusuoii sithaerelicu». l'ateleti>imquod nun po.ssit servire, tunien,quia liberaliter do-

ad ntramque partem objicitur. tiervit, nulla oiuiiiiio paclio intervenit : unde

3. Ad illud veroqiKid objiiilur, cpiod noii sit loluin Kpirituale est.

lieicatuiii veiidere txcniplo prophetaruin, 0. Ad illuil (juod objicitiir, quod se con-

dicendum (luoil nullii» propheta donum ven- vertit ad bunum .spirituale; dicendiira quod
diilit propbetia', qui esset b.mus et sanclus, qiiamvis .se convertat, tanien convertit se
sed sulum niali, sicut e.\presso reprehen- inordinate; et hoc est magis averti, (|uain
duntur tales iii Michwa, ubi dicifur ': Prin- converti. Exemplum hujus est in Lucilero,

cipes ejus in munerihusjudicahaut, e( sacer- qui ad Deum se convei-tens , volens xquari,

dotes ejus in mncede docehunt. e( proiihet(e magis cecidit, quain ascendit : sic qui con-
ejus in pecunia divinabant. Ei iiilri : l'rop- vertitiir ad emendura donuin Spiritus sancli,
ter hoc causa vestri Sim <iuasi ayer aeabi- magis a Deo recedit, quaiii tid eiim acce-
tur, etc. Ad illud quod objicitur de uxore dat , etc.

Hieroboam , ct Saul, diceniluni quod nun-

quam legitur quod illi pio[)hetaj aliquid re- ARTICULUS II.

cepissent; sed ignoranter illi dabant, quia

niorem istum accipere consueverant (a) quo- Consequenter, quantum ad secundum ar-
dam inodo a divinii« ariolis, qni non crant liculiini, qiueritur de possibilitate suscipiendi
prophetae veri. ordines qua quatuor qnaeriintur primo
; ile :

\. Ad iUud qiiod olijiciliir, quod seminans quaeritur utrum ad hoc, quod ab aliquo
spiiitualia potest melere carnalia; dicen-lum possit ordo recipi, requiratur sexus virilis,

qnod si propter hoc seminat, ut illa metat an femina possit susciperc ; secundo, utrum
finaliter, maxime si pactio interveniat, non ad ordinis susceptionem necessarius sit usus
est justitia, imo mahtia et avaritia ;
quod si rationis ; tertio, utrum uecessaria sit indivi-
hoc non intendat principaliter, imo carnaha siocarnis; quarto, utrum necessaria sit cou-

metit ut se sustentet et spiriluaha seminet, ditio libertatis.

nuUa est avaritia, nuUa est mercatio, imo

manifesta justitia, sicut multiphci exemplo *
QTI.ESTIO 1.

Apostolus probat, quoniam talis debet sus-

An ad susceptionm ordinis requiratur sexus
tentari. Unde ex hoc patet ,
quod si doctoi',
'.
virilis
et consiliarius , et raedicuS; et alii qui labo-

rant de consilio sivt^ de doctrina, preliumre- Quod sexus virilis requiratur, ostenditur Fundao.

cipiant propter laborem etsuam sustenta- primo sic : Nullus ordo potest conferri, nisi

tionem, nuUa est culpa, nuUa est simonia. ei qui habet naturalem possibilitatem , vel
Sitamen quis venderet donum sibi divinitus apUtudinem ad iUum : nuUus autem habet
datum, non laborem suum, judicaretur si- possibiUtutem ad ordinem, qui uon habetad
• Mich., III , II, 12. - - I Cor., ix ,
--9. — 3 C/. art. 2; Tbom. .\rgeQt., IV Sent., dist. x.^iv, q. i, art. 2;
S. Tbom., Suppl. p. Iil, q. .NXXlx, ai't. 1; et
in Fiauc. de Mayr., IV Sent., dist. xxv, q. iv Steph. ;

IV Stnt., dist. XXV. q ii, art. i; Scot., IV Sent., Biulef., IV Se»f., dist. xxv, q. v; Petrus de Taraiil.,
dist, XXV, q. ii; Ric.hard., IV Senl., dist. xxv, q. i, IV Sent disl. xxv, q. vii.
, —
(a) Al. consueverunt.
 :
:

DiST. XXV. ART. H. QU v.ST. I. 190

tonsuram et coronam : et nuUus ad hoc ha- sfatus religionis, nec major fortitudo, quam
bet natiiralem aptiludinem, quem decet sit in perpessione martyrii : sed mulieres
semper habere velatum caput. Si ergo solum admittunlur tani ad religionem, quam ad
virum per naluram decet orare capite non martyrium : ergo debent et possunt admitti
velato, mulierem aulem veldto capite, sicut ad ordinem sacrum.
dicitur quod et ipsa natura docet : er-
' ,

go, etc. CONCLUSIO.

Item imllus est possibiUs ad ordines sus-
cipiendos, nisi qui Dei geritimaginem, quia
MuUercs non modo non debent, et non pussunt de
jure ordinari ; sed de facto non ordinantur, quia
in hoc sacramento homo quodam modo fit
ad ordines suscipiendos requiritur sexus mascu-
Deus, sive divinus, dum potestatis divinae lit
Hnus.
particeps : sed vir ratione sexus est imago
Dei, sicut dicitur * : ergo nulio modo mulier Resp. ad arg. Diiendum quod communis
potest ordinari. hoc tenet opinio, quod mulieres ad sacros
Item in ordine spirilualis potestas datur ordines admitti non debent. Nam expresse
ordinato: sed talis potestalis non est mulier dicitur, dist. 23 ' : a Sacratas Deo feminas,
susceptibilis, sicut dicitur ' : Midierem in vel monachas sacra vasa, vel sacratas pallas

ecclesia docere non 'permitto, neque domi- penes vos contingere, et iiicensum circa al-
nari in virum : ergo nec ordinis. tare deferre perlatnm est ad Apostolicam
Item ordines alii praeparant ad episcopa- Sedem ,
quae omnia vituperalione, et repre-
tum, si quis bene in illis conversetur : sed hensione plena esse niilli recte sapienti est

episcopus sponsus est Ecclesiae : ergo cum dubium. Quapropter hujus sanctae Sedis
mulier non possit ad episcopatum provehi, auctoritate; ne pestis hsec latius divulgetur,

sed tantum vir (alioquin sponsus Ecclesiae per omnes provinciasabstergi citissime mau-
non esset), ergo ad ordines antecedentes pro- damus. » Et sic omnes consentiunt, quod
moveri est tantum virorum. promoveri non debent; sed utrum possint,
i "pp- Conlra: 1.Legitur ' quod Debora (a) judi- dubium est. Sane quorumdam opinio fuit, Opinio
*"°°°*"
cavit Israel, et ei praefuit : ergo videtur quod quod possunt; dicti sunt Cataphrygae qui :

mulieri competat potestas judiciaria, maxi- etiam non solum praemissis auctoritatibus
me quando abundat in gratia : ergo et po- innituntur; sed auctoritatibus adhaerent ca-
testas sacerdotalis. nonum et pro se adducunt, in quibus osten-
Item in novo testamento videmus abba- ditur mulieres antiquitus ordines suscepisse.
tissas, quibus committuntur coUegia re- Dicitur enim ^ : « Diaconissam ante annos
genda : ergo videtur quod eis committi de- quadraginta non debere ordinari , statui-

beat potestas absolvendi et ligandi : ergo mus. » Et in eadem quaestione ' : « Si quis
pari ratione videtur quod conferri possit eis rapuerit , vel solhcitaverit diaconissam. »
ordo sacerdotalis. Et similiter, dist. xxxii ' (a), mentio fit

3. Item ordo sacerdotalis et alii respi- de presbytera. Sed si attendatur quod dici-
ciunt (a) tantum animam, et non carnem tur, dist. 32, Presbyteram, etc, ibi ostendi- ^°^^'''

sed quantum ad animam non est distinctio tur quod presbyterae vocantnr viduas, et se- rresby-

sexus, imo ita imago Dei est mulier, ut vir niores, etmatronae : et ex hoc coIligitur,quod q„aeoam

ergo seque bene est susceptibilis oi'dinis. diaconissae dicebantur quae communicabant *""
4. Item non est major perfectio quam sit cum diaconibus in legendo homiliam; qui-
caus. XXVII, q. I, c. xxiii.— ' Ibid., c. xxs. — ' Decret.
' 1 Cor., XI, 14. En protecto argumentum capillis p. 1, dist xxxii, cap. xviii.
trastum. — * Ibid., 7. —M 7!»»., ii, 12.— Judic, * (a) Ccet. edit. Delbora, nel Dealbora, el sic deinceps.

IV, 4. — s Decret. p. I, dist. 23, c. J.x\. — ^lbid., p. II, — (4) Cat. edit. recipiunl, mend. — (c) Itein. 22.
«)0 SENTKNTIARUM I.IH. IV.

huA tUltat uliiiua tteiiedirtio. Uiiile millo modn uc i»er hoc etiam circa corpus : et executio

cmluiidum et>t, qiiod uiu|uuin M'cuii<luin la- el UHim ordiiiia coiijunctum respicil. Kl ideo,
uoiit^s iiiuliiins fu)'i'iiit ud saiins onliuis (|iioiiiaiii iiec onlinis significatio, nec etiam

lirniiiotiK. Kt.seruiiiliiiii Kaiiiui'i'iiiu|iiiiioui3iii, dis[HMi>atio sic coiiipelit iiiulieri, siciit supu-

et iiruduutinrum doctoruiii, uou soluta iiou rius proliulum est, ideo patet illud.

debent, vel iiou pii.s.suiit de jure, vcruiii 4. Ad illud (pjod objicitur dn [mrrectione
etiam uou po.ssuut de larlo. Kl si (|uu;i'utur religiunis et inartyrii, dicenduiu ([iiod est per-

rutiu liujus, diceuduiiiijiiod lioc veiiit, tu.uex fectio status qiii respicit gratiaiu (a) giutum
iustituliuue Ecclesia*, quaiu ex lioc quod eis facientem , et hujus a.'quebenc e.st suscep-
nou couipetit oriliiiis sacrauieiituiii. lu lioc tibilis inulier, iit vir ; et est perfertio status

eiiim sacrauieuto, persou.i »iuai oidiualur ([ui rcspicil aliquid gratis datuin , et hasc

niguitlcat Cliristuin mediator»- lu : et quoniam polest competere uni sexui ,

quamvis non
niediator solum in virili .soxu fuit, et per competat aiii, quia baec iioii luntum respicit

vjrilcm fexurn potest significaii, ideo possi- quod est interius, sed etiam ([uod est exte-
bilitas suscipieudi uidiues soluin viiis coin- rius: talis e.st pcrfectio oidinis, in qua esl

petit, qui soli possunl naturaliler re[ira!seu- coUatio potestatis, quam (b) ostendit muili-

tare, et *ecunduni cliaracteris suscepti.pneiu plex ratio mulieribus rainime convenire.

actii siguuni liis coiifene : etista posilio pro-

babilior est, el miiltis aucluritatibus sancto- QUjESTIO II.

rum potest probari.

An ad susceplionem ordinis sil necessarius mus
1. Ad illud ergo quod objicitur de DLbora,
rationis '.

dicenduni quod illu fuit potestas temporalis,

non spiritualis : mulieribusautem bene licet Utmm ad susceptionem ordinis necessa- aii opp.

temporaliter donnnari , sed non spirituali lius sit usus rationis; et quod .sic, videtur :

dominio. Ciijusr.itio est, quod illc qui domi- quia nubilius et periectius sacramentum est
natur, gerit typum capitis Christi : quoniam sacramentum ordinis, quam sacramcntuni
ergo mulier non potest esse caput viri, ideo malrimonii, et in altiori statu ponit : sed sa-
ordinaii non potest. cranienlum matriinonii non potest a furio.sis

2. Ad iLlud quod objicitur de abbatissis, et ratione careiitibuscontrahi, sicut expressc

dicendum quod non habent locum prselatio- habetur infra ' : ergo, etc.

nis ordinaria; ; sed quasi loco abbalis suiit 2. Item lioc videtur per formam ,
quia
substitutcB ,
jiroptcr pericnliini coliabitandi nullus offert aliquid noii intelligenti : sed

cu!u viris : unde non possunt ordinarie absol- ordinando dicit ordinans ordinato : Accilte

vere , nec ligare officium aulem sacerdo-

: potestatem , etc. : ergo praesuppouit in eo
tale, vel eliam cnjuslibet ordinis, cui dalur discretionem : si ergo non habet discrelio-
ordinarie, eidem dalur etiam potestas ista :
nem , non videlur ordinem posse suscipere.

et ordo significationem habet, qui non com- .3. Item usus istius sacramenti nuili potest

petit mulieri, quamvis regimen compelat competere, nisi babenti rationis usum ergo :

feminis. si alii datur, frustra datur : ergo si Deus

3. Ad illud quod objicitur, quod ordo re- Irustra nihil facil, videtur quod ei, qui non

spicit animam, dicendum quod ordo non habet usum rationis, nuntpiam sacrameu-
respicit animara tantum, sed animaui ut est tum ordinis conferatur.

carni conjuncta: et hoc ratione significa- 4. Item, si quis offerret potestatem recu-

tionis ,
qua} consi.stit circa signum visibile, disl. s.^v, 4, q. ii; Steph. Brulef., IV Sent.,
art.
disl. XXV, q. vi; Petr. dc Taraut., IV Stnt., dist. xiv,
Cf.S. Thom., iu Suppl. p. lil, q. x.\xis, art. 2;et q. viii. —
- Dist. xxvii. —
(«) Cal. edit. gratia, niend,

IV Sent., dist. x.w, q. ii, art. 2; Richard., IV Sent.,

— (4) Hem qutB.
 ;

DIST. XXV. ART. 11. UU.EST. II. 201

santi , non esset ibi potestatis susceptio necessarium in ipsa ordinatione , oporteret

quoniam sicut se habet collatio ad volun- quod saltem coniensum suum exprimeret,
tatem dantis, ita susceptio ad voluntatem et quod ab eo requireretur sicut flt in ma- ,

suscipientis : ergo si dans nou dat, nisi velit trimonio sed hoc modo non fit in ordine
: :

et intendat, suscipiens non suscipit, nisi ve- ergo non videtur quod sit necessarius con-

lit et intendat. sensus : ergo nec usus rationis.

'
5. Item tempus et aetas determinantur
in susceptione ordinis : sed hoc non est CONCLUSIO.
propter discretionem et usum rationis, qui
ergo
Ad sacramenti susceptiotiem non est necessariits ab-
non habctur in minoribus annis : , etc.
sohtte usus rationis ; sed tantum quoad bene esse,
6. Item sacris ordinibus de necessitate est si de ordinibus propne loquamur.
annexa continentia : sed nullus obligatur ad
continentiam, nisi usum babeat rationis, et Ad hoc dicunt aliqui quod
Resp. ad arg. , opiuio

per consensum propriae voluntatis : ergo ad ordmum omnmm susceptionem requi-

saltem ad sacros ordines nullus potest ante ritur rationis consensus, pro eo quod in quo-

annos discretionis promoveri : ergo neces- libet ordine offlcium committitur respectu
'arius est usus rationis. actus eliciendi a ratione, et offlcium nulli

andam. Contra : Alia sacramenta qute imprimunt committitur , nisi ei qui vult recii ere : et

(Mu-acterem, ut baptismus et confirmatio, ideo dicunt quod usus rationis requiritur in

atite usum rationis dari possunt : ergo vi- ordinato ; alioquin nihil omnino tit. Sed ta- in,prob.

(letur pari ratione quod et istud sacramen- men illud videtur esse contrarium decretali

lum. de clerico per saltum ordinato, ubi tangitur

Item hoc ipsum videtur, Extra, de clerico quod ad minores ordines infra annos discre-
ordiuato per saltum, ubi dicitur, quod infra tionis promotus est. Amplius, tota (iie vide-

annos discretionis ad minores ordines est mus parvulos ad ordines minores promoveri,
promotus ; et post sine iteratione coucessura qui nec sciunt quid sit ordo, nec quid ibi '

est ei in hujusmodi ministrare. detur; et iterum, usus confirmationis non

Item sacerdoti, quando ordinatur , dantur est ante adultam aetatem , et tanien sacra-

claves ligandi et solvendi ; etiamsi sacer.los mentum dari potest. Et ideo est alia opiuio opmio
""'
scientia careat : ergo multo fortius puero magistrorum, quod ad aliquem ordinem re-
dari poterit ordo, si careat usu rationis. quiritur usus rationis de necessitate sacra-
Item, si aliquis timore mortis compulsus menti ; ad aliquem ordinem de necessitate
se ordinari patiatur, et malit ordinari quam praecepti ; ad aliquos de honestate et con-

mori, est ordinatus, sicut et in baptismo gruitate. Ad episcopatum namque, quoniam Expiica.

raanifeste patet : ergo sufficit voluntas coac- ibi contrahitur matrimonium spirituale, ne-

ta : ergo non est necessarium ,

quod lihere cessario requiritur consensus, sinequo nonfit

consentiat : ergo non videtur necessaria matrimonium nec spirituale , nec corporale,
aetas. ut infra videbitur : ac per hoc necessario
Item sapientis est respicere non tantum roquiritur usus ratiouis et discretionis de
praesens, sed eliam quod futurum est : ergo necessitate sacramenti , licet multa alia re-

si multi carent discretione , de quibus prae- quirantur de necessitate scilicet praecepti.

» sumitur (a) quod aliquando fiant discreti, vi- Ad ordines vero sacros requiritur rationis
detur quod saltem ordo possit eis comiuilti, usus de necessitate praecepti, pro eo quod ad
et esecutio maneat in suspenso. illos ordines non debent admitti, nisi qui

Item, si aliquid ex parte suscipientis esset possunt ad continentiam obligari : et ideo

' Decret. p. i, diet. LXivii. — (a) Al. praBsumetiu'. qui ordinant scienter eos qui non possunt
 ,:

SENTENTIAUUM l,IB IV.

obligari ,
quiu ratione carent , faciunt (un- 4. \d illuJ quod objicitur de reciisante,
tra btatutuiu «t prasie^ituiu F!i> icsia; : et idt;o, di' enduui ([uud liic cst suphisina cnnsciiueii-
81 tale.s urJuiciiitur exterius , i.liaractiircui tis : u Uecu-ans non recipit : ergo u[)orti'.t

recipiunl (le lacto ,

quia uun coiitr.ulicunt, quud recipiens conseiiliat; » quia niedium
quumvis nuu consentiant. AJ luiuores vcro est iuter recusantem omuino, et coiisen-
ordines rt^qiiiritur de lioucstatu rationis tieiiti-iii.

usu.<< , quia iLi coiuinitluntur oflicia (itiu; 5. Ad illud quod objicilur de lempore et

spectant non sulum ad batteiitcs iisuin ratio- ffitate , dicenduiii (|uod delerminatio ista

nis, imo eliain ad habeules scientiam liKe- teiiiiioris uoii et>t quaiituui ad sacramenli
raturae. Sed tanien, (luia illi ordi(i(?s suiit ad neccssilatem , sed polius quantuin ad siis-
quamdam assuefactiuueni, ubi ex aliqua uti- ceptionis (•ongriillatem et suleuinilatem ,

lilate vel necessitate videtur expediens, pos- qua.ii in raajoribusordinibusoportet servari,

sunt ad minures ordiiies proinoverl (a) aiite saltem iiuuntum ad .innos discretionis, prup-
annos discrelioiiis. Sed quod ila passiiu pru- ter votum cfjntinenliae , et ordiiium digiii-

moveantur, et beneflciis ecclesiaslicis dilen- tatem : ulterior vero protelatio temporis

tur, vix potest esse sine coutcmptu caiio- quautum ad sacerdotes, quantum ad tera-

num, et scandalo hominum , ct periculo pora modcriia, non exigilur, quia sicut in
auiiuanim. Ct. icedeudai ergo sunt raliones multis iiiaUtia supplet aetatem, ita in inultis

ostendentes, qiiod non est necessarius usus bonitas et sanctitas supplet. 1'raeterea mulli
rationls ad sacramenti esse , vel suscipere, nunc ordinantur, qui uon praeficiuntur po-
sed sulum (luantum ad bene esse, et digne pulo ut religio.si
, ideo non oportet in eis :

suscipere, loquendo de oidinibus proprie. ita servare tempora, ut in aliis, maxinie si

1. Ad illud quod objicitur de matrimonio, sit tanctitas vilae, et scientia , et maturitas

dicenduin quod non cst siinile ,

qui.i iii ma- moruin.
trimoiiio non requiritur usu-^ rationis prop- C. Ad illud quod objicitur de continentia,

ter dignitatem sacramenli ; sed propter si- jam patet respousio; nam continentia in sa-
gnificatioueiu conjunctionis Dei et animse cris ordinibus non est de esse , sed de bene
quae nou est nisi mutuo consensu. l^r*terea esse.

non concludit hoc generaliter de sacramento

ordinis, sed solum de dignitate episcopi. QUJ;ST!0 III.

2. Ad illud quod objicitur, quod dicit

An ad susceptionem ordinis sit necessaria
Accipe, dicenduni quod illa oblalio signi-
indivisio carnis '.

ficat magis imperium et potestatem dantis,

quam executionem suscipienlis. Uude iliius Utrum ad ordinis susceptionem neccssaria Fundan
non tantum est offerre, sed conferre : et nisi sit indivisio carnis ; ct quod sic , videtur per
sil obex contrarise voluntatis, quod om- ita Pauluiu ad Timotheum ' ; Oportet episcopum
nino sit invitus , recipit sacramentum , se- esse unius uxoris virum ; et hoc ipsum dici-

cundum quod judicatur de sacrameuto con- tur de diacono.

lirmationis. Item Ambrosius, ad VerceUenses , et ha-
Ad illud quod objicitur de usu dicen-
3. ; betur dist. xxxiv '
(6) : a Cognoscimus non
dumquod etsinonhabeat statina usum, quia solum de episcopo, et presbylero Apostolum
tamen speratm- aliquando habere, non frus- statuisse, seJ etiam patres in Concilii Niceni
tra datur sacramentum , sicut etiam datur tractalu addidisse , clericum quempiam non
sacerdotium ei qui longe post differt cele-
,
=
I Tttn., ui, -2. — 8 Decret. p. 1, dist. :U, c. xiv.
brare.
(a) Ccet. edit.qaam nescio qmm ab causam, —
'
Cf. Sleph. BriUef., IV Smt., dist. xxv, q. vu. - (6) C(Bt. cdit. 33, mend.
 ;

DIST. XXV. ART. li. QUJ;STIO III. 203

debere esse, qui secunda conjugia sit sor- nium : ergo non deflcit ordo. Est igitur

titus. » queestio ,
quare divisio impedit , et non cor-

Item ille non potest promoveri, qui habet ruptio ; et iterum ,

quare corruptio impedit
uxorem, cujus caro est divisa : ergo mclto in muliere ut noii consecretur, quare non
minus potest ille ,
qui habuit plures uxores. similiter et in episcopo.

Prima patet ex hoc quod dicit Innocentius, 6. Et iterum ,

quare fornicatio uxoris po-
dist. XXXIV '
: « Si quis viduam, licet laicus, (ius faciat virum irregularem ,
quam forni-

duxerit uxorem, seu ante baptismum , seu catio viri , cum potius puniendus sit propter

post, non admittatur ad clerum. » divisionem carnis suae, quam alienae.

Item sacerdos , sive episcopus ,

gerit figu-

ram r.hristi : sed Christus non fiiit divisus, CONCLUSIO.

irao unitus unitale naturae : ergo deficit

significalio ordinis ergo ordo, Bigami inepti sunt ad ordinis sacri snSLeptionem :
in tali : et
licet recipiens characterem suscipiat, si de facto
quoniam siguificatio est essentialis .sacra-
fiat , non debet tamen dispensari ; secus in ordi-
mento.
nibus inferioribus.
Item bigamia est proprietas quae nun-
qiiam relinquitur; nec potest ille, qiii est Resp. ad arg. Ad praedictorum intelligen-
bigamus, fieri nou bigamus : ergo si impe- tiam est notandum, quod sacramenlum ordi-
dit sacramenlum, videtur quod reddat se nis abundat ab aliis in ratione signandi,
impossibilem ad ordinis susceptiouem. quoniam non solum illud, quod adhibetur ,:,"^'

,pii. Contra : 1. Carnis corruptio non impedit exterius, signat, imo ipse suscipiens signum
sacramcnti susceptionem : ergo nec divisio est : et signat ipse episcopus consecratus,
consimili ratione. vel presbyter ordinatus, ipsuai Christum,
2. Item, si carnis divisio impedit, quae secundum quod superius tactum est : et in

est cum uxore ; cum vituperabilior sit illa hac proprietate differt ab aliis sacramentis,
quse est cum meretrice , multo fortius illam praeterquam a matrimonio , in quo ipse vir,

impediret : sed illa non impedit : ergo nec qui est subjectum ipsius sacramenti, si-
ista. gnnm est ipsius Christi, sicut mulier si-

3. Item, si carnis divisio impedit , aut ra- gnum est Ecclesiae, et ita concurrunt ad
tione ahcujus quod fit in carne, aut ratione idem significandum. Quoniam ergo de signi-
ejus quod fit iu anima ratione alicujus
: flcatione ordinis primaria est , quod ordi-

quod fit in carne , nou videtur quod relin- natus significet Christum ut sponsum Eccle-

quat aliam dispositionem ,

quam in cogni- siffi, et hoc non potest significare bigamus,
tione unius ; ratione alicujus quod flt ia qui habuit usorem viduam, quoniam Eccle-
anima, non, quoniam, mortua uxore, nihil sia unicum habuit sponsum et Chrislus ,

remanet de matrimonio. unicam habet sponsam : hinc est quod tales

4. Item qusero quare impedit : si propter inepti sunt ad ordines ,maxime principales
defectum sacraiiienti, qusero cujus; si matri- etsacros, in quibus homo jam incipit ex-
monii , contra : Plus deficit a sacramento presse flgurare Christum : unde bigamia
matrimonii ,
qui nunquam contraxit ,
quam reddit ineptum ad diaconatum , et subdia-
„',. qui bis contraxit : ergo non deflcit a sacra- conatum , et sacerdotium , et potissime ad

mento matrimonii. episcopatum : et ideo in his ordinibus nun-

0. Item, si a sacramento ordinis, contra : quam legitur dispensatum, nec dispensari
bigamia nou attenditur secundum sacra- debet, non quia sacramentum essentialiter
mentum ordinis, sed secundum matrimo- deQciat imo bigamus recipit characterem
,

' Ibid., c. siii. sed quia perfectio sacramenti in ipso deflcit.

 , ;

«M SFNTF.NTIARUM LIB. IV

quaB (u) riulla ratione potest suijpleri per quid de piivalione, quae generat quamdam
hoiuitteni, ii»*c reptiiisari. Tamen in onlini- enormitutem, sive deformitatem, ralione c.u-
l)us inffrioiilnisex i-uusa nei-essitatis dispon- jus ad tam noliile sacrameiitiim nini debet
sulioiieiu n-ciiiit, siciit iliiitiir ', ilist. xsxiv, admitti. Kx liis [laleiit qiiaiktiuiiesseqiieiileK,

cap. Subdiaconus , §. Necegsitate coijente ;

(juarescilicetiinpedit divisio, non corruptio
et iteriim, iMtor, si viduam, i-tc. Ex liis qiiia noii privatur .sacrameiitumaliquod, nee
patet i|uoil (livisio carnis impeilit, el i|uare eHliitur defectivum propter corruptionem ,

inipedit, et ipia' divi.sio. sicut piopter divisiouem.

1. Ad illul quod objicitur de corruplione, i. Ad illud quod quaeritur, qiiare non
diceniliiMi (|uiiil iioti est siniile, ijuia iion re- impedit corriqitioconsecrationem viri, sicut
pu^'nat necessitati sacrainenti , iiec signifl- et iniilieris; dicunt aliqui juiista^ qnod epi-
cationi, ut bigamia. Similiter divisio per Bcopus signat Ecclesiam mililantem , wA
fornicationem non impedit, quia non e.st di- virgi) sigiiat Cliristum qui fuit virgo. Sed
visa per siyniflcationem; si'd haecestdivisio illud non capit ratio recta ; et ideo aliter di-

signans. cendiiiii, qucid ejiiscopus sigiiat Christum,

2. Ad illud quod objicitur : a Aut hoc est sed muUer signat Ecclesiam triumplianlem,
ex parte aiiiina!, aut ex parle carnis, » etc, sive ipsam F.cciesiam, qna? virgo est, et
diceiidum quod ratio sumitur ex parte totius nunquam fuit nisi uxor (Ihristi : Christus
houiinis , cujiis est matrlmoiiiuin conlra- autem etsi virgo fuit, tainen Synagogam
here, et quod est subjectum inatrimonii, in habuit non ut uxorem, sed ut concubinam.
qiio quidem est impi-dinientum non ratione 5. Et per hoc patet iilUmum, quare iile

immunditiffi, vei qualitatis absolutajquai fit qui desponsat corruptaui ab alio, et cogiio-
in carne , sed propler sigiiiflcationem defl- scit , est ineptus, et bigamus judicatur : di-
cientem. Quia enim coutraxit cum una, si- cendum enim quod ratioest, quia non est
gnavit Chrisluin ;
quia vero ab uiia iccessit, unicus unicae : ista enim non est unica, et
et contraxit cum secunda, recessit a signi- majorem oportet significari unitatem ex
flcatione : et ita est defectus sacramenti, sci- parte uxoris, quam viri quoniam Ecclesia
,

Ucet unitatis , quaj in sacramento matrimo- nou fuit copulata nisi Chrislo, nec matrimo-
nii et ordinis debebat significari. nialiter, nec alio modo. Christus autem co-
3. Et per hoc patet scquens quod objicitur piilatus fuit Synagogs, quamvis non inso-
de defectu sacramenti : dico enim quod in lubiliter, et ita non matrimoniaUter et sic :

eo deficit sacramentum unitatis, quod, sive patet quod omnia talia statiita suiit valde ra-
deficiat ex parte sua, sive ex parte uxoris, tionabilia quia in eorum constitutione non
,

minus idoneum ad ordinis sa-

reddit ipsuiu pensatur culpa , sed potius signiflcatio con-
cramentum. Si ergo quaeras q^iod sacramen- grua, etc.
tum utrum ordinis, vel matrimonii;
deficit,

dico quod sacramentum ordinis deficit, quia QU^STIO IV.

non est perfectio quae possit significare ,
An ad susceptionem ordinis sit necessaria
quod exigit ordo. Praeterea est defectus sa- *.
conditio libertatis
cramenti matrimonii ; defectus , inqiiam ,

non simplicis negationis , sicut est in eo qui Utrnm ad susceptionem ordinis sit neces- fuk
nunquam fait uxoratus, sed defectus priva- saria conditio libertatis ; et quod sic , vide-
tionis, ubi aliquid est de signiflcatioiie , aU- detur ' : a NuIIus episcoporum ad clerica-

' Decret. p. I, dist. xxxiv, c. .wii et .xviii. >

Cf. — IV Seiil., dist. XXV, q. ui. — ' Dccret. p. 1. liist. Liv

S. Thom., in Suf,pl. p. III, q. xxxix, art. 3; Richard., c. 1.

IV Sent., di3t. xiv, art. 5, q. 1; Steph. Brulef., (a) Cat. edit. qui.
 ;

DIST. XXV. ART. TI. OUiEST. IV. v205

tum servum alterius promovere praesumat. » dinis non solum abundat ab aliis secundum
Item, in eodem decreto, capitulo sequenti rationem signi ,
propter hoc quod non tan-
«Nulli de servili condilione ad sacros ordines tum sa(;ranientum, sed etiain suscipiens sa-
promoveantur, nisi a dorainis suis prius le- cramentum tenet rationem signi imo etiam ;

gitimam libertatem consequantur. » abundat secundum rationem remedii quia ,

Item , si servus iulret religionem , reddi- non sohim ibi gralia ad curandum subjec-
tur domino suo ; et non potest iugredi , nisi tum ordinatur, sed etiam datur gratia, quae
efQciatur liber : ergo pari ratione, nisi effi- ordinat ad curandum alios unde collocat :

ciatur liber, non poteril ad sacros ordines honiinem non tantum in stalu sanitatis, imo
promoveri. eliam iu gradii honestatis ot dignitatis : et

Iteni ' : Nerno potest duobus domims ser- ideo ad hoc sacramentum requiritur non per-
vire, sicut ipse Salvator testatus est : eigo sona quaelibet, sed persona honesta, cui ho-
cum oflicium clcricale totuin liomiuem sibi nor et dignitas compctat clericalis. Et quo-
reqnirat dedicari, nullus ad hoc poterit pro- niam hoiiestas multum respicit exteriora;

moveri ,
qui sit in alterius potestate. ideo non sulum propter defectum vitae effi-
'' Contra : 1. ' Servus sapiens dominabitur citur quis inhabilis ad hoc sacramentum sus-
Stultis filiis : ergo videtur quod ubi est sa- cipiendum, sed etiam propter defectum mul-
pientia et vitse bonitas , quod nihil ex parte torum aliorum. Ad hoc enim quod persona sit Dciectus
honesta-
servitutis obsistat. houesia" oportet quod in ea concurrat Iio- ,™'
2. Item ordo dicit potestatem spiritualem, nestas a partc originis, nominis, corporis, ac-
servitus dicit subjectionem corporalem : sed tionis, conditionis et conversationis. PropttT
subjectio corporalis non habet repugnan- defecttiin a parte originis , ineptus est filius
•
tiam cum eo, quod spirituale est : ergo, etc. sacerdotis spurius , et etiam quihbet illegi-

3. Item Deus non est acceptor personai : timus. A parte noraiais, sive famai, inepii
ergo tantum placct ei obsequium servi , si- sunt infames et publice pcsnitentes '. Propffr
cut obsequium Domini : ergo sicut possuut defeotum a [)ar!e eorporis, ' corpore viliali ,

ad divinum cultum et clericatum assumi et daemoniaci, et epilepfici. Propter defec-

domini, ita etiam possunt servi. tum a parte aclionis, ut ° quando incidit Jn
4. Item alia sacrameuta ita libere possunt peccatum enorme, sive factum, ut homici-
accipe; e servi , ut domini ; et ad ea ita com- dium et hoc : est propler magnum horro-
muniter admittuntur : ergo pari ralione vi- rem, qui est in sauguinis efTusione, sive
'•
detur quod ad ordinem. Juxtahoc quaeritur, ju?te fiat, sive injuste; vel propter hoc, quod
si servus sit ordinatus ignorante domiuo, dividit unitatem aniuiae et corporis. Propfer

utrum sit ei restituendus. defectum conditionis, ut ^ servus. Propter

5. Item , si restituitur, quare non res aliae defectum conversationis, ut ' curiales. in
consecralai; et iterum, quauto tempore omnibus autem tradunt dislinctiones, sive
possit repetere. exceptiones ; sed illaj spectant ad scientiam
inferiorem. Haec lantum in generali dixisse
CONCLUSIO. sufflciat ,
quod quia sacramentum ordhiis
non tantum per.sonae meritum, sed honestii-
Servus quoad sacramenti honestatm ordinari non
debet, licet, si ordinetur, ordinem recipiat.
tem considerat quia cleiicus est persoiia
,

communis, et ordo ponit in gradum digui-

Resp. ad arg. Ad praedictorum intelligen- tatis, debent excludi illi, in quibus sacra-
tiam notandum est quod sacrainentum or-
,

xxxiii, c. III, Cummuniter difftuimus. ^lbid., — dist. L,

Mallh., VI, 24.
' — - Prov., xvii, 2. — ' Decret. p. 1, tere per toluiu. —
» dist. Liv per totuta.— ' Ihid.,
dist. L, cup. LV, Ex patmtentiljus. — » luiU., dist. disl. Li, per totuui.
 ;

20«i SKNTI NTIA KIIM LIB. IV.

nientuui, et alia p«r couseciueiis possunt suo (leliet redill. Si aiitcin sciente ordiuante

de tinneslari. Kt ijuuniatu -erviis , i|u;in- et prai-entatore , teneiiturdoininoinpecunia,

(liu iu tuli statuust, e.sl iguohilis, etud igiio- vel iii aliii servo, vel iii diipliiiii : (|iiiid Ki

bilia opera potest cogi , et ideo non potest nonliabent (a),dominuspot«slHihi resuraere
setutiiui niaiii;ipare, cum ulii sit fiuhjectuii : servuin. Aliqui tauien dicunt, qiiod iion, si

ideo non (lotfst nA sacros ordiues proiiioveri perv.nit ail sacerdolium; sed ouiiiihiis vidi--

quautimi frX dc saiiaineuti hoiicstati', reri|pit tiir quod doiuiims debeal servari iuilemuis :

tamen ordineui. liahet tamen jiis petendi eum iufra annuin :

1, '2, 3 et i. .\ I lUuil ergo qwA .«lijicilur, et quidain dicunt quod post ordiiialiouem,
quodservitus iiou iiupedit, el .id oninia se- (juiilani dicunt quod post cogiiitioneiu. Kt
queutia, patet resjioiisio per jani dicta. hiec omnia prohantur per illa jura, qiiaj di-
AJq.iii
Verunitanieu «luod iiua^rit , si servus de- cuntur Distinctione liv. Sunt et alia mulla
bet i'eddi doiuiiiii siio , respondetiir quoil qua; deteriiiiiianlur iii jiiie, quai, inquam ,

au'. est ordiuatiis domiiio sciente ct coiisen- competunt ordinaiidis, qua* ex diversis locis
tienle, aut ignorante et nolente. Si sciente ScripturaB sunt tracla, et maxiiue ad Timo-
et conseiitienle, vel etiam non contradicente, theum ', ct haec omuia deterniinanlur a Uis-

generatsibipraejudiciuD), ut anipliusnon pos- linctione xxxiii usque in niieiii primae pur-

sit lepetere euiu. Si igiiorantedoniini)et no- tis : et quoiiiani ha;c ilistiiiclio magis sjjeclat

leute , aut ignorante praeseiilatore et epi.^^co- ad scientiam inferiorem , ideo ad prieseus

po , aut altero , vel utioijue sciente : si eis ista sufficiant , ne extra melas nostrae scien-
ignoraiitihus, tuiic servus tein-tur se redi- tiae exeamus. Et omnia ad ipsam sicul ad
mere, si habet pecuuiam : quod si non ha- originem possent reduci, si quis haberet
bet, nec Ecclesia vult euin redimere, domino peritiara juris canonici, et divini.

DISTINCTIO XXVI
DE SACRAMENTO CONJUGII , CUJUS INSTITUTIO , ET CAUSA OSTENDITUB , ITEMgUE SACRA RES
QUAM SIGNAT.

Dematri- Cum ulla sucramenta post peccatum et propter peccatum exorclium sumpserint,
'swua matrimonii sacramentum etiam ante peccalum legitur.inslitutum a Domino : non ta-

saTfur- ™CQ aJ remediiim, sed ad officium. Refert enim scriptura Genesis* in Adam misso
uiaien..
soporc , utque una de coslis ejus sumpta, et exinde inuliere formata, virum in spiritu
intelligcntem ad quem usum mulier facta esset ,
post extasim prophetice dixisse :

Hoc niinc os ex ossibiis meis , et carode came mea : propter hoc relinquet homo patrem
et matrem, et adhcerebit uxori suce : et erunt duo in carne una.

Dedupii- Coujugii aulem iustilutio duplex est. Una ante peccatum ad officium facta est in

'lutionc
paradiso , ubi esset torus immaculatus % et nuptice honorabiles , ex quibus sine ardore
""i"?" conciperent , siue dolore parerent. Altera post peccatum ad remedium facta extra pa-

radisum ,
proptor illicitum motum devitandum : prima,ut ualura multiplicaretur
secunda , ut natura exciperetur , et vitium cohiberetur. Naiu et ante peccatum dixil
Deus '
: Crescite, et miUtiplicamini , et post peccatum, omnibus pene hominibus per

'
1 2'i»i., 111. — ' Gen., w, 21-24. — ^ llehr., iiii, ;. — » Gen., l, 28. — (a) Al. habeal.
 ,
,

DISTINCT. XXVI. 20*:

diluviutn consumptis Quod vero ante peccatum institutum fuerit conjugium ad offi-
'.

cium post percatum vero ad remedium concessum

,
Augusiinus teslatur dicens ,
'
:

«Quodsanis est ad officium a?grotis est ad remedium. » Infirmitas enim inconti-

,

nentise ,
peccatum mortua % ue cadat in ruinam flagitioi'ura
quae esfc in carne per

excipitur honestate nuptiarum. Si vero non peccassent primi homines sine carnis ,

incentivo ac fervore libidinis ipsi ac successores eorura convenirent. Et sicut remu-

nerabile est aliquod bonum opus, sic coit'is eorum bonus esset et remunerabilis.

Quia vero propter peccatum lethalis concupiscenti» lex * membris nostris adhsesit

sine qua carnalis non fit commixtio , reprehensibilis est et malus coitus , nisi excusetur

per bona conjugii.

Prima institutio habuit prseceptum , secunda indulgentiam. Didicimus euim ab ouaudo

Apostolo humano generi propter vitandam fornicationem ' induitum esse conjugium. durapric-

Indulgentia vero, quia meliora non eligit, remedium habet non praemium a qua si , ; .luandJ

quis declinaverit, meretur exitiale judicium. Quod secundum iadulgentiam conceditnr, aZTu^-

voluntarium est , non necessarium : alioquin transgressor esset, qui illud non faceret. j'"If^"„.

Et potest sane intelligi illnd sub praecepto dictnm hominibus primis ante peccatum « :
^^^'^,l!^^_

Crescite, et multipUcamini ; quo etiam post peccatum tenebantur , usquequo est facta (?•'"

multiplicatio ,
post quam secundum indulgenliam matrimouii contractus fuit. Ita etiam
post diluvium ,
quo universum pene humanum genus deletum est, secundum praecep-
tum dictum est filiis Noe ' : Cresciie , et midtiplicamini. Muitiplicato vero homine
secundum indulgentiam contractum est , noa secundum imperium.
Indulgentia autem diversis modis accipitur, scilicet pro conc^ssione, pro remissione , Uuibus

pro permissione. Et est permissio in novo Testamento de minoribus bonis , et de mi- acopia-

noribns malis. De minoriiius bonis est conjugium ,

quod non meretur palmam , sed est gemia.

in remedium. De niinoribns malis , id est , de veniahbus, est coitus ,

qui fii causa in-
continentiffi. illud, scilicet conjugium , indulgetur, id est conceditur ;
illud vero , id

est , coilus talis permittitur , id est , toleratur , ila quod non prohibetur.

Fuerunt autem nonnuUi

. .

Hi nuptias nainino damnant, ac pares fornicationibus

hseretici nuptias
... ...
detestantes qui Tatiani appellati sunt.
,

..
aliisque corruntionibus faciuut
,
*

;
u-oJ
uuplia
-mk bo-

nec recipmnt in suorum numerura conjugio utentem marem vei tcemmam. Quod autem
res bona sit conjugiura , non raodo ex eo probatur, quod Dominus legitur conjugium
instituisse inter primos parentes ' , sed etiam quod in Cana Galilseae nuptiis interfuit
Christus, easque miraculo commendavit, aqua in vinum conversa '". Qiii etiam postea
virum dimittere uxorem prohibuit, nisi causa fornicationis^^. Apostolus eliaiii ait'- :

Virfjo nonpeccat, si nubat. Constat ergo rem bonam esse matrimonium ; alioquin non
esset sacramentum : sacramentum enim sacrum signum est.

Cum ergo conjugium sacramentum sit , et sacrum signum est , et sacrae rei , scilicel Cajusrei
SHcra-
conjunctionis Christl el Ecclesiffi , sicut ait Apostolus : Scriptum est, inqiiit " : Rdin- uunitum
^'
quet hortio patrem et matrem , et adhcerebit uxori suce ; et erunt duo in carneuna ". r^gium.

Gen., ., IX, l.—

Aug., de Gen. ad iiU., lib. :;i, c. vii, ii. 12.
^ ' Ibid., quoad sensuia. » fiom^, vii, ai, — —
23.— 5 I Cor., vu, 2.—
^ Oen., i, 25.— '
Ibid., ix, l.— » Qui et Encralitae. Vid. Aug., de Hceres., c. xxv Hug..
—
;

p. IV, c. III. ' Gen., II, 21-24. —

" Joan., ii, 2-9. " JMaWt., xis, 9. -
"1 Cor., v:i, 36^ " Ephes.. y, — —
U-iz. — " Gen., u, 24.
 :

208 SENTPNTIARtJM I IH. IV.

Saaamentum hoc matjnum tst. Eijo autem dico in Christo et in Ecclesia, Ut enim
inUT cuujiige» coiijuiiciiu ebt scciiiiiluiii couseiihiiiii •iiiiiiiuriiin , i-t Heciiiiiliini [n-rinixliu-

ueiu curpuiuiu , sic Kcclntiiu (^liiiatu cupiilutiii' voliiiilutM ct iiutiiiu , i|itu iiiitiu vult cuiii
eo : et iptie furiiiaui suui|i;iit de iiuturu liuiuiiiis. ('.u|)ulutu eut urgo spousu Kpuuso spiri-
tualiter et coipuruliter , iJ cst, ctmritute ac conluriuitatc natura). lliijus utriusque co-

puhc fi^ura est iu coiijukIo. Cuuseusus euioi coriju^'Uiu cu[iuluiu spirituulcin (lliristi et

licclesia! , i|iia; tit [icr cliaritutem , sif^iiilicut. (luniini.xlio veru .sexiiuin illuiii sif^iiilicut,

quo! tit [)cr iiutiirai ciiiili)riiiituteiii.

luJe est quod qiiidaiu doctorum dixeruut illaiii luulierem non [lertinere ad uiatrimo- Uii 'i

niuin,
.,,
(|ua)

est illuiii nuiliereui iion (lerliucre

uon
,.
ex|)eritur
....
carnalem co[)ulaiu. Ait enim Au[,'ustinu8
ad matrimoniiini , ciim qiia doceliir noii
' : a Non dubium
,
fiiisse
.

coni-
ii<'>.'iH<ii

»il illuill

Mi.iier

luixtiu scxiis. » Itcin Leo l*aj)a ' : « (^um socielas uu[)liuniin ita a i»rinci[)io sit inslitutii, |,i,i,„i.t

ut prajter coinniixtiunein sexuum non Iiubeat iii se (Jliristi et Ecclesise sacramentum ; '"J!!''um,

nou dubiiim est ilUim iu'iliereiu uon [jerlinere ad matrimonium , in qua docetur nou ™" '^^

fuisse nupliule mysteriuin. » Iteiu Augustinus ' : « Non est perfectuni coujugium sim; ',,'"'™'^'^

"'"
commixtione scxuum. » IIoc si secundum superficiem vcrbcrum <|uis .icce[)eiit , induci-

tiir iii errorem taiitum, ut dicat sine cariiuli cupulu iiou [josse conlrulii mutrimouiuui ;

et inter .Mariam et Jose[)h nou fuisse conjugium , vel uon fuisse perfectum ,
quod uefaa
est seutir»^. Tanto enim sanctius fuit atque perfectius ,
quanto a carnali opere immu-
niiis. Sed superiiis posita ea ratione dicta intelligendum est, iion quin perlineat mulier
illa ad inatrimonium , cum qua non est permixtio sexuum ; sed nou perliiiet ad matri-
monium quod expressam ,
ct [ileiiam tenet figuiam conjuuctionis Cbristi et Ecclesia;.
Figurat euim illam unioneiu Christi et Ecclesia; , qua; est in charitate , sed non illam ,

quse est in naturae conformitate. Est ergo et in illo matrimouio typus conjunctionis
Christi et Ecclesia; ' ; sed illiiis tantuin ,
qiia Ecclesia (Jbristo charitate unitur; non
illius,qua per susceptionem carnis capili meinbra uuiuntur : nec ideo tamen minus
sanctum est conjugium; quia, ut ait Augustiuus ' , « in nuptiis plus valet sanctitas

sacramenti ,
quaiu ff£cunditas ventris. » Est etiam conjugium signum spiritualis cou-
junctiouis et dilecliouis animorum qua ,
inter se conjuges uniri debent. Unde Apostolus
ait '
: Viri , diligite uxores vestras , ut corpora vestra.

EXPOSITIO TEXTUS. pars ista habet quatuor partes : in prima Divijio.

Cum alia sacramenta post peccatum et propter pec- a&it ^6 matrimonio secuudum Causam for-
catum esordium sumpserint, matrimonii sacramen- malem; secundum causam effl-
in secimda,
""' '^'
cientem, infra' Post hoc advertendum est,
:

Haec est ultima pars totalis partis, in qua quid sit conjugiwn; in tertia, secundum
enim
agit Magister de sacramentis. In hac causam finalem, infra' Post hcec de bonis :

parte agitur ultimo de sacramento maki- c'o«j(/gM; in quarta, secundum causam ma-
monii et quoniam tunc unaijuaque les
: terialein, quae est personarum legitimitas :

perfecte cognoscitur, quaudo cognoscitur hsec enim est dispositio a parte suscipientis
secundum quadruplex genus causae; ideo et per oppositnm agit de illegitimitate , et

' Ilahetur dist. xxvii, q. ii, c. Non esl. — = Leo I, * Eplies., v, 25. —» Aug., De hono conjugii c. xxin,
—
.

Epist. xc, c. IV. — '^

Soliiog., iuter oper. Aug. — u. 21. — ^ Ephes., w,-l&. ' Uist. xxvii.— • Uist. xixi.
 : :;

DISTINCT. XXVI. 209

hoc facit infra' : Nimc stiperest attendere, nis, vel imperfectionis, nec secundum tem-
qum personce, etc. Priina pars, in qua deter- pus institutionis ; sed ordinantur secundum
minat de matrimonio secundum causam for- comparationem ad statum hominis indi°-en-
.iialem, habet duas : quia enim matrimonio tis his sacramentis: et quoniam quinque
sacramentum et signum,
formaliter convenit prima sacramenta respiciunt indigentiam
etsignum sacramentale duo in s(! continet, principalitcr in se, sed duo ultima sunt ad

secundum quod signum signat divinam in- alterum, sciUoet ordo, et conjugium; inter
.'ititutionem, etnaturalem reprsesenlalionem; cseteraminus habent de proprietate sacra-
ideo pars ista habct duas : in prima agit de mentorum novae legis, et hoc quidem (a)

matrimonii institutione; in secunda de re- minus de perfectione, cum nunc temporis

praesentatione, sive aptatione signi ad signa- concedatur tantummodo ' secundum indul-
tum , et hoc ibi : Cumqice conjugium sacra- gentiam (6) ; ideo recte post alia determinat
meiitum Prima pars habet tres par-
sit-, etc. de ipso : et sic patet responsio ad objecta.
tes : in prima determinat institutionis tempus
in secunda modum, ibi : Prima institutio ha- DUB. 11.

buit prceceptum^eic; in tertiaremovetquod- Secundam praeceptum dictum est filiis Noe : Crescile,
et multiplicamiai, etc.
dam dubium, quod habet ex prsedictis ortum,
ibi: Fueruntautemno7mullih(eretici,elc. Si- Cum illud idem dictum sit bestiis, quae
militer secunda pars, in qua post institutio- non sunt rationis capaces, quomodo tale
nem agit de significatione, habet tres particu- prceceptum potuit dari?
las : in prima determinat quid sit in hoc sacra- Resp. Dicendum quod honiini fuit et bene-
mento signum, et quid signatum, es quibus dictio et praeceptum , et morale , et sacra-
intelligitur unicum fieri sacramentum sive , mentale : benedictio, ratione potentiae in ge-
integrari in secunda, ex verbis suis intro-
; nerando; praeceptum, ratione capacitatis in
ducit dubium, ibi Inde est quod quiclam : ratiocinando; praeceptum sacramentale, ra-
doctorum, etc; in tertia vero dissolvit, ibi tione conjunctionis mdivisibilis in signifl-
Hoc si secundum superficiem, etc. Et ita in cando. Ex hoc patetquod bestiis solum fuit
duobus est continentia hujus distinctionis, benedictio illud verbum, quia non sunt ra-
scilicet in hujus sacramenti institutione, et in tionis capaces; patet etiam quod non fuit sa-
sacramenti constitutione, sive integratione. cramentale, nisi ratione institutionis matri-
monii in conjunctione Adam et Evae, quae
DUB. I.
postmodum est secuta.
Cum alia sacramenta post peccatum, etc.

In partc ista sunt dubitationes circa litte- DUB. ni.

ram; etprimo quaeritur de situhujus partis. De minoribus bonis est conjugium, quod non

Videtur enim quod sacramentum matrimo- meretur palmam.

nii deberet primo situari , sive primo de eo Videtur hoc falsum, quia omne quod fit ex
tractari : primum quidem, quia -
prius est charitate, meretur palmam : sed aliquis po-
quod animule est, deinde quod spirituale: test ex charitate contrahere et uxorem
, co-
sed matrimonium respicit statum animalem, gnoscere : ergo, etc.
aliud spiritualem ergo, eto. Item matrimo- Resp. Dicendum quod illud
:
verbum aut
nium est primum inter omnia institutum intelligitur, quando quis utitur conjugio ad
ergo primo debuit de eo tractari. vitandam fornicationem , aut inteUigitur de
Resp. quod sicut tactum est, sacrameuta palma, secundum quod dicit quamdam su-
non ordinantur secundum statum perfectio-
—
(a)Cat. edlt. deest hoc quidem. — Cat. edit.
' Dist. XXXIV. » 1 Cor., XV, 46. — 3 Ibid., VII, 6. nuuc temporis sit indulgentia.
(6)

TOM. VI.
ii,
 , :

MO SKNTKNTIA KIIM LIH. IV.

perexcellentiaiii ad merituin i|uantuiii ud e«t ad pmcreutloneni proliH : sed proli» pro-

aiuviilam, Kive quantuiu ud fructum sexa^ creatio conveiiielial statui innocentla; : ergo
gesiitiuui. tutic delmit inslitiii.

iii;b. IV. Item malrimriiiium est apud omneg : ergo

De miDoribus iimlia , iij m, ile veiiiuUbuii, at coitua est de dictainine naturae : sed talia ah initio
qiii Itl causu lUCuiitmHUluu. hcmiini siint inipre.s.sa : ergo, etc.
Videlurnialeilnere, (]uia incontinentiaest Ci)iitra Hiigo de sancto Victore*: Ad
: 1. opp,

peceatiim moitale : ergoetconcul)itU!< qui llt a Teinpus in.stitutionis sacramentonim ex

pioplercontinenliaiu, e.st niorUilc peicatiini. tuiKt esse ccBpit, ((uando honio a gaiidiis pa-
Resp. DiceniJum quod conculiifuin fleri radisi (^jectus est. » Et ita videtiir quod nia-
causa incontiuentio! duijlicltcr potest iutel- trimouium post lapsum slt institutum.
llgi : aut ut conlinentia intendatur ut refre- 2. Item rationo vi<letur, qula sacramen-
nanda (a); aut quod intendatur ut asseijuen- tum est mediciiia contra morhum : sed tem-
da, sive prosequeinla : et primo modointelli- pore slatus iiinocenlia! nullus fuit luorbus
git Magister; secundomodo opponit. Utrum ergo, etc. Si tu dicas, sicut dicit Magister,
auteni sit peccatuni in eo quod slc coire in- quod institutum e.st in ofliciuin, non in re-

tendit, inlra inclius patebit. meilium, qua;ritur tunc, quare simililer alia

noii sunt instituta in olTlcium, et post iu re-

mediuin, sicut matrimonium.
ARTICULUS I.
.'t. Itein sacramenla siint signa visibilia
Ad intelligentiam praesentis distinctionis reriiin invisibinum ,
per quai homo maim-
secundum duo quae determinat .Magister de duciliir ad spiritualia cognoscenda : sed
sacramento malrimonii, duo piincipaliter Ailain non iiidigetial manuduci, quia spirl-

qua?runlur: primo quairilur de ejus insti- tuali mente prat picedilus: ergo non fuit ne-

tulioiie, secuiido de ejus integritute. Circa cesso institui in statu innocentiae.

primum tria qua?runtur : primo quseritur •i. Item ante lapsuin non erat major inor-
quaiido fuerit institutum; seciindo, a quo; dinatio, vel Hbido in actu generativae, quam
tertio quairitur quuhter iuerit institutum. in actu nutritivffi : sed licuit Adae comedere
de omni ligno : ergo similiter videtur quod
QU^STIO I. licuit ei coire cum omni muliere; aut si non,
quffiritur, quare magis est arctatus ad istum
An matrimonium fucril imtitutum ante lapsum '.

actum, quam ad aiium.

Quod matrimonium fuerit institutum ante o. Item, cum post lapsum locum [d) habeat
lapsum, oslenditur per illud quod dicilur ': sacramentum, quod respicit actum nutritlvae

JVon legistis quod ab initio ,

qui fecit homi- et generativae, est in reme-
et utruinque
nes {b), mascidum et (cBminam fecit illos, et dium ;
quare Adam
non habuit in similiter

diacit : Proptm- hoc, etc. statu innocentiae sacramentum, quantum ad

Itera Magister in littera : a Cum alia sacra- utrumqiie actum in ofliciuni? Et videtur
menta post peccatum exordium sumpse- quod magis dehuit habere quantum ad nu-
rint (c), matrimonii sacramentum etiam ante tritivam, quia nutritiva magis erat ibi in

pecc.itum legitur institutum. » usu, quam generativa.

Ilem ralione videtur, quia usus conjugii
dist. XXVI, q. II. — 2 Maith., xix, 4. — ' Hug., lib. I,
' Alex. AleDs., p. IV, q. .x , memb. 1, art. I,
Cf. p. Vlll, c. xji.
§ ) ; S. Tbom., in Huiipl. p. 111, q. .\Lll, art. i; Ri-
chard., IV Seui., dist. xsvi, q. ii ; Thom. Argent., (n) Al. asperuanda. — (4) Vulg. Non legistts quiaqui
IV Sfiil., dist. XXVI, q. i, Stoph. Brulef.,
art. '1; fecit hominem ab initio. — (c) Ccet. edit. sumpserunt.
IV Sent., disl. uvi, q. i; Petrus de Tarant., IV Sertt., — (rf) CcBt. edit. non.
 :::

DIST. XXVI. ART. I OU^ST. II.

211
tum sapientiae interiorem : et quia unica est
CONCLUSIO. sapientia, unicus fuit ille cibus, licet alii
essent plures. Similiter, quia iu actu conjugii
Matrimonium fuit institutum tempore status inno-
intelligitur conjunctio Christi et Ecclesia;, et
centice in officiiim, non in remedium, qiiod est
Chrislus est sponsus unicus, et Eccl(;sia
pecidiare huic sacramento ; post lafsum autem
etiam in remedium.
uniea; inde est quod divina insfitutione est
muher viro in matrimonio conjuncta, sicut
Resp. ad arg. Dicendum quod, quia insti- et lignum vitae provisum in sacramentum.
tutio respicit usum, usus vero matrimonii Quia vero per peccatum est amissa conser-
est ia remedium, et est in officium; usus vatio iudividui, salva nihilominus illa quae
autem aliorum sacramenlorum est tantum est speciei; ideo remansit matrimonium, sed
in remedium ideo matrimonii usus non
: non remansit illud lignum : habuerunt ta-
tantum convenit infirmiSj sed etiam sanis. men aliquod signum, quousque Christus,
Et ideo duplex fuit ejus institulio una ante : nasccretur. Si tunc quteratur, quare magis
lapsum, in officium ; alia post lapsum, in re- quantum ad nutritivametgenerativam Adam
mediura. Est autem usus matrimonii in re- habuit sacramenta, qnam quantum ad alias
medium coutra ignorautiam, dum erudit in poteiilias, ut visum, etc; dicenduin quod
quantum signum; et in remedium contra ista fiierunt in usum, et in talem usum, qui
concupiscentiam, dum iliam refrenat ui me- veniebat ex indigentia : nam Adam nec per
dicamentum. Sic et ejus offlcium fuit quan- se poterat conservari, nec per se poterat ge-
tum ad duas operaliones potentiarum , et nerare : et ideo indiguit aliquibus, quibus
quantum ad actum ('ognitivae, ut homo vi- uterelur : et quia usus exterioris hominis,
dyret exterius conjunctionem in creatura, et indigenlia importabant similitudinem in-
quam intelligeliat interius; nou, inquam, ut terioris, quiaanima non per se potest vivere,
erudiretur, sed ut videudo materialiter quod nisi reflciatur a Christo, nec similiter per se
sciebat, oblecfaretur : similiter quantum ad bona opera facere, nisi fcecundetur ab ipso
aclum generativaj fuit in officium , ut quia ideo patet ultimum, quod unicum fuit sa-
per se homo non pofuit speciem conservare, cramentum nec penes , alios sensus oportuit
adjuncta socia in actum ilium conservationis aliasacramenta institui.
prodire possit. Ex hoc patent tria objecta.
4 et 5. Ad illud vero quod objicitur de nu- QU.ESTIO II.
tritiva, dicendum quod non est simile, quia
An sacramentum matrimonii a Deo fueiit
ibi fit continua deperditio per calorem : ideo
institutum '.

frequens debet fieri restaiu'atio, et de multis,

non de uno tantum. Aliter potest dici quod A quo fuerit sacramentum matrimonii Fundtm.
duplex est deperditio, scilicet quantum ad institutum ; et quod a Deo, videtur per illud-
humidum nutrimentale , et radicale : simi- Qmd Deus conjunxit , homo non separet
literduplexest restauratio, sciUcetquantum hoc dicitur de conjunctioue quse est in ma-
ad humidum nutrimentale per lignum pa- trimonio : ergo si ista est a Deo , patet, etc.
radisi, et similiter quantum ad humidum ra- Item hoc ipum videtur, quia dixit Deus '
dicale per lignum vitse : hoc autem, ut dicit Crescite et multiplicamini : sed illud cre-
Augustinus, non solum usum, sed fuit in mentum erat per usum actus matrimonialis :

in sacramentum «tiam, signabat enim pas- ergo matrimonium fuit a Deo institutum.

'
Cf. S. Thom., in Suppl. p. 111, q. ii art 2; et . Brulef., IV Sent., dist. xxvi, q. ii; Petrus de Tarant
IV Sent., dist. xxvi, q. ii, art. 2; Scot.., IV Sent., IV Sdiit., dist. xxv/, q. iii. — 2 Matt/i
'' xix
6 —
dist. XXVI, q. i; xvijSteph.
Richard., IV Sent., dist. xxvr » Genej,-., I, 28. '' '
 ,

8i2 SKNTKM'!AI\rM iin iV.

Iteiu hoc ipsuio osteiidilur ptT latioiifm ,

Uied etiam naluralis dictamiuia, et talia suiit

quittsi sacrameiita sunt a vnluiititn tium<uia,

pwiiiti-ntia et iiiatrimonium : seii taiiien non
ft omnn tale «st vaiialiil>! fl iiiutaliile, tit omuino sunt de diclauiinc juris naturalis.

cuiii sairanieiita siiit iiuinutahilia, videtur (juaj primo modo sunt, Deiis instituit man-
qiKiil iiiin siiliim lioc, sed etiam omnia alia dando; qiia) secundo inodo, in.stituit inlerius

siut a Deo iii!>tituta.

illustrando : ut sic instituit luatrimonium.

Ileiu saiuameutu, qiianto majora sunt, Uiidi! ipse noii praecepit Adam ,
quod Kvaiu
tauto a luajori iu.stituenda sunt ; sed sacra- duceret iii uxoiem; sed illustravit eum in-

mentum matrimouii est prajcipue magnum, teriiis, ut inteiligifret eani sibi dandain in

sicut dicitnr' : Sacramentum /loc miKjnum uxoiem , et oninibus po.-5leris per iiberuin

est : ergo a uiaximo Ueo ,

iion ab homine con.sensum uxores iilo modo (•oiijungi.

institutum fuit. 1. Unde Adamsic iilustratns dixit : Hoc

Contra: 1. lustilutio iiialriiiionii luit in nuncos, etc. Et sicut dicit Magisler iii lit-
A'i »\>fi

illo verbo ' : IJoc nunc os ex oasibus meis, tera, prophetice estlocutus: et ideo verbiim

et caro de carne mea, elc. Sed islud verbum illud non fuit ascmetipso, .seda Deo. Etideo

fuit Adaj, non Dei ergo fuit iustitutum ab :

institutio hujus sacramcnti fuit a Deo. Et

bouiiue, iiou a Deo. sic patet primum.

2. Itein, si sacramentum matrimouii est 2. Ad ilhid quod ohjicitur, quod tunc Ec-
institutum a Deo, cl in his, quae sunt a Deo clesia nihil mutare potest , dicendum quod
insliluta, non potest Eoclesia aliqiiid nm- Domiiius insliluit .sacrainentum quoad for-

tarc. ncc dispouere;ergoiieccirca uiatiimo- luam, »4 quoad inateriam, quantum ilii tem-
nium : sed tota die dispensalur quaulum ad pori congruebat, excipieudo solum patrem

hoc sacrameatum : ergo, etc. et matrem; et quiaalicC personaj, secunduni

3. Itemuon legiturDeum esselocutum de diversa tenipora, dehebant congruere insti-

matrimouio, nisi quando dixil ' : Crescite, tutioni, de legitimitate personarum reliquit

et muUiplicamini . etc; et cum hoc etiam Ecclesiae dispensandum, et circa hanc dis-

dictumsitlmstiis, etc, videtur quod etiaiii pensat Ecclesia.

inter beslias constituit : sed hoo. est iacouve- 3. Ad illud quod objicitur, quod Dominus
niens : eigo, etc. non est locutus de matrimonio, nisi ibi :

Item, inatrimonium contrahitur per

A. Crescite et multiplicamini , dicendum quod
humanum conserisum ergo est co:itractus : faisum est, inio locutus est per Adam
humanus : sed conlractus humaui sunt in- quando Adam Spiritu sancto iilustratus dixit

stituti ab homiuibus : ergo, etc. illud verbum in persona Dei; et hoc patet,
quia Christus * repetit illud ut verbum Dei.

CONCLUSIO. 4. Ad quod objicitur, quod est con-

illud

tractus humanus, dicendum quod non est

Sacramentvm matrimonii fuit imtilutum a Deo, pure humanus;et hoc patet sic. In matrimo-
sed etiam
licd sit sacramentum non modo fUlei,
nio uamque duo sunt , et mutua obligatio,
dtctaminis naturalis.
et obligationis mutuae indissolubilitas : et

Resp. ad arg. Dicendum quod institutio quamvis primum sit hominis, secundum est

matrinionii est a Deo. Sed nota quod quae- tameu instituentis, et ratione iilius indisso-

dam sunl sacrameuta quae suut purffi fidei, lubilitatis piaecipue matrimonium tenet ra-

sicut bapiismus, et conflrmatio, et consimi- tionem sacramenti , et signi sacri : et ideo

lia quaedam aulem non tantum sunt fidei,

;
non ab homine ortum habet, sed a Deo. Et
hoc melius patebit infra, quando agetur de
i
Ephes., V, 32. — s Genes., U, 32. — ' Gena., l, 23.

_ * iiatlh., XIX, 0.
indissolubilitate matrimonii.
 ; . :

DIST. XXVI. ART. !. QU^ST. llt. 213

nec nubere : sed non licuisset, si fuisset vel

QUJISTIO 111. esset sub prascepto : et sic, etc,

3. Item, si praeceptum fuit, ciim Abel

An institutio matrimonii fitcrit sub prcBcepto >

uxorem non habuerit , videtur quod pecca-

undam. Qualitcr fucrit institutum malrimonium vei'it sed eonstat quod hoc est fal-
:

etest quaestio, utrum institulio matrimonii sum, quia Abel est primus justorum sicut ,

fuerit sub praecepto ; et quod sic, videtur per testatur Dominus ' A sanguine Abel justi:
:

textum Genesis ,
quia pra?ceptum est eis^ ergo, etc.
quod crescerent et mulliplicarentur ; sed non 4. Item ad matrimonium maxime requiri-

poterat hoc fleri nisi per conjunctionem ma- tur liber consensus : ergo nullo juodo arctari
ris cum femina ; haec aulem conjunctio le- debuit homo per praeceptum.
gitime facta e-^t matrimonium ergo matri- :

monium fuit institutum sub praecepto. CONCLUSIO.

Item Magister in litlera : Prima institutio

matrimonii habuit praeceptum : sed prima Matrimonii prceceptum fuit af/lrmativum , et de

jure naturali sem,ndum tempus; tempore autem
fuit in paradiso , et ibi data fuit sub prae-
legis gratice habuit indulgentiam , non prce-
cepto : ergo, etc.
ceptum.
Item ratione videtur, quia mafrimonium
ordinatum erat ad conservationem speciei, Resp. ad arg. Dicendum quod prima in-
quantum ad generativam; et esus lignorum stitutio matrimonii prceceptum habuit, sicut ExpUcai.

ordinafus erat ad conservatiouem individui, dicit magister : et praeceptum illud fuit af-

quantum ad nutritivam, quia etsi nunquam flrmativum, et fuit juris naturalis. Sed at-
moreretur, tamen determiuato tempore in tendendum quod jus naturale quaedam dic-
aliam vitam transferretur : sed esus cadebat tat .simpliciter, quaedam secundum tempus

sub praecepto : ergo et coitus. simpliciter ut Deum amandum; secundum

Item omnesqui possunt, tenentur pro loco tempus, ut omnia esse communia. Dico ergo,
et tempore multiplicare prolem spiritualem, quod praeceptum de usu matrimonii fuit na-
revocando scilicet hominem a peccato : ergo turale .secundo modo, quia quandiu pauci
cum secundum statum primum multiplica- erant, dictabat jus naturale quod multipli-
tio corporalis esset conjuncta spiriluali, vi- canda esset proles ad cultum Dei sed ces- ;

detur quod omnes tenebantur ; et sic videtur sante isto statu, cessavit praeceptum.
institutum fuisse matrimonium sub prae- 1 Et ideo instituf io secunda tempore legis
cepto. gratiae habuit indulgenfiam , non praecep-
opi». Contra : 1 . Si fuit institutum sub prae- tum. Et ex hoc patet responsio ad primum
ceptOj aut ergo illud praeceptum fuit juris objectum.
naturalis, aut positivi : non positivi, quia 2. Ad secundumdicendum, quodnontein-
unum solum fuit; non juris naturalis, quia pore legis naturae insfitutae, nec etiain cor-
adhuc maneret : ergo nullo modo fuit in- ruptae in statu primo perfectius fuit conti-
stitutum sub praecepto. nere, quam nubere : primo quidem ,
quia
2. Item semper licitum fuit homini facere non efat pruritus, nec turpitudo aliqua; se-
quod mehus est : sed melius est omnino con- cundo vero, quia erat obedientiae meritum.
tinere, quam coire, quia castitas virginalis Unde coelibatus Joannis non praefertur con-
est dignior conjugali : ergo hcuit non coire, jugio Abrahae.
3. Ad illud quod objicitur de Abel, di-
Cf. S. Thom., in Supjjl. p. III, q. XLI, art. 2; et
'

IV Sent., dist. xxvr, q. i, art. 2; Richardus, IV Seni., dist. XXVI, q. ili; Petrus de Tarant., IV Sen/., dist. xxv,
dist. XXVI, art. 3, q. i; Steph. Brulef., IV Sent., q. IV. —
' Mutth., xxill, 35.
 ,

214 SF.NTI-NTIARIIM Lin. IV.

cendum quml tlliKl erat pnpceptiiiii »niriiiit- dctitiu es.se: cutn ergo vir et tnulier fiierint

tivuiii; et iileo iioit obliKiliitt iiil SfiiipiM*, sed wmper tnateriii hujus uacraraetiti , videtur
pro lo<o et tenipore : et iduo nou poccuvit, quod in novu lege non sunt tiiuteria, Hive

quia itoiiilum scniiHrat. i-|i;meiitiiiii. Si dicus (|iiiid vcrtiuiii, qiio ex-

i. Ad illuil i|iiik1 iilijicitur ile iilK;rtate priuiitiir coiisensus, e»t elfnientuiti; contra
eoni>eai>u8,diceiulum (jiioii.Hicut ptatceiituta lioc est, quod illud seniper fuilopportunum.
uon aufert uHituiii churitutis ,
qui niotuH Si dica.s quod additii est lienediclio annuliet
tiiaxiuit? Kraluitus ct lilicralis cst, sic noii nuptiaruin, hoc nihil eKt, quia haec ikhi suiit

aulVrt lilifrl.Ueui consetisus, iuic ilirimil : de suhstantia sacranienti.

ideo, quamvis Dofiiiuus praciperet coiitrac- i. Itein qua;ro qiiid sit signatum in boc Kipi

tioncia malriiiinnii ciiiii aliqua, taincnutrum .sacraitioiito ; et videtur Apo.stolus dicere :

cuui hac quis cyiiliiihcivl, vel cuiti alia, rc- ('.onjuiictio Christi et Ecclesia-',uhi ait': JJoc

liquit iu meralibertale contrabentis. sucramentim maonum est : ego autem dico

in Christo et Ecclesia.

ARTICLLUS II.
2. Item, si homo non peccasset , Christus
incarnattts iion esset secundum comntunio-
Consequenter, quaittutn ad secundum ar- rem et probabiliorem opinionem, et nibilo-
ticulum, qusiiturde malrimonii integrilate, ininus inagtium fuisset sacramentum : ergo
et circa hoc quairuntur tria : primo quaeri- tiou tantum conjuiictio Christi et Ecclesiae

tiir de integritate quantuin ad signifioatio- esl signatum.

nem; secundo, quantum ad causalitatem; 3. Item, si signat conjunctionem fidelis

tertio, quantum ad utrumque. anima; cum Deo, sed hac separabilis et so-
lubilis est : ergo et matrinioniutn. Si utrum-

QUJISTIO I.
que, tuiic srgo cum duplex sit conj unctio
et una sine alia, videtur ergo qiiod illud sa-
An in malrimonio nutus sint signnm, vel
cramentum non sit unum, scd plura.
signatum '.

4. Item, cum iu aliis sacramentis sit ali-

Fundani. Quid sit iu sacramcnto malrimonii si- quid quod est res tantum , aliquid quod est

gnutu, et quid signatum, et cnm signum in signura tantum, aliquidquod reset signum,
sacrainentissit elementuin,sicutdicil llugo', quairoutrum illud sit in hoc ; et si est, quaero
quia sacramentum est elementum ox simili- quid sit illud. quod consensus exte-
Si dicas

ludine reprffisentans ; et cum hic nuUum sit rior est signum tantum , interior res et si-

elementum, videtur qnod hic nullum sit «a- gnum, unio Christi et Ecclesiae res tantum ;

crainentum et si nuUuin sacramentum,

:
objicitur, quia sicut ordinantur secundum
non videtur hebere signiflcationem sacra- causalitatem , sic ordinantur secundum si-

menti. Si tu dicas quod vir et mulier se ha- gnificationem ergo si primum non est
;

bent in ratione elementi contra ; : Differt ele- causa secundi , sed magis e converso , pa-
mentum ab eo, qui suscipit sacramentum : tet, etc. .

ergo si vu-i et muheris est sacramentum il-

CONCLUSIO.
lud ut susceptivum , non ergo ut figurati-

Mim. Matrimonii signum verbim vel nutus explicans

est

consensum : et cum
quodam modo ab instindu
sit
Item sicut in nova lege appropinquavit
naturm, non habet hoc sacramentum elementum
verita?, ita novse legis tempore, scilicet ve-
extra sensibile.
ritatis, debuerunt signa sacrtimentorum evi-
Resp. ad arg. Dicendum, quod, sicut in
' C/. Sleph. BruleL, IV Sent., dist. xxvi, q. iv. —
• Hug., Ub. 1, p. II, c. it. -
^Ephes., v, 32. aliis sacramentis aliquid est quod est res
 ,,

DIST. XXI. ART II. QUiEST. II. 215

tantum, aliquid quod signum tantum , ali- hicsignum, quia primo et principaliter est
quid quod est res et signum , sic et in verbum, vel nutus , in quo exprimitur con-
matriraonio : et hoc in omoibus sacramen- sensus; ut vero annexum est distinctio
Eipiic. tis est generale. Diffurl tamen in modo sexuum patet etiam quare non habeat ele-
:

comparandi; et hoc, quia quaeilam sacra- mentum, sicut alia sacrameiita. Patet etiam,
menta sunt totaliler ab institutione ; quaedam quare signum non crevit in evidentia quia ,

sunt partim a naturae dictamine, paitim ab non erat omnino secundum instilutionm :

institutione. Illa sunt totaliter ab institu- ideo immutabile est quantum ad ipsum si-
tione, quorum usus respicit ea quae sunt gnificans; augmentum tamen est in eviden-
fidei purje, ut baplismus et Eucharistia : ista tia significandi,quia certius nunc scitur,quid
habent signa significantia secundum insti- significatmatrimonium, quam ante sciretur.
tutionem exterius et interius : et ideo talia i. kd illud quod objicitur, quidibi sitsig-

habent (a) convenientia instituta, et exterius natum dicendum quod unum est signatum
,

adhibita : et in talibus verum est, quod signa principale , scillcet conjunctio Christi et Ec-
ista evidentiora sunt secunduui appropin- clesiae : et quiaistaconjunctiocstdupliciter,
quationem veritatis : et in talibus verum est^ scilicet per charitatem , et per naturae
quod priinum signum est causa secundi , et conformitatem , dupliciter in hoc sacra-
secundum quodam modo causa tertiij ut pa- mento significatur: prima est per consen-
tet i;: baptismo. Sunt et alia, quae quoilara sum animorum; secunda, per commixtionem
modo ab instinctu naturae sunt, ut matrimo- sexuum.
niuni, in quo est maris et feminae conjunc- 2. Ad illud
objicitur Si homo non quod :

tio, et poenitentia, in qna est offensae emen- esset lapsus, elc. dicendum quod adhuc sig- ;

datio ;
partim etiam sunt a flde, scilicet quod nificasset unionem Chiisti sive Dei , cuin ,

iila conjnnctio significet conjunctionem Dei Ecclesia licet non expresse conjunctionem
,

et aniniae : et illa emendatio facit reconcilia- cum fideli anima sed tamen Dominus ila :

tionem Dei cum anima : et talia suam pri- praeviderat futurum esse : et ideo sic insti-
mam institutionem habuernnt in paradiso tamen homo non peccasset, sa-
tuerat. Si

matiimonium autem magis aperte et quia : cramentum a signatione vacuum uon esset.
quodammodosuntaDntura,etin statu natu- 3. Ad illud quod objicitur, quod primum
raeinstitut8e,nondebebiithomo subdi elemen- non est causa secundi, dicendum quod ubi ,

to : ideo non flunt in elemento ab (6) extra sen- est signatio secundum institutionem pri- ,

Habent tamen exterius signum, quod

sibih. mum potest esse causa secundi ; sed ubi per
quidem siguificat interiorem conjunctionem naturam , secundum , quod est interius , est
per naluram suae signationis, sicut verbum, causa exlerioris , quia effectus exterior sig-
vel nutus; et illud additur, quod signiflcat num est causae interioris, ut verbum con-
naturaliter consensum interiorem animo- sentiendi exterius interioris consensus est
rum, scilicet copula carnalis, secundum quod signum , sicut in poenitentia visum est.
significat conjunctionem Christi et Ecclesiae,

vel Dei et animae : et hoc est secundum QUJ;STIO II.

fldem et institutionem. Est enim habile per

An in sacramento matrimonii conferatur gratia '.
naturdm, et signiflcat per institutionem
quia unus est mas, et significat Christum Quid sit in sacramento causans , et quid
,
Funda
alius autem femina , et significat animam : causatum ; et quod hoc sacramentum aUquid
et exhocpatetresponsio adprimum, quidsit
Brulef.j IV Senf., dist. xxvi, q. v ; Petrus de Taraut.,
IV Sent., dist. xxvi, q. yiii.
^Cf. S. ThOBJ., in Suppl. p. \\\ , q, xlii, art. 4;
Richard., IV Sent., dist. xxvi, art. 2, q. 3; Steph. (a) Cmt. edit. deest ab. — (A) Crnt. edit, habet,
 :,
, ,
,

tie SENTKNTIARCM l,l!t IV.

efflciat, proltatiir : quia, ut dint Augustl- cere ,

qiiod illud sacramentum nuUain dat 0|>iiuol.

nus', et halietur iu Ullura, quiMl saiiis niat gratiaai ; el qaoil dicilar, quod saciiiiaenta
aii utllciiiai, o^^ris ent uil ri'aie.'liuiii : mtl iiova) legls daiit grutiam, dicant iiitelligi de
quod uullum halit-t erflcai-iani , iinii priUhtat hi8 qiia.* in nova lege siint iustituta. Nec est

r»^iiifiliiiiu : er^o si matrimoiiiuin ina^stat hoc saciaaiealam remedinm per eflliaciam,

reniediuin , aliquiil elllcit. sed |ier iiiilulgi-atiaia. Mt iiide esl qaod con-
Item, 81 estsacrameiitum nova; legis, ergo cupisceatiain non laiiaiit secuadum bahi-
non tantiim repraiseiitalioneni , seil eliara tum ; ailauit taaiea Becuadam iailulgen-
institulionem et saniliflcationem contiiiet tiam, et secundiim actiim , ut iioii urat
seil sacraiaentum saiictillcaus donat ^Ta- sccuudum ipiod dicitiir*, (\ni)ilmeliu8 est nu-

tiam : ergo , etc. bere quam uri. Alii dicaat quod in sacra- 0|ijiiiu!,

Item, sicutsacramentum reprwscntatex (a) mento matrimoaii datar gratia digae et

similitudii e, ita flyuiat ex inslilulionc, et devote suscipientihus , ratioae henediclionis
ila sanctificiit ex heneiliclione : sed in nova superadditai : Deusenim eis henedicit ad be-
lege est henediclio nuiitiarunl : ergo videtur nedictionem sacerdolis. Sed haec positio non Improb.

quod sit sanctificatio : sic , efc. videtur valere ,

quia illa henedictio est sa-

A.1 «pii.

cit
Coutra
, efflcit
:

coiijunctionem Christi et Ecclesiae

I. Si

quod flgaiat
sacranientum aliquid
: sed islud signat
, el hanc
effi- craiiieataUs: etsisacraineataleefflcit,
magis sacramentum? Et ideo terUo raodo
diceiidum, quod suscipieatihus hoc sacra-
quanto
Opinii
pro|
i
Duclorfl?

non efficit : ergo nec aliquid aliud. mentum datar remedium, quanlam est de
2. Item sacramentuui quod dat gratiam ratione sacramenti , quod excusat coitum
et habet eflicaciam , ab omnibus debet ac- et facit iUud esse veniale, sive non esse
cipi ,
qui hahent nioibum : sed omncs ha- peccatum ,
quod alias esset peccatum : et

bent niorhum concupiscentiae : crgo omnes hoc potest esse sine dono gratiae, et ha-
debent nubere : sed honum est homini non huit hoc illud sacramentum statim post
nuhere : ergo non dat gratiam. lapsum. Sed nunc tempore legis novae non
.3. Item, si dat gratiam, quaero quam? Si tantjim praestat iUud remedium sed eUam ,

conjungit animam Deo et desponsat, vel unit aliquod gratiae donum digne suscipientihus,
eliam memhra ad invicem cum animam , utpote his qui ex charitatis consensu uniun-
fieri sponsam Chrisli, et membra unire sit tur ad procreandum prolem ad divinum cul-
efTectus haptismi et eucharistia;, videtur hoc tum. Ratione enim expressionis consensus r.aliu el
oxplica-
sacramentum superfluere. in individuam consueludinem vitae, et ra-
lio.

4. Item sacrainentum quod dat gratiara tione benedicUonis Ecclesiae , cujus est sa-
si vendatur, vel suh paclo pecunise accipia- cramenta Ecclesiae debite tractare , suhleva-
tur, facit intervcaire simouiam : ergo qui tur anima a corruptione concupiscentiai in-
aliquara duceret uxorem cum pacto pecu- ordinatse (6), et datur gratia ad copulam
niae , esset simoniacus quod falsum est.
: singularem, et ad copulara utilem, et ad
copulaminseparabilem. Et ex hac gratia fit
Gralia

CONCLUSIO. reraediura contra triplicera inordinaUonem lri|ilei

quie da-
concupiscentiae , et nascitur triplex honum lur. Tri-
plex bo-
Sacramentum matrimonii, quantum est de ratione matrimonii. ConcupiscenUa enim inclinat ad Dum ma>
sacramenti, est in remedium, et confert gra- trimonil-
luultas, quia luxuriosus non est una con-
tiam.
tentus : et in matrimonio datur gratia ho-
Resp. ad arg. Ad hoc voluerunt aliqui di- mini, ut soU u.Kori velit conjungi, et ita

pronitas ad multas excluditur per copulam

' Aug., de Genes. ad litt., Ub. IX, c. vu, u. 12. —
* I Cor., vu, 9. (a) Edit. Ven. est. — (6) C(Bt. edit. inordinata.
 , ,

DIST. XXVI. ART. II. .}UJ:ST. 11. 217

singularem. Concupiscentia etiam inclinat desponsatio viri et mulieris , ubi per conse-
ad delectationem , non ad Jitilitatem, quia quens datur gratia aliqua ad efficaciorem
luxuiiosus non qu^erit nisi satisfactionem dssponsationem et unionem ipsius animse :

appetitivse , seu appetitus sensitivi : datur hoc tamen est ex consequenti.

ergo gratia in matrimonio , ut non reco- 4. Ad illud quod ultimo objicitur de simo-

gnoscat uxorem nisi propter prolem , et ita nia, dicendum quod matrimonium accipit

excluditur delectatio appetitivae per copu- rationem spiritualitatis et gratite ,

quando
lam utilem. Item concupiscentia fastidium consensus jungitur benedictioni , ubi expli-
generat post impletionem unde luxuriosus, : catur significatio, et obtinetur per benedic-
postquam cognovit unam , illam respuit , et tionem sanctificatio ; et ideo in benedictione
vadit ad aliam : in matrimonio vero datur sacer(',ot?.li consistit ratio spiritualis praeci-

gratia, ut semper velit esse cum una, et ita pue. Nam matrimonium habet aliquid de
excluditur variarum concupiscentia per co- contractu voluntario , et annexum tempo-
pulam inseparabilem. Ex copula singulari rale , ut temporale : et ideo si aliquis vende-
oritur bonum fidei ut ad aliam non acce- , ret benedictionem , esset simoniacus; qui
dat; ex copula utili, bonum prolis; ex copula autem consentit finaliter propter pecuniara
inseparabili, bouimi sacramenti. quamvis non tamen judicatur simo-
peccet,

1. Ad illud ergo quod objicitur, quotnodo niacus , maxime quia ipse non est sacra-
efOcit diceudum quod figurat
quod figurat , menti dispensator. Et praeterea, multa tem- Kum sa-

primo conjunctionem animorum et hanc : poraliasunt adjuncta, ut muiua educatio, ^C^lln.

efficit non primo uniendo, sed magis au- et filiorum enutritio , et alia ^plura et ideo """'' ,
inalnmo-
gendo , sicut confessio contritioncm : et hoc licet dotes accipere : etideo si quis cum pac- nii mini-

iterum quodammodo efficit conjunctionem tione magnse dotis consentiat, simoniacus i*3°'''^'".

cum Deo : quia si membrum membro ma- non est, quia id sacramentum etsi aliquo ,^'j'''™'

gis unitur, per consequens et magis unitur modo cum aliis conveniat in praestando re-
Christo : sicut in Eucharistia , dum membra medium habet tamen caraale officium con-
,

magis uniuntur Christo, per consequens ma- junctum, ratione cujusin pactione non cadit
gis uniuntur ad invicem , unde Christo in- etiam in vitium simoniacum, etiamsi ali-

corporantur. Et sic patet differentia. quid detur; cadit tamen in peccatum ,

quia
2. Ad Ulud quod objicitur, quod tunc om- contra gratiam desponsatur. Haec autem
nes deberent accipere uxores, dicendum potuit esse ratio ,
quae movit illos qui dixe-
quod in matrimoaio datur grafia ad reme- runt in hoc gratiam non dari. Sed qui recte
dium , sed in voto disponitur aiiima per gra- vult respicere et judicare, necesse habet
tiam ad pevfeclius reuiedium. Unde quia per- pretiosum a vili separare , ratione quorum
fectiusminus perfecto est praeponendum diversa huic (c) sacramento convenit attri-

ideo non omnes debent nubere ; sed melius buere : et sacri canones hoc innuunt, in qui-
faciunt, qui vovent continentiam. Sed quia ', bus ab antiquo statutum fuit , ut vir cum
non- omnes capiunt verbum , ideo utrumque uxore in primo die benedictionis carnaliter
est congruum et bonum, vel (a) remedium non coiret ob reverentiam illius benedictio-
voti et religiouis , vel rfemedium matrimo- nis Ecclesiae, quae. elsi videatur annexa sa-
nialis conjunctionis. cramento , utique tamen fit in quantum si-

3. Ad aliud palet responsio ;

quoniam in gnum : in quantum tamen habet efflcaciam,
sacramento non fit desponsatio, sed figiu-atur et est ecclesiasticum , spectat ad ejus esse

ipsa desponsatio ,
quae est Dei ad animam. complementum : et sic patet totum.

Sed desponsatio quae fit et figurat est

(6) ,
(a) C<xt. edit. congruum, vel boiium, et. — (6) Item
'
Matth., XIX, H. flguratur. — (c) Item habuit.
 ,:, : ,

Mt 8ENTENT1AI\UM LIH. IV.

4. Itum iu actu illo erflcitur homo totui

QUiKSTlO III.
caro : ergo [m- opposituin, cum gralia, quae

est reiiiediuiii conlra i:oiicupisci;iitiam, fuciat

An eamalia commUtio tit de integritate
Hpiiitiialem , niinquain datiir in illo actii.
matriinonii '.
5. Iteinin illo aitusatisnt concupisceiitix

tuuiun.. Utrum carnalis cominixlio ait cIh integri- sed duin «atiKflt ei , ipsa intenditur : sed quod
ad siKnaiiliain et inteuditcoiicHpi8centiam,none.streine(liuin,
tate malrimoiiii (iutiiitain

eftlcaciam i-t (juoil sic, viiinlui-. quia iii in- iiuo veneiiuin : ergo caruulis comini.xlio
;

stitutioue uiatriinonii dicitur • : Erunt duo iion prode^t , imo obest ad remedium ma-
Domiuus ipse rop«tit sed trimonii.
in carne una, et :

hoc noufst antecoininixtiouniu : ergocom- CONCLUSIU.

mixtiu est de integrilate.
Copula carniilis non est ile irUegritate sacramenti
Itum .\ugustiiiiis dicit', et hatietur in lit-
matrimonii quantum ad essc necessitalis , sed
tera « iNon dultiuin est illam nmlierein ad
:
solum quaiUum ad etse completionis.
conjugium iioii i)citinere, cum qua docetur
commixtio sexuuni iion luisse. » Kesp. ad arg. Uicendum quod integritas

Item ratioue videlur, quia conjugium est rei duphciter accipitur, videlicet , vel quan-

signuni conjuuclionis C.hristi et Ecclf.-siie in tum ad es.se necessitatis , vel quanluin ad

couformitate naturae sed haec solum est com- :

esse completionis , sive pleiiitudinis. Si lo-

mixtio : ergo, etc.

(luaraur (}uantum ad necessitalis, verum est
Item matrimonium est institutum in re- quod sacramentum matrimonii esse habeat
sed hoc sine commixlione carnis; si autem quanlum
mediiim contra concupiscentiam :

remedium habetur ub liis solum, (jui malri- ad esse plenitudinis, sic est de ejus integri-

moaio sunt conjuncti ergo hoc remedium :

tate : et sic procedunt rationes ad partes op-
positas. Et hoc patet sic In matrimonio
noD est per continontiam sel per commix- ,
:

tionem, quia ahter non esset magis reme- enim considerantur haec tria, scilicet si-
dium nubere quam non nubere. gnum, officium, remedium. Quantum ad r,ipiic«i
,

.Quod non sit de integritate quan- signiflcationem, dicendum quod duplex est
\A opi'. Contra : i

videtur, quia perfec- cjus signiflcatio : significat enim conjunc-

tum ad signantiam ,

Adam et Evam tionem Christi et Ecclosiae per charitatem

tum matrimouium fuit iuter

;mte cognitionem carnalem , et ante dixit »

et conjunctionem eorumdem per naturae

quam eam cognosceret conformitatem. Similiter duplex estofflcium:

Hoc nunc os, etc,

ergo commixtio non esl de integritate. unum enim est mutuae educationis et fo-

Item perfectum matrimoniumfuitinter menti; et aUud, procreandae prolis. Similiter

2.

Mariam et Joseph, quia fuit ibi bonum pro- duplex est remedium : unum est quantum
hs, bonum fidei, et sacramenti, et sine com- ad concupiscentiae defluxionem , ut scilicet

mixtione : ergo,etc. non ad omnera mulierem intendat; aliud

3. Item, quod non sit de integritate in quantum ad inordinationem ut scilicet non ,

videtur quia Augustinus Ubidine amore prolis nec sine matri-

, sed ,
ratione remedii , :

dicit ' : quod sanctior est copula mentium moniaU affectu mulierem cognoscat. Pri-
quam corporalis : ergo major datur ibi nium igitur signalum, et primum officium,
efflcacia contra concupiscentiam in unione et primum remedium sunt in sacramento

mentah, quam carnali. matrimonii quantum ad conjunctionem ani-

'
Cf. S. Thom., in Suppl. p. 111, q. XLU, art. 4 ; IV Sent., dist. xxvi, q. ix. — ' Genes.. Il, 24; ilatth.,

Ricbard., IV Seal., dist. ixvi, arl. i, q. m; Steph. xix, 15.-» EstinJur. k&u., (»us. vii, q. ii, c. Non est.

Brulef., IV Sent., dist. xxvi, q. vi ; Petr. de Tarant., — » Genes., li,23. — » Aug., de bon. conjug., c. m.
 , , ,

DISTINCT. XXVIl. 219

monim; secundum est solum quantum ad miiteretur alias, et tale est matrimonium,
conjunctionem corporum. Et primum est de quia multi infirmi urerenturconrupiscentia,
substantia matrimoniiquantum ad esse ne- ni« haberent usorem, quam cognoscendo
cessarium secundum quantum ad esse ple-
, carnis adustionem evadunt : et in tali quan-
num. Et sic patet responsio ad utramque tum ad usum non est necesse gratiam dari
partem ,
distinguendo perfectionem dupli- quamvis in actu illo possit homo mereri, si-
cem, sive dupli'^em inlegritatem, sufficien- cut habebitur infra.
ti«e, Et secundum hoc dis-
et plenitudinis. Ad illud vero qiiod ultimo objicitur, quod riesp. ad

matrimonium , scilicet non remedium imo contra in- ""''"

*"*
tinsruunt iuristae est in , , quia
matrimonium ratum, et matrimonium con- tendit concupiscentiam in satisfaciendo ei, "i">

'
summatuai. dieeudum quod qui cognoscit uxorem de-
esp. aa Ad iUud ergo quod objicitur, quod gratia bite (a) concupiscenticB non satisfacit , sed

>ppos!'
"^^'^ datur in illo actu , ergo non est reme- potius obviat, ne uratur ; et ideo non inten-
dium contra peccatuni dicendum quod ; re- ditur, sed remittitur in eo fervor libidinis.
medium aliquod contra peccatum est dupli- Sed qui cognoscit ut delectetur, non cogno-
citer : aut quia liberat a peccato commisso scit matrimoniaiiter : et talis non habet re-
et hocestper gratiam, quse in eoconfertur; medium , imo praestat concupiscentiae fo-

quoddam quod liberat a peccato quod com- menlum.

DISTINCTIO XXVII
QUID SIT MATRIMONIUM, ET OUOD ILLIUS CAUSA EFFICIENS EST CONSENSUS.

Post haec advertendum est quid sit eonjugium , et quse sit efficiens causa conjugii , et uematri-

causa propter quam contrahi debeat , et quse sint bona conjngii ,

quo modo per ea ex- secon-

cusetur coitus carnalis ,

quae sint legitima; personae ad matrimonium. Sunt alia plura Jm era-
'leiitem.
in matrimonio consideranda ,
quse siib compendio perstringemus.
Suut ei'go '
nuptiffi vel matrimonium, viri mulierisque conjunctio maritalis (6), inter 0"i(i sii

legitimas personas individuam vilae consuetudinem retinens. Ad individuam consue- g°um.

tudinem vitae pertinet, quod absque consensu alterius neuter continentiam profiteri

potest, vel orationi vacare ; et quod inter eos, dum vivunt, vinculum conjugale per-
manet , et alii se copulare non liceat ; et ut invicem alter alteri exhibeat ,
quod quisque
sibi. Hac autem descriptione legitimorum et fidelium tantum matrimonium includitur.
Efficiens autem causa matrimonii est consensus , non quilibet , sed per verba ex- oe con-

pressus ; nec de futuro , sed de praesenti. Si enim consentiunt in futurum , dicentes :

q^f "^"3.

"^ """^
Accipiam te in virum : et ego te in uxorem : non est iste consensus efficax matrimonii. .

Item si consentiant mente , et non exprimant verbis , vel nliis certis signis ; nec talis

consensus efficit matrimonium. Si autem verbis esplicant quod tamen corde non vo-
lunt , si non sit coactio ibi vel dolus , obligatio illa verborum ,
quibus consentiunt
dicentes : Accipio te in virum : et ego te in uxorem , matrimonium facit.

Ouod autem ' consensus matrimouium faciat , subditis probatur testimoniis. Ait .\uctori-

enim Isidorus : « Consensus facit matrimonium. » Item Nicolaus Papa : « Sufficiat

'Habcntur haec Jur. caii., dist. xxvii, q. n, iu princ. — • Ibid.

(a) Cat. edit, debitae. — (4) Al. malerialis.

 ;

•20 SKNTKNTIAKIIM LIR. IV.

uii».u« solus seeumlum It-f^es foiuiii cons»^nsus , dt! tiuoruin coiijunctionihiis .iRatur : qui solus
iur,.|uud si forttj in nupliis defuerit, iiutiira etiaui i:uai i|)So coitu ft-lfhrutii rnislrautur. » Jo.mnes
CUUAtfU- Cbrysoslonius '
: u Mutriuioniuiu iiuitJfiu uoti fucit coitus , seil voliintaii : ut iileo non
niatriui<>-
solvit illuJ separulio tsorporis. » Ilein Ambrosius * : u Non defloratio virgiiiilatis facit
UIUIII
coujugiuni , setl jactio foujiif^alis. » Ex hia a|»|)uri!t quod conseiisiis , iil est ,
[luctio con-

juf;alis, niatriiiiuiiiuin faciut ; et e.\ tiinc coiijufj;iuin est, etiuui«i nou pruiciissit , vel

secuta est copula earnulis.

Ouuid.1 (Juoil enim '
ah ipsa desponsalione , in qiia pactio conjugalis exprimitur, conjnges
.'."e t!,'u. sint , sanctorum testimonia prohant. Ait enim Ambrosius » : u. Cum initiatur coiijii-

gium, conjiigii iionien ascisfitur; cum conjiingiliir viro, conjiigiiim esl, non cum vin
admixtioue cognoscilur. » Item Isidorus '
: « Coiijuges veriiis appellantur a piiina

desponsationis tide ,
quamvis adhuc inter eos ignoretur conjugalis concubitus. » Item

Augustinus': « Conjux vocatur ex prima desponsationis fide, quam concubitu non

cognoverat , nec fuerat agniturus. Nec ptijerarat , nec mendax manserat conjiigii appel-

latio , uhi non fuerat , nec lutura erat caniis ulla comniixtio. Propler quod lidelecon-
jugiura amho purenles Christi vocari meruerunt , non solum iliu maler ', sed etium ilie

pater '
ejus , sicul conjux raatris ejus ; utrumque mente , non carue. » Ex his evideuter

insinuatur, quod ex tempore quo intercedit consensus voluutarius ac maritalis (qui

solus coiijugium facit), veri coujuges .sunt sponsiis et sponsa.
Sec-un. Quidam verum fonjugium non contrahi aiite traditionem et carna-
tanien asserunt

quoXm lem copiilam, nec viTe conjuges aliquos, antequam intercedat coramixtio sexus; sed a
"coujuV prima fide desponsationis vir sponsus et
mulier sponsa est non conjux. Sponsos au- , ,

«'""
*"- tem et sponsas conjuges frequenter appellari diciint, non quia sint , sed quia futuri
lom co-sunt, cujus rei responsionem invicem fecerunt. Et secuudum hoc verba prsemissarum
scdspon- auclorilatum intelligeuda fore Iraduiit.
spons* Quod vero inter sponsam et conjugem plurimum intersit, ex eo astruunt, quia licet
'"''^^"
sponsae ante carnalem copulam inconsulto vel nolente sponso monasterium eligere
lionc
luulur.
Di-
^mQ
*
fac^Q sponso

tiam (nisi ex
'
etiam licet aliam ducere.
communi consensu) servare valet, nec
Coniugalus vero vel coniugata nec continen-
monastenum
... petere , nisi uterque
continentiam pariter profit.'atuv. Quod vero liceat sponsaj monasterium eligere, aucto-

ritatibus sanctorum probatur. Ait enim Eusebius l'apa ' « Desponsatam puellam non :

licet parentibus alii viro tradere tamen licet sibi monasterium eligere. » Item Grcgo-
;

rius '"
: « Decreta legalia desponsatam (si converti voluerit) nullo penitus consueve-

runt damno mulctare. » Refert eliam Ilieronymus, quod Macharius inter Christi ere-
mitas prajcipuos, celebrato nuptiali convivio, cum vespere thalamum esset ingressurus,

ex urbe egrediens transmarina petiit , et eremi solitudinem sibi elegit. Beatus etiam
Alexius similiter ex nuptiis divina gratia vocatus, sponsam desernit , et nudus Christo
famulari coepit. His auctoritatibus et exemplis liquet licere sponsis sine consensu

suarum sponsarum , et e converso, continentiam profiteri.

'
Chrvsost., Op. imperf. in ilatth., hom. xxxii.— Ambros., <ie Virg., c. v el vi. » Habentur haec, eaus. -
XXVII, iii princ. —
' Ambr., de Virg., c. v et vi. ' Isid., Elymol. lib. IX, c. vui. —
» Aiig.. Nup. et Conctip , — *
c.xi. —1 ilatth., XII, 46. ' Liic., ii, 33. — —
' Habetur dist. xxvii, q. ii, c. Desimns. '• Greg., lib. VI, —
epist. XX, et habetur, dist. xxvii, q. ii, § 1, c. Decreta.
 — ,,

DISTINCT. XXVH. 221

Hoc aufem conjugatis nullateuu.-i licet. Non enim potest vir melioris vitae propositum Quod

sumere siue usoris consensu , et e converso. Unde Gregorius scribens Theotistse patri- t^^s";'"",^

tiae '
: « Sunt qui dicunt religionis gratia conjugia debere solvi. Verum sciendum est , ^™i"i,V-
'""'
quia etsi tamen lex divina prohibuit. Si vero utrisque con-
hoc lex humana concessit ,
"^j'

veniat continentem vitam ducere.hoc qiiis audeat accusare ? Sic enim multos sancto- '
™ p"'"-
iileri si-

rum novimus cum suis conjugibus, et prius contim^ntem vitam duxisse , et post ad "«^ »"«-
. . .
i'ius cou-
sanctae Ecclesiae regmima migrasse. Si vero contmentiam ,
quam vir appetit , mulier 3«su.

non sequitur , aut quam uxor appetit , vir recusat , conjugium dividi non polest, quia
scriptum est ' : Mulier potestatem siice carnis non habet, sed vir : similiter, et vir po-
testatem suce carnis non habet , sed mulier. » Idem '
: « Agathosa latrix prsesentium
questa est virum suum contra voluntalem suam in monasterium esse conversum.
Quapropter experientiae tuaj prsecipimus, ut diligeuti inquisitione discutias, ne forte

ejus volunfate conversus sit, vel ipsa mutare se promiserit. Et si hoc repereris, et illum
in monasterio permanere provideas, et hanc , sicut promisit, mutare vitam compellas.
Si vero nihil horum est , nec quoddam fornicationis crimen (propter quod licet uxoi'em
dimittere '
)
prajdictam mulierem couimisis.se cognoveris : ne illius conversio uxoris
relictae in saeculo fieri possit perditionis occasio, volumus ut maritum suum illi, efiamsi
jam tousuratus est , reddere debeas , omni prorsus excusatione cessanle ; (juia nisi for-

nicationis causa , virum uxorem dimittere nulla ratio concedit. Postquani enim copula-
tione conjugii viri et mulieris unum corpus efficitur , non potest ex parte converti , et

ex parfe remanere in saeculo. » Item ex octava Syuodo ' : « Si quis conjugatus converti
ad monasterium velit, non est recipiendus, nisi priusa conjuge,castimoniam piofitente,
fuerit absolutus. Taies ergo conjuges tunc sine culpa sequuntur Christum , relicto
sseculo, si habent ex pari voluntate castitatis consensum. » Item ^ : « Si vir et uxor
divertere pro sola religiosa inter se consenserint vila , nullatenus sine consensu epi-
scopi fiat , ut ab eo singulariter proviso constituatur loco. Nam uxore nolente , vel
altero illorum , etiam pro tali re matrimonium non solvitur. » Ilem Augustinus' : « Si
abstines sine uxoris voluntate, tribuis ei fornicandi licentiam ; et peccatum illius tuoB

imputabitur abstinentiffi. » Item Nicolaus Papa': « Scrip.sit nobis Thietberga regina

regia se velle diguitate , vel maritali copula exui , et sola vita privata esse conten-
tam, desiderare. Cui scripsimus, non hoc aliter fieri posse, nisi eamdem vitam vir ejus
Lotharius elegerit. » Ex his palet quod conjugati sine communi consensu monasterium
eligere, continentiam profileri, vel habitum religionis sumere non valeut ; et si fece-

rint , revocari debent. Sponsi vero possunt sine commuui consensu monasterium
eligere. Unde videtur iiiter sponsum , et sponsam coiijugium nou esse. fdeoque as-
serunt a prima fide desponsationis conjuges appellari, non re pi-aesentium , sed spe
futurorum : quia ex fide ,
quam ex despnnsatione sibi invicem dcbent ,
postea effi-

ciuntur conjuges. Prajmissas autem auctoritates, quibus asseritur quod consensus ma-
trimonium facit , ita iutelligi volunt , ut consensus , vel pactio coiijugalis non ante
coitum faciat matrimonium , sed in coitu. Sicut enim defloratio virginitatis non facit

'
Greg , lib. IX, epist. x, et habsl.r. caus. .XaVII, q. Ii. c. Sunt qui. — « I Cor., vii, 4. — ' Greg lib. IX,
epist. xuv, ethabetur, caus. xxvii, q. u, c. Agalhosa. — '•
Mutl/i., v, S2, >iis, U. ^ llabetur, caus. xxvii, q
,

n
c. Si guis. — 'Ibid., ex synod. tiugenii.— ' Ibiu., ei Auj,'., «V Adultennis Cunj. — » IbiJ., c. 20.
 ,,

•2^22 SKNTKNTIAIIUM I.IM IV.

aiatrimonium , 11181 prascedut iiactiu conjugulis ;

ila n<^c puctio conjugalis , anti^quam
udsit copula carnalis. l-jc paclionu er^o conjugali sponsi et flponsa; fiunt anle coituni
in coitu vero efticiunlur conjuges. Facil etiam pactio conjugalis, ut (|ua< priuserat
spoiisa , in coitu tiat coujux.
R«poa Ilis autfm itu leaponJeinus : Fit aliifuanJo Jesponsatio, ubi est compromissio viri

pradir- i)t mulieris de conlralienJo niiitriinonio ; non *'.st aiilem ibi consensusde prajsenti. Est et

d«i«mi" desponsalio habens consensum de pra^senli, id est pactionein corijiipfalem, (|iiaB sola facit

wpMiT 'oi'j"D'un'- I'i 'llii eif;o des[ionsatione ,

ubi est pollicitatio contralienJi inatrimoniiim,
'""°*
spoiisi lautuui et sponsa; fiuiit, non <;onjuyes; el tilibiis spoiisis licet siiie conimiini
cousensu conlineiiliam profileri, et monaslerium fligere. In ea vero desponsulione ubi

est cousensus de praBsenlJ ,

coiijugium contrabiliir ; et ab illius desponsationis priina
lide veri conjuges appellantur. Secundum hanc distinctionem desponsationis varie lo-

([uuntur Joctores.
uuoDio- .\liiiiiunJo enim sponsas vooant ,
qiia; lalcin habuerunt Jesponsalionem , ubi fuit

piaiur' paclio conjiigulis Je piasenli ; et illte veie coiijuges sunt. UnJe Gregoriiis '
: « Si qiiis

?ub<u
°
uxorem Jesponsaverit vel suliarrhaveril, quani|iiam poslmoJum pra?venienle die mortis
""'"'"•
ejus ueiiuiveiit eain ducere in uxorem, famen iiulii de consangiiinitate ejus licet

accipere eam iu conjugio; et .si inventum fiierit aclum , separeturomnino. » Item Julius
Papa ' : « Si quis desponsaverit uxorem vel subarrhaverit , et vel prajveniente die

mortis, vel irruentibus quibusdam causis eam non cognoveril nec fialer ejus, nec ,

ulius de cunsanguinitate ejus eamdem sibi toliat in uxorem ullo unqiiam tempore. »

Item Gregorius ' : n Qui desponsatam proximi sui pueilaiu acceperit in conjugium, ana-
thema sit ipse, et omnes cousenlientes ei ;
quia secuiidiim legem Dei niori decernitur.
Nam mos est sponsas appellare conjuges ut in Evangelio
divinae legis , , * : Accipe Ma-
riam conjugem tuam : et in Deiiteronomio ^ Si quis alterius sponsam : in agro , vel

quolibet loco oppresserit vel adduxerit in dominn suam moriatur

, , ,
qiiia uxorem
prosimi sui violavit : uon quoe jam uxor erat , .sed qiiae a parentibus uxor fieri de-
bebat. » Ex his colligitur quod sponsaj qiiajJam conjuges sunt ante commixtionem
sexuum. SeJ forte illud movi't quod in fine capituli dicitur : « Non quae jam uxor erat,

sed quae uxor tieri Jebebat. » Quod nou ita inlelligi debet ,
quasi uxor vere non fuerit
ex quo pactio conjugalis intercessit ; sed quia nondum traducta fuerat , nec res uxoria
intercesserat , scilicet coucubitus conjugalis.
Quodaii- Haec etiam sponsa est, quae sic viro desponsata est, ut non intercesserit consensus

piiur^in Je praesenli , sed sponsio futuri. Secundum quem modum illud decretum intelligitur ' :

capiuis* « Si quis sponsam filii oppresserit et post filius ejus eam duxerit paler postea non
,
,

sponsa.
ijabeat uxorem , nec mulier virum : filius qui palris facimus ignoravit, aliam ducat. »
Si conjux illa fuisset (quod ulique foret, si quae sponsalibus paclio conjugalis interces-
sisset), non permitteretur sponso aliam ducere. Moechis autem poena non nubendi ex

'
jxvii, q. ii c. U.
Bahetiii-, caiis. - Ibid.; c. 15. ,
» Ibid., c. li. * —
Mallh , i, 20. —
' DeuL, X.K1I, — —
25. — Conc. Tiibur., an. 893, c. 43, ct babelur, caus. .x.wii, q. !i, c. Si quis Sftons. Aliter tameu legitur
'

ciiatus cauon in actis concibi, ita scilieet : « Si quis cum qualibet foruicalus fuerit, et eo uesciente Blius
ejus vel frater ejusdeui rei inscius, cuui eadem se poUuerit, et posliiimiii se poUuluui esse coguoverit, cou-
fessus fuerit, et boc se nescire cuin juraiuento conflrmaverit : quia hoc pcEailuit el confessus fuil, post perac.
tam congruam pcenitentiam, legitimo utatur matrimonio, » etc. Conc. Labb., tom. IX, col. 462.
 DISTINCT. XXVII. m
rigore infligitur , ut alii terreantur. Idem ex eodem '
: « Quidam desponsavit uxorem
et dotavit , et cum ea coire non potuit, quam clanculo frater ejus corrupit, et gravidam
reddidit; decretum est , ut quamvis nupta non potuerit psse legitirao viro , desponsa-
tam tamen fratii frater habere non possit ; sed moechus et moecha fornicationis quidem
vindictam sustineant , licita vero eis conjugia non negenlur. » De illa desponsatione
hoc inlellifii debet , ubi non fuit consensus conjugalis de prssenti ; alioquin non liceret
eis alia sortiri conjugia. Secundum hoc eliam illud intelligi debet ^: « Statutumesta
sacro conventu , ut si «[uis sponsam alterius rapuerit, publica poenitenlia mulctetur , et

sine spe conjugii maneat. Et si ipse eidem crimini consentiens non fuerit, licenlia nu-
bendi alteri non negetur. » Apparet hanc fuisse desponsatam sine pactione conjugali de
praesenti , et ideo non fuisse conjugem , cui vivente sponsa alteri nubendi licentia non
negatur. Sunt enim qua^dam nuplialia pacta de futuro , ex quibus sponsi et sponsae
vocantur, nec esinde conjuges sunt. Et est pactio qusedam coujugalis de praesenti,

quae sponsum et sponsam etiam conjuges facit. Et utraque pactio , desponsatio vel
sponsiilia interdum dicuntur; proprie tamen sponsalia dicuntur qusedam solemnia
pacta nuptialia.
De nuptialibus pactis , ubi est tantum sponsio futuri , ait Augustinus ' : « Institutum Uuare

est, ut jam pacta) sponsse non statim tradantur, ne vilem habeat maritus datam, quam tim tra-

non suspiraverit sponsus dilafam. » sponsa;.

Et est sciendum quod illa sponsa, quac tantum in futuro est pacta, morluo sponso que

non remanet vidua, quia non fuerat vir ejus. Unde si quis eam duxerit , ad sacros sii^^vidua

ordines conscendore non prohibetur, quia non duxit viduam. Viduas enim maritus, spolso"

seque sicut bigamus , sacerdos fieri *prohibetur. Ex tali autem copula nuUus arcetur a ^,o„/'""

saci'is ordinibus.
Secnndum hoc inlelligendum est, quod ait Pelagius Papa de illo ,
qui mortuo sponso 0"' aite-

ejus sponsam ducit in uxorem : «Nihil est , inquit^ quantum ad hunc articulum atti- spci.sam
j . , . . .
eo mor-
net, quod ei obviet de canomcis institutis ,
quin ad sacros ordines promoven valeat. » tuoducit,

Siverotalis sponsa fuisset, inter quam et sponsiun ejus consensus de praesenti inter- ordioes

cessisset , eo mortuo vidua remansisset : cui copulatus in coujugio , ulterius ad sacros 'potest'!

ordines non accederet, cum viduam duxerit. Nou est ergo ambigendum ,
quin solus de
praesenti consensus conjugium efticiat , et exinde veri conjuges appellentur. Ideo post
talem consensum si quis alii se copulaverit , etiamsi carnis commixtio illic sequatur , ad
priorem copulam revocandus est.

EXPOSITIO TEXTUS. facit conjugium, ideo primo determinat

Magister in generali ,
quod consensus sit
Post htec adyertendum est quid sit oonjugium,
,
TOatrimonii causa ; secuudo inquirit,
-i
qualis
i
et quae sit emcieus causa. j

sit illeconsensus, infra « : Hic quceri debet

Haec est secunda pars, in qua agitur de xitrum consensus de futuro, etc. Prima pars DiTisig.

causa efficiente conjugii, quae quidem est habet duas prima determinat de ipso
: iii

consensus : et quoniam non omnis consensus conjugio quantum ad quidditatem; in se-

^Co-nc. Labb., loin.lX, c. 41,pauloaliter.— ^ Exconc. botur ibid.,c. Instiiutum. — *Habeturdist X.xxiv,c.l3.
Tolet., habetur caus. xxvii, q. ii, c. Statutum. ' Ha-
— — 6 Habetur dist. xxxiv, c. ultimo. — « Uist. xxviil.
 :

-tU SENTF.NTIARUM l.llt. IV.

euiitJti veiu, ({uuiituin ail cauHalitatt^iu , ibi <i<j uiujuicui ciudKioneiiiKuperadditur aliud,
fffkiens autein causu inatrdmmii , etc, In scilicet, inter leijitimas inrsonas , elc. ; et

priiiiii paite iIud farit : in i>riiiiu Liwiter iioii csl d» eB.se dilliuilionis, hcd i-xplicatio
picuiuittit, il« quiiiiis iuleiulit ugere; iii ise- priiiii nieiubri. l*os.set tamen dici, quod no-
luudd iliflluit ('oiijiigiuiii iiialriiiioiiiulis it ttitiir ibi quailniplex gHiius cuusa;, scilicet
hoc ilii : Sunt enju nu^tliw vel matrinio- foriiiiilis, in hoc ijuod dicitur : ConjuncHo
nium, etc; cX Uinc. sunt (juaKi duo [ira?ain- maritulis; efficicnH, in hoc qufjd dicitur •

bula ad coynoicendani matrimuuii causali- Vlri et mulieris, <iuai in quanlum consen-

tatem, sivc orif,'incra efllcientice. S'imiliti;r liiuit, sfthabent in latione causa? cfflcieiilis;

secunda pai-sliujusdistinctinnis, in iiua agit matcrialis, in hoc quod dicilur : /iiler legi-

dc causa efliciente, dividitur in ciuatuor par- timus personas; flnalis, in hoc quod dicitur:
tes: in priina veritalem narrut; in «ecunda Individuum vitie, etc, ubi tangitur boiiuin
aucloritatilius conlirnmt , ilii : Quod uutem bucrai;:cnli, quodcst principale matriinonii:
consensus inatriiiiunium faciat, etc. ; in ter- et [ler hoc patcnt objecta ,
quia non cst su-
tia imiiugnat , ibi : Quidam tanien asse- perfluitas, nec lalsitas, quia non nolatur
runt, eic.; iii quarta nbji-clioues in contra- iiidivisioquantum ad conjunctum, sed quan-
riuiu deltu-uiiiiat, ibi : llis ita responde- liiiii ad sacraini^ntum.
wius, etc. Subdivisiones partium manifeste
DUB. 11.
apparent in littera, maxime in his duabus
partibus ultiniis , niaxime utruni ex .solo Si uuteiu verbis explicant, quod lumcD cordc non
vuluut, si uou sit couctio itii, vel doliu, etc.
consensu coiitrahatur insolubile vinculum :

et sic tria continentur in hac distinctione, Videtur maledicere, quiaciim impo.ssibiie

scilicet, matrimouii quidditas, causalitiis. et sit quod aliud exprimalur iii corde, quam
insolubilitas. sit iu ore, sinedolo, videtur Magister impli-

DUB. 1.
care incompossibilia.
Rcsp. Dicendum quod dolus dupiiciter
Malrimoniaiu viri muUerisque coojuDctio^ etc.
potest esse, scilicet expressus exterius pcr

Videtur quod ista diffinitio sit falsa. Pri- sermonem, solummodo in corde; sicut
vel

mum, quia noii est necesse conjuges semper intentio jocandi in dando baptismum potest
simul cohabitare : ergo non est necesse ad esse dupliciter aut ita quod tantum sit in
:

hoc quod sit matrimonium, quod sit ibi in- corde, aut ita quod aliquo modo exprimatur
dividua vitae consuetudo. Item videtur esse in signo exteriori : sic dolus est in corde,

superflua, quia si est conjunctio maritahs, quando exterius facit omnino, sicut facit qui

est iiidivisibilis : ergo si hoc clauditur in simpliciter consentit : et de boc dolo Magis-
primo membro , videtur quod superfluat ter non intelligit. Alius est, quando per

illud addere. signum exprimitur, sicut in decretali qua-

Resp. Dicendum quod hic diffinitur malri- dam de sponsalibus ponitnr casus de quo-
monium secundum statum perfectum , sive dam, qui cum vocaretur Joannes, nominabat
consuaimatum : isfa autem difflnitio : Ma- se Petrum in consentiendo dicens « Ego , :

trimonium est maris et feminm corijunctio Petrus » vel aliquod simile : et tunc mani-
,

muritalis, sufflciens est quantum ad esse feste deprehenditur dolus exterius : ct de tali

diffliiiti ; et tangitur ibi genus et dilTerentia. loquitur Magister, non dc dolo occulto. Istud
Sed quoniam maritalis conjunctio duo im- autem verbum intelligendum est habere
plicat in se , scilicet legitimitatem persona- veritatem secundum judicium in facie Ec-
rum, et indivisionemconsuetudinis (a); ideo clesiae , non secundum yeritatem , sive in

(a) Ccet. edit. personarum. foro conscientiae.

 :

DISTINCT XXVII.
22g
sed tamen in saeculo remanente;
DUB. UI. et talis
solvitur a voto (c) non simphciter,
Refert etiam Hieronymus , etc. sed ad
tempus, nec omnino, sed solum in quantum
Dicit ibi Magister de Maciiario, quod ere- votum erat in praejudicium mulieris.
Et hoc
mi solitudinem elegit : quseritur ergo utrum habetur in quadam decretali de conversione
sponsa ejus fuerit soluta ab eo; et videtur conjugatorum ex parte, ubi scribitur quod
,
quod non, quia ivit in eremum : eryo cum si aliquis vovit castitatem , et habitum reli-
non dederit potestatem suam alii sed fur^- gioiiis suscepit
,
uxore consentiente, sed post-
rit liberae voluntatis, potuit redire ad ssecu- modum in saeculo ipsa remanente, et
ipse
lum : ergo videtur quod uxor soluta non remansit ;
illa autem mortua, ille idem post-
erat. In contrarium est, quia ipse non pec- modum cum alia contraxit : et hoc quidem
cabat : ergo uxori nibil subtrahebat ergo non debuit
:
fieri : unde dicitur quod sepa-
illi licebat transire ad secunda vota. randus est ab illa, et compellendus est reli-
Resp. Dicendum quodquamvis eremilae gionem
, intrare et ratio redditur ibi
:
, quia
obedientiam non promittant; tamen, quia uxore sua manente in ssculo, religionem
personae sunt religiosae , votum continentiae non potuit profiteri ea tamen sublata ;
de
annexum habent : et ratione assumptionis medio sine periculo salutis
, votum , quod
habitus, et morae, intelligjtur in ipso solem- fecit, non potuit vitiare: et ifa patet quod
nizari votum maxime , si est cum sociis qui non tmetur ferre habitum quamdiu
, uxor
voverunt castitatem , et ipse in babitus talis vivit, tum propter scandahim,
tum propter
susceptione ad continentiam perpetuam se uxoris vituperium.
obligavit (a).
DDB. IV. DUB. v.
Volumus ut maritnm suum illi, etiamsi jam tonsuratus Ubi est poIUcitatio contrahendi matrimoDium, sponsi
est, reddere debeas. tantum et sponsse fiunt.

Quseritur utrum tonsuratus debeat in sae- Videtur sentire quod non hcet
sponso trans-
culo manere; et quod sic, videtur quia non : ire ad religionem sponsa nolente
, nisi sit
absolvitur a voto imo post mortem uxoris
; sponsio de futuro ; aliter distinctio sua ad
nou licet contrahere, imo tenetur coutinere, propositum nihil videtur valere : et hoc fal-
et ideo compellendus est ergo videtur quod sum videtur, sicut habetur in libro
non sit absolutus a voto solemni ergo vide-
:
m De-
: cret. de ccnversione conjugatorum,
ubi
tur quod tenetur ferre habitum. Coiitra hoc dicitur in illa decretali : NuUum, etc, quod
est, quia esset in contumeliam uxoris : ergo licetalteri intrare altero invito,
et Uli licet
si ipsa non debet puniri, patet, etc. ad secunda vota transire. Et ratio
ibi reddi-
Resp. Dicendum quod talis qui intravit tur, quia cum non fuissent ibi una caro simul
religionem, aut iutravit uxore nolente et etTecti, satis potest unus ad Deum
transire,
nou consentiente, tamen in saecuio existente et alter ia saeculo remanere. Item quod ,
et conlradicente non tenetur ad re-
; et talis distinctio ista Magistri non solvat, videtur,
bgionem quia non potuit votum emittere
, : quia Machariuset Alexius uterque
consentit
imo, si repetat, ei reddeiidus est tenetur ta- de praesenfi
:
aUfer enim non fecisset con-
:

men qnantum in se est continentiam ser-

, , vivia ergo
: licet post contractum matri-
vare unde cum alia (b) non potest contra-
:
mouium sponsam dimittere. Et iterum, quod
here, quia continentiam, quantum in se est, liceat nubere, habetur ex prajdicta
decre-
potuit servare sed non religionem intrare tali si enim ista mulier
,
: nondum est effecta
quia potuit non exigere , sed tenebatur red- uaa caro, et propter hoc potest
vir transire,
dere. Aut iiitrat religiouem uxore volente, (a) Al. coUigavit. - {b) alio. _ (c) Cwt. edit. viro!
TOk. VI.
i5
-m SKMtNT!Art^'M Ifli'- IV.

ergo si ips-i iJiiuiri noii iIhI)»-!, aut vir suus cum aliquu viigine , ct miitrimonium rou-
est sihi reslituemlu», aut illa puti-st itum alio snmmavit, et post conlraxitciimaliu, (|uum

eoulriiherf. tainen non ojgnovit, quod higamus judi-

Uesp. Diceuilum qunil revera, sicul es- calur, dicendum quod hoc non est propter
pre^iSH tl eit (li w talis illa,-licet his, (|ui (a) derectiim sacramenti , si^d quia praesumitur
lonsensiifuat ile praesenli, ail reliyiouem conlra ipsum dc- incontineulia : sicut diaco-

couvolaro, et altiMi licet uuliere : nt-c est nus, qui conlraxit ciim secuuda in diaco-

cre.leiiduiu qund Magisler vtlit opiiosilun» nalu : et iididlige, (^ontraxit du facto, (piia

dicero. Aliler eniui juii canoiiico el raliuui du jurc uou potest , ut hubulur vigt^sima
coutrairet, nec in [wvrle ista ei conseulien- octava distinctione , cum opere subsecuto

duru esset. Unde distinyuunt Jurisperiti puniatur tanqnam bigaiuus ; cum tamen
matri-iiouium secuuilum triplicem (lifrerpn- fiecundnm non fuerit matrimonium.

tiam quoddam eiiim iniliatum quodilam

: ,

ratuin, quoddam cousummatum est. Matri- AUTICULUS I.

inonium initiatur in desponsalione de fu-

turo, ratiflcatur in consensu de priEsenti, Ad intelligeutiam praesenlis dislinctionis,

(•onsuuimatnr iu copuia carnali : et ideo secuiidum Iria quac delerminat Magisler,

piEBmissiB auctoritates intclligi possuiit non triu principaliter quaeruntur : primo quae-
soliim de sponsa, verum eliani et de coiiju- ritur de matrimonii quidditale; seciiiido de

ge. Aliquando tameu aiiclor.tiites, quae .se- causalilate; terlio de iiisolubilitate. (lirca

quuntur, inlelliguntur de ea, quae pure est primum quairunlur duo : primo quaeritur
spoasa: et piopter hoc distiiigiiil Magister quid.sit conjuginm genere, sivere;secuudo,
duplicem modum desponsandi. Sunl tainen quid sit nomine.

et alii modi, qui iufra patebunt.

QUESTIO I.

DUB. VI. I
An matrimomum sit maris et femince conjunctio '.

Cui copulalus in conjugium uUerlus ad sacros ordiaes

nou accedcret, cum viduam duxerit.
Ulrum matrimonium sit maris et feminae Fandmn.

Videtur male dicere, quia talis non dividit conjunclio; et quod sic, videtiir per ratio-

caruem suam , nec uxor divisit : ergo in nem quam posuit Magisler in littera. « Ma-
uuUo videtur praijudicare sacramenlo. Item triuionium, inquit, est maris et feminae

talis muiier, si ingrediatur rcligionem, con- conjunctio. » Et quod ita sit, ostenditur ra-

secratur ut virgo : si ergo mulieri nuUum tione : solo viro existenle, non est matri-

praejudicium generatur, videlur quod nec monium; similiter, sola muliere existente,

viro. Contravium autem videtur dici in lit- non est raalrimoniura : ergo matrimonium
tera. est in simullate, et in coujunclione unius ad
Resp. Dicendum quod illud quod dicit Ma- alterum.

gisler et Telagius ,
fuit de rigore juiis, non Item nibil absolutum est unum in duobus
piopier obstacnlum quod fuit ex parle sa- subjectis : sed malrimonium unum est in
cramenti diiectc. Unde secuudiim nova jura viro et in femiiia : ergo non dicit qiiid abso-
hodie non tenetiir, eo qiiod neuter carnem lutum, scd relatura: sed illud quodcumque
suam divisit, el uxoiein habuit virginem, sit, cum non sit disparit;is, sed conformitas,

quod allendilur in perfeclioue sacramenti. non est disjunctio, sed conjunclio.

Et si tu objicias mihi de eo, qui conlra.\it diit. xxvii, q. i; Hichardus,

IV Scnt., dist. xxvii,
q. Thoni. Argeiit., IV Sent., dist. xxvii, q. I, ^rt. 1;
ii;

C/". S.Thom., inSupp/. p. III, q. xliv, art. 3, et Steph. Erulef. IV Sent. , disUsxvii, q. i; Petrus de
,

\\ Sent., dist. xxvi!, q. I, art. t; Scot., IV Sent., Taraut.,IV.S'eH/.,dist. xxvii, q. i. — (a) Al. qu®.
 DIST. XXVII. ART. I. QUJIST. I.
g^,
Ifem illud ad quod consequuntur ista tria genus Jnferius, accipitur secundum compa-
bona, scilicet fides, proles, et sacrameutuir:, rationem ad significatum unde cum signa-
:

est recte matrimoninm : hoc autem esl con- tum in hocsacramentosit coujunctio Christi
junclio maris et feminae ubi est fides in et Eeclosiae, et interior
,
non potest melius si-
singularitate, proles in fcecundiiate, et si- gnificari, quam per conjnnctionem exterio-
gnantia in insolubilitate : ergo, etc. rem, sicut baptismi abhitio interior per
d opp. Contfa : i. Mulliplicato superiori essen- ablutionem aquse exteriorem; ideo sicut bap-
tiali, multiplicatur inferius : ergo, si nialri- tisraus dicitur absolulio, sic matrinionium
mouium est conjunclio, quoties vir et uxor dicitur essentialiter, et secundum genus
conjunguntur, tolies matrimonium contra- suum, conjunclio. Et nota quod, sicut in
liitur : et ita inter eumdem virum et eamdem abluiione baplismi est aliquid permanens,
mulierem erunt plura matrimonia : quod si sicut impressio characteris inlerior,
et ali-
falsum est, ergo, etc. quid transiens, ut lotio exterior, et utrum-
2. Item nullum
sacramentum iteratur que dicitur baptismus : sic in matrimonio
super eamdem materlam ergo, si matri- : est aliquid pemianens,
vinculum, et hoc est
monium est conjunctio viricum muliere, ex per quod ligatur vir et mulier, quantum-
quo semel conjungitur, non debet amplius cumquo exterius separentur; et aliquid
conjungi cum eadem sed hoc est falsum et :
transieus, sicul conjunclio primo facta per
inconveniens : ergo, etc. verbum cxterius, vel per exteriorem actum:
3. Item omne sacramentum est signum et utraque dicitur matrimonium, et utraque
sensibile : sed nulla relatio est signum sen- est conjunctio. Et ideo recte matrimonium
sibile; conjunctio autem maris et feminae conjunctio dicitur et est, sicut raliones
pri-
est relatio : ergo conjunctio talis non est mffi ostendunt.
signum : ergo nec sacramentum : ergo, a 1. Ad illud quod objicitur, quod
multolies
simplici conversione , nnllurn sacramentum conjunguntiir, dicendum quod qn^edam con-
est conjunctio ergo necmatrimonium.
:
junclio dicitur vinculi, quajdam facit vincu-
4. Item , si matrimonium est conjunclio, Inni qnaedam est usus vinculi
, : dico ergo
aut ergo corpornni animorum non . aut :
quod prima secunda, quia respiciunt sub-
et
animorum, quia tunc matrimoninm esset in stantiam matrimonii, nou iterantur, sed
so-
patria non corporum quia tnnc inter Ma-
;
Inm tertia: et ad
,
multiplicalionem non
illius
riam et Joseph non fuisset conjugium. sequitur muitiplicalio matrimonii, quoniam
5. item , sive sit conjunctio corporum se- non est genus in essendo, sed actus in uten-
cundum commixlionem , sive animorum do, sive usus in agencfo.
secundum consensum contingit talem con- ,
Et ex hoc pafet sequens, quia non est
2.
junctionem removeri per odium : ergo et iteratio sacramenti: et sicut frequenter
man-
matrimonium soivi et destrui : sed hoc fal- ducare corpus Christi non dicit sacramenti
sum est, ut jam patebit : ergo matrimonium iterationem, sed usum; sic in proposito in-
non est conjunctio. felligendum est, licet non sit simile omnino,
quia quod semel manducatum est, iterum
• CONCLUSIO. manducari non potest; sed hsec mulier, quae
semel cognita est, ilerum cognosei potest.
Matrimonium essentialiter dicitur conjunctio maris
et femincB.
3. Ad illud quod objicitur, quod omne sa-
cramentum est sigimm sensibile, dicendura
Resp. ad arg. Dicendum quod matrimo- quod sicut simililudo corporalis sensu perci-
iiium, secundum genus remotum, esl si- pitur, non ratione sui, sed ratione
qualita-
gnum; specificatio autem, vel descensus ad tum, in quibus est assimilatio,
quffi sensu
 . :

Veb SENmVilAHUM Llb. IV.

apprefienduutur ; »ii- intflligenilum fst iii junctio potius debet denoniinari a muliere,
proposito, quod iiuamvis coujuiictiost!cuii- quam a viro.

iliim st! iiou sit perce(itiliilis, ut rt-liilio, est Iteiii relatio ai(|uiparantiai potissimi; ei

tamcu ratioiie eoruiii nua! (oujunKUiilur, ut appropriatur, in quo est consummalio illiu8,

viri et muiieris, ct ralione sigui iii ijuoil vel sicut uiquulitas et Himilitudu Filiu appropria-

per quod coiijuii{,'uiitur. tur, [iro t'(» (|Ui)d ilat [)raMiilelli(,'(!r(! [irinci-

i et 5. Ad iltu I (lUod quajritur, utrum «it piuiiiaquo; l'atri aulein uuilas appiO]iria-

eorporum, an aniniorum, dicendum quod tur: eigo si vir primo creatus est unicus,

est corporum et uiiimorum, (juia est con- et [j(j.st mulier facta ut ei conjuiigeretur in

junctio ratione utfiitium, et liaheutium sexus adjutorium, et hoc per matriiiiouiiim, ergo
distinclos : illa auteiu coiijunctio quai re- hoc viiiculum de.bet ap[jellari m.itrimo-
spicit lolum conjuncluin,etest matrimonium iiium.

essentialiter, iioii est iiHectio auimoruiu, vel Contra : 1 . In oiniiibus denomiiiatio debet ;<

approximutio corporum, sed quoddaiu vin- lieri a digniori : .sed in conjunctione car-
culutu obligatorium, quod uoii periinitur, nali, sive matrimoniali, diguiiis extremiim
sivc aftectu, sive corpore separentur. Et per est vir, quam mulier, quoniam ' caput mu-
hoc patet responsio ad ultimum. lieris esl vir : ergo, etc.
2. Itein secundum quod genus
quujro,
QU^STIO II. causae sit ista denominatio. Si secundum ge-
nus causai finalis, sed * mulier propter vtrum
An matrimonium habeat plura nomina '.

facta est , non vir propter mulierem : ergo

Ouid sit matrimonium nomiue; et quod potius debet deiiominari a patre. Si secun-
FuQdam
matrimoniuin debeat hoc vinculum appel- dum genus causa; efflcientis, sed efficiens

laii, osteuditur priiuo per juia caiionica et est activum principium , et principium acti-
civilia, (jua; sic appellant, et Magister sic in vuiu, in conjunclione luaris et femina, est

littera appellat; et multiplex ad hoc potest vir: ergo potius debet denominari aviro. Si
adduci auctoritas. Uude Augustinus contra secundum causam materialein, sed non vir

Faustutn ».• « Matrinionium ob lioe dictum ex muliere, sed mulier ex costa viri. Si se-

est, quod noii ob aliud debeat femina nu- cundum causam formalem, cum magis te-

bere, nisi ad hoc ut mater fiat. neat rationem formae vir, sicut dicit Philo-

Item ratione videtnr, quia in aliis sacra- sophus^ quod materia appetit formam, sicut

mentis denominatio lit a materia, vel mate- femiiia virum, videtur quod a viro debeat
riali priucipio, sicut palet, quod baptismus denominari.
lavacrum dicitur ab aqua lavante, magis 3. Item conjunctio maris et femina; est re-

quain a verbo : sed iu conjunctione maris et lalio aequii^arantiae : sed relalio talis respicit

femiuae, femina est per moduni materiae utrumque extiemum aequaliter, et talis re-
ergo videtur quod per illam debeat denomi- latio non magis denominatur ab uno quam

natio fieri. ab (a) altero ergo non magis a matre, quam :

Item, quando relatio vel comparatio est a patre.

inter exlrema aliqua, si recte denominatur, 4. Item denominatio rei non [b) debet fleri

ab eo debet denominari , in quo major est ab eo quod accidit et abesse potest : sed vin-
dependentia : sed mulier magis indiget viro culo tali , sive sacramento , frequenter deest

conjungi , quam e converso ; ergo talis con- proles : ergo et maternitas : ergo cum falso

'
C/". S. Thom., in Suppl. p. III, q. XLlv, art. 2;
xxvii, q. l; Steph. Brulef.,
c. XXVI. — ^ 1 Cor., XI, 3 ; Ephes., v, 23.— ' I Cor.,
RichariJ., IV Sent.,
IV Sent., (iist. xxvii, q.
ilist.

ii ; PeUus deTarant., IV Senl.,

XI, 9. — » Ariit., Phys., lib. V, cont. 8.

dist. xxvii, q. u. — ' Aug., cont. Faust., lib. XIX, (a) C(Et. edit. deest ab. — (6) Itetn deest non.
 :
:

DIST. XXVII. ART. I. QUjEST. II. 229

talis mnlier dicatur mater, falso tale vincu- rum facta est in adjutorium viri, et quia in

lum dicitur matrimonium. procreatione prolis magis incumbit sibi la-

bor. Unde nota, quod matrimonium quatuor Mairimo-

habet etymologias secundum nomen matris.

CONCLUSIO. '"'^J^J'

Uno modo dicitur matrimoninm, quia ma- s>^ <i"a-

druplei.
Matrimonium plures habet etymologias quarum , tris nomos (a), id est lex, quia, ut dicit Au-
potior est quod dicitur matris munium cum ,
Ad hoc
gustinus contra Fartstum ', « debet
maxime ei incumbat concipere, portare, parere,
femina nubere, » elc. Secundo raodo, quia
nutrire, et compati.
matrem monet, ut servet fcedus contra luxu-

Resp. ad arg. Dicendnm qnod aliqui vo- riam. Contra quod dicitur ' : Reliqint [b) du-
luerunt dicere qnod illnd vinculnm , sive cem puhertutis, et pacti Bei sui, etc. Tertio
conjunctio, non denominatur a patre, nec a modo, quia niatrem tum
in vita defendit,

raatre ; sed cum sit vinculum unum , deno- per virnm, tiim per prolem, quia muher in-
minatnr aVt utroque, in qnantum uniuntur diget defensore' : Defendite viduam. Ouarto,
etquoniam pater et mater, sive viretmulier, matrimoninra dicitur matris muniura, id est

uniuntur ut sint una materia prolis, ideo matris officiura, pro eo quod prolis enutritio
hoc sacramentum malrimonium appellaturj et acquisitio maxirae spectat ad raulierem
non a matre, sed a niateria, et a monos, in concipiendo, in portando, in pariendo, in
quod est unum inde matrimoniuuj quasi : nutriendo. et in compatiendo : unde sicut

unius materia. Sed licet iilud videatur pro- possessio dicitur patrimonium, quia paterna
babiliter dici, tamen est contra Isidorum in sollicitudine acqniritur, sic prolis acquisitio
nouo libro Etymologiarum , cap. ult., ubi mafrimoninm est : hsec est potissima inter
dicit, quod matrimonium dicitur a matre oranes etymologias.
unde matrona dicitnr, quae jam nupsit; et 1 et 2. Ad illud ergo quod objicitur, quod
Opi„io est dicta matrona quasi mater nati. Unde, a digniori debet fleri denominatio, dicendura
hoc sacraraentum appel- quod denominatio est a fructu ventris, et ita
upelL ^'^^^ ''^' colligitur,
'» "'-
latur conjugium, appellatur et nuptiae, ap- a digniori. Unde non fit denominatio a mu-
pellatur et matrimoniuni. Et hanc triplicem here secundiim quod mulier, sed secundum
denominationem habet secundum triplicem quod mater : et per hoc patet sequens, a quo
comparationem, siveconsiderationera. Potest genere causae sumitnr, quia a causa finali,
enim considerari secundum illud quod est a qna maxime debent sacramenta denomi-
et sic dicitur conjugium, quasi commune nari.
jugum, quia mutnnra est vinculum, et mu- 3. Ad illud quod objicitur de relatione

tua potestas : et hoc dicit Isidorns, ix Etym. aequiparantiae, dicendum quod istud vincu-
Aut secundum signura in quo apparet : et lum in se consideratum aequaliter respicit
sic dicuntur nuptiae, quasi a nnbibus, quia utrumque extremum sed relatum ad effec- ;

nubentes operiri solebant, et eorum capita tum , non et hic fit denominatio per com-
:

velabantur, unde et nomen translatum est. parationem ad effectum.

Aut secundum fructnm ad quem perducit A. Ad iUud quod objicitur, quod non sem-
et quoniam perducit ad bonum prolis ideo , per habent prolem, dicendum quod non fit

matrimonium appellatur. Magis autem bo- denominatio ab eventu, sed ab intentione,

num prolis per matris nomen datur intelligi, propter qiiam principaliter iustitutum fuit
quia mulier propter procreationem libero- sacramentum : ideo ibi non est falsitas, nec
vanitas.
' Aug., cont, Faust., lib. XVI, c. xxvi.— ^Prov., ii,
17. — Mio., I, 17. (a) No(io«. Cat. edil. monos. — (6) Vulg. relinquit.
 <i:n) SENTENTIAHI \l I ir. IV.

uiuiiiiiioiii.i iiitfr viium et muliercm : sed

\RT1CULL'S 11. noii siiiil (liio iii.itrimoiiia : orgo, etc.

4. Ilem, si duo consensus faciuiit matri-
CouseqiieiUtT du secuiulu urtieulo, scilicet moni .111, uecesse vt,l imiri: sed tuiic iiniun-
de caasalitute matiiniouii ; ol ciica hoc diio lur, qiiaiido siint iii idem sed
: iii matriinoiiio
qua^ruutur : [iriiiio quaTilur ulruiu coii-cu- nou iiiiiuiitur iii uiiuiii, quiu conseusus viri
8US sit causa matriinonii; st-cuudo quairitur est iii iiiiilierem, con.sensuB miilieriri in vi-
utrum solus conseusus vocalis ruciut aiutri- riiiu : ergo diversi : iiou ergu, «tc.
luoiiiuui.

UlIyESTIO I.
OII.T.STin I.

Causa efHcient matrimonii remota est divina irati-

An consensus sil caasa matrimonii '.
lutio; proxima vero cst humana pactio et con-
sensus duorum, videlicet maris ct fcmincB.
rub.i..„ Quod conseiisussitcausa rualrimonii quan-
('im ad priinum geniis causa;, ostcndilur per llosp. ad arg. Hicenduiii quod, sicut hap-
thrysoslomuui, qui dicit % quod ni;ilriiiiii- tismus dupliciter dicitur : uiio iiiodo, piout
iiiuui non tucit coitus, sed vohuitas. comprchendit exteriorem ablutionem, et in-

Item Ambrosius ' : « Non dcHoratio virgi- tcrioreni characteris inipressionem; alio
iiitatis facit conjugium, sed pactio conju- moilo, pro iuteriori charactere: sic matrimo-
galis. 1)
iiiuin uiio iiiodo compreheiidil vinculum et
Item exemplo probatur, quia inter Mariara exterius signum, et sic matrimonium est
et Joseph fuit matrimonium, et tamen non conseiisus exprcssus, uoii ejus etfeclus; alio
iiitervenit nisi conseiisus. modo, prout slal pro viiiculo iiiteriori. Uu-
Item ralione probalur, quia majoris virtu- autem vinculum habet causam pri-
ju.^^raoiii

tis (a) est paclio coiijugulis, quam servitulis : mam, el habet causam proximam: prima
sed solo consensu aliquis facit se servum : esl diviiia iustilutio; proxima est hiimana
ergo.solo consensu potestfieri alterius conjux. pactio, quaj est conveuienlia consensuum
.

Ad opp Contra : 1 ' Nihil est causa efficiens sui ip- duorum, scilicet maris et feminae.

sius: sed matrimonium non est aliud quam Et ideo dico quod consensus est causa ma-
consensus, quia ille est signum conjunclio- trimonii, sed non tola; imo cum institutione

nis Christi et Ecclesiae : ergo consensus non divina consensus non alterius tantum, sed
est causa efflciens matrimonii. utriusque personae. Et per hoc patet primum
2. Item, si propositum est caiisa propositi, argumentum.
et oppositum oppositi : ergo si consensus ii et 3. Ad illud quod objicitur, quod oppo-
est causa matrimonium constituens, dissen- situra est causa oppositi, etc, dicendum quod
sus est destruens : sed matrinionium non est causa efficiens et conservans, et est causa
destruitur per dissensum hominum : ergo efficiens soluni, non conservans: sicut patet,

nec per consensum conslituitur. quia sol est causa luminis primo modo, cul-
3. Item, multiplicata causa, multiplicatur tellus causa vulneris secuudo modo : sic ma-
effectus: ergo si consensus est causa, et duo tHinonium habct causam efflcientem con-
suiit consensus, ergo videtur quod duo sunt sensum, sed non conservantem. Est ergo
consensus causa ut matrimonium fiat, non
' C/. S. Thom., in Suppl. p.
XLV, ait. 1 ; c! III, q.
ut permaneat. Similiter ad (6) oppositum,
!V Sent., dist. xxvii, i; Richard.,
q. i, nrl. 2, q.
IV Sent., dist. xxvii, q. ii ; Thoin. Argenl., IV Senl., — ' .\iijbi'0!>. , vel auclor Exposit. in
qnisquis sit

di5t. xxvii, q. i, art. 2; Stcph. Bnilef., IV Sent., Matih. siib nomine Ambrosii, cxpos. •l.— * .Arist., de
dist. ixvii , q. III ; Petruii de Taront., IV Sent., Anima, lib. II, cont. 47 Aug , rfe Trin.. Ub. I, c. I, n. 1.
;

dist. xxvii, q. iii 'Chrysost., — .Vatth., hom. xxsil. m {a) Al. libertatis.— (6) Ccet. edit, deest ad.
 : ,

DIST. XXVII. ART. H. QUit-Sr II. 231

dissensus non est causa dissolvens faclum, dicat, et non credit illi, ctsi a) credendum
sed impediens ne fiat. sit homini ferenli testimonium contra se,
4. Ad
quod objicitur, quod non
iilud sina conseusu cordis, solo consensu exteriori
uniuntur, dicendum quod est uuiri et in ob- est matrimonium.
jecto et in subjeclo, et est uuiii in cffectu. i. Item hoc pro regula in canone habe-
Dico ergo quod qnamvis duo consensus non tur, XXX, q. I, c. Dictum est, quod fraus et
uniantur in subjecto, nec in objecto, uniun- dolus nemini debent patrocinari. Si ergoiste
tur tamen in efTectu ,
qui surgit ex illo mu- dolose agit in consentiendo ore , non corde,
tuo consensu; dum enim hsec vult illum in non debet sibi dolus ejus suftragari : ergo
virum, vnlt esse ejus uxor; et dum ille hanc ita obligat, sicut si corde et ore consenliret.
in uxorem ducit, efficitur vir ejus. Et si tu 5. Item hoc videtur ralione deducente ad
objicias, quod non uniuntur in effectu, nisi inconveniens. Si enim requiritur interior
etiam uniaiitur in objecto; dico quod uniua- consensus, cimi nemo de illo sit cerlus, nec
tur iu effectu secundario, et iu objecto se- esse possit, nemo s 'it utrum matrimonium
cundario. contraxit: ergoquotiescumque debitura pe-
tit, vel reJdit, discrimini se committit.
QU^STIO II. 6. Item esto quod qiiis contrahat cum dua-
bus per verba de prsesenti, primo cum una,
An ad conirahendum nvitrimonium sufficiat
consensus mentalis '.
et postea cum alia, et nescit qiiae istarura
interius cousenserit : ergo nescit quae sit

Ad opp. Utrum ad contrahendum matrimonium uxor ejus vera : sed tenetur uxori verse de-
sufflciat consensus vocalis absque mentali; bitum reddere : ergo videtur talis perplexus
et quod sic, videtur primo per illud quod in esse.

littera dicit Magister : « Si verbis explicant Contra : Inuocentius, iti quadam decretali, Fundam.

quod tamen corde nou volunt, obligatio illa de Sponsaiibits , riljrolll, respondens cui-
verborum quibus consentiunt, dicentes dam casui in hac materia, ubi defuit interior
Accipio te in virum, raatrimonium facit. » consensus, et vir mutavit sibi nomen, dicit
2. Ilem hoc osteuditur ratione in simili, quod non est matrinionium. Et ratio, quam
scilicet in juramento, quia quacumque arte assignatinfine, hisverbiscontinelur : « Quia
verborum quis juret, ia ea signiOcatione dolus affuit , et defuit omnino consensus
Deus accipit, inqua ilie accipit cui juratur, sine quo nequeunt ceetera foedus perflcere
sicut dicit Isidorus : ergo in matrimonio si- conjugale. »

militer videtur , quod Deus accipiat in illa Item in alia decretali, proxima ante illam,
intentione, iu qua accipit conjux : ergo si dicit : « Pueri ante annos legitimos per verba
conjux credit per verba illa ipsum vere con- sola non contrahunt, cum intelligantur mi-
sentire, talis consensus facit matrimonium : nime consentire. »

et sic, etc. Item hac ratione videtur ,

quia iu aliis sa-

3. Item Ecclesia judicat matrimonium cramentis, sicut in baptismo, ad hoc quod sit

esse, quandocumque aliquis contrahit cum sacramentum, necessario requiritur iotentio

aliqua per verba de prsesenti in publico : dispensantis, sicut supra ostensum est in
et si dicat se non intendisse nihilominus , baptismo de his qui joculariter baplizant :

sententiat ipsum debere reddere, quodexigit ergo pari, imo multo fortiori ratione in ma-
jus matriDionii : ergo si Ecclesia recte ju- triaionio, cum ad hoc sacramentum requi-
•
Cf. 8. Thom., m
Suppl. p. Ul, q. SLV, arl. '6; raturconsensus maximse libertatis.
Richard., IV Sent., dist. xxvii, q. m; Steph. Brulef.,
IV SenL, dist. sxvii, q. iv ; Petr. de Tarant., IV Sent.,
Item quandocumque in sacramento deflcit
dist. Xivii, q. IV. (a) Cai. edii. et credendum.
 :

m SENTENTIARUM LIB. IV.

iliiul quod ten«t ratioiRm uiedii iiiti-r rcm r;iiitia juri>, sed facti : (irgo si sit consensus
et siguum, nihii factuin est ; utputH, si iu nxteriorsiiic iiitcriori, nonest matriiuoniuin
baptisino non iiu[)riiuatur churucter,«t in 8i>cunduui veiitatem, nec secundum divi-
eucbaristia non sit vfriim corpus C.liristi : num judiciiiiii, nec Ki^cundum conscientiae
hmI in tioc sacrmueuto locum nuMlii tcnct forum, (|uauivis e.s.se vidcatur et judicetur
constiusus aniiuorum : er^o (|uaii(lo \\U'. de- .sfcuiiduiii juirKUUin ecclf^siasticum.
flcit, irritum est niatrimoniuui. i . Ad illud quod objicilur de Ma^^istro, pa-
Item (|uaiitiiiiu'uiii(|utt uli(|ui(l coiislal ux tct rcspoiisio, i|uoiiiaiii loqiiitur secundum
aliiiuo taiKiuam toruiali, ct ex ali^iuo taiKjuum foruin ccclesiiusticuiu.
materiali ,
quodcunuiue deflciat, et ipsuinde- 2. Ad illud quod objicitur de juramento,

ficit : 8«h1 sacramentum matrimonii est tale simililer polest dici, qu(jd seciinduin judi-

ergo cum solus consensus aniuiorum sit dis- ciuni pcclesiasticiim vel humaniim obliga-
positio, et foi lua vcrljonuu sit complemeu- lur; si iainen dicalur obligari si^cundum
tum , quodcumque deflciat , non erit sacra- Deiim, hoc est propter hoc quod Ueus talem
mentum : ergo, etc. rcpulat dignum p(rna pcrjiirii, sicut et illum
qui juramentuin non impiet, et hoc propter

CONCLUSIO. suain fraudem.

3. Ad illud quod objicitur de judicio Ec-
Matrimonium verum non est in foro Dei , xibi cst
clcsiae, dicendum qiiod Ecclesia fallitur : et
tantum exterior et non interior cometisus, licet in
(luamvis contiu^^at ipsam (a) recedere a ve-
foro EcdesitB esse aliquando possit.
ritate rei, non tamen recedit a veritate jus-

Resp. ad arg. Dicendum quod est loqui de titi«, quia debet judicarc secundum alle-

mafrimonio dupliciter aut in : foro, seu facie gata. Et si tu objicias mihi ,

quod in foro

Ecclesiai, aut in foro conscicntia;, secundum judiciali contra seipsum allegat, et unicui-

duplex forum, scilicet judiciale et pceniten- qne credendum est ferenti testimonium con-
tiale : et secundum hoc est dupliciter judi- tra se ; dicenduni quod quia Ecclesia habet
care : quia in foro juUiciali judicatur secun- testimonium in contrariuin , et quia eiiam
dum allegata, in foro pcBnitentiali secundum tale testimonium certiludinis est in praeju-

veritatem et conscientiam. Si ergo in foro dicium causa; matriiuonialis ,

quae maxime
p(»nitentiali loquamur, quia hoc est judi- favorabilis est ; ideo talis viri testimonium
cium secundum veritatem et in conspectu ,
non auditur. Tamen in foro poeiiitentiae, sive

Dei, dicendum quod, sicut dicunt Doctores conscientiae, creditur homini confitenli suam
nostri, necest matrinionium, nec matrimo- turpitudinem, quia nibil ibi dicendum est,

nium judicandum. Et cum hujus sit multi- nisi turpiludo.

plex ratio, h<fic tamen est piaecipua : quia in 4. Ad illud quod objicitur, quod fraus non
omnibus sacramentis requiritur intentio vo- debet alicui patrocinari, dicendum quod duo
luntaria faciendi quori facit Ecclesia : quia sunt ibi, sciiicet vei bi dolositas sive falsitas,

ergo secundum veritatem non intende-

talis et vera carentia coiisensus. Verbi dolositas

bat contrahere matrimonium, non fuit nec non patrocinatur , imo obest in otani foro,

est sacramentum. Si autem loquamur in sive judiciali, sive pcenitenliali, qnia utrobi-
foro judiciali, ubi secundum allegata oportet que vei punitur, vel pro obligatione reputa-

judicari; si probari potest consensus per tur. Sed vera carenlia haec est, quae suffra-

verba exteriora, in quibus non apparuit evi- gatur in conspeclu Dei, ut verum matrimo-
dens dolus, matrimonium judicatur : sed nium non sit.

tamen Ecclesia decipitur. Sed uon est decep- b et 6. Ad illud, quod nemo scit utrum
tio contra justitiam ,
quia non est ibi igno- (0) Ceet. edit. ipsum.
 » ;

niST. XXVII. ART III. QUJIST. 1. 233

dicendum quod quia de

interius consentiat, Contra : 1. Omne vinculum iterabile esl m opp.

quolibet praesumendum est bonum, nisi ma- dissolubile : sed matrimonium est vinculum
nifestus dolus appareat, ideo de quolibet iterabile, quia possunt esse secundae nup-
praesumendum est, quod corde consentiat, tiae : ergo est dissolubile.
si ore exprimat , nec est aliud credendum 2. Item omne sacramentum perpetuum
et, si non sit ita, ignorantia facti in altera imprimit signaculum in subjecto perpetuo :

persona, quaj ignorat, coitus excusatur , si- sed matrimonium nihil imprimit in anima :

cut Jacob excusatur in hoc ' quod cognovit ergo, etc.

Liam, quia credebat cognoscere suam Ra- 3. Item omnis effectus, cujus causa est
chelem; nec committit se discrimini, nec dissoiubilis, ipse est dissolubilis : sed causa
perplexitati : quia enim prima credi debet matrimonii est mutuus consensus, et ille est
consensisse, ideo ei adhcerendum est, et de- dissolubilis : ergo, etc. Prima pars patet per
bitum reddendum : et sic patet totum. illud Chrysostomi, quod eisdem causis qui-
bus unumquodque construitur, per easdem
destruitur.
ARTICULUS III.
4. Item vir tenetur uxori ex vinculo ma-
Consequenter, quantum ad tertium arti- trimonii reddere debitum : sed ex mutuo
culum, quserilur de insolubilitate matrimo- consensu possunt se perpetuo absolvere :

nii ; et de hoc duo quaeruntur : primo quae- ergo similiter ex mutuo consensu matrimo-
quantum ad matrimo-
ritur de insolubihlate niumdividere. Similiter ex lege matrimonii
nium consummatum ; secuudo, quantum ad tenentur insimul cohabitare, et possunt di-
matrimonium ratum. versas religiones ex communi consensu in-
trare : ergo, etc.
QUiESTIO I.
CONCLUSIO.
An matrtmonium consummaium sit insolubile '.
Mairimoniiim est indissolubile extremis manenti-

Quod tale matrimonium sit bus : quod provenit dispositive a significatione,

insolubile, os-
effective autem ab imtitutione divi7ia.
tenditur per verbum Domini " : Quod Deus
conjunxit, liomo non separet: ergo tales, Resp. ad arg. Dicendum quod matrimo-
quia a Deo sunt conjuncti, sunt inseparabi- nium est insolubile extremis manentibus;
les, quia Deus nuUos separat. sed ipsis corruptis, vel eorum altero, solvi-

Item quaecumque sunt separabiba ,

plura tur, quia non manet ligatio , nisi etiam ma-
sunt : sed Dominus dicit *, quod vir et mu- neant quae ligantur. Extrema autem sunt
lier, non sunt duo, sed una caro : ergo nou destructibilia ,
quia sunt extrema ratione
sunt separabiles. sexuum, non aliorum ; et quia sexus respi-
Item hoc ipsum ostenditur per definitio- cit dispositionem a parte corporis , et ita vi-

nem matrimonii, quam ponit Magister in tam corporalem dico quod recte matrimo- ;

littera : « Individuam vitae consuetudinem nium diciturvinculum indissolubile, sed non

retinens. perpetuum.
Item hoc matrimonium signum unio-
est 1 et 2. Et per hoc patet responsio ad duo
nis Christi et Ecclesiae secundum conformi- prima: objiciunt enim ac si vinculum esset

tatem naturae : sed illa unio est inseparabi- perpetuum. Ratio autem hujus insolubili-
lis : ergo, etc. tatis dispositive (a) venit ab ejus signiflca-
Genes., xxix, 23. — » Cf. S. Thom.,
•

q. XLvr, art. 2; Richard.,IV Sent., dist. xxvii, art. 2,

in Suvpl. p. III,
Tarant., IV Sent., dist. xxvii, q. ix. — ' Maith., xix,

q. i; Franc. de Mayr., IV Sent., dUt. xxvii, q. i;

6. — » Ibid.

Steph. Brulef., IV Sent., dist. xxvii, q. v; Petrus de (a) Edit, Ven. diepositiv».
 : :

234 SENTRNTIARDM LIIJ. IV.

tiuuH, quia Higniflcat utiionem indi«soIulil- insolubile, cum non solvatur per matrimo-
lein, scilicet Cliristi et Eccli-NJse, mv uiKJuin niuin coiisummatum.
coiifoiiuilaleiu naturaj ; sed eHnctive venit Iteiu lioc i(isuiii ostendilur per difflnilio-
ab iiistitutione ,
quiu sic I)<'U:i instituit , ut nem matrimoiiii praidiclam. Si tamen dicas
amiiiius nnu sulvuiitur, •lnin viviiiit. quod ei iion coiivenit , olijicitiir [ler Hngo-

3. Kt per liiic patet responsitj ml illud de nem,qiii ita difllnit matrimonium : « Mu-
consensu, quia uon est tota causu miitrimo- triiiionium est maris et («exnmai legitimus

nii. Uiule, si es.set tota cau.sa, bene objicHret; consensus individuam vilaa cousuetudinera
sed ulterius est ibi divinu iaslitutio. Verum- retinens : »

tauien illud non beue .snlvit ,

[mo eu quod si Iteinquod Dominu» dixit' : Qitos (a) Deus
duae causa* concurrunt ud euiiidem effec- conjunxit, liomo non separet, aut intelligilur
tum, altera destructa, iiou manet effectus :
qiioadconjiinctionem aiiiiiiormn, aiit corpo-
et ideo, siad matriinonium cuin institulione riim ; ijuia animoruu) , videtiir, quia illa co-

divina concurrit consensus, videtur, etc, l)i- (lula est sanctior : ergo si de illa intelligit,

cendumergo.quodestcausaintroducenstan- videtur quod quoad illaiu sit inseparabile.

tum, et iiitrodueens et couservans. Ouiunlo Item malrimonium signiflcaf quantum

ergo dicitur, quod si destrailur causa, et ef- ad coiijunctionem aniinorumconjuiictiouem
feclus, verum est de couservante, non au- Dei et Ecclesiae : sed Ecclesia semel Christo
tem e.st verum de introducente tanlum. Con- despotisata niinqiiam separatiir, nec sepa-

sensus vero vinculum illud introducit, non rabitur : ergo nec illud matrimonium.
conservat : et ideo, ipso desinente , non de- Item cum vir consenlit in miiiierem, traus-

siuit : et ideo patet illud. fert potestatem sui corporis in potestatem

i. Ad illud quod objicitur de redditione mulicris, (|iiia tiinc ei alligatur : ergo si iion

debiti,etcoliabitatione, dicendum quod illud hahet potestatem sui corporis,nec intrare

est in potestate congregatoruni, quia utor- religionem, nec alii potest se copulare.

que habet potestatem super corpus alterius Conlra: \. Hieroiiymus dicit, quod Domi- Ad c

et quoniam uterque potest juri suo renun- nus Joanuem vocavit de nuptiis : ergo sol-

tiare, inde est quod cohabitatio et debiti so- vit eum ab u.Kore : sed non solvisset [b), si

lutio potest dividi non sic vinculum , quod : fuisset ligatus vinculo indissolubih ergo,elc. :

Deus instituit quod teuet rationem sacra-

,
2. Item sacri canonesanle commixtionem
menti. carnalem dant liberam potestatem alteri iii-

gredi religionem, et alleri nubendi post ejus

QUJISTIO II.
ingressum, sicut patet per multa quaj ha-

An matrimonium animorum sit insolubih '.

bentur in littera : sed non posset nubere, nisi
vinculum esset solutum : ergo, etc.

Fimdan.. Deindissolubilitateillius matrimonii, quod 3. Item anima nunquam in hac vita sic

solum est in conjunctione animorum; et Deo conjungitur, quin possitab eo separari

quod tale matrimonium sit insolubile , os- ergo necsponsusconjungitur inseparabiliter
tenditur : quia determiiiatum est in jure, sponsae ante copulam carnale^.
quod si quis per verba de praesenti consen- i. Juxla hoc quaeritur, si statim post in-
tiat in aliquam, et post in aliam consenlit, gres.-.um in religionem est solutum tale vin-

et 1'arualiter cognoscit, quod ad primam le- culum; et quod sic, videtur ,

quia alioquin
vocandus est : ergo prinium vinculum fiiit mulier damnum sustineret, quia esset alli-
'
Cf. S. Thom., in Suppl. p. III, q. XLV, art, 2; Ri- gata, et vir non esset alligata : quod iion est
chard., Sent., dist. xxvii, art. 2, q. II et lll; Stepti.
\.y
conveniens, quia ad paria judicantur. Si au-
Brulef., IV Sent., dist, sxvii, q. vi; Petr. de Tarant.,
IV Sent., disU xxvu, q. i, — =
MlUth., xix, B. (sj Vulg, Quod. — (6) Ceet. edit. iii«i.
 ,

DISTINCT. XXVIII. 2»5

tem statim solvitur, sed possibile est ipsum probatur per illam decretalem Innocentii de
egredi religionem; ergo potest nubere, esto conversione conjugatorum, Ex parte tiia.
quod uxor alteri nupserit : quod est contra 1 et 2. Concedeuduni est igilur malrimo-
canones. Propter hoc quceritur quando sol- nium illud esse insolubile suo modo cum ,

vitur, et quare solvitur per vinculum voti, sit sacramentum ; nec separatur ab Jiomine,
non per viuculum malriraonii majoris. sed a Deo , cui solemne votum continentiae
promiltitur. Et ex hoc patent objecta praeter
CONCLUSIO. ultima duo.

Matrimonium quod tantum est in conjunctione ani- .'}. Ad illud quod objicitur de translalione
morum, est insohLbile suo modo, cum non ab potestalis , dicendum quod polestas corporis
homine, sed a Deo per solemne votiim continentix non siuipliciler transfertur in matrimouio
separetur.
rato ,
sed sub conditione utriusque , scilicet

Resp. ad arg. DiceuJum ,

quod insolubili- statu et vila manente. Unde dico, quod .si

tas consequitur niatrimonium nou tanliim uxor peteret sibi stalim debitum , non tene-
consummatum , sed etiam ratum : et prop- retur reddere, nec Ecclesia cogeret quod
ter hoc etiam ratum
est quia qiiamdam in- ,
statim redderet ; sed saltem dat inducias us-
solubihtatem minorem quani matri-
, licet ,
que ad duos menses , ultra quod tempus te-
monium consummatum, habet, habet ta- netur aut mulieri debitum reddere, aul ad
men sibi competentem, sicut et illud. Sicut vitam aliam se Iransferre : tunc ergo est vin-
enim vinculum matrimonii consummati est culum solutum , cum homo ad vitam aliam
iusolnbile , viventibus extremis vita corpo- est irregressibiliter (a) translatus , et ideo di-
rali , nec solvitur nisi morte corporaU ; sic citur mortuus.
nec matrimonium, in quo est conjunclio 4. Et ex hoc patet illud quod ultimo quae-
mentium et animorum, potest solvi , nis* ritur, quando viuculum, vi-
scilicet solvilur

homo moriatur spiritualiter h;iic mundo quando ligatur ut non possit redire
delicet
sive operi carnis : et hoc fit intrando reli- ad saeculum et si uxor instet, necesse habet
;

gionem , et emittendo votum castitatis so- unum sibi de duobus eligere infra duos men-
lemne. Ex tunc enim solvitur tale matrimo- ses secundum canones : et per hoc patet to-
nium , ex quo spiritualiter moritur ; et hoc tum.

DISTINCTIO XXVIII
CONSENSUS DE FUTURO ETIAM CU3I JURAMENTO CON.IUGIUM NON FACIT, ET IN QUAM REM
SIT ILLE CONSENSUS MATRIMONIUM EFFICIENS.

Hic quffiri debet utrum consensus de futuro , addito etiam juramento , conjugium Inquirit
qualis sit
efficiat : ut si quis promittat, vel etiam juret alicui se usque ad tempus placitum illam ilie con-
seusus
ducturum , et illa promittat vel juret se illi nupturam , numquid talis spousio eos qai est
efUciens
conjuges facit? Si mutato proposito alter vel uleniue ad alienam copulam transit, niatrimo-
cau-
numquid ob priorem sponsionem juramento subnixam secundae foederationis pactum uii

sa, osten-

scindetur? Considera quia longe aliud est promittere deos

, et aliud facere. Qui promittit, quod non
nondum facit. Qni ergo promisit se in uxorem ducturum aliquam nondum eam duxit ,
debet
esse ef-
in uxorem; et quae spopondit se nupturam, nondum nupsit. Quomodo ergo appellari fectivus
ex aliquo
exterio*
[a) Cai, edii. ingressibiUter- ri.
 ,

«36 SENTENTIARITM LIB. IV.

couju^t;.'» [>os8uu( , i|ui u(ju(iuui (uiiilialiiiul , scij iii tuluru se contractiiros jurando pro-
mUtuiit? Iteiu, si ex vi jiiratiienti ud tiituruui |iertiueiili8 mo\ efficiuntur coiijii^cs ,

ciir jvranl in futiiro se facluros ijuod iu priesenti efliciuiit'.' Ileiu , si ex ([uo junut,
luox efticiuntur conju^es, tuuc rem huiic efliciuut, (luuudn jurunt He facturos, Ideo
dico quod conjugiuiu tunc iiuu fuit , sed futuruiu proiuittitur. Si voro ille post uxo-
rem duxit, et ilL luarito uiiiisit , coiijiigiuiii utriii(|ue fuit , et uou polest dissolvi.

Prajcedeus ergo uieiidacium vel perjuriuiu pueiiiteutiu cst c(urif^eudum, sed conjugium
se([uens uou est dissolvendiiiu. Noii auteiu sic est , (|uaudo juruiueiitiiin coujugii |ira>,-

sentis consensus attestatione Qriuatur : ([uia post tulein consensum si quis ulii se copu-
laverit , etiamsi prolem procreaverit , et irritum debet fieri, et ipse ad priorem copulam
revocari.

t)u« ..- Prcemissai aiitem sententiae videlur obviare illud (juod leges tradunt ' : a Si quis tactis

tb°uL divinis .scripluris juraverit mulieri se eam legitiniam uxorem babiturum , vel etiam
?"""'*• sacrameiitum dederit legitiiua uxor quamvis nulla dos,
si in oratorio tale , sit illi
,

nullu aliu scriptura interposita sit. » Stid hic osteuditiir (juid fieri vel (wse delxiat , non
quid tuiic fiat. Nou euiin per illud juramentum tunc fit uxor, sed fieri debct, quia ju-
ratum est. Potest e* de illo juramento boc diclum inlclligi , ubi de praisenti consentiunt,
ac se invicem suscipiunt. Illi etiam sententia; ,
qua dictum est soliim consensum facere
conjugium , videtur obviare quod fjvaristus Papa uit * : « Aliter legitinium non fit con-
jugium , nisi ab his, (jui super feminain dominationcm habere videntur, et a quibus
custoditur , uxur petatur , et a fianntibus sponsctur, et h'gibus doletur , et a sacerdote ,

ut mos est , benedicatur , et a paranymphis custodiatiir , ac solemniter accipiatur. »

Item' : a Ita legitima scitote esse connubia : aliter vero praesumpta , non conjugia , sed
adulteria , vel fornicationes sunt , nisi voluntas propria sufTragata fiierit, et vota

SoUtio. succurrerint legitima. >> IIoc autem non ita intelligendum est tan(|uam sine enume-
ratis nou possit esse legitimum conjugiura; sed quia sine illis non habet decorem et

honestatem debitam. In hujus enim sacramenti celebratione , sicut in aliis ,

quaedam
sunt pertinentia ad substantiam sacramenti, ut consensus de praesenti, qui solus suffi-
cit ad contrahendum matrimonium ;
quajdam vero pertineulia ad decorem et soleinni-

tatem sacramenti , ut pareutum traditio , sacerdotum bencdictio , et hujusmodi : .-ine

quibus legitime fit conjugium quantum ad virtutem , non quantum ad honesfatem

sacramenti. Sine his ergo non quasi legitime conjuges , sed quasi adulteri vel fornica-

tores conveniunt, ut illi qui clanculo uubunt, et utique fornicatores essent , nisi eis

suffragaretur voluntas verbis expressa de prasenti ,

quae legitimum inter eos facit ma-
trimonium. Nam et consensus occultus de praesenti per verba expressus , conjugium
facit , licet non sit ibi honestus contractus : sed matrimonium non sanxit consensus

qui in occulto fuit. Si enimalter alterum dimiserit, non cogitur judicio Ecclesiae redire,
et commanere quasi cum conjuge ;
quia non potest probari testibus contractus, qui in
occulto est factus. Quod si ipsi qui in occulto sibi consenserunt , eumdem consensum
voluntarie in manifesto profiteantur, tunc utrique propria voluntas sufifragatur, et legi-
tima vota succurruntad sanciendum conjugium, quod prius occulte fuerat contractum.

" AUegatur, cans. xxr, q. v, c. ix. — » Ibid., q. v, c. l. — *Ibid.

 ; ;

DISTINCT. XXVIII. 237

Voluntas ergo verbis expressa in occulto ad hoc sufiFragatur, ut fiat conjugium; mani-
feste vero expressa suffragatur ,
ut sanciat et roboret , ac liberum sit Ecclesiae de hoc
judicare , si expedierit.
Hic quseritur ' , cum consensus de praesenti matrimonium faciat , cujus rei consensus De qua

sit ille , au carnalis copulse , an cobabitationis , an utriiisque. Si cohabitationis con- coalen-

sensus matrimonium facit, tunc frater cura sorore ,

pater cum filia potest contrahei'e ande"'°'
matrimonium carnalis copulae , tunc inter Mariam et Joseph
; si
*
non fuit coniugium.
J O
""'' "
pula, au
Proposuerat enim Maria in virginitate manere , nisi Deus aliter facere juberet , secun- ^^. '"^^-

dum quod videtur Angelc dixisse Quomodo fiet istud quoniam virum non cogno-
' :
,
ne, aude

sco? id est , nie non cognituram proposui. Neque enim quia virum tunc non cognosce-
bat, necesse erat inquiri quoniodo posset habere filium ; sed quia se nunquam cognitu-
ram proposuerat. Dicit enim Beda % quod in virginitate manere disposuerat. Si ergo
contra suum propositiim post consensit in carnaiem copulam , videtur facta voti rea
mente, etsi non opere violata. Dicaraus ergo quod consensus cohabitationis, vel carnalis
copulas non facit conjugium, sed consensus conjugalis societatis , verbis secundum
praesens tempus expressis , ut cum vir dicit : Ego accipio te in meam non dominam ,
,

non ancillam , sed conjugem. Quia enim non ancilla, vel domina datur, ideo nec de
sumuio ,
nec de imo a principio formata est, sed de latere viri ' ob conjugalem societa-
tem. Si de summo fieret, ut capite, videretur ad dominationem creata. Si v<^ro de
imo, ut de pedibus, videretur ad servitutem subjicienda. Sed quia nec in dominam ,

nec in ancillam assumitur , facta est de medio , id est , de latere ,

quia ad conjugalem
societatem assumitur. Cum ergo sic conveniunt , ut dicat vir : Accipio te in meam
conjugem ; et dicat mulier : Accipio te in meum virum : his verbis , vel aliis idem
significanLibus exprimitur consensus , non copula; carnalis, vel cohabitationis cor-
poralis ,
sed conjugalis societatis ,
ex qua oportet eos cohabitare , nisi forte causa re-
ligionis pari voto corporaliter separentur , vel ad tempus , vel usque in finem.

EXPOSITIO TEXTUS. tione, etc. Prima pars secundum triplicem ,

COUSensun,, sive secundum quod COnsensus

Hic qu^ri debet, utrum consensus de futuro, etc.
potest tripliciter considerari, scilicet quantum
Supra ostendit Magister consensum esse ad tempus in quo, sive pro quo flt, quantum
causam matriraonii ; hic excludit difforen- ad alienum testimonium coram quo flt, et
tias consensuum non efficienlium matrimo- quautum ad terminum in quera dirigilur
nium et talis est consensus defectivus. Quo-
: secundum hoc hajc pars habet tres partes :

niam autem consensus dupliciter potest de- in prima inquirit Magister de conseusu de
flcere , scilicet ex aliquo exteriori , vel ex futuro juramento firmato utrum faciat raa- ,

aliquo interiori , utputa per errorem , vel trimonium ; in secunda de consensu cum
per coaclionem, ideo hsec pars habet duas : testimonio , ibi : Pmmissw autem sententice
liTisio. in prima agit de consensu defectivo cxterius videtur obviare, etc. ; in lertia quserit in
insecunda vero inlerius, infra'* : Oportet au- quara rem oporluit consentirc ad hoc quod
temconsensumconjugaleynliberumesseacoac- coutrahaturmatrimonium,anincarualemco-
.... .,
[?8ec offlma habenturcaus. xxvn, q. 11.— «iMc, I,
'
x)u\'im,a.nnou,ethocM
i" ' ' : Hicquwritur.cum
c.i-i«i, .y«..<i
'J #

34.— =Bed.,sup. Luc,i,u.—'Oen., u,2i.— 'Dist. xxix. coHsensus (le prwsenti, etc. Quaelibet autem
 ,,

«38 SENTP.f^tT.VRITM Lllt. IV.

isturuui partiuui duus tuibet ; in primH op- gatio alterius ^,'eueris. IMa-leitM moritur
ponit ; in secuuda solvil. l'iirtf!s iuiteiii in lit- hoiiio iiiiiiido, ijuod solvit tale vinriilum. Et

tera luuuifestai siiut. iterum, fides et obsequium promitlitur Deo,

cui plus tenemur, quiim aliis : et ideo noii
bUB. I.
est simile , quia status [lerfectionia assumi-
Ut u quis prumiUat, vel eliiim juret alieui, etc. tur: et ideo tale votiiin licitum est, ac per huc

Quairitur ulruuj jurauientuui addat ad obligatoriiim. Secundum autein matrimo-

proiuissioueiii : si euiin nihil addit , iTgo niiim iiori est licitum , et ideo iiec robur ha-
frustra appoiiilur ; si addit , ergo llrrnior est biit, necobligalinheiii : el sic patet quod non
promissio, et majus viuculum. Sed coutra : est simile.
UUll. III.
Majus vinculum superveniens solvit ininus,
Siccrdotuu benedictio, etc.
ut votiiin privaliim solvitur per matriiiio-
niuiu consuiiiiiiatum : ergo si aliquis spon- Innuit .Magister, quod sine benedictione
deatalicui cum simplici fide, et post alii cum non sit conjugium qiiantum ad honestatem
juramento , videtur quod teneatur ad se- sacrameiiti. Videlur hoc falsiim, quia in se-

cundam. cundis nuptiis maxime est sacramentum ho-

Resp. Dicendum quod in his quse sunt nestum , et taraen non est benediclio.

ejusdem fori et generis , quamvis unum sit Resp. Diccndum quod in secundis nup-
majusalio, tamen non solvit. Undo malri- tiis, maxime quando mulier est vidua, non
moiiiuiu consummatura non solvit ratiiin ,
fit benediclio propler defectum sacramcnti

eo quod utrumque est matrimonium , et li- sicut infra patebil. Sic autem et celebratur

gat in facie Ecclesiae : similiter nec sponsalia Missa determinate propter triplex bonum
solvunt sponsalia , sed matrimonium spon- matrimonii ,
quod tribus personis appro-
salia solvit : et ideo standum est primae lldei priatur, boiium prolis Patri , bonura fldei

et obligationi. Niim secundum juramentum Filio , bonum sacramenti , sive vinculi in-

nuUum est, eo quod contra illud est quod divisibilis , Spiritui sancto appropriatur.

fldeliter adimplere tenetur. Unde facien-

dum est secundura illud Isidori : « In malis ARTICULUS UNICUS.
promissis rescinde fidem : » ideo jurando
peccavit , sed nou peccavit adhserendo pri- Ad intelligentiam praesentis distinctionis

mae. sex quaeruntur : primo qua?ritur utrum con-

DUB. II. sensus de futuro faciat matrimonium ; se-

Non autem sic est, quando juramentum conjugii cundo, utrum consensus ad tempus; tertio,
pisescDtis consensus atteslatione lirmatur. utrum consensus conditionatus quarto ;

Videtur male dicere ,

quia matrimonium utrum consensus tacitus; quinto, utrum
ante copulam solvitur per votura soletune : consensus occultus sexto, utrum solus con- ;

ergo cum matrimonium consummatiim tan- sensus in carnalem copulam.

tae sit ol)ligalionis ut volum, videtur quod
siniiliter solvere debeat. QUJESTIO 1.

Resp. Dicendum quod non est simile, quia '.

Kn consensus de fatuvo faciat tnatrimonium
hic sunt obligationesejusdem generis. Prse-
terea, uterque vivit mundo. Etiterum, in Quod consensus de futuro faciat matrimc- Ad »ff

s6quenti matrimonio fldes promitlitur et da- nium, ostenditur hac ratione : Sicut se habet

tur mulieri ; in voto autem solemni est obli-

Muyr., IV Sent., dist. xxviu, q. i; Steph. Brulef.,
'

Cf. S. Tliom., in Suppl. p. 111, q. -tLv, art. \; IV Sent., dist. xxviii, q. i; Petrus de Tiiant , IV Scnt..
Richard., IV Sfnt., liist. xxviii, q. 1; Franciscus de dist. xxviii, q. I.
 : :

DIST. XXVIIl. ART. f. OU^ST. I m-

prsesens ad praesens , ita futurum ad ftitu-

rutn ; sed consensus de ptcesenti facit ma- GONCLUSIO.

trimonium in praesenti : ergo consensns de
Matrimonium contractum per verbum de futuro,
futuro facit matrimonium ile futuro.
non cst tunc vere matrimonium. licet sit ibi obli-
2. Item per simile videlur : sicut qui pro-
gatio.
miltit aliquid in prseseiiti , obligatur in pr^e-
seuti, sic qui promiltit aliquid de futuro, Resp. ad arg. Dicendum quod conseusus
obligatur pro illo tempore : sud sicut pro- non facit matrimonium , nisi expriraatur

missio est causa obligationis , ita consensus per verba de praesenti.' Si enim exprimatur
estcausa matrimonii ergo videtur quod cou- : per verba de futuro, iu veritate non est con-
sensus de fiituro faciat matrimonium de fu- sensus tunc, sed promissio de consentiendo.
turo. Undesi dicat quis : a Ego cousentiam in te ; b

3. Ilem consensus dc futuro facit raalri- tunc quidem no:^. consentit, sed se consen-
monium , si carnalis copula subsequatur : surum promittit et quia non est ibi con- :

sed carnalis copula non est causa matrimo- sensus, ideo non est matrimonii contractio
nii , sed ipsum sequitur : ergo prius fuit ma- quia vero est promissio, ideo est obligatio :

Irimonium, quam coireut : ergo, etc. propferea non matrimonium sed sponsalia ,

•i. Item , si consenliat de futuro et sequa- debent dici. Et hsec quidem firmata sunt,

|.
tur (a) stuprum, itaut non cognoscat affectu quando simplici promissioni additur jura-
maritali, sed foruicario, facit matriraoni uin: mentum secundum enim juracogendus est
:

sed magis obligat juramenlum quam stu- vir, ut mulierem accipiat in uxorem, nisi

prum : ergo si coasentiat cum juramenlo, aliquis casus interveniat, qui solvat spon-

est ei uxor. salia.

,(!,„,, Contra : Jura dicunt, quod si quis in ali- I. Ad illud quod objicittu-, quod sicut
quam consentiat per verba de futuro , et in prspsens se habet ad praesens , etc, dicen-
aUeram per verba de prsesenti , secunda est dum quod verum est. Unde sicut si consen-
uxor : si ergo unius est una uxor, prima tit hodie , fit hodie matrimonium, sic si

non fuit uxor. consentit cras , fit cras. Sed cum nunc dicit

Item ratione videtur, quia quod futurum de futuro, non consentit, sed consentire pro-
est, non est : ergo cum cousentit de futuro, mitlit : et ideo non fit matiimonium nec de ,

nondum consentit : ergo modo non est ma- prffisenti , nec de futuro . sed solum sponsa-
trimonium. Quod autem nec in illo futuro, lia contrahunt.
patet ,
quia ponalur quod tunc non consen- 2 et 3. Ad illud quod objicitur, quod qui
tiat, iion est consensus tunc, nec prius fuit de fiituro promittit, obligatur ad futurum,
ergo uon est matrimoninni , nec fuit. dicimdum quod verum est, quia promissio
Item, qui semel consentit in aliquam, non est prfflsens. Unde ciun dicit : (( Ego faciam
debet iterum consenlire ad lioc quod fiat ma- hoc, » actu promittit, et ideo obligatur. Si-
Irimonium : sed consensus de futuro , cum militer et iste obligatur spondendo sed non ;

dicit : (( Accipiam te in meam , » obligat ite- propterhoc fit matriraonium, sicut nec pro-
rum consentire : ergo per verba de futuro niissio est solutio.

non est. consensus malrimonialis. Qiiod se 4. Ad illud quod objiciUir de carnali co-
obliget ,
patet ,
quia se obligat ad accipien- pula, dicendumquodjurapraesumunt, quod
dum in uxorem;etnonaliter accipitur, quam ipse consentit et hoc per siguum expres-
:

per consensum. sum exterius, quia taiiquam uxorem cogno-

scit; et praesumunt etiam ,
quod tanquam
^u) Cat. edil. fe(juilur. uxorem cognoscat, ne reportel commodum
 :

tio SENTENTIARUM LIB. IV.

cle lualititt. Diule ia vnritate»! non consentit, conditiimibm appimtis in dffii}miisatio7iibus,

sed Boluiutannqum meretriceni cognoscit, dicitnr capile ullimo : u Si quis dicat : Con-
niatiimoniun» secmulum veritatem uon csl traliam ti-ciim ,
donec iiivcniaiii aliam ho-
quia laineii coitus ille lum (jraiceilenti spoii- nore vel facullatilius digniorem ; maliimo-
»ione siguum est [irobabile cousensus mutri- nialis conlractus, quantumcumque sit favo-

monialis, ideo malrimonium est secundum rabilis, caret ellectu. »

judicinm Kcclesiai; et coiisulendum est tali, Item ad hoc est ditflnitio llugonis, qui di-

quod coiisi-utiat, si uoii CDnseutit interius iii cit qund matrimoiiiuiii est consensus iiidivi-

auimu. duam vita; consuetudinem ttmens.

Item bocvidetiir ratioue, quiadeesse ma-
OU^STIO 11.
triiiioiiii , ul supra ostensum est, e.st indis-

matrimonium '. solubilitas : ergo qui consenlit in malrimo-

An corisensus ai ttinpus faciat
nium, ad omne tempus se obligat : ergo si

ki opp. Utrum cunsensus ad tempus faciat matri- exprimitquod nonobligatur nisi ad tempus,
moiiium , ut cum dicitur : u Accipio te in nullo moilo est matrimoiiium.

meam usque ad decem aimos; » et quod sic, Item nulla anima unitur Deo per despon-
videtur, quia liic est conseusus viri in uxo- salionem, nisi simplicitercoiisentialetpiopo-

rem , et uxoris in virum , tacta expressione nat coiijungi : ergo similiter in signo, si hoc

per verbum : ergo, etc. est conveniens signuin, non flt raatrimo-

2. Item hoc videtur ratione , quia sicut se nium, nisi exprimatursimpliciter consensus:
habet simpliciler ad simpliciter, sic secun- sed matrimoniuiu est conveniens signum :

dum tempus ad secundum tempus. Sed ergo , etc.

consensus simpliciter facit uxorem et matri-

CONCLUSIO.
monium simpliciter : ergo similiter consen-
Matrimonium non est ubi consensus est ad tempus,
sus ad l.-mpus tacit matrimonium ad temixis.
quia ibi implicatur aliquid contra naturam ma-
3. Item, sicul aliquis fit servus siraplici-
trimonii.
citer se subdendo, ita etiam fit servus ad
tenipus se subdendo ad tempus erga simi-
: Resp. ad arg. Dicendum quod ad hoc quod

liter videtur in conjugio, et sic videtur quod flat matrimonium , necesse est consensum

ad certum tempus possitflerimatrimonium. esse etexprimi simpliciter : unde dici debet:

4. Item, quialiquid potest dare simplici- « Accipio te in meam; » quod si alio modo
ter, potest dare et ad tempus sed : vir potest consentiat, non est consensus matrimonialis,
dare simpliciter potestatem sui corporis :
sive conjugalis, sed adulterium. Unde deflcit
ergo et ad tempus . sed non potest potesta- matrimonium verum, sive deflciat in corde,

tem sui corporis dare nisi uxori : ergo po- sive in ore consensus sirapliciter : sed quan-

test habere uxorem ad tenipus. do in corde , f unc in conspectu Dei et secun-

5. Si tu dicas ,
quod Dominus instituit ad dum veritatem ;
quando in ore , tunc in facie
semper, contra : NihU debet Dominus insti- Ecclesise. Ratio autem quare oportet simpli-

tuere, quod possit vergere in diminutiouem citer consentire , et quod nihil valet con-

sui lionoris, vel nostrae perfectionis sed si : sensus ad tempus, est quia consensus non
matrimonium esset temporale ,
posset quis facit matrimonium , nisi eatenus , quatenus

se totum ad Dei obsequium duputare, prsesupponit diviiiam institutionem : divina

quandn vellet : ergo ,

etc. autem institutio respicit congruam signa-
Contra : In quadam decretali Gregorii de tioTiem. Si ergo est signatiorei iudivisibilis,
Fu»dam.

XLVi, an. 1; et dist. xxviii, q. iijSteph. Brulef., IV Sfn<., dist. xxviii,

^Cf. S. Thoin., in Suppl. p. III, q.
IV Sent., dbt. xxvui, q. i, art. 2; Richardus, IV Sent., q. II ; Petr. ue Taraut., IV Sent., dist. xxvili, q. il.
 ; »;,

DIST. XXVIII. ART. [. OU^STIO III. 241

sive conjunctionis; ideo constiluit Dominus dederis mibi cenium libras ; » et quod sic
conjunctionem talem ad perpetuitatem. Et videtur 1 . per simile quia votum conditiona-
:

huic etiam competit dictamen juris naturalis, tum votum est : ergo similiter videtur quod
quia vir potest uxori dare simpliciter potes- conseiisus conditionatus sit consensus, et per
tatem sui corporis ; et ideo si consensus con- consequens matrimonium efflcit.

sonat instltutioni , necesse est quod sit ad 2. Item ahquis consentiens in aliquam ex
omne tempus ; alioquin causa particularis spe pecuniae habendse , matrimonium con-
non concordat universali, et ideo nihilfit, trahit : ergo si consensus talis competit ma-

nec consentit in talem ut in uxorem , sed trimonio, ergo ipsius expressio non repu-
potius ut in concubinam. £t concedendse gnat ergo, sidicat :«Consentio,
: si dederis,
sunt rationes ad hoc, quia in forma verbo- patel, etc.
rum implicatur aliquid, quod estcontra ma- 3. Item ,
quando aliquis promittit aliquid
trimonii substantiam. sub conditione, si stet conditio, stat obhga-
1. Ad illud ergo quod objicitur, quod si- tio et promissio : sed possibile est stare con-
cut se habet simpliciter, etc. (a); dicendum ditionem : ergo et consensum , et obligatio-
quod hoc verum est, ubi contingit reperire nem, et matrimonium.
secundum quid iu utroque extremorum. Contra : Plus se obligat qui simpliciter de Fundwn.

Sed matrimonium nullo modo est secundum futuro promittit ,

quam qui sub conditione
tempus : et ideo non valet illud. nam prima est obligatio simpliciter, secun-
2. Ad illud quod objicitur de servitute, da vero non : sed consensus per verba de
dicendum quod non est simile, quia servi- futuro expressus non facit matrimonium :

tutis (6) vinculum potest esse temporale et , ergo, etc.

perpetuum ; sed matrimonium est perpe- Item post consensum istum, aut est uxor,
tuum. aut non : si uxor, sed possibile est conditio-
3. Ad illud quod objicitur, quod potestas nem non stare , et non consenserat simplici-
corporis potest dari ad tempus, dicendum ter, sed sub conditione : ergo est uxor sine
quod non potest dari ad tempus , nisi detur consensu. Si (c) non est uxor, ergo tahs
simpliciter : et est simile ,
quia Deus non ac- consensus non matrimonium. efficit

ceptat bonam voluntatem vel servitium ali- Item matrimonium est vinculum nuUo
i-ujus, nisi velit vel proponat semper sibi ser- modo solubile sed omnis obhgatio, vel pac- :

vire. tio, sub conditione facta, est solubiiis : er-

4. Ad illud quod objicitur, quod Dominus go,etc.
non debuit inslituere, dicendum quod in hu- CONCLUSIO.
jus sacramenti institutione magis congruitas
Comensits de fulnro sub conditione per modum
in signando, et necessitas, quam aliud con-
poeyio', aut per modum confractus, sed inhonesta,
sideratur : et haec exigunt ipsum esse per-
et contra substantiam matrimonii, non facit spon-
petuum. salia; facit autem illa, si conditio sit honesta,
vel etiam
inhonesta,modononcontrasubstantiam
QU^STIO 111. matnmonii. Consensus de prcesenti cum condi-
tione prmterita, aut prcesenti , facit matrimo-
An consensus conditionatus faciat matrimonium '.
nium ; non autem cum futura.

1 opp. Utrum consensus condilionatus faciat ma- Resp. ad arg. Dicendum est quod consen-
trimonium , ut : « Accipio te in meam , si sus conditionatus , si flat per verba de futu-
» Cf. S. Thom.,
in Suppl. p. III, q. xlvii, art.
5 ro, juiiicari habet, sicut et consensus de fu-
Richardus, IV Sent., dist. xxvni, q. iii; Steph. Brulef.,
IV Sent., dist. xiviii, q. ; Petrus de Tarant.. m (a) C<Bt. edit. deest etc, et sic passim alias.— (b\ Ccet.
IV Sent., dist. xiviii, q. v. edit. servitus. — (c) Item Sed.
TOM. VI. 16
 »
,:

2Mr «RNTKNTIAHIIM Lin. IV.

tuio. Uade siciit eooiencus de futuro non conseuHus pendet de futuro , sicut «t condi-

fucit nialriaioiiiuni , wA itHsponHuUoiniii tio;et iileo judicandiiiii csttunc, sicut do

sive siiousiiliu ; sii; iiec lalis i oii.s«iisus sub futiiro; nec est inatriiiioniuin, nisi ' carnalis
couditione. Atttiiideiiduui tuiiien, (juod con- copulu subsequatur, quia tunc intelligitur a
ditio aut upponitur |iur inoduni iio^nu; , uut conditione apposita recessisse.
ut deterniinatio conlructus : si pcr inoduin Ad illud rrgo quod objiciturad secuiidam Ueii-.id

pceuaj, nuUius est vigoris, pro eo quod ma- parlem, (juod non stut matriinoiiium per f^ualm.

triuioniu debont esse liberu. Unde si quis consensum conditiunutuin , dicenduin quod
pro()oiiat : « 1'ioiiiitto ronlruhere Ifcuin miIi Vfnim est, ubi e.st coiiditio de fiiturocoiilin-
pcena centum inarcaruin , » vei : « Si iion genti, quiu tuiic consensus pendct cx futuro.
contraxero, dabo libi ceutum, » eliamsi noii 1. Ad illud vero quod (jbjicitur, qiiod .siin-

contrahat, nou debet, nec tenetur ad illain pliciler stat per simile io voto, dicendum
pcenum. Si autem appouitiir ut deterniinatio quod iion est sindle , (luia votiim esl piira
contraclus sive coiisenstis, di8,tiuguenduiu obligatio; iiiatriuionium autem est conjunc-

est : aut enim est conditio bonestu , aut in- tio; et non est conjunctio nisi per praesens;
houesta : si est honesta, stante condilione sed obligalio est bene per futurum.
stant sponsalia , non staute uon stant , ut si 2. Ad illud quodobjicitur, quod consensus
quis dicat : aClontraham teciim, si placuerit ex spe pecuniae facit matrimonium, verum
patri meo, » vel « si tu voiueris converti ad est ,
quando simplex est ct absolutus ; sed
fldem;» si autem est inlionesta, duplex est cum exprimitur sub conditione , non expri-
aut est coutra siibstanliain matriinouii , aut miiur simpliciter, nec ut absolutus, nec ut
non : si contrasubstantiam matrimonii, tunc praesens : et ideo non est simile.
nuUa est obligatio , ut si dicat : « Contra- 3. Adaliud dicendum, quod matrimonium
ham tecuiu , si piocuraveris venena sterili- plusdicit, r;uani obligalionem. Unde dico,
tatis , » vel aliquod hujusrnodi. Si autem est quod non sequitur : « Iste est obligatus isti

inhonesta, et non coutra substantiam matri- mulieri, ut eam accipiat in uxorem; ergo
monii , ut si dicatur : a (loiitraham tecuin, est ejus vir; » sicut non sequitur : «Obliga-
si furalus fueris, » vel « si JJcum offeuderis, vit se adjiersolvendum : ergo solvit.» Unde
tatis conditio pro non adjecla habenda est. matrimoniumnontantum estobligatio; imo
Ethoctotumprobatiir perilla, quae dicuntur, etiam ipsius vinculi indivisibilis unio.
Extra, in qiiarto libro, de condUionibus ap-
positis in dispensatione . Si autem consen- QU^STIO IV.
sus fiat per verba de praesenti , aut conditio
An consenstis tacittis faciat matrimonium '.

est praiterita, aut prsesens, aut fiitura. Si

conditio est praeterita , ut : « Accipio te in Utrum consensus tacitus faciat matrimo- Ad o[

meara , si mortuus est pater tuus ; » vel de nium et quod sic, videtur 1 per decretalem
; .

praesenti , ut : « Accipio te in meam , si es in libro quarto de sponsalibus, c. Tuce frater-

virgo , » stante conditione stat matrimo- nitali, etc. Matrimoniu:n in veritate contra-
nium. Si autem conditio est de futuro , aut hitur per legitimum viri et mulieris consen-
futuri necessarii, aut futuri contingentis. sum : sed necessaria sunt verba , quantum
Si futuri necessarii , ut : « Accipio te in ad Ecclesiam, ad consensum exprimendum
meam, si sol orietur cras; » tunc est matri- de prajsenti : ergo videtur quod, quantum
monium. Si autem conditio est contingens , ad Deum, matrimonium sine verbe.
dico quod non est matrimonium eo quod ,
!>; et IV Sent.; diBt. xxvill, q. l,
p. III, q. .\Lv, art.
arl.3; Richard., IV Sent.. dist. x.\viil, art. 2, q. r;
1 Imo dicendum : « eliamsi, » post Conc. Trid., sess. Steph. Brulef., IV Sent., dist. x.TVlli, q. iv; Helrus
Siiv, c. 1, de Malrim. — ^
Cf. S. TUomas, in Supfjl. de Tarant., IV Seni., dist. x.^cviii, q. vi.
 ,

OIST. XXVIII. ART. I. QUiEST. IV. 243

2. Item ratione alia videtur, quia pecca- mat : Ego te baptizo, non baptizat ergo a :

tum adulterii, sive fornicatlonis , solo inte- simili videtur, quod non contrahat, quan-
riori consensu judicatur consummatum tumcumque consentiat, nisi sermonem ex-
etiam sine signo exteriori : ergo si plus primat ; et ex hoc videtur quod mutus non
potest consensus castus, quam incastus, possit contrahere.

patet, etc,
3. Item consensus verborum exteriorum CONCLUSIO.
non unit nisi per consensum interiorem :

Matrimonium non contrahitur per consensum taci-

sed ubiunum propter alterum, utrobique
tum, quia exterius exprimi consensum, est ne-
tantum unum : ergo videtur quod si adsit
cessarium.
unus consensus exterior, idem omnino fa-
ciet. Resp. ad arg. Dicendum quod ad omnis
4. Item aliquae duae personae consentiunt sacramenti esse necessario requiritur signa-
aeque intense et plene ante expressionem, et tio, sive expressio. Omne enim sacramentum
post : ergo si post expressionem est matri- signum est, et ut signnm administratur, et
monium, et ante similiter. ideo istud est necessarium. Sed in aliquibus
5. Item, si aliquis voveat interius tantum, est materia determinata, et forma verborum
nihilominus vovet et obligatur ad votum : prsescripta, quae vim habent sibi ad hoc da-
ergo similiter^ si consentit interius tantuiii. tam; et talia sacramenta nunquam fiuut,
Si tu dicas quod non est similc, quia votum nisi illa verba pronuntientur. In aliquibus
fit Deo, qui videt corda, matrimoniura vero autem non venit vis a verbo exteriori , sed
respectu hominis qui corda nescit; objicitur ab intrinseco, ut in pcenitentia quantum ad
tunc, quod saltem in conspectu Dei debet confessionem, et in matrimonio : et in tali-
esse matrimouium. bus sufficit qualiscumque fiat expressio, sive
6. Item lioc ostenditur per simile : quia verbo, sivescripto, sive etiam quocumque
qui vere contritus est interius, in conspeclu nutu alio. Concedendum est igitur, quod

Dei vere pcenitens judicatur, etiamsi non matrimonium non contrahitur, nisi consen-
adsit confessio oris : ergo similiter in malri- sus exterius exprimatur, vel per verba con-
monio. venientia, vel per nutus idem importantes.
Contra : Matrimonium est sacramentum : 1. Et per hoc patet primum ad primam
sed omne sacramentum est signum, et si- partem, scihcet quod de decrelali objicieba-
gnum est quod ofTert se sensui : ergo, etc. tur. Patet eliam quod inter mutos potest
Item, si consensus interior faceret matri- contrahi matrimonium, non tamen sine ali-
monium, ergo cum nesciat homo occulta quo signo. Similiter patet ultimum ad oppo-
alterius, nesciret utrum esset vir illius, an situm, quod non est simile de baptismo.
non : ergo si illi conjungeretur exterius, 2. Ad
quod objicitur de adulterio, vel
illud

nesciret utrum esset matrimonium, et ita in peceato, dicendum (juod non est simile, quia
periculo se poneret. peccatum est in interiori deordinatione sed ;

Item, quantumcumque velim voluntate sacramentum consistit in exteriori signa-

plena alteri aliquid dare, nullum jus acqui- tione.

riturilliex meavolunlate, si non promitfam 3 et 4. Ad illud quod objicitur, quod est

esterius per signum : sed in matrimonio ibi unum propter alterum, ergo utrobique
jus acquirunt conjuges inter se invicem : tantum unum; dicendum quoddiflfertdicere
ergo, etc. unum propter alterum et unum per alte- ,

Item ratione videtur, quia quantunlcum- rum quia ubi est dicere unum per alterum,
:

que credat aliquis, et nisi sermonem expri- est ponere duo, quorum alterum est sicut
 : ;

»44
SKMI NTIAHUM I.IB IV.

dicit illam
inRtrumeiilun. el aii judi.nuu Kcclesiae, Ewlesia
«.mciens. uUeruin sicul
.

uxoiviu, iiuam a.cepit in uiai.iffHto : ergo si

»luoil efflriens i)os«it
tiiutum
nou est veiuui non
re.te judi.at, illa esl uxor : ergo alia
l.olesl .uiu iustnu...'uto.
per se, (luai.tuui
proiit.ir alte- fuit uxor.
l^luoa autem die-itur, ul.i uuuu.
Ec-
de unitale ob- Item ii.alrimonium est sacrameulum
rum, verum est .^um loquilur
ut clesiai : .rg.. .1. bel accipi in facie Ecclesia; :

jecti, ul.i proj./<'r(li.il<a..sam lormulc-m,

accipilur iu occulto, non est sacra-
luciJum.o et «Amo ergo si
« Vi.leo c.3lor.M.., .luiu
:

mentum Ecclesia» : ergo nec verum sacra-

» et sic in similil.us.
viuuui, quia dul.e :

ii.atrimoiiiuui.
voto, di.-en- mentum : eigo nec
quod ol.jicitur de
5. Ail illuil
C.ontra Sacrainentum matrimonii pro
\. aj o,,p.
simil.' froi.ter .luas ra-
:

duu. quod U..U esl

sacra- materia habet personas legilimas, el pro
liouesuuam [a], .luia votum non est pos-
forma consensum sed ha-c duo integre
:

liouio honum
:

meutum per quod obligetur ergo, elc.

Deo, ad sunt esse in occulto :

aliam [b), quia obligat se h..mo occulto,

au- Item b.iptizalus est aliquis in
2.
quem cogilare est loqui mutri.uomum
:

sicut in manifesto ergo malrimonium est :

obhgatur
tem esl sacramentura, per quod
ita in occnlto, sicut iu
mauilesto a simili.
homo homini. 3. Item contractus matrimonii est per
objicilur, quod vere con-
6 Ad illud quod verhamarisetfoeminae,aliisnihilagcnlibus,
dicendum quod ve-
tritus dicitur i.oenile.is, ergo ita esl inlegrum si
non nec dicentibus : ,

rum est de poenitenlia virtute, sed

et prajseiitibus.
liat illis absentibus, sicut
autera est sacra-
sacramento: u.alrimonium quaeritur, quare Ecclesia prohi-
esl ad Ju.xta hoc
mentum, uon virlus. Et prsterea occulto, cum
buit matrimoiiium contrahi in
se, sicut contntio :

allerum semper, nou ad non [.rohibuil aliquem

alias essel licitum, et
non est simile, ut patet.
et ideo
baptizare in occulto , vel etiam consecrare

eucbaristiam.
QU^STIO V.

consensus de prmsenti
expressus in occuKo CONCLUSIO.
An '.
fadat matrimonium
connu-
Matrimonia contracta in occuUo,vere^ sunt
exoressus cum peccato con-
Ulrum consensus de prssenti hia, sed prohiiita, ideo
Fmidaai
faciat matrimonium.
Et Iracta.
In occullo, verum
quia Evaristus ['apa
quod non, videtur, Resp. ad arg. Dicendum quod ad esse
de oc-
habetur iu littora, loquens
dicit, el legi-
raatrimonii ista duo sufflciunt , scilicet
connubiis « Non con-
cultis et clandeslinis
:

et uuitas in consensu.
timilas in persouis ,

vel fornicationes sunt.

«.

iugia, sed adulteria, decorem sive

ratione, quia per- Ad solemnitatem vero et ,

Ilem hoc ipsum videlur parentum tradi-

honestatem, requiritur et
iustitutionem Ecclesis
sonae qua^ secundum benedictio haec autem
tio, et sacerdotum
:

matrimonium contra-
non sunt legitimae ad ita'sunt ad decorem sacramenti, ut tamen
frater et soror in
secundo gradu,
hendum, ut praecepli. Et ratio hujus
imo sint de necessitate
nihil faciunt,
si de fa.to contrahunt, quia frequenter qui in
est vitatio periculi,
separanlur : cum ergo hujusmodi clan- poenilent, et cum ahis
pro- occullo contrahunt,
destina conjugia sint contra Ecclesi» pri-
de facto conlrahunt : et
cum non potest
iQ «'^-
hibitiouem, ergo niliil fit
probari,necesse habet Eccle-
Item, si aliquis contrahat cum ahqua m mus contractus
v; Petnis de Tarant.,
veniatur Brulef IV SmU. dist. xxvui, q.
,

occullo, el cum aha in manifesto, et xTsent., dist. .XXV.,,, .^. vi. -

> Jure qu.dem veten,

secus vero posl couc, Tnd.

•
Cf. S. Thom., in
Suppl. p. IH, q- ^l-V, Mt. 4;
(«) Cxt. edii
una. (i) item aUu. —
xxv.,i, art. 2, q. ni; bteph.
Richa^d., IV Sent., dist.
 ,, ,

DIST. XXVIII. ART. I. QU^ST. VI. 245

sia decipi, et contra veritatem dare senten- Hieronymus et habetur, dist. xxvu, c. 4,
,

tiam. Et ideo oportuit talia prohibere : hinc quod «voventibus virginitatem, non solum
est quod si aliquis i um ahqua contrahit in nubere, sed etiam velle nubere damnabile
occulto, quamvis sit matrimonium, tamen est. » Sed non esset daiBnabile, nisi esset

conjunctio illa non est sine peccato, sicut contra votum; et non esset contra votum,
nec conjunctio fornicarii, non tamen tan- nisi consentirent in opus carnis : ergo ne-
tum et inde est quod Evaristus Papa
; dicit, cesse erat in iUud consentire.

quod non sunt connubia sed adulteria , 2. Item in omnia quae consentiunt (o) vir

propter culpam. et uxor, possunt consentire frater et soror

1. Ad illud quod objicitur, quod illud ma- licite, excepta copula cariiali : ergo si inter

trimonium, quod fit contra institutionem fratrem et sororem non potest licite con-

Ecclesiae, irritatur, dicendum quod quoedam trahi matrimonium, patet, etc. Si tu dicas

instituit Ecclesia circa hoc sacramentum mihi, quod oportet consentire in copulam
tanquam necessaria, utpote quod personse conjugalem ,
quaero quid vocetur copula
sint legitimae ;
quaedam tanquara expedien- conjugalis : et tandem oportet ad hoc deve-
tia, utpote in aperto contrahere : et sic ma- nire, quod ibi includatur copula carnalis.
trimonium quod primo modo fit confra insti- 3. Item Augustinus dicit, et habetur in-
tutionem Ecclesiae, irritat Ecclesia; quod fra «, et loquitur de purissima Virgine, quae
-secundo modo, minime. committens virginitatem suam divinae dis-

2. Ad aliud respondendum, quod Erclesia positioni, consensit in carnalem copulam :

in casu illo necessario decipitur ; non tamen si ergo nullum matrimonium purius illo

decipitur ut non juste judicet, quia juste nuUum sanctius, in omni oportet consentire.
judicare est judicare secundum allegata : 4. Item, si qua mulier di':at : « Conseutio
decipitur tamen secundum veritatem la- inte, ut tamen non cognoscas me, » non
tentem. est matrimouium : ergo si ista conditio est
Ad illud quod
3. objicitur, quod est sacra- contra substantiam matrimouii , ergo tene-
mentum Ecclesiae , dicendum quod verum tur consentire in carnalem copulam.
est : tamen accipitur etiam ab aliis qui sunt 5. Item matrimonium ad hoc institutum
extra Ecclesiam, ut baptismus; non tamen est, ut sint duo in carne una : ergo necesse
ad salutem , nisi ab his qui sunt in ipsa est ad hoc quod sit malrimonium, quod car-

Ecclesia : et baptismus accipitur in occulto naliter uniantur, vel in carne, vel iu volun-
quia sacramentum necessitatis ; et non est tate : ergo non est matrimonium sine carnali
ibi periculum , imo vitatur periculum : sed copula.
illud in facie Ecclesiae accipitur salubrius, Contra : Magister dicit in littera ,
quod Fundam.

in occulto vero accipitur vere, sed non salu- consensus cohabitationis , vel carnalis co-
briter, quia contra ecclesiasticam sanctio- pulae, non facit conjugium.
nem. Item dicitur ' : « Consensit Maria in copu-
lam matrimonialem , seu maritalem sed ;

QU^STIO VI.
non in copulam carnalem. »
An Item hoc ipsum expresse dicit Hugo in
consetisus debeat esse in carnalem copulam *.

libro de Yirginitate Marice: et tamen ex

Opp. In quid debeat esse consensus ; et quod in consensu suo matrimonium contraxit ergo :

carnalem copulam, videtur 1. quia ita dicit non oportet in carnalem copulam consentii'e.
' S. Thom., in Suppl. p. III, q. xlviii art. 1 et q. vi; Petrus de Tarant., IV Sent., dist. xxviii,
,

—
;

IV Seni., dist. xxviii, q. i, art. 4; Guil. Altisiod., q. VII. ' Dist. XXX. Allegatur lib. de Nupt. et Con-
IV Sent., tract. ix , c. ii, q. ii; Bichard., IV Seni., cupisc. sed non invenitur. — » Dist. xxx.
dist. xxviii, art. 2, q. iv; Steph. Brulef., dist. xxviii, (a) CcBt. edit. consentit.
 ;

•46 SKNTKNTIARUM LIH CV.

ilkiU) lutiuub vidului', quid huilu.i euuMsa- parlicuiari, t>ed ui uiiiveriiali ; noii explicite,
tieuB iu actum caruiti esl virgo perfetle : sed iinplicite. Oportet nnim consentire in
beatus Joanues ist virgo iierftHle : imko non co;)iilaiii coiijiigalein, quie coiiliiiet quatuor,
couhmihit 111 ucluiii canii8 : et lonscii-iit iu Bcilicet cohabituliouein , et luuluuiii obHe-
oiatriiuouiuui, quiu ilu nuptiis est a Dorniuo quiuin, et mutuam corporum potestatem, et
vocatus : ergo, etc. copulain carnalem. Sed illiid non videtur
Item nullus conseutieus, et voU-us conti- sufflciens, quia constat quod beata Virgo i,i,i,rob.

uentiani virgiiialeiu ,
[lotesl siiie peccuto bene sciebiit legem coujugii, et sciebat ex-
consentire iu actuiu ciirnis : beata Virgo plicile, et cogitabat de actu conjugum: aut
vovit, sicut diclt Auguitiiius ', et ipsa Ju- ergo coiisentiebat , aut disseiitiebat : si cou-
nuit iu respousione suu , quam tlixit : ergo seutiebat , redit priinum iuconveuieiis ; si

peccavit, si in artuni, sive carnaleui copu- di8.seutiebat, ergo nec in generali, nec in
lam coiisensit : et coiistut quod sine peccato Hpeciali consenliebat. Tertiaopinio est, quoo ().„„. i

nupsit : ergo, etc. oportet consentire in carnalem copulam, vel

Item possibile est inter duos esse plenum absolule , vel sub contiitione , v/delicet nisi
matrimonium et perfectuin siae cominix- Deus aliter disponat, vel si placuerit Deo ; et
tione eamali : ergo possibile est quod aliquis tali modo consensit Virgo beata, ut videtur
consentiat in matrimoniuQi non consentiendo dicere beatus Augustinus; et hoc non repu-
in commixlionem carnalem si hoc potesl : gnat virginitati. Sed certe oinnis qui recte imprab,

esse in re et effectu , potest esse in consensu consentit, taliter consentit. Praterea, non
et causa. cst consensus conditionatus , sed absolutus
ille matrimonium facit, et maxirae cura
qui
CONCLUSfO.
non est conditio Deus autem nolebat Vir-
:

Consenstts qui mairimonium fucit , est consensus ginem carnaliter copulari viro. Et propterea op.oio
in mutuam suorum corporum prjtestatem : quoe dicenrlum, quod consensus iiui raatrimo-
tamen alia, et alia est in contractione , et in
nium facit, est consensus in mutuam suo-
consummatione.
rum corporum potestatem. Et hoc soiiant
Resp. ad arg. Dicendum est, quod quo- verba, cum dicunt Acci^io te in meam, vel:

rumdam opinio fuit , qiiod ad hoc ,

quod in meum: et sic consensit beata Virgo et
coiitrahaturmatrimonium, necesse est ab- Joseph. Sed notandum est, quod aliter datur itpiie.

Opinioi. solute conseutire inoopulam carualem. Et polestas corporis in contractione matrimonii,

dicunt hi quod beata Yirgo et Joannes con- aliter in consumraatione. In contractione ita

sensit, tamen sine peccato, quia Joanues datur uni, ut non possit illo vivente dari alii

nec voverat, nec proposuerat virginitatem ita eliam datur illi, ut jus habeat petendi, et
servare; beata Virgo, quia non voverat, sed uecesse sit reddere petenti, nisi moriatur
impreb. tantum proposuerat. Sed haBc opinio inju- mundo per votum castitatis solemne, et in-

riam facit Virgini gloriosae ,

quia quamvis gressum religionis. Quoniara igitur beata
excuset a culpa, minuit tameu virginitatii Virgo divina inspiratione noverat, vel for-
ejus gloriam, utjam non ddbeat Virgo super tassis ipsius Joseph relatione, quod nun-
omnes virgines iiuncupari quod nosler : quara vellet uti ejus corporis pote£.tate, sed

fefugit aniraus pariter, et auditus. Unde ejus custodire virginitatem : ideo et debuit
hffic opinio salis convenienter a magislro ei committi , sive dari. Sciebat etiam quod
Opin. u Jlugone reprobatur. Aliorum opinio fuit, si vellet exigere ,
quod posset , publicando
et istius fuit Altisiodorensis quod necesse , votum, conlra ire : et sic patet istud. Si ergo
est consentire in copulam camalem non in velumus istam mutuam eorporum pote§ta-
'
Aug., de Sanct. Virginii,, e. IV,£b. 4 tem vocare eopulq,!» conjug^lem, sie be«ta
 DIST. XXVIII. Al\T. I OUiEST. VI. 247
Virgo consensit in copulam omnes nu- , ut (juuil Dummus ipsam servaret sine macula.
bentes. In matrimonii autem copsumma- Exemplum est de beata Caecilia.
tione omnino transfertur potestas , ita quod 4. Ad illud quod objicitur, quod conditio
nec voto privato, nec solemni, possit petenti illa impedit, dicendum quod verura est cou-
debitum adversari. Unde gloriosa Virgo tra collalionem mutua; potestatis : in con-
malrimonium consensit contraliere sed sensu enim in copulam conjugalem datur
» ;

certe scivit (a) quod nunquam matrimo- potestas petendi debitumlicet non teneatur ,

nium consummaret : et hoc scivit Spiritus ad statim, viam habet per quam evadere
si

sancti revelatione , vel Joseph relatione , vel possit quffi etsi non erat nota omnibus,
:

quia considerabat de voti publicatione, quia erat tamen nota spiritualibus menlibus ;

in lege praeceptum erat servare; sed nullus sicut certum est nobis de gloriosa Virgine,
fuerat ausus hoc vovere : et hoc tangitur in et probabilius praesumitur de Joseph, quo-
libello illo, quem transtuht Hieronymus de niam hoc non est juris positivi , sed magis
Nativitate Marice, qui quamvis sit apocry- est jurisdivini.

phus, continet tamen multa verissima. 5. Ad illud quod objicilur, quod est prop-
1. Ad illud ergo quod objicitur, quod ter carualem copulam , dicendum quod ve-
velle nubere damnabile dicendum quod
est, rum est, quod prima et principalis institutio
Hieronymus loquitur de illis qiii volunt nu- ad hoc fuit et tamen hoc non est
: tota ratio
bere ex carnis pelulantia et tales magis : sive causa malrimonii , sicut melius patebit
appetunt conjunctionem corporum, quam infra ; imo etiam fldei , et sacramenti , et
animorum. nmtuae educationis : et hoc supra determi-
2. Ad illud quod quod in omnia
objicitur, natum est , ubi agitur utrum carnalis co-
frater et soror, praeterquam in copulam car- pula sit de integritate sacramenti. Haec
nalem possunt consentire , dicendum quod autem sine praejudicio dicta sint, maxime
falsum est; non enim possunt sibi suorum propter reverentiam Virginis : non enim
corporum dare mutuam potestatem. Unde possumus negare, quin inter Mariam et
alter potest alii nubere, altero contradi- Joseph fuerit conjugium, cum hoc dicat

cente. Scriptura evangelica, et sancti omnes in hoc

3. Ad illud quod objicitur ,
quod dicit consentiant. Rursus, pietas fidei et reve-
Augustinus, quod consensit in copulam rentiaVirginis non patitur nos sentire ipsius
carnalem , dicenduui quod illud intelligitur, beatlssimam, et purissimam, et integerri-

quia consensit in mutuam corporum potes- mam animam ad opus carnis fuisse aliquan-

tatem, quae ad carnalem copulam ordinatur, tulum inclinatam : nec credo ipsam in dubio
non tamen de necessitate ; et beata Virgo in se super hoc posuisse. Si quis tamen aliter

illam mutuam corporum potestatem abso- dicat, dum tamei; Virgini non faciat inju-

lute consensit; residuum vero, scilicet ordi- riam,non magnavis facienda.Cavendum

est

nationem in actum, divinse dispositioni est enim diligenter, ulhonor Dominae nostrae

commisit, credens semper, imo et sciens in nuUo ab aliquo minuatur, qui etiam in

(a) Edit. Ven. certe fmt. Edit. Vat. certa fuit. periculo capitis debeat integer custodiri.
 ,

248 SRNTKNTIAHIIM LIB. IV.

DISTINCTIO XXIX
tONSENSUS QDl E8T EFl^lCIENS SIATHIMOMl CAIJSA , NON DEBRT E88E UEFECTIVUS
KX AMOIO lYlEHlOHI, 8CILICRT EX VOLUNTATK.

cotcu., Oportet autem (•onsiMi.siiin ronjuKulem liberuin e.ss(' a coaclione. Coactus enim con-
cooMo sen.sus, t|ui iiec couseii.siis a[>iiellaii ilchfl, coiijuj,'iuiii noii fucit, sicut testutur Urban:i»;

j*upiem'. P'ipa scribeiis Saiictio re{^i Arragonorum in hjEC verbu '

: u De neptis tuieconjugt" ,

quam t*^ cuiilam uiiliti daturum, necessitatis in.stante articulo, sub fidei poUicitatioiK^

confiriiiasti , hoc a-iiuitute dietaute decrcvimus, iit si illa virum illuin oinniiio, iit dici-

tiir, renuit et in eudem voluntute per.sislil , ut viio illi se prorsus denegel nupturan! ;

nei|ua(|iiain eani invituni ac reniteiitem cjusdem viri cogas conjugio copulari. » Idem ':

o Si verum esse constiterit, quod nobis legati Jordanis principis retuierunt, scilicct

qiiod ipse coactus et dolens filiam siiam nolentem, ilentem , et pro virihus renitentem ,

Rain ildo dcsponsaverit : quoniam Icgum et canonum aiictoritas talia spon-ulia non
approbat , nc igiioranlibus Itjges et canones nimis durum videatur, ita sententiam tein-
perainus, ut si princeps cum assensu filiae id, quod cipiplum est, perficere volueril

coucedamus; sin autera legatus nosler utrasquc partes audiat, et si nihil fuerit ex partc

Rainaldi quod amplius im|iediat,ab ipso Jordane sacramentum ,

quo constent haef ,

qiiae dicta suut , accipiat. iit nos canonum et legum scitu sequentes, deinccps non pro-
hibemus ,
quin alii viro , si volueril ,
piaidicta ejus filia , tantutu in Domino , nubat. »

Ex his apparet conjugium fieri inter consentientes et spontaneos , non inter renitentcs

et invitos. Yerumtamen qui inviti et coacte conjuncti sunt , si postea ab aliquo lempd-
ris spalio sine contradictionc el (juerimonia cohabitaverint, facultate discedendi vd
rpclamandi liabita , conscntire videntur; et Ci>nsensus ille consequens supplet ,
quo<l

praecedens coactio tulerat.

Consentire autem probatiir ,
qui evidenter non contradicit , secundum illud ' : « In

sponsalibus eorum consensus exigendus est ,

quorum in nuptiis desideratur. Tntelli-

gitur tamen semper patri filia consentire, ni.si evidenter dissentiat. » Item : «Spon-
salia,sicut iiuptia? , consensu fiunt contrahentium. Et ideo sicut in nuptiis , ita et in

sponsalibus patris familias iiliam consentire oportel : quae si patris voluntati non re-

pugnat , consentire intelligitur. »

EXPOSITIO TEXTUS. terius , et exterius deficit; sed hoc per arc-

tationem dictum esse inlelligendum est.
Oportet antem consensum conjugalem Uberum csse
Consensus autem dupliciter deficit : aut a ni,
a coaclione , etc.
parte voluntatis, per coactionem ; aut a parte
Supraegit Magister de consensu qui defl- rationis, per errorem. ideo primo quairitur,
cil a parte exteriori ; hic agit de conseusu utrum corisensus coactus faciat matrimo-
qui deficit defectu interiori, scilicet a ratione nium secundo , utrum erroneus , infra *
; :

vnlnntarii. Tamen isle, et praecedens, et in- ,.^.. c.- i c- .i, n ^ ,

'
Habetur, caus. xxxi, q. ii. c. iii, de Nupliis — * Disl. xi.\.
 ,,

DISTINCT. XXIX. 249

Nec solum coactio impedit, vel excludit con- matrimonium nisi per mutuum consensum ;

sensuvi , etc. Prima pars habet tres partes ; consensus autem mutuus nullus est, nisi
in prima veritatem determinat ; in secunda simul sit actu , vel habitu : ergo si poenitet
explanat, ibi : Ex his apparet conjugia fie- antequam tunc consentiat, patet, etc. Quae-
ri, etc. ; in tertia veroillud quod determinat ritur ergo utrum matrimonium possit con-
circa matrimonium , applicat ad sponsalia ,
trahi inter absentes.
ibi : Cong^tire autem probat, qui evidenter Resp. Dicendum quod si aliquis consentit

non contradicit, etc. in absentem per procuratorem ,

potest fieri
matrimonium , non sulum spousalia con-
DUB. I.
, dum tamen
trahi constet utrumque con-
Coactus enim consensus.
sentire , sicut in praesentiarum potest unus
Ouaeritur hic de situ hujus partis : vide- alteri consensum exprimere per interposi-
tur enim male hic situari, quia si coactio tam personam. Quod autem quaeritur, utrum
est impedimentum matrimonii, ergo in il!o ipsa poenitente matrimonium contrahatur
capitulo deberet determinari , ubi agitur de dicendum quod revera si non ante poeni-
,

impedimentis matrimouii. teat ,

quam ille consentiat , res est salva. Et
Resp. Dicendum quod, quia Migisteragit si poenitet in corde , et reclamet in signo
hic de matrimonio a parte causae efficientis, in conspectu testium ,
per quos possit pro-
et causa efflciens est consensus nonquilibet, bari , utpote negando , vel matrimonium
sed plenus, et plenitudo consensus deficit cum alia contrahendo , revera non est ma-
secundum modos praedictos ; ideo hic agit trimonium, nec in conspectu Dei, nec in con-
de coactione et errore; infra vero agit de spectu Ecclesiae, quia consensus non simul
personarum legitimitate : et quia illa multis concurrunt , maxinie si fecit quod in se fuit,

raodis potest privari, et per consequens ma- ut revocatio voluntatis ejus ad nuntium
trimonium impediri , ideo inferius agit de perveniret : et hoc patet ,
quia si statim, ex
multis impedimentis : et haec est ratio, quo pcenitet, cum alia contraheret, matri-
quare tractatus ille ab hoc separatur ,
quia monium esset. Quod quod dedit
objicitur ,

ratio impediendi venit ex alio genere causae. alteri suam potestatem quod
, dicendum
semper intelligitur potestatem ad hunc ac-
DUB. u.
tum dare consensu , in ipso remanente ,
qui
Nequaquam eam invitam ac renitentem ejusdem viri est de essentia matrimonii interius in facie
cogas conjugio copulari, etc.
Dei , et exterius in facie Ecclesiae.

Ponatur quod aliqua consentiat in ali-

DUB. HI.
quem per nuntium adventum nun- , et ante
tii poeniteat et noht consentire
, utrum sit Verumtamen qui inviti et coacti conjuncti sunt , etc.
,

compellenda et quod sic videtur quia si

; , ,
Videtur dicere quod si non reclamat
,

potestatem suam commisit procuratori, tunc quod est matrimonium. Contra Illud po- :

ita ratum est, quia procurator facit, sicut si test esse ex negUgentia : sed negligentia
Papa faceret ; ergo si procurator et nuntius non supplet locum consensus ergo non vi- :

consentiat ,
quantumcumque postmodum detur quod sit matrimonium.
reclamet, videtur quod stet matrimonium. Resp. Dicendum quod secundum faciem
Sed contra Ponatur quod statim ex quo
: Ecclesiae consensus praesumptus matrimo-
poenitet , antequam nuntius perveniat eum , nium facit, quando scilicet probabiliter prae-

aho contrahat, constat quod matriuionium sumitur ,

quou conseusus ille sit maritalis.

est, cum adhuc alii non sit alligatus : ergo Hoc autem potest esse tripliciter primo :

ahud matfimonium non stat. Item non flt modo , quando consentit ore secundo vero, ;
 . ,

SFNTFNTI\RnM LIH. IV.

quaudo «tsi doo eooMnlit orn, tanKiii voliiu- tis, [Micoat : Aprl nuUiu peecat, niHi liber :

Ittiin i-oii.seutit iii rurnalf o|nw, [wfteiKlo ttt er^o consentienM iii alii|iiid tiiiiore mnrlis,
rwlilMiidu qufjdexiyitur ; lcrtiu iiinilo, iinuii- lihere consentil : sed coiiseiwim liber facit
do reclauiure potent , et halinl locuiii et tem- inatriiuonium : ergo qui con.sentit timore
pu8, et non redamat, consentirK praisiimi- morlis, etc.
tur : et id*-o ampliiis non nudltiir. Imo in (loiitra : Derretalis </c HponiiaUbug,et Ma- ''""'1«

fkoie Ecclesiaj pn» matriinoiiii» halit^tur, non trimmio : « (liiin lociiiu udii habeat 1.1111-

propter uegligentiam , swl propter consen- sensus, ubi nietus vcl coaclio intercidit, ne-
8um, qui rrediliir iiiclinatus et voluntarins cesse est ut ubi consensus coiniiimiis requi-
simpliciter ,
qnamvis in prinoipio fiierit ritur , coactionis materia repelhitur. » Er-
eoactus. go, etc.

Item consensus matrimonialis signum est

ARTICULUS UNICUS. coiijunctionis anima; et Dfti : sed auima iion

conjungitnr Deo conseiisu coacto : ergo si

Ad iutelligentiam p aisentis di.stinctionis signum est congruum , matrimonium non

Iria quxrunlur : pririio quaeritur utruni (•oritrahiliir tiniore coacto.

conseusus coactus faciat D^atrimoniuui ; se- Item niinquam anima fit sponsa Dei , nisi

cundo , utrum co.iseutiens in renitentem, uniatur ei per aiiiorein : ergo nunquam flt
generet sibi pra?judicium; tertio, utrum ali- sponsa viri , nisi uniatur ei per amorem :

quis po5 :t compelli per prseceptum patris sed unio quse est per consensum coactum ,

ad mutrimoninm contraheudum. non fit per amorem : ergo, etc.

Item in consensu matrimonii acquiritur
QUtESTIO I. potestas in alterutrum : ergo necesse est

quod in consentiendosint aequales: sed cum

An consensus coactus faciat matrimonium '

alter cogit alterum ad consentiendum , non

Ad opp. Quod consensus coactus faciat matrimo- sunt aequales : ergo tali consensu non con-
nium, videtur-1. quiaAufju.stinusdicit,quod trahitur matrimonium.
coacta voluntas , voluntas est : ergo a simi-
U, consensus coactus, consensus est : sed po- CONCLUSIO.
sita causa, ponitur efTectus : ergo posito tali

consensu, est matriinonium. Consensus coactus vi vel metu justo non facit rna-
trimonium ; sed si post coactionem in carnalem
2. Item hoc videtur ratione per simiie
copulam consentit, est matrimoniitm : coactio au-
quia qui baptizari consentit timore mortis , tem ex metu levi non impedit matrimonium.
baptizatus est , et pro baptizato habetur :

ergo similiter est in matrimonio. Resp. ad arg. Dicendum quod couseasus

3. Item hoc videtur per rationem, quia con- coactus potest esse dupliciter, scilicet vi, vel
sensus non potest cogi, sed tantum induci : metu : vis est majoris rei impelus, quae
sed sicut inducitur aliquis minis , ita indu- repelli non potest ; metus est instantis vel

citur blanditiis (a) : sed si aliquis iuductus futuri periculi trepidatio. Tunc autem flt

blanditiis consentiat in matrimonium , ma- vis, quando capitur ducitur, trahitur , invi-

trimonium tenet : ergo similiter , si induci- tus vel ligatus, ipso reclamante et renitente :

tur minis. et haec est coactio, in qua non estconsensus.

4. Item , qui negat Christum timore mor- Et in hac omnino non est matrimonium. Est Opin

'
Cf. Thom., in Suppl. p. ill q. XLV, art. 4; ,
Argent., IV Sent., dist. xxix, q. l, «rt. 1; Steph.
8eDt., IV Sent., dist. xxix, q. i; Richard., IV Seni., Brulef., IV Senl., dist. xxix, q. i; Petr. de Tarant.,
dist.ixix, q. I; Durand., IV Sent., dist. xxn, q. i; IV Sent., dist. xxix, q. i.
Franc. de Mayr., IV Sent., digt. xxix, q, i; Tbom. (a) Cat. edit. blandiciie, et sic deiMtps'.
 DIST. XXIX. ART. I QUJ:ST. I. 251

et alia coactio per metum , ut cum aliquis debet ibi esse consensus : et hoc videtnr
minatur mortem , vel intentat , nisi consen- probabilius. Sitamen post coactionem in
tiat : et de hac coactione distinguunt aliqiii, carnalem copulam consensit, ex tunc incipit
quod talis consentiens aut consentit ore ,
esse matrimonium.
sed non corde et tunc non est niatrimo-
, 1. Ad illud ergo quod primo ohjicitur,
nium aliquo modo aut corde consentit, ; quod coacta voluntas voluntas est, dicendura
quamvis coactus , et tunc malrimonium est quod verum est ; sed nunquam sufficit talis

in conspectu Dei ,
quia voluntas coacla vo- voluntas ad faciendum bonum, nec etiam ad
luiitas est ; sed non est in conspectu Eccle- contrahendum matrinionium, pro eo quod
siae ,
quae prajsumit quod talis nou consen- Doniinus voluit hoc sacramentum contrahi
serit corde , et ideo judicat et sententiat ut per consensum liberum, non coactum.
iBiprob. uterque alteri in Domino nubat. Sed cerSe 2. Ad illud quod objicitur, quod qui coae-
in istud non videtur consentire decretalis tus cousensit in baptismum, baptizatur, res-

quod consensus non ha-

praedicta, quae dicit pondetur quod baptismus est opus Dei, non
bet locum , ubi metus vel coactio intercidit. hominum, sed matrimonium est ad consen-
Opinio Et ideo distinguitur aliter quod metus du- , sum horainum. Aliter potest dici ,
quod non
Tera.
plex est, quidam
quidam justus jus- levis, : est simile, quia non tanta iiberlas ibi requi-

tus, utpote qui in virum constantem cadere ritur, quanta in matrimonio ; totum enim
potest; levis est cum quis parvum malum , esse matrimonii a consensu causatur.
minatur vel cum talis minatur de quo
, , 3. Ad illud quod objicitur, quoil consensus
praesumitur quod implere non possit. Et inducitur per blanditias, dicendum quod
tahs metus non facit consensum adeo defec- blanditiae non ita detrahunt de ralione con-
tivum, quod impediat matrimonium contra- sensus, sicut minae, quia blanditiae ad amo-
hendum , vel dirimat jam contraetum sed ; rem excitant, sed minae ad terrorem.
consensuscum talimetu facit matrimonium. 4. Adilludquodobjicitur deeo, qui negat
Tunc autem est metus justus , quando ali- Christum timore, dicendum quod facilius est

quis comminatur damnum mortis, mutila- peccare, quam bene facere : unde plura exi-
tionis, servitutis, et stupri. Tunc autem ca- guntur ad coustruendum bonum, quam ad
dit in virum constantem , quando praesumi- faciendum malum. Praeterea , nuUus timor
tur probabiliter, quod ille qui minatur, pos- respectu peccati perpetrandi potest, nec de-
sit minas implere non tamen esset timeu- ; bet, cadere rationabiliter in virum constan-
dum, si simplex rusticus minaretur duci. tem; at vero (a) talis timor est tantum res-
In hoc metu dicunt jura consensum non fa- pectu alicujus rei faciendae, quse non est nos-
Opinio cere matrimonium. Sed ratio hujus sumitur trae saluti contraria ; sicut vir constans ra-
«iru ra-
tiouem.
adiversisdiversimode. Quidamenim dicunt, tionabiliter prius deberet permittere se in-
quod hoc est ex indulgentia juris : jura terfici, quam Deum negare; sed non ra-
enim indulgent tales separari , vel quia prfe- tionabiliter ageret, si dimitteret se interfici
sumunt consentiente ore non consensisse potius, quam (6) in aliquid indifferens (c) con-
corde, et quia verbum solum dixit ut poe- sentiret. Matrimonium autem non est de his,
nani redimeret vel etiam ratione fmis, quia
; quae sunt saluti contraria , vel contra salu-
coacta matrimonia pessimos exitus consue- tem : et sic patet quo modo intelligitur de
Opin. 2.
verunt habere. Alii dicunt quod non ex ju- metu, qui potest cadere in constantem vi-
ris indulgentia , sed hoc facit defectus liberi rum.
et perfecti consensus ,
qui debet esse in ma- (a) Ctet. edit. Nam. — (6) interfici ontequam. —
(c) differens.
trimonio ,
quia , sicut ostensum est, plenus
 , :

SKNTKNTIAhI'M Ml«, IV.

Contra : Matrimonium est raaris et fe- Fundtni.

OU^STIO II. mina^ conjunctio : omiiis auteui talis con-

juuctio est ffiquiparanliaj relatio : sed omiii»
Af» eomenliens m renitmtem generet sibi
tuiis requirit coiivcnientiam iiiter extreiiia,
prajudieium '.

quia ad minus est inter duos, Unde si altir

u opp. Utrutn coiisHutieiis iii renitniitciu gtMifret (liioriiiii desinat esse similis, non est simili-
sibi [iraijuiliciuiii, iit uuii po.s.sil cuiii alio tudo : ergo a siinili iii inatiimoiiio, si alter
contrabere matriiuoaiuui; «t quod sie, vide- dis.sentiat, non matrimonium, nec spon-
est
tur 1. quiu uiiu.si|uisqut^ potest uliiviiuii- salia : constat ergo quod nulla est ibi obliga-
tiare(a) juri suo : sed dc juie uiiiusciiju.sque tio, nec aliquod piffijudiciuin.
estquod possit iu aliam (lersouani iiiutriiiio- Item ubi est matrimonialis obligatio, est
nialitercousentire : huicautein jiiri honio re- vir et uxor: sed uxor dicitur respectu viri,

nuntiat, cuin aiii per consensuin se ohligat. sicut jiater respectii fUii, et e converso : ergo,
Si ergo quis coiisentit in iiivituin, suojiiri sicut seqiiitiir : u Iste non est iiliiis hujiis,
renuntiat : patet, etc. ergo iste non est pater hujus ; » ita bene se-
2. Iteni potestas proprii corporis tiansfer- quitur : a Non est obligata isti, ut uxor,
lur perconsensum imimi, qui praeestei : sed ergo iste non est obligatus isti ut vir, nec
unusquisque sibi praeest : ergo cum consen- alio inoiio : » ergo, etc.

tit in aliquam, potestatem sui corporis ei Item consensus qui transferl corporis po-
tribuit : ergo jaiii non [jotest daie eain alii. testatem in aUerain, est consensus, qui di-
3. Itein iste coiiseutit iii iuvitain et reni- cit : a Accipio te iu meam : » .sed nuUus po-
tentem, et postmodum illa consentit : cons- test accipere aliquam in suam, nisi qui facit
tat quod , cum illa cousentit , matrimonium suam : ergo absque consensu mulieris nul-
ratum existit : ergo si mulier virum sibi lus est consensus viri.
obligat, uon ex hoc qiiod ipsa consentit, Item, quantumcumque vendam aliquid,
quia consensus unius personae alteram non non fit contractus, nec astrictio, nisi lu emas
obligat eigo hoc est propter priorem con-
: ergo pari ratione nunquam transfertur po-
seusum, quem ille prius emiserat : ergo prius testas viri in mulierem, uisi mulier consen-
obligatus erat. tiat : si ergo ipsa est coacta, non videtur esse
4. Item efficacius et intensius consensit, obligatio.
qui non sohun favet consentienti , sed eliatn
CONCLUSIO.
consentit, et aliam personam ad consentien-
dum compellit : sed primus modus consen- Consentiens in renitentem, perseverante renitentia
corde et signo, prcejudicium non facit sibi, ul
tiendi facit matrimonium , et obligationem
nonpossit cum alia consentire.
inducit : ergo multo fortius secundus.
5. Item charitas est vinculum perfectionis, Resp. ad arg. Dicendum quod quaerere
sicut dicitur » : hoc autem vinculum, quam- utrum consentienti in renitentem fiat prae-
vis sit perfectum et spirituale , tamen potest judicium, est quserere utium matrimoniale
esse unius ad alterum, ita quod sit mutuum : vinculum claudicet, ut ex parte sit solidum,
ita pari ratione et vinculum carnale : ergo et ex parte contritum : et hoc est quajrere,
et matrimonium : ergo videtur quod aliquis utrum aliquis sit vir, cujus nou est uxor :

possit esse junctus matrimonialiter alicui et aliqua sit uxor, quae non habet virum : et
si in aliquaui consentit, et (6) e converso al- haec in seipsa quaestio solvilur, pro eo qniid
tera dissentit. in ea opposita implicantur propter naturam
' Cf. Piohard.. IV Senr., (jist. xvix, q. ill; Steph. Bnilef IV Simf , dist. xxi.v, q ii; Pelr. de Tarant.,
,

\a) CcBl. edit. abrenunciare, et sic deinceps.— (6) aut IV Sent., disl. XXlS, q. \. *Coloss., lll. 14. —
 niST. XXIX. ART I. On^ST. III. 253
matrimonialLs vinculi, quod est reiativuui et getur, hoc nou est propter defeclum inten-
mutuiim, quod signat ipsa comparatio, et sionis, quia non sit sufflcienter intensus (c),

relatio nxoris ad virum. Dico igitur quod sed quia non est mutuus.
matrimonium non potest esse claudum quan- 3. Ad illud quod objicitur de vinculo cha-

turii ad vinculum, quia si mulier invita est, ritatis, dicendum quod charitas, prout est

et in dissensu perseverat tam signo, quam vinculum quod facit unum corpus spirituale,
corde, nuUum est matrimonium nec unus ; nunquam est quin sit in utroque extremo-
acquirit potestatem aliquam in alterum, pro rum, alioquin non facit unum. Et in matri-
eo quod in altero extremo defuit consensus. monio fiunt unum sponsus et sponsa, et .sig-
Unde primus non se hal^et per modum tffi- natur conjunctio Dei et animae, quae nun-
cientis, sed disponentis : et ideo si secundus quam claudicat : ideo nullus est consensus
adveniat, tunc perlicit matrimonium, pro eo quantum ad vim sacramenti, si libertatem
quod jam habet consensum mutuum, qui est habet in una persona, et coactionem in alia.
ejus principium conipletum et ex tunc vir :

obligatur, et ei praejudicium ad consentien- QUJISTIO III.

dum in personam aliam generatur.
An aliquis possit ad matrimonium compelliper
1. Adilludergoquod objicitur, quodpotest
prmceptum patris '.
renunliare juri suo, diceudum quod huic
juri non renuntiatur nisi per votum, aut ma- Utrum aiiquis possit ad matrimonium
^doppi
trjmonium et quoniam in tali consensu non
; compelh per praeceptum patris et voco hic :

est volum, nec est matrimonium et nemo , compulsionem, ut obedire teneatur. Et quod
est qui accipiat iliud jus : ideo ille consensiis sic, videtur 1. quia dicitur quod tsaac
vocavit
nullum potest per se praejudicium generare. filium suum Jacob, prajcepitque ei diceus '
:

2. Ad illud quod objicitur, quod potestas Non accipias uxorem, etc. Constat quod
transfertur per consensum animi, dicendum Isaac non praecepit, nisi quod potuit et de-
quod in translalione polestatis hujus duo buit : ergo potest hoc pater filio praecipere.
sunt, sciiicet donatio, et acceptatio (a). Quan- 2. Item '
: Filii , obedite parentibus ves-
tum ad donationem attinel, hoc (6) eot con- tris per omnia : ergo in omnibus, quae non
sensus pi'oprii; quantum ad receptionem, sunt contra salutem, tenetur patri fllius obe-
hoc (6) est consensus alieni : et quia ille non dire. Unde Glossa : « Placet Deo, si per om-
est ibi, ideo non est translatio. nia <}beditis, ita tamen si Domino obeditis. »
3. Ad quod objicitur, si illa consen-
illud Si ergo matrimonium non est contra salu-
tiat, dicendum quoil tunc incipit obligari, et tem, patet, etc.
non raiione consensus alieni tantum, sed ra- 3. Ilem, sicut se habet pater spiritualis
tione sui, qui praecesserat in actu, et erat in respectu matrimonii spirilualis, ita pater car-
habitu : qui etsi non obligaret, quia non nalis respectu carnalis : sed dominus Papa
erat qui acciperet , ideo alieno consensu ad- potest praecipere alicui sub poena excoramu-
veniente, ille consensus habet vim obligandi, nicationis, quod episcopatum accipiat : ergo
quamvis prius nou haberet. Posset tamen pater carnaiis, quod filius cum muliere, cum
dici, quod in tali casu consensus viri reno- qua vult, contrahat.
vari debet, vel verbo, vel signo. 4. Item stultus est qui jurat, et se obligat
A. Ad illud quodobjicitur, quod efflcacius pro alio, quinon est ei obligatus, ut si jura-
consentit, dicendum quod si iste non obh- rem pro extraneo, quod ipse ad Sanctum

• S. Thom., in Suppl. p. III, q. xhvv , art. 5 ; Ri- IV Seiit., dist. xxix, q. iii; Petr. de Tarant., IV Sent.,
chard., IV Sent., dist. xsix, q. iv; Thom. Argent., di?t. xxix, q. vii. a—Genes., xxviii, 6.— » Co!ost.,i\i',
IV Sent., dist. Xiix , q. i, art. 2; Steph. Brulef., 20.- (a) il/. accepUo.— (6) hic— (c) Supp/. consensus!
 :

«M SENTENTIARUM Lm. IV.

Uiouysium irat : si argo parenU<8 juraiit pro vult, (•ontrahcre. Kt adhuc per prffi^rephirn
Hliis, ergo videtur (luoil siiis i)<»hutit prbe- noM potesl [)iilcrad ('oiitraiieiirluni ciiiii hac,

cipere, ut jiiraDienta 8ua debeuiit implere. vel cuiii illa, euin obligare, nisi charitas vel

&. Item, Hiuliquiis contr<iliut spunsaliu ('iim rationaliilis causa cuin liget , vel promissio
aliqua, lumdum e&t mulriiuouium contrac- ipsius voluntaria. (Iluiritus quidem eum (a)
tum : et laiuen [»-v ecelesia.sticum pijecep- ligut, (piando pater habet inimicitias, et non
tum compellitur ad contrahendum : si ergo potesl evadere, nisi fllius cum consanguinea
ijolest CDinpelli ab episcopo , [)ari ratione iniinici contraliat ; rationabilis vero causa (6)

videtur i|Uod possit coinpelli a patrc suo. vpro litrat, qiiaiido putcr proliibel fllio ne

K lUidAll Contra : In co in quo pares sumus, unus cnntrahat cum muliere mala; oh promissio-
Qon tenetur obedire inandato alterius : sed nem autem (c) voluntariam ligalur, ut,

quantum ud jus matriinonii oranes sunt quando ipsemet sc obligat contrahendo spon-
pares : ergo non videtur quod pater possit talia, pra-judicium sibi generatin hoc, quod
fllio imperare. inchoatmatrimonium : unde tenetur ad con-
Item, patie imperante malrimonium, fllius summandum, cf ad hoc compelii potest pet

siue peccato polest castitatera vovere : ergo mandatum ecclesiasticum.

non tenetur patri obedire. i . Et per hoc patet responsio ad primum
Item fllius, si vult religionem intrare, non in contrarium, et ad ullimum. Nam Isaac

tenetur patri, determinaiiti vel prohibenti rationabiliter praecepit illud, quod Jacoh alias

sibi religiouem, obedire, iino iii quantum- tenebatur facert! : tumpropter malitiam rau-
cumque potest sine peccato intrare, quia tale lierum, tum etiam quia semen Chanaam de
votum est spontaneum si ergo matrimo- : terra illa erat disperdendum : et illud clare

nium debet esse hberum, patet, etc. insinuatur in textu, ct clarius in quodam h-
Ilem nemo potest me compellere ad per- bello, qui dicitur Testimonium patriarclia-
petuam servitulem : sed vir, eo quod contra- rum.
hitcum uxore, dat ei suicorporisperpetuam 2. Ad illud quod objicilur de obedientia

potestatem : ergo rion videtur quod in hoc respectu patris, dicendum (juod illa distri-

teneatur quis alicui obedire. butio intelligitursolum quantum ad ea quae

Item, si teneretur obedire, tunc sponsalia sunt d(! paterna honoriflcatione, et quantum
per parentes contracta absque consensu filio- ad ea quaj spectant ad regimen familiae. Si

rum nubentium essent stabilia : sed hoc est autem quantum ad alia intelligatur, consi-

contra jura canonica et civilia : ergo, etc. lium est, non praeceptum : et hoc innuit
Glossa quae dicit : « Placet Deo, » etc.

CONCLLSIO. 3. Ad illud quod objicitur de matrimonio

spirituali, respondent aliqui quod Papa non
Pater non potest cogere, nec prcecipere filiis ut
polest praecipere, quia consensus debet esse
contrahant matrimonium, nisi charitas aut ratio-
liber : sed post susceptionem potest praeci-
nabilis qucBdam causa eos liget.
pere administrationem : sed tamen istud non
Resp. ad arg. Dicendum quod, sicut os- videtur secumm dicere, cum tota die videa-

tendunt rationes ultimae, matrimonii con- mus fieri contrarium. Et ideo dicunt aliqui,
tractus debet esse liber omnino, tum ratione quod simpliciter potest praecipere. Nec est

signationis, tum etiam ratione talis et tantae similedepatre camali, quia pater spiritualis
obligationis, quae in illo contractu consislit potestatis plenitudinem super fllios suos ha-

et ideo non est prsecipiendum a parentibus bet amplius, quam pater carnalis. Et praete-

fllio, praecepto obUgatorio, (juod contrahat :

—
(a) C(Bt. edit. Rationabilis autertl causa. (4) llefn
(juia potest continere, si vuit, et iterum, si ut charitas. — (c) Item deest autem.
 ,

DTSTlNtrr. XXX. 298

rea non est tanta servitns, et tam inflivisi- obedire. Hsecenim obedientia modicum,aut
bilis copula in matrimonio spirituali, sicut in nibil de suo debet habere , maxime tempo-
carnali : et hoc patet, quia Papa potest depo- ribus modernis. Quidquid tamen sit, non est

nere, et absolvere ab episcopatu. Tertius similede istomatrimonio, et de illo, ralione

modusdicendiest,quodubirationabiliscausa jam visa.

est, scilicet necessitas, vel communis utili- 4et 5. Adilludquodobjiciturdejuramento

tas, potest prscipi, et tunc ille tenetur obe- pro altero, dicendum quod, sicut infra pate-
dire ; et quonlam semper praesumendum est, bit, nullius est roboris, sed cujusdam solatii

quod tantus pater ex causa rationabili mo- et solemnitatis, quando parentes jurant pro
veatur, nisi expresse appareat contrarium, parviilis; nec obligantur ad aliud, nisi quod
credendum est quod subditus obedire tene- bona fide ad hoc laborabunt, quod matri-
tur. Quod si sclret se insufficientem , et in- monium compleatur. Ulfimum patet, quia
dignum, et videret sibi imminere periculum talis sibi praejudicium generavit ex propria
animse, credendum est quod non teneretur obligatione.

DISTINCTIO XXX
DE ERRORE QUI EVACUAT CONSENSUM ; DE CONJUGIO MAKIiE ET JOSEPH, ET DE FINALl CAUSA
MATRIMONU ,
QVM EST PROLIS PROCREATIO.

'
Nec solum coactio impedit , vel excludit consensum , sed etiam error. Non autem consen-

omnis error consensum impedit. Est enim error alius personse , alius fortunse, alius estcausl

conditionis , alius ijualifatis : error personse ,

quando hic putatur esse homo ille , et est ^"'1^°^.

alius ; error fortunae, quando putatur esse dives qui pauper est , vel e converso ; error 1'^^^^^""

conditionis, quando putatur esse liber, qui sefvus est; error qualitatis, quanJo puta- se defec-

tur psse bonus, qui malus est. Error fortunse et qualitatis conjugii consensum non aparte

excludit ; error vero conditionis conjugalem consensum evacuat : de qua condilione

postmodum tractabimus. Error quoque personge consensum conjugalera non admittit
ut si quis feminam nobilem in conjugium petat, et pro ea alia ignobilis tradatur ei
non est inter eos conjugium quia non consensit vir in istam sed in aliam. Ut si quis
,
,

promitteret mihi se venditurum aurum , et pro auro offerret mihi aurichalcum , et ita

me deciperet ; numquid dicerer consensisse in aurichalcum ? nunquam volui emere

aurichalcum : nec ergo in illud consensi ,

quia consensus non nisi voluntatis est. Sicut

ergo error materia excludit consensum , ita et in conjugio error personae. Sed objicitur
de Jacob ,
qui pro Rachel septem annis servierat , et supposita est ei Lia '
: numquid
error personce exclusit conjugium , cum non in eam , sed in Rachel consenserit? Sed

quod ibi factum esl, in mysterio geslum non improbe traditur ; ibi tamen etsi non prse-

cessit, seculus est consensus : nec ex illo concubitu, qui consensum prsecessit, forni-
carii judicantur, cum ille maritali affectu eam cogno-sierit , et illa uxorio affectu debi-
tum persolverit, putans lege primogenitarum et paternis imperiis se illi jure copulatam.

Excusatur etiam ,
quia Dei consilio in mysterio ita actum est. Hodie etiam excusaretur
ille, cui inscio uxoris soror lectulum ejus ingressa se subjicerel : quae cum sine spe

• Totum hoc priiiium caput habetur causa XXK, q. i, per totuin. — 'Gen., xxix, 23-26.
 ,,

tSS SENTENTIARUM Llb. IV.

coojuf<u perpetuu inanere ceubt^utur , ill»; tamoii qui copnovit.euai per if^norantiani

eicusulur. Ouoil per siuiiie |)iol»utur : t>i t-uiui Jiuliolus trunsfij^uruus «e in angeluiii

lucis '
credutur bonus , non «'st error |jericulosHs. Ouod aiiteni vir ille in illaiu mu-
lieiem non consenM-rit, ex 8imili o.stenditur. Si (|ui.s hoireticu.s noniine Auiiuslini , vel

Ambrusii , alicui catlioliro se ollerret , eumque ad su.c tidei imitalinnein vocan-t; si ilie

assentiret, in ciijus >enteiitiaui lidei diccielur consenhisse? Noii iii liujrelicoruui sectam ,

sed in inteyritaleiu fidei , ijuam ille haerelicus se mentiebatur liabere. Error vero for-

tiin» consensum non excludit. (Juas enim nubit [jauperi ,

putans illum esse divitem ,

iion potest remintiare priori coiiditioni ,

quamvis erraverit. Nec erior qualilalis , ut si

nuis ducat uxorem meretricem , vel corruptam ,

quaiii putat esse castaiu , vel virt^inem,

uon potbst eam dimittere.

De cuu- PrcBmissis aliquid addendum est de modo illius consensus ,

qui inler Mariam et
Man« Joseph intercessit. Sane credi potest , non solum Mariam , sed eliam Joseph apud se

Ki.h disposuisse virfiinitatem servarc velle , nisi Deus aliter juberet : eosque sic consensisse

in conjugalem societatem , ut iiterque de altero , revelaute Spiritu sancto , intelligeret

quod virginitatem servare vellet , iiisi Deus aliter inspiraret ; sed illam voluntatem
verbis non expresseranf ,
postea vero expresserunt , et in virginitate permanserunl.
Consensit ergo Maria in maritalem societatem , sed noii in carnalem copulam, nisi
de eadem s|(ecialiter Deus praeciperet , cujus eliam consilio iii inarilalem consensit
copulam, quia virginitatem servare volebat : et idio nou aliter consensisset in conjugalem
societatem , nisi iamiliare Dei consilium habuisset , de qua Augustinus sic ait * : a Beata
Maria proposuit se servaturam votum virginitatis in corde , sed ipsum votum non ex-
pressit in ore. Suhjecit se divin.T dispositioni ,
proposuit se perseveraturam virginem,
nisi Deus aliler ei i evelaret. Committens ergo virginitatem suam divinae dispositioni

consensit in carnalem copulam, non illam appetendo, sed divinae inspirationi in utro-

que obediendo : postea vero filium genuit, et quod corde concejierat {a) simul cum
viro labiis expressit , et uterque in virginitate permansit. »

yuod « Inter quos , ut ait Augustinus, perfectum fuit conjugium : » perfeclum quidem

lum^utter Don iu siguiljcalione , sed in sanctitate. Sanctiora sunt enim coiijugia pari voto conti-

"coul"-'
nentium. Unde Auguslinus '
: « Quod Deo pari voto et consensu voveratis, ambo per-
gium.
severanler reddere debuistis : a quo proposito si lapsus est ille, tu saltem persevera. Non
quia pariter temperabatis a commixtione carnali , ideo maritus luus esse destiterat :

imo vero tanto sanctius coujuges manebatis, quanlo sancliora concorditer placita ser-

vabatis. » Perfectum ergo fuit Mariae et Joseph conjugium in sanctitale. Perfectuiu

bonum conjugii tidem scilicet, prolem, et sacramentum.
etiam fuit secundum triplex ,

« Omne enim nuptiarum bonum ut ait Augustinus ' impletum est in illis parentibus , ,

Christi fides proles, sacramentum. Piolem cognoscimus ipsum Dominum

,
,
fidem ;

quia nullum adulterium sacramentum, quia nuUum divortium. Solus ibi uuptialis
;

concubitus non fuit ;

quia in carne peccati fieri non poterat sine pudenda concupiscen-
tiacarnis, quae accidit ex peccato : sine qua concipi voluit, qui sine peccato futurus

'
II Cor., XI, 14. — ' HabetuT caus, xxui,
q. li, c. vil. — ' Aug., ad Ecdiciam , episU cxcix, al. CCLXU, n. 3,
Inter quos. — ' Id., de Nupt. et Concup., lib. 1, c. XI et Xll, et habetur caus. xxvii, q. li, c. Omne itague.

[i) Edit. Ven. non habet tUium genuil, et quod corde conceperat.
 . ,;

DISTINCT. XXX. 257

erat. Et licet non intercesserit conjugalis concubitus, conjuges tamen vere fuerunt
mente, non carne , sicut et parentes : » quamvis Ambrosius dicat perfectum fieri con-

jugium per carnalem copulam. «lu omni , inquit' , matrimonio conjunctio intelligitur

spiritualis, quam confirmat et perficit conjunctorum commixtio corporalis. » Sed intel-

ligendum est conjugium perfici commixtione corporali , non quantum adveritatem,
vel sanctitatem conjugii , sed quantum ad significationem ;
quia perfectius unionem
Christi et Ecclesice tunc figurat.

Exposito quae sit efficiens causa matrimonii , consequens est ostendere ob quam cau- Dccausa

sam soleat, vel debeat coutrahi matrimonium. Est igitur finalis causa matrimonii con- conjugii.

trahendi principalis, procreatio prolis : propter hoc enim instituit Deus conjugium
inter primos parentes, quibus dixit = : Crescite et multiplicamini , etc. Secunda est

post peccatum Ada' vitatio fornicationis. Unde Aposfolus ' : Propter fornicationem
unusquisque habeat uxorem suam, et unaqiiceque habeat virum suum. Sunt et alis
causee honestee , ut inimicorum reconciliatio , et pacis redintegratio. Snnt etiam et aliae

causae minus honestae, propter quas aliquando contrahitur; ut viri mulierisque pul-
chritudo, quae animosauiore inflammatos saepe impellit inire conj;igium, ut valeant
suum explere desiderium. Quaestus quotpie et diviliarum possessio frequenter est con-
jugii causa, et alia multa, qua; cuique diligeutiam adhibenti facile est discernere. Nec
est assentiendum illis ,
qui dicunt non esse conjugium ,
quod propter has causas minus
honestas contrahitur. Constat enim ex praemissis conjugium fieri ex communi consensu
verbis de praesenti expresso ,
quamvis amor ad hoc atlraxerit. Cujus rei documentuin
praestat Jacob ,
qui Rachel decoram facie, et venusto aspectu amavit, eamque multum
diligensait* : Serviatn tibi pro Rachel septem annis. In Deuteronomio etiam legitur':
Si videris in medio captivorum mulierem pulchram, et adamaveris eam, voluerisque
uxorem habere introduces eam in , domum tuam , etc.

Et licet fine non bono contrahatur conjugium ,

quando species contralientis movet ou<"i
malus ti-
animura , conjugium tamen bonum est ,
quia vita mala, vel intentio perversa aiicujus, uis aon
conlami-
sacramentum non contamiuat. Habuit aulem conjugium Mariae et Joseph alia$ causas nat sa-

ut Virgo solatio viri sustentaretur cramen-

speciales , scilicet , et ut diabolo partus celaretur
tam.
ut Joseph esset testis castitatis , defendens eam ab infamia suspicionis , ne ut adultera
damnaretur.

EXPOSITIO TEXTUS. quid dicit rationis , aliquid dicit voluntatis

Nec solum coactio impedit, vel excludit consensum, i^^^oprimo determinat de consensu qui fit
sed etiam error, non autem omnis error consensum in errore secundo vero determlnat de con-
;

™^* 1 '
e c.
sensu qui mala intentione
fit , et per oppo-
Supra egit Magister de consensu, qui de- situm bona , ibi : Exposito qum sit causa
flcit a parte voluntatis ; hic secundo agit de efficiens matrimonii. Prima pars habet
consensu, qui deficit a parte rationis. Et duas primo enim determinat varios erro-
:

quoniam ex hac parte potest dupliciter defi- res, qui incidunt circa consensum secundo ;

cere, aut propter errorem in ratione, aut determinat quafiter consensus Mariae et
propter obUquitatem in intentione, quae ali-
c. Cum initiatur.— ' Gen., I, 28. — '1 Cor., vii 2,
' Ambr.,
br., de Patriarcli., et halietur
halielur caus. xxvii, q. ii,
ii * Gen., x.xii, 18. — ' Deut., xxi, 11

lOM. VI. 17
 ,

3K8 SENTENTIARIIM LIR. IV.

Joseph fuerit rtic^tus et sanctus , ibi : Pra^ aieretur asseutien.s ut [ihilosopho, nec mere-
;

mmis uUquibus, addmdum tst de modo tur, nec deineretur. Uude eslo «|uod, sicut

illias consensus, etc. Moyses dixit ' : In principio creavit Oeus

rcblum ettirram, ita etiain diceret Aristo-
DUB. I. teles, ita etiam Arius : qui crederet ipioil

Moy.ses dicil, iiieivretur, i|uia crcdfrct tpiod

Si euiui diiitiulu» ti'uii;inKuranj ae iu aDK>:luu) '"cis

creilutui tiunuii, uou est error periculoiiiis. Quod Spii itus sanctus rucrit alflalus, et ita crederet
auteui , etu. prinue veritati qui crederet quod Aristo-
;

Viilelur falsuiii dicere quia hic est error, teles dicit, iiec meivretur, nec demereretur,
,

ad iilololatriam iit si ostenilat se quia adhaereret sapientiae mundanae ; ipii

qui tliicit ,

esse ChristLiiii, ct credatur et adorclur.

crcilfivt quod Ariiis dicit, putaiis Ariuiii,
qui haereticus, esse doctorem veruni
Resp. Diceiidtini quod Magister loquitur ('iiit

de errore illo, ita quod non procedatur ultra, denierentur ,

quia assensus est fundatus

quia iste non cst trror juris, sed facti ; vel super iiaeresiiu.

si ultra procedat, intelligitur ita, quod non nuu. III.

siinpliciter, sed sub cuiiditione, utpole si

Errur vero rortiinffi coDgeDsum dod excludit. Que
adorct euin , si est Christus, tiiiic iiulla est eiiim uuhil pauperi , pulaDs illum eiige divitem, Don
potest, elc.
idololatria, iiec deceptio periculosa. Si auteni

ultra procedat, tunc incipit lisse periculum. Videtur maie dicere, quia possibiie est
quod aliquis consentiat In aliquam pro sola
DUB. II.
pecuiiia : ratio consentiendi fuit pecunia :

Si quis haereticus nomine Augustini, vel Ambrosii, sed non existente causa principali , non
alicui catholico se offerrel, euuuiue ad suae lidei
iiDitatiouem vocaret, si ille assentiret, in cujus sen-
exislit elTectus : ergo si non est dives illa,
lentiam , etc. in quam consentitur propter divitias, non

Videtur quod talis error sit periculosissi- est consensus : ergo nec matrimonium.
III us, quia si taU-in haereticum nonnne Au- Item, esto quod consensus exprimeretur sub

gustini recipit , tunc credit omnia quae sibi conditione pecuniae , deinde si non daretur,
dicit, et ita contra fidem , et efticeretur, qui non esset malrimonium in conspectu Eccle-

nuUus a tali errore siae si non est ita in cor-

ergo pari ratione,
sic credit, haereticus : et :

excusatur : ergo, etc. de non ,est matrimonium in conspectu Dei.

Resp. Dicendum, quod si haereticus ille, Resp. Dicendum quod error fortunae non

(jui sic se ofTerret sub nomine Augustini, excludit conseiisum imo consensum indu- ,

procederet in praedicaudo errorem , si ex cit. Inducitur autem consensus a falsa aesti-

tiinc crederet, pijriculum eseet, quia non matione ad elicienduin consensum verum :

t.mtuui in persona esset error, veruni etiain et cuin non sit in aliam personam ,
quum in
in fide. Nec excusatur talis qui tali consentit, hanc, verus cst consensus, et verum est
((uoniam habet consiliarium interiorem , ad matrimonium. Quod ergo objicitur, quod
(juem debet recurrere, et quem debet con- pecunia est causa , dicendum quod falsum
siilere. Sed si ille non procedat ultra, sed est ; imo aestimatio vel spes habendae pe-

solum in generaU dicat^ quod sequilur sec- cuniae. Ad illud ergo quod objicitur, si

tam suam, tunc nuUum est periculum et si : consentit spe pecuniae, dicendum quod aliud

praedicat ei verum in persona Augustini, est spe pecuni.i', consentire, aliud sub condi-
potest sibi esse meritum in asseuliendo. tione consenlire. Qui enim consuntit spe
Unde nota, quod in eadem veritate assen- pecuniae, supponit divitias in aestimatione,

tiens aliquis alicui secundum quod calholico et absolute elicit consensum ex voluntate, et

doctori, meretur asseutieus ut haeretico, de-

;
1 Genes., \, I .
 ,

DISTINCT. XXX. 259

ideo matrimonium contrahit; sed qui sub fratres vocantur ibi propinqui in secundo
conditione, reservat sibi adhuc consensum, gradu, vel in tertio.

et ideo non est matrimonium , nec est simi-

litudo inter hunc consensum, et illum. DUB. V.

Committens ergo virginitatem suam divinae disposi-

DDB. IV. tioni , consensit in carnalem copuiam non illam ,

appetendo, etc.
Postea vero expresserunt , et in virginitate perman-
serunt. Consensit ergo Jlaria in maritalem societa- Ex hoc videtur quod saltem fuerit mente
tem sed non iu carnalem copulam etc.
, ,

corrupta : quod dicere est blasphemia. Item

Contra ' : Accepit Mariam conjugem suam, videtur sibi contradicere ,
quia paulo ante
et non cognoscebat eam, donec peperit filiutn dicit : « Consensit Maria in maritalem socie-
siium primogenitum. Et hBec [a) littera dupli- tatem, sed non in carnalem copulam : »

citer arguitur : de ly donec, ergo post cogno- ergo falsum dicit nunc.
vit ; similiter de ly primogenitnm. quia pri- Resp. Dicendum quod illud verbum Au-
mum dicitur respectu secundi. gnstini intelligitur, non quia Virgo consen-
Item ' : Descendit Capharnaum ipse et , serit ut ipsam cognosceret , quia nunquam
mater ejus, et fratres ejus. Ergo fratres credo hoc ipsam voluisse, nec Deum sibi

habuit : et constat quod non de patre ergo : hoc inspirasse; sed consensit in conjugalem
de matre. societatem, sive in mutuam corporum pote-
Resp. Dicendum quod ex duplici verbo statem, quse ordinata erat ad copulam car-
praedicto ortum habuit vilissima haeresis nalem, uon tamen ordinatione necessaria.
Claudianorum, qui fatentur beataiu Virgi-
nem post generationem Christi fuisse cogni-
DUB. VI.

tam a Joseph : sed haeresis ista est omnino Jacob qui Rachel decoram facie, et venusto aspectu
amavit.
, quod
irrationabilis beatissima mater Dei
ex quo templum Dei et Spiritus sancti,
fuit Quseritur hic utrum peccaverit; et quod
operi carnis vacaret et hoc non potest cadere :
sic, videtur, quia Magister dicit in littera,

nisi in animam impiam et stultam , credere quod pulchritudo procul dubio est causa
scilicet tantam in matre Dei indignitatem. minus honesta, propter quam contrahitur
Ideo erroneum est et perniciosum : et Domi- matrimonium. Item Fallax gratia, et :

nus in morte istum errorem evacuavit, vana est pulchritudo , sicut dicitur ' : ergo
quando ' eam beato Joanni recommendavit, qui propter pulchritudinem contrahit matri-

et dedit eum sibi in solatium loco filii : nec monium, movetur ex vanitate: si ergo in
illum dedisset, si filios habuisset. Quod ergo sacramentis divinis talis causa est reprehen-
objicitur de ly donec , dicendum quod dicit sibihs, patet, etc.

terminum incertum , sicut ibi ' : Dixit Do- Resp. Dicendum quod pulchritudo in mu-
minus Domino meo, sede a dextris meis, liere , vel in viro ,
potest duplicittf r movere
donec ponam etc. constat quod post se- , : ad matrimonium contrahendum : aut sicut
debat a dextris. Similiter dico quod pri- causa principalis , aut sicut causa inducens
mogenitus privat ordinem ad anterius non , et attrahens quodam modo. Si sicut causa

ponit ordinem ad posterius et ideo primo- ; principahs, tunc est causa minus honesta,
genitus appellatur quia Dominus erat se- ,
quia non debet hoc intendi in matrimonio,
cundum legem offerendus. Et si tu objicias sed filiorum procreatio, vel aliquod simile :

quod habuit aliquos fratres, dicendum quod et hoc iterum ordinatum est ad divinum

— Joan., u, — obsequium. Si autem sicut inducens, potest

'
Matth., I, 25. ' 12. = Joan., xix, 26.
— ' Psal. cix, 1. — ^Prov., xxii, 38. (a) Edit. Ven. tiac.
 , :

SKNTKN'1'IAHUM l,IH. IV.

oiiie siUH ptHxatu uU iuiiiu.s gruvi ,

pru eu est : ergo a simili, qui crodidit duc«re uiiain
iiuod [mlthrituilu iiatuiulitfi- attiahlt uui- iii iixoii-iii, it iliK-it aliaui, uxor ejus est.

uiaui atl uiuoreui : et si auior talis .sit coiii- i. Iteui' Jacob crediilit coguo.sceiu Hucbe-
[jlacfutia^ nou tuultiuu) iiiteusus, iioii est lein , et cugaovit Liam : et tameu malri-
culpabilis. Si quis autcm dit-at, iiiiod Jacob moiiiuiii fuit : ergo, etc.

ilii veuialiter peccaverit, uon est uiultum 3. Iteiii linc o.stenditur ratioiie, (|uiu (]ui

iiiiprobabile. Kt iiola quod iiiultaj ijt)s.suiit peccat per ignorantiaiii, iiiliiloiiiinuspeccat,

esse causai iuduceiite.s ,

quaj siiie pcaato et uon excusatur : ergo iiec matrimouium
inducuut, duiii liiiiiea iioii si.statur iii eis, sci- iiifriiigitiir [iropter eirorem.
iicet gratia, pulcluitudo, divitiai, merccs, sa- i. Iteiii objicitur, qiiia rusticiis credens

pieutia, virtus et mores sed virtus

: et mores cuprum auruui, emit cuprum, uou aurum :

super umuia sunt atteudenda. ergo similiter videtur, quod mulier credens
PetrumesseMartiuum, coiisentitiu Petium.
5. Itein, si consensus erroiieus iiiipedit iii
ARHCULUS UNICUS.
quantum erroneus, ergo ubicuraque est

Ad intelligentiam praesentis distinctionis error, est impediiuentum ergo si credit con-:

tria quajruutur : primo quaeritur de con- traiiere cuin divite, et contrahit cum pau-
seusu illo, qui est cum errore; secundo pere, videturquodnoufiatcoiitractio matri-

qua-rilur de consensu virginis Mariae; tertio monii. Juxta hoc quajritur quis error impe-

de conseusu illo, qui est ex iibidine. diat , et utrum error nobilitatis impediat

malrimoniuin : videtur enim quod non

OUjESTK) 1. cum sit error qualitatis : oppositum autem
dicit Magister in littera.
An consensus etroneus faciat matrimonium

Fuiida!!'. Utrum consensus erroneus faciat matri- CONCLUSIO.

monium et quod non , videtur, quia con-
;
Matrimonium impedit error personce, non autem
sensus sequitur cognitionem : igilur quae
semper error proprietatum personce.
consentit, conseusit in eum de quo cogi-
tat : sed credens hunc esse alium , de illo Resp. ad arg. Dicendum quod error potest
cogitat : ergo consentit in illum, et non in esse dupliciter in consensu : aut error circa
hunc: et sic, etc. personam ; aut circa proprietates personse.
Item voluntarium est, cujus principium Si sit error circapersunam, talis consensum
est in ipso coguoscente singula : ergo invo- tollit , et matrimonium impedit. Quae enim

luntarium, ubi non est cognitio : sed ubi consentit in aliquem, credens ipsum esse

errat, non cogrioscit : et sic non est ibi ratio alium secundum veritatem affectus ejus ,

voluntarii : ergo nec matrimonium. conjungitur ei, de quo credit, et in eum

Item plus habet de ratione involuntarii consentit et ideo non est ibi malrinioniimi,
:

quod fit per ignorantiam, quam per violen- pro eo quod non est consensus mutuus. Ad Eipiic»

tiam : sed illud impedit : ergo et istud. hoc autem ijuod sit error personae, necesse
Item ad hoc est auctoritas, quae dicit hoc, est quod duplex persona occurrat: una in

sicut habetur causa xxix, q. i per totum. aspectu interiori, altera in aspectu esteriori

AA opp Contra : 1. Isaac credidit (a) benedicere et talis error facit consensum et voluntatem

Esau, ettamenbenedicendo Jacob, benedictus diverti ab eo qui exterius apparet , pro eo

Cf. S. Thom.,
> Suppl. p. III, q. li, art. i; et
in
IV Sent., dist. txx, q. i, art. 1 et 2 ; Scot., IV Sent., dist. Mayr., IV Senf., dist. xxx, q. i; Stepli. Brulef.,
XXX, q. 1 ; Ricbarilus, !V i^ent., dist. x.\x , q. i; Thom. IV Sent., dist. xxx, q. i; Petr. de Taraul., lY Senl.,
ArgenU, IV Sent., di»l. xxx, q. i, arl. :; ; Frauc. de dist. XXX, q. i. ' —
Genes., jxix, 2S. (a( .ii, credit. —
 . , . ,;
:

DIST. XXX. ART I. QUiEST. II. 261

quod consensus omnis et voluntas aliquam non teneret contractus imo teneretur de-
;

consequitur cognitionem : « Invisa enim, ut cipiens ad restitutionem, et quantum ad hoc

dicit Augustinus ', diligere possumus, inco- est simile. Et boc est quod Magister introdu-
gnita nequaquam. b Si autem sit error pro- cit illud pro simili in ipsa littera.

prietatum personae, talis error non oQinino 5. Ad illud quod objicitur, quis error im-
tollit consensum non omnino im-: et ideo pediat, patet responsio ex praedictis. Quod
pedit inatrimonium nisi quando est error , vero quaeritur de nobilitate, dicendum quod
conditionis, sive servitutis. Quare autem iste circa nobilitatem contingit errare dupliciter
*
error magis impediat quam ,
alius , infra aut circa subjectum personse ; aut circa pro-
dicetur. prielates personaj , ut patet perexemplum.
1 Ad illud ergo quod objicitur de bene- Mulier enim quae credit hunc quem videt ,

dictione Jacob dicendum quod nou , est si- esse filium regis Angliae , dupliciter potest

mile, quia benedictio est opus Dei, et secun- errare : aut enim cognoscit personam filii

dum veritatem illi debebatur, quem igno- regis Angliae visu , vel auditu : et tunc in
rans benedicebat : et ideo Isaac benedictio- veritate consentit in illum ,
quia de illo co-
nem postmodum confirmavit : sed consensus gitat : et non est
tunc est error personae , et

est opus personae quantum ad judicium matrimonium. Aut personam ejus non cog-
potentis (a) errare : ideo non est simile. noscit, sed solum cogitat dignitatem , et cre-

2. Ad illud quod objicitur quod Jacob dit hunc ,

quem videt , habere illam digni-
cognoscens Liam , erravit, et tamen matri- tatem et nobilitatem : et tunc non consentit
monium dicendum quod non ex coitu
fuit , nisi in hunc , et est error proprietatis , non
fuit matrimonium; sed postmodum Jacob substantiae. Quod ergo objicitur : « Credit
consensit in illam, quam cognoverat; et hunc esse alium, » falsum est , sed alterum,
rursus servivit pro prima. quia nobilitas non est substantia , sed acci-
Ad illud quod objicitur, quod ignoran-
3. dens.
tianon excusat a culpa dicendum quod ig- , QUJISTIO II.

norantia juris non excusat sed tamen igno- ;

An consensus matrimonialis beatm Marice Deo

rantia perjonai et facti , adhibita diligentia ,
fuerit placitus '

excusat : ut si quis cognoscat aliam, credens

cognoscere suam : sic in proposito. Utrum consensus matrimonialis beatae Ma- Ad opp.
4. Ad illud quod quod qui cre-
objicitur, riae Deo fuerit placitus, et in se honestus.

dit emere aurum , etc, dicendum quod non Fuit enim hoc ordine : primo Virgo vovit
est simile duplici ex causa : primum ,
quia secundo nupsit, etnupsit ipsiJoseph. Primo
rusticus non cogitat de auro nisi in generali, videtur fuisse reprehensibilis in hoc quod
sed de cupro in speciali. Sed mulier errans vovit ,
quia , sicut dicitur *, Lex et Prophetce
in Petro cogitat de Martino in speciali. Prae- usque ad Joannem ••
ergo videtur quod beata
terea , consensus qui est actus voluntatis in- Maria in principio erat sub lege : sed in lege
terior, sequitur aestimationem et credulita- sterilis erat maledicta, sicut innuitur ' : ergo
tem sed emptio
; est actus exterior, qui con- dum vovit, videtur quod incurrerit male-
sequitur contractum exteriorem circa rem. dictionem.
Si tamen rusticus mentionem faceret de auro, 2. Item , votum castitatis est in consilio :

ita quod mentio de auro fieret in contractu sed <',onsiIia primo a Christo sunt promul-
et ille venderet aurichalcum pro auro , tunc
dist. II ; Thom. Argent., IV Sent.,
XXX, q. dist. xxx,
'
Aug., in Joan. tract. xf.vi, n. 4 — ' Dist. xxxvi, q. I, art. 4; Franc. de Mayr., IV Sent., dist. xxx,
art. 1, q. i. — ^Cf. S. Thom., IV Sent., dist. xxx, q. i, q. II ; Steph. Brulef., IV Sent., dist. xxx, q. ii; Petrus
arl. 4; Scol., IV Sent,, dist. xxx, q. ii; Richai'dus, de Tarant., IV Sent., dist. xxx, q. v, vi et vii. —
IV Sent., disl. xxx, art. 2, q. ii; Durand., IV Sent., * Matth., XI, 1j. —
' Deuter., vii, 14.— {a)Al. potens.
 ,
: ,

•itt-2 SENTENTIARUM LID. IV.

gata , tsi iu pra-dieatioae evangulica . «rgo set decentissimum habitaculuin : quia enim
viilntur iiuoil aute ilhiisli aiivfutum virKi- sapieutiii caudor est lucis ajteriiiB , et specu-

uitatciu vuvLTi-- ail virHiucni iioa pt'rtiri>-liat. luiii hiiie iiiacula ,

quod nitiil inquinutum
3. ltt!iii ulteritis, uuu vidutur beiu! feciiise iiiciirrit , decebat ut ex matre iiicorrupta et
quud luipbit alii ; itriuiuiu [)ro|)ter pericu- re , et voluntate ftrma , conciperetur : per-
luiu, iiuoiiiaui uiulitT, (jikc vnlt vir^^iiiita- feituaiiteni iiicorruplio (a) voliiiitatis in voto

tem servare , lum [lerieulo potestatciu sui cDiisistit virgiiiitatis. Secuiula rutio est

corpuris virotradit, et niaxime coutraben- ut esset mulieribus totius virginitatis exem-

do, vel coliabitaiido ; ergo si hcata Virgo vo- plum : sicut enim Deu» Pater Christum
verat, periculo se coniniilteiiat, quaiulocum viris proposuit Ih) iii exemplum, sic ejusma-

viio coutialiebat , vel coliuliitaliat. trem in exemplum proposuit(6) mulieribus :

4. Item perfectius est carere omni cousortio et quoniam hoc est maxime imitandum et

virili, sive quautum ad societatem sive , laudandum, scilicet votum viiginitatis, ideo

quautum ad copulam quam aliquo modo , in illa esse debuit. Terlia ratio est ,
quia de-
viro adhoirere ergo si decetiat malrem Uo-
: bet in ea esse ouinis nobilitatis et sanctitatis
mini esse perfcctissimam, nullo modo decuit privilcgium enim quod aliqua alia
: absit
viro alicui esse nuptam. virgo beatam Mariam excellat imo Altissi- :

.">. Ulterius videtiir quod tali viro non de- iiius qui fundavit eam
,
omnis diguitatis ,

buit nubere, quoniam virgo Maria erat cog- privilegio ipsam adornavit : ut sicut ipse
nata Helisabeth ,
quae erat uxor sacerdotis eam prae cajteris adamavit, sic ipsa omnibus
Zacharia; , sicut dicitur ' : sed persoiia; quaj esset sanctior, et amabilior esset universis.

eraut de diversis tribubus, non debebant si- Unde circumscripta

, materiiitate Dei, adhuc
mul contrahere, sicut probatur per illud ipsa prae caeteris sauctis debet amari et lau-
quod dicitur in Numeris*. Cum ergo Joseph dari : et ideo Spiritus sanctus ,
qui aliis ins-

esset de triliu Jiida, ut patet iu Matthoso', piravit virginitatis votum, ab ea non reti-
ergo videtur quod male fecit beata Virgo nuil celatum. Non solum autem conveniens
quod illi nupsit. fuit ut voveret , sed etiam ut nuberel , ex
6. Item Beata Maria erat ex slirpe regali triplici causa : primo ,
propter signationem ;

ex progenie David, sicut cantat Ecclesia* secundo, propter infamiae vitalionem ; tertio,

ftegali ex progenie Maria : sed Joseph fuit propter divini consilii occultationem. Prop-
faber, sicut dicitur ' : ergo si non decet vir- ter signationem ,
quia Ecclesia est spiritua-

gines de regali stirpe iabris desponsari , vi- lis sponsa, et virgo , et mater : et hoc sig-
detur quod beata virgo Maria inconvenien- nari debuit : et nulla alia ad hoc signandum
ter nupsit. idonea fuit , nisi haec quae simul fuit virgo
ot mater : et ideo , ut perfecte signaret , de-
CONCLUSIO.
buit etiam desponsari. Secunda ratio est
Matrimonialis consensus gloriosissimm Virginis propter infamiae vitationem , quia, ut dicit
fuit Beo placitus; fuit enim conveniens illam
Bernardus', omnes credidissent quod esset
vovere, ac postea nubere, idque ipsi Joseph.
fornicaria : et non decebat hoc credi de ma-
Resp. ad arg. Dicendura quod hoc totum tre Dei , nec etiam de Christo ,
quod esset

quodinilio matrimonio gestum est, fami- natus ex adulterio : tolerabilius autem fuit

liari consilio Spiritus sancti est factum. Primo ad tempus credi quod esset natus ex con-
namque decuit Virginem Deo virgiuitatem jugio. Si enim Virgo fuisset infamata, et
vovere tripUci ratione. Prima est , ut ei es- filius ejus, tunc color excusationis Pha-

'
Luc., 1, 36, 5. —
s Num., xxxvi, 6. ' ilatlh., — i, ' Maith., xin, 55. —
' Bernird., super Missus esl,

16, — '
Offic. de Beata, ad Laud., anliph. 3, — liom. II. —
(o) Edit. Ven. corruptio. (i) prsBposuit. —
 :;

DIST. XXX. ART. I. QU^ST. III. 263

risaeis esset relictus , et velamen ipsis mu- et ipsa de se certa erat, quia nullum omnino
lieribus infamibus. Tertia ratio est prop- carnis stimulum sentiebat : et ideo sine omni
ter consilii divini occuitationem, ne adversa- imperfectione et periculo nubere poterat et
rio notum fieret cot<silium Dei. Hoc auteni debebat, quoniam Deus sic inspirabat.
occultatum fuit adversario per hunc mo- 5 et 6. Ad illud quod objicitur, quod fuit
dum ,
quia, sicut Bernardns dicit ', non po- de genere saceidotali, dicendum quod verum
terat latere diabolum, quod scirent homi- est ex parte matris, sed ex tribu David ex
nes : unde per homines scire non potuit, nec parte patris et ideo illi nubere debuit et
:

per se, quia a Virgine procul repellebatur. potuit etiam secundum legem. Praeterea,
Decens etiam fuit ut tali liomini nuberet tri- pueliae de genere sacerdotum sub illa lege
plici ex causa, scilicet ratione generis, et non arctabantur, nec etiam illae ad quas non
ratione fidelitalis, et ratione paupertatis. spectabat haereditas, propter hoc, quod lex
Ratione generis, quia erat de tribu Juda, illa instituta fuit ne confunderentur haeredi-
et de semine David, et propinquus beatae tates. Ullimum patet.
Virginis ; et per ipsum descripta est genea-
logia Christi, quae non debet per feminas
QU^STIO III.
describi , sicut Hieronymus , super Mat-
thceum, dicit. Secunda ratio est, quia fuit An consensus libidinosus sit causa matrimonii '.

vir castus etjustus, sicut dicit EvangeUum '

et ut esset Virgini in solatium, et in testimo- Utrum conf ensus libidinosus sit causa ma- ka opp.

nium eunti in ^gyptum , datus est ei a Deo trimonii , utputa cum aliquis consentit in
in virum. Tertia ratio est propter pauperta- aliquam propter divitias, vel propter pul-
tem, quia Christus super omnia venit con- ctritudinem; et quod non, videtur, quia
fundere superbiam , non voluit vocari filius conj unctio matrimonialis est a Deo, ut patet
regis, sed magis fdius fabri. In quo osten- per illud quod dicilur' : Quod Deus con-
ditur Christi humilitas, et etiam ipsius Vir- junxit, horno non separet : sed conjunctio
ginis gloriosae ; et confusa est mundanorum libidinis non est a Deo haec autem conjunctio
;

superbia. Ex his patent objecta. ve! consensus venit ex libidine, quia est ex
l et 2. Ad illud quod objicitur primo, quod inordinato amore : ergo, etc.

non debuit vovere, quia hoc spectat ad Evan- 2. Item, cujus causa mala, ipsum quoque
gelium, dicendum quod Virgo sanctissima malum unde ; si radix mala, et ramus operis
non erat ^ub lege : nam quomodo sub lege malus : sed consensus iste est malus : ergo
erat, quae legis auctorem genuit? Etrursus, non efficit matrimonium nisi malum sed :

si illi qui spiritu Dei aguntur, non sunt sub matrimonium non est malum cum sit sa- ,

lege, cum haec esset plena Spiritu sancto, cramentum ergo, etc. :

non pertinebat ad legem, sed ad Evange- 3. Item matrimonium spirituale contrac-

lium, quod ab ipsa infantia in corde ipsius tum interveniente avaritia, et pecuniae pac-
scripserat Dei digitus, ipse scilicet Spiritus tione, omnino rumpitur, et non debet stare,
sanctus. sicut patet in episcopo simoniaco : ergo pari
3 et 4. Ad iOud quod objicitur de periculo ratione matrimonium carnale, quod est si-
et imperfectione, dico quod Virgo certiflcata gnum illius.

fuit vel inspiratione divina, vel revelatione 4. Item matrimonium est signum con-
angeUca, deipsius sancti Joseph continentia junctionis Christi et Ecclesiae : sed Ecclesia

' Bern., super Missus est, hoai. ii. — 2 Malth., i IV Sent., dist. xxx, art. 3, q. i; Steph. Brulef.,
19. — Cf. S. Thom., in Suippl. p. lli, q. xlviii^
'
IV Sent., dist. xix, q. iii; Petr. ile Tarant., IV Sent.,
art. 2j et IV Sent., dist. xxx, q. i, art. 3; Richard., dist. XXX, q. A. —
* Matth., xix, 6.
 ,

f(J4 SKNTKNTIARLM 1,111. IV.

uoii loiijuugiiur Cliristo, nec Chiisliis Ec- teiitioiie contrahendi, sed de illo qui iiitendit
i-lesiui, iiisi aiuore catitu : eigo, etc. contraliere intentioue libidinis autem : iste

ruujuu Coutra hoc viiletur sucia Scriptura, qiiia iioii aufert, quiu sit matrimonium. Unde
(licitur expresse' timxl Jacob [jropter [lul- coucedeiida^ hunt ratioiies hoc probanles.

ihritucliiiem coii.sciisit in Uiuhclem. Siuii- 1. Ad illud quod objicitur, quod matri-

iitfi' : Si videris inuliereiu pulchrum, etc. moiiiuiu est a Deo, cl hoc u libidiiie , dicen-

Ileiu lioc osteiulitur iluplici siinili, quia dum (juod iii couseniiu duo suut, scilicet

ijui baplizat ulluui iiiteiitioue lucraiuli , vere siibslauliacousensus, et circmnstaulia mala,

haplizat : el iiiteutio est uecessaria ad liap- ([uia propter i)ecuuiain, vel luxuriaiu. Sub-

tisuuiiu, siciit coiisi-iisus ad matrimouiuin : stantia actiouis est bona, et est a Deo : et haec

ergo, etc. est cuusu consensus. Circunistantia vero nihil

Iteni mercciiarius iiui piajiiiiat aiiiore [te- facit ad lioc : und<! nec j uvat , nec est causa,
cuuia?, praidical el piolerl evaugeliuiu ve- nec concausa. Iliide ex hoc [jatet sequens,
ruui, et cie.lendum est ei : ergo si amor quiu couseusus non est causa matrimonii
libiilinosus iion depravat evaugelium in secundiim id quod habet inalitio.sitatis, m\
praedicaute, iiec malrimonium in consen- secuiiduiu illud quod habet iionitatis.

tieiite. 2. Ouod vero dicitur, quod opera exteriora

Ilem, si requiritur consensus castus ad recipiunt qualitatem ab interiori, verumest
matrimonium, pari ratioue et charitas ergo : secuudum quod sunt opera rationis, quae

non potest (a) hoc sacrameiitiim perflci nisi ordiiiantur iii fiuem, et piocedunt ab ipsa
ab habentibus charitatem : quod non est in vohuitate in quantum bona per ordinulioneiu
aliquo alio sacramento. in fliiem honum, uon in quantum mala.
3. Ad illud quod objicitur de matrimonio
CONaUSIO. spirituali, diceudum quod nou est simile :

primum, quia ibi requiritur digaitas per-

i'onsensus libidinosus hahens lihidinem ipro fine
sonse, et honestas quie debite tractare debeat
et ohjeclo, non facit matrimonium.
sacramenta; secundum vero, quia illud sa-

Resp. ad aig. Dicendum quod consensus cramentum est spirituale, et officinm ad

libidinosus dicitur dupliciter : aut quia in- quod eligitur est spirituale, et sponsa spiri-
tendit libidinem per modum flnis et objecti, tualis ideo quando introducitur per pecu-
:

videlicet quia talis consensus nihil quarit niam, omnino repellitur non sic est in ma- :

nisi corporalem copulam extorquere , et fe- trimonio carnali, ad quod nec personae di-
ininam, non uxorem ducere, et iste privat gnitas, necofficium spirituale est. Et iterum,

intentionem contrahendi ; alio modo dicitur non datur gratia per eum modum, per quem
libidiiiosus, quia etsi consentiat in aiiquain, in aliis saoramentis; sed solum auxilium

ut ducat in uxorem, tamen hoc non facit gratiae , sicut supra in principio visum est

propter servandam castitatem, sed propter nisi forte ratione benedictionis adjunctae,

explendam cupiditatem, sive voluptatem. quae vendentem faceret simoniacum.

Primus consensus est contra sacrameuti ve- 4. Ad ultimum, respondendum quod non
ritatem; secundus est contra utilitatem, est signum ratione omnium conditionum,
non contra veritatem. De consensu autem sed ratione indivisibilitatis : ideo non opor-
isto est hic sermo uon de eo qui caret in-
; tet quod ex castitate , vel ex charitate con-

'Gcne«.,xxix,17.— »Deu/e/-.,xsi, 11. — (o) ^4/. petit. veniant.

 ,

DISTINCT. XXM.

DISTINCTIO XXXI
DE TRIBUS BONIS CONJUGII ,
QUODNAM ILLORUM SIT PRORSUS NECESSARIUM , ET QUID
IN COMMIXTIONE CONJUGIIM EXCUSET A CULPA.

Post hffic de bonis conjugii quae sint, et qualiter coitum excusent, dicendum est. Dematri-

Tria sunt principaliter bona conjugii, unde Augustinus' : «Nuptialeboniim tripartitum rundum

est, scilicet Hdes, proles, sacramentum. In fide attenditur, ne post vinculum conjugale 60"!™
cum alio vel alia coeatur; iu prole, ut amanter suscipiatur, religiose educetur; in sa- a^^boM

cramento, ut conjugium non separetur, et dimissus vel dimissa nec causa prolis alteri ™°|^^„''

conjungatur. » ""^

Separatio autem gemina est, corporalis scilicet, et sacramentalis. Corporaliter pos- Dedupii-

sunt separan causa tornicationis ', vel ex communi consensu causa religionis , sive ad raiione.

tempus , sive usque in finem ; sacramentaliter vero separari non possunt, dum vivunt,
si legitimae personae sint. Manet enim vinculum conjugale inter eos , etiamsi aliis a se
discendentes adhaeserint. Unde Augustiuus ' : « Usque adeo manent inter viventes se-

mel inila jura nuptiarum , ut potius sint inter se coujuges etiam separati ,
quam cum
aliis, quibus adhaeseruut. » Item '
: « Manet inter viventes quoddam conjugale vincu-
lum quod nec
,
separatio, nec cum altero copulatio possit auferre, sicut apostata anima
velut de conjugio Christi recedens , etiam fide perdita sacramentum fidei non amittit
quod lavacro regenerationis accepit. Redderetur enim redeunti , si amisisset abscedens.
Habet autem hoc qui recesserit ad cumulum supplicii , non ad meritum praemii. »
Item ' : « Quibus placuit ex consensu ab usu carnalis concupiscentiae in perpetuum
continere , absit ut vinculum inter illos conjugale rumpatur ; imo firmius haeret ,
quo
magis ea pacta secum gerunt ,
quae charius concordiusque servanda sunt , non volup-
tariis corporum nexibus , sed voluntariis animorum atfectibus. » Et attende quod '^

tertium bonum conjugii dicitur sacramentum, non quod ipsum conjugium, sed quia
ejusdem rei sacrae signum est , id est , spiritualis et inseparabilis conjunctionis Christi

et Ecclesiae.

Et est sciendum '

ab aliquibus contrahi conjugium , ubi haec tria bona non nac ma
comitantur. Deest enim fides , ubi vir cum alia , vel mulier cum alio coit. Hoc sunt om-

ergo bonum ita conjugio adhaeret, ut ex eo , si adsit , amplius commendetur con-'"""^

jugium ;
si non adsit ,
non inde annihiletur. Quae enim adultera est, non ideo
conjux non est : imo si conjux nou esset adultera non foret non enim est adulte- , ;

rium, nisi cum fides tori violatur legitimi. Quod cum fit, culpa committitur, sacra-
mentum vero non cassatur. Bonum quoque prolis non omnibus adest conjugibus.
Quidam enim pari voto continentiam servant ; alii pro ^tatis defectu , vel alterius rei
causa generare non valent. Nec omnes illi etiam qui prolem recipiunt , bonum prolis
habent. Nam bonum prolis dicitur non ipsa proles, vel prolis spes, quae ad religionem
non refertur , imo ad haereditariam successionem , ut cum quis heredes terrenae posses-

'
Aug., de Gen. ad liti., lib. IX, c. vii, n. 12. — ' Matth., xix, 9.— ' Aug., de Nupt. et Concup., lib, I, c. x,
n. 11. — * Ibid. — ' Ibid., c. xi, n. 12.— « Hug., Senteut., lib. IV, c. v. —
' Hug., de Sacram.,
p. XI, c. viil.
 ,,

«06 SENTENTIAnilM Lin. IV.

sionis habere desiderat; sed spes ac disiderium, i|iio |>roles ad hoc quaRritiir, iit reli-

gioue iufornietur. Multi t-i^o piuleiu liulieul, iiui tuiueii Ixjuu [^rolis careiit ; nec ideo
taiiieu Cdiijugiutu esse desiuit. Suciuuieutuui veio itu iiise[)aruliiliter eonjiif,'io liaeret

lef^itiinuruiu |)ersouuruiii , iit siue illo coiijufj;iuiii iiou es.^e videulur, qiiia sein|)i'r ina-

net inter viveiites viiiculuui coiiju^ule , ut etiaui iuterveuienle divortio lornicationis

causu , conjuf^alis vim-uli lirinitus non solvatur. Ubi veru non iiiter legilimus personas

contrahitur conjugiuiu , iion adest illud bouuin quod dicitur sacramentum, quia potest
scdvi tuliuiii copulu , de quibus post dicetur. Qiiod vero CDnjiif^iuni sit inter eos , <|iii

couju^ali aHectu, uuii tainen gratiu prolis , si-d cxplendaj libidiiiis causu coiiveniunt
nec toruicarii, sed coiiju^es uppelleutur, osteiidit Augustinu» inquiens '
: « Solet qua;ri,

cum masculus et femina, nec ille maritus, nec illu uxor alterius, sibimet no:i filiorum

procreaudorum, sed pro incoutiuentia soliiis coucubitus causa copulaiitur , ea fide

mediu, ut nec illu cuiu altero, nec ille cuiu altera fuciut id, utrum nupti;» siiit vocandae.

Et potest rortu.sse iiou ubsurdi- hoc appellari coiinubiuni , si u.sque ad inortem alterius

eorum id inter eos placuerit , et prolis generationem, quumvis non ea causa conjuncti

sint non tamen vitaverint

, , ut vel uolint sibi nasci filios , vel etiam opere malo aliquo
agant , ne nuscantur. Ca;terum si vel iitrumque, vel horum unuiu de.sit , non inveuio
quomodi) has nupti:is appellare possiiuus. Eteniiu si aliquain sibi ad lempus adhibMerit,

donec aiiquam dignam houoribus aut suis facultalibus inveniat ,

quain in conjugio
adducat , animo ipse aduller est ; nec cum illa ,
quam cupit invenire , sed cum ista

cum aua sic est , ut cum ea non habeat luaritale consortium. » Ecce conjuges dicuntur,
qui solius concubitus causa conveniunt , si tamen prolis generationem aliquo malo dolo
non vitent.

De his Qui vero venena sterilitatis procurant, non conjuges, sed fornicarii sunt. Unde

""curLT Augustinus ' : « Aliquando eo usque pervenit haec libidinosa crudelitas, vel libido cru-

5'iermia-
delis, ul etiam venena sterilitatis procuret, et, si nihil valuerint, conceptos foetus intra
'*
viscera alitiuo modo extinguat vel fundat, volendo prolem suam prius interire, quam
viveie , aut si in utero vivebat, occidi, antequam nasci. Prorsus si ambo talessint,

conjuges nou sunt ; et si ab initio tales fuerunt, non sibi per concubitum , sed per stu-
prum potius convenerunt. Si vero ambo tales non sunt, audeo dicere , aut illa quodam
modo est mariti meretrix , aut ille adulter uxoris. »

Quando Hic quacri solet de his qui abortum procurant ,

quando judicentur homicidae , vel

"micidr Qon. Tunc puerperium ad homicidium pertinet, qnando formatum est et animam habet,

'^cunni'
"* Augustinus , super Exodo , asserit ' ; informe autera puerperium , ubi non est anima
aborium.
yiva, lex ad homicidium perlinere noluit. Dicil etiam Augustinus quod informe puerpe-
rium non habet animam, ideoque raulctatur pecunia, non redditur anima pro anima.
* « Sed (a) jam formato corpori anima datur, non in conceptu corporis nasciturcum
semine derivata. Nam si cum semine et aniraa existit de anima , tunc et multae animae
quotidie pereunt, cum semen fluxu non proficit nativitati. Priraum oportet domura

Aug., de Bon. Conjug., c. v, n. 5.

' — ^ Id.. de Nup. et Concup., lib. 1, c. xv, u. 17, et habetur cans. xxxii,
q. AliquanJo.
II, c. ' Aug., Exod. — m q. Lxxx, et habetur ibid., c. Quod vero. — » Auctor Qtusst. ex Yet.
Test., q. xxiii, inter oper. S. Aug.

(a) Edit. Bened. Si.

 — ,

DTSTINCT. XXXI. 267

compaginari , et sic habitatorem induci. Cum ergo lineamenta compacta non fuerint
ubi erit anima? « Item Hieronymu.s, ad Algasiam '
: « Semina paulatim formantur in
utero, et tandiu non reputatur homicidium, donec elementa confecta suas imagines
membraque suscipiant. » His apparet tunc eos homicidas esse, qui abortum procurant,
cum formatum est et animalum puerperium. »

Cum ergo hsec tria bona in aliquo conjugiosimul concurrunt, ad excusationem coitus neei™-
carnalis valent. Quando enim servata fide tori causa prolis conjuges conveniunt , sic couus,

excusatur coitus , ut culpam non habeat. Quando vero deticiente bono prolis , tidf |,er\ic
°°*'
tamen servata conveniunt causa incontinentice,non sic excusatur, utnon habeat culpam,
sed venialem. Unde Augustinus ^ : « Conjugalis concubitus generandi gratia non habe!
culpam ; concupiscentiae vero satiandiE , sed tamen cum conjuge propter tori fidem ,

venialem habet culpam. » Item ' : Hoc quod conjugati victi concupiscentia utnntur in-
vicem, ultra necessitatem liberos procreandi, ponaiu in his pro quibus quotidie dici-

mus ' : Dimitte nobis debita nostra , etc. Ubi autem hajc bona desunt, fides scilicet el,

proles , non videtur coitus defendi a crimine. Unde in sententiolis Sexti Pythagorici

legitur : « Omnis ardentior aniator propriae uxoris adulter est. » Idem Hieronymus " :

« Sapiens judicio amat conjugem , non affectu : non regnat in eo impetus voluptatis,

nec praeceps fertur ad coitum. Nihil est foedius, quam uxorem amare quasi adulteram.

Qui dicunt se causa humani generia uxoribus jungi, imitentur saltem pecudes et post- ;

quam venter uxoris intumuerit, non perdant filios , nec amatores se uxoribus exhi-
beant , sed maiitos. » Idem « : « In matrimonio opera liberorum cencessa sunt ; volup-
tates autem, quse de meretricum amplexibus capiuntur, in uxore sunt damnatae. »

Sed si concubitus qui fit causa prolis culpa caret, quid A.postoIus secundum indul- Deindui-

gentiam permittit? Ita enim ait ' : Hoc autem dico semndum indulgentiam. Cui enim A°pu5toii,

praestatur venia, nisi culpa;? Per hoc etiam quidam probare volunt nuptias esse pecca- 3,t°"ccf.
p"^'"''-
tum. Sed, ut praedictum est, indulgentia alia est concessionis , alia permissionis. Ege-
rat Apostolus de nuptiis , et de carnali coitu , et ad utrumque retulit illud : Hoc autem
dico secundum indulgentiam. Indulgentur enim nuptiae secuudum concessionem , et

concubitus nuptialis, qui fit tantum causa prftlis. Concubitus vero qui est praeter neces-
sitatem generandi ob incontinentiam , indulgetur secundum permissionem ,
quia ibi est

aliqua culpa, sed levis ; ideoque non jubetur, nec conceditur, sed permittitur, quia non
est laudabilis, sed venialis. De hoc Augustinus sic ait' : «Forte aliquis dicet : Si veniani

concessit Apostolus , ergo peccatum sunt nuptise. Cui enim venia, nisi peccato concedi-
tur? Plane quod infirmitati permisit secundum veniam , audeo dicere peccatum esse :

veniam namque concedens Apostolus , concubitum attendit conjugatorum, ubi est in-

continentise malum. Incontinentiae malum est, quod vircognoscit uxorem etiam ultra

necessitatem procreandi liberos; sed et ibi est nuptiarum bonum. Non enim quia incon-
tinentia malum est, ideoconjugium. Ubi est concubitus praeter intentionem generationis,
non est bonum non propter illud malum culpabile est hoc bonum sed illud malum
: ;

' Hieron.. ad Algas., Epist. CLi, q. iv. —

' Aug., de Utilitate agendcB PcenitenticB , hom. L, al. serm. cccLi,

n. 5. — ' Id., de Bon. Conjug., c. vi et vii; de Nupt. et Concup., lib. I, c. xv; Hug., IV Sentent. c. iv.

* Matih., VI, 12. —

^ Hieron., cont. Joviiiian., llb. I, et habetur caus. xxxil, q. iv, c. Origo quidem. Ibidem est

sententia Sexli. — ' [bid., c. Liberorum. — ' 1 Cor., vii, 6. — ' Aug., de Verbis Apostoli.
 ;

M SENTENTIARIIM LIB. IV.

fit veniala propter bonum nuptiale : quud noii reprflhenriit Apostolus, seii riialum in-

continentix. » Itein '

: u Concul>ituni ,
qui nou tit cuuku prolis , nuptii£ non cogunt
fieri , beii impelrunt ignoiici, si tmnen nou itu sit nimiuH, iit iinpediiit teinpora , (|uaB

oratioiii ilebentur, nec iinrnotfntiir in euin usiim, i|ui est coiitra naturmn. (loncubitus
eiiiiii iieced.surius cuu.su generaiiili iiicuipubilis, et solus ille niiptiaiis est. liii- vero , ipji

ultra neceiigitutein progreditur , non rutioni , sed lihidini ohsequitur, et hune non
exigere,8ed reddere conjugi, ne fornicetur, ad conjugem pertinet. Si vero ambo tali

couciipisceatiu) subiguntur , ivin taciuiit i|ua; iiiui est iiii|itiaruiii : cujiiK delicti noii

sunt nuptiae hortulrices , seii deprecatrices. • Decus i[uideiii coiijugale est castitas pro-

creaudi, et reddendi curnulis dcbiti fides; hoc e.st opus nupliarum, quod ab oinni pec-
cato delendit Apostolus, dicens : Non peccut virgo si nupserit [a). ' Cum ergo ciilpabiiis
nou sit generundi intentione concubitus , «[ui proprie nuptiis iinputandus est , i|iiii1

secundum veniam conccdit Apostolus, nisi quod conjuges debituru carnis exposcunl,
non propagationis voliintale, sed libidinis voiuptate ,
quae tamen voluptas non propter
nuptias cadit [b) in culpam, sed propter uuptias accipit veniam? ' Immoderata ergo pro-
greseio secundum veniam conceditur. ' Quocirca et binc laudabiles sunt niiptiae, quia
etiam illud quod iioii pertinet ad se , ignosci faciuiit propter se. Non eiiini iste concubi-
tus, quo servitur conciqiiscentiaj, agitur ut impleitiir foilus, qiiein posluiunl nupliai.

Omuino ergo iu genere suo iiuptiae bonae sunt , quiu fidein tori servuut , et prolis siisci-

piendae causa utrumque sexum commiscent, et impietatem separationis horrent. Sanc-

titati etiam conjugii nec conjux infidelis obessepotest, sedpotius fidelisprodest infideli,
ut Apostolus " docet. » Ex his ostenditur, quod ' conjiiges , (pji causa proiis tantum
couveniunt, vel qui exigentibus debitum reddunt, defendit a peccato sanclitas conjugii,
boniimque nuptiale. Si enim absque peccato non posset fieri concubitus conjugalis, non
praecepisset Dominus post diliivium eos copulari , dicens ' : Crescite et multiplicamini

cum jam sine caruaii concupiscentia non possent commisceri.

Quort Sed ' forte aliquis dicet , omnem carnis concupiscentiam et delectationem , ([uae est
uon om
nisdele j^ (jQJty ^ malum esse et peccatum, quia ex peccato est et inordinata. Et nos dicimus
tatio
nis
"[.; illam concupiscentiam semper malum esse ,
quia foeda est, et poena peccati; sed non
catuni
semper peccatum est. Saepe enim delectatur vir sanctus secundum carnem in aliqua re ,
esl.

ut requiescendo post laborem , edendo post esuriem ; nec tamen talis deleclatio est pec-

catum , nisi sit immoderata. Sic et delectatio quae fit in coitu conjugali , cui adsunt ilia

tria bona, a peccato defenditur. Videlur tamen beatus Gregorius aliter sentire , scilicet

quod sine peccato non possit fieri carnalis commixtio dicens '"
: « Vir cum propria con-

juge dormiens, nisi iotus aqua, Ecclesiam intrare non debet. Quamvis diversae hominum
nationes de hac re diversa sentiant , et alia custodire videantur; Roraanorum tamen
semper ab antiquioribus usus fuit ,
post admixtionem propriae conjugis , et lavacri pu-

rificationem quaerere , et ab ingressu ecclesiae paululum temperare. Nec hoc dicentes

culpam deputamus esse conjugium; sed (juia ipsa licita admixtio conjugis sine volup-

'
Aug., de Bon. Conjug., c. x, n. 1 1 ^ Ihid., c. xi, D. 12. ' Id ., —Nuj/t. et Concup., lib. 1, c. siv, n. 16. — *
—
.

— Id^, rfe Bon. Conju., c. xi, u. 12 in fine.

' —
s Id., cont. Julian., lib. III, c. xxl et xxil. « I Cor., vii, 14.

— ' Hug., SeiUent., Ub. IV, c. iv. « Gen.. ix, i. —

' Hug., Sent., lib. IV, c. iv. —
'» Greg., nd Augustin., —
resp. X, et babetur caus. .xxxiu, q. iv, c. Vir cum propria. (a) Vulg. nubat. (4) Legend. noD cadit. — —
 , ;

DISTINOT. XXXI. ^g
tate carnis fieri non potest , a sacri loci ingressu est abstinendum ,
quia voluptas ipsa
sine culpa nullatenus esse potest. »
Hoc autem , ne prsedictis obviet ; intelligendum est in illis ,
qui non gratia prolis Determi
' at auc-
conveniunt, quorum voluptas non est sine peccato. Et vix aliqui reperiri possunt adhuc torita-
tem.
amplexus carnales experientes ,
qui non interdum conveniant praeter intentionem pro-
creandae prolis. Hoc autem quoties fit , ab ingressu ecclesiaj abslinendum esl. Et quod
ita intelligendum sit , Gregorius consequenter ostendit ' : « Si quis vero ita sua con-
juge , non cupidine voluptatis raptus ,
sed tantum creandorum liberorum gralia utitur
iste profecto sive de ingressu ecclesise , sive de sumendo corporis Domini myslerio , suo
est judicio relinquendus, quia prohiberi a nobis non debet accipere ,
qui in igne positus
nescit ardere. Cum vero non amor procreandae sobolis , sed voluptas dominatur in
opere commixtionis , habeant conjnges etiam de comraixtione sua quod defleant. Tunc
autem vir, qui post admixtionem conjugis lotus aqua fuerit, etiam sacram commu-
nionem valeal accipere , cum ei secundum praefinitam sententiam , ecclesiam licuerit
intrare. »

EXPOSITIO TEXTUS. secunda determinat quamdam auctoritatem

Apostoli quae videtur esse contraria , ibi :

Post hsBC de bonis conjugii, quae sint, et qualiler

Sed si concubitus, qui flt causa prolis, etc.
coitum excusent, etc.
in tertia determinat quamdam auctorilatem
Supra egit Magister de causa formali, et Gregorii, ibi : Sed forte aliquis dicet, etc. Et
efficiente conjugii ; hic agit de causa flnaU sic duo principaliter determinat Magister in
propter quam, et hsec est iriplex bonum. hac distinctione.
Dividitur autem haec pars in duas : in prima
DUB. I.
agit de bonis conjugii coramuuiter ; in se-
Nara bonum prolis liicitur , non ipsa proles, etc.
cunda, debonisfldei spetialiter,infra': 5czen-
dn7n est etiamqmd cum in omnibus aliis. etc. Yidetur male dieere ,
quia per matrimo-
Prima pars habet duas : iu prima determi- nium non generatur proles sancta, sed cul-
nat, quae et quot sint bona conjugii; in se- pam habens : ergo si proles non est bonum
cunda vero determinat , qualiter per ea ex- sacramenti in quantum proles, sed in quan-
cusetur coitus, ibi : Cim. igitur hcBc iria tum sancta , cum in principio ortus sit non
bona in aliquo , etc. Prima pars habet tres sancta, non debet dici bouum , sed malum.
partes : in prima determinat quae et quot Item, quid est quod dicit, quod bonum pro-
sint bona conjugii; in secunda, qualiter se lis dicitur spes ac desiderium, quo proles,
habeant ad matrimonium, utrum sint se pa- ut religiose informetur;; etc? Cum enim hoc
rabilia , an inseparabilia, ibi : Et est scien- habeant steriles, videtur, etc
dum ab aliqiiibus contrahi conjugium, etc; Resp. Dicendum quod proles potest quaeri
in tertia vero movet duo dubia inciden- triplici intentione : primo , ut educetur ad
tia, ibi : Solet quceri , cum masculus et fe- cultum Dei; secundo, utin haereditate suc-
mina , etc. Similiter secunda pars , in qua cedat; tertio, ut quis in prolis multitudine
agilur quomoda bona conjugii excusent ii- et pulchritudine gloriosus appareat. Pri-
lum actum, habet tres particulas in prima : nmm est bonum sub ratione boni ; secun-
determinat, per quem modum excuseut in ; dum est sub ratione indilTerentis; terlium

' Greg., adAugustin., resp. x, ethabetur caus. xwiu,

estbonum deformatum, sive ad malum trac-
q. IV, c. Vir cunt propriu. — * Dial. xxxu. tuiu. Boaum igitm- matrimonii, quod estbo-
 :

ro SENTKNTIARUM LIB. IV

iiiiiu .simplkiter Judicaudum, est prolis i-um lis : et itii adversatur matrimonio, non ex-
tdli iiittMitione , et ciim lali ordiiiutione. Si cusatur. Quod ipse oltjicit, tenet de adulte-

autem aliis duobu8 modis habeatiir, huhetur rio quod est ratione generis actus.

i|iii(li^iii aliquiil hoiiuin : sed nuii slciil iiisti-

DUll. IV.
tutiim est : et i-oiu[ietit huic sarrainento,
quod institutum est ad procreandam prolem lufurme [luerperiuui dod habet animam, ideoque
iiiiili'tatur pecuuiii.
ad cultum divinum.
(Jiiairiturhic utrumtalis peccet mortaliter,
DU». U. et iitruin sit irregularis. Kt (juod non, vide-
Ubi vero uod iiiter lef^itiitia:^ personan cuutrobitur tur, quia non punitur nisi solum pecunia,
eoujugium, potest sulvi talium copula, etc.
non pu-na raortis : ergo videtur levi! pecca-

Videtur male dicere ,

quia nunquam fuit tum esse, quia morlaiia peccata in lege pu-
copula : ergo uuui|uam .solvitur ,
quia uon niebantur pcena mortis. Item, si est peccatum
solvuntur nisi copulati. mortale, quajro sub qiio genere : sed non
Resp. Dicendum quod aliqui copulantur sub genere liomicidii : ergo si non est homi-
secundum veritatein aliqiii copulantur de ; cidiuin, de quo magis videtur, videtur quod
facto,et secundum apparentiam. Si sint ma- non est mortale peccatum. Contra : Videtui

trimonialiter eopulati non solvuiitur quia ,

,
qiiod gravius peccet quiin ille qui procurat

vere fuil ihi copula et vinculum ; si secun- abortum puerperio jam formato ,
quia plus
dum ap[)arentiam, solvuntur : sed illud .sol- nocet, qui (6) majus bonum impedit sed ma- :

vere nihil aliud est, quam ostendere prius jus bonum impedit qui impedit animae pro-
non fuisse. creationem, quam qui impedit corporis ve-
DUB. lU. getationem ergo magis peccat
: ille qui abor-

Si veio ambo tales non «unt, etc, aut illa meretrix tum procurat, quam ille qui animam a cor-
est mariti, etc.
pore separat. Item ex hac ratione videtur,
Videtur male dicere , quia inatrimonium quod magis peccet qui interficit puerum non
est viuculum, quod importat relationem, si- baplizatum ,
quam qui interficit puerum
cut similitudo : sed etiam in relativis neces- Christianum ,
quia facit perire in anima et

saria est convertentia : ergo si ista non est corpore. Item peccatum procurantisabortum

uxor, nec ille vir est : ergo si ista est adul- aut pensatur secundum quantitatem bonita-
tera, et ille similiter. tis rei quae est , vel quae futura est : si rei

Resp. Dicendum quod esse adulterum est quae est, tunc niillum videtur peccatum,
duobus modis : aut ratione actus , aut ra- quia non est nisi quaedam superfluitas in
lione intentionis. Si ratione actus , sic dico ventre ; si rei quae futura est, sed f uturus est

quod si ista est adultera , quod ille qui eam homo vivens : ergo talis judicandus est ho-
cognoscit est adulter. Si ratione intentionis, micida.
sic dico quod una persona intendit cognos- Resp. Dicendum quod talis non est judi-

cere afFectu maritali, et alia affectu libidinis candus homicida quantum ad factum, quia
et sic loquitur Augustinusin proposito, quia non caecidit, nec aliquis moritur ante puer-
si matrimonialiler conjuncti sunt, ita quod perium formatum tamen, quantum ad vo- :

talis pactio non intercedit , sed postmodum luntatem perversam, jutlicandus est homi-
in altero vel in utroque sit intentio extra cida, non ratione homicidii, sed etiam male-
illam (a) generandi prolem , est adulterium ficii : unde talis inter maleficos computatur,
nonratione generis actus, red ratione inten- ettale crimen grave est. Quod ergo objici-
tionis, pro eo quod facit contra bonum pro- tur,quod non sit mortale, quia non punitur
(a) Ctft. edtt. deest iUam. — (6) Edit. Ven. quia. morte, ralio non valet, quia multa sunt mor-
 .

DIST. XXXI. ART. I. QVMST. I. 271

talia, quae niorte non plectebantur : tamen ret esse sine peecato : et hoc est contra Gre-

illud gravius scelus est, duni ex certa scien- gorium. ,

qui excepit eura , qui gratia prolis
tia operatur contra naturam : contra enim coit, sive pro generanda prole : et tamen
naturam bestiarum est, quae prolem expec- est carnis commixtio.
tant. Quod quseritur sub quo genere peccati Resp. Dicendum quod facienda est vis in
sit, dicendum quod spectat ad maleficium. verbo, quia non dicitur carnis coramixtio
Quodobjicitur, quod plus nocet, dicendum quilibet actus conjugalis, sed iile qui Qt ad
quod non consideratur quantitas nocumenti delectationera carnis vel|ad ejus exercitatio-
secundum id quod potest esse, sed secundura nem, in qua quidem seraper est aUquaculpa.
id quod est, quia secundum id quod potest

esse, cum unus homo per successionem pos-

ARTICULUS I.
sit esse origo mille, qui occideret unum, oc-

cideret mille, quod falsura est : et ideo, Ad intelligentiam hujus distinctionis duo
quia nondum est anima, necdum (a) est tan- principaliter quaeruntur : primo quseritur
tum bonum, quamvis esse possit : ideo non de bonis matrimonii in se; secundo, quali-
sic graviter peccat : et sic patent objecta. ter excusantcoitum. Circa priraura tria quae-
runtur : primo quseritur, utrum bona ma-
DUB. V.
trimonii sint in genere conferentis sive uti-
Non propler illud malum culpabile est hoc bonum.
lis, an honesti, an delectabitis; secundo quae-
Videtur male dicere ,
quia dicitur ' quod ritur de numero et sufQcientia eorum terlio ;

modicum fermentum totam massam cor- quaeritur de necessitate horum bonorum.

rumpit ergo videtur quod modicura malura
:

f(Edat bonura potius, quam e converso. QU^STIO I.

Resp. Dicendum quod malum est corrup-

Aii matrimonium sit in genere honesti '.
tio boni : dico igitur quod malum dupliciter
potest jungi bono : aut ut corruptibili, aut Quod sint in genere honesti, videtur. Su- Fimdam.
in quantum medicinali : si in quantura cor- per illud '
: Non ut laqueum , etc. Glossa :

ruptibili, sic malum foedat bonura; si in « Non esse lurpe deraonstravit; sed quod ho-
quantum medicinali, sic curatur et expelli- nesto honestius est, generali nomine honesti
lur. Etest exemplura, quia morbus junctus commendavit. »

naturee sanae, eam vitiat et infirmat ; mor- Item hoc videtur ratione, quia castitas,
bus vero junctus medicinse non reddit me- cum sit virtus , est in genere honesti : sed
dicinam morbidam, sed potius curatur ab actus conjugalis est actus castitatis, quo-
ipsa : matrimonium est bonum
et quoiiiara niam est castitas conjugalis , sicut vidualis :

medicinale, ideo non fcedatur a malo sed , ergo , etc.

'

potius curat raalura. Item actus qui alias esset fornicarius, Qt

non fornicarius per conjugiura : sed nihil

DUB. VI.
tollit dehouestatem peccati, nisi honestura :

Admixtio conjugis sine carnis voluptate fleri non ergo conjugium, etc.
potest.
Item servarefidem conjugii, hoc est opus
Et iterum dicit : « Carnalis voluptas sine justitiae de se : sed talia cadunt in genere
culpa nullatenus esse potest. » Hoc videtur honesti , et hoc est bonura raatriraonii :

falsum, quia tunc nullum coitum continge- ergo , etc

'
1 Cor., V, 8. — s
Cf. S. Thom., in Suppl. p. 111,
q. i; Petr. de Tarant., iV Sent., dist. xxxi, q.
q. XLix, art. 1 ; et 1 V Sent., dist. xxxi, q. i, art. 1 ; Ri- i.
» 1 Cor., VII, 35.
chard., IV Sent., dist. xxxi, q. i, Duraudus, IV Sent.,
disl. xiii, q. i; Stepb. Brulef., IV Sent., dist. xixi. (a) Cmt, edit. ueduui.
 : :

17« SEWTENTIARUM I.IB. IV.

Contra : i . Aupustinus, de bono coiijugali vult Fhilosophus ', scilicet hone.sluin, con-

a Qua-ilum boiia liata suut a Dfo, quu^ |iro|v ferens et delectabile, in triplici geiiere est

ler se uppetenda sunt , ut sapientiu, salus et bonuni conjugii : et haec tria bona pura es-

amicitia. (,>u;f ilaui vero propter aliuil iieces- seiit iii statii piiritatis lit inrioceiitiai ; sed per

•aria, ut doctriiia, cibus , et coiijugiuu. » peccatuiii suiit suis coiitraiiis adiiiixtu, quo-

Sed bonestum est propter se uppetenduiti : iiiam in actu illo est i|ua;dam inhonestas con- cipiie.

ergo, etc. tracta ratione improbitatis libidinis, et pru-

2. Item Hieroiiyiiius, in libro de Yirgini- ritu» : et ideo in bono honesto,qiiu!dam per- ,

bus : « KoriiiLatioiiis periculo coiiceduiiliir mi.scetur inhoaestas. Est etiani qiioiidani

nuptise, et excusabile (It quod non propter daiiiniiiii ,

qiiiu iropeditur bomo a rationis
ge egt appeteiiduiu, siciit viduis soiiiiii foi- iii.stanlia seii inteutioiie: uiide procreando

nicatiouis periculoconceduutur secuuda coii- prolem ad cultuin Dei , impeditur ut tunc

nubia. » perfecte colere Deum non valeal. Sic igitur

3. Item ratione videtur ,

qiiia honestum boiio conferenti permiscetur damnum; et

est quod sua vi nos traliit , el dignitate sua etiam delectabili, scilicet sacramenti indivi-
nos allicit : sed oniiie tale est ab oiunibus sioni, quaidam tribulatio et angustia, qiiia '

appetendum, conjugium autem non est ab qui cum uxore est,co(fitat quoe sunt mundi,
omnibus appetendum ergo, elc. : quomodo placeat uxori, et divisus est, etc.

4. item omnis verecundia recta est de eo et ita bonum delectabile permiscetur tristi-

quod liabet aliquid iahouestatis, non de ho- tiae et aiigustia*. Quoniuin ergo bonum est,

nesto : sed omnis homo sanae mentis actum tamen permixtum; ideo appeti potest, et

conjugalem erubescit : ergo, etc. etiam melius est non appeti. Vnde' riuijun-
(jit virginem , bene facit ; et qiii non jungit
CONCLUSIO. virginem, melius facit. Concedendffi ergo
sunt rationes ostendentes matrimonium se-
Matrimonium propter bonum fidei est in genere cundum aiiquid sui esse in genere honesti.
honesti propter vero prolem, in genere confe-
;
t. .\d illud ergo quod objicitur ,
quod est
rentis ; et propter sacramentum , in genere delec-
propter aliud appetendum, dicendum quod
labilis.
loquilur ratione boni conferentis ,
quod ibi

Resp. ad arg. Dicendum quod, cum tri- est.

plex bonum sit in conjugio, scilicet fldes, 2, 3 et 4. Ad iilud quod objicitur de Hie-

proles, sacramentum ; fides est quod suam ronymo , et ad rationes sequentes , solven-
cognoscat , et nou aliarn : hoc est bonum dum est, qiiod non est pure bonum, sed ali-

moris de se ordinatum , et cadit in genere quid habens admixtum etquia bonum istud
:

honesti. Prolis vero bonum cadit in genere est medicinale , ideo bonum non fit malum
conferentis : confert enim prolis multiplica- propter malum quod ibi est, imo curat et ex-
tio ad speciei conservationem , et perfectio- cusat malum non ut non sit pcenale, et ideo
:

nem numeri, sicut cibus ad conversationem est ibi verecundia et tribulatio ; sed solum
individui. Bonum vero sacramenti cadit in iit non sit culpabile, sicut patebit infra '.

genere delectabllis ,
quia tanta est ibi unio,
ut relinquat homo patrem et matrem, et sint OUJISTIO II.

duo in carne ima : unde praecipitur viris, ut

An tria sint matrimonii bona '.

uxores diligant sicut corpora sua. Et sic

patet, quod cum tria sint in electione, sicut De numero et sufficientia bonorum matri- Fimdtii'

'
Arist., ElMc, Ub. III et V, c. v. — M Cor., vil, 39. p III, q. XLH, art. 2; et IV Sent., diat. xxxl, q. 1,
' I6id., 38. — k Art. seq. — » Cf. S. Thom., in Suppl. art. 2; Guil. Altisiod., IV Sent., tract. ix, c. iv, q. lll.
 :

DIST. XXXI. ART . I. QUJIST. II. 273

monii; et assignantur ab Augustino tria
bona in libro de Bono conjugali, scilicet fides, CONCLUSIO.
proles et sacramentum. Primo videlur quod
Matrimonii bona sunt tria, fides, proles, et sacra-
hic sit defectus : nam praeter hoc est in con- menlum : quorum suffieientia trvplici via decla-
jugio mutuum obsequium et hoc quidem : ratur, et signant triplicem proprietatem unionis
aliquod bonum est, sicut dicitur Meliiis ' :
Christi cum Ecclesia ; quia unitur uni, generat
nunquam
est duos esse quam umm : et non est aliquid
filios, et separatur.

istorum : ergo, etc. Resp. adarg. Dicendum est, quod nume- Mairimo-
Item ista tria competunt matrimonio se- rus et sufflcientia bonorum matrimonii po- "i"„tiaT.
cundum quod est in officium sed matrimo- : test accipi a parte causae instituentis , sive
nium non solum est in officium , sed etiam efficientis et sic a
: triplici principio : a dic-
in remedium ergo videtur plura esse.
:
tamine scilicet naturae, ut vir cubet cum mu-
bonum pacis est aliquod bonum, imo
Item liere ad conservationem ipsius naturae , et
maximum bonum ut dicit Augustinus sed , : sic est bonum prolis ; a dictamine rationis
hoc est bonum quod frequenter facit conju- ut vir cum sua
rectae, , et non cum alia cu-
gium ergo insufQcienter eimmerat. Si dicas
:
bet muliere, et sic est bonum fldei ; a dicta-
quod enumerat ea , quae sunt bona raatrimo- mine gratiae , ut signiflcetur unio divinae
nii,non ut frequenter, sed ut semper; obji- naturae, et humanae, et sic est bonum sacra-
citur, quia nec fides , nec proles semper est menti. Potest etiam accipi a parte principa- Suffic.2.
in matrinionio.
lis (6) constituentis , et hoc tripliciter, quia
Sed contra Videtur quod superfluat, quia
:
ad hoc quod matrimonium habeat esse com-
unius rei unicus est flnis ergo si matrimo-
:
plefum tria sunt necessaria, scilicet insti-
,

nium sacramentum est unum , ergo unum tutio, usus, et fructus. Ratione institutionis,
debet habere principalem flnem : ergo unum est bonum sacramenti ratione debiti usus ;
,
est bonum ejus ,
quia bonum et flnis idem. est bonum fldei ratione fructus conferentis ;

Item niliil dicitur esse bonum sui ipsius :

usum est bonum prolis et sic patet quod
, :

sed matrimonium est sarramentum ergo :

est triplex bonum. Potest denique accipi a SufUc, -i.
sacramentum non est bonuni matrimonii. parte finis moventis, sive terminantis ; ethoc
Item nihil debet connumerari suis pro- vel quia ad bonum vel quia contra malum
,

prietatibus : sed fldes et proles sunt condi- quia ad bonum, cum triplex sit eligendum
tiones et proprietates matrimonii ergo sa-
:
bonum, sciiicet honestum, conferens, et de-
cramenti ergo non debent distiugui, neque
:
lectabile : ratione boni honesti est fldes; ra-
connumerari cum bono sacramenti. Si dicas tione conferentis, proles; ratione delectabi-
quod sacrameutum aliter accipitur, scilicet lis est sacramentum , secundum quod supe-
pro proprietate matrimonii, quaeritur, quae
rius est monstratum. Vel alifer, quia contra
sit illa proprietas , et quare magis sibi ap- malum concupiscentiae, quae habet in se tri-
propriaverit (a) nomen sacramenti. plex malum scilicet fluxum inordinatio-
, ,

nem,etfastidium : contra fluxum est in ma-

Scol., IV Sent.,ijist. xsxi, q. i; Richard.. IV Scnt.,

XXXI, q. ii; Duraad., lY Sent.. dist. xxxi, q. ii;

dist. trimonio unio singularis ; contra inordina-
Thom. Argent., IV Sent., dist. xxxi, q. i, art. 1 ; Steph. tionem , unio utilis; contra fastidium, unio
Brulet., IV Sent., dist. ixxi, q. ii; Pelr. de Tarant.,
IV Sent., dist. xxxi, q. u. inseparabiUs. Ratione siugularitaiis in unio-
' Eccle., IV, 9. ne estfldes ratione
; utilitatis, proles ; ratione
(a) Cat. edit. appropriavit. Similes in grammaticam inseparabilitatis , sacramentum. Ethaectria
culpas, seu potius mendas copistai-um, identidem reper-
tas correximus, et quidem scepius, quam de hujusmodi signant triplicem proprietatem unionis Chri-
ausu nostro vet faeinore monuimus lectorem.— {h) Ccet. sti cum Ecclesia, quia scilicet unitur
uni, et Eipiic
edit. principali.
quia ex ea fllios generat, el quia nunquam
TOM. VI.
18
 ,

Vti SENTKNTIAHIJM Lin. IV.

t>t!paratur. Kx tiis patent obJHcta ,

quia con- consequatur inatrimonium , videtur, quia
immerantur noniiua^puiiique Itona , setl quae dicit AuKUstinuK ^, et hiibetur in littora, quod
(uininuuia sunt statui iiatuia; rurtiipta; : qui veneiia .sterilitalis procuraveriiit , iion

ideo iiee piue, uec obsequiuiu , uec bunuin hUllt CUII)U(,jeK.

quotl accii)itur in qiiantuin est reniedium 4. Itein ratione videtur, quia instiliitum
inter tiajc bona connuineranlur, sed ha^c trla fuit matrimonium ad crescenduin et inul-

boiui sobini. tiplicaiiduin : ergo frustra est, si hoc flne

Mp. ad A(l illud qiiod objicitur, »iiiod superlluunt, careat : sed non potest esse oiiiiiiiio Irustra,
'*""' '
quia iinus lini», etc, dicenduui quod uuuni cum sit sacramentum ergo, etc. :

est lioiiuu) priiu-ipale et iiiseparabile , srili- 5. Ilem, (luod bonumfldei sit de nex'(«sitate
cet sacrauienlale vinculuiii , et iilia sunt huic sacrainenti, videtur, qiiiadicit Augu.stinus»,

annexa, et nihil iinpedit ' qiiod aliquid ha- quod si quis consentiat in aliiiiiam, ut post-
beat unuin priiicipaleni fmem, et plures uti- modum aliam accipiat, non e.st sacramen-
litates ailjuiictiis. Patet ctiain respoiisio ad tum : sed hoc e.st propler delectum IMei :

illud (juod objicitiir de bono sucrainenli : ergo , etc.

uam ipsa unio dicitur sacramenlum matri- 6. Item ratione videlur, quia licet ex causa
uionii ; sed iiiseparabilitns iiiiionis dicitur lornicationis matrimunium dividere : sed
bonum sacramenti, sivesacrameiitum, quod nonliceret, nisi fides esset de substantia :

est boiium matrimonii. Ralio autem quare ergo, etc.

condilio inseparabililalis vendicat sibi nomen Contra : 1 . Quod sacramentura non sit de
istud , esl, quia matriiiionio e.st coiKsubstan- subsliintia matriinonii , vidi-tur, iiuia si ali- opp.

tialis, et cuiiseqiiens ipsum iuseparabililer : quis contrahat cum aliqua per verbade prai-
nou sic alicB condiliones : et sic patent ob- senti , est matrimonium contractum : et ta-

jecta. men , illo transeunte ad religionem, ista po-

test nubere : ergo non erat ibi vinculum
QU^STIO lil.
inseparabile.

An tria sint bona de necessitate matrimonii ». 2. Item, quod nec fides, videtur, quia ma-
trimonium potest esse inter perpetuo conti-

Fuudain De necessitale horum trium bouorum , nentes; et potest e.sse inter incontinentes ,

utrum scilicet sint de necessilate sacramenti; quia neuter cum alio, vel alia, potest con-

et quod bonum sacramenti sit de uecessitate : trahere : ergo, etc.

\ . Di it Auguslinus ', et habetur in littera : 3. Ilem, quod proles non sit de necessitate,
« Sacrameiitum ita inseparabiliter conjugio videtur; quia matrimonium est inter sleri-

haeret , ul sine illo esse non videatur. » les, sicut patet sed hoc non
: est bonum
2. Item ratione videtur. Bonvmi sacramenti prolis. Quaeritur ergo ,
quid est quod dicit

est ralio inseparabililatis : sed inseparabili- Augustinus ^, quod non sunt conjuges : si

tas ,
quje rei semper inest , est necessitas : euim prius consenserunt , fuit matrimonium
aut ergo bonum sacramenti non est bonum, ralum ; si post coierunt, fuit consummatum :

aut necessario inest. sed hoc nullo casu , nullo pacto rumpitur :

3. Item, quod bonum prolis de necessitate ergo , etc.

'
Arisl., Phys., lib. II, * Causi%. — ' Cf. S. Thom., IV Sent., dist. xxxi, q. i.— ' Aug., de Nupt. et Concup.,
in Sujjfil. p. XLIX, art. i; et IV Sent., dist. xxxi,
lil, q. lib II, c. X, n. H. • * lliicl., c.XV, n. » Id., de

q. I, a.t. a; FicUard., IV Sent.. dist. xxxi, q. iii; Bon. Conjuy., c. s, n. 5. « Id., de Nupt. ei Conc,
Steph. Brulef., IV Sent., dist. xxxi, q. iili Pelr. de lib.I, c. .w, n. n.

Tarur.t., IV Sent., dist. xxxi, q. II!; Petrus de PalaJ.,

 niST. XXXI. ART. II.
275
sacramenti bonum non
matrimonio est in
ante carnalem copulam, dicendum quod
CONCLUSIO.
falsumest, quia estinterconjuges insolubile

Bona tria, fides, proles, et vinculum, nec solvitur ni.si per mortem spi-
sacramentum, sunt de
necessitate matrimonii; licetduo , fides et proles, ritualem,vel civilem, sicut post consum-
quodam modo sint ad esse, et qvodam modo ad mationem per mortem corporalem verum :

bene esse.
esttamen quod non est ibi sacramentum
secundum completam et plenariam ralio-
Resp. ad arg. Sicut tangit Magister in lit- nem.
tera et accipit ab Augustino, cum
, sint tria "2. Ad illud quod objicitur, quod fldes non
bona matriuionii , scilicet fldes ,
proles , sa- sitde necessitate, quia qui sic consensit, ul
cramentiim : unum, scilicet sa^^ramentum aliam ducere possit post, non contrahit;
,

est de necessitate matrimonii sacramentum

: dicendum quod hoc non est tantum propter
enim venit ex mutua obligatione, et diviua defectum fidei, sed etiam propter defectum
institutione . et signatione illius unionis et sacramenti, quia non vult
:
isti conjungi per-
ideo, quia isla sunt de necessitate matrimo- petuo et quia in pactione introducitur con-
,

nii, per consequens

sacramentum. Sed et ditio contraria bono (6) fidei : nec propter infi-
alia duo bona quodam modo sunl de esse, delitatem solvitur matrimonii sacramentum,
quodam modo de bene esse. Si enim loqua- sed solvitur obligatio ad reddenduin de-
mur quantum ad matrimonii usum,
sic sunt bitum.
de bene esse, quoniam usus matrimonii abs- Ad
3. illud quod dicit Augustinus ,
quod
que his esse potest, sicut quotidie est et non ; qui venena procuraverunt , etc, dicendum
solum est absque his, sed etiam cum suis quod hoc non dicit quia per hoc solvatur
oppositis. Unde steriUtatis et abortus procu- matrimonii vinculum, sed quia sacramenti
ratio et fidei fractio non dissolvunt matri-
, , amittatur meritum, et grave incurrant pec-
moniale vinculum contractum. Si autem lo- catum. Unde non sunt conjuges, supple,
quamur quantum ad matrimonii contrac- veri et fideles.
tum qui est per matrimonialem consensum,
, Ad illud quod objicitur de bono (c) prolis, Resp. ad
sic potest esse contractus absque his duobus quod propter hoc institutum est, dicendum /^j^"
bonis, utputa in sterihbus, e! in coutinen- quod non tantum propter hoc sed etiam in ,

tibus, si tamen non est contra ha;c. Tunc remedium et in signum et ideo, quamvis :

autem est consensus contra haec, quando non sit ibi hoc bonum, possunt tamen esse
sub pacto consentitur, ut prolis sterilitas
tali
alia bona. Si autem homo stetisset, tunc
procuretur, vel uxor alii prostituatur lunc semper
:
fuisset hoc bonum, quia tautum
enim non est consensus, vel pactio matri- fuisset in offlcium et hoc bonum non dees-
;

monii, sed potius adulterii, cum directe re- set, quia nulla esset steriUtatis poena.
pugnet (a) institutioni matrimonii. Sed ca-
rentia ,
sive absentia horum duorum non
repugnat, quia fldes venit ex recto matri-
ARTICULUS n.

monii usu et quia possunt homines abuli

:
Consequenter, quantum ad secundum ar-
ipso, ideo potest deesse fldes. Similiter proles
ticulum quaeritur de excusatione actus
,

venit ex fructu ventris quia steriles pos- : et conjugaUs per bona matrimonii. Et cum
sunt esse vel natura, velarte, ideo matri- coutingat coire cum uxore causa concupis-
monium hoc bono potest carere. cenUcB implendae. , causa fornicationis vitan-
ieip. id 1. Ad illud ergo quod objicitur, quod dae, et causa proUs procreandae
; circa hoc,
opp.
(o) Cat. edit. repugnat. — (b) bonse. — (c) bonis. secundum haec tria, tria quaeruntur : primo
 »,;
:

m SENTKNTIA iiUM IJH. IV.

(luarilur ulruai coitus pruptbi* (iroleui [M>88it 2. iteiii umniB deleclutio , iii quu perver-
eMu biue omui culiju ; sciuiiiJo i|ua«i'ilur titur rectu» ordu, e»t peccatum : scd in coitu
utruiu cuitus pruptt-r furuitatiuueui vitau- conjugali est deleclatio, iii quaaniiiia alisur-
ilam pusfiit eH8e siue uuiui pccruto vuuiuli betur a carne, etiaui cum coit i)ru[)ter hoc :

tertio , utrutu coire cuai uxore cuusa con- ergo, etc.

cupisctiitia; sutiuiula>, sit bemper peccatuni 3. ilem omiiis actus in quo rutioiiabiliter

uiurtaie. homo erubescit , est [jeccatuiii , vel fiijdita-

QUiESTiO 1.
tem habet ut purgare veutrem attamen
, :

non ita rationabiliter de hoc ernbiiscit quis,

An coitus jiTopter proltm possit eise sine omni
quia noii debet lioino erubescere de poena,
lutpa '.

sed de culpa : sed in coitu coiijugali ralione

FuuJaiii. Quod coitus proptef proleni possit esse vel ainore prolis erubescit, et nullo modo
siue uiuiii culpa; et quoil sic , viiielur, quia coram aliis fuceret : ergo e.st peccatum.
(iicit Augustinus', de Bono conjiigali, et 4. Item omiiis coitus in quo regnat libido,
babetur iu littera : o Conjugulis concubitus e.st peccatum : sed in actu conjugaii pro
geuerandaj prolis gratia non hahet culpani. geiieranda [jrole regnut libido, quia dicit

Item ratioue videtur. Matrimoniuiu est Augu.stiiius, quod peccatum non traiismittit

sauctum et Lonum, quod patet, quia a Deo ad po.steros propagatio, .sed libido : ergo, etc.

est institutum, et conflrmatum per praisen- 5. itein omnis actus, qui est necessario
tiam suani ad nuptias, et approliatur per ordinatus ad culpam, cstpeccatum sed : sic (a)

re.sponsionein suam : sed re sancia potest est in coitu ratioue prolis, quia contraliit
bomo sancte uti et sine peccato : ergo cum peccatum proles : ergo in actu conjugali
hoc .sit maxime causa prolis, patet, etc. semper est peccatum.
Item onme quod Deus praecipit, potest 6. Item ubimimque est actus conjugalis,
fieri sine peccato : sed Deus pr»(:ipit ' pro- necesse est pra;cedere molus in carne : sed
lem procreare post lapsum : ergo possibile primi motus sunt peccata saltem venialia :

esl boc facere sine peccato. ergo semper coitus propter prolem est pec-

Item nulla potentia est mala de se : ergo catum veniaie.

omui potenlia beue possumus uti : sed po- 7. Item,matrimonium excusat coitum
si

tentia generandi est potentia nobis data : propter prolis bonum, aut excusata peccato
ergo possumus ea bcne uti : sed bene uti, quod est, aut a peccato quod non est non a :

sive melius, non est aliter quam ad illud ,

peccato quod non est, nec fuit si a pcccato ;

ad quod secuudum quod ad illud est

est, et quod est, ergo aliquod est ibi peccatum.
hoc autem est, cum cognoscit uxorem prop- Juxta hoc quaeritur, pro quanto dicatur ina-
ter prolem : ergo, etc. trimonium excusare coitum cum omnis ,

.«.d opp. Contra : 1. Orauis delectatio immoderata ordiuatio ,

quae cum uxore habetur, possit
est peccatum ,
quia ubi est defectus modi etiam haberi cum alia muliere et ita sit ;

est malum culpaj : sed in coilu est delectatio libido, et pruritus, et carnalis actus in

immoderata, etiam quando coit quis causa coguoscendo uxorem , sicut etiam aliam
prolis procreandse : ergo est ibi peccatum. muherem, vel pene.
'
Cf. S. Thom., in Suppl. p. III, q. xux, art. i; IV Sent., xxxi, q. iv; Petr. de Tar., dist. xxxi,
dist.

Guil. Altisioil., IV Sent., tract. ix. c. iv, q, i ; Fliclmrd., q. IV. — Aug., <le hon. Conjw/., c. vi el vii ; de Nti/jt.
-

IV Sent., dist. x.xxi, art. 2, q. Ii; Thoui. Ar^eut., et Concup., lib. I, c. xv. ' Oenes., viii, 17. — (a) Al. —
IV Senl., disl. xxsi, q. I, arl. 2; Steph. Brulef., hic.
 .

DIST. XXXI. ART II. OU^ST. I. 277

absorptio libidinis. » In hujus autem deor-

CONCLUSIO. dinationis argumentum plurimum facit eru-
bescentia naturae, quae mendax esse non
Actits conjugii excusatur per sacramentum, tan- potest. Erubesdt autem motum illorum
quam morbus per remedium; et potest exciisari
membrorum, actum, fanto plus, quanto
et
tam quoad culpam mortalem, quam quoad ve-
est melius ordinafa et sic patet, quod actus
:
nialem.
ille de se est morbidus, quia sine tanta deor-
Resp. ad arg. Dicendum quod circa hoc dinatione exerceri uon potest, sicut in eadem
Error 1.
quidam erraverunt dicentes, quod in actu Glossa tangitur post. Ecce igitur qualiter Etpiic.

generativae non est culpa nisi per excessum^ possumus videre inorbum. Remedium au-
iTrror i. slcut iu actu nutritlvaj. Alii erraverunl di- fem intueri possumus sic Quidam enim est :

centes semper esse peccatum, et nullo modo actus, qui dicit deordinationem mentis ad
excusari imo propter peccatum matrimo-
; Deum, ut idololatrare et perjurare; quidam
nium , non vitium excusari
vitiari maliim : est qui dioit deordinationem creaturae ad
enim junctum bono ipsum vitiat, non e con- creaturam, sive unius ad alterum, sive ejus-

Contrai. bonum malum excusat. Et primi qui-

verso dem ad se. Primus est malus et morbidus

dem non intellexerunt morbum, quomodo secundum se, et nullo modo potest fleri
Conirai. scilicet iufecta est vis generativa; secundi bene, nec divino mandato, nec aliter. Se-
vero non intellexerunt sacramentum esse cundus vero, quia non babet essentialem
remedium et medicamentum, quod non vi- deordinationem ,
potest per divinum impe-
tiatur a morbo, sed e contra morbum sedal rium ordinari : utpote cum Deus praecipit

Et ideo qui recte credunt, videntes morbum occidere hominem, cum etiam praecipit rem
etremedium , dicunt actum conjugii per alienam accipere, cum efiam inspirat seip-
I sacramentum excusari, tanquam morbum sum occidere, sicut Samson, in quem ^ irruit
per remedium. Si quis autem velit ratio- spiritus Domini : per hunc modum ordi-

nem morbi et remedii intueri , potest patere navit ' coitum Oseae cum nmliere quae non
,

sic. Primum quidem omnis actiis in quo erat sua uxor, per Dei mandatum. Sed quo-
regnat pruritus libidinis, adeo «luod absor- niam actus iste conjugalis non omnibiis
betur ratio, et homo efficitur totus caro, est debeat praecipi, providit divina dispositio
actus deordinatus, et actus in quo, quantum illam deordinationem ordinare non per
est de se ,
pervertitur regnum animae et , mandatum, sed per aliquod statutum, et per
ordinatio (a) quae est in viribus animai , se- sfatutum quod esset signum ilhus conjunc-
cundum quam ordinationem attenditur jus- tionis, quae erat ordinata ad concupiscentiae
titia quaedam ,
quae non tantum est in ordi- remedium, et ita per sacramentura matri-
natione ad alterum , sed in ordinatione monii, quod quia habet rationem medicince,
virium animae ad se : sed hoc est in actu pof ius excusat ,
quam vitiet , sicut cum Do-
conjugali, sicut experimento patef, et sancti minus praecepit Hebraeis *
ut vasa Mgyp-
dicunt, maxime Augustinus, et Origenes, tiorum asportarent ; asportatio non facit prae-

et in Glossa tangitur * : Qtii fornicatur , in ceptum malum; sed potius e contra prae-
corpus suum peccat; Glossa : « Hic proprie ceptum, quod est potentius et superius, fecit
servit anima corpori in tantum, ut ipso mo- asportationem bonam et meritoriam , quae
mento, et experimento hujus flagitii nihil alias esset culpabilis et mala. Sancti igitur,
cogitare homini liceat aut intendere ,
quia et omnes Catholici dicunt- coitum per sacra-
menfem captivam subdit ipsa submersio et mentum matrimonii excusari a culpa mor-
'
I Cor., VI, 18. — • Judic, iiv, 6. —
' Ose., i, 2
maxime quando gratia prolis flt. Sed de
tali, opinio
et
seq. — * Exod., xii, 33. — (a) Edii. Veii. inordinatio. modo excusandi est duplex opinio quia ,
^''°"""'
 :,
;

218 SRNTFNTIARIIM LIB. IV.

t|uidaiii vnliKTimt dicerf ,

quod excaxutur a conjugaleiii, iiec wimper sunt pecrala : ut-

i'iil|ia luortuli, sfit iiuii u vuiiiuli , quiu iiiiir puta iiuaiido surgunt ex cogitatione ordi-
tale llt ilii veiiiulf. Alii dixiTUiit , et lioc iiata, utpote .si Abraliam cogitaret cognoB-

Opiiim vidf tur seatire Auguuliuus, quod cum Duuh cere uxorein ut acciperet prolcm; el tunc si

pro|,rij.
pj.|C,.,.t,i,„ ,|,,t reuifdiuni contia iiiorliiiiii ,
caro muveretiu-, non peccaret.
quaiulo ^iatiu iirnlis coitur, polest esst! siiie 7. Ad illiid qiiod iilliiuo quseritur, a quo
oiuni culpd : et hoc est niugis consonuui peccuto excusut, diceiiduiii quod u peccato
rutioni, et pietati lldei. fc.t c.onceileiidiB suiit uou quod est, sed quod alias esset, iiisi

'"^tion*"* ^'l *'"••". >*' laiiien liaec iiitciilio diiret matriiiiouiuni interveuiret. Ilude diirereuti
Limiuiio
opinio-
a priucipio usque in liiieiu , ut noii dellec- modo est reuiedium sacramentuin matri-
III

tatur ad aliud uieus : quod tauieu est vulde monii , et alia sacramenta. iiuc enim est in
difficile. remediuui, (juia facit vit.ire peccatum, qiiod
1, -2, 3 et i. Ad illud quod objicitur, iiiiod incurreri-lur ; alia vero liberant a pea;uto in
est ibi imuioderatio , deordinatio , eruhe- quod jum quis esl lapsus. Pro tauto autem
scentia, et libido, dicendum quod lnec qua- priBstat reinediuui ,
quia actus de se inor-
tuor possunt esse circa actum rationis , aut dinatus ordinatur per divinuiu statutum.
sensualitatis Si ciica actum rationis , sem-
per faciunt culpam , quia faciunt malum gUiESTiU 11.

secundum se. Si auteni sunt circa actuiii

An coilui conjugalis causa fornicationis vitandcB,
sensualitatis , existente ordinatioiie circa ac-
possit esse sine omni peccalo veniali '.

tum rationis, tunc ista accidunt(a) inpoeuam

et sic est in proposito. Nam per virtutem Utrum coitus conjugalis causa lornicatio- j,

sacramenti ratio ordinatur , ut nioderate nis vitandai po.ssil e.sse sine omni peccato
velit, et ordinate, et honeste : nec de illo aetu veniali; et quod non, videtur, quia dicit

eruhescit homo ,
quia vult filios procreare Augustinus, et habetur in Ultera : « Hoc
nec improba voluntate appetit, sed casta. Sed quod conjugati victi concupiscentia utuntur

nisi interveniret remedium matrimonii, tunc invicem ultra necessitatein procreandi libe-

esset inordiiiatio non solum iu sensuaiitafe, ros, ponam in his, pro quibus quotidie dici-

sed etiam in (6) ratione : et sic semper esset mus ' : Dmitte nobis debita nostra. »

peccatum. Unde islis quatuor mediis ostendi Item' : Iteruin revertimini in idipsum,

potest, quod actus generativse est peccatum, ne tentet vos satanas propter incontinen-
nisi excusetur. tiam: hoc autem dico secundum indulgen-
5. Ad illud quod ol^jicitur, quoJ est causa tiam {c),non secundum imperium : sed si me-
peccati , diceudum quod falsum est, quia ritorium esset et [d) sine peccato sic uxorem
actus ille secuudum se non est causa nisi suam cognoscere, posset non tantum indul-

prolis ; sed , ratione primae transgressionis geri, verum etiam praecipi.

prolem generari non contingit sine culpa Item Gregorius dicit * super Oseo , quod
sua, non generantis, quia nou propter cul- vir qui cognovit uxorem non debet
, eccle-

pam generaulis , sed propter culpam primi siam ingredi, nisi lavetur ; et post dicit hanc
parentis nascitur proles peccatrix. constitntionem non extendi ad eos, qui uxo-

6. Ad illud quod objicitur de primis mo- res solo amore prolis cognoscunt. Ergo alia
tihus ,
potest dici quod anteceduut actum culpa amplior est in his, qui coguoscunt

Thom., in Supiil. p. III, q. XLix, arl. 5; el

dist. XXXI, q. v; Petr. de Tarant., IV Sent., disl. xxxi,
Cf. S.
'

IV Sent., dist. xxxi q. I art. 5 ; Guil. Allisipd.,

,
,
q. V. — » Alalffi., VI, 12. —
» I Cor., vii, 5, 6. —
IV Sent., dist. tract. ix, c. iv, q. ii Richard., IV Sent., ;
' Habetur in littera, Ad Augustinum, resp. X.

dist. XXXI, art. 3, q. I,; Thom. Argent., IV Sent., (o) Al. excidunl. — (4) Ccet. edit. deestm. — (c)Suppt.
dist. xxxi, q. i, art, 3; Steph. Brulef., IV Sent., vestram. — (rf) Ciet. edit. deest et.
 : »

DIST. XXXI. ART II. OU^ST. III. 279

uxores suas causa fornicationis vitandae : procreare prolem , nec compellitur debitum
sed non nisi venialis : ergo, etc. reddere , aliqua superfluitas est ibi : et ideo

Item, qui cognoscit ad vitandam fornica- peccat. Et si tu objicias, quod licet homini
tionem , aut impeliitur a carne, aut non : si bibere, ne sitiat ; sic etiam sine peccato coire,
non impellitui', ergo utitur remedio, cum ne fornicari appetat : non est simile ,
quia
non indigeat : ergo aliqua inordinatio est hic est motus naturae, in coitu non, nec •

ibi : ergo veniale. Si impellitur, sed impul- etiam neces.'itatis : et hoc dicit Magister in
sus talis non est sine peccato : ergo, etc. sequenti distinctione : « Reddere debitum
Ad opp. Contra : 1. Per Augustinum. Infirmitas conjugale nuliius est criminis; exigere au-
carnis excipitur per bonum matrimonii, ne tem ultra generandi necessitatem, culpae est
cadat in foveam peccati : sed cum coit causa venialis.

fornicationis vitandae , infirmitas carnis mo- 1. Ad illud ergoquod objicitur de Augus-

vet : ergo, etc. tino, dicendum quod foveam peccati vocat

2. Item ratione videtur, quia qui utitur peccatum mortale.

aliquo ad illud ad quod est, potest hoc facere 2. Ad illud quod objicltur, quod ad hoc
sine peccato: sed conjugium est propter for- est, etc; dico quod ad hoc est secundum in-

nicationem vitandam : ergo, etc. dulgentiam , non secundum imperium : et

3. Item majus bonum est continentia, ideo veniale peccatum , et in hoc ordinatur.
quam proles : ergo magis licitum et debitum 3. Ad illud quod objicitur de conlinentia,

est amare conlinentiam quam prolem ,

: sed quod majus bonum est, dico quod conlinen-
qui coit amore prolis procreandae, potest tiam servare contingit sine hoc, sed non
sine peccato: ergo qui amore continentiae prolem procreare.
servandae. 4. Ad illud quod objicitur, quod conti-
4. Item, qui coit amore continentite ser- nentia servanda est in altero sine culpa, dico
vanda; in altero, non peccat, ut cum reddit quod non est locus a minori, sed a majori,
debitum uxori, ne in fornicationem labatur quia ibi est actus justitiae, ratione cujus te-
ergo si non magis debet esse sollicitus de netur et excusatur, non ratione amoris con-
aliena continenlia, quam de sua, patet, etc. tinentiae.

CONCLUSIO. QU.^STIO III.

Conjugalis coiius ad vitandam fornicationem in se

An coire cum uxore ratione concupiscentim satiandm

estpeccatum veniale ; ad vitandam autem in uxore sit semper peccatum mortale '.

nullius esl criminis.

Utrum coire cum uxore ratione concupis- Fnndam.
Resp. ad arg. Dicendum quod qui coit centiae satiandae, sit semper mortale pecca-
causa fornicationis vitandae , aut hoc est in tum; et quod non, videtur, quia Augustinus
se, aut in altero : si in altero, ut reddat de- dicit ^ et habetur in littera : « Conjugalis
bitum, hoc est purae justitiae, hoc est fldei, concubitus gratia concupiscentiae satiandae,
et est de bonis matrimonii : recte ideo om- sed tamen cum conjuge propter tori fldem,
nino a culpa excusatur. Qui vero coit causa venialem habet culpam. »

fornicationis vitandae in se , in hoc semper Item hoc ipsum videtur ratione ,

quia de-
peccat venialiter, quia aut pulsatur a carne, lectari in coitu conjugali, ratione boni ma-
aut, si non pulsatur, ex quo tamen non vult trimonii ,
peccatum non est : ergo nec velle
Brulet'., IV Sent., dist. sxxi, q. vi, art. 4; Pelrus de
I
Cf. S. Thom., iu Suppl, p. III, q. xLii, art. 6; Tai-ant., IV Sent., dist. xx.vi, q. vi et vii. -
Aug , —
Bichard., IV Sent., disl. xxxi, art. 3, q. iii; Thom. de Bon. Conjug., c. " et vii; 'ie Nupt. et Conc , lib. I,

Argent., IV Senl., dist. xxxi, q. i, art. 4; Steph. c. XV.

 . :

m SKNTKNTIAHUM Lll). IV

ilelectari, (juia Hi urtus boiius, «t voluula» h(>(- enim (juod conjugalis coitus nit sine
ailus Ijoua; figo viiietur, i-tc. oiniii pcccato, necesse ust qiiod illa delec-
Itein <|ui (luleitatur iu (ibu ikju propter tutio noii plucitat, imo diMpliceat rationi.
Deuiu, ntMl propler ipsuui cibuni, quia boni Taiita uniia eft, ut uufurut usum rationis et
saporisest, iioii ik-ctat inortaliter : crgo pari s|iirituiii proplietia'sccuii(luiii illiid teinpus:
ralioiie, luiii (inlnctatio coiijugalis iioa sit et idco iioii pote«t tuiic rclerri iii Deuni : et

luortaliti, ni viilt delectari, nou peccat iiior- ideo ea non potest quis liene uti volendo,
taliter. sed nolendo : iioii »ic est de aliis delectatio-
A.i o|jp. (loutra : Dicil auctorilds ', et hubetur iu nibus, quaruin seusiis possunt a ratione actu
littera : u Vflieiiiciis aiuator uxoris est adul- relerii in Deum. Unde secuiiduia lios aliud

ter. » Sed tiui amat uxoreni propter hoc ut est deleclationem quaTere, aliud est oblatain
(lelectetur iii ipsa, cst vehemens amator : acceptare, aliud eani t(jlt!raie: primuia est
erpro, etc. p(;ccati niorlalis, secuiiduiu est venialis, ter-

Item Hieronymus: « V<jluptates, quaj de tium est perfectionis. Sed haic positio, licet improh.
meretricuin amplexibus capiuntur, in uxore probabilis videatur, tamen niinis dura est
(lamnandaB sunt. » licet enim viris cum iixoribus jocaii, litetiam
lleiii ratioiie videtur, quia velle coire, sive delectari, et veinale est, ila tamen quod fa-

appetere sola delectatione , est peccatum, ciant aflectu maritali : nec oportet omnem
etiaiii ante consen.suin erKoetiiiia cuui pio-
: dclecfationem referre in Deuni : peccant ta-
greditur in consensum et actum , cuiu c(j- men venialiter. Nec semper frui creatura est

medit vir, tune eum comedere erit mor- inortale, nisi itaponatibi flnem, quod etiam
tale. faceret , si contra Deum esset : tunc enim
Item, qui cognoscit propter hoc ut delec- ponit flnem ultimuni ibi. Unde non est si-

tetur, fruitur creatura, quia ibi ponit fuiem luile de praedicatione, quae est opus privile-
suae quietis: sed summa perversitas est frui giatum. Kt propter hoc est alia opinio, quod OpiDio
p''°p"'-
utendis: ergo, etc. qui cognoscit uxorem propter delectationem
finalem, aut movetur in delectationem tanto

CONCLUSIO. impetu, ut cognoscat uxorem sicut meretri-

cem : et hoc tunc est, quando eam cognos-
Conveniens cum uxore concupiscentia; satiandce ceret, etiamsi non essetuxor; et tunc peccat
causa, tit ex impetu libidinis recorjnoscat eam,
mortaliter, quia tunc ponit ibi finein ulti-
non nt uxorem, mortaliter peccat : secus autem,
tantum venialiter.
mum, et tunc vere et proprie fruitur, et ni-
mis vehementer amat. Si autem in ea vult
«Opinio Resp. ad arg. Dicendum quod aiiqui di- delectari, quia uxor, et nullo modo eam co-
aliorum.
cunt, quod qui finaliter cognoscit uxorem, gnosceret, si uxor non esset, tunc non est
ut habeat illani miseram delectationem, quae omnimoda inordinatio: et tunc estpeccatum
dicitur esse in coitu, peccat semper moita- veniale , et excusatiu" per bonum matrimo-
liter, quando iliam ponit tanquam finem nii, ut non sit mortale. In hoc casu dicunt
priucipalem , sicut si aliquis propter vanam locutum fuisse Augustinum. Tamen illa ratio Rc»pon.

gloriam praedicaret : qui autem cognoscit non valet: « Delectari non est malum : ergo ^^aham.
aliqua alia causa principali, sed tamen quasi nec velle quamvis enim laudari non
: » sit

a latere placet ei delectatio, quae est ibi ; sicut malum , tamen velle laudari malum est : et
dealiquoqui finaliter praedicat propterDeum, secundum has duas vias procedunt rationes
sed tamen quasi a latere placet ei delectatio ad partes oppositas. Iliae enim quae probant
laudis, dicunt quod peccat venialiter. Ad quod sit mortale iibidinis ardore, et crea-

' Sext. Pythagoiicus turae fruitione, procedunt secundum quod

 DISTINCT. XXXll. 281

coitus fit secundum impetum voluptalis. monii sacramentum, quia cognoscit eam,
Rationes vero ad oppositum procedunt se- quia uxor: nec aliter delectaretur in ea, nisi

cundum quod liabetur respectus ad matri- esset matrimonialiter conjuQcta.

DISTINCTIO XXXII
DE MATRIMONIO SECUNDUM CAUSAM FINALEM QUANTUM AD SOLUTIONEM DEBITI.

cum inomnibus mulieri,ut caput corpori De soiu-

Sciendum etiam est ' quia aliis vir praesit ,
tione car-
.
TJ 4 4
est enim vir caput miilieris^ , in solvendo tamen carnis debito pares sunt. Ideo Aposto- naiis de-

lus utrique pariler praecepit in hac causa sibi invicem subjici , inquiens '
: Vir debitum

reddat uxori, similiter et uxor viro : quia midier non habet potestatem sui corporis,
sed vir : similiter et vir non habet potestatem sui corporis ,
sed midier : quia nec mu-
lier ad alium virum , nec vir ad aliam mulierem potestatem sui corporis habet ; nec vir
ad continendum , nec mulier potestatem habet sine mutuo consensu ; sed alter alterius

potestatem habet corporis , ut poscenti alteri non liceat alteri negare debitum. In hoc
enim pares sunt, quia nec viro, uec mulieri corpus suum licet alii Iradere ;
sed sibi in-

vicem debitores sunt in hac causa, ne peccandi detur occasio : per quod non domi-
nium tollitur viro , sed vitium. Debent enim * sibi conjugati non solum ipsius sexus sui
commiscendi fidem liberorum procreandorum causa, quae prima est in ipsa mortalitate

societas, verum etiam infirmitatis invicem excipiendae, ad iilicitos concubitus devitan-

dos, mutuam quodam modo servitutem : ut etsi alteri eorum continentia placeat , nisi

ex alterius consensu non possit. Ad hoc enim neuter habet potestatem sui corporis :

quod adeo verum est, ut eliam quod non filiorum procreandorum , sed infirmitalis et
continentise causa expetit, vel ille de matrimonio, vel illa, non sibi alterutrum negent,
ne per hoc incidant in damnabiles corruptelas. Reddere enim debitum conjugale nul-
lius est criminis : exigeie autem ultra generandi neces sitatem culpa est venialis : torni-

cari vero vel mcechari puniendi est criminis.

Quod
^ vero sine consensu uxorit! vir continere non valeat ,
'
subditis iprobatur testimo- '^""'^
ueuter

niis. Ait enim Augustinus jam volo ; Nolo autem dicit

' : « Si dicat vir : Continere "»'"''

uxor non potest [a). Quod enim tu vis illa non vult [b). Numquid per continentiam
; ,
commun
coosen-
CODS'""
tuam illa debet fieri fornicaria? Si alii nupserit te vivo, adultera erit. Non vult tali su

lucroDeus tale damnum compensari (c). Redde debitum, et si non exigis, redde. Pro
sanctificatione perfecta Deus tibi computabit , si non quod tibi debetur [d) exigis , sed
reddis quod debes (e) uxori. » Idem : « Secundum verba apostolica, etiamsi vir conti-
nere voluisset, et tu noluisses, debitum tibi reddere cogeretur, et illi Deus imputaret
continentiam , si non suae , sed tuae concederetur infirmitati , ne in adulterium caderes.
Quisquis ergo compatiens intirmitati uxoris reddit , non exigit debitum ; aut si propter
propriam infirmitatem duxit uxorem plangens potius ,
quia sine uxore esse non potuit,

' Aug., cont. Fausturn, !ib. XXII, c. I, quoad seusum, et habetur eaus. xxxiil, q. v, c. Si dicat. ' Epkes., —
V, 23. — '1 Cor., VII, 3-4. —
* Aug., de Bon. Conjug., c. vi et vii. Id., Enarr. in Ps. cxLix, n. 15. — <>

u) Edit. Bened. Nolo jam uxorem; non potes.— (6) Quid si tu vis, et illa non vult"? — (c) Compgnsare, —
(d) Quod debet. — (e) Debetur.
 ,

m SF.NTENTIARUM LIB. IV.

quam gaudeus i{uia iluxit , securuii expectut dieni novissiuium. » Idem '
: u Una soia
cauita es»e potest, qua te ad id , (|Uoil novihti , nou modo non hortaremur, sed etiam
proiiibereuius implere ; tti forle tua conjux hoc tecum auseipere auimi vel carnis inlir-

mitate recuitaret. Nam vnveudu tulia nou suiit a coiiju^atis iiisi fn consensu et voliinlate

couimuni ; et si [ua-propt-re factum fuerit, ujut^is t-st coiri;,'eudu temeritas, ijuam per-
ikilveuda promis.sio. Nou enim Deus exif^it, si (|uis ex alieiio alii|uid vuverit , sed polius
usurpare vetat alieuuui. » Idem '
: u Apostolus ucc ad tumpus, ut vaceut oratioiii , iiisi

ex consensu, voluit coiijuf^es carnali iuvicera fraudari debilo. » Idcm '

: « Maiiifestum

est ita voluis.se lc^im feminam siib viro esse, ut niilla ('jtis vota (piic abstineiitiie causa
voverit, reddantur abea, iiibi auctor fuerit vir ptrrmillendo. Naiu cum ad peccatiim
ejusdem viri pertinere voluerit lex, si prius permiserit, et postea proliibuerit ; non
tamen diiit ut faciat mulier (juod voverat, qiiia permissa jam prius a viro fuerat. Viri
dixit esse peccatum , (|uia abuuil (juod prius coucesserat ; iiou tamcu mulieri ex lioc

jussumdedit, ut cum prius vir ei coucesserit, postea si prohibuerit, coutemuatur. »

Ex his apparet, quod vir vel mulier continentiam Ueo olierie non potest sine communi
consensu , nec alter alteri debitum ne^are debet. Si veio quilibet eorum alterum a suo
jure absolverit, ad prseteritam servitutem numquid revocare polerit? Ilocenim videtur

Augustinus supra voluisse. Ouibusdam videtur,quod mulier non discedens a domo

viri, quae viro permittenle coutineuliam voverit, vel promiserit, eodem prohibeute
solvere non valeat, et hoc propter dignitatem viri ,
qiii est capiit mulieris. Sed melius
hoc intelligitur in tali casu , ubi vir concedit mulieri vovere contineutiam , et ante
votum prohibet implere. Si vero habitum mutaverit, non potest revocari , seciindum
illud ' : « Qui uxorem suam velare periuiserit , aliam non accipiat , sed similiter coa-

vertatur. »

Ouibus Et licet debitum poscenli semper sit solvendum , uon licet tamen qualibet die

^^''ces-
poscere. Unde Augustinus ' : « Christiano cum uxore sua aliquando licet convenire
saiiduiki
aliquando non : propter processiouis enim dieset jejuniorum aliquando non licet
sit a cu
'" convenire : quia etiam a licilis abstinendum est , ut facilius impetrari possit quod
postulalur. » Idem ': « Quoties enim vel dies nativitatis, vel reliquae festivitates ad-

venerint , non solum a concubinariim consortio sed etiam a propriis uxoribus absti- ,

nete. » Idem Ambrosius ' « Si causa procurandorum filiorum dueitur uxor, non
:

multum tempus concessum videtur ad ipsum usum quia ;

et dies festi , et dies proces-

sionis , et ipsa ratio conceptus , et partus juxta legem cessare usum carnis bis debere

temporibus demonstrant. »
Hierouy- Hli autem quod dictum est , reddere debitum non esse peccatum , videtur obviare

de"iurdii- quod ait Hieronymus' : «Quicumque uxori debitum reddil, vacare non potest orationi,
seatire
nec carnes agni edere. » Idem' panes proposilionis ab qui uxores suas
.h
: « Si liis ,
teti-
prxmis-
sis.
gerant, comedi non poterant'", (juanto magis pauis qui de coelo descendit , nou polest

ab his, qui conjugalibus paulo ante baesere complexibus , violari atque contingi ! Non
'
Aug.,ad Annenta'., Epist. xLV, al. cx.xvii,ii. 9.— ^\<l.,cle Adulter. Conjug, lib. I, c. ll, n. 2 — ' Id ,
Qucest.
in Num., lib. IV, c. Lix. ' —
Ex Conc. Remens., el babelui- caus. xxxiil, q. v, c. Qui uxorem. — * liuo auctor
Qucest de novo et vet. Test., c. cxxvu, et habetur caus. xxxui, q. iv, c. Christiano. ' Habelur — ibid., c. Quo-
ties. —
' Ibid., c. Si causa, et est in epist. ad Consent., c. lxxi.— ' Hieron., in quodam sermone ipsi ascripto,
et habetur, caus. xixiii, q. iv, c. Sciatis. — ' Ibid. — '• l Reg., xxi, 4.
 ,
: :

DISTINCT. XXXIl. 283

quod nuptias condemnemus, sed quod eo tempore quo carnes Agni manducatnri sumus, '

vacare a carnalibus operibus debeamus. » Hoc capitulum maxime ad ministros Ecclesiae

pertinere videtur, quibus non licebat sacra officia celebrare , atque mysteria, tempore

conjugalis amplexus ,
qno etiam praesentia Spiritus sancti noa datur. Unde idem ait ' :

« Connubia legitima carent quidem peccato , nec tamen tempore illo ,

quo conjugales
actus geruntur ,
prsesentia Spiritus sancti dabitur, etiamsi propheta esse videatur ,
quae

officio generationis obsequitur. »

Non solum in opere carnali observanda sunt tempora , sed etiam in celebrandis nup- 0"'^»^
^ *
^
tempori-

tiis , secundum illud *

: « Non oportet a Septuagesima usque in octavam Paschae ,
et bns non

tribus hebdomadis ante festum sancti Joannis, et ab Adventu Domini usque post Lpi- brands

phaniam celebrare nuptias. Quod si factum fucrit , separentur. » Item Nicolaus Papa »
« Nec uxorem ducere , nec conjugia facere quadragesimali tempore convenire posse
ullo modo arbitror. »

EXPOSITIO TEXTUS. minat, quod non est semper nuptias cele-

brare opportunum, ibi : Non solum in opere
Sciendum etiam est, etc.
carnali, etc.
Supra egit Magister de bonis matrimonii DUB. I.

in communi; hic specialiter agit, quomodo In hoc enira pares sunt; quia nec viro, nec mulieri
vir obligetur uxori, et e converso, quantum corpus suum licet alii tradere, sed sibi invicem
debitores, etc.
ad solulionem debiti. Habet autem haec pars
duas : in prima determinat quae sit obligatio Videtur hoc falsum ,
quia in hoc sacra-
inter uxorem et virum quantum ad fidem mento signatur conjunctio Christi et Eccle-

tori; in secuada determinat, quomodo et siae Dei , et animae , inter quos nulla omnino
qualiter haec fides fueritiu patribus antiquis, est paritas : ergo nec virl ad uxorem. Item *

infra ^ : Qnwritur hic de antiquis patri- Mulieres subjectce ia) sint viris suis; et post
biis, etc. Prima pars habet duas partes : in dicit de viris, quod diligant eas sicut cor-

prima determinat de modo obligationis ; in pora sua : ergo, cum corpus sit pars inferior,
secunda de tempore, in quo debet debitum patet, elc.
peti, ibi : Et licet debitum poscentisit sol- Resp. Dicendum quod in matrimonio est
vendum, etc. Prima pars habet duas : in considerare sexuum distinctionem, et con-
prima ostendit quod vir et uxor in hac lege, formem conjunctionem; et postremo mutuam
sive flde, judicantur ad paria, et quod unus obligationem. Ratione duorum primorum,
sine voluntate alterius continere non valeat; signat Deum et Ecclesiam, quia sicut mulier
in secunda auctoritatibus confirmat, ibi : eget viro, sic Ecclesia Ghrislo. Ratione con-
Quod vero sine consensu uxoris, etc. Simi- junctionis inseparabilis , et conformitatis
liter secunda pars. in qua determmat de signat illam conjunctionem. Ratione obliga-
tempore in quo debitum debet peti, habet tionis non quia Deus omnino
est significatio,
duas : in prima determinat, quod non sem- omnino obligatur; tamen
liber est, et nulli
per est debitum petendum, quamvis semper debet esse inter virum et mulierem obliga-
sit solvendum ; in secunda incidenter deter- tio, quia ahter non interveniret insepara-

'
Joan., VI, 33. — ' Hieron., in Maii/i., xxiii, q. ii.
betur caus. xxxill, q. iv. — 5 Dlst. xxxiil.— • Epkes.j
— ' Habettir, caus. xsxiii, q. v, c. Non oportet , ex
V, 22.

Couc. Ilerd.— ' Nicolaus I, ad consutta Bulgar., et lia- (a) Vulg. subdilm.
 :

SS4 SENTENTIARIIM Llli. IV.

bilia unio : quoniaiu conformis est unio, ideo jicit de juraraento non est simile, quia jura-
couforuiiii est obligatio : et iduo quantuiu ud meutum temeiarium est simpliciter, cum
hoc par«(i judicantur, i|uia conforniitei hibi teneatur facere contrarium. Uude peccat sta-
inviceui obligantur. Ad illud, quod objicitur, tiin si quis (a) sic juret, non sic (a) vovoat.
quod est vir superior, diLfiiduin quod illud

iutelligitur quantuin ad illos actus qui respi- Dllb. III.

ciunt sexuin virilein spcciuliter, sciliccl quan- !>i vero quilibet eoruiu allerum a suo jure
abdolverit, etc.
tuiu ad icKiincn donms, ct consiiuiliuin.

Ponatur quod mulier de OAnsensu viri

DVb. II.
einittat simplex votum , et postmodum vir
Naiu voveuUu tulia uou duut a coiijugatu.
pneniteat, utrum tcneatur ei debitoin red-
Quaeritur utrum peccet mortaliter, qui sic dere; et videtur quod non, quiasuo juri re-
vovct; et quoil sic, vidctur, quia qui scienter nuutiavit : iinde videtur quod non tiabeat
u.suriiat idicniiin, peccat inorlaliter, eliauisi ultt^riiis potcslatem pi.-tendi dcbitiim. In op-
det in eleemosynaiii : cigo cum talis vovens positiim autem videtur aiictoritas Au;,'uslini,
usurpet alienum, palet, etc. Item qui vovet uliidirilur' : Sin aiitem cimtradixerit, etc.
quod non licet, vel jurat, hoc ipso perjurus super illud dixit Augustinus, et habetur in
est, quia teinerarie jurat : ergo cum non littera,quod vir potest retractare votum
liceat viro conlinere uxoie iuvita, videtur uxoris, in quod consenserat. Et prajterea
quod, si voveat, mortaliter peccet. Item, si vir non est astrictus servare continentiam,
juraret quod uunqiiain mulierem cognosce- quia uxore mortua posset ducere aliam :

ret ,
peccaret mortaliter : ergo pari ralione ergo videtur quod possit debitum reddere.
si voveat. Kesp. Dicendum quod si niulier vovet as-
Resp. Diceudum quod cum quis vovet sensu viri, aut hoc est assensu privato, aut
coiitineiitiam , dupliciter potest vovere : aut assensu qui est in conspectu Ecclcsiae, sive
iulentione fraudandi uxorem, aut amore prailati : .si (6) assensu qui fit in conspectu
contineatise : si iutentioiie fraudandi uxo- prajlati . sic secundum juris formam non
rem, sic est iniquuin et prohibitum, et tale potest debitum petere, quia renuntiat suo
votum est illicitiim; si contiuenlia! amore juri; si autem occulto consentit, quia pro-
siiie consensu conjiigis, tale votum aliquid poiiit continere, et intendit simpliciter juri
habet temeritalis, aliquid habet honestatis. suo renuntiare, jam mulier ia coaspectu
Vir enim non habet sui corporis potestatem Dei absoluta est , nec tenetur debitum red-
quantum ad debitum solvendum, sed sui dere, si boc ex deliberatione vir concesserit.
juris est quantum ad debitum petendum et : Sed quoniam hoc non constat Ecclesiae, com-

ideo primum non potest vovere, sed secun- pellatur per excommunicationem ab Ecclesia
dum et ideo, nisi uxor consentiat, votum
: viro debitum reddere. Si quaeras, ulrum de-
estrevocandum quantum est ad debiti red- beat obedire, dicendum quod si votum non
ditionem , sed stat quantum ad solutionem. emisit, potest sine peccato debitum reddere,
Unde si quis deliberate vovit castitatem, te- et tenetiir ad mandatum Ecclesiae. Si autem
quantum in se est, conlinere, ut debi-
uetur, einisit votum , credo quod vir eam revocare
tum non petat; si tamen uxor petat, solvere non possit, nec tenetur assentire ei. Nec est
debet : et sic nulli fit prasjudicium, et non simile de voto abstinentiae ,
pro eo quod
ofTertur Deo alienum, sed propriuin. Et sic quantumad omniavirpraeest uxori, praeter-
patet quod hoc non est oiuniiio alienum , et quam in lege tori. Verumtamen talc-m mo-
patet responsio ad objecta. Tamen quod ob- dum vovendi non approbat Ecclesia propter
' Num., XII, 6,— (a) Edit. Ven. cum. — (6) sic. periculum quod imminet : uude non patitur
 DISTINCT. XXXII. 585
quod unus voveat et religionem ingrediatur, num prolis, ut Hieronymus dicit. Hoc enim
nisi alter siniiliter voveat, et talis sit persona, intelligere est ratione personae petentis, quae

de qua uon possit suspicio oriri. Si autem interdicitur (a) dicitur accedere, et contra

aliter fiat, coram Deo tenetur observare. hoc facere, ut ex praedictis patet.

DUB. IV. DUB. V.

Et licet debitum poscenti seinper sit persolvendum, Quicumque uxori debitum reddit, vacare non potest
non licet tamen qualibet die poscere, etc. oratioDi.

Videtur hoc falsum ,

quia si non licet pe- Videtur male dicere, quia dicitur * : Sine
tere, ergo illicite et injuste petit : sed injuste intermissione orale : hoc est praeceptum :

petenti rem non tenetur quis reddere, quia ergo si non potest orare qui reddit debitum,

non est ei reddendum nisi jus suum ergo : patet, etc. Item videlur illud simpliciter esse
si non potest semper juste petere, non ergo falsum, quia nihil impedit orationem sicut
semper tenetur debituni solvere. peccatum : sed veniale peccatum non impe-
Resp. Dicendum quod tunc non licet, dit : ergo nec actus in quo nulla est culpa.

quando privat justitiam, et aequitatem, con- Item de David objicitur, qui fuit devotissi-

decentiam, et honestatem, sicut patet per mus, et tamen habuit plures uxores et libe-
litteram sequentem. Esto tamen quod privet de eo tempore
ros. Si tu dicas illud intelligi

justiliani, adhuc non valet ratio illa, quia in quo quis coit, similiter posses dicere de
injuste petere est dupliciter : aut quia non tempore in quo homo dormit.
habet jusin re petita, sicut ille qui petit rem Resp. Magister dicit hoc intelligendum
alienam,et tali non oportet reddere; aliter esse (ie clericis; sed tamen istud non plenc
est petere injuste, quia etsi habeat justitiam, satisfacit objectionibus praedictis : et ideo di-

taraen modum debitum in petendo non ser- cendum, quod cum dicitur aliquis non posse,
vat : vel potest esse quod non sit prohibitum, necessario dicitur potentiam negare simpli-
sed tameii sit prohibitum aliquando petere. citer, vel facultatem : et iste modus saepe est
Verbi gratia, praelatus supeiior si injungat in Scriptura. Non vult ergo Hieronymus
inferiori, ut nihil praecipiat subdito, taraen negare potentiam, sed facultatera unde :

subdito non dicit quod illi nonobediat; si non dicit, quod non po.ssit orare; sed dicit
praelatus inferior praecipit, ille tenetur obe- quod non potest orationi vacare, quia actus
dire, quia non est exemptus : attamen ille ille multum dejicit mentem spiritualem, sicut
peccat mortaliter. Sic in proposito potest in- dicit Augustiiuis, nisi sit gratia excellens et
telligi.' Quidquid sit de exemplo inducto, specialis, sicut fuit in David. Et ideo aliud

verum est quod etsi aliquis jus suum inor- est consilium, ut cum quis vult se totum
dinate exigit, tamen ex hoc non dat potesta- orationi dare, debet a tali actu abstinere : et
tem alteri retinendi, quod debet reddere. sic patetquod non repugnat orationis prae-
Unde Domiuus solum prohibuit accedere ad cepto; tamen de illo quoJ dicit, quod oran-
menstruatam et ideo ista prohibitio non se
: dum est sine intermissione, intelligenduni

extendit ad mulierem : et ideo tenetur red- est quod nomine orationis omnis bonus actus
dere, sed ille petendo peccat. Et sic inielli- intelligitur secundumGIossaai. Unde dicitur
gendum est, quod Augustinus dicit super ibi : « Non cessat orare, qui non cessat bene
Levitico, quod necessario utrique indicitiu- iacere. » Quod objicitur, quod percalum
continentia , et uterque in Levitico '
pra-ci- magis gravat, dicendum quod falsum est
pitur interfici : et uterque facit contra bo- de veniali peccalo, propter multani foedi-
talem aniniae qucB est in
'
ieui'., XX, 16. — •
1 Thess., v, 17. — (u) Al. recte
, illo actu : et fre-
dicitur. quenter anima multum impeditur per ali-
 ;

«6 SENTF.NTIARIIM LIB. IV.

quas foBditates, vel ntiam iiiHrinitates (rb- iutrare, vel n Bervitio ejus ge auferre : er-

nalH8. go, etc.

Contra : 1. Licitum est viro, uxore etiam Ad u|.p.
AUTICULUS I.
prohibente, accipere cruoem in sulisidium
Ail intflliKeiiliam hujus [(Utis, (luwritur Tt;rra; Sanctai : sed votuin contiiieiitiaiadliuc

de obligatioue coujuguni quiintucu lul sulu- melius est : ergo, etc.

tionem debiti. Cirea quod quatuor breviter 2. Item, uxore proliibente ,

potcst quis

oportet quajri : primo quieritur de obliga- corpus suum arl martyrium et luortem ex-

lione per oomparatioiieni ad votum lonti- ponere : ct tunc constat quod so roddit im-

uentia;; secundo, per compiirationem ad possibilcm ad solvendumdebitum : ergo, etc.

accidens superveniens; tertio, per corapa- 3. Item quaiitumcumque quis juret, vel
rationeiu adtempus, iu qiio deliitum debet voveat, vei se obliget ut iion impleaf consilia,

peti et solvi quarlo, de tempoie in quo de- non tenet juramcntuiii, iiec votiuii : ergo
;

bent nuptiie ceiebrari. C.irca primura diio nuUus potest se obligare, quin semper faciat

quaeruntur primo, utruni propter volum post

:
meiius : sed melius est conlinere, sicut dicit

carnalera copulam possit vir conlinere uxore Apostolus» : ergo, etc.

nolente; secundo, utrum possit rontiuere, i. Item qui imiiedit aliquem volentera as-
uxore noiente, ante carnalem commixtio- cendere ad altiorem statum, peccat graviter,
nem. quia Spiritui sancto obviat : ergo si vir vult

continere etreligionem intrare, videtur quod

QUjESTIO I.

uxor teneatur consentire ergo, : si non vult,

An Tpropter votum post carnatem copulam possit
potest ad hoc compelli de jure : ergo, etc.
vir continere, iixore nolente '.

Fundoni. Utrum proptcr votum post carnalem copu- CONCLUSIO.

lam possit vir continere, uxore nolente; et
Post copulam carnalem emisso voto vir debet
videtur quod non, quia post carnalem copu-
debitum reddere uxori petenti; sed non potest
lam vir non liabet potestatem sui corporis :

petere.
si non habet ergo non , potest de ipso facere

sacrificium continentiae, uxore nolente. Resp. ad arg. Dicendum quod continere

Item Auguf^tinus dicit , et habetur in lit- est duobus modis aut omnino, ita quod :

tera : o Non modo non hortamur, sed etiam debitum nec petat nec solvat aut non om- , ;

quod vovisti prohibemus adimplere , si forte nino, ita quod debifum non petat, tamen
conjux tua hoc tecum suscipere animi vel petenti solvat. Primo modo non polest vir

carnis infirmitate recusat. » continere uxore invita, quia non potest ei

Item ratione videtur, quia mulier non te- auferre jus ,
quod habet in corpus viri. Se-
netur continere, nec vir potest eam ad con- cundo modo continere potest ipsa contradi-
tinentiam cogere : sed cogit eam, .'^i ipsa in cente, et vovere potest ; et si voveat, servare

vita vult continentiam servare : ergo cum tenetur, videlicet ut nunquam debitum petat.

non possit cogere, non potest continere. Concedendae sunt ergo rationes probantes,
Item, sicut servus tenetur domino obsequi, quod non omnino potest continere.
sic vir uxori debitum reddere, et fortius, i. Ad illud quod objicitur, quod potest ac-

quia est a Domino confirmatum : sed servus, cipere crucem , dicendum quod hoc factum
proliibente domino, non potest religionem est in favorem et necessitatem Terrae Sanctae

Cf. S. Thom., in Suppl. p. III, q. Llir, art. 1; et

' Arj^., IV Sent., dist. xx.Kli q. i, art. 2; Franc. de ,

IV Sent., Jisl. ixxil, q. I, art. 1; Scot., IV Sent., Mayr., IV Sent., dist. xx.xil, q. i; Steph. Brulef.,
dist. xxxu, q. i; Richard., IV Sent., dist. xxxri, arU 2, IV Sent., dist. xxxir, q. i ; Petr. de Taranl., IV Sent.,
q. r; Uuraud., IV Sent., dist. ixill, q. i; Thom. dist. xxill, q. 111.— > Cor., vu, 9. I
 , :

DIST. XXXII. ART. I. QU^ST. II. 287

nec facta est omnino derogatio juri mulieris, quod non, videtur :
1.' Uxorivir dehitimred-
quia debet mulier velle pro necessitate tanta dat, similiter et uxor viro ; sed ante com-
continere ad tempus; quod si nolit, potest mixtionem sunt vir et uxor : ergo ante com-
virum suum sequi : sed cum vovetur conti- mixtionem tenentur : ergo, etc.
nentia, tunc omnino mulier jure suo priva- 2. Item uxor viro obligatur voluntarie, et

tur, etiam secundum tempus totius vitse. per muluum consensum : si ergo ante com-
2. Ad illud quod objicitur de martyrio, mixtionem est mutuus consensus, ergo et

dicendum quod mori potest pro Christo, si obligatio ad redditionem debiti.

necessitas immineat, quia mulier tenetur 3. Item mulier non tenetur coutinere, et non
hoc velle ; et si vir voluntarie se offerat potest cum altero contrahere : ergo potest
mulier non potest negare, quia ipso mortuo juste debitum esigere : sed juste exigenti
poterit cum altero contrahere : sed non sic injustum est negare : ergo, etc.
est cum vovet uxore vivente. 4. Item esto quod vir post consensum de
Adillud quoil objicitur, quod semper licet praesenti violenter extorqueat copulam car-
facere quod meUus est, nec potest se homo nis, estmatrimonium consummatum ergo ;

obligare ad minus bonum dicendum quod

, tenetur ad solvendum debitum omnino ipsa
verum est de eo, qui habet sui corporis po- uxor ei sed violentia non inducit novam
:

testatem. Vel dicendum quod

non si continet, obligationem : ergo prius obligabatur.
petendo, sed solum reddendo, non minus Contra : 1. Decretalis de conversione con- Ad opp.

meretur, quam si omnino contineret. Unde jugatorum, cap. Prteterea, concedit viro po-
Augustinus dicit, et habetur in littera : « Pro testatem intrandi religionem uxore nolente
sanctificatione perfecta Deus tibi reputabit, sed plusest religionem intrare, quam conti-
si non quod tibi debetur esigis, sed reddis uere : ergo concedit liceniiam continendi.
quod debes uxori. » 2. Item per consensum contrahitur ma-
4. Ad illud quod objicitur de eo, qui im- trimonium : esto quod non sit in copulam
pedii aliquem, etc, dicendum quod peccat carnalem , ut supra ostensum est , ergo si

qui impedit aliquem ea ratione, quia in illo non obligatur nisi ad illud in quod consentit,
extinguit bonum propositum et sancti Spi- patet, etc.
ritus donum sed mulier in hoc non potest
: 3. Item , si omnis vir esset obligatus ad
consentire, quin sit sibi praejudicium ,
quia solvendum debitum antecarnalemcopulam,
si concedit viro quod voveat continentiam, ergo nihil adderet carnalis commixtio ad
tenetur et ipsa continere : quoniam igitur conservationem matrimonii.
ipsa non potest cogi ad contiuentiam, quia -4. Item quseritur juxta hoc, unde hoc est

hoc est consilium ; ideo dico quod ipsa non quod copula conjugalis violenter extorta ma-
peccat : sed si alia mulier impediret, tunc trimonium consummat, et consensus coactus
peccatum esset. matriraonium non ratificat; et utrum huic
Uceat post copulam mulieris vovere couti-
QUJISTIO II. nentiam. Et quod sic, videtur, quia si prius
licebat, et nullus potest ei jus suum violen-
An vir ante commixtionem carnalem possit
ter auferre, patet, etc.
continere, uxore nolente '.

IV Sent., dist. xxxil, q. I, art. 1 ; RicliarJ., IV Sent.,

Utrum vir ante carnalis [a) copulee commix- dist. .xxxil, q. I et I.; Thotn Argent., IV Sent., dist.
xx.xii, q. I, art. 1 Steph. Brulef., IV Sent., dist.
tionem possit continere, uxore nolente; et
;

.XXXII, q. II ; Petr. de Taiunt., IV Sent., dist. xsxii,

•
Cf. S. Thom., in Suppl. p. III, q. lxht, art. 1 ; et q. 1 et 11.— * I Cor., vii, 3. — (a) Edil. Ven. camalem.
 ;; »

SENTENTIXRITM UB. IV.

ubligalioiiem. Ouiuenim flunt iinuin corpus

et uiia laro; idco uoii |i<jtest iiiius Irausire

CONCLUSIO.
de boc mundu, reliqiio remauente; et ideo
Vxore petenle ante eamatem cuputam pofest vir non potest voverecoiitinentiam, iiisi conjux
duo» meiuse» continere; ted po»t tenetur reddere
pariter voveat. l*raiterea tenetiir ad slatim
debitum, vel manifestare »e mortuum rnundo per
solemne votum.
reddeiiiluni post carualem copiiiam ; sed
ante datur ei spatium duorum mensium : et

Resp. ad arg. Dicendiim quod ante con- ideo uddit.

sumuiatioiiem matiimoiiii utiiujue persoua 4. Ad illud quod qiiaeritur de ea quae cor-

nec ouiiiiiu) obligatur, nec oinniiio est li- rupta est violenter a viro, diceiidum quod

bera. Non oiniiino obligatur, (luia potest quia matrimonium est consunimatum, non
mori munilo, et sic matrimonium solvi- potest siiie assoiisu viri rehgionem intrare,

tur ipso vivente in Ciirne : et tunc hoc nec votum vovere.

facto, omniuo est absolutus. Nec omnino Ad illud quod objicitur, quod matriino- Reip. a

libera, quia si vult huic mundo vivere, nium debet esse liberum dicendum quod ,
fuujj™
necesse habet peteiiti debitum reddere : et verum est qiiantum ad consensum, in quo
quia iu medio est inter vitiim liujus saj- est matrinioiiii fuudameiitum ; ista tamen
culi, et vitam religiosam sive spiritualem , copiila, quamvis sit violenta ,
quia tamen
ideo sacri canones termiuum pra'fixeriint, niai itidis est , et fundata super consensum
ut ijossit deliberari, videlicel terminum duo- volunlarium, ideo voluntaria judicatur, et

rum mensium, vul circa illud. Etideo dicen- deo matrimouium radicatum consummat.
dum quod uxore petente potest continere per Praeterea consensus de sui ratione iraportat

duos menses ; sed post , vel tenetur reddere libertatem; non sic conjunctio corporalis.

debitum,vel manifeslaresemuiulo mortuum

per solemne votum ad religiouis ingressum ARTICULUS II.
quod si non faciat, tenetur ad debitum sol-
vendum, sicut prima? rationes ostenduut. Consequenter, quantum ad secundum ar-
\. Ad illud quod objicitur in contrarium, ticulum, quaeritur de obligationeconjugum
Kesp, ad
opp. quod potest intrare religionem, ergo in sae- quantum ad accidens superveniens et circa ;

culo continere ; dicendum quod non valet, hoc diio quaeruntiir primo quaeritur utrum
:

quia introitus iu religionem facit mori oporteat debitum reddere, si alter flat lepro-

mundo, et solvi vinculum : unde in nuUo flt sus ; secundo, utrum quis teneatur debitum
sponsae praejudicium ; non sic est cum ma- reddere, si alter fiat fornicarius, vel e con-
net in saeculo. verso.

2. Ad illud quod quod non opor-

objicitur,

tet consentire in carnalem copulam , dicen-

QUiESTIO I.

dum quod quamvis uon oporteat in eam

An oporteat conjugi leproso debitum reddere '.

consentire, oportet tamen consentire in co-

pulam coujugalem , quae necessario ordinat Et quod leproso conjugi oporteat debitum f undam
ad illam, nisi interveniat mors spiritualis, reddere, videtur, quia dicit decretalis de

vel civilis. conjugio leprosorum : « Uxores viros, et

Ad illud quod objicitur, quod nihil ad-

3. viri uxores sequantur, et eis (a) conjugali
dicendum quod falsum est imo addit
dit, ; afTectione ministrent.

quantum ad signationem, et quantum ad Item ratione videtur : quia matrimonium

1
Cf. Richard., IV Senl., dist. xxxii, art i, q. Ii; Steph. Brulef., IV Simt., dist. xxxli, q. iii; l'etr. de
(a) Cat. tdit. ei. Tarant., IV Sent., dist. ixiii, q. viii.
 :

DIST. XXXII. ART. II. QU^ST. II. 289

est viuculum insolubile : ergo noa solvitur solvere matrimonium et ideo cum aliquis
per infirmitatem ; ergo manet potestas pe- efflcitur leprosus, et conjux est, et leprosus;
tendi etiam supervenienle lepra; ergo si mu- et quia conjux est, habet jus petendi debi-
lier non habet potestatem sui corporis, et tum, et reddendi ;
quia vero leprosus, debet
sic, etc. extra sanos abire : ita dico quod mulieri pe-
Item leprosi tentantur de fornicatione : tenti debitum potest solvere sed tamen non ;

ergo possunt et debent habere remedium : habet necesse cohabitare omnino. Unde quod De cod-
'*'
ergo si iste qui habet uxorem , remedium dicitur, quoJ viri uxores sequantur, et mi- '"°"'

non potest habere nisi ipsa reddat debitum, nislreut, dicitur per modum admonitionis, ''""•

videlur, etc. non prsecepti nec cogi potest sanus ad ahud,

;

Item leprosi , eo ipso quod leprosi, non quam ut reddat debitum infirmo; et hoc
tenentur ad contlnentiam, nec possunt cogi propter periculum fornicationis : et sic con-
ergo necesse est uxores eorum eis reddi. cedendae sunt rationes probantes , quod de-
Ad opp. Contra : 1. Praecipitur ' ut leprosi extra beat solvere debitum.
communionem sanorum ejiciantur : ergo 1 et 2. Ad rationes duas ad oppositum
cum uxor est sana, debel per legem seques- patet responsio , quia non sequitur, si non
trari ab usore. tenetur cohabitare, quod nec debitum sol-
2. Item lepra est morbus contagiosus : vere.
ergo morbus, quem licet homini fugere : 3. Ad illud quod objicitur de prole, dicen-
ergo mulier cum viro leproso non tenetur dum quod secus est de menstruatis, et lepro-
cohabilare ; et si hoc, ergo nec debitum red- sis nam menstruatae alio tempore possunt
:

dere. bonam prolem procreare; sed leprosi non

3. Item lepra est nioibus haereditarius : possunt, nec omnino faciunt contra bonum
ergo transmiltitur ad prolem; ergo cum prolis, quia, quantum in se est, Ubenter ge-

coitus qui est causa deformitatis in prolem nerarent sanum; attamen proli generatae
sitcontrabonum prolis, et talis sit prohibi- melius estsic esse, quam omnino non esse.
tus, quia propter hoc nonlicet ad menstrua- •4. Ad quod objicitur de irregula-
illud
tam accedere, ut dicetur infra, ergo nullo rltate, dicendum quod non est simile, quia
modo licebit mulieri coire cum leproso , aut utrumque est congruitatis, scUicet quod or-
e converso. dinem non suscipiat, et quod in ordine sus-
4. Item, sicut lepra reddit inhabilem ad cepto non ministret. Sed matrimonium con-
ordiuis susceptionem, ita reddit inhabilem trahere, hoc libertatis est; sed jus reddere,
ad ordinis suscepti administrationem ; ergo hoc necessitatis est , propter insolubilitatem
sicut reddit inhabilem ad matrimonii con- vinculi : et sic patet illud quod objicitur.
tractiouem post sponsalia, qua solvit sponsa-
lia, ita videtur quod reddit inhabilem ad QU^STIO II.

debiti solutionem.
An aliquis teneatur reddere debitum fomicanti '.

CONCLUSIO. '
Utnim quis teneatur debitum reddere for- Ad opp.
nicanti; etquod sic, videtur, quia si uterque
Conjttx leprosus habet jus reddendi (a) debitim,
licet ut leprosus debeat extra sanos (6) habitare
fornicetur, alter alteri tenetur : ergo si ma-
jus malum non solvit mutuam teutionem,
Resp. ad arg. Dicendum quod quamvis ergo nec quando tantum alter fornicatur.
lepra solvat sponsalia, tamen non potest 2. Item vir semper tenetur servare fidem
« Levit., XIII, 46. — » Cf. S. Thoiii., in Suppl. p. 111, LXII , ait. 2j Steph. Brulef., IV Sent., dist. XXXII,
(a) Cset. edit. petendi,— (b) Item deest sanos. IV

TOM. VI. 19
 SENTENTIARIIM LIB IV.

uxori etiam forDicaiili, quia non licet viro ambo, 8i umbo peccent, diceiidum quod ve-
fomifuri, esto iiiio<l uxor fornicelur : sed rum est. Ilatio hiijiis est, quia neiiter est

servare tliiem est ilebituin reildere : er- tuuc Kiiper aileriiin. Sed cuiu aliijiiis facit

go, etc. contra bonum mutrimonii, alter, id est ille

3. Uem non fornicaus potesl petere : ergo qui facit, nieretur puiiiii, et alter ineretur

fomicans tenetur reddere ergo lialwt jus : habere lilMTlalem. Nuni; autem neuter e.st

peteudi sed vimuluni lonjugale est inu-

:
liber, quia uterque peccat; et ideo non est
tuum : ergouterquehabetjuspetendi : ergo simile, quiu quod non tenetur reddere, hoc
si forniians babet jus peteudi, .juslum est non tantiim erat poena peccantis, sed etium

quod alter reddat : ergo tenetur reddere. libertas uon peccantis.

Kuuda Contra : 1'olest dimittereuxorem causa 2. Ad illud quod objicitur, quod tenelur
fornicatiouis ; ergo non tenetur debitum sol- servare fldein, dicendum quod fldes atten-

vere. ditur quantum ad duo : primum, ut non

Ilem, si mulier procuraret abortuui , vir cognoscalaliam;secundo,utcognoscat.suani.
non deberet. nec teneretur ei debitum red- Quod non cognoscat aliam hoc debet , esse

dere, quia agit contra bonum prolis sed : tanquain naturale matrimonio : unde talis

fornicans agit coutra bonum Qdei ergo non : ildes uunquam potest solvi, matrimonio du-
tenetur. rante. Si autein haec nou durat, cum alia

Item conjuges ad paria judicantur quan- conditio super hac fundetur, non tenetur
tum ad torum : ergo quod non facit unus servare hanc, cui prima non servatur ; nec
alteri, vel non vult facere, uec potest petere : jus habet petendi, qui prius iiifringit.

sed ex supposito mulier (a) fidem non ser- 3. Ad aliud patet responsio, quia non for-

vat : ergo nec potest cogere virum, ut fidem nicans habet jus petendi, quia nihil contra
servet : ergo nec ut debitum solvat. fidem fecit : sed alius fecit contra : ideo et in
hoc factus est iuferior, et minus jus habet
CONCLUSIO. quam alter.

Non tenetur aliquis fomicanti reddere debitum ; sed

non
si alter sit ejusdem criminis reus (6), alter alteri ARTICULUS III.
fotest oljicere ; si tamen innocens petat .
privat

se libertate illa.
Consequenter, quantum ad tertium arti-
Resp. ad arg. Dicendum quod si alter for- culum ,
quajritur de obligatione quantum
nicatur, et hoc potest alter scire per signa ad tempus; et circa hoc duo qua?runtur.
probabilia et per conjecturas apertas, non Primo quseritur utrum lempore menstruo-
tenetur solvere, nec ab Ecclesia est cogendus, rum obligetur mulier ad debitum redden-

si potest illud probare : si tamen ipse, vel dum, et utrum possit petere; secundo, uti*um

ipsa, non sit ejusdem criminis reus (6) ;

quia tempore dierum solemnium debitum hcite
si sunt in eodem crimine, non potestalter al- possit peti et solvi.

teri objicere, quod habet in se. Si tamen in-

nocens petat debitum, privat se hbertate, et QU^STIO I.

ex hoc obligat se ad reddendum , quia dum

An tempore menstmorum possit reddi et peti
vult debitum sibi reddi a fornicante.. ct ipse debitum '.

se eidem obhgat. Concedendae sunt igitur

rationes probantes, quod reddere debitum Quod tempore menstruorum non possit Fund»

fornicanti non tenetur.

'
Cf. Ricliardus, IV Sent., dist. XXXII, art. 4, q. l;
1 . Ad illud quod objicitur, quod tenentur Steph. Brulef., IV Sent., dist. xxxii, q. v; Petr. de
(«) Ceet. edil. sed si muliur. — (6) deesl reus. Tarant., IV Sent., Uist. xxxii, q. vil.
 ,
:: :

DIST. XXXII. ART, III. QU^ST. I. 291

peti debitiim , ostenditur '

: Vir qui ad lier , quse pelit a viro seminifluo debitum
menstruatam accesserit (a), immundus erit ergo, etc.

septem diebus. Si tu dicas, quod ceremo- 5. Item, si aliquo modo repugnat matri-
niale est ; contra ' : Yir si justitiam fece- monio talis coitus , hoc non est nisi ratione

rit, etc. ; et post : Ad menstriiatam non ac- prolis : sed possibile est quod talis mulier
cesserit; utti inter mortalia computatur. Et sit sterilis , et tunc non timetur deformitas
Glossa ibidem prcecipit , ut viri non solum prolis : ergo, etc.

in alienis, sed etiam in propriis uxoribus

CONCLUSIO.
modum et tempora servent.
Itera, quod non debeat reddere, videtur ,
Menstruomm tempore sdenter petenti, non tenetur
uxor reddere debitum ; potesl tamen , quando ti-
quia non solum qui male agunt ,
peccant
mendum est majus pericidum (b).
sed etiam qui consentiunt : ergo peccat qui
reddit , cum consentiat. Resp. ad arg. Dicendum quod aliqui vo- opin. i.

Item non est reddendus gladius furioso lunt dicere, quod omni tempore, sive mens-
ut se interficiat : sed petens debitum tem- truorum, sive alio, debet debitum reddi,
pore menstruorum, contra salutem suam sed non debet peti. Et dicunt quod ratio hu-
petit : ergo non ei reddendum est. jus est, quia petere est agere, sed reddere
Item, quod nec reddendum, nec pe- sit quodam modo pati : et primum est liberta-
tendum , videtur, quia dicitur ' quod uter- , secundum vero necessitatis est. Unde et
tis

que interflciatur, seilicet vir et mulier : sed Dominus non prsecepit mulieri non reddere,
poena mortis non nisi pro peccato mortali sed homini non accedere ac per hoc :

infligebatur : ergo uterque peccat morta- non exemit mulierem a tentione debitum
liter. reddendi sed vir obligatur ut non possit
, ,

Item Hieronymus dicit, quod ex tali coitu petere sine transgressione ; et hoc videtur
nascuntur pueri elepbantici et monstruosi Magister dicere in httera , cum dicit : « Et
ergo uterque facit contra bonum prolis ; et licet omni tempore debitum sit petenti sol-
si hoc, ergo uterque mortaliter peccat. vendum non tamen licet omni tempore pe-
,

d opp. Contra : i. Major passio est passio leprse, tere. » Sed illud non videtur consonare nec improb.
quam passio menstrui : ergo si propter le- rationi, Primum non aucto-
nec auctoritati.
pram non potest mulier debitum negare, ritati, quia est contra bonum prolis sicut ,

igitur nec propter menstruum. dicit Hieronymus super illud Isaiae * Om- :

2. Item , mulier non habet potestatem sui nes justitice nostrce sicut pannus mens-
corporis : ergo cum vir petit , suum petit truatce. Dicit enim : « Tunc concipiuntur
ergo si suum et justum est unicuique red-
,
membris depravati , caeci, claudi, leprosi;
dere quod suum est ergo juste reddit mu- ,
non erubuerunt iu conclavi
ut quia parentes
lier. commisceri, patenter eorum peccatum et
3. Item esto quod vir nesciat, quod sit aperte redarguatur in parvulis. » Item Au-
tempus menstruorum , et mulier timet de gustinus super Leviticum ^ : Ad midie-
lapsu ejus ,
quseritur quid debet facere : et rem, etc. : « Necessario interim utrique
ostenditur quod reddere, quia iUius animam continentia indicitur. » Et iterum : « Cum
liberat a morte, et ab omni culpa. sufficienter prohibuisset , hoc etiam repetit,
4. Item, sicut fluxus sanguinis reddit mu- ne forte in superioribus videretur flgurative
lierem immundam ita , fluxus seminis red- dictum. » Et iterum, uterque praecipitur in-

dit virum immundum : sed non peccat mu-

[a) Vulg. Si coierit cum ea vir lempore sanguinis
« Levit., XV, 24. — - Ezech., xvm, S, 6. ' Levit., — menstrualis. — (i) Cst. edit. debitum; quocl sireddat,
XX, 16. — * Isa., LIIV, 6. — s Levit., sviil, 19. peccat mortaliter.
 :,

SENTENTIARUM LIH. IV.

terflci, sicut ibi ' patiit : ergo uterqiK; nioi- libeiiter petit et reddit, contra prapcfiptum
tuliter peccat. Kt ileniiu ; Ivsto (luoil iuulier fucit , ct iiiortaliter peccat : el vir secuiiduiii

meDstruosa tunc teiupori» deliiluui putut u tempus illud non habet potesfateiu in cor-
viro.et hoc couHtet viro, duruui videlur pus uiulieris. Si auti-m sit teinpus coiitra
dicere, quod jus teueatur siLi reddere iu naturam, et passio prajter iiatiiraiii, tuiic

proiis pra^-judicium : si ergo ad paria judi- dicitur quod fliii iioii geiieraulur vitiosi in
canlur, et douuniuni uon habet alter iii al- natura : et lunc si diu duret, debituin po-
teruiii coutra diviuuiu staluluiii , uoii vide- te.st peti e| reddi. E.\ liis patciil (ibjerla.

Ot.iu. 1. tur quod reddere teueatur. Kt ideo aliqui \. (Juod enini objicit de iepra , iioii est si-

voluerunt dicere quod uou dehet reddere , ,

mile ,
quia ille morhus est contiuuiis , isle

nisi prsesumat de viro, quod iucidat in for- monicntaiKMis.

nicationera : quod si prajsumit. debet occur- 2. Ad iilud quod objicitur, quod non ha-
rere majori periculo : nec rfddil gladiuui liet potestalcm, diceuduni quod tunc iion ha-
ad interflciendum, sed potius ad sanandum. bet alter potestatem in corpus alterius , vci

Sed nec istud sufficit ,

quia aul muiier tene- etiam quod plus est obediendum Deo, quam
iiiiprob. tur, aut non tenetur : .si tenetur, ergo alis- honiiid, sive mulieri.

que pra>sumptione periculi debet reddere ;

3. Ad illud quod quaeritur, quando vir
si non tenetur ut tunc , hoc non est contra nescit, dicendum quod si credit ipsum de-
divinum mandatum : ergo quantumcumque sistere, dcbet ei infirmitatem dicere, vel sal-

timeat deculpa allerius, cum iion sil fucieu- tem infirmitatem simulaie : quia si nec tuiic

dum malum cerlum pro incerto evitando, vult desistere , debet quantum potest resis-
non dcbet sibi reddere debitum nou quia : terc : quod si ille violcnter extorquet , inu-
reddat gladium furioso quia ista non est ,
lier est immunis a culpa aliter eiiim, prop- :

ratio , nam aliter seipsum interlicit ; nec ter vitaiidam culpam viri, nou debet ipsa fa-
dat ei occasionem periculi , nisi ipsa petat cere culpam.
non enim ideo est culpa ,
quia gladium fu- •4. Ad illud quod oiijicitur de immundi-
rioso reddit , sed quia , contra pra>ceptum tia, dicendum quod non est propter immun-
sive prohibitionem agendo, se deordinat ; et ditiam , sed quia talis est proli contraria.

hoc nou est propter tempus , sed propter rJ. Ad illud quod objicitur de slerili, dicen-
morbum , qui est contra prolis bonum. dum quod nescitur, quandiu habet mulie-
Unde similiter esset de vicina parlui, quia bria, utrum concipiat : et ideo obligatur
ex aclu illo timelur parvulus opprimi et oc- divino mandato , sicut et aliae ,
quae consue-
cidi ; vel si ipsa laboraret ajgritudine acnta ,
verunt concipere.
nuUus pro illo tempore diceret eum teneri Quamvis autem iste modus ultimo dictus

non ratione temporis sed ratione morbi , videatur esse probabilior, primus tamen

Opinio3. 'v^l periculi. Tertius modus dicendi est, qui modus dicendi est securior et sanior ,
quo-
videtur esse probabilior, quod tempusmen- niam standum est pro matrimonio : et valde

struorum aut est secundum naturam, aut durum yidetur, quod mulier debitum non
praeter naluram. Si secundum naturam, se- reddat viro instanter petenti , cum non ap-
mel in mense ,
quia tunc possibile est filios paret infirmitas gravis et luanifesta. Si tu
generare , et per abundantiam , et per cor- dicas ,
quod non debet sine vioientia, potest
ruptionem humoris , in pessimo statu ; ideo esse quod vir non potest sibi violentiam fa-
morale est praeceptum , ut illo tempore non cere, et ex hoc cadet iu pejorem fornicatio-
cognoscatur. Uiide si ignoranter petit, vel nem et ideo dicendum est secundum pri-
:

violenter reddit, escusatur; si scienter et mum modum, quod secus est in petitione
'
Levit., XX, 16. et redditione , sicut dicit Magister in litlera.
 :,

DIST. XXXII. ART III. QU^ST. II. 293

et primo notatum est. Unde prohibitio in habet de se culpam : ergo in die solemui
fornicalione menstruosa? se extendit ut non reddere non est peccatum.
petaut , sed non ut reddant ; et ideo non ab- Item conjugium institutum est in reme-
solvitur a tentione reddcndi : et per hoc in- dium concupiscentiae , ut fornicatio vitetur ;

telligendae sunt auctoritates de hoc loquen- sed possibile est quod homo inflrmus magis
tes. Debet tamen mulier aliquo modo se red- tentetur de opere carnis in die solemni:
dere difficilem , et cum dolore , et segre de- ergo tunc licet adhibere remedium.
bitum solvere , ne dum appetit a se peti ,
Item , si alter conjugum ex sola libidine
ipsa rea sit , ac si peteret : unde resistere explenda peteret debitum, ille, aquo petifur,

potest, nisi credat scandaUim prffistare ma- deberet solvere, quia reddit ei quoil suum
rito. Ex hoc patet ilUid quod objicitur de est : ergo videtur multo fortius, si tempore
consensu. Dum enim necessitate compulsa sacro petat causa fornicationis vifandae.
fcemina reddit , non dicitur consentire , nec Contra : 1 . Quod tali tempore nec debeat Ad opp.

furioso glailium reddere ; sed ipse agit , et peti, nec reddi, ostenditur auctoritate Au-
hffic patitur. Praeterea ,
gladius furioso est gustini *
,
quae habetur in littera : « Chris-

reddendus , ut evitetur majus periculum : tiano cum uxore sua non licet aliquando
sic in proposito, cum timetur periculum, et convenire propter dies processionis, etjeju-
vir potest evadere periculum fornicationis niorum, » etc.

vel odii per redditionem , in quam incurre- 2. Item videtur exemplo Gregorii in libro
ret per abnegationem. Ex his patent alia. I Dialogormn ,
quod mulier ,
quae nocte
Concedendum est enim, quod debitum non cognovit virum, cum in die veniret ad pro-

potest peti scienter, quiahoc est moraleprae- cessionem, a diabolo est accepta : sed hoc
ceptum ,
quod debitum non petatur. Et non non esset , nisi grave peccatum esset : er-
valet de lepra , nec de potestate corporis go, etc.
quia usus est ei arctatus per mandalum il- 3. Item hoc videtur ratione, scilicet quod
lud : et patent auctoritates inductse in con- nec sit petendum, nec reddendum , quia po-
trarium : omnes enim intelligendse sunt test esse dies solemnis, ut Pascha, vel Nata-
quantum ad scienter exigentes, lis, in quo uterque tenetur communicare :

sed constitutio Ecclesiae est ut non accedat

QU^STIO II.
aliquis ad communioncm quando cognos- ,

cit uxorem ergo cum non possint simul

:

An tempore dierum solemnium possit licite peti et

sfare, et teneatur ad faciendum unum, ergo
solvi debitum '.

non ad faciendum alterum.

Utrum temporc dierum solemnium debi- -4. Item hoc videtur per rationem virtutis,
Fundam.

tura possit peti licite, et solvi et quod sic ;

,
quae considerat non solum actum, sed etiam
videtur' : Nolite fmudare invicem , nisi ex debitas circumstantias : sed debita circum-
consensu ad tempus , ut vacetis orationi stantia est in discernendo diem sacrum a
ergo non licet abstinere etiam propter ora- non sacro : ergo, etc.

tionem , nisi utroque consentiente : ergo si .5. Item hoc videtur per simile, quia non
non habet necesse consentire , alter potest licet in omni loco nec petere, nec reddere
petere, et alter debet reddere. debitum , utpote in ecclesia : ergo similiter
Item ratione videtur, quia concubitus videtur quod nec in omni tempore.
conjugalis ratione debiti solvendi nullam 6. Item hoc videtur ratione, quia major
est delectatio in coitu , quam in cibo : ergo
' C/. S. Thom., in Suppl. p. III, q. lxiv, art. 7;
Richard., IV Sent., dist. xxxii, art. 3, q. i; Steph. IVSen^, dist. xxxil, q. v. Cor., vii, 5. —M — 3 Imo
Brulet., IV Sent., dist. xxxii, q. vi; Petr. do Tai'ant., aucloris Qucest. de nov, et vet. Test., c. cxxvii.
 , ,

m SENTKNTIAHUM LIH. IV.

BiecclesiaBtica itiatilutio quuiitiiin iiJ ubsti- nisi aJsit otiuin nmtuuii consensus, sicut in-

neQtiam i-ibi est uecebsario obseivanda iiuit Apostolus.

multo fortius quautuin ud coitam. I et iJ. Ad illiid ergo qiiod olijicitiir, ([uod
chrisliano noii licut convenire, diceiidiim
CONaUSIU. quod non dicit hoc piopler hoc ,
quod illud
sitpeccatum mortalo, et ejus oppositum sit
Die6tu iolemnibua petere dehUum rulpa eat , nun
in pra!cepto; sed (juia quamdam iiihonesta-
autim redderf.
tem habet: ethoc patet iiieudeia aiicloritute,

Resp. ad urg. Dicendutn quod , sieut dicit quia dicit , ([uod in talibus diehus dehcnt a

Magister , dubitum seiuper est poscenli sol- licitis teraperure. Kt hoc dico, nisi coiilemp-

vendum , nim tamcn semper licet petere : tus soleinnitatis inturveniat, sicut luit iii ilia

cujus ratio est, quia reddere est necessita- muUere , de qua loquitur Gregorius, ijiia!

tis , sed petere est voluntatis : et in sacris ivit ad processionem.

dlebusinordinatai voluptatis est pelere ;
quod 3. Ad illud vero quod objicitur, qiiod non
patet sic : Conjugium euim ratioue sui actus dehet reddi propler cominiinionem , dicen-
est remedium sed uon oranino curaus, sed
, dum quod cum reddens cum dolore et invi-
excusans. Unde in actu conjut,'ali est opus tus reddit, uoii arctatur, ncc ab ingressu
carnis, qnod trahit animam deorsum, ct ad ecclesiai , nec a communione : tamen com-
terrena sapiendum , et etiam ad delectatio- muiiio posset de consensu saccrdotis dif-

nem sentiendum. Ouoniam igitur aliqui ferri.

suntdies, in quibus debet anima sanctifi- i. Ad illud quod objicitur, quod esl ibi

cari , et assurgere ad diviua , utpole solem- excessus , dicendum quod non est excessus

nitates praeclarae , sunt etiam aliqui dies , in ex parte reddentis, nec etiam ex parte pe-
quibus debet anima affligi, utpote jejunio- tentis, cum exigit necessitas : si enim prop-
rum, et processionum : ideo conveniens est ter periculum faciat, non est excessus mrjr-

in talibus temporibus al) illo actu cessare : talis, sed venialis.

et ideo sancti patres instituerunt; non ta- 5. Ad aliud dicendum quod non est similc

men in.stitueruut tanquam pra^ceptumj prop- de loco, quia in loco est consecratio sacra-
ter carnis lubricum quod in mullis est
,
menti , et deputatio ad opera divina solum :

raagnum : et quia iion tanquam praeceptum ideo temeratur locus sacer : est enim mensa
instituerunt, nec juspetendi debitum abstu- propria : sed tempus non sic omnino depu-
lerunt , ideo cum
manet necessitas petitur , tatur.

ad reddendum. Ideo dicendum quod reddi 0. Ad idtimum dicendum quod non est

potest sine omni culpa in illis diebus , dum tantum periculum nec lubricum in gustu
tamen reddatur cum displicentia, et dolore. sicut in tactu : et ideo institutum est de je-
Peli autem non potest sine culpa , et si as- junio sub praecepto; sed de cessatione ab
pectus sit ad delectationcm ,
gravis est cul- amplexu est consilium maxime conjugatis,
pa ; si autem ad lubricum carnis , et suam qui invicem cohabitant. Hoc sine praejudicio
infirmitatem , cujus est conscius, vel con- sitdicturh pro eo quod sancti videntur ta-
,

scientia vehementer timet, et propter hoc lem coitum aggravare, sicut auctoritates
petit^ veniale potest esse peccatum : attamen Hieronymi in littera videntur sentire. Sed
vix contingit, quod in praecipuis diebus non intelligendum est, quod sancti islud non
sit grave peccatum. Concedendse igitur sunt prohihuerunt , maxime cum Apostolus di-
rationes ,
quod debet reddi ,
quia non pos- cat, quod propter orationem non debent in-

sunt sefraudare nisi ex consensu. Unde tem- vicem fraudare nisi ex consensu : ct ideo

pus orationum non sufficit ad abstinendum, concedendum est istud magis essc congrui-
 » ,

DIST. XXXII. ART IV. QVMST. I.

tatis et honestatis, quam necessitatis, nisi absque causa laboraverim in vobis. Ergo
conscientia obliget , qua credat illud esse videtur quod haereticum tempora obser-
sit

prohibitum, et mortale peccatum; vel nisi vare : ergo videtur quod quolibet tempore
interveniat sacrae diei contemptus, de quo bonum sit nuptias celebrare.
valde potest timere, qui tunc debitum non Item in aliorum sacramentorum per-
2.

eruhescit petere. ceptione non est determinatio temporum,

nisiex sola congruitate, nec servantur com-
muniter temporum determinationes ergo
ARTICULUS IV. :

videtur similiter quod nec in matrimonio

Consequenter, quantum ad quartum arti- et sponsae traductione.

culum, quaeritur de lempore celebrandi nup- 3. Item matrimonium est sanctum et bo-
tias; et circa hoc duo quaeruntur : prirao num cum , sit sacramentum : ergo in diehus
quaeritur utrum in celehrandis nuptiis de- sacris est ipsum celebrare.
competens
beat tempus observari; secundo quseritur -i. matrimonium repugnat die-
Itera, si

utrum contractum raatrimonium tempore bus poeniteutiae, non est secuudum rationem
indebito debeat separari. sui , sed potius ratione abusus : ergo potius
deberet in nuptiis prohiberi et interdici abu-
QU^STIO I. sus, quam tempus. Est ergo quaestio, prop-
ter quam causam ista tria tempora interdi-
An in celebrandis nuptiis debeat tempus observari '.
cantur, quae ponuntur in httera ; et magis
Fundara. Quod teuipus dcbeat observari in cele- in hoc sacramento, quara in alio.

brandis nuptiis, ostenditur primo per illud

quod dicitur' : Tempiis amplexandi, et tem- CONCLUSIO.
pm longe fieri ab amplexibus : ergo vide-
Ratione dtipHci interdictum est celebrare nuptias
tur quod non omni tempore liceat nuptias
aliquibus temporibus; non tamen per simplicem
celebrare.
consensum contrahere, vel sponsalia.
Item ' : « Nec uxorem ducere , nec convi-
via facere in quadragesimali tempore ullo Resp. ad arg. Dicenduni quod duplex est
modo convenire posse arhitror. ratio , quare in his tribus teraporibus inter-
Item , secundum omnium mores, tempus dictum sit nuptias celebrari : una scilicet

celebrationis nuptiarum est tempus solem- moralis, alia figurahs. Moralis quidera est
nitatis et gaudii carnalis, quia vehemens de his tribus temporibus anni , propter prae-
est amoris conversio ad haec : sed haec non cipuarum solemnitatum expectationem , in
competit fieri in tempore deputato ad sanc- quibus consueverunt fideles communicare,
tiflcationem spiritus : ergo, etc. scilicet NataUs Domini , Pascha, et Pentecos-
Item plus est nuptias celebrare, quam de- tes, quando debent se fideles praeparare , ut
bitum solvere : sed in actu carnali, ad hoc Dominum suura possint digne et reverenter
quod flat recte et honeste, servanda sunt accipere : et per hoc debent sensum a terre-
tempora : ergo multo fortius in contractione nis aliquatenus elevare : et quoniara in spon-
raatrimonii, sive nuptiarum celebratione sae traductione, et nuptiarum celebratione,
prima. propter novitatem vehementer aniraus con-
Ad opp. Contra : 1. * Dies observatis, et menses ,
vertitur ad illud quod deorsura est, et ad
et tempora, et annos; et post : Timeo ne gaudia vana ; ideo ista tria tempora ex ra-
tionabili causa sunt interdicta, scilicet tem-
Cf. Richard., IV Sent., dist. xxxii, art. S, q. i;
'

Steph. Brulef,, IV Sent., dist. xxxir, q. vii; Petrus de D. — ' Corp. jur. can.. caiis. xxxill, q. IV, c. SI.
Tarant., IV Sent., dist. xxxii, q. ix. — - Eccle., lu, '•Galat., IV, 10, U.
 , ! :,

SENTENTiARI'M LIB. IV.

puB Adventuii usquu ai) octuvus Epiphania^ 3. Ad iUud quod objicitur, quod est sanc-
tempus ii SepluaKesinm usque ail octa vas Pas- tum et bonuin, diceuduin quod viTiim est;
ch», tenipusu tertio dio aiite Asieusioiiein uttuiuen liuliet uunexuin ulii|uid ,
quod tein-

uscjue ad ortavas Penlecostes ; et quia multa' pus orationis impedit ; el si inqiedit post pri-

abuaiones flunt, quae his temporibus non con- raain conjunctionem, (luanto magis in pri-

veniunt. Aliuest ratio nguralis, scilicetquiu ma, ubi est major ardor, et ardentior af-

in his lenq)oribu8 sunt dies jejuniorum, et fectio

sicut dicitur' : Non debent{a) fiiii spomi 4. Ad illud quod objicitur, quod abusus
lugere, qiiandiu cuin iUis est sponsus: cum deberet interdici, dicendum quod non solum
autem auferetur, etc. idfo quodam modo in ratione abiisus, sed ctiain ratione usiis lia-
his (iiel)us signalur absentia sponsi : et ideo bot aliquoil piw.stare impeilimenluin. l'r*-

iii talibus diebus non debet fleri sponsi et terea, facilius est determinare tempus , et

sponsie coDJunctio, nec nuptiarum celebra- melius observatur, Qiiain si moveretur gaii-

tio. Unde non est interdictumcontrahi spon- (lium superfliiiim. Ouod ultimo quseritur,

salia vel malrimonium in his diebus per jam delerminatum est.

simplicem consensum sed interdictum est ,

nuptias celebrare, et sponsam in domum QUjGSTIO II.

viri adduci : et hoc totam congruitatis ratio

An matrimonium contraclum tempore indebito
exigit, pro eo quod humana.
est constitutio
debeat separari '.

1. Ad illud ergo quod objicilur, quod non

sunt tempora observanda, dicendum qnod IJtrum matrimonium contractum in tem- Ad opp.

tempora observari est tripliciter. Aut enim pore indebito debeat separari ; et videtiir

tempora observantur quantum ad naturam quod sic ' : « Non oportet a Septuagesima u.s-

in his qua; sulisunt natura», ut quantum ad que ad octavam Pascha^, et tribus hebdoma-
actum seminandi et navigandi; aut tempora dibus ante festum Joannis nuptiascclebrare
observantur in his qua; sunt supra naturam, quod si factum fuerit , separentur. »

sicut sunt ea qu£B sunt gratiae et hberi arbi- 2. Item hoc videtur secundum jus anti-
trii ; aut tempora observantur secundum qiiuin, quod sic dicit : « Copulationem quam
spiritualem institutionem in executione spi- contra ecclesiasticam regulam contingit esse
rituaUumj ut dies instituta ad colendum contractam , matrimonium non esse cense-

Natale Domini observanda est, ut in ea am- mus. »

plius laudetur Deus. Primum quidem non 3. Item ratione videtur, quia in foro eccle-
est peccatum , nec tertium , sed secundum : sia.stico judicandum est secundum statuta

et hoc modo non flt observatio in matrimo- Ecclesiae : ergo si Ecclesia statuit nuptias ta-

nio, quia non observatur lunatio, neque libus temporibus non fieri , debent tales , si

temporum vai-iatio nisi secundum quod , flunt , j udicari pro non factis ; ergo debent
statutum est ad cultum Dei : unde non est separari.

observatio ratione temporis , sed magis ra- 4. Item aliquis primo contrahit cum aliqua
tione cultus divini. in clanculo , et cum aUa in manifesto : licet

2. Ad illud quod objicitur ,

quod in aliis sit vir primae secundum veritatem, tamen
sacramentis non interdicitiir tempus, patet judicalur vir secundae in foro Ecclesiae, quia
responsio : quia hoc sacramentum habet ali- cum prima non servavit formam Ecclesiae
quid spirituale , et aliquid carnale : unde et sicut cum secunda ergo si iste qui celebrat :

hoc decet, tum ratione actus carnalis, tum art. 5, Steph. Brulef., IV Sent., dist. xxiii,
q. II ;

q. Vlli; Petrus de Tarant., IV Sent., dist. xxxill, q. x.

etiam ratione signationis. — ^Corp. jur. can.; caus. xxxiil, q. iv, c. x.
'Uaith., IX, 15— 2C/-. Richard.,IVS«M<.,dist. xxxii, (<i) Vulg. Numguid possunt.
 ,: ,,

DISTINCT. XXXIII. 297

nuptias non servat ecclesiasticam formam

, sus , vel legitimitatis personarum : et illud

patet quod secundum judicium Ecclesise se- dicitur impedire contrahendum et dirimere ,

parandus est. jam contractum. Quosdam separat simplici-

Contra : Nihil est propter quod debeat se- ter quantum ad tempus solum in poenam :

parari matrimonium, nisi desit aliquid, quod et hoc est propter aliquod criraen , quod est

sit de ejus substantia : sed de substantia ma- contramatrimoniibonum. Quosdam separat

trimonii nihii est nisi consensus , et persona ad tempus solum ad poenitentiam agendum :

legitima : si ergo nihil horum deficlt in pro- et hoc quando intervenit aliquod impedi-
posito, patet, etc. mentum, quod non cst contra matrimonium,
Iteni raatrimonium non debet separari in nec quantum ad snbstantiam , nec quantuni
pcenam, nisi sit criminis enormilas, maxinie ad honum, sed inducit peccatura et tale est :

confra aliquod matrimonii bonum : sed hic ecclesiasticum interdictum : et de tali sepa-
nihil est tale : ergo , etc. ratione intelligitur auctoritas canonis, quam
Resp.
Item in qnadam decretah ' de malrimonlo Magister adducit in littera. Et sic dicendum adl.

contracto ex litteris , contra Ecclesiae inter- quod non debent

tales simpliciter separari

dictum, dicitur : « Non est conveniens ut ob sed solum ad tempus in poenam peccati,
id solum sacramentum conjugii dissolva- quia contempserunt mandatum Ecclesise :

tur. » et hoc etiam iit ad aliorum terrorem.

Item non prohibetur matrimonium con- 2. Ad illud ergo quod objicitur secundo de
trahi , sed nuptias celebrari : hoc autem ac- ecclesiastica i-egula , dicendum quod Eccle-
cidit matrimonio : ergo nullo modo debent sia dictat matrimonium debere contrahi sic,
separari propter hoc. et sic : sua institutione quaedam
et in illa

dictat ut necessaria ,
qusedam ut ad solem-
CONCLUSIO. nitatem facientia : et canon dicit de his quae
regula ecclesiastica dictat huic sacramento
Matrimonia tempore indebito contracta non possunt
necessaria.
simpliciter separari , licet in pmnam ad tempiis
3 et 4. Ad illud quod objicitur de foro ec-
separari possint.
clesiastico, dicendum quod in foro ecclesias-

Resp. ad arg. Dicendum quod junctos ma- tico nunquam judicalur matrimonium non

trimonialiter triplicimodo separat Ecclesia. esse , nisi quando in facie Ecclesiae deest ali-

Quosdam quantum ad vinculum,

simpliciter quid ,
quod est de substantia matrimonii
ostendens inter eos nou fuisse matrimonium quod famen non deest secundum veritatem,
et hoc est propter hoc quod intervenit ali- ,
sicut in matrimonio clandestino ubi non ,

quod impedimentum quod est contra sub- ,

potest probari consensus : non sic est in pro-

stantiam matrimonii , vel ex parte consen- posito : et ideo patef illud ultimum.

DISTINCTIO XXXIII
DE DIVERSIS CONJUGU LEGIBUS,

Quaritur hic ' de antiquis patribus ,

qui plures simul leguntur habuisse uxores vel Qa.iiier

concuhinas, utrum peccaverint. Ad quod dicimus Pro : varietate temporum varia in- fue,ii in
patriar-
4 J • •

Ab exordio enim temporis mter duos tantum Adam

1
venitur dispensatio Conditoris. , chis anti-
**""'
scilicet et Evam, inchoatum cst conjugium , Deo per os Adse dicenfe » : Homo adhxB-

'
Cap. Ex lilieris. — '-
Gratianus htec dicit, caiis. xxxil, fi. iv, c. hecurrat nuw, g Hisi. ila. — ^ Gen., ll, 24.
 ,

SENTENTIARUM LIU. IV.

rebit uxorisute, et eiunt iluo in came una ; ei secuiidiiiu iuchaatiouis luuduiii iuler

iluoa tuiitiim [ler omiiein succtissioiium tumiioruin contrutieretur conjugiuin, »i primi

hiiminea ia obedieutia perstitisseut. l'ost eoruin vero copuluiu, lilii et filim eoruin ma-
triiuouio coujuucli suut , stul uuus uui tiiutuiu. hhn auteiu fr.itics sororibus tiiiic suut
copulali nuia iioii fiuut uliic luulitifs vel viii ,
i[uil)Us Ailu- tilii vel filiui jiiugerentur.
,

Primus oumiuiu Luuiech duas b^gitur '

siiuul babuisse uxores;el hoc in eo arguilur
quia pro expletione caruaiis voluptatis id fecisse pcrhibutur. Postea vero , cum jam
pene omiies hoiuiucs falsis diis SL-rvireiit ,
paiicis iii cultu Dei periuanentibus, consiil-

!um est a Uco pUires in luatriiuonio copulare sibi , ne ,

illis paucis delicieiitibus, ciillus

et notitia Uei delicerel. Liide Abiahaiu viveute uxoie ad auciUaiii iiitravit, et ex ea ge-
nuit '. Jacob eliam liberis e^ ancillis se copulavit'. Kt liiije Loth palre ebrio usae sunt'.
Cuin eiiim ca;leris iu idololalria relictis, Abrabam et filio» cjus in peculiarem populum
sibi Dominus elegisset , rite mullaruiu fojcunditute luulieruin populi Dei mulliplicutio
quicrebatur ;
quia iu successione sanguinis erat successio religionis. Uudi; eliam in
lege ' maledicta erat slerilis ,
qua5 non relinquobat siimen super terram. llinc etiam

sacerdotibus conjugia decreta sunt ;

quia in siiccessione familiae succe.ssio est officii. Non
ergo Abraham vel Jacob deliquit, quia prfeter uxorem filios ex ancilla qua;sivit; nec
tamen illorum exemplo, pra;tcr conjugale debitum , fecunditatem in aliquu licet alieui

quairere , cum illorum coujugia nostrorum xquentur virginitati ; immoderatus usus

conjugii nostri temporis , turpitudinem fere imitctur fornicationis illius temporis. De
hoc Augustinns sic ait* : « Auliquis justis non fuit peccatum, quod pluribus femiuis
utebantur; nec confra naturam hoc faciebant, cum non lascivicndi causa , sed gignendi

hoc facerent ; nec contra morem, quia eo tempore fiubant ; nec contra praiceptum ,
qiiia

nulla lege erat prohibituin. » Idem : « Ohjiciuntiir Jacob quatuor uxores ;

quod, quan-
do mos erat , crimen non erat. Sic patriarchiB conjugibus excipicntibus semen suum
miscebantur, non concnpiscentia perficiendae voluptatis, sed providentia propagandaj
successionis , sicut apostoli auditorihus suis admirantibus doctrinam suam condelecta-
bantur "
, non avidifate consequenda; laudis, sed charitate seminandai veritdtis. » Ideni

alibi ' : « Antiquis temporihus cura adhuc salulis nostrae mysterium velaretur ,
justi

ofticio jiropagandi nuptias contrahebant, non victi libidine, sed ducti pietate, qui multo
facilius oontinere possent et vellent. Utebantur tamen conjugibus, et plures uni viro
habeio licebat : quas castius habebat, quam nunc unam quilibet istorum , in quibus

videmus quod secundum veniam concedit Apostolus \ Hal>ebant enim eas in opere ge-
nerandi non in morbo desiderii. » Idem Ambrosius '" Dixit Sara ad Abraham : Ecce
, :

concliisit non pariam. Intra ergo ad ancillam meam, ut filium facias

me Dominus , ut
ex ea ; et ita factum est^K Considera primum quod Abraham ante legem Moysis, et
ante Evangelium fuit. Non ergo in legem commisit Abraham sed legem prajvenit. ,

Nondum enim interdictum videbatur. '^ Secundo considera ,

quod non ardore aliquo
vagee succensus libidinis, ndn petulantis formee captus decore , ancillae contubernio

'
Gen., IV, 19.— ' Gra., xvr,
4, 15. —
= Gen., Jrxix, 24, 28; xxx, 5, 9. * Gen., xix, 33, 33. -
5 /)<.«/., vil, 14. —
«Aug., cont. Faust., XXII, passim, el habelur caus. xxxili, q. iv, c. LUterum.— Act., u, 47.
lib. « Aug., '•
—
de Bon. Conjug., c. xi:i, u. lo. —
' 1 Cor., vii, 6. '" —
Ambros., cle Aljrah., lib. I, c. iv, n, 23, et habetur
caus. xxxii, q. IV, c. Dixit Sara. —
i' Gen.. xvi, 2. ' Ambros., ibid., u. 24. —
 ,:

DISTINCT. XXXIII. 299

conjugalem posthabuit torum ;

sed studio quaerendae posferitatis, et propagandae sobolis.

Adhuc post diluvium raritas erat humani generis, erat etiam religionis. Denique et
Loth sancli lilise hanc causam quaerendae posteritalis habuerunt , ne genus deficeret hu-
manum ; et ideo publici muneris gratia privatam culpam praetexit. » Item Augustinus '

« Justus quamvis cupiat dissolvi, et esse cum Chrislo, tamen snmit alimentum , non
cupiditate vivendi ,
sed officio consulendi , ut maneat quod necessarium est propter
alios. Sic misceri feminis jurenuptiarum officiosum fuit sanctis viris, non libidinosum.
'Quod enim est cibus ad salutem hominis, hoc est concubitus ad salatem humani ge-
neris et utrumque non est sine delectatione carnali
; quae tameu modificala et refrs- ; ,

nante temperantia in usum naturalem redacta, libido esse non potest. Quod autem in
sustentando vitam illicitus est cibus , hoc est in quaerenda prole fornicarius vel illicitus

concubitus; et quod est in cibo immoderatior appetitus , hoc est in conjugibus venialis
ille concubitus. »
Quod vero castitas virginalis non prfflfertur in merito conjugali castitati Abrahai , ^vupra-

Augustinus ostendit, inquiens 3 : « Sicut non est impar meritum patientiae inPetro, vnginL

qui passus est , et in Joanne ,

qui passus non est ; sic non est impar meritum continen- nts casii-

tiffi in Abraham qui filios genuit. Nam

Joanne qui nullas expertus est nuptias , et in
^brlL
illius caelibatus, et justius connubium pro temporum distributione Christo militave- ,

runt sed coutinentiam Joannes iu opere Abraham in solo habebat habitu. * Melior est
: ,

aulem castitas caelibum quam nuptiarum quarum unam Abraham habebat in usu :

ambas in habitu ; caste enim et conjugaliter vixit. Esse autem castus sine conjugio po-
tuit , sed tunc nou oportuit. » Itera Hieronymus ^
: a Quis ignoret sub alta dispensatione

Dei omnes retro sanctos ejusdem fuisse raeriti, cujus nunc christiani sunt? Quomodo
Abraham ante placuit in conjugio , sic nunc virgines placent in castitate. Servivit ille
legi et tempori suo; serviamus et nos legi et tempori nostro, in quos fines saeculorum
devenerunt*. » Ex his apparet, quod sancli patres ante legem sine peccato plures ha-
buerunt uxores vel concubinas. Eas nunc uxores appellat Scriptura, nunc concubinas.
Rachel lamen et Lia ambae uxores fuerunt , non concubinas.
Si quis opponat, quod fidem tori non servabant illi patres; dicimus in hoc servasse Opposi-
''"'
fidemtori, quia non aliis, sed propriis uxoribus vel ancillis miscebantur. Ecee quae

fuerit consuetudo in hac re ante Legem. Legis vero tempore interdixit Moyses ' carna-
lem copulam fieri cum matre cum , noverca , cum sorore , cum nepte , cum amita , cum
matertera, cum nuru, et aliis quibusdam. Permisit autem divortium fieri dato libello
repudii, in quo vir scribebat causas ,
pro quibus uxorem repudiabat. Permisit autem
aliam ducere dalo priori libello ,
quod propter duritiam cordis *
eorum permissura
Chrislus dicit, uon ut concederetur dissidium, sed ut tollerelur homicidium. Permisit
fieri mala, ne fierent pejora; et hoc permittendo non Dei justitiam demonstravit , sed
in peccatore minuit culpara.

Sed numquid sub Lege licebat habere plures uxores? Audi quod scriptum est in Deu- c.m iice-

leronomio ' : Non habebit rex itxores plurimas ,

quce alliciant animam ejus. Super res hab"-

I
Aug,, Bon. Conjurj., c. XV, a. ;7.
(fc Ihid., c. xvi, ii. iS. —
- liid.,
c. XXi, n. 26. — — »
Ibid., c. XXII,
n. 27. — s
Hieron., babetur caus. sxsil, q. iv, c. Quis igmrcl, ex lib. I, coiU. Joniuiaii. — '
l Cor., x H. —
' Levit., XVIII, 6-18; Deut., xxiv, 4, etc. » Matth., .xix, S. —
9 Deut., xvii, 17. —
 ; ;
,

300 SENTENTIARIJM LIB. IV.

r*, «I (luuiii lucuin ait .\ugiititimi8' : u Mmiifestum est Sulomoiiem hoc prsceptum transissc;»
DaviJ uulem plures Imhuit , iiec pra;i'eptum praeteriit. IVrmi.ssiim est enim rej^i plures
haberu ; non plurimas, iiua* ulliciant animam, multiplicare. Cum tameu additiir ' : Ut
non elevetur cor ejits , alienipenas prohitiim esse videlur. Veruintamen' a niiiltiplicatio
ii.\i)riim f,'eneralitt!r prohibitu cst. IVnnissum f.st autem rcf,'i plurcs habeie , scd nou
iiiultiplicurc. » Veiiiente auleiii pli-iiitudinis teinpore * , ijuo (Ihiisti gralia ubiijue cst

dilatata , reducta est lex nuptiarum ad priorem honestiorcmque institutioneni , ut uaus

uni in tigura (Ihristi et KcclesiaB conjunf^atur. Nec quieritur electio muneris in succes-

sione ^eneri», sed in perfectione vit£B, et sinciiitate scientiffi ; et virginilas fecunditati

prajfertur, et sucerdotibus conlinentia indiciliir.

Ot.irgi- Melior est aiitem virginitas inentis qiiam curnis. llnde Ambrosius • : « Tolerabilius

nieiitit, est mentem virginem ,

quam raroem habere ; utrumque bonum esl , si liceat ; si non
"'*""*
liceat , saltem non homini , sed Deo casti simus. Virgo prostitui potest , adulterari non
potest ; nec lupanariu infamant castitatem , sed castitas etiam loci abolet infamiain. »

Ideni * : « Non potest caio corrumpi , iiisi mcns ante fuerit corrupta. » Item Isido-
rus ' : « Non potest corpus corrumpi, nisi prius animus corruptus fuerit. Munda enim
a contagione anima, caro non peccat. » In fiin! cujus capituli aperitur quomodo verum
sit, nisi auima prius fuerit corrupta, corjms non posse corrumpi, scilicet jieccato. Illud

etiam Augustini advertendum est : « Sicut, inquit , sanctius est mori fame, quam ido-

lothytis vesci; ita sanctiusest defungi sine libcris ,

quam ex illicito coilu stirpem qua;-
rere. Undecumque vero nascantur bomines si parentum vitia non sectentur, et Deuni ,

recte colant honesti et salvi erunt. Semen enim ex qualicumquc liomine Dei creatura
, ,

est et eo male utenti male erit non ipsum aliquando malum est. »
; ;

EXPOSITIO TEXTUS. ibi : Quod vero castitas virginalis, etc. ubi :

ostendit quod paris meriti fuit in eis conti-

QiMEritur hic de antiquis patribus, qui plures, etc.
neutia conjngalis, cujus vel quanti est no-
Supra osleudit Magister quod vir teuetur bis continentia virginalis. Similiter secnnda
uxori servare fidem tori ;
quam quando uon pars, in qua determinat dubia, tres habet
servat, incidit in culpam. Hic iulendit in- partes, secundum tria quae ibi facit : primo
quirere, ulrum sancti patres istain fidem eniiu opponit, et determinat ufrura serva-

Divisio. servabant. Habet autem haec pars duas par- verinl fidem tori ; secundo quaerit ct deter-
les ; in prima sanctos patres , qui simul ha- minat , utrum servaverint mandatum legis
buerunt plures uxores , excusat a cu1pa ; in ibi : Sed numquid sub lege licebat , etc.

secundadissolvitquasdamlocutionesdubias, tertio determinat quae virginitas, sive in-

ibi : Si quis opponat, quod fidem tovi non corruptio, sit melior etsanclior, an illa quae
servabant , etc. Prima pars habet tres par- est mentis , an illa quae est carnis , ibi : Me-
tes: in prima sanctos patres a culpa excu- lior est autem virginitas mentis, quam car-
sat ; in secunda multiplici auctoritate confir- nis , etc. Et sic duo breviter determinat in

mat , ibi : De hoc Augustinus sic ait, etc. hac parte , scilicet de continentia conjugali
in tertia earum continentiam commendat ,
in antiquis patribus , et de virginali in viris

*
Aug., Qucest. in Deut., q. xxvii. Dcut., xvii, — rabilius,— « id.,de Virg. Laps.,c.V!, ethabetur caus.
20. —
= Aug.,
loc. cit. » Gal., iv, 4. —
Ambr., de — ^'
xxxii, q. v, c. Revera. —
Isid., dc Si/nonyin. lib.
''

Virgin., lib. II, et habetur caiis xxxli , q. v, c. Tole- II, et haJjelHr, ibid., c. Non potcst.
 ,

DISTINCT. XXXIII. 301

evangelicis et spiritualibus , sive etiam mu- cum eodem viro concubuerunt ; tertio, quia
lieribus ; et tertio breviter tractat de repu- cum patre suo peccaverunt.
dio. Resp. Dicendum quod, quamvisfiliae Loth
DUB. 1.
videantur ex pietate motae fuisse, quia non
Maledicta erat sterilis, qam non relinquebat, etc. propter delectationem carnis, sed propter
Quaeritur hic : aut hoc inteliigitur quan- conservatiouem humani generls artem illam
tum ad maledictionem poenae, aut culpa. cogitaverunt ; tamen non excusantur ab iu-
Si quantum ad maiedictionem pcenae, adhuc ceslu ,
quia scienter contra primam institu-
verum est illud quod sterilitas non dicit
,
tionem matrimonii , iu qua excipiuntur pa-
naturam sed defectum et malum et non
, : ter et mater, jacuerunt cum patre. Secundo
culpae ergo poenae. Si quantum ad (a) mi-
: vero ,
quia super falsam existimationem vo-
ledictionem culpae, ergo esse sterilem erat luiitatem suam fundaverunt : et ideo si ig-

culpa, quod manifeste falsum est. norantia et naturalis pietas aliquo modo ex-
Resp. Dicendum quod istud intelligitur cuset culpam, non tamen a toto, sed a tanto ;

de maledictione poenae, prout pcena non tau- nec adeo excusat ,

quin mortaliter peccave-
tum dicit defectum naturae , imo etiam am- rint, licet de patre praesumi possit, quod
plius, scilicet opprobrium infamiae ; tunc non peccaverit mortaliter. Et hoc vult Am.
enim erat infamis , et vilis reputabatm* et brosius dicere ,
quod intentio illa ,
qua bo-
ignominiosa, quasi Dominus ejus vulvam num commune non , voluptatem propriam
conclusisset. Exemplum est de Anna iu li- intendebant, praetexit privatam culpam. Fuit
bris Regum '. Unde steriles mulieres, quando enim culpa revera, sed tamen quamdam ex-
non fcecundabantur, reputabant sibi esse ig- cusationis speciem habuit ex illa intentione,
nominiam. Quia ergo tunc omnes viris co- quae videbatur esse pia. Plus tamen liabuit
pulabantur, et prolem quaerebant et si non ; de stultitia et de temeritate ,
quam de pie-
habebant ignominiosae erant ideo omnes
, : tate : primo quia patiem sanctum debebant
stei'iles maledictae erant ,
quia ftuctum ven- consulere; secundo vero, quia etsi verum
tris non habebant, quem illud tempus requi- esset quod totum genus humanum esset con-
rebat. Nunc autem quaeritur fruclus tiono- sumptum, non tamen debuissent attentare
rum operum ; ideo, etsi mulier careat filiis tam horribile factum nisi interveniret divi- ,

per virginitatem , ubi est sterilitas volunta- num mandatum. Sed in hoc manifestatum
ria , non maledicitur , sed laudatur. Si vero est , quod in nulla muliere confidendum est,
careat propter defectum naturalem, non ma- quia deceperunt eum, cujus castitas gloriosa
ledicilur, sed sustinetur, maxime si non est praedicatur, dum inter tam impiostamsancte
in ea sterilitas bonorum operum. et laudabiUter vixit.

DUB. H. DUB. m.
Publici muneris, etc.
Continentiam Joannes in opere, Abraham in solo
babebat habitu.
Ambrosius de filiabus Loth, quod
Dicit hic

publici muneris gratia privatam culpam prae- Videtur male dicere ,

quia aut loquitur de
texit. Videtur falsum dicere ,
quia si quis continentia virginaU , aut simpliciter : si de
furetur ut det pauperibus , non excusatur a continentia simpliciter, tunc falsum dicit
peccato furti : ergo nec illae ab incestu, cum quia Abraham veram continentiam habebat
a patre cognitae fuerunt. Item videtur quod in usu ; si de virginali , cum illa sit incor-
multipliciter peccaverunt : primo quia pa- ruptionis perpetua meditatio , illam non ha-
,

trem inebriaverunt ; secundo, quia ambae bebat nec habitu , nec actu. Et iterum , si

'
Reg., I, 6. (a) Ccet. edit. omitt. quantum ad.-
 ,; ,,

m SF.NTF.NTIAHIIM 1,1 B IV.

plura bona paucioribus iHfliora sunt, vide- statuin sicut si flat comparatio pueri ad
tur tiuoil |M'rlVtliori uioilo fuerit contiuun-». puerum , ot viri ad viruin , sive ad slatum

Kes[). Diceuiiuiu iiuoil «•ontiui*ulia uiio viri : sic in proposito intclligenduin. Unde
luoilo dicit privationem universalem illius sancli iion intendunt astruere utqualitatem ,

actus, et sic voc.it Auh'iislinus (•a-.litatem sed ostendere statuin iliuin csse bonum
caelibum ; alio niodo dioit privationem im- (piaiiivi:* iiiibis non coiiipetat imitari.

moderanliae vei teuiperantiifi respectu illius

DUU. V.
actus : hoc modo ponit actum cuin modes-
tia : et hanc vixat castitatem miptiarum. Ka-i enini imnc uxorej appellat Scriptura, nunc
lonLuLiinu».
Per primam vult hoino uullo modo coire

per secundam vero vult quaudo, et quo mo- UucPritur ,

quid secundum veritatem fue-
do, et cuiu qua debet coire. I*rima est iiobi- ruiit : cuin cuim non possent simul esse

lior, quam secunda. lltraiuque liarum simul uxores ct concubinae, videtur Scriptura fal-
habere iu usu e^t impossibile ; sed allerara sum dicere.

habere in usu, alteram in habitu nuUiim est Resp. Dicendum quod revera concubinae
inconveiiiens : et sic fuil in Aliraliani, quia fiierunf, sicut innuit textus Genc.sfsde Agar,
continentiam nuptiaruin lialiuil iu usu ,
sed de (|ua primo dicitur, quod Sara dedit eam
alteram in habitu, quia facillimum fuisset viro suo in uxorem : et post dicitur' : Ejice
ei tanquam viro temperantissimo universa- amillam, et filinm ejits. Et Augiistinus
liter a muliere abstinere : et hanc volimta- •xpresse dicit, de Civitate Dei, ubi dicit*,
tem liabebat ,
quantum erat in se : et sic pa- quod obedivit uxori, reddendo ei debitum.
tet quo modo habuit utramque. Fatet etiam Similiter intelligitur de illis duabus ancillis

quo modo continentiam habuit in habitii uxorum Jacob, qiiariiin ffiiaelibet data fuit a

non in opere quantum ad oranimodarn absti- domina viro, et vir in eis reddebat (a) uxo-
uentiam. Patet etiam qiiod non est melius ribus quoniam ergo in matrimonium non
:
,

habere ambas quam alteram ,

quia castitas erant conjunctae, ideo secundum veritatem
,

caelibatus continet in se quidquid perfectio- non craiit uxores, sed concubinae. Sed quo-

nis habet altera. niam uxorio affectu cognoscebat, et semen

computabatur uxoribus , et ita legitimum :

DUB. IV. hinc est quod uxores dicuntur. Aliqui inde

Omnis relro sanctos ejusdem fuisse uaeriti , cujus volunt dicere quod vere uxores fuerunt
,
nunc Christiani sunt.
tamen dicuntur concubinae propter hoc,
Videtur male dicere, quia si ejusdem me- quod erant ancillae uxorum et non nasce- ,

riti fuerunt, ergo status Legis aequipara- batur eis semen sed liberis. Sed si atten- ,

tur statui Evangelii quomodo igitur verum

: datur figura, quae ibi importabatur, quani
est ,
quod post adventum Salvatoris effusa notat Augustinus iu libro de Baptismo", et

sit plene gratia Spiritus sancti? verba ejus de CivitateDei, prima positio est
Dicendum quod relalivum iJentita-
Resp. verior. Si vero quaeratur, quae fuerit uxor
tis, et adverbium similitudinis in praesenti verior inter Rachelem et Liam, dicendum

auctoritate non dicunt aiqualitatem, sed ma- quod ulraque fuit, quia * servivit in uxo-
gis proportionem , ut ita intelligatur : quia rem, et in uxorem servivit , sicut dicitur in

sicut competit legi evangelicae continere, ita Osee ; sed tamen secuudum affectum Jacob,
nubere tunc tamen hoc excedit
: illud abso- Rachel verior, et majus habebat dominium,
lute , et tempus excedit tempus , et status sive po-sse ad Jacob : sed secundum divinam
dispositiouem , Lia de cujus semine ortus
' Genes., xxi, 20. — '-
Aug., de Civil. Dei, lib. XVI,
,

c. XXV. — ^ Id., de Bapt., c. svi.— » Ose., xli, 12. (a) Suppl. debituui.
 ,
, ::

DIST. XXXIII ART. I. QUiEST. I. 303

est Christus Dominus, propter quem tota auferri omnino nolenti. Sed ipse opponit de
generatio Jacob, imo oranis generatio bene- qualibet corruptione.

dicta est.
DUB. VI. DUB. vin.

Nec quiEritur electio muneris in successione generis. Sanctius est mori fame ,
quam idololhytis vesci.

Videtur hoc esse falsum : cum enim miilli Videtur male dicere ,
quia '
idolum nihil
matrimonialiter copulentur, et non ob aliud est in mundo. Et ilerum : Nihil est rejicien-
quam propter prolem principaliter , ergo dum, sicut dicitur *. Et similiter dicitur '

videtur quod hoc quaeratur. Item, uonne quod de oinnibus licet vesci.
conjuges prolem desiderant, et a Deo quae- Resp. Dicendum quod illud intelUgendum
runl? Constat quod imo. Item, quis modus est de illo qui vescitur idolothytis in reve-

est iste « Non quseritur electio

loquendi : rentiam idoli , vel quando scit alios propler
muueris ? Quod est illud munus ?b iguoranliam scandalizari : verumtamen
Resp. Dicendum quod omnia bona, qus- propler scandalum in articulo necessitatis
cumque habemus, dona Dei sunt, et munera non est idolothytum dimiflendum, sed cum
Dei ; intelligendum est igitur quod hujus- protestatione, quod non facil in reverenliam
modi dona et munera quserunt homines idoli (a) , est snmendum : et tunc non scan-
cum ea desiderant, et cum orant Deum pro dalizat.

eis acquirendis, et laborant ut ea habeant.

ARTICULUS I.
Possunt igitur hcec munera dupliciter in-
quiri : vel secundum affectum humanum Ad intclligentiam praesentis distinctionis,
et sic adhuc quseritur, desideratur et eligi- secundura tria quae determinat Magister,
tur niunus successionis et prolis ; vel secun- Iria principaliter quaeruntur : primo quai-
dum promissum «vangelicum , et quoniam ritur de continentia conjugali in antiquis ;

lex evangelica promittit perfectionem in secundo vero quaeritur de virginali ; tertio

praesenti, et gloriam in futuro, eldona spiri- de repudio. Circa primum quaeruntur tria

tualia, non carnalia : hinc est quod bene primo quaeritur utrura contra legem naturae
dicitur : « Non quaeritur electio mune- sit habere concubinam secundo , utrum ;

ris , » elc. , secundum intentionem Evan- contra legem naturae quod unus homo sit

gelii. habeat plures uxores; tertio quaeritm- utrum

DUB. vn.
Deus debuerit in hoc dispensare, quod lici-
Non potest corpus corrumpi etc.
tum
,
esset homini habere concubinas.
Videtur illud verbum Isidori manifeste
falsum, quia multis virginibus a viris pessi- QUiESTIO I.

mis facta est injuria, et corruptae sunt vio-

An sit contra legem naturce habere concubinam *.
lenter. Si tu intelligis de corruptione pec-
cati, sicut dicit Magister, contra : Omne Quod non sit contra legem naturae habere Ad opp.

peccatum est in libero arbitrio : ergo non concubinam, ostendilur sic : quia non est
est in carne, vel in corpore. contra legem naturae habere ancillam et
Resp. Dicendum quod istud inteliigitur servum sed ancilla potest homo uti ut libet
:

de corruptione ,
quae redundat in amissio- ergo non est contra legem naturae carna-
nem decoris virginitatis : cum enim sit de liteream cognoscere : sic, etc.

magis bonis , nullo modo potest perimi, vel Item mulier non conjugata, et libera.

4.- » Tim., iv, 4.- 3 1 Cor., x, 23. Brulef., dist. xxxill, q. l; Petrus de Tarant., IV Sent.,
1 Cor., VIII, 1

— « Thom.,
Cf. S. iu Suppl. p. 111, q. 3; lxv, art. <^'^'- x.xxili, q. III.

Richard., IV Sent., dist. sxxm, art. 2, q. i; Steph. (a) Coet, edit. addi et.
 :

304 SKNTKNTIARIIM l.llt. IV.

hubet i)Ote»latein sui Lorporis : seil (lui liabet ter i!ou suiit a^iiuules : ergo recta rafio, wve
leui uliquaiii ,
poteht illuui dure cui vult : dictiuien iialuiule refugit coituiu cuin (^ii-
ergo et ille (|ui acquirit licite, licite ucci|iit, cubiiia.

quia uulli itt iujuria : ergo quaado de voluii- Item rectu ratio dictat ,
quod paienleH
lale iuuli(n'is proccdit, ut lognoscat eaiu auibo deb(!iit filium educare, et (|ui)d pliis

«iiue iiaclioue ri)ujuguli , cuui uoii .sit alte- t',A. poslmi)(liiiii iii suiiectute fllius deUit
riu«, uec alieui ilat iiijuria, viJetur, etc. educare pureutes, et a^qualiter eo» educare
Item Isidorus , in liliro quiuto Elymolo- teiietur, et semper : ergo cum judicet virum
giaruin : u Jus uaturalo est cominuiu! om- el miilierom debere coujuiigi iiropter prolis
luuui uatiouuui. " Sud habcre concubiuaiu geiieratiouem, quia ad liocdatii est visgeiie-
non est contra hujusmodi : crgo, etc. rativa, judicatur eos ex hocsimul convenire
Item , (luoJ [lossit de jure uaturai habere ad |)rolis ediicaliouem, et rursus ad iirolis

eam cuiu uxon; , vidctur ,

quia •
vir non recipieiiilum obsequium et honorem usque
habet sui corporis potestatem , sed mulier iu llnem : eigo judicat quod non recte con-
ergo uxorc voleute suscipere semen de an- veiiiunt, iiisi a^qualiter et inseparabiliter
cilla sua, tenetur vir ancillam cogiKjs(!crt». conveniant in actii illo : sed si sic, tunc vir
Item ad hoc ipsum facit exempluui de el uxor soliim debent conveuire : ergo, etc.

Abraham qui ad petitiouem,

Sarae cognovit Item, quod non debeat babere concubi-
Agar; ubi etiam dicit Auguslinus ' ,
quoil nam cum u.\ore, videtur, quia uxor non
hoc fecit Sara eo jure, quo uon habet vir sui potest couvenire cuin alio viro, quiu com-
corporis potestatem : sed hoc est secundum mittat adulteriuui, (juod est conlra jus iiatu-

jus naturse : ergo, etc. rale : ergo nec vir cum aliqua alia muliere,

FunJara. ConlrA : Secuudum omnes leges , filii qui quain cum uxore.
de concubinis suut , vituperabiles sunt , et Ilem jus naturale dictat, quod homo ,

contumelia est eis sic nasci : sed nou est vi- quod sibi vult fieri, faciat alii, et non faciat

tuperium, uisi prsecedat inordiualio : ergo si alii, quod sibi non vult fieri : sed marilus
secundum dictamen nalura; est contumelia secuiiduiu rectam rationem abominatur et

in filiis, qui sic nascuutur , videtur quod in odit quod alius suam cogiioscat uxorem :

tali actu sit deordinatio : et sic patetj elc. ergo, etc.

Item recta rutio dictat ,

quod filius debet
ergo pcena quando
CONCLUSIO.
succedere patri : est filio,

nou habet haireditatem paternam sed se- : Habere concubinam , licet non sit contra jus naturce
cundum omnium mores est, quod uati de propriissime suniptum, si tamen communiter aut
proprie sumatur, contra illud est : et ideo non
concublnis uon succedunt in haeredilate pa-
solum malum, quia prohibitum
est ; sed prohi-
terna : ergo cum similiter recta ratio dictet,
bitum, quia malum.
quod non est pcena justa , nisi propter deor-
diuationem culpae , cum non fuerit in eo Resp. ad arg. Dicendum quod jus natu-
culpa post generationem, fult culpa in gene- rale tripliciter dicitur, scilicet communiter,
rando. proprie, et magis proprie : et secundum hoc
Item recta ratio dictat, quod vir et mulier tripliciter diffmitur ab Isidoro. Uno modo
in actu illo uniuntur , et fmnt una caro , et sic : Jus naturale est quod in Lege et Evan-
quod actus ille est aequalitatis, tiuoniam gelio conlinetur. Sic diffiuitur in priucipio

similis in specie et natura : sed unio ad Decreti. Si sic accipitur jus naturale, sic ha-

sequalitatem non est nisi uxoris et viri ; ali- bere concubinam est contra jus naturale ,

quia est contra Legem et Evangelium. Sed

• 1 Cor., VII, 4. _ » Aug., de Civii. Dei, lib. XV,
e. ui. • contra legem Moysi implicite, quia nou prae- Eipiic».
 ; ,

DIST. XXXIH. .\R r. I. OU^ST. I. 305

cipit expresse fornicatoreni iiiierlici liisi in ram: et hoc, quia quwdam aiiimalia bruta
casu, sicut patet '
, tamen iniplicite clauditur sunt, non omnia, quae conjunguntur
licet

ibi ' : Non machaberis ; ubi prohibetur om- per individuam copulam , ut sunt turtures;
nis coitus, nisi matrimonialis. Contra legem et quoniam sicut vult Philosophus, omnes
,

evangelicam est expresse : nam dicit ' for- virtutes, quae sunt in animahbus dispersae,

nicarios non habere parteyn in regno Dei, in homine colUguntur , sicut arma omnium
et dicit ' quod habeat iinusquisqve suam animaUum quamvis non
in manu hominis :

yropter fornicationem vitandam. Ratio au- omnia aUa animaUa habeant instinctum
tem praeceptionis est sacramentum matri- tamen natura hominis habeat unde ad hoc :

monii, quod est institutum a Deo in signa- incUnatur recta natura hominis, ut si adhae-
tionem et in curationem : in signationem ret mulieri, sic adhaereat, ut pro ipsa pa-
ante iapsum , sed in curationem post lap- trem et matrem deserat, et sic accipiat in
sum. Quia enim corrupta est illa vis, et copulam individuam. Secundum haec igitur
deordiiiata , ut dictum est supra " ,
adeo patet, quod fornicari seu habere fornica- ,

quod non exit in actum ,

quin regnum ani- riam, vel concubinam, nonsoliim est malum
mae pervertatur , non potest fleri post lap- quia prohibitum , sed prohibitum quia ma-
sum sine peccato, nisi excusetur per ma- lum. Unde concedendae sunt rationes ad
trimonium : ideo taliter cognoscere concu- hdc.
binam, est peccatum , quantum est de se, et 1. Ad iUud ergo quod objicitur, quod po-
contra Legem, et Evangelium, et ita contra test uti re sua, etc, dicendum quod quae ad
jus naturale communiter dictum. Secundo talem usum accipitur, ad aequalitatem acci-

modo dicitur proprie, et sic diffmitur in pitur : et si ordinate accipitur, oportet quod
principio Decretorum : Jus naturale est quod «qualis flat : et ideo nunquam recte utitur
est commune omnium nationum : et hoc jus nec ancilla, nec Ubera, nisi cum ea tanquam
est ,
quod dictat ratio recla. Contra illud ad- cum usore contrahat.
huc est cognoscere sive habere concubinam 2. Ad iUud qaod objicitur, quod nulU facit

et hoc patet ,
quia jus naturale dictat quod injuriam ,
quia iUa voluit , dicendum quod
convenlant vir et niulier in tali actu ad gene- facit injuriam Deo, quia contra jus statutum
raliouem prolis , qucB utrique succedat , et facit : facit etiam injuriam sibi, pro eo quod
cui communiter praesint, et illa utrique se deordinando in corpus suum peceat :

aequaliter subsit : et quouiam actus ille est nam vir facit sibi iujuriam, quamvis ipsa
consimilis in specie, et ad generandum con- veUt, quia ut Irenetica vult malum suum :

simileni in specie , dictat natura ut conve- ut si aliqua veUet ut se occideret, vel ea

niant in quadam aequalitate sed hoc est, : abuteretur contra naturam ,
quis auderet
cum pater conjungitur illi ut sit uxor et ma- dicere hoc non esse mahmi ?
terfamilias : et ideo recta ratio dictat quod 3. Ad iUud quod
objicitur, quod jus natu-
non conveniat , sive coujungatur illi ut raleestcommune, dicendum quod quoddam
concubinae. Sed ista iu multis est obfuscata magis est apertum , quoddam magis occul-
per libidinem sed tamen salva manet in
; tum et secundum quod plus apertum, est
:

his, qui non depravant judicium per mala communius secundum quod minus est ; ,

opera. Tertio modo dicitur jus naturale minus commune et quoniam istud magis :

propriissime quod natura docuit omnia , est occuUuni, ideo minus commune tamen ;

animaUa hoc modo non est contra natu-

: et lex matrimonii apud omnes reperitur.
ram, nec tamen omnino secundum natu- 4. Ad iUud quod objicitur, quod muUer
habet potestatem corporis dicendum
' Deuter., xxii, 21. — « Exod., xx, 14. — M Cor.,
viri, est
VI, 9. — » Ibid.. VII, 2.-5 Dist. xxxi, art. 2. quod etsi cffitera bona sint communia, hoc
TOM. VI. 20
 » . ,

30«
SENTKNTIAHU.M LIB. IV.

Itonuiu (lebet taMf, privatui». ll»ii« coiisuHtudo coiitra iiaturain non est uppro
taineii
uxorem suaiuLoinmuuiLart!, banda, nitc escuKat u culpa : ergo hubere
uullialii [joteht
solum in [)lures uxores non est cuiilra iiaturain.
nec potestatem exigere iu alio, seil

nec mulii-r de viro. i. Item Augustinus dicit', i|U(jd contra

cori)oie »uo : sii-

pra5ce|)tuin noii erat, qiiia iiulla hoc lege

5. AaUlud (luod objititur de Sara, ilicen-
uuuiiuam obteuipe- probibitum erat sed quod est contra jus
duu» quoil Abraham
:

uisi ilivina iiatuia!, est (^rohibitum (b) lege natura;:

rasaetuec obtemperare ilebuisset,
iuteiviMiissft. Uude illud quod ergo, elc.
dis[)en.satio

Augustiuus, uon fuit tota causa excu- 3. Item ratioue videtur, (|uia quod est
dicil
cibus ad sulutein iudividui, hoc e&i cunju-
saos, sed siguum fuit.
giumadcoiiservationems[)(;ciei: S(id licitum
est pliiribus cibis uli ad conservalionem in-
OUiESTlO 11.
dividui : ergo et plures uxores habere ad
natur(B '.
An hcAere plures wxores iU conlra leyem couservationeiii s|)eiiei.
4. llem conjunctio maris et femina; est
tuudaiu
Utrum contra legein naturae sit quod ,

propter prolis multiplicationem et haec est

unus liabeal plures uxores et quod sic
:
;
Laiuvcb
Glossa de secunduiu dictaineu uaturx : ergo si mulier
priuiu* oslenditur anctoritate, quia dicit
bigauiua
duas uxores : « Pri- slerilis est (c), natura dictat ([uod possit ex alio
Lamech, qui habuit [a)

naturam ajulteriuiu generare, cuni uuusquisque, quantum est

mus contra morem et
de natura, appetat semeu et prolem relin-
commisit. » Ergo , etc.
quere super terram ergo non est contra,
Item ratione videtur, quia secundum dic-
:

sed secuudum naturam.

tamen natura; est, (luod vir et mulier (luan-
tum ad actum iUuui pares sint : sed uxor
ergo
CONCLUSIO.
una nou potest esse plurium virorum :

Pluribus uti uxoribus est amtra jus naturoe, acci-

nec e converso.
piendo jus naturae duobus tnodis , videlicet quod
Ilem secundum rectain rationem vir te-
in Lege et Evangelio scribitur , et quod ratio
netur uxori debitum reddere ergo cum :
recta dictat.
impossibile sit simul pluribus reddere, non
sed Resp. ad arg. Dicendum quod, sicut dic-
potest se simul pluribus obligare : si

simul se pluri- tum est supra in illa distinctione praesuppo-

plures posset simul habere ,

sita, si jus naturale dicatur quod in Lege et

bus obligaret: ergo, etc.
Evangelio scribitur, sic jus naturale est,
Item, quod indictum est homini a consti-
quod sit una unius Erimt, inquit *, duo in
tutione, spectat ad jus naturale: sed a sua
:

Relinquet homo carne una, tam in veteri, quam in novo. Si

constilutione dictum est
'
:

patrem matrem, et
una: ergo secundum dictamen naturae est,
quod tantum sint duo ergo una unius, et
enint duo in carne autem jus naturale dicatur quod ratio recla
et
dictat, adhuc verum est, quia adhuc dictat
natura, secundum quod rationis rectae est,
:

quod non faciat alii, quod sibi non vult fieri.

non plures.
Augustinus dicit *, et habetur Sed vir non vult quod uxor habeat alium
Ad o.p. Contra : i.

Quando erat mos habere plures

«
virum : igitur nec ipse debet velie habere
in littera :

aliam uxorem cum in tali actu , ut supra

uxores, peccatum non erat. » Sed mos, vel
,

'
Cr. S. Thom., in Suppl. p. 111, q. lxv, art. 4; et
II, 2i. — ' Au: ., cont. Faust., lib. .\XII, c. XLViil; de
Sent., Uist. xxxiil, q ait. ; Scot., IV Scnt.,
IV 1 1
Civii. Dei, lib. XV, c ivi, n. 1; lib. XVI, c. xxwill,
dist. xxxiil, q. Richard. IV Se7it., disl. xxxill,
i; n. 3. — 'Id., cont. Faust., hb. XXll, c. XLVil,
art. 1, q. i et ii; Uurand., IV Sent.,
dist. xxxia, q i; — ' Genes., l\, 24 ; Matth., xix, 5.
Thom. Arg., IV Sent., dist. xxxill, q. i, art. 3; Steph. — — Cat.
Tarant., (a) Vulg. accepit. (f/) C(ft. cdil. add. in. (f)
Bruler., IV Sent., dist. xxxm, q. !i; Petr., de
19.— ' Ibid., edit. ex.
IV Senl., dist. xxxili, q. i.— ^Genes., IV,
 , .

DIST. XXXIll. ART . I. OL^^ST. 111. 307

visum est, ad paria judicentur, et tanquam est mutuus amor ; et ideo mutuus zelus : et
pares conveniant. Si dicatur jus naturale, ideo siugularitas.
quod natura impressit animalibus, dicen- 4. Ad Ulud quod objicitur, quod est ad

dum quod nou omnibus, sed aliquibus ani- muUiphcationem taUs actus, etc, dicendum
malibus brutis impressit : sed tamen in na- quod etsi natura dictet prolem esse muhipli-
tura estaliquorum animalium Irratioualium, candam, tamen diclat debite et ordinate, et

et in nostra natura plantavit : hoc patet ex- itaquodnuUi fiat injuria : et ideo magis ces-
periniento, eo quod in matrimonio est qui- sandum est a generatione prohs, quam inju-
dam quo non coramu-
araor singularis, in riam inferre ahcui : et ideo nec uxorem aham
nicat alienns unde naturaliter
: omnis vir duci. Iteni, etsi natura dictet quaereudum (a)

zelat uxorem quantum ad hoc, ut nullum bonum commodi, non tamen in praejudicium
diligat praeter ipsum in actuillo; et omnis boni honesti : et honestas consistit in recti-

uxor similiter zelat virum quantum ad hoc: tudine justitiae, et observatione fidei; sed
unde stante natura nunquam fuisset ibi com- bonum commodi est in fecunditate prolis:
munitas, etiamsi caetera fuissent communia. hinc est quod ad prolem generandam non
Similiter, cliaritate adveniente, quse facit debet alia uxor adjici, nisi Deus dispenset.
omnia esse communia, nunquam facit uxo-
rem communem, propter privatum amorem QUiESTIO III.

qui debet esse, qui etiam est sacramentum

An Deits debuerit dispensare de concubina habenda '.
illius amoris, quo Deus zelat animam, ut

noUt eam ahquem ahum tantum dihgere :

Utrum Deus debuerit dispensare, quod h- a,i opp.
sic et anima a Deo nuho modo vuU propter citum esset habere concubinas, quod lice-
et
aham deseri : et in hoc patet sapientia Dei ret habere pluresuxores; et quod non debue-
quae se nobis in nobis ostendit, et nobisipsis rit dispensare, videtur, quia conditor naturae
ostendit quid agere debeamus in creaturis non facit contra naluram,neccontrajus natu-
subditis , secundum illud Job '
: Interroga rae : sed habere plures uxores et plures con-
jumenta, et docebunt te. Sed raens hominum ciibinas, est contra jus naturae : ergo, etc.
obfuscata hoc non attendit. Concedendum 2. Item nunquam Deus dispensavit, quod
igitur quod uti pluribusuxoribus est contra una esset plurium virorum
ergo cum ma- :

jus naturae. una muher pluribus viris, quam

gis sufflciat
4. Ad iUud ergo quod objicitur, quod e converso, non debuit dispensare, quod

quando mos erat, peccatum non erat, dicen- unuy vir esset plurium
dum quod mos iUe erat approbatus non ab 3. Item in institutione matrimonii ' et ejus
hominibus tantum, sed a Deo, ut post pate- conflrmatione * dicitur, quod erunt duo in
bit : et ideo peccatum non erat. carne una: et super illud, Adfuerebit uxori,
2. Ad ilhid quod objicitur, quod non erat Glossa Non uxoribus » ergo si Deus
: « :

contra praeceptum , dicendum quod vocat contra suam institmionem uon debuit facere,
praeceptum expressum exterius per vocem videtur, etc.
vel scripturam, sicut legem mosaicam. 4. Item dispensatio recta debet esse propter
3. Ad iUud quod objicitur de cibo, dicen- majusbonum sed cum unus habet duas, hic
:

dum quod non est simUe, quia ibi est usus non servatur (6) bonum fidei, quia cognoscit
rei inferioris; hic est usus paris, et ideo vir aliam uxorem cum tamen mulier non ,

unius; ahoquin superior fit. Praeterea, ibi cognoscat alium virum; nec etiam bonum

1 Job, iir. 7. —
« Cf. S. Thom., in Suppl. p. III, Petrus de Tarant., IV Sent., dist. xxxiii,
q. iv. _
q. Lxv, art.'3; Richard.. lVSe;i(., disl. xxxin, art. 2.
'Genes., ii, 24. —
' Malth., mx, 3.

q. i; Steph. Brulef., IV Sent., dist. xxxiii, q. iii; u) Al quaerendo. — (//) solvitur.

 :

30« 8ENTENTIAHIIM 1,1 H IV.

sacrauienti, qiiia Christus unioam haht-t t(t-

clesiaiii spoasaui, iioii piuifs : ergu viiletur CONCLUSIO.
quud uiale sit liispeuiiatuui.
.%. Ilem, si omnis ilispeusatio debet esse
Sim necessitate , congruitate. , tiUHitate et honeitate

itunquam dispemaiit Deui tenere mneubinai,

propter aliquam causaui, qiiatro ijua; sit illa
(/uta ill(g sunt cuusai , qum ad taletn dispensa-
si multipiicatio proli.^ ail cultuui Dei, cuui tiimem concurrun/.
ista causa omui teuqjori; tttet, quia cultus
Dei e.-it mullipiicanJus, erjjo in omiii tem- Resp. ad arg. Dicendiim ijuod .td dispensa-
pore debet ista tlispeusatio stare. tioneiu, ad huc quoddebite (lat, et coiiveiiioii-

H. Item videtur quod ista dispeusatiu se ter homo ea utatur, ista quatuor sunt concur-
extenderit ad solos patros, quia dicitur '
: routia, scilicet necessitas, congriiitas, utili-

Non habeliit uxores pUirimas, quce uUicianl tas, et lionestis: et i.sta quatuor simt hic.
animum ejus; hoc dicitur de rege ergo : Primuiii quidem congruiiiu fuit illud tenipus n.ho i.

muKo fortius aliis est istud probibitiim. dispen.sationi, quoniam teinpus fuit flgurae:

Piu.d.ni. Contia: Ouoddispensatum fuerit, videtur, et quoiiiam Christiis geiierare debebat libe-
quia ' Abiabam simul cuiu uxore habuit ros et tilios per liaptismum, et in Ecclesia
coucubiuam, et tamen non reprehenditur, catholica, et iu haireticis diverticulis ; ideo
imo Dominu.s approbavit , cum dixit de Is- in ligura debiiit piaecedere matriinonium,
maele ' quud ipsuiu faceret crescere : ergo sive generatioex libera et ancilla. Et rursus,
cum boc non liceret per naluram, dispensa- quoniam inter illos qui ab luereticis bapti-
tum est cum eo. zautur, quidam haeresim sequuntur, quidam
Iteni Jacob habuil duas uxores, et cluas ad Ecclesiam revertuiitur; ideo utriusque
concubinas, quod hoc et constal placuit Deo, figura prsecessit : primi in Ismaele, de quo
quia semen, quod ex omnibus accepit, est dictum est ' : Ejice ancillam, et filium ejus;
approbatum: ergo cum eo fuit dispensalum. .secundi in ancillis Jacob, quarum ' filii sunt
Item David habuit plures uxores et con- inter liberos computati. Hoc habetur ab Au-
cubinas, sicut dicitur *, et tamen non re- gustino • in libro de Baptismo. Fuit ergo
prehenditur : ergo dispensatum est cum re- temporis congruitas. Fuit etiam necessitas,
gibus. quia pauci erant Deumcolentes: et ut cultub Baiiu i.

Item ' Helchana (a) liabuit plures uxores, divinus non neriiet, necesse fuit ul filios

ettamen non reprehenditur ergo videtur : multiplicarent: et conlingebat (6) quod uxo- Rttn. s.

quod cum omnibus sit dispensatum. res steriles haberent : ideo necessitatem ha-
Item lex supponit tanquam licitum ' Si : bueruut tunc plures habere. Fuit etiain uti-

habuerit homo duas uxores, unam dilectam litas, quia lilii erudiebantur a parentibus, et

et alteram odiosam; nec hoc redarguit ergo : mores patrum servabant : et ideo quanto
omnibus erat licitum : ergo cum oninibus plures, tanto cultus Dei erat celebrior : et

dispensatum. Ouaeritur igitur, quomodo et ideo erat tunc utile multos procreare. Fuit h.uu 4,

quando sit dispensatum, et ubi expressum, etiam honestas, quia non affectu libidinoso,
et quare tunc et non modo, et quantum se sed casto : non affectu adulterii , sed mari-
extendat. lali (c) etiam concubinas cognoscebant. In
cujus rei testimonium de Abraham dicitur ",
'
Deuler., xvii, 17. — ' Genes., xvi, 8. — Genes.,
'
quod non ipso accepit ancillam , sed uxori
XVII, 6. — ' 11 R«g.,-s.lL, 3. — 51 Reg.,i,2. — eDeuter.,
Xil, 15. — ' Genes., xxi, 10.— * Genes., xxx, 3 et seq. obedivit, et ei in ea debitum reddidit, et af-
— Aug., de Bapt. cont. Donnt., lib. II, I. —
quod "
» c.
fectu viri cognovit : et ideo dicitur,
'• Genss., ivi, et seq. " Genes., xvi, 3

— Sara dedit Agar in uxorem Abraham , non

(a) Vulg. Elcana. (i) Cat. edit. conliQgit.
(c) Item mariti. quia fuerit uxor, quiapostmodum fuitejecta,
 . ;

DIST. XXXIIl. ART 1. OU^ST. III. 309

sed ut signiflcetur, qnod eo affectu eam co- 2. Ad illud quod objicitur, quod una sit
gnovit quo et uxorem. Unde Augustinus pluiium, dicendum quod una esset plu-
si

vocat ipsum virum feminis viriliter uten- rium , nulla csset utilitas, quia unus potest

tem, uxore temperanter, ancilla obtempe- fecundare plures, sed non una a pluribus.
ranter, nulla intemperanter. Ex hoc patet Esset etiam damnum, quia defectus tranquil-
quod haec dispensatio nou se extendit ad litatis: non enim potest cum pace unus duo-
tempus naturae institutiE, nec gratiae, quia bus (lominis servire, sicut unus dominus
in natura instituta non erat tempus figurae, duobus servis imperare : et vir caput est, et

nec necessitas slerilitatis. Similiter in tem- dominatur mulieri. Deesset etiam bonum
pore gratiae cessaverunt figurae, et omnes sacramenli, quia una anima non duobus vi-
vocantur ad Christi cultum (a), et multipli- ris, sed Christus multis copulatur animabus.
catum est genus humanum valde. Ratione £t amplius esset incertitudo prolis, et con-
utilitatis se extendit ante tempus Abrahae, fusio haereditatis.

quia ante non multiplicabantur ad cultum 3. Ad

illud quod objicitur, quod Deus ins-

Dei, sed ad malum; quia imitatores erant tituit, quod duo, etc, dicendiim quod verum
paternorum scelerum, et ideo deleti sunt est tempore legis naturae, et tempore gratiae.
cum terra. Ratione vero honestatis ad illos Sed ex causa tempore iegis (6) debuit dis-
solos se exteudit, qui uxoribus et concubinis pensare nec : facit contra suam institutionem
temperanter, et ad cnltum Dei multiplican- ipse, qui rem instituit, cum pro loco ettem-
dum, sciebant et volebant uti; aliter eis dis- pore dispensat.
pensatio non valebat. Ista autem dispensatio i. Ad illud quod objicitur, quod dispen-
facta est divina inspiratione in patriarchis et salio debet esse propter majus bonum, di-
rege David, quoniam utrisque de semine cendum quod bonum prolis adeo necessa-
facta est repromissio : et quia isti erant ca- rium est, ul propter ipsum vellet Deus in
pita, et imitandi erant tanquam sancti, et aliquo detrahi bono fidei el sacramenti
intellexerunt recte dispensationem hanc ad non tamen omnino, quia tunc aliqui fidem
omnes extendi qui erant imitatores eorum
,
servabant, et ratio signalionis ibi mane-
in castitate et mos fuit ex hoc introductus,
: bat.

durans usquead Christi adventum.Sed tunc 5. Ad illud quod objicitur, quod multipli-
cessavit, quia cessavit congruitas et neces- catio prolis non est causa, dicendum quod
sitas, ut visum est. Unde omnibus, quibus imo, quia cultus Dei crescebat tunc non per
licuit, licuit sohim ex dispensatione , quae vocationem, sed per snccessionem, quia illis

fuit per inspirationem : et hoc dicitur, Extra, tantum fuit lex tradita: et ideo tunc eratop-
de Bivortio, in quadam decretali Innocentii, portunum.
ubi dicitur quod nunquam licuit ahcui nisi 6. Ad illud quod quaeritur, ad quos se ex-
divina inspiratione. tendebat, dicendum quod ratione inspiratio-
1 . Ad illud quod objicitur, quod Deus non nis tantum ad patres; sed ratione honestae
facit contra jus naturae, diceudum quod ve- imitationis et moris, derivatum est ad pos-
nim est contra jus naturae, quod ordinat in teros, qui uxoribus utiliter uti sciebant.
ipsum sed contra jus naturae, quod ordinat
; Quod ergo objicitur, quod regibus non erat
ad proximum, potest: non tamen facit con- prohibitum ne haberent plures, sed ut non
tra, sed supra; quia ratio recta sic dictat haberent plurimas; non dicitur etiam illud
hoc non esse faciendum , ut tamen dicat, in sirapliciter, sed cum determinatione ,
quce
ejus opposito, Deo esse obediendum aUiciant animum ejus : et tales erant alieni-

[a) Ccet. edit. culturam. — (6) Suppl. mosaic*. genae.

 ;: ;

31*1 SF.NTF.NTIA.RIIM MB IV.

3. Iteiii iiiillu viitute qiiis iiialt* utitur , ut

MITKUJLIIS patet ; sed viri^inilate coiitiiiKit male iiti , ut

II.
palet * de fatuis virgiuihus.
Ci)iiseqiieiiter, (|uhiiUiiii ad seLUiulnm ai- i. Itein oiiiiies virtule.s 8uiit ('^iiinexae,

tifiiluin, iiua^ritur dtt contiiiHiitia vugiiiali, iiiiiii' i[ui liahet unani, hahet omnes:si;d hoc
et circa hoc tria i|Ucvruntur : priuio i|uu;rilur noii cst de virginitate : erj-o, eti!.

de ip^a virgiaitate quantuni ud genus siium S. Item nullavirtustixpeUitur, vel amitti-

secundo, de (•oiuparalioiie «•ontineiitiai vir- liir, nisi per vitiumet peccatum : sed virgini-
ginalis ad matrimonium, sivn coiijiigium; tasperditur siiiepeccuto iiihis, quaeviolenler
lertio de virginitate per coinparationem ad corrnmpuntur ergo, etc. Si lu dicasde his,
:

prajmium. quod iion amittunt, olijicilur de his, quae

transeunt de continentia virginaii ad conju-
UU^ESTIO i. ^alem ,
qua; virginitateui perdunt sine
culpa.
An virginitas sit virtus '.

G. Item oniiiis virtus perdita recupiratur

Fundam. Ltruin vifginitas sit virlus; et quod sic ,

per pcEuitenliam, quia est (6) gratia , in qua
videtur per diffinitioneiii virtutis : quia vir- est omnis virtus : sed virginitas perdita

tus est bona qualitas mentis, etc. Et per nunquam recuperatur : ergo, etc.

difftnilioriem Philosophi illud idem.

Item hoc oslenditur [ler diffinilioiiem vir- CONCLUSIO.

ginitatis , quam ponit Augustinus, dicens *

Virginitas, secundum illud quodnominat habilum,

a Virginitas in carne corruptihili iiicorrup-
cst virtus. ct consistit in medio.
tionisperpeluaeest meditalio.» Sel meilitari
incorriiptionem perpeluam, hoc est maximc Resp. ad arg. Dicendum quod continen-
arduum et difficile : et tale est virtutis ob- tia virginaUs, sive virginitas, tria dicit :

jectum. priraum est abstinentia ab omni coitu iili-

Item hoc ipsum videtur ratione, quia ahs- cilo ; secundum est conlinentia ab omni co-
tinere a coitu iUicito est virtutis : sed diffl- itu Ucito ; tertium est integritas mentis et
ciUus est ab omni coitu abstinere , qiiara ab Quantum ad primum, dicit habitum
carnis.
ilUcito : ergo si illud est virtutis, muUo for- quantum ad secuudum dicit virtutis sta- ,

tius istud. tum qiiantum ad tertium dicit decorem

;
, :

Item in virginitate meremur non tantum unde virginitas est habitus continentiae per-
auream sed etiam aureolam
, sed omne :
fectus (it decorus. Concedendae igitur sunt
meritum consistit mediante virtute, vel do- ratioues probaiites virginitatem virtutem
no, vel beatitudine: ergo, etc. esse, secundura illud quod nominat habitum.
.\d opp. Contra : i. Omnis virtus ,
quae non est in Quae vero ohjiciuntur in contrarium, omnia
finem, in medio consistit : sed virginitas cou- proceduut rationc slatus vel decoris : et

sistit in extremo, quia omnino abstinet :

qua itum adhunc statum ad extremum ten-
ergo, etc. dit. Ratione etiam status non est in praecep-

2. Item actus omnisvirtutis estinpraecepto, to, ratione cujus status potest perdi per des-
quia est necessarius ad salutem : sed actus censum ad inferiorem statum ratione cujus ,

virginitatis non est in praecepto : ergo vir- status non est aUis connexa. Ratione vero
ginitas non (o) est virtus. decoris contingit quod perdatur homine in-
,

'
Cf. S. Thom., Il-ll q. cui, art. 3; et IV "^ent.,
,

dist. xxxiil, art. 2; Richard., IV Sent. dist. xxxiii, q. IV; Petrus de Tarant., iV Senl., dist. xxxui, q. vii.
art. 4, q. I; Thon). Argeut., IV Seni., dist. xx.xiii, — ' Aug., de Virginit., c. xill. 'ilnttli., xxv, 3. —
q. I, art. 4; Steph. Brulef., IV Setil., disl. xxxiii. (a) Edil, Ven. omilt. non. — (6) Al. ex.
 ,: : :
;

DIST. XXXm. ART. 11. QUiEST. H. 31 i

vito; contingit etiam superbe et male uti; ginitas est in consilio, matrimonium in in-
contingit eliam ut amissa non possit recu- dulgentia : ergo, etc.

perari. Quantum veroad illud quod est ibi ,

Item,cuidebeturfructusmajor,illudestma-
habitus substrati omnes conditiones virtu-
, jorisvirtutis: sed continentiee virginali debe-
tuui in ea reperiuntur : et sic patent omnia tur fructus centesimus, sicut dicitur in Glos-
praeter (a) priraum, quod obj icit de medietate^ sa', conjugalivero trigesimus: ergo, etc.

quia ita similiter posset opponi de continen- Item quod similius est statui gloriae , est
tia viduali. perfectius : sed continentia virginalis est si-
Rcsp.ad Et propterea dicendum ,
quod quando di- milior statui gloriae, quia ibi est incorruptio,
1 . ail op-
pos. citur quod virtus consistit in medio , hoc ubinon nubunt; undeHieronymusdicit, quod
non est intelligendum respectii objecti, quia angelis est cognata virginitas : ergo, etc.

sicnuUus esset castus, nisi cognosceret me- Contra : 1. Augustinus, de Bono conju- Ad °pp-

dietatem omnium niulierum de mundo, quia gali ^

: « Non est impar meritum continen-
illud est mediuui inter aliquam et nuUam. tisB in Joanne qui nullas expertus est nup-
Sed istud intelligitur, ut sic medium tenea- tias, et iu Abraham qui filios generavit. »

tur,ut(6) virtussitmediumcircadelectationes 2. Item Augustinus, de Bono viduali :

et tristitias : nam qui omnino niliil sentit « In continentia conjugali bene utitur homo
de passionibus carnis , hic insensibilis judi- malo, qui concupiscentiam restringit in con-
catur, et hoc babet per naturam ;
qui vero nubio : » sed laboriosius est bene uti malo,
omninoeis consentit, hicluxuriosusest; qui quam bene uti bono : ergo, etc.

vero excitatur, sed tamen non consentit, 3. Item ratione videtur : Si optimum in
talis virtuosus est : sed hoc omnino bene est aliquo genere melius est optimo alterius ge-
iu virginibus ,
quia aliquo modo caro exci- neris ,
ipsum simphciter est melius altero :

tat, quamvis non ita sicut in corruptis. Hoc sed optima fecunditas melior est omni inte-
autem intelligitur loquendo secundum vir- gritate unde melius est in beata Virgine
tutes pohticas et naturam lapsam : nam per quod est mater, quam quod virgo : ergo si-

superabundantem gratiam potest esse, quod militer fecunditas melior virginitate : sed
non sentiat , et tamen virtutem habeat : ut fecunditas est in conjugio : ergo, etc.

patet in Christo et ejus Matre dulcissima. 4. Item ,

quod ad plura valet , et magis fa-

cit ad perfectiouem gloriae, illud est meHus;

QU^STIO II. sed continentia conjugalis non tantum pro-
dest continentibus, sed eliam f iliis generatis
An virgimtas prwferatur continmtice conjugali '.

facit etiam ad perfectionem numeri electo-

Fundam. De comparatioue continentiae virginalis rum ; sed virginalis sibi soli prodest, et per-
ad matrimonium, sive conjugium ; et quod fectionem electorum non accelerat ergo, etc. :

virginitas sit melior et perfectior, videtur, 5. Item terra sterilis est juste maledicenda
quiavirtus consistitcircadifficileet arduum sed virginitas facit ventrem sterilem : ergo
ergo circa majus arduum major virtus : sed merito non ergo melior.
e.st maledicenda :

magis arduum est omnino abstinere a coitu, 6. Item, si homo stelisset, non minus per-
quam aliquando tantum : ergo majoris vir- fectas habuisset virtutes sed tunc non esset :

tutis. virginitas, sed tantum continentia conju-

Item opera pertectionis sunt in consilio galis : ergo continentia conjugahs est con-
imperfectionis vero in indulgentia : sed vir- Argent., IV Sent., dist. .\xxlii, q. i, art. 4; Steph.
Brulef. , IV Sei.t. , dist. x.xxili, q. v; Petrus de
<
Cf. S. Thom., 11-11, q. CLil, arl. 4 ct IV Sent., Tiirant., IV Sent.. dist. xxxm , q. viii. — ''
Gloss. in
dist. XXXIII, q. iii,art. 3; et III coiit. Gent., c.
;

cxx.wii; Mattli., XIII, S, 23. — * Ang., de Bon. Conjug., c. Xxi,

Ricbardus, IV Smt., dist. xxxni, art. 4, q. u ; Thom. (o) C<Bt, edit. propter. — (6) et.
 :

312 8RNTRNTIARUM 1.1 H. IV.

tiiuMitia inrfei-tissima : t^rf^o virgiiiilHs non de aiicloritate Augimlini , dicendum quod

siiiiertixivllit, iiiio ^xcBilitiir. lotiuitiir .secuiiiliiiii status diversos ih) , sci-

licet legis, et gratiaf.

CONCLHSKt. 2. Ad illud qiiod ottjicilnr, quod laborio-

sius est, etc, dici-nduni ([uod veruni esl fiP-
VirginiloM praferlur coiitutenliai conjuyaU, quia teri» paribus sed hcet activa
: sit laboriosior,
Kic est forruplio fwda , ibi autem iworruptio
uou tanieu melior, quin alia purior.
Mncta.
3. Ad illud (juod objicitiir, qiiod optima
Resp. ail arg. Diceinluiu qiioil , sicul lae- feciiiiditas est inelior, etc, «iicenduiii ipiod
tum est , iu virgiiiitate est tria considerare ,
hoc verum esset , si fecunditas illa esset per

scilicet habitiim, statum et decorem iutegri- actum conjiigalem: sed non fuit : ideo nihil

tatis. Silociuamur quantiim ail habitiim, sie ad coiijiigium ex hoc , imo magis ad com-
86 hiibeiitul exteileiitia el excessa ,
quia ex mendalioiiem virginitatis.
majori virtute potest coutinere jam conju- 4. Ad illud quod objicitur : a (Juod valet

gataqiiaiu virgo, el ecoaverso. Si auteiii lo- ad pliira, est ineiius, « dicendum quod hoc
quainiir quanlum ad decorem , sic, semper est verum, si a^que intense valeat : sed ali-

virginitas praiferlur coiiliiieuliae eonjugali ,

qiiid iiilense valet ad unum, quod praevalet

quia ibi est corruptio fceda, hic aulem est remissi! valenti ad pliira.

incorruptio sancta. Siauleini|iiantum ail sla- 5. Ad illud quod objicitur, quod terra

tum, tunc est loqui dupliciter : aut secundum sterilis maledicenda, diccndum quod verum
idem tempus, aiit secunflum diversa : si se- e.st, si sterilis est fructii ,
quem tempore suo
cuiidum idem, dupliriler : ant secnnduin debet producere : sed tempore gratiae non
tempiis legis, autsecundum tempus prratiae qiiauitur fructus ventris, sed mentis; non
si secunduin tempus iegis, status continen- corporalis , sed spiritualis.
tiae conjugalis omnino praefertur, et .«itatiis 6. Quod ultirao objicitur, loquitur de ha-

virginitatis prohibetur, et sterilis maledici- bitu, et hoc verum e.<;t; de statn autem non
tur, et in contunielia habetur; si secandum est verum : aliquem enim statiim patientiae

statum graliae , ubi non requiritur fecundi- et temperaniiai contingit habere nobiiiorem
tas ventris, sed sanctitas, et incorruptio, et et fortiorem post lapsum.
puritas mentis , virginitas praefertur conti-
nentiae conjugali. Si autem secundum di- QUiESTIO III.

versa tempora loquimur, utpote si continen-

An virginitatis prcemium sit aureola '.

tiae statum cousideremus in tempore legis,

ct virginitatis in tempore gratiae, sicut unus- De virgiiiitate per comparationem ad prae- Fun'iain.

quisque habetur (ui in suo optimo sic status ; mium ; et dicitur communiter quod prae-

statui non praefeitur, nec meritiim merito, mium virginitatis estaureola; et hoc proba-
dum tamen sit charitas aequalis. Et hoc est tur per figuram , ubi praeceptum est ' fieri,

quod dicit Auguslinus, quoJcaehbatusJoan- siipra luagnam coroiiara, aliam parvam co-
nis non praefertur conjugio Abrahae. Ratio- ronulam : et secundum hanc figuram du-
nes igitur probantes, quod conlineutia virgi- plex est praemium , ut dicunt Magistri : sub-
nahs est dignior, procedunt ratione statuum stautiale, et hoc dicitur aurea, ad simihtudi-
relatorum ad tempus gratiae, vel ratione nem magnae coronae; et accidentale , et hoc
decoris virginitatis. dicitur aureola, ad simiiitudinem parvae. Si
1 .^Ad illud quod objicitur in contrarium
Steph. Brulef. IV Sent., dist. x.'iiiii, q. vi.— ' Exod.,
XXV, 1).
'
Cf. S. Thom., ll-U, q. CLll, art. .•>
; et IV Sent.,
dist. XXXIII, q. iil, arl. '.i; el ill conlra Genl , c. cxxxiv; (a) Cai. edit. deesl habetur. — [b) diyersorum.
 niST. XXXIII. ART. II QUJ:ST. 11 i. 313
ergo coronari debet illa corona anima de- luit nubere, sicut dicitur, et tamen ejus vir-
cora, (a) maxime Christi sponsa: et talis est ginitas raultum commendatur si quia re- ;

virgo : ergo, etc. parata, ergo quantumcumque fuit luxuria-

Item hoc ostenditur per Scriptnram '
: tus, dummodo perfecte pceniteat, habebit

Mulier amicta sole : et in capite ejus corona aureolam; si secundum ulrumque , redit
duodeeim stellanm. Si hocde beata Virgine adhuc raajus incoiiveniens, quia nullis, aut
recte exponitiir, sicut Christus vincentibus paucis aureola deberetur (c).

communicat thronum , sic beata Virgo per- 4. Item , cura virginitati debeatur fructus
fecte continentibus coronam ; sic , etc. centesiraus, et constat quod hoc non est prae-
Item corona debetur certanti sed maxima : mium substantiale , sed accidentale, videtur
pugna est in carne : ergo qui ipsam pertecte ergo quod idem sit aureola, quod fructus sed :

vincit (6) , debet notabiliter coronari : sed cumfructus conveniatslatui virginali, quare
perfecte vincimt virgines : ergo sunt nota- non aureola? quaeritur ergo difTerentia.
Uteralis.
biliter coronandae : ergo aliquam coronam
CONCLUSIO.
habebunt quam non habebunt conjugati.
,

Sed coutra i Omne meritum charitatis: . Virginitatis prcmium non modo est gaudium essen-

cst : ergo et praemium ergo om- : si charitas tiale omnibus bonis commune, sed aureola addens
gaudium quoddam accidentale.
nes virtutes movet, et omnil)us communicat
meritum ergo et praemium ergo nullum
, : Resp. ad arg. Dicendum quod tiiplex prae-
prffimium reddendum est virginitati magis ,
mium legimus in Scriptura, scilicet prae-

quam alii virtuti. Si dicas, quod verum est raiuin aureae, praemium quod est fructus, et

de praeraio substantiali, contra nullum prse- : praemium aureolae : distinguitur auteui a opm.o \

^'"*''
mium debetur ei qui caret charitate , nec diversis hoc diversimode. Dicunt enim qui-
substantiale , nee accidentale : ergo omne dam, quod praemiura aureae debetur radici
praeraium debetur charitati. charitatis; praemium fructus debetur ratione
2. Item, si virginitati debetur aliquod refrenationis prouitatis; sed praeiniuin au-
praemium superadditum, aut hoc est ratione reolae ratione incorruptionis. Quiaenim cha-
difflcultatis , aut ratione perfeclionis : si dif- ritas influit in omnes virtutes, ideo aurea om-
flcultatis, sed difflcilius est suam voluntatem ni virtuti et actui debetur. Et quoniam vis Fructus.

omnino abnegare, et pro Christo mendicare, concupiscibilis quantum ad generationem

quam continentiam servare : ergo multo est corrupta etinfecta, ideo in ipsa viget pro-
fortius tali actui debetur aureola. Si ratione uitas : ideo soh continentiae ,
quae illam re-
perfectionis , sed raulto perfectius est dili- frenat, praeraium fructus debetur. Quia vero A.ireou.

gere inimicos : ergo, etc. incorruptio attenditur quantura ad fidem,

3. Itera , si virginitati debetur praemium quanlum ad refrenationem (d) contra vo-
speciale , aut ergo ratione incorruptionis luptatem, et quantum ad constantiam us-
carnis, aut mentis : si carnis, ergo violenter que ad mortem ideo tribus actibus de
,

corrupta non haberet aureolara , cujus con- betur aurolea, scilicet praedicationi , con-
trarium habetur per verbum Luciae : « Si tinentiae yirginali , et ipsi martyrio. Unde
invitam me violaveris , castitas raihi dupli- secundum hos aurea est gaudium de Deo ;

cabitur ad coronara. » Si secundum incor- fructus, de pronitatis restrictione ; sed au- improb.

ruptionem mentis , aut quia nunquam cor- reola ,

gaudium de incorruptione. Sed haec
rupta aut quia reparata si quia nunquam
, : positio non videtur conveniens , quoniara
corrupta, tunc ergo paucissimis debetur au- incorruptio non tantum est iu his quibusde-
reola , et etiam non beato Joanni quia vo-
,
edit.add. et notabiliter. — (c) Ccet. edit. debetur. —
'
Apoc., XII, 1. — (a) Ccet. edil. add. et. — (h) Ceet. (rf) deest quantum ad refrenationem.
 , ;

314 SRNTENTIARUM MB. IV.

botur aureola, stxl «tiam ia justitia, <|Utt^ est suiit, adhucexceditcnntinenlia vidualiseon'
l»<3r()t'tua et iiuiniulali», i-t iii iliaritate i[ua! JuKalfUi, et virgiiialis vitlualeiii. Ifiule quia
uuiii|uaiu uxeiJit : fl ideu uiutiuH i.ste .su- iii coutiiientia maxiine status diversi consi-
Opinio t. lueuiii uuu vi(leturi;uuveuieiis. Alittu' tticuut ili;rautur, et seciiudum illam distinguiintur;
Kructu».
ilii, t[uiHl praMuiuiu aiirea; lii-hitliir i|)si ra- ideo soli (•onlineutia; praimiuin fructus ap-
dici ttiaritatii), si-d rruitus latiuiui tliriii^ulta- tatur, nou quiu et aliis [lossit aptari , si est AureoU
tis , et aureula ratioue perfectiuuis : uude, diversus status ussignare. Quod uutem au-
i|uia dirtlcultas iuaxiiiia est iii iDiitiuiiulo reola rt!S()oudeat aliciii iletrori extnriori, [la-
oinuiiiu, iiuo iiuuililaiii iiiarlyriuiii , et iu tet, quia aureola; assigiiaiilur iiis ai;libus,

suBtineudo terriliilia iiua; mortem inducuut; qui coasiderant aliquid exlrinsocum, utputa
ideo Iructus debetur luartyribus et cuiittneu- t[uod est infra, ut corpus ; vel quod est juxta,

tibus. 1'erfectiu vero luaxinia est in actibus ut proxiiuus, quem c/iuvertil, et ad patriain
tribus ipsius anima', scilicet ratioualis, cou- [ler boiiain iloctriuani ducit. Ilnde tlecor qui-
cupiscibilis, et irascibilis; et hoc dupliciter : dam erit doctoribus de couversis per ipsos
et perconversionein ad Deuni, et iladebetur et iiuidatii etiam decoret gaudium erit mar-
Aarei.
ejus perfectioiii aurea (a); et per com[>aru- tyribus in corpore, quod (ti) pro Chri.sto [las-
Aureuta.
tionem atl bonum inferius, et ita debetur au- sionibus exposiierunt quidam decor virgi-
;

reola, quae est diminutivum, quia est remu- nibus in corpore ,

quod pro Cliristo incor-
neratio in bono creato : et secunduin actum ruptum servaverunt ; et ille decor, vel gau-
perfeclum triplicis potentia; assigiiutur, vel (lium de illo decore , aureola recte dicitur.
redditur aureola. Natu perfectissiraus actus Credo tamen melius, quod ille decor aureola
ralionalis per compurationein ail inferiusest dicatiir, quam gaudiura ,
quia omnes gau-
veritatem fidei piaidicare; concupiscibilis debiint de decore, non tainen omnes habe-
cameui omuino a coitu refrenare; iraseibilis buutaureolam. Sed ut totuin unuin dicam (c),
morlem sustinere; et ideo tribus debetur melius est dicere, quod ulrumque, scilicet
Improb, aureola Iriplex. Sed adhuc positio i.sta iion decor cum gaudio, et gaudium cum decore.
videtur omnino conveniens ,
quia tantae est His visis, patent objecta.
perfectionisomnia relinquere, et seipsum 1, 2 el3. Quod enim objicitur, quod debe-
abnegare, sicut praedicare, et omnino conti- tur radici charitatis omne meritnm , dicen-
nere ideo non videtur quod secundum per-
: dura quod vi^rum est de praemio substan-
feclionem, vel ratione perfectionis , virgini- tiali ; sed de accidentali nou est verum primo
Opioio tati debeatur aureola. Aliter igitur dicen- et per se, sed non sine illo. Unde est causa
Doeloris
dum, quod, sicut dictuin est supra, quod in sine qua non. Similiter patet quare virgini-
virginitate tria considerantur, scilicet ha- tati debeatur aureola, non ratione perfectio-
bitus , status , et decor ; habitui respondet nis, sed ratione decoris: ratione perfectionis

aurea , statui fructus , sed decori integri- status, debetur fructus centesimus ; sed ra-
tatis aureola. Et quod habitui aurea , hoc tione decoris, aureola. Ad
Aurea.
non est dubium quod vero ;
statui fructus 4. Ad illud quod quseritur , ratione cujus l"^"*'^;
Fructus.
hoc palet sic : quia sicut fructus major incorruptionis debeatur aureola , triplex est f p"""

et minor, quem ponit Dominus in Evan- ad hoc opinio. Quidam enim dicunt, quod
gelio, attenditursecundum nobilitatem ter- cum meritum consistat in anima, quod in-

rae, sic minor secundum

fructus major et corruptioni mentis debeatur aureola ; simi-
statum. Esto enim quod tres in tribus stati- hter perfectae voluntati sustinendi mortem
bus contineant, secundum quod melius pos- pro Christo: et hoc confirmantper illud, quod i„,|,roi

dicitur de beato Martino '

: beata anima,
(o) Ccct. edit. perfectio aareae. — (4) Al. c|ui se.
— (c) dicaul. '
AuUph. ad Magnif.
 ; :

DIST. XXXIIl. ART. III. QVMST. I. 315

quam etsi gladius persecutoris non abstulit, sicut formale, etcomplementum incorruptio ;

palniam tamen martyrii non amisit. Secl ista carnis est sicut materiale. Si ergo utrumque
positio non videtur conveniens ,
quia quan- pereat, totum perditum est, et nuuquam re-

tumcumque velit aliquis prcedicare , nisi cuperari potest. Si autem amittatur incor-
exeat in opus non credo quod habeat au-
,
ruptio carnis, salva incorruptione menlis,
reolam. Unde illud beati Marlini depraemio manet quod formaleet completivum estvir-
essentiali intelligendum est ,
quia aequalis ginitatis, ideomeritum et praemium, quam-
fuit martyribus propter magnitud:nem cha- vis etiam illud quod materiale erat, sit per-

ritatis. Alia opinio est, quod debetur actui ditum unde perdita est secundumquid, ta-
:

• exteriori; unde si aliquis non martyrizetur men manet simpliciter : perdita est in con-
actu, non habebit aureolam; similiter, si spectu homiuum, non tamen in conspectu
auferatur virginitas violenter ,
perditur au- Dei : et hoc quod dicit Ambrosiiis, et ha-
est

reola.Unde Leo Papa dicit, quod corruptae betur ia littera. Si autem perdatur incorrup-

per violentiam, se non audeant (a) sacris vir- tio mentis .=alva incorruptione carnis, tunc
ginibus comparare , nec etiam annulo des- perditur quod formale est, et manet quod
ponsentur. Et secundum hos, quantumcum- est materiale : et quia illa redit ad suum
que homo praedicet, reportat praemium, sed propositum, et habet materiale substratum,
non aureolam, nisi aliquem converlat. Sed redeunte virginitate virgo judicanda est,
durum est dicere quod si violetur omnino licet non in tanta gloria, in quanta esset
per violentiam, quod aliquid ibi perdat, si nunquam consensisset : et hoc sentire
dum nullus conseiisus iaterveuiat , nulla videtur esse magis pium.
, culpa. Et ideo tertio modo dicendum quod ,

aureola debetur actui interiori per compara- ARTICULUS III.

tiouem ad decorem exteriorem , et exteriori
relato ad interius. Unde si virgo velit cor- Consequenter ,
quantum ad tertium arti-

rumpi , et non corrumpatur, et post pceni- culum, quaeritur de repudio; et circa hoc
teat; quia salvata est incorruptio in carne, tria quaeruntur : primo quaeritur utrum li-

ideo aureolam habebit. Item si nolit cor- citum fuerit uxorem repudiare ; secundo,
rumpi, et corrumpatur , corruptio illa non iitrum debuerit permitti ; tertio quaeritur de
estjudicanda corruplio decoris virtutis : et ipsius repudiatae reconciliatione.
ideo manet decor integer ,
quia decoratio
virtutis ab interiori procedit : et hoc est qiiod QUJISTIO I.

dicitur in litlera « Non potest corrumpi

:

An fuerit licitum uxorem repudiare '.

caro ,
nisi prius mens corrumpatur scilicet ,

corruptione quae obviet virginitati. Unde Quod fuerit licitum uxorem repudiare, . .fi npp.

quod diciturSe non audeant sacris virgi-

: « ostendilursic: 1. LexMoysi illicita puniebat
nibus comparare, » hoc est propter pericu- quod ergo non puniebatur in lege, tempore
lum, quia fortassis in actu illo consenserunt; legis erat licitum : sed repudiatio non pu-
unde semper est eis timendum. Ex his po- niebatur : ergo , etc.
fest patere, quando virginitas amittatur. 2. Item licitum est quod nuUa lege pro-
Cum enim ad perfectam virginitatem duo hibetur : sed Judaei non erant astricti alii

concurrant, scOicet incorruptio mentis, et legi, quam sibi a Deo datae : ergo licitum
incorruptio carnis : iucorruptio mentis est erat omne, quod in lege illa non prohibeba-
'
Cf. S. Thom., in Suppl. p. III, q. lxvii, art. 2; et Argent., IV Sent., dist. sxxiil, q. i, art. 3; Steph.
IV Sent., dist. xxxm, q. ii, art. 1 ; Scol., IV Ser.t., Brulef., IV Sent., dist. .\xxiii, q. vii Petrus de
dist. xxxiji, q. III ; Ricti., IV Sent., dist. ;;xxiii, art. Tarant., IV Sent., dist. xxxiii, q. v.
3^
q. i; Durand., IV Sent., disl. ssxiii, q. ni; Thom. Ccet. edit. non audent.
(fij
 :

11« SFNTF.NTIARnM LIR IV

tiir : sed repudiiim non prohibehatur in illa:

erKO, etc. CONCLUSIO.

3. Itein licituin est onuif qiiod diviiia in-
Hetpudium uxori» nunijuam fuil Heitum , ut line
spiratione inandatur : s«d Moysfs diviiia iii-
(ul[ia fie-ret , sed bene ut sine pcena; quia quan-
spirationn afdatus di-dit \fu.<'m in Ikulno-
doque jut non puniebat,
noinio, iii quo, vigfsimo qiiarto <'a[iit»', prai-

cipit lilielluui repudii dari : orgo videtur Resp. adarg. Dicendum qiiod, secundum
quod sit licitiiiii. qiiod dicit Komiaus , repudiiiin uxoris iiun-
4. Iteni licituiu e.st ([uod tit rationabili quam licitiiin fuit, ut siiie culpa fleret; fuit

causa : sed latioiiahilis causa est ut odiosa tanien licitum , ut fleret sine pcena. Unde
societas sepaietur, maxime quando surgit aliquid licere alicui, hoc est duplici dc causa
ex cau.sa exteriiis movente : orgo ssi vir aiit qiiia non obvial juris reetitudo, et sicnoii
propter deforniitateni habebat iixorcm exo- fnit irpudiiini licitniii ; aut quia non obviat i.ipiic

.saiii, videtur, etc. Juris punitio, et hoc modo licuit uxorem re-

5. Item lex matrimonii perfectior est in piidiare, quia tunc non obviavit juris punitio.
nova, quam in veteri : sed in nova licituin est i et 2. Ex hoe ii,'itur patet ([uod objicit,
ab uxore separari aliqiia de causa, utputa quod nou [luniebat lex Moysi, nec prohibe-
causa fornicationis : ergo videtur quod in bat : quamvis enim lex Moysi non prohibe-
lege veteri licuit aliqua de causa fleri repu- ret, (|iiia non decreverat punire ; lainen ni-
dium. hiloininuslex iiaturai, seu (c) dictamen ratio-

Fuodim. Contra : Nihil est licitum, quod est contra iiis contrarium dicebat.
divinam institutionem : sed divortium est 3. Ad illiid quod objicitur, quod Moyses
contra divinani institutionera, quia Denscon- mandat, dicendum quod Moyses aliquid pro-
jiiiixit masculum et feminam: sediiuosDeus hibuit in repudio, uliquid uiandavit, aliquid
conjunxit , homo separare non debet : er- permisit : prohibuit uxorem dimittere slne
go, etc. causa ;
permisil uxorem dimittere ex caiisa
Item nihil est licitum, qiiod e.st contra jus foeditatis, et prajcepit Iib(^llum dari : et in da-

naturae : sed natuiae jus dictat, ut non faciat tione libelli non erat peecatum sed , in di-

quis alii, quod sibi non vult fieri : ergo cum missione,
vir nollet lepudiari abuxore, non debet re- 4. Ad
quod objicitur de causa ra-
illud

pudiare eam. tionahili,dicendum quod vir et uxor indivi-

Item nihil licet, in quo est peccatum : sed dualiter conjunguntur a Deo ideo nulla :

in divortioest peccatum, qnia dicit Chrysos- potestesse causa separationis, quoad vincu-
tomus, quod qui secuudum legem dimittit, luiii ; sed quoad debitum polest esse causa
quatuor committit iniquitates, quia apud defectus fldei, quia unus non servat alteri

Deum est homicida, etc. fidem : et (juia ista tunc non fuit causa, ideo
Item major est unio viri et uxoris , quam nulla fuit rationabilis causa.
patris et filii, quia dicitur '
: Relinqiiet homo .'>. Ultimum vero patet, ut (d) patebit infra,

patrem et viatrem, etc. Sed nulli licet repu- quia fornicatio potest esse ratio, quare uxor
diare (o) : ergo, etc. non possit viro debitum reddere, ut in quo
Item auctoritate Domini ' : Non licet vxo- peccat quis, in hoc et torqueatur : et illa

rem dimittere (b) , excepta causa fornicatio- ratio tunc fuil, nec alia potest esse : et

nis: sed propter illam non erat divortium, ideo, etc.

itno mulier lapidabatur; nec alia causa :

ergo nunquam fuit licitum.

(a) Supp/. patrcm vel matrem. (b) Vulg. Quicum —
que dimiserit uxnrem swm... mcechatur. (c) deest —
'
Genfs., II, 24. — ''
Matlh., .\ix, 9. icn. — W) firi. "dtt. ut.
 : ,

DIST. XXXllI. AHT. III. gUJlST. il. 317

nec sacramentum conjugii : ergo si perfec-
QUjESTIO II. tio in sacramento conjugii consistit in indi-
visibilitate, non ergo debuit perfecte in lege
Xn repudiare uxorem debuerit permitti '.

veteri indivisibiJitas imperari.

opp. Utrum repudiare uxorem debuerit per- Item ,si tanta esset arctitudo inter virum

mitti; et quod non,videtur, quia qui non et uxorem, quod nullo modo separari pos-
prohibet malum cum possit, habetur pro sent, cum fornicatio tunc nou puniretur,
consentiente : sed legislator poluit prohi- omnes efficerentur fornicarii, et pauci aut

bere non prohibuit repudium

, et ergo : nulli ducerent uxorem : ergo si praeceptum
consensit (a) sed cousentiens malo peccat
: fuit tunc semen legitimum multiplicari, re-
ergo, elc. pudium nou debuit prohiberi.
2. Item ^ : Non sunt tacienda [b) mala, ut
veniant hona : ergo nec permittenda mala, CONCLUSIU.
ue veniant majora mala : ergo uec debuit
Repudiare uxorem Moyses ad mulla mala evitanda
repudium permittere propter vitandum ho-
et coactus (d) propter majus malum evitandum
micidium.
juste permisit.
3. Item vir et uxor pares sunt quantum
ad legem lori : sed sicut vir potest occidere Resp. ad arg. Dicendum quod permissio Permis-
usorem, ita uxor odiens virum potest ma- est quadruplex. Uuo raodo per privationem ''" i"*"
^ *
Uroplei.
chinare iii uiortem ejus : ergo idem pericu- praeceptionis (e) ; et sic Apostolus permittit
lum, et idem jus est ex utraque parte : sed miuus bonum, quia non praecepit majus bo-
non permittebatur in lege , ut uxor repu- num, sicut virginibus nubere perinitlit. Se-
diaret virum ergo, etc, : cundo modo, per privationem prohibitionis;
4. Item tempore legis naturae non legimus et sic veniali dicuntur permissa, quia non
fuisse permissum repudiiim ; tempore gra- sunt prohibita. Tertio modo per privatio-
,

tiae simiiiter legimus luisse prohibitum : uera punltionis ; et sic repudiatio uxoris est

quare crgo tempore legis scriptae fiiit per- permissn, quia non punitur in lege. (}uarto
missum *. Si dicas : « Sicut Dominus dicit ' : modo, per privationem inhibitionis [f]; et
Adduritiamcordis eoruni; » sicomnia mala dicuntur a Deo permissa, quia
5. Itcm, quia duri erant, ideo ad eorum non inhibet {g). Piima permissio est propter
duritiamconfringendam imponere debuit (c) boni qualifatem ; seciuida, propter uostram
legislator onera gravia : ergo si grave est inftrmitatem; tertia, propter vitanda ma-
habitare cum uxore exosa, congruebat ergo jora mala; quarta, propter ehcienda majora
non permitti repudium. bona. Permisit ergo Moyses, quia non pote-
an,. Contra In lege non debuit prohiberi ali-
: rat prohiberehoc malum, quin triplex ma-
quid quod non debult puniri, nec puniri de- lum inde sequeretur primum quidem de- :

buit nisi ex quo deberent effici meliores, fectus sacramenti, quia non vellent uxo-
saltem in opere, quamvis non charitate sed : rem ducere; secundum (/i), multiplicatio for-
si repudium non permitteretur, homines nicationis; terlium (?!,, homicidium.
illi, qui proni erant ad homicidium, labe- 1 et 2. Ex hoc pateut duo prima, quia
rentur in pejus : ergo, etc. Moyses non permisit nisi coactus propter
,

Item nulla sacramenta ita perfecte fuerunt sciUcet majus malum vitandum : unde fuit
in veteri Testamento , sicut in novo : ergo ibi potius pati, quam agere : sed qui facit
'
Cf. S. Thom., in Suppl. p. III , q. lXvii, art. 3 ; {a)C't edit. conseutit. — (4) Vulg. Non... faciamus.
Stepli.Unilef.JV Sent., disl. xxxiii, q.viii; Petr. de - (c Ccst. edit. — coacte. —
imposuit. (rf) (e) Item
Tarant., iV Seiit., dist. xXaiii, q. v. s Roin., iii,
a. — perceptionis. — liem prohibilinnis. —
{f) [g) Ifcin piu-
— » Matth., XIX, S. hibet. — llem secundo. —
(/i) liein tertio. (()
 ; ,,

318 SKNTKNTIAHIIM I.IH. IV.

maliiin , ut veriiut boiium ,

pecial fafif iiilo : Item de omni malu licitiim est pcenitere :

ideo iion est siinile iiiKwl secuiido oiijii-ie- sed poMiiteiilia rctractat miiliiiii factum :

batur. «rgo cuiu lepiidiuru uxorem sit lualiim

3. Ad iliiul (|uoil ulijicitiir, (|iiiir»! iioii (ter- ergo licituiii cst poinitere : ergo ct retrac-

miltitur miilieri, (licL-iidiiin (|iiud tenipore tare : ergo et iixorem sibi reconciliare.

legis non judicaliuuliir ad pariu vlr ciim Item dimissa per divortium potest recon-
muliere, tum ratione conditioiiis, ipiia vir ciliari : ergo et jier lepudium.
principium est miilieris, tniii ratidiie praRva- (Viiilra : i. Dicitur', quod non est reci- ^^* "'

ricatioiiis, quia nnilier est initiiiiu peccati : pienda post repudiuni, ne peccare facias
ideo dictum est ei * : Sub viri potestate terram : ergo qui rccipit , facit peccare ter-

eris. rain : (Mgo, elc.

l. Ad iliud (iiiud quairitur, (piare polius 2. Itcm viiigo dicilur* : Si divdmit vir

tempore illius legis fuit permissum, dicen- uxoreni , et illa recedens duxerit virum alte-

dum quod ad hoc triplex fuit ratio : una, rum, numquid revertetur ad eumi' quasi
quia iioii fuit eis omnino revelundum matri- dicat Non ergo, etc.
: :

nionii uiysleriiim, quia erat lenipus um- ;{. Itein iste repudiando uxorem, quan-

brw, secunda, quia ipsi erant imperfecti, tum in se est, amisit jus in eam tanquam in
uude taiitum onus noluerunt reeipere ter- ; iixorem : ergo si recipit, accipit quod non
tia, (luia duri, et hoc onus noluerunt por- est suum.
tare, et occulte possent abjicere : et ideo uoii 4. Item sententia judicis secundum legem
fuit imponendum. debet irrelractabiliter observari; justa enim
5. Ad illud quod objicilur (1(! constrictione sententia rion est retractanda : sedcum uxor
duriliae, dicendum quod frangenda erat per diiiiiltebalur dato libello ropudii in cxin-

pcenani quae non esset occasio majoris inali, spectu Ecclesise, flebat per sententiam legis
qualis fuisset obligatio ad talem inseparabi- repudium : ergo, etc.

litatem : et ideo sic debuit frangi, vel coii-

striugi. CONCLUSIO.

QUJ;STIO 111. Uxor Hcitepotest post repudium viro reconciliari

7iisi culpa adulterii interveniat.
An ttxor post repudium debeat viro reconciliari '.

Resp. ad arg. Dicendum quod post repu-

Fundam. De reconciliatioue ; et quaeritur utrum dium aliquid fuit licitum et concessum , ut

uxor post repudium debeat viro reconciliari ambos, scilicet virum et mulierem, manere
et quod sic,videtur, quia peccatam fuit uxo- iunuptos, vel etiam ante nuptias alias invi-
rem dimittere, ut supra ostensum est : ergo cem reconciliari. AHquid fuit licitum et per-
justum est ipsam resumere. missum ut scilicet vir uxore repudiata
,

Iteui mulier repudiata, si contrahit cum aliam duceret uxorem non enim fuit pro- :

alio, aut peccat, aut non non peccat, : si hibitum habere plures uxores. Aliquid fuit

ergo, cum propter nullum peccatum ejus illicitum et prohibitum, ut videlicet uxor
fuerit lepudiata et non debeat infligi pcena
, repudiata, viro vivente, duceret alium. Quia
nisi propter culpam, manitestum est, etc; enim nunquam licuit uni uxori plures ha-
si peccat, ergo manet vinculum cum priori: bere viros, cum primus vir repudialae vivat,
ergo adhuc est uxor ejus sed Dominus : non licet ei habere secundum. Hoc tamen
vult, quod uxor sit cum viro : ergo, etc.
Steph. Brulef., IV Sent., dist. xxiiii, q. ix ; Pel.
q. li;
'
Genes.. m, 16. — » Cf. S. Thom., in Supfjl. p. III, de Taranl., IV Sent., disl. x.xxill, q. vi. ' Deuter., —
q. Lxvii, art. 5; Richard., IV Sent., (ist. xxilll, art. 2, IXlv, 4. —
''Jerem., iii, 1.
 ;

DISTINCT. XXXIV. 319

non fuit prohibitum directe, sed oblique in tem punitur mulier, quam vir, rationibus

pcenam ejus impositumj ut nunquam possit praerlictis, scilicp.t iu sobitionc tertii argu-
redire ad virum priorem quia voluntarie se ,
menti prscedentis queestionis , quia in lege
poUuit cum secundo et ideo dicitur ', quod : inferior erat.

polluta et contaminuta est mulier illa prop- 3. Ad illud quod objicitur, quod nullo
ter adulterium quod commisit cum, scilicet modolicet, cum dicendum
perdiderit jus,
secundo. Concedendum est igltur, quod li- quod non habet jus repetendi, postquam re-
citum est post repudium uxorem viro re- pudiaverit. Si tamea uxor velit, de ejus
conciliari, nisi culpa adulterii interveniat, voluntate et cousensu potest iternm Ucite
propterquam puniendam prohibetur ne ad fieri.

virum redeat, quia tunc licite fiebat divor- Ad illud quod objicitur, quod sententia
4.

tuun unde rairo modo, licet occulto, tamen

: lata secundum legem non est retractanda
vere ipsa lex judicabat inseparabile esse dicendum quod lex quaedam praecipit, quae-
conjugii sacramentum : et hoc magis ex- dam permiitit. Sententia lata secundum le-
presse tangit Jeremias. gem prsecipientein omnino justa est, et re-
\ et 2. Quod ergo dicit lex, quod non est ti'actanda non est; sed secundum legem per-
recipienda, inteliigilur propter adulterium mitlentem , cum ibi sit aliquid justitise, sine

commissum, non quia non sit uxor, sed omni peccato reconciliari potest, imo meri-
quia contra matrimouium fecit. Magis au- lorie el licite.

DISTINCTIO XXXIV
DE PFRSONIS LEGITIMIS, ET ILLEGITIMIS AD CONTRAHEKDDM MATRIMONIIJM , PRiSERTIM VERO
DE KRIGIDIS, MALEFICIATIS FURIOSIS , ET INCESTUOSIS. ,

Nunc superest attendere quee personae sint legitimae ad contrahendum matrimonium. ne ma-
'''"""""
LegiLimae judicantur personee secundum statuta patrum, quae diversa sunt. Aliae nam secuu-
cau-
que fuerunt legitimas ante Legem, aliae sub Lege, aliae in tempore gratias. ftem in pri-
ni

m
'll, ma-
mitiva Ecclesia qucedam erant legitimae ,
quae modo nou sunt. Larum vero , aua! modo '"'"'''"''

legitimae sunt , vel illegilimae ,

quaedam sunt plene legitimae, quaedam omnino illesi-
p<="f"»-
rum legt-
timae ,
quaedam mediae. Plene legitimae sunt , quib.is non obviat votum continentiae '""''/'*.

vel ordo sacer, vel cognatio, vel dispar cultus, vel condilio, vel naturai frigiditas ,
giii^i-

et si quid est aliud. Penitus vero illegitimae sunt per votum, per ordinem, percogna-
tionem, per disparem cultum. Mediaj verosunt, uec plene legiliniaj, neo omnino ille-

gitimae ,
per frigidilatem ,
per conditionem. Si enim tales junguntiir ignoranter , com-
mauere possunt quibusdam accedentihiis causis, et eisdem deficientibus dividi.
De his enim^qui causa frigiditatis debitum reddere non possuut, consulit Grego- De frigi-

rius ' ut permaneant. Sed si mulier causatur dicens : Volo esse maler, et filios pro- ^nlTit
creare; decrevit, ut uterquo eorum septima manu propinquorum juret, quod uunquam
carnaliter convenerint : et tunc mulier secundas nuptias contrahat. Vir autem qui fri-

gidae naturae est, absque spe conjugii permaneat. Ait enim sic : « Interrogasti de his,

qui matrimonio juncti sunt , et nubere non possunt, si ille aliam , vel illa alium ducere

' Devt . \\\v. 4; Jerem., iii, 1. —

« Sententia hujus capituli summatim continelur, Extra, de frigidis
et ma-
leficialis. — ^ Greg., et tiabetur, caus, xxxiii,
q. i,c. Quod ciulem inlenvgasti.
 ,

340 SK.NTKNTIAKIIM LIH. IV.

(loiiMt, il« i^uihuH sfii|ituui esl : a Vir ut mulier si se coujuuxeriitt, el po»t dixerit

luulier de viro quod coire non poBsit cuiu ea, hi poteHt prohari tjuod dicit per justuin

judiciuui , aliuoi accipiat : si veio ille acceperit aliuiii , separentur. » Ilein '
: « Requi-
sisti de his qui ol> causaiii frigida^ natiini! diciiul «e non po.sse invicein nppram carni
dautes, comiuisceri. Iste vero , hi iioii polist ca uti pio iixore, liaheat eain (piusi soro-

reni. (Juod si relinaculuui conjiifiale voluerit rescindere , maneant utri(|ue innupti :

uain si huic non potuit uaturaliter concordare , <[uomodo alteri convenict? Si igilur
vir aliam uxorem vult accipere, manilV.ste patet latio , ([uod sugfj;erente dialnilo odii

fomiteni , cxosam eam halnierit , et ideo eani diniittcre mendacii fal.sitalt; molitur.

yu(jd si miilitr causatur , et dicit : Volo esse mater, et lilios procreare : iiterque eoruiii

septima nianu propinquoruiii lactis sacrosanctis reliquiis jurejurando dicat, ut nun-

quam per commixtionem cirnis coiijuncli una caro effecli fuissent. Tunc videtur inu-

lier secundus posse contrahere iiuplia.-'; Iluniatium dico propter infirmitntem carnis*

eorum. Vir autem qui fiigidu'. natuiaj est , uianeal sine conjuge. Qiiod si el ille aliam
conjugem acceperit, tuiic hi qui juraverant, perjurii crimine rei teneantur, et poeni-

tentia peracta priora cogantiir recipere connubia. » Iloc servandum est, cum uterque
idem faletur. • Sed si vir asserit se debilum reddidisse uxori , et illa diffiletur, cui po-

tius tides habenda sit, merito quaerilur. I)e hoc ita statulum est *
: « Si ([uis ita acce-

perit uxorcm , et habuerit eam aliquo tempore , et ipsa femina dicit (juod nuiiquam
coisset cum eo, et ille vir dicit quod sic fecit : in veritate viri consistat ,
quia ' vir est

caput mulieris » lloc de naturali impossiiiilitate stalutum e.st.

Dehi» De maleficii autem impedimento hoc tenenduni (lecernilur* : (( Quod si per sortiarias

ficiu flr *' maleficas concubitus non setjuitur, hortaudi sunt (juibus illa eveniunt , ut spirilu
P"''''
COTO
Bou pos-
contrito
lacrymis
.
'

,
et humiliato
eleemosynis
,

,
Deo
orationibus
et saceidoli

,
.......
de omnibus peccatis confessionem faciant
et jejuniis Domino salisfaciant : et per exorcismos
, et

ac caetera ecclesiasticae disciplinae munimina ministri Ecclesiae tales sanare procurent.

Quod si non potuerint , separari valebunt. Sed postquam alias nuptias expetierint, illis

viventibus, quibus post junctse fuerint ,

priorihus, quos reliquerant , etiamsi possibi-

litas concumbendi eis reddila fuerit, reconciliari nequibunt.» Quod in fine hujus capituli
conlinetur, ex rigore magis dictuin intelligendum est ,
quam ex canonica aequitate;
vel intelligendum esl aon posse reconciliari prioribus , nisi judicio Ecclesise ,
quo divi-

sio facta fuerat.

Defuriu- Furiosi quoque, dum in amentia sunl , matrimonium contrahere non valent. Unde
'" «Neque matrimonium contrahere possunt; sed
furiosus, ne^jue furiosa
Fabianus ' : ,

si contractum fuerit, non separenlur. »Item Nicolaus Papa

' « His (jui matrimonium :

sani contiaxerunt et uni ex duobus vel ambobus

, amentia vel furor vel aliqua in- , , ,

firmitas accesserit , ob haiic infirmitatem talium conjugia solvi non possunt. Similiter
est etiam sciendum de his ,
qui ab adversariis excaecantur , vel membris truncantur ,

vel a barbaris exsecti fuerint. »

De his De his etiam ,

qni cum duabus sororibus , vel quae cum duobus fratribus dormiunt

'
Greg., haljetur caus. xxxili, q. i, c. Requisisti. ^ Rom., vr, 19. ^ (jratian., ibid. —
' Caus. xxxill, c. Si — —
q)(is,ex coDc. Compeii(i. ' Ephes., x, 13. — —
^ Hiucmar. Rem. episc, et habetur caus. xxiiii, q. i, c. Si fter

sortiarias. ' —
Fabian., et habetur caus. xxiii, q. vii, c. Neque furiosus. » Ibid., c. tti qui iiiatrimoniuin. —
 ,

DISTINCT. XXXIV. 32i

videndum est quid censeantcanones. '
« Qui dormierit cum duabus sororibus,et unaex qui cum
ante fuerit uxor, neutram ex ipsis habeat; nec ipsi adulteri unquam
illis duabus
in conjugioco- sororibus
pulentur. » Item « Nec propri» uxori licet sibi reddere debitum, quam sibi
:
dormi-
reddidit uot.
illicitam sororem ejuscognoscendo nec post mortem uxoris licetei adultera;
,
vel adul- ;

teri copulari iu conjugium. » Item Zacharias Papa '

« Concubuisti cum
:
sorore uxoris
tuae ;
si fecisti ,
neutram habeas; et uxor tua , si non fuerit consnia sceleris, et continere
non vult, nubat in Domino ,
cui vult. Tu vero et adultera sinc spe conjugii maneatis ;
et dum vivitis, pcenitentiam agite. » Quod ait Cui vult nubat : , inlelligendum est
post mortem viri. Unde Gregorius ' : « Qui uxores suas in adullerio Jeprehendunt,
nec ille ,
nec illa aliam uxorem accipiat , vel alium virum quandiu ambo vivunt. Si
,

vero adultera morlua fuerit, vir vult nubat; adultera vero

ejiis , si , nunquam , etsi
mortuus fuerit vir ejus sed omnibus diebus pcenitentise lamenta persolvat.
; » Hic de
illo adulterio agitur, quod cum cognato viri, vel cognata uxoris committitur.
Illud etiam sciendum est quod pro aliqua
, infirmitate , vel macula corporali non Nou est
dimitteU"
licet viro uxorem dimittere ,
et e converso ; sed debet alter alteri subsidia providere. da uxor
pro ali-
Uude Auguslinus ' : « Si uxorem quis habeat sterilem sive deformem corpore
,
, vel qua ma-
debilem membris,vel caecara vel claudam vel surdam vel si aliquid aliud
' cula, seu
, , , sive deformi-
morbis vel laboribus doloribusque confectam et quidquid tate cor-
, , , excepta fornicatioue poris.
excogitari potest vehementer horribile ,
pro societate , fideque sustineat. »

KXPOSITIO TEXTUS. omnino faciunt illegitimitates, infra": Sunt

ergo quidam ordines, etc. Prima pars habet
Nunc superest attendere , quae personae sint legitini<B
ad contrahendum malrimonium duas, secundum duo impedimenta, de quibus
, etc.
principaliter agit : primo enim agit de im-
Supra egit Magister de matrimonio, quan- potentia coeundi quae respicit defectum
,

tum ad genera causarum; hic agit quantum viri ; secundo vero de conditione quae res- ,

ad quartum geuus causae, scilieet quantum picit sfatum legis humanae, infra' Nunc :

ad causam materialem, quae quidem est per- de conditione videamus. Prima pars habet
Divisio. sonarum legitimitas, veliliegitimitas. Et di- duas, quia ad impedimentum sequitur di-
viditur haec pars in duas, quia quaedam vortium ideo primo agit de matrimonii
:

persoure sunt simpliciter illegitimse respectu impedimento, licet semiplene : secundo vero,
matrimouii quaedam respeclu matrimonii de divortio, infra
,
Hoc etiam notandum ' :

perfecti, utpote illae quae alias nupserunt, est, quod cum Doyninus, etc. Prima pars
etjam mortuus est vir, vel defuncta uxor. habet duas partes in prima determinat hu- :

Ideo Magister primo agit d^ impedimentis jusraodi impedimenta in generali; in se-

;

secundo, circa finem istius tractatus, agit de cunda, in speciali, ibi : De his enim, qui
secundis nuptiis ibi Sciendum est qiiod caxisa frigiditatis, etc. Et
, :
, illa secunda pars
non solum primce, vel secundw miptia, etc. subdividitur in duas, quia impedimentum
Prima pars habet duas in prima agit de : potest venire vel ex parte vis imperatae, sci-
impedimentis, quae non omnino auferunt il- licet generativae vel imperantis
; , ut liberi
legitimitatem ; in secunda vero de his, quae arbitrii. Ideo primo ponit impedimenta res-
' Ex
Aurelian. conc, caus. xxxm, c. Qui dormieril.
— Zachar. PP., caus. xxxiii, c. Cotwubuisli.
'
— de serm. Dom. in monte llb xiv, n. 39,
, I, c. quoad
• Greg., ibid., c. Hi vero gui.
Huc etiam faciunt c. Si sensum. — » Dist. xxxVii. — «
Dist. ixxti. —
}ui> viduam, el c. Si quis dum noverea, ibid.
Aug., — ' Dist. ixxv.

TOM. VI.
21
 ,
,

3n SKNTKNTIAKl !M I.IH. IV.

geiierandi sed potentiae coeundl ; et in illa

pieiBntia primam vira ; secuiitlo vero, st^ciui- ,

dum in umentla (•ircumloculioue intiliigitur, quod carnaUter

ilam , it)i : FMrJo»* qitoque
vult cognosci a viio; et ita palit qiiod uon
sunt, eti'. Ktiliia-lilxt lianun habet iluas, se-
est similede causalitate , sed beue esse BJ-
cunJuui 8uL*livisioiieiu iuipediuieuli. luii)e-
mile de arclitudine. Si enim adeo arcta est
dimeutum iu vi generativa est impotenlla
quod rogut)j>ci uou potest , vir potest alle-
coeundi; el haec est du|>lex, naturalis
«.;ih-

impedimcutum gare, et dictiie quod vclit esse pater, id cst

cet, et accidentalis. Similiter
defeclum nolit conlJnere si potest coire : et sic patet
libero arbilrio est aut propter
,
ex
vo- illud.
cogitationis in crimiue, aut houeslatis in
DUB. lll.
Hcilicet criminis
luntate; et sic sunt duo,
Relinaculuui conjuRale voluerint reecindcre, maneant
enormitas, vel iiKHstu^, et corporis deformi-
utrique iunupti.
tas et horror.
Videtur utrumque esse falsum : primum
DUB. I.
scilicet du retiuaculo conjugali, quia si est
suut, quibus uou obvial votnm
couli-
Pleue legiliiutE
conditio, vel dispar ibi retiuaculum , cum sit vinculum insolu-
nentiie, vel oido aacer, vel
culliu , vel cognatio , etc. bile, solvi uon potest. Si vero non, quo-

quia legiliuiitas est modo rescinditur? Uiirsus, videtur falsum

Videtur male dicere ,

sed per dicere, et mule praecipere, quia cum alter

habitus, illegitimitas est privatio:
non per eorum non habeat impedimentum aliquod ,
habitus coguoscunlur privationes,
ergo male diffinitur posset licite cum altero coutrahere. .luxta
privationes habilus :

illegitimam. hoc quairilur ulrum , si ille qui est liigidus,

legitimitas per privationem
folulio uno vere divortium petat, utrum audiendus sit.
Resp. Diceuduiu quod, sicul
alio Et quod non, videtur, quia fornicans non
modo dicit habitum respectu ligationis,
sic in proposito. Sienim potest petere divoitium quia fit ob culpam ,
modo privationem;
ligatum respectu suam : ergo nec talis frigidus , cum ipse sit
comparentur solutum et
est expeditio, so- in causa. Sed contra hoc est, quia cum non
actus, quantum ad quem
matrimonium videlur quod neuter
si vero comparentur
sit ibi ,

lutio dicit habitura ;

dicit privationem tenealur.

respectu vinculi, solutio
potest diffiniri. Per Resp. Dicendum quod divortium propter
vinculi et sic dupliciter
:

oportet intel- impotentiam coeundi aliquando fit propter

hunc de legitimitate
modum
hoc, quod impotentia est in altero ; ali-
ligi.
quando propter hoc , quod impotentia est
DCB. U.
in utroque , uterque debet sine spe conjugii
procreare , decre^it ut uter-
Volo esse mater et filios remanere. Si propter hoc quod
,
sit iu altero,
aue eoium cum seplima
manu propmquorum juret
quodnunquam camaliter convenerunt. sivc in viro, sive in muliere; post divortium,

quia propter sterili- ille, in quo est causa , debet remanere sine
Videtur male dicere ,

potest vir allegare contra spe conjugii, tanquam persona illegitima :

tatem usoris non
velit esse pater ergo nec quod si contrahat , et possit, tunc debet re-
usorem quod ;
,

mulier quod velit dire ad priora vota. Quod ergo dicit quod ,

propter frigiditatem viri ,

sine remaneant innupti, refertur adeum, inquo

esse mater. Item matrimonium stat
rcperitur causa illegitimitatis sive iii viro,
hoc quod veUt
,

bono prolis ergo propter :

de retina-
sive iu muViLTe. Quod ol)jicilur
esse mater,non debet dividi.
curialiter lo- culo, diceudura quod etsi secundum verita-
Resp. Dicendum quod sancti
muheres tem uon sit ibi retinaculum conjugale , ta-
quuntur, secundura quod ipsae
men secuuduni apparentiam vel sestima-
verecundae ; mulier euim non
potest ,
sunt
defectum potentiae tionem ibi est; vel eliam quaedam sponsio et
separari a viro propter
 , ;

niSTINCT XXXIV.
323
obligatio quia affectu maritali invicem co-
,
niali, quffi est maxime favorabUis. Si autem
habitare possunt unde valde laudandi
sunt
:
mulier velit ofi-erre et replicare
, ipsum esse
eo quod insimul permaneant, nisi velint mentitum , per ostensionem claustrorum
transire ad arctiorem vitam.Quod
,
quaeritur, standum est probationi mulieris. Si
vero vir
si viro petente debeat fieri, dicendum
quod pefat divisionem, et dicat se non cognovisse,
sic, si
probari possit; attamen quia contra et mulier dicat se fuisse cognitam
, quamvis
se, et contra matrimonium
vadit, suspicio vir sit caput mulieris, tamen
non est stan-
mala de viro colligitur. Et ideo abundans dum juramento viri, pro eo quod ipse con-
probatio tali viro indicitur maxime
, si mu- tra matrimonium agit, et multi relinquunt
lier dieat se
cognitam esse ab ipso. Quod si uxores suas. Unde si aH« probationes
non
mulier confiteatur aut oportet evidenter ,
sunt, non est standum pro eo, sed
pro ma-
probare, aut debent ambo inmipti remanere, frimonio. Quod quEeritur, quare
manu pro-
vel etiam nunquam separari pio quo Ec- : pinquorum dicendum quod hoc
, ex du- est
clesia debet diligentiam, quam potest, adhi- plici ratione tum quia
magis constat
: eis
bere.
tum etiam quia probabile est quod magis
DUB. IV.
pro matrimonio stent.
Septima manu propinquorum tactis sacrosanctis , etc.
DUB. V.
Videtur male dicere, quia nullus debet
Tunc hi, qui juraverant perjurii crimine rei
jurare nisi de eo de quo certus ,

,
est : sed teneantur.
nullus propinquorum certus est
, pro eo Videtur male dicere, quia juraverant
se
qiiod actus ille latebras requirit : ergo vide- ita credere sed quamvis non ita sit, non
:

tur quod nullus possit jurare. propter hoc juraverant falsum

, nec contra
Item, esto quod nullus sit propinquus, mentem : ergo non sunt perjuri.
velpauci,numquid poterunt separari ? Item, Resp. Dicendum quod facienda est vis in
quare magis hoc debet fieri manu propin- verbo. Non enimdicit quod siut perjuri, sed
quorum quam aliorum ?
, quod rei teneantur quia ita
retractanda est
,

Resp. Dicendum quod quamvis de sententia divortii lata propter

actu ,
[a) illa jura-
illo vix autnunquam
habeatur certitudoper menta, sicut si lata esset propter (a) jura-
facti evidenfiam habetur tamen utpluri-
, menta falsa; pro eo quod facti evidentia
mum per signa probabilia , et per conjectu- ostendit illa juramenfa fuisse
nulla quan-
ras, quae. quamvis non sufflciant ad gene- tum ad illam sententiam fortificandam
nec :

randam scientiam , sufflciunt tamen ad ge- praebuerunt notiQcationem

(6), sed potius
nerandam fidem, sive credulitatem quce errandi occasionem.
,

aliquod robur prsestat. Dico igitur, quod ad

hoc quod divortium fiat, uterque debet ju- DUB. VI.
rare, quod nunquam carnaliter convenerint, Prioribus quos relinquerant , etiamsi possibilitas
nec convenire potuerint , et quod operam concimjbendi eis reddita fuerit, reconciliari,
etc.
dederint et unusquisque , quod per se non
,
Videtur male dicere quia
, si copulentur
steterit , et propinqui debent jurare quod ita aliis, et coeimt invicem
tunc apertum est ,

credunt et tunc ex quo simul cohabitave-

:
quod solutum est maleficium ergo
videtur :

runt per tempus sufflciens dividi possunt. , quod non perpetuum ergo, etc.
fuerit :

Siautem alter eorum, utpote mulier, dicat Resp. Dicendum quod cum dicitur
quod non sit cognita et vir dicat quod sic quod
,
non possunt reconciliari hoc intelligitur ,

standum est viro, quia vir est caput mulie- quando praesumitur maleficium
,

illud fuisse
ris, quia etiam loquitur pro causa matrimo- personale et tunc valet uterque
:
conjungi
(a) OtBt. edit. per. — (6) fortiacaUonem. alii quia non habet Ulegitimitatem
,
nisi re°s-
 , ,

.in SKNTENTIARU.M I.IU. IV.

pectu liiijuii : et ideo (um ulii conjungutur, trimoniumlegHimecontractuin:undbquam-

verm-oiijiiii^itur : et iileo noii iioli-.^t lelire vis matrimoiiium non claudicet (piantiimad

ad [iriiii.iiii. Si autt'111 iiialeliiiuin illud fui.s- vinculuiii , taiiien i|iiantuiii ail ili;liiliun re I-

set itu uiiiversale (u), ut niilhun pc^set cog- dendum claudicare pot«8t , Kicut patet de eo
nosceiv niulit-renj , tunc si rcdin^t iioleulia qui intrat reli;,'ionem8ine licentia uxoris, et
cogiiosceadi , et vellent redire ,
po.ssent et emitlit votuin solemne : sic in pro(iosito in-

deberent »e iuvicem itconciliare. Seil quis tellige. Unde isla decreta, qua- liic allegau-
potest hoc expei iri , vel dare licentiam pro- tur, ubrogatu sunt.
bandi , cuiii liu>(' i-t nmlta majora quotidie
DUB. IX.
eveniaiit ft (•oiitiiiv.int?
Quod pro aliqiia inflrmitate , inacula corporali , etc.

uuu. va. Videtur raale dicere quia magis potest

,

Neqae furiosus, ueque furiosa mulrimoniufi) con-

sustineri utplurimuni fornicatioiiis culpa
traberc possuat; seJ si coutiactuiu fuerit, uou se- in qua potest esse usus conjugii quani illa
,
parentur.
inrirmitas, in qua non potestcsse usus con-
Videtur Fabianus hic male dicere, quia jiigii : ergo si pro[iter (b) fornicationem di-
si non separunlur, coiitrahunt; et si contra- mitliiur, vidctur qiiod et propter talem in-

huiit, possunt conlrahcre. firmitatera possit dimitli.

Resp. Dicendura quod furiosus in actu Resp. Dicendum quod non (It separatio
non polest conlrahere nec de jure, nec de post conjugii consummalionem, nisi ILit in

faclo. Furiosus vero in habitu non potest de poeiiam alterius : et quoniaiii nemo puni-
jure contrahere , quia prolem nescit edu- tur nisi pro culpa, ct afflictio addenda non
care. Sed lamen, si sitsanaj menlis in actu, est, hinc est quod pro qualicumque poena
polest de faclo contrahere ; et si conlrahat vel infirmitate non est uxor rejicienda.
contractum est. Unde negatio prima non
privat potentiam simpliciter, sed solum de ARTICULUS I.

jure ; vcl si piivat potfentiam simpliciter,

tunc iiitelligilur de furia in actii : et sic in- Ad intelligentiam eorura ,
quae iu prae-
teliigitur verbum .Magistri , et verbura .se- senti di.stinctione determinantur, secundum
quens adversalive iiitelligitur de furiosis in tria, quse in ea tanguntur, tria principali-

habiiu, sanaj menlis in actu, qui possunt ler quairuntur : priino qua;ritiir de impedi-
coiitrahere saltem de facto. mentis inalrimonii in generali ; secundo in
speciali de impotcntia coeundi; tertio de de-
DUB. vin. fectu, qui venit ex parte liberi arbitrii. Circa

Nec propriae uxori licet sibi recJdere debitum, fiuam primum quaeruntur duo : priino quaeritur
sibi reddidil ilUcitam sororem ejas cognoscendo.
,
utrum matrimonium habeat impedimentum;
Yidelur raale dicere, quia non potest eam secundo, dato quod habeat plura, quaeritur
jure suo privare. de numero et sulflcientia impedimeutorum.
Resp. Istud non tenet nunc; sed debet in-
telligi illud, quia non licet ei petere, nec UU^STIO I.

reddere etiam ut salisfaciat suaj concupis- An matrimonium habeat impedimentum '.

ceutiae. Sed tamen tenetar debitum reddere

uxori , ex qiio peccatuiu superveuit post ma- Quod matrimonium non habeat impedi- a<

'
Cf. S. Thom., in Suppl. p. 111, q. l, art. I; et
Tliom. Ar^ont., IV Sent., dist. xxxiv, q. i, art. 1;
IV Sent., dist. xs.\iv, q. I, art. ; Guill. Allisiod,, 1

Frauc. de .Miiyr., IV Sent., dist. xxxiv, q, l; Stepll.

iV Sent., tiact ix, c. vii, q. I, Ricliard., IV Sent.,
disl. iiiiVjq i; Durand., iV Sent., dist. xixiv, q. I; (a) Cat edit. universaliter. — (b) Uem per.
 ,

DIST. XXXIV. ART. I QU^ST. I. .15S

mentum, ostenditur : 1. quia matrimonium mentum quod fit contra divinam praecep-
est remediuai contra morbum coiicupiscen- tionem ; sed divinum prseceptum piohi-
tiffi : ergo si ille morbus ad omnes se extea- bet matrimonium fieri inter multa genera
'

dit nullo impediente, vidotur similiter ma- personarum ergo si contrahantde facto:
,

trimonium, cum medicina debeat ex oppo- non est secramentum ergo habet impedi- :

sito respondere morbo : ergo videtur quod menta.

matrimonium in omnibus esse possit nullo
CONCLUSIO.
impediente.
2. Item nullum aliud sacramentum habet Matrimonii sacramentum multa habet impedimenta,

impedimentum, quin, si aliquis suscipiat de cum maxime consistat in humana dispensatione,

et non niodo sit datum in remcdium, verum
facto, susceptum sit : ergo similiter videtur
etiam in offieium.
in matrimonio ,
quod qualiscumque sit ali-

quis , tamen si de facto contrahit , suscipit Resp. ad arg. Dicendum quod sacramen- Matrimu-
matrimonii sacramentum. tum niatrimonii habet impedimentum mul- itii impe-

dimCD-
3. Item matrimonium est insolubile vin- tiplex , sicut ostendunt rationes ad hoc ad- tum mul-
tiples.
culum, ut est supra probalum : ergo si autem quare hoc sacramentum
ductae. Ratio
contrahatur, nunquam dirimitur : ergo nul- magis habeat impedimenta, quam alia est ,

lum est impedimentum, quod dirimat jam duplex. Una est ratione causae efficientis, Rotio 1.

contractum. quia quamvis omnia sacramfnta sint a di-

Ifemmatrimonium, cum sit sacramen-
4. vina institutione et humana dispensatione ,

tum, operatur Deus, unde conjuncli matri- tamen hoc sacramentum maxime consistit
monialiter , dicunlur ' conjuncti a Deo : sed inhumana dispensalione quia per consen- ,

divina operatio non habet impedimentum, sum contrahentium oritur, nec habet dis-
cum Deus .'^it agens nobilissimum : ergo pensatorem determinatum. Alia ratio estra-
matrimonium nullum habet impedimentum. tione finis ,
quia cum omnia sacramenta
adam. Contra malrimonium institutum est in
: sint in remedium, islud non tantum est in
officium : sed multi sunt inepti ad officium remedium, sed etiam in officium; et cum
utputa ad generandum per coitutn : ergo alia sint spiritualia, huic conjuncta est actio
mulli sunt non idonei ad matrimonium : carnalis , scilicet conjunctio qiiae est per
ergo, etc. coitum et ideofacilius: recipit impedimenta.
Item matrimonium instilutum est in re- Ex his patent objecta.
medium : sed multi sunt, quibus non potest 1. Quod olijicitur, quod nuUus excluditur
esse in remedium ,
quia non possunt conve- a morbo concupiscenticB, dicendum quod
nire : ergo, etc. morbus ille aliter remediabilis est, quam per
Item multi sunt qui non possunt unquam matrimonium, utputa per continentiam.
sine peccato actum iHum exercere , utputa 2. Ad illud quod ohjicitur, quod alia sa-
qui voverunt continentiam , vel quibus est cramenta se extendunt ad omnes, patet res-
prohibitum conjungi ab eo qui potest : sed ponsio, quia non estsimile de hoc, et de aliis,
omne sacramentum potest venire in usum utvisum est.

sinepeccato, cum ordinet ad salutera ergo : 3. Ad illud quod objicitur, quod est vin-
aliqui sunt inepti ad matrimonium. culum insolubile, dicendum quod verum est
Item nihil est sacrum quod fit contra di- ex quo ligat, sed possibile est aliquos inep-

vinum mandatum sed sacramentum est : tos esse, ita ut hoc vinculo non vinciantur.
sacrum signum ergo nihil est sacra- : 4. Ad illud quod objicitur, quod divina
operatio non potestimpediri, dicendum quod
Brulef., IV Sen/., dist. xxiiv, q. i; Pelrus de Tarant.,
IV Sent., dist. xixiv, q. i. ' Maith., XIX, 6. — ' Levit., xviil, 6 et seq.
 , :

S-Jli SKNTKNTIARUM Lll». IV.

eet ubi Deus operatur, ut totacaiisa; ««d nnn

est itic iii luatrimuiiio, iiuo ii)X'e6.sd f8l iiiter- rONCLUSIO.
veuire loiiseii.sum legitiiuuiu. Fra^ttMva
Matrimimu impedimenta ad ttumerum duodma-
operalio ista prasuppouit niatt-riani in qua.
num " (ledMunlur quu! iumuntur a multit, qum
,

in sacrametito reperiuntur.
QUJiSTlU II.

Ilesp. ad arg. Diceudum quod hoc sacra-

An matrimonii impedimenta sint plura '.

aientum habet impediinenta plura sed quae- :

A,) oi,. DniiunieroetsuiniieutiaimpiMiimciitoriiui (lam impediiiiit e.v congruitate, et istadicun-

matrimouii, el quoJ .siut multa, videtiir :
tur impediie contiaheiidum, sed iiou iliri-

quia impedimeiita suut propter privationem mere jam contractum, ut est Ecclesiae inter-
Eiplir
vel defectuni boni matriinonii : sed defectus dictum, si fiat clanculo, et tempore feriato,
boni maluui e.st, et (aj, ut dicit Dionysius •, qula talia respiciunt .solfimnitatem matri-
maluiu est iiitiiiitis uiodis, quamvis bonum monii. Qu.edam impediuiit de iieces.sitate,

sit uno modo : ergo infinitis modis videtur quia non stat cum eis sacramentum : unde
quod possit impediri. dicuntur iiiipedire contrahendum, et diri-
2. Item iiiipedimenla matrimonii acci- mere contractuiu, qiiia quamvis esset con-
piuntur secuudum accidentia personarum : Iraetum de facto, tamen
nou fuit in veritate
sed, ut vult 1'hilosophus ', accidentia sunt sacramentum nec matrimonium verum.
,

infmita: ergo et impedimeiita. Major patel Impeilimenta aulem ilia his versibus conti-
discurrendo in .sinrulis; minor patf-t per neiitur, de quibus infra habebitur sigilla-

Philosophum. tim
3. Item impedimenta malrimonii respi-
Error, coDdilio, Tolum, coguatio, crimen,
ciunt matrimonii conditionem , et illud res- Cultus disparitas, vis, ordo, ligomeu , boDestas,
Si sis affinis, si forte coire uequihis.
picit personas singnlares : sed singularia
Ha!c socianda velant counubia, juncta relractant.
sunt inflnita et indetcrminata : ergo et ma-
trimonii impedimenta. De sufflcientia ergo impedimentorum, di-
Suffici

Fundani Coutia : Nihjl iuipedit matrimonium, nisi cendum quod impedimentum flt, sive potest •'» '"»1

lecundum institutionem Dei vel Ecclesiae: ex quadrupUci causa. Nain ex efflciente ""m°
fieri '

^ed institutio Dei, vel Ecclesiae, quantum ad causa provenire possunt tria. Efficiens causa cau"
matrimoniuin est in deterrainatis conditio- est consensus : ad consensum autem concur-
nibus ergo, : etc. ril ralio, et voluntas. Contra rationis actum
Item impossibile est scire legem raatrimo- esterror; contra actum voluntatis, vis vel
nii, et vinculum, nisi sciantur illa, qui' istud violentia; contra actum utriusque conditio
vincuhim solvunt : sed lex matrimonii est .servitutis, quae impedit partim propter de-
nobis determinata : ergo et impedimenta; fectum hbertatis, partim propfer errorem.
ergo sunt in numero difflnito. Ex parte causae materialis, tria, quia matri-
Item hoc ipsum probatur per hoc quod monium est conjuncfio voluntarie intro-
Magister de hujusmodi determinaf, et doc- ducta : ergo est personarum naturaliter cUs-

trina dat : sedsi non essent in numero de- paratarum. Conjuncti ergo proximitate sunt
terminato, non daret ergo, etc.
: inepti ad mritrimonium. Sed conjuncti pos-
sunt esse tripliciter, consanguinitate, affini-
Cf. S. Tliom., in Suppl. p. III, q. l, art. i; et
'
tafe, justitia publicae honestalis, quae con-
IV Sent., dist. xxxiv, q. i, art. ; ; nicbarilus, IV Sent.,
Jiit xsxiv, q. i; Durand., IV Senl., Jist. xs.tiv, q. i;
Thom. Argent., IV Scnt., dist xssiv, q. i, art. 1; c. VII, circa finem. —
' Colligitur ex XI Uetaph., c ix,

Meph. Brul., IV Sent., dist. .\-xxiv,q. ii; Pet. .leTar., et .\l! Metrxph., contex. 3. —
*Scilicel ante conc. Trid.

WSfnt., dist. xixiv, q. u,— ' Dionys., deDiv. Soni., (a) Ccet. edit ileest et.
 ;,
; ;

DIST. XXXIV. ART. I QUiEST. II. 327

trahitur ex sponsalibus per verba de prae- gati. Obligari autem alii est dupliciter, aut

Causa 3. scnti : et sic sunt tria impedimenta. Exparte Deo, aul homini ; et homini dupliciter : aut
causae formalis tria, quia matrimonium est per matrimonium, et sic est ligamen; aut
vinculum, in quo est mulua potestas viri et per servitutem, et sic conditio. Obligari si-
uxoris impedimentum autem contra hoc
: militer Deo est dupliciter : aut per votum,
est ,
quando non potest dare sui corporis aut per id quod habet annexam votum, ut
potestatem. Et hoc potest esse tripliciter : sacer ordo : et sic sunt alia quatuor, liga-
aut quia tradidit alteri qui adhuc vivit , et men, conditio, votum, et ordo. Tertio, circa

sic est ligatio, aut quia se dedicavit Deo, matrimonium consideratur illud per quod
et sic est sacer ordo ; aut qnia Deo , et contrahitur, et sic est consensus : et hic res-

prselato , et sic est votum ,

quando quis picit actum rationis, et contra hunc est error
vovet ingredi rehgionem vel continentiam et actum voluntatis, et contra hunc est vio-

causa :. solemnem. Expartefmis, simiiiter tria, quia lentia : et sic sunt duo. Quarto, consideratur
matrimonium est ad procreandam prolem, usus matrimonii, et hic dupliciter impedi-
ad cultum Dei, vel saltem in remedium ho- tur : aut per impossibilitatem utendi, et sic

nestatis. Contra rationem procreandi, vel est impotentia coeundi; aut per abusum, et

reaiedii, est impotentia coeundi ; contra cul- enormitas criminis et sic patet uu-
sic est :

tum Dei, qui est in fide, est disparitas cultus merus , et sufficientia horum impedimento-
contra honestalem, quae est inmoribus, rum, et quod sunt in numero determinalo,
est (a) criminis enormitas : ita sunt duode- scihcet duodecim.

cim impedimenta. Similiter aliquam reci- 1. Adilludergo quod quod ma-

objicitur,

piunt divisionem, ut impotentia coeundi, et lum est modis infinitis, dicendum quod Dio-
sufHc i. crimen, sicut melius patebit infra. Posset ta- nysius loquitur de malo quantum est de se,

men aliter horum impedimentorum sumi quia privatio, non ens est, et caret fine et
et

sufficientia : in matrimonio enim conside- determinatione. Si autem loquamur de malo

rantur personae quae junguntur, et ipsum prout ei substernitur actus, vel per compa-
vinculum, et illud per quod vinciuntur, et rationem ad bonum qucd privatur, sic po-
illud ad quod vinciuutur. [b) Personae, quae nit in genere per reductionem , et species

vinciuntur, debent aUquo modo convenire in determinatas habet , sicut paret in vitiis :

cultu Dei et fide ; sed distare vinculo natu- Verumtamen istud non valet ad propositum,

rah, et consimili, propter hoc quod natura quia impedimenta matrimonii non sunt de-
abhorret personasmultum consimiles in fectus vel mala, sed et aliqua bona habet in-

actu Multum igitur distant

illo sociari. compossibilia.
quando sunt dispares in cultu; multum 2. Ad illud quod objicitur secundo pe-
appropinquant, quando sunt juncti cogna- nes accidentia, dicendum quod non penes
tione, vel affinitate, vel publicae honestatis quaecumque accidentia, utpote, quod sit al-

justitia. Propinquitas consanguinitatis est bus, vel niger sed penes accidentia quse di-
;

ex fructu matrimonii sed affmitatis ex actu ; recte respiciunt matrimonium quantum ad

justitia publicae honestatis tenet medium in- aliquod bonum :et ita sunt in numero de-

ter utrumque : et sic sunt quatuor impedi- terminato.

menta, scilicet cultus disparitas, cognatio, 3. Ad illud, quod sunt circa singularia,
affmitas, et publicae honestatis justitia. Con- dicendum quod, sicut operationes virtutum
sideratur iterum ipsum vinculum, quo vin- sunt circa singularia, tamen sermo et cog-
ciuntur individualiter : et ob hoc non pos- nitio est de eis prout reducuntur ad aliquod
sunt conjungi, vel vinciri, qui sunt aliis obli-
—
el. .t) Item atld. sive repei. Quod viuciUu', et vin-
(a) Ccel. edil. disparitas cultus, qui est in moribus, culum per quod el ad quod.
 ;

SfS SKNTKNIIARII.M LIU. IV.

itniversale : pniuo iu<xlo iiou hatM^t ciulilu- (lontra : Extra., lib. IV, de Frigidis, et Fiuki.iii.

(liubiu, secuudo luodu tiiltet. Sic iii i)iO[>o!>ito maletlcialiti a Sicut puer qui non potest
ca:>us t'ti.'
'
^ iiiiiit uiulli ct iiiuiiinera- ivdilere debituin, iion est aptusconjiigio, sic
bilescii' i

^
i l>-3 pfrsoiias; laiiii-it iiiuiies i|ui iinpoti-iitessiint, iiiiniiiie apti ad contra-
8ub hac gutierdlitute itu(xdiiuuutoniai com- henduin inatrimonia reputuntur. u

prebeuiluntitr : et mc putet totitni. Itcm, iii nuilriinonio obligatur bomo ad

reddendum deliitum : sed nuilus potcst se
obligare ad iinpossibile sed impotcns coire,
ARTICUI.US II.
:

nou potest debitum reddere : ergo non po-

Con.sei|uenler, iiitaiititni ad secuuduin ar- te.':^ matrimoniuin contrahere.
ticulutu, qusbiitur de iinpotcntia i oeuiidi Item in inatrimonio trunsit potestos cor-
et circa tioc duo quaBtuntur : primo qua*- poris viri iii mulierem, et e converso : sed
ritur utrurn inipotenlia naturalis cucundi sit quando non transit po-
alter est impotens,

impediiuentiini inaiiimonii ; secundo qua'ri- testas, quia nemo dat quod non habet er- :

tur de inipotentia coeundi accidentali, qua> pro, •tc.

est per tualeflcium. ilem, si malrimonium est in remedium,

ergo intcr persoitas, inter quas nec offlcium,
UUiESTlO I. nec remedium polest esse, nou potest esse
matrimonium : sed hoc est [ler impoten-
An naturalis impotentia coeundi imfediat
tiam : ergo, etc.
matrimotauin '.

Item ad Itocest auctoritas juris, caus. xxxii,

A<l opp. Quod naturalis iinpotentia cofundi non q. i, quae dat licenliam contrahendi alteri
impediat matrirnonium, ostendttur : quia personarum in casu isto : ergo non est ma-
verum matrimoninm est matrimoaiura sine trimonium.
carnali coitu : sed (juandocumque aliquis
habet perfectum esse sine aliquo, uon impe- CONCLLSIO.
ditur per defectum illius : ergo, etc.
ImpotetUia coeundi ex naturali frigiditate
2. Item voluntas continendi in utroque
proveniens, matrimonium impedit.
conjugum non solvit matrimonium : ergo
nec necessitas continendi pari ratione : sed Re.sp. ad arg. Dicendum quod iiupotentia
ubi est impoteutia, etc. coeundi naturalis aut est temporalis, aut
3. Item matrimonium est vinculuin inso- perpttua : si temporalis, non impedit ; si

lubile : sed possibile est impotentiam coeundi perpetua, tunc impedit contrahendiim , et

accidentalem contrahi ergo si perpetuum : dirimit contractum; et si alter conjugum

non impeditur accidentali, nec matrimonium pelat separationem , separandi sunt; si au-
impeditur impotentia coeundi. tem velint muluo cohabitare, possunt, ut
i. Item naturalis impotenlia venit ex fri- qui non potest mulierem habere ut uxorem,
giditate in viro : sed frigiditas est accidens : habeat ut sororem. Sed quia dubium est
ergo potest expelli per caliditatem : ergo et utrum impotentia talis sit perpetua , ideo
talis impotentia: seJ accidens cito iransiens Ecclesia utrique adhibet debitam diligen-
non solvit vinculum perpetuura : ergo, etc. tiam ad sciendam perpeluitatem, et indicit
Similiterobjicitur de arctatione ex parte mu- cohabitare per tros annos, et experiri actum
lieris. illum, et remedia, si qua possunt esse contra
' C/. S.Th. inSup/)/. p. q.LXviii,art. \;\\Sent.,
III, Duraudus, IV Sent., dist. xxxiv, q. ii Tliom. Argent., ;

dist. sx.MV, q. 1, art. 2; Guil. AUis., IV Scnl., IV Sent., diit. xsxiv, q. i, art. 2; Steph. Brulcf.,
tract. IX, c. VII, q. m; Scot., IV Sent., clist. xxxiv, IV Sent., dist. xxxiv, q. )ii; Pelr. de Taraul., IV
q. i; Richard., IV Sent., dist. xxiiv, arl. 2, q. i; Sent., (list. xxxiv, q. m.
 DIST. XXXIV. ART. II QUiEST. II. 329
talem impotentiam. Ad sciendum autem infringat, sed tantum estimpedimentum,
quod praecesserit, creditur juramento sep- consummetur in facie ho-
qiiod elsi de facto
tem testium, vel etiam inspectioni claustro- minum, nullam tamen soliditatem habeat.
rum ; alioquin statur verbo viri. Decipitur 4. Ad illud quod
quod fiigiditas objicitur,

tamen Ecclesia aliquando ; et cum constat (a) est accidens, etc, dicendum quod frigiditas
de deceptione, jubet eos, quos separaverat, duplex est quaedam accidentaliter quaedam
:
;

ad priora jura redire. Concedendum est igi- complexionaliter, et per naturam. llla quae
tur, quod impotenlia coeundi, quae venit ex est in homine accidentaliter, potestut pluri-

naturali frigiditate, matrimonium impedit, mum expelli, pro eo quod non est a prima
si sit perpetua secuuduni veritatem. Qualiter complexione. Sed frigiditas, quae est ex com-
autem cognoscatur ejus perpetuitas, et quae plexiorie, et naturaliter inest, sicut in his,
sit diligentia adliibenda, hoc est inferioris qui sunt insensibiles per naturam , vel per
scientiae determinare, ut juristarum, aut malam dispositionem membri alicujus ad
medicorum. hoc ordinati, ut arctitndo in uiuliere, si

i. Ad illudergo quod objicitur, quod ve- tanta est quod nullum remedium adhiberi
rum matrimonium est sine carnali copula, possit secundum judicium bonarum matro-
dicendum quod verum non est sine
est; sed nariim, haec est quae impedit, et haec est in-
ordinabilitate ad carnalem copulam quia, : separabiiis et perpetua : et de hac non valet
sicut dictum fuit , necesse est consentire in ratio. Quod enim dicitur, contrarium ex-
mutuam corporum potestatem : bic autem pelli per contrarium, verum est, ut dicit
consensus nullus est, nec talis obligatio in Philosophus, nisi alteruminsit pernaturam.
eo, qui non habet posse exercendi actum il-

lum : et ideoargumentum non valet, quia QUJISTIO II.

potentia coeundi quantum ad legitimitatem
An impotentia coetmdi per malefkium impediat
personae contrahentis est de essentia; non
matrimonium '.

sic actus.

2. Per hoc patet responsio ad sequens, De impotentia coeundi accidentali ,

quae Fundim.
quod voluntas continendi non impedit ma- est per maleflcium , utrum impediat matri-
trimonium, quoniam adhuc manet ordina- monium; etquodsic, probatur, caus. xxxni,
bilitas ad actum cum voluntate , quia non qu. 1, c. 4 : « Si per sortiarias, vel malefl-
necesse est esse perpetuam, pro eo quod vo- cas, occulto, sed nunquam nisi justo Dei
luntas polest verti : et ideo uon est simile de judieio permittente, et diabolo praeparante,
impotentia et voluntate. concubitus non sequitur, hortandi sunt, » etc.

3. Ad illud quod objicitur, quod est vincu- Et post : « Si sanari non poterunt, separari
lum insolubile, dicendumquodistum verum valebunt. »
est, postquam contractumestIegitime:etex Item, Extra., libro IV, de frigidis et ma-
tunc si superveniat illegitimitas, haec non sol- leficiatis, in decretali Honorii, Litterce ve-
vit matrimonium; sed si praBvenit{6), impe- strcB'-, ubi est quaestio de eo, qui alias mn-
dit contractionem, et adeo impedit, quod etsi lieres poterat cognoscere , sed non propriam
videatur matrimonium contrahi secundum uxorem, in fine decretalis infertur : « Ipsis

faciemhominum, tamen secundum verita- cum septima manu propinquorum juramento

tem non contrahitur et ideo diciturdirimere : flrmantibus se commisceri carnaliler nequi-
jam contractum, non quia illud vinculum II ; Thom. Argeiil., IV Sent., dist. xxxiv, q. i, arl. 2;
q.
'
C(. S. Thomas
in Supp/. p. ill, q. lxmii, art. 2;
,
Sleph. Druicf., IV Sent., dist. xxxiv, q. iv; Petrus
Guil. Altisiod., IV Sent., tract. I.v, c. vii, q. iii ; Scot., <e Tarant., IV Sent., dist. xxxiv, q. v. ' Decretal. —
IV Sent., dist. xxxiv, q. i; Richardus, IV Senl., lib. IV, tit. XV, c. VII.
dist. XXXIV, art. 3, q. i; Durand., iV Sent., dist, xixiv, (a) Al. constet. — (A) provenit,
 ,

:iao SENTKNTIARIIM I.IB. IV.

viflie, proferatif Mntentium divojtii 'mU',r (II, qiiia oinni» res, ut dicit ChrysostomuB
eott. » [ler eusdein re» destruitiir, per quas conifio-
Iteiii, tihicuuu|UH talis <au^, ilii talis iiitur : ergo si hoc factuin est per iiiuleflcium
HUectus; sed rri>,'iditri!( , vel arclitudo impi'- vel maleficia, ••rgo per iilud vel illa i.olest

diebut et liiriiuebat propter inipotciitiaiii i ed- deslrui. Ex paite tjus, per quem llt, qiiia

dendi debituai : er^o cum talis lausa «it in per diabolum : sed virtus diaboli expellitur
malfliciuti.s, videlur, cte. ali hoiniiK! per exorcismos, ctiam quando
Ileiii majus [lericuluui est in his, qui pos- obsidet corpora : ergo videtur quod similiter
sunt cuiijungi alii.s, et nonsibi, (|uam iii his, quantum ad efrectum malefk-ii.

qui nullis possuiit coiijungi, quia potestesse 4. item videtur quod ista maleflcia nullius

miiltis occasio adulterii ct hornicidii, etc. Si vigoris siiit, iiuia qiia latione babent cflec-

ergo .seiiaranliir propter impoteiitiara coe- tum in actuin illuiii, eadein ratione iii actum
undi cum qualilnt propter iiaturalem defec- omnem : ergo si per maleflcia po«sent impe-
tum, pari ratioiie propter impotenliam eoe- dire coitum, ita posseiit coinmixtionem et
undi cum una pro[it"r maieficduiii. gre.ssum, et sic perimere totuin mundurn
Item inalelicia fiunt arte et potestate dae- per suum sortilegium : quod credere est sa-

monum, sicut dicitur in auctoritate canonis crilegium.

prius posita : .sed diabolus est potentior et 5. Itcm, si maleficium itnpedil, aut debili-
versutior, quam liomo : si ergo homo potest taiido vim generativamj aut auferendo fa-
alterum omnino reddere inhabiiem ad actum cultatera exeundi in actum si primo modo, :

matrimonii , vel caslrando, vel secando per ergo cum illa vis aequaliter se habeat ad
violentiam, vel dando medicinam, vel per omnes, si quantum ad unam,
irapedit coitura

virtutem lapidis aliquam occultam , sicut impedit quantura ad omnes si ergo non :

aliqui medici narrant, videtur quod multo impedit quantum ad omnes, ergo videtur
forlius hoc diabolus possit : ergo per male- quod quantum ad nullam ot ita nihil vide- :

Dcium poterit praestari efficax impedimen- tur dicere, quod po.ssit cognoscere alias mu-
tum. lieres, et non suam. Similiter argue de se-

Ad opp. Contra : i. Hujusmodi sorlilegium est cundo modo, scilicet auferendo facultatem
diabolicum maleficium sed matrimoniura exeundi in actum.
est remedium, et diviiiura beneficiura : sed
potentius est divinura beneficium, quam CONCLUSIO.
diabolicum maleflcium : ergo potius matri- Impotentia coeundi per maleficium , matrimonium
raoniura solvit raaleficium, quam maleficium impedit, si prcecedat contractum; secus, si se-
quatur.
excludat matriraonium.
2. Itera nihil impedit matrimoniura, quod Resp. ad arg. Dicendum quod aliqui dixe- ^^-^

est temporaneum : sed raaleficium omne est runt, quod maleflcium nihil erat in mundo,
dissolubiie : ergo per maleficium non impe- nec alicujus vis, nisi in sola aestimatione
ditur raatrimonium. hominum ,
qui multos naturales defectus
3. Itpm, quod sitdissolubile, probatur ex attribuunt maleflciis dsemonum propter de-
parte ejus cui fit, et modi faciendi, et per fectum fldei. Sed ista positio derogat juri, et j^,p

quem. Ex parte ejus cui flt, quia talia ma- derogat opinioni vulgi, et quod majus est,
leflcia fiunt per diabohca commercia ,
quae experimento : et ideo non habet stabilitatem.
non habent posse super viros sanctos, quia Fuerunt et alii qui dixerunt, quod raalefl- qj,.,

ipsi sunt triuraphatores diaboli : ergo solum cium impedit coitum ad tempus sed tamen ;

super peccatores : sed iste potest desinere nullum est perpetuum quia quodlibet dis- ,

esse peccator : ergo, etc. Ex parte modi quo solvi potest vel per diabolum, vel per male-
 »;,

DIST. XXXIV. ART, II. QUiESTIO II. 331

ficium, vel per divinnm auxilium : et dixe- ver. conjugatorum, Ex parte tua, ubi dici-
runt illud capitulum primo propositum abro- tur : « Ex quo matrimonium inter legitimas

impiob. gatum. Sed certe adhuc istud est contra personas per verba de praesenti contrahitur,
experimentum , et contra jus novum, quia in nullo potest casu dissolvi , ut vivente re-
decretalis Honoiii praecipit in talibus lieri Jiquo alter possit ad secunda vota transire.
divortium, cum experimeuto probatum sit Si igitur sequatur contractionem, non impe-
multos habitasse simnl per longum tempus, dit; si vero praecedit , impedit, si sit perpe-
et adhibuisse operam magnara , et quaisisse tuum. Dupliciter autem fit maleficium per-
multa remedia, et nihil omnino valuisse : et petuum aut respectu omnis
: mulieris, et sic
ideo per experientiam conjicit Ecclesia tale reddit inhabilem ad omnem; aut respectu
maleficium aliquando esse perpeluum. Rur- uxoris : et sic reddit inhabilem ad illam,
sus, quia raulti sunt qui remedium invene- sed non ad oranes : et tunc tales separari se-

runt, coDJicit non semper esse perpetuum : cundum jura possunt, et aliis copulari : non
et ideo hoc maleficium aliquando impedit, sic est de frigidis ,
quia si copulantur alii

aliquando non. Et ideo secundum commu- scit Ecclesia se esse deceptam, et ideo re-

nem doctorum opinionem distinguendum tractat divortii sententiam. Concedendae sunt

est, quod irapotentia coeundi accidentalis, igitur rationes ostendentes, quod maleflcium
quae venit per maleficium, aut est tempo- praestat impedimentum matriraonio.
ralis, aut perpetua. Si temporalis, non im- 1. Ad illudergo, quod objicitur, quod po-
pedit ; tunc autem prsesuraitur esse tempo- tentius est Dei beneficium , dicendum quod
ralis ,
quando infra spatium trium annorum verum est quoad
quod ordinatur, id contra
cohabitantes, et quani possunt operara dan- ut matiimonium, quam morbus concupi-
tes, sive per ecclesiastica sacramenta, sive scentiae quia morbus non vitiat matrimo-
:

per alia remedia sanari possunt. Si autem sedmatrimoniumexcusatvitium. Sed

niuin,
non sanantm' aliquo reraedio, ex tuuc prae- mHtrimonium non est ordinatum ad resti-
sumitur esse perpetua. Haec autem impo- tuendara potentiam coeundi ; et ideo malefl-
tentia perpetua aut praecedit legitiraam cou- cium non vincit, nec expellit : nec ex hoc
tractionem raatrimonii, aut sequitur : si sequitur, quod maleflcium sit potentius.
praecedit, facit personam illegitiraam, ita 2. Ad illud quod objicitur, quod dissolvi
quod impedit contrahendum, et dirimit jam potest per causam, etc, dicendum quod
contractum; si sequitur, non impedit, sicut omne tale maleficium dissolvi potest per
etiam de sectis dicitur, causa xxxii, qu. 7, Deum , dissolvi etiam potest per diaboliim
ubi tale capitulum inscribitur, et in littera sed non omne dissolvi potest per maleficium,
ponitur : « llli qui matrimonium sani con- vel humanum consilium : quia malefici,
traxerunt, et uni ex duobus aut amentia, sicut per confessionem eorum scitur, aliqua
aut furor, aut aliqua infirmitas accedit , ob raaleficia sciunt faceie, quae ipsi ad poeni-
hanc causam conjugia talium solvi non pos- tentiam conversi non possunt destruere, nec
sunt. » Similiter intelligendura de his qui homines sciunt consiliura adhibere, propter
ab adversariis excaecantur, aut membris hoc quod industria diabolica superexcellit
truncantur, aut a barbaris secti sunt. Et humanam. Et quoniam humanum consilium
sic concedendum ,
quod sicut sectio quae deficit, et Deus propter meritum peccati prae-
reddit impotentem ad coitum, facit perso- teriti frequenter non exaudit, et diabolus ad
nam illegitimam, si praecedat contractionem, hoc non debet invocari, nec ejus patrocinium
non facit si sequatur, quia matrimonium implorari, hinc est quod tale maleflcium di-
non potest solvi nisi per mortem vel spiri- citur esse perpetuum.
tualem, vel carnalem. Unde, Extra, de con- 3. Ad illud ergo quod objicitur de culpa,
33^2 SRNTENTIAHUM LIB, IV.

dicendum quod non semper remotin prpnae menlo, qui venit ex parte liheri arbitrii ; et

seqiiitur riutiotiuriuin eiil|ia^. Kt siiailitt>r i'X eirtu hoc diio qiiairuiitur : primo tpiaeritur

parte fat-ientis miilta possunt destrui, quse de perversitate rationis, quaeest in fiiriosis;

noii ptissuiit construi. Et similiter ex parte Kecuntlo, de subversione volunlatis iii in-

exoreismi : non eniin seniper hubt!t efllca- cestuusis.

ciam iu expulsiuuem diuboli, permittente QUyESTlO L

justo judicio Uei.
An furia impediat matrimonium *.

4. Ad illud quod objicitur, quod nulluia

malefieium aufert puteiitiaia foiaeiiiMitli , di- Utrum furia impeiiiat malrimonium; et

eendum quod sicut iliabolo permissa est a videlur quod sic , tiuia matrimonium est Kuiid.m,

Deu potestas super serpeiites magis, tjuam tantutn conseatieatium , et conseasas est
super alia aniiaalia iu prioris facti laeaio- ralioiie uteiitiuia : .sed fariosi non utuatur
riam, uudi! plus per iniaalationes serpenles, ratioae : ergo, etc.
quam aves ca[>iuutur; sic qiiia actus ille Item plus tollit consensum staltilia, quam
vitiosus est, et iiaotlaia rnodi) foeleas, et ut error : sed error impedit matrimonium :

plurimum conjuaguntur hoiaiiies ad illiim ergo multo magis furia.

actum libitlinose, ideo diabolus plus habet Ilem fuiiosus non potest stare in judicio,

ibi posse, et plus ei permittitur : et hoc [>ro- nec testificari : ergo nec contractum facere :

batur exemplo Seripturae , et auctoritate, sed plus est contractum facere ratione sui
quoniam dicitur' quod da;moniiini, notniiie corporis, quam reriim : ergo si niatrimo-
Asmodaeus, septem viros in lecto interfecit, nium est contractus respectu proprii corpo-

non in convivio. ris : palet, etc.

5. Ad illud quod ultimo objicitur, quod Item furiosus non meretur, nec demere-
aequaliter se habet vis illa ad omnes, dicen- tur : sed omnis qui suscipit sacramentum,
dum breviter, quod verum est : et si impe- suscipit ad meritum, vel demeritum, vel
diretur naturali impedimento, aequaliter im- digne, vel indigne : ergo furiosus non po-
pediretur quantum ad omnes : sed quia dae- test suscipere sacramentum , et sic nec ma-
moniaco ministerio impeditur qui assistit, et trimonium.
se objicit secundum petitionem sortilcgiae Contra : i. Matrimonium est ad procrean-
mulieris, impelrante hoc merito infidelitatis, dam prolem ad cultum Dei : ergo qui potest Ad ^pp.

sicut fides impetrat, ut Deus assistat ad fa- hoc facere, potest matrimonium contrahere :

cienda miracula : sic cum sortiaria respectu sed furiosus potest generare : ergo potest
personae determinatae facit sorlilegium, quia matrimonium contrahere.
diabolus in actu illo prajsto est, et non in 2. Item furia provenit accidentaliter : sed
aliis, et tunc vel propria virtute, vel per matrimonium est vinculum insolubile: ergo
herbam, vel lapidem, vel naturam occullam, fuiia non impedit matrimonium.
viai impedit, ne in actum exeat, non respectu 3. Item (a) a furia potest quis liberari, et
alterius mulieris, quia ad hoc invitatus non nemo potest scire, utrum sit perpetua sed :

fuit, aut quia Dominus non permittit, oc- impotentia coeundi non irapedit nisi sit per-

cultum enim Dei judicium hic latet, sicut petua secundum veritatem, vel pvobabiliter
patet in uxore Tobiae. conjiciatur : ergo, etc.

» Tob., iii, 8. — » Cf. S. Thom., iii Suppl. p. III,

ARTICULUS III. q. Richardus, IV Senl.. liist. x.\.\iv,

Lxviii, art. 3;
art. 4, q. i; Thom. Argent IV Sent., dis. xxxiv, q. i, ,

art. 3; Sleph. Brulef., IV Sent., dist. xxxiv, q. v;

Consequenter, quanlum ad tertium arti- Petrus de Tarant., IV Sent., dist. xxxiv, q. vi.
culum, quaeritur de defectu, sive impedi- (a( Al. add. si.
 :

DIST. XXXIV. ART III. QU^ST. II. 333

4. Item furiosus potest baptizari, et recipit si tunc sit furia, cum tollat consensum^ im-

sacramentum baptismi : ergo consimili ra- pedit matrimonium. Sed impotentia coeundi
tione potest matrimonium contrahere. est contra matrimonii usum, non contra
consensum : et quia usus totum tempus vi-
CONCLUSIO. tse concernit, ideo non est impedimentum,
nisi protendatur per totam vitam.
Furia concomitans , et removens potestatem
4. Ad illud quod objicitur de baptismo,
consentiendi , impedit matrimonium.
dicenduui quod non est simile ,
quia baptis-
Resp. ad arg. Dicendum quod circa hoc mus est sacramentum contra originale :

distinguendum est, quia furia aut concomi- quod quia per alium contractum est, sufficit

tatur, aut praecedit, aut seijultur. Si conco- alienus consensus, nec oportet intervenire
mitatur, tunc quia furiosus non habet pote- proprium : non sic in proposito , imo opor-
statem consentiendi , impedit matrimonium, tet quod contrahens consentiat.
et nullum est. Si autem praecedit, et ille

habet lucida intervalla, vel sequitur, matri- QUJISTIO II.

monium non impedit. Rationes ergo pro-

An cognoscens sororem uxoris possit contrahere
bantes quod impedit, procedunt ea via, qua
matrimonium '.

furia est tempore consensus, et secundum

actum. Si vero non esset actu furiosus, sed De perversione voluntatis in incestuosis, .m opp.
habiiUjetiamsihaboretlucidumintervullum, ut puta cum quis jacet cum uxoris sorore:
non deberet contraliere propter periculuraj Qua^ritur ergo utrum tale crimen impediat
quia talis prolem nescit educare, nec cum matrimonium, et faciat personam illegiti-
uxore debile cohabitare : tamen si contra- mam. Et quod sic, videtur 1. per auctori-
heret,,contractum esset. tates, quas adducit Magister in littera.

1. Ad illud vero quod objicitur in contra- 2. Item hoc ipsum probatur ratione quia ,

rium, quod potest procreare prolem, dicen- in quo quis peccat, in hoc torquendus est
dum quod secundum statum furiae non po- sed inceslus iste fuit contra bonum matri-
test, quia nescit quis sit Dei cultus, et quia rnonii : ergo in eo debet puniri.
nescit etiam filios educare. Praelerea, si hoc 3. Item affinitas contrahitur in copula
posset, non sequeretur, quia hoc non dicit carnali : sed aftinitas impedit matrimonium
totum esse matrimouii. contrLihendum , et dirimil jam contraclum,
2. Ad illud quod objicitur, quod acciden- sicut et consanguinitas , vel cognatio : ergo
taliter venit et recedit , dicendum quod si ,
si factus est affinis uxori , non jam manet
raatrimonium sit contractum per furiam, matrimonium.
non tamen solvitur, sed impediri potest ut 4. Item, quod salfem non ciebeat reddere
non contrahatur et si etiam contrahatur,
: debitum , videlur : quia quicumque coit cum
nihil flt, nisi poslmodum consentiat cum consanguinea, vel affine, peccal mortaliter :

habuit intervalla lucida. sed nullus tenetur peccare mortaliter : ergo

3. Ad illud quod quod potest li-
objicitur, non tenelur reddere debitum.
berari a furia, dicendum quod non est simile Contra Uxor non debet puniri in pec-
: Fundam.
de furia, et deimpotentia coeundi, quia furia cato viri ergo non privatur viro et si hoc,
: :

impcdit ratione consensus ; et consensus est ergo iste est vir , et potest ab eo petere debi-
in uno actu, et in modico tempore; et ideo tum : ergo si manet viuculum relationis in

'
Cf. S. Thom , ia Suppl. p. III, q. lsviii, art. 4j .^rgent IV Sent., dist. xxxiv, q. i, art. 4; Steph.
,

Richuid., IV Sent., dist. x.\xiv, art. 4, q. ii; Guil. Brulef IV Sent., dist. xxxiv, q. vi ; Petrus de Tarant.,
,

Allisiod., )V Sent., trtict. jx, c. vii, q. i; Thom. IV Seiil., diit. xxiiv, q. vii.
 , ,

334 SENTKNTIAKUM LIH IV.

utroque extremo , ergo ista est uxor, el ille tiinetur de fornicatiorie, (juia est juvenis. Si
vir. vero contrahat sine dispensatione , non de-
Itetn ,
quod niortua uxore pusMl coutra- b(!t Beparari omnino, (sed ad tempus ad poB-
here cuni alia, vicletur : quia t>tune crimen niteiitiain faciciidain; iieccat taiiKMi coiilra-
pulest (leleri per pmniteiitiaui : ergo hi oiu- liendo siiie Ecclesiai licentia. Si autciii cog-
nino deleto crimine, non debet durare pcena, novit sororem ante matrimonii contractio-
vidctur quod talis [lossit contrahere. ncm, etiam post sponsalia de luturo, imllum
Itfui , esto quod contrahat , uuuuiuid Ec- est iiiatrimuniiim coiitiactuiii ratione afiiiii-

clesia feparabit? l".oMstat quod nou . ergo niliitis : unde separandi suut judicio Eccle-
incestus nou iuipedit matrimonium. siaB : et mulier potest nubere , vir autem ,

quantum est de rigor(i juris, niibere non

CONCLUSIO. liolest : et in hoc casu intelliguntiir auctori-

cognoseens sororem uxoris etiam per

tates a Magistro inducta;.
liicealuosuM
sponsalia de futuro, nun putest contrahere tnatri- 2.Ad illud quod objicitur de crimine, di-
munium; quia contracta affinitas per coynitionem cendum quia (juamvis sit homo punien(]us
sororis impedit malrimonium mulier tamen
;
pro crimine, quautum est de rigore, dispen-
nubere potest , nisi fuerit conscia steleris.
satur tamen ubi timetur periculum , et de-
Resp. ad arg. Dicendum quod aliquis po- trahitur severitati.

test committere iiicestum cognoscendo soro- 3. Ad illud quod objicitur de affinitate, di-

rem uxoris suae dupliciter aut antequam : cendum quod affinilas superveniens non dis-
contrahat matrimonium cum sorore, aut solvit matrimonium jam contractum quia ,

post coniractioneiii. Si post conlractionem quod lirmum est, non potest iiifirmari ali-
matrimonii, inatrimonium illud non solvi- quo casuali, vel accidentali superveniente.

tur : tamen jus petendi debitum, non

amittit Ad illud quod objicitur de debito, di-
i.

tamen reddeudi quia non potuit peccatum

,
cendum quod ipse iii petendo cognoscit affl-
ejus praejuilicare iixori , nisi fuerit conscia nem sed in reddendo cognoscit uxorem
,

sceleris. Iuterdicitur (^tiam tali ab Ecclesia quia illa petit affectu uxorio, et petit jus

ut nou contrahat cumalia, etiam priori mor- quod habet in eo ; et ideo tenetur ilii red-
tua; dispensatur tamen cum eo, maxime si dere.

DISTINCTIO XXXV
OUAM POTESTATEM HABEAT ALTER AD ALTERUM CUM ADULTERANTUR , VEL Cl«I ANTE
MATRlMOmUM SE POLLUERUNT ADULTERIO.

DediTOr- Hoc ctiam notandum est quod Dominus cum concedat uxorem dimitti causa forni-
,

m'p''rop'^ cationis viro ', eadem licentia non tollitur feminis. Unde Hieronymus » « Praecepit :

ter adul
tcriuiii.
Dominus uxorem non dimitti , excepta causa fornicationis et ; si dimissa fuerit , manere
innuptam. Quidquid viris praecipitur , hoc consequenter redundat ad feminas. Non
enim adultera uxor dimittenda est, et vir moecbus tenendus. » Item : « Apud nos, quod
non licet feminis, seque non licet viris; et eadem servitus pari conditione censetur. »

Ex his ostenditur ,
quod mulier potest super fornicatione virum convenire , ut vir mu-
lierem. Unde Innocentius Papa ' : « Christiana religio adulterum in utroque sexu pari

'
MaUh,, XI.X, 9. — =
Hieron., de morte Fabiolcs, et habelur caus. ix\ll, q. v, c. Pracepit. — ' luuocent. I,

epial. III, et habettir caus. xuii, q. v, c. Christiana.

 ,,,

DISTINCT. XXXV. 335

ratione condemnat : sed viros suos mulieres non facile de adulterio accusant , viri au-
tem liberius uxores suas adulteras apud sacerdotes deferre consueverunt. Et ideo mu-
lieribus, prodito earum crimine, negatur communio; virorum autem latente commisso,
non facile quisquam ex suspicionibus arcetur; qui tamen submovebitur si ejusflagi- ,

tium detegatur. »

Si vero quaeritur an aduller adulteram possit dimittere causa fornicationis ;

dicimus Qw,a!ot-
iijcariam

quia nequit aclultera uxor dimitti a viro, nisi ipse expers fornicationis esislat^ et e uequit
'!irnitt6r6

converso. Unde Augustinus '

: « Nihil iniquius est ,
quam causa fornicationis dimittere v,r, msi

uxorem , etsi ipse convincitur fornicari. Occurrit enim illud' : In quo alterum judicas , 'l^l^int-

teipsum condemnas. Quapropter quisquis fornicationis causa vult abjicere uxorem ,

"l'J^J_

prior debet esse a fornicatione purgatus : quod similiter et de ff mina dixerim. » Idem ^
:
""•

« Indignantur mariti , si audiant adulteros viros pendere similes adulteris feminis pce-
nas ; cum tanto gravius eos puniri oportuerit ,
quanto magis ad eos pertinet et virtute

vincere , et exemplo regere feminas. » Ex his apparet, quod adulter adulteram dimit-

tere non valet , et e converso.

Si quis autem fornicationis expers foruicariam dimiserit , alii copulari non potest ; 'hmi

sed continere oportet , vel ad dimissam redire : sic et de femina. Unde et Apostolus ' : iccouci-
luri, qui
His qui matnmonio jimcti sunt prcecipio non ,
erjo , sed Dominus , uxorem a viro non separan-

discedere ; quod si discesserit, maneat imiupta, aut virosuo reconcilietur [a). Et de viro r.,r,uca-
^"""^'
addit : Etvir uxorem non dimittat. Sed Ambrosius ait : « Ideo non subdil de viro sicut

de muliere; quia licet viro aliam ducere. » Sed hoc a falsariis iu Ambrosii libro positum
creditur ; supplendum enim esse in viro quod de uxore praemisit , aperte dicit Augus-
tinus sic : « Quare non addit de muliere ,
quod praeraisit de viro, ni.--i quod similem
formam vult intelligi, ut si dimiserit ,
quod causa fornicationis permiltilur, maneat
sine u-^ore , aut reconcilietur uxori? » Idem^ : «Si nec nubere illi conceditur, vivo viro
a quo recessit, nec huic alteram ducere viva uxore, quam dimisit, multo minus fas est

illicita cum quibuslibet stupra committere. » Idem *

: « Ut uon facile dimittatur uxor ,

Domiuus solam fornicationis causam excepit ; cateras vero universas moleslias, si quae
extiterint ,
jubet pro fide conjugali , et pro castitate forliter sustineri, et moechum dixit,

qui a viro solutam duxit. » Ex his ostenditur quod si oausa fornicationis fit separatio
non potest vir vel mulier in aiiam transire copulam. ' Possunt autem reconciliari et co-

habitai'e sicut prius , si dimissum alter revocare voluerit.

Dicit tamen Joannes Chrysostomus *

: « Sicut crudeiis et iniquus est, qui castam ouaepr^-

dimittit , sic fatuus est et iniquus ,

qui retinet meretricem. Patronus enim turpitudinis d'ea„'tJr

est ,
qui celat crimen uxoris. » Item Hieronymus ' : « Cum mulier unam carnem iii
' ''"'"^'^-

aliam diviserit , et se fornicatione a marito separaverit , non debet teneri , ne viruni

quoque sub maledicto faciat, dicente Soriptura '" : Qui tenet adulteram, stultus est

etinsipiens. Idem, ad Ama7idti)n presbi/terum,scnheus de quadam , quu3 viro suo vi-

'Aug., de Serm. Dom. in monte, lib. I, el habetur caus. xxxil, q. v, c. Nihil iuir/uius.— ' Rom., II, 1. —
» Aug., rfe Adulter. Conjug., Ub. II, c. vii, n. 7. ' Cor., vil, 10, 1 1. —
» Aug., de Serm. Dom. in monte I
—
lib. I, c. XIV, n. 39, et habetur caus. xxxu, q. vii, c. Fieri potest. ' Ibid., c. Ajiostotm.— •
Ibid., c. —
Dominus. —
*Chrysost. , in Uatth., hom. xxvi, et habetur caus. ixxil, q. i, c. Sicut crude/is. » Hierou. —
in Alatth., xix, 9, ct habetur ibid., c. Dixit Dominus. "> Prov., vi, Z>. —
(a) Vulg. manere innuptam... reconciliari.
 ,,

33« SKNTKNTIAHUM LIH. IV.

vfiite , ulii nupseiat , sic uit : a RiMii iiuvani ioi|ii()r ; iiiin non novam , sed veterem

i|uai Veleiis Testuineiiti uucturitute contiiiiiatiii' '

: .S'( iAt(iin-rit situikIiihi iiiiiiin mulier,
el reconciliari volueril piiori , nonpotest. »

D«i«rini ' Sed baec omnia intelligenJii «unt ile illa ,

qnce uh ailulterio recedere noluit , nec |ier
"*""
|icenitentiam peceatum delere. Quod si vir .scienter palitur , ronsentire videtur. Si enim
in adiilleno perseverare elegit ,
|)alionus turpitiidiiiis et lenocinii reus maritus liabebi-

tur, ni.si euin adullerii ream facere voluerit. Si autem a peccato recesserit , et per (iiBni-

teutiam illud purgaverit, poterit viro reconciliari. Unde Augustinus ' : « Quod tibi

durum videtur, ut post adulterium reconcilietur conjux; si fides adsit, uon erit duriiin.

r.iir enim ailbuc dcpiitamus adulteros, <[uos crcdimiis poinitenlia e.sse .sanatos? » Idem ' :

u Nun erit turpis nec difflcilis, etiaiu post patruta Lt purgala adulteria, reconciiiatio

conjugii, ubi per ciaves regni coelurum non dubitatur fieri remissio peccalorum : non
ut post viri divortium adultera revocetur , sed ut post Cbristi consortium aduitera

non vocetur. » llem Gregorius : a Debet recipere peccatricem ,

qu<E pfjenitentiam egit
sed non .saipe. » Item Hermas ' : « Si vir scierit uxorem suam deliquisse , et non
egerit poenileiitiam iiiulier, sed permaneat in fornicatione sua, et vival cum illavir,
reus eritet particeps peccali ejus. Quod si mulier dimissa egerit poenitentiam et voluerit
ad virum reverli , debet recipere peccatricem ,
quae po?.nitentiam egit; sed non ssepe. »

De iiii., Solet eliam iiuaeri, an valeat duci in conjiigiuiii quai prius esl polluta peradulteriiim.

»nte'p"i-
^*^ ^^^ ^*'*^ Papa ait • : « Nulhis ducat in matrimoniuin, quam prius polluit adul-
'"*™"'
terio. » Item '
: « Relatum est auribus sanctorum sacerdotuin ,
quemdam alterius
lerium.
usorcm stupro violasse, et insuper moecha; juramentum dedisse, quod post legitimi

mariti mortem , si superviveret , duceret eam in uxorem : qiiod et factum est. Tale
ergo conniihiiim proliibemus et anathematizamus. » Ilis aliisque auctoritalibus vetan-

tur iu conjiigium copulari ,

qui se prius adullerio maculaverunt. Sed contra Augus-
tiiius ostendit dicens ' : « Denique mortuo eo , cum quo fuit verum conjugium, fieri

polesl conjugium cum qua pra^cessit adulterium. » Idem : «Posse fieri sane licilas nup-
tias ex persouis illicite conjunctis, hoiieslo placito subsequenle , manifestum est. »

Deiermi- Sed haBc ultima auctoritas de concabinis io([uitur, non prohi])pns concubinas posse
"'"'
transire ad honestum placitum nuptiarum , si castitatem et fldem servare velint. Prima
vero auctorilas Augustini de illis agit ,
qui de peccato pcenituerunt , et nihil in mortem
viri machinalae sunt, nec vivente viro fidem adulterae dedit moecbus ,
quod eam in

conjugio duceret, si superviveret. Qui vero haec faciunt, aliis praemissis auctoritatibus
prohibentur copulari.

'
Deul., XXIV, 4. — ' Gratian., cmis. xxxii, q. j, c. i. — • Aug., de Aduller. Conjug., lib. II, c. vi, et

hab(;tui i\nd.,c. Quod autem. —'' ll'id.. c. ix, et habetur c. immed. subseq. — ' Hermas, Paslor, — ' Leo I,

habetur caas. xxxi, q. i, c. Nullus. — ' Kx Conc. Tribur., ibicl., c. Relalum. — • Aug., de Nupt. et Concup.,
lib. I, c. X, ibid., c. Denique, et c. seq.
 :,

DISTINCT. XXXV. 337

gumentum est, caus. (a) xxxii, q. 6, per

EXPOSITIO TEXTUS. totum. Si tamen vir egisset pcenitentiam

et illa accusata nollet agere pcenitentiam,
Hoc etiam notandum est, quod cum Dominiis
si perseveraret in adulterio, creditur tunc
concedat , etc.
quod vir possit eam accusare , et dimittere

Supra egit Magister de triplici impedi- per sententiam ; si vero vir esset in crimine
mento matrimonii ; hic agit de divortio iiotorio sicut uxor, non posset. Unde sep-
iio. quod ortum habet ex culpa et peccato. Et tem suntcasus, in quibus secundum jura
quoniam adulterium potest praecedere ma- adultera potest excipere contra virum.
trimonium vel sequi et secundum quod
, ; Primus est, si foruicaria convincitur, caus. (o)

praecedit, causat divorlium; et secundum xxxu (b), q. 7, per totum, et Extra., de

quod sequitur, similiter : ideo haec pars ha- Divorliis. Secundus, si quis prostituit eam,
bet duas : in prima agit de divortio quod Extra.., de eo qui cognovit consanguineam
fit propter aduUerium quod sequitur matri- uxoris suae, c. Discretionis, etc. Tertius, cum
monium ; iu secunda agit de adulterio quod credebat maritum in bello defunctum, et
antecedit matriuionium , ibi : Solet etiam nupsit alii, caus. xxxiv,q. 1, c. Cum per
quosrian valeat duci, etc. Prima pars habet bellicas. Quartus, si cognita fuit latenter ab
quatuor particulas : in prima ostendit Magis- aliquo, quem credebat esse virum suum,
ter, quod vir innocens potest foruicariam di- caus. XXXIV, q. 1, c. Si virgo (c). Quintus, si

mittere, et e converso; in secunda ostendit, fuerit vi oppressa, caus. xxxii, q. 5, c. Pro-

quod si ambo fornicantur, unus non potest al- posito, etc. Uoc aulem intelligendum est de
terum invitum dimittere, ibi : Si vero quce- vi absoluta, non de metu. Sextus, quando,
ritur an adidter adulteram; in tertia ostendit, reconciliavit eam sibi post adulterium et
quod post divortium conjuge vivente neuter petiit debitum , caus. xxxii , q. 1 . Septimus
potest nubere, ibi : Si quis autemfomicatio- est rarus, si infidelis repudiat uxorem, et
nis expers, etc; in quarta, quod possuut ilia ducit virum alterum ; si veniat ad fidem,
invicem reconciliari, ibi : Possunt autem debet eam recipere, non obstante, quod fue-
reconciliari , etc. In secunda vero parte rit fornicata : Extra., de Divortio, c. Gau-
principali primo opponit deinde , solvit. demus.
DUB. II.

DUB. 1.
Cum tanto gravius eospuniri oportuerit, etc.

Nequit adullera uxor dimitti a viro, nisi ipse, etc.

Quaeritur quis gravius peccat, utrum
Quaeritur utrum vir, qui fornicatur in mulier, quae adulteratur, quam vir, vel e
occulto, possit dimittere uxorem, quae for- converso ; et quod magis vir, videtur littera

nicatur in aperto; et quod sic, videtur : dicere. Item sexus muliebris est infirmior,
quoniam vir potest agere contra uxorem, et ad lapsum pronior per naturam ergo :

et illa non potest excipere contra virum et ; magis excusatur a culpa. Sed conlra hoc
si excipit, nihil valet, cum non possit pro- est, quod sexus muliebris naturaliter est
bare. Juxta hoc quaeritur, in quibus casibus verecundior , et viro debet esse subjectior
competat uxori excipere contra virum pe- ergo videtur quod gravius peccat, si adul-
tentem divortium. teretur.
Resp. Dicendum quod talis fornicans non Resp. Dicendum quod isfa duo crimina se
debet eam dimittere, nec potest sine peccato habent sicut excedentia et excessa. In hoc
in conspectu Dei, hcet possit in conspectu enim quod sexus virilis habilior per natu-
Ecclesiae, pro eo quod uxori non defuit
(a) Ccet. edit. omitt. caus., et sic deinceps.— (6) Cat.
jus excipiendi, quamvis desit probatio. Ar- edit. 22, mend. — (c) Suum Argumentum,
: 34, q. i.

TOM. VI. 22
 :

XM SKNTENTIARUM LIU. IV.

ram tal, tlebet regero foaiinam , el gravius

DUB. IV.
peccut adulteraudo; sed quia vir uiajoreui
halift impulbioueui ad liixiuiaui iimptfr Quoil tibi Uuruni vidi-tur , ut pott adultei iuni lilii

recouvillelur coi^ux.
fortiluiliutuu ciloris, et (luia uiujoriui lialmt

copiam, uec est i>exus verecuuilu.s pi-r uatu- (juacritur, si sentenliadivortii latii e»t per

ram; hiiic eat ijuoil uuilii^r gravius pfcfal: errorem , et |iost vir [iiomotus est ad sacer-
iileo raajor e.x [ifccato luulinris oritur iuta- dotium, si error Ecclesia;, et dcceptio pa-
uiia tain viro, tiuaiu uiulicri. Undc uliquo teat, utrum reddendus sit uxori, si i[)sa noii
Peicalt motlo veriim est hoc, qiiod dicit Uregoriiis vult coutinere; et quod sic, videlur, quia
caiuiili
luut
i

Hli-
de carnalihus vilii.s, quod siut niinoris cul- mulier habebat jus suum , et salvo juie
ubnicul- pae, s<'d luajoris iufatnia-. Feru euiui iu oiii- niulii/iis uoii poleiat couliuciitiaiu voveie
pj£ , at;d

majofia nibus istiid reperilur, quod, ad i:iviccm contra volunlatem uxoris.

lufauii^t;.
coniparata , sc liabcnt ut excedeiitia el ex- Resp. Diceuduiii qiiod iiiiliicfnda e.st ad
cessa. VeruHitaiucu, qiiod niayis excedat conlineutiam ;
quod si niaiiifcsta deceptio in
fornicalio mulicris , videtur ,
quia mayis lalioiie prioris sentcutia! apparet, etipsanon
Isedit viriim , ct niinus habet impulsi- vult contjnere, debet vir suiis ei reddi. Vc-
vum , licft sit niiiuis fortis ad resistendum : riimlaineii illi'. iiou [loterit petere ilebitiim,
illuil eniin recompensatur pcr huinanain fjuouiaiu ,
quantuiu in se fuit, contineutiain

verecundiam, quae debet eam retrahere vovit. Et hoc dico , nisi mulier fuerit for-
multum. nicata.
DLD. ui. DUB. v.

Patronus cnim cst turpiliuUQis ,

qui cclat crimen Et insuper moecli!Bjuramcutum'dedissc, quod post
u:^oris. legilimi , etc.

Videlur malc dicore Chry.sostomus, quia ' Vidctur hic vclle, quod fides juramenti su-
Fidelis est qui celat criinen amici : ergo peiadditaimpcdiatmatrimonium (a). Sed vi-

bonum est crimen celare. Item ,

qui scienter delur quod non, quia licitum est hanc du-
infamat alterum , aufert ei maximum bo- cere uxorcm post mortem viri : ergo licitum
num : erfjo gravitcr peccat. est promiltere : ergo propter illam promis-
Resp. Dicendiim quod celare est dupli- sionem non debet impediri sequens inatri-

citer : aut cum scit, sed tamen est occultum monium , sed confirmari : ergo si simplex
ahis, et non detegil ; aut cum scit apertum adulterium nou impedit, videlur quod nec
et notum, et dissimulando cooperit. Prinium impediat cum fidei datione.

est fidelitatis; secundum vero est prsebere Hesp. Dicendum quod talis fides nou est

patrocinium sceleri. Vel aliter : celare , hoc fifles , sed potius infidelitas ,
pro eo quod est
est dupliciter : aut in praejuilicinm correp- contrabonum fldei, qiio uxor tenetur alii-

tionis, aut in supportatioucm peccatoris et gata \iro : et ideo cum iii fidei datione ma-
infirmi : et primum est malum secundum , trinionia inchoentur, et talis fides matri-

vero est bonum. Vel aliler : celare crimen, monio re[)ugnet, non initiat, imo simpliciter
hoc est dupliciter : aut personae quae potest inhahiles reddit ,
quia nec initiari am[ilius

prodesse, aut personae quaepotest obesse : pri- inter tales personus potest, nec consummari
mum est malum, secundum est licitum. Et similiter. Si autem alter in mortem viri
sic patet illud. machinetur propter contiahendum matri-
'Prov., XI, 13. monium, potius se facit inhabilem, quam se
(a; Ccet. edit. fides superaddita impediat juramentum. reddat habUem. quod
Quod ergo objicitur,
est licitum, dicendum quod non est tum :

quia fit ex mala causa tum quia est occasio ;

 ;::

DIST. XXXV. ART. I. QUiEST. I.

339
multorum malorum : et ideo , si jurat , non Item alter conjugum fornicando scanda-
obligatur ad juramentum servandum , sed lizat alterum, quia est factum
minus rectum,
potius ad pcenitentiam faciendam pro jura-
prsebens occasionem ruinse : ergo si
omne
mento niale et inordinate emisso ct sic quod scandalizal
:
,
potest homo a se seques-
patet illud. trare, ut patet « : Si oculus tuus scanda-
lizat, etc. ; ergo, etc.
ARTICULDS UNICUS. Contra :
1 .
:
» Quod Deus conjunxit, homo
non separet : sed conjuges sunt divinitus
Ad intelligentiam praesentis distinctionis, conjuncti ergo non debent bumano judicio
:

quaeritur de divortio et circa hoc sex quse- separari

;
:
ergo nec divortium fieri ex aliqua
runtur; primo quaeritur utrura liceat uxo- causa.
rem dimittere ex causa fornicationis se- Item non est reddendum
; 2. malum pro
cundo, utrum dimittere uxorem fornicariam
malo : ergo quamvis uxor fornicando inju-
sit in praecepto
tertio utrum possit quis
; ,
rietur viro, vir non debet ei reddere malum :

fornicantem dimittere propria auctoritate ergo non debet eam abjicere.

;

quarto, utrum, dlvortio celebrato, possit

3. Item, sicut dicunt canones, utroque
aliam uxorem ducere quinto utrum post
; ,
fornicante non potest alter ab altero sepa-
divortium possiiit invicem reconciliari sex-
; rari :
sed major culpa est cum uterque for-
to,utram divortiiini nullo peccato praece- nicatur , quam cura (c) alter : ergo si non
dente possit sine culpa fieri.
potest fleri divortium ex majori culpa, nec
ex minori.
OUiESTIO I.
4. Item, propter defectum boni prolis,
An causa formcationis possit fieri divortium '.
utputa si alter sit sterilis, non potest conjux
dimitti : ergo si hoc non minus sit bonum
Quod possit fieri divortium ex causa forni- prolis, quam bonum fldei , videtur quod
cationis, ostenditur^: Si qiiis uxorem dimi- propter defectum fidei matrimonium non
serit, excepta causa fornicationis : ergo si solvatur.
hanc causam excipit , et vera est exceptio 5. Item qua?ro, qua de causa possit divor-
Domini, videtur quod ex hoc licet dimittere. tium fleri niagis ex Ibrnicatione, quam ex
Item ratione videtur: quia alter conju- alio peccalo: si quia peccat in conjugem,
gum non habet potestatem in corpus (a) alte- similiter peccare potest detrahendo, odien-
rius, nisi quia dat ei sui corporis potestatem do, etc. si vero quia dividit carnem, ergo
;

si, quantum est in se, subtrahit potestatem cum in peccato sodomitico non dividitur
sui corporis amiltit potestatem in corpore
, caro, videtur quod ex illo non possit dimilti
conjugis sed hoc facit per fornicationem uxor quod nefarium videtur,
:
: cum illud sit
ergo, etc. magis contra matrimonium.
Item vir non tenetur esse cum uxore, nec 6. Item quaero, cum in repudio vir et
reddere ei debitum, nisi ratione boni [b) uxor non judicentur ad paria, quia uxor
fldei, nec e converso : ergo si fornicans fran- non repudiat virum unde est hoc quod in ;
,
git bonum fidei , non tenetur debitum red- divortio ad paria judicantur secundum
jura.
dere, nec cohabitare; ergo potest eam dimit- Praeterea, quse est diCferentia inter divor-
tere.
tium et repudium ?
'
Cf. S. Th., iii Suppl. p. III, q.lxii, arl. 1; et IV Sent.,
disl. XXXV, q. i, art. I
; Ricliarilus, IV Sent., dist. xsxv, V, 32; XIX, 9,
* Ibid., .XIX, 6.
quoad sensum. * Matlh., V, 29, —
art. 3, q. Steph. Brulef., IV Sent., dist. xxxv, q. i
I ;

Petr. de Tarant., IV Sent., dist. xxxv, q. i. s Matt/i.', — (a) Cwt. cdit. eorpore. — (4) bona;. — (c) deest cuui.
 ,

310 SENTRNTIARUM LIIJ. iV.

bum li.st, imo a Ituo (It tx causa jiisla. Non

CONCLIISK). enim lionio Beparut, sed l)cu8, (iuo.s pcBna
daniiiat ,
quo^ reatus uccusut , (|uu.s male-
Ex forniralionu causa divortium fleri }wte$t , »t
ficiuin coarctal.
culpabiU$ fuerit fomicatio et sirujularii , ita
2. Ail illmi i|iioil ol)jicitur, quod non est
videlicet quod alter non lit ytarlicejts.
reddendum malura pro malo, dicenduin
[\esp. ad arg. [)icendum qiiod propter quod quis iixoreia diinittal in iiilioiiem
.si

furniralionem licitum est fleri divortiuni iiijiiria^, utique peccat ; sed (liiiiitti diiljet

inter conjuges, allero postulanle. Et ratio propler scaiidalum proprium evitanduui, et

hujus est, (luia Dominus concessit. Uatiu propter uxoris vitium corrigenduiii.
auteia (luare concessit, haice.st, quia iion .'!. Ad illud (|uod olijicitur, (juod iion debet

servanti lideni, inio frangenli, iion tenetur propter peccaliiia ulriu.sqiu^ clc; diceiiduia

vir fidem servare; et quia directe peccavit quod divorliiim non fit nisi altero petentc, et
contra aclum malrimonialeia, in eodem altero conjuyum alterum repellente, (juia

puniri debet. Concessit igitur Dominus di- quando uterque reus est, non habet actionein
vorlium fleri, hoc exigente aiquitate juris in alterum : quia '
in quojudical uUeruin,
matriiiionialis, quaj surgitexhoc, quod aller seipsum condemnat. Cura autom allereslin-
injuriatiiralteri,culpabililer subtralieudojus noc(;iis ,
polest agere : ideo non est simile.

quod habebatincorpussuum («),siiieiiijuria •i. Ad illud quod olijicitur, quod non flt

allerius. Unde uon ex quacumque fornica- propter defectum prolis divortium, diceu-
tione fit divorlium, sed ex eaqiiai est culpa- duin quod non est siuiile, (]uia Ibrnicator

bilis, et singularis in allera personaruui.Si peocal in corpus comparis : sed si defectus

ergofurnicetursiiieculpa;Ulputa per violeii- est piolis, potest esse sine peccato, vel sal-

tiam, vel per ignorantiam, cum creditaliam, tera sine peccafo in corpus vii i.

cum quo coit, esse virum suum, autcredit o. Ad illud qiiod qua'ritur, quare forni-
virum mortuum, et contraliil cuia alio, ex catio separet , dicendum qiiod est culpa non
taIicausa(6)nonfitdivortium.Siverofornica- tantum coiitra Deum , et contra corpus
tio nonestsingularis, velquiaalter similiter siium, sed contra matrimonii bonum, et
fornicatur, et non potest dehocalterumincre- contra conjugii actum , et contra corpus

pare; vel etiaia quia alter furuicatur, altero coiijugis. Est euiia < ontra fidem, et contra

consentiente etprostitueute, et tunc est par- aclum nialrimoniale. Abulitur etiam cor-
ticeps criminis ; vel etiaia allero occasionem pore ,
quod non est suiim, sed alterius : et

praebente, utputa cum repudiavit eam , et ideo talis umiltit jus petendi debitum : et

illa coatrasit cum alio , si ambo veniant ad quia hoc totum est in peccato coutra natu-

fidem, seu lucem, tenetur ipsam recipere ;

ram, ideo sub fornicatione comprehendit'jr.
vel etiani altero tolerante et dissimulante 6. Ad illud qnod quaeritur de repudio,

utputa cum cognoscit eara voluntarie, post- dicendum quod differt repudium et divor-

quam scit conjugem foruicari : omnibus his tium, quia repudium fiebat ex indebita cau-
raodis fit quasi criminis particeps; et ideo sa, sed divortium ex debila; et illud est

non fit ci injuria ; et ideo cx causa tali non permissum, hoc concessum. Ditrerunt etiam,
debet fieri divortium : quod si fiat ex tah quia post rcpudium non proliibelianlur nu-

causa propter defectum probationis ,

peccat bere ;
post divortium autem prohibeiitur.

ille qui procurat divorlium, quia injuste Differunt etiam quia vir repudiabat uxo-
sublrabit jus coiijiigi. rem, non e converso : unde non judica-
1. Ad illud ergo quod objicitur, quod fit '
Ftom., II, 1.

ab homine divortium , dicendum quod fal- (d) At. \a corpore. — (A) deest causa.
 .

DIST. XXXV. ART. I. QU^ST. II. 341

bantur ad paria; in divortio judicantur ad qui adhwret meretrici umim corpus efftci- ,

paria. Et hujus ratio est, quiamulier merito tur : cum mi'mbra Christi non debeant
ergo
primi peccati est suhjecta viro; sed post re- fieri membra meretricis, tenetur ab ea sepa-
conciliationem Ctiristi, in quo non est servus ran.
et liber, masculus et femina, omnino quan-
CONCLUSIO.
tum ad legem tori ad paria judicantur.
Fornicariam uxorem publice et perseveranter pec-
cantem tenetur vir dimittere ex prmcepto; secus,
QU.€STIO 11.
si occulte, ct paniteat.

An dimittere uxorem fornicariam sit in prceeepto '

Resp. ad arg.Dicendum quod fornicans

Fundam. Utrum dlmittere uxorem fornicariam sit conjux, aut fornicatur in occulto, aut in ma-
in praecepto ; et quod non , videtur ,
quia nifesto si in occnlto, sic non potest dimit-
:

dicit Glossa * : « Dominus permisit causa tere eam, quia non potest probare, etnon est

fornicationis dimittere uxorem. » Sed per- nostrum deoccultisjudicare ; si in manifesto,

missio non est praeceptum : ergo, etc. aut perseverat in malitia, aut convertitur ad
Item, esto quod vir non peccavit , tunc pcenitentiam : si perseverat in malitia, sic
ergo jus habet et actionem in petendo debi- quiascandalizat, et quia vir tenelur uxorem
tum ab uxore, quantumcumque uxor pec- corrigere juxta mandatum evangelicum,
cet ergo quahtercumque peccet, non tene-
: tenetur eam diinittere; si autem poenitet et

tur eam dimittere. se corrigit, non tenelur. Et in primo casu

Item ipse vir uon tenetur continere , nisi loquuntur auctorilates sanctorum et cano-
velit : ergo cum , dimissa uxore, teneatur num : unde Hieronymus : « Si vir scit uxo-
continere, non tenetur uxorem dimittere. rem deliquisse, et mulier permanserit in
Item, unusquisque potest injuriam sibi fornicatione , et vivit cum ea vir, particeps
illatam dimiltere , et peccanti parcere , nec est peccati ejus. » Tenetur ergo vir uxorem
tenetur a peccante pcenam exigere : ergo corrigere, ideo et fornicantem dimittere , et

quoliescumque mulier peccaverit in virum ratione hiijus ad tempus continere : nec

adulterando, vir potest remittere : ergo non amittit jus in uxorem, ut infra patebit : et

tenetur eam dimittere. quamvis debeat dimittere injuriam, debet

Ad o|.p. Contra : per Chrysostomum ' : a Sicut tamen corrigere culpam. Et sic concedendae
crudelis et iniquus est qui castam dimittit, sunt rationes, quod non tenetur simpliciter
sic stultus et injustus est qui retinet mere- dimittere, sed in casu; nec tunc ad omne
tricem: » ergo, etc. tempus, sed aliquod, pro eo quod non tenetur
Item Hieronymus ; a Cum muUer se forni- perpetualiter continere : sed quemadmodum
catione a viro separaverit, non debet teneri, uxore infirmante corporaliter, tenetur con-
ne virum quoque sub maledicto faciat, di- tinere ad tempus ; ita, uxore inflrmante spi-

cente Scriptura * : Qui tenet adulteram, stul- ritualiter, ad ejus correptionem tenetur ad
tus et iinpius est. lempus eam repellere, quoniam quamvis
Item viri est cohibere et corrigere uxo- culpam indulgere, debet tamen corri-
possit
rem : ergo si cohabitat cum muliere adul- gere. Haec enim simul a Domino praecepta
tera affectu maritali, consentit sceleri : ergo sunt cuilibet, scilicet ut proximo suo unus-
si tenetur non consentire. patet, etc. quisque parcat iterum, qnod parcendo cor-
;

Item mulier fornicans mereti-icatur : sed '

ripiat. Et haec duo simul tanguntur in Mat-

'
Cf. S. Thom. , in Suppl. p. III, q. lsii, arl. 4; et q. u; Pelru» de Tai-anl., IV Sent., Uist. xx.xv, q. ii.

IV Sent., dist. xxxv, q. i, arl. 2; Richard., IV Seitt., - ^ Gloss. in I Cor., Mi.- ^ Chrysost, in Matth.,
dist. ixxv, q. l; Steph. Brulef., IV Sent., dist, ixxv, hom. xxvi. - ' Prov., xvni, 23. — » 1 Cor., vi, 16.
 2ii SENTKNTIARL'M I.lll. IV.

thao\ Similiter rationes ad oppuHitiitu cuii- t. Iteiii, si vir post cognitam fornicatio-

cetiuiiila^ 8uiit ineufu^iu, iii i|UO iiiulifi' in- neiii vulimtarie uxurem cogiioscit, lOiitraliit

diget ulit|ua uiuuifeiita itintxtiuiit; pii>[itin' irrHKulaiitatem , et etiam amittit actionein

crimiuis iufuuiiaiu et evikleutiaiu. contra lurnicariaiit : ergo 8i ad hoc non te-

'1'aiiieii i|uod ohjii-it , tiuuJ n^t iiurfti ix, iictur, potest uxuri debitum di-iiegare; et
dicfuduuj quud meielrix dindiiiler putf.si ita [tittest eim diiiiittere.

coguosci : aut gt^cuiulum quotl meretrix , et Cuntra : Nullus Beipsum debet vindicare, Fuudtm.

sic cognoscitur a non suo:et hoc moilo Api>- quia ' : Mihi vindictam, dicit luminus. Ergo
stoliis istud vitupm'at, qiiia est in lOiilunie- si muiier peciavit iii viiuiii , vir non potehi

liamCluiati. Putist iteruuuugnusci ut uxor, eaiii pru[iria aucturilate dimiltere.

ct sic iu nullius est contumeliam, iiuo co- Item irullus iii radetn causa [lotest esse

gnoscitur ordinate. Item, cuiu dicilur, quod actur, el judex : sed vir est actor : ergo non
cognoscere merelricem est iiialum , iutelH- debet esse judex.
genda est propusitio cum reduplicalione, in Item re[)uJiuin in lege (b) non licebat fleri

quautum est meretrix, sive alfeclu meretri- nisi auctoritate judicum civitatis cum da-
cio : et sic patet tolum. tione libeili : ergo mullo fortius nec in nova
lege.

QUiESTlO III. Item si vir propria auctoritate dimitlat

uxorem leclamantem , conipellitur eam re-
An aliquis propria auctoritate possit dimittere
cipere, quia proiter ordinem juris eam dimi-
uxorem fornicantem '.

sit: ergo non videtur, etc*.

ki opp. Ulrum possit quis uxorem fornicantcm Item, matrimonium non potest contrahi
dimillere propria auctoritate sinc judicio in occulto sine peccato : sed facilius est ipsum
Eoclesiae; et quoJ sic videlur : quia Domi- contrahere, quam dividere : ergo in occulto
nusdat justam seutenliam, cum jubel' di- sine peccato non potest dividi.
Qiitli ex causa foruicatiouis : ergo si hoc est

de juslitia, et quoda Deo judicatum est, noii CONCLUSIO.

imliget arapliorijudicio; ergosine omnialio
Fornicariam uxorem quoad torum potest vir propria
judicio potest eam dimittere.
auctoritale dimittere; sed quoad cohabitalionem
2. Item ' : Joseph citm esset vir justus,
non potest sine judicio EcclesicB.
cogitavit [U) occulte dimitlere Maiiam Glossa ;

dicit quod fuit « justus el pius : justus, quia Resp. ad arg. Dicendum quod contingit
voluit dimittere; pius, quia noluit propa- uxorem dimitti a viro dupliciter vel quan- :

lare. » Ergo cum Joseph lauJetur, quia vo- tum ad torum ut non commisceantur car- ,

luit occulte dimittere; licet ergo sine juJicio naliter vel quantum aJ torum et muluam
;

Ecclesiae dimittere. cohabitationem. Si primo modo, sic dico

3. Item possibile est quoJ furnicatio nota quod vir, comperto et cognito certitudinali-
sit soli vLi'o : seJ nihilominus tenetur vir ter quoJ uxor fornicetur, vel e converso, po-

uxorem corripere : sed divorlium erat aJ test debitum denegare ; nec ad hoc tenetur,
correctionem fornicariae : ergo cum hoc non nisi per oensm^am ecclesiasticam compella-
possit probare in facie Ecclesiaj , saltem te- tur ; et tunc si comptdsus debitum reddiJit,

netur, si non potest eam dimittere iu pu- uuUum ei praejuJicium generatur. Ratio

blico, dimiltere in occulto. hujus est, quia tenetur et debet corrigere

Matth., XVIII , 13 et seq. » Cf. S. Thom., in — xxxv, q. iii. —
de Taront., IV Senl., dist. ' Matttt.,
Suppt. p. 111, q. LXii, art 3; et IV Sent., dLst. xxsv,
q. :, art. 3; Richardiis, IV Sent., dist. xxxv, q. iii;
xi.t, 9. — * Ibid., I, 19. — 5 Rom., xil, 19.

Stepb. Brulef., IV Sent., dist. xxxv, q, iii; Petrus (a) Vulg. voluit. — (6) Cott, edit legem.
 ;, ,,

DIST. XXXV. ART. I. QU^ST. IV. 3-13

suum comparenij vel conjugem, in occulto. tiones ad oppositum probant, quod divor-
Si autem loquamur de separatione secundo tium non potest fiefi nisi in facie Ecclesiae

modo, sic dicitur divortium : et hoc, qnia cum sit publicum : ethoc est verum.
est in manifesto , non debet fieri in occulto,
sed in facie Ecclesiaj ; et quia uiatrimonium QU.^STIO IV.
est magnum sacramentum, non sub quo-
An , divortio celebrato , possit vir aliam uxorein
cumquejudice, sed coram episcopo : et hoc
ducere '.

est quod dicitur', capite (a) Smulares, etc,

quod fuit editum in coucilio Carlhaginensi, Utrum, divortio relebrato, vlr possit aliain Fundam.
cui interfuit Augustiiius, ubi dicitur : « Si uxorem ducere , vel uxor alium virum ; et
antequam ad episcopos comprovinciales dis- quod non, vidrtur ^ : Prcecipio non ego, sed
sidii causas dixerint, et priusqnam in judi- Dominus, iixorem a viro non discedere : quod
cio damnentur, uxores suas aiijecerint, a si discesserit, vianere innuptam :

communione Ecclesise, et sancto populi coetu, Item Augusliuus, de Bono conjugali :

et pro eo quod conjugia maculant, separen- « Manet inter viventes conjugale vinculum,
tur. » Et iterum iu eadem quffistione Nico- quod nec separatio, nec cum alio conjunctio

laus «Non licet alicui sua auctoritate

Papa : potest auferre. »
uxorem suam dimittere. » Unde secundum Ilem ratione videtur : quia si alter posset
jus communeteneturiterumeam resumere, nubere, cum matiimonium non claudi-
quia injuste expoliati restitui debent ante cet ,
posset uterque nubere : ergo quoties-
Htis contestationem : et hoc dico, nisi obji- cumque aliqua vellet habere alium virum
ciatei fornicationem quam velit incontinenti posset habere fornicando ,
quod stultum est
probare, vel aliquod consimile. dicere.

1. Ad illud ergo quod objicitur, quod Do- Item, si propter fornicationem solveretur
minus sententiam tulit , dicendum quod fal- omnino matrimonium , ergo si aliquis co-
sum est, quia non tuiit seiitentiam, sed ex- gnosceret uxorem, ex quo fornicataest,cum
pressit : et secundum illud jus episcopis jam non sit inter eos matrimonium, pec-
potestatem sententiandi dimisit. carct mortahter quod est inconveniens di- :

Ad illud quod
2. objicitur de Joseph, di- cere.

cendum quod non est simile ,

quia tunc Contra : 1. * Non uxor mea, et ego non Adopp.
propter fornicationem non fiebat divortium, vir ejus ; Giossa : « (juia pristinos errores
sed homicidium ; et Joseph tanquam pius non Ergo anima quae non relin-
reliquit. »

timebat mortem Mariaj. quit errores non est uxor Dei ergo a si-
, :

3. Ad illnd quod objicitur quod si forni- mili, si ita est in signato, ut [b] in signo,
catio soh viro nota est , etc. , dicendum mulier quae fornicationes non reUquit , non
quod tunc debet uxorem corripere in oc- est uxor viri ; et si hoc, ergo vir potest cum
culto, non per divortium. alia nubere.
4. Ad illud quod objicitur, quod trahit 2. Item ^ : Qui dimiserit, tixorem , et
irregularitatem, et amittit actionem , si co- aliam duxerit, excepta causa fornicatio-
gnoscit voluntarie, dicendum quod non te- nis (c), mcEchatur : ergo si recta est excep-
netur eam cognoscere, nec tamen ex hoc tio, licet ex causa fornicationis uxorem di-
debeteam propria auctoritate dimittere. Ra- mittere, et aliam ducere.

Corp. jur. can., caus. xxxni, q. 2, c. i.

' »
Cf. —
Thom., in Supp/. p. III, q. lxv, art. 4; et IV Se7it.,
Petriis ile Tarant., IV Sent., dist. xxxv, q. iv.
S.
dist. XXXV, q. I, art. 4 ; Ricljard., IV Sent., dist. xxxv,
' I Cor., VII, U. — * Osc., II, 2. — 6 Matth., xix, 9.

art. 3, q. l; Thom. Argent., IV Senl., dist. xxxv, q. i, (a) Al. non leg. capite, ct sic deinceps.
(6)
— et.
art. \ ; Sleph. Briilef., IV Sent., dist. xxxv, q. iv (c) Viilg. qmcumque....,nisi oh fornicalionon.
 :

3U SKMENTIA Rl'M MH. IV.

3. Iteui ralioiie videtur : i|uiu ailuitf raiulo dt! necessitate sacranieiiti ,

quod laro sit in-
(livisit L'ui'!ii;iii suuiu : seil saiTaiiieiituui divisu; sed de uoliilitale et dignitati!. (Juam-
iiiatriuiouii fst quod hiut duo iii i-anie uiiu : vi» eiiim Jcaro alterius dividutur , niliilomi-

ergo sacruiueutum per foruicatiouem tiulvi- uus 8uut duo iii unu carnu.
tur: urgo iiou i-stibi um[ilius inatrinioiiium. 4. Ad illiiii(|uodobjicitur, quod po.stdivor-
4, Item iiost ilivoitium vir iu iiiillo teue- tium vir iii iiullo teiietur uxori , iicc e con-
tur uxori, nec iii quuiituiu ud debitum koI- verso, diceudum quod quamvis uihil tenea-

veadum , iiec quoud coliuljitatiouem : erh'o tur iixori reddere, uiliiloiiiinus tumensacra-

si aliquis est a lege uxoris sulutus, |)utest iiieiitaliter est ligatus; et quia est ei aller

coutrahere; et si hoc, cum vir solutus a lege alligatus quaiidiu vivit, ideo uoii potest al-

uxoris possit coutraherc, videtur, etc. teri alligari.

CONCLllSIO. OUiESTlO V.

Divortio celebrato interpersonas legitime conjunctas, An post divortium possunt vir et mulier invicem

non possunt separati alteri nubere. reconciliari '.

Resp. ad arg. Diceudum (|uod divortium Ulrum post divortium possjnt vir et uxor run<i.in

potest lleri dupliciter : aut quia persona: erant inviwsm reconciUari ; et qiiod sic, videtur *

illegitimai ad contraliemlum uil iuvicem sim- Si discesserU uxor d viro, praxipio manere
pliciter, et tuiic uteniue potest ulteri iiu- innuptam, aut viro suo reconciliari : ergo
bere, sicut supra .lictum est; potest etiam potest ei recouciliari.
(ieri propter crimen foriiicatioiiis, et tunc Item, quod vir innocens possit reconciliare
uon piilest contrahere nec vir, iiec nmlier, u,\orem invitam, videtur ,
quia iion pecca-
quia cum essent personae legilinui', fuit in- vit : ergo niliil amisil de jure suo : ergo po-
ter eas sacramentum, quod est vinculum in- test petere debilum : ergo illa Uiuetur red-
solubile. Uude divortium non cst separatio dere.
quantum ad vincuium saciamentale , sed Item vir non tenetur continere, quia non
quantum ad debituin et cohabitationem. obligatur, nec ex voto, necex pcena : etnon
\. Ad illud ergo quod objicitur, quod ani- potest aiteram ducere : ergo potest sibi uxo-
ma fornicaforis non est uxor Dei , dicemlum ri'm propriam reconciliare.
quod matrimonium iion est signum vel sa- Item, quod fornicaria possit reconciliare

cramenlum hujus principaliter, sed conjunc- virum invitum , videtur : esto quod suffi-

tionis divina; naturae, et hunianae, quaj nul- cienter egeril poenitentiam, remissa est culpa
latenus solvitur : ideo non est simile. et pojna : ergo cessat causa divortii : et
'2. Ad illiid quod objicitur de exceptione cum causa cessante cesset effectus, vide-
Domini, dicendum quod esceptio non refer- tur, etc.
tur ad utrumque actuni, sed ad alterum tan- Item possibile est virum fornicari : sed,
tum, scilicet ad aclum dimissionis : unde foruicante viro, competit exceptio contra vi-
oratio illa duas habet causas veritatis : unde rum petentem divortium : ergo pari ratione
quia procedit ad alteram tantum, inde fit competit actio mulieri ad repetendum vi-
consequens. rum.
3. Ad illud quod objicitur, quod solvitur Contra : 1 . Regula est in Canone ' : « Quod xd opp
sacramentum, dicendum quod illud non est semel bene diffmitum est, nulla debet itera-

' C/". S. Tbom., in Su/ip/. p. III, q. Lxii, arl. 6 ; et dist. xxxv, q. i, art. 2; Steph. Brulef., IV Sent.,
IV Sent., dist. x.\x'.-, ail. 1, q. v; Richard., IV Sent., flist jxxv, q. v; Pct. dc Tarant. IV Sent., dist. xxxv,
dist. XXXV, art. 3, q. ii; Thom. Argeut., IV Sent.,
q. v. — ' 1 Co>\, vii, 11. — ' Caus. vi, q. iv, c. vi.
 ,,

DIST. XXXV. ART . I. 0UJ:ST. VI. 345

t!one retractari. » Ergo cum divortium sit sic restituendus est maritus uxori invitus
celebratum per difflnitionem EcclesisB , pa- non quia actio mulieris resuscitatasit, sed in

tet, etc. pcenam fornicationis ,

quia abusus est privi-
2. Item uterque potest servare continen- legio libertatis. Quantumcumque tamen mu-
tiam, et vovere post divortium : ergo unus lier faciat poenitentiam nunquam acquirit ,

non habet jus in alterum : ergo si non ha- jus in virum, ipso nolente, nisi vir fornice-
bent invicem jus, non possunt invicem re- tur ; et hoc propter contumeliam , quam in-
conciliari amplius. tulit matrimonio , quia directe peccavit con-
3. Item, quod fornicanti non competat ac- tra bonum fldei. Es his patet solutio objec-
tio inalium, videtur, quia regula est in jure, torum ad primam partem.
quod actio semel perempta non restituatur : 1. Ad illud ergoquod objicitur, quod non
ergo si ex fornicationeamisitjuspetendi de- est retractanda sententia ,
dicendum quod
bitum, patet, etc. hoc verura quantum est de rigore juris;
est,

4. Item, quod vir non possit sibi reconci- non tamen quantum est de favore personae
,
liare fornicariam , videtur, quia in judicio innoceiitis , ut dictum est.
petiit, et obtinuit separationem : ergo re- 2. Ad illud quod objicitur, quod uterque
nuntiavit juri petendi debitum : et si hoc, potest vovere conlinentiam, dicendum quod
cum non possit agere ex eo cui renunciavit, fal-sum est, quia fornicans non potest, nisi
videtur, etc. alter consentiat; etnisi postpoenitentiam ve-

ht eam recipeie , episcopus potest eam li-

CONCLUSIO. .

centiare , ut intret religionem.

ReconciUatio fieri potest, de utriusque partis con- 3 et 4. Ad illud quod objicitur, quod actio
sensu, intereos qui dimrtio sunt separati; dissen- mulieris est perempta et quod vir renuntia-
tientibus tamen, nequaquam ;
quod si nocens
vit juri suo, dicendura quod hoc falsum est,
innocentem petat, non clebet cogi ; sed si innocens
quia actio mulieris non permittitur simplici-
nocentem postulet , debet compelli.
ter, sed sub conditione , scilicet si vir per-
Resp. ad arg. Dicendum quod ad reconci- manserit continens : et ratio hujus est, quia
liationem faciendam, aut uterque concordat, vinculum semper manet. Yel potest dici

aut uterque discordat , aut unus petit , et quod actio non viviflcatur, sed de novo da-
alter repugnat. Si uterque concordat , abs- tur, vel acquiritur a jure ob peccatura viri.

que dubio fit. Si uterque discordat , nec po- Similiter sequens est falsum, quia vir non
test , nec debet fleri , nisi flat propter scan- renuntiat juri suo simpliciter, sed ad tempus.
dalum Ecclesiaj ,
quae scandalizatur pro eo
quod uterque fornicatur publice. Si autem QUJISTIO VI.
alter petit , aut nocens petit innocentem , et
An, culpa non praecedentc, possit fieri divortium <.

sic non debet cogi ad reconciliationem aut ;

nocens iimocentem , ut vir castus uxoreni Utrum possit fieri divortium, si non prae- Fvmd»m.

adulteram , et sic ipsa invita debet reconci- cedat aliqua culpa et quod non, videtur '
;
:

liari per judicium Ecclesiae, quia, sicut di- Prcecipio non ego, sed Dominus, uxorem a
cunt jura, a quod in meum favorem iutro- viro non discedere , excepta causa fornica-
ductum est , in meum damnum non debet tionis : ergo praeceptum est quod non sepa-
retorqueri. » Aut nocens nocentem petit , ut retur: sed contra praeceptum non potest quis
mulier, quae prius est fornicata, repetit vi- facere ,
quin incurrat culpam : ergo , etc.

rum , qui est post divortium fornicatus , et

dist. .xxxv, art. 3, q. i; Steph. Brulef., IV Sent.,
'
Cf. S. Thomas, in Suppl. p. lil, q. lxii, art. S; et dist. XXXV, q. vi ; Petrus de Tarant., IV Setit.,
IV Sent., dist. xxxv, q. i, art. 6 ; Richard., IV Sent., dist. SXXV, q. VI. —M Cor., Vli, 10.
 :
, ,

8M SENTPNTIARITM LIB IV.

Item AmbroAius super Lucam : u Dimittis

uxdrein siiie i'iimiiie; piilas hoc tilii licere, r.ONCMISIO.
quoil iex iliviiiii proUiUjt? » luxo est iirolii-
Divurtium non poteit line eulpa prtBcedente
liituui huuc siuu rrimine dimittere. fi,en

inter conjurjatos , ii velint iu etnUm italu pi-rsis-

Itum verbo ipsius Domiui , rpiod est (Ir-
lere; de cuitsensa tamen utriusijue /mr/i» vulen-
Hiius iuter caBlerii ' : 0"' dimiserit urorem tium vovere reliyiunem et caititutein , putest.
Huain, nisi ub /umicafionem, iwecliatttr : sed
per fornicatiouem, sivo aceipiutur lar^e, sive Resp. ad arg. Dicendum quod divorliiiin
stricte, semper iutelii^'itiir culpu : ergn, etc. inter legilimas pcrsoiins coiijiiges potest fleri

Iteui, (|ui IfKitiuiu coiijuueti suiit, ad per- du[iliciter : autut ineodem statii persislant,

petuam et in lividuaiu vita: consueludiiiem aut iit ail frugem melioris vitaj transeant :

ex itiatrimouio suiit ligati : qui ergo coiitra si in eodem statii persistaMt, tunc non debet
hoc f.iiit , nisi liabeat laiisam quare deiieat fleri , iiisi iiiaiiifesta ciilfia pr^ecedat , liim
rationaliiliter facere, matrimouio facit iiiju- propter periculiim, tum [iro[ilerscandaluni;
riam: et nonest sine peccato facere injuriam si autem ut ad frugem melioris vifai trans-

sacrameuto : ergo , etc. eant, tunc aut iiterqne est voliinfarius, aut
Item » : Allifjatus es uxori , noii ({iKerere alter invitus : si uterque esl voluntarius,
solutionem ; ergo nisi iiiterveniat ciil[ia, sive tunc potest fleri .sine culpa, ita tamen quod
peccatuin , videtur quod noa liccat facere di- ulerque votum solemne emittat, et uterque
vortium. habitiim religionis a.ssumat , nisi sit talis

Ad opp Contra : siciit habetur, Extra., de Conver- persona , de qiia nulla possit oriri suspicio

sione conjtigatorum : « Vir et mulier pos- quae voto solemni cmisso poterit remanere
sunt, si volunt, ex conseusu muluo religio- in domo. Si aiitem oportet iitrumqiie con-
nes intrare diversas, etianisi non [iraicedat verti, sicut expresse iii pluribus decretalibus
culpa : » sed hoc non fit sine divorlio : er- tangitur de Conversione conjugatorwn ;
(u)

go , etc. rursus divortium fieri debet per personam

Iteni unusquisquc potcst licitc renuntiare publicam, niaxime perepiscopuni. Si anlem
juri suo : ergo et quoad cohatntationein , et alter vult cohabitare, nullo modo fleri po-
quoaddebitunisolvendum potest ab.solvere : test, nii^i propter (6) culpam praecedentem. Et
ergo , etc. secundum hanc distinctionem respondetur
Item, uxore volenteintraremonasterium, argumcntis faclis ad utramqne partem si- ,

vir potest promoveri ad sacros ordines, et cut palet aspicienti. Verumlamen quod ul-
ad episcopatum, et hoc totum sine culpa, timo dicit Apostolus, quod alligatus non
sicut dicitur, de Conversione conjugatorum quaerat solutionera, hoc nondicit ut dchorte-
« Sane si conjugati , » etc. tur statum altiorem, sed ut a corde remo-
Juxta hoc quaeritur, utrum necesse sit veat instabilitatem , et ut ostendat in quoli-

utrumque votum solemne emittere ad hoc betstatu hominem unde illud

posse salvari :

quod divortium possit fieri et quare. , intelligitur, quod non quaerat solutionem ,

'
Matth., XIX, 9. — M Coi:, vii, 27.
scilicet jn praejudiciura uxoris, sicut nec
(a) Ccet. edit. add. —et. (6) C<Et. edit. per. servus libertatem in praejudicium domini.
 ,

DISTINCT. XXXYI. 347

DISTINCTIO XXXVI
AN PRO CONDITIONE SERVITUTIS VALEAT UXOR SEPARARI A VIRO , ET E CONVERSO :

ET DE ^ATE CONTRAHENTIUM.

Nunc de conditione videamus, an valeat conjugium dividere. Ad quod dicimus ,

oeimpc-
, , . . .,. ,, . . dimento
quia non negalur ingenua posse nubere servo : sed si nescitur esse servilis conditionis, condiUo-

libere potest dimitti , cum servitus ejus fuerit deprehensa, secundum illud '
: « Si quis "respldi

ingenuus homo ancillam alterius uxorem acceperit , et aistimat quod ingenua sit , si le^^shu-
manas.
ipsa femiua fuerit postea in servitutem dejecta , si eam a servitute redimere potest
faciat ; si non potest, si voluerit, aliam accipiat. Si vero ancillam eam scierat et col-

laudaverat ,
post eam ut legitimam habeat. « f tem ex eodem ^ : « Si femina ingenua
acceperit servum , sciens quod servus esset , habeat eum ;
quia omnes unum patrem
babemus in coelis. Una lex erit viro et femina. » Cura dicitur , sciens illum servum ,

datur intelligi ,
quod si nescierit illum servum esse , non cogitur manere cum ipso. Si

enirn conditionis dolum patitur, non cogitur adhaerere ei , cujus fraude decepta est. Si
autem scierit vir conditionem mulieris , vel e converso , nou valet eam dimittere. Unde
Zacharias Papa ' : « Si quis liber aiicillam in niatrimonio acceperit , non habet licen-

tiam dimittendi eam , si consensu amborum conjuncti sunt , nisi ob fornicalionem. »

De illis agit ,
quibus alterutrius condilio nota est ,
quando conjunguntur.
Quaeritur etiam, si servus unius ancillam acceperit , an sil inter eos conjugium. De D«copu-
ia servi,
hoc eliam ita statutum est * : « Dictum est nobis quod quidam legitima servoruni ma- et ancii-

trimonia poteslativa quadani praesumptione dirimant , iion altendentes illud '

: Quos sorum

Deiis conjimxit , /tomo no7i separet.Unde nobis visum est ut conjugia servorum non °^'^?"

dirimantur , etiamsi diversos dominos habeant ; sed in uno conjugio permanentes do-
minis serviant suis. Et hoc in illis observandum est, ubi legalis conjunctio fuit,
et per voluntatem dominoriim. » Attende fineQi hujus capituli , ubi videtur innui
praeter voluntalem dominorum inter servum et ancillam non posse contiahi coiijugium,
vel, si contrahitur, non esse ratum. Quibusdam tamen videtur inter eos posse fieri con-
jugium dominis ignorantibus.
Illud etiam notandum ,
quod si inulier virum liberum acceperit , et ille , ut oausam ce viro,

praestet dissidii , se alicujus servum fecerit , nec ille uxorem dimittere, nec illa ob vin- citser-

culum conjugii in servitutem redigi poterit. Unde illud " : « Perlatum est ad sanctam diTitta-
"''
Synodum quod quidam ingenuus ingenuam
,
acceperit uxorem , et post filiorum pro-
''"^

uxore.

creationem occasione divortii cujusdam servum se fecerit. Utrum et mulierem necessa-

rio tenere debeat ; et si tenuerit , an illa etiam serviluti subjici debeat ,
qua^situm est.

Judicatum est , uxorem minime debere dimitti ; non tamen ob Christi legem mulierem
in servitutem redigi , dum ille non ex conseusu conjugis se servum fecerit ,
quem libe-
rum ipsa maritum acceperat. »

' Conc. Vermer., an. 753, c. 6, et habetur caus. xxix, q. ii, c. Si quis ingenuus. — =
Ibid., c. 13, et
habetur ibid., c. S(' famina ingenua. —
' Habetur ibid.,
c. Si quis liber. * Conc. Cabilon. ii, an.
813, — c. 30,
et habetur ibid., c. Dictum est, —
s Malth., xix, 6. —
« Conc. Tribur., habetur ibid., c. PerlatUm.
 :

318 SENTKNTIARUM LIB. IV.

D« i«ie
Citulia-
h<iit.ua..
Hoc
.
etiaiu

decint uuno.s, secnnduHi

sciendum est ,

lc(<eia
(|iio<i [lueri
.... unte i|uatuordecim annos
uiutriinoiiiuin iiiiie nei|Ut)iiiit. Oiiod
, et puelliB ante

hi uiile pnedictu
duo-

ti;nipoi'u ('(ipiiluin inifiint , sitpururi possunt , ([iiainvis viiiiiiituti; et ussimisii pari-ntum

juncli lueiint. Qui vero in pucritiu copiiluli post unnos piiiturlutis iiolunl se reliiKjuere,

sed in conjunctione permanere ;

jum ex hoc eflicinntur conju|.;i's , et deincops neiiueuat
sepururi. Item '
: a Sponsuliu ante septenniunicontralii non possunt; soloenimconsensu
contrahuntnr ,
i[iii intervenire non [lotest , nisi al) alterutru [larte id intelli^atur, quod
inter eos ugitiir. » l)uo illa executi suiiius cum alioruin (luoniiiidam udjixtioiie, ([uihus

conjugium solvi potest , nec tamen solvi semper necesse est. Nunc dc illis,quaj per-
80Qas illegitimus penitus faciunt, addeiidum t^st , et primum de ordiae.

KXPOSITIO TEXTUS. OUB. I.

8i ipsa femiaa fuerit postea in aervitutem

NuDC de conditiuDi; vidramuii, ao valeat dcjecta, etc.
coujugium, ctc.
Oiiaeritur si,antequam [ilene detegalur, si

Supra egit Magister de impediinentis in sunt in causa et lile, ulruiii debeat sibi red-
quibus inipeditur matriinonium ,
quiu illu, dere debitum ; et quod non , videtur : quia
qui contrahlt , non potest se ligare propter aut cognoscit eain affectu marituii , aiit n^^n

defectum virlutis; hic agit do illo impedi- si sic, generat sibi pra;judicium , et consen-
mentoquod impedit, quia ilie qiii conlraliit, tiens reputatur ; si noii cognoscit affectu ma-
non potest se (a) ligare propter conditionem ritali, peccat mortaliter. Sed contra hoc est,
DWisio. servitutis. Et dividitur haec pars in diias : quia nullus debet spoliari jure suo ante cau-
in prima determinat de conditione, quae (6) sai cogiiitioiiem.

est (iefectus libertatis ; in secunda veio ,

Resp. Dicendum quod talis potest dupli-
quia* quanto tempore hares parvulus est, citer noscerequod illa sit ancilla, quam li-
nihil dilfert a servo , curn sit dominus om- beram credidit aut levi suspicione aut pro-
: ,

nium, agit de puerili a^tate, ibi : IIoc etiam babili vel veiicmenli praisumptione, sive certa

sciendum est ,quod pueri ante annos qua- cognitioue. Primo modo nou debet petere,
tuordecim , ubi determinat quod pueri non ,
quousque inquirat sed tamen, si Ecclesia
:

possunt contrahere inatrimonium ante an- compellat, debet reildere, quia ignorantia
num decimum quarlum. Prima pars ha- eum excusat : nescit enim utrum sit uxor.
bet tres : in prima quaerit Magister utrum er- Secundo modo, sive Ecclesia compellat, sive
ror conditioiiis impediat matrinionium, ubi non, non debet, quia aut lunc sibi praeju-

est error et dissimilitudo; secundo vero, ubi dicat necessario, uut fornicatur; et propter

est error, et tamen similitudo ; tertio vero ,

mandatum Ecclesiae non est fornicandum.
utrum , viro facto servo , fiat serva et ipsa Aliter judicandum est de uxore fornicaria,
uxor. Primum facit hic : JVMttC de condi- qiiae vere uxor est , cui cum ex mandato Ec-

tione , etc; secundum facit ibi : Quceritur clesiae redditur debitum, nongeneratur prae-

etiam, siservusuniusancillamalterius, etc. judicium , nec incurritur aliquod peccatum.

Tertium, ibi : lUud etiam notandum quod,
DUB. 11.
si, etc. Et ita in hac distinctione breviter
Sed in uno conjugio permanenles dominissuis, etc.
duo determinat : primo de errore conditio-
nis ; secundo vero, de defectu aetatis. Videtur male dicere, quia, ponatur quod
unus dominorum vendat servum ad remo-
' Gratian., caus. xxi,q. ii, ante c. i. Oolat.,
IV, 1. (a) Ccet. edit. deest se. — (fc) Ccet, edit, quia.
 : ,
,

DISTINCT. XXXYI. 349

tas terras : si ancilla sequitur virum ,

priva- seruitus peccali : diceudum ergo quod, quia
tur jure suo dominus ejus ; si non , tenetur fideles redempti sunt , et Dei templa facti

sequi : tunc ergo non fuit verum ronju- non possuiit se vendere ut faciant mala;
gium. Item ponatur quod uxor sit libera , ,
possunt tamense vendere ab obsequia. Item
et servus venundetur gentilibus; quferitur juxfa boc quffiritur, utrum pater possitven-

utrum debeat sequi eum. Et quod sic, vide- dere prolem suam uxore invita; et quod sic,

tur per legem matrimonii. videlur, quia ad ipsum spectat regimcn do-
Resp. Dicendum quod si servus et ancilla mus. Ad oppositum aulem est quia partus ,

contraserunt dominis contradicentibus, ipsi plus sequitur matrem. Respondeo dicendum

sibi prsejudicant, non dominissuis : et ideo quod fllii non debent vendi , nec possunt
si dominus indiget, potest ancillam ven- vendi sine culpa, nisi sit paupertatiset famis
dere et si non potest vendere in terra
;
necessitas , in quo casu dehet uxor viro con-
sua, potest vendere in aliena. Si tamen in sentire. Quod si in alio casu velit , non po-
terra sua possit vendere, tenetur; alio- test , cum uxor dissentit , sicut vir non po-
quin manifeste injuriatur viro , et abuti- test vendere nec alienare dotem uxoris,
tur re sua in pra>judicium alienum. Si vero quamvis sit dominus domus : sic in propo-
dominis consentieulibus , tunc simpliciter silo. Et quod in tempore necessitatis et famis
dicendum quod non potest aliquis eorum vendi possint, probatur per id quod scribi-
vendi a domino in pra'judicium conjiigls : tur iu Nehemia '.

et si alter vendatur, debet qui vendidit com-

DUB. IV.
pelli, vel eum rediuiere [a] , vel anciliae li-

centiam dare quod virum sequatur. Ad Judicatum est uxorem minime debere dimitti.
,
il-

lud quod quffiritur, utrum debeat sequi vi- Ouaeritur utrum vir possit se vendere
rum , si venuudetur hominihus geiitilibus, uxoie invita ; et quod non , videtur ,
quia ^

dicendum quod dominus suus non debet vir non habet potestatem sui corporis,sed
eum vendere gentilibus ,
pro eo quod est mulier : ergo, etc. Item inulier non potest
ibi periculum fidei. Si tauieu vendit de facto, se vendere, viro inviio: ergo cum ad paria
si uxor non timet periculum peccati quod judicentur, videlur , etc. Item quairitur,
sit in contumeham Dei , vel alicujus foruica- utrum si uxor consentiat, quod per hoc ef-
tionis alterius, potest et debet virum sequi ficiatur serva.

sed \ix video ,

quomodo possit eum sequi Dicendum quod si uxor contraxit
Resp.
sine periculo fidei , aut ahquo alio peccato cuiu libero ita quod uterque est liber,
,

moris. uxore dissentiente non debet vir nec potest

DUB. m. se facere servum eatenus, ut pra-judicium
Si mulier virura liberum acceperitj etc. aliquod generetur mulieri, quin reddat sibi
Quaeritur, utrum aliquis possit seipsum dehitum , cum petit : unde sicut servus con-
vendere ; et quod non , \ idetur Non estis
' : trahens contra voluntatem doraini non po-
vestri : empti enim estis pretio magno : test facere contractum matrimonii in piajju-
ergo, etc. dicium doiuiui, sic nec vir iu prajudicium
Resp. Dicendum quod est emptio, vel ven- uxoris : tamen quia caput est mulieris qiian-

ditio, ad ohsequium bumauum, et ad servi- tum adalia, excepto debito, potest servum
tium divinum. Divino autem servitio non se facere, quamvis uxor non possit, cum
repugnat obsequium hominis, sive servitus sit sub potestate viri. Si vero uxor consen-
corporalis , sed servitus spiritualis , quse est tiat in venditionem viri , tunc vir potest se

'
I Cor., VI, 20. — = II Esd., v, 2, 1 Cor., (a) Ccet. cdit. debet alter compelli, vel nuod redi-
VII, 4. mat, vel debet eum emere.
 , ,

3B0 SENTKNTIARITM l,Ilt. IV.

vendere iii oume obHequiiim domiui , et

miiiit^r pra-juilicat »il)i ; tamt?ii iioc nmlier ,

OlI.I^.STiO !.

iifc |iriilt's Vfiiili potfst a viio.nisi i|i«a

An conditio lervttutts impediat matrimonium ',

consantiat , nisi forte iii articulo necessita-

ti> : hoc dico de prole, ut pra-ilictum est : Oiiod conditio .servitutis cum coiilradic- Adopp.

el sic patet quo iiiudo litlera illa intelliga- tioiie dornini impediat matrimonium , sic

tur. ustcnditur: l.quia servus noii potcst iiitrare

DUB. V. religionem doinino suo contradicente , sicut
Iloc etitiui acleaduin , ctc.
dicunt jiira et si intrat , compellilur exire,
;

(juairitur hic si aute quatuoidecim an- et pro nullo hahetiir votum : si ergo iion

no» (a) puer coiitrahat per verha de prae- potest sc obligare Deo per votum, multo
senti,etde facto cornimpat .sponsam, utrum minus nec miilieri per matrimoniuin.
separari queat ; ct quod noii , videtur, quia 2. Item servus, conlraiiicente domino,
esl mati imoiiiiini ratiim et consummatum. noii potest ail sacros ordines proinoveri :

Contrarium videtur per illud quod dicitur ergo videtur quod nec matrimonium con-
in liltera: « Si anteprsilicta tempora, » etc. tralicri' [lari ratioiie.

He.sp. Diccndum quod in hoc diffemnt 3. Item iii inatrimonio transfertur potes-
constitutiones juris , et derrionstrationes dis- las corporis viri in uxorem , et e contra :

ciplinarum ,
quia dcmonstrationes huiit de .sed servus non habet potestatem sui corpo-
his,qua!fiunt scmpcr; ct si fiantde hisqiiae ris , sed ejus dominus : ergo non potest
frequeuler, iion tamen ut frequenter , sed coiilra volunlatem domiui contrahere.
ut semper : exemplum est de eclipsi : sed 4. Ilem servus tenetur domino suo obe-
constitutiones juris de his, quae sunt saepe. dire , cum praicipit sibi aliqiiid.

Si crgo aliquis sit exceptus ab hac genera- 5. Ilem tenetur uxori debitum reddere
litate hominum, pro eo quod malitia supplet cum petit : sed potest esse quod Dominus
aetatem, judicandum est sicut si haberet jeta- petat servitium , et uxor tunc petat debi-
tem : et sic est iii casu j.roposito intelligen- tum : scd utrumque reddere esl impossibile :

dum, et in aliis cousimilibus. ergo si nulius potest se obligare ad incom-

possibilia , ergo servus non potest contra-

ARTICULUS I.
here.
6. Item conditio enumeratur inter impe-
Ad inteUigenliam prspsentis distinctionis dimenta matrimonii : sed haec est servitus :

secundum duo, quse determinat Magister, ergo, etc.

duo piini-ipaliter quaeriintiir primo,quan- : Contra ' : In Chrixto Jesu non est servus , Fm.dam.

tum ad primam partem distinctionis, quari- neque liber : ergo nec quantum ad sacra-
tur de conditione servitutis; secimdo, quan- menta Christi et Ecclesiae, est distinctio

tumad seeundam,quffiriturde defectu aetatis. servi et liberi : ergo nec in matrimonio.

Circa primuni quseruntur tria : primo qus- Item servus et dominus sunt pares in con-

rilur utriim servituscum contradictione do- cupiscentiajmorbo : ergo et in remedio :

inini impediat malrimonium ; secundo,utrum sed remedium concupiscentiae carnalis est

cum errore contrahenlis ; tertio quaeritur de matrimonium ergo in hoc sunt pares: :

fructu veutris, cujus conditionem debeat se- ergo unus non potest alterum impedire.
qui , scilicet patris , vel matris.
'
Cf. S. Tbom., in Sui^/. p. lil , q. Lll, art. i; et IV Sent., dist. xxxvi, q. art. 3 ; Franc. dc Mayr.,
i,

IV Seul., dist. xixvi, q. i, art. 1; Scot., IV Sent., IV Sent., dist. Xixvi, q. Steph. Brulef., IV Sent.,
i;

dist. ixxvi, q. i; Richaid., IV Sent., Jist. SXSVI, q. l; dist. ,\xxvi, q. 1 ; Hetrus de Tarantas., IV Senl.,
Durandus, IV Sent., dist. .\xxvi, q. u; Tliom. Argeat., dist. xxivi, q. I. — ' Galat., ui, 28.
 , ,
:

DIST. XXXVI ART. I. QU^ST. II. 351

Item servitus est de jure positivo ; sed tione servitii dicendum quod servus aut
,

matrimoniam est de jiire naturali : ergo, contrahit domino consentiente aut contra- ,

si jus positivum non praejudicet nec impe- dicente. Si consentiente, cum concedens ali-

dit jus naturale, nec servitus matrimonium. quid concedat etiam illa quae adilliusjus
Item sicut servustenetur obedire domino, pertincnt , et ad matrimonium pertinet red-
ita et filius patri : sed in hoc fllius non te- ditio debiti, cum usor petat, uxori peten-
netur obedire pafri , ut habitum est supra ti debitum , et domino aliud imperante , te-
et ostensum quanlum ad matrimonium con- netur et debet non obedire domino, sed
trahendum : ergo nec servus domino. uxori. Si autem doniino contradicente con-
tractum est cum dominus suo jure privari
,

CONCLUSIO. non debeat , ex utraque parte pari immi-

nente periculo, debet domino obedire : quod
Servituiis conditio secmdum jus novim , etiam
si majus periculum sit ex parie uxoris, quia
domino contradicente , non impedit matrimo-
timet lapsuram in fornicationem, et non ti-
7iiu7n.
met graviler domiiuim ofTendere, debet se-
Rcsp. ad arg. Dicendum quod secundum cundum legem charitatis divinse debitum
jus novum couditio servitutis nou impedit prius uxori reddere ,
quani exequi impe-
matrimonium etiam domino contradicente, riura domini sui. Regulariter tamen tenen-
vel dominis, quia sacramenta ecclesiastica dum est, quod cum contrahit cum servo
omuibus sunt communia; et servus etiam scienter domino contradicente vel e con- ,

conjugatus potest etiam suo domino debita verso, sibi pra^judicat, ut jus petendi non
servitia exhibere unde per matrimonium
: habeat quando obsequium postulabit ; et
non sublrahitur a domini potestate. idco servus non obligatur hac repuguanfia,
Ad illud ergo quod objicitur de re-
1 et 2. quia tenetur debitum solvere , etiam cum
ligione,dicendnm quod in religione rehgio- nullum praejudicium domino generatur.
sus omninosubest prapceptoreligionis quan-
tum ad omne tempus, et ideo absolvitur ab QU^STIO II.
omni alia potestate et quia non potest nec
:

An conditio servitutis cum errore impediat

debet aiiferri jus doniini, quod habet in
matrimonium '.

servum ipso invito, ideo patet, etc. Non sic

in matriraonio, quia adhuc servus est. Et Utrum conditio servitutis cum errore im- Ad opp.
per hoc patet illud de ordine ,
quia promo- pediat matrimonium et quod non, vide- ;

tus ad ordinessacros hoc ipso efflciturhber. tur : I.quia magis est tolcrabilis in conjuge
3 et A. Ad quod objicitur, quod Irans-
illud servitiitis conditio, quam qualiias (a) leprae
fertur in mulierem potestas viri dicendum , ergo si error qualitatis talis non impedit
quod non simplicifer transfertur, quiauxor multo minus nec error conditionis.
non dicitur domina viri sed quoad actum ; 2. Item errorfoitunse , sicut jura dicuiit,
conjugalem, quantum ad quem nullam ha- non impedit matrimonium sed possibile :

bebat potestatem dominus super servum : est quod servifus sit a fortuna sicut si ali- ,

et ideo quantum ad illum actum transferre quis capilur (b) casu in liello , et eflicilur
poicst, licet non ita libere sicut uuus ahus, servus ;
vel si (6) propter paupeitatem, quae
ut videbitur. est a fortuna secundum usum loquendi, se
5 et 6. Ad illud quod objicitur de reddi- vendit in servum ergo, etc. :

'Cf. S. Thomas, in Sk/v/)/. p. III, q. lii, art. ; et '^*'" ^^^'"' 'I- "'> Pe'™3 de Taranlas., IV Sent.,
1
IV Seiit., dist. x.'ixvi, q. i, art. 2; Ricbardus, IV Sent., ^^^- ^^vi, q. ii.

dist. .\xxvi, art. 2, q. i; &teph. Brulef., IV Seiit., {aj Cal. eitit. sqa>i\itas. - {b} add. a.-(c) deesl si.
 :

381 SRNTKNTIAnilM LIB. IV.

3. Item servii8 ,
quantum est de 8« ,
[)«r- dilionis [lutest esse trinlex : aut p.iri8, ut «•""''"»•

Kuuu e&t le^itiiiia ud ('uiitraheinluiii, i-t i^iiu- ciiiii siTViis ('oiitiairit cuin ancilla; aut iiie- |.iei.

mtio (u) 8ervitutis miii tullit |il(;aiiiii ('Oii.svii- lioris, ut ciiiii servus cuiii libera ; aut dele-
8um, (|uiu 81 cogaoscit 8ubstiuitiaiii cju^ , (^l rioris, ut ciim liber cum ancillu. in [nimis
quuUtates, et uccideutia , taiia cuKiiitiu siif- duobus casibii» error non iiiqiedit niatriino-

licil ad huo ,
qtiod couKeutiat : er^o uoii est iiiuiii ; iii tertio vcro iiiqiiulit aialriiiioaiiim,

ibi illegitiiiiitas persuiiie , uec defectus coii- et diriinit jaiii coatractum , nisi [jost cogui-
Beubus : ergo est luutriiuouium ijleauui. tiomm coiiditionis consenserit verbo vel
4. Item pejor est coaditio servitiitis spiri- facto. Uatio aiiteiii Iiiijus est propter duo ,

tualis ,
qiiaai corporulis : sed eiror coadi- scilicet i)ni[>lir favuroiii libertatis, et causu;

tiouisspiritualis aoa iiiipcdit matrimonium : matriiuonialis, qua> inaxime favorabilis est.

ergo, etc. Iliule quia ([ui coiilrahit cum ancilla ,
quo-
runaani. Coiitra : Jura diruiit, caus. xxix, (j. u, cl dain nioilo pcnlit libertatem, quai e.st, sicut

Uecietalis de Conjuijio servorum ,

quod er- dicitur in jure civili , bonum inuistimabile ,

ror conditionis impedit matriinonium eoa- et quam nullus perdit nisi volens, quia per-
traheuilaiu, etdiriinit contraclum. ditam recupcrare non potest etiain volens;
Iteiii ratioiie videtur ,
quia illiid est im|)e- id('oinfavoremlibertatisjus.servaturerraiiti,
dimentum matrimonii, quod est contra lio- u(, si velit, possit ancillam deserere. Et praete-
num niatriinanii : sed servitus est contra ho- rea servitus est coutra bonuni [jrolis ef lldei

nuni prolis, ([uia si libcr cum ancilla con- et qiiia jura favent matrimonio, ideo praisii-

trahat, lilii uon sunt liberi, sctl servi ,

quia, inunt errantem in coiiditionem non consen-
sicut dicunt jura, partus sequitur ventrem. tire, ideo nec matriinonium esse : et ideo
Item est contra bonum fidei, qiiia doiiii- quod im[)ediat, hoc facit constitutio Eccie-

nus potest vendere uxorem alienigeiiis, ipso siae, ex praidicla veniens ralione.
viro uolente , maxime infldelibus : et vir si Ad
i. illud quod objicitur de qualitale, di-
sequitiir eam imminet , ei periculum fidei ; cendum non est simile, quia nulla
qiiod

si vero nou sequilur, non potesl petere de- qualitasest itacontrabonum matrimonii, ut
bitum, nec habeie. servitus ; nulla etiaui ita obviat bonis ma-
Item nullus puniri debet sine culpa , ipso trimonii, ut servitus, de his quae impediunt.
nolente et igiioranle : sed opprobrium et in- 2. Ad illud de bonis fortunse , dicendum
famia estalicui, (luod .sil servus, vel etiain quod libertas non computatur inter bona for-
servili persona^ subjectus : ergo ubi inter- tunae, imo omnibus aliis prajponderat. |
venit error condilionis , non est matrimo- 3. Ad illud quod objicitur, quod nec error,

niuni. Ouaeritur ergo quare et quando error nec servitus impedit , dicendum quod ser-
couditionis impediat malrimouium. vitus per se nou impedit cum est scita, quia
quilibet, cum vult, potest efflci servus ; sed

CONCLUSIO. ignorantia impedit , quia non debet puniri

nolens.
Conditio servilutis cum errore matrimonium impe-
A. Ad illud quod ultimo objicitur de ser-
dit , si liber cum ancilla contrahat ; si vero inter
vitute spirituali, dicendum quod etsi sit pe-
pares sit, vel servus cum libera, non impedit.
jor ipsi servo, non tameu adeo redundat in
Resp. ad arg. Dicendum quod error con- alium, utpote in prolem, vel etiam in uxo-
Krrop
(a) Al. sed condilio. rem: et praeterea facilius potest expelli.
 :,,
: :,

DIST. XXXVI. .^RT. I. UU^EST. III. 353

Item hoc videtur per simile in artiflciali-

QUJISTIO 111. bus, quia si quis sediflcat in terra aliena,

aediflcium cedit solo, non solum aedificio
An conditio proHs sequatur patrem , vel matrem
ergo si quis generat in alieno ventre, proles

Ad u|)|i. Cujusconditionemsequatur proles, utrum sequitur ventrem.

patris , an matris ; et quod patris , videtur

quoniam denominatio fleri debet a principa- CONCLUSIO.
liori et digniori : sed pater est nobilius et
Conditio proJis sequitur matrem secundum plures
dignius principium, quam mater, et princi-
leges , licet secundum aliquas nationes sequatur
palius : si magis debet principiatum (a)
ergo deteriorem partem.
regulari secundum regulas digniorisprinci-
pii, videtur quod partus debeat sequi patrem. Resp. ad arg. Dicendum quod secundum
2. Item in sacra Scriptura nunquam po- leges civiles, sive jus impcriale, partus se-
nitur genealogia mulierum, sed potius viro quitur ventrem. Et ratio hujus est valde
rum : ergo generatio principaliter spectat conveniens, quoniam prolis dup]ex est prin-
ad viros : ergo et germen generationis. cipium, pater scilicet , et mater. Pater est
3. Item repromissio de semine benedicto principium honorabilius; sed mater est prin-
scilicet Christo, facta est viris principaliter, cipium substantialius : et ideo in honoribus
quamvis nasci deberet de muliere: non enim et municipiis filius sequitur patrem ,
quo-
facta est repromissio Sarae, vel Bersabeae, niam illa acquiruntur paterna sollicitudine
sed Abraham (b) etDavid ergo videlur quod: et in haereditate patrimoniali ; sed quoniam
proles magis sit ipsius viri, quam mulieris: mater est principium substantialius, quan-
ergo, etc. tum ad id quod est, sequitur matrem et :

4. Item unumquodque principiatum, quod quoniam libertas et servitus respiciunt ho-

producitur secundum imitatiouem, plus se- minera secundum id quod est, non secun-
quitur illud, cui plus assimilatur: sed fllii dum id quod habet, hinc est quod secundum
plus assimilantur patri : ergo magis debent leges civiles rationabiliter valde institutum
sequi patres. est, ut partus sequatur ventrem : et hinc est

luuda.:..
Contra : De natis ex libero ventre, cap. quod conjunctio ad prolem generandam ma-
unico, dicit Decretalis : « Indecens videtnr trimonium appellatur. Et huic concordat jus
ut geniti ex libera filii ad serviendum retra- canonicum, sicut patet in Decretali prius
hantur : » ergo qui nascuntur ex matre libera posita. Concordat etiam jus divinum scrip-
sunt liberi : ergo sequuntur matrem. tum iu lege Mosaica, ubi dicitur *, quod si

Item , si quis seminat in terram alienam, uxorem alicui, quem emerit, et ille
dederit
fructus est domiui terrae , non seminantis postmodum egrediatur liber, filii debent re-
sed venter mulieris respectu seminis viri est manere domino, qui dedit ei uxorem, licet
sicut terra respectu sementis : ergo videliu- inse egrediatur liber. Coucordat denique
quod sicut fructus sequitur terram, ita par- multiplex ratio et similitudo naturalis : et
tus sequitur ventrem. ideo quia hoc dictat jus civile, et jus cano-
Item hoc videtur in animalibus , quoniam nicum approbat, et divinum confirmat, et
si animal masculini sexus impraegnat animal naturale commendat; ideo recte dicendum
feminini sexus, ut equus equam, pullus est quod partus debet sequi ventrem. Ye-
,

sequitur equam non equum ergo pari ra-

, : ruiutamea aliquae partes, quae non sunt hu-
tione videtur in proposito.
Brulef., IV Sent., dist. xxxvi, q. iii; Petr. de Tarant.,
'
Cf. S. Thom iQ Suppl. p. III, q. liii, art. 4; Ri-
, IV ^tnU, dist. XXXVI, q. iv.— = Jixod., xxi, 4.— (a) CcBt.
chardus, IV Smt., dist. xxxvi, ait. 5, q. ii; Steph. edit.principatum. —\b) Abraam, et sicdeinceps.
roM. VI. i3
 3^4 SENTKNTIAUIIM LIH IV.

jusinoili legibu:i subjeetiK, uuii girvaiit haiic nitex defectu ajtatis; et circu hoc tria quae-
consuetudiiutm , iuiu [milus SHiuitiir roinii- ruiitiir: jirimo qua'ritur, iitium liefcctus (a)

tiouem ileteriuris : uiid" si aller est seivus, a'tatis impediut matiimoiiium : secuudo
fllii suut servi, et siuiilitfi' si lualer aiicilla; utriiiii defectus ielatis iinpediat contractio-
et si arabu siut diversuruiu duiuiiioruiu, (ilii nem 8[iuusalium; teitio, utrum sponsalia
divitluutiir : huiic uioduiu servat l<raucia in contracta [lost se[)t('uuium possint dissolvi

dliquibus partiltiis, licet iioii ubiquo : sed per uiutuuiii cousensum.

tameu constitutio legalii) luulto iiobilior est
et ratioualiilior, qiiani ha'c cnusueludo. QUvESTIO I.

1. Ad illud quod itriiiiu ubjicitur, quud

Ah defectu* (a) mlati» impedial malrimoniwn '.

pater est diguius iiriucipiiiui , diceuduui

quod veruni est, non tainen subslantialius : Quod defectus (a) setatis iinpediat matri- Fuudam
et idco iii ilij,'ui(iitibiis [jalreni dobet sequi; monium , ostenditur sic : quia derectum [b)

iu substantia, sive iu libertale cor[ioris sui, ajtaiis tequitur impoteiilia coeuiidi: sed im-
njatreui. Et ei>t exempluui, quia ' nobilius potenf ia coeundi impedit matrimonium eigo :

priucipium fructuuni agriculturae est cullor, et defectus (a) aitatis.

quaiu nger: rructus tanicn est agri, sive do- Ilein defectum [b) setatis conseqiiilur iu-

iiiiui agri. discrelio : sed discretio reqiiiriliir ad con-

2 el 3. Ad illud quod objicitiir, quod sacra sensum legitimum, et cousensus ad matri-
Scriptura geiiealogias (ittiibuil viris; diceu- mouiniu: ergo bilis [lotest esse defectus [h)

dum quod veruni est et coiivt^nieiis nam et : ailatis, quod impediat matriinonium.
hunc modum habeiuus, quod filium deno- Item jurar canonica etcivilia dicunt quod
minamiis a palre : unde dicitur Petrus Mar- impuberes non possunt contrahere malri-
tini, noii Beitai, ut in pluribus. Similiter nionium . sed im[)uberes judicantur ratione
repromissio fil viris : tamen ex lioc iion se- ajtatis, ut masculus ante quartumdecimum
quilur, quod proles debeat sequi virum se- anuum, et femina ante duodecimum, etc.

cundiim coiiditionem bbertalis vel servitu- Contra: Siatus pubertatis non impedit Ad
1.
op)

tis, secuudum conditionem

sed dignitatis et susceptionera alicujus alterius sacramenti,
honoris, quse uou substantiam respicit, sed quae etiam majoris perfectionis sunt : ergo
potius qualilatem. nec matrimonium.
i. Ad illud quod objicitur, quod filius as- 2. Item, quare non possunt contrahere
similatur palri, dicendum quod * assimilatio ante tempus pubertatis? Aut propter impo-
non venit a substantia, sed a tbrmativa vir- teiitiam coeundi , aiit propter defectum dis-
tute, quae principaliter viget iu semiue viri, cretionis: si pro[jter im[iotentiam, sed multi

quaudo masculus gencratur : et ideo fre- infirmi suiit impotentes reddere debitum, et

quenlius fllii assimilantur patribus : atta- tamen possuut cotitrahere. Fraeterea, multi
men quantumcumque
,
sit patri similior iu seniores confecti sunl impotentes, et tamen
figura et propriutatibus, [jlus tamen traxit a possunb confrahere. Praiterea multi etiam
matre de substa:itia : el ideo ex hoc non se- aiite annum quartumdecimum coeunt. Si

quitui', quod in libertate patrem sequatur. proplcr delectum discretionis , contra hoc
est, quod miilti sunt discretiores in deceu-

ARTICULUS n.
Generat. Anxmnl., iib. IV, c. 3. —
' Cf. S. Thom., iu

Suppl. p. III, q. Lviii, art. 5 ; et IV Seiit., dist. xx.wi,

q. l, art. 5; Richard., IV Sent., dist. .\xxvi, art. 6,
Consequenter, quantum ad secundum ar- q. i; Thoui. Argeut., IV Scnt., dist. x.xxvi , q. i,
art. 4; Steph. Brulef., IV Sent., dist. xxxvi, q. iv;
ticulum, quaeritm- de impedimento quod ve- Petrus dc Taraut., IV Scnt., disl. xxxvi, q. v.
'
AiUt., Meiaph., lib. I, coule.x. iO. — - Id., tie (a) Ccet. edil. status. — (6) Hem statum.
 ; ::

DIST. XXXVl. ART 11. QU^ST. II. 35S

nio, quam alii in vigesimo anno, qni pos- quenter : et quia, licet ante tempus indictum
sunt contrahere : ergo, etc. ahqui possint coire propter accelerationem
3. Item qu3eritur quare tempus pubertatis naturse,tamen ut frequenter ante illud tem-
citius conipletur in muliere ,
quam in viro pus non possunt quia tamen jura viderunt
;

et videturquod non deberet, quia quantum quod aliqui possent, ideo non tantum arcta-
ad sponsalia contrahenda ad par tempus et verunt, quin eliam proximi pubertati circa
aequale masculus et femina judicantur, ut- medium annum possint contrahere.
puta ad septennium : ergo pari ratione ad 3. Ad illud quod quaeritur, quare citius

matrimonium contrahendum. completur tempus pubertatis in muliere, di-

cendum quod tempus sponsalium determi-

CONCLUSIO. natur quantum ad iliscretionem, sed tempus
pubertatis quantum ad potentiam coeundi
Defectus (a) aetatis impedit matrimonium , quoniam
et quia citius potest coire femina, quam mas-
impuberes ( 6) gui non sunt apti ad prolem generan-
culus, ideo, etc. Si tu quaeras, quare mulier
dam. non contrahunt.
citius potest, quara masculus. responderi
Resp. ad arg. Ad prsedictorum intelligen- potest quod hoc lit mullis rationibus primo, :

tiam est notandum, quod matrimonium est quia prius fit solutio virtuositatis propter

in officium, et in remedium, et in sacramen- meatus largiores; secundo, quia difficilius

tum, vel signum: in offlcium, inquam, pro- est agere, quam pati ; tertio ,
quia ' natura
creandi prolem remedium ccntra impul-
|; in imperfecta in muliere appetit virum, sicut
sum libidinis; et in sacramentum insolul)ilis materia formam : unde propter majorem
conjunctionis uaturarum Christi. Quoniam appetitum naturse major flt acceleratio.

igitur ante tempus pubertatis non possunt

masculus et femina generare , nec fervore
QUiESTIO II.
libidinis excitantur,tanquam impotentes ad
himc actum, quia eliam ante tempus illud An defectns cetatis impe.diat contractionem
sunt variabiles, et matrimonium est immu- sponsalium ".

tabile decreverunt jura tales personas non

:

esse legitimas, antequam ad tempus veniant Utrum defectus aeUitis impediat contrac- Fundsni.

pubertatis. tionem sponsalium ; et quod sic , videtur

1. Ad illiid ergo quod objicitur de sacra- quia sponsalia de necessitate obligant ad
mentis aiiis, dicendum quod non est simile, matrimonium : sed matrimonium non con-
quia utilia et necessaria sunt ante tempus trahitur nisi propria voluntate : ergo spon-
pubertatis. salia non contrahuntur, nisi placeant sponso
2. Ad illud autem quod quseritur, quid et sponsae : sed non habet usum rationis nisi
impediat, dieendum quod defectus astatis, in determinata aetate; ergo, etc.
ratione instabilitalis pueriUs, ct impoten- Item jura canonica dicunt, sicut patet
tiae (c) coeundi naturalis. Quod objicit de Extrav. de Desponsatione hnpuberim, per
sene et infirmo, non est simile, quia stabiles totum ,
quod qui coutr»hunt sponsalia ante
sunt in sensu et in afTectu. Sed quod dicit, septennium, nihil faciunt : ergo, etc.
quod non possunt, dicendum quod jura ju- Contra: 1. In sacramento baptismi obli- .i.dopp.

dicant et instituuut non secundum ea quse gatur parvulus per alium ad renunliandum
semper, sed secundum ea quse fiunt fre- saeculo, et ad contrabendum matriinoninui
'
Arist., Phys. lib. I, cont. 81. — ^
Cf. S. Thomas, in IV Sent., disl. xxxvi,
q. i, art. 4; Steph. Brulef.,

Suppl. p. III, q. LViii, art. .S; el IV Sent., dist. xxxvi, IV Sent., dist. xxxvi, q. v Petr. .le Tarant., IV Sfnt.,
;

q. I, art. 5; Scot., IV Sent., dist. s.vxvi, q. ii; Ricbard., di3t. xsxvi, q. v.

iV Sent,, dist. xxxvi, art. 6, ^. 1 Thom. Argent., ;

(o) Ceet. edit. Status. (6) puberes. —
(c) iinpotentia. —
 ,

3M SKNTEMIAKUM LIB. IV

cum Deo : ergo pari ratione (lossunt iiarvnli I. Ad illud ergo quod ohjicitur du sacra-
per alios ad niatrimonium iibliguri inento haptismi, palet responsio, quod non

Ileiii ulii iJeflcit lllfs pnipiia, hiiiciirnt est simile, sicul fa-pe dirtiim est, propter

(liles patenlum ; ei gu pari i a'iuni-, ulii ilelicit hoc quod est contia originule, ipidd non est

(liscrelio parvulorum, huiiplet discrelio pa- per voluntalem pei [lelratum. Kt nllerius, in
renluMi -.
et sic, ete, ha[itismoiioM(ihrif.'atur|iarvuliiHiiiBiadea,ad

IteiM qiia-ro, qiiarc lempus gepteniiii cst quut teiictnr de juie naturali : unile non est

deteiiiiiiialuin ud spoiisaliu (-onlraheiula; et ihi votiim nisi vulde large. Et si tu objicias,

\iiletur quod lum sit conveiiicns: qiiia quod quod parviilus potestohligari uhi esthonum
ante non possinl conlrahi aut hoc , c t [)ro[iter siiiim, diieiiduiii (juod verum est in po.s.ses-

defeclum discretionis^ aut locutionis : si dis- sionihus; sed iii matrimonio, uhi est servi-

cretionis, sed eliam tunc discretio deflcit; si tus corporis, et dehet esse niutuus amor,

locutionis, sed ante sciuut parvuli loqui : decrevit Deus, ut nullus possit nec deheat,

ergo, etc. nisi i^ropria voliintale, obligari. Est enim ihi

quoddain niirahile, quia homo invenit in

CONCLUSIO.
muliere aliqua (b) complacenliam, quam nun-
Sponsalia non possunl contrahi ante septennium quam posset in alia invenire, ut dicunt ali-

(fiia unte tale tan}ms non modo consenlire, sccl qui ex[)erti.
neque eomplacentiam possunt habere pueri, quam
exprimant signo vel varbo.
QU^STIO III.

Resp. ad arg. Diceiidum quod sponsa-

An sponsalia contracta post septennium possint
lia de jurc non possunt contralii anle sep- dissolvi per mutuum consensum '.

tenniura; et si coulrahanlur de faclo, nihil

fit : permiltitur tamen ipsum nihil in re, Utrum sponsalia contracta post septen- Ad o

quod est aliquid in spe, propler honum pa- nium possint dissolvi per mutuum consen-
cis. Ratlo temporis haec est, quia sicut non sum; et quod non,videlur: quia sicut se
possunt aliqui matrimoninm contrabere nisi habet aetas puberum ad contrahendum ma-
proprio consensu , et proprio signo expri- trimonium, ila ajtas impiiberum ad contra-
mente consensum ; sic non possunt ad ma- henda sponsalia : sed [b) puberes contra-
triinonium obligaii nisi placeat, et compla- hentes malrimonium non possunt solvere :

centiam verbo vel signo exprimant, quia ut ergo, etc.

frequenter ab illo tempore incipiunt intelli- Item, sicut Dominusinstituit matrimoniura

gere quae dicunt, ct loqui secunduin pro- non solvi, ita pra^cipit non perjurare, et fide

prium affectum : ideo cx tunc incipiunt non mentiri ergo si contracta sunt sponsa-
:

valere. Ex bis patent objecta, quia non est ha per juramentum interpositum , videtur
Ei osi-
de obligatione matrimonii, et sacra-
uo ra':o- simile quod nece.^^sario teneanlur consummare.
menli {a) baptismi quia ula est necessana ,
Item, de Sponsalibus et Matrimoniis, di-
ad salutem; ideo merito per alium subveni- citur in Decretali secunda, quod hoc potest

tura?groto. Paleteliam ratio temporis, quia tolerai i : si ergo permissio rion est boni, sed

quamvis nou sit plena discretio ad discer- mali, videtur quod malum. sit

nendum bonum a malo in eis, tameu est Item , in eod. Commissum :

tit., Decret.

discretio ad intelligendum quod dicitur, et « Quia juravit aliquam ducere in uxorem,

respondendum quod libeat. propter jurameiitum, si vult intrare religio-

'
Cf. S. Tlioma=, in Supp!. p. III, ([. xLiii, art. 2;
ftichard., IV Seiit., diit. x.K.wi, art. G, q. ii; Slepli.
(a) Cat. edit. sacramento.- (6) aiiquam. — (c) Ccet. Brulef., IV Sent., dist. .\xxvi, q. vi; Petrus de Tarout.,
edit. add. quia. IV Sent., dist. xzxvi, q. VI.
 DIST. XXXVI. ART . H. QTJiEST. 111. 357

nem, prius deberet contrahere : » Sed si li- 2. Ad illud quod objicitur de juramenfo,
ceret alicui pertransire, liceret maximetali : dicendum quod non obligat nisi sub condi-
ergo si tiuic non licet, multo miuus nec tione.

alicui. 3. Ad illud quod quaeritur, quo modo con- Adi.ut.

Fuodam. Coutra : Si promilto tibi dare centum, si trahatur, dicendum quod quahior modis :
'

absolvas me, sum absolutus, nec perjuro si simplici promissinne, fllei dalione, sive ju-

non do ; ergo pari ratione in proposito. ramenti interpositione, datis anhis sponsa-
Item , si duo jurent simul ire Romam , et litiis, annuli subarrhalione.
post poeniteant, et mutuo se absolvant, ab- Ad iUud quod quseritur, quibus modis sol-
^,,^ [^,
-
soluti sunt : ergo, etc. Quffirilur igitur qua- vantur, dicendum quod in octo casibus :

Quffist. liter sponsalia contrabantur, et quibus mo- primus est, voto solemni superveniente, puta
iai.1,2,^-
j^jg solvantur, et tertio quis sit effectus spou- si alter sponsorum intravit religionem ; se-

salium. cundus, superveniente matrimonio, puta si

coutrahat cum alia per verba de praesenti

CONCLUSIO. post sponsalia; tertius, supervenient(; affini-
tate ,
puta si cognovit consanguineam
Spo7isalia post septennium contracta multis modis
sponsae, ethocfacto vel fania probari potest;
solvi possimt ex causa rationabili , et hoc mutuo
se absolvcndo. quartus, superveniente incurabili inflrmi-
tate, putalepra, vel mutilatione membri ali-

Resp. ad arg. Dicendum quod sponsalia cujus; quintus, allero se absentante, puta
multis modis solvi possunt, sicut jam pate- cum vadit in regionem longinquam sine 11-

bit : et unus inter illos modos est, quando centia; sextus, altero fornicante, puta cum
Opi..io mutuo se absolvunt. De islo autem modo alter cognoscit quam sponsam
alteram ,
ahorum.
^jjcunt aliquj , ut Hugutio, quod modus iste suam ; septimus, utroque volente, puta cum
non est licitus ,
quia non flt sine peccato, ambo consentiunt; octavus est, minorc pe-
propter fidem juramenti ; sed soUim est per- tente ,
puta si contrada sunt sponsalia inter
missus, quia coacta conjngia malos habent aliqnos duos, quorum aller est in setate de-

exitus : et boc dicit propter illud, quod dicit bita, alter est minor. Primis duobus modis
Decretalis, quod potest in patienlia tolerari. solvuntur sponsalia ipso facto ; aliis, per ju-
Opinio Alii dicunt, quod cum juramentum obliga- dicium Ecclesiae.
''"5,5°
'"
torium nunquam obliget nisi ad voluntatem Ad illud quod quaeritur, quis sit sponsa- .\dq.iai.

ejus cui flt, videtur quod instar illorum, qui lium effectus, dicendum quod duplex unus :

jurantsimul ire ad aliquem locum, sicutipsa obligationis ad matrimonium, ad quod as-

Decretabs dicit, quod mutuo se possunt ab- tringuntur per promissionem ,
quae est in
solvere : et si veniat ex causa aliquo modo sponsalibus unde dicuntur a Spondeo, spon-
:

rationabili , dicunt esse licitum, licet sit mi- des : unde compellendi sunt ad matrimo-
noris perfectionis, sicut sonat Decretalis : et niumconlrahendum, nisitinieaturde uxori-
haec positio videtur magis probabilis, quid- cidio, vel aliquis dictorum casuum interve-
quid dicat Apparatus. niat. Alius efi"eclus est publicae honestatis
1. Ad illud quod objicitur de matrimonio, juslilia, qusp e.st quod nullus consanguineo-
dicendura quod nonest simile propter signi- rum propinquorum sponsi potest contrahere
ficationem. cum sponsa, nec e converso.
 ,

SU SFNTKNTIARnM MH IV

DISTINCTIO XXXVII
I)K IMPEIilMK.NriS yi t OJININO FACIIM ll.l.KCn IMUM MATHIMONIUM CONTHAHENIIliM i;i M OMNI
fHdPIKH KCCI.KSIA.STICAV INSI I H; lUNKJI.

in quo Siiut if^itur ([niilaiii oiJiiies, iii iiiiilju.-) uullaleiiiis [lutcst contrahi conjuf^iuiii ; el si
or.1.0..^
iuterccsserit cojmlii , lit Jivoitiuin : ut saceidotiuui , tliaconutus , et sulnliaconatus. In
8.ri coii-
giijg ygpQ jierniittitur soiliii coiijiigium , nisi reli}i;ionis huliitiiiii siim|).serint , vel conli-
etiie iM
nentiae votnm fecerint. Unde I.eo Papa '
: « Clericos , leclores, OKtiarios , exorcislus
nbus acolylos,si extra votnin et habitnni invennintiir , et conlinentiam proliliMT noiiint
conj.i. uxorem diicere viigiiieiii Kcele.^iu roinurm periniltit, noii viduain vel repudiatuin ; i|uiu
^'"''
deinceps nec ad subdiaconatuin [irovehi poterunt, nec laicus uxorem sortitus, nisi vir-

ginem ,
vkI bigamiis ad clericatuin. » Item ex Carthaginensi coneilio ' : « Placuit cpi-

k scopos, [>resbyt'Mos ,
diaconos , subdiuconos etiam ab nxoribus abstiniM-e ;
qiiod si non
fecerint , etiain ub ecclesiaslico reinoveuntur otflcio ; caeteros vero clericos ud hoc iion
coyi. » Item Leo Papa ' : « Lex contineutiffi eadem esl ininistris altaris, qujE episcopis,

el piesbyteris ;
qui cura essent laici , vel leclores , licite iixores .ducere potueruat ; sed

cum ad praidictos (lervenerunt gradus, coepit eis non licere quod prius Hcnit. » Item

in sextu Syiiodo * : « Si iinis eorum qui ad clericatuin acccdunt, voluerit nupliali lege

mulieri copulari , hoc aiile oruinem subdiaconalus iaciat. » Item (^ulixtus Pa[)a '
:

« Presbyteris , diaconibus , subdiaconibus, monachis , conciibinas habere, seu matri-

mouium conlrahere penilus inter.licimus, contracta qiiO([ue raatrimonia ab hujus-

modi personis disjungi, et personas ad poenitentiaui debere redigi, juxta sanctoriim

canonum definilionem judicamus. » Item Gregorius « : « Nullum facere sul)diacouura

episcopi piaesuuianl ,
nisi qui se caste victuriira promi.^crit ;
quia nuliiis debet ad
ministerium aitaris accedere , nisi cujus castitas ante susceptum ministerium fuerit

approbuta. »
His adjicieudum est'do occisorii)us suarum coujugum; de quibus Nicoiuus Papa
fecior.-
scribil Radulph')
'
Bituricensi Archiepiscopo
'
* : « Iiiterfectores suarum coniugum sine
hus sua- .

ruiii cin- judicio , ciim non addis adulterarum , vel aiiquid hujusmodi ,
quid aliud habendi sunl,
quam homicidaj? ac per hoc ad poenitentiara redigendi ;
quibus penitus denegatur
conjugium. » Hic videtur Nicolaus permittere maritis ,
pro adulterio aut alio hujus-
modi uxores suas interficere ; sed ccclesiastica disciplina spirituali giadio , non male-
riali criminosos ferire jubet. Unde idem Nicoiaus ' : « Inter heec vestra sanclitas ad-

dere studuit : Si cujus uxor aduiteriuni perpetraverit , utrum marito ejus secundum
mundanani legem interficere liceat? Sed sancta Dei Ecclesia nunquam mundaniscon-
stringitur iegibus, gladium non habet nisi spirituaiem; » Item Pius Papa'" : « Quicum-
que propriam uxorem absque iege et sine causa inferfecerit , aliamque duxerit, arrais
depositis publicam agat poeniteutiara, et si contumax extiterit , anathematizetur usque-
quo consentiat. »
'
Leo I, conl. epist. Nicelte Ab/inlis, et habelur ciiot. xxxil, c. Scriatim. — - ll.ibetiir ibid., c. Placuit. — ' Leo l,

Epist. xc, c. III, el habeiur disl. jcmxi, c. Lex conlinenticB. —

Habetur disl. xxxii, c. Si quis corum.
' s Habetur —
riist. XXVII, c. yresbyteris. — ' Habetur diit. xxv ii, e. NnUuin. — ' Totum hoc cap. habetur disl. xxsi:i, q. II.
w~ • Ibid., c. Interfectores. — ' Ibid., mox infra. — "> Ibid.
 ,

DISTINCT. XXXVII. 359

possunt ad officium, quoddimiserant,redire :

EXPOSITiO TEXTUS. vel si permittatur reditus ad ordines mino-

res, inhibetur promotio ad majores : et ideo
Sunt igitur qiiidam in quibus nuUatenus, etc
dicit : « Permittantur, si volunt, ad clerica-

Haec est pars, in qua Magister principali- tum aliquo tempore redire sine inipedi-

ter determiiiat de his ,

quee matriinonium mento. »

Divisio. impediunt simpliciter; et habet haec pars DUB. u.

impedimentum duplex est

duas, quia tale : Placuil episcopos, presbyteros. elc, ab uxoribus
abstiuere.
quoddam quod simpliciter impedit cum
omni quoddam cum quodam sic, cum quo-
;
Videtur mala esse haec conslitutio : quia
dam non. Ideo secundum hoc hajc pars ha- nemo potest uxorem privarejure suo : ergo
bet duas : in prima parte determinat de his, videlur quod si habent uxores, quod non
quse simphciter impediunt, et ctun omni ; in possunt abstinere ab cis, etiamsi velint. Item
secunda de hi?, quae cum aliquibus sic, cum ponatur quod aliquis iu inferioribus ordini-
ahquibus non, iiifra '
: Post hcec de dispari bus, uxore tacente et sciente, promoveatur,
Prima pars haliet duas in prima
cultu, etc. : utrum debeat, cum reclamaverit debitum ,

parte agit de impedimento quod impedit sibi reddi; et quod sic, videtur, quia votum

propter ecclesiasticam inslitutionem ; in se- continentiae non vovit. Et iterum, si vir in-

cunda de eoquod impedit propter propriam grediatur rehgionem , et ipsa taceat, si re-

obligationem, infra-: iVMnc de voto impicia- ciamet post apud episcopum, redire compel-
mus, etc. Et quoniam ecclesiastica institutio htur : ergo, etc. Item quajrilur utrum, nior-
quosdam excludit a matrimonio propter tuo viro, teneatur ad continentiam perpe-
excellentiam vitae, ut clericos; quosdam tuam talis mulier, an possit conlraliere.
propter enormitalem culpae, ut uxorieidas : Resp.Dicendum quod hoc intelligitur
ideo hsec pars hahet duas particulas : in quod si non habent uxores, nunquam debent
prima determinat de impedimento ordinis; contrahere, ex quo ad sacros ordines sunt
in secunda deimpedimento criminis, ibi : Bis pronioti si autem habent, non possimt pro-
;

adjiciendurn est de occisoribus suarum con- moveri sine assensu uxorum,secundum con-
jugiim, etc. Utraque pars remanet indivisa suetudinem Romanae Ecclesiae et verum est ;

propter brevitatem. quod requirendusest earum consensus. Quia

si uxor taceat viro suscipiente ordinem, et
DUB. I.
locum tempus habeatreclamandi, praesu-
et
Uxorem ducere virginem Ecclesia Romana permittit. milur consensisse, et amplius reclamare non
Quaeritur, quare ponit quod permittit du- potest : et ex tali consensu suo continentia
cere virginem : cum enim nullo voto sint sibi indicitur, nec potest requirere virum.
astricti, ita potuerunt ducere viduam , sicut Utrum autem possit contrahere, dicendum
virginem. quod, sicut dicitur dist. xxxii, c. Seria-
Resp. Dicendum quod clerici ducentes tim, etc, non potest etiam post mortem viri,

uxores intra (a) minores ordines ,

possunt imo tenetur ad continentiam perpetuam. Sed
uxores duphciter ducere : aut cum spe re- quahterhoc sitintelligendum, inter jurispe-

deundi ad ministerium et offlcium clericatus, ritos est controversia. Aliqui enim dicunt
aut sine spe : si cum spe, tunc permittitur quod mulier consentiens viro, vovere intel-

quod ducant virgines, et sic loquitur Leo ligitur ; sed votum istud ,
quia non est so-
Papa; si sine spe, tunc possunt quam volunt lemnizatum, impedit matrimonium contra-
ducere : sed si ducant viduam , ampUus non hendum, sed non dirimit jam contractum,
'
Oist. xxsi.i. — -
Diit, .\.\x.ii. ta) Ccet. edit. infra.
 , ; . :

30U SENTKNTI.Mtl'M l.m. IV.

Alil ilicunt quixl solamriizatiir iii voto vin. qui insidians matrimonioflliumdesacro fonte

TerliuHcuut qund wcus esl ia uxore ingressi levavit, et de hoc habetur cnu». xxx, q. i, c.

religionem, etclerici: quia uxor clerici tene- l)e eo uutem; <iuintiim «fil do eo, qiii occidit

lur, siil iion uxor ingressi reiigionem, quia presbyttruni, llxtiav., de pa-n. et lenii»»., c.

diKniur estclericatus, quaiu religiu, cuai bi- Qui presbyterum; sexto de eo, qui occidit
gamus possitessereligiosus, nonauteiii cleri- propriam uxorcin, cuus. xxxiii,q. i; seplimum
cus. Alii.elhoc vi(leturprokil)ilius,quoiluxor solcmiiitiT pdMiitentes, caiis. xxxiii, q. ii, c.

aut igiionit jus illuil, quii nec scit, iiec sibi De hix untiiiui. In oninibus (lispensatnr prae-

dicilitr, aut novit : priiiio modo, non obliga- terquamin primo, propter hoc, quod respi-

tur; seciindo modo, si novit, (|uia sibi dici- cit personam determinatara.
tur, et consentit, c.i)ligatur. Sed quid iii tanta
DUB. IV.
diversitate teiiendum est? Sane dici polest,

quod si uxor couseiitiat viro quod ordineni Sed saucta Dei Eccleiiiu nunquam mundaQii
coDBtriugitur , etc.
sanctum suscipiat, vel quod reliyioiiem iii-

grediatur in conspectu personaj, per quani Videtur falsum dicere : quia Bernardiis di-
secuiidum fi)rniam EcdesijE possit (ieri di- cit ad Eugenium, quod habet utrumque gla-

vortium, quod ipsa obligatur ad coiitinen- dium. et uterque gladius, tam spiritualis,
tiam per[)etuam < uin viio ,
qui est eadem quaiii malerialis, est EcclesiBe : et lioc probat

caro cum ipsa, nec excusatur per juiis 'i-riuo- pi-r illud '
: Sunt Qladii duo. Et IJominus :

rantiam : nec esl diversimode judicandum Satis est.

in clericiset religiosisquaiitum adhoc, cura Resp. Diceiidiiin quoil uterque, ut dicit

utrobi(|ue corpus viri perpetuo Doininodedi- Bernaidus, est Ecclesiae; sed dilferenter,

celur. Et hoc oxpresse dicilur dist. xxxn, quia spiritualisextrahenduse.st manu Eccle-

c. Seriatim, etc. Neque pcrmittitur uxor siae, sed materialis non manu, sed tantum
jungi eidem inarilo suo carnaliter, nec un- nutu : et per hoc solvitur illud.
quam nubere, aut in ejus vita alium ducere
post mortem : et ideo satis probabiliter dic- ARTICULUS I.

tum est, quod viro vovente, et soleranizante,

ipsa vovisse intelligilur : et hoc totum pro- Ad intelligentiam hujus brevis distinc-
batur per multa jura, quaj dicuntur libro III, tionis , secundurn duo quae breviter in ea
de Conversione conjugatonm. tanguntur, duo hic principaliter quaeruntur
primo quaeritur de ordinis irapedimento;
DLB. 111.
secundo de uxoricidio. Circa primum quae-
Quibus penitus deoegatur conjugium runtur tria : primum est, utrum ordines
Ex hoc videtur, quod cum talibus dispen- minoresimpediantmatrimoniurii;secundum
sari iiou possit. Quaeritur ergo pro quibns autem, utrum ordines sacri ; tertio quaeri-

peccatis conjugium denegetur, et in quibus tur, quaiitum ad ecclesiaslicum statutum,

dispensetur. per quod sacri ordines impediunt raatrimo-

Resp. Notandum quod in septem generi- nium
bus primum estadulteriumcum occisione,
: QUjESTIO I.

vel ficiei datione, caus. xxxi, q. i; secundum

An minores ordines impediant matrimonium '.

est incestus, caus. xxxu, q. vn, Concubuisti

tertium est raptus sponsse alterius , caus. Quod minores ordines non impediant ma- ;„„rtam.

XXVII, q. u, c. Statutum; quartum est de eo, Richard., IV Sent., isl. x.xxvii, q. ; Thoni. Argent..
•
i

IV Seii^, dist. XXXVII, q. i, art. I; Steph. Brulef..

' Luc, xxiii, 38. — ' S. Thomas, in Supp/. p. Ili, IV Sent., disL xxxvii q. i; Petrus de Taranl.,
,

q. Llli, art. 3; et IV Senl., dist. xxxvii, q. i, arl. 1 ; IV Se7il., dist. xxxvii, q. i.

 ,

DIST. XXXVII. ART. I. QU SST. I. 361

trimonium, videtur per multas auctoritatos, privilegio clericali : ergo nullus clericus po-
quas adducit Magister in littera, maxime test esse uxoratus. Major manifesta est; mi-
per illam [a) Leonis Papae, quae sumpta est nor patet per decretalem de clericis conju-
dist. xxxii. gatis, c. Joannes, et infra, ubi dicitur, quod
Item in extravag. de clerlcis conjug., dicit uxoratus etiam tonsuratus non potest pri vi-

Alexander III : « Si qui clericorum infra legio clericali gaudere. Si tu dicas , quod
subdiaconatum acceperint uxores, ipsos ad istae ration s non valent, quia qui est c'eri-

retinendas uxores districtione ecclesiastica cus, potest non esse clericus, et ita p(>test

compellatis. » esseuxoratus; contra : Ordinis sacramentum

Item ratione videtur, quia ad minores or- est per impressionem characteris ergo sicut :

dines ut plurimum parvuli promoventur : baptizatus non potest esse non baptizatus,
sed tales non sunt cogendi ad continentiam : ita videtur quod clericus non possit fleri non
ergo, etc. clericus, sive non ordinatus.
Item in ingressu religionis est status , in
quo quis probat et probatur, antequam ad ,
CONCLUSIO.
votum continentise obligetur ergo pari ra- :

tione, imo multo fortiori, cum difficilius sit Ordines minores ad contrahcndum matrimonium
non prastant impedimentum : licet ministerium
in saerulo contiiiere, status debet determi-
et beneficium in Ecclesia occidentali oppositio-
nari , in quo clerici possint probare , et pro-
nem habeant ad matrimonium.
bari utrum velint vivere casti , et in illo non
debent ad castitatem obligari : sed iste est Resp. ad arg. Dicendum quod in ordinibus
ordinum inferiorum . ..ij, minoribus est considerare ordinem , et offi-

Contra : 1 .' Lectorescum ad annos puberta- cium sive ministerium, et beneficium ; et

tis venerint, cogantur aut uxorem ducere, aut siraul haec fria possunt comparari ad matri-
continentiam profiteri : Ergo si lectores sunt monium. Et ordo minor nullam habet oppo-
in statu inferiorum ordinum, videtur quod sitionem ad matrimonium ratione sui sive ,

compellantur ad continentiam : ergo, etc. characteris nec quantum ad contractum

,

2. Item minores clerici , statim ut sunt matrimonii, nec quantum ad usiim. Sed mi-
clerici, in sortem Dei sunt vocati; et ideo nisterium et beneficium, secundum Eccle-
dicti sunt clerici, quia in sortem Dei sunt siam occidentalem , oppositionem habent ad
segregati : sed qui hdbet uxorem est divistts, matrimonium quantum ad usum propter ho-
sicut dicit ' Apostolus . ergo nullus clericus nestatem et quoniam clericus in minoribus
:

potest, nec debet habere uxorem : ergo, etc. ordinibus non tenetur, nec est obligatus ad
3. Item omnis clericus in minori officio, officium, nec ad ministerium, ideo potest
sive ordine, constitutus potest habere bene- contrahere sine aliquo impedimento : et ita

ficium ecclesiasticum, maxime si intendat concedendum est, quod minores ordines ma-
ulterius promoveri , saltem beneflcium sine trimonio non praestant impedimentum.
cura : sed nullus conjugatus potest nec debet 1. Ad iilud ergo quod ohjicitur, quod
habere beneficium praebendale, sicut dicitur lectores debent continentiam promittere
extravag. de clericis conjugatis, c. Diversis dicendum quod illud capitulum debet in-
fallaciis, etc. Ergo nullus clericus potest quando promoventar ad subdiaco-
telligi,

esse conjugatus. natum; alioquin solum est consilium.

A. Item omnis clericus in minori offlcio 2, 3 et4. Adilla veroquaeobjiciunturpost,
constitutus potest gaudere privilegio cleri- jam patet responsio. Objicitur enim de cle-
cali : sed nullus uxoratus potest gaudere rico quantum ad ministerium , et quantum
' Dist. xsxil. - ' 1 Cor., vit, 33. — (a) Al. De iUa. ad beneficium, et privilegium. , quae nou
 ; ,
;

3«f SKNTKNTIAHUM IJH. IV.

sunt nec««surio annexa ininoribu« ordini- ergo si luiuui sacrumentum repugnat , et

bus : ideo nee matrimonium repu^nut, itu iinpedit susceplionem alleriuK, puri rutione
quod nou do uuo hIuIu u<1
possit truusftini et e converso : Ki-d uiatrimoiiiuni iion impo-
aliuui : iuipi-diliu' lanmu ul unu po.s.sit, mc. dit susccplioneiu ordiiiis, qiiiu niulli conju-
debuut simul in utroi|ue8lutu uiiiiture, quia' gati promoti suut in episcopos : ergo nec
ntmo inUitans Deo detiet ne mcularibua ne- ordo saccr impcdit iiiutrimonium.
gotiis itnplicare. Item idem «st ordo upud nos, et apud Ec-
ciesiain orientuleiu : sed apud illos ordo uon
QU^STIO II. impedit uiatrimonium, nececonvorso; ergo
nec apud nos. Si tu diais, (juod apud nos
An iacer ordo matrimoniam impediul '.

cst superaljectuiu voluiu, ratione cujus im-

FuuJdin.
Utrum sacer ordo matrimoniura impediat; pedil , tuiic videlur quod impedimentum or-

et quod sic, videtur per auctorilates multas, dinis non differat ab impedimento voti.

qua.s adducit Magister in litlera ; et .sumuu-

lur pliufs de di.st. xxxu. CONCLUSIO.
Item in extr. de cler. conjug., Alex. 111 :

Sacer ordo impedit matrimonium contrahtmdum, ct

(1 Si in subdiacouatu, et aiiis superioribus
dirimit contractum , ratione statuti ecclesiastici
ordinibus, uxores uccepisse uo.scuutur, eos
et voti.
uxores dimittere compellere procuretis. »

Item omnis qni non vovet coutiuentiam,
est ineptus ad sacros ordiues : sed qui habent
uxores, suut hujiismodi : ergo, etc. Proliutio
majoris. Gregorius dicit , et habetur in lil-
Resp. ad arg. Dicendum quod absque du-
bio, .sicut sacri oanones dicunt, sacer ordo
impedit niatrimoniuia coutrahendum, et di-
jam contractum. Verumlamen quan-
rimit ,

tera : « Nullum subdiacoimm lacere praisu- tum ad modum dicendi, sive intelligendi,
mant episcopi, nisi qui promisit se caste inter doctores divcrsos diversitas opinionum
victurum. » Ergo qui se promitlit iu manu Quidam enim dicunt, quod ordonpin.oi.
re.suitat.

episeopi, continenlium vovet, et terietur : sacer impedit matrimonium, propter votum

patet, elc. annexum, ad quod obligatur qui suscipit or-
Item in sacris ordinibus minislraut circa dinem sacrum. Sed quoniam in susceptione improb.
altare : sed sanctius est allare novae legis, et ordinis non videtur voti emissio, aut, si est

sacrificium, quaiu legis figurte : sed sacerdos emissio haec, est quaiitum ad factum, quatn-
cum ingrediebatur sancta sanctorum, lene- vis nou sit quantuin ad verbum ; sed non
batur a conjuge abstinere, sicut dicitur iu videtur tunc ditrerre ab impedimento voti,
Exodo : ergo multo forfius ministrj altaris : quod falsum est, quia apud Graecos non est

nunc ergo qui jugiter ministrant, nunquam votum continentiae, quia illi sacerdotes licite
debent mulieribus adhajrere. utuntur uxoribus; et tameu nuUus potuit,
Adu,.].,
Contra : i. Virtus nuUam habet oppositio- nec potest in sacris ordinibus constitulus
nem cum virtute ergo nec sacramentum : contrahere, sicut ex synodo septima habe-
cum sacramento sed quod non habet oppo- : tur, qua^ celebrata fult apud eos , in quo se
silionem cum alio, non praestat ei impedi- huic statuto sulijecerunt, praetervotum con-
mentum ergo ordinis sacramentum nullo
: tinentiae : ideo aliorum est opinio, quod ordo Opinioi.

modo impedit matrimonium. praestat impedimentum ratione statuti eccle-

2. Item oppositio est relatio aequiparantiae siastici ,
quod ligat clericos suscipientes or-
Tim.,
II II, i. — Cf. S. Thom., in Suppl. p. Ul,
- q. i; Thom.Arsent., IV Senl, ilist. xxxvn, (j. i, arl. 1
q. LHI, arl. 4 ; et IV Scnt., dist. xxxvii, q. i, art. 2; Franciscus de Mayi., IV Seni., dist. xxxvii, q. i; Steph.
Scot., IV Sent., dist. xxxvii, q. i; Richardus, IV Sent., Brulef., V Sent., ilist. xxxvii, q. il ; Petrus de Tarant.,
i

dist. xrxvii, q. II ; Durandus, IV Sent., dist. xxxvii. IV Senl., dist xxxvii, (i.
II.
 , , :

DIST. XXXVII ART. I. QUiEST. III. 363

Improb dines ad nunguam contrahendum. Sed quo- Latini voluerunt se subjicere et plicare,
niam auctoritates canonum inveniuntur, quae Graeci vero insua ruditate remanere, et ideo
utrumque sonare videutur, ut quod in sus- usque hodie in siiis faecibus remanserunt.
ceptione ordinis est solemnizatio voti ideo Patet utiam quod non solum ratione
;
voti
Opinio .1,
dicendum est melius, quod etsi apud Graecos impedit, sed etiam ratioue statuli eccle-
quae est
Doctoris. non impediat, hoc est ratione statuti et sic ; siastici.
non impedivit, ut dicunt quidam, a tempore
apostolorum tamen apud Latinos impedivit,
: QUiESTIO III.
et ratione statuti, et ratione voti. Sicut enim
ordo monacborum
An Ecclesia debuerit instituere, utsacer ordo
et habitus continentiam
impediret matrimonium '.

habet annexam per illum qui habituni insti-

tuit , et regulam edidit mouachalem : ideo Utrum Ecclesia debuerit hoc instituere, et xi opp.
qui profltetur, et suscipit habitum, dicitur per tale statutum clericos ad continentiara
emittere votum consequenter sic ordo apud : obligare; et quod non, videtur primo, quia :

Latinos ex ecclesiastica constitutione habet matrimonium est in remedium concupiscen-

inseparabiliter continentiam annexam : et liae : sed hic raorbus maxime viget in cle-
ideo qui illum suscipit, spontanee seobligat; ricis, ut patet : ergo non debuit deuegari
ita quod illa obligatio procedit ex statuto remedium.
pariter, et ex voto : et sic patet quod impe- 2. Itera difflcilliraum est juvenibus absti-
dit, et qualiter impedlf. nere a muUeribus, et ideo continentia in eis
1. Ad illud ergo quod objicitur, quod vir- pro martyrio computatur a Hieronymo : sed
tus cum virtute non habet oppositionem lex nova debet esse lex levitatis et suavitatis
dicendum quod verum est quantum ad ha- ergo, etc.
bitum sed tamen status aliquaudo sunt in-
:
3. Itera ad ea, quae perfectionis sunt, de-
compossibiles, ut conjugalis, et virginalis bemus per consilium
:
induci, non mandato
et quoniam sacramenla diversa status diver- obligari : si ergo abstinere ab omni muliere,
sos respiciunl ut ordo statum continentiae
, perfectionis est, non videtur quod ad hoc de-
virginalis, vel vidualis ; matrimonium, sta- buerint clerici per praeceptum obligari.
tum continentiae conjugalis hinc est, quod Item non
: 4. est majoris perfectionis mo-
impedit, sicut status saecularis, et religio- derua Ecclesia , quam primitiva : sed tunc
sus, suo modo opponuntur. non fuit indicta clericis continentia : ergo
Ad illud quod objicitur, quod matrimo-
2. nec modo debuit indici.
nium non impedit ordinem, dicendum quod o. Itera cultus Dei araphandus est : sed a
verum est, si uxor fuit virgo, et vult conti- nullis corapetentius ampliatur, quam ab ipsis
nere; sed tamen non est simile, quia proces- clericis cultoribus Dei : si ergo clerici in sa-
sus in virtutibus est a statu imperfecliori ad cris ordinibus constituti sunt cultores Dei,
perfectiorem, sed non debet esse reditus : et cum ampliatio cultus divini non tantum sit
quoniam matrimonium collocat in statu im- per generationem prolis spiritualis, sed etiam
perfectionis, ordo vero in statu perfectionis, carnalis, quia nati de Christianis Christiani
ideo, etc. : sicut de saeculo ad rehgionem sunt, ergo videtur quod eis competat fllios
licet ascendere, non descendere. generare : ergo non debent arctari ad con-
3. Ad illud ergo quod objicitur ultimo, tinentiam.
jam patet responsio, quia statutum Ecclesiae
6. Item praelatorura status dicitur esse per-
abundantius arctat Latinos , quam Graecos fectissiraus, quia simul juncta est contem-
licet illos aliquo raodo arctet : et hoc, quia
Steph. Brutef., IV Senf., dist. xxxvii, q. iii Petrus
» Cf. S. Thom., m Suppt, p. Hl, q. liii, art.
4; de Tarant., IV Sent., dist, xxxvii, q. iii.
:
 3fl» SE.NTENTI.\RUM (.in. IV.

platio cum actione : erKo cura status cleri- cohabitalione ut plurimum est sollicitudo.
coruin (lebeal »»e perfectuH, videtur (luoJ Et libido, sive carnalis delectatio, reddit
st^itui eorum roiiveniat non t;intuni gcne- tcpfidum et immiindum ; etHollicitiido reddit
ratio prnlis npiiitualis pcr verliiuii et cxtnii- divi-iiiiii. Et qiioniam clericum in sacris
plum, propter &tutuin contcniplationis, setl ordinihus constilutum dt^cet esse mundiim,
etiani gcneratio [>roli.s c irualis, quaiitum ad cum ferat vasa Domini; decet nihilomimis
statum actioiiis : crgo videtur tpiod eis noii esse sollicitum el atlentum , ut soUicile et
debucrit malrinionium inteniici. (Jua^ritur diligenttir serviat Domino, t;t studeat qiio-
ergo quae fuerit ratio hujus statuti. Et ail modo placeat Christo : ideo decens fuit eos
oppositiim po.sscnt adduci rationes, sed illas al) u.xoribus separari , ut per omnia flcrent
claudendum cst in rcspon.sioiie. idonei cultores ministri altaris. Si enim illi,

qui comedebant panes propositioni» , vasa

LUiNCLUSlU. .sancta ha!)ere debebant, quanto magis isli

Ecclesia fotuit, et ei Ucuit , quia et decens erat , et qui a^'no immaculato assistunt , et dispen-
expedtre videbatur , statuere ut sacer ordo impe- saiit, et sumunt, oinni piiritate et sanctitate
diret matrimonium contrahendum , et dirimeret
debent fulgere , et vasa sua custodire in
contradum.
sanctiflcatione et honore, non in dcsiderii
Resp. ad arg. Dicendum qiiod istud sta- potestate! Certe lioc iion tantuin decens, sed
tutum de clericorum continentia lceit Eccle- t!t etiam decentissimum judicabit omnis
sia, quia potuit, sive licuit, quiadecult, quia anima, quae esttemplum Spiritus sancti. Et
Rtiio 1. expediens fuit. Potuit autem Ecclesia dupli- non tantuni decuit, imo etiam expcdicns
citer : tum propter auctorilalem pra?lato- fuit: primo, proptervitanduin irregularitatis
rum , et maxime Pontificis sumihi tum , periculum ; secundo, propter vitandum lafro-
pro[.ter cousensum subditorum. Propter cinium. Propter vitandum periculum ,
quia
auctoritatem namqiie potuit, quoniarn etsi si inulier, quaj est u.Kor alicujus, cognoscat
omnia sacramenla auctorilatem respiciant alium virum, et ille vir post cognoscat eam,
in dispensante aliquo modo, tamen illud sa- jam irregularis est : et ideo si uxor sacer-
cranientum [ira^cipue inter alia. In cujus dotis graeci fornicatur, jam amplius nec
signum , in ordinis dafione, loquitur pote- cum ipsa, nec cum alia potest rem habere:
.sfatem habens ille, qui ordines confert : unde et quia difficile est talibus abstinere, fre-
et dicil : Accipe potestatem , etc. : et ideo quenter in irrcgularifatem inciderent, et
isfud onus ,
quod voluit summus Ponlifex cum periculo ministrarent , si uxores habe-
huic ordini , sive sacramento alligare ,
po- rent. Secundo vero, propter vifandum latro-

tuit, et sibi licitum fuit. Sed Imic auctoritnti cinium : si enim episcopi et archiepiscopi
et potestati successit in Latinis voluntas ob- nunc filios haberent, omnia bona ecclesias-
temperandi ,
quia tale stalutum super se tica furarentur et diriperent, ita quod pau-
libenter receperunt; et haec duo fecerunt peribus pauca, vel nulla remanerent : cum
statutum firmum. Sed Graeci dederunt ter- enim modo congregent, et ditent nepotes,

guni, et quia non consenserunt in nobile quasi gradibus incomputabilibus ab eis elon-
statutum, ut vasa sua servarent munda, abla- gato.s, quid facerent, si haberent filios legi-

tum est regnum, et intelligentia Scriptura- timos? Unusquisque atfendat quantum esset
rum et datum est
, genti facienti fructum periculum : ideo providit Spiritus sanctus
Ratio ;. ejus. Sic igitur patet quod potuit. Nec so- hoc otfendiculum auferre, et Dei consilio hoc
lum licujt, imo etiam decuit; et hoc propter statutum fuit in Ecclesia sancta Dei, uf cle-
duo : (juoniam in actu carnali, qui est usus rici ad sacros ordines venientes, nullo modo
.matrimonii, ut plurimum est libido; et in matrimonio possint uti.
 ;: ,,

DIST. XXX VII. ART . I. QUjESTIO III. 365

i. Ad illud ergo quod objicitur, quod non competebat , tum propter personarum
clerici indigent rcmedio dlcendum quod
, paucilatem, tum eliam propter paupertatem,
verum est ; sed tanien non solum est reme- tum eliam propter modestiam et honesta-
dium matrimonii ad vitandam fornicatio- tem. Propter paucitatem, quia oportebat
nem sed multo nobilius cst remedium ma-
,
clericos (ieri de novo conversos ,
qui utplu-
cerare carnem : undc quando otiuiii est, et riniuni uxores habebant ; nunc autem a
nulla est carnis maceratio^ sed nutritur et cunabulis instruuntur. Propter pauperta-
impingualur venter ^ tunc praestatur fomen- tem, quia non tantum abundabant tunc,
tum igni luxuriae, et ideo aliqnibus videtur quanlum nunc : ideo non tantum timendum
difficiie conlinere : sed si occuparent se bono de furto erat : sed post per [a) Dei dispen-
carnem macerarenl, alio reme-
exercilio, et salionem Ecclesia temporaha habens, ne
dio non indigerent et istud remedium est
: charitate refrigescente , tam in clericis

eis concessum, quia convenit eorum statui quam in laicis, cultus Dei pcriret, qui dila-

aliud vero est remedium quod non com- tari deberet, ideo tunc oportuit continen-
petit eorum coelibatui. tiam indicere. Propter modestiam quae erat
2. Ad illud quod objicitur , quod diffl- in illis : "sciebant enim uxoribus melius et

ciliimum est abstinere juvenibus ab actu temperantius uti : et sic patet illud.

carnis, dicendum quod revera hoc difficilli- .'S. Ad illud quod objicitur de ampliatione

mum est, quia qui ignem abscondit in sinu, cultus divini , dicendum quod cum tot sint

quomodo polest eum ferre, ut ejus plantae de laicis ,

qui vacent illi mulliplicalioni car-
non ardeant? Difficile autem est extinguere nali, et tam pauci qui sciant, possint et ve-

ignem immittendoligna; sed facillimum est lint vacare spirituali ; ideo oportuit hsec duo
superinfundendo aqaam. Si enim vis conti- offlcia dividi : et cum divisa sint, adhuc
nere, necesse habes mulieres effugere, et carnalis generatio multos habet ministros
carnem macerare, maxime si juvenis es et spiritualis paucos. Non enim timendum
quod si hoc feceris, et continentiam amare e.st, quod drflciat cultus Dei propter defec-

ccepcris, fiet tibi non solum non difflcile, Inm generationis carnalis sed multum ;

imo per omnia facile. Cum enim dicitur timendum est, ne tepescat propter defectum
quod lex nova est onus leve, hoc dicitur spiritualis.

ratione cbarilatis, quse Ccetera mandata facit 0. Ad illud quod objicitur de aclione et

faciha qua qui caret

: , valde difflculter po- contemplatione , dicendum quod quaedam
test onus porlare. est actio ,
quae juncta contemplationi non
3. Ad illud quod objicilur de perfeclione, eam impedit, sed facit, ut suut opera mise-
dicendum quod Ecclesia uuUum compellit ricordiae et pietatis; quaedam est quae men-
absoluta inipulsione, scd sub conditione, tem dejicit de arce, et talis est actio con-
quac est in voluntate hominis, scilicet si velit jugaiis, quia, sicul dicit Augustiuus : «Nihil
ordinem suscipere : et hoc non est cornpel- mentem virilem adeo de arce dejicil, ut con-
lere simpliciter ; sed homo tunc se obli- tactus membrorum feniineorum : » et hoc
gat, quando voluntarie sumit ordinem : supra ' tactum fuit : et ideo dico quod cle-

oportet enim quod actipiat ipsum cura suo ricis talis actio non competit, sed actio quan-
onere. tuui ad opera misericordiae. Unde eis cora-

A. Ad illud quod objicitur, quod non ma- missa sunt bona pauperum dispensanda, ut
joris perfectionis est moderna Ecclesia, quam operibus pietatis intendant, non ut curam
erat Ecclesia primitiva , dieendum quod illi cai'nis in desideriis faciant.

'
Art. prsBced,, q. u. (n) Ccet. edit. deest per.
 ; ;
,: :,

SKNTKATIARUM I.IH. IV.

Hcieuliam iiiimdam n ciilpa : erf^o iion vide-

tiir ipiod lioc alicui
ARTICULUS H. iic4.'ut.

Item, (lanon dicit, cau». xxxiii, q. 2,

Coawquenter, (|Uimtum ud secundun) ar- c. /nter hwc sanctitas vestra , i-l iiifra :

ticulum, qiiarilur iIh uxoriciilio; et circa u Saiulu l)i'i Kcciesia muiulaiiis inini|iiain

hoc triu qua-runtur : priaio quaeritur utruui coiistriiiKitur le;.ihu.s, (^lailiiini nnn hahet
uxoreui adiiltorum occiilere sit licitum; sr- nlsi spirilualcm : » erpo, etc.

cundu, quotl sit gravius peccatum, utrum Item lutioue viiletur, qiiia qiiantiim ad

occidere uxorem, aii matrem ; tertio, utrum culpam Ibruicatiouis judicaiitiir pareH : sml

hoc peccatuiii simpliciter impediat matri- iiuUi mulii ri licet occiderc viruiii adullerum
moiiium. ergo nec alicui viro adulteram mulierem.

OUiESTIO I.
CONCLUSIO.
Ah sil tidtum uxorem adulteram interfwere '.
Ixorem udulteram occtdere non est Hcitum, neque
apud legem evanyelicam, nequv apudjus civile.
.id opp. Ouod licitum sit uxorom adulteram inter-

ficere, ostenditur primo per textuiii sacra; Resp. ad arg. Dicendum qiiod interfeclor
ScripluiiL'* : Maleficos non patieris vivere propriae conjugis, si ex cerla scientia facit,

istud est moiaie : ergo adhuc manet. Si fu peccat, quantumcumqiie illa sit adultcra :

dicas istud fuis>e judiciale, et taiia evacuata peccat autem noii taiilum contra canones,
sunt sed etiam coiitra jus civile. Contia jus ci-
2. Coutra : islud est in lege humana vile ,
quia eam interfecit praetermisso juris

quod aduUera est iuterncienia , et adulter ordine , nisi furte in actu malo eam in-

sed tales leges approbal et su.stinet Ecciesia veniat, in quo casu leges humanw con-
si ergo Ecclesia iion debet approbare nisi cedunt. Sed contra jus divinum et cano-
licitum, videtur quod \iro uxorem adul- nicum peccat in ipso facto, quoniam non
terantem interficere sil licitum. debet ipsam adulteram interficere, sed cor-
3. Item hoc probatur per Canonem, caus. rigere, cum Deus peccatum paratus sit par-
xxxiii, q. 2 : a Intcrfectores suarum con- cere in lege gratise, sicut patet in exemplo
jugum sine judicio, cum non addis adulte- mulieris adulterae. Et quoniam matrimonia
rarum . vel aliquid hujusmodi, quid aliud et causae matrimonales tractari debent lege
babendi sunt ,
quam homicidae ? » Ergo si poli, et non lege fori; ideo non licet hoc
additur adulteranim , non videtur quod facere quod jus civile dictat', quamvis Ec-
sint homirid*. clesia sustineat ad terrorem malorum (a)
4. Item viri est uxoreni suam corrigere, sed quod judicat sancta Ecclesia, uxorem
et secundum quod gravius peccat , gravius scilicet adulteram non esse occidendam, sed

debet eam punire : si ergo mulier quae adul- potius dimittendam.

teratur, digua est morle, si vir eam occidat, 1. Ad illud quod objicitur de lege, dicen-

noii videtur quodincurratallquamolfensam. duni quod illud erat judiciale; et judicialla

Fund3Bi. Contra ' : Qui sine peccato estvestrum, non manent, quia illa fuit lex rigoris, haec

primiis in eam lapidem mittat : noluit ergo aulem est mansuetudinis.

Dominus quod aliquis occideret mulierem 2. Ad illud quod objicitur de lege civili
in adulterio deprehensam, nisi haberet con- dicendum quod quaedam sunt ibi ,
quae Ec-
'
Cf. S. Tliom
, in Suppl. p. III, q. Ls, art. 1 ; et di^t.xxxvii, q. iv; Pelrus de Taraulas., IV Sent.,
IV Sent., xxxvii, q. ii, art. 5; Richard., IV SeiU.,
disl. disL XXXVII, q. V. -
Exod., sxil, 18.—' Joan., viil, —
dist. xxxvn, q. u, art. 2; Thom. .Argent., IV Sent., 7. - » I Pelr., II, 14.
disl. xxxvil, q. l, art. 2; Steph. Brulef., IV Senl., («) Vulg. ad mndictuin malefactorum.
 : ,

DIST. XXXVII. ART. II. QUiEST. II. 367

clesia approbat, quaedam quae sustinet, et suam odio habuit; et uxor est caro viri,
quaedam quse revocat. Et hoc judicium de sicut ibidem ' dicitur ,
quia facti sunt una
occisione fornicariae, sive adulterae, aut sus- caro: ergo gravius videtur peccatum.
tinet ad aliorum terrorem, aut etiam re- 3. Item amor uxoiis, sicut patet ex textu',
tractat, cum prohibet, ut in supradicto superexcedit amorem patris et matris, etiam

canone, qui dicit nuUo modo interficiendam amor castus ; et hoc etiam videtur innui ex
esse uxorem, quantumcumque in crimine textu Isaac, qui' tantum dilexit Rebeccam,

deprehensam. quod dolorem, qui de matre {a) acciderat

3. Ad illud quod objicitur de illo canone, temperaret. Sed quanto magis aliquis iiicli-
Interfectores suarum etc. , , dicendum quod natur ad amorem , tanto minus ad laesio-
istud dictum est secundum leges humanas nem : ergo wletur quod, si occidat uxorem,

talis enim, ex quo sine causa et prseter judi- gravius peccet.

cium occidit, secundum leges civiles punitur 4. Item, qui occidit uxorem, facit contra
ut homicida ; sed si per judicium et car.sam bonum naturae et sacramenti, cum sint con-

faciat,non judicatur homicida secundum juncti ad individuam vitae consuetudinem :

leges humanas. Sed secundumjus cauoni- qui auteni occidit matrem, facit contra alte-
cum, etiam secundum quod debent regi rur.i tantum : ergo, etc.
malrimonia lege matrimonii, et secundiim Contra : Licitum est percutere et verbe- f,,^^^,

mandatum Ecclesise, non principum, non rare uxorem in casu : sed nunquam licitum
licet occidere ; imo homicidajudicatur, sicut est verberare matrem : ergo gravior est
expresse testatur capitubim sequens de Ni- oQensa illata matri, quam uxori : ergo, etc.
colao, etc. Item tanlo gravior est olfensa ,
quanto
4. Ad illud quod objicitur, quod potest personae, in quam est, debelur major reve-
corrigere, dicendum quod verum est, sed rentia : sed multo major reverentia debetur
correctio tanta et talis debet esse, ut non matri, quam uxori : ergo major est offensa,
auferat locum poenitentiae : et ideo, quando quae est in malrem : et sic, etc.
excedit liraites ut occidat, jam non est zelus Item facilius frangitur amorsociaiis, quam
correctionis, sed furor occisionis. naturalis ,
pro eo quod naturalia magis ad-
haerenl : sed amor raatris est naturali;, amor
QU^STIO il. uxoris socialis : ergo majoris perversitatis
et crudelitalis est occidere matrem.
An sit gravius -peccatum uxorem occidere , quam
Ifem gravius est eum offendere , a quo
matrem '.

plura beneficia sunt percepta : sed plura

Utrum gravius peccatum sit occidere uxo- beneficia pcrcipiuntur a matre, quam ab
rem, quam matrem; et quod sic, videtur: uxore : ergo, etc.
1° quia quod gravius pimitur, gravius est
in offensa: sed peccatum interfectionis uxo- CONCLUSIO.
ris gravius punitur, quam peccatum inler-
(xravius peccatum est matrem , quam uxorem occi-
fectionis matris, sicut patet, caus. xxxni,
dere, licet gravius puniatur uxoricidiam propter
q. 2, c. Admonere, etc.
majorem pronitatem.
2. Item, quod est niagis contra naturam,
illud es! majus peccatum : sed magis contra Resp. ad arg. Dicendum quod absque du-
naturam est odire, et occidere carnem suani, bio gravius pec atum est, in genere lo-
quam alieuam, quia -
nemo unquam carnem
= Ep/ies.y V, :iO. — * Ibid , .:il ; Matlk., xi.\, G.— ' Gon.,
'
Cf. Sleijb. Bnilef., iV Sent., dist. xxxvii, ,]. v; II, ik; Malth., xix, o. — 5 Gen., xxiv, 67.
Petrus (le Taraut., IV Sent., dist. .xxxvii, q. vii. — (a) Vulg. ex morte matris ejus.
 . »,,,:

308 SENTtNTIAHnM UH. IV.

queiidu , (jcc-idere inatreai ,

quuin oecidere cuntru iiuturuiii, ut niiiKiuam naturuabhor-
uxuinm , tuiu lulione ijeisoiiie extii ioiis, reat itu occisioneiii uliciijus cui commis-
cui delietur lUiijor reverentiu , luiii ralioiie <;etiir, sicut ejus in cujus utero fuit totus.

niinoris pronitulis (aj ;

i>iunior eiiiiiie^l lioiiio Ijiide, (piunivis caiiondicat, caus. xxxiii,

iracuiulus ud verberuiulain uxoreiii, quain q. 2, quod occideiis uxoreni est crudelior

niutrem : niuxiiin} quuiido [iro^jter uliqnain omni bestia, quia partem sui corporis occi-
causuni dis|ilicet, mirabile odium et tmdiura dit, intelligendum est hoc dictum esse per
generutiir : et iiieo pronior est ad occiileii- emphaticum iiiodum luqneiidi , secundum
daiu uxnreiii, quum mutrem. Ad occideii- qucin nioduin pos.sct dici , (juod inater est

dum uutem inatrem nullius natura iiuii- tolum corpus hiii , cuiii lolum ex matre
nalur, nisi sit per iniquitatem conversu in tia.verit : et istii esl verilus, licet Ilugo,
crudelitatem super beslias. VA quoniam swper Decreto , senserit contrariura : non
homo pronior est ad uxoiicidinni , hinc est eniin in hoc approbatur ejus senlentiu u
quod, quamvis minus sit peccalum , tamen moderuis doctoribus.
major pcena imponitur, ut per incussionem
timoris proiiitas restringatur : et piT lioc
QU>ESTI() III.
patet primum objei tum.
1 et 2. Ad ilhid quod objicilur, qiiod magis An uxoricidium impediat matritnonium '.

est contra naturam, quia iiiia curo, diceii-

dum quod major est unio inter filium et Utrum uxoricidium impediat malrimo- f„b.|

matrein, quain inter virum et uxorem se- nium et qiiod sic videtur, Caus. xxxiii
; ,

ciiuduiii lem, (laamvis in raatrimonio sit q. n « Iiiterfectores suarum conjugum ad

:

raajor secunduui siynificalionem , pro eo pcenilentiam redigendi sunt, (juibus penilus

quodcaro matris, et fihi, habent convenien- denegatur conjugiura.
tiam in substanlia et natura ; sed caro mas- Itera, eoderatitulo, in piBnitentia Arnuhi,
culi, et feminai , secundum actuni comniix- qui occidit uxorern, dicitur : « Uxorem nuii-

tionis et unionis: et ideo ad teinpus phis quam ducere, concubinam nunquam ha-
trahitur homo ad uxorem, sed simphcittr bere , nec adulterium committere audeas.
plus trahilur ad matrem. Iteni ' : Jn eo, in quo (c) quis peccat, in eo
3. Ad quod objicilur, quod plus
illud torquendus est (d) : sed iste peccat contra ma-
excedit amorem matris, dicendum quod trimonium, occidendo uxorem : ergo, etc.

verum est inlensive; tamen, quanlum ad Item, sapra, dist. xxxv, dicit Magister,
radicationem, faciiius est quod vir converla- et (e) retractarum est de canone Expresse
tur iii odium uxoris, ete conver.so, propter (b) cxtra. de eo ,
qui duxit in conjugiura eara
unam fornicationem, quara maler in odium quam polluit per adulterium, ubi dicitur,
fihi, vel e converso. Et hoc quod dicitur, quod matrimonium nuUum est, et dirimen-

quod relioquat matrem, etc, nou dicitur dum est : ergo quod impediat, hoc est prop-
quantum ad efTeciura, sed quantura ad con- ter homicidium mariti ,
quod perpetravit
junctionem sexuum. ergo si vir occidit uxorem ,
patet , etc.

4. Ad ilhul quod objicitur, quod facit Contra : 4 . Si quis occideret uxorem ahe- Ad

contra boiium naiuraj et sacraaienti, dicen- nam ,

propter homicidium non efficitur in-

dum quod verum est; sed ihud praepon- habilis ad matrimonium : ergo si plus potest
derat, scihcet matricidium ,
quod adeo est iu uxorem propriam , videtur quod propter

'
C/. S. Thom., in Suppl. p. 111, q. Lxvi, art. 2;
Richardu3, IV Sent., dist. x.xxvi, art. 2, q. ll; Steph.
proprielalis.— (A)per.— (c) \'a\s -perqucB.
(n) Ccet. edil. Brulef., IV Sent., dist. xxxvii, q. II; Petrus de Taianl.,
— (dj\ aigt per hac et iorquetur —
(k) Ccst.edit.omitt.ei. IV Sent., disU xxxvii, q'. vi.— ' Sap., XI, 11.
 . , ;
::

DIST. XXXVII. ART. II QVMST. 111. 369

ejus occisionem a matrimonio non debeat trimonio contrahendo, sed magis in secundo,
prohibeii. et raaxime in tertio : et in quolibet horum
2. Item possibile est quod vir occidat uxo- casuum dispensatur ab Ecclesia, et maxime
rem zelo quem habet in detestationem adul- in juvenibus : sed in primo de facili , in se-
terii : ergo videtur quod stet pro matrimo- cundo (lifficilius, in tertioquodam modosic,
nio : ergo non debet puniri privatione ma- et quodam modo non. Respectu ergo illius

trimonii. personae cum qua moechabatur, et propter

3. Item omne peccatum potest deleri per quam habendam in matrimonio occidit con-
poenitentiam : ergo poena ista est ratione pec- jugem, nunquam cum eo dispensabitur
cali ; et haec poena potest esse occasio pec- imo si junctus fuerit, simpliciter separatur
cati , maxime juveni ,
qui habet incentivum sed respectu aliarum, propter periculum
libidinis : ergo videtur quod non possit im- dispensatur. Unde quamvis crimen non fa-
pediri , saltem pcenitentia facta. ciat omnino illegitimum respectu omnium,
4. Item magis repugnat bono matrimonii propter periculum fornicationis, facit tamen
adulterium, quam homicidium : sed adul- simpliciter illegitimum respectu alicujus per-
terium simpliciter non impedit : ergo nec sonae determinatae , scilicet homicidium
uxoricidium. junctum cum adulterio, vel adulteriumcum
fldei dalione, vel datio fldei cum uxoricidio
CONCLUSIO. et sic coucedendum est, quod tale crimen
impedit matrimonium aliquo modo taliter,
Vxoricidium impedit matrimonium, sive sit fac-
quia impedit, sed non dirimit; alio modo,
tum persequendo culpam , sive defectum , sive
matrimonium. quod etiam dirimit, sicut tactum est.

1. Ad illud ergo quod objicitur, quod qui

Resp. ad arg. Dicendum quod occidere occidit uxorem alienam , etc. , dicendum
uxorem potest quis tripliciter : aut perse- quod non est simile : quia enim offendit ma-
quendo culpam , aut persequendo naturam. trimonium in se, cum uxorem propriam in-
aut persequendo matrimonium. Persequendo terficit, ideo in se debet puniri non sic, cum ;

culpam, aut cum in fornicationis crimine interfidt alienam.

deprehendit , et adeo detestatur, quod in ul- 2. Ad illud quod objicilur de zelo, dicen-
tionem criminis mortem iiifligit. Perse- dum quod zelus non excusat a toto , sed a
quendo naturam , ut si mulier propter de- tanto : unde facilius cum eo dispensatur.
fectum aliquem ,
quem habet in se , non 3. Ad illud quod objicitur quod potest per
habet gratiam viri unde vir eam exosam poenitentiam deleri, dicendum quod enor-
habens et gravem propter istam detesta- mitas non ita cito deletur; imo in pcenam
tionem et odii intensionem furore accenso manet diutius, sicut patet in irregularitate.
ipsam perirait. Persequendo matrimonium , 4. Ad illud quod objicitur quod adulte- ,

ut quando mcechatur cum aliqua, quam vult rium magis repugnat, dicendum quod fal-
ducere in uxorem , et non potest, nisi uxore sum est ,
quia uxoricidium est contra sub-
mortua ; et ideo ipsam interflcit. Primum stautiam matrimonii ,
quia perimit subjec-
est grave peccatum propter excessum ; se- tum ; sed adulterium est contra bonum
cundum est gravius ; tertium est gravissi- fldei, sine quo matrimonium esse potest : et
mum. In quolibet horum prohibetur a ma- ideo non est simile hinc et inde.

ruM. VI. 24
 ,
:

8T0 SENTENTIARUM LIB. IV.

UISTINCTK) XXXVIII
DE VOTO, giJALE IM1'E1j1MKN1 1:M fU.tUKAT MAIlllMONIO, KT PK 118, QVM PDTANTES
MAHITOS MOhTUOS, ALII8 NUHIINT.

Heioii,* Nunc de voto inspiciamiis. Votum e.st testilicatio quaedam promissionis Hpontanen!
tliUitrnti»

i|Ui» quae Deo, et ile his ,

qua? Uei suitt ,
jnopiie tieri dehet. Sunt lumeu et vota slultorum ,

uuu> U
ciuat ut!
il
quae fiangenda sunt.

*.acu7'
Sciendum vero quod votorum aliud est commune , aliud sinf^ulare : comraune , ut
iiaiieu
ilJud qiiod in Implismo omnes faciunt , cuni spondent renuntiare dial(olo,et pompis
v">f"' ejus ; sinjj;i)lare , ut cuni aliquis spoute promittit servare virf^iiiitatem, et continenliam,
obiiga vel aliquid hujusmodi. Item sinszulare votiim aliud est privatum, aliud solemne : pri-
1 J f^ I '
liouem.
De «oio- vatum est in ahscondito factum ; solemne vero, in conspectu Kcclesiae factum. Item

f"r'euti'«!
privatum volum si violetur, jieccatum est mortale ; solemne vero violare ,
peccatum et

scandaluui est. (Jui privatum faciunt votum contineutia; , raatrimonium coutrahere

non debent ,
qnia, contrahendo , mortaliter peccant ; si tamen contraxerint, non sepa-
rentur ,
quia probari non potest quod occulte factum est. Qiii vero solcmniter vovent,
nullatenus conjus;ium inire queunt ,
quibus non solum nubere , sed et velle damnabile
est. Unde Augustinus ' : « In conjugali vinculo si pudicilia servatur , damnalio rion

timetur ; sed in viduali continentia, et virginali excellentia virtus muneris amplioris I

expetitur : qua expetifa, et electa , et voto oblata, jam non solum capessere nuptias,
sed etiamsi non nubatur , nubere velle damnabile est. » Augustinus ' : « Voventihus
enim virginitatem, vel viduitatem, non solum nuhere sed eliam , velle damnabile est. »

Quod Apostolus ostendit Timolheo scribens ' : Adolescentiores viduas devita : ciim
enim luomrialce fuerint , in Christo nubere volunt , id est, cum post votum continenliai

in deliciis egerint vitam , non dico nubunt , sed nubere volunt in Christo ,
quasi tunc
non sit peccatum ; sed quod sit , ostendit , subdens : Habentes damnationem : et quare,

subdit : Quia primam fidem irritam fecerunt , etsi rion nubendo, tamen volendo : ul
voluntatem ,
qua; a proposito cecidit , appareat essc damnandam , sive sequanlur nup-
tiae , sive non. Damnalur enim propositi fraus : damnantur tales ,
quia continentise
fidem primam irritam fecerunt, id est, votum, vel in voto violato fidem ,
quani in
baptismo professae sunt. Si autem pro voluntate nubendi damnantur, constat, si eam
effectui mancipaverint , revocandum id esse in irritum ,
uasque arcendas redire ad pro-
positum. Unde Gregorius '
: « Viduas a proposito recedentes viduitatis , super quibus
nos consuluisti , credo te nosse a sancto Paulo , nisi convertantur, olim esse damnatas
quas et nos apostolica auctoritate damnandas , et a communione fidelium , atque a limi-
nibus Ecclesiae arcendas fore censemus, usque^juo ohediant episcopis suis, et ad bonum,
quod cceperunt , invite aut voluntaiie revertantur.

De ^irgi » De virginibus autem non velatis, si deviaverint , a praedecessore noslro Innocentio

.^uii;., de l/ono Viduit., c. IX, n. 12, et allegatur caus. xxvii, q. i, c. Nuptiurum bonum.— 'Ibid., et liabetur
caus. AiVii, c Voventibiis. — ' 1 rini., v, 11. — * Greg., ad Bonif., et habetur caus. xxvii, q. i, c. Viduas a
proposilo. ^
 ,
:

DISTINCT. XXXVIII. 371

Papa tale decretum habemus ' : « Hae vero, quae necdum sacro velamine tectae , tamen in „ibus

proposito virginali semper se simulaverunt pernianere , licet velatae non fuerinf, tamen '""j.'^'''^'

si nupserinl aliquo tempore , his agenda pcenitenlia est : quia spousio earum a Domino
tenebatur. Si enim inter homines solet bonse fidei contraclus nulla ratione dissolvi

quanto magis ista pollicitatio ,

qiiam cum Deo pepigerunt , solvi sine vindicta non po-
terit ? » Item : « Si virgines nondum velatae taliter publica poBnitentia puniuntur , et
a ccetn fidelium usque ad satisfactionem excluduntur : quanto magis viduae ,
qufe per-
fectioris slatis et maturioris consilii existun! , et habitum religionis assumpserunt , et
deinde apostaiaverunt, atque ad priorem vomituni sunt reversae, a nobis et ab omnibus
fidelibus a liminibus Ecclesia; et a coetn Jidelium usque ad satisfactionem sunt elimi-
nandae et carceribus tradendae ? » Ex his apparet virgines, vel viduas voto continentiae

astrictas , sive fuerint velatae , sive non , nullatenus conjugium sortiri posse. Quod iti-

dem de omnibus intelligendum est, qui continentiam voverunt. Quod enim ante erat
licitum ,
post votum fit illicitum. Non est igitur preetermittendum ,
qnod Innocentius
Papa de viduis et puellis decrevit* « Quae Christo spiritualiternubuut, si posfea publice
nupserint , non eas admittendas esse ad poenifeniiam , nisi hi ,
quibus se junxerant , de
mundo recesserint. Si enim de omnibus haec ratio custoditur , utquaecumque vivente
viro alteri nupserit , adultera habetur , nec ei agendae pcenitentiae licentia conceditur
nisi unus de illis fuerit defunctus ,
quanto magis de illa tenenda est ,
quae ante se im-
mortali sponso conjunxerat, et post hoo ad humanas nuptias transmigravit ? » Atten-
dite quod non solum conjugium talibus negare videtur, sed etiam locum poenitentiae.
Sed non ita intelligendum est , ut aliquando excludanlur a poenitentia ,
quae digne pce-
nitentiam agere volunt ; sed non sunt admittendc8 ad poenitenfiam, quae ab in^estus
illa?

copula discedere noluerint : quia post religionis propositum non potest Deo reconciliari
per pomitentiam ,
quae ad habitum suae professionis redire neglexerit. Tunc enim ille,

cui se conjunxerat , ei defunctus erit, cum ab ejus illicitis amplexibus haec penilus re-
cesserit. Cum ergo dicitur ,
eas non esse admittendas ad poenitentiam , nisi hi ,
quibus
se junxerant , de mundo recesserint , subaudiendum est , eis. Tunc enim eis viri de
mundo recedunt et defunguntur, cum ab eorum concupiscentia istae se alienant : quem
sensumsiriiilitudo subdita declarat, et confirmat.
Cum vir et mulier legitime conjuncti sunt , constal alterum altero viveute ad aliam Quod
non posse transire copulam alioquin adulferium committitur, de quo Clemens Papa
;
|,Xm
ait' : « Quid in omnibus peccatis aduKerio est gravius? Secundum namque in pcenis tenet '" ^*'"'"
locum quoniam quidem primum illihabent, qui aberrant aDeo. «Gravissimeergo peccant
:

adulteri, graviter fornirarii ;sedcunclishisgravius incestuosi, quos omnes transcendunt

contra naturam delinquentes. Unde Augustinus ' : « malum vincit fornicatio-
Adulterii
nem, vincitur ab incesfu. Pejus enim est cum matre, quam cum aliena uxore dormire •

sed horum omnium pessimum est quod contra naturam fit ut si vir membro mulieris
:

non ad hoc concesso utatur, hoc execrabiliter fit in meretrice , sed execrabiHiis iii in
uxore. »

iDnocent I, Episl. iii, et habelur caus. xxvn, ({. i, <. fffe vero.
' ' Ibid., c. Quis Christo. Epist. i
— •*

ad JacoO., Cleuieuti Romano falso scriijta., et habetur caus. .\x.>;ii, q. vii, c. Quid in omnibus. *
Au". de Bon
Conjug., c. xi, n. 12, quoad sensum, et habetur caus. x.vxii, q. vii, c. Adulterii mulum.
 ;

Ht SENTENTIAHUM LIU. IV

D« tiiu nic quffiritur do illiii leininiti, qucB pulantes viros huos iiil^ireinptos , vel in cuptivilate,

'loo/.ia' vel ah ini.iua liominatiune nui:(|uani lilRTandos, in alioruni ciinjnj-ia tiansienmt : .si illi,

e»ptivH4 •

p^(;ji,;inii,|. peiiisse reinfuviiint, utruni eis leilili deheant : et un secumli fi)iniiati

"' sint, et ipsae re£B adullerii? De hoc Leo Papa sic ait '
: u Necesse est ut h-gitimaruin foe-

deiunupliaruiu ndinteyrandacredamus, et remotis his,quae hoslilitas intulit, unicuique

hoc quod lei^itiine hahuit, refornielur ; oninique studiu iirociiraiiihini est, ut iei:ipial uiius-

quisiiuequudpiopriuuu'st.NLclainenculiiahilisjudicelur,el(aiiqiiamalieiiijurisperva.sor

haheatur, ciui peisonam ejus niarili, qui jam aon esse existiniahatur, assumpsit. Sicenim

multa, quat! ad eos, qui in captivitatein ducti sunt, pertinchant, iii jus alicnum transire

poluerunl; el tameu plenxjustititcest, uteisdeni reversis propria relormentur. Ideoque

si viri post lougani capliviluteiu reversi, ita in dilectionc suarum conjugum per-jeverant,

ut eas ciipiaut iu suiiin redire cousortium dimittenduiu est, nec culpuhile judicandum ,

quod necessilas intulit et restituendum quod fides poscit. Sin autem aliquse mulieres
,

ila virorum posteriorum amore sunt capta), ut inalint his coha;rere, quam ad legitimum
transire consortium , merito sunt notanda' , ita ul ecclesiastica communione priventur ,

quae de re excusahili contaminationem criminis elegeruiit. Redeant ergo in suuin con-

jugia slatum ;
quia sicut mulieres, quai ad viros suos reverti nolueriut , impia; sunl

hahenda; , ita illa; ,

qua; redeuut , merito suiit laudanda?. » Ex his ostenditur ilios, qui

taliter junguntur, ut credant virum interemptum, per ignorantiam, aliquam excusatio-

nem habere de peccato , et taiitum primam copulam esse legitimam , non secundam
veniam tamen habere si careat oppiubrio mala; vuluntatis. Sed ' si quis , relicta in
,

patria sua uxore, in longinquam ahiens regionem aliam ducat uxorem, deinde pce- ,

nitentia ductus eam dimitlere velit , asserens se aliam habuisse ,

quse vivit; nec Ecclesia

permittat ,
qua; ,
quod ille asserit , ignorat : qua;ritur an iu hac secunda copula sit cou-

jugium. Sane dici potest non esse corijugium, et mulierem de crimine excusari per
iguorantiam, virum autem adulterium admisisse. Sed ex quo ad primam redire volens,
nec valens, cogitur Ecclesia; disciplina hanc tenere, incipit (a) per obedientiam et timo-

rem de hoc, quod poscenti mulieri debitum reddit, a qua ipse nunquam poscere dobet •;

et sic de aliis hujusmodi sentiendum est.

EXPOSITIO TEXTUS. quod provenit ex obligatione matrimonii :

et incipit illa secunda pars ibi : Cum vir et

Nunc de voto ''' tesiificatio ^^^.^^. ^g^j-^^-^g
'''"'^^^^^^^lic'^
comticti sunt, etc. Prima
pars habet duas: in priuia determinat, quid

Supra egit Magister de impedimento quod sit volum , breviter Jnnuens quid sit , et de

Dmsiu. venit ex ecclesiastica iustitutione; hic agit quo, et quorum ; in secunda determinat de
de impedimento quod venit ex nostra obli- obligatione in comparalione ad matrimo-

gatione. Et quoniam dupliciter potest aliquis nium, ostendens quod quoddam impedit, sed
obligari alicui^ scilicet voto et matrimoiiio; non dirimit, ut votura simplex ;
quoddam et

ideo iJiiiuo agit de impedimento quod venit impedit, et dirimit, ut solemne : et incipit

ex obligalioue voti ; secundo vero, de illo illa secunda pars ibi : Sciendum vero quod

'
Leo I, Epist. Lxxvii, et habetur cau3. xxxiv, q. i, ^ Hoc hodie non tenetur, imo non debet Ecclesi»
c. Cuni per belikam. —
« Hug., IV Sentent., c. iv. — obedire, ut infra dicetur. — (a) Suppl. excusaii.
 ,,

DISTINCT. XXXVIIl. 373

votorum aliud est commune , etc. Similiter sicut habetur in aliis decretahbus ejusdem
secunda pars, in qua determinat Magister tituli , votum simpliciter impedit. Et nota
de impedimento ligaminis , habet duas : in quod prsedicta mulier simplici voto vovit,
prima ostendit, quod legilime copulatus uni quia et.si in manibus eremitae voverit, tamen
non potest illa vivente alii copulari , nec e quia non se obligaverat ad religiouem spe-
converso, et si copuletur de facto, non est cialem, sed communiter adcontinentiam, et
matrimonium ; in secunda quseritur utrum ille eremita non erat persona publica , nec
copulati de facto , possint per ignorantiam ipsa vestem mutavit, nonfuitvolum solemne.
ab adulterio excusari , ibi : Hic qucerilur de
DDB. II.
illis feminis , quce putantes, etc, ubi deter-
minat quod excusantur. Solemue vero violare , peccatum et scandalum est.

Videtur haec duo male distinguere quia ,

DUB. I.
ipsum scandalum peccatum est. Itemquaeri-
Privatum votum si violetur, peccatum estmortale.
tur, utrum sint ibi duo peccata et quod sic, ;

Videtur falsum dicere ,

quia possibile est videtur, quia frangendo votum peccat in ,

quod contrahant, ita tamen quod nuUo mo- Deum , sed scandalizando
, in proximum.

do carnaliter conveniant, sicut Joseph et Ma- Resp. Dicendum quod scandalum unitum
ria , et Tiburtius et Caecilia : ergo non vide- peccato non facit novum peccatum quantum
tur ibi esse culpa. Item, si est ibi mortale ad transgressionem nec quantum ad poeni- ,

peccatum; ergo nullus debet de hoc licen- tentiam ; sed novam addit circumstantiam
tiari : sed mulier, qua? vovit voto privato aggravantem , ut fornicatio publica ultra
licentiatur de matrimonio contrahendo, ti- privatam duplex tamen esse possel quan-
:

tulo Qui clerici vel voventes viatrimonium tum ad accusationem. Quod objicitur, quod
contrahere possunt, etc, in decretali Ve- unum copulatur alteri, dicendum quod hoc
niens , etc. : ibi dicitur : « Sibi de voto vio- non est propter diversitatem peccati sed cir- ,

lato congruam satisfactionem indicas, et Quod ohjicitur, quod

cumstantiae adjectae.
ei , cui vult , in Domino nubendi licentiam in Deum, etc, dicendum quod idem pecca-
tribuere non postponas. » tum et in Deum et in proximum potest
, ,

Resp. Dicendum quod contrahens matri- esse; sed in Deum principaliter, in proxi-
monium aut intendit contrahere solum in- mum ratione circumstantiae adjunctae : ideo
tendendo et consentiendo in conjugalem so- hoc non facit diversa peccata, quia pecca-
cietatem, aut in copulam carnalem , sive tum numeratur ratione actus circa quem
propter libidinem, sive propter generatio- est ,non ratione ejus in quem est si quis :

nem : primum
secundum est est licitum, enim una actione offenderet plures homines,
mortale peccatum. De primo non loquitur uno peccato peccaret.
Magister, sed de secundo ,
quia omnes con-
DUB. HI.
trahentes fere sic contrahere consueverunt.
Probari non potest etc.
Quod quaeritur de illa quae vovit voto sim- ,

plici , dicendum quod Ecclesia non dat ibi li- Videlur mala esse ratio, quia defectus pro-
centiamsimpliciter, sed, sicut patet ex liltera bationis non aufert matrimonium , nec facit.

antecedenti, Apparatus dicit : « Ibi est com- Resp. Aliquorum opinio fuit , ut Hugu-
parativa permissio, quia permittitur malum lionis, quod votum simplex ita impedit apud
fieri, ne veniat pejus, sicut patet ex eo quod Deum ,ut solemne uude illud nou est ma-
:

dicitur, caus. xxn, q. i, c Considera quod trimonium in conspectu Dei, sed solum in
hic Salvator, etc n Unde illud factum nullo facie Ecclesiae , quia non sunt testes , per
modo trahendum estad consequentiam,quia, quos possit dirimi; et semper alter conju-
 ,

n* SENTKNTIAHLIM LIB IV.

gum foraieutur, aller vero jktr ignoraiitium vero lenetur facere itnniitiuitiam de duplici-
exeu.satur. Seiiuuuc per juia iiova satis do- tate ut mendacio. Si vero terlio modo fuit

teruuiiatuiu est, quoJ viiiculuiu voti sim- Kimulalio, tuiie iiec apud Deuin , iiec a[md
pliiis uoii aufert oliligatioiieiii matriiuouii EccleMaui obligatui : hic autem fil serino
tum (juia iiiiim» est , luiu quia potestas eor- de spunsioiie simulata primo modo , sicut
poris iiou Irauslertur , luiu titiaiu iiuiu in pale.t. Fosset eliaiii lleri secuinlo inodo , sci-

matrimoiiio , si uou p latur dobitum , seil licet quaiido iiuu liahet intentionem : tune
redilatur holuiii , sicut debet facere qui vo- etiim compeltitur ab Ecclesia, sicut dicitur ',

vit, pro sauctiflcalioue perfecta reputatur : Decretul. lib. III («), tit. De regularibus , el

uude defHitus [nobationis non est ralio suf- iranseuntibus ad religionnn. c. Vidua si

flciens, sed qiiarilaiu eoii^aueiitia ailjuncta. sponle velum, etc.

DUB. IV. DUB. VI.

Vidua^ a proposilo receileDti.-b , clc.
Virgioes, velviduas volo conliDentieB astrictas,
sive, elc.
Videturriialedicere, quia proposilum iion
obligat aliquem : ergo videtur quod nou sinl Videlur male dicere , quia velum est in
hujusmodi propter hoc obligata; : ergo pos- signuiu professionis , sicut habitus est reli-

sunt relrocedere. giosis viris : sed ante habitus suscepliouem

Resp. Dicendum quod Gregorius intelli^'it non videtur solemnizari votum ergo non :

noD du proposito simplici, vel qualiciimque, videtur omnino impedire conjugium.

sed de proposito quod est firmutum [lublica Resp. DiceiKJum quod coiitingit votum
testificatioiie, in qua est volum solemne : et solemnizari tribus modis , scilicet ordinis
istae sunt quae primam fiiem irritam faciunt, susceplionc, habitus assuinptione, ubi est
ac per hoc damuationem habere noscuntur. distinctio professorum a non professis , et

propria testificatione , dum tamen flat in

DUB. v. manu publicae personae : quamvis ergo tales

In proposito virginali semper se siinulaverunt iion susceperint velum , si tamen se astrinxe-

permanere.
runt in manu publicae personae ad continen-

Videtur falsum dicere , quia ubi est simu- tiam , nuUo modo possunt contrahere , nec
latio , non est votum verura : ergo nec Do- de jure, uec de facto. Si autem se voto sim-
mino obligatur, cui se simulavit obligari. plici astrinxerimt, non possunt, scilicet sine

Resp. Dicendum quod proinissio simulat;i peccato ;

possunt tamen de facto.
dupliciter potest esse : aut quia non habet
DUB. vu.
non habet interiorcm
stabilitatem, aut quia
Quid in omnibus peccatis adulterio gravius, etc.
assensum correspondentera. Et hoc duplici-
ter est quia quaedam fit timore^ vel metu ,
,
Videtur male dicere quia gravius est pec- ,

qui potest cadere in constantem virum , si- catum in Spiritum sanctum, quod non re-
cut Ddvid' sesiiuulavitstultumcoram Achis-; mittitur in hoc saeculo, neque in futuro.

qusedam, intentione decipiendi alios. Prima Item gravius est peccatum incestus , sicut
simulatio simpliciter obligat , quia necesse in littera sequente habetur. Item adhuc gra-
est , ex quo se semel obligavit voluntarie ,
vius est peccatum contra naturam. Item
et ore spopondit, quod permaneat in sua gravius est homicidium et uxoricidium, de
poUicitatione. Si vero spopondit signo , non quo solemnis poeuiteutia imponitur , caus.
corde, tenetur apud forum judiciale et co- xxxui , q. n
Admonere , etc., c.

ram Ecclesia, si non aEfuit timor apud Deum ; Resp. Dicendum quod peccatum dicitur
' I Reg.,\ii,l3. — {a) Al legiturEiLtra,etsicdeinceps, esse gravius multis modis : aut ratione con-
 ,, ;

DISTINCT. XXXVIII. 375

temptus , et sic peccatum in Spiritum sanc- quare fam gravis pcenitentia pro uxoricidio
tum aut ; ratione libidinis, ut peccata contra imponitur, ut pronitas refrenetur.
naturam , in quibus libido totum absorbet
naturale judi(;atorium ; aut ratione ingrati- DUB. IX.

tudinis, et sic peccatum Adae in paradiso ;

Hoc execrabiliter fit iu meretrice ; sed execrabilius
fit, etc.
autratione punitionis, etsic peceatum adul-
terii, in quo prsecipiebatur moeciius et mce- Videtur falsum dicere ,
quia magis peccat
chalapidibus obrui, sicut dicitur, Deuter., qui abutitur re non concessa ,
quam qui re
XXII, 24. .Et sic accipitur in proposito, cum concessa ;
quia ille dupliciter, iste uno mo-
dicitur, quod est gravius, etc. do : ergo gravius ille. Item Augustinus , de
Bono conjugali, ante verbum, in ori-
illud
DUB. vni. ginali dicit : a In rebus ad utendum con-
Secundum namque in poenis tenet locum ,
quoniam cessis longe fit rationabilius ,
quam in eis
quidem primum, etc.
quae concessae non sunt, vel unus, vel ra-
Videtur male dicere ,
quia ordo transgres- rus excessus. » Ergo cum uxor sit ad uten-
sionum et secundum ordi-
punitionum est dum concessa, patet, elc.
nem praeceptorum sed illud , scilicet non : Resp. Dieendum quod excessus in usu
moechari, non est secundum mandatum, sed uxoris potest esse dupliciter : aut secundum
esttertium (a) in secunda taliiila. Si dicas quod naturain, autcontra naliR-am. Si secundum
secundum locum tenet ratioiie poenai lapida- naturam , tolerabilior est in uxore , propter
tionis, quae debetur blasphemo et adultero
'
;
hoc quod habet excusationem aliquam. Si
objicitur tunc ,
quia eadem pcena infligilur contra naturam , e contra est ,
quoniam
filio contumaci et protervo. inmatrimonio sunt quaerenda bona matri-
Resp. Dicenduni quod aliqui. dicunt hoc monii et honestius tractanda est conjux,
,

esse intelligendum sic ,

quod secundum lo- quam meretrix : ideo cum peccatum contra
cum tenet, quia peccatum blasphemise est a naturam sit contra bona matrimonii, et sit

parte animaj, sed peccatum adulterii est a in contumeliam uxoris, cui estquaedam ho-
parte corporis, et peccatum homicidii est a nestas raajor in tractando eam exhibenda,
parte conjuncti. Sed illud non videtur posse hinc est quod gravius peccat qui facit in

stare, quoniam eadem pcena pro istis omni- uxore : et ideo etiam dicitur, quod propter
bus est inflicta omnes enim capite plecte-
, illud peccatum , scilicet contra naturam ,

bantur et ideo melius est dicere quod hoc

:
,
mulier potest dimittere et fugere virum. Et
intelligitur ratione pcenae lapidationis ; ho- sic patet quod, quamvis pluribus modispec-
micidium vero puniebatur secundum legem cet qui peccat cum raeretrice, quara qui
tahonis. Quod vero objiciebatur de filio in- peccat cum uxore, tamen hic intensius pec-
obedientiae dicendum quod uon ratione
, in- cat propter majorem contemptum.
obedientiae solum, sed etiam ratione alio-
DUB. X.
rum peccatorum, quae erant in dissipationem
quia luxuriosus Necesse est ut legitimarum, etc.
reipublicae ,
, et consimiha.
Si quaeratur, quare adulterium ita graviter Quaeritur hic, si aliquis moriatur, et resus-
puniebatur, dicendum quod propter duo citetur, utrum uxor sua sibi reddeuda sit

scilicet quia erat in destructionem concor- et quod sic , videlur per litteram istam ,

diae , ac per hoc reipublics ;

quia erat gene- quia primae nuptiae fuerunt legitimae. Item
rativum magnae infamiae; postrsmo, ratione apparet per illud quod dicitur '
: Acceperiint
pronitatis magnae. Et haec etiam est causa mulieres de resurrectione mortuos suos, Item
' levit., XXIV, 16 ; xx, 10. — ^ Hebr., xi, 35. (a) Caet. edit. deest tertium.
 ,: ,

31« SENTF.NTIARUM LIB. IV.

ratione videtur : quia illi qui resuscitantur, judii-audo, Deus judicat talem vere mor-
iiou privaiitur haereditiite patenia : eryo tuuiu. Ad ilhnl (|iiud (|uu'ritiir, utrum sit hi-

uec jure uxoris. Itein (|ui resuscilautur, di- ganius , dici polest quod non , si illa non
viuojudicio, ut doruiicules suat : sed ma- cognovit virum alteruin, eo quod non divi-
trimouia suut regenda jure poli : ergo si dit carnem, nec illa divisit.

quautuiu atl Heuiu hii- doriiiit-us judicatur,

DUfi. XI.
et sicut souums uou sulvit luatiiinouium,
lileo<|iie si viri post loagaiii , etc.
ita nec talis mortuus , ut videtur. Item ,
si

solvitur, ergo si resurgat , oportet coiitrahi Videtur iiialt! dicere, qiiia ex hoc videtur,
cum cadt^m : ergo liigamus judicatur : ergo quod iion dc.liet rediuiegrari, nisi velit vir.

si iioii quud (•outrahat, videtur

0[)ortct (|iiod (loutra : Ksto quod luulier petat, cum excii-

primum viucuium adhuc maueat. setur a fornicalione, videtur quod vir non
Contra '
: Mortuo viro, soluta est mulier a possit eain repellere : ergo, sive diligat, sive

lege viri : ergo videtur quod malrimuniuiii non, dehet eum resumere. Ilem ijuajritur,

sit solutum. Item, ponalur quod inulier, viro utrum talis putatio excuset; et quod non,
8U0 roortuo, statim contrahat, conslans est videtur : quia nulius debet committere se
cum non sit alligata, quia non est cui lige- discrimini : ergo quantumcumque vir mu-
tur, quod matriuiouium est verum ergo si : lieris se absentet , nisi sit ctrta, peccat si

primus resurgat, propter hoc non solvetur. contrahitcuinaIio;quaeriturergoproquanta

Item ita vere morluus est iste, sicut ilie (|ui certitudine excuselur. Quairitur eliam , si

incineratur sed tali, quaiido resurgef, non

: dubitatvirum suum vivere, utrum debeat
reddetur uxor, sicut Domiuus ' determinat. dehitum reddere videtur enim quod non,
;

Ergo pari ratione videtur in proposilo. quia uulliis dubitans utrum aliquid sit pec-

Resp. Dicendurn quod , sicut superius dic- catum morlale, debetillud facere ergo, etc. :

tum est , vinculuiii matrimoniale non fun- Resp. Dicendum quod mulier quae putat
datur in auiina, sed in conjuncto : unde, virum suum interemptum, et contrahit, aut

cum aliquis moritur, statim perit altera pars credit hoc praesumptione tenui ,
quae magis

relationis, et ideo vinculum statim solvitur debet generare dubitationem quam fidem,

et si mulier alii esset matrimonialiler juncta, aut credit praesumptione probabili. Primo
non esset separanda. Si tamen non esset
alii modo non excusatur^ si contrahat, sicutdici-

juncta ,
eam
et si ipse vult , ex quadam ho- tur extrav. de sponsalibus et niatrimoniis,

nestate estei reddenda. Quod ergoobjicitur, quod quantumcumque vir moretur in bello,
quod sunt redintegranda, verum est, quando et uxor sit juvencula tamen non debet con- ,

solum de facto sunt soluta. Quod objicitur . Irahere donec de viro mortuo aliquam ha-
,

de auctoritate ad Hebrceos , dicendum qaod beat certitudinem : quahabita, tunc sine pec-

mulieres accepenmt mortuos fdios, non ma- cato potest contrahere : utpote si juramen-
ritos. Quod objicitur de hereditate, dici po- tum habeat ducis exercitus, vel sociorum
test ,
quod illud est etiam gratia et honestas, ejus qui mortem noverunt et tunc excu-
,
:

quod ei reddatur : attamen non est simile , salur. Quod si mulier incipiat post contrac-

quia de uxore nihil potest vir post mortem tum matrimonium dubitare de morte viri
disponere. Praeterea , aliud est de rebus : aut est dubitalio levis, et hoc secundum con-
potest enim testari de rebus; sed non potest silium praelati poterit a corde removeri , et

uxorem relinquere alii. Quod objicitur quod poterit debitum exigere , et petere ; si vero

sunt dormientes , dicendum quod verum est probabihter dubitat , debitum debet reddere,
respectu potentiae : sed respectu veritatis in sed non exigere. Si vero certificatur de vita
'
Rom., VII, 3. — ' Matth., xxii, 30. primi viri , nec petere debet , nec reddere ,
 ,, ,

DIST. XXXVIII. ART. I. QUiEST. I 377

sed statim secundum virum deserere. Et hoc nicationem , nec excusat (6) : et ideo talis

probatur per illud quod dicitur, Becretal. non debet Ecclesiae obedire hoc habetur
: et

lib. IV, tit. De secundis miptiis, c. Bomimis Decretal. lib. V, tit. Be sententia excommu-
ac Redemptor, etc, et caus. xxsiv, q. i, c. nicationis, c. Inquisitioni.
Cum per bellicam. Si vero non statim rever-
titur, tunc imputatur ei crimen adulterii, nec ARTICULUS I.
potest ad priorem virum redire, nisi ipse ve-
lit. In hoc sensu (a) loquitur Leo Papa. Ex Ad intelligentiam praesentis distinctionis,
his palent omnia objecta : non enim debet quaeritur de voto : et de hoc duo principali-
contrahere, nisi certitudinem habeat de ter quaeruntur : primo quaeritur de voto in
morte ; nec debet petere debitum ,
quando se ; secundo quaeritur de voto in compara-
probabiliter dubitat ; nec debet reddere tione ad obligationem. Circa primum quae-
quando est certa de vita : quod si aJiter fa- runtur tria : primo quaeritur de voto , quid
ciat, judicatur fornicatiouis rea. sitsecundum essentiam secundo ; quaeritur
de quo sit tertio, in quo sit,
;

DUB. xu.

Sed quis relicta, etc.

si
QU^STIO I.

uxorem
Quaeritur hic de eo, qui reliquit
An diffinitio voti sit bona '.

suam, abiens in religionem longinquam et ,

contrahit cum alia, utrum in hac secunda Circa quam sic proceditur, et ostenditur, Fund»in.

copula sit conjugium; et quod non, vide- quod votum secundum substantiam sit pro-
tur : quia poUutio per alulterium cum fide missio, per difflnitionem Ihigonis : «Votum
data impedit matrimonium, sicut supra os- est testificatio quaedam promissionis sponta-
tensum est : seJ hoc est hic : ergo, etc. Item neae, quae Deo, et de his quae Deo pertinent,
quaeritur utrum talis vivente uxore legilima proprie fieri debet. »

debeat reddere debitum, si compellat ipsum Item voto se obligat homo ad id, ad quod
Ecclesia ; et videtm' quod non ,
quia ipse prius non obligabatur : sed homo ad novum
fornicatur : sed magis debet quis permittere se non obligat , nisi propter beneficium, vel
se escommunicavi, quam fornicari. propter peccatum promissum
, vel propter :

Resp. Dicendum ad primum est, quod si sed in voto non obligatur homo beneficio
altero ignorante contractum est , est mati-i- vel peccato : ergo obligatur promissione:
monium in favorem illius qiii ignoravit. Si ergo promissio est de substantia voti.
autem ille qui ignoravit certificatur , non Item, quod sit obligandi intentio, vide-
debet talis, nec potest sibi copulari, veritate tur : quia sicut matrimonium est ab opere
certificata. Sed primus non debet puniri nostro, sic et votum sed nuUus contrahit
:

qui ignoravit ,
quia nou peccavit : et ideo si matrimonium ,
quantumcumque promittat
ligamen primum solvalur, poterit secundum exterius, nisi intendat se obligare, sive con-
matrimonium Quod quaeritur, utrum
stare. sentiat interius : ergo , etc.
vivente prirna possit secundam sine peccato Item votum est obligatio spontanea, sive
cognosceie, dicit Magister quod sic , si red- voluntaria : sed nullus obligatione volunta-
dat debitum compulsus ab Ecclesia. Sed il- ria obligatur, nisi velit obligari : et nullus
lud hodie non teuetur, quia ecclesiastica ex- vult obligari verbo, nisi qui intendit se ob-
communicatio non obligat ad faciendam for- ligare : ergo, etc.
i
Cf. S. Thoin., 11-11, q. LxXiviii, arl. 1; et IV Sent., Contra : Ostenditur quod promissio non Ad opp.
dist. xxxviii, q. i, 1; Kichardus, IV Sent.,
ai-l.

dist. XXXVIII, q. et ii; Franciscus de Majn:., IV Sent.,

i
dist. XXXVIII, q. 1; Petrus de Tarantus, IV Senl.,
dist. xxxviii, q. 1, art. 1; Steph. Brulef., IV Sent., dist.xxxviii, q. i.— (a) Ctet.edit. casu.—
(6) excusatur,
 ,, . ,,

37S SENTENTIARI yM LIB. IV.

8it ile gen«re voti [)hi- aliuiii iliftiiiitioiiriu exteriiis, i;.st de uecossilate vuti solemius,
vuti : u Vutiiia cst iiujUuiis liuni coui:eijlio qiiod ubligat quaiituiu ad faciem Kcclusite,

uuiuii liuliberatiuuu nriiiuta. » liuic est diril- qua) judicat secuudum ea quai parent (a).
niliu ilicens voti gutistuntiam : 8ed lioc totuin Et secundum buc, duplex datur diffinitio de
potfst esse siiie proiuissiuue : ergu, etc. voto : illa magistralis, et coinniuuis, «st de
'j. Ileiu (JieKuiius , »u/jer L'zei:hielein ; voto simplici : u Coiicfptiu luelioris prupo-

aQui nieliora ageio ilflilieraiit, et duliberata aiti, » etc.

nun faciuut, diim sn flevaiit, cailuut : » er- 1 Ad illiid qiiuil ubjicilur per dilHnilionem

godeliberatio uieliorisuhligat ad facieudum, vuti , et auclurilalem (Iregorii , iu :.ola deli-

alioquiu iion esset casus : sed non est ibi alia beralioue volum consistere, dicendumquod
obligatio, quani voti : ergo sola deliberatio non intelliguiit de qualibet deliberatione
siiie prouiissiuiu! est votura : uon ergo pro- sed do ilia qum firinat iiroposiluni ; et liaic

missio est de essentia voti. esl quai cunsciisui addit promi.ssioueui : ali-

3. Item, quod nec sit obligandi intentio, ter non nrmat : unde licitum est dissentire.

videtur : quia aliiiuis promotus ad sacros 2. Ad illud quod objicitur, quod obligandi
ordines, iuteiidcns ordines suscipereet iiulio iiitentionoiH'.-t necessaria, sicut patet iiior-

modoobligari adcaslilatem, uihilomiuusobli- diiie, diceridum quod intentio respectu ali-

gatur, ac si intenderet : ergo videtur quod cujus potest esse dupliciter ; aut principali-
de obligationc voti nonsit obligaudi inleutio. ler ,
quiade illo cogitat^ ct illud placet; aut

i. Item, si aliquis jurat aliciii, non intt-n- quia iuteiidit aliud corisequens ad illud, vel
dens se obligare ad illud quod verba signant, simpliciter illi annexum, sicut si aiiquis in-

judicatur nihilominusita obligatus, ac si in- tendit vovere regulam monachoruiu, per

tenderet : ergo pari ralione videtur in voto con.sequens et ad contiuentiam obligari iii-

quod fit sine intentione. tendit , et ad obedientiam ; alioquin stulte

5. Ilem, cum ista duo similiter faciant ad appetit
annexum
, et vult. Similiter,

votum
quia ordini sacro
ordinem
I
esse juramenti, scilicet promissio, et obli- est , si intendit
gandi intentio, quceriturquai sit differentia. sacrum suscipere , et ad continentiam obli-
gari per consequens, principaliter, vel ex

CONCLUSIO. consequenti : quod si uuUo modo intendat

non votum sic nec inalriinonium.
est :

Votum secmdum substantiam est promissio, sivc

3. Ad
illud quod objicilur, quod qui jurat
sit simplex, sive sit solemne, quia ibi interiits,
in dolo tenetur, dicendum quod duplex est
,
hic exterius fit promissio.
forum scilicet judiciale et pcenitentiale in
, ;

Resp. ad arg. Dicendum quod ista duo foro judiciali judicatur secundum exteriora;
sunt de essentia voti , scilicet promissio , et in foro pcenitentiali secundum conscien- ,

obligandi intentio, cum votum sit obligatio tiam. In foro judiciali, quia fraus nulli dc-
nova, et voluntaria : quia de novo est su- bet patrocinari, accipiuutur verba secun-
peraddita ,
promissio est necessaria ;
quia dum intellectum communem et sanum ,

vero voluntaria, oportet quod velit obligari, quiafraus non debet ei patrocinari : ideo ju-
et quod se obligare intendat. Sed contingit dicatur teneri, sicut si secundum intentio-

promittere duplici verbo , scilicet interiori nem rectam verba dixissef. In foro pceuiten-
et exteriori. Promissio quantum ad verbum tiali, ubi est judicium secundum veritatem,
interius cogitationis et deliberationis, est de judicatur istum peccasse in dolo , sed ne-
necessitate voti simplicis ,
quod obligat quaquam ex illa promissione esse obliga-
quantum ad Deum qui intuetur cor. Sed ,
tum unde sicut matrimonium contractum
:

promissio quantum ad verbum vel signum , (a) Cff/. edit. patent.

 ,

DIST. XXXVIII. ART III. QUiEST. II. 379

per verba exteriora sine consensu omni^ est 5. Item conscientia non magis obligat,
matrimoniuni solum secundum iuterpreta- quam votum : sed conscientia erronea hgat,
tionem fori judicialis, non secundum veri- quia quod non est ex fide est peccatum , id
tatem; sic de voto dicendum. est, contra conscientiam : ergo et votum
>ti ct 4. Ad illud quod ultimo qua^ritur de dif- erroiieura : sed tunc errat homo in voto,
iincu-
piplex ferentia voti ad juramentum obligatorium quando vovet malum pro bono ergo etc. : ,
eren-
ia.
dicendum quod triplex est differentia , scili- Contra Quod non sit de bono praecepti:
, : "undam.
cet in objecto, medio, et ilne : in objeclo, videtur quiasuper : illud"-: Vovete,etreddite,
quia votum fit Deo, sed juramentum ho- Glossa : « Vovere est voluntatis, sed reddere
mini ; iu medio, quia juratur per Deum, sed necessitatis : » ergo est de his solum ad quee
vovetur per promissionem ; in fme, quia ju- homo nonaliunde, sed volunta rie obligatur:
ramentum est ad astruendam veritatem, vo- sed talia sunt supererogationis : ergo, etc.
tum autem ad augendam bonestatera etboni- Item ,
quod non sit de minori bono , vide-
tatem. tur per diftinitionem voti : « Votum est con-

QUjESTIO II. ceptio melioris propositi , animi deliberatio-

ne firmata : « ergo non videtur quod sit de
An voti materia sit indifferens '.

statu imperfectionis, et minori bono. Et ideo

opp De quovotum sive de materia circasit , videtur quod votum debet esse ad promo-
quam est votum , et videtur quod sit circa tionem salutis nostrae nou , in dispendium :

omnia. Et primo videtur quod de omni bouo, sed obligare ad statum minus bonum est in
quia omne bonum potest homo promittere dispendium sahilis, quia, secundum Bernar-
et spondere Deo, et in tah spousione obliga- dum " : «Nemo bonus, qui non vult esse
tur : sed non est ahaquam votum : ergo, etc. melior : » ergo , etc.

Unde et in baptismo promittit quod est ne- Item, quod non sit de indifferenti , osten-
cessilatis, scilicet abrenuntiare satanae. ditur per diffinitionem : dicitur enim quod
2. Item, quod sit de minori boiio , vide- votura de his ,
quje ad Deum pertinent, fleri
tur : quia hcitum est illud velle : ei-go licite debet : sed talia non sunt indifferentia :

potest se homo ad illud obligare : ergo licite ergo, etc.

vovere : et istud videtur per simile in ma- Item, quod

non de malis, videtur, quia
trimonio , in quo quis obligat se ad statum dicit Isidorus« [n mahs promissis rescinde :

imperfectionis. fidem in turpi voto muta decretum. » Sed

,

3. Item, quod potest de indiQerenti, vide- votum verum est immutabile voventi (6) :

tur : quia cibus et potus, quantum est de se, ergo votum turpe, vel de turpi, non est vo-
dicunt actus indifferentes ,
quia naturales tum verum.
sunt : sed circa cibumpotum contingit
et Item votum verum obhgat ad id , de quo
esse votum , utpote volum abstinentise : est : sed nullus obHgari potest ad malum :

ergo et circa indifTerentia. ergo , etc. Probatio minoris : Nullus faciens

4. Item videtur quod de malis possit esse id ad quod tenetur, facit mahim : sed si ho-
votum quia occidere innocentem est ma-
, mo obligatur ad malum , et facit malum ,

lum sed Jephte [a] propter votum occidit

:
facit id ad quod tenetur ; ergo faciens ma-
filiam suam virginem et laudatur de voto , lum , uon facit malum.
;

unde Hieronymus dicit, quod ideo ponitur

IV Sent., dist. xxxviii, q. ii; Petiiis de Tarant.,
in catalogo sanctorum quia Deo placuit
, IV Senf., dist. xxxvui, q. ii; Franciscus de Mayr.,
animus voventis : ergo , etc. IV Setil., dist. xxxviii, q. i. — -
Psa/. lxxv, 12. —
' Bern., rle Amore Dei, c. iii.
' Cf. S. Tbomas., 11-11, q. Lxxxvm, art. 2; Richar- (a) Cctt. edit. Jepte, et sic deinceps. — {b) Ccet.
dus, IV Sent., dist. xxxvui, q. iii; Steph. Brulef., edit. prmpon. vel.
 , ,

380 SENTKNTIARUM LIB. IV.

sit (le miiiori bono, dicenilum quod minus

CONCLUSIO bonuniesldiiplieiterconsideraie : uno modo,

|iniiit dicil iiitiituiii (|iieinduin licitiini ; nlio

Volum est de iis, qux ad talutem promovent ullra modo, [jrout dicit privationcin uiujoris boni.
ttatum communem et de meliori fcono de iis
, ;
l'riiiio modo licituni est vovere illud re.spectu
vero (jucB illis sunt opposita, et qute in dispendium
iiiuli, quia ivspectu illius est quodum modo
saluCis verjuiU , ntiiua^iuam.
iiiujus Ijoiiuiii. Scciiiido niodo ,
prout est

Resp.adarg. Diceiiduni quod volum, ge- privutoriuiii inujoris boni;ct siclicitmn non
neralitcr Uiquendo, est de his qua.» ad Deum est, nec obligutur quis ad servandum , sed

pertinent, etfuciuut ad salutem simpliciter ; ud poenitendum : ut si (]uis voveat,quod

vero et proprie , est de his quu! proiiiovciit Deo scrviet custe in stulu sieculari , et nun-
ad salutoni ultra stutuiu comiiiuiieiii. Uude quum inyiedielur religionem. Priruuin bo-

E.piie. quaecumque suiit tuliu , cudunt sub voto ; num est licitum; sed in qiiuntiim privat sta-

quae uutem his opposita sunt, ut quae ad tuin aUidiein , iilicituin cst, quiu gratiam

dispendium salutis verguut, sub voto cadere Dui duru corde repellit, et boc est in praiju-

non possuut qiioniuui votum debet habere dicium salutis, et in derogationem abundaii-
,

comites quos habet juramentum, scilicet tis justitiaj. Et si tu objicias : « Licitum est

veritatem jiidicium et justitiam. I*rimo sic esse , ergo et vovere , » dicendum qiiod ,
,

namque necesse est ut in eo sit justitia, sci- sicut laiiduri noii esl inaluiii , tanien appe-

licet ut illud quod vovetur, spectet ad salu- tere laudem , est malum ; sic in tali statu

tem ; et sic bonum est et honestum. Secundo esse non est muluiu, sed obligare se ut noii

necesse est in eo esse judicium, ut vovens possit ad melius pcrvenire per obligationem
deliberate voveat, non priecipitanter. Tertio, quae fiat Deo, Deo injuriam facit. Nec est

quod sit in eo veritas, et quod discrete et simile de matrimonio , quia est obligatio

juste vovcat, et hoc persolvat. Si ergo id faclaalii personae, qua- contenta estde illa ,

vovetur, quodaddetrimentum juslitiae facit, et non qiuerit perfeclioiiem; Dous autem

non est ibi lex voti, nec obligatio , sed ipsi vult semper quod melius est.

3. A<1 illud qiiod quaerilur de indifTerenti

voto fit injuria; nec est obligatio ad servan-
dum, sed potius ad pcenitendum, sicut de
dicendum quod indilferens est dupliciter :

conscientia erronea judicatur. Secundum unum quod informabile est motu et circum-

hanc regulam communem judicandum est stantia virtutis, sicut comedere, et absti-

de his quae quaeruutur in speciali. ncre, et hoc potest voveri ; aliud, quod ni-

i Quod enim quaeritur utrum volum sit

. ,
hil facit ,
quantum est de se , ut levare fes-

de omni bono, scilicet praecepti et consilii tucam , vel ire ad prata , et de tali proprie

dicendum quod votum, proprie accipiendo, non est votum ; et si quis tale quid voveat,

est de bono supererogationis large tamen ;

judicio caret ,
quia nihil vovendum est , nisi

si dicatur quaecumque testificatio potest ,

quod credit rationabiliteresseacceptum Deo :

esse de bono praecepti et per hoc patent ob- :

unde vptum voveat quis non est te-
si tale ,

jecta ad iitramque partem. IUud enim votum, nendum commutandum et per hoc
, sed :

quamvis non sit obligatio de novo, est ta- patet utrumque objectum.
men teslificatio obligationis, qua homo non 4. Ad
autem quod objicilur de malo
illud ,

solum fatetur se obligatum , sed etiam com- dicendum quod aliquid simpliciter est ma-
obligatione et obligatio lum , et hoc nullo modo potest quis vovere
placet sibi in illa , ;

voluntaria fit necessaria : et sic multl faciunt et si vovet, peccat, sed non obligatur. Aliud

de necessitate virtutem. est ,

quod uno casu contingente potest esse

2. Ad illud vero quod quaeritur , ulrum honum , alio casu contingente potest esse
 , ;

DIST. XXXVIII. ART I. QUjEST. III. ,%i

malum, et hoc potest quis vovere sub condi- per peccatum, nullo impediente ergo multo :

tiorie eventus boni. Quod si vovetur in om- fortius potest se obligare Deo per votum.
nem eventum sine conditione , indiscretum 3. Item omnibus patet via salutis , et
estvotum, et non tenetur ad illud. yuod au- aequalis est conditio omnium quantum ad
tem objicitur de voto Jeplitse, dicendum, hoc : sed votum est de his quae promovent
quod quia vovit secundum omuem eventum, ad salutem : ergo omnes sunt sequales in
votum fuit indiscretum; (a) tamen quia de- vovendo.
votio et fides movit , sed indiscrete emisit 4. Item hoc ostenditur per diffinitionem
inde (b) duo fuerunt in voti emissione,unum vofi ;
quia est conceplio boni animi delibe-
laudabile, alterum vituperabile. Similiter in ratione firmata : sed omnes ratione utentes
voti impletione duo fuerunt , scilicet figura, possunt bonum concipere : ergo , etc.

et factum : factum fuit odibile , sed flgura Contra : Dicitur '

,
quod si fuerit mulier Fuodan

laudabilis. Quantum ergo ad diversa in voto in domo viri , et voverit aliquid , et vir sta-

Jephtae, dicendum quod laudatur ab Apostolo tim , ut audivit , contradixil , non erit pro-
et Hieronymoquantum ad fidem, , scilicet missionis rea : ergo mulier conjugata non
et devotionem; sed quantum ad indiscretio- potest auctoritate sua vovere. Similiter vi-
nem et credulitatem vituperatur ab Augu- detur de viro , quia non habet sui corppris
'
stino '
; dicit enim quod fuit in vovendo potestatem.
stultus, et in reddendo fuit impius. Item puer et puella ,
quandiu sunt impu-
o. Ad illud quod objicitur de erronea con- beres , sunt omnino sub dispositione paren-
scientia, dicendum quod erronea conscien- tum et tutorum , sicut servus sub disposi-
tia dicitur dupliciter : aut quia credit se te- tione domini : ergo, si omnino subsunt, nihil
neri ad id ad quod non tenelur , tamen non per se vovere possunt.
tenetur ad ejus oppositum ; et talis error Item religiosus abrenuntiavit propriae vo-
non est periculosus, et talis ligat. Est et alia luntati : sed votum est obligatio procedens
erronea ,
qua credit boimm quod non ,
est ex propria voluntate : ergo non potest vo-
bonum, imo malum ; et talis ligat non ad vere.
peccatum , nec ad factum , sed ad deponen- Item servus subest imperio domini sui
dum sic votum erroneum quod vergit in
:
,
unde, si intret religionem, potest ipsum
malum est dimittendum quia non obligat
,
,
extrahere : ergo non est suus : sed votum
ad faciendum. est a libertate : ergo, etc.

QUiESTIO III. CONCLUSIO.

Quicumque libcr est , potest vovere : ideo religiosi
An omnis habens usum rationis, possit emittere
sine prcBlati licentia non possunt vovere , neque
votim *.
servi, de iis quce ad corporale scrvitium attinent,
sine domino.
De materia in qua, sive de subjecto in quo
est votum ; et videtur ,
qnod sit in omni ha- Resp. ad arg. Dicendum quod votum pro-
benle usum rationis : i . quia omnis talis habet cedit a libera voluutate : omnis ergo ,
qui
usum hberi arbitrii : sed votum est a liber- libere potest facere quod vult , nullo impe-
tate liberi arbitrii : ergo, etc. dimento in se existente, nullo homine de
2. Item omnis discretionem habens ratio- facto praepediente, nullo jure prohibente ,

nis, potest se voluntarie obligare diabolo potest simpUciter vovere. Qui autem in om-
Aug., Quisst. sup. lib. Judicum, c. XLix, fere in
' Steph. Brulef., IV Sent., dist. xxxviii, q. iii; Petrus
sensu.— ' Cf. S. Thom., 11-11, q. lxxxvii!, art. 9; et de Tiiraiit., IV Settt., dist. xviu, q. iii. — » Num.,
IV Settt., disl. xxiviii, q. i, art. ); el Oimsc. XMI, sxi, 1-9, quoad sensum.
c. II ; Richard., IV Sent., dist. xxxvili, art. 4. q. ii; (a) Ccet edit. prcepoit. sed. — (4) Cat. edit. unde.
 ,

m SFNTKNTIARIIM 1,11». tV.

iiibus «ubeBt, nihil potest i^er se vovere. (Jui non omnes sunt tales ideo iion oinnium
uutfui iii aliquihus subest , scc luiiium id, iii I ^t vovere, sed illoi iim tantunimodo, qui hoc
quo subest, uou [lolest vovere.tjuoiiiain eigo habi-nt.

uxor aubest viro, et puer patri in regiuiine

vitsB, nihil po.ssunt circa hoc vovere.quod sit ARTICULUS 11.

stabile, siiie eorum auctoritate : vir auteni

subest uxoii in di-bito carnis : ideo coutia Consequenler, quantum ad secundum ar-

illuJ non potest vovere; nligiosus subest ticulum, quieritur de voti obligatione; et
in omnibus cjua! sunt infra religiunem , et circa hoc tria quairuntur : primo qiiairitur

ideo nihil potest voverc! siiie sui piiehiti vo- de obligatioiie voti per conqiaratioiiem ad
luntate. Sed servus subest quautum ad ser- malrinionii contractionem ; secundo ,
per
vitium corporalo : iileo ,
quod coiitra hoc comparationem ad commutationem ; tertio,

flt, vovere non potest, nisi domini auctori- per comparationcm ad dispengationem.
tate; si quid aulem est quod libere possit

facere , illud potest vovere. OUiESTlO I.

1. Ad illud quod objicitur, quod omnes

Ulmm votum gimplex sit impedimentum rescindens,
sunt hberse voluiitalis, dicendum quod ve- ,
an impediens malrimonium '.
rumest ad vovendum; sed non omiies suiit

hberje voluntatis ad faciendum omne quod Circa quam sic proceditur; et supposito , i undi.

volunt : ct hac vohmtas requiritur in voto. quod votum continentiaj universaliter im-
2. Ad illud quod objicitur de obligatione pediatmatrimonium , et quod votum so-
diabolica (a) , dicendum, quod illa fit sola lemne impediat contrahendum , et dirimat
volunlatis libertate : sed non sic est de obli- jam contractum ,
quaeritur de voto simpjici,
gatione ad Deum quantum ad votum, quo- utrum impedimenlum rescindens
sit , sive
niam respicit aliquod opus, respectu cujus impediens matrimonium. Et quod non diri-

frequenter hberura arbitrium non habet mat, dicit Caelestinus Papa extra de vo-
, ,

posse, vel de facto, vel etiam de jure. ventibus et ordinatis ,

quod non possunt
3. Ad illud quod objicitur ,
quod omni- contrahere matrimonium, tit. Quiderici vel
bus patet via salutis , dicendum ,
quod ve- voventes matrimonium contrahere possiint,
rum quantum ad ea quee sunt praecepti,
est Rursus quidam, etc, quod votum simplex
non quantum ad ea quse sunt supereroga- impedit contrahendum, .sed non dirimit jam
tionis, quse respiciunt status diversos ,
qui- contractum.
bus aliqui sunt apti , aliqui vero minime. Item non magis obligat votum simpiex,
4. Ad illud quod objicitur, quod oinnes quam juramentum : sed juramentum non
possunt concipere et animi dehberalione fir- impedit niatrimonium ita ut dirimat jam
,

mare , dicendum quod , sicut superius dic- contractum : ergo, etc.

tum cst, firmatio illa est per promissionem : Item,votum simplex matrimonium
si di-

non autem omnis promissio firmat, nisi rimeret, cum volum illud sit occultum , et

promissio obhgatoria nulla autem promis- :

quihbet posset simulare se vovisse; quan-
sio est obhgatoria, nisi quae flt ab eo qui documque malitiose alter conjugum vellet
potest se obligare : et talis est proprii juris posset matrimonium separari etiam legi- ,

respectu ilUus quod vovere debet : et quia timum.

Cf. Thom,, in Suppl. p. III, q. Liii, art. i ; et

'

ciscus de Mayr., IV Senf., disL xxxviii, q. i, art. 4;

IV Sent., dist. xxxviii, q. i, art. 3; iScot., IV Sent.,
Steph. Brulef., IV Sent., dist. xxxviii, q. iv. Petrus
dist. xxsviii, q. I ; Riehard., IV Seni., dist. xxxviii, q. l,
de Tarant., IV Sen(., dist. szxviii, q. v.
art. 7; Durand., IV Sent., dist. xsxviii, q. i; Thom.
Argent., IV Sent., dist. xxxviii, q. i, art. 3; Fran- (a) C(st. edit. diaboli.
 , ,

DIST. XXXVI 11. ART. II. wm;\: I. 383

Item videtui'^ quod nullo modo impediat

matrimonium : quia sicut se habet matri- CONCLUSIO.
monium consummatum ad votum solemni-
Votum simplex continentice non dirimit malri-
zatum, malrimonium non consumma-
ita
monium jam contractum licet generaliter impe- ,

tum ad votum non solemnizatum sed ma- :

diat contrahendum.
trimonium non consummatum non impedit
votum ergo nec dirimit; ergo votum non
:
Resp. ad arg. Dicendum quodvotum con-
solemnizatum non impedit, nec dirimit ma- tinentiae est tale votum, quod generaliter
Irimonium. impedit matrimonium contrahendum ; sed
o^p. Sed contra : \. Ratio, quare votum res- non generaliter dirimit jam contractum
cindit et dirimit Ma-
matriDaonium , ut dicit nisi solemnizatum ; et rationem hujus assi-
gisterin littera, est, et habetur dist. xxvn, gnant aliqui Ecclesiae institutionem. Quod Opiuio

c. Voventibus, quia voventibus non solum enim vovens sit persona illegitima, hoc non ='i''"''""-

nubere sed etiam velle nubere est damna-

, est ex voto, quia in ipso mafrimonio per-
bile; et quia nuptiae sunt eis damnabiles, fecto continentia servari potest ab eo, qul
ideo irritatur matrimonium : et hoc non so- debitum non exigit, sed solvit. Unde Au-
lum in voto solemni est, sel etiam in sim- gustinus dicit ', quod computatiir pro sanc-
plici : ergo, etc. tiflcatione perfecta , si non exigis , sed red-
2. Item Caelestinus Papa dicit, et auctori- dis quod debes (a). Sed quod impediat, hoc
tas in decretali praemissa ,
quod apud Deum est ex constitutione Ecclesise , cujus est per-
non minus obllgat votum simplex, quam sonas legifimas, vel illegitimas matrimo-
votum solemne si ergo non minus obligat,
: nio, determinare. Ratio autem quare Eccle-
cum obligalio voti solemnis irritet matrimo- sia de voto solemni instifuit, ut dicunt , est
nium , videtiir quod et obligatio voti sim- quod in voto solemni non pofest decipi, et
plicis. potest in fracfione ejus scandalizari ,
quia
3. Item, qui voto siuiplici vovet conti- publicum est ; sed in voto simplici neufrum
nentiam, tenefur nunquam coire : ergo habet locum ,
quia privatum est. Sed haec improb.
qr.otiescumque coit, peccat mortaliter : sed solutio videtur supponere duplex falsum :

nuUus potest obligari ad mortale peccatum : unum quod ,

sit ab institutione Ecclesiae ta-
ergo cum matrimonium obliget ad coitum hs illegitimitas : quia Ecclesia, ut communi-
iste non potest oliligari mafrimonio. ter dicitur, non potest ibi dispensare : potest
4. Item quaero quare magis votum so- autem dispensare generaliter in suis consti-
lemne mafrimonium dirimat, quam sim- tutionibus. Aliud falsum est, quia votum
plex. Si tu dicas, quia privatum, et ideo solemne non dicitur, quia notorium vel pu-
non scandalizat, nec potest probari ; contra : blicum ;
quia votum ,
quanfumcumque pu-
Quia matrimonium contractum in clanculo blicetur, nisi ahud adsit, simplex judicatur,
sic irritat matrinionium sequens defacto, nec impedit mafrimonium jam contractum.
sicut contractum in manifesto : et prseterea Unde aliud est votuiu publicum , aliud so- opinio
votum emissum in publico coram omnibus lemne. Ideoalia ratio assignatur, et accipi- v^^v"^-
etiam in foro judicatur simplex, nec dirimit tur a voti solemnizatione. Votum enim tri-
matrimonium jam contractum. pliciter solemnizatur, scilicet ordinis suscep-

tione ,
professionis emissione , et habitus
' Aug., Enarr. in Psal. cxLis, n. 13.
professorum assumptione, cum aliis quae
(c) Aunustinus habet « Pro sanctiticatione perfecta
:

Deus tibi computabit, si non quod debet (nl. debetur)

hominem profeSsura ostendunt. Et hoc est
exigis, sed reddis quod debetur uxori. » commune in voti solemnizafione , quod flat

coram pei'sona quae locum Dei tenet , et

 ; ;;

384 SENTmiARUM LIB. IV.

qua! votura potest approbare ,

quia in reci- tuiu addivinumjudicium. Deusautemhuuc,
pieuli) volutu coutiaiMitiu! trausfertur potiss- qui ohiigatus est volo solemni, reputat ma-
tas corporis voveutis iu aliuiu , ({uia alius gis oi)ligatum ,
pro eo ({uod iioii soluiu re-
adest , qui recipit : sed iu vulo Kimplici, putat euin ligatum sihi, sed etiain homini
ubi houio niera te ot)li(,'at voluutale , t-t iu UDii soUiiii repulat promissionem factam ac-
nullius uiauilms hoc facit , ohligatur qui- ceplaiii, iiiio pnr ministrnm potestatein cor-
ilem,seJ tauieu doiuinium sui corporis in poris esso translatam : et idoo Dcus judicat,
alteruui nou transfertur : et quia quod trans- quod volum solemuc irapediat, non sim-
latuiu est in potestatem unius , non potcst plex : et hoc non taiitam est mauifestura
transferri in [loleslatem allerius, ideo emisso iu foro Ecdesia;, sed eliam in foro con-
voto solemni uon potest matrimonium con- scientiae.

trahi , in quo est translatio dominii proprii 3. Ad illuil quod ohjicitur, quod tenetur

corpcris. Sed quod translatum non est , ad- nunquam coire, dicendum quod verum est,
huc transferri potest : ideo voto simplici nisi forliori vinculo solvatur : et quia matri-
emisso potest vir potestatem sui corporis in monium fortius est, ideo dicunt, quod cum
matrimouium (a)dare: ideosicontrahat,con- consumiiiatur matrimonium , tunc oinnino
traclum est. AnipHus, in voto solemni Deo ahsolvitur a volo ; sed dehet de eopcEuiten-

et homini ohligatur : sic et in matrimonio : tiara agere, quia votum violavit : unde di-

et quoniam utrohique est par ohligatio ,et cunt quod potest dehitum petere, et solvere.

par ohligatio nonsolvit vinculum paris ohli- Sed hoc non credo, quod absolvatur scilicet

gationis, sedhenepra;poteus, super vinculum a voto quaiitum ad matrimonium, nisi in

miuoris obligalionis ; ideo obligatio voti so- quantum jus matrimonii compellit eum
lemnisnonpotest infringi per superveniens agere contra voturn : sed non compellit jus
vinculum matrimonii. Hoc autem non ideo matrimonii dehitum petere, quia hoc est

dico, quod faciat scandalum, quia et illud po- hherlatis, sed solura solvere : ideo dico quod
test esse in voto simphci; sed hoc facit obliga- potest sine peccato solvere ,
quia facit id ad
tio duplex, cum translatione potestatis in al- quod tenetur : nunquam tamen potest sine

terum. Est igitur ha^c surama rationis, quia peccato petere : et si uxor moriatur, tenetur
votura solemne ohligat aequaliter districte oranino continere.
ex opposito, non simplcs; ideo impedit. Quod tamen ohjicitur, quod matrimo-
A.

1. Ad illud ergo quod ohjicitur, quod ra- nium uon consummatum non impedit vo-
tio irritationis matrimonii est, quia post vo- tum ratio hujus est, quia nullum fit ei prae-
;

tum damnahile est nuhere , dicendum quod judicium potest enim uxor,sive sponsa,
:

hoc non est ratio tota, sed concausa. alteri nubere : sed per matrimoniura cou-
2. Ad illud quod ohjicitur, quod non mi- summatum omni voto praejudiciura gene-
nus ohljgat, etc, diceudura quod verum est ratur.

quantum ad culpam, sive transgressionem

tamen minus obligat quantum ad alterius UUjESTIO II.

vinculi solutionem, ut fiat vis in hoc quod

An votum possit permutari '.

dicit, quantum ad Deum : quia dupliciter

dicitur vel quantum ad Deum ut objectura,
: De obligatione voti in comparatione ad Ad e

quia votum astringit constrictione necessi- commutationem utrum possit coramutari ,

tatis; vel quantum ad Deum, id est, quan- et quod non, videtur ' : Animal quod im- ,

Mayr., IV Sent., dist. xxxviii, q. i, art. 5; Stepb.

'
Cf. Thom., 11-11, q. lxxxviii, art. 12; et IV Sent., Brulef., IV Sent., dist. .x.xxviii, q. v; Petrus de Tarant.,
dist. xicxviii, q. i, art. 1, q. i, et art. 4, q. i; Richard., IV Sent., dist. q. ixxvui, q. vi. * Levit., xxvn, —
IV Sent., diat. xxxiv, art. 8, q. i et ii ; Franciscus de 9-10, quoad sensum. (n) Al. matrimoDio. —
 :

DIST. XXXVIII. .\RT. II. OU^ST li. 385

molaridebet Bomino, mutari non potest, nec
inpejus, nec in melius : ergo, etc. CONCLUSIO.
2. Item' Quodcumque voveris,redde: ergo
:

ad Volum potest mutari et propter necessitatem

illud, quod vovet houio tenelur ergo , :
,

supervenientem , et propter periculum imminens

non potest commutari,
ex observatione.
3. Item, sicut veritas locutionis consistit in
concordia voluntatis etintellectus,sic veritas Resp. ad arg. Dicendum quod licet votum
voti in coDCordia promissiouis et solutionis mutare ex causa illuil scilicet quod recipit
,

sed quandocumque vox discordat ab intel- recompensationem sed non ex levitate, nec
;

lectu, est ibi falsitas : ergo et in voto, quando ex propria voluntate quam obligavit, sed ex
promissio discordat a solutione : sed unus- necessitate , sive utilitate , cuni prselati auc-
quisque tenetur esse verax in promissione : toritate, axeepto voto religionis , vel etiam
ergo, etc. status perfectioris, in quod potest aliud vo-
4. Item ,
quod non possit sine auctoritate tum commutari sine praelati licentia , quia
superioris, videtur. Bernardus, de Dispen- propter .-ui dignilatem licenliam dantjura.
satione , etc. : « Bene ordinatis monasteriis Saniim est tamen consiiium, quod fiat supe-
nuUus , meo consillo, egredietur desiderio rioris auctoritate, ubi non creditur quod cou-
arctioris vitae sine licentia snnerioris. » Si tradicat , ne videatur ex levitate pi-ocedere,
ergo de hoc magis tenetur, patet, etc. et auciorilatem superioriscontemnere. Ra- Ilatio

5. Item, quod superior nou possit mutare, tioautem quare licet votum mutare e! com- comrau-
tationis.

videtur, quia aeque obligat votum solemne, mulare est propter necessitatem superve-
,

ut matrimonium : sed malrimonium nuUius nientem vel propter periculum quod im-
,
,

auctoritate supei'ioris potest mutari : ergo minet frequeuter in obser vatione, vel propter
nec votum. majorem utilitatem et voventis et aliorum.

Contra : Yotum institutuui est ad charita- In his enim ratio recta, et divina illustratio
tem foveiidam sed dicit Bernardus % quod : manifeste cianiat , quod per mediatorem et
illud quod ex charitate inslitulum est, con- procuratorem debeat et possit provideri, ut

tra charitatem sustineri non debet ergo ubi : Deus non damnificetur, nec iste periclitetur
est necessitas , vel utilitas , cum charitas in quo et iste debuit salvari et Deus hono- ,

exigat, potest commutari : sed hoc circa vo- rari, et propter quod votum ordinatum est

tum quandoque contingit [a) : ergo, etc. exhoc potest commutari.

fieri: et ideo

Kem , semper licet proficere secundum Quod tamen objicit de testamento , iion Resp. ad
statum : ergo et votum de bono in melius est simile, quia testamentum non obligat, ut fuudam."
commulare : ergo, etc. votum.
Item, si quis emittit duo vota incompossi- 1. Ad illud quod objicitur de Levitico, se-

bilia, quorum alterum est perfectius^ im- cundum Glossam solvendum est quod non ,

pleto perfecliori absolvitur ab alio, quod potest propria auctoritate.

prius vovit : ergo, etc. 2, 3 et A. Ad illud quod objicitur de Ec-
Ilem, sicut testamentum est propriai vo- clesiaste, dicendum quod illud intelligitur in
luntatis, ita et votum : sed quandiu homo se, vel in aequivalenti. Et per hoc patet de
vivit, potest mutare testamentum : ergo et verilate, quia concordat impletio promis-
votiim sine omni licentia. sioni, dum datur aequivalens illi. Quod vero
— dicit Bernardus de ascendentibus ad altio-
'
Ecde. 3. « Bern. de Dispensat., post iui-
tium. rem statum, credo quod dicitur consulendo.
(a) Ceet. edit. hoc est per votum. S. Ad illud quod objicitur ultimo de ma-

trimonio, dicendum quod non est simile,

TOM. VI. 25
 386
SKNTENTl.\RnM LIB. IV.

«. Itera, quod nec In voto paupertalls,

quia vineulum matriraonii ligat non tan-
si-d eliiuii signa- videtur, quia perfectiiis est pro Ueo men-
tum ralione promissionis,
lionisrei insolubilis, in (iudiu nulla
[Kitest dicare, quam continere : ergo pcrfectius

non est unuui niatri- est votum paupertatis : ergo si di8pen.sare

auctoritas. Pra;terfa
inonium melius alio, sicut votum : et ideo non pote.st in voto contiiienlia;, uec pauper-

non ci)ni[>etit niatrinionium pernmtari, nec tatis.

7. Item, quod nec in voto obedientijE, vi-

commutari, sieul com^ielit de voto.
detur, quia hoc est perfectissimum ,
quiaiu

QlIiESTKi m. casfitale vincit homo corpus siium, in pau-

pertate mundum, in obedientia maclat liomo
An lummus Vontifex possii disp«i«are «n wlo '.

seipsum : ergo, etc.

ad Sed contra 1. Quod possit in omni di.s- KundBin.
De obligatione voti in comparatione
:

Ad opp.
summus pensare, videtnr quia votum unuin noii
dispensationem ; etquwritur utrum ,

quod miiiusobligat, qiiam aliud sed pote.st dis-

Pontifex possit dispensare in volo; et
:

illudPsal- pensare in aliquo utpote in voto peregri-

non, videtur : 1 quia Glossa super
,
.

etc, dicil « Reddei e nationis et abslinentia; : ergo et in omni.

mi ', \oiele, et reddite, :

Sed circa ea, qua> sunt de 2. Ilein quod specialiter in voto conti-
est nccessilalis. »
,

non potest dispensari : nentiaj, videtur, quia dispensatio locum ha-

necessitale salutis,
bet, ut dicit Bernardus *, ubi cadit necessi-
ergo, etc.
jus las, vel cornmunis utililas sed possibile est
Item obligalio voti est secundum
:

2.
omni tempore cu- quod aliquis exdefectu mulieris incurrat pe-
naturale, quod palel, quia
a quaj riculum mortis, sicul dicitur de rege Ludo-
currit sed Pontilex non polest in
:
t

ergo, etc. vico. Sed possibile est quod omnes morian-

sunt juris naluralis :

Quffidam sunt tiir qui possunt generare, solo eo remanente

3. Item Bernardus dicit : «

ordinantia quivovit,et remanente Papa et muliere:

praeccpta moralia primae tabula?,
ordinantia ad ergo si necessitas est conservationis speciei,
ad Deum; quaedam secundae,
in casu isto posset contrahere.
proximum; quffidam superaddita, ut ca-
instituta. In 3. Item po.ssibileestexmatrimonio pacem
non'cse sanctiones, et patrum
dispensare, nec homo, Ecclesiae dari, qua; est communis utililas :
primis non potest
liomo, sed Deus. ct communis utilitas praeferenda est bono
nec Deus. In secundis non
» Ralioliiijuse.4, privato ergo, etc.
In tertii;,et homo, et Deus.
:

or- 4. Ilem, quod in voto paupertatis, videtur,

quia praicepla primai tabulae immediate
volum immediate quia disptnsare potest in volo abstinenliae
dinant ad Deum : si ergo :

sed raajusest carnem suam macerare, quam

oraiiiat ad Deum, videlur, etc.
non fucil quod promiltit, men- divitias dimittere : ergo, etc.
4. Item, qui
potest dispensare in 5. Item, quod in voto obedientiae, videtur,
tilur : sed Papa non
quiasummus Ponlifex assumiL de religioni-
mendacio ergo nec in voto.
:

conlinentiaj spe- bus ad dignitates et praeluliones: sed sic as-

5. llem, quod non in voto

videtur' ISon est dirjna pondemtio sumpli non tenentur obedire praeiatis sui
cialiter, :

ergocontinentianullo ordinis, quibus voverunt obedieutiam : cr-

continentis anima:: si

go, etc.
mcdo potest recompensari, palet, ctc.
art. tO; ct IV Sen/.,
»C/" S Tliom., Il-n,q. LX\xviii,
q. VI Petr. de Tjiaul., IV Srnl.. dist. x.^xviii, q. ix
dUt. xxwui, q i.ait. i; Ui.li.,lV ^oK.,
ili.-l.-^xxviii, ;

ail 9, q. 11 ; FiLiuc. de Mayr, IV Sf«(., Uisl. .\x.\viii, et .\. — ' fiiil. L:sx\. 12. —
> Eo:li., vi, 15. »
lieiu , —
xxiviii. (le Disperisut,., po=t iiiitiuu:.
. 1, art. 7; SlepU. Biulef., IV Sent., dist.
 :

DIST. XXXVIII. ART. II. QUJIST. III.

387
sibi dat et ideo
: dispensare potest , secun-
CONCLUSIO. dum quod dispensatio est juris
declaratio •

Votum et hffic posilio est

potest dispmsari a summo rationabilior et securior
Pontifice, pront
dispcnsatio didt juris dcclarationem quia magis per ipsam satisfit conscientiai '
, non autem
ut dicitjuris relaxationem.
AdmteIIigenliamr.iusestnotandum,q„od
_ Expi.
jus obhgationis voli
Dpinio Resp. ad arg. Dicendum quod constiluitur ex duplici
iortim.
dispensatio jure naturali, ex hoc
dicitur dupliciter vldelicet quod homo
: uno modo, juris relaxa- debet esse verax in
tio; alio modo, promisso; et ex alio
juris declaratio. Dicunt ergo
quod nihil debet homo
quod Papa potest in voto dispensare,
aliqui, promittere nisi salva
sua salule, et divinae
secundum quod dispensatio est juris relaxa- majestatis honore •

ergo ex jure naturali

tio, eo quod ejus auctoritas est est, quod quis per vo-
supra obli- tum non impediri debet, quin facere
galionem voti. Etrationem hujus assi-nant, possit
sibi utihus, et ideo acceptabilius
: et ideo in
quia Papa est immediatus omnium prajla- omm volo, quod recipit
recompensationem
tus, et ad ipsum spectat omnium ordinatio, mehoris boni, sive simpliciter,
maxime quantum ad ea, qua; sunt superero- sive pro loco
et tempore, dominus Papa
gationis. Et quia cujus est jus di- ,
omnium voluutates ejus lucidare, potesl dispensare.
subsunt auctoritati Et in hoc com-
et dispositioni ; ideo nul- niuniter omnes conveniunt; sed diversifi-
lum votum aliter debet emitti, nisi cum hac canlur penes modum
condilione, nisi dispensandi. Aliqui
dominus Papa de vovente opi„
enun d.cunt, quod non
.

aliler duxerit disponendum est aliquod votum

et ideo nullus :
quod pro loco et tempore
oWigatur ad votum faciendum, cum non recipiat re-
Papa compensalionem ideo nullum
aliter disponit. Quod si :
est, in qao
illam condilionem
non possit dispensare
non apponat, tamen non potcst cam unde dicunt, quod :

exclu- bono continenl=ffi praferfur

dere; et ideo dicunt, quod in omni bonum univer-
voto po- sahs Ecclesiaj ut pax et ideo in
test dispensare, et ab omni
tali obligatione
, :
voto con-
tmentiae, de quo minus videtur,
absolveie. Etadomnes rationes respondent, potest fieri
dispensafio, vel simpliciter,
quod non estibi obligalio absolula, vel ad tempus
sed con- s.cut eliam aliquando
ditionata et ideo dispensare potest,
factum est. Alii vero
:
cum dicunf,
qnod votum continenliffi ''

possit illamconditionem infringere, si non recipit

sibi recompensationem quia
"'' aliud de vovente placeat disponere. non est digna
,
Sed cum pondcratio animw continmtis qnmAo
illa,quae Deus consulit facienda, , oh-
absque du- luietur victoria de
bio bona sint, sine hasitatione domestico inimico- in
totis visceri-
omnibus aliis
est recompensalio,
bus implenda sunt. Videtur cliam, ideo pJtest
cum Deus dispensari in omnibus,
voluerit unumquemque liberum esse, quod pra?te:'quam in hoc.
Terlu dicunt, quod
unusquisque sine conditione aliqua perfecfioni religionis,
talia o„„ ,
quaj est in imifafione "
possit et debeat vovere. Et Chrisfi , nihil pofest '

ideo alii dicnnt,

aequari, ncc pro
u. quod Papa in nullo voto polest illa recompensari ; et quia
dispensare' illa
" secundum quod dispensare substantialiter consistit in
triplid voto,
est juris reJaxa-
scilicet, conlinenliffi,
tio,quia obligalio voli pendet ex pauperlatis etobedien-
jure di- tis, quod inhistribusnon potest
vino, non hiimano ex jure dispensari
naturali, non
;
perfecfio euim consistit in
ex conslitulione Palrum. assimilatione ad
Propt.-rea Papa Chrisfum maxime, sicut dicit
non habet posse nec auctoritatem Augustinus '
in votum in libro de Yeva
relaxando jus, quia reWjione : et quia in
illud non est ei subjec-
nullo tantum assimilatur
tum : habettamen potestatem,quantum homo Christo si-
jus cutinhis, nihil potest haec
' Mccli., Vf, IS. _ tria hominl're-
^ Aug., de ver. Relig., c. xxvi.
compensare, quoniam
recompensatio non
 ,

38H skntI':nti\ri'm i.iit. iv.

tuutuiu ulioiumrespicit lionum, verum etiuin utnim (ix matrimonio pax refurmaretur et :

vovuntii), quouiuia Deuii vult quod mugiH 8it non est dimitleiidum (u^rtum pro incerto :

uuusquisque solicitu.s lie suu i-ulult', (luuiii ideii iniii valct.

ulioiuin. IJuiB istaruin triuin oiiiiiioimiii «it 4. Ad illiid (juod olijicitur, quod votum
vcrior, faleor me ne.scire; et salis iiotest abstinentia^ volo paiiperlatis est majus, di-
quaeliliet sustineri : ideo uullam asHero. Si cendum, quoU fulsum est, qmn exercUatio
quis taraeii velit lianc ulliinam acceiilarft, corporalis est ad nmiicum utilis, 'pietas au-

noii occurritii inconveiiioiis maiiifestuiii, ut teiii valet ud oinniu, ul dicit A|josloliis'; et

tlicatur, quia nec in oiiini, nec in nuUo, sed summa pietus est, quod omnia venduntur,
in quodum sic, et in quodam iioii. et deiitiir panperilius. Praeterea difflcilius
Ad illud t!rgo quod objicitur, (juod in fst : plures enim inveniiintur qui volunt
nuUo potest dispcusare, diceiidum, (juod illa jcjiiuai''', quaui qui voluut meudicare. Praj-
argumeuta currunt secundum quod dispeu- terea, ibi non lantum est abdicatio rei ter-

saiio esl juris relax.alio; ct sic nou polest : roiia!, sed etiaiii voluntatis habcndi : iiude

polest tamen secuudum quud dispeusatio est pauperculiis veniens ad ielij.?ionem , dimit-
juris declaralio, quia jus concedit votum lit totuin mnndiim ratione voluntatis ha-

non teueri, cum potest recompensari , et bendi.

universaliter domini Papre cst hocjus inter- ;i. Ad illiid (pioj objicitur de voto obe-

pretari : et ideo in oimiibus aliis ab liis tri- dientiai, quod 01 dispeusatio in religiosis

bus potest dispensare. qui promoventur, dicendum, quod licet iu

1. Ad illud qucid objicitur : « Si potest in prtelatioiiilms uon teneantur obedire , et

uno, et in omuibus, » dicendum, qu<d uon multa habeant, quse non lictTent eis, si

est siuiile, quia conditio recompensationis essent subditi , tamen in neutro voto est dis-
melioris non stal uniformiter in omnibus. pensatum. Nani in voto pauperlalis non dis-

2 et 3. Ad illuJ quod objicilur, quod in pensatur, quia nou licet tali religio.so habere
voto contineuliai polest cadere necessilas et proprium, etiamsi Papadispensel; sed tamen
utililas, dicendum, quod non cadit : et prae- potest bona Ecclesiae dispensare, sicut abbas
terea, cum cerlitudo nou cadit, iion cadit bona monasterii; nec amittit merilum pau-
neccssitas, quia nunquam est infirmitas, a pertatis, sed est divitiarum non domiiius,
qua non possit quis uisi pnr coitum liberari. sed dispensator; non amator, sed coutemp-
Non cadit necessitas respeclu speciei, quia tor ; uon conservator, sed dispersor iu pau-
nuuquam erit aliquis solus. Nou cadit ihi peres. Similiter in voto obedieutiie non est

major utilitas facieutis, et ibi uon est, qiiia dispensatum ,

quia omnem obedientiam
commutat meritum ceutesimi fructus in me- (juam debebat prius suo superiori, debet
ritum trigesimi. Pra?terea, si totum hic esset Papae ; et Papa a sua obedienlia nou potest
incertum, esset quia uescitur utrum infir- eum absolvere et iu talibi:s meritum obe-
:

mus per coitum sanaretur; nescitur utrum (lientiae commutatur iii meiitum pastoralis

ex coitu aliquis generaretur; nescitur etiam curae; nec est dispensatio, sed exemptio
'1 Ttm.. IV, S. proprius debet dici.
 DISTINCT. XXXIX. 389

DISTINCTIO XXXIX
DE DISPARI CULTU, ET ALIIS VITIIS ,
QUANDO IMPEDIANT CONJUGIUM ; Ef QUOD INTER
INFIDELES VERUM EST CONJUGIUM, SED NON RATUM.

Post hsec de dispari cultu videndum

illegitimse fiunt ad contrahendnni matrimonium.
est; haec est enini
.

Non enim
una de
. .

licet cbristiano
causis,
.... quibus personae
cum gentili, qua
Deimpe-
dimenlis
fa-

veljudaDa, inire conjugium ,

quia etiam in Veteri Testamento prohibitum est fideles omnino

viros infideles ducere usores , Domino dicente '

: Non accipias uxores de fdiabus alie- mumad
contra-
nigenarum filiis tuis, ne traducant eos post f/eo5 5mos. Juxta hoc Domini praeceptum ^end'um

Judaeorum conjugia cum alieuigeais inita Esdras separavit \ Hoc idem etiara in Novo ^^'^'"JJ^

Testamento servatur. Unde Augustinus

o
' ;
'
« Ne nubat femina, nisi suae religionis viro, ' <-j '
i™'^^"».
et cum

vel ne vir talem ducat uxorem. Id enim

utrumque praecipit Testamentum. » Item Ambrosius
, ut dicis iubet Dominus, docet Apostolus
,
•^

' : « Cave, Christiane, gentili vel

.... ,
quodam
nou:quod
venit ei
cultus
, . . . , , ,. . .
,
judaeo filiam tuani tradere ; cave ne gentilem , vel judaeam , vel ahenigenam , id est , dispari-

haereticam , et omnem alienam a fide tua , uxorem accersas tibi. » Item ' : « Si qiiis

judaicae pravitati conjugali societate jungitur , sive christiana judaeo , sive judaea chris-

tiano mulier carnali consortio misceatur, quicunique eorum tantum nefas admisisse

cognoscitur, christiano coelu protinus segregetur. » Ex his, aliisque pluribus testimoniis

apparet non posse contrahi conjugium ab his ,

qui sunt diversae religionis et fidei.

Huic autem videtur obviare quod Apostolus ait de imparibus conjugiis* : Ego dico ,
^'^'^''°"

non Dominus ; si quis frater habet uxorem infidelem , et hcec consentit habitare cum deiis et

illo , non dimittat illam : et si qua mulier , etc. Sed aliud hoc esse ,
aUud illud, evi- lis, et

denter ostendit Augustinus : ibi enim agitur de illis conjugiis fidelium et infidelium , inede-
lium.
quae contrahuntur ab eis in dispari religione et fide manentibus ; Apostolus vero agit
de illis, qni unius ejusdemque infidelitatis fuerunt ,
quando conjuncti sunt ; sed, cum
venisset Evangelium , alter sine altera credidit. Intelligisne ({uid dicam ? Attende ut
rem ipsam diligentius explanem. Ecce conjuges duo unius infidelitatis fuerunt, quando
conjuncti sunt : nulla de his quaestio est ,
quae pertineat ad illud praeceptum veteris et
novi Testamenti ,
quo prohibetur fidelis cum infideli copulare conjugium. Jam sunt
conjuges , et ambo adhuc sunt infideles. Tales sunt adhuc ,
quales conjuncti sunt.
Venitque Evangehi praedicalor ; credidit eorum unus vel una , sed ita ut infidelis cum
fideli babitare consentiat: non jubet Dominus ut fidelis infidelem dimittat taliter con-
junctum. Nec Apostolus jube* ut non dimittat, sed consulit , ut si quis aliter agat , non
sit transgressor sicut et de virginibus consulit. Monet autem quod est lucrandi occasio,
,

cum possit licite relinquere non expedit. Tunc enim non expedit id quod licitum
, sed
est, quando permittitur quidem sed ipsius usus aliis affert impedimentum salutis ,
:

sicut discessio fidelis ab infideli quam non prohibet Dominus quia coram illo non est
, ,

injusta ; sed Apostolus, ne fiat, consilio charilalis suudet , ut nemo in ea jussionis ne-

'
Exod., xxxiVj 16; Deul., vii, 3-4. •
I Esdr., x, 19. —
' Aug., (fe Adulter. Conjug., lib. I, c. xxl, n. iS, et —
habetur caus. xxviii, q. i, c. Sicenim, ad finetn. —
'Ambros., de Abraham, lib. I,c. I.\,n. 84, et habetur ibid.,
c. Cave. —
» Ex concil. Aurelanens., c. iix, et habetur ibidem, c. Si quis Jud. ' Cor., vii, 12-13. — 1
 ,

390 SENTKNTlARrM IIP. IV.

cessilate tenealiir, fcJ ronsilii volunlat» lihcie f.icial. Ex his nionslratnr inlcr fulples

coiijtigium cssii ; i't lonsiliu!» Apobloli nun ohviaic pia-cu^ilo Dumini , (|uo julicl iiilc-

lcmnonjmiyi iiiiiiK-ii , ct , »i coiijuncli fuciint, scjiaraii. hcHitur cniui (|uoJ l^lsdiai

Piii[iliela, inio Dominus per euni jussit Israclilis uxoix'» dimillcre ulicnigi-.naa ,
pcr
(jiias ibant aJ Jeos alicnos , non illai |>cr niaritus aciiuiiohantur Dao. Ilcclc lioc [tia;cepit,

quia per Moysen jusicrat Doiniiiiis , iu! iiuis uxoicrn alicnigonaiu duccrct. Mcrito ergo
quasduxerant Domino prohilji-nlc, Domino jiihcnte dimiserunt : (|uia , ut ait Amhro-
sius '
: u Nju est putaiiJum iiiutiiuioiiium , (|uoJ c.\tra dccretum Dci factum i.'st; scd

cum cognoscilur, eiuendanJuin , ut (juando lidclis infuhJi copuhitur. » Scd , ul ait

Augustiiius '
, u cuin c(£pissel gentihus EvaDgclium prajJicari ,
jain conjunctos gentiles

genlilihus compcrit conjugihus; c.\ ([uihus si non aiuho crcJcrciit, scJ unus vel una ,

et infiJclis cum tiJeli conscntirct haliilaie , ncc prohiheii a Domino dchuit ' fiJelis infi-

dclcm Jimiticre, nec juhcri. IJco non prohiheii ,

qaia juslilia i)ernuttit a fornicante

JisceJere; et iiifidcHs hominis ioinicatio est major in corde , nec vera ejus pudicilia
cum coiijuge dici polcst * , omne quod non cx fiJe peccatum
([iiia ,
ost ,
quamvis vcram
ilJelis hahcat jHiJicitiam , eliam cum iiifiJdi conjugi! qua; non ,
hahct voiam. Ideo
aulcm nec jiihcri , ([uia nec conlra jussioiiem Domini gcntilcs fiierunt amho conjiincti.

Licitum ergo eral per juslitiam fiJcli iufiJelem diuiiltcre : sed licitum non erat facien-

dum propter lihcram benevolenliam. » Evidenter apparet , et intcr infldeles conjugium

esse , et Aposlolum de illis agcre ,
qui ia inOJclitate conjuncti fueriint , et post aller ad
fidem conversus est , cum quo eliam iufiJclis haliitare con.scnsit , et iiunc non dimiltere
fiJeli consulil Apostolus, quia furte per fidelem salvabilur infidelis.

De funii- Potest nihilominus licite dimittere ^ quia in infidcli est fornicatio , si non corpcris
i*!r'ito.
li.ob
qatmpo-
lesidi-

jai.
tamcn mcntis. Causam enim fornicationis Dominus excepit
ralem
lem; de qua Augustinusaif
Dominus aulem
et

perraisit
...
universalem intelligerc cogimur, non niodo
:
scilicct

((IJololatria, et quajlihel noxia superstitio lornicatio est.

ex causa fornicalionis uxorem dimitli, sed nonjussit

" : fornicationem vero gene-
corporalem i
,
'
sed spiritua-
i

; et sic

dedit Apostolo locum monendi , ut qui voluerit , non dimittat ;

potest taraen licite di-
miltere. Si eniin fornicalio carnis detestanda est in conjuge ,
quanto magis fornicatio
mentis , id esl , infidelitas ? »

p„ qj,,.
Si autem (]uaeris an propter aliud vilium nisi propter infidelilatem , vel iJoIoIatriam,

poasiidi-
possit dimitti; attende quid Augustinus ait ' : « Si infidelitas fornicatio est , et idolola-
"""'• tria infidelitas, et avaritia idololatiia : non est dubitandum et avariliam fornicationem
esse. Quis ergo quamlihet illicilam concupiscentiam potest a fornicationis genere sepa-
rare, si avaritia fornicatio est? » Ex quo intelligitur ,
quod propter illicitas concnpis-
centias non tantum quae iu slupris cum alienis viris vel fcminis committuntur , sed ob
quaslibet t[uae aniraam a lege Dei aberrare faciunt , et perniciose corrumpi ,
possit sine

crimine et vir uxorem suam dimittere, et uxor virum. Item ' : «Rectissime dimittitur,
si viro suo dicat : Non ero uxor tua, nisi mihi de latrocinio divitias congreges; vel

'
Imo auctor Comcnent. iu Epist. ad
Cor., vii, 3, sub Anibrosii nomiao, ei habetur caus. xxviii, q. i, ante
i

c. l.— ' Aug., (le Adulter. Conjug. lih.

c. .wiii, et babetiir ubi supra.
I. » Mallli., xix,9.— ' Habetur caus. —
xxvni, q. I, iu priuc. — s Glo?s. in Epist. ad Cor., vii, do. ' Alatt/i., xl.x, 9.
i ' Aug —
de Serm. Dom. in — ,

morle, lib. 1, c. xvi, n. -15, ct babetur caus. xxviii , q. i, c. Idolol. — « Ibid.

, n. 46. — » Id., de Fid. el Oper.,
c XVI, et habetur dist. xxviii, q. i, c. Uxor leg.
 ,,

DISTINCT. XXXIX. 391

nisi solita lenocinia exerceas, aut si ([uid aruul facinorosum a viro suo cxpefat. Tunc
ille, si veraciter poenit^^ns est , habetque fidem per dilectionem opcranlem , membrum ,

quod euni scandalizat , ampulabit. » Ex bis apparet ijuod non solum infidelilas , sed
etiam quxlibet conc.ipiscentia, quaj perniciose turpiterquc corrumpit, fornicatio spiri-
tualis est, per quani vir uxorom , vel uxor virum dimittere polest. Cousulit tamen
.A.postolus, ne fidelis dimittat infidelem volentem cohabitare , nec a Di'0 rovocare.
Hic quaeritur , si fidelis dimittat infidelem , vel iafidelis a Cdeli discedat, aii liceat Aniideu

fideii aham ducere. Videtur auctoritas testari, quod illa vivente alteram ducere non i,am du-

valeat. Ambrosius enim verba Apostoli exponeiis ait ' : « Alioquin , si disceditis ab in- fijeudis-

vicem, et volentes cohabitare dimitlitis, et aliis vos copulatis , adulteri estis ; et filii
"^'ji"
"'"'
vestri, qui de hac copula nascuntur, immundi, iJ est, spurii sunt. » Item ' : « Si quis

habuerit uxorem virginem ante baptismum , viveiitc illa ,

post baptismum alteram ha-
bere non potest. Crimina enim in baptismosolvuntur , non conjugia. »

Sed contra : Ambrosius testatiir ' : Si in/idelis , dicit Apostolus, discedit , discedat. qu»

Non enim est servituti subjectus frater aut soror in hi(jusinodi ; quia non debetur re- s;scon-

verentia conjugii ei, qui horret auctorem conjugii. Non est enim ratuin matrimoniuui , driotur!'

qnod sine devotione Dei est : et ideo non est peccatum ei ,

Deum
qui dimittitur propter ,

si alii se copulaverit. Contumelia enim Creatoris solvit jus matriinonii circa eum qui

relinquitur , ne accusetur alii copulatus. Infidelis autem discedens et in Deum peccat ,

et in matrimonium; nec est servanda ei fides conjugii, qui ideo rrcessit, ne audiret
Christum esse Deum christianorum conjugiorum. Si vero ambo crediderint ,
per cogni-
tionem Dei confirmatur conjugium. »

* Attende ha>c pra-dictis contraria posse videri , ita ut sibi Ambrosius contradicere Determi-
°*"''"
videalur. Sed distinguendum est hic , aliud esse dimiltere volentem cohabifare , aliud
dimitti piopter Deum ab illo, qui horret nomen Christi. Ibi lex benevolentia; non ser-

vatur ; hic veritas custoditur. Et ideo, cum liceat dimittere voleufem cohabitare , non
tamen ea vivente aliam ducere licet. Discedentem vero sequi non oporfet , et ea vivente
aliam ducere licet. Sed hoc non est intelligendum , nisi de his , qui in infidelitate sibi
copnlati sunt. Sed si ad fidem uterque conversus est , vel si uterque fidelis niatrimonio
conjunctus est , et post alter eorum a fide discesserit, et odio fidei conjugem reliquerit

dimissus discedentem non comilabitur ; nec tamen , illa vivente , alteram ducere pote-
rit : quia inter eos fuerat ratum conjugium ,
quod non potest dissolvi.
' Sunt tamen nonnulli ,
qui inler infideles asserunt non esse conjugium ,
quia nec Qaidam

rafa, nec legitima est eorum copula. Rata non est, quia solvi pofcst ; nec legitima, eonfu-'

quia Apostolus ait ^

: Omne quod non est exfide, peccatum est. Eorum autem conjunc- fs"™!^,™

tio non est ex fide , et ideo peccatum est. Non est ergo conjugium ,
quia nullum conju- |_^fi''«'",

gium peccatum est. Augustinus '

etiam dicit, quia non est vera pudicitia infidelis cum
fideli. Sed vera negatur esse pudicitia , non quod infidelium conjugium non sit verum,
sed quia non habet illud triplex bonum, quod excusat coitum , et meretur preemium.

' Imo auctor comm. I ad Cor., vii, sub nomine Ambrosii, et habetur
in Epist. caus. xxviii, q. ii, ante c. i.
— Ibid., c. Staiim. — Ambr., ad Hilar., Gloss. in c. vii, lo, epist. i ad Cor. Aliquid simile habetur caus.
^

XXVIII, q. I et II. — * Totum hoc cap. habet Gratianus, caus, xxviii,

q. ii, in fiae. * Gratianus, caus. xxviii, —
q. I, in princ. — ^ Rom., siv, 23. —
' Aug., dc Adulter. Conjug. lib. I, c. xviii.
 : :

39-2 SKNTKNTIARIIM \M\. IV.

Ilem illud Apostoli : Omne f/uoil tion esl ex fitle ,

peccatum est, non ita intellif^ftndum

est , ut i[ui(l([uid tit ab iufidelibus ,

iifceutum sit ; sed omne quod fit contra iidem , id

t«t , conscieatiaiu , mali; fit , et ad f^^eluMinam '^diQcat. Yel in oiiiui eo , ijuod iulidelis

facit ,
pei-cat : uoii i|iiiu illud facit , sed i{uia noii eo uiodo iilud facit ,
quo de)ii-t , non
leferens ad debituiu tiiieui.

Quod li' Copula ergo marilalis, quai est inter infidele:^ , conjugiuiu esl l*>Kilimum, sed non
KltjJUUlll
»11 cooju ratum : le^itimum , (]uia est inter le^Mtimas iicrsonas ; sed nou ratuin ,
quia sine fide.

*"5,"^I"' r,()njugiiiui vero fideliuiu (;st legitimum , ct ratuni , si taiiu?» li'fj;itim» sunt per.sonac.
iiiuD.iea
0011 rt
Qq,„i auteiu lef^itiina sit infideliuni conjiiiictio , Augustiiiiis lestalur dicens ' : a Uxor
tuai, et
legitima societate conjuncta sine ulla culpa reliu(|uitur , si cuni viro cliristiano pernia-
qu*re.
nere noluerit. » Kx hoc etiam probatur, (|uod infideli ad fidem converso Apostolus con-
sulit iiifideli-in non diniiltere : quod non faceret, si non esset inter eos legitimum conj!-
giuni. « Legiliiiium est ipiod legali iuslitutione , vel provinciaj moribus , non contra
jussionem Domiui contrahitur.

KXPOSITIO TKXTUS. qua agitur de matrimonii dissolutione, duas

habel in prima determinat veritatem
: in ;
Post hsBC de dispari cultu videndum csl.
secunda manifestat mentieiites, ibi : Sunt
Supra determinatasunlimpedimenta, quae tamen nonnuUi, qui inter infideles, etc. : ubi
matriinoniuni impediuut respectu omnis per- repreheudil eos, qui dicebant inter infldeles
sonae; hic determiuantur impedinienta, quce noa esse conjugium. Prima pars habet duas
respiciunt personas determiuatas. Kt divi- in prinia parte agit de dissolutione matri-
Divisio.

ditur haec pars in duas, quoniam aliquie per- monii quoad cohabitationem inter eos qui
sonse non sunt legitimae propter nimiam sunt disparis cultus; in secunda, de dissolu-
distantiam, iit illae, in quibus est cultus dis- tione matrimonii qunad vinculi fractionem,
paritas ;
qusedam ,
propter nimiam conve- sive omnimodam separationem , ostendens,
nientiiini, ut iilae in quibus est spirilualis vel quod si infidehs non vult cohabitare, fidelis

earnalis proximitas. Ideo haec pars habet potest contrahere, ibi : Bic quwritur, si fir

duas : in prima agit de impedimento quod delis dimittat infidelem, etc.

veiiit ex cultus disparitate; in secuuda, de

DUB. 1.
impedimento quod venit ex proximitate, in-
fra ' : Nunc superest de cognatione. etc. Pri- Evidenter apparet noa posse contrahi conjugium ab
bis, qui sunt diverscE religionis et fidei, etc.
mu pars babet duas : in prima agit de cuUus
disparitatepercomparatioaemadmatriraoQii Videtur ex hoc, quod si aliquis vult bapti-

contractionem ; in secunda, per comparatio- zari, et est fldelis, quod etiam ante baptismum
nem ad dissolutionem , ibi : Votest tainen contrahi possit cum illo (a).

licite dimittere, etc. Prima pars habet duas Resp. Dicendum quod fldes non tantum
iu prima determinat veritatem; in secunda accipitur pro habitu credendi, quantum ac-
dissolvit dubitationem, ibi : Huic autem vide- cipitur pro sacramento fldei; et hoc probatur

tur obviare, etc. : ubi ostendit quod (juaravis per illudquod dicitur caus. xxviu, quaBst. 1,

matrimonium non possit contrahi inter fide- cap. Cave, Christiane, et infra: « Si christiana
lem et infidelem potest tamen esse, si prius
,
sit, noa est satis, nisi ambo initiati sint sacra-

contractum est. SimiUter secunda pars, in —

caus. x.^iviii, q. i, c. Uxor legit<ma. - Hug., Sentenl.,
' August., de Fid. et Oper., c. xvi, et habetur IV, c. IV. — 'Dist. XL.— (aj Edit.Ven. alio.
 , ;:
:

DISTINCT. XXXIX. 393

mento baptismi. » Unde Hugo fuitistius opi- contumehas potest vir dimittere uxorem : et
nionis, quod hoc intelligitur quantum ad hoc idem supra probavit. Sed in contrarium
sacrameatum baptismi, scilicet disparitas objicilur Hieronymus : « Si uxor peccat in
cultus quamvis ergo talis fidem habeat
: animam suam, non est polluta viro suo : »

tamen non habet fidei sacramentum ; ideo ergo vir non potest eam dimittere. Et hoc
non est persona ad conlrahendum legitima. esse videtur ratione, quia vir non habet po-
testatem animae uxoris, sed tanlum corporis
DUB. n.
sed* omne peccatwn, quodcumque fecerit
Apostolus ne fiat consilio charitatis suadel.
, ,

homo, excepta fornicatioue, est extra corpus

Videtur male dicere, quia ex hoc videtur alia enim peccata animam ofTendunt : er-
quod fidelis licite possit cum infldeli cohabi- go, etc. Item per deductionem ad inconve-
tare : sedcontra, caus. xxvm, quaest. 1, cap. uiens iniprobatur hoc ipsum , quia cum vix
Judcei, etc. : « Non potest infldelis iu ejus reperiantur de saecularibus personis aliquae
permanere conjunctione, quae jam in chris- quae non peccent aliquaudo, tunc fere omnia
tianam translata est fidem; » et in duobus matrimonia possunt licite separari.
capitulis subsequentibus idem dicitur. Resp. Dicendum, quod non est concessum
Resp. Diceudum quod hoc aiiqui voluerunt propter fornicationem fieri matrimonii divi-
distinguere, quod illud Apostoli intelligitur sionem, nisi eatenus, quatenus per iliam for-
de paganis, qui ad fidem facilius convertuu- nicationem alter laeditur, vel offenditur, qui
tur ; sed ille canon intelligitur de Judaeis, qui est matrimonio aliter copulatus. Secundum
obstinafi sunt adeo, quod polius converte- hoc nota ,
quod fornlcatio tripliciter dicitur,

rent conversos, quam per ipsos proficerent. proprie, communiter, communissime. Pro-
Sed cum omnes nunc obsti-
sint in malitia prie iliciiur fornicatio esse peccatum circa
nati, ista distinctio non habet locum sed in : actum carnis, utputa quia coit cum non sua,
primitiva Ecclesia, cum tam Judaei, quam vel non suo. Communiter dicitur fornicatio
gentiles passim converterentur ad fidem , et in Scriptura idololatria, per quem modum
cum modico atljutorio, pi'opter salulem con- prophetae ipsos idololatras meretricibus for-
jugum concessit et consuluit Apostolus tunc uicariis frequenter comparant, sicut patet,
cohabitare; sed postmodum Judaei adeo sunt I Paral., v, 2S (a). Communissime dicitur
obstinati in malilia, quod potius volebant fornicatio , omnis coucupiscentia inordinata,
pervertere, quam converti, adhuc gentilibus qua offenditur Deus, et relinquitur. Prima
ad fldem intrantibus, et tunc concedebatur fornicatio non polest fieri ab uxore scienter,
cohabitare gentilibus, non Judaeis : nunc quin fiat injuria wo : et ideo propter (6)

autem, quia utrique suut in mahtia obstinati, illam potest fieri divortiura etiam pro unico
propter periculum corruptionis vitandum, soio actu, si possit probari, etiam quantum-
neutris conceditur cohabitare sine contu- vis (c) fornicans pceniteat. Secunda vero tunc
melia Creatoris, quia semper praesumitur, est in injuriam conjugis, quando conjux in
nisi velint converti ,
quod veUnt cohabitare illa perseverat, quia tunc est via ducendi ad
in contumeUam Creatoris. corruptionem ; et ideo per illam potest fleri

separatio, si conjux nolit pcenitere. Si autem

DUB. ui. et redire, non potest repu-
vult pcenitere ,

Ex quo intelligitur, quod propter illicitas diare eam. Fornicatio tunc est in damnum
concupiscentias , etc.
conjugis, quando dat ei occasionem scandali
Innuit, quod propter quaslibet iUicitas ut quando non vult cum eo quiete vivere,
1 lCor., VI, 18.
Paraiipomenorum. — (i) C<rt. edit. per. — (c) Item
(a) Caet edit. remittunt ad marginem citationem quantum.
 ,

391 SENTENTIARUM LIB. IV.

nisi consentiat niale facere : et tiiac cam po- qui etiam (a) ad culfum Pei debuerunt pro-
test tliiiiiUeie, vel qiiantiiiii ml toiiin, vel creare, et gtiaiieruiit flliiiin ira> ; recte secun-
quaiituiii aJ coliabitaliuneiii, noii siiMiili<'ili;r, duni jus velus, et eliain iiovuiii, sicut palet,
si anibo buiil fldeles. Et per isluin inodum Decrelul. lib. lil, tit. De Conversione infiiJe-
buiit iiiteUigeuda? aucloritatns ad hoc ia- liuin, c. Ex Utteris, debet sequi fldelein in
duclae: iiaiu piopler alia geiiera peic.ituruiu favoreia fldei, et salutis parvuli, et boiii ma-
DOQ potestdiaiittere, iiec quaatuni ad toruni, triinonii : nec potest mater prajcipere propter
necquantuai ad cohabitatioaein, ni.si praistent paupertatein (b), inqua indigeatejussolatio,
nuigiiaai iiccasioneia ruiiia?, el velnMneiiter nec allegare laborcin, propter periculuin
tinieatiir de lapsu; tiiac eiiiia licet tliaiiltere, dainualioais, qiiod iiaiiiiiiet, si iiisuia deti-

sicut dicitur hic, et babctur caiis. x.\via, neat in iafldclitatis errore: ethoctotuta pro-
q. 11. ' Si ocitlus tuus scawJulizal te ; Glossa : baliir per iUud, (juod liahelar iii praidicla de-
a In manu et in oculo dextro possaat accipi crelali de Conversione infidtlium , c. Ex
frater, uxor, et propiaquus, qui alias noii litteris.

debet diaiilti, sed debet corrigi. » Et De- DUB. V.

crelul. lib. IV, lit. De Divortiis, c Qwesi- Si vero orabo cicilliJcriut, pcr cogoilionem Dei
confirmatur eoiiju^ium.
vil; et iafia : a.Mulier pro furlo, vel alio cri-

mine viri sui, nisi religionem suae fldei cor- Ponatur, quod primo credat unus, et alter
rumpere velit, ab eo separari non debet. » Et discedat, et nolit cohabitare, vel fornicetur,
sic patent objeeta. et poftea coavertatur, utrum reddendiis sit

ei vir suus, an ille possit excipere de injuria

DIIB. IV.
dimissionis, vel fornicationis ; et quod liabeat
FUii Testri, qui de tiac copula Dascuntur, immundi, redili, videtur perliltcram islaia. Item, quod
id est, spurii sunt.
non possit e.\cipere, videlur, quia ia baptismo
Item est hic quaestio : utrum natus ex parte oinuia sunt dimissaquoad culpametpcenara.
fideli, et matre infideli, debeat sequi palrem, Sed in conlrarium videtur lilterapraecedens,
aut matrem; etquod nmtrem, videtur, quia, quiacontumelia Creatorissolvit (c) : ergo,si
sicut in praecedentihus habitnm est, partus solulum est, videlur, quod allero volente (dj

sequitur ventrem. Item proles in principio slt reuintegrandum. Item iste fideli.s, statim
magis indiget materno solatio, quara pa- ut dimissus fuit, potuit conlraheie : ergo
terno : ergo magis debetrelinqui matri. Sed slatira fuit absolutus a ligaraiiie : ergo non
mater est judsea, vel infidelis; sed contra: videtur, quod uxor possit eum repetere.
Caus. xxviii, q. i, c. Judcci, et infra : « Ili Resp. Dicendum quod si conjuges succes-
qui procreati sunt de infidelibus mulieribus, siye ad fldem veniant, si neuter alterum di-
et fidelibus viris, christianam seqiiantur re- misit, nec fornicalionem commisit, compel-
ligionem, non judaicam superslitionem. » lendi suiit insimul cohabitare, et afTt^ctione
Resp. Dicendum quod proles aut pervenit maritali se invicem tractare; si aulein alter
ad adultam aitatem, aut non: si pervenit, ab allero discesserit, refert quis, utrum fide-
cum salus sua pendeat ex libera ejus volun- lis ab infideli, an e converso. Si fidelis ab
tate, ejus est requirendus conscnsus; et si
infideli, hoc libere potuit, el sine culpa :

non vult consentire, cum justitiam Deus unde illud in nullo sibi pr»Judicat. Si infi-
nulli invito tribuat, potest cum infideli ma- delis a fldeli potest fidelis, etiam postquam
,

tre, vel patre remanere. Si autem minorest, venitadfidera, excipere; et si vult, potest
cum salus sua sit a parentibus procuranda eum(e) recipere; tamen compelli non debet,
' ilallli., V, £9. — [a) Fursan legendum cain. — quia statim ab eo est absolutus. Sed de for-
(4) Al. parvilatem. [c) —
Suppl. jus matrimonii. — nicatione distinguendum quia primo con-
,
(d) Edit. Ven. nolente.— (e) eum.
 ;)

DIST. XXXIX. ART 1. QU.^ST. I. 393

versus aut dedit occasionem fornicatKli, ut- 2. Item boc videturauctoritate': Siegres-
pote quia repudiavit ; aul iion : si dedit, non sus ad pitrjnam, videris mulierem 'pnlchram
polest propter fornicalioneni exciperu ; si in medio castvorwn caplicontm, et adama-

vero non dedit, lunc potest excipere. Ad vcris eam, intrabis ad eam, dormiesque cum
illud quodobjicitur, quodomniadimiltuntur ea, et erit iixor tua : » conslat quod de infi-

in bciptismo,dicendum, quod verum est delibus loquitur.

quantura ad Deum sed non oportet quod
; 3. Item ' : Sanclificatur inulier infidelis
dimiltantur, ita quod libertati proximi inju- per virum fidclem, et e converso ergo inter :

rietur: et sic patet illud, sicut supra dictum fideles et infideles est conjugium sanctum :

est de pcenitentia. ergo et licilum.

4. Item ratione videtur, quia diversitas,

ARTICULUS I.
sive disparitas morum non impedit malri-
monium contrahendum : ergo pari ratione
Ad intelligentiam praesentis distinctionis, nec diversitas fidei, sive cultus divini, ma-
quaeritur de impedimento, quod habet esse trimonium impedit.
in matrimonio ex cultus disparitate; et de 5. Item matrimonium est sacramentum
hoc duo quaeruntur principaliter. Prim commune fidelibus et infidelibus : ergo si

quaeritur de disparitate cultus per compara- ad omnes se extendit, talis disparitas, sive

tionem ad matrimonii contraclionem; se- repugnanlia, ipsum non tollit.

cundo, percomparationem addissolulionem. 6. Item omne impedimentum malrimonii

Circa primum quaeruntur quatuor : primo impedit pro eo, quod obsistit alicui bono
quaeritur utrum matrimoniuin possit con- matrimonii : sed cultus disparitas nec nocet
trahi inter fidelem et infidelem; secundo bono pi'olis, quia potest educari ad cultum
quaeritur utrum sacramentum matrimonii Dei , nec fidei , nec sacramenti : ergo nullo
possit contrahi inter fidelem et infidelem modo impedit.
*
tertio, utrum matrimonium contractum in- Contra : Probatur exemplo : dicitur Funiltm.

ter infideles excuset a peccato quar to, utrum ; quod Esdras separavit viros ab uxoribus
matrimonium contractum in infidelitate po- alienigenis ergo non erat inter eos malri-
:

nat in numerum cum malrimonio fidelium. moniam.

Item auctoritate legis ' : Non sociabis cum
QUESTIO I. eis conjugia: loquitur de infldelibus et alie-

nigenis.
An matrimonium possit contrahi inter fidelem
Item Ambrosius, in libro de Patriarchis^:
et infidelem '.

« Cave, Christiane, Gentili vel Judaeo filiam

«pp. Circa quam sic proceditur, et ostenditur, tuam dare. n
quod matrimpnium possit contrahi inter fi- Item potissima distantia est inter fldeles et

delem et inlidelem ; et primo exemplo, quo- infldeles, sicut Christi ad BBlial, et lucis ad
niam Joseph contraxit cum muliere ^gyp- tenebias : si ergo in malrimonio magna est

nec reprehenditurj sicut dicitur, Gen.,

tiaca, unio, nullum potest esse inter eos matrimo-
xu, 45 (a). Similiter Moyses cum Jlthio- nium.
pissa, sicut innuitur, Num., xii, 1 (b), nec q. i; Steph. Bralef., \\ Sent., dist. xxsix, q. iii; Pctr.
ipsum reprehenditur. de Tarant, IV Sent., dist. xxxix, q. i. ^ Deuter., —
XXI, 10. — M
Coi:, VII, 14. ' Esdr., x, 19. — I —
' Cf. S. Thom., ia Suppl. p. III, q. Ltx, art. 1 ; et
5 Deutei'., VII, 3. —
" Ambros., de Abrah. Palriar,,

IV Seni., dist. xxxix, q. i, art. i; Scot.. IV Sent., lib. I, c, IX, n. 84.

dist. XXXIX, q. Kichard , IV Se>,t., dist xxxix,

1; (a) Ccet. edit. remitt. ad marginem citationem Ge-
q. l; Thom. Argent., IV Sent., dist. xxxvii, q. i^ neseos. — (A) Item de citatione Numerorum.
art. 2; Franciscus de Mayr., IV Sent.. dist. xxxiz,
3M SENTENTIARUM I IB. IV

mi, et inhibitionem ecclesiastici 8tatuti, quae

CONCLUSIO. orliim babfiit a duobiis praedictis: et sic pa-

tent duo prima objecta.
Cultui dttparitiu, et alteriu$ parlii inHdelitas, 3. Ad illud autem quod objicitur, quod
impedit matrimonium coiUrahendum , et dirimit
dicundum quod loqui-
s;mctiflcatur mulier,
coiUractum.
tur Apostolus de matrimonio contracto ante
Resp. ad arg. Uireiiduin quod in veteri cultusdisparitatem: (piod dicit manere, qiiia
lege distingueadum ei-at iiiter infldeles, (jiiia fideles viri plerumquesalvantoceasionaliter,
qusedam mulieres eraiit iiilideies, et erant sive sanctifirant mulierem, sicut ftdes par-
de terra Cbatiaain, quani Domiiius [inimise- turit fllios.

rat (iiiis Israel propter illius gciitis olislina- 4. Ad illud quod objicitur de disparitate
tionem in inlidelitate, mandaveralque ea.s morum, etc, dicendum, quod non est si-
occidendas: et df talihiis [iroliibitum erat. inile, quia disparitas (Idei ficit disparitatein

Lnde si quis de [io[)iilo Israel ciim illis cou- sacrameutoruin; non sic disparitas morum,
traheret, cum esset conlra Domini piaecep- quia boni ct mali conveniunt in sacramentis.
tum, non erat matriiuonium. QiiaBdain erant Non tamen disparitas fidei semper facit dis-

infideles de aliis natioiiibus; et de talibus paritatcm in sacrainentis; sed eatenus, qua-

non erat prohibitum, sed permissum et con- teiius faiit, periculosior est.

cessum, ubi non timebatur lapsus in idolo- 5. Ad illud quod olijicitur, quod est coni-

latriain, sicut iii Josejdi et Moyse. Ratio au- mune utrisque (a), dicendum quod eatenus
tem quare prohibuit gentes illas, et non est coiumune, quatenus f«t legis natura-,

alias, fuit duplex : una, quia judicaverat sed non in quanlum Ecclcsiae : et si fidelis

omnes reos mortis; alia, quia obslinatae contrahit, sacramentum ejus jam estEccle-
erant in malo. In novo Testamento aho niodo siae : ideo in hoc non commiinicat cuni infi-
est, quia infidelis est dupliciter: aul quia deli, imo multum distat.
caret fide, aut quia fldei sacramento. Si quia 6. Ad iilud quod objicitur, quod non est
fidetanlum, sic talis disparitas, ubi nota est, contra ahquod bonum matrimonii, dicen-
impedit matiimouium, sed non dirimlt jam dum quod falsum est, imo contra bonum
contractum, ut si cathoUcus contrahat cum prohs, quia alter conjugum de facih potest
haeretica bapfizata. Si autem sit infidelis, impedire, ne proles Domino dedicetur. Est
quia caret fidei sacramento, utputa baplismo; etiam contra bonum fidei propter periculum
quia sacramentorum ecclesiasticorum et fi- fidei. Est etiam contra lionum .sacramenti,
delium januaetfundamenlum est baptismus, qui ex parte fidehs matrimonium natum est
fidelis qui contrahere habet secundum sa- esse ratum et insolubile, cum sit fundatum
cramenta Ecclesiae , si cum tah contrahat, super sacramentum fidei : ex aha parte est
nihil facit, etiamsi sil fidelis, dum tamen contrarium [b), quia non habet fundamen-
non habeat baptismum : unde dirimit jam tum : et sic patet.

contractum.
•t et 2. Cultus vero disparitas praestabat QUJISTIO II.

impedimentum in lege veteri non simplici-

An sacramentum matrimonii sit inter infidelem
ter, sed ubi metuebatur periculum, et divi-
et infidelcm '.

num aderat judicium ; et super hoc additum

erat raandatum; sic et in nova impedit, non Utrum sacramentum matrimonii sit inter a<i opp.

simpliciter, sive de se, sed ob vitationem infidelem et infldelem; et quod sit, innuit
pericuh , et diversitatem sacramenti baptis-
'
Cf. S. Thom., in Suppl. p. III, q. lix, art. 2; et
(a) Ccel. edit. ratione utriusque. — [b) Ilem contrilum. IV Sent., dist. xxxix, q. i, art. 2; Richard., IV Sent,,
 ;

DIST. XXXIX. ART. I. QUjEST. II. 397

Apostolus ' : Si quis frater habet uxorem in- dium, et in sacramentum; et ista tria com-
vocai uxorem cui cohabitan- plete habet, secuiidum quod est apud fideles.
fidelem, etc. :

dum sed non

: fuit uxor propter contractio- Apud infldeles (a) vero habet ista secundum Eipiic.

nem quae fuit post fldem, sed ante : ergo, etc. rationem semiplenam : nam est in offlcium,

quia est procreatio prolis legitimae, sed non

Item ratione videlur, quod matrimonium
seJ iex na- ad cultum Dei apud fideles autem ad cultum
est de dictamine legis naturae
:
:

Dei; est in remedium, quia excusat coitum

turae communis est apud omnes ergo, etc. :

a culpa mortah; et rursus datur ibi gralia

Item matrimonium diffiuitur sic: « Matri-
remittens concupisctnliam, ratione benedic-
monium est maris et feminaj conjunctio in-

dividuam vitae consuetudinem retinens: » tionis adjunctae. Apud infideles vero mari-

ergo, etc. tali atTectu uxores cognoscentes est excu-

sed hoc est inter infldeles :

infideles et hsretici habent vera sa- satio a culpa, sed non datur gratia; apud
Ilem
cramenta licclesiae, quamvis non habeant utrumque
fideles, est. Item, est etiam in sa-
cramentum apud fideles, quia signat unio-
fldem, tamen habent verborum formam :

ntm Dei et animae, sive unionem divinaj na-

ergo si matrimonium apud fideles contrabi-
turae et humanae [b) non tautum aptitudine,
tur per verba exprimentia consensum, et
talis forma est apud infideles, ergo et matri-
sed actu; apud infidelesvero aptitudine tan-

tum. Et praeterea ratio sacramenti inaxime

monii sacramentum.
caus. xxvni, q. « iNon est ra- consistit in ratiflcatione vinculi ; apud infi-
Contra : 1 . 1 :

tum conjugium, quod suie Deo est. » SeJ deles autem vinculum non habet ratificatio-

tale est conjugium infldelium ergo non est :

nem perfectam. Unde, caus. xxvin, q. 1 : Si

ergo non est matrimonium. quis Judaicw, § Ite^n illud : « Quoddain ma-
ratum :

2. Item Ambrosius, ibidem: «Non est pu- trimonium ralum et legitimum, ut fide-

tandum conjugium, quod extra Dei decre- lium quoddam legitimum, sed non ratum,
;

Sed conjugium ut infidelium quoddam ratum sed non le- ,

tum est factum. » tale est ;

infldeUum : ergo, etc. gitimum, ut matrimonium contractum a fide-

sacramentimi libus iu occulio. » Si auteui quseratur, quare
3. Item matrimonium est

Ecclesiae : .sed baptismus est fundamentum matrimoiium iufldehum nou est ratum, di-

sacramentorum EcclesiEe ergo non habentes :

cendum quod hoc est propler defectum sa-
cramenli fidei, et propter statum, quia iu
baptismum, non habent matrimonium.
tali junctus est uxori, iu quo potest vinciri
A. Item niatrimonium est sacramentum,
vinculo fortiori, scihcet suscipiendo sarra-
et signum unionis Dei et animae, sivedivinae
naturae et humauae sed hanc non perci- :
mentum baptismi, et Chrislo alhgari, a quo

nec credunt; ergo non est statu nemo polest prohibere : et ideo potest
piunt infideles,
in casu istud vinculum fiimari (c). Habet
eorum sacramentum.
enim aptitudinem (d), ut illo statu in utroque

CONCLUSIO. manenle non possit solvi.

1. Et per hoc patet responsio ad iilud Au-

Matrimonium apud infideles est in officium , et

excmaf a culpa; sed non est ratum, neque in

guslini : « Non est ratum , » etc.

remedium, cum non sit sacramentum ob defectum 2. Ad iUud quod objicitur de Ambrosio,
fidei. dicendum quod illud intelligendum est sic :

Dicendum quod matrimo- « Extra decretum , » id est , contra manda-

Resp. ad arg.
nium est institutum in officium, et in reme- tum divinum.
3. Ad illud quod objicitur, quod est sa-

XXXIX, Argeat., IV Sent., Jist. xxxix,

n ; Thom.
dist. q.
q. I, art. i; Steph. Brulef., IV Sent., dist.
xxxix, q. ll 1 I Cor., VII, i2.— (a) Edit. Ven. edeles. — (4) Item

Petrus d« Tarant., IV Sent., dist. xxxix, q. n.

deest huinauae. — [c) Al. intirniari. — (d) raUtudinem.
 ,

SFNTENTIAUUM LIH. IV.

cramentum Ecclesia», tlicemlum quoil ve- <^ui fit propter prolem habendam : ergo
lUtM esl; sed noii laiiturn Ecilesia! , sed nulliis coitiis in itindelibus fit sine peccato.
etiaiii legis riatura-. ('ontra : Triplex est pars contiiifniliai, Bcl- Kun.iam.

4. A(i illud quod olijicitur de sigiiatione ,

licet virginalis, vidualis , et conjtigalis : sed
diceiiduin quod elsi non actu repra-.sfntet infidelescontitientiavirginalicontineiidonon
tatiien habilu ; et hoc sufflcit ad hoc quod poccant ; similiter continenlia viduali : ergo
sit sacratnenlutii. Vel dii-, quod actu reprai- paii ratioiie nec contineiitia conjugali : sed
eeulat, licet nemo percipiat (a). ista e.st ia reddendo et petendo debitum uxo-
ri : ergo , ctc.

yU^STlU 111. Iteni infldelis qui habet uxorem , et cog-

noscit eam aflectu maritali, cognoscit suam
An matrimonium infldelium excuset coitum , ut ibi
ordinafo afTeclu : sed actus transiens super
noii sit peccatum '.
dL'bitain materiam cum ordinatione affectus,

lll up[i Utruin matiimoiiium infidelium excuset est absqtie peccalo : ergo actiis conjugalis
coitum, sive conjugalem actiim , ut non sit in infidelibus est absque peccalo.
ibi [leccalum ; et qund non , videtiir * : Oin- Item inatrimoiiiiim e.vcusat a peccato : aut
ne quod non est ex fiile ,
peccatum ent : sed ergoinquanlum.sacramentumlegisnaturae,
actus coiijugalis apud infideles non est ex aut inquantum sacrainentum Ecclesiae si :

flJe : ergo est peccatum. Si tu dicas, quod in quantum sacramentum legis naturae, er-
ibi appellatur fldes conscientia, et illud iion go cum hoc modo sit .ipnd infideles, ergo
dicitur esse ex fide, qiiia cst extra conscien- excusat eoruin coilnm; si in quantum sa-
tiam, sicul exponit Magistcr in litlera; ob- cramentum Ecclesiae solum , ergo non ex-
jicitiir tnnc de Glossa, quae exponit, quod cusavil ante advenltim Christi : crgo quot-
omnis peccatum: ergo et
vlla infidelium est quot anto advenlum Chrisli u.\ores cogno-
vita niatrimonialis peccatum est ergo ma- : verunt, fornicatores fuerunt : ergo cum hoc
trimonium non excusat a peccato. sit primnm.
nefas dicere, redit
2. Item,caus.xxvin,q.i,antec.i:«Nonest Itcm ubi cst matiimonium, ibi est mulua
vera pudicitia honunisinfideliscumconjuge obligatio ergo cum apud inlidelcs sit ma-
:

sua ; verbum Auguslini ergo infide-

» et est : trimonium, ergo est ibi mutua obligalio :

lis non cognoscit conjiigem suam pudice et . ergo alter alteri tenetnr deldtum retldere :

cognoscitpudice, vel impudice : ergo impu- sed nuUus peccat faciendo id ad quod tene-
dice : ergo coitus ejus non est sine peccato. tur, nisi per malam volunlatem illud depra-

3. Ifem sacramenta Ecclesiai apud haere- vet : ergo ille, qui reddit debilum uxori
ticos, quamvis sint veracia, non tamen sunt suae , non peccat.
ulilia; quoniam etsi habeant formani, ta-
men propter infidelitatem nuUam habent ef- CONCLUSIO.
ficaciam : ergo pari ratione apud irifideles.
Matrimonium infidelium excusat aliquo modo a
4. Item ha'reticus baplizando pcccat mor-
culpa, quia cst in remc.dium semiplenum, cum
taliter, quia non baplizat ut ad cultum Dei
impcrfccta sint ibi bona matrimonii.
perducat, sed ut ad errorem trahat : sed in-
fiJelesnon procreant prolem ad culluni Dei, Resp. nd ar,:j. Dicendum quod , sicut tac-
sed polius ad permanendum insuis tentbris tum est iii pra;cedenti problemate, matri-
et eiroribus : ergo peccaut cocundo proplcr monium infiJeliutn est remedium semiple-
prolem : sed nullus coitus est isto honestior, num ; et ratio hujus est, quiabona matrimo-

C/. lUcbard., IV Sent., disl. x.txix, q. iii; Steiih.

' IV Sent., dist. .\xs:x, q. i)i. — 'flom., xiv, 23.
Brulef., IV Sent., dist. xixue, q. ui; Pet. de Tarant., (a) Al. prscipiat.
 ,
, ;,

DIST. XXXIX. ART. I. QVJESf. III. 399

nii imperfecta sunt ibi , tnm quia in eis de- Sed ista expositio aliquantulum est extranea
ficit llcles, tum qiiia deficit iu eis sacramen- et ideo diceudum est, quod non est vera pu-
tum fidei. Quia deficil fidei sacramentum ,
dicitia, quia non liabet verum et proprium
ideo non est perfectum sacramentum , sive efiectum virtutissicut non est verum vi- ;

vinculum, cum possit fortiori vinculo ligari. num quod non habet operationem vini.
,

Quia deficit fiiJes, ideo non est perfectum re- Operalio aufem sive effecfus virfufis est
,

medium in eis, quia '

sine fide imjiosnbile quia facit declinare a malo , et per hoc vifat
est Deo placere quamvis sine fide
: et possit pcenam : facit etiam quod bonum est, et per
quis in aliquo actu vitare peccatum ,
quia boc acquirit gloriam : et quamvis apud in-
non agit malum famen , impossibile est me- fideles possit reperiri primum , non tamen
reri praemium. Unde sicut aliter est apud secundum : ideo pudicilia non est vera virtus
infideles contingntia, et aliter apud fideles^ apud eos : et hoc est, quod dicit Augusli-
quia fideles per pudicitiam evitant poenam nus ' : « Ubi deest cogiiitio seternai, et incom-
et acquirunt palmam ; illi vero , efsi vitent mutabilis veritatis, falsaest virtus eliam in
pcenam , cum a malo cessant , non tumen optimis moribus. »

acquirunt palmam : sic in matrimonio intel- 2. Ad illud quod quod sacra-

objicitur,
ligendum, quia apud fideles, tum propter menta Ecclesiae non habent efficaciam apud
meritum tum propfer benedictionem
fidei, haueticos, dicendum, quod non est simile
Ecclesiae, non solum dafur remedium quod de malrimonio, et aliis sacramenlis : nam
prieservat a culpa, sed eliam datur gratia in aliispra^sfatur remedium contra morbum,
quse remittitconcupiscentiam apud infideles ; qui jam inest. Unde in aliis datur gratia, vel
vero nulla omnino datur gralia, tamen quia eff''ctus gratite, quo jr.ediante cuiatur ani-

conjunguntur secundum diviimm statutum, ma a morhi corruptela ; in matrimonio au-

vitant culpam , nisi affectio lihidinosa inler- tem, in quantum sacramentum legis natu-
veniat ,
quae etiam apud Clu-islianos actum rae, datur remedium praeservativum a culpa,
conjugalem f.pdat. li sic concedendce sunt ne quis in cognosceudo mulierem peccet,
rationes ostendentes ,
quod matrimonium licet, in quantumestsacramcntumEcclesiae,
apud infideles aliquo modo coifum excusaf. ratione benediclionis aunexae det etiam gra-
1. Ad illudergoquodobjicitur, quod «non tiam digno accedentibus. Quoniam ergo in-
est ex fide , ergo est percatum , » dicendum fiJeles non suscipiunt graliam gratum fa-
quodilludintelligitur, sicutpraidictumest,et cienlem, nec ejus effectum, quandiu sunt
pafet ex Glossa ,
quod non est ex fide, id est in infidelitate , ideo alia sacrameiita non
contra conscientiam , quia qiii facit contra praestant cis remedium; hoc vero solum po-
conscienliam, aeJificat ad gebennam. Sed test eis praestare, licet non perfectum, sed

quod suhjungit, quod omnis vita infidelium solura ad cavendum malum,

est peccatum, hoc dictum est per concomi- 4. Ad illud quod objicitur, quod haereticus

tantiam ,
quia nunquara est sine peccato baptizando peccat mortaliter, dioendum quod
pro eo quod sola fide purificentur peccata : peccat ,
quia usurpat quod suum non est, et
el ideo, quidquid faciant, quandiu sine fide quia, si ai.tualiter intendat errorem inducere,
sunf , absque peccato esse non possunt. lunc gravius peccat : sed sicut potest esse ,

2. Ad illud quod objicitur, qiioil vera pu- quod aliquis haerelicus baptizet non inten-
dicitia non estinfidelis, elc, dicendumquod dens hominem perducere ad errorem, sic
vera lautum valet, quantumpcr/^fc/a; unde potcst essequod aliquis generet prolem non
dicitur nou esse vera, quia non esl perfecta. intendens ad cultum idolorum perlrahere ,

sed solura intendens posterilatem habere.

>
Hebr., XI, 6.— ' Aug., seu potius Prosper, Sent. ex
Avg. decerpt., c. cvi. Ethocquidem,quiacaretintentiOneformataj
 KH) SKNTKNTIARIIM 1.11». IV.

uuii lirthet i)«rfect« tiouuai prolii», nei; ineri- 4. Item ,

quod est (a) secundum quid uon
tuui; iiuia taiuuu ii»u liutiet iiiteutioiiem coniiniueratur ei ,
quod est siiupliciter : sed
defiiriuataiii , ideo iiou iiabet deiuerituiu : et viiu-uliiiii iiiatrimoniale est vinculum anto
ideo taies lllii judi<ari [Missuiit lt'},'iliiiii :
baiitishiiiiii iin[ierri'ctum et seciiinluin quid,

quod eitt sigiiuiii, qiiia matriinouialilcr suiit post vero est [lerfectum . [ergu iioii iJebet

geiierati : aliter eiiim judicareutur illegi- uiium alteri counumerart : ergo, elc.

enim qiiadruplex diUereiilia (ilio-

timi. Est Coiilra : Augusliiius, super EpistoUim ad i

rum ila apud iiiliili-lts, sicut apud (Ideles

,
: Tilum : u (Jiii unle baplismum habuit unain,

quidam euim suiit iialurales et legilimi ut , et post ba[)tismuiu aliam, uuu t!sl reputau-
qui de legitimis uxoribus generantur, et dus iiisi bigamus. »

isti debuiit et possuiit succeilere in bonis ;

ItiMii lioc viileliir ratioiie siia : « lii luiptis-

quidain legitiiui , seii iioii uatuialijs , ut fllii niatei-rimina aiiolciitur, noiiquoil honeslum
adoiitivi, et isti siiuililer [lossunt succedere; est, utpole fosderutio conjugalis : » ergo si

quidam iiat!irales , sed non legitiini , ut illi noM aboletur, adhuc manet : et judicatiir

qui iiuti suMt de comubiuis ;

quiilam sunt isle fuisse conjiigatus : ergo si itorum con-
uec legitiini, iiec nalurales, ut sunt iUi qui traliat , est jiidiiaiidiis bigamus. d

de adulterio sunt nati, vel eliam de intestu. Itcui virgo ,

quae corrupta fuit carne ante
baptisiiium, semper posl judic<itur corrupta,

et nuii([uain poterit inter virgines consccra-

QUJlSTiO lY.
ri : et lioc, quia ainissio virginitatis respicit
An bigamvs sH, qui aitte et post baptisrmim
aliquid ex parte carnis quod nunqiiam po- ,

contmhit matrimonium '.

test recuperari : ergo cum bigainia respiciat

f.pp. Utriimiuairiiiioniumantebaptismumcon- divisioiiem carnis, putel, elc.

A,i

tractum ponat in numerumcummalrimonio Ilem, si baplizalus apud haereticos iterum

contraclo post baptismum , ita quod talis baplizetur, quantuin e.st iii se, iterat baptis-

judicelur liiyamus ct quod non videtur. ; , mum , ct puniendus est pcena rebaplizati :

1. Hieronynius, siiper Epistolam ad Timo- ergo cum conjugium sit veriim apud infi-

theum, super hoc ' : Oportet Episcopiun esse deles, qui iterum contrahit, iterat matri-

unius uxoris, etc. : «Si unam haliuit ante monium ergo non : potest esse nisi bigamus.
baptismum, alteram post baptisnium, non
est pulandus bigamus. » CONCLUSiO.
2. llem huc ipsum ostenditur ratione Hie-
Matrimonium contractum ante baptismum cumtina,
ronymi «Prorsus innovatoper baptismum,
:
et post cum alia , facit bigamum.
omnia vett-ra sunt dimissa : » ergo cum tale

conjugium, et talis actus conjugalis ad sta- Resp. ad arg. Dicendum quod , sicut ex-

tum vetuslatis pertineat, ergo habelur tan- presse apparet , Hieronymus et Augustinus
quam si non fuerit : ergo nec computatur hic fuerunt contraria opinali : et nisi quis

cum matrimonio subsequenli. velit distorquere verba, non video quomodo

3. Item ordinatus anle baptismum , et or- possint reduci ad concordiam. Ideo enim in opin.

dinatus post baptismum , non est bis ordi- hoc habuerunt opiniones contrarias ,
quia
natus, etiamsi ordinetur ab alio, et alio : fundati suiitsuperdiversa. Hieronymus euim
ergo pari ratione conjugatus ante, et conju- voluit, quod omnis vita infldelium esset
gatus post, non est bis conjugatus, etiamsi culpa, et quod matrimonium infidelium ad

contrahat cum alia , et alia. veterem hominem pertineret : et quia in

xilix, IV,
baptismoexpoliaturvetushomo cum actibus
> Steph. Brulef., IV Seni. dist. q.
' I Tim., 111, 2. (a) Cat. edit. omitl. qnod e3t.
 , :

niST. XXXIX. .\RT. II. QVMST. I. 401

suis, et induitur novus ; hinc est quod disit, secundum quid unum quod dirainuit ab
:
,

quod sicut peccata prseterita isti non impu- esse ; aliud, quod diminuit ab esse perfecto.
tantur, nec compufaiitur, sic etiam nec con- Priraum quod diminuit ab esse non ponit
, ,

.
jugia. Augustinus vero posuit ,
quod con- in numerum cum enim non participet esse,
;

jugia infidelium, elsi non essent meritoria, non potest connumerari alii in illo esse. Aliud
non tamen erant culpabilia, imo erant lifita vero potest et tale est matrimonium infide-
;

et bona; et hoc patet , quia Domiaus insti- lium, quod quidem habet rationem conju-
tuit, et jus naturale dictat , et ulterius Apo- gii, et diffinitionem, licet non habeat in
stolus confirmat ,
qui dicit ' uxorem infide- tanta perfectione, quanta habet esse matri-
lem non esse dimittendam ; et quia licita monium fideliuin.

sunt, hinc est, quod per baptismum non de-

lentur. Et quoniam Augustinus melius ha- ARTICULUS II.
buit fundamentum , et verius ; hiuc est
quod verius et sanius dixit : et ideo canones Consequenter, quantum ad secundum ar-
positioni Augustiniconcordant, etilhid nunc ticulum ,
quaeritur de disparitate cultus per
ienet Ecclesia, quod matrimonium ahte bap- comparationem ad matrimonii solutionem ;

tismum contractum cum una, et post bap- et circa hoc quaeruntur quatuor primo quae- :

lismum cum alia, facit bigamum, sicut ex- ritur utrum , altero veniente ad fidem , al-

pi'esse dicitur * « Si quis viduam hcet lai-

: , tero remanente in infidelifate , solvatur ma-
cus, duyerit in uxorera, seu ante baptismum, trimouium quantum ad fidelem ; secundo ,

seu post baptismum, non admittatur ad cle- utrum solvatur quantum ad infidelem ter- ;

ricatum. In baptismate enim crimina dimit- tio, utrum solvatur, cum alter conjugum

tuntur, non acceptae uxoris consortium re- fit infidelis quarto utrum utroque ve-
;
, ,

iaxatur. » niente ad fidem , soivatur matrimonium

1 et 2. Ad illud ergo quod primo objicitur, propter personarum illegitimitatem.
et .secundo , dicendum quod illud jam solu-
tum est, quia nec auctoritas Ilieronymi hic QUJISTIO I.

habet robur, uec ratio sua. Unde opinando

Att , altero infidelmm veniente ad fidem , solvatur
dixit non asserendo.
,
matrimonium quoad fidelem ',
3. Ad illiid quod objicitur de ordinato ante

baplismum, et post, dicendum quod non est Circa quam sic proceditur, et ostenditur, Fundtm.
simile, quia in ordine imprimitur character, quod matrimonium solvatur quantum ad •

qui non potest alicui dari, nisi habeat charac- permanentem in fide ' : Quod si infidelis
terem baptismalem , sicut in praecedeutibus discedit , etc. ; non enim est servituti sub-
probatum est et ostensum. Unde qui ordi- jectus frater, et soror in hujusmodi. Super
natur ante baptismum , non est ordinatus : queni locum dicit Ambrosius ° : « Contu-
ideo, cum ordinatur post baptismum, semel melia Creatoris solvit matrimonium in eo
tantum est ordinatus non sic est de matri- : qui rehnquitur, ne accusetur alii copulatus. »

monio quia enim ibi uon imprimitur cha-

; Item matrimouium non est ratum sine
racter, ideo potest contrahi ante baptismum, sacramento baptismi : sed quod non est ra-
et ante conjugatus est ,
quam baptizatus. tum, solvitur per Ibrnicationem corporalem
4. Ad illud quod objicitur, « Quod est secun- ergo et per fornicationem spiritualem. Quod
dum quid , » dicendum . quod duphciter est aiatem ratum sit per baptismum ,
patet per

> I Coi:, VII, 12. — = Dist. xxxiv, c. xiii. »

Cf. S. — xsxix, q. i, art. 2; titeph. Brul., IV Sent., di^. xxxix,
Thom. Suppl. , p. lll,q. Lix,art. 3j Ricb., IV S'cn/., q. v; Petrus de Taraut., IV Sen<., dist. xxxix, q. v.
dist. xsxix,art.2, q. i; Ttiom. Argent., IV Sen/., dist. — » Cor., vii, n.
I —
» Ambros., loc. supra cit.

TOM. VI. 26
 . :,
,

40-i SENTENTIARUM LIR. I\.

luuocuntiuin, Extrav.de Divortiiii, <•. Quuitto Ildelis; st-d loquendo de «olutione quantum
te novimus : « Saeruaifutuin , iiiquit , liaii- ad riifitioucm viuculi , distiiigueiidiim est,

tihuii ,
quijd seiuttl est uiliiii.->.suiu, rutiiin qiiouiaiu iiindelis aiit vult roliabitare, aut

eftltit conjugii sacranifutuui. « noii : si vult cohabitare, aut cum blas-

Itfiu muiit-r non poti.st piohibfre viruin, pheiuia nominis Cliii>ti , aut siiie : si sine,

ut uou couvertatur ad lideui : ert^o si iion aut ut pertrahat ad iiifidelitatciu , aut non :

vult sequi , vel coliabiture, non potest pro- si vult cohabitare sine bliisphemia no-
biberi ut non coutiahat, cum vir ad conti- minis Christi , et ita (luod non peitrahat
neutiaiu non teneatur. ad peccatum, non solvitur nialrimoniiim,
Iteiu forlius viiiciilum solvit minus, ubi quia iiec injuiiat ir , nec facit coiiliimelium

minus repugnat : sed fortiori vinculo tcne- Deo, nec matrimonio, nec inarito. Si autem
tur baplizatui Deo, quam uxori iufiileli : discedit, vel iion vult cohabitare siiie con-

ergo ubi mulier nou coucordat ei , solvilur tumelia Creatoris, vel sine impulsione ad
viuculumab ipsa. infidelitatem , in his tribiis casibus potest a
M opii. Coutra ' : Si quis habet infidelm uxorem, ftileli dimitti, et propter (a) contumeliam , fac-

non dimittat eam , si comentit cohubitare lam inati imoiiio et Creatori, vinculum potest
ergo luati imouium est adhuc iuler eos ergo : IVangi, et potesl cum aliacoiitrahere, ut dicit
nec vinculum solvilur, nec cohabitatio divi- Ambrosius,etlnnocentius, Extrav.rfe Divor-
ditur, altero couverso. tiis, c. Quanto te novvnus, et Gaudemus.
matrimonium consunimatnm per
2. Iteiii, Concrdo igitur quod solutionem matrimonii
carnisconnuixtioiieiu, .sigiiat unionem natu- contracti in infidelitatelria faciunt : primuia
rai-um in Christo : sed illa est omnino inso- est ipsius imbecillitas ; secundum cst cultus

lubilis : ergo et lale matrimonium : crgo si disparitas ; tertium , Creatoris vel matri-

carnaliter sunt commixli, tale vinculum non nionii injuria. 1'rimum reddit possibile ad

potest solvi. solutionem , secundum disponit , et tertium

3. Item quod rectum est, per fidei sacra- dissolvit. Matriinonii imbecillitas est ratione

mentum non infirmatur ; sed inter duos iafi- signationis imperfectae ,

quam habet apud

deles rectc contractum est matrimonium : infideles, etratione defectus baptismi. Unde
ergo nunquam iufirmatur , si persistant in dicitur quod illud matrimonium est legiti-
infidelitale : ergo nec si alter veniat ad mum, sed non ratum, quia, ut dicit Inno-

Qdem. centius , Sacramentum fidei

o , id est bap-
4. Item, si alterconjugum transeat adfru- tismi, quod semel admissum est, ratum
gem melioris vitje, utpote ad religionem, efficit sacramentum conjugii : » ex parte
non solvitur matrimonium consummatum : scilicet suscipientis estintelligendum :et hoc
ergo nec si transit ad fidem est, quia infidelesnon (b) possuntita ligariin
individuam vitae consuetudinem ,
quin alter
possit transire ad fidem : et si non vult com-
CONCLUSIO.
mutari, potest simpliciter separari, cum
Matrimonium infidelium . altero veniente ad fidem perfecla fides adveniat suscipiendo sacra-
nolente cohabitare sine contumelia
et iufideli inentum fidei. Cultus disparitas est secunda
nominis Chrisli, vel impulsu ad infidelitatem
ralio ,
quia tunc advenit alteri personse for-
potest frangi quoad vinculum apud infidekm.
tius vinculum. Injuria matrimonii sive Dei

Resp. ad arg. Dicencium quod, loquendo est, cum non vult cohabitare , aut non sine

de solutionc quantum ad cohabitationem et contumelia Creatoris : et tunc vinculum illud

mutuam servitutem, hoc est in potestate solvitur, quia repugnat vinculo, quo fidelis

'
I Cor., VII, 12. (a) C<Bt. edit. per. — (i) deest non.
 ::

1)I8T. XXXIX. AR1r. H. OUiEST. II.

403
alligatuf Deo. Concedendse suut ergo ratio- de malitia sua sed reportaret,
: si, deserendo
nes probantes ,
quod solvitur [nalrimonium virum ndelem, posset nubere : ergo, etc.
his concurrentibus. Et patent rationes ad Item ,
^
3. si muiier, quce erat prius alligata
oppositum :quod enim dicit Apostolus, hoc viro, absolvitur, quiero aquo non ab Ec- :

verum est quando mulier vult hiibitare in clesia,quia non intromittit se; non a Deo,
pace sine contumelia Dei ; aliud patet quia quia contra Deum facit; non a viro,
,
quia
etsisitconsummatum, non tamen est ratum, ipsum invitum deserit; nec a se potest: ergo
nec habet apud infideles plenam signalio- vinculum manet : ergo, etc.
nem, nec stabile fundamentum.

fadV''
^^ ''^"'^ ^™'^ objicitur, quod non infir- CONCLUSIO.
mat rectum, dicendum, quod verum est
Matrimonium secundum veritatem , si vir
solvilur
eatenus, quatenus rectum est; sed eatenus, fuerit relictus
^
a mulierc remanente in infidelitate;
quatenus est via ad obliquitatem, ut si mu- ipsa tamen est aUigata in pmnam
peccati quod -.

Uer nolit cohabitare nisi vir protrahatur ad ,

si reversa ahsolvatur, marito alteri uxori alli-
gato, potest alteri nubere.
malum, tunc solvit. Ultimum patet, quia
illae tres causae non concurrunt, cum aliquis Resp. ad arg. Dicendum quod quidam opin. ai.
transit ad frugem melioris vitse. dicunt quod hanc qusstionem non est nos-
,
i^prob.
trum determinare, quia ' nec spectat ad nos op.Doci.
QUJISTIO de his, qui foris sunt judicare. Sed
II. verum E,puc.
est,quod non spectat ad nos judicare pu-
An altero infidelium venienie ad fidem, malrimo-
niendos spiritualiter ; tamen spectat ad
nium sohatur quoad inpdelem '. nos,
cum spiritualis homo omnia judicet, discer-
•undam. Utrum solvatur matrimonium quoad infl- nendo quis recte, quis non recte vivat. Et
delem ; et quod sic, videtur, qula matrimo- ideo dicendum quod statim post discessum
,

nium est vinculum duorum, et se habet ut solvitur vinculum a parte viri, quia potest
relatio : sed destrucfa ligatione respectu alteri conjungi statim
non sic a parte mu- ;

unius extremi destruitur respectu alterius heris. Unde notandum quod vinculum
,
ma-
ergo, etc. net dupliciter aut secundum veritatem
:

Item mulier ista, postquam discessit, aut sacramenti, aut in pcenam peccati. Quandiu
est uxor, aut non : si sic, ergo vir nonpotest vir fidelis relictus manet in statu in
quo
contrahere; si non, ergo ipsa potest, cum potest mulicr infidelis redireadeum, mu-
non sit uxor. lier est alligata quantum ad veritatem sa-
Item esto quod fidelis contrahat post dis- cramenti; sed quando vir est in statu in quo
cessum , et illa postmodum convertatur ad non potest ei conjungi, ut si alteram ducat,
fidem, constat quod non redditur ei vir vel intret religionem, vel accipiat
sacrum
ergo non tenetur continern, potest nu-
si ordinem, mulier soluta est secundum veri-
bere ergo si non est ei jus acquisitum , ad- tatem sacramenti,
:
quia amplius non est
huc poterat et prius. uxor ; sed tamen alligata est in poenam pec-
i o|,p. Contra : 1 . Ambrosius ' dicit quod infidelis cati, unde non hcet ei nubere, quousque
discedens peccat in Deum matrimo-
, et in solvatur a culpa; et hoc non est, quandiu
nium : ergo si in bono matrimonii est pu- est infidelis. Si autem convertatur et bapti-
nienda, non potest nubere. zetur, cum tunc solvatur ab omni culpa et
2. Item nuUus potest reportare commodum pcena peccati , ex tunc licite poterit
nubere,
'
Cf. S. Thom., ia Suppl. p. Ill, q. ux, art. i; Ri-
chard., IV Sen^, dist. xxxix, art.S.q. ii, art.l; Thom.
Argent., (V Sent., dist. s.\xix, q. i, art.
\V Sent., dist. xxsix, q. vi. - = Iiuo auctor comment
Steph. 2; sub nomine Ambrosii in l ad Cor., vji, 12 '
Bnilef., IV Sent., dist. xxxix,
| Cor '
q. vi; Petr. de Taraut., V, 12.
 ,:

104 SENTINTIARIM LIB. IV.

nisi aliud ohsistat : et sic putent olijecta utra- in (jlossa ad Coriiithios: « (lontumelia Crea-
que. Primu »!niin probaut t|m»il solvitur toris solvit jus matriinonii in eo (jui ntlin-

secuutluui vcritati-m; sccuul.i, ([Uuil uiiiuct ({iiilur, ut iion uccusetur alteri cu[iiilatus. »

in p(£num peccati. llrgu si lapsus in liajresim non vult coha-

Re.i). »1 Ail illud quuil (|ua'iitur , u quo .sulvitiu', liilaie siiie contumelia Creatoris, licotalteri
•> ^ofv i^eclesia, ^ed pcr acci- copulari.
jjgj, (jyyj .j D^^j ^,^ .^^,

dens, quia ex quo ille desinit e.s8t) vir, per 2. Ilein fldes est fumlamentum totius spi-

consequens ista desinit esse u.xor. Et si tu ritualis asdiflcii : sed subhito fuiidamento

objicias, (juod coiiHiiodum reportat de mali- dtistruilur (juidquid sui)era3diflcatum est :

tia, diceiiduui qiiod lalsiuin est, iiuia quan- ergo sublata flde pereuiit omnia sacramenta
diu mauet culpa, diviuo judicio est alliyata. ergo et matriinonium.
Et aiuplius, .si ad fldem veiiiat , et vir eam Item, si altf^r veniat ad fldem , solvitur

repetut , si non coutiaxit cum alia, est ei luatrimonium, si alter remanet in infide-

reddenda. Unde satis ralionabiliter potest litate : sed pejor est conditio labentis, quam
dici, quod vinculuin illud non omnino sol- remanentis , et magis elongatur a flde :

vitur statim cum mulier di.scedit, sed cum niultofortiusergosolvitur (a) matrimoninm.
vir alligatur alii fideli vinculo in.separabi-
Uter : tunc enim fortius vinculura solvit mi- CONCLUSIO.
nus; et si prius aliquo inodo esset solutum,
ultimo per- Matrimonium non solvitur alteruconjugum tu-
ex tunc perfecte solutum est illo
bente in infidelitatem, quia fundatum est sacra-
sisleiite.
mentum matrimonii supcr characterem baptis-
malem.
QUiESTIO III.

Resp. ad arg. Dicendum quod, altero con-

An matrimonium solvalur , si alter conjugum jiat

'.
jugum labente in infidelitatem, ncn solvitur
infidelis
matrimonii sacramenlum ; et ratio hujus
Fundain.
utrum matrimoiiium solvatur, si aller triplex est : una , ut praicludatur maUs via

conjugumfiat infidelis, specialiter quoad fi- simulationis et deceptionis; alia est sccun-

delem; et qaoA non solvatur, videtur, quia dum veritatem ,

quia sacramentum conjugii
per lornicationem corporalein non fit solu- in fidelibus, propter hoc quod perfectam

tio, maxime iiuoad substantiam matrimoriii, habet signationem, et significat unionem

ut supra visum est : et tamen illa plus obviat insolubilem, ipsum est insolubile. Rursus,

bono matrimonii :'

ergo nec per foinicatio- quia fundatum super sacramentum baptis-
nem spiritualem. mi, quod imprirnit characterem indelebilem,
Item niatriraonium est vinculum inso- ipsum Unde Innocentius dicit
est insoluhile.

lubile : sed contingens est aliquem labi in in decretali Qiianto te novimus, quod sacra-
inridelilatem : sed insolubile non dirimilur mentum fidei, quod semel admissum est,
aliquo casu accidentali : ergo, etc. ratum efficit conjugii sacramentum, ut dic-
Item , si solveretur per lapsum in haere- tum est prius.
sim, posset quilibet volens nxorem dimit- 1. Ad illud ergo quod objicitur in con-

tere, hseresim simulare, et ita semper praj- trarium quod contumelia Creatoris solvit,
,

judicaretur malrimonio. dicendum quod auctoritas Ambrosii intelli-

Ad opp-
Contra: 1. Ambrosius ' dicit, et habetur gitur de matrimonio contracto in infideli-

'
Cf. S. Thom., in Suppl. p. III, q. Lix, arl. S;
Brulef.,IV Sent., dist. xxxix, q. vii ; Petr. de Tarant.,
Richard., IV Seui., diil. xxxix, q. Iil.arl. 2j Thoni. IV Seiit., diit. xxxis, q. vii. - Imo —
auclor Com-
Argent., IV Sent., disl. xxxiv, q. i, art. 2j Steph. mentarii in 1 ad Cor. —
(a) Al. solvit.
 ; :

DIST. XXXIX. ART II. QU^ST. IV. 405

tate, quod non est ratum, quia non est ram relinquere, quia hoc est contra consti-
fundatum super fidei sacramentum et ideo : tutiones canonicas ,
sicut probatur per de-

non est simile de conversione, et lapsu. cretalem de divortiis Gaudemus ec: ergo ,

2. Ad illud quod objicitur de fundamento, a simili in proposito.

dicendum quod fides est fun.lamentum vir- 2. Item, si aUquis infldelis repudiavit uxo-
tutum, non sacramentorum sed sacramen- : rem, quod quidem licitum est apud eos, am-
tum fidei est fundamentum sacramentorum bolius venientibus ad fidem compellitiu- re-

et hoc est sacramentum stabile, quod manet cipere eam, quia hoc apud fideles non licet

semper. ergo a simili in contrario tenetur talem

3. Ad illud quod objicitur, quod pejor est uxorem dimittere.
conditio labentis, dicendum quod solutionem 3. Item apud fldeles profanum est uxorem
matrimonii non tam facit contumelia Crea- fratris accipere in uxorem sed noviter con-
:

toris, et disparitas cultus, quam etiam facit versus debet se fldidibus conformare : ergo
imbecillitas ipsius matrimonii contracti in debet hujusmodi conjugium reputare profa-
non solum
infidelitate, et disparitas cultus num : ergo non debet amplius stare.

quoad fidem, sed etiam quoad sacramentum

fidei, in quo cultu quoad sacramentum, qui
CONCLUSIO.
baptizati sunt, dispares esse non possunt.
Matrimonium , propter illegitimitatem naturce, et

gradus a lege veteri prohibitos , cum conjuncii

QUiESTIO IV.
vcniunt ad fidem, dissolvitur ; non autem ob
illegitimitatem et gradus ab Ecclesia prohibitos.
An in infidelibus venientibus ad fidem solvatur
matrimonium '
Re.sp. ad arg. Dicendum quod illegitimitas
'umiani. Utrum in infidelibus venientibus ad fidem persouarum ad matrimonium est duplex :

solvatur matrimonium propter personarum una est secundum uaturam, et institutionem

illegitimitatem, ut si habet sororem in uxo- divinam , utputa quod fllius non contrahat
rem quod non videtur per illam decre-
; et ,
cum matre, neque pater cum filia, item quod

talem Innocentii, Gaudemies in qua dicit ,

alligatus uxori non ducat aliam , vel etiam

non esse separandos. in gradibus divina lege prohibitis, ut dicunt

Item ratione videtur Per sacramentum :

jurisperiti, ubi prohibetur secundus gradus :

baptismi conjugia non solvuntur, sed cri- et haec illegitimitas astringit fideles et infl-

mina tolluntur ergo cum iilud fuerit con-:

deles. Et si in tali illegitimitate contrahitur

jugium apud paganos, non solvitur cum matrimonium apud infldeles , solvitur cum
baptizatur. veniuntad fldem, quia, utdicit Ambrosius ^
Item pagani canonicis constitutionibus «quod extra Dei decretum factum est , non
non arctantur , sed tunc solum incipiunt est putandum matrimonium sed cum co- ;

arctari, quando ad fidem veniunt; sed jura gnoscitur, emendandum. » Unde si Judeeus

et constitutiones formam futuris imponunt contrahat cum sorore iu secundo gradu, ad

negotiis, non ad praeterita negotia revo- fldem veniens ab ea separatur; si autem

cantur : si ergo ante contraxit quam arc- conlraxit cum uxore fratris, quia hoc est in
,

tetur, constitutio tale matrimonium non lege coucessum, minime separatur. Alia est
solvit. illegitimitas ex constitutione Ecclesiae, ut

\d opp. Contra : i . Si quis infidelis contraxit cum sunt personae infra quartum gradum : et haec

duabus, ad fldem veniens compellitur alte- non arctat infldeles , nec impedit malrimo-

'
Cf. S. Thomas, in SuppL p. III, q.LiX, art. vi; (Je Taranl., IV Senl., ilist. sx:^ix, q. viii. — ' Imo aiict.

Sieph. Brulef., IV Sent., dist., xxxix. q. viiijPetrus Comment. supra cil.

 iOfl SEaNTKNTIAnrM LIH. IV.

niucn ,
quin contrahatur, t^t quiu nuu ud etiaiu haberi), diceuduni qund hoc verutn
prxteritu revucautur, iidii .snlvunt li-gitiint» i-ht i>ropti)r Ecelts&iai uiuud.ttuiu : quu quia
jam contractuiu. i.^tu iiuu cuustriugitur, uuu ilnlnl illud cou-
I et 2. Ad illud ergo quod objiiitiir dc; bi- juffium reputare proranuui : uudi) isto, ex
gamia i-t re[iudio, diceuiluiu quod utruiiiquu ijiio veiiit ud iidcin, alligutur til uiii|ilius uoii

est cuulrajusiiutiira!, etcoutiajus iliviiiuiii : coutrahul coiitra Ecclesiai btatiiluiii , .si ta-

ideo non est simile. lueu coiiti'axit, non dehel solvi, nec tenetur
3. Ad illud (|uod objicitur, quod pioraiiuin diinitteru, quia ad ipsum uon tie extendit
pst uxorem fratris ducere iii uxoiem vei , coiLstitutio Ecclesiae,

DISTINCTH) XL
DR IMPKDIUF.NTIS , QU£ FACIU.NT OSIM.NO ILLEGITIMIM AU CONinAHENDUM MATRIHONIUU CUM
QUODAM , ET CUM gUODAM NON , gUOD VENIT KX PROPINQUITATE CARNAI.I , QUii U8T
r.ONSANGUINITAS.

De lo- Nunc .superest de cognatione aliquid dicere. I.;st aiitem cognatio alia carnalis , et alia

^r^raii' spiritualis. Primuin .le carnali cogualioiie, ct alTinilate iiispiciamus. Cognati ergo , vel

*u.iT'a «ifiiues in seplimo gradu et iufra copulari uou debeiit. Uiide Giegorius ' : a Progeniem
Mrnah"
^"^™ uuumquemque usque ad sepliinam observaro decernimus generationem , et

quandiu se agnoscuht affinitate propinquos , vel cognatos , ad conjugalem copulam

uccedere denegamus : quod si fccerinl , separentur. » Item Nicolaus Papa * : « De con-
sanguinitate sua nuUus uxorem ducat, usque posl generalionem seplimam , vel quous-
(|ue pareutela coguosci potest. » Item " : « Nulli ex propinquitate siii saiiguiuis usque

ad septimum gradum uxores ducant. » His auctorilatibus aliisque pluribus consangiii-

neorum conjunctiones prohibentur usque ad septimum gradum.
De com- Quomodo autem gradiis consanguiiiitatis computandi sint Isidorus , ostendit sic » :

gradutm « Series consangiiinitatis sex gradilius dirimitur , hoc moJo : Filius et lilia, quod est

gu^ntu- frater et soror,sit ipse truncus. Illis seorsum sejunctis, ex radice illius trunci egre-
'"*
diuntur isti ramusculi : Nepos et neptis ,
primus. Pronepos et proneptis , secundus.
Abneposetabneptis, tertius. Adneposetadneptis, quartus. Trinepos et trineptis, quintus.

Trinepotis nepos, et trinepotis neptis, sextus. » Attendequod sex gradus tantum ponit
Isidorus ,
quia truncum inler gradiis uon compulat. Alii vero qui seplem gradus po-
nunt , truncum inter gradus computant. Varie namque computantur gradus consan-
gainitatis. Alii enim patrem in primo gradu, filios in secundo ponunt. Alii primum
gradum filios appellant , negantes gradum cognationis inter patrem et filium esse , cum
una caro sint pater et filius. Auctoritates ergo qua; consanguinitatis cautelam usque in
septimum gradum prohibent ,
patrem ponunt in priino gradu. llli vero qui usque ad
sextum gradum prohibent, primum gradum filios appellant. Atque ita fit, ut eaedem

personse secundum hanc diversitalem inveniantur in sexto , et septimo gradu. Patrem

vero in primo gradn ponit, qui fratres dicit esse sccundura gradum. Hoc modo compu-

' Greg., Epist. liii. XU, epUt. xxx, et habeUircaus. xxxv c. xvi, q. ii el iii. ^lhid., c.deConsanyuinitate. —
— 'Ibid.j ex conc. Lugd. * —
Isid., Etymoloij., lib. IX c v, et habetur caus. xxxv, q. v, c. Series.
,
 , ,,

niSTINCT. XL. 407

tat Zacharias Papa , inquiens '

: « Parentelae gradus taliter computamus Ego et frater:

meus una generatio sumus ,

primumque gradum efficimus. Rursus, filius meus, et
fratris mei filius secunda generalio sunt, et secundum gradum faciunt : atque ad hunc
modum caeteree successiones. » Inter illos vero qui sex computant gradus , et illos ,
qui
septem computant gradus , nulla in sensu existit diversitas ,
quamvis in numero gra-
duum varietas videatur. Ultima enim generatio , si a fratribus sumat iuitium nume-
randi , septima invenitur.
Quare vero sex computet Isidorus, ipse aperit dicens- : « Consanguinitas dum se Ouaro

paulatim propaginum ordinibus dirimens usque ad ultimum gradum protraxerit , et dus com-

propinquitas esse desierit , tunc primum lex in matrimonii vinculum eam recipiet , et lur.

quodam modo incipiel revocare fugientem. Ideo autem usque ad sexlum generis [a] gra-

dum consanguinitas constituta est , ut sicut sex aetatibus mundi generatio , et hominis
status finitur , ita propinquitas generis tot gradibus terminetur. » In his sex gradibus
omnia propinquitatum nomina continentur
cessio potest amplius propagari. Secundum alios septem gradus ideo computantur
ut post septem gradus sponsus sponsa3 jungatur
diebus agitur, Ecclesia Christo jungetur.
.... ; ultra quos nec affinitas inveiuri, nec suc-

, sicut post

His autem occurrit illud, quod Gregorius,

hanc vitam ,
quse septem
, ita Rauocur
septem.

Augustino Angloruni episcopo , a quo requisitus fuerat quota generatione debeant co-
pulari , rescribit sic ' : « Qua^dam lex romana permittit , ut sive fratris , vel sororis,

seu duorum fratrum germanorum duarum sororum filius et filia misceantur. Sed
, seu
experimento didicimus ex tali conjugio sobolem uon posse succrescere. Unde necesse
est,ut quarta , vel quinta generatio fidelium licenter sibi conjungantur. » Sed post
multum temporis idem Gregorius a Felice Messinee Siciliffi praeside requisitus utrum ,

Augustino scripserit ut Anglorum quaita generatione contracta matrimonia non sol-

,

verentur inter Ccctera talem reddidit rationem « Quod scripsi Augustino Anglorum
, :

episcopo ipsi etiam Anglorum genti, quse nuper ad fidem venerat ne a bono quod
, ,

coeperat metuendo austeriora recederet , specialiter et non generaliter me agnoscas

scripsisse. Nec ideo haec eis scripsi , ut postquam in fide fuerint solidali, si infra pro-
priam consanguinitatem inventi fuerint , non separentur ; aut infra affinitatis lineam
id est usque ad septimam generationem ,
jungantur. »

EXPOSITIO TEXTUS. vero, de spirituali, infra* : De parentalium oivisio.

graduian, efc. Prima pars habet duas : in

Nunc superest de cognatione aliquid dicere , etc.
prima agit de consanguinitate iu secunda, ;

Supra egit Magister de impedimento de afflnitate, infra ^ : Nunc de affinitate vi-

quod venit ex disparitate ; in hac parte agit dendum est. Prima habet tres : in prima de-
de impedimento, quod venit ex proximitate. terminat veritatem, ostendens quod consan-
Et quoniam proximitas est duplex, scilicet guinitas est observanda usque ad septimum
carnalis, et spiritualis ; ideo primo agit de gradum ; iu secunda determinat quomodo
proximitate sive cognatione carnah ; secundo consanguinitatis gradus sint computandi
'isid., Eiymoiog. IX, c. v, et iiabeiur caus. xxxv.
lib. ibi : Quomodo auteiu gradus consanguinitu-
q. V, c. ParentelcB. —
^ Ibid.,
c. iv, et hdbelur caus.
XXXV, q. IV, c. Consanguinitus. ' —
Greg., Epist. , lib. Qucedam lex terrena — * Dist. xm. — * Dist. XL'. —
.XII, epist. XXXI, c. VI, et_habelur caus. xxxv, q. iil , c. (a) Al. generationis.
40H SENTKNTIARIIM l.ll» IV.

tis,i'ic-, in tettiu reiiiovetiluhitatiuuem, ibi: sunt unu caro, qui est propiiii|uus uxori in
Hia aiUem Dccurril illud, etc aliquu gradu, iu ludein est alllnis viro: ergo
in quutu grudu est quis prupiiiquus putri,
UUB. I.
et fllio, et « converso. Si ergo puter non po-
Progeuieui •uuui imuiuquemque iisque ail test lontrahere itiiii aliipiu tpii silii attiueal
is«[itiiiiiiui , etc.
iu quarta liiiea a^iceuileiitt!, vei IraiiMVor.sali;

Quajrilur quare iii lioi' yradu, sive usque ergo nec tllius e converso : quod est muui-
ad buiic graduiti, Gieguriun pntiuii prulii- feste lalsuni. Iteni, si sunt uuacaro, etqua;-
buit, et ultru iion piucessit, uec .sletit citra. ciiinque iiiii et eidein suut eadem , inter se

Resp. Diifiidiiiii i|Uiid liuc babfl I atiuuein sunteadein, ergo si sunt uua caro pater et
litteralein, uioralem, allegoricam et aiiago- filius, et filius suus, tunc isti tres sunt una
gicam : litteralem ,
quia usqiit; ad tempus caro, et sic deiuceps procedendo : ergo niil-

illud in antiquis teuiporibiis satis beiii! cou- lus esset gradus inconsauguinitale.
sanguinitates poterant computari , et bomi- I\esp. Diceuduui,quod absquediibio puter
nes se consaiiguiiieos reputabant ; moralem, et lllius faciunt graduin ,
quia, sicut osleu-
quia in septeuario univeisitas totius vila! suiu est, nullus esset alius gradiis in consan-
concludilur, it separanlur a cunsanguiueis guinitatc. Sed quod illi dixcrunt, ipiotl .sinl

suis homines usque ad septem gratius, ut una caro, dixcriint propter quemdam mo-
signiflcetur iiiiod omni tempore vitandusest dum niagis expressivum, quia unus imme-
amplexus ijlicitus, et sic habenda est uxor diate trahit carnem ab altero, cum quo debet
ut semper coutineatur , ul omues sint ha- habire, et habet multain conforraitatem, ra-
bentes uxores tanquam qui noii liabent, et tione etiam cujus dicitur una caro : et sic

sint conjuncti iit etiam sint nibilomiiius se- patet illud.

parati ; allegoricam ,
quouiaui enim corpus DUB. ni.

constat ex quatuor bumoribus , et anima ex Sex a:Uitibu9 muudi generatio , el bominis status
fluitur, etc.
tribus viribns pote.stative; ut sic significetur
quod vir debet esso uxoris, et uxor tola Quairitur ,
quae sint illae sex a^tates : cum
viri, hinc est quod proles ab eis proceden- mundus sit perpetuus, non videtur habere
tes, ad hoc quod bene possint copulari, de- a^tates ad modum hominis.
bent per gradus sepfem ulongari ; anagogi- Resp. Dicenduni, quod inundus habet aeta-

ca,utquia Cbristus animabus beatis petfecta les secundum statum pra;senlem quoniam :

conjunctione et confirmata non conjungilur enim senescit mundus, oportet etiam, quod
ante octavam (a) resurrectionis, sic sponsus fuerit juvenis si ergo habuit senium
: et ,

et sponsa ante octavum gradum conjungi juventutem, ac per hoc intermedias setates.

non debent et sic patet quod octavus (6) gra-

: Islae autem aetates assignantur in statu illo

dus non erat probibitus et quare prohibitio , secundum profectum ad gloriam unde cum :

se extendit usque ad gradum septiinum in- muuuus paulative profecerit in cognitione ,

clusive. Et quauivis hsec constitutio multum sicut in uno homine assignantur aetates di-

esset congrua, tamen cassari debuit ex causa versae, ita et in mundo. In homine autem

necessaria, utiU, et congrua. sex assignantur aetates : priina, infantia us-

que ad septimumaiinum; .secunda, pueritia,

DUB. U. usque ad xiv tertia, adolescentia, usque ad
;

Negautes gradum cognatiouis inter patrem XXV, secundura alios usque ad xxviii quarta, ;

et filium , ete.
juventus, usque ad l; quinta, gravitas, sive
Videtur oiale dicere , quia si vir et uxor seaectus, usque ad lxx ; sexta, seniuiu, sive

(a) C(bI. edit. oclavum. — (A) septimus. aetas decrepita, u?que ad fmem. Similiti.'r in
 ;

DISTINCT. XL. ART. T. 409

mundo prima aetas ab Add.n usque ad Noe; illegititne conjuncti sunt,et matrimonium
secuiida, a Noe usque ad Abraham tertia, ab ; contraxerunt, et conjuncliones : et jura non
Abrahamusque adDavlI; quarta, a David us- revocaiitur ad prceterita : ergo non videtur,
que ad traasmigrationem Babylonis; quinta, quod simul stare possint.

a transmigratione usque ad Christum sexta, ; Resp. Dicendimiquod quia semper pro ,

a Christo usque ad finem. Et dicunlur aeta- matrimonio staudum est, secundum quod
les, lion quia fuerint sequalis spatii, sed quia possibile est et licitum, si tales personae su-

in qualibet aliquid novum, et aliqua reno- perveniente novo statuto velint insimul stare,
vatio facta est. lu prima fuit.creatio Adae, et et consentire, et cohabitare possunt ,
quia
lapsus ejus; in secunda fuit diluvium ; in non prohibentur, et ex tunc incoepit esse
tertia, circumcisio et lex ; in quarta , regum raatrimoniuni : et ista constitutio non revo-
unctio ; in quinta ,
populi captivatio , et li- catin- ad praeteritum, quia non confirmat
beratio; in sexta nostra redemptio : et sic primum contractum , sed potestatem tribuit
patet illud. conlrahendi de novo : et sic patet illud.
DUB. IV.

ctiam Anslorum geuti, quce nuper fidem

Ipsi ail
ARTICULUS UNICUS.
venerat etc. ,

Dicit, se de novo dispensasse, quia de Ad intelligentiam praesentis partis, proce-

novo fuerant ad fidem conversi sed non vi- : dendum est primo secundum viam narratio-
detur ista ratio conveniens, quia Ecclesia nis ; secundo vero, secundum viam inquisi-
primitiva, in qua fuit initium nostrae con- tionis. Quantum ad primum, ut intelligibilia
versionis , fuit perfectissima ,
quia de novo flant quae dicuntur in parte ista, praeponenda
venientibus datur gralia Spiritus sancti in est triplex diffiuitio, triplex notula, sive re-
abundautia : ergo magis sunt idonei ad fe- sponsio. Primo ergo videndum est, quid sit DiiiiuUio
'"""'''
rendum pondus ecclesiastici statuti. consanguinitas. Consanguinitas autem diffl-

Resp. Dicendum, quod secus est de his qui nitur sic : Consanguinitas est vinculum per-
primo conversi suut, et de his qui' conver- sonarum ab eodem stipite descendentium,
tuntur. Sicut enim Deus in legis latione mul- carnali propagatione contractum. Stipes au-
titudinem fecit miraculorum qualem tem- , tem vocatur persona, a qua aliqui duxerunt
pore legis, non fecit postea , sic in nova de- originem, a qua descendentes sunt consan-
dit Spiritum sanctum iu majori affluentiae guinei ad invicem, et illi etiain a quo sunt.
pleiiitudine : et ideo non est simile. Et ra- Secundo videndum est, quid sit linea consan- D.tnn. 2.

tio hujus est satis competens : quia illi, qui guinitatis, quae dilflnitur sic : Linea est ordi-
tunc erant, majori egebant robore; nunc nata coUectio personarum consanguinitate
autem non est sic, imo sunt teneri, quamvis conjunctarum, ab eodem stipite descenden-
sint aliquantulum ferventes : et ideo oportet tium, diversos graduscontinens. Undedicitur
multa in talibus tolerare. ordinata coUectio, quoniam sicut ordo est in

hnea praedicamentali secundum superius et

DUB. v.
inferius; ordo vero tripliciter potest accipi,
Nec ideo hcec eis scripsi, etc.
vel ad illud quod
vel ad illud quod supra ,

Quaeritur ,
quare sic ponatur ,
quia stante infra, vel quod juxta ideo tres li-
ad illud :

prohibitione de septem gradibus, utrum ali- neae consueverunt assignari. Quaedam enim
qui contrahentes infra gradus illos possint est ascendentium quaedam descendentium
;

simul stare superveniente revocatione man- quaedam transversalium. Secundum lineam

dati ; et quod sic , videtur ,
quia nuUa lege ascendentem computantur gradus, ita seiU-

proliibentur. Ad oppositum autem est, quod cet : pater et mater , avus et avia ,
proavus
 ,:

ll.> SENTENTIARIJM LIB. IV

et proavia, atavu8 et atavia. Secuuduiu li- currat, cui linmRdiatius conjungitur. Exem-
ueum ileseeudentem, liliu^ et lliiu, iiepus et pla niaiiilesta suut, ul si ub a procedaut b et
iieptisi, [>i'uue[io.s el [jruuepti.i, •ibiieiiu.s et ab- j/, et b geiierel c etc t/,el(/e,el ef: similiter
ueptis. SeeuuJum lioeuui trausvei-suleiu iluu y geuiirel h, et h gcneret i, ot i geiieret k, et
fraties, ct iiliiiluoruui fiatriiui, ue(iutes duu- /i/;.si vis scire quolo gradu
dist.iut f et /,

rum trutrum, iiruiie|Kites duuriiiu fratruui opurtet utriusque geuerationem reducere

Diffia. 1. et ibi est stutuM. Terliu videudum est, ad a, quia toto gradu diiferunt ub iuvicem,
quid »it gradus, qui sie diriiuitur : Grudus quoto a stipile. Tertia regula est, quod n.g.

est liabitudo distaiitium [lersouarum, L|ua quando personae iua;qualiter distant a sli-
coguoseitur quota geueratiuiiis distaiitia pit«', ut pula quandu uiia iu secundo gradu,
duai iMsrsoutb diileruiit iuter se. Et nota, et idtera iii quinto, quod liuca consaiiguini-
quod ista ililtinitio est seeuudum jiira cauo tatis etgradus debet computari secundum
iiica, iiou secuiiilum jiira civilia. Nam se- distantiam magis remoti et ista regula con- ;

cuudiimjura «ivilia [a), gradus uccipiuutur firmatur per illud, quod dicitiir Extrav.
secundum numerum personarum coUecta- de Consanyuinilate, inultimadecretali,quae
rum iu liuea. Uude dicunt legislie, quodfra- esl (Jregoriaua. Ualio auteiu hujus
est, quod

tcr et soror duos gradus laciuut; sed decre- tota ratio proximitatis ortum habet a sti-
tistse dicuut, quod uuum et primum gra- pite : ergo nuUus proximior est aUcui colla-
dum. Nec est coutradictio, quia unius habi- terali, quam stipiti. Si ergo distat a slipite

tudinis duo suut exlreraa : et qiiia secuuduni perquinque gradus, pari ratione distat a
jura cauouica gradus est habiludo, cum du- coUaterali, sive distet per unum gradum,
plicis extrenii una sit habitudo ,
pouitur sive per duosdistetgradus in quinque. Quod
unus gradus; sed quia du* sunt personse, si amplius dislet, secundum magis distan-
el quaelibet suum respectum habet ad prin- tem oportet computari : et ideo iUe qiii distat

cipium, ideo computautur secundum leges in quiuto gradu, potest coutrahere cum iUo
duo gradus. qui distat in secundo. His autem praesuppo-
B<"s. I. Hisvisis, nolanda^ sunt hce tres uotulffi. sitisper moduin uarratior.is, et per modum
Prima est, quod nulli licet contrahere cum inquisitionis, circa tria potest hic esse dubi-

aliqua usque ad quarlum gradum inclusive tatio : primumest, utrum consanguinitas sit
et talis est hujusmodi prohibitio, quod si aliqiiod vinculum secundo dato quod sit,
; ,

quis contra eam praBsumpserit copulari qua^ritur utrum matrimonio praestet impe-
nuUa longinquitate defendatur annorum dimenl-ura; tertio, dato quod praestet, quae-

cum diuturnitas temporum non minuat pec- ritur usque ad quem gradum.
catum, sed augeat, et tanto graviora sunt
crimina quanto diutius infelicem animam QUtESTIO I.

detinent alligatam (b) : et hoc probatur Ex-

Aji consanguinitas sit aliqmd vinculum '.

trav. de ConsanguinUate, c. Non debet, etc.

hp?. . Secunda notula est, quod tolo gradu perso- Circa primum sic proceditur , et ostendi-

nae descendentes a stipite distant a se invi- tur quod consauguiuitas non sit aliquod
cem, quoto distant a stipite : et ideo , si ali- vinculum quoniam si consanguinitas est
:

quis vult scire quoto gradu aliqui sibi atti- vinculum, hoc non estob aUud, nisi propter
neant, cum talis altinentia originem ducat a propagaUonem multorum ab imo sed sicut :

stipite, oportet quod ad illam personam re- multi homines ab uno homine, ita multa
ait. o-, Sleph. BruleL, IV Sent., disl. XL, q. l; Pelrus
'
Cf. S. Thomas, in Su/njl. p. II!, q. Liv, ait. 1 ; et de Tarant., IV Sent., dist. xxxix, q. II.

IV Sent., dist. XL, q. I, ait. 1; Richardus, IV Sent., (a) C<et. edil. omitt. Nam sccundum jura civilia. —
dist. XL, q, i; Thom. Argent., IV Sent., dist. XL, q. i, (6) C<ft. edit. assignatam.
 :

DIST. XL. ART. I. QU.EST. 1. . AU

animalia bruta propagantur ex uno : si ergo apud omnes ergo aUquod vinculum
: est
ubi talis causa, et talis effectus, si consan- inter ipsos, quod non est iuter alios.

guinitas propter propagationeni ex uno po- Item generatio est de substantia gene-
nitur in hominibus, eadem ratione in brutis rantis, ut vult Damascenus : ergo cum pro-
animalibus : sed non pontur in animalibus ductio humani generis sit per generatio-
brutis : ergo, etc. uem, videtur quod filii sint de substantia et
2. Item consanguinitas est vinculum ra- de sanguine patris et matris sed omnes qui :

tione alicujus majoris convenientiae : aut sunt de eodem sanguine, sunt consanguinei
ergo substantialis, aut accidentalis : si sub- ergo, etc.

stantialis, tormam specificam,

aut secundum Item Deus vindicat peccata patrum in fihos
aut numeralem si secundum formam speci- : usque in tertiam et quartam generationem,
ficam, tunc ergo omnes homines sunt con- sicut frequenter dicitur in lege , et habeLur
sanguinei si secundum formam nume-
; in Exodo '
: Ego sum Deus zelotes , etc.

ralem (o) , tunc nullus est consanguineus Ergo, si non vindicat in aliis, sed in istis,

alterius , cum distinguantur secundum nu- aliquo vinculo jungunlur isti ad invicem,
merum. Si vero dicit convenientiam in acci- quo non junguntur alii : hoc auteni consan-
dente, cum nati de diversis generibus ut guinitatem appellamus : ergo, etc.

plurimum plus conveniant, quam nati de

eadem parentela, tunc magis erunt consan- CONCLUSIO.
guinei.
3. Item generatio est de superfluo nutri- Vinculum consanguinitatis est et fundatur in
relatione ad eamdem oricjinem, et in affectione
menti sed superfluitas nullam colligantiam,
:

naturali ,
qua extenuatur secundum quod pro-
nec vinculum habet cum eo, cujus est super-
tenditur jiropagatio.
fluitas : ergo nec generatus de illa super-
fluitate aliquod vinculum habet cum eo a Resp. ad arg. Dicendum quod vinculum
quo generatur: ergo si illa est fons totius consanguinitatis est, quia hoc ipsa natura
vinculi consanguinitatis, videtur quod illud testatur; et de hoc nemo dubitat, nisi qui
vinculum nullum sit. caret sensu : sed unde veniat istud , dnbita-
4. Item, si consanguinitas contrahitur tionem et controversiriui eliam habet. Aliqui opin. i.

propter carnis propagationem , quantum se euim dixeruut vinculum consanguinitatis

e.\tendit propagatio , tantum se extendit et specialiter esse in genere hominis, non in
vinculum sed propagatio se extendit usque
: genere bestiarum, propter veritatem hu-
ad infinitas generationes , nec habet termi- manae naturje, quae tota fuit in uno, propter
num per naturam : ergo nec vinculum con- quam et originale peccatum in omnes pro-
sanguinitatis. cessit uno peccato propter hoc etiam quia
; ,

Fundain Contra : Ostenditur per jura nova et anti- substantiam totam trahit filius a patre , et a
qua, quae consanguiuitatem assignant, et matre : hinc est quod quodam speciali vin-
gradus distinguunt, sicut patet Exlrav. de culo vinciuntur. Sed si ita esset , quod tota improb.
Consanguinitate, et caus. xxxv, quaest. 5 ,
substantia mea et tua in eodem homine
c. Series consanguinitatis. secundum veritatem fuisset, quare ego et

Item hoc probatur per rationem : Con- ahus, qui non convenimus nisi iu .4.dam,
mendax esse non potest sed
fessio naturse : non essemus fratres propinqui , et in primo
per naturam homines magis alligantur pro- gradu? Et iterum, quia fundamentum istius opin. s,

pinquis quam extraneis, quod patet, quia *''"'•

propositionis nou est stabile, sicut alibi me-
magis diligunt eos ; et hoc commune est lius patet ; hinc est quod ahum modum
(a) C<Bt. edit. naturalem. '
Exod., XX, 5.
 : :

419 SKNTE.NTIARIIM LIH. IV.

dieeudi oportet invenire ,

quod cousiangui- est vincuhim propterconvenientium in ucx;i-
uitos est ex iiropagatiiiiiHcariiali [iruveuieus deute, diceuilum qiiod cousunguiiiitas uon
iu hotniuilius ; et huc viiiculuui <lui) fuciuut, (licit viiiculuiii secuiidum propriclatem ab-
scilicet relatio ad Haiiuleiii (ii i^iiii-iii, et iiatu- solulaiu, sed secunduiii proprietateiii rela-
ralid attectiu. Relatio ail eaiuileiu origineui taiu, utpote secuudum processum ab eadem
tiim bicut ail idiua |iriiiriiiiuiii iuateiiale, radice et origiiie, ut patel d« diiobiis fiatri-
quia de saiiguiue ejusdtMii liiuiiiuis geiie- lius. IJuile hicut rami ab eadeiu raiiice pro-
ratitur ; cum sicut ad idem [irinci|)iuni cedeiiles iaciunt unum urborem non soluin
ettectivuui, (|uiacuiu illo semiue deciduutur pro[iler a.ssiiiiilationem, sed propter compa-
spiritus et etiam virlus quae fonnat et assi- ratiiineui ad idem principium ; sic intelli-

niilat materiaiu. Ihide ut plurimum fllii genduiu qiiod pliires personaj ab eodem
assimilanttir [lanmtibus, secuiidum ijuod descendentes faciunt uiiam lineam consan-
illa virtus delata pdteiitior est iii operando. guinitatis, quae est se habens ad modum
Kt quia iiatura in iioiuiiiibus potens estcog- arboris.
noscere suam originem iu forma alterius, et 3. Ad illud quod objicitur de superfluo,

ulterius perspicax est, ut nou solum assimi- dicendum (juod duplex est superfluitas :

lationem iii forma propria, sed etiam in alia quaedam im[iuritatis, et haec potius habet

coguoscal , cuin atrectiu iiaturalis nala sit repugnaiiliani, quara coUigantiam ; ([uaedam
adhaerere tali, hinc est quod est ibi vinculum residuitatis, et haec habet convenientiam
consanguinitatis. Et quoniam virtus assimi- nec est simijliciter siipernuitas, quia quarn-
lativa deflcit per successionem , et cognitio vis ia) sit uni virtuli superflua , utpole
eliam propinquitatis deflcit, et afl"ectio natu- uutritiviB,tameu aUi est necessaria, utpote
ralisdeflcit, hinc estquod vinculum consan- generalivae et quamvis snperfluat ad con-
:

guinitatis non tautiiiu protenditur quantiiin servalionem indiviilui, est tamen necessaria
propagatio : et per hoc patet responsio ad ad conservationem speciei. Et [^raeterea pro-

objectum ullimum. Rursus ,

quia in brutis babile est ,
quod cum ista humiditate nutri-
animalibus non est talis cognitio nec alli- mentali aliquid fuit de humiditate radicali,
gatio, nisi solum (}uantum ad matrem et et spiritu , ratione cujus filius intimius atti-
fcetum, sive prolem, hinc est quod non est net patri.
in eis tale vinculum : et sic patet primo ob-
jectum, quia non est similis causa, ideo nec QUiESTIO II.

similis efiectus. Nec loquimur hic de afFec-

A.n consanguinitas matrimonio prcestet
tione secundum actum sed secundum natu- ,
impedimentum '.

rale inclinaiivum, quia naturaliter inest,

etsi non insit in actu, vel non exeat in ac- Utrum consanguinitas matrimonio prae- Ad opp.

tum : et hoc patet, quia aliquis credens fra- stet imdedimenlum; et quod noii, videtur =
:

trem suum esse extraneum, non magis Hoc mmc osex ossibus meis, et caro de car-
afficitur circa illum ,
quam circa aliuni ; sed ne mea : sed nulla persona potest alteri
statim comperto quod sit frater , afflcitur, et magis aUigari, quam ut sit de carne et ossi-
afTectione trahitur , el eidem quodam spe- bus : ergo si propter hoc non est matrimo-
ciali vinculo alligatur, cum tamen prius nium Adae impeditura , imo propter hoc est
esset alligatus. mulier de latere sumpta videtur quod con-
,

2. Ad iilud ergo quod objicitur, quod non sanguinitas non impediat, sed expediat.
'
Cf. S. Thom., in Suppl. p. 111, q. Liv, art. 3; et IV Sent., dist. xl, q. iii; Richard., IV Senl , dist. XL,
IV XL, q. l, art. 2; Scot., IV ^ent., dist. XL,
Se»i/., disl. q. II ; Thora. Argeut., IV Sent., dist. xl, q. i, ait. 3
q. i; Durand,, IV Senl., dist. XL, q. I; Franciscus de Steph. Brulef., IV Sent., dist. XL, q. ii. — « Gen., II,
MajT., IV Sent., disl. XL, q. i; Petrus de Taranl., 23. —ya) Edit. Ven ndd. non.
 :

DIST. XL. ART. !. QUiEST. n. 413

2. Item '
: Oynne animal diligit simile monium ergaproximitas sanguinis praestat
:

sibi , et volatiiia sibi similia conveniunt malrimonio impedimentum.

ergo quanto aliquaB personae niagis similes Item ,
quod est contra bonum prohs, im-
sunt et conjunclaej tanto magis natse sunt pedit matrimonium sed contrahere cum:

invicem conveuire et copulari : sed ad ma- con.sanguinea est contra bonum prolis :

trimonium est copula et conjunctio : ergo ergo, etc. Probatio minoris. Gregorius dicit,
consanguinitas magis expedit ,
quam impe- et habetur in littera« Quaedam lex romana
:

diat. permittit, ut duorum fratrum aut duarum

3. Item firmiori vinculo junguntur qui soi'orum filius et fllia sibi matrimonialiter
uatura et voluntate alligantur, quam qui copulentur; sed experimento didicimus ex
voluntate tantum; et melius invicem coha- taii copula sobolem non posse succedere. »

bitant, et conversantur : sed sic est, cum Item matrimonium est vinculum hone-
aliqui junguntur vinculo carnali, et fcedere statis, sicut supra ostensum est: sed natu-
matrimoniali : ergo magis deberent horai- ralis honestas refugit revelare ignominiam
nes conjungi propinquis, quam extraneis, et turpitudiuem propinqui : si ergo haec
cum voluntas habeat naturam sibi confor- turpitudo revelaturincoitu, quicuinquecog-
mem, et natura voluntatem adjuvet ergo : noscit propinquam , facit conira honestatem
magis praestat consanguinitas raatrimonio naturalein. Si ergo matrimonium honestum
solatium et fulcimenLum ,
quam impedi- esf, cum consanguinitas sit contra hone-
mentura. statem matrimonii , ergo consanguinitas
4. Item , si aliquid repugnat matrimonio, impedit matrimonium.
et impedit, hoc non facit, nisi quia alicui
bono matrimonli repugnatj et ahquid adi- CONCLUSIU.
mit : sed si consanguinei jungantur, sal-
vantur ibi tria bona matrimonii , fides, pro- Comangitinitas impedit matrimonium in aliquo
sui gradu propter dictamen legis naturm ; in
les, et sacramentum : ergo consanguinitas.
aliquo vero, dictamine legis divince; et in aliquo,
ut videtur , nuUnm praestat impedimentum prceccpto ecclesiastico.
matrimonio.
•nndtm. Contra ' : Pvopter hoc relinquet homo pa- Resp. ad arg. Dicendum quod vinculum
trem et matrem, etc. : constat quod istud consanguiuitatis imptdit matrimonium in

non intelligitur de derelictione quantum ad aiiquo sui gradu ,

propter dictamen legis
cohabitationem : ergo intelligitur de dere- naturae ; in aliquo vero, propter prohibitio-

quanlum ad matrimonii contractio-

hctione nem legis divinae ; in ahquo, propter statu-

nem ergo pater et mater non sunt legitimae

: tum Ecclesiae. Vinculum consanguinitatis, ExpUc.
''""^' '"
personae ad contrahendum respectu fihae et quod est stipitis ad prolem, impedit propter
fihi : hoc autem non est ob aiiud, nisi ob dictameu uaturae unde naturale est apuJ
:

vinculum consanguinitatis : ergo, etc. omnes quod flhus non conjungatur matri,
ItemEgo Dominus Deus vester: omnis
' : et quod filia non conjungatur patri. Et si

homo ad proximam sanguinis sui non acce- quaeratur ratio, quare hoc eit, dicendum,
dat, ut revelct turpitudinem ejus : ergo si quod hoc est propter reverenliam , et hono-
contra Domini praeceptum est proximam rem, qui debet exhiberi patri et matri, et
sanguitiis sui cognoscere, cum matrimo- idco non debent ccmmisceri ; vel propter

nium sit ordinalum ad actum illumj uullus generatioiiis successionem , quae debet pro-
cum proxima sua potest contrahere matri- cedere, non relrocedere. Unde non debet
proles genila conjungi suo principio, ut
• Ecclt., XIII, 19; XXVII, 10. — - Gen., II, ii.
^ Levil., xvm, fi. giguat. Et hinc est, quod natura dictat.

I
 ,: :;

4U SENTFNTIAHI!M l.li!. IV.

quod alio affectu tra<-tantli suiit jiarentes, qiii iiiodu» producendi '<f) peroptiine compe-

alio afle.lu Iraclari ilciwiit oonjuK»!--». Ideo, teliat cuiijugio, (um [iiopter llguram , tum
propter diitaiueii naturai, iin[)t!dilur matri- ctiam iit bignaretur vinculi uiatriiiionialis
monium perconsanyuinilatis [)rimum viiicu- a>qualitas, quia de latere et adliairentia
luiii, quod (a) i'st prolis)>tnita'ad suuni [iiin- unde quia nou simili modo alii sibi attiueut,
Ciplu:
cipium. Fro[itt'r proliiliitioiieiu IfKis diviiia* ideo modus ille ad coiisequentiam truhi non
|»n>f :

impeditur matrimoniuin per consanguini- [lolest iiec dehet.

tatem usque ad sccundum gradum, siciit 2.Ad illud quodolijicitur, «(Jiiinc animal
patet per Leviticutn, ubi lit proliibitio usque diligit silii siniile, d dicendum quodillud iii-

ad secundum graduiii. Et si qiia'ratur ratio telligiturdesimilitudinesecunduin .siieciem

hujus, dicendum, quod hoc est propter ho- vel si intelligatur dc similitudine secundum
nestatem : qui eniiii niulien^m cogiioscit, cariiis [)roxiiiiitati'in , adliuc liabet vehta-

reveiat ejus turpiludiiiem , et discooperil tein, tiiiod diligit. Sed aliiis est inodus aflec-
ignominiam : et hoc inhonestum est facere tioiiis, quo diligenda cst uxor ; alius, iiuo

propinquae, maxime cura honestas dictet, diligenda est soror : et ideo conjimctio aflec-
quod soror non est tractanda ut uxor et : tionis naluralis repugnat copulaj matrimo-
hinc est, quod iu praicepto suo Doniinus niali : ergo si copuletur per aflectionis vin-

Kxplic, dicit : Non discooperies turpitudinem ejus. culum, non sequitur quod debeat copulari
p.rii8
3-ui(eriiis, propter statutum Ecclesia; impe- per matriraoniura.
ditur matrimoninra a secundo gradu , et A. Ad illud quod objicitur, quod natura
deinceps. Et si quajratur ratio hujus, dicen- lirmitatem praestat viiiculo voluntatis, dicen-
dum , quod hoc statutum fuit propter dilec- dum quod verum est, ubi alTectio voluntaria
tioneiu dilatandara : quia enira homo pronus ad id dirigitiir, ad quod inclinat natura : et

est ad diligendura sibi propinquum, et raa- quoniaiii naluia bene ordiiiata non inclinat

trimonium aggeneret propinquitatera , et ad coeundum cum sorore, et afTectio malri-

dilectionis rautuae praestet fomentum hinc ; monialis inclinat ad cognoscendam uxorem,
est, quod Ecclesia statuit, ut amor ad extra- hinc e.st quod naturalis alTectio non pra;stat

neos extenderetur , quod matrimonia exlra voluntali fulcimentum, sed potius impedi-
propriara parentelam contraherentur : et ita mentum.
non solum in secundo , sed etiam deinceps ,
4. Ad illud quod objicitur quod non re- ,

propter dilatandam charitatem, et propter pugnat alicui bono matrimonii , dicendum

ampliandam honestatem : et ita patet, quod quod hoc solvi potest per interemptionem :

consanguinitatis vinculura ob diversas cau- quoniam Gregorius dicit quod experimento

sas habet impedire matrimoni.im : et hoc dilicit ex tali copula non posse sobolem

concedendum est. succedere. Videtur tamen et aliter dici posse,

i . Ad illud quod Eva et Adam, objicitur de quod impedit majus bonum, quod est vin-
quod fuerunt unum os et una ib) caro culum affinitatis quia exinde contracta est
,

dicendum quod, quamvis Eva et Adam fue- occasio mutua; dilectionis quod patet, si :

rint unura os et una (c) caro non tamen sic , aliquis accipiat filiam patris sui , et exinde
fuit tunc, quemadmodum nunc est, quoniam generel prolem , idem est socer et pater, et
nunc eadem est via propagationis et com- eadem mulier est socrus et mater, et idem
mixtionis; sed Eva non exiit ab Adara per filius et gener, eadem mn-us et fdia, et idem
viam generationis sed per modum super- , vir et frater, et eadem uxor et soror; ita

naturalem non per coitum, imo de latere

: respectu affinitatis ,
quae poterat e.~se in oc-
tavo sicut in quarto similiter respectu
(a) Al. quffi. — (4) et. (c) Ccet. edit. desunt unum et
, ;

una. — (d) Ctet. edit. perducendi. prolis. Et ideo, ut istae alligationes diffunde-
 :

DIST. XL. ART. I. QUiEST. III. 415

rentur, et charitas mediante vinculo raatri- phcati, tanto magis habent copiaradehis,
monii uiuluo conservaretur, statuit Ecclesia cuni quibus licite possunt coutrahere : ergo
matiimonium ad remotas personas protendi, major opportunitas erat in prsecedentihus
non quia in proximis impediretur matri- temporibus cura propinquis, quam nunc;
monium, sed quia perderetur raajus bonura ergo illa opportunitas non excludebat cons-
et sic patet totum. litutionem de septenario gradu consangui-
nitatis observando : ergo nec nunc.
QU^STIO III. Contra Quod non debeat impedire ul-
: 1. Fuudaai.

tra secundum, videtur, quia in lege non

An consanguinitas impediat usque ad septimum
prohibetur, nisi usque ad secundum gra-
gradum '.

dum, sicut patet ex Levitico, xvui, 7 et

opp. Usque ad quem gradum consanguinitasim- seq. (a). omnes possunt matrimo-
Ergo si

pediat matriraonium; et quod usque ad sep- niaUter per Deura conjungi, qui a Deo non
tiraura gradum, videtur 1 Gregorius dicit, : . prohibentur, ergo omnes quotquot infra il-
et babetur in littera « Progeniem suam us-
: lum gradura conjungtmtur ergo pcr ho- :

que ad septimara generationem unumquem- minera separari non possunt ergo non po- :

que observare decrevimus. » Si tu objicias, testraatrimoniumahcuiprohiberiinffaillura

quod illud est retractatum in Concilio gene- gradum.
rali, Extrav. de Consanguinitale, c. Non 2. Item Ecclesia non polest fiicere, quod
debet, etc, ostenditur quod illud non debet baptizatus careat baptismate; etiam quan-
esse retractatura, quoniam aut hoc est bene lumcumque statuat, si bapiizalur quis de
statutum, aut non : si non, ergo male sta- facto, baptizatus est : ergo quantumcumque
tuit sanctus Gregorius , et alii sancti ; si sic, prohibeat, et statuat ut aliqui invicem non
sed quod bene statutum est, non indiget re- contrahant, tamen si de facto conlrahant,
tractatioae, sed observatione : ergo, etc. conlractura est : ergo videtur quod gradus
2. Item secunJum rectum ordiuem non prohibiti ab Ecclesia matrimonium non ira-
est retrocedendum, sed ultra progredien- pediaut; sed isti omnes suut ultra secuu-
dum : ergo si sancti Patres consanguinita- dura : ergo, etc.

tem usque ad gradura septimum perduxe- 3. Itera matrimoniura contractum contra

runt, ergo qui reducit ipsam ad quartum, Ecclesiae interdictum, verura est malrirao-

retrocedit : sed » qui aspicit retro, non est niura : eryo ciun gradus consanguinitatis
aptus regno Dei : ergo male fecerunt , qui nou habeant virtutem impediendi, uisi prop-
retractaverunt. ter Ecclesiae statutum , videtur quod secun-
3. Item in proximis gradibus non permit- dura veritatera non impediunt.
titur contrahere propter dilatationem chari- 4. Item Hieronymus dicit, quod nihil sibi

tatis : sed quanto charitas est frigidior, tanto credatur, nisi probet per vetus, vel per no-
magis indiget dilatari : cum ergo in fine vum Testamentum : ergo cum nou possit
charitas refrigescet, et hoc jam evenit^ vi- probari per novum, nec per vetus, quod non
detur ergo, quod nunc magis competat gra- possit contrahi in gradibus ultra secundum,
dus consanguinitatis protendere, quam res- videlur quod nuUi credendum est, si dicat
tringere. contrarium : ergo tenendura est ,
quod po-
A. Itera quanto magis Gdeles sunt multi- test contrahi.

' C/. S. Thoin., in Suppl. p. I!l, q. liv, art. 4; et

IV Sent., dist. XL, q. i, art. 3; Richard., IV Sent.,
Petrusde Tarant., IV Sejit., dist. XL, q. iv. — « Luc. '

IX, 62.
dist. XL, q. III: Thom. Argent., IV Sent., dist. XL,
q. !, art. ; Steph.
i Brulef., IV Sent., dist. xl, q. iii; («) C;et. edil. reioitt. ad maigiuem ex Leuitico, etc.
 m 8KNTE.\TIAK|iM \M\. IV.

buit daie, iit posset periioiiarum legitimlta-

CONCLUSIO. tem el idouiiitatem ad contraheuiluin deler-

minare. Si lu qiiairaB. quurc ipse per hb non .Vlia

Cunmntjuinitas lecundum legem naturaletn impedtt lUiDll

dfteriiiiiiavit; ilici potest, qiiod secundum iticidei
in priino tjradu; tecuniluin leijein vetercm, usijue
diveisu leuipora oportebut diversas pensonus
ad snrundum; uiunduin vero legem evanrjelicam,
ct diversos gradus excipi : quia ergo slututa
usque ad iinartuin.
divina iion decet sic mutare, sicut liiiinana,
Hesp. al aiK- Iliccndum quod seciiiuluin liinc est quod non ipse Christus debuit limi-

tenipora uo:sti'u uiatrimoiiiuiu iinpi-ilitur a taro, .sed liniitandos Petro i;l ejus successo-
gradlbus consanguitiltatis usque ad quar- ribus committere : et sic patel quod potuit.

tuiu iuclusive, sicut [latet Kxtiav. de Con- Secundo vero congruum fuit, quod usijue
sanguinU., c.Non t/efcef,indL'cietali eilita in ad talem gradum consaiiguinilas protendc-
Coiiciiio geiieruli. Si auteni qua-ratur ratio retur; quoniam consangiiinitas ortumhabet
hujus, (liceudum, quod liujus ratio est sta- ex propagalione, propagatio autem est ex
tutuiii Ecclesia;. Si quwratur ullra quare semine, sernen autem iu .se habet naturam
Ecclesia statuei it, dii.endum quud quia po- qiialuor hiimorum, et quatuor elemento-
tuit, et congruum fiiit, et quia erat utile, et riim : hinc est quod consauguinitas tantum
quia erat necesse. Primum quidem poluit; ad quartam generationem debuit terminari;
et quod poluit, proliatur per Scripturam, et iteiuiu infra illum gradum non debiiit

quia in principlo iu coustitutione malriino- commisceri, nec matrimonium copulari, nec

nii in iege naturae duae excipiebantur per- potestas corporis aliis dari . Sicut ergo cor-
sona; , scilicet pater et mater '
: Rdinquet piis quatiior constat elemenlis, ita oportet
homo patreni et niatrem, etc. Posl, processu quatujr gradibus distare, qui debent carua-
teniporis, in lege fuerunt proles exceptae, liter commisceri. Et iterum lex nova super
sicut patet. Si ergo lex evangelica abundare legem mosaicam plus debet addere perfec-
debet a mosaica, ergo in le^-e evangelica tionis, quam lex mosaica .super legem na-
prolesdebi.erunt excipi. Sed Cbristus in pro- turae. Si ergo lex mosaica unum addidit
pria persona non excepit : ergo si nihil di- gradumsuper legem naturae, nunc ergo lex
minutum debet esse in Ecclesia , ergo posse evangelica saltem duos debet addere, ut jus-
determinaudi Ecclesise reliquit, maxime titia Evangeliinon tantum superet justitiam
Petro et ejus successori : quod attendentes legis, sed etiam superabundet. Congruum
sancti Patres , exceperunt multos gradus ergo fuit, et propter legem matrimonii, et

consanguinitatis : ex quo apparet, qund ipsi piopter legem Evangelii, niatrimonium a

Po^se habuerunt. Si autem tu quaeras a me, cousanguinitalis quarlo gradu impediri, nec
OujEst
iucidens. quars hujusmodi posse Ecclesiae dereliquit, ultra addi, nec minui: et sic patet quomodo
dicendum, quod ratio hujus est, quia illud fuit congruum. Fuit etiam iitiie, quia vin-
sacramentum in contractucousistit, qui est ciilum matrimonii, ratione affinilatis, quod
persoi.cB ad personam : et quoniam Dominus ibi contrahitur, fovet charitatem, et fcederat
pleuam jurisdictionem dedit Petro super spi- inimicos; et quoniam charitas nostris tem-

ritualia, et ampliorem, quam reges terrae et poribus refriguit, ideo citius nunc runipitur
imperator habeant super temporalia : si ergo vinculum amoris, quam in Ecclesia primi-

regis et principis potentia potest contractus tiva, et alligatus vinculo citius fugit, et qui
hmitare, ut malae fidei possessor judicetur, fuerat proximus, frequentissime fit inimicus.
qui contra eorum interdicta veniat, quid Ut ergo fugiens possit revccari, cum a quarto
mirum, si dederit Ecclesiae posse? Imo de- gradu, et deinceps jam de affectione amoris
'
Genes., il, 24. frigescat, utile fuit constituere, ut post quar-
 .. :

DIST. XL. ART. I. QVMST. 111. 41?

tum gradum posset fugiens revocari ad vin- potissima ratio, quare mutatum est, sicut quana

culum ,
posset etiam confoederari inimicus : expresse dicitur in decretali edita in Con- ''"csi!"^

propter quam utilitatem decebat (o) Pon- cilio generali, ubi dicitur non reprehensibile
tificem summum, manente priori prohibi- judicari, si seeundum varietatem temporum
tione, dispensare et cum ista utilitas sit fre-
: statuta quoque varientur humana, praeser-
quentissima, utile fuit ut fieret jus commune tim cum urgens necessitas , vel evidens uti-
Quarto vero fuit necesse propter periculumj litas hoc exposcit : hoc autem non solum
quoniam propter multitudinem consangui- necessitas exposcebat, sed et utilitas requi-

neorum, et brevitatem dierum, vix potest ^•ebat, et adei'at congruitas et potestas : ideo
aliquis computare consanguineos usque ad juste usque ad quartum gradum impediri
septimum gradum : et ita ibi maximum pe- matrimonium rectissime et irreprehensibi-
riculum : et frequentissime contingebat ho- liter statuit et ordinavit Ecclesia.
mines jungi infra gradus proliiijittos, imo 1. Ad illud quod objicitur de Gregorio,

vix poterat aliquis evadere et ideo oportuit : dicendum quod rationabiliter illud statutum
prius statutum retractare. Tale periculum, fuit tempore suo, et non minus rationabiliter
vel talis necessitas, uon fuit terapore Eccle- revocatum tempore moderno; nec fuit revo-
sise primilivae, tum quia homines erant lon- catum quia esset male statutum , sed quia
gioris vitae, tum quia miiioris generationis, quod congruebat tempori [d) primitivo, non
nunc autem crevit in hominibus potentia congruebat statui nostro propter majorem
virtutis nutritivffi, et augmeutafa est poten- imperfectionem, quae est in nobis, et propter
tia virtutis generativae propter fervorem li- majora pericula.
bidinis, qui viget nunc in hominibus, adeo 2. Ad illud quod objicitur, quod non est
quod secundum communem cursum pos.sent retrocedendum , dicendum quod verum est
homines ita muUiplicari, quod ultra (6) in his quae sunt porfectionis; sed ea quae

quartum gradum, nedum usque ad octavum sunt rigoris, temperari possunt et debent.
vix inveniret aliquis cum qua contraherel Yel dicendum, et melius, quod condescen-
Et illud patet ad oculum : possibile enim est, dere oportet iuQrmitati; et ubi non possu-
quod aliquis generet viginti, et iterum
quod mus nos erigere , necessario oportet nos
aliquis generet tres nunc ponamus secun- : humiliare et inclinare ; et ideo , propter
dum communem cursum , quod generet de- imperfectionem hominum, statutum illud
cem (c), et illi decem alios decem, in secundo oportuit temperare unde verum est, quod :

gradu erunt centum, in tertio mille, in quar- non est retrocedendum , sed tamen im-
to decem millia : et ita infra quatuor gradus perfectionem hominum tolerare opportu-
haberet aliquis consanguineos in una liuea num.
undecim millia centum , et undecim totidem 3. Ad illud quod objicitur de dilatatione
in linea ascendente , et tolidem iu transver- charitatis, dicendum quod illa ratio potius
sah : ergo secundum naturam haberet tri- est ad oppositum ,
quam ad propositum :

ginta tria millia et trecentos triginta tres quia enim charitas minus se extendit, ideo
consanguineos. Et sic in una patria magna citius oportuit ei succurri et adjuvari, et
vix inveniret cum qua contraheret ultra (b) proximus ab amore citius f ugit , et ideo ci-
quartum gradum quanto magis usque ad : tius est revocandus.
octavum Et ita propter periculum oportuit
! 4. Ad illud quod objicitur, quod majorem
revocari illud statutum, et hoc scilicet usque habent fldeles copiam, dicendum quod ve-
ad quartum gyadum statuere : et ista fuit rum est, si muitiplicarentur personae, ita

quod non multiplicarentur consanguinei

(a) Ccet. edit. dicebat. — (6) usque ad. —
{c) omitt.

repet. voc. decem. — {d\ Ccet. edit. tempora. hoc autem non est verum ; et ideo sicut cres-
TOM. VI. 27
 ^l SENTKNTIAUrM MH. IV.

3. Ad illud quod ol.jicitur d. Eoclesi»

ita ex alia crescit
cit ex una parte aplitudo,
CHeiuiiai. p
i„terdirto .licvnduiu quod uon est
,
sunile,

quia illud interdictum est ad tempus non

Ariiiud quod objicitur, quod Deus
nou
-- 'T
'«7;."
siuqdiciler; nec
prlhLt ultrrsecuniu., diceudu. quod ^^
tamen prohibet per Ec- s.rapl.citer, sed ^^^'J^^^'^^
l.Kut, ut pc ato s.n.5
verum est ner se :

uon el i.leo p.ena tal.bus debet .m-

c™u .,rEcclesia proLibet auctoritate
poni.
p..ssiut :

8ibi divii.itus .lata. Halio autem

quare Deus

5^d ittc
dedU 1
hcciesia? auctoritatera
au super
y hoc ,
ja.u 4. Ad illud

,lico„dura .^uod sccus

quod objicitur do
.-^1 ... .b.-lis
l.eronymo.
I'.ccles.a^

et llieronymi; quia Hieronymus

non poterat
'T Ta illud .,uod objicitur,
quod nou po-
esse se estera ven-
per Seripturara probare
tesT facer m d care t baptisraate, dicen-
quod crederetur s.b.
quia baptismi tatis : ideo, ad hoc
dum Tuod non est simile
ordlnavit et con- oportebat quod per Scr.pturam probaret
fnsUtutro ntn Deus per se d.cebat.
esse verum quod testincabatur e
,;. ^ ted ersouarura legitimitatera
Sed Ecclesia per Scr.ptura.n p.^tu.t
pr l.a..
om . i t Ecclesil quia raatrimonium con- oportet b -
et Eccle- auctoritatera suam, qua probata
rirr nt r virum et mulierera
,

dire, no.. aliud test.raon.ura

qu.re.-e: et s.c
leuitu.linem jurisdictionis super
l;: h!ret
totum patet.
utruraque.

DISTINCTIO XLI
ET mFF.N.T.ONES
Om V.DEUCET .MPED.A^-T MATR.MON.UM;
.E GKAO.BUS AFF,N.TAT.S,
PECCATORUM CARNA..11IM.

« Porro de atQniCate
q»am
- -' Nunc do atanitale videndnm esl , de qua Gregorins ail ' :

nx^ ad
--• di»„L«m e.e qna> ad v.rum ex parle n.oris,
sen qna, e. parte v.r,
et n.or
,

secnndnm divinam sen.ent.am ego

Z^ :Xet, mamtestl ratio est; qnia si
P--» P^-'; "
?.!- Ta snmns ^na earo, p,.(ecto miM et iUi mea snaqne
et pr.mo gt-adn -mus
^m j;;"
ns ve e,u^
nxoris mea. in n„o
:S,"; cilnr. Qnocirca ego el sor^r
in tcrtm. IJqne ntrmque m
-'»-
erit a me nepBs vero
;r- in secnndo gradu
;

gradns s.t, ita me«™J°;

oport a
eslsnccessionihus. Usorem vero propinqui , cnjnscumqne
propmqn.t^
qnoque gradns aliqna temina propne
I endT quladmodnm ipsins grad us
sui in cnnc.is cog„a.,oms
rQuodnilnm n.ori me'a. de propinquitate viri sn„.. I.em Jnhns Papa
scutiunt .^n.ichrisli .
IveuU obscrvare. Qni vero al.orsum
,

n.or,s. . Item
-^
propriis, ct co„sa„gn,ne,s
rln 'i°er vir
co„iu„ga.ur cousangnineis
in proprio viro conservaud.
est , efam n.o- m
sitrn
.
S n e»"s.ngni„i.as , qua> carne
cousUt eos duos esse ,
„arenteladele.>cnnp.rarnmcns.odie„daest; quia
I.em Julius Papa • . NnUnm tn
quecom-unis'estillis,,tra,ue parentela.
,. :

„ .r e

C—"ISrorr
conjugem ducere propter carnis
unitatem.
Isangninitate
»
..
Item bre^onus
n^^^^
r^Z^rZ
guinitas.
 ,

DISTINCT. XLI. 419

sanguinitatis per gradus cognationis placuit usque ad septimam generationem obser-

vare. Nam et haereditas rerum per legales instrumentorum difflnitiones sancita , usque
ad septimum gradum ha^redum profendit successionem. Non enim succederent, nisi eis

de propagine cognationis deberetur. » His auctoritatibus insinuatur et quae sit afflnitas,

et usque ad quem gradum sit observanda , fcilicet usque ad septimum.

Sed alii videntur concedere in quinta geueratione inter affines contrahi conjugium, et viria;

in quarta etiam, si contractum fiierit , non separari. Ait enim Fabianus Papa '
: « De ncsdelf-

propinquis ,
qui ad affinitatem per virum et uxorem veniunt, defuncta uxore vel viro
in quinta generatione ,
jungantur; in quarta si inventi fuerint, non separentur. In
tertia vero propinquitate non licet uxorem alterius accipere post obitum ejus. ^qua-
liter vir jungatur in matrimonio eis ,
quge sibi consanguinese sunt, et uxoris suae con-
sanguineis ,
post mortem uxoris. » Ecce hic conceditur in quinta vel quarta propinqui-
tate affinium fieri conjugium. Julius etiam Papa ait " : « Stalutum est ut relictam

patris uxoris suae ,

relictam fratris uxoris suse , et relicfam filii uxoris suae , nemo
sibi in matrimonium sumat relictam uxorem consanguineorum uxoris suse usque in
;

tertiam progeniem nemo in uxorem sumat. In quarta vero et quinta si inventi fuerint
non separentur. « Ecce quam varie de affinitatis observatione loquuntur auctores : alii

enim usque ad septimum gradum eam observari sanciunt; alii vero in quinto vel
quarto matrimonia contracta non dividunt. Sed illi veritatis rigorem , isti misericordiae
dispensationem videntur proponere. Potest enim Ecclesia dispensare in copula affi-

nium usque ad tertium gradum , sicut Gregorius dispensavit in quarto gradu consan-
guinitatis. IUud autem non est praitereundum ,
quod Gregorius Venerio episcopo scrip-

sit ' : « Sedem Apostolicam consulere decrevisti , si mulier copula nuptiali extraneo
viro conjuncta, cognationi ejus pertineat , si eo defuncto cognatio maneat , vel si sub
alio viro cognationis vocabula dissolvantur , vel si susceptse soboles possint legitime ad

prioris viri cognalionis transire copulam. Si una caro fiunt, quomodo aliquis eorum
potest propinquus uni pertinere, nisi pertineat alteri? Hoc minime posse fieri creden-
dum est. Porro uno defuncto in superstite affinitas non deletur ; nec alia copula conju-
galis affinitatem copulee prioris solvere valet ; sed nec alterius conjunctionis soboles
placet ad affinitatis prioris viri cousortium transire. Si quis ergo sacrilege et temerario
ausu in defuncto quaerit propinquitatem extinguere , vel sub altero affinitatis vocabulo
dissipare, vel si susceptam sobolem alterius copulae propinquitati prioris credit legitime
sociari, hic negat Dei verbum validum esse (quod dixit * : Erunt duo in carne una). »
Ecce hic prohibet , si mortuo primo viro uxor ejus alii nupserit , filios de secundo viro
genitos ducere uxores de coguatione prioris viri ;
quia filii, mediante matre, ad cogna-
tionem prioris viri pertinent, cum quo mater eorum una caro extiterat. Hoc idem etiam
Innocentius Papa ait ^"
: « Si qua mulier ad secundas nuptias transierit , et ex eis sobo-
lem genuerit , nullalenus potest ad consortium cognationis prioris viri pertingere. »
Hoc autem observandum est usque ad septimum generis gradum ; sed maxime usque
ad tertium et quartum , sicut supra positum est.

Et est sciendum ,
quod Ecclesia infra praediclos gradus consanguinitatis conjunctos au cou-

' Ibid., c. De propinquis. — Et hoc quoque.

' —
' Hahetur caus. xx.tv, q. x, c. Fraternitatis vestrce.
Ibid., c.
— » Gen., 11, 24. — = Habetui- caus. xxxv, q. x, c. Si qua mulier. In Decrelo aliter referuntur verba Innocentii.
 420 SENTENTIARUM LIB. IV.

yttium 8eparat. Si autem i^noranter cunjtincti fuerint in cunspoctu Kcclesiae , et postmoJum

eo, qui, probuta cuusuiiyuiiiitiitc, i-jusJcui judiciu sepurati , «juierilur utnuu copula illa coiiju-

"iillguim
yi"u* fuerit. (juitiU8(laiu videtur iiou fuisse coiijuf,'iuiu , (|uia iion erant ifgitimaj per-

'duuilir
*""*; S"^ taiiiea ile crimine «iLcufiaulur per ignorautiam, et ijuasi coiijuf^ium rcputatur,
opiuio i|uia hoiia rule , et per iiianuui Eccle.sioi conveiierunt ; uiide et lilii i;orum le^itimi ha-
alhiruiii. . .1-- !• • • • !• 1 • •
t'

uy,„,„j beutur. Alii vero dicunt tuisse coiijuf,'iuiu ,

licet iion essent legitima; persona!; quia

talium conjunctiones vocuiit cunones conjugia, ulii de personis agitur, ({uarum le.sti-

monio consaii^'i>ine<>runi sit dirimenda conjiinctio. Unde Urliaiius Papa < : a Si duo viri

vel tres consan^uiuitalem jurejurando firmaverint, vel ipsi forle confessi fuerint, con-

jugia diss(dvantur. Si vt-ro niMitriim contigerit , episcopi eos per fulem Chiisti obtes-
tentur, (luateuus palam fateantur, si se lecognoscunl con.sanguineos [a). Si se judicio

episcoporum segregaverint , alia matrimouia non prohibcaulur contrahere. «Idem* :

M Notificamus ibi, ut cum tres vel duo ex propin^iuioribus ejus, qui accusatur , hanc
propiiujuitatfiu juramento Crmaverint; vel si duo vel tres ex antiquioribus Januensibus,

quibus ha;:c piopinquitas est iiota , (jui bona; famu3 et veracis testimonii siut , renujtu
amore , timore ,
pretio , et omni lualo studio ,
pra;dicla firmaveriiit, sine inora con-

jugia dissolvantur. » • « Consanguineos vero exlraneorum nullus accu.set, vel consangui-

nitatem in synodo computet ; sed propinqui , ad quorum notitiam perlinet. Si auteni
progenies tota defecerit , ab antiquioribus et veracioriljus, quibus propincjuitiis tota nota
sit , episcopus canonice penjuiral , et si invenla fiieril , separentur. » Ecce quibus ac-
cusantibus , vel testiticantibus dirimeuda sit consanguineorum conjunclio , (juai conju-
gium vocatur.

Disiinc- Hic dicendum est, quod * ((aliud est fornicatio, aliud sluprum , aliud adulterium,

('i'ilid'''l!'i
aliud incestus , aliud raptus. Fornicatio ,
licet sit genus omnis illicili coitus ,
qui fit

'""'!)"" ^^^^'^ uxorem ,

tameu specialiler intulligitur in usu viduarum, vel meretricum, vel
concubinarum. Stuprum proprie est virginum illicita deiloratio. Adulterium est alieni

tori violatio. Unde adulterium dicitur, quasi alterius tori accessio. Inceslus est consan-
guineorum vel affinium abusus. Unde iiicestuosi dicuntur, qui consanguineis vel affl-

nibus suis abutuutur. llaptus admittitur , cum puella violenter a domo j)atris educiliir,

ut corrupta in uxorem habeatur. Sive puellae , sive parentibus vis illata constiterit , hic
morte mulctatur. Sed si ad ecclesiam cum rapta, confugerit ,
privilegio Ecclesiae mortis
impunitatem meretur. » Addendum est etiam illud Alexandri ,
qui ait' : c( Quod frater

sororve uxoris tus cognati dicuntur, sequivocationis jure tit , et necessitate vulgaris

appellationis polius ,
quam uUa cognationis causa. Uxor enim fratris , fratrissa potius,

quam cognata vocatur. Mariti frater levir dicitur. Duorum fratrum uxores janitrices
vocantur, quasi eamdem januam intrantes. Viri
(b) soror glos appellatur. Sororis autem
vir non habet speciale nomen nec uxoris frater, » ,

'
Habetur caas. xxxv, q. vi, c. Si duo vel tres viri. — « Ibid., c. Notificamus. — » Fabianus PP., ibid., c.
Consaiiyuineos. — > Graliau.. caus^ xxxv/, q. i, ad c&p. II. — > Habetur caus. xxxv, q. v, c. v.
(a) Decrft. palam faciant, utrutn se (sicut estfama) consangujneos reco^noscant. — (0) quasi eamdem ja-
uuam terentes, vel per.
 ,
; ,,

DISTINCT. XLI. 421

Resp. Dicendum quod in tali casufacienda

EXPOSITIO TEXTUS. est restitutio, quoniam Ecclesia decepta fuit,
et altera personarum injuste expoliata : et
Nunc de affinitate videndum est.
quoniam Ecclesia potest et debet errorem
Supra egit Magister de consangiiinitate corrigere , et non debet aliquam personam
hic agit de affinitate, et dividitur hsec pars jure suo privare; ideo deceptione cognita, et
in duas : in prima determinat gradus affmi- si alter, qui injuste expoliatiis est, petat, de-

tatis; in secunda agit de separatione con- bet reatituere ; et si intravit religionem , et

junctorum infra prcedictos gradus , ibi : Et votum emisit, potest debitum reddere; sed
est scimdiim quod Ecdesia infra •prcedictos non debet nec potest exigere, quoniam
gradus, etc. Prima pars habet tres partes : obligavit se ad continentiam, quantum est

in prima determinat gradus afflnitatis se- in se. QnoA quaeritur, quando, aut quomodo

cundum jus commune ; in secunda deter- debeat uxor restitui viro, aut e converso,
minat secundum dispensationem specialem, dicendum quod uxor aut agit jure petitorio,

ibi : Sed alii videntur concederej etc; in aut possessorio. Tunc agit petitorio, quando
tertia vero , de secundo genere afflnitatis dicit aliquem sibi adjudicari in maritum
ostendens quod secundum genus affinitatis quoniam cum ea contraxit tunc agit pos- ;

impedit matrimonium, ibi : Illud etiam non ses.sorio judicio, qnando petit aliquem sibi

est 'prcetermittendum, etc. Similiter secunda restitui pro eo, quia vir ejus fuit, et cum ea
pars habet tres : in prima ostendit, qui de- cohabitavit. Si agit petitorio, et vir excipiat,
beant separari ; in secunda vero, qui non de- primo tractabitur exceptio mariti, antequara

beant separari sine testimonio per quod pro- fiat restitutio , sive quam satisflat petitioni

betur (a) proximitas, et determinat, qui pos- pro eo quod probata exceptione mariti, si

sunt hic testiflcari, ibi : Si duo viri, vel tres recta est principalis quaestio, perimitur. Si
consanguinitatem , etc; in tertia, quia con- vero agit de possessorio, restituendus est
juncti infra gradus prohibitos committunt mulieri, etiam antequam probetur exceptio
incestum, distinguit ibi genera peccatorum ( Extrav., de restitutione Spoliator., c. Lite-
cLrca actum carnis, ibi : Hic dicendum, quod ras, et Extrav. deDivortiis, c. Porro), exceptis

aliud sit fornicatio, aliud, etc quinque casibus. Primus est, si objiciatur

mulieri publica fornicatio, et haec fuerit pro-

DUB. I.
bata , nisi ipsa excipiat in contrarium contra
Ecclesia infra prsedictos etc.
,
virum de fornicatione ( Extrav. de Divortiis,
Ponatur, quod Ecclesia decepta aliquos c. Significasti). Secundus casus est, siobjicia-

separet, et postmodum manifestetur deceptio, tur consanguinitas divina lege prohibita in-
quaeritur utrum tales sint rejungendi; et continenti probanda, difTerenda est restitutio^
quod sic^ videtur ;
quia separatio per justi- nec debet compelli per sententiam, ne forte
tiam facta est : ergo videtur, quod nullo superinducatur perplexitas. Si vero differatur,
modo possit stare, cum raanifestetur praece- oportet fleri restitutionem per sententiam :

dens judicium fuisse injustum. Contra hoc sed tamen non oportet debitura reddere, qui (6)

est ,
quia possibile est quod aliquis post se- habet de consanguinitate conscientiam. ( Ex-
parationem in facie Ecclesise fiat sacerdos, trav. de restitutione Spoliatorum, c Literas
vel religiosus : sed talis non potest habere Tertius casus est, si excipiatur rei judicatae,
usum matrimonii ergo non debet ei restitui.
: a qua non est appellatum, argumentura (
De
Juxta hoc quaeritur, quando et qualiter sit officio Jud. deleg., c Causam matrimonii),
restitutio viri facienda uxori, vel e converso. Quartus est, quando tanta est saevitia viri,

(a) CcBt, edit, prohibetur, mend. — (6) et. quod non potest sufflciens cautio adhiberi,
 m SENTKNTIAHUM LIB. IV.

utpote quia purtjequitur uxoreni odio capi- verit, ost adinittendus (Extravag. de his, qui
tali ( Extravag. de restitutione Spotidtoruin, inalrimonium ar.eusare imHunt, c. Cum in
c. Litteras, ia fiiie).Ouiiitu.siui>u.sest,i|uaiiil(> tua, et infia). Allqiiis tamen siiu' differenfia
ille, qui ugit, ulterum ti|jollavit biiie causa, omiii, qui vult uccu.sure, udiijittitur : quia
dicitur quuduon debet restitui, cau». xxxii, boc Uouestatis est, Hcilicet servare ordinem
qu£st. I, c. Oe henedictu (u . IUud noii e^t priuH dictuni.
usijufqtiaqueveruui : sedquaudouiiu (6j vult iiijii. III.

redire, et alter uou vult, si nou habet quod Hic (liceudum ust quod aliuU ett
, toruicdtiu , aliud
objiciat manifeste, ex tunc incipit t)(xjiiare. btuprnm , utiud adulterium , aliud lucestua , aliud
raptu».

UUB. u. Quairitur utrum ista sint diversa peccata

Cum liuu, velIren , ex propmquioribua ejus, qui

secuniium speciem , et quantum ad genus
accu!>atur, banc propinquitatem jurameQto flnna- peccati; et quod non , videtur, iiuia sunt
verint.
contra idem pra;ceptuni , scilicel , Non viOR-

Videlur male dicere, quia personje pro- chaberis, et circa aclum unius virtutis, sola

pinquae sunt suspectae : ergo non debent re- circumstantia difTerente, in qua non est nisi
cipl ad testincandiim. .Iuxta iioc quaeritur, accidentalis differentla. Iii opposilum est,
qui possuiit niatrimoiiium accusare. quod (c) primuiii peccatiim habet rationem
Resp. Dicendum quod accusatio propter suam a defectu circumstantiae , sed adulte-
quam debet fierl divorllum, aut est de pec- rium dicitur, quia aliquis cognoscit conju-
cato, aut de cousanguinitatis vinculo. Si de gatum; sed fornicatio, quia solutam : ergo
peccato fornlcatlonis, tuncsoli conjugespos- sunt diversa peccatorum genera.
sunt se mutuo accusare ; alii vero non ad- Resp. Dicendum quod ista non tantum
miftuntur, qula tunc fit injuria viro, et pos- differunt accidentaliter (d), imo suiit diversa
sunt simul stare sine peccato. Si autem fit genera peccutorum : et talia oporlet confiteri,

accusatio de consauguinilatis vinculo , tunc quoniam etsi videantur solum differre cir-

primo admitli debent consanguinfi , sicut cumstautla, quee judicatur esse accidentalis
superstites, maxlme cum est accusalio de proprietas, tamen ipsa circumstantla compa-
matrimonio dissolvendo, quia non praesu- rata ad peccatuni est essentialis, quamvis
mitur quod ipsi velint. Et prieterea melius comparata ad actum sit accidentalis : et ideo

sciunt genealogiam, quam alii : et ideo spe- non variat genus actus, sed peccatum. Quod
cialiter in hac causa admiltentur consan- ergo objicitur, quod sunt (e) contra idem
guinei. Tamen si sit quaestio de matrimonio praeceptum, et circa eumdem actum, dicen-
contrahendo, sive contracto, ut suspecli re- dum est quod hoc non impedit, quin possint
pellendi sunt, ubi ille, cujus filius vel filia esse diversa peccata, pro eo quod circa eum-
conjuncta dlcitur, superior est divltiis, po- dem actum, et contra idem bonum, contingit
tentia et honore. Quod si consangulnei non multipliciter obligari.
adsint, qui testificentur, tunc possunt ad-
DUB. IV.
mitti extranei antiqui et maluri. Quod .'^i hi
Stuprum proprie est virginum iUicita defloratio.
velint testificari , tunc omnes extranei pos-
sunt accusare, nisi aliud obsistat, utputa si Quaeritur quodsit majuspeccatum, utrum
facta fuerit denuntiatio, quod matrinionium stuprum, aut adulterlum; et quod majus sit

accuset qui novit : si ille prsesens aderat, et adulterium, patet exordine Magistri, quia
tacet, ex tunc accusare non potest; si vero praemittit majora, et gradatim descendit.
fiiit absens, vel postmodum dicit matrimonii
(a) C<r/. edit. add. a casu. — (6) nunc quando. —
impedimentum , si hoc jurejurando firma- (c) deest quod. — (rfj accidente. — (e) quod non est.
 ,, ,

DISTINCT. XLI. ART. I. 423

Amplius, per adulterium injuriatur quis viro, gradus a parte sanguinis et propagationis :

per stuprum non. Unde virgo quce non est propter quod dicitur versus :

alteri alligata, non peccat nisi in Deum : sed

Mutat nupta genus^ sed generata gradum.
adultera, in Deumet in proximum ergo, : etc.

Contra : Nobilior est castitas virginalis, Unde antiquitus tria genera affluitatis esse

quam conjugalis : ergo gravius est pecca- consueverunt. Primum surgit ex consan-
tum quod est contra virginalem, quam con- guinitate, et prima carnis commixtione.
tra conjugalem decorem ; sed stuprum est Secundum surgit ex consanguinitate , et

contra virginalem : ergo, etc. Item, qui cor- secunda carnis commixtione. Tertium sur-
rumpit virginem aliquam, aufert ei bonum git ex secunda afflnitate, et tertia carnis

irrecuperabile : sed non qui adultei'atur : commixtione. Exemplum est Si frater tuus :

ergo, etc. contrahat cum Maria , ipsa est afflnis tibi in

Resp. Dicendum quod pro majori parte primo genere. Si contrahat mortuo , fratre

peccata ad invicem comparata se habent tuo , cum alio , ipse erit afflnis tibi in se-

sicut excedentia et excessa. Unde si compa- cuudo genere. Si, ipsa mortua, ipse vir con-
remus coitum cum conjugata ad coitum cum trahat cum alia, illa malier esset tibi afflnis

virgine soluta, deformius est virginem de- in tertio genere. Sed generatio , sive propa-

florare , quam defloratam cognoscere : atta- gatio ,

gradum mutat affiuitatis , sicut con-

men gravius peccat qui adulteratur, quia sanguinitatis. Sed ista tria genera consue-
magis Iffidit rempublicam, et magis ofTendit verunt esse antiquitus ; nunc autem , sicut

virum, et magis generat infamiam. Objecta patebit post , non stat nisi primum genus
autem procedunt per diversas vias. afflnitatis, ahis cessantibus. Tertio intelli-
gendum est ,
quod differt utrum mulier af-

flnis generet prolem de consanguineo meo

ARTICULUS UNIGUS.
an de extraneo. Si de consanguineo ,
proles

Ad intelligentiam praesentis distinctionis, generata non est mihi alligata vinculo affi-

in qua agitur de afflnitate ,

primo proceden- nitatis, sed consanguinitatis. Si vero de alio,

dum est per modum narrationis , secundo secundum jura moderna nihil omnino re-

per modum inquisitionis. Quantum ergo ad putatur mihi attinere. Antiquitus tamen,
primum , primo annotanda est triplex diffe- sicut patet ex decreto Gregorii et habetur ,

rentia ; secundo vero annotanda est triplex in littera ,

judicabatur affinis non primo ge-

notula. Primo enim attendendum quod est ,

nere , sed secundo , sicut expresse tangitur

diflert esse afflnem, et esse consanguineum. in littera : et pro illo tempore maxime intel-

Nam consanguinitas venit ex carnis propa- ligitur iste versus :

gine sed
; afflnitas ex carnali commixtione
Mutat nupta genus, sed generata gradum.
prBesupposita tamen consanguinitate. Unde
affinitas difflnitur sic : Affinitas est proximi- Quia mulier afflnis mihi ,
quiafuit uxor fra-
tas personarum ex carnali copula pro veniens, tris mei, si nubat aUi, generat mihi afflnem
omni carens parentela iutellige quantum :
,
in alio genere afflnitatis. Si vero generaret
est de se; tamen prsesupponit consanguini- prolem , tunc generaret mihi affinem , non
tatem unde si quis cognoscit mulierem
: in alio genere, sed gradu. Hoc tamen est
efficitur afflnis omnibus consanguineis mu- retractatum quantum ad utrumque per jus
lieris per illam commixtionem, et e converso novum (Extrav. de consanguinitate , et affi-

inmuliere. Secundo intelligendum est, quod nitate. c. Non debet, et in decretali edita in
in affluitate differt genus, et gradus : nam Conciho generali , ubi expresse retractatur
genus attenditur a parte commixtionis , sed utrumque). His visis, quaedam regulae sunt R^gui- •
 , ,,

m SENTKNTIARIJM LIH. IV.

notauda;. Prima est, quod iii primo genere tem annis. o Sed hoc non est ob aliud , nisi

aftlnitutis non licet contrahere U8i|ue uii qiiia illa facta est ufflni» fratri : ergo, etc.
(luurluin K'''dnminclusive, si<ut et di' cnn- Iteiii, Kxtruv. de eo iiui co(inomt conmn-
suiiKuinitute. (juod si quartuin gruduin ve- yuineum vxoris sua-, fxinesse diiitiir,quod

lis cogDOScere, recurre ad personam me- non licet petere debitum, in decretali illa • :

diunte t[ua contracta est afflnitas, et quoto Transmissie nohis tw iittcra , etc. Sed hoc
Kradu distas uli illu, toto gradu distHS ;\ per- non est nisi pro[>ti'r uffinitulem : ergo per
Rona cui es atdnis : ut si contraxisti cum coitum fornicaiiiim contruliitur afllnilas.

muliere , factus es afllnis consanguineis Item ratione videtur : quia non est ob
ejus ; ft quoto grudu aliqiiis est consangui- aliud, qiiod contrahitiir affliiitas per coitiim,

neus uxoris tua;, toto gradu est tibi nflinis; nisi quia est cariiis commixtio, per quam
et si attinet ei in quaito gradu, attinet et vir et mulier fuerunt una caro : sed hoc non
tibi; et sicut non liceret uxori contrahere in tantum est actu legitimo, verum etiam for-

B«K"i. •! t^'i nT'»^u , ita uee tiiii. Secunda notula es-t nicario, secuiidiim quod dicitur ' : Qui ud-
quoii ex qiio contructa est affinitas , moitiui li(ei'et meretrici , unum corpus cum ea effi-

persona mediaute qua contracta est, nilii- citur.

lominus maiiet alfinilas ,

pro eo quod est Item fiiiiis fratris tiii natus de fornicutione
vinculum perpetuum, sicut et consangnini- ita est tibi consanguineiis, sicut si esset de
tas ; ideo minime potest contrahi cum per- legitimo matrimonio natus : si ergo per ac-
sona affini, (caus. xxxv, q. x, c. Fraternita- tum fornicarium contrahitur consanguini-

Regiii. 3 tisvestrw). Tertia notnla est ,

quod affinitas tas , pari ratione affinitas.
coutrahitur non solum per matrimoniura, Contra : i . Caus. xxxv, q. iii : a Extraor- a<i u|.p.

sed etiam per coitum fomicariuia , sicut di- dinaria pollutio circa maritalem affectum,
citur, Kxtrav. de eo qui cognovit consangiiin. si ita esse constiterit, non vidctur malrimo-
c. Fraternitati tim, ete. Sed quiahoc dubium nium impedire. » Sed fornicarius actus est

est, ideo ratio hujus inquisitioni relinqua- extra rectum ordinem : ergo non impedit
tur. His autem prajlibatis, ut modo inquisi- matrimonium sed affinitas impedit : : ergo
torio procedamus, possunt haec tria quseri : ibi non confruhitur afflnitas.

primo quaeritur utrum per omnem coitum 2. Item affinitas est vinculum legitimum,
contrahatur affinitas ; secundo , utrum afft- quod est institulum a Deo et ah Bcclesia :

nitas transeat ab uno in alterum ; tertio ergo cum fornicatio sit actio contra legitimi-
utrum affinitas impediat matrimonium. tatem et contra divinum .sfatutum ,
per for-
nicationem nunquam contrahitur tale vin-
QU^STIO I. culum.
3. Item affinitas est vincuhim insolubile :
An pcr omnem cmtum possit contrahi affinitas '.

sed conjunctio per coitum fornicarium non

Fiindam. CircE quam sic proceditur , et ostenditur jiingit insolubiliter, imo sohjbihter : ergo
quod per omnem coitum , sive legitimum nunquam per illum coitum contrahitur af-
sive fornicarium, contrahi possit affinitas. finitatis vinculum.
Caus. XXXV, q. ni : a Si homo fornicatus -4. Item per coitum extra matrimonium
cum muliere et frater ejus nesciens
luerit , non contrahitur irregularitas ad ordinem
eamdem uxorem duxerit eo quod frater , suscipiendum : ergo pari ratione nec illegi-

ejus crimen fratri celaverit, poeniteat sep- timitas ad raatrimonium contrahendum. Si

'
Cf. S. Tbom., in Suppl. p. 111, q. Lv, arl. 3 ; et q. i, ai-t. 2 ; Sleph. Brulef., IV Sent., dist. ili, q. i;

IV Sent., dist. XLI, q. I, art. 4; Richard., IV Sent., Petms dcTarant., lY Senf.,(]hl XL', q. l. — ' Decret.,
dist. ILI, q. 1 ; Thom. Argent., IV Sent., dist. xli, tit. xin, c. 4. — ^ I Cor., vi, 16.
 ,

DIST. XLl. ART I. QUiEST. n. 425

ergo affinitas facit illegitimitatem , videtur ergo affinitatis contrahitur ratione primi,

quod per talem coitum affmitas nec debet non ratione secundi.
nec potest contraM. 3. Ad illud quodobjicitur, quod est vin-
culum insohibile, dicendum quod actiotrans-
CONCLUSIO. iens utplurlmum reUnquit effectum per-
petuum, sive, ut melius dicam, diuturnum,
Ex quocumque naturali coitu contrahitur affinitas,
ut patet , quia sicut fornicatio inducit carnis
quia affinitas fundatur in unione, quxp, resultat
corruptionem , sic uxoris cognitio efficit
ex commixtione seminis et tali usit.
corporis unionem et quoniam ex quo cog- :

Resp. ad arg. Dicendum quod affinitas ge- novit necesse est cognovisse , ideo ex hac
,

neraliter contrahitnr per omnem coitum, in conjunctione resultat vinculum insolubile.

quo est commixtio seminum. Et ratio liujus Et est exemplum ,
quia sicut ex uno actu
est ,
quia affinitas non contrahitur nisi ra- tah potest proles generari, quae vinculo per-
tione unionis : tunc autem dicuntur una caro petuo aUigatur patri et matri ; sic potest af-

fieri ,
quando per commixtionem seminum finitas generari ,
quando tahs conjunctio
fit consummatio illius operis. Si ergo aliter est introducensaffinitatem, non conservans :

conveniant , sive contra naturam polluendo ideo, ipsa existente transitoria, potest esse
extra vas illi usui deputatum, sive inva- affinitas diuturna.
dendo claustra, ita quod opus nefarium non A. Ad illud quod objicitur de irregulari-

consummetur, affinitas contrahi non judi- tate ad ordines, dicendum quod cognitio
catur , secundum quod dicitur, caus. xxxv, muheris non generat irregularitatem , nisi

q. ni, c. Extraordinaria. Quod si videatur prout inducit defectum sacramenti : et quo-

dici contrarium, Extravag. de eo qiii cogno- niam defectus sacramenti praesupponit ah-

vit consangiiineam, c. Fratemitat is, elc. quid esse sacramenti , et post ,

privationem
dicendum, quod illa separatio non fuit prop- perfectionis ; hinc est ,
quod irregularitas

ter afflnitatem, sed propter publicse hones- non contrahitur per coitum extra matrimo-
tatis justitiam ,
quae contrahitur ex puris nium. Sed affinitas respicit unitatem carnis
sponsalibus. et corporis : et haec est communis, tam actui
i. Ad illud ergo quod objicitur in contra- fornicario ,
quam legitimo : ideo potest cau-
rium de extraordinaria pollutione , jam pa- sare affinitatem , non irregularitatem.
tet responsio quia ibi non fuit seminum
,

commixtio aliqua ideo non dicuntur vir et : QUJ;STIO H.

mulier una caro effecti.
An affinitas transeat in alterum '.

2. Ad illud quod objicitur ,

quod vincu-
lum legitimum est a Deo institutum, dicen- Utrum affinitas transeat in alterum ; et Ad opp.

dum quod in fornicatione duo sunt, scilicet quodsic, videtur, caus. xxxv, q. ni, c. Con-
actio substrata, quae est naturahs, et defor- tradicimus, et mfra : Julius Papa : « Relic-
mitas voluntatis, qua aliquis vult cognos- tam consanguineorum uxoris suse nulhis du-
cere non suam , sive cirea ipsum actum de- catuxorem.»Sedconsanguineiuxorissunt(a)
fectus circumstantiee. Quantum ad primum affines : ergo uxor affinis efflcitur illegitima

est actio naturalis bona, et a Deo quantum ;

ad contrahendum, non propter aUud , nisi

ad secundum, dicit defectum et deformita- propter afflnitatem : ergo, etc.

tem. et sortitur nomen vitii : vinculum 2. Item in sequenti capitulo : «Porro duo-

'
Cf. S. Thom., in Suppl. p. III , q. lv, art. 6; et dist. XLI, q. I: art. 2; Steph. Brulef., IV Sent.,
IV Si-nt., dist. XLI, q. I, art. 5, Bichard., IV Scnl., dist. XLi, q. fi ; Petrus de Tarant., IV Seni., dist. xli,
dist. XLI, q. l, art. 4 ; Thom. Argent., IV Sent., q. 11. — (a) C(Bt. edit. suse.
 ,:
,

AM SENTKNTIAHUM LIU. IV.

ruiu cuiuauguiiieoruiu uxureb uui viru ul- dum attiiieiitiuj »ecuiidum priiiiuui gruduin,
tttraiu putit uiteraiu uub^re publicat liuut;.sta- tuuc seiuper inauebit aflluitus propter coin-
ti& juAtilici cuutruilicit. i niixtioiieiii, et sic eiit processus iii iiifliiituui

3. Itmii caruulitt coiuuiixtiuadtio juiigit ut iii aflliiitate : quod est iiiuiiifeslit falsiiiii :

prupagutiu , i|uud [latet ,

quia tautuiu be ergo et primum , scilicet, quod afllnitas per

exteiidit , et per tut gradiis , et ud tales dus- commixtionem cariiis generet , sive faciut

ceudit allliiilas , ud quos gradus proleiiditur aftinitateni.

cuu«aiiKuiiiilu«, scilicft usque ad quarluiu

CONCLUSIO.
graduiu. Cuai ergo cousaiiKuiiiitus truiiseat
iu alteruiii, ergo et altiiiitas. Miuor iiatet Af/mitas non yenerat affinitatem gecundum veri-
tatem, aed ipsa yrijttndiluT secundum pruten-
quia si aliquis uiihi Hst cousaiiguiiiuus iu
siunem comangui7ulalis; secus de consanguinitate
priiuo gradu, geiierat inihi cuusuuguiiieuiii
(iti'6-n (Jum.
in secuudo : ergo, etc.

4. Iteiu ouiiiH simile generat sibi simile, et Resp. ad arg. Dicendum quod dilfert vin-
qujecuiiique uiii et eideni siiut eadem, iii- culuui alllnitatis, et coiisaiiguiiiitatis, quo-
ter se suut eadeui : ergo , si aliquu uxor lia- niam vinculum afnnitatis est vinculum per
bueri t (a) duos viros, et aliquis vir (fcj alias duas accidens. Vinculiiin consanguinitatisest vin-

uxores, cuui isti duo viri conjuucli fueriut (cj culuin per so : et quoniam oinne per acci-
eidem iiiulieri, ul patet consideranti , etiam dens necessario habet reduci ud per se , hinc
istffi du<B mulieres eidem viro : ergo omnes est, quod afiinitas necessario praesupponit
sibi attiinut : ergo, etc. consanguinitatem , et superaddit coinmix-

Fimdam. Coutra : Ubi est vera afUnitas, adeo ligat tionem, et ex his duobus surgit : quia ergo
ut cousanguinitas : sed nunquam cum filia illud, quod est per accidens , Bon habet vir-
fratris sui polest quis contrahere : ergo nec tutem multi[tlicandi et diffundendi se, nisi

cum filia uxoris fratris, quiB est affinis, fratre per illud, quod est ens per se, hiiie est,

mortuo : cujus contrarium liabetur, Extra. quod diflusio et descensus affinitatis secun-
de consanguinitate, c. Non debet reprehen- dum veritatem attenditur a parte consan-
sibile judicari, ubi dicilur, quod polest con- guinitatis .solum . non a parte commix-
jungi talis tali. tionis, quantum est de natura vinculi. Unde
Item si affinitas surgit ex affiuitate, ergo consanguinei uxoris Petri ita sunt affines ei

cum aliquis vir cognoscit decem mulieres usque ad quartum gradum , sicut per con-

ergo illae omnes sunt affines : ergo contra- sanguinitatem alligantur uxori ; sed uxor
hens cum una, non potest contrahere cum Petri, ex hoc quod nubit alii, cum per ac-
alia : quod est manifeste falsum ,
quia tunc cidens juncta sit consanguineis Petri, non
homo cum nuUa posset contrahere. propter hoc generat, vinculum attinentiae
Item esto, quod aliquis contrahat cum secundumveritatem, sed, sigenerat, hoc est

uxore ahcujus, ipso mortuo ;

quaeritur, solum secundum publicae justitiam honesta-
utrum efficiatur affinis consanguineis viri tis ,
per quem modum contrahitur in spon-
quod si uon , tunc affinitas non generat af fi- salibus ; et secundum hunc modum fuerunt
nitatem. Si vero efficitur affinis consangui- antiquitus secundum genus affinitatis, et
neis , ergo multo magis ipsi viro : ergo non tertium, quae magis pertinebant ad publicae
potest cognoscere cognitas ab alio viro ,
justitiam honestatis ,
quam ad affinitatem,
quod est manifeste inconveniens. sicut Canon secundo praepositus expresse di-

Item si affinitas generat affinitatem, cum cit, si quis attendat : et qiiia periculosum
carnis commixtio faciat unitatem, et gra- erat ad ista teneri, ideo totum oportuit revo-
(a) Ccet. edil. habent.— (6) aliqui viri.— (c) fuerunt. cari, excepto primo genere afflnitatis. Et ita
 . , :,;

DIST. XLI. ART. I. QUiEST. III. 427

dicendum, quod secundiim veritatem, et se- in alterum, nec in eum, qui propagatur, nec
cundum tempus praesens affinitas non ge- in eum ,
qui carnaliter commiscetur unde :

neret affmitatem , ut qui est affmis alicui non est modo verus ille versus :

efficiatur affinis affini, vel qui est junctus

Mutat nupta genus, sed generata gradum,
carnaliter cum aliqua, per hoc efficiatur af-
finis affinibus suis; imo solum consangui- scilicet affinilatis; nisi quis veUt ipsum dis-
neis : nec surgit affinitas ex consanguini- trahere, et exponere secundum quod com-
tate et affinitate , sed solum ex consangui- petit proxlmitati modernae , ut per rationem
nitate, et carnis commixtione etrationes ad : matrimonii contrahatur genus affinitatis, et

hoc inductae sunt concedendse. per generationem geims affmitatis. Primus

1 et 2. Ad illud ergo, quod objicitur de tamen intellectus est verior,

illis duabus auctoritatibus , dicendum, quod

retractatse sunt, nec illse prohibent conjunc- QUJISTIO III.

tionem talem propter vinculum affmitafis,

An affinitas proestel tnatrimonio impedimentum ;
sed propter juslitiam publicae honestatis.
3. Ad illud quod objicitur, quod carnis Utrum affinitas praestet matrimonio impe- Fuudim.
commixtio adeo jungit ut propagatio, dicen- dimentum et quodsic, videtur. Caiis. xxxv,
;

dum quod, si loqueris in se, et per se, fal- q. 3 : « jEqualiter conjungatur quis propin-
sum nam pater non potest contrahere
est : quis suis, et uxoris suae consanguineis. »

cum filia, quam cognovit sed vir potest ; Item ^ : Turpitudinem uxoris patris tui
contrahere cum muliere, quam cognovit. non Ergo nullus potest contra-
revelabis.
Habet tamen hoc veritatem per accidens, here cum uxore patris sed hoc non est ob :

praesupposita consanguinitafe ,
quod patet aliud, nisi ob vinculum affinitalis : ergo, etc.
quia uxor viri ita propinqua efficitur con- Item hoc ipsum arguitur (c) per ralionem,
sanguineis viri, sicut et ipse. Sed (a) quia est quia turpitudo uxoris est turpitudo viri :

vinculum per accidens, ideo non protenditur sed turpitudo consanguineae non est aliqua-

nisi secundum protensionem consanguini- tenus per actum conjugalem revelanda :

tatis: et ideo non sequitur, quod affinitas ergo nec uxor viri in conjugium assumenda.
generet afflnitatem, sicut consanguinitas Item proximitatis vinculum , tam in con-
consanguinitatem sanguinitate, quam in affinitate, est ex san-
4. Ad illud quod objicitur ,
quod simile guinis unitate : ergo si consanguinitas
generat simile, dicendum, quod verum est propter unitatem sanguinis impedit, pari

per se loquendo , quo assimilatur

si illud ,
ratione et affinitas , cum vir et mulier flant

inest ei, secundum quod generat unde : una caro ratione commixtionis seminum.
leprosus generat leprosum, et calculosus Contra: l. Inlegeerat prohibitum ducere Ad opp.

calculosum, quia ibi est corruptio vis gene- sororem , sed praeceptum erat ducere uxo-
rativae : sed tamen mancus non necessario rem fratris : et illa est affluis : ergo afflnitas

generat mancum, quia defectus ille non raatrimonium non impedit.

respicit generantem, secundum quod est 2. Item magis jungitur aliquis alicui, qui
generans. Et quia affinitas per accidens jungitur per se et immediate, quam qui me-
respicit ahquem, ideo non diffunditeam sic (6) diate : sed vir qui cognoscit mulierem,
'
Cf. S. Thom., in Suppl. p. III , q. lv, art. 6; et potest ei jungi matrimonialiter : ergo multo
IV Sent., dist. XLi, q. i, art. 6; Scot., IV Sent.,
i; Richard., IV Sent.,
xli, art. 2, dist.
magis consanguinei ipsius viri.
dist. .'iLi, q.
q. i; Durand.,lV ient., dist. XLi, q. i; Thom. Arg., IV 3. Item, secundum jura, consanguinei
Sen(.,di3t. XLi, q. i, art. 2; Franc. de Mayr., iV Sent.,
dist. XI, q. i; Joan. Bacch., IV Sent., dist. XLi, q. i Steph. Brulef., IV Sent., dist. XLI, q. Ili; Petrus de
(a) Coet. edil. deest Sed.— (6) si. — (c) arguit. Tarant., IV Sent., dist. XLl, q. m. — » Levit., xvm, 7,
 4M SKNTKNTIAHUM LIU. iV.

8ucct)iluiit defuucto in rebus suis, in quihus debitum, cum non debeat conjiix sine culpa
habuit doiniuiuu) et potMt^ssionem : sed vir jure 8U0 privari ; ipse autem nou debel exi-
hatmit d4>iuii .utn in uudiereiu [wr iiiatri- gere , (|iiia reddidit «e inhahilein , sicut
mouiuiu : iug>>, secuiKiuui jura, cousau- dicitur iii eodcin titulo, c. TmmmisHOK no-
guinei debeiit et |)Ot>suut hubere (louuiiium his, etc, ulii dicilur qiiod requisilus (fc) uon
iu corpus coujugis per inatrimonium.: sine f»Tdvi cordis dolore accedat. Sic ergo
ergo, etc. concedendiiin, qiiod afflnitas pra^ry^dens ma-
4. Itein couimixtio carnalis est ad tem- trimoniuiu, quaiituin ud primum yenus, ita
pus, et (a) matrimoiiium est vinciilum inso- impedit matrimonium, ut consunguiuitas.
lubile : si erK'o luajus vincuhim solvit rai 1. Ad iihid qiioil ohjicitur, qiiod prajcep-

nus, cuiu coiuiiiixtio cariiaUs matriinouiuin tum crat duccre uxorein fratris, dicHiidiim
non possit impedire, eigo uec ufliuitas iiide ((uod lioc verum erat in casu, scilicet cum
contracta. frater mortuus erat sine semine : qu'a enim
promissa erat cis perfecta henedidio in se-
CONCLUSIO. mine, idco non debcbat pati lex, quod aliquis
csset qui videretur sine semiiie , si haheret
Affinilas qiue proecedit matrimonium impedit
propinquum qui suscitaret nunc aulem,
:
contrahendum , et dirimit conlrw-tum; non au-
tem sitperveniens. quia hoc suhlatum est, slc impedit omnino,
sicut consanguinitas.

Resp. ad arg. Dicendum quod afflnitas 2. Ad ilhid quod objicitur, quod vir magis
impedit matrimouiiiin, sicut hal»eturExtrav. jungitur inuhcri, dicendum quod verum est;

de consanguinitate et affinitate ; et hoc in- sed quonium ille actus consonat, et conse-
telligendum est de affmilate quaj prsecedit quitur matrimonium, hinc est quod vincu-
Eipiio. matrimonii contractionem , non de ea quae lum nullum ibi concurrit inter virum et
supervenit. Si enira praecedat, impedit con- mulierem, quod matrimonio prje.stet impe-
trahenduin, ct diriniit jam contractuiu, qiiia dimentuin. Amplius, sicut pra^dictum est,

facit personam illegitimam secundum eum- cura affinitas sit vinculura per accidens,
dem modum , et per easdem rationes ,
per prffisupponit vinculum per se, .scilicet con-
quem modum , el per quas rationes facil sanguinitatera : et quia nerao sibi ipsi est

consanguinitas. Si autem sequatur raalri- consanguineus, hinc est quod mulier non
moniura, non potest ipsum dissolvere, cum efficitur afCnis viro, sed ejus consanguineis.
sit vinculum insolubile. Si autem contrac- 3. Ad illud quod objicitur, quod secun-
tum est et consummatum, ambo sunt ad dum jura consanguinei debent succedere,
continentiam monendi. Si vero contractum dicendum quod verum est in illa hsereditate,
est et ratificatura per verba de praesenti, quara potest quis ahi corarauuicare et dare.

cura solvi non possit , nisi ingrediatur alter Sed uxor est adeo bonura proprium, quod
conjugum religionem, sicut habetur Extrav. nec charitas communicat, quas facit orania
de conversione conjugatorum , necessario comraunia : et ideo illud jus nunquam se
oportet quod ille qui malitiose cognoscit extendit ad uxorem.
consanguineam aliquam, reddat debitura, si 4. Ad illud quod objicitur ultimo ,
quod
illa non vult continere, aut in religionem carnahs comraixtio est ad terapus, dicen-
ingrediatur ( Extrav. de eo qui cognovitcon- dum quod ,
quamvis sit ad tempus, tamen
sanguineam uxoris suw, c. Discretionem,) habet effectura perpetuum, scilicet afflni-

et infra, ubi dicitur quod tenetur reddere tatera : ut prius visura est, et per illam irape-
(o) Edit. Ven. add. ad, — (6) restitutus. dit : et sic patet totum.
 :

DISTINCT. XLII. m
DISTINCTIO XLII
DE SPIRITUALI COGNATIONE, QUALITER IMPEDIAT ; ET QUOD, POST PRIMAS NUPTIAS, ALLE ETIAM
SEQUENTES NON DAMNANTUR.

De parentalium graduum famosa quffistione aliquid , licet minus sufficienter ,

dixi- iv impe-

mus. Jam de spintuau cogmtione addamus, quae etiam personas impedit ut non sint matrimo-

legitimae ad ineundas nuptias. Tria quidem sunt consanguinitas , ,

affinitas , spiritualis "euirex

germanitas. Consanguinitas est inter eos, qui junguntur secundum lineam generis. qu"|!,'°c

sp^yiua-j
Affinitas inter eos ,
qui genere quidem noa sunt conjuncti , sed mediante gf nere sunt
sociati, verbi gratia : Uxor fratris mei, quae [a) non est de geueremeo, per ipsum qui est de
genere meo , mihi affinis facta est , et ego illi. '
Spiritualis proximitas est inter com-
patrem et conimatrem, et inter eos, quorum unus alterum de sacro fonte levavit , vel

in catechizatione , aut confirmatione tenuit. Est etiam inter filios ejusdem hominis car-
nales et spirituales.
Spirituales filii sunt, quos de sacro fonte levamus, vel in catechizatione, seu con- Qui sim
fi •
f-^.-,.. . ^,. . • ,
^
. . • . liliispiri-
nrmatione tenemus. rilu etiam et iilige spirituali^s eorum sunt*, qui trinae mersionis tuaies.

vocabulo eos sacro baptismate tingunt. Dicitur etiam spiriritualis filia sacerdotis, quaj
ei peccata sua confitetur. Unde Symmachus Papa'' : « Omnes quos in pcenitentia susci-
pimus , ila nostri spirituales sunt filii , ut ipsi quos vel nobis suscipientibus , vel sub
trinae mersionis vocabulo mergentibus , unda baplismi r-egeneravit. » Sylvester etiam

admoiiet , ut ad suam filiam pcenitentialem nullus sacerdos accedat ,

quia scriptum est
«Omnes quos in poenitentia accipimus ita nostri filii sunt.utin baptismo suscepti : quo-
rum omnium flagitiosa est commixtio. » Quod autem compater, et commater sibi jungi
nequeaut, nec pater spiritualis nec mater, filiie vel filio spirituali , ex concilio
Moguntinensi ' : «Deeo, quod interrogasti , si aliquis filiolam suam duxerit in uxorem,
et de eo qui concubuit cum matre spirituali , et de eo qui filium suum baptizavit, et
uxor ejus eum de fonte suscepit, hac caiisa ut dissidium fieret conjugii, si post in tali

copulatione possint permanere ; sic respondendum est : Si filiolam aut commatiem suam
aliquis in conjugium duxerit, separandos esse judicamus, et gravi pcEnitentia plecten-
dos. Si vero conjuges legitimi, vel unus , vel ambo ex industria hoc fecerint , ul filium
suum de fonte susciperent, si innupti manere voluerint , bonum est ; sin autem ,
gravis
poenitentia insidiatori injungatur, et simul maneant : el si praevaricator conjugii super-
vixerit, acerrima pcenitentia mulctetur , et sine spe conjugii raaneat. » Ex his appai'et,

quod aliquis Gliolam suam vel commatrem non potest sibi copulare uuptialiler : et si

praesumptum fuerit, separandi sunt. Qui autem legitime conjuncti sunt, non ideosepa-
randi sunt ,
quia alter eorum insidiose filium de fonte levavit. Quod etiam Nicolaus
confirmat, dicens^ : « Nosse desideras , utrum mulier, quae viii filium ex alia femiiia
genitum de sacro fonte levaverit ,
postmodum possit cum eodem viro copulari. Quos
ideo conjungi posse decrevimus, quia secundum canones sacros, nisi amborum consensu
*Hug., Sentent., iv, c^ xiii. — ^Gratian., caus. xs.\, q. i, c. Ad limina, in fme. —
' Habetur caus.
xxx, q. l,

•. Omnes quos. — * Habetur caus. xsx, q. l, c. De eo. — ^ Ibid., c. Nosse. —

{a) Edit. Ven. qtii.
 ;,,
:,

430 8ENTKNTIAKUM LIB. IV.

nullius religionis obtentu debet conjux diinitterK (ujiijii^ein, cuin Apostolus praecipiat'
Nulite fiaudare inviceni , niai /orte ex consen>>u <ul teinpus , flr. llfin* : « Dictuui esl

nobis i[uasdaui leoiinas desidiuse, quusdmn vero frauduleuter ut a viris suis «eparentur,
proprios lilios corain epi^copis od conGrniaaduin teniiisse. Uude uos dif^nuni duxiinus ,

ut si qu;e iniilier flliuin suum desidia , aut aliqua fraude corain episcopo liMuicrit ad
conflrinanduni ,
piopter fallaciain , vel fraudein , (luandiu vivil, ponuliuiliaiii aj^at
taraeu a viro suo non separetur. » Itein Joannes Papa ' : « Ad iimina sancli l*elri liouio

uoniine Steplianus veniens , nostro praesulatui innotuit ,

quod filium suum in extremo
vitas positum , necdum baptismi unda lotum , abseutia sacerdotum cogente baptizavit

eumqiic propiiis nianibus suscepit. Atquo pro hiijiismodi ncpolio reverentia tua pnefa-
tura hoiniaem a sua conju^'e judicavit esse separiindiiiii. Quod lieri nuUatenus d(d)et

dicente Scriptura' : Quod Detts conjunxit , homo non separet. Et Dominus ' non dimit-
tere uxorem, uisi causa fornicationis, jubet. Et nos tanta auctoritate freti dicimus non
dimitteiidam esse , et inculpabile judicandum ,
quod necessitas intiilit. Nam baptizandi

opus laicis fidelibus , si tanien necesse fuerit , libere concfiditur. Unde si supradictus

bomo filiiim morientem aspiciens , ne animam perpeluo perire dimitferet , unda

baptismi lavit , ut eum de postestate mortis eriperet, bene fecisse laudatur. Ideo suai
uxori sibi jam oliin legitime sociatae, impune , dum vixerit, jiidicamus manere con-
||
junctum, nec ob boc separari debere. » His aliisque plurihus auctoritatibus odocetur li

conjuges non esse separandos , si post legitimam copulam alter alterius filium de fonte T
levaverit , vel in confirmatione tenuerit.

Quid His autem obviare videtur ,

quod Deusdedit Papa ait ' : « Pervenit ad nos diaconus
prsemis-
sis ob- sanctitatis veslraj epistolam deferens ,
quod quidam viri et mulieres jirajterito sahbato
viet.
paschali ,
pro raagno populi incursu nescientes filios suos suscepissent de lavacro. Cupis
Objectio.

ergo scire, an propter hoc debeant viri ac mulieres ad proprium usum tori redire, vel

non. Nos vero ex hac re moesli, priorum inquisivimusdicta ; etinvenimus in archivis, id

est, in armariis Apostolica? Sedis jam talia contigisse in pluribus ecclesiis, quarum
episcopis ah hac apostolica sede volentihus scire , ulrum viri ac mulieres rcdirent ad
propriura torum beatae memoriae , sancti Patres Julius Papa , Innocentius , et Caelestinus

cum episcoporum plurimorum consensu in apostolorum Principis ecclesia praesidentes

talia rescripserunt , et confirmaverunt , ut nuUo modo se in conjugio reciperent viri ac

mulieres, qiiicumque hac ratione susceperint natos ; sed separarent se , ne suadente

diabolo tale vitium inolescat. « Item ' : « Si quis filiastrum vel filiastram suam ante
episcopum tenuerit ad confirmationem , separetur ab uxore sua, et aliam nun-
Soiuiio. quam accipiat. Haec autem vel ad terrorem dicta sunt, non quod ita esset faciendum,
sed, neilludfieret, summopere cavendum ; vel deillisest intelligendum, qui prius filios

suos vicissim de fonte susceperunt, quam fierent conjuges. Praemissis autem auctori-

tatibus omnino consentiendum est, ut sive proprium, sive tantum viri filium mulier de

fonte susceperit non ideo a viro separetur quod et de viro similiter

, : oportet intelligi.

D« copu-
Quod autem spirituales vel adoptivi filii naturalibus copulari nequeant , Nicolaus
Papa testatur ila inquiens '
: « Ita diligere debet homo eum qui se susceperit de sacro
' I Cor., VII, 5. — - Conc. Cabilon., et habetur ibid., c. Dictum est. — ' Ibid., c. Ad limina. — * Matth., XIZ, 6.
— » Ibid., 9, et V, 32. — * Habetur caus. xxx, q. I, c. Pervenit. — ' Ibid., c. Si quis /iliaslrum.
 DISTINCT. XLIl. 431

fonie sicut patrem. Inter fratres et filios snirituales gratuita et sancta communio est , la spiri-
tualiura,
•
T •
TT •
1 •

quffi dicenda non est consanguinitas , sed habenda sinritualis proximitas. Unde inter vei adop-

eos arbitror non posse tieri legale conjugium ,

quia nec inter eos qui uatura , et eos vei naia-

qui adoptione filii sunt, venerandse leges matrimonia contrahi permittunt. » Item : « Si "orL.

inter eos non contrahitur matrimonium quos adoptio jungit quanto polius a carnali , ,

inter se contubernio cessare oportet quos per coeleste sacramentum regeneratio sancti
,

Spiritus jungit? »
Hoc autem quidam volunt intelligere tantum de illis filiis ,
quibus compatres facti ^^.^^.^^

sunt; de aliis vero, qui ante compaternitatem vel post geniti sunt, concedunt quod ^''^''™'

legitime et licite conjungi possunt. Oui^>us videtur consentire Urbanus secundus, di- Anaui

cens Vitali presbytero Brixiensi '

: « Super quibus consuluit nos tua dilectio , hic fompa-

videtur respondendum : ut et baptismus sit, si instante necessitate femina puerum in no- tcm vei

mine Triuitatis baptizaverit , et quod spiritualium parentum tilii et filiae ante vel post vaieant'
'^g""
compaternitatem genitae, possint legitime conjungi ,
prseter illam personam ,
per quam
compatres elfecti sunt. »

n,..
Rhegmo
Paschalis vero secundus, post compaternitatem genitos copulari prohibet, scribens
T« ^ic
episcopo 5 :« Post susceptum nlium de fontevel filiam spiritualem, qui ex com-
•
opiniu
opposita.

patre vel ex commatre fuerint nati, matrimonio jungi non possunt. » Illud etiam notan-
dum est, quod in Triburiensi concilio legitur * : « Si quis suae spiritualis commatris
filiam fortuito , et ita contingente rerum casu in conjugium duxerit , maturiori ser-
vato consilio habeat , atque legitimo connubio honeste operam det. »
Solet etiam quaeri, an commatrem uxoris post ejus obitum quis ducere valeat. De Au quis

hoc Nicolaus Papa sic scribit ' : « Sciscitatur a nobis sanctitas vestra , si quis duas com- possii

matres habere valeat, unam post alteram. In quo meminisse debes scriptum esse : comma-

Enint duo in carnetma.(l\xxa ergo constet quod vir et mulicr una caro efficiuntur, Jj^^
restat virum compatrem constitui mulieris cujus assumpta uxor commater , erat , et ideo ''"^'j^'""

virum illi feminae non posse conjungi ,

qute commater ejus erat , cum qua idem fuerat
una caro eflectus. » Huic autem illud contrarium videtur * : « Qui spiritualem habet
compatrem , cujus filium de lavacro susceperit, et uxor ejus coramater non est , licet

ei , defuncto compatre suo, ejus viduam ducere uxorem quos nulla generatio spiritualis
;

secernit. » Item ex Epistola Paschalis Papae ' : « Post uxoris obitum , cum commatre
uxoris conjugio copulari nulla ratio , vel auctoritas videtur prohibere. Non enim
per carnis unionem ad uinonem spiritus transitur. » Sed sciendum' quod auctoritas
Nicolai de illo agit, qui uxori suee debitum reddit ,
postquam commater illius extitit.

Aliae vero auctoritates de illo agunt, cujus uxor, postquam a viro suo derelinqui-
tur, illius commater efficitur, nec post compaternitatem a vii"o suo cognoscitur : vel

de illo potius agunl, cujus uxor ante defungitur, quam ab eo cognoscatur.

Solet etiam quseri an uxor cum viro simul debeat in baplismo suscipere puerum. De An virei

hoc Urbanus ait ' : « Quod uxor cum marito in baplismo simul non debeat susciperc siuisi-

Nicol. I, ad ConsuUa Buly., et habetur caus. xk\, q. Ill, c. Ita diligere.

' * Ibid., c. Super quibus.— ^ Ha —
betur cau3. xx.x, q. iii, l. Post susceptum. » Ibid., c. Illud etiam. —
6 Nicol. i. arf Conslnnt. episc, el —
habetur caus. xxs, q. iv, c. Sciscitatur. —
« Ex Tribur. conc, ibiiJ., c. Qui spirituulem. ' Ibid., Post uxoris. —
— » Haec determinatio sumitur ex Gratiano, ibid. ' —
Urbanus, Vitali presbytero Brixiensi, ibid., e. QuoU
autem uxor.
 4M SENTENTIARUM LIB. IV.

pu^rui") nullaauclontate viJetur vel ivperitur jirohihitum ;

sed ut ipsa puritas spirt-
muiuoc-
(lue-
re
tuaii.s jjateniitalis ab omai iahe ut iiifamia couserv«tur iuuuunis, decrcvimus, ut utri(|ue
ruiii.

bimul aii hoc aspirare uou pruisumaiit. (Juia viuo piacuiare llagitium commisit, qui

duabus coauuatrihus velut boiurihus iiiipsit, ma;.,'na pcBiiiteiitia duhet ei iiijunf^'i. »

Scieudum est eliam ijuoil iioii .soiiiiii priiiiaj vel secunda' miptiaj sunt licila;, «ed
11« M- ,

c'i'»'u tertia;, et i|iiarta) iiou siiiil daiiiiiaiida;. Lude Au^usliiius '

« Secundas uuptias

...
:
"«rm''
"•''''"••
deiii-
omnino licitas Aoostolus
'
coucedit. » De terliis aulem et quartis , et de ultra pluribus
el
'"'" nuptiis solent homines movere tjufieslionem. Sed quis audeat difiiiiire, quod nec Aposto-
ium video diftiiiisse? .\it eiiiiu : Si dormierit vir ejus, cuivultnuhut. Nondicil, pri/nus,

vel secundus, vel tertius, vel quotu.slihet ; nec a uoliis difliuieudum est, iiuud uon dit-
linit Apostolus. Uiide, ut hreviter respoudeaui, uec illas uuptias deheo dainuare, nec eis

verecuudiam uumerosilatis iuferre, nec coatia humanaj verecundiae sensum audeo di-
cere , ut quolies voluerint nubaut, nec ex meo corde prajter Scripturte auctoritatem ,

quotasiihet nuptiasdamnare. item tesfatur Hieronymus' : « E<^o nunc lihera voce excla-

mo , uec damuari in Ecclesia liigamaui , imo nec trigamam ; et i(a licere quinto et

sexto, quemadmodiim secundo marito nubere. » Apostolus tamea 'higamosa sacerdolali

honore excludit ; sed hoc uon facit pro vitio higamiaJ , imo pro sacramenti virtute, ut

sit uua unius, sicut unica uiiici. Illud tainen Caisariensis ('«J
concilii videtur innuere

bigamiam csse peccat^im : « Preshylerum, inquit *, in nuptiis higami prandeie noncon-

venit ;
quia cum pceuilentia higamus iudigeat ,
quis erit juesljyter qui talihus nuptiis
possit prajbere consensum ? » Sed hoc de illo intelligi potest, qui prima; uxor insidiatus
putatur desiderio secunda;; vel pro signaculo sacramenti illud dicitur, quod in bigamo
non servatur. Ambrosius etiam dicit ',
quod jjrimai uuptiai tautuin a Domino sunt ins-

tituta;; secunda; vero sunt permissaj. Et prima; uuptia; sub henedictione Dei celebrantur
solemniter [b) ; secundaj vero etiam in praesenti carent gloria.

EXPOSITIO TEXTUS. cognatio contrahatur ; in secunda ,

qualiter
irapediat matrimonium, ibi : Quod autem
De pareDtalium graduum famosa quaestione.
ampater et commater , etc. ; et illa dividitur

Supra egit Magister de cognatione car- induas:inprlmaagit decognationedirecta;

nali ; in hac parte agit de spirituali : et in secunda vero de indirecta , ibi : Solet

conlinet haec pars praesentem distinctionem, etiam quceri , si commatrem , etc. Prima
DiTisio. quffi potest dividi in duas partes. In prima pars iterum dividitur in duas : in prima agit
agit de cognatione spirituali ; iu secunda quomodo coguatio spiritualis impedit in se ;

vero agit de secundis nuptiis, ostendens illas in secunda vero in comparatione ad cogna-

esse licitas : quae pais supra divisa fuit con- tionem legalem , ibi : Quod autem spiritua-
tra tolam prajcedentem : et hoc facit ibi : les , vel adoptivi filii. Et ita tria detenninat
Sciendum est etiam quod non solum primce, iu hac distinctione : primum est de cogna-
vel secundee nuptiai , etc. Prima pars habet tioue spirituali ; secundum est de legali, et
duas : in prima ostendit qualiter spiritualis tertium est de nuptiis.
Aus., conl. Ailvers. len. et prop/i.,
„
n.
'

„, ".',.. , , II
37, et habetur caus. xxxl, q. i, c. Deus muiculum,
; ,
lib. II, c. XI, ., .

ibid., c.
,

„
VII,
,^
De
^
,
tis nut.
„
'
-•
^
mo auctor Commcnt. — , . ,

„1 „,.
et est ;
ae D
Bono j , . «
viduitatis.
: ik;i
^ Ibid., —
„ Aperiant,
c.
j .
quwso,
m
.

hptst.
'
. , . .
ad Cor. sub Ambrosu uoimue.
,

adfinem. — ' I Tim., ili, 2.— * Ex conc. Neocaesariens., (a) Leg. Neoioesaiiensis. — (4) At. sublimiter.
 ;

DIST. XLIl. ART I. QU^ST. l.

433
sacramentisusceptionem. Sed circa hoc
fue-
ARTICULUS I. runt tres opiniones. Prima dicit,
quod sicut Opia. i.

septem sunt dona Spiritus sancti,

ita septem
Ad intelligentiam hujus partis, circa tria
sunt dona baptismi, scilicet a primo
incidit hic principaliter
pabulo
qusstio siciit tria , salis usque ad confirmationem,
sunt quae Magister cieterminat. Primo
qu» fit per
quffi- episcopum et in quolibet horum contrahi-
:

ritur de cognatione spirituali ;

secundo, de turcompaternifas, itaquod non potest
esse
cognatione legali tertio, de secundo foedere
;
matrimonium intertales(caus.xxx,quaest.
1,
nuptiali. Quantum ad primuni, priuio pro- c.Pervenit,m fine). Secunda dicit, quod
per opi„.
cedamus per modum narralionis; secundo t.
tria tantum sacramenta contrahitur, scilicet
vero per modum inquisitiouis Circa pri- .
per catechismum, baptismum, et
confirma-
mum tria sunt notanda : primo, quid sit tionem episcopi [De comecrat., d. iv,
c. In-
secundo, quot ejus species , tertio, quot mo- cato/imioj.Tertiaopinio, quaiparumdifi"ert
opinioj.
dis contrahalur.
a secunda , dicit enim quod in his tribus
De primo sciendum, quod cognatio spiri- conlrahitur cognatio spiritualis, sed
in bap-
tualis ita diffmitur Cognatio spiritualis est
S spiri-
:
tismo et confirmatione adeo fortis
est quod ,
tualis. propinquitas, aut proximitas proveniens
ex impedit contrahendum, et dirimit jam
sacramenti donatione, vel ad illud tenlione.
con-
tractum (caus. xxx, q. i, c. Si
quis filias-
Unde tam ille qui baptizat, quam ilio qui truni). In catechismo autem
contrahitur adeo
tenet, proximus
cognatus spiritualiter
et exilis, quod vix impedit contrahendum , et
judicatur (caus. xxx, quoest, d, c.
Omnes non dirimit jam contractum. (Extrav. de co-
quos in pcenitentia, elExlnw. de
cognatione gnatione spirituali, c. Contracto): sed qnas
spirituali, cap. ultimo).
istarum opinionum sit verior, dubitationem
De secundonotandum, quod consanguini-
habet.
tatis spiritualis tres sunt species : una dici- Propterea circa hoc quaeruntur tria
tur ; pri-
compaternitas, quae attenditur inter mo quaeritur utrum cognatio spiritualis con-
patrem spiritualem, et carnalem patrem; trahatur per aliquod sacramentum;
alia dicitur paternitas,
secundo
et haec attenditur in- qu«rilur utrum impediat matrimonium;
ter eum qui suscipitur,
et eum qui suscipit, tertio qusritur utrum transeat ab uno in
sive sit masculus, sive femin;i; tertia dicitur alterum.
fraternitas hcBc altenditur inter filium spi-
:

ritualem, et filium carnalem

praecise et uni-
UUJESTIO I.
versaliter ;
nam non se extendit nisi ad illum,
qui suscipitur (caus. xxx, quaest. A?i cognatio spintualis contrahatur per
3, Super
his quibus, et Extrav. de sacramenta '.
mjnatione spiri-
tuali, cap.Tua )ws ) ; et omnes species im- Circa quam sic proceditur ; et quod co-
pediunt matrimonium. Fu»d.m.
gnatio spiriluahs contrahatur per
Deterlio sciendum, quod spiritualis sacra-
co- menta, videtur per
gnatio dupliciter contrahitur, scilicet
illud quod dicitur, caus.
directe, XXX, q. 1 : « Omnes quos suscepimus ita
et indirecte fllii
: indirecte, ut
quando uxor efQ- nostri sunt, ut iUi quos nobis suscipientibus
citur commater alicujus
per actum viri , vel unda sacri baptismalis regeneravit
contra vir efflcitur compater : » er-
per actum uxo- go,etc.
ris directe vero contrahitur per
;
actum pro- Item hoc ostenditur ratione
prium, ut cum : quia cogna-
tenet aliquem vel aliquam
ad tio attenditur penes generationem
: sed sicut
dist. xLii, u; steph,
IV Sent., dist. XLII, q. i, art. q Brulef., IV Sent., disL
ilii
3; Ricbardus, IV Sent.,
q. .; Petrus de Tarant., IV Sent., dist. xii,, q „ '

TOSI. VI.
28
 ,
: ,

43.i SKNTENTIAHUM LIB. IV.

eut camuiiH gu uerutio in Uliis , itu e»t et K[)i • hoc non Hit vcrum, nec illud esi verum,
rituulis iii ijucraiueulis : euio urgo mt veru quod cognatio spiritualis hit inter daiitem
regenerulio , viiietur qiiod ibi sit vera co- sacraineiitum, ct suscipienlem.
giiutio.

IteiQ, qui suscipit aliquem de baptismo, CONCLUSIO.

tenetur eiiiii fovj-re et erudire iii spiriluali-
Cognatio spiritualis et eit, et ette debet propter
bus : ergo obligatur ad taleiu acliiiu s[)iri-
conformitatem tpiritualium ad canialia.
tualem patriuus spirituulis : ergu per ali([uod
viDculum spirituale : hoc autem appellamus Regp. ad arg. Diceudiim quod Bpiritualis
coguationem : ergo, etc. cognatio cst, ct e.sse drbet; et hoc propter
Iten» levfreuliaui elbonorem lenelur ali- coiirormitatem spiritualium ad carnalia. Si-
quis ei facere, qui se regeneravit, majorem cutenimest carnalis generatio, in qua est
quam aliis boc autem nonest propb-r alitid,
: vineuliim, et quidam amor naturalis ; sic et

nisi propler illud uiamlatuni qi:o [>atur esl spirilualis regcncratio pcr saeramcnta ali-
honorandus spccialiter prse aliis homiuibus (jua : et per illam similiter aliquod vincu-
ergo iste aliquo modo est patcr : sed non lum acquiritur, et amorspiritualls : et ideo
carnalis : eryo spiritualis : scd carnalis pa- in illissacramcntis prajcipue contrahitiir, in
ternitas lacit cognalionem carnalcm : ergo quibus cst rcgencralio. Quoniam igiliir dis-

spiritualis spiritualcm. positioad regenerationem est in catechismo,

Ad opp. Contra : \. Majus est vinculum charitatis, regeneralio in baptismo, regenerationis con-
quam alicujus sacrumcnti : sed vinculum summatio incoiiflrmatione;hincest quod iu
charitatis non efficit aliquam coguationcm, his tribus .seciindimi communem opinionem
nec carnalem, nec spiritualem : ergo nec contrahitur cognatio : sed tamen, quia in
per aliquod sacramentum cognatio contra- catechismo non est vera regeneralio, ideo non
hitur. contrahilur ibi vera cognatio, nec alligatio
2. Item inter omnia sacramenta sacra- fortis; sed adco exilis, ut, sicut dictum cst,
mentum Eucharistice est majoris unionis, non dirimat matrimonium jam contraclum,
pro co quod unit in uno corpore : sed per et vix impediat contrahenduni. Et sic con-
sacramenti Eucharisliae susceptioncm nulla cedcndai sunl rationes ad hoc.
cfficitur spiritualis cognatio : ergo nec per 1 et 2. Ad illud quod objicitur in contra-
alia. rium de vinculo cbarilatis et sacramento
3. Item plus assimilantur ct conveniunt altaris, dicendum, quod in neutro atteniJitur

participantcs unum sacramentum ,

quam rcgeneratio, sed in aqua et Spirilu sancto
dans et suscipiens, in quantum hujusmodi : quorum unum est in sacramento baptismi,
sed qui parlicipaut idem sacramenlum reliquum in sacramento confirmationis, et

propter hoc non dicuutur habcre cognatio- si aliqua regeneratio spiritualis attendatur
nem, nec spiritualem, nec carnalcm : er- penes virtutes , hoc facit cognationem ad
go, etc. Deura et Filium Dei, non fdium vel cogna-
4. Itcm, quia pater et fdius sunt proxi- tuni hoiidnis pro eo quod virtutem opera-
:

mi,necesse est quod alii ab eodem pafre tur Dcus in nobis sine nobis sacramentum ;

procedcntes sint proximi et cognati in co- autcm dispensatur per hominem.

gnatione caruali : ergo pari ratione , si est 3. Ad illud quod objicitur de participa-
cognatio interpatrem spiritualem et filium, tione,dicendum quod comparticipatio sacra-
eritcognatio inter filios spirituales ejusdem mentiestvinculumcommune.siveabeodem,
patris : ergo omnes qui baptizarentur ab sive a diversis sit, quia unus Deus, una
uno, essent cognati spiritualiter : ergo cum fides, unum baptisma. Scd cognatio est vin-
 : . ;

DIST. XLII. ART. I. QUMST. II. 435

culum speciale : et ideo saoramenti compar- Item, qui est proximus cognatione carnali,
ticipatio nec est cognatio, nec facit cogna- tractandus est affectu consanguinitatis : si

tionem. Non sic datio, nec susceptio sacra- ergo ille affectus non admittit copulam car-
menti imo dicit ordinem ad aliquam per-
; nis, imo naturaliter ref iigit , ergo et cogna-
sonam specialem, et quoddam vinculum su- tio spiritualis, ut videtur.

peraddit, et quamdam specialem tentionem Contra : i. Cognatio spiritualis manet si- d opp.

et hanc rectissime possumus appellare co- mul cum matrimonio : ergo non impedit.
gnationem : et sic patet illud. Probatio : Caus. xxx, q. i, c. De eo quod in-
4. Ad
quod objicitur ultimo de fra-
illud terrogasti : « Si conjuges legitimi fllium
ternitate carnali, dicendum quod non est suuni de fonte susceperint, si volunt , simul
simile quia utrumque est vinculum spiri-
,
maneant. Ergo non compelluntur sepa-
»

tuale, et aliquo u.odo magis conveniunt qui rari ergo sipiritualis cognatio non impedit.
:

generantur ab eodem, sicut supra monstra- 2. Item cognalio carnalis disponit ad spi-
tum fuit. Qui autem baptizantur ab eodem, ritualem : ergo non habent oppositionem ad
non magis conveniunt, quam qui baptizan- invicem : ergo una non praistat alteri im-
tur a diversis. Amplius sicut ex afflnitate , pedimentum : ergo nec commixtio carnis
e.t affmitate non surgil tertia affinitas, nisi siisceptioni sacramenti : ergo nec e converso.
interveniat consanguinitas ,
quse est vincu- 3. Item plus facit qui aliquem de errore
lum per se ; sic ex cognatione spiriluali ex trahit ad fldem, qnam qui baptizatum levat
utraque partenonsurgitcognatiospiritualis, de fonte : sed si quis converlat aliquam ad
nisi ex altera parte sit consanguinitas : unde fldem, non impeditur cum ea contrahere
cognatio ponitur inter filium spiritualem et imo potest sponsalia contrahere sub hac con-
tilium carnalem , non inter spiritualem et ditione, si velit ad fidem venire : ergo nec
spiritualem : et sic palet illud. impeditur, si levat de fonte, quin etiam pos-
sit contrahere.
QU^STIO II. A. Item diversitas in participatione sacra-
menti impedit matrimonium, ut puta cultus
An spiritualis cognatio impediat matrimonium '.

disparitas : sed opposita habent oppositos

,^ Utrum coguatio spiritualis impediat ma- efTectus : ergo quod facit conformitatem in
trimonium; et quod sic, videtur. Caus. xxx, cultu et sacramento , disponit ad sacramen-

I q. 1, c. De eo quod interrogasti etc, , et in- tum : hoc autem facit dispensalio et collatio

fra : « Si filiolam aut commatrem suam ali- baptismi : ergo, etc.

quis in matrimonium duxerit, separandos
esse judicamus, et gravi pcenitentia plec- GONCLUSIO.
tendos. » Cognatio spiritualis prmcedens matrimonium impe-
Item ratione videtur hoc ipsum. Tanto dit contrahendum, et dirimit contractum, si

honestius et purius custodiendum est vin- baptismo et confirmatione sit causata : sequens

culum, quanto est sanctius ct spirilualius

autem, etsi non solvit, in aliquibits lamen casibus
:

toUit jus petendi debitum.

si ergo propter honestatem non potest con-
trahi matrimonium, ubi intervenit vinculum Resp. ad arg. Dicendum quod cognatio
carnale et cognalio carnalis, multo fortius spiritualis potest sequi , aut praecedere ma-
ubi intervenit cognatio spiritualis. trimonium. Si sequatur , generaliter verum
est, quod non potest infringere matrimonii
Cf. S. Thom., in Suppl. p. III, q. Lvr, art. 1 ; el
•

IV Sent., dist. XLii, q l, urt. 1 ; Guil. Allioiod., IV Sent., dist. XLII, q. ; Franciscus de Mayr., IV Seni.,
I, art. 3
tract. IX, c. VII, q. vii; Scot., IV Sent., dist. XLii, dist. Joan. Bacch., IV Scnt., dist. XLli,
XLli, q. i;

q. l; Richard., IV Sent., dist. XLil, q. i; Durand., q. Steph. Brulef., IV Sent., dist. xm, q. u ; Petr.
1 ;

IV Sent,, dist. XLii, q. i; Thom. Argent., IV Sent., de Tarant., IV Sent., dist. xlii, q. i.
 . ,

436 SENTCNTIAUIIM I.IH. IV.

viriculum. Sed tamen i|uuiitum ud jus .sul- viiiculoium sit urdinatum ud alterum, uon
Ciplii

veiiclidebitutii, (listiiiKueniiiitn, quiu Imc aut tamen (*[i:ritualead (•ariiule, sed e coiiverso :

factuui est uecessitatf , ut puta quaudo [lar- ct i(li'(>, [)o.slquam iiitervenit cogiiatio H[»iri-

vulus est in periculo niortis , et uon est qui tualis, iiunquam debet iulerveaire commix-
baptizat euni, aul ex ignoraiitia, uut o\ in- tio carnulis.

dustria. In [iriino casu, sinipliciteruonauiit- 3. Ad illud quod objicitur de illo ([ui re-

lit jus ptteiuii, iiec solveudi; in secundo vocat ab errore , diccndum quod illud vin-

casu, simililer,si luitdiligetilia, iion amittit; culum nou solum facit impensio benellcii

in lerlio casu, amittit jus petendi, qni hoc sed etiam slatutum Kccle.siaj Cliristi. Si

facit ; tamen, quia non debet peccaluin suum autciu qua-ras, quan; magis inslituil Eccle-

alteri imputari, tenetur reddere : et hoc to- sia,dicenduinquod per itullam institutionem

tum confirmatur per auctoritates, quw sunt dicitur homo generari, sed solum ad (d) ge-

in littera, (puiium quasdam oportet reducere uerationein disponi. In baplismo aiitem est

ad coucotdiaiu [icrpiaidictaiii di.stinctionem. vera cognatio : et ideo non sic coutrahilur

Siautem cognatio spiritualis prajcedat ma- vinculum, quod prajslet matrimonio impe-
trimonium, illa, iuquam, quae coutnthilur dimentiim, per dociimenlum lldei, sicut per

per baptismumet conrirtiiatiotieni, sicutim- sactainentum baplismi.

pedit contraheiiduiu, ita et dirimit contrac- i. Ad illud quod objicitur de diversitate

tiyn, pro eo quod facit simpliciter illegiti- cultus, quod impedit, dicendum qiiod circa

mum [a] : et ideo, etsi (b) videatur vittculum actum virtutis contingit virtutem corrumpi

contrahi
, non tamen contrahilur. Impedit ab extrcmis, quoniain vittus dcsiderat me-
autem cognatio raatrimonium sccuudum dium ; sic aliquo modo potest evenire in sa-
tres differeutias, scilicet paternitatis,compa- sacramentis, maxime circa matrimonium.
ternitatis , et fraternitatis , sicut probatur, Unde sicut iiupeditur nimia disparitate, ila

caus. XXX, q. i, c. De eo quod inlerrogasti, etiam impeditur uiuiia proximitate.

et inaliis sequcnlibus capitulis, et q. 3, per

totum. QU^STIU III.

1. Pcr hanc dislinctionem patet responsio

An spiritvalis cognatio transeat ab uno in
ad pritimm objectum : quia illa aucloritas
alterum '

intelligitur de cognatione quae consequitur

malriiiionium, qua? non poluit solvere prius Utrum spiritualis cognatio transeat ab uno 4d •

vinculura, quod inter personas legitimas in alterum, utpote ab uxoie in virum; et

erat contraclum. quod sic, videtur. 1. Caus. xxx, quaest. A, c. i

2. Ad illud quod objicitur, quod una co- vel Sciscitatur : » Restat virum compatrem
gnatio est ordinata ad alteram, dicendum conslilui illi mulieri, cu-us matrimonio as-

quod veruni non tamen in eodem, sed

est, sumpta uxor commater esse videbatiu'. »

in diversis. Sicut enim carnis commixtio 2. Item ibidem ex concilio Calcedonensi :

ordinatur ad gencrationem non tanien ge- ,

« Si quis cum du.abus soioribus, aut cum
neran^i debet cum filia carnaliter commisceri duabus commatribus dormierit, secundum
propternovitatemvincuIi;sicintelIigendum, antiquam consuetudinem octo annis poeni-
quod non debet baptizans cum baptizalo car- teat. » Ergo peccatum est contrahere cum
naliter commisceri , nec per matrimonium duabus commatribus, sicut cum duabus so-
copulari. Amplius, quamvis unum horum roribus.

q. III ; Petrus de Taraal., IV Sent., dist. xui, q. iit.

Cf. S. Thom., in Suppl. p. III, q. Lvt, arl. 4; et
>

IV Scnt., dist. XLU, q. i, art. 4; lUchard., IV Stnt.. (o) C(et. eilit. illegitimas. - (4) Item si. — (c) Edit.

disl. XLU, q. m; Steph. Brulef., IV Scnt., dist. xlu. Veu. carnalem. — (d) Coet. edit. esl.
 ,

niST. XLTI. .\RT I. OUyEST. III. 437

3. Item ratione videtur, quia vir qui co- gum contraxit [a) cognationem cum aliquo,
gnoscit mulierem, necessario efficitur affinis aut mutuo se cognoscunt, aut non : si sic,

omni consanguineo mulieris, qui est cogna- tunc transit cognatio spiritualis ab uno in
tus carnaliter; et hoc propter hoc qnod efQ- alteruni ; si non , tunc non transit. Sed ista improb.

ciuntur unum corpus : ergo pnri ratione, si responsio a juri^peritis non approbatnr, nec
mulier est alicui cognata spiritualiler, si ipsum capituhim concordat (caus. xxx, q. 3,

jungatur alicui, necesse est quod ille efflcia- c. Post uxoris obitim), ubi dicitur quod per
tur affinis eidem. unionem carnis non transitur ad unitatem
A. Item magis uniuntur vir et uxor nnitate spiritus. Si ergo aliquis, vel aliqua, habet
carnis, quam matur et filius : sed qui efflci- cognationem spiritualem, persequentem co-

tur pater spiritualis alicujus, necessario effi- pulam talis cognalio in alterura non per-
citur compater matris : ergo multo fortius transit. Etideoahterdistinguendum est, quod opini-is.

qui efficitur compater viri, efficitur compa- aliqua mulier, vel aliquis vir potest contra-
ter uxoris. here cognationem spiritualem, aut per actum
Fundam. Contra: Caus. xxx, q. 4 : aQuispiritualem suum, aut peraclum alterius, aut quia levat
liabet commafrem, cui filiuni de lavacro alferius filium, aut quia levatur ejus filius,

fontis accepit, et ejus usor commater non Si per actum aherius, sic nullo modo trans-
est, licet eidem, compatre suodefuncto, ejus it, nec communicatur. Si per actum pro-
viduam ducere in usorem. » priura, aut ante carnalem copulam, aut post.
Item in sequenti capitulo : « Post obitum Si ante, tunc non transit, nec couimunicatur,
uxoris suae cum commatre uxoris conjugia quia per unionem carnis sequentem non
copnlari, nulla videtur ratio vel auctoritas transitur ad unionem spiritus praecedentem.
prohibere. » Et in his duobus casibus licet habeie duas
Itera ratione videtur, quia unio carnis , et commatres. Si vero per actum proprium
spiritus, simpliciter sunt disparatse : ergo contrahit post carnalem copulam, cum vir et
per unam ad aliam non transitur : ergo non muher sint una caro et unum principium,
videtur quod ab uno ad alterum transeat operatio sive actio unius alteri attribuitur,
cognalio spiritualis. et in hoc casu non licet habere duas com-
Item, quantumcumque vir fuerit amicus matres (Extravag. de cognatione spirituali,
sive filius Dei, per hoc uxor non conjungitur c. Martiniis Bertam). Et ratio hujus assigna-
Deo novo vinculo, nec e converso ergo pari : tur unitas principii : et sic solvuntur contra-
ratione, quando unus conjuguQi spiritualiter rietates. Et haec continentur in his versibus :

alligatur alicui, non propter hoc alligatur

Qum mihi, velciijiis mea natum fonte levavit,
et alter. H£BC meacommater, fieri mea (6) non valet uxor.
Si qua mea; natum non ex me fonte levavit
CONCLUSIO. Hanc post fata meae (c) non inde vetabor habere.

Consanguinitas spiritmlis per alterius actum non Concedendum ergo quod aliquo modo transit
transit in alterum; peraclum etiam proprium
ab uxore in virum, licet aliquse rationes ad
ante carnalem copulam non transit , sed post
hoc inductae sint sophisticae.
carnalem copulam transit.
1 et 2. Ad illud quod objicitur in contra-
Resp. ad arg. Dicendum quod, cum aucfo- rium, jam patet responsio, quod auctoritates
ritates sint ad utramque partem , cognatio currunt secundum illas duas vias priores.
spiritualis aliquo modo transit a muliere in Ad illud quod objicitur, quod conjunctio- ; esp. ad
virum, aliquo modo non. Sed tamen notan- nes sunt omnino disparatse ,dicendum quod f,^;]"™
Dpinioi.dum, quod Magister, et etiam Gratianus
(a) Ccet. edit. contrahit. — (6) Ccct. edit. mea fieri.
distinguit sic : quod postquam alter conju- — (c) Edit. Ven. mea.
 ; ,

4» SENTKNTIAHDM I.III IV.

nonest veruiu, quoiiiaiu logiiutio ii|iiritiiiiiiti viroriim. Itein non oraniuiu, quia udoptare
tlt |)er uctuMi ('in'[iui'al)Mii : t-t i|iiiu iiiiuiii iioii [loteht iiiinor viginli aiinis, nisi furte

corpus suiit, ilu quuij uiiitas iiuemlit urluiu juKta ciusa intcrveiiiut; ille veio [lotesl udo[>
ideo, quod llt ult uiio, repututur utt ulio. Sud ture, ()ni patertamilias est, et sui juris, et
curn uuitas Hei(uitur, [jote.st veuire uil uiiitu- potest generare : uam spado, vel frigidus,
tem [irineipii uctus sucruiui-iilulis. non polest adoptare. Quilibet autein [lolest
R«>p. ad Ad ilUul (jiiuil uliiiiio otijicitur, diceiuluiu adopluri, sive niur^culus sit, tiive femiiia

luStm. quodnouetitsiuule, [)ropterbocqiiodilliid(a) dummudo sit minoris aetatis patre adoptivo,

nt [ler grutiuiii infiituleiu , lioc autem per vel udoptaiite. Ihide, sive sit iniiior, sivo sit

corporulcui : et sic putet illuil. niiijor, sive liuheat palrem, sivu non, adop-
tari [lotest, dideronler tainen. U"' anica sui
juris est, dicilurarrugatus, et transit in po-
AIITICULUS If.
tustutem arrogantis : qui autem est in po-
Consequenter, quantum ad secundum arti- testute patris, iiou traiisil in potestati-m adop-
eulum, quseritur de cognatione legali : ciica taulis, etdicitursimpliciterado[jtari.Primum
qunm primo procedendum est per modiim dehet fieri auctoritute priucipis; secundum
narrationis, secuudo per modum inqtiisilio- iuqjf-rio magistratus. Alia eliam differentia
nis. Circa primum tria sunl praiuutanda : est, quia adoptans filio arrogato tenelur re-
primo, quid sit, et quae ej us s[)ecies ; secundo, linquere quartam partem bonorum , filio

qualiter conlrahatur; lerlio, quumoilo innie- adoptivo nihil, si nou vult.

diat (6) iijatrinioniuiii. Primu ergo scienJum, Terlio intelligendum est, quod cognatio impeii
'"'"'"'
cosDa- quod cognatio legalis ita describitur : Co- legalis per modum descendentium et per

gX'ii'i'- S^^^^*^ legalis est proximitas proveniens ex modum affinitalis semper impedit matri-
finiiio.
adoptione. Oritur autem quasi triplex proxi- moniuin. Unde nunquam adoptans potest
mitas ex ailoplione : una est quasi descen- coutrahere cum filia adoptiva, nec cum
dentium, quse attenditur inter adoptautem uxore filii adoptivi , et sic de aliis ; sed in
et fUiara vel ne[)tem ado[>tatam; alia est secunda specie iion manet impedimentum
quasi a latere, scilicet illa quffi est inter filium nisi ad tempus, scilicet quandiu est et durat

naturalem, et liliam adoptivam; terlia vero adoptio; sed ea soluta emancipatione fdii

est quasi quaedam affinitas inler adoptatum, adoplivi, vel naturalis, postea non impedit
etuxorem adoptantis, vel adoptantem, et (Extrav. de cognatione legali , et caus. xxi,
uxorem adoptati. Hae sunt species, de quibus q. 3, c. Ua diligere, etc, et iterum, c. Per
parum dicitur in jure canonum. adoptionem, etc).
Secundo inlelligendum est, quod ista co- Ad intelligentiam autem horum tria bre-

gnatio, sicut patet per rationem suam, con- viter quajruntur : primo quaeritur utrum
trahitur per actum adoptaudi. Adoptare au- cognatio legalis sit aliqiiod vinculum ; se-
tem est e.'ttraneam personam in fllium, vel cundo queerilur utrum impediat matrimo-
filiam, vel nepotem, vel deiuceps, legitime nium; tertio, utrum transeat ab uno in alte-
assumere. Legitima autem assumptio dici- rum.
tur, (juia non omnis persona potest omnem QUJISTIO 1.

adoptare. Nam adoptare nou potest mulier,

An cognatio legalis sit aliquod vinculum '.
nisi ex rescripto principis sibi concedatur in
solatium filiorum. Iste enira aclus est proprie Circa primum proceditur sic, et ostenditur, Fimd"

» C/. S. Tliom., in Supp/. p. III , q. ltii, arl. 1; et

«^='' ^^"' 1' '^5 P«''"' ^^ Tarant., IV Sent., dist. xui,
'^"'-
IV Sent., dist. XLii, q. 11, art. Richardus, IV Sent.,
1 ; 1-
dist. iui, q. i, art. -'; Sleph. Brulef., IV Sent., (a) Car/. erfi/. hoc. — (6) impeditur,
 :

DIST. XLll. ART. II. QVMST. I.

quod cognatio legalis dicat aliquod vincu- per sacramentum regenerationis est spiri-
lum secundum veritatem. Nicolaus Papa tualis generatio, hinc est quod contrahitur
dicit, et habetur in littera : « Inter eos non spiritualis cognatio. Rursus, quoniam in
conlrahitur conjugium, quos adopiio jun- adoptione fit assumptio alicujus ad actum
gil. » Ergo aliqua junctura et vinculum est paternum, qui est fovere , educare, posses-
ibi. sionem dimittere; hinc est quod ibi est afi"ec-

Item cognatio primo est per legem natu- tus patcrnus, et officium, ac per hoc aliquod
ralem : si ergo !ex divina ultra naturalem vinculum : hoc autem a legibus statutum
addit spiritualem, pari ratione lex humana, est in solalium flliorum, quod est maximum
ultra naturalem , addere potuit et debuit le- inter caetera ipsis conjugatis. Et sic patet,

galem. quomodo cognatio legalis sit vinculum.

Item, sicut patris est generare filium, ita Siautem quaeratur sufflcientia harura
et fovere , et haereditatem relinquere : ergo trium cognationum scilicet carnalis, spiri- ,

cum aliquis assumit sibi aliquem ad hos ac- tualis, et legalis,dicendum quod tripliciter
tus , recte dici potest pater, et ille fdius : sed potest uno modo penes triplicem le-
sumi :

istae duae sunt relationes proximitatis : er- gem a qua est scilicet secundum natura-
, ,

go, etc. lem, divinam, et positivam legem quantum :

Ad opp. Contra : 1 . Nullus potest sibi ahquem adop- ad primum, est cognatio carnalis quantum ;

tare in patrem, ita quod sit ibi vinculum : ad secundum spiritualis quantum ad ter-
,
;

ergo pari ratione nullus, ut videtur, potest tium, legalis. Secundo modo potest sumi
sibi aliquem adoptare in filium : ergo nul- penes illud quod respiciunt. Tria enim sunt
lum est adoptionis vinculum. in nobis bona, bonum
bonum gra- naturse,
2. Item omnes justi sunt filii Dei adoptivi tiae, et bonum bonum naturae re-
fortunse :

ergo adoptio est vinculum geuerale sed non : spicit cognatio carnalis; bonum gratiae co- ,

attenditur ibi cognatio, vel adoptio, penes gnalio spiritualis bonum vero fortunae, co-
;

vinculuni generale : ergo, etc. gnatio legalis. Tertio modo sic ut cognatio ,

3. Item in nobisnonsunt nisi duo, scihcet carnalis respiciat carnem, spiritualis ani-
anima, et corpus : sed ex parte animae co- mam, legalis vero totum hominem. His visis,
gnatio spiritualis, ex parte vero corporis co- facile est objectis respondere.
gnatio carnalis contrahitur. 1. Ad illud quod objicitur, quod fllius non
4. Item cognatio est vinculum perpetuum, potest adoptare patrem, dicendum quod sicut
si est vera cognatio : sed adoptio non est in naturalibus pater generat fiUum, non e
perpetuum vinculum, quia adoptivus non converso, ita et in legalibus patris est adop-
potest emancipari : ergo videtur quod nulla tare filium, non e converso : nam adoptio est
sit talis cognatio. quaedam generatio.
2. Ad illud quod
quod omnes objicitur,

CONCLUSIO. dicendum quod

justi sunt fiUi adoptivi Dei,
sicut omnes sumus a Deo, tamen non sumus
Cognatio legalis, qucB contrahitur per adoptionem
omnes consanguinei , quamvis habeamus
filiorum , est vinculum.
unum patrem , pro eo quod ipse est princi-

Resp. ad arg. Dicendum quod est ponere pium commune; sedquando abeodem patre
vinculum cognationis legalis : hoc autem carnali generamur, habemus aliquod vin-
vinculum transumptum est, et habet origi- culum speciale sic in proposito oportet in-
:

nem a conjugatione carnali, sieut et cognatio teUigere.

spirituaUs : patris enim carnahs est filium 3. Ad illud quod objicitur, quod in nobis
generare, et filium educare. Quoniam igitur non est nisi anima et corpus, dicendum quod
 ,

440 sknti;ntiari'm i.iri. iv.

non tuntum in lioniinibus i.sla nltemluntur, Ilem
3. tulis cngnatio legalis nullo hono
sed etiani conjunctuui sed qua-duni
; n-.^^pi- matriiiioiiii repngnat
sed oinnequod pra- :

ciunt auimani niagis, (luadam magi» cor- slatimpedimenlum malrimonio, rationeali-

pu9, qiicB.lam ma;,'is (•oiijuniauin palet
, iit cujus boni impedimenlum prastat er- :

cum dicilur : u Hoiuo iuUlliguus, ulbus, et go, etc.

risitiilis; o primum est rutione anima;; se-
cundum ratioue corporis;
CONCLUSIO.
tertium ratione
conjuncti : sic in proposito pote.st intelligi. Conaanguinitas hgali» impcdit matrmonium ex
4. Ad illud quod olijicitur, qtiod iion est
statuto Ecclesia, quw legein cunlinnat.

vinculum perpeluum, dicendum quod duo Uesj). ad arg. Dicendum quod cognatio
sunt in iidoplione, .scilicct dominium et sub- legalis impedit matrimonium: et raliohujus
jeclio, et ba^-c posiiiiit amoveri per emanci- est K!alutum Kcclosias qua; legem coiiflrmat
pationem; et est quwdam honeslalis alliga- et approbat. Si aiitem qua-rilur, quare Ec-
tio, quae non rdinquit, ex quo semel alicui clesia statuit; dici potest, quod rationeho-
inest.
nestalis, quoniam isti affectus, scilicet pa-
ternus et maritalis, circa eamdem personam
OUvESTIO II.
sunt incompossibiles .salva honeslale, et
An eoynatio legalis impediat matrimonium '. quoniam talis cognalio ad affectuin consan-
guiiiilatis perducit, si quis contraheret, jam
Fundtr Ulrum cognatio legalis debeat impedire in hoc honeslati derogaret : et qui assuesce-
matrimomum;etquodsic,videlur.Caus..xxx, i-et contrahere cum fiiia adoptiva, aut pa-
q. 3, c. Ita diligere, Nicolaus Papa dicit, ct rum, aut nihil cum naturali timeret coi.tra-
habetur in littera
« Inler eos non contra- :
here, cum illam assumpserit ad pertractan-
hitur matiimonium, quos adoptio jungit. » diim ut filiam naturalem ; et sic patet quare
Item ratioiie videtur quia alius est et de-
:
debeat impedire. Quo raodo autem impediat
bet es.<e affectus paternus, et mantali.s : si secundura tres difrerentias, ila quod secun-
ergo adoptat aliquam, tenetur eam tiattare dum alteram ad tempus tantum, supra dic-
afTectione paterna ergo nullatenus potest :
tum est. Ratio autern hujus est, quia illa
nec debet affeclione mariti, vel marilali. adoptio tenet ralione ejus, quod sub eadem
Item cognalionis vinculum impedit prop- poteslate sunt filia naturalis, et filius adop-
ter proxiriiitatem sed in cognatione legali
:
tivus ; nec se hiibent ut
fratres, nisi quandiu
fit proxlmitas ergo Qt raatrimonio impedi- sic sunt
:
hoc cessante, p jtest se ha-
: et ideo,
mentum. bere secundum afTectionem conjugalem. His
Ad opp Contra : i. Cognatio est de jure positivo, visis, satis patent objecta.
sed matrimonium est de jure naluraj : sed Quod enim ohjicitur, quod jus positi-
i.
ea, quse sunt juris positivi, non possunt su- vum non repugnat juri naturaii, dicendum
per ea, quae sunt naturalis alligationis : ergo quod matrimonium non tantum est de jure
nec talis adoptio potest impedire matrimo- natiirali, secundum quod nunc ciirrit
Eccle-
nium. sia, sed etiam regi oportet secundum eccle-
2. Item matrimonia reguntur jure poli siastica statula.
non jure fori : sed tales adopliones sunt de 2. Ad quod objicitur, quod regitur
illud
jure fori : ergo per tales adoptiones non ha- jure jam patet responsio, quia Ecclesia
poli,
bet matrinionium impediri. tale impedimentum sua consdtutione et ap-
'
C;\ S. Thom., in Supp/. p. 111, q. lvii , an. 3;
et IV Sent., dist. .nlii, q. ii, art. 2; Guil. Allisiod.,
dist. XLII, q. I, art 4; Joan. Bacch., IV Sent,, dist. XLII
IV Seni., U-act. ix, c. vii, q. viu; Richard.,
IV Smt., q. i; Steph. Brulef. , IV Sent., dist. xlii, q. v; Petru»
dist. xLii, srt. 2, q. 2; Thotn.
Argent., IV Set.t., do Taraut., IV Sent., dist. xlii, q. ii.
 ;

DIST. XLIl. ART. II. QU^ST. III. Ml

probatione fecit esse validum ; alioquin non Juxta hoc quseritur, cum vinculum co-
posset impedire. gnationis legalis transeat in fllios et nepo-
3. Ad illud quod objicitur, quod non im- tes, et in uxores , quare non transit in pa-
pedit aliquod bonum matrimoniijdicendum, renles, cum se habeant in eadem proximi-
quod sicut supra dictum fuit de cognalione tate.

carnali, quod impedit honum naturalis ho- CONCLUSIO.

nestatis ,
propter quod conservandum prin-
matrimonium. Cognatio legalis transit in alterum per carnis
cipaliter est institutum
commixtionem ad semper , sed per generationem
tanlum ad tempus.
QUiESTIO III.

Resp. ad arg. Dicendum quod vinculum

An cognatio legalis transeat ab uno in altcrum '.

adoptionis transit in alteram personam du-

Mdam. Utrumcognatiolegalistranseatinalterum pliciter, scilicet per carnis commixlionem,

et quod sic, videtur. Caus. xxx, qusest. 3. et per generalionem ; sed per carnis com-
et habetur in litera : « Inter eos qui natura, mixtionem transit ad semper, per genera-
et eos qui adoptione sunt filii, venerandae tionem vero ad tempus. Et ratio hujus est,
leges matrimonia contrahi non permittunt.» quia talis adoptio respicit bona temporalia et
Hoc autem non esset, nisi cognatio transiret educationem paternam: et quoniam vir et

a patre in filium : ergo , etc. uxor conjunguntur ad semper, et omnia,

Item plus concordat unio carnis cum co- quae habent, pro indiviso habent, ideo con-
gnatione legali, quam spirituali : sed unio trahitur vinculum sempiternum aduxorem.
carnis facit cognationem spiritualem esse Sed fllii naturales nec semper cohabitant,
communem : ergo multo fortius cognalio- nec semper a parentihus habent bona indi-
nem legalem. visa ; imo, cum emancipantur, patrem et ma-
Item cognatio carnalis et spiritualis trau- trem relinquunt: et hincesi quodnonmanet
sit : ergo pari ratione cognatio legalis ; aut si vinculum : et sic patet quomodo transit illud
non, quaero quare non. Quod si non transi- vinculum , et quando simpliciter, et quando
ret, hoc non esset, nisi quod unica esset spe- ad tenipus.
cies nunc autem tres assignantur.
: Ad illud vero quod quaeritur, quare co- Resp. ad

>p. Contra Quia cognatio spiritualis

: est com- gnatio legalis non transit in patrem , dicen- "J,opp^_
municabilis, ideo necesse est quod si aliquis dum quod cognatio spiritualis transit in pa-
efficitur spiritualis pater alicujus, quod effi- trem, quoniam eumdem regenerat, quem
ciatur compater patris ejusdeni : ergo pari pater generavit, ita quod cognatio spiritua-
ratione in adoptione : quod tamen non con- lis respicit bonum interius ; et ideo commu-
ceditur : ergo non est cognationis legalis nicatur in uno; et ideo contrahilur cognatio
transitus. compaternitatis : sed adoptans adoptatum
Item, quia in cognatione spirituali transi- assumit ad aliquid extra : ideo non sic com-
tus est a patre in filiam naturalem, ideo im- municatur. Quod objicilur secundo, jam
possibile est, quod unquam contrahat filius patet.
cum filia naturali ergo pari ra-
spirilualis : Ad illud quod quaeritur, quare non transit nesp. ad

tione nunquam posset filius adoptivus con- in ascendendo, dicendum quod humor venit "lo^j""
trahere cum filia naturali: cujus contrarium a radice ad ramos, non e converso; et quo-
dicitur, caus. xxx , quaestione tertia, c. Per niam fllii rami sunt patris, ideo cognatio le-

adoptionem qucesita tmternitas.

dist. xLii, art. 2, q. iii ; Steph. Bnilef., IV Senf.,
Cf. S. Thom., in Suppl. p. III, q. lvii, art. 3; et
'
dist. XLii, q. VI; Pctr. de Tarant., IV Setit., dist. xlii,
IV Sent., disl. xlii, q. ii, art. 3; Richard., IV Sent., q. X.
 ;

Ui SCNITiNTIARUM I.IH. IV.

galis « patre communicatur flltiB : non 8ie tiaxit 'cum C<»lliura, et in hoc non (6) re-
oportet, nec debent cointnunioare paienli- prflnuidilur: er^o licitiimfiiit ei : etsic, etc.
bus; et sie y&M totuiu. Ilfin • : Voto junloreH nuberc, filios pro-
creare, matres fainilias esse : loquitur de
vidiiid.
ARTICIILUS III.
Ili!in rutionH videtiir : quia nii[)tiae Hunt
Consequeiiter, iiuuntum ad lertium arti- in reniedium : sed cum niulier inoritiir viro
culum, iiuasritur de tiecundo ffBdere nup- vivente, vel e converso, manet morbus, et
tiali ; et i-iica lioc (luaTuiitiir tria : priino non adcst n-mcdium : crgo liciliim fsl re-

qua;ritur, utruin secumlai nuplia^ sint iicila; mediuiu adliibere : orgo et matrimonium
secundo, utruin siut sacramentales ; tertio, secundo contrahere.
utrum sint tiouorabiles. Item nuptiae suiit in ofliciiim, hocestin
procreationem (iliorum ad cultum Dei : sed
QUiESTIO I. multi post oliituiii uxoriim suiit idonei fllios

procreare; similiter inultae mulieres post

An secundm nuptice sint licitoc '.

obitum virorum: ergo licet eis secundo con-

Adopp. Circa primum osteuditur quod secundae traliere.

nupliaBnon sunt licitaj. 1. Chrysostomus :

CONCLUSIO.
aSecundum virum accipere, secundum pra;-
ceplum Apostoli liciliim secundum verita- ,
Non solum secundcB nuptioe sunt licitx , sed etiam
lertim, quartm, et quintae, dummoiJo sint bono
tem Sed de unoquoque judi-
fornicatio est. »
fine factm.
candum secundum verilatem
est ergo :

secundse nuptise non sunt licita), cum nec Resp. ad arg. Dicendum quod non tantum
fornicatio. secundae nuptiae, sed etiam tertiae, et quar-
2. Item Ambrosius : « A secundo die sub- tae, et ampliores sunt licitae, dum tamen
traxit Deus bBnediclionem, nobis inteliigen- flant bono fine, scilicet propter prolem ge-
tiam derelitiquens, non bonum esse matri nerandam, vel propter fornicationem vitan-
monium duplex, quia ab unitate dividit. » dam, vel propter necessitatem suam snsti-
Sed ibi praefigurantur secundarum fcedera nendam ut cum contrahit vir cuin muliere
,

nuptiarum : ergo, etc. ut ipsum foveat, et e converso. Unde Au-

3. Item ratione videtur : quia bigamus guslinus dicit *: « Non contemnimus quo-
non potest promoveri ad sacros ordines : sed taslibet nuptias. » Et Hieronymus « Etiam :

poena non infligitur nisi pro cuipa : ergo in quod Dominus non damnavit mulierem sep-
bigamia est culpa. temviram, » id est quae habuit septem viros.
4. Item peccatumest habere plures uxores 1. Ad illud ergo quoJ dicit Chrysostomus,
simul, nisi dispensetur a Deo : ergo pari ra- quod secundum veritatem est fornicatio, di-

tione videtur esse peccatum plures habere cendum quod ipse vocat veritatem conjec-

successive. Si dicas, quod non est simile, turam rationis, quae tamen saepe faliitur,
quia cum sint simul, tlt injuria primae uxori, licet prpbabiliter judicet. Yel dicendum quod
non ita, si (a) successive; contra : esto fornicatio dicitur quaedam immersio libidi-

quod prima uxor velit, nihilominus est pec- nis, quia illud maxime consuevit movere
catum ergo, etc. : ad secundas nuptias contrahendas.
Fimdam. Conlra : Abraham secundas nuptias con- 2. Ad illud quod dicit Ambrosius, quod
"
Cf. S. Thom., in Suppl. p. III, q. LXiii, art. 1; — ' I Tim., v, 14. — —
q. ) I. = Genes., xxv, 1. ' Aug.,
IV Sent., dist. xlii, q. lu, art. 1; Richard., IV Senl.,
Contr. udversar. leg. et proph. lib. II, c. xi.
diit. XLii, art. 3, q. i; Steph. Brulef., IV Sent.,
dist. XLii, q. vii; Peti-. de Tarant., IV Sent., dist. XLii, (a) CcBt. edit. tameu. — (6) Item omitt. non.
 ::

DIST. XLII. ART III. OUiEST. II. 443

duplex niatrimonium nonest bonum, dicen- unio, quam ibi: sed non nisi sacramentalis
dum quod illud intelligendum est sic : id ergo, etc.

est , non est honorabile. Contra : 1. Qui iterat sacramentum, facit Adopp.

3. Ad illud quod objicitur, quod punitur ei contumeliam, et ideo nihil facit iterando:

pcena irregularitatis , dicendum quod non sed in secundis nuptiis iteralur matrimonii

posse ascendere ad sacros ordines non est sacramentum : ergo non est ibi sacramenti

poena, quia etiam nec mutus, vel mutilatus susceptio, sed contumelia.

naturaliter, potest ascendere; nec tamen 2. Item vinculum matrimonii contrahitur

hoc est ei iu poenam , sed quia non est ido- ex mutuo consensu ; sed consensus est vin-
neus. culum animorum, et matrimonium est vin-
4. Ad illud quod objicitur ,
quod non licet culum quod non solvitur, manentibus ex-
plures habere simul, dicendum quod non tremis : ergo cum animae sint incorruptibi-
est simile, quia viro vivente mulier non ha- ies, semper manet vinculum primi matri-
bet potestatem sui corporis , nec e converso monii : sed alligatus uni sacramentaliter,
vir vivente muliere ; et ideo non polest alteri non potest alteri sacramentaliter obligari
dare ; et si dat, contra jus facit : sed mortua ergo, etc.
uxore solutus est vir, et ideo licet , et non 3. Item in secundis nupliis est carnis di-

peccat. visio ex parte viri, vel mulieris: sed Christus

est indivisus, et Ecclesia similiter indivisa,
OUiESTIO II.
et unius solius sponsa , et humaca natura a
divina est indivisa ergo non manet signi-
An setundm nuptioe sint sacramentales '.
:

ficatio : ergo, etc.

Fundam. Utrum secuudae nuptise sint sacramen- 4. Item sacramentum est dignum bene-
tales, sive habeant rationem sacramenti; et dictione, quia sacrum est et sanctificans:

quod sic, videtur, quia sacramentum matri- sed secundae nuptiae non benedicuntur : ergo
monii efficit consensus animorum expressus non videtur ibi esse sacramentum.
per verba exteriora inter legitimas perso-
nas : sed talis est in secundis nuptiis : er- CONCLUSIO.
go, etc. Quod istae personae sint legltimae,
Secmdce nuptice in se sunt sacramentum ; in com-
probatur, quia nullo jure a matrimonio pro-
paratione vero ad primas , habent semiplenam
hibentur.
rationem sacramenti.
Item coitus excusatur in secundis nuptiis,
alioquin non concederet eas Apostolus : sed Resp. ad arg. Dicendum quod dupliciter
coitus in matrimonio excusatur ratione me- est loqui de secundis nupliis : aut in se , aut
diciuae sacramentalis : ergo, elc. in relalione ad primas : si in se , cum sit ibi

Item secundae nuptiae sunt inseparabiles, consensus expressus inter legitimas perso-
sicut et primae : sed inseparabilitas in matri- nas, est utique ibi sacramentum, nec est ibi

monio non venit ex parte bonae fidei, nec carnis divisio, sed unio carnis viri et mulie-
prolis ergo ex parte boni, quod
: est sacra- ris; siautem loquamur in comparatione ad
mentum. praecedentes , sic manet in eis sacramenti
Item, qui cognoscit secundam coitu forni- ratio incompleta propter carnis divisionem,
cario, non efflcitur irregularis; qui autem quia in primis carnem suam univit cum uno,
secundam cognoscit, cum qua contraxit, ef- in secundis cum alio, et tahs divisio toUit de
flcitur irregularis : ergo amplior est hic plenitudine signationis.

Cf. S. Thom., in Suppl.p. III, q. lxiii, arU 2; et dlst. XLii, art. 3, q. iii; Steph. Brulef., IV Seiit,,

IV Sent., dist. XLll, q. ni, art. 2; Richard., IV Sent., di£t, XLii, q. vui.
 :

SENTENTIAmiM Lin. IV.

1. Ad illud ergo quod objicitur, quod sa- ficquenter in primls nuptiis non acquirun-
crani<'iiliini iteratur, dicendntii qnod sacra- tur fllii, sed in secundis : ergo videtur qiioil

rufntuni iterari non dicitur, nisi prirno ma- non hubenli prolein, lionorabile sit secundo
nente : sed primurn pst solulum , uxore nubere.
mortuu. 3. Item omnia sacramenta divina suntho-
2. .\d illud quod objicitur, quod est vin- norandu : ergo oinne iiiiod tKiiel in se ratio-

culuin aiiiuidruiii qu;e suiit perpctuiE, di- nem sacramenti, tenet ralionem honorabi-
cendum qiiod anima et est anima, et est spi- lis : ged secundse nuiitiae sunt bnjusmodi, ut
ritus; et non estvinculum animarura, nisi prius probatum est : ergo secundae nuptiae
in quanlum conjiinclaB corporibus : ordina- suiit honorabilcs.

tur eiiim hoc vinculuiii ad carnis consniix- i. Item in lege *, qui nolehat suscitare se-
tionem: ideosolvitur, cum anima separatur, mcn fratris , extrahebat mulier calceamen-
et desinit aiiimure. tum de pede, et e.xpuebat in faciem ejiis in
3 et 4. Ad illud quod objicitur quod se- signum opprobrii sempiterni ergo si multo :

cundaj nuptiae carnem dividunt, dicendum magis debet quis soUicitus esse de prole sua,
quod hoc est per accidens, quia primo uniuut, quam de aliena videtur quod , si aliquis non
et per conseriupns dividiint : ct sic sunt sa- liabens fllios de prima uxore , ipsa mortua ,

cramentum latione uiiionis, non ratione di- nolit conlrahere cum alia, quod .sit sibi op-
visionis. Tamen, quia divisio concomitalur probrium : ergo , ab opposilis , contrahere
unionem, non est de perfectione sacramenti cum secunda est honorificum. Si tu dicas,
ideo non debelurei tanta solemnitas: et quia quod Sfcus est nunc in lege nova , in qua
benedictio est ad solemnitatem , ideo tales quap.ritur fecunditas menlis raagis quam
ouptiaB non benedicuntur : et sic patet se- ventris; objicitur in conlrariiim ,
qiiod illud
quens. Sed attendendum quod nuptiai pos- non solvit, quia si aliquid e.st bonuin, sua
sunt esse secunda? ex parte viri , et primae iteratione non fit malum, sed melius, quia
ex parte mulieris, vel e converso, vel ex duplex bonum melius est ,
quam simplex :

parte utriusque. In primo casu salvatur ergosi aliquid est honorabile, sua iteratione
ralio sacramenti , Chrislus enim unitur plu- non fit viluperabile: sed primae nuptiaesunt
ribus animabus, et sibi ens desponsat ; in honorabiles : ergo, etc.

secundo casu, minus; in tertio minime : et rontra : Omne illud est indecens, a quo Fundain

ideo in primo casu, cuin mulier est virgo, arcentiir honestae personae, ne intersint: sed
quamvis vir sit bigamus, nuptiae benedi- sef^undae nuptiae sunt hujusmodi : ergo, etc.
cuntur. Major manifesta est. Minor probatur per il-

lud Caesariensis concilii ,

qiiod ponitur in
QU^STIO III.
littera : « Presbyterum , inquam prandere
,

An secundm nuptice sint honorabiles '.

in nuptiis bigami non convenit , cum poeni-

tentia bigamus indigeat. » Ergo, etc.

A(i opp. Utrum secundee nupticC sint honorabiles ;

Item omne illud est indecens, per quod
et qiiod sic, videtur: 1. quia in omni illo, in efflcitiir quis ineptus ad graduni dignitatis,
quo salvalur ratio honesti , salvatur ratio ad quem prius erat idoneus : sed per secun-
honorabilis : sed in secundis nupliis salva- das nuptias efficitur quis ineptus ad gradum
tur ratio honesti, quia vitatur inhonestas sacerdolii, ad quem erat prius aptus : ergo
fornicationis : ergo, etc. secundas nuptias contrahere est vitupera-
2. Item gloria est patris filios successores bile et indecorum.
in bonis relinquere, et maxime bonos : sed
Brulef., IV Sent., dist. XLII, q. ix; Petrys do Tarant.,
'
Cf. Richard., IV Sent., dist. xui, q. ii; Steph. IV Sent., dist. xlii, q. X. — ' Deuter., xxv, 9.
 , ;

DIST. XLIl. ART. II. QU^ST. III. U5

Item omne illud est in opprobrium , qiiod non sunt vituperabiles sed sunt tolerabiles ,

reddit homlnem notabilem de aliquo vitio : unde nec Dominus, nec sancti eas prohibent
sed secuudae nuptite sunt liujusmodi : er- tanquam malas sed tanien eas non persua-
,

go, etc. Et hoc confirmatur per illuJ Am- dent, quasi defeclivas. Concedendum igicur
brosii, quod habetur in littera, quod etiam quod, proprie loquendo, secundae nuptiae
in praesenli carent gloria. non sunt honorabiles, sicut ostendunt ra-
Itera omne ilbid est in opprobrium ,
quod tiones : et hoc est quod dicit Ambrosius , et

reddit indignum ecclesiastica benedictione : habetur in littera , quod etiam in praesenti

sed secundae nupliae ,

quamvis sint licitae carent gloria.
privata; sunt benedictione, quae debetur illi i. Ad illud quod objicitur, quod vifatur
sacramento : ergo sunt opprobriosae. fornicalio, dicendum quod vitatur secundum
staturn imperfectionis : ideo potius hoc ad

CUNCLUSIO. utilitatem, quam ad laudem vel honorem

dignoscitur pertinere.
Secunda; nu^ptice, proprie loquendo non sunt
,
2. Ad illud quod objicitur desuccessione (a),
honorabiles ,
quia carent cjloria; sunt tamen
dicendum quod hoc non secundum dii^it
tolerabileSj quia carent culpa.
tempus legis scriplae. Vel nunc dicat ho- si

Resp. ad arg. Dicendum quod malrimonii norem , hoc est quantum ad hominem, non
sacramentum est utile et honorabile : et quantum ad Deum quia quaeritur modo ,

quamvis utile et honorabile sit ratione tri- successio relationis , non sanguinis ideo :

plicis boni, fidei, prolis, et sacrainenti; ta- utilitati potius quam honori hoc attribuen-
men , ut appropriate loquamur, secundae dum est.

nuptiae sunt honorabiles , quia '

torus est 3. Adillud quod objicitur de sacramenlo,
immaculatus :'
et hoc est per bonum fldei. dicendum quod verum est quoJ est sacra-
Uliles vero sunt ,
quia venter est fecundus; mentum ; est tamen cum defectu , ralione
et hoc est per bonum prolis. Bonum vero cujus habet quamdam ignobilitatem : ac
sacramenti ad utrumqiie refertur : ad hono- per hoc potius niinuitur gloria, quam am-
rabilitatem , in quantum signat ; sic enim plificetur, in talis sacramenli contraclione.
sacramentum hoc magnum est et honora- 4. Ad illud quod objicilur de suscitatione

bile, scilicet ratione signati in Christo et Ec- seminis, dicendum quod iilud fuit proprium
clesia; ad utilitatem vero, in quantum re- legis veteris ,
propler hoc quod ibi erat be-

medium prsestat. Si ergo loquamur de se- nedictio in prole carnali , et promissio tem-
cundis nuptiis ratione ulilitalis, sic salvatur poralis; sed nunc
non habetlocum.illa lex
ratio utilitatis : utiles enim erant, quia erant Et si lu objicias,quodidembonum iteratum
in offlcium, et iu remedium; et utrumque est melius , ergo honorabilius; dicendum
horum ut plurimum iu secundis nuptiis re- quod verum est , si iteratio competat suae
peritur. Si ratione houorabilitalis , dicen- naturae, sicut in his quae acquiruntur per
dum quod honorabiles erant ratione conti- assuefaclionem : hoc tamen non habet ubi-
nentiaj conjugalis, et signationis sacramen- que locum ,
quia baptismus iteratus non est
talis : et utrumque horum ibi est imper- melior quam simplex, quia non competit
fecte fct defective. Nam signatio sacramenta- ei iteralio; sic iteratio matrimonii non com-
lis defectiva est secundum veritatem, conli- pelit significationi , nec competit usui ho-
nentia conjugalissecundum probabilitatem : nestatis , sive castitatis , nisi sit propter in-
ideo dico quod carent gloria et ideo uon , fii'mitatem carnis ,
quae magis facit excusa-
sunt honorabiles tamen quia carent culpa, : bilitatem, quam honorem. His visis, satis
'
Hebr., xiu, 4. — (a) Al. cogualione. patent quae sunt circa litteram.
 U6 SENTRNTIARIJM LIB. IV.

DISTINCTIO XLIII
DE RBSUnRBCTIONE , ET JUUICII CONOITIONE.

u«r««ur- Postremo de conililione resumclioiiis, elmodo resurgentium, nec non el de die judi-
et misericordiiH ([ualilale breviter dissert-ndum esl. u Omnibus quaesiionibus i|ua3 '
"miI'' cii,

qu^«i de liac re mnveri scdi-ut , satisfacere iion valeo resurreclurain tameM carnem omnium
;

quicumque nati sunt , atcjue nascentur, et mortui suot f>t morientur, nullatenus ambi-
gere debet Christianus. » Ait eniin Isaias " : Resurgent morlui , et resurrjent qui erunt
in sepulchris. Kt Apostolus * : Nolumus autem vos iynorare, fratres, de dormienlibus, ut
non contristemini, sicut et ca'teri qui spem non habent scilicet resurrectionis. Si enim ,

credimus quod Jesus murtuus est et resurrexit ; ita et Deus eos, qui dormierunt per
Jcsum, adducet cum
Hoc enim vobis dicimus in verbo Domini, quia nos qui viviynus,
eo.

qtii residui sumus non prceceniemus eos, qui dormierunt. Quoniam ipse Dominus in
,

jussu, et in voce archanfjeli, et in tuba Dei descendet de ccelo, et morlui, qui in Christo
sunt, resurfjent primi. Deinde nos, qui vivimus, qui relinquimur, simid rapiemur cum
iilis in yiubibus obviam Christo in aera; et sic semper cui7i Domino erimus. His verbis

et verilas resurrectionis, etcausa atque ordo resurgentium praeclarissime insinuatur.

De »u« Causa enim resurrectionis mortiiorum erit vox tuba; ,
quae in adventu Judicis ab om-
nibus audietur ; et ciijus virtute excitabuntur morlui , et de monumentis resurgent.
Unde Prophela* : Dubit voci suce vocem virtutis, id est, effectum resusoitandi mortuos.

Et Joannes Evangelista ait ' : Venit hora , in qua omnes, qui in monumentis sunt , au-

dient vocem Filii Dei, etprocedent qui bona feccrunt in resurrectionem vitce; qui vero,
etc. Si vero quseritur, cujus vel qualis erit vox illa, Apostolus dicit ', quod erit Archan-
geli, id est , ipsius Christi ,
qui est princeps archangelorum. Yel vox erit alicujus, vel
plurium angelorum. Eademque ilicitur tuba, quia erit manifesta et notissima, quia post

eam non erit alia. Haec tuba , ut ait Augustinus ' , est clamor, de quo dicitur in Evan-

gelio ' : Media nocte clamor factus est : Ecce sponsus venit; exite obviam ei. Tubae
nomine aliquoil i-videns et prfficlarum signum intelligitur, quod voxarchangeli, et tuba

Dei ab Apostolo dicitur ; in Evangelio vox FiiiiDei, et clamor appellatur; quod signum
morlui audient, et resurgent.

Demedia Mcdia aulcm nocte dicitur venturus, ut Augustinus ait ', non pro hora temporis, sed
quia tunc veniet , cum non speratur. Media ergo nocte , scilicel cura valde obscurum

erit, id est, occultum, veniet. Dies enim '" Domiiii, sicut fur in nocte, ita veniet. Potest

tameu non incongrue intelligi mediae noctis tempore venturus, quia, ut ait Cassiodo-

rus ", hoc tempore primogenita ^gypti percussa sunt '*, quando etiam sponsus venturus
est. Pluribus etiam locis contestantur Jiuctores ,
quod adventus Christi dies dicitur

Domini, non pro qualitate temporis , sed rerum ;

quia tunc cogitationes et consilia

•Aug., Enchirid., c. Lxxxiv, n. 23. ^ ha., xxvi, 19. —

' 1 Thess., iv, 12-16. Ps. Lxvu, 3i. — — —
iJoM., V, 28-29. —
' I Thess., iv, 15. —
i Aug., de grat. vet. et nov. Testam. " MaUh., xxv, 6.— ' Aug., ubi —
supra. —
" I Thess., v, 2. —
" Cassiodor., super Octonar, Exod.. xii, 29. — ''^
 DISTINCT. XLIII. 447

singulorum patebunt. Unde in Daniele ' : Vetustus (a) dierum sedit, ct libri aperti

sunt coram eo. Libri siint conscientiae singulorum ,

quae tunc aperientur aliis. Et
tunc implebitur '
: Nihil occultum quod non reveletur. Adveniente aulem summo
judice, nonsolum aeris tenebra; illuminabuntur, sed' «SsconrfzVa cor(/t«m manifesta-

buntur. Virtute ergo « divina Cet, ut cnique opera sua bona vel mala cuncta in memo-
riam revocentur ; et mentis intuitu mira celerilate cernantur ; ut accuset, vel excuset

hominem conscientia, eaque teste damnetur, vel salvetur. * »

Hic quaeritur, utrum electis tunc adsit raemoria praicedentiura raalorum, sicut bono- De me-
. moria
rum. Qusedam auctoritates videntur tradere bonos non habituros func aiemonam pra?- ciecto-

cedentium malorum , id est, peccatorum , vel tormentorum. Ait enim Isaias' : Efjo creo luucp™-

coelos novos, et terram novam, et non erunt in memoriapriora, et non ascendent super "aifte.
neat.
cor, sed fjaitdebitis in cetcrnum. Item " : Oblivioni traditce sunt angustia priores, et

absconditce ab oculis nostris. Quae de futuro exponeu:- Hieronyraus ,

ait ' : « Oblivioni

tradentur priora raala ,

quia forsitan in f uturo pristina; conversationis memoria omnino
delebitur, succedentibus bonis ceternis ; ne sit pars malorum prioris angustiae memorari.
Sed haec et his sirailia possunt accipi sic, ut non excludanl meraoriam prajcedentium
malorum , sed ex ea molesliam et laesionem anioveant. Non enim eorum memoria
sanctos contristabit, vel obfuscabit, sed gratiores Deo reddet. Unde
eorum beatitudinem
super psalmum Quomodo in aelernum misericordias Domini
lxxxviii ait Gregorius * : «

canit, qui miseriae non merainit? Quomodo autem plena beatitudo si memoria reatus ,

menfem tangit? Sed sfepe L-eti tristium memininuis, et sani dolorum meminimus sine
dolore et inde amplius laeti et grati suraus. » Ex his apparet, quodsi priorum raalorum
;

memoriam sancti habebunt in futuro, non eis tamen erit ad poenam, vel gloriae deroga-
tionem , sed ad graliarum aclionem. Si vero quaeritur utrum peccata, quaj fecerunt
electi, prodeant tunc in uotitiam omnium, sicut raala damnandorum omnibus erunt
nola; non legi hoc expressum in Scriptura. Unde non irralionabiliter pulari potest,

peccata hic per pcenitentiam tecta et deleta , illic etiam tegi aliis ; alia vero cunctis pro-
palari.

« ^ QuoBri solet utrum illi

,
quos vivos inveniet Christus, si nunquam omnino raori- dc his,

turi smt an , ipso temporis punclo ,

quo rapientnr obviam Christo , ad immorlalitatera reperieu-

mira celeritate sint transituri. Non enim dicendura est, fieri non posse, ut dura per aera

in sublirae portentur, in illo spatio el moriantur, et reviviscant. Ad hunc autem sen-

sum, quo existimemus illos in parvo spatio et passui'os mortem, et accepluros immorla-
litatem, Apostolus nos urgere videtur, ubi dicit '° : Omnes in C/iristo vivificabimur. Et
alibi " : Quod seminas non vivificatur, nisi prius moriatur. Cur autemnobisincredil)ile
videatur, illam multitudinem corporum in aere quodam modo seminari, alque ibi pro-
tinus imraortaliter et incorruptibiliter reviviscere, cum credamus in ictu oculi fuluram
resurrectionem , et in membra sine fine victura, tanta velocitate redilurum antiquissi-
morum cadaverum pulverem? Sed vellem de his polius audire docliores. '^ Si ergo sanc-

> Uau., VII, 10.— » Mallh., x, 26. Cor., iv, 5. — M

* Aus., c!e Civilate Dei, lib. XX, c. xiv. —» Isa., —
Lxv, 17. —
5 Ibid., 10. —
Hierou., ut in gloss. supur hunc loc.
' ' Greg., Moral., lib. IV, c. ult. circa med. —
- 9 Aug., de Ciuil. Dei, lib. XX, n. 2. —
>» 1 Cor., xv, 22.— " Ibid., 31). >- Aug., loc. cit., n. 3. —
(a) V^ulg. Antiquus.
 448 SKNTENTIARUM LIB. IV.

tos, qui reperientur Christo venienle viventcB , t'i(|ui} obviam rapifintiir, crediderimus
in eiiilfiii luptu ile iiiuitahliuh rorjiorilnis exiturus, et aJ cailfiii iiio.v iiiiiiioitalia reiiitu-

ro», nullas in verbis Apostoli patieniur angustias ,

geiieraliter uccipientes illu(J,quod

dictum est ' : Omnes quidcm resnrgiinus , bcilicet tani lioni ([uam mali ; sed non omnes
ininmtabimur, scilicet iii solemiiilati-m resiirrectionis. De boc nliam Ambio.siiis ait :

u In i[)so laiilu eoruin, (]ui vivi ri'|)erientur, mors erit et r(;.surrectio , ubi aniina ([uasi

|)tr si)|iorein egressa de cor[)oro, eidem in momenlo reildatiir. » Conlra vero scribeiis ad
Maivellaiii llieronymus teslari videlur, dicens (|uosdaiii iii line saeculi adveniente

Cluisto non esse raorituros, sed vivos re[)erlos in immortalitatem repenle mutandos.
Iloriim auteiii (iiiid verius sif , non est bumani judicii diffiiiire.

Ilis autem adjicieiidum est, « du[)iiciter iiilelligi ([uod dicitur Cbristus judicaturus
du lutel-
ligatur vivos et mortuos. Aut enira vivi acci[)iunlur, qui in advcntu ejus vivi reperientur,
Cbriitu»
judei li- licet in raplu moriantur, et raortui, qui ante decesserant; vel vivi vel mortui acci[)iun-
Torum ct
mitrtuu- tur justi et injusti.
ruiu
Cumqiie ex pisedictis sane credi valeat omnes resurrecturos, credendum est etiam
ijuouio-
doomuet quod omncs resurgent incorru[)ti : non utique impassibiles, quia reprobi mortem
iucor-
rupti it' palientur xternam ; sed sine diminutione raembrorum omnia humani corporis habituri
lur^eDt.
membra, nec lamcn gloriaacspe impassibilitatisinduentur.

EXPOSITIO TEXTUS. de resurrectione secumlum id quod est ; in

secunda, quantum ad modum, sive quan-

Poslrecuo de cODditione resurrectioDis, et modo
reiurgcnlium , etc.
tum ad qualitalemet quidditatem resurgen-
tium infra , Soknt autem nonnulli jter-
' :

Teriiiinata parte princi[)ali hujuslibri, in contari, etc. Prima pars habet duas in :

quaMagisterdeterminavil de sanitale quam prima procedit per modum narratiouis; in

sacramentorum medicamenta conferunt, se- secunda, per modnm inquisitionis, ibi :

quitur pars in qua agit de sanitate ad quam Ilic quaritur utrum electis tunc adsit, etc.

sacramenla disponunt. Prima est sanitas Prima pars liabet tres : in prima parte os-

gratuila ; secunda est gloriosa. Prima est tendit resurrectionem esse futuram ; iu se-

viae ; secunda ,
patriae. Prima esl liberatio a cunda vero determinat resurrectionis cau-

Divistu.
culpa ; secunda, a raiseria. Et quoniam ad sam , ibi : Causa enim resurrectionis mor-
hanc gloriam habeudam concurrit resur- tuorum, elc. ; in tertia determinat resurrec-

rectio, et concurrit judicium; ideo primo tionis MediaaiUem noctedicitur

horam, ibi :

determinat de resurreciione , secundo vero venturus, etc, ubi dicitur quod dicit resur-
de judicio, infra' : Solet etiain quceri, quali- rectionem futuram media nocte, non prop-
terdabiturjudiciise7itentia,elc. Priina pars ter temporis qualitatem , sed polius propter

habet duas; quoniam eniiu in resurrectione horae incertitudinem. Similiter seeunda pars,
anima separala rejuiigitur corpori ideo , in qua procedit Magister per modum inqui-

primo agit de resurrei tione , secimdo vero sitionis, deteiminans quatuor dubitabiiia,
de statu auimae separatai, infi-a ' : Prceterea qiiae habent ortum ex verbis Aposloli , quae

sciendum quod omnes animce etc. Pri-

est, ,
prius tacta sunt ,
quatuor habet particulas ,

ma pars habet duas in prima determinat : in quibus illa dubia determinat : in prima
quBerit dempmoria electorum, an tunc prce-
'I Cor., XV, 51. — Ku^., Enchirid.,
^ c. LV,inserm.
— ' Diit. .v.i,vill. — Dist. XLV.— «Dist.
' iLVi. cedentia mala teneat in secunda quaerit de ;
 , .

DISTINCT XLIII. . i49

vivorum inventione, ibi : Qucsri etiam solet archangeli, nunc tuba vocatur illud, per
utrum illi ,
qim vivos , etc. ; in tertia vero quod fit resurrectio : in quibus contrarietas
deterniinat quo modo intelligitur ,
quod ju- et diversitas videtur includi

dicabit vivos et mortuos, ibi : His aittem Resp. Dicendum quod vox Christi secun-

adjiciendum est ; in quarta ,

quo modo in- dum diversas proprietates ista tria sortitur
telligilur illud, quod mortui resurgent in- nomina. Vox enim Christi erit virtuosa ; et
corrupti, ibi : Cumque ex prwdictis sane ideo dicitur jussus ,
quia praeceptum : dicet

credi valeat, etc. enim, et flet. Erit authentica; et ideo dici-

DUB. I.
tur vox archangeli , id est principis. Et erit

Vox tubae qu£e in advenlu judicis ad hominibus nihilominus severa ; et ideo vox tubce dici-
,

audietur. tur : et sic idem multiplici vocabulo expri-

Videtur male dicere, quia dilatatio (a) vocis mitur ad insinuandam illius vocis proprie-

per medium est in tempore. Iterum , vox tatem multiplicem, et dignitatem.

prius pervenit ad loca propinqua : ergo
DUB. III.
prius resurgenthomines in una parte mundi,
Non enim eorum memoria, etc.
quam in alia.

Resp. Dicendum quod illud potest dupli- Inuuit quod malorum memoria non con-
citer intelligi : vel quia vox illa , faciente tristabitur. Quseritur ergo quo modo illud
virtute divina, subito deferetur [b), secundum possit intelligi : aut enim mala placebunt,
quod vox illa procedit, vel quia (c) subito flet aut displicebunt. Si placebunt, erimus inju-
resurrectio, ut sit quasi qua;dara praeparatio. sti. Si dlsplicebunt , erimus tristati. Item
Et si tu quaeras ,
qua; necessitas est praepa- quo modo potest illud intelUgi , cum talis

ralionis , cum divina virtus possit subito cognitio inferat tristitiam, et sublato conse-
operari et absque uUa praeparatione , dicen- quenti^ auferatur antecedens : quia posito
dum quod hoc est potius propter congruen- antecedente, ponitur et consequens.
tiam, quam propter indigeutiam. Congruen- Resp. Dicendum quod ibi erit memoria
tiaautem hsec est , quia sicut per Verbum malorum sine tristitia : qualiter autem hoc
caruem factum fit judicium ad adorandam possit esse , dicunt ahqui ,
quod divina vir-

humanitatem Christi in qua fuit judicatus, , tute, quse sicut potens est in igne separare
ita ad vocem ipsius flt resurrectio ad hono- lucem d caliditate , sicut dicit Basilius super
rem illius humanitatis, in qua fuit mortuus. illud Psalmi -.Yox Domini intercidentis flam-
EtideodicitAugustinus quod per Verbum ', mam ignis, etc. Sic separabit a mali cogni-
flt suscitatio animarum, per Verbum carnem tione, et recordatione mcestitiam (d). Aliter
factum fit suscitatio corporum. Vel propter dicunt quod hoc est propter dignitatem
alii, *.

congruentiam a paite nostra, ut sicut ex status sicut enim angeli gloriosi , etsi nos
:

duplici constamus principio, et sicut dupli- ament, tamen propter malanostra non tristan-
cem habemus cognitivam ita a miseria ; tur, pro eo quod sunt absorpti a gloria, sic
modo excitemur et ad judicium vocemui- , in proposito est intelligendum. Melius tamen
el virtute divina et spirituali, et voce Angeli. est dicere, quod hoc sit propter modum con-
siderandi, (iuianunquam recogitabunt mala
DUB. n.
absolute , sed semper in consideratione ad
Vox archangeli, et tuba Dei, etc.
Deum liberantem quoniam cogitare de malo :

Quserilur hic de hac diversitate istorum prseterito sub intentione liberalionis in prae-
vocabulorum, quia nunc jussus, nunc vox senti non generat in nobis alTectionem
mcestitiae , sed gaudii. Ideo bene dicit quod
• Aug., in Joan., tract. xxin, n. 13.— (a) Al. Delec-
tatio.— (A) deferatur. — (c) praeterea. — (d) moestitia. erit ibi malorum memoria, sed non tristitia.

TOM. VI. 29
 ,;, :

SKNTKNTIARriM LIB. IV.

Ail illud qutjd ohju-itur de dis^-iplina, diceii- et pa'-niteiite : bonus enim confessor ferven-
dum (|Uod Mou veriiuiit iii iiifiiKiiiani iiiala tius puniifeiitem dili{?it ,
quiu vi-riiis , el

pruitfiitii sul) ratioiio absolutu ; tjiiia iiiiii clarius, et lldelius siius igiioiuinius et pec-

simus lunc oiniiinodivini, oinniu refeiHmus cata apcrit, niaxime dum attendit ipsum
ad Deum aliquo laodo , iil ilii laudt-tui' , et conteri, et vinciilu ejiis resolvi per virtiitera

honorilleetur Deus : «t sic putet illud. et inisericordiam Dei : et hoc ibi iiiulto

mugis erit, ubi (iiiiiies cogitutioiicH eruiit

bVU. IV. ordinatissima;. Amplius , cum homo omniu
Peccala bic per pa;uiteiiliuui tncta et deleta, illic secrela sine verecundiu coininiitiicet umi-
eliuiu tegi iiliki.
co, (aj ubi ouiiies eriinus amici.ssiiui , ubi
Ouaeritur, (juiu cum peccatum 1'etri et uiius diliget aiium sicut se, quomodo eru-
Magdalenae omnibus sit notum ad laudcin bescet unus de alio aliter, quam de se?
quare ergo post diem judioii erit occultum : Nullo modo videtur.

et si peccatum l'etri noii tegatur, iiuare pec-

DUB. V.
catum Ruperti? Si vero peccata credamus
CiiiOiiiluui iii nne sfficuli advenieute Christo , etc.
detegenda ,
quis non incipiat erubescere , si

facta sua in conspectu totius muiidi sunt Videtiir male dicere, quia Christus non
propalanda? fuit immunis a morte, et tamim n*n fuitsub-
Resp. Dicendum quod quamvis fas sit jectus peccato : ergo nee aliquis alius. item
utramque partem opinari, rationabilius ta- gratiam, quam non fecit matri, scilicet de
men est quod omuiuni electorum peccuta immunitatc mortis, quomodo est credendum
omnibus justis tunc patebunt : et hoc prop- quod aliifaciat?

terea, quia magna erit Dei gloria, dum Resp. Dicendum quod credendum est,
mauifestabitur ejus ad filios misericordia sicut dicit Ambrosius, quod omnes morian-
et dum nuUa
oslendetur ejus misericordia , tur; sed qualiter, illud habet dubitationem

erit eriibescentia. Et si tu quaeras, quo cxperientia tunc raagis docebit. Quod ergo
modo hoc possit esse , dicendum quod ratio objicitur de Ilieronymo , dicendum quod
est a parte ejus, cujus peccata manifes- llieronymus hoc non dicit asserendo; sed
tantur, quia erubescenlia est timor in expec- nec recitando opinionem suam, sedopinio-
tatione convicii. Unde cum in beatis non nem cujusdam Graeci.
cadat timor, non erit erubescentia. Quod
non cadat timor patet , quia perfecta cha-
,
'

ARTICULUS I.
ritas foras mittit timorem. Ratio autem est

^ ex parte videntium quia nuUus ibi vitu- ,

Ad intelligentiam eorum, quae hic deter-
perat , nuUus ibi aspernatur sed potius ; minat Magister, duo principaliter qucEmnfur
Deum collaudat, dum altendit virtutem Dei circa praesentem distincfionem : primo quae-
in ipso. Et est esemplum in Magdalena, ritur de resurrectione ; secundo, de libro-
cujus peccata publice recitamus , nec tamen rum apertione. Quantum ad primum quse-
facunus ei contumeliam, quia non recitamus runtur sex : primo autem quaeritur , an
ad ejus ignominiam, sed ad laudem divi- resurrectio secundo dato quod
sit futura : ,

nam , et suam unde nec ipsa de hoc habet

: sit, utrum resurrectio sit om-
quaeritur,
erubescentiam, nec cogitamus de ipsa fan- niura; tertio, dato quod sit omniura, (6)
quam , sed tanquam de
de meretrice nobi- quaeritur utrum sit omnium simul an suc- ,

lissima domina, quae de multis malis est cessive; quarto quaeriturutrum resurrectio
erepta. Exemplum est de bono confessore sit eorumdem secundum nuraerum quinto, ;

> I Joati., IT, 18. (n) Cal. edil. tidd. et. — (A) C(eI. edit. add. si.
 : :

DIST, XLllI. ART 1. QVMST. 1. 451

utrum resurrectio sit naturalis , vel niira- ratio , ut infra ' videbitur , necesse est com-
culosa; sexto quaeritur de causa nostrae positum aliquod ex anima et corpore rema-
resurrectionis. nere : hoc autem non est nisi homo : ergo
post consumptionem istius discretionis , vel
quj:stio I. segregationis , necesse est hominem resur-
gere.
An resurrectio sit futura '.

Contra ' : I . Homo cum dormierit , non Ad opp.

'uDdim. Circa quam sic proceditur , et ostenditur resurget , donec atteratur ccelum : sed cce-
quod resurrectio sit futura : primo aucto- lum nunquam atteretur , cum sit incorrup-
ritate ' : In novissimo die de terra surrec- tibile : ergo homo non resiu-get.

turus sum. 2. Item ' : Caro et sanguis regnum Dei

Item Martha fidelis dixit ' : Scio quod nonpossidebunt.
resurget in resurrectione in novissimo die. 3. Item ratione videtm' quia nullum in- ,

Ilem ratione videtur : quia praemium strumentum remuneratur propter actionem

respondet merito : ergo si anima merelur factam per ipsum sed corpus se habet ad :

in corpore , debet etiam remunerari in ipso animam ut instrumentum : ergo, etc. Si

corpore : sed Deus est justus remunerator dicas quod in instrumento conjuncto non
ergo oportet quod anima resumat corpus : est verum; contra angelus assumit sibi :

et sic, etc. corpus per quod ministrat

,
, et tamen illud
Item anima habet naturalem appetitum non resurget ergo, etc. :

ad corpus; quod patet, qtiia non vult sepa- 4. Item nihil quod impedit viam perve-
rari a corpore etiam existente misero : sed niendi ad beatitudinem , debet resumi cum
beatitudo est quies omnium desideriorum : perventum fuerit ad bealitudinem : sed
ergo ad hoc quod perfecte beatiflcetur ani- corpus impedit, quia ' conciipiscit adversus
ma, necesse est sibi corpus reddi : et si hoc, spiritum: ergo ab ipso non debet resumi.
patet, etc. ij. Item anima vivit Deo , sicut corpus
Item perfectior est forma compositi, quam animae : sed merito peccati contingit per
aliqua pars ,
quia partes ordinantur ad for- divinam sententiam animam separari a cor-
mam compositi : ergo completior et perfec- pore in morte naturae , et animam a Deo in
tior est forma humanitatis, quam ipsa forma, morte damnationis futurae : sed anima dam-
quse est anima : ergo cum perfectio gratiae nata per sententiam nunquam vivificatur :

et gloriae praesupponat perfectionem naturae, ergo nec corpus mortuum per divinam sen-
necesse est totum hominem, non tantum tentiam debet resumere vitam.
animam, gloriflcari. 6. Item facilius conjunguntur quae sepa-
Item ad perfectionem universi requiritur rantur voluntate ,
quam quae necessitate
substantia spiritualis, et corporalis, et com- sed spiritus malus separatur a Deo per volun-
posita ex utraque : ergo cum universum sit tatem , et non potest ei uniri : ergo anima
incorruptibile , et aliquando non stet gene- non potest uniri corpori ,
quaj (a) separatur
ab eo necessitate.
Cf. S. Thom., in Suppl. p. 111, q. lxix, art. 1; et
IV SeJ!f.,dist. XLIII, q. l,art.l;Guil. Altisiod., IV Sra?., q. l, art. 4 ; Steph. Brulef., IV Sent,, dist. XLiii, q. i;

tract. X, c. I, q. i; Scot., IV Sent., dist. XLiu, q. i; Petr. de Taiant., IV Senl., dist. XLlll, q. i, ' Joh, —
Bichard., IV Sent., dist. XLlil, q. i; Thom. Argent., XIX, 23. —
s Joan., xi, 24. ' Dist. XLViii, art. 2. — —
ly Sejit., dist. XLUI, q. I, art. 1; Franc. de Mayr., 5 Job , XIV, 12. Cor.,^v, 50. —M
' Galat., v, 17. - —
IV Sent., dist. iliii, q, i; Marsihus Inguen., IV Sent., {a) Cwt. edit. qui.
 : ,

m SENTENTIAUUM LIM IV.

et hoc perllcitur, et cunvenit cum motore in

CONCLUSK) unitate Ibriuu) totius , et opitrationis per
BMurrectio corporum eril omnium : quod Hde coiiseqiiens : et siiie tali iiuiiqiiaiii hubut
returrectionit Chriiti aliisque rationibu» persua- motor perfecte compleri propter colligan-
detur '.
tiani ad illud : ideo non est simile de instru-
Kesp. ad arg. Diceiiduui {]uod rt'ctu fides meiito separato , vel de cor[iore ab angelo
dicit rfsurrectiuueui corporuui uostroruin assunipto.
eae futuram. Et ad hoc credeiiduiu adju- 4. Ad illud quod oltjicitur : « Quod impe-
valur per fldeni resurrectiuiiis Cliristi juin dit, » etc. {bj, diceuduiii (|uod iion iuipedit
factaj. Si ergo Lhristus e&t caput , ct uiein- secundum substautium, qiiia natum est obe-

bra debeut conlbruiari capili ; cuni Cbrislus dire , sed ratione corruplioiiis : et illa non
resurrexit, conseiiuens e»t ut et nos resur- resiimetur, sed corpus incorruptum.
gainus. Ut auteui credat (idelis resurrectio- 5. Ad illud quod objicitur , quod aiiiina

uem Christi, persuasum est sibi per multa vivit Deo, sicut corpus aiiimaj, etc. , diceii-

lestimouia apostolorum, qui eliam per multa dum quod non est simile ,
quia sententia
suut argumenta certilicali. 1'eisuadct etiain damiialionis est senlenlia aiterna : sed seii-

ipsa pietas fidei ,

quai nulio modo corpiis teiitiu iiiortis non est a;t(;rna. Ratio auteni
Cbrisli incineratum potest excogitare. Super liujus rst merilum, quia culpu Adae deleta
hoc fidei ruudamentum superaidificatur per- est morte Christi ; sed culpa animse po.st

suasio rationis, quiu quod resurreclio sit mortem est indelebilis, pro co quod in culpa
futura, exigit reiuuneratio diviuae justitiai, illa perpetuo vixit. Amplius, sententia mor-
quae homiui relribuit , sicut et meruit ; se- tis lala contra hominem non fuit sententia

cundo , coufirmatio gloriai ,

quae omnem diffinilivu; sed potius propter inobcdientiam

anima? appetiluin complebit, vel quietabit fuit sententia interlocutoria : sed ultima sen-
tertio perfeclio nalura;, qua; cousistit in toto tentia est diffinitiva sententia, a qua non
composito, non in altera ejus parte : et hae potest appellari, nec potest retractari.
sunt rationes supra fldem fundatai. G. Ad illud quod objicitur, quod facilius

1. Ad illud ergo quod piiino olijicitur iu conjunguntur quae separanlur voiuntate

contrarium , dicendum quod iila altrilio in- quam illa quae necessitate , etc. , dicendum
telligitur quantura ad figuram non quan-
, quod quaedam separantur ita quod post se-

tum ad substanliam : figuram autem acci- parationem unum non habet inclinationera
pio, (a) secundum quod accipit Apostolus, ad alterura, et alia non sunt apta ad rejun-
pro exteriori rei facie. gendura : et quia sic est angelicus spiritus a
2. Ad illud quod objicitur ,
quod caro et Deo separatus, ut ipsum odiat, non incliua-

sanguis , etc , dicendum quod illud non tione appetat, ideo non potest, nec debet ei

intelligitur de carne quantum ad substan- conjungi. Quaidara separantur , ita taraen

tiam , quantum ad corruptionem et ma-
sed quod unum habet appetitum et inclinatio-
litiam, sicut accipiUir ad Galatas. nem ad alterum; et talia sunt ad iteratam

3. Ad illud quod objicitur quod instru- ,

conjunctiouem habilia : talia autem sunt
mentum non debet remunerari , dicendum anima, et corpus. Quod ergo objicitur de

quod est instrumentum quod est separatum, voluntate et necessitate, dicendum quod hoc

et est instrumentum, sive organum, uuitum uihil facit ad rejunctionem , scilicet modus
non tantum ad aliquam operationem facien- separandi ; sed qualitas separatorum , vel

dam , sed ad unam formam constituendam : potius divinura judicium.

>
Cf. Aug., Enchirid., c. lxxxiv.
(a) Ccet. edit. accipit. — {b) deest elc.
 :

DIST. XLIIl. ART. I. OUiESTIO II. i53

peccato quod operata est anima in corpore,
QUiESTIO II. sufficienter punitur in purgatorio sine cor-
pore : ergo et in inferno sufflcienter punitur
An resurrectio erit universalis '.

pro utroque pari ratione : sic, etc.

Fundam. Utrum resurrectio sit omnlum ; et quod i. Ilem Christi resurrectio est causa nostrae
sic , videtur ' : Veniet hora , in qiia omnes resurrectionis in anima , et in corpore : sed
qui in monumentis sunt , audient vocem non omnes resurgent in anima : ergo nec
Filii Dei: sed non possunt omnes audire, onines resurgent in corpore.
nisiomnes resurgant ergo, etc. : 5. Item resurrectio ad hoc est ut anima
Item ' Omnes quidem resurgemus , sed
: remuneretur in corpore, sicut in illo me-
non omnes immiitabitur. ruifc: sed anima parvuli nihil est in corpore
Item ratione videtur quia sententia mor- : operala : ergo ad remunerationem ejus non
tis culpam originalem sed
data est propter : oportet corpus resurgere.
omnes habent culpam hanc ergo om- :

nes, etc. Sed resurrectio ista, ut probatum CONCLUSIO.

est prius, debet esse ut anima corpori jun-
Resurrectio crit omnium, cum uniuscujusque anima
gatur : ergo omncs debent resurgere.
sit immortalis , et apta ad vivificandum corpus
Item omnes homines sunt mortales : sed
perpeiuo.
mortale et corruptibile de necessitate cor-
rumpitur : ergo necesse est omnes homines Resp. ad arg. Dicendum quod omnium
corrumpi. Rursus, pcena et praemium sunt est mors, et omnium erit resurrectio. Corpus
aeterna : et haec debentur liomini : ergo ne- enim unitur animae iinmortali per naturam,
cesse est hominem privari hac vita, et et mortuae per culpam in ipsa unione : et

iterum dari sibi aliam vitam : ergo resur- ideo necessitatH,m contrahit admoriendum,
gere. et possibllitatem ad semper vivendum, quae

Item hoc ipsum ostenditur per hypothe- secundum ordinem divinae providentiae ad
sim ,
quia bene sequitur ,
quod si anima actum semper debet prodire, exigente hoc
Socratis est immortalis, quod omnis anima nibilominus merilo, veldemerito, et etiam
ergo pari ratione sequitur , si unum corpus divino judicio.
resurget, et omne : sed unum corpus resur- 1. Ad illud quod objicitur, quod multi
rexit , scilicet Christi : ergo et omne re- evigilabunt, respondet Auguslinus \ quod
surget. multi, id est omnes : et talis modus loquendi
u opp. Contra : 1
.
' Multi de his, qui dormiunt in freqiienter invenitur in Scriptura. Vel fa-

pulvere terrce , emgilahunt : ergo cum hoc cienda est vis in verbo ,
quia evigilare plus
nomen multi , , sit partitivum , si multi evi- dicit, quam resurgere, quia vigilia est usus
gilant,non ergo oninium est resurrectio. sensuum, et dicit discretionem , quae non
2. Item * Nemo venit ad me, nisi Pater, : vigebit in parvulis damnatis ,
quia non erit
qui misit me , traxerit eum; et ego resusci- in eis tristitia.
tabo eum in novissimo die : cum ergo hoc 2. Ad illud quod objicitur, quod nemo
promittat ad se venientibus , scihcet resur- venit, etc. , dicendum quod vita accipitur
rectionem et non omnes veniant, non ergo
, dupliciter , scilicet large , et proprie : large,
omnes resurgent. vivificatio corporis ;
proprie, vivificatio cor-
3. Item idem videtur ratione ,
quia pro poris cum salute. Sic et resmTectio : et
'
Cf. S. Thoni., IV Sent., dist. XLill, q. i, url. 2;
Scot., IV Sent., dist. XLIII, q. I; Franc. dc Mayr., q. II.— ' Joun., V, 28. — ' I Cor., xv, 5t. —
' Dan.,

IV Sent., dist. iLiii, q. i; Steph. Brulef., IV Sent., xil, -. — * Joan., VI, 44. — « Aug., de Civit. Dei,
dist. xuu, q. u; Petr. de Tarant., iV Sent., dist. xliu. lib. X, c. VI et xxiu.
 ; :

454 SKNTKNTIAHUM Lin. IV.

rteciiiido modo promittit Deus ifsurrfctii)- bilituteiii habere ad incorriiptioiiem, (luam-

iiem liuuis U(l se veuii-iitiliiis, seil i|uaiiluiu vis iii sui iiutura niliil liubful |tlus ile iiicor-

dd priiuuiu luixluiu oiuuibus priiidicit. ruptibilitate ,

qiiam ulia corpora mixta, ut
3. Ail illiiil huihI iilijicitur iln iiumiu ^ui- putebit. 8ecuriduin statum pra}«entem lo-
gatorii, diceuduiu i|uiiil iiou est siuiile, i|uia (|uor.

purgatoriuiu dicittraiisituiu, noa termiuuiu

U[]/1<:STI() III.
oec dkil slutum, sed stutus supplemciituiu:
ut qiiia [iraeclusa est tiomiui pnr mortein via An reiwrrectio omnium eril simul, vel sueeetsiue '.

mfieiuli, vX peiiatuui iuultuiu tnuisire iiec

poleral nec debebat , lonstituit Domiuus lo- Utrum resurrectio sit omniiiin simul , au FuuJam.

cum puiuaj ,
per (luem aiiima trausiret ad successive; et qiiod simul, videtur': Inmo-
palriam, ut anima solvat sepaiuta, quod ta- mento , in ictu oculi , etc.

men fecit conjuncta: et quia tioc magis dicit Item ratioiie videtur, quia mors et incine-

supplemeutum, quam terminum, ideo opor- ratio debentur merito primi peccati , quo
tet resuiui corpus : sic patet illud. peccavimus iii Adam : et omnes simul pec-
Ad illud quod objicitur, quod resurrectio cavimus, qiiia simul fuimus in Adam : ergo
Christi est causa nostrae resurrectionis in et in Chrislo debemus simul resurgere.
anima etc, dicendum quod non est simile,
, Item decens est ut liabilatio congruat ha-
quia resurrectio anima; est tantum ad bo- bitatori : ergo sicut mundus pejoratus est

num : scd resurrectio corporis est ad bouiim liomine facto mortali, ita debet meliorari
et ad malum ; et resurrectio animaj fit no • homine facto immortali : sed non debel me-
stra voluutate , sed corporis exigeute divi- liorari, quaudiu homo est mortalis : ergo
nae justitiaj ajquitate : ideo ista est oiuniuni, quandiu homines vivunt, non debet esse re-

licet non illa. surrectio : ergo erit omnium simul.

5. Ad illud quod objicitur de parvulis ,
Item post resurrectioneni consummatur
dicendum quod etsi anima iion exierit in ac- gloria non habent omnino glo-
: sed angeli
tum , tamen originale traxit in corpore et riam conflrmatam vel consummatam, ante ,

per corpus : et ideo illi uniri debet , ut sicut nostram glorificationem , nec similiter dae-
ex coiijunctione ad corpus peccavit, ita si- nioues pcenam : ergo si major est coUigatio

mul cum illo mulctetur poena damni. Am- hominum ad invicem, quam ad angelos,
plius, remuneralio non esttota ralio, qiiare non debet unus sine altero resurgere : et
fiat resurreclio ; sed divinae ordinationis de- sic , etc.

cretum, quae conjungendo animani immor- Contra : i . R&surrectio corporum sequitur ,\.i on-
talera corpori ,
per hoc decrevit illud corpus resurrectionem animarnm : setj resurrectio
perpetuo vivificari. Si ergo divinum decre- animarum est successiva , et non simul : er-

tum non potest infringi, necesse est illud go et resurrectio corporum.

rorpus animae rejungi : ut sicut corpus se- 2. Item Christus non expectavit nostram
paralum est ab aniiua propter divinam sen- resurrectionem ,
qui est caput nostrum , «t

tentiamj quae respiciebat culpam, ita rejun- qui magis fovet singula membra : ergo nec
gatur animae propter diviuam dispositio- membrum expectat resurrectionem membri
nem, quae sic decreverat constituere huma- et sic , etc.

nam substantiam. Ratione cujus decreti 3. Item praemium respondet merilo : er-

corpus humanum dicitur ordinari, et possi- go (fui citius meruerunt , citius debept re-

' Cf. S. Thom., IV Sent., dist. xliii, q. ii, art. XLiii,q. art. 4; Durand.,lV Sent., dUt. XLlll,q.
3; i, lll;
Scol., IV Sent., dist. xliii, q. v; Rich., IV S^^nt., dist. «teph. Brulef. IV Sent.,
XLlll, q. Ili; Petr. de
, dist.
XLtli, art. 5, q. ii; Thom. Argent., IV Se«^, dist. Tarant., IV Ssii^, dist. xliii, q. ill. Cor., xv, S2. —M
 ,: ,,

DIST. XLIII. ART . I. QU.EST. IV. 45S

munerari : ergo mellores citius debent re- simum, omnes comparerent. Sexta, et
ut R^''" «•

surgere. ultim i ratio est consummatio gloriae quia ;

A. Item major est conformitas ex parte enim angeli adhuc sunt viatores quantum
animarum quani corporum propter vin-
, ,
ad administrationem, quandiu homines vi-
culum charitatis sed glorificatio unius ani-
: vunt, et gaudium semper crescit secundum
mse non expectat glorificationem alterius : multitudinem electorum, non debuit per-
ergo, etc. fecte gloria consummari in aliquo singula-
riter, donec consummaretur in omnibus si-
CONCLUSIO.
mul.
Resurredio corporem erit simul, non successiva :
i . Ex his paient objecta. Nam resurrectio
quod pluribus rationibus potest confirmari.
corporum non attenditur secundum resur-
Primara- Resp. ad arg. Dicendum quod resurrectio rectionem animae. Animffi enim resurrectio
corporum non erit successiva , sed simul prima respicit resurrectionem per gratiam :

et hujus possunt esse rationes congruentes et haec est in via , et ideo successive. Item
sex. Prinia est severitas divini judicii, quod animae glorificatio substantiam importat
inflixit poenain incinerationis corpori usque prajmii , quae si differi-etur, magnum dam-
ad adventum secundum Filii Dei , sicut pce- num esset expectanti : non sic de «'.orpore :

nam carenliae visionis usqne ad adventum quia non multum gravat expectare corpus
primum. Et ratio hujus est quia omues si-
,
dum animae timent Deum.
Ratio 2. mul fuimus in uno principio peccante. Se- 2.Ad illud quod objicitur de resurrectione
cunda ratio est meritum fldei, quse multum Christi, patet responsio, quia nec concurrit
meretur in credendo nos remunerari ,
qui ibi severitas j udicii , cum non esset super
videmiu" similes bestiis in morienJo : quod eum inducta maleficio , nec f::ceret ad meri-
si illud per experimentum bomo videret, tum fldei, imo e contrario est in flJei adju-
non haberet meritumj quia humana ralio torium.
Ratio 3. sibi praeberet experimentum. Tertia ratio est 3. Ad illud quod objicitur, quod praemium
unitas corporis mystici; quia enim omnes respondetmerito, dicendumquod verum est
unum sumus in Christo, ideo necesse
corpus pro loco et tempore : et praemium essentiale
est quod quantum ad aliquam gloriam re- competit ut statim reddatur ; sed stola se-
surgamus simul , sed non quantum ad glo- cunda debet expectari quousque cum solem-
riam animae quia ibi esset maximum dam-
,
nitate et magniflcentia, et gloria dantis con-

num , et quasi improportionabile : ergo feratur.

Hatio 4. quantum ad gloriam corporis. Quarta ratio 4. Ad illud quod objcitur, quod est major
est subsidium infirmitatis nostrae, quia san- unio et convenientia animarum , diceudum
cti dum sua desideraut corpora , vehemen- quod falsum est, imo minor, pro eo quod
tius etiam desiderant salutem nostram : un- omnia corpora in uno corpore fuerunt sed ,

de Apostolus dicit ' : Deo pro nobis aliquid non omnes animae in una anima.
melius providente , ne sine nobis consum-
Raiio 5. marentur. Quinta ratio est manifestatio di- QUJISTIO IV.
vinae justitiae : quia enim omnibus debet esse
An corpora omnium resurgent eadem secundum
notum quanta justitia damnet malos , et sal-
numerum K
vet bonos , ideo ultimam distributionem
vel retributionem , distulit usque ad novis- Utrum resurrectio sit eorumdem secun- Fuudam.

' Hebr., xi, 40. —'Cf. S. Thom., IV Serit. . dist. Thom. Argent., IV Seiit., dist. xliii, q. i, art. 3;
XLHi, q. 1, art. 4; Guil. AHisiod., IV Sent., tract. x, Steph. Briilef., IV Sent., dist. xliii, q. iv; Petr. de
C. I, q. injRlch., IV Seni., dist. XLllI, q. lll, art. 5; Taraut., IV Sent., dist. XLIll, q. Xl.
 , ,

^^ SKNTKNTIAKIIM 1,1 1( IV.

dum numerum ; et quod hIc videtur '
/n
, :
3. Ilem diirerentia? essentiales reiu
diver-
came mea vicUbu Deum Salvatorem meum
Hiacaiit uoii tuiituui iiuiiiero,
sed etium es-
quem visurun stm eyo ii^st f.t mn alius : ,
«enlia : ml mortale, et immortalo, suut e«-
ruiisliit, ijuo.l iiuu ilicita/«M»
si-iuii.lum sijl- tsentialis didereiilia; : ergo cuiii resurgens
cieni ,
sed «ecuiidum uuiui-runi ergo etc.
:
sit iiiimortalis, et aiite iiiorlalis
,
putet, etc.
Iti'iu Pliiliisoplms Si ox morlaii llat im-
' : 11
4. Uem prima geiieratio, et reformatio
mortaie, uou iliriiuiis i(jsuiii uliaui vilam, .suiit opprationes diversaB : ergo si diversa-
Ufc aiiud vivcus. « lugo nleiii mgo etc.
: ,
operutionum diversi siiut teiiiiini .se-
ruiii
ilem ratione videtur quia identitas rei :
cuiidum substautiam, aliud est .orpus
ijuod
veuit ab ideutitate priiicipioruiu siilj.staulia-
primo generatur, aliudcorpusquod
lium postmo-
sed ideui est [iriucipiiiui uiateriale,
:
dum reformatur.
et idem fornialH : eryo idem hajjet quod
prius.
CONCLUSIO.
Item propria Inriu.i iion esl iiata flfii, nisi

iu propria uiatciia t-ryo cuiu aiiima sit pio- Reswyent omnia corporo eadem
:
secundum
pria forma corporis numerum; alioquin non emt resurrectio.
quod perflcit, non esl
nata uniri nisi illi : ergo si unitur iii resur- Resp. ad arg. Ad praedictorum intelligen-
m-tione, uuitur eidem : et si lioc, uiu ijjsa
(
tiaui est uotandum, qiiod circa hoc diversi
sit eadem , totum erit idem. diversa .seutiuut. Uuidam enim dixerunt,
Ad op,n.
'>|.p. Contra : Omnis forma corrupta, et iteruni i

.luod liiplex est diversitas .secunduin nuiue-

penerata iiou est eadem luimero, sed spe-
,
rum : una quae venit ex diversitate partis
cie, sicut dicit Pliilosophus secundo de ' iu et mateiia^ et foima;
specificae, sicut difTert
Generatione : cum ergo humanitus corrum- iu iiumero haec aqua, et hic ignis
; quaedam
patur in isto («) in morte, et iterum gene- qua} venit ex diversitate parlis materiae,
si-
retur in resurrectione ergo alia numero. Si
;
cut iste ignis ab illo difTert ; tertia quae venil
tu dicas quod islud tenct in conuptione, quae
ex discoiitiuuatione iu partium duratione..
est io contrarium non in morte
,
; contra : ..'t haec diversitas secundum numerum or-
Major est corruptio in privatiouem quam in tum habet, ut dicunt, ex tempore lempus :
contrai-ium quia ad hoc quod fiat repara-
,
enim duratiouem, sicut et actionem habet.
tio necesse est lieri resolutionem usque ad
,
Prima diversitas .secundum numerum est
uitima et omnia rursus de novo gcnerari
,
:
magna, secuudamiuor, tertia minima. Pri- e»|,i,c.
ergo, etc.
ma secuuda diversitate carebit corpus re-
et
2. Item, quainvisarlifex de eadeni materia
surgens; sed fertia non carebit, nec potest
iterum faciat statuam, tamen alia est statua carere, quia proposilio de praeterito non po-
post, quam ante ergo pari ralione videtur,
:
non
tesl esse vera. Unde sicut virgo corrupta
quod quamvis homo fiat cx eisdem pulveri- uou potest fleri virgo ,
quia non potest non
bus , tamen est alius. Si dicas quod Deus
fuisse corrupta, nec a Deo, necanatura,
potest facere plus, quam nalura vel artifex, uec hoc est iutelligibile , sic corpus corrup-
verum est quod plus potest, tameu non facit tum non omnimoda ideutitate repa-
potest
nisi quod intelligibile (6), et congruum est ; rari idem, quia non potest non fuisse incor-
nec est intelligibile quo modo aliquid cor-
,
ruptum tumen hic est ita modica diversi-
:

rumpatur, et cedat iu non ens, et iterum fiat, tas, ut non mereatur aliquid propter hoc
f.uod sit idem aut si est congruum,
quare :
dici diversum quoiiiam idem est secundum
;
non dat istam potentiam naturae ?
alium duplicem modum identitatis , sciiicet
^Job, w, 26, 27.- » .\rist., Top.. lib. VI.
rf^ Generat lib. II, contex. ult., Phys.,
(tt) Suppl. corpore.— , et lib. V,
(4) Al. cougruit. cont. 36.
 , :,
,

DIST. XLIII. ART. I. QUiEST. rV. 457

propter identitatem materiae et formae, quia quodque elementorum corrumpi in aliud, et
ideiititas materiae, et principaiis formae, erit ita coiTumpuntur formae mixti, et elementi

in resurgentibus (tt) . Hinc est quod resmTectio ergo necesse est alia elementa esse numero,
est in eisdem. Quod ergo dicit Philosophus, et aliam carnem : et ita non potest stare ista
quod forma corrupta, et iterum generata , responsio. Et propterea notandum, quod esl opia. 3.

est alia numero, intelligit de ista diversitate. resurrectio ejusdemnumero, quia aliter non o"^,»,"'
Sed istud non videtur multum rationabile : esset resurrectio. Si quaeras a me quomodo E^pUca.

primuni quidem ,
quia stultum videtur di- hoc esse possit , dico quod hoc potest esse
cere ,
quod Deus non possit omnino idem per virtutem divinam quamvis non possit
,

corpus reformare identitate secundum nu- esse per naturam : et istud intelligere pos-
merum. Amplius , identitas secundum nu sumus sic Supponamus nunc, quod natura
:

merum in substantia non venit ex acciden- aliquid agat et illud non agit ex nihilo et
:
;

tibus, licet per Ula (6) innotescat ; nec etiam cum agat in materiam, oportet quod pro-
diversitas. Et iterum, quod discontinuatio in ducat formam ; et cum materia non sit pars
esse non inducat diversitatem in numero ,
formae, nec forma fiat pars materiae, necesse
videtur expresse iu artificiatis , ut si arca est aliquo modo fdrmas naturales esse in
dissolvatur, et iterum ex eisdem tabulis , et materia, anlequam producanlur : et sub-
secundum eumdem ordinem reparetur, non stantia materiae praegnans est omnibus : er-
dicitur alia arca numero sed eadem et ta- , ; go rationes seminales omnium formarum
,in. ... men desiit esse arca. Et propter hoc dicunt sunt in ipsa. Seil ad illud stat resolutio , a
alii aliter, quod duplex est corruptio : quae- quo incipit generatio : ergo nulla forma om-
dam per dissolutionem , sive separationem nino corrumpitur, sed manet in materia post
principiorum componentium, sive partium; corrnptionem, sicut manebatantequam pro-
quaedam per corruptionem formae. In prima duceretur : et sic dicit Augustinus ' ; unde
possibile est idem numero reparari ei , qui formas in materia ante productionem dicit

scit ad eumdem modum, et ad eadem loca esse quantum ad rationes seminales. Dicit
reducere. In secunda, quia quod corruptum etiara resolvi ad materiam , sicut ad occul-
est non potest esse idem quoniam nova est
,
tissimossinusnaturae, idem utroque nomine
essentia formae, si (c) de novo generatur, di- secundum alteram et alteram rationem in-
cunt quod necessario oportet esse aliud : et telligi volens. Quid autem haec sint, alibi

de hac intelligit Philosophus. Reparatio, et melius patet, scilicet in secundo. Nunc au-
dissolutio corporis humani est quantum ad tem haec dixisse sufficiat ,
quod omnes for-
primum modum : ideo reparatur idem , si- mae ,cum corrumpuntur, non omnino cor-
cut artiflciatum ,
quia salva anima et cor- rumpuntur, sed manent aliquo modo : et
pore fit separatio unius ab alio, et post sal- huic concordat ratio, et auctoritas Philoso-
vis partibus materiae fit incineratio : et Deus phi , et auctoritas beati Augustini , et quod
sicut bonus artifex cineres coUigit, et unit majus est, auctoritas sacrae Scripturae, quae
et reformat idem corpus , et quoniam illud Hoc praesup-
est auctoritas Spiritus sancti. Appiic

corpus habeteamdem perfectionem ideo , posito, dicendum, quod quamvis forma sit
totum consummatum est idem. Sed illud non ibi aliquo modo post corruptionem tamen ,

solvit sufficienter : certum est enim quod natura non potest producere ad idem esse
forma carnis humanae corrumpitm-, dum ge- quod habuii prius. Et ratio hujus est quia ,

neratur inde vermis , et serpens ; et sicut agens naturalc influendo agit, et impertien-
potest corrumpi in carnem serpentis^ vel al- do aliquid sui , quo mediante perflcit illud

terius animalis , sic resolvi potest , sicut et

'
Aliquid tale legitur apud Auguslinum, de Trinit.,
illiid auimcd, in quatuor elementa, et unum- lib. 111, c. viii.— (a) Al. surgentibus.— (6) illam,— (c) sic.
 ,: ,

SENTENTIARDM LIB. IV.

qiiod eratin matetia : et itlu>l (|iio(l iiinuitur tri|(lii-it(!r accipitur : nno modo dicit natu-
a parte agmiti.s, (II aliijuid dti couiiilcto (^sso raltiu aplitudiiieiii ad luorieiiduiii; alio inodo,

ipsius producti : et ideo iit'ce«se «kI, (pKjd possibilitatem ad moriendum; tertio nuxlo,

natiira det aliquid novi quaiituui ad luoduui iiecossitatem. I'U priino ((uidtjm modo mor-
esseudi sulwtaiitialtnn , (|ui dst cijse iu aclu. tale ine.st lioiniiii t;a ratione, qua est aliquid

Ouamvis euiiu iiatura uon det iiuvmn essen- («Jiiipositum (i.\ pailibus heliTogeneis. Unde
tiam tamen novum luodum essendi
, dat llilurius : u Non ex compositis est Deus, quia
non tautum aiciilcnlalt^m imo (itiara sub- , vila cHt. » Si ergo liomo esl ex (•ompositis el

stautialem, sicut es.st; in atitu , st!cundum heterogeneis, et diversis naturis , et disposi-

quem potest res substantialiler nuiuerari tionibus, inipo.ssibile est quod vitam liabeat
et diversiticari : et propterea natura , cuni nisi ciim aptitudine ad moriendum ; etsicut
reparat, non idem, sed novuni producit : talis compositio e.st homiiii naturalis, ita et
sed Ueus qui potest ipsas ratioiies .semiiiales morlalo : et hoc modo accipiendo mortalo
sine emissione alicujus novi ad peifeclum contra immortaU;, nunquam concurrunt in
esse deducere, potfst facere quod sit idem : idem ; sic necBpirituule autsimplex, etc.oin-

et sic facit in proposito ,

quia ex iilis .solis, positum : et si aliquo modo esl dillereutia,

et per eumdem ordinem in refornialione isto modo est non dividens animal , sed sub-

rem constituit ex quibus erat ante. Unde .si stintiam viventera, cujus una dillerenlia est
omnia elementa convertantur in i{,'nein , immorlale, ot per oppositum mortale. Sf-
Deus ex illo igne reformat eadein elementa, cundo modo raortale inest homini eo inodo
quae ibi erant in ratiouibus seminalibiis , et quo est quid compositum ex partibus hete-
ex illis formam carnis per eumdem ordinem rogcneis habenlibus defectibilitatem, sicut
et sic patet qiiod Deus potest reformare
, in primo homine qui habebat statum ani-

idem corpus secundum numerum : et sic malem et : hoc modo dicit statum me-
potest dici ad prcesens. dium inter miseriam, et gloriam. Tertio
1 et 2. Ad illud quod objicitur primo et modo mortate inestalicui vivcnti earatione,
secundo,jam palet responsio ,
quia quam- qua vivens est compositum ex contrariis

vis istud sit impossibile agenti inferiori , est habentibus defectibilitalem , et pugnam ad
tamen possibile agenti superiori , scilicet invicem, et sic inest homini lapso : et hoc
ipsi Deo : et quare istam potentiam non com- modo dicit statum miseriae , et immortale
muuicat Deus crealurae ,
patet : quia nulla liis oppositum dicit alium statum : et quo-
creatura agit ex seipsa , sed per aliquid sui niam status rautari potest, unitate secundura
immiltendo virtutem, sicut et color , ad hoc numerum remanente , hinc est quod ex
quod immutet visum, facit speciera sui in mortali secundum hunt- duplicem modum
medio unde agit per aliquid exlrinsecura
: iit immortale sine div-ersitate substantiae : et

in extrinseco non sic Deus. Hoc autem

: hoc modo fit in homiue glorificato ,
qui est
dico de operatione naturali. mortalis primo modo, scilicet secundum na-
3. Ad illud quod objicitur de mortali et turalem aptitudinem ; sed immortalis, prout
immortali , dicendum quod , quidquid sit de dicit privationem potentiae et necessitatis.

mortali, utrum sit differentia, aut non, quia 4. Ad illud quod ultimo objicitur', quod
iion est praesentis considerationis , cum ra- diversae sunt operationes , dicendum quod
tiones ad utramque partem sint, quia ^ide- diversae operationes diversos eflectus indu-
tur dicere defectum et imperfectionem , et cunt, quando dividuntex aequo : sedquando
non habet diSerentiam eodem genere in sic est ,
quod una ad alteram ordinatur ,
et

condividentem et alia plura; tamen hoc

, est reparativa effectus alterius; si secunda
absque calumnia verum est, quod mortale '
Ex Arist., Phys., Ub. IV et V, cont. 18 el i8.
 , ,::

DIST. XLIII. ART I. QU^ST. V. 459

egrediatur ab agente omnino potente, potest ergo resurrectio , cum sit a morte , non est

omnino idem reparari : et ^sic est in propo- per naturam.

sito. Sed objicitur , quomodo potest hoc in- Item hoc ipsuin ostenditur a partetermini,
teliigi, cum istae operationes sint disconti- quia omne quod natura producit, est corrup-
nuae, et esse rei sit continuum, et imius con- tibile et mortale : sed corpus glorificatum
tinui duo sint ultima tantum : si ergo esse est immortale ct incorruptibile : ergo , etc.

discontinuatui', ergo est aliud, et aliud. Cum Item tertio ostenditur a parte modi ope-
ergo unum numero consequatur esse ac- randi ,
quia natura operatur successive , non
tuale , necessario videtur sequi quod sit subito : sed resurrectio erit subito in ictu
aliud , et aliud. Et iterum quoniodo potest oculi : ergo non est a natura.
bis incipere aliquid, et esse idem? impossi- Item ostenditur etiam a parte principii ef-

bile enim est esse , et intelligere, quod ali- fectivi ,

quia natura est vis insita rebus , ex
quis currat bis eodem cursu. Et potest ad siniilibus similia procreans: sedin resurrec-
hoc responderi quod de esse rei est loqui ,
tione non fit simile ex simili : ergo , etc. Ul-

dupliciter aut quantum ad defluxum et

: timo ostenditur a parte omnium bonorum
durationem aut secuudum se. Si quantum
, quia est articulus fidei ,
quae non est de his
ad durationem et defluxum, sic necessario quae fiuiit per naturam, sed supra naturam
oportet quod duratio sit alia et alia, sicut ergo , etc.

mensura durationis. Si quantum ad ipsum Contra Job comparat' resurrectionem Ad

: 1 . opp.

esse secundum se, sic nuuieratur et plurifi- hominis germinationi hgni praecisi et Apo- ,

catur a principiis permanentibus. Et quo- stolus' vivificationi grani mortui; Grego-

niam principia permanentia sunt eadem rius , in homilia Paschae ,
generationi circu-
quamvis defluxus durationis et incceptio sit lari corporis arboris ex parvo semine : et in

alia et alia , hinc est quod si [a) res sit una his ostendere volunt et probare resurrectio-
et esse rei est unum. Nec est simile de ac- nem ergo si ratio et siinilitudo bona
: est,
tionibus successivis ,
quia illse necessario quam ponunt, cum smnia haec sint a na-
numerantur, et praeteritum , et futurum tura, resurrectio est naluralis.
respiciunt partes diversas actionis, sive mu- 2. Item hoc ipsum ostendilur, quia dicit

tationis, sive durationis successivse : non Augustinus ' in hbro de Quantitate animce
sic oportet judicare de forma absoluta ,
quae « Si cursum naturalium rerum attendamus,
corrupta potest a Deo iterari eadem , quia certius erit nobis resurrectionem esse fulu-
aliquo modo manet in ratione seminali. ram quam solem ,
oriri cras. »

3. Item Apostolus dicit ^ : Oportet corrwp-

QUiESTIO V. tibile hoc induereincorniptionem; sed quod
est supra naturam non oportet evenire : er-
An resurrectio erit naturalis, vel miraculosa'.
go resurrectio est in potentia naturae.

'undam. Quiuto quaeritur utrum resurrectio sit aa- 4. Item ratione probatur hoc ipsum ,
quia
turalis , an miraculosa ; et quod non sit na- major est aptitudo pulveris hominis ad ge-
turalis, ostenditur a parte initii, quia a pri- nerationem hominis, quam alterius anima-
vatione in habitum per naturam non fit re- lis : sed natura per putrefactionem potest
gressus : sed in morte est summa privatio : tali pulvere ahud animal generare : ergo
corpus hominis reparare.
<
Cf. S. Thom., iu Suppl, p.
Lxxv, art. 3; ill, q.
f>. Item major est aptitudo naturae corpo-
et IV Setit.. dist. .xliii, q.
2; Guil. Allisiod., i, art.
IV Sent., tract. x, c. Scot., IV Sent.,
, q. ii I

dist. XLlil, q. iv; Thom. Argent., IV Sent., dist. XLili,

;

XIV, 7. — M Cor., XV, 37. — Aug., » de quant. Anim.,

q. I, art. 2; Steph. Briilef., IV Sent., dist. XLiil, q. v;
c. xxxiii, u. 76. — Cor., xv, 53. 8 I

Petrus de Tarant., IV Sent., dist. XLUi, q. iv. ' Job, — (a) Ctet. edit. omilt. si.
 , »;

400 SENTENTIARUM LIB. IV.

ris ad ipsum, quam virgaruin ad gerpeiilus : iiaturani , id est oontra solitum riir«um na-
sed [noduitiii siTptiiituiii cx virgis iiiag^o- turai, qiia^ potest perfecta destriiere , non
riim, iiudmviii miiiisterio llerut diidiolico,
destructa reparare. Sepunduin ehlsecuiidum
tdiaun fiat uaturalis ergo, ctc.
:
naturam ,
quod aniina optimo corpori sibi
ti. Itmii quod t«t in appetitu naturai , cst organizato, cui desiderabat uiiiri, iiniiilur.
uaturale, quia udtura iinu fundavit appeti- Tei tiiiiii i-st supra naturam, scilicet quod «x
tum fruslra : 8«d auima iiuturaiiler appetit corruplibili flat iucorruptibiie, noii separu-
reuuiii lorpori, hor lonslat per Angusti- bile. Uuoniam igitur primum et ultimum
nuin suiter Genesim ad lUteram, uhi dicit '
est iiou « naliiia, .sed supra, vel coiilra
quoil auima propter appetitum ad corpus ideo non est dicenduin resurrectioiiem iiatu-
retardatur ne totu intenlione feralur in ralein esse, sed supra
,
naturam.
suuununi ccbIuui ergo, etc. Si lu dicas, :
et 2. Adiliiid ergo quod
1 objicitur, quod
quod appetitus est taiilum ex parte auima' probatur, et coniparatiir opcrationibus na-
ostenditnr eliam quod ex parte pulveruin turaB dicendum quod probatio
; : est bona, et
quia corpus liuiiianum ex toiijiiiictione sui per locum a minori. Si enim natura creata
cum aiiiina liahet ordinari ad imiuorlalita- potest facere vivum deinortuo, de semine
tem sed conjunctio lalis cum anima est ua-
:
parvo facere magnum
corpus, qua; est po-
turalis ergo et ilia ordinatio sed illud, ad
: :
multo magis Deus potest per
tentiae flnitae;
quod res naturaliter ordinatur, habet natu- se facere de homine et ad hoc tendiint illae :

ralem appetitiim, ut iguis ad sursiim er- : rationes et comparationes. Et propter hoc

go, etc. Praeterea, pulveres illi aut resol- dicit Augustinus : aCertissinia erit nobisre-
vuntur in elemeuta prinia
non si sic, , aut surreclio,
:
sicursumnaturalemattendamus:
cum elementa sint homogenea, non magis non qiiia ipsa sit natura, sed quiaab eo haec
habent ordiuationem ad corpus humanuin, melius polest fieri ,
quam a nulura possit
quam alia pars elementi, qusenunquam fuit fieri, scilicet Deo , opera sua.
corpus ergo non est major ratio, quare de
:
3. Ad illud quod
oiijicitur de opportuni-
eo iterum fiat (a) corpus humanum quam tate , diceuduni quod est opporlunitas ma-
,

de aiio : quod falsum est. Si nou resolvuntur teriae ,

et efficientis , sicut et necessitas et
in elementa prima , aliqua vis tenet quae opportunitas a parte efficientis
, est ratione ,

est in ipsis pulveribus, et per ipsam ordi- immutabilitatis, non coactionis. Et ideo op-
nantur ad ulteriorem formam ergo natu- portumiin , quia Deus decrevit et disposuit,
:

ralem : ergo ex parte corporis et animae est non quia compeliatur, vel ut materia neces-
resurrectio naturalis. sario ex parte naturae praeparetur : et ideo
talisopportunitas non infert hujusmodi re-
CONCLUSIO. surrectionem esse a causa naturali , cum stet
cum causa divina supernaturaliter operante.
'Resurrectio ex parte reformationis corporis est
4 et 5. Ad illud quod objicitur, quod na-
contra naturam; ex parte mionis anitnce ad
tura potest dici de his quae generata sunt
corpxts, naturalis; et
quoad inseparabilem colli-
,

gantiam utriusque, est supra naturam. per putrefactionem , et de serpentibus , di-

cendum quod quaedam a natura modicam
Resp. ad arg. Dicendum quod in resurrec- organizationem habent utpote vermes et ,

tione tria sunt : primum est corporis ex pul- animalia corporis annulosi et taiium est na- :

veribus reformatio; secundum, ipsi corpori tura productiva per putrefactionem. Qiice-
reformato animae unio; tertium, unitorum dam completam, ut animalia sensibilia per-
inseparabilis colligatio. Primum est contra tecta, et gradientia , ut equus ; et talia non
'iiug., de Genes. ad liU., lib. XII, c. xxiv,
n. 68. (a) Ccet. edit. fiet.
 ,; ,

DIST. XLIII. ART I. QHJIST. V. 461

potest producere nisi per vim formativam tur, vel resolvi possunt in elementa ; nec ele-
influxam cum decisione semiuis ; et tale cst meuta illa liabent aliqueiu appetitum, nec
corpus humanum quod non ,
potest natura- ordinationem ad corpus secundum naturam,
liter organizari , nisi adsit semen , et debi- sed solum secundum divinam providentiam,
tum vas suscipiens , scilicet matrix : et ideo quge disponit illud idem corpus reformare ,

non est simile de serpentibus. vel reunire animce, ut in eo remuneretur :

6. Ad illud quod objicitur de appetitu na- nec est distincta illa pars ab aliis partibus
turae , dupliciter potest responderi uno mo- : elementi in se , sed in comparatione ad divi-
do, quod propositio illa falsa est : qusedam nam sapientiam ,
quam nihil latet , nihil
enim sunt in naturaj appetilu ,
quae tamen subterfugit. Et ha?c opinio probabilior est , Appio-
batio.
non sunt in ejus potestate non snnt
, et talia ut credo. Et tunc patet responsio ad illud ,

naturalia , ut patet de beatitudine qusedam ;

quod nunquam corpus ex unione ad ani-
autem sunt in ejus appetitu et potestate mam aliquam recipit qualitatem creatam ,

et talia sunt naturalia : tale autem non est vel dispositionem incorruptibiiitatis secun-
resurrectio. Aliter solvi potest, quod ex dum statum prsesentem , nisi forte dicas
parte animae est appetitus, ex parte pulve- meritum, vel demeritum manet ; sed illud
rum non est appetitus ; nec ex illa parte est in aninia, non in corpore aut si quam aliam:

naturalis, sed contra naturam. Unde nota des dispositionem , aut post corruptionem
Opin. t. de pulveribus tres opiniones. Quidam enim et resolulionem non manet , aut in potentia
dicunt, quod habeut appetilum et naturalem valde reinota nianet.Hoc tamen sine calum-
ordinationemad iucorruptionem propter ani- nia verum est , quod corpus , ex quo unitur
mam : et ratione illius habent, quod non animai ralionali, ordinationem statim ha-
possunt resolvi usque ad elementa , tamen bet ad immortalitatem secuudum divinam
possunt esse materia quorumlibet corporum providentiam. Et si tu quaeras ,
quomodo
impiob. aliorum. Sed isfud nou capio, quod in cor- anima habet appetitum ad hanc partem ele-
pus vcrmis possit reverti hoaio , vel iu cor- mcnti cum sit omnino homogeneum et
,

pus lupi , et non resolvi iu elementa : imo uuius uaturse cum aliis pai tibus elementi
Glossasuper illud Psaluii ': Posuenmt morti- nec etiam distinctionem habeat (quia potest
cina , videlur dicere quod resurrectio est ex omnino aliis commisceri) , et iterum a^que
occultissimis naturse sinibus.Yerbum etiam bene possit ei corpus ex alia parte elementi
Opin. 2. Augustini in Enchiridio^ repugnat, quod reparari, et ejusdem complexionis, et ha-
innuit ,
quod in ipsa eliam elemeata possunt bitudinis, et complementi , dicendum quod
resolvi. Alia opinio est,quod resolvuntur quantumcumque fiat simile ,et commiscea-

in elementa,et tamen manet appetitus, prop- tur aliis eleraentis, sive uni, sive plutibus,
ter hoc quod elemenla illa, ut fuerunt cor- semper tamen manet substantia materiae
poris humani materia, habuerunt muitum cum ratione seminali, et pars substautise ii-

de natura lucis, quae stat cum omnibus ele- lius materise : et si non sit actu separala ab
mentis ; et ratione iliius naturas habent ap- aliis partibus ,
quibus est commixta , est ta-

Tmprob. petitum et ordinationem. Sed nec hoc intel- men quamvis non sit separa-
separabilis; et
quomodo lux maneat simul cum tena
ligo, bilis, nec distinguibilis secundum hunianam

etquod terra, quae est materia corporis hu- potentiam, est tamen separabilis et distin-
mani, magis sit lucida et quod vermis, ; guibilis secundum potentiam et sapientiam

qui generatur de humano corpore plus ha- ,

divinam ,
quae iiovit in quid redierit corpus
beat de natura lucis quam alius vermis.
,
humanum, quodcumque, et quibuscumque
Opiu. 3. Tertia opinio est ,
quod pulveres x"esoIvun mutationibus et conversionibus sit muta-
^ Psal. Lx.xvm, 2. — ' Aug., Enchirid., c. lxxxi . lum : etsic per ilhus sapientiae discretionem,
 :: :

m SENTENTIARUM LIB. IV.

nt potenti» operationem , illmi [ler easdi-iu [lerit ni'0 terrona maleries , de qua morta-
ritriau:^, [)ei' quus clis|juiifiiuliir, iid rDniiain lium creatur caro. » Sed in qiieinrumque
unimaB podtmodum disponitur. Kt si tu quiiv pulverein cineremve vertatur, in quoslibet
ras, quareaniina a(t()i^tat niagis illud, qiiiiiii halitus aiirasve diffugiat , in (|uaiiiciimque

aliuil , oum nulla sit (irafleclio pro^jter uiii- aliorum corporiim substiuiliam, vcl in ipsa
rurmitatem, iliceuduiii quoil magis ap[ielit elementa vcrtalur, in quemcumque cibum ,

pro[)tercolligantiamettoiijunftioni'ni, qiiam etc., illi animai etiam in puncto tem[)oris

iialtuitadillud: et lioc [taletsii-. Aiiimaenini redditur, quod ipsa primitus animavit.

ratiunalis, quiaesl anima, dilfert ab anyelo,

et convenit cum aliis auimabus , et per hoc OIjyESTlO VI.
habet inclinationfm ad corpus ;
quia ratio-
quia nobilis,
An resurrectio Christi tit cama nostrce
ualis, ad corpus liiiiiianum ;
'.
resurrectionis
ad nobilius organizalum ; sed ad hoc rnagis

quamad aliud, proplerconjunctionem quam Quae sit causa nostrae resurrectioiiis ; et Fund«ra.

habuit ad illud. Exemplum est, .si quis velit quod resurreclio Christi, dicit (Ilossa super

contrahere cuni duabus virgiiiibus existen- illud ad Komauos ' : Ex resurrectione mor-
tibus aeque pulchris et bonis, paribus con- tuorum Jesu Christi: « Christi resurrectio
dilionibus cKteris; hic erit indiUerens re- nostram efflcit generalem resurrectionem.»
spectu ulriusque.Sed estoquodconjungatur Idem ipsum dicit Glossa super illud Psalmi *
alteri , ipsa conjunelio eum jam alligavit Ad vesperum demorabitur fletus.

adeo isti, si fuit ex amore, ut jam consoletur Item ratione videtur ,

quia Apostolus sic

non (a) habere aliam, nec daret hanc pro alia arguit " : Si Christus resurrexit , et nos re-
pulchriori et meliori : sic anima tanto affectu surgemus : sed talis arguiaentatio non va-
unitur substantiae caniis, quam prius vivi- leret, nisi aliqua habitudo causalitatis esset
ficahat quod non complete ei satisfit, nisi
, resurrectionis Christi ad resurrectionem nos-
illa eidem ubicumque lateat uniatur {b)
, , tram : ergo, etc.
etsic patet, quod aniiiia habet ordinationem Item videtur, quod vox Christi sit causa,
et appetitum per quem ordinatur ad illud quia super illud Psalmi ' : Dabit voci suoe
corpus ,
quantumcumque aliis conformetur. vocem virtutis , dicit Glossa : « Suscitandi
Sed corpus habet ordinationem ratione divi- mortuos. »

nae providentiae. Quod autem habeat per Item hoc ipsum videlur per rationem,
aUud, quod sit in se, ex quo plene resolu- quia illud est causaexcitationis in dormiente,
tum est, non audeo asserere propter hoc, quo audito excitatur, scilicet vox vocantis : m
quia nec ratio , nec auctoritas
"
, nec fides sed mortui in monumentis excitabuntur au-
compellit ; attamen ,
quia potest esse quod ditu vocis Filii Dei : ergo , etc. Minor patet
Deus dedit , non audeo pertinaciter negare per Joannem ' : Omnes qui in monumentis
ideo certum tenentes, incertum profundio- sunt, audient vocem Filii Dei.
ribus rehnquamus, iNam esto quod sit in Sed contra : 1 . Quod resurrectio Christi aj opp.

pulveribus appetitus quod fiat resolutio

, et non sit causa aliquo modo , videtur : quia
usque ad uitima , non perit tamen aliquid ,
illud sine non est causa ejus
quo res esset, :

quod ad resurrectiouem spectet ,

propter sed si Christus etiam non resurrexisset, mor-
hoc , quia, sicut dicit Augustinus ' : « Non tui tamen resurgerent, quia necesse erat

' Aug. , Enchirid., c. Lxsxvili, n. 23. — *

Cf.
dist. XLIII, q. V. — 5 Hom., I, 4. — * Psal. xxix, 6. —
S. Thom., IV
Allisiod.,
Sent., dist.
IV Seiit., tract. si c. i, q. i ; Franciscus de
xliii, q.
,
li, art. i; Guil.
8 1 Cor., XV, :iO, quoad seusum. — « Psal. Lxvil, 34. —
' Joan., V, 28.
Mayr., IV Sent., dist. xliu, q. i; Steph. Brulef.,
IV Sent., disU luil, q. vi; PeU. de Taraut., IV Sent., (a) CcBt. edit. non consoletur. — (6) unitur.
 : . ;

DIST. XLIII. ART . I. OTJ^^ST. Vf. i^

bonos remunerari in anima et corpore, sicut strumentum. Efficiens sicut primum princi-
meruerunt; et inalos puniri, sicut ipsi de- pium est Christus secundum divinitatem , et
meruerunt. tota Trinitas. Efficiens sicut instrumentum,
2. Item, si est causa, qusero in quo ge- estvox Christi, ad cujus prolationem et vo-

nere : non efficlens, constat, qula Christi cationem mortui resurgent. Similiter causa
resurrectio est prseterita : sed quod prseteri- exemplaris duplex est : una in qua res co-
tum est, non efficit id quodfuturum est. Non gnoscitur et disponitur, et sic est Dei Filius
finalis, nec materialis, constat : ergo est secundum di vinam naturam, et tota Trinitas
exemplaris. Contra : Causa exemplaris non alio modo, in quo res inchoaturet exemplifi-

infertsuum effectum:sed resurrectio Christi catur, et sic est resurrectio Christi, quia, ut
infert nostram ergo, : etc. dicit Augustinus ', de Giviiate Dei : « Talia
3. Item malorum i-esurrectio non assimi- erunt corpora nostra, quale Cliristus sua re-

latur resurrectioni Christi : ergo non est surrectione monstravit (o). Unde est quasi

exemplar resurreclionis malorum : ergo nec exemplum, in quo nostra resurrectio est in-
generalis resurrectionis. choata, tanquam membrorum in capite, si-
4. Item, quod vox Christi non sit causa, cut dicitur ^ : Convivificavit nos Christo, et
videtur quia resurrectio
: fit subito, et aequa- resuscitavit , etc. Patet igitur, quomodo
lis virtutis est corpus reformare , sicut ani- Chrlsti resurrectio , et vox ejus , est causa
mam : sed hoc est potentiae infmitse , et illa nostroe resurrectionis. Et quia resurrectio et
est solius Dei : ergo, etc. vox est Filii Augus-
Dei in carne, ideo dicit
5. Item, si mortui audiunt vocem, aut an- tinus ' quod per Verbum
super Joannem ,

tequam resurgant, aut post: si ante, ergo carnem factum fit resurrectio corporum.
ante audiunt, quam vivant; si post, ergo 1 Ad illud quod objicitur, quod rcsurrectio

vox non erit causa resurrectionis. Christi non est causa, quia alias esset resur-

6. Item , super illud Psalmi : Dabit voci rectio, etc. ; dicendum quod tunc Deus aliter

sii(B vocem virtutis, dml Glossa : « Efficaciam faceret ; sed cum decrevit sic facere, ideo haec
resuscitandi corpora : » sed quando aliqua est causa.

potentia datur alicui, quamvis miraculose 2. Ad illud quod objicitur, quod exemplar
detur , operatio tamen egrediens ab illa est non infert, etc, dicendum quod verum est de
naturalis, sicut patet in CcBCO illuminato : exemplari inquores cognoscitur; sed tamen
ergo si est per potentiam datam voci, resur- exemplar in quo res inchoatur, ubi nihil po-

rectio est naturalis : cujus contrarium os- test relinqui imperfectum, de necessitate in-

tensum est supra. fert : unde , sicut caput non potest esse sine

membris , sic nec resurrectio capitis ,

quin
CONCLUSIO. consequatur resurrectio membrorum.
3. quod objicitur, quod non as-
Ad illud
Hesurrectio fiet principaliter a sanctissima Trini-
similalur, dicendum quod non perfecte assi-
tate , et instrumentaUter a voce Christi , et
milalur resurrectioni malorum, et ideo non
exemplariter a resurrectione ejus.
suntperfecte exemplata; assimilatur tamen
Resp. ad arg. Dicendum quod in Christo in corporis iterata vivificatione , et indisso-

estassignare nostrse i'esurrectionis duplicem lubili unione : et ideo est generalis resurrec-

causam, scilicet efficientem, et exemplarem. tionis exemplar.

piic, Efficientem autem dupliciter est assigiiare 4. Ad
illud quod objiciturde voce Christi,

aut sicut primum principium , aut sicut in- quod nonsit causa, quia resurrectio estopus
virtutis infmitse, dici potest, sicut praedictum
'
Aug., dc Civit. Dei , lib. XIII, c. xxili, n. 2. —
^ Ephes., II, 3. —
s Aug., in Joan. tract. xxill, n. 12. (u) C'(f/. ed\t. omiti. monslravit.
 ;

4l:)4 sknti:ntiaku.m i,m. iv.

etit Aupra d« Bucraiueiitis, quud Duus virtuti! perfectu sunt opera, • oportet mrruptibik
iufliiita fuciat, licttt ud pruiutioiieiu vuciK : hoc inUuere imorrtipliomin : et bic patet
uudtf iioii ttfit iui|ii'u[)rie causalitus. illud.

5. Ad illud quud utijiiitur, ijuod aut aiilu

ARTICULUS II.
audiuul, etc.j (licuiidiiiii (luod Miiiuil Ilmu-

poru; tanieii prius nuturu resurguut, (luuiii Consequenter, quantuin ad secundain par-
audiuiit : undevociM audilus iion lesuKcilul, tein dislinctionis, quairitur de ai)erlione li-
8ed virtus voccin coiicoiuituiis. Iii evigiiu- tiroriim, et duo de hoc i^rimipaliter (luaj-
tioue uutuin corporuli, dicenduni 4Uod uiidi- riintiir : prinio qii;eritur do libro vitai; se-
tus vocisexcitat ; sed in auditu bunt duo, sci- cundo de libris couscientiarum (6). Circa pri-
licetieci3i)lios[jecieiinorguiio(a),eljudiciuin niuin (lua-riiiitur tria : primo (|uairitur de
de re receplu : quaiitiiin ud receptioncui, uu- ej us quii Iditate ; secundo, de scriptura ipsius
ditus vocis praecedit excilationein ; sed quuii- tertio de apertione.
tuni ud judicium, .sequitur.
t). Ad iUud quoel ultinio objicitur de ope- QUiESTlO I.

rationo iilius vocis, qua- est iiaturalis, di-

An iiber vitie sit Dei notitia '.
cenduiniiuod, sicutsanctisviris datur gratia
aiiraculonini, et virtiis suscitandi morluos, Circa quam sic proceditur, et ostenditur Futjdii

iion quia ipsi suscilent per aliquid, quod sit quod liber ille sit ipse Dei Filius. Siipnr illud
in se, sed quia Deus facit ad pelilioneni ipso- Psalmi * : Deleantur de libro, Glossa ' : « id
rum; sic in proposito est intelli^^endum quod est, Dei notitia, quae pra;deslinavit et prae-
Deus fucit : et ita iniraculuin est, si suscitan- scivit conformes fieri iniaginis filii sui. »
tur ad voceiu illain, sicut si ad preces Pauli. Itein' : Alius liber apertus est, Glossa :

Preeterea, esto quod data sit virtus, quia est a Liber iste est praedeslinatio, in qua omnes
ad actum supra naturam, et moilum ope- salvandi scripti suut. »
raudi supra naturani, hiiic est quod miracu- Quod autem liber vilai sit Christus se-
lose exit in suani operationem, sicut exem- cundum bumanilatem, videtur, quia Gre-
plo patet de potenlia pariendi, quae dicifur gorius in Moralibus dicit : « Liber vitae est
databeata Yirgini. Sic igitur patet, quod re- visio Judicis advenientis, quia (luisquis eum
surrectio Ctiiisli eslcausa, et vox aliquo modo; videt, inox teste conscientia, quidquid boni
tamen principalis causa est Dei virlus, et Dei vel mali fecerit, infelligit. » Sed Christus
sapieutia, et resurrectio Christi uostram in- judicaturus est in forma servi, etc.
fert resurrectionem : sive perhypothesim, ut Item Glossa ibidemdicit, quod «liber vitae
si una anima omnes simi-
est immorlalis, et est Cbristus, qui tunc potens omnibus appa-
hter; si unusresurrexit, et omnes; sive per rebit : » sed non apparebit omnibus nisi se-
locum a niajori, quia anima Christi beata cundum humanifatem ergo, : etc.
minus egebat corpore, quam alis sive per ; Sed quod sit vis quaedam, nec divinitas, nec
locum a causa exemplari relata ad efficien- humauitas, videturdicere Augustinus' : «Vis
tem, sciUcet quia ibi est resurrectio uostra quaedam divina nomine libri inteUigenda,
inchoata : et propter nos Christcs est incar- qua flet ut cuicumque bona et mala ad memo-
natus, passus, et mortuus, et resurrexit : et riam revocentur, quae bbri nomen accipit. »
nostia resurrectio ideo est inchoata in eo, Item hbri intentio ad legendum est ergo :

tanquam in quodam exemplo : ergo si '

Dei art. 2; Steph. Brulef., IV Sent., (Jist. xLlll, q. vil;
' Deule,-., xxxii, 1. — M Cor., xv, 53. — =
Cf. Alex. Petr. de Torant., IV Sent., disl. XLiii.q. xiii. —
Alcns., p. 1, q. xxxiu, membr. 1, art. 1 ; S. Thom., * Psa/. LViii, -29. — B Gloss, ord , ex Cassiodoro. —
p. 1, q. XXIV, art. l ; et de Verit., q. vii , art. 4; et •4/;oc.,ix, 12. — 1 Aug.,deCivit. Dei, lib. XX, c. xiv.
iV Sent., dist. xL, q. i, art. 2; et dist. xuii q. il, , (a) Al. et organi. — (6) conscientice.
 : ::

DIST. XLIII. ART. II. QVMST. II. 465

proprie dicitur liber, id per quod recolit ho- illa reducit mala ad memoriam, quae sunt
mo et bona, et mala : boc autem est virtiis causa morlis, dicendum quod liber et vis
ergo, etc. Dei causa vitse in se est; et quod mortis sit,

Ld op
^*^^ contra : 1. Quod non sit Dei notitia, hoc est solum per occasionem , et ratione
videtur, quia in libro scripturae est impres- aliorum librorura, scilicet conscientiarum
sio, in Deo autem nulla est impressio : ergo et ideo ab eo denominatur, ad quod princi-
si translatio debet esse secundum simiiitu- paliter est. Vel dicendum ,
qnod non dicitur
dinem, iion vidHtur talis translatio recta. liber vilae, quia det vitam : sed notitia Dei
2. Item,quod non humanitas, videtur, dicitur liber vitae, quia omnia sibi sunt vita.
quia in libro est legere : sed in Christo ho- Similiter vis illa liber dicitur, quia recolit;
mine , nec bona , nec mala est legere : er- sed vitae dicitur, quia hoc non facit per crea-
go, etc. turae defectibilitatem et fallibilitatem , sed
3. non sit virtus, videtur, quia
Item, quod secundum divinae notitiae vivam veritatem.
illa virtus ita mala reducet ad memoriam,

ut bona, secundum quod dicit Augustimis : QUJISTIO II.

sed mala simt ratio mortis ergo esset tuuc :

An in libro vitce omnia scribantur '.

dicendum liber mortis, non vitae.
Quae sit hujus Hbri scriptura. Et quod xd opp.

CONCLUSIO. omnia ibi scribantur, videtur : quia ipse Dei

Filius est omnium exemplar, et omnia co-
Liber vitx dicitur Dei notitia. et virtus divina
gnoscit, qui dicitur liber vitae.
qua in nobis est noslrorum oblitorum recordatio.
2. Item videtur, quod etiam mali scriban-
Resp. ad arg. Dicendum quod libri duplex tur in eo, quia dicitur in Psalmo ^ Deleantur :

est proprietas : una in se , scihcet scientiae de libro viventium : sed nihil deletur de
retentio in simultate et uniformitate : et ra- aliquo , nisi quod est scriptum in eo : er-
lione hujus proprietatis, nomen libri trans- go, etc.

IV^rtur ad Dei notitiam. Alia proprietas est 3. Item Ilber iste est immutabilis : ergo si

ad nos, quia per librum est in nobis oblito- mali semel scripti sunt, semper scripti sunt
1 am recordatio : et ratione hujus transfertur non ergo delentur.
ad vim illam, qua £it recordatin praeterito- Contra : Quod non omnia ibi scribautur, Fundam.
1um. Humanitas autem, sive visio ejus, non videtur : quia tunc secundum hoc videtur,
dicitur liber et quod : dicit Gregorius et quod lapis esset scriptus in libro vitae : quod
Giossa, intelligitur per quamdam concomi- est falsum, quia hoc non dicitur nisi de
tantiam. Concedendum igitur quod liber di- electis.

quod dieitur illa virtus

citur Dei notitia , et Item, quod mali non sint iu eo scripti, vi-
divina secundum duplicem proprietatem, si- detur, quia malum non habet exemplar in
cut ostendunt rationes ad hoc inductae. Deo : ergo si liber ille est exemplar, pa-
i el 2. Ad illud quod objicitur quod ,in tet, ete.

libro illo non est scripturae impressio , di- Item dixit Dominus discipulis ' : Gaiidete,
cendum quod quautum ad hanc proprieta- quia nomina vestra scripta sunt in ccelis .•

tem non transfertur ; imo in hac differunt, sed si hic liber esset omnium, tunc omnibus
quia hber ille repraesentat quod in eo flt, sed esset gaudendum : quod cum non sit, pa-
liber repraisentat quod facit. tet, etc. Juxta hnc quaeritur, quo modo po-
3. Ad illud quod objicitur, quod virtus
Steph. Brulef., IV ^ent., dist. XLiii, q. viii; Petrus de
'
C/. Alex. Alens., p. 1, membr. 31-34; S. Thom , Taraut., IV Sent., dist. XLill, q. xni. * Psal. Liviii, —
p. 1, q. XXIV, art. 2; et de Veritate., q. vii, art. 5; 29.— ' tuc, X, 20.

TOil. VI. 30
 ;'

40« SHNTKNTIAUUM LIH. IV

tedt in iliu libru trauaumi deletio, cuin dicut tur digDi , deinde iiidigiii l<!x his fiatent

varialionein et privalionem , et corruptio- quaisita.

nem, quui nullo modo buut in Ueo. 1. 1'riiiium patet, (|ui.i lilicr vilu' ir^n coii-

tinet ratiunein exemplari.s totam, sed tautum

COiNCLUSIO. praidestinationis.

2. Secundum patet, quia mali qui habent

LiM vittE scriptura dicitur iir(£destinatio aahan-
praiseiitein justiliam, seciindum reputatio-
dorum quantuin ad ipsoi,et gratiam et Qtoriam
iiein scripti sunt, et post iioii leputantur :

quam habituri iunt-

ideo deieri dicuntur.

Resp. ad ari,'. Dicenduin quod sicnt ars et Ex his palet ultimum, quia quod Deus
3.

exempiar est tolius Triiiitati.s, tamen appro- ahquem prius digiium, et post in-
judicat

prialur Filio, sic liber vila;. Sed nutandiim, dignum, solum dicitiir propter mutationem
quod creaturarum ad Ueum est duplex coni- iii homine, noii in Deo : et ideo deletio illa

paralio uua iii e.xeundo, et ha^c est oranium

:
iion dicit permutationem in scriptura, sed in

creaturarum, quia omnes a Uco exieruut; his qua; per illain scripturam repraesentaii-

alia est in redeundo, et haic est creaturarum tur.

ad beatitudiuem ordinatarum, quia egressus

est per virtutem, et quies per bealitudinem. QUiESTIO III.

(jiianluiu ergo ad primam comparalionein,

An libcr vitm nccessario aperietur '.

dicitur Filius ars plena omnium rationum

vivenlium : et scripturaistius libri cst aeterna De apertione istius libri; et videtur, quod Ad .,|ip.

disposilio omnium produrendorum quantum nulla sil necessitas hunc librum aperire, quia

ad suas rationes et ideas. Ouantum ad se- sufficienter videbuntur inerita in conscientiis

cundam comparationem, dicilur Filius liber omnium : ergo si superfluura est facere per
vitae; et sc riplura istius libri est proedestinatio plura, quod potest fieri per pauciora, pa-
ouinium salvandorum quuiituin ad ipsos, et tet, etc.

Eiplic. gratiam et gloriam quam habituri sunt. Sed Item e diverso ostenditur, quia si liber ille

attendendum quod graliam, per quam est sufficienter lepraesentat, videtur quod super-
regredi ad Deum, quidam habent tempora- fluat alios libros aperire.

liter, quidam vero finahter. Qui habcnt fina- Item qujeritiir quorum oculis aperietur; et

liter, ipsi scribuntur, et eorum gratia, quo- videtur, quod omnium quia omnes judica- :

niam ipsi redeunt per gratiam. Qui aateni buiitur secundum ea, quae scripta sunt ibi :

temporaliter, ipsi quidem in praeflestinatione ergo si omnibus debet manifestari sententia,

scripti non suiit, quia non sunt praedestinati et ratio sententiae, patet, etc.

sed eorum gratia scripta est secundum veri- Item Glossa' super illud (a) : Alius liber
tatem , et merita quae nunquam remunera- apertus est, dicit quod aperte scient mali
buntur; et ratioiie illius scribi dicuntur, non tunc se non esse praedestinatos : et hoc est

simpliciter, sedsolum secundum reputalio- in apertione libri : ergo, etc.

nem; quia justitia divina ad tempus judicat Sed contra Liber : iste non est aliud quam Tnaitm.

eo.-* gloria dignos, et cum cadunt, judicat Dei natura : ergo cum Dei substantia solum
iudignos : ideo dicuntur deleri, non quia a bonis videnda sit in judicio, patet quod
prius sint scripti, et postmodum deleti, sed non omnes vidcbunt in istius libri apertione.
quia prius secundum merita scripta judican- Item in libro vitae non sunt scripta nisl

'
Aug., de Trinit., lib. VI, c. s, n.H. —
«C/". AIox.
StepU. Brulef., IV Sent., dist. XLiii, q. IX ; l'etrus de
Taraut., iV Smt., dist. XLlll, q. xiv.~ ' Apoc, XX, 12.
Alecs., ^i. I, q. xx.^iil, membr. 4, art. i; S. Tliom.,
p.l, q. XXIV, art. o ; et IV Senl., dist. XL, q. Jli, art. 2; (a) Ctet. edit. omitt. super illud.
 :

DIST. XLIII. ART. III. QVMST. I. 467

bona : ergo si mali non debent videre nisi non esse scrjptos ad gloriam, ac per
scient se

mala, per quae condemnentur, non videbunt hoc scient ex parte Dei, quod Deus ipsos
in istius libri apertione : et sic, etc. dan-nabit ; et ex parte suae conscientiae
scient, quod sunt digni pcena : et ita ex
CONCLUSIO. comparatione utriusque libri hoc scient, non
tamen sic legendo, sicut legunt boni in
Liber vitcB in resurrectione apcrietur, quia ju-
libro vitae.
dicium erit secundum merita , et demerita
nostra.
ARTICULUS III.
Resp. ad arg. Dicendum quod, sicut dictum
est, liber vitae est liber redeuntium, ars est Consequenter, quantum ad tertium arti-

exeuntium. DifFerunt autem exitus, et re- culum, circa hunc quaeritur de libris con-
gressus, quia exitus tantum a Deo dependet, scientiarum ; et de hoc tria quaeruntur :

sed regressus a Dei gratia et voluntate nostra, primo quaeritur utrum omnia merita legan-
quia regressus est per merita bona, qxiss sunt tur in conscientia, vel quaedam; secundo,
a Dei gratia et voluntate nostra. Quoniam utrum quilibet legat omnia in conscientia
igitur judicium erit secundum merita nostra, alterius; tertio, utrum simul omniavidean-
et demerita, et merita sunt a nobis, et a Deo : tur ab omnibus.
ideo ad dispensandum quantitatem et digni-

tatem meritorum, necesse est aperire libros QUiESTIO I.

conscientiarum . et librum vitae, in quo ap-

An in conscientia legantur omnia merita '.

paret quantitas gratia secundum mensuram

liberalitatis divinae, secundum cujus men- Circa quam sic proceditur, et ostenditur Fumiiia.

suram est etiam gloria : et ex hoc patet primo quod omnia legentur in libris conscientiae.

quaesitum. Augustinus dicit", quod vis divina aderit,

Hesp. ad Ad quod quajritur, quibus aperitur,

illud qna fiet omnia ad memoriam revocentur.
ut
"* "''''
dicendum quod dupliciter est loqui de aper- Item hoc ipsum videtur ratione quia lectio :

lione aut quantum ad ipsius libri intuitio-

:
est ihi , ut sciatur quantitas meritorum : sed
nem aut quantum ad subsequentem cogni-
, meritum hominis sic legitur, utsciatur quot
tionem. Quantum ad intuitionem aperitur et quanta bona, et quot mala, et quanta fe-

tantum propter bonos, quia ipsi soli vide- cerit : ergo si ibi plene ostenditur justitia,
bunt; quantum ad subsequentem cognitio- patet quod omnia ibi debent legi.

nem, omnibus, quia boni se ibi legentes, Item de justitia declarabitur ibi summe,
cognoscentse praedestinatosesse; mali vero, et quantum adretributionem gloriae et poenae
ex boc ipso quod in libro aperte legere non ergo merita debent summe declarari : sed
poterunt , scient se non esse praedestinatos : non possunt, nisi omnia bona et mala ad
et sic patet responsio ad objecta. Et est exem- uiemoriam revocentur : ergo, etc.
plum Sicut si pauper non habens merellum
; Contra i. Quod non omnia, videtur; quia Ad
: opp.

regis, id est, signaculum quod pauperes ibi erit tantum memoria eorum, de quibus
portant ad eleemosynam percipiendam scit , erit retributio : sed pro malis de quibus fuil,

bene quod recedit vacuus non per positio- , non retribuetur pro bonis etiani
pcenitentia, ;

nem, sed per privationem cognoscens sic : in quibus non perseveraverunt mali, aon

damnati cum non legent ibi nomina sua. retribuetur ergo talia non legentur.
:

'
Cf. S. Thom., iu Suppl. p. III, q. LX.xxvii, arl. 3; IV Sent., dist. iLUi, q. x; Petr. de Turaut., IV Seiil.
et IV Sent., dist. XLlli, q. Ill, art. 1; Uichardus, dist. XLiil, q. Xll. —
" Aug., de
Civit. Dei lib. X.\' ,
i
• • •
IV Sent., disl. XLiil, art. 7, q. i; Steph. Brulef., c. Xiv.
 :

468 SENTKNTIAHDM LIR. iV.

2. Item raeraoria praBteritorum lionoruni 2. Ad iliud quod objicitur, quod raemorla

generat oblectationem, malorum horrorem : maloruni facit tristitiam, et bonorum laeti-

ergo 81 in malis noii eril delfi talio, non ile- liara, dic''ndiim iiuod hoc veriim cst in his,

bent recordari boiioruni faclDrum; et si in qui pii.ssuiil Irislari ct lailari. Scd inali non
bonis nullus horror, non (lehent recordari possunt la^lari ; boni veronon possunt tristari.

malorum. Sed istud nou sufncit, quia non possunt tri-

3. Item illa solu It-yntur in libris, qua stari; ergo nec cognoscerc uiide debeiit tri-

Bunt s.ripta : sed niala Ijunorum deleta sunt stari:ideodic('nduinquo(lmemoria inaiorum

de eorum anima per gratiam; hona malo- dupliciter potest esse : aut considerando ma-
rumdeletasuntdeeoruinaiiima [jcrculpam lum eveiitum, et sic penerat frislitiam, ut

ergo non legentur in libris nec haec, nec patet in eo, qui conteritur; vel considerando

illa. bonum eventuin, sciiicet quod de tantis malis

raisericorditer est ereptus; et haec generat
CONCLUSIO.
laetitiam, et haec erit in bonis. Similiter de
Meritomm omnium lectio. atque memoria
erit meraoria bonorum dislinguitur.
in conscieiUia nostra , in die resurrectionia
3. Ad iilud quod objicitur, quod in malis
nostrai.
liona sunt deleta, dicendum quod deleta sunt
Resi). aii arg. Uicendum quod omnium quantum ad veritatem esstintiae; maneiit ta-
meritorum erit ibi leclio, et racmoria : quia, men quantum ad notam et similitudinem,
sicut dicit Apostolus ' , erunt cogitationes sicut patet in eo qui amisit charitatem, et

accusantes, et defendentea ; et ita bona et recordatiir se habuisse. Ilndi^ sup(!r illud ' :

mala ibi patebunt, et per consequens affec- Cofjitationum accusantium, dicit Giossa :

tiones et operaliones. Omnia aulem redu- Sciendum quod in illa die cogitationes
est,

centur ad menioriam, quia revocatio a<-tuuin accusabiint animam, vel defendent, non iliae

et cogitationum prsecedentium ad niemoriam quae tunc eriint, .sed istae quae modo sunt in

erit ad ostensionem justitiae divinae secun- nobis, quarura notae et signacula relinqiiun-

dum statum illum, et misericordiae secundum tur in corde nostro velut viscera (a), quae in

statum praeteritum, sivetransactum. Propter occulto nunc suiit reposita, in illo die reve-
ostensionem jusliliaj divinae in retribuendo, lari dictmtur, et itaseciindum similitudinem

rememorabuutur bona et raala in quibus per- remanent. Vel esto quod sirailitudo penitus

maoserunt fmaliter : haec enim sola digna deleatur, quod vix est possibile, divina vir-

sunt relributione. Propler ostensionem mi- tute tunc reparatiu- ad Dei gloriam, et» vi}i-

sericordiae de praiterito, rememorabuntur dicationem malorum (a), laudem vero bono-

mala bonorum, a quibus sunt misericorditer rum.
liberati, et bona malorum, quae in eis mise-

ricorditer operatus est Deus, qui ' solem suum QUiESTIO II.

oriri facit super bonos et malos : ideo bona An quilibet lcQat omnia in conscientia alterius '
et mala sua omnino erunt sibi in
memoria.
1. Ad illud quod objicitur primo, quod Utrum qiiilibet legat omnia in couscientia Fund«m.

illa lectio el memoralio est ad ostensionem allerins; ct qiiod sic, videtur : quia Bernar-
justitiae, dicendum quod verum est; sed non dus tractans illud ' : /lluminabuntur (b) ab-
tantum ad hoc, sed etiam ad declarationem scondita tenebrarum, dicit : c( Cuncta arcana
misericordiae. cuncloruni ciinclis ibi patebunt. »
1
/!om., II, 15. — ^ Mallh., v, 45,— ' Bom., II, <5.— Pelr. de Tarant., IV Sent., dkl. xLiii.q. xii.— « 1 Cor.
14. —
* " Thom., IV Sent., diit. SLIll, IV, 5.
I Pelr., 11, Cf. S.
q. III, art. 2; Richard , IV Sent., dist. XLIII,
art. 1, ('ij At. opposita.— (i) Vulg. vindictam malefactorum.
q. 11 ; Steph. Brulef., IV Sent.,
dist. xliii, q. xi; — (c) Vulg. illuminabit.
 » : ,, :

DIST. XLII! ART. III. QUiEST. II. 469

Item Glossa : « Gesta et cogitata buiia et

mala ex tunc aperta, et nota erunt omnibus. GONCLUSIO.

Item ratione videtur : quia aut sunt bona,
Omnia omnibus erunt nota, tam bona quam
aut luala : si bona, laudatur ibi Dei largitas ,

mala, in judicii die, ad manifestationem mise-

abomnibus; si mala, laudaturibi Deijustitia
ricordicB ct justitix Dei.
puniens, vel misericordia liberans : ergo si

ex omnibus elicere debet Deus gloriam suam Resp. ad arg. Dicendum quod omnia nota
manifestandam in fuluro, ergo omnibus os- erunt omnia tam bona, quam niala, in ipso
:

tendet. judicio, secundum quod vult Anselmus et

Item quod mala bonorum pateant bonis
,
Bernardus, et textus et Glossa consonant : et
et malis, certum est; quod iterum bona hoc ad certam notitiara, vel librationem (b)

eorum pateant bonis, certum est, quia de mcritorum, qua; perficitur (c) in omnium
illis gaudebuut. actuum bonorum, malorum recognitione
et

Item, quod bonorum bona pateant malis, quia ostensio malorum in bonis est ad mani-
certum est; quia eorum comparatione judi- festationem misericordise prius factae, bono-
cabuntur. rum in eis ad ostensionem justitiae; e contra
Item , quod mala bonorum pateant bonis malorum in malis ad ostensionem justitise,
certuiii est, quia unius mentem ab alterius bonorum in eisdem ad ostensionem miseri-
oculis corpulentia non abscondet, ut dlcit cordise.

Gregorius'. Et iterum Augustinus' : a In 1. Ad illud quod quod solatium

objicitur,

futuro uno aspectu videbimus omnium cogi- est videre aliena peccata, dicendum quod
tationes. imo eiit magna confusio, dum attendit illius

Ad opp. Sed contra : 1. Quod mali non videant vituperium; et ex vituperio cognoscet et

mala malorum, videtur, quia solatium et suum. Unusenim alterius peccatum non ap-
excusatio est alicui, duui videtur multos ha- probabit; imo vilipendet.

bere socios iii scelere : ergo sibi soli debent 2 et Ad illud quod objicitur, quod
3.

esse nota mala. manifestatiomalorum est in pcenam, dicen-

2. Item ,
quod mala bonorum non mani- dum quod verum est in malis sed in eis qui ;

festentur exterius, videtur : quia Dominus egerunt poenitentiam est in gloriam. Undc ,

comDiinatur in poenam mauifestare verenda : dicunt aliqui, quod sicuf cicatrices corpo-
sed a bonis aberit omnis pcena : ergo non rales iu martyribus remanent ad gioriam,
manifestabuntur eorum maia, nec omnes sic cicatrices spirituales in poenitentibus

legent. quia vicerunt culpam, sicut illi poeuam. Sed

3. Item^ charitas operit multitudinem tamen, quidquid sit de hoc, non remanent
peccatorum, hoc non est dictum in conspectu in ejus contumeham, sed in Dei gloriam

hominum, quia operta (o) sunt sine charitate qui liberavit de tanta miseria. Unde bene
ergo in conspectu Dei : ergo multo magis in concedendum est ,
quod videbuntur peccata
conspectu hominum. justorum , ut de ipsorum sanalione gratiae
4. Item, si reprehensibile est in homine agantur Deo. Et hoc dicit Anselmus '
:

denudare amici commissum, cum Deus sit « Unde sicut homo agit gratias Deo per se
fideUor amicus, quam aliquis homo, ergo quia liberatus est a malis , ita socius ejus. »

non denudat peccata amicorum. 4. Ad illud quod quod infide-

objicitur,

'
Greg., Mor., lib. VIII, c. xxvii. — » Aug., de Civit.
litas est denudare amici commissum, verum
De< , lib. XX, c. XIV, et lib. xxil, c. v. —M Petr., iv, est in praesenti , ubi credit od iufauiiam sed
—
:

8. * Anselm., rfe Similit., c. LX.

quia in futuro est ad Dei gloriam sine aliqua
(a) Ctet. edit. operata. — (i) Item llberationem. —
(c) Item Bcitur. infamia, ideo non habet ibi hoc locura.
 ,

m SRNTK.NTIARUM i.llt. iV.

videre multa , ut inulta , huc potest esse tri-

UU>ESTIi» III. pliciter ; aut ratione ejus in (|uo videt, quia

vidft iniilta uiio : et sic in spi-culo a^terno
An umnia ab ommbm videantur mnul '.

est vidme niulta, i|iiia per idnm itii homo

Fuud«i( Utniin onitiia vidt^uutur Kiuiul ub ouiui- videt diversa; aut latione sublimitatis intel-
bus; et quod 8ic,vidntur; quia super illud ", iectus ,
qui eftlcilur deiformis per gloriam :

Induenturconluxione , (ilossa : «Visojudioti, unde videt plura, sicut Deus, licet iion oiii-

oiaia laniiia diite ociilos lueutis vi-rsa- uimode : siciit aiigelus beatus simul cog-
buutur. » noscit Deuin in se, et creaturam in Deo, et
Item ratioue videtur, quia simul iiifligutur iu proprio genere ; aut ratione diviuae vir-
tola pceua : ergo simul scieliir , et poudera- tulis lioc facientis, quaj tamen non efflcil

bitur culpa : ergo .si magiiitudo ciiipaj peu- gloriam, ut ostendat ei cvemplar aetenium,
det ab actibus, el circum.stantiis, et eamm sed levat intellectum, utpossit aliquid supra
iteratione , omuia haec manifesfari debeut .se, vtd ad gloriam, vtd ad iinenam. His tribiis

simul. modis vidcbunt .siniul animaj bonai in judi-

Item major confusio est et dolor in raedio cio : primis duobus modis in patria; sed
duorum, quam unius; ct omnium, quam fertiotantummodo animae malae in judicio.
aliquorum malorum e coiitra de boriis ; Utrum autem post sic videant in inferno,
majus est gaudium ergo si boui habt-bunt : hoc noii deterinino, quamvis non improba-
perfectum gaudium maii perfectam con- , biliter dici possit, ut poena vermissit con-

fusionem, patet quod omnibus simul pate- summata et uniformis.

bunt. 1. Ad illud quod objicitur quod infe- ,

Ad opp, Contra : 1. Unum solum intelligimus gramus unum solum, dicendum quod illud
sicut dicit Philosophus ; ergo non plura si- verum est per uaturam; sed iste modus
mul : non ergo omnia poterunt videri simui. infelligendi erit per virtutem divinam.

2. Item in damuatis non erit eoruin na- 2. Ad iliud quod olijicitur, quod cogni-
tura melior, quam nunc est : ergo si eorum tiva in damnatis non debet sublimari, dicen-
intellectus nunc non potest plura intelli^ere dum quod illa sublimatio potius est de-
simul, nec tiinc poterit : quod si tunc pole- pres>io, scilicet in osfensione omnium
rit, ergo sublimatus erit. turpifudinum. Sicut enim recogitatio mul-
3. Item in judicio erit discussio, quae est torum bonorum an.plificat laefitiam ita ,

prius de uno, quam de alio : ergo prius erit recogitatio multorum malorum amplificat

uniusrecordatio, quara alterius. tristitiam.

3. Ad illud quod objicitur, quod erit

CONCLUSIO. discussio, dicendum quod etsi sigillatim fiat

discussio de singulis ,
quia non possunt
Omnes repente et simut omnia peccata videbunt,
omnia simul dici tamen ad confusionem ;
operante divina virtute.
erit simul memoria de multis. Nec mirum,

Resp. ad arg. Dicendum quod omnes re- quia pofenlior est virtus cognitiva, quam
pente vel simul omnia peccata videbunt; et expressiva, sive inferpretativa : infelligimus

Eiplic. credendum est magis quod simul. Ad quod enim sfatim, quod non possumus exprimere
intelligendum , notandum est ,
quod simul fempore diuturno.

'
Cf. S. Thom., IV Sent., disL xLiii, q. iii, art. 3 ; Brulet., IV Sent.. diat. ^uu, q. mi; Pelr. dn Tarant.,
Bicbard., IV Sent., dist. xLlil, art. 7, q. ni; Steph. IV Sent.. disl. xLlil, q. Xlll. — ' Job . viii, 22.
 ,,

DIST. XLIV. PARS 1. 471

DISTINCTIO XLIV
QUALITATEM ET QUIDDITATEM
DE RESURRECTIONE QUANTCTI AD MODUM , SIVE QUANTUM AD
RESURGENTIUM.

PARS I.

DE .€TATE ET STATURA RESURGENTIUM , AC DE REPR0B0RU3I IGNE.

Solent autem nonmilli percontari et qucerere , an in eaJem ajtate et statura corporis

omnes resnrrecturi sint. Qiiidam putaverunt omnes resurrecturos secundum

mensuram
getatis et staturai Christi, ideo quia Apostolus ait
Donec occurramus omnes in virum '
:

perfectum in mensuram attatis et

,
plenitudinis Christi. Sed his veriiis non eadem

resurgentibus assignalur stattira ,

sed atas. Omnes enim in eadem aetate resurgent ,
in

quaChristus mortnus est et resurrexit, cujuscumque ffitatis mortui fuerint. * Virum

autem posuit non ut distingueret sexum , , sed ut signiOcaret perfectionem virium

quam tunc habebunt; sed non omnes eamdem staturam corporis obtinebunt. Unde
'
« Non ait in mensuram corporis vel staturge, sed aetatis, quia unus-
Au-^ustinus : , ,

quisquesuam recipiet niensuram corporis, quam vel habuit injuventute, etiamsi senex
obiit; vel fuerat habiturus,
adquam pervenit si ante esl defuuctus. » .Etas vero erit illa,

Christus scilicet juvenilis ut circa triginta annos. Trigiuta enim duorum

,
annorum et
, ,

trium mensium erat aetas Christi in qua mortuus est et resurrexit. Non est autem fas ,

dicere,quod in resurrectione accedat corporis magnitudo, quam nec habuit bic nec ,

erat habiturum diu vivendo; nec majora corpora redigenda sunt

ad modum dominici

corporis. Periret enim multum de illis corporibus, cum nec periturus sit
capillus, ut ait

Dominus ' : Capillus de capite vestro non peribit.

« Non enim ^
perit Deo terrena materies , de qua mortalium creatur caro ;
sed in Q„od «-

quemlibet pulverem cineremve solvatur, in quoslibet halitus aurasque diffugiat ,

et in q„'i'dquid

quamcumque aliorum corporum substantiam, vel in ipsa elementa vertatur, in quo- Jb^i^!
rumcumque etiam animalium vel hominum cibum carnemque mutetur, illi animae in ;;;_,f^^^;
puncto temporis redibit, quaj illam carnem primitus ut homo fieret , cresceret, viveret,
\°'l^^^^

animavit. '
Ipsa ergo terrena materies quae discedente anima fit cadaver, non ita in p=rte,

resurrectione reparabitur, ut ea quae dilabuntur, et in alias atque alias rerum species

vertuntur, auamvis ad corpus redeant , unde dilapsa sunt , ad easdem quoque corporis

partes ubi fueruut , redire necesse sit. Alioquin si capillus redit ,

quem tam crebra ton-

sura detraxit ; si unguibus ,

quos toties depressit exsectio ,
immoderata et indecens

co"-itantibus resurrectionem carnis , et ideo non credentibus , occurrit informitas. Sed

quemadmodum '
si statua cujuslibet solubilis metalli igne liquesceret, vel contereretur

in pulverem , vel confunderetur in massam ; et eam vellet artifex rursum ex illius ma-
teria et quantitate reparare , nihil interesset ad ejus integritatem, quae particula mate-

'
Ephes., IV, 13. — 2 Haym., in Gloss. super illud Ephes.. iv, 43. — ' Aug., de Cimt. Dei c. xv, quoad ,

sensum. — '
Lw., xxi. 18. — Aug., Enchirid., c. Lxxxviii, n. 23.
» — « c. Lxxxiv; Hug., de Sacram.,
Ibid.,

AugusUnus habet banc similitudinem eliam lib. XXII, de Civit. Dei, c. xviii.
Ub. II, p. l, c. XIX.— ' iii
 "' SENTRNTKRIIM IJIl. IV.
ria!, cm meinbio bluluas rejaeietiii, ilum tamen l..tiin. fx quo conslituta fuerat, resti-
lula resurneret ita D.-us mirahiliter att|ue intffabilit..r arlifex
;
.lo tolo quo caro noatra
•xtiteral, ea». u.irabil, cd.-ntat.. n.siituet : nec aliquid atli(..-bit ad .-jus i..,liut,.gra-
lioneui, utrum capilli ad ca|.illo8 rudeant, el uu^ues ad uniiucs; an qui.l.,uid .-..rum
penerat, mutetur in cariiru., et in [.arles alias
corporis revocetur : curante artilicis
|.r..videntia, iie quid indecens tiat. Indccorum .juippe aliquid ibi '

uon erit ; sed ..uid-

.luid ibi fuluiuin e.st, l.oc decebit .|uia ncc futuruin
:
est, si non decebil. ..

Ouuil Hoc autem .orporibus sanctoru.n intelligendum est, de

in
•UCllil
^ quibus consequenter
M OIUI
oiuui adjungit • :
a K.-sur^ent er-o sanctorum corpora
sine ullo vilio
deforiLi sin., , ulla .leformitate
Ule IV 8.cut «ne uUa corruptione, onere, diff.cultate iu quibus lauta
•urgeul
:
facilitas, quanta felicitas
er.t proptiM' .[uod
: .-1 s|.iritualia<licla sunt, cum procul dubio corpora sint ful.ira, non
sp.ntus. .. Lx his apparet .iu..d una erit .-etas omnium r.isurg.^ntium
scilicet juvcnilis ,
•

statura vero diversa , .,uam quisque hal.ue.at iu juveuili aUate,

scilicel
vel erat habi-
lurus s. ante eit defunctus. Nec de substantia , de qua homiuis
,
caro creatur, aliquid
p..nb.t sed omnium particulanim antedispersaram collectione,
;
redintegrabitur naturalis
substant.a co.poris. Sanctorum .(uo.iue corpora sine omui vitio fulgidasicut •
sol resur-
gent, prajcisis cunctis defo.iuitalihus, .juas hic
habuerunt,
Aji m«li
^*' '^^P'^ohh autem .[uaeri solel, an cum deformitalibus hic habitis resurgant.
unc
iiunc „.
tia Hoc
besot, ^"'^'"^"^"«''""snonasscrit, sed dubium relinquit, inquiens
,^"L
quas bic
ita •
: « Quicumque ab
babue- '"'^ '""'''''"'"•^ "'^^^'''' 'I"* ^"^^"^ '»«»» est, non liberantur
,t^7
runt.de-
P*"" p.;r Christum , resurgent
IZ,t «TuiJem etiam ipsi unusquisque cnm sua carne;
Dnni .sed ut cum Diaholo ejusque angelis
les
'"• punianlur. Utrum vero ipsi cum viliis ef def.jrmitatibus suorum corporum resurgant,
quaecumque in eis gestarunt,
inquirendo laborare quid opus est ? Non enim
faligare nos
||
debet .ncerta eorum habitudo vel pulchiitudo
natio. » Ecce non definit, an tunc hab<.ant
quorum erit certa et sempiterna dam- , l
deformitates quas hic habuerunt , repro-
borum corpora.

EXFOSITIO TEXTUS. erunt passibilia, ibi : Si vero qucerittir de cor-

SoleDtautem nonnuIU percontari, et quseiere
P0rj6t« 7nalorim quomodo, etc. Frima pars
, etc.
habtit fluas prima determinat, in quanta
: in
Supra egit Magister de resurrectione an stalura resurgant
, in secunda .leterminat ;

sit; hic determinat quomodo sit, ostendenflo qualia resurgant, ibi Hoc autetn in corpori- :

DWisio. qu.d, quomodo et quale resurgat : et habet bus sanctorum, etc. Prima pars duashabet •

haec pars duas in prima ostendit qualia, et in prima determinat,

:
in qua ajtate et statura
quanta corpora resurgant; in secunda de- resurgent; in secunda determinat, qualite
terminat de abortivis foetibus, ostendens statura corporis debeat reparari et per ,

quod nuUa quantitate resurgent quia

in
quid
, , ubi determinat quid in quo resurget
non vixerunt, ibi lUud etiam investigari : ibi : Non enim perit Deo terrena mate-
oportet, efc. Prima pars habet duas in : ms, etc. Similiter
secunda pars, in qua agit
pnma parte determinat quanta, et qualia de qualitate corporum, duas habet in prima :

en:nt resurgentium corpora; in s.cunda u.leiidit qu.xl c.rpora electorum car..bunt

determmat, quomodo damnatorum corpora omni deformilale in secunda vero , de cor-
;

'Aug.,£flc/.i>.rf.,c.xc.-'/A/rf.,c.x.-.i. -»i/««/,., poribus reproborum relinquit sub dubio,

XIII, 43. —
» Aug., Enchirid., c. xcii. '
iiinuit taiuen quod deformitatibas non care-
 ::

DISTINCT. XLIV. PARS l. 473

bunt, ibi : BereTprobis autem quceri solet, etc. nem in eo habitu et statu in aetate virili, non
Et sic tria determinat : primo, quid resurget ratione computationis ttmporis, sed habitu-

ad staluram hominis complendam ; secun- dinis corporis : et per hfec pateat objecta.
do, quid in qua parte resurgat; et lertio,
DUB. n.
quale, utrum cum deformitatibus, an sine.
Ut significaret perrectlonem virium.

DUB. I.
Videtur male dicere, quoniam si femina
Non eadem resurgentibus , etc.
non est vir, nec quantum ad sexum, nec
Videtur male dicere, quia duplex est quan- quantum ad virium perfectionem, quia .sexus
litas, scilicet temporis, et extensionis : sed femineus attestatur intirmitati, ergo videtur
qui habuerunt diversum quantitatem molis^ quod mulier non resurgat isto raodo. Item,
in diversa resurgent : ergo qui diversam sicut dicit Philosophus ', feraina est vir occa-
habuerunt aetatem , in diversa resurgent. sion;itus : ergo si occasiones non resurgunt
Item impossibile est quod est praeteritum in uatura, quantum ad electos nec femina
non esse praeterituin : ergo impossibile est resurget. Item * : In resurrectione erunt
quod aliquis, qui habuit annos centum, non sicut aiujeli Dei , et hoc erit quia corpus
habuerit centum : ergo impossibile est quod conformabitur animae : sed in angelis uon
habeat solum triginta duos annos : sed in est distinctio sexus, nec in animabus : er-

hac aetate resurrexit Cliristus: ergo impossi- go, etc. Item sexus distinctio est propter

bile est senibus in hac aetate resurgere. generationem : sed ibi non erit generatio
Item, si resurgentibus computatur aetas, aut ergo, etc.

ergo ab instanti nativitHtis, ant resurrectio- Resp. Dicendum quod , sicut dicit Augus-
nis si ab instanti nativilatis,
: tunc erimt tiuus, dc Cioitate Dei^, aliqui voluerunt
plus quam centum anni , imo quam mille in dicere, quod sexus femineus non resurget,
aliquibus ; si ab instanti resurrectionis, tunc propter praedictam auctoritalem Apostoli '

non habebit unam horam , qui ante habuit Donec occurramus omnes in virum perfec-
triginta annos. Item Domiuus nuUi detrahet tum;s,ed, sicut ipsedicit, ibi dicitur mVnon
de quantitate mohs, sed addet his qui minus a sexu, sed a virtute, non corporis, sed men-
habent : ergo pari ratione de aetate, cum tis : per quem modum mulier facta vir est
senectus sit venerabilis. secundum quem modum dicitur iri Psalmo^:
Ad baec omnia respondeo ,
quod aetas re- Beatiis vir qui non abiit in consilio, etc;
surgentium dupliciter potest intelligi aut :
quod intelligi etiam potest de muliere et :

per comparationem ad principium duratio- ideo auctoritas ista non negat resurrectio-
nis : sic assignatur nobis nunc Eccundum nem mulierum, sicut mauifesta ralio conflr-
comparationem ab inilio nostri esse : et sic mat. Quoniam euim sexus femineus est a
non computatm- aetas in resurgentibus, quia Deo formatus, qui formavit virilem, quoi!
transierunt omnem aetatem, et extra statiun patet, quia sine ipso non esset perfeclio spe-
talem sunt. Alio modo aetas attenditur se- ciei ; et in corporibus aostris natura serva-

cundum disposilionem et valetudinem cor- bitur, et vitia detrahentur : sicut viri resur-
poris : et sic accipitur aetas juvenilis : omnes gent cum sexsi virili non propter generatio-
enim tales et tanti resurgent in corpore, nem, sed propter perfectionem et decorem
quales fuissent in aetate juvenili : et ita aetas quantum ad electos, sic feminae in sexu fe-
non nominat duralionem sed corporis dis- , mineo quia tunc a raembris illis dedecus
:

positionem sic enim Deus tunc creat homi-

: et inhonestas per omnia auferetur et quod ;

' Arist.j de Generat. Animal., lib. II, c. iv; Phys., ' Aug., de Civit. Dei , lib. XXII, c. xvii. — * Ephes.,
lib. 1, cont. 18. —
' Maith., xxii, 30; Luc, xx, -36. — iv, 13. —
» Psal. i, \.
474 SENTF.NTIARUM LID. IV.

«xcitabat ad libidiaem, excitabit ad Dei parte membrorum conslmilium, sicut mn-

laudein. Quod eigo priuio objicitur, quod joris Btaturae.

dicit def<5i-tuui viriuni, diceiidum (|uoil liuc Hesp. DiL-eniliiin quod slatim e.\ quo cor-
est soluiii seciiuduin statuui pia!seutL-in ; ilii pns liuiiiaiiiim geiieratuiii est, statutiim est

autem reliiiquttur sexus, i-t tolletur inflr- quaiitum debetesse mole, licet nos non per-
mitas. Oiitwl objicitur, quod femina est vir cipiainus, quia jani est ibi totum esse : et

occasiouatus , diceuduin quod est loqui de hoc est esse in quantitate virtutis, quffl dis-

uatura; iiiteiilioue uiiiveisali, et sii: feiuiiia tiuguitur coulra quaiililateiii molis, et lioc
est de iuteutione uatura;, quiB intendit sal- est esse secundum poteiitiaiu virtutis aug-
vare specieui; et est loijui de inlcnlione na- meiilativa) : (luantum ergo iialura potesl
luraj siiigularis, qua; desiderat rcui tacere istuiu auginentare, (|uia iiuiic parvulus est,
quauto luelioieui et iierfecliorem potest ; et taiitus debet esse ratione et taiitus erit mole,

quod uon faciat, lioc est praitcr iutenlioucui, nisi impediatur per occasionem. Secundum
propter aliqiiani occasioiiein incidenteiii : tt hoc intelligeniium, quorl quantitas ratioiiis

lioc inodo iiatuia de femiiia faceret vimin, in aliquo polest deflcere a Etatu C(jmpetenti
si posset. Sod quia vel est defectusin virtute speciei , vel superabundare , vel sufficere.

et caliditate, vcl etiam est debilis coagulatio (jiiod sufficiat, hoc est de integritate na-
iu semine, vel non directe recipitur iu ma- tiira!: tunc autem dicitur siifllceie, quando
trice; hinc est quod mulier generatur, et di- polesl tautuni corpus producere, quantum
citur vir occasionatus tamen quia istam
: competit humanaB naturae, quae determina-
occasionem necesse est eveuire, nec sine ca tos habet ferminos, sive in parvilate, .sive

potest natura salvari in esse , ideo natuia, in magnitudine, inter quos statura Christi

quae intendit salvare utrumque se.xum, in- tenere medium creditur tamjuam perfectis-
tendit etiam productionem umlieris : et sic sima : et quandiu ab illa non recedi-
statura
patet illud. Ad illud quod olijicitur, quod tur, ita quod dcformitas generetur, dicitur

erunt sicut angeli^ dicencium quod non est virtus augmentativa, nive quantitas rationis
omnimoda similitudosed quantum ad hoc
, sufficiens; et resurgct unusquisque secun-
qiiod crunt immuues ab operibus carnis. Ad dum slatum illi qiiautitati competeutem. Si
illud quod objicitur, quod iion erit generatio, vero receditur ab ea, ita quod deformitas
dicendum quod , sicut non erit vis genera- generetur, sive in superfluo, sive in dimi-
tiva ad usum generandi, sed ad perfectionem nuto, dicendum quod tunc quanlitas ratio-
nominis ; sic etiam erunt membra genitalia iiis non fuit perfccta, sed vitiata : et ideo

ad perfectionem corporis. oportet tunc detrahi , vel addi , non ad na-

turae mutationem , sed potius ad vitiositatis

DUB. IIl. ablationem : et sic totum patet, quia Augus-

tinus loquitur salva integritate et perfec-
Non est autem fas dicere, ctc.
tione naturoe. Unde generaliter intelligere

Yidetur hoc falsum ,

quia nanus non ha- dat, quod, quantum ad quantitalem rationis,
bi.it, nec habiturus fuit sufficientem niagni- iiec fiet additio, nec sabtraclio, nisi fuerit

tudinem in hac vita: ergo varii boni, quo- vitii deformatio. Quautum ad quantitatem
rum corpora sunt deformia, sic erunt in molis, fiet additio in his in quibus non fuit

coelesti patria. Item, qui caret manibus, nuu- perducta ad quantitatem rationis nec oportet ;

quam erat habiturus manus ergo resurget

: quod Dominus adducat materiam aliunde ad
sine manibus ergo potest
: fieri additio mem- perficiendum sed possibile est qaoi de ilio
,

brorum officialium, quia non resurget sine uno totum extrahat, sicut creditur quod
manibus. Et si hoc, multo fortius videtur a quiuque panes sine apposilione in quinque
 ;

DIST. XLIV. PART. I. ART. I. QVMST. I. 47S .

millia hominutn multiplicavit per virtutem les, ut manus et pes, sint eadem. Amplius,
infinitam. Potest tamen esse quod aliunde in Job expresse dicitur "
: In carne mea vi-
addat, ut fortasse in illis panibus fecit, et debo Deitin Salvatorem meum : ergo eadem
utrumque miraculura fuit. Alius tamen mo- erit caro. Non ergo rectum
exem- videbitur

dus probabilior videtur. plum Augustini; et ideo dicendum ad hoc,

quod opera Dei non inveniunt perfectam si-
DUB. IV.
militudinem in operibus nostris, maxime
Sed qaeioaduodum si statua, etc.
istud, cum sit supra naturam iterare eam-

Videtur istud exemplum Augustini non dem formam numero ideo non est intelli- :

valere, quia aliud est arlificiatum, et aliud gendum istud exemplum adduci nisi ad hoc
statua illa, quae primo fuit fusa, et illa quae soUim, quod sicut artifex creatus reparat de
post fusa fuit : ergo videtur quod Deus sic materia ejusdem statuae statuam consimi-
reparat, quod alius fuit homo post, quam lem, ita quod non oportet partes ad eadem
ante. Ad hoc voluut aliqui dicere, quod loca redire ; sic Deus reparat de materia cor-
exemplum Augustini perfecte conforme est ' poris tui corpus, quod non tantum simile,

quantum ad moduin et ideutitatem repara- sed idi'm est insubstantia: nec oportet sin-
tionis et reparati quantum ad modum, quia
: gula ad singula merabra redire, ubi est cres-

non oportet singula ad sua loca redire quan- ;

centia, quae generaret indecentiara, quia
tum ad identitatem. quoniam, sicut in slatua quantum ad hoc loquitur Augustinus, ut
materia subjecta est eadem semel et ilerum patet in httera.

fusa, sed forma artificis est alia, sic in cor-

pore resurrectionis eadem est materia, sed ARTICULUS I.
forma carnis, et accidentia generata sunt
alia: sed tamen homo nou est ahus, quia Ad intelhgentiam hujus partis tria princi-
forma ultimo completiva, et primaria ma- pahter quaeruntur : primo quaeritur quid re-
secundum substantiam est uua
teria, et ea- surgat in corpore humano; secundo, quid
dem. Unde si statua haberet animam , ipsa in quo membro ; tertio quaeritur qualia re-

diceret: « Ego sum revocata, » quia haberet surgent corpora. Circa primum quaeruutur
eamdem materiam, et eamdem formam ul- duo : primo quaeritur quid resurgat quan-
timam, quamvis non habe:et intermedias : tura ad indigentiam ; secundo, quid resur-
sic et in proposito dicunt se habere : quod gat quantum ad superfluitatem.
formse intermediae iteratae , sunt aliae ; atta-
men homo idem est, maxime ratione formae, QUiESTIO I.

quia tota ratio personalitatis venlt ex parte

An humores resurgent in judico '.

animae. Sed tamen istud non sufficit, pro eo

qiiod resurrectio dicitur esse corporum hu- Utrum humores resurgent; et quod non, ah opp.
manorum magis proprie, quam conjuncto- videtur : quia nihil resurget , nisi quod est
rum. Si ergo resurrectio debet esse ejusdem, de veritate humanai naturae: sed humores
necessse est quod corpus humanum sit idem non sunt de veritate humanse naturae ,
quia .

sed nunquam est idem corpus, nisi sit eadem quotidie mutantur, et restaurantur, et de-
caro: ergo oportet quod caro, quae est furma pciduntur : ergo, etc.

intermedia, sit eadem: pari ratione et de 2. Item, si humor resurget, et est de ve-
aliis formis intermediis : et si oportet quod ritate naturae humanae, ergo totahter oportet
caro sit eadem, oportet quod partes offlcia-
in Suppl. p. III, q. Lxxx art. 3; Richard , IV Sent.,
,

' Aug., de CivH. Dei , lib. XXII, c. xvrii; Enchirid., dist. XLiv, q. n; Steph. Urulef., IV Sent., dist. XLlv,
c. Lxsivm, n. 23.— ' Job., six, 26. — s c/. S. Thom., q. i; Petr. de Tarant., IV Seitt., disl. XLiv, q. ii.
 : :

re SENTENTIARUM LIB IV.

raiiirgere: eryo tolus sanguiii, qui «-xit de huniores iiiipleant rorpus, resurget corpus

homliie [)*<r phlebotomiaiii, vel alio raotlo, vacuuin et imperfectum, ac per hoc deforme
re^urKet : hed hoc generaret iiidecentlaiu : 8ed hoc est iinlecen» in liealis : ergo, etc.

ergo, etc. Ilein in fiacraineiito altariscoiiverlitur vi-

3. Item, (|uod iion vivit, iion dcbet resur- iium in verum sungninem; sed hoc esset
gere, quia re»urrectio est ad vitaui : sed hu- impossibile , nisi sanguis resurrexisget in
mores iion vivimt : ergo, etc. Chrihlo : sed si in Christo rcsurrexit, et in

4. Ileiu iiihil ilebet resurgere incorpore, quolibet ulio resurget: ergo, etc.

quod nou habeat aliquem usum : sed liu-

mores bunt ad restaurationem deperditi, CONCLUSIO.

quod non f.st iii corpore resurgentc : er-
Humiditai complexionalis et humoret tn judicio
go, etc.
verus sanguis
resurrieitt ,
quia resurrexit in
5. Item iiiliil resurget, nisi quod consonat Christo in ejus resurrectione.
qualilati tt iiatuicK ctnporis resurgeiitis : sed

corpus resiiivens erit Uiniinosuin et impas- Resp. ad arg. Dicendum quod differuiit,

sibile ; humures autem suut Uuxibiles et va- sicut (licuut philosophi, humor et humi-
riabiles : ergo, etc. ditas. Nam humordicitur, proutestiuveuis;
Conlia Quod est de conslitutione corpo- humiditas aulem, prout extra venas dirigi-
FuQdini. :

ris, resurget iu illo : sed humores suiit hu- tur, et extra veuas est, et prout ab eis deii-

jusmodi ergo, : etc. Unde Augustinus ' :

« Cor- vaturadmeinhra. Distinguitenim Avicenna
pus constat ex membris olTicialibus, officia- inter huinorem et humidilatem, et dicit

lia ex similibus, similia ex huiiioribus , hu- quod humor dicitur proul est iu venis; hu-

mores ex cibis, cibi ex elemeulis. » Ergo miditas auteni, piout a venis derivatur ad

immediatius se habent humores ad corpus, membra. Et hoc in triplici statu : aut in pri-

quam elementa; si ergo illa resurgent, et hi mo egressu a venis, et sic vocatur ros hu-

similiter.
miditas, scilicet, quae est in foraminibus par-

Item, quod est de perfectione corporis, varum venarum aut prout incipit ; ultra pro-

resurget in illo : sed fiumores sunt hujus- gredi et dealiiari, et sic vocatur cambiuni,

modi, quia penes humores distinguuntur aut prout est jam dealbata, et cibans in actu,

complexiones : ergo, etc. et sic vocatur gluten. Haec aulem distiuctio

Item hoc videtur, quia medium et dispo- humiditatis ad duo membra reducitur, sci-

sitio uuiendi animam corpori resurget in

licet ad humiditatem nutrimentalem : et hoc
illo: sed sanguis est hujusmodi, et hoc patet complectitur rorem, et cambiiim, et com-

auctoritate ' : Sanguiseoi-um estpro anima; plexionalera : et hcec est gluten, quae est de

Glossa : o Aliquid vitale est in sanguiiie, et

complexioue membri consimilis, in quo est

maxime anima terlia species iiecticae et nulrimentalis et

per ipsum carni unitur. » :

Iteiii hoc ipsum videtur ratioue, quia spi- quia respicil slatum et indigentiam, non re-

ritus est medium uniendi animam corpori surget sed humiditas complexioiialis absque
;

sed spiritus, sicut dicunt philosoplii, ex hu- dubio resiirgtt. Sed quid de hnmoribus di-

moribus geuerantur. Hoc ipsum patet exem- cemus, cuni sint currentes , et non sint de

pio : quia uulla laesione facta in corpore , si substantia membri nec de complexione ra- ,

anima recederet. dicali ? Dicendum quod absque dubio resur-

totus sanguis exiret, statim
Si ergo humores sunt medium et ratio unien- gent, cum vinum converlatur in sacramento

di, ergo necesse est quod resurgant. altaris in sanguinem qui ,

effusus est in re-

Item, si non resurgant, cum hujusmodi oper. S. Augustini , eclit. Bened., lom. VI. — ' Deut.,
'
Imo auctor libri de Spir, et Anim., c. xv, in Append. iii, 23
 ; ,: ,

DIST. XLIV. PART. I. ART. I. QUJIST. II. 477

missionem peccatorum : et iste est sanguis habent , usum
ipsum corpus dispo- scilicet

habens speciem sanguinis. Untle non video, nere ad vitara; sed non habent ulteriorem
quo modo verus sanguis non resurrexit in usum, scilicet restaurare; et habent hunc,

Christo : et si hoc ,
ptui ralione et in quo- quia de novo generatur, et hunc ibi non ha-
libet alio. Et praeterea numquid vense rema- bebunt.
nebunt vacuae? Et quod hoc sit verum, quod 5. Ad illud quod objicitur, quod non (a)
sanguis resurgat, habetiu- in sermone sancti congi-muit corpori himinoso et impassibili
Ambrosii de Martyrihus ', Dignutn, et con- dicendiim quod sicut caro et os secundum
gruum : et ideo dicenduni quod humores statum praesentem non congruunt statui
resurgcnt , et concedendae sunt rationes ad beatitudinis , sed sublimabuntur et subtilia-
hoc. buntur, sic est intelligendum de humoribus
1 et 2. Ad illud quod objicitur, quod non et membris omnibus interioribus.
sunt de veritate humanse naturse, dicendum
quod aliquid est de verifate naturae humanse QUiESTIO II.

triphciter : aut quantum ad esse necessa •

An capilli et cwtera intestim resurgent in judicio^.

rium, sicut membra principalia; aut quoad
esse integrum et completum, ut illa quae fa- De his quae spectant ad superfluitatem, ut ..

ciunt ad corporis perfectionem ; aut quoad sunt intestina, capilli et ungues, utrum ,

esse decorum. Prima necessarium est resur- resurgant; el quod intestina resurgant,
gere secundum totalitatem ; sed quse se- probatur, quia dicitur '
quod Razias [irojecit
cundo congruum est resurgere se-
et tertio, illa, deprecans Omnipotentem , ut redde-
cundum illud secundum quod faciunt ad , ret ei.
complementum et decorem et quia humo- :
Item. si homo stetisset, siue alicujus cor-
res ad pleuitudinem et integritatem faciunt, ruptioue translatus fuisset in immortali-
resurgent in tanta quantitate, quanta cor- tateiu sed homo
: conditus fuit cum intesli-
pori conipetit. I£t per hoc patet secundum, nis ergo illa habuisset iu gloria
:
: sed modo
quia non oportet quod totus sangnis , quem ill» habebit, quai habuissel : ergo, etc.
emitlimus, per minutionem resurgat, sed Item alia ratio est ad hoc, quia si nou
quanlum cougruit. Simililer de carne, quse resurgerent, venter vacuu^ remaneret et :

fluit et i'efluit, judicandum est. si hoc, imperfectus sed ibi nuUa est imper- :

3. Ad illud quod objicitur, quod non vi- fectio : ergo, etc.

vunt, dicendum quod tripliciter esl aliquid Ifem d.' capillis '
: Capillus cle capite
vivere; aut quia recipit iufliieutiam vdss; vestro non peribit. El iterum =
: Omnes
aut quia disponit ad vitam ; aut quia orlum numerati sunt.
et conservationem habet ex actu vitae. Primo Item ratione videlur : quia privatio capil-
modo vivificatur substantia corporalis, et lorum et unguium est de imperfectione
caro ; secundo modo vivit spiritus et humor naturae : ergo habitus est de perfectione
et tertio modo capilli, et etiam ungues : et sed omne quod est de perfectione naturse
quia ouinia ista connexionem habent cum debet resurgere : ergo, etc.
vita, omnia resurgent. Iteiii capilli ornamentum a natura
sunt in
4. Ad illud quod objicitur, quod non ha- collati sed corpora electorum debent resur
:

bent usum, dicendum quod falsum est; imo gere cum omni ornatu ergo,
: etc.

' Sermones Ambrosio ascriptos, serm

Inter .'cxi, i/e q. I, 1; Durand., IV Sent., dist. xuv,
art.
Comm. Murt. ^ —
Cf. S. Tbom., ia Suppl. p. in, Fraacisctis deMayr., IV Sent., dist. xl:v,
q. lu-
q. h; Steph!
q. Lxx.x, art. 2; et IV Sent.,
XLiv, q. i, art. 2 dist. ; Brulef., iV Sent., dist. XLiv, q. ; Petr. de m Tarant
Scot., !V Se:it., dist. XLiv, q. i; Richard., IV Sent., IV Sent xliv, q. m.
, dist. s n
Machab., .yiv 46 — —
dist. XLlv, q. i; Thom. Argeut., IV Sent., dist. XL^v^ » Luc., XI, ;8.- » Matth., i, 30.
[a) Al. deest non. -
 4fTt SENTKNTIA UIM Lin. IV.

Ad u|>|i Sed contra : 1. yuod iiitestitm nofi reHiii- i. Ad illiid quod objicitur ,
qiiod iion

gant, tior, viiletui- : quia suiit ad supcillui- iiuliebuiil iisuiii , dicciiduiii (|iiod viutiiii est

tutis iiiiliuta^ leLepliuuem : sed ilii iiou erit do UHU inqierfccto, (|ueiu uxjdo liabent : sed
talis iiu[ieilluita!i : ergu, etc. perfectum hubebunt, qui est visum intelli-

2. Iteiu iiilestina aiil eniiit vacua , aiit geiitia^ objeclare in tam pulchra liuniionia,

pleiia : si vaiua , eigo iniperfecla ; si [ileuu, in qua laudabit aiiiina su[)ientiam c(juditoriB.

ergo iiiiumnda : cum ergo nulluiu horum 2. Ad illud quod objicitur uauterunt :

statui gloritB com[>etat, patet, etc. vacua, uut plenu ; « dicondum quod (^unt
3. Iteiii, (|uod nec capilli resurgant, vide- plena, sed uoii supcrfliiitat(! ; sed nobilibus

tur : quoiiiaia suiit ex fuinosa sn^icrfluilate: spiritibus, et sublilibus ,

qu.i' totuiii corpus
8ed ibi noa orit siiperfluitas rumorum : reddeiit agilius.

ergo , etc. 3. Ad illiid qiiod objicilur, (juod capilli

4. Iteiu ratioiie videtur ;

quia sicut folia suiit ex sup(U'fluilate,dicendiini quod supcr-
sunt iii arborc, sic capiili in capite : sed fluitas e*st Iriplex : uua respectu totius cor-

fructu ad matunlatem ducto, ccssant folia: poris et speiiiei , ut est su[jerfluitas im[)uri-
ergo et capilli, cumjam homo pervenit ad tafis, et haec non erit ibi ; alia est super-

fruclum gloriai. fluilas respeclu totius corporis in quo est,

5. Iten^ hoc potest probari, quia non sunt sed non re.spectu alterius proitagandi, utpote

de verilate naturJE. simen, et hap.e simililer ibi ikjii erit, et hac

t). Item, quia deforme esset corpus, si est superfluitas lesiduitatis ;
quaidam est

omnes capilli resurgeient extenderetur , superfluitas respectu unius purtis, taiiien in

enim nimis longitudo capillorum et hujus ; altera non est superflua , .sed decens, et op-
signum esl, quod siiie dolore abscinduntur: timc collocala , et talis est su[jerfluitas ex
sed quud iion vivit, non debet resurgere, quu sunt capilli ,
quiu illa maleria non cst
quia reiurrectio est ad vitam : ergo, etc. necessaria stomacho ; est tamen bene coUo-
cata in capite, et barba.

CONCLUSIO. 4 , 5 et 6. Ad illud quod objicitur, quod

arbores amiltunt folia , dicenduin quod si
Ea etiam, quce de superfluitate sunt corporis, rcsur- arbores deberent semper suum servare de-
gent, ut capilli et coeteia; quia sunt ad decentiam
corem , sicut resurgentes nnnquam folia ,
et ornamentum corporis.
amitterent nou debent eum servare,
: sed

Resp. ad arg. Dicendum quod , sicut dic- sicut resurgentes ideo non est simile. Ad :

tum est, resurget in corpore non tantum alia tria solvendum , distinguo triplicem
quod est de ejus necessitate, sed etiam quod veritalem naturae et vivere secundum tripli-

est (ie integritate, et decentia (u), et pulchri- cem differentiam , ut in praecedenli proble-

tudine quoniam igitur capilli sunt de de-

:
mate dictum est.

centia, et ungues (boc patet quia calvitium ,

est imperfectio naturai), (6) ideo dico quod AfiTiCULUS IL

resurgent. Similiter et intestina sunt de
naturae pulchritudine : unde Augustinus * : Consequenter ,
quantum ad secundum
« lu interioribus visreribus, quae nullum articulum ,
quaeritur secundo quid in quo
decus modo videntur habere , ita pulchri- resurgat : et de hoc duo quaeruntur : primo
tudo rationem delectabit, ut omni formae quaeritur quid iu quo resurgat quantum ad
apparenti, quae oculis placet, secundum totum corpus : secundo, quid in quo quan-
mentis judicium praeferatur. tum ad quodlJbet membrum.
' Aug., dc Cwit. Dei, Ub. XS.11, c XXIT. (a) Ccet. edit. el doceutia. — (6) Item add. et.
 ,
; ;
:

DIST. XLIV. PAHT. 1. ART. II. (lUiEST. I. 479

quod si hoc non est verum ergo caro re-
,

QUJISTIO I.
sin'get in co, in quo secundo est caro.
Item,esto quod aliquis nutriatur ex
3.
An caro qum cst in duobus hominibus , resurgat in
carne humana, dicit Augustinus ' quod re-
uno sicut in alio '.

dit ad priinum : esto quod de illa generet,

dara. Cum caro est in duobus hominibus caro, constat quod si tunc redit ad primum , nihil
utrum rejurgat caro in primo, vel secundo remanebit generato, et hoc est inconveniens.

et quod in primo, vitleturper Augustinum', Quod si non redit, ergo non es>t necesse quod
et habetur in littera : « IUi animae in puncto resurgat in primo, sed in secundo potest.
temporis redditur, quaj eam primitus, ut ex .i. Item, quod debeat resurgere in se-

ea homo flerot , viveret , cresceret , ani- cundo, videtur, quia ab ultimo res denomi-
niavit. » natur, et a fine. Unde statur in ultimo
Item ratione videtur ;
quia propria Jorma testamento ,
quod est in morte testatoris

in propria materia nata est fieri : ergo si crgo ?i caro ista fuit illius hominis fiualiter,

hsec caro est propria materia huj ns animaj et postcrius , ergo ad ipsum inagis spectat

cui primo est unita , ergo semper anima ergo ad secundum et postremum debet re-
appetit ei uniri : ergo non potest, frustra-
si dire , non ad primum.
tur ejus appetitus : hoc autem est incon-
CONCLLSIO.
veniens : ergo, etc.
Caro qum est in duobus , in uno sicut in principio,
Item caro ex unione cum aninia disposi-
in atio sicut in individuo et in toto, resurget in
tionem trahit, sive ordinationem ad immor-
isto, non inillo; et si in ambobus, secundum ma-
talitalem : ergo si hasc caro unita est cum teriam resurget in primo; si in hoc secundum
hac anima, nece.ssitateai habet iterum ad materiam, in alio secundum specicm resurget.
uniouem cum ipsa : el si hoc, cum hoc Impossibile est autem quod in pluribus sit secun-
dum specicm.
necessitas non patiatur, ut hsec caro ordi-
netur ad animam aham, patet, etc. Resp. ad arg. Dicendum quod caro quae
Item, si non est necesse resurgere cum est in duobus, potest esse dupliciter : aut ita

prima, ergo si tota caro hominis niandu- qnod sit in uno sicut in principio , in altero

celur, privabitur omninoanimasuocorpore, sicut in individuo et toto suo, aut in utroque

et ita dal)itur ei aUud corpus : non ergo erit sicut in individuo. Si sit in uno sicut iu prin-

resnrrectio, quia resurreclio est ejusdem cipio , in aho sicut in individuo et toto, re-

numero. snrget in secundo, quia non erat in primo

,pp. Sed contra : 1 . Costa fuit in Adam et Eva: ad ipsum, sed ad alterum ordiiiala, sicut
qusero igitur in quo resurget : si iii Adam, fuit costa in Adam, quia ordinata ad propa-
ergo cum
Eva sit inde facta, niliil resur-
tota gationem Evae ; sic semen in patre, quia
I

'

get in Eva; si non in Adam, sed in Adam ordinatum est ad propagationem filii; sic

primo fuit costa non ergo resurget in quo : illi sanguines in beata Virgine, quia ordinati
primo fuit. erant ad conceptionem Christi. Si autem in
2. Ilem homo est de semine patris, et utroque sit sicut in toto absoluto, hoc tripli-

Christus ex purissimis sanguinibus Virgi- ciler potest intelligi : aut ita quod sit in
nis : ergo si semen debet resurgere in patre, ntroque caro secundum speciem ; aut in
et sangMis in Virgine , tunc nullus homo utroque secundum materiam aut in uno ;

generatus resurget, nec etiam Christus : secundum speciem, in altero secundum

materiam. De primo est controversia : nam
'
Cf. S. Thom., iu Suppl. p. III, q Lssx, art. 4;
Richard., IV Sent., dist. XLiv, q. iv; Stepli. Brnlet., dist. xLiv, q. IV. — 2 Aug., de Civit. Dei , lib. XXII,
IV Sent., dist. XLiv, q. iii; Petr. de Tarant., IV Sent., c. xx; Enclurid , c. Lxxxviil, u. 23. — ' Ibid.
 ;;

48U SFINTKNTIAHUM LIH. IV.

iilii|iii iliniiit, ijuod caro unius Hecundum rolioris, tnm quia videtur incouvoniens
sijci.icai potest fleri raro allerius «ecuiidum diccK! qiidd lioiiio non |)Ossit niitriri de
.npeciem, utpoto tii houio da illa uutriatur et cariie si-ciiiiduiu spcciem , cum sit a|)la ad
h'eneret : et hoc ilicunt, quia ouiniuo est nutriendum, et heno pussit inde nutriri
tranHtuutitbili» caro ut alia, sicut experi- auiplius, uec istud est multuiu stabile, quod
Opiu lueiito palet. F.t ^i (piairas iu quo resurpet, iii i'Or[ioi'e huiiiano sit aliquid actu corru[)-

dicuut (jiMid iii illo iii (juo majorcuiet esseu- tibile, et tami^n sit resolubile usque ad ele-

tialiorem liabet ordinatiouem ; et Domiuus meiila, et ijnod ihi sit appetitus im[)('diiMis

supplet alteri illud : ut , verbi gratia , si de transiiiiitaiionem. Und»; saiiius dici [lotcsl, lieler
Lloulu
modica parte «•orporis uuius quaiitiim ad quoii sicut resurrectio est per diviuam vir-

caruem sei uudum s[)i'dem slt aliquis geiie- tutcm , sic ordiiiatio cariiis ad illam animain
ratus, illa resurgelin generato; et Dominus est secunduin divini decreti disposilionem
post su[)[)lt'l)it iu me quod arnissum est, siciit quae quoiiiam est immortalis , facit quod
iu Adam replevit caruein pro cosla. Alia caro fieiuiiilum s^iecieiu uiiius ad cariiem
Opiu. t.

positio est, quod de came secundum speciem secundum speciem alterius hominis sit iiu-
jllius homo non potcst nutriri, nec generari, possibilis. Dicamus ergo quod iii utroque

sed solum de canie secundum materiam ; et secuiidum speciem esse omuiuo est impos-
ralionem hujus reddunt ex parte aclualitalis sibiie ,
quia tunc esset de uecessaria consli-
ipsius, quia transsubstanliatio hic conversio tutione utriusque, et necessario resurgeret

est : et couversio, et transmutatio, sive in utroque ; et lioc esl impossibile. Istam

transsubstantiatio , sive transversio, est ex im[)ossihililatem non dico venire de virtute

ente iu potentia : et quia est caro secundum carnis secundum specicm ipsius hominis,
speciem ideo non est possibilis couverti in
, quia sic necessario est ordiiiala ad incorrup-

carnem secundum speciem. Sed quoniam fiouem [iropter appelitum ad animam pri-

hoc nou habet stabile fundamentum, quia main : ct ideo non pulest esse corporis alte-

lupus nutritur de carnibus lupi, et aliis ani- rius animae principalis maleria, quia sive

malibus ejusdem s[jeciei , ut videmus ; et sit ibi isteap[jelitus, sive iion, sinecalumnia
iterum, caro secundum speciem potest fieri potest dici quod hoc venit ex ordinatione
noii caro, et tunc erit in poteulia : ideo divina, quae carnem hominis sicut non
rationem fundant super pulverum appe- dimiltit perire, sic nec ejus substantiam
tilum, qui plantilus est ad illam ibrmam coufundi, iiec permisceri. Unde sicut divina

determinate et sempiternaliter, qui non pati- providentia faciebal Adam ab exleriori im-
tur ipsam carnem vivificari ab aliaanima passibilem, sic etiam facit carnem secuudum
immortali : et ideo respondent ,
quod illud speciem unius carnemsecundumspeciem
iii

est impossibile, quod in primo sit caro se- alterius iuconvertibilem. Si autem caro sit
cundum speciem unius , et postmodum fiat in utroque secundum materiam ut quando ,

improb. alterius.
Sed prima positio repugnare vide- homo nutritm" de carne alterius , dico quod
opiD. '•
tur resurrectioni ejusdem corporis, quia si redit ad primum, quia ad utriimque ordi-

de una parte carnis meae secuudum speciem nata est de cougruo et sequens ordiuatio, :

posset fieri caro alterius secundum speciem, cura non sit fortior, non solvit praecedentem.
pari ratione et de alia, et sic de qualibet, et Si autem in uno sit secundum speciem, in

sicanima perderet suam carnem totam quo ;

altero secuudum materiam , resurgit in eo
raodo igitur verum est quod dicit Job ' : iu quo fuit secundum speciem, quia ad illum

Jn carne mea videbo Leiim Salvatorem essenlialiorem ordinationem habet , sive sit
Iraprob
opia. H
meum ? Secunda positio non habet multum primus, sive secuudus. Unde si aliquis nu-
» JoIj, XU, 26. tritur de caruibus alterius secundum spe-
 ,

DIST. XLIV. PART. I ART. II. QVMST. II.

^g^
ciem talis caro redit ad priinum. Si autem
,
in suum locum ,
sicut est in fusione statu».
generatur de carnibns secundum materiam,
Item ad hoc est ratio ostensiva,
2.
quia
quia de his qua secimdum speciem non
maleria illa est iri perfecta
(6) obedienfia re-
potest generari (lico quod caro stat in se-
,
spectu Creaforis ergo si ipsa niliil
:
operafur,
cundo, et Deus recompensat primo. Et ratio et rreatnrae non facit vim, nisiquod totum
hujusest, qiiia raro majorem et essentialio-
reparetur, et debite, sicut bonus artifex,
rem habet ordinationem ad animam in se- ergo videtur quod sine differentia
materia
cundo. Ex his pafent objecta, quia Augus-
unius membri in alio possit resurgere.
tinus loquitur in diiobus casibus scilicet
,
Item alia ratio ad hoc est, quia
3.
disposi-
quando in primo fuit caro secundum spe- tio confrahitur in corpore ad resurgendum
ciem et hoc patet ex verbo suo Ut ex ea
: :
ex unione ad animam ergo cum quaiibet :

homo fiem etc. vel etiam quando in duo-

, ;
pars toti animae uniatur, quia
anima tofa
bus est secundum materiam.
esf in qualibet parte,
quaelibet pars habet
Resp, a,i 3. Ad illud ergo quod objicitur, quod
indifferentiam ad tofum.
oppos^i. fJebet denominari ab ultimo, dicendum quod 4. Item si necesse est quod in eodem, sed
sequens ordinatio non solvit priorem nisi
, csto qiiod aliqiiis habeat
sit fortior et quia non est foriior
nimis magnum
:
, prior capuf, tuiic necesse erit
resurgere in eadem
manet , maxime quando in primo fuit caro
deformitale : quod est inconveniens.
secundum speciem, habuit essentialiorem
Sed coiitra * : Accesserunt ossa ad ossa,
ordinationem ad animam, quia caro secun- Fu.d.».
unumqmdque ad juncturam suam : ergo
dum speciem vivificata ab hac anima habuit est convi-nienter ibi
si

signata forma resurrec-

necessariam et indissolubilem ordinationem
fionis futurae, patet, efc.
ad iOam animam : et ideo , sicut matrimo- Item ratione videtur, quia
resurrectio est
nium legitime confractum cum aliqua non ejusdem sed si manus
:
fieret ex materia
potest solvi si iila contrahit de facto cum
,
pedis, nonesset ejusdem; sic
nec aliaali-
aUquo sic nec caro potest ordinationem ad
,
qua pars, si fieret de alia et sic
nec totum ;
primam cainem perdere. Quid autem sit idem ergo cum hoc sit
:
inconveniens
caro secundum speciem , hoc habet locum
patet, etc.
in libro secundo ubi agitur, utrum aliquid Ifem resurrectio est ad remunerationem
:
transeat in veritatem humanae naturae, et sed contingit unum membrum nobilius esse
quaeritur, dist. xxx, art. 3 '.
altero, et ulterius magis mereri uno, quam
dltero ergo
debet alicui prajjudicari, iik
: si

pars materiffi in membro debet

QUJISTIO II. resurgere,
quae prius ibi fuit.
An unumquodque membrum reformabitur ex sua Item, sicut se habet totum
corpus ad ani-
propria materia '.
mam, sic oculus ad potentiam visivam,
ut
dicit Philosophus sed necesse est maferiam
:

.d o,,p. Quid in quo resurgat quantum ad mem- fotius corporis aptari huic anims , ita quod
bra,utrum scilicet materJa uniuscujuslibet non alii ergo et materiam potentis
:
visivae
membri in suo, an indifferenter (a) in quo- huic. et non alteri et sic maferia unius :

libet resurgat et quod non in suo, videtur membri

;
in hoc membro determlnafe
re-
Augustinus ' dicere, et habetur in littera, surget.
quod non refert, utrum pars materise redeat
q. iv; Petr. de Tarant., IV Sent., dist. xuv a v _
' Huj. edit. lom. 1|[, p. 33S. — « CA S. Thom., in XXII, c. XX, n. 3. — » Ezec/i., xxxvii, 7.
p. III, q. Lxxx, art. 5; Suppl. Richard., IV Sent.,
C<^1 ed,l
(«) dilTerenter.- (6) Eda. Vat'. ,st
dist. XLiv, q. V ; Steph. Brulef., IV Sent., diat. xliv, imper-
'^
fecta. t.dit. Ven. eat perfecta.
TOM. VI.
31
 ,: ;

m SKNTKNTIA nu\i i.iH. IV.

corpus est ordinatum ud resurreclionein in

CONCLUSIO. ulroi|ue , et in quaiitiim respicit aiiiiiium ut

MmUmm unumtjuoil/iue reformatitur ex $ua pro- perfectionem , et ut motorem , et (iiiantiim

prta materia peTtinente wi tjus »ubitant%am : ud rationem moloris est distinctio : ideo dis-
quai veru eiit de mperllaitale . per tutum curpit» tincte resurget iiiateria membrorum in Rui8
diffundetur.
locis.

Kesp. ad arg. Dicenduni i]iiO() in hoe \. .\d illud (|uoil ultiino objicitur, jam
niembro, sive in ejus niateria est aiiquid patet ns[)oiisio : dico enim quod illud per
considerare quod est de substantia et perfec- totum dispergetur, qiiod in uliqua parte est

tione, aliquid quod est de superlluitate, sicut superfluum : nec illud facietdiversitatem in

aliqua ineuilira plus hulient dc inateria, corpore, sed removebit deformitatem : et

quaui coiivfiiiens sit forinx' mcinbri. Si pri- Iioc intelligenduin est quuutuin ad corpora
mo modo, sic dico quod uuumquodque clcctorum. Sic igitur palet, quid in !quo

membruni ex sua propria materia reforma- resurgat secundum veiba beati Augustini :

bilur : reformatio enini respondet forma- quibus magis est innitendum, muxime iii

tioni. Uiide eailem et rle eodem est reforma- hacmateria,quam etiam rationi. Altamen
tio ejus , de quo fuit formatio. Si autem tam ad primum problema, quam ad ulti-
quaiitum ad superfluilatein, dicendum tunc, mum ,
posset de facili responderi, si ijuis

quod illud materiaj quod raodo est super- velit seminales rationes intueri , in quas flt

fluum in una parte, per totum corpus dis- resolutio, quae in una parte salvabuntur res-

pergetur, ut sic non abundet unum mem- pectu totius, si sit artifex qui possiteducere;

brum ab altero, nisi quantum debel. cum Deus lioc operetur, et supra na-
et ideo

1. Et sic loquitur Augustiniis, quod patet turam, quid mirum est si quantumcumijiie
loquitur enim de superexcrescentia eorum parum de came remaneat, totum reficiat?
quae debent resurgere. nec unqiiam poterit adeo (a) dividi ,
quin
2. Ad illud quod objicitur, quod materia modicum sufflciat cuiiibet : hoc dico secun-
illa est in perfecta obedientia, dicendum dum operationem Dei, non secundum ope-
quod verum est; tamen Creator non vult rationem naturae , sicut alibi melius patet,

facere, nisi quod congniit ipsnm facere et ; scilicet in secundo libro.

congruit , quod unumquodque membrorimi

flat de sua materia. Et quidam reddunt de
ARTICULUS in.
hoc rationem ex parte diversorum appleti-

tuum, qui sunt in pulvere. Quidquid tainen Consequenter, quantum ad tertium arti-
sit de hoc, tamen hoc venit ab ordinatione culum, quairiturqualia eruiit corporaresur-
perfecti artificis, ut apparet de eadem mate- genlium ; et de hoc duo quaeruntur : primo
ria, et eodem ordine. quantum ad electos
quaeritur de quulitate

3. Ad iliud quod objicitur, quod quaelibet secundo vero, quunlum ad reprobos.

pars unitur toti animae , dicendum quod
anima est perfectio quantum ad substan- QU^STIO I.

tiam , et motor quantum ad poteutias : etsi

An corpora electorum resurgent cum deformita-
anima nou sit composita, imo simplex tibus '.

quantum ad substantiam, habet tamen mul-

titudinem potentiarum quarum ad , ratione Utrum corpora electorum resurgant cum Fundtm.

diversa organa comparatur. Quoniam igitur

IV Sent., dist. xuv, q. v; Pelrus de Tarant., IV Setit.,
dist. XLIV, q. VII.
Cf. S. Thom.,m Suppl. p (II, q. Lxxxi, per tot.;
Richard., IV Sent.., dist. XLiv, q. vi; Steph. Brulef., (a) C<xt. edit, poterat a Deo.
 ;,,

DIST. XLIV. PART. I. ART. 111. OU^ST I.

483
deformitatibus ; et quod non, vidctur. Au- milis, sicut patet in gibbo, et est aliquid
de
gustinus, de Cmtate Dei a Aberit a cor- '
: carnis substantia : ergo est aliquid de veri-
poribus electorum omnis deformitas, omnis tate humanse naturae : ergo, etc.
infirmitas, omnisque tarditas. » Ergo si haec 3. Item quia anima meruit in corpore,
,

pertinent ad deformitates , et carebunt his, debet remunerari incorpore et in membris,

patet. et hoc quia corpus est
, conjunctum si
sibi :

Item nihil resurget in eiectis , quod non ergo anima viri ju.-ti meruit in deformatio-
sitde decore naturae, quia, ut dicit Augus- nibus, et per deformitates, quas humiiiter
tinus », a corporibus electorum vitia detra- toleravit,ergo debet in eis remunerari.
hentur, et natura servabitur : sed deformita- 4. Item cicatrices, quae sunt inductae in
tes non sunt de natura ergo, etc. Probaiio : marlyribus a violentia manent
, in gloria in
minoris. Super illud ' Eramus natiira signum meriti et triumphi
filii :
ergo pari ra- :

irce, Glossa « Natura vere ac proprie dicitur

: tione deformitates quae sunt a nalura,
in
qualis sine vitio fuit in primis parentibus. » quibus meruit anima nostra.
Ergo cum deformitates in ea non fuerint
patet, etc.
CONCLUSIO.
Item generans transmittit in prolem omne
illud,quod est de veritate naturae
Corpora ekctonm habentia deformitatem
suai, resurgent
cum deformitatibus suis quoad substantiam,
quando generat sine errore, pro eo quod per sed
cum pulchritudine.
naturam generans generat sibi simile : sed
generans habens deformitatem sine errore Resp ad arg. Uicendum quod deformitates
naturae, generat non liabentem deformita- quaedain sunt quahtativae, sicut illse quae
tem : ergo deformitas non est in eo de veri- veniunt ex malo, et inordinato situ membro-
ergo si hoc solum resur-
tate suae naturae : rum quajdam sunt quantitafivae , sicut
;

get in electis quod est de veritate naturae quando quis habet nimis magnum caput,
deformitates non resurgent in eis. vel nimis magna membra, ita quod aliis
Item Anselmus % in libro de Veritate, sunt iraproportionalia, vel habet
gibbosita-
dicit, quod veritas est rectitudo sola mente tes, vel talia, In quibus est
aliquid de carnis
perceptibilis : ergo quod non est de rectitu- suhstantia. Si de primis loquamur,
quianon
dine naturae, non est de veritate naturae sunt de veritate humanaj natur»,
imo per
sed deformitas non est de natura; rectitu-
erroremomninocontingunt, dicendum quod
dine ergo non est de veritate naturae ergo in electis nullo
:
:
modo resurgent. Si de se-
non resurget in electis. cundis loquamur , quia aliquid est ibi suh-
Ad oijp. Contra : d Caro contracta a generantibus
.
stanliae, aliquid vitiositatis, quod est sub-
est de veritate humanae naturae : sed gibbo- stantiae resurget, quod est vitiositatis aufe-
sitas et aliae
multaj deformitates possunt a retur hoc estdicere, quod illius membrl
:

generantibus contrahi : ergo sunt de veri- materia per alia membra diffundetur
quan-
tate humanae naturae : sed omne tale resur- tum ad superfluitatem, ita quod non aliquid
get in electis ergo, etc.
:
peribit, et tamen totum per omnia reducetur
2. Item de veritate humanae naturae sunt ad proportioneiu. Et sic patet quod in elec
membra non tantum officialia, verum etiam tis nulla resurget deformitas ; resurget
consimilia sed in hujusmodi deformitati- tamen
:
alicujus deformitatis materia.
Et sic
bus est aliquid de substantia membri consi- concedendffl sunt rationes ostendentes,
quod
non resurgent.
' Aug., de Civit. Dei, lib. XXII, c. xx, n. 3. —
= Ibid., c. XVII, et Enchirid., c. xci, n. 23.— ' Ephes.,
1 et 2. Concedendae nihilominus suntduae
II, 3. —
• Anselm., de
yerit., c. xii. ad oppositum inductae quod
, illud quod est
 m SENTK.NTIAUUM LIU. IV.

df 'ubetautia ileforniilatis mursj-et, tameii buam-i, quod reprobi damnabuntur, certl

sub ratione jiulciiritudiiiis. siimus etiam quod puichritudiiie non deco-

3. Ai! illud iiuod olijicitur, (iuoil per

de- rabuntur.

formilutfs aieretur auima viri jiisli, dimi- Ilem a corporibus damnatorum non tolje-

duiu quod per aliquid niereri est dui»liiiter: tiir lardilas, nec passibilitas : ergo necdefor-
aut nuod habet im(ierri'ctioaeiu secuiidum mitas, coiisimili ratione. 1'rima [latct, quod
statuni meriti, iioii tann-u secundum suam passibilia erunt damnatorum cor[jora et gra-
formam et uaturam ; aut ciuod habet im[)er- via : ergo, elc.

fectionem secunduin suam ualuiam, fiicut Item, quod deformitates tollentur ab elec-

patet quod meivmur per charilatein, cui tis, hiic gratiiii est : sed iiulla gratia debet

inest imperfectio solum ralione status; et fieri (lamnatis: eigo ab cis ileforraitateB non

meremur per lidein, cui iiiest imperfectio debent aufeiri.

ratione forma! : ia [trimo reraurieniraur [ler Item deformilates anirnarum ab animabus

ejus [lerfeclionem ; iii secuiidu remuiiera- non tolluntur : ergo nec a cor|)oribus, ra-

Uiur per ejus evacualionem, quia non est tione consimili, imo a causa, ([uia deformi-

nata fldes stare cum perfectione completa. tas culpae est causa deformitatis poeniE.

Per huiic iuodum in cor[)oralibiis o[)(irlet Itein corpus damnatis animabus redditur

intelligi : uiide cum corpus humanum statui non propter [jerfectionem , sed piopter ma-
perfeclioiiis noa repuynet quantum ad na- jorem punitionem : sed deformilas corporis

turam, sed quaulum ad slalum, deformilas redundat in pisnara animse : cum ergo non
vero ([uanluin ad propriam suam rationem debeat in eis poena ininui, sed augeri, uon

repugiiat perleclioni hinc est quod corpus ,

debet corpus eorum deformitatibus exui,
debet resurgere et resumi , deformitas vero sed reindui.

minirae. Contra : 1 . Deformitates in effectu veniunt ^'' )|)|).

i. .Vd illud qiiod objicitur de cicatricibus, ex errore virtulis producentis : sed corpora

dicendiim quod ant cicaliices non resurgunt, resurgentium sola virtus divina reficiet :

aut si resurgunt, ita lacient ad decorem et ergo si illa iion potest errare, impossibile

gloriam aiiima", quod non niinuciit iiulcliri- est quol habeant deformilatem.
tudinem corijoris, quia fcequenter lalia signa 2. Itera arlifex qui eircclum cum deformi-
redduut corpus magis decorum qiioniam : tatibus producit, non diciturreformator, sed
igitur cicatrix potest carere turpitudine, sed deformator : ergo si Deus corpora damna-
derormitas semper deformat, iduo iion sic torum cum deformitatibus facit resurgere,
corapetit delbrmitas corporibus elecloium, non debet dici reformalor, sed deformator :

ut cicatrix. sed hoc est facere ipsi artifici contumeliam,

quae longe debet a Deo relegari : ergo nuUo
OUiESTIU II. modo cum deforraitatibus producit.
3. Item optimi est optima producere : si
An damnati resurgent cum deformitatibus '.

ergo optiraus est artifex, ergo optima artifi-

ciata producit sed ipse est artifex in resur-

Fundun. Utrum deformitutes resurgent in corpori- :

bus damnatorum et quod sic videtur per ;

.,
rectione, et corpi^ira deformia non sunt bene
Auguslinum * in Enchiridio (a) : a NuUa facta, nec ordinata ; ergo, etc.

debet esse qusestio de pulcbritudine, ubi est 4. Item est ordo partium in toto, et ordo

(«Ttitudo de damnatione. » Si ergo certi rei ad fiuem ; et primus respicit sapien-

IV Senl.,disl. XLlv, q. vi; Pelr. de Tarant., IV Senl..

'
<,';. S. Thom., iu Suppl. p. 111, q.
Arpeut.,
Lxxxvi, art. 1 ;
dist.XLiv, q. vui. ' Aug., EnchiriU., —
c. xci), n. 23.
Iticharil., IV Senl., dist. XLiv, q. vi; Thoui.
IV Sent., Uist. xuv, q. l, art. 2; Steph. Brulel'.,
[a) Cat. edit. deest per. — (6) Enchiridion.
 ;

DIST. XLIV. PART. I. ART. ill. OU.'EST. II. m

tiam, secundus respicit bonitatem : sedDeus, hoc verum est in operatione naturae ,
quae
cum sit boiius, nou potest facere rem fine producit effectum quanto melius potest : sed
cai'entem , sive a fine deordinantem ; ergo ,
non sic in operatione Dei, qui non reparat
cum sit summe sapiens, non potest rem pro- secundum quod melius potest , sed setun-
ducere deordinatam quantum ad ordinem, dum quod meritis cjus melius congruit.
qui est partium in toto : ergo nec defor- 2. Ad illud quod producens effectum de-
mitates. formem est deformator, dicendum quod ef-
S. Item a damnatis auferetur dt^formitas fectus deformiter productus potest dupliciter
quae est per diminutionem : unde si modo considerari; aut absolute, aut in compara-
caret manu , tunc non carebit manu : ergo tione. Si absolute , verum est ; si autem in
pariratione et deformitas quae est ex super- comparafione ad meritum, aut ad praece-
fluitate ; et ita, ut videtur, omnis defor- dentemstatum, nou est verum : et quoniam
mitas. effectus competit meritis damnatorum, com-
petit nihilominus statui praeterito ; ideo ta-
CONCLUSIO.
lis leparatio non est deformatio , sed refor-
Corpora reproborum resurgent cum sua deformi- matio, et confirmatio debet dici : et est exeui-
tate, si javi fuerunt deformia, atque ita confir-
plum in artiflce, qui picturam Diaboli facit
mabuntur.
turpem enim non dicitur'deformator,
: ipse
Resp. ad arg. Dicendum quod Augustinus sed conformator, quia conformem statui
in Enchiridio (a) istam quaestionem dimiltit diabolico picturam facit, quamvis in se pic-
insolutam ,
quasi non sit magnae utilitatis ;
tura sit deformis : sic etiam in proposito in-

attamen cum assignat rationem, quare circa telligendum.

hoc non debeat laborari, determinationem 3. Ad illud quod objicitur, quod optimi est

quaestionis nobis innuit. Dum enim dicit, optima producere, dicendum quod verum
quod non debet nos molestare inquisitio est in ordine : et corpus deforme optime or-
circa pulchritudinem , ubi est certitudo dinatur in inferno , sicut pulchrum in ccelo.

circa damnationem ; si enim ad hoc resur- 4. Ad quod olijicitur de ordine du-

illud

gant ut damnentur , non ut melioris , sed plici, dicendum quod ordo creaturae quan-
pejoris sint conditionis : manifeste apparet tuni ad flnem est dupliciter : vel quantura
quod non dabitur eis pulchritudo quam ,
ad finem creatum, vel quantum ad finem
non habuerunt nec auferetur deformitas,
, ultimum, qui Deus est, qui est finis univer-
quam habuerunt. Unde Deus, quantum ad salis. Similiter ordo partium est dupliciter,

eos, est purus rcformator, quia secundum scilicet partium in toto, et rerum in uni-

eamdem formam reformat, quam eis natura verso : et sicut crealura non potest produci
dedit in generatione primaria. In qua refor- a Deo deordinata a flne ultimo, ita quod
matione apparet Dei sapientia, et justitia : illam deordinationera habeat a Deo, sic nec
sapientia ,
quia scit omnino eoiiem modo ab ordiuatione ,
quae est in universo : et

reparare, sicut ante fecit; justitia , ut sicut quamvis deforme corpus sit deordinatum in
qui meruit in corpore pulchro, remuneratur se, est tamen ordinatum in mundo.

in ejus pulchritudine, sic qui in turpi pecca- 5. Ad illud quod objicitur, quod auferetur
vit, in ejus turpitudine cruciari debet; nec deformitas per diminutionem , ergo , etc.

debet auferri, sed potiusfirmari. Et rationes dicendum quod hoc est propter perfectam
hoc ostendentes concedendae sunt. punitionera voluntalis; quae quoniam om-
1. Ad illud quod objicitur primo, quod niura membrorum fuit rectrix, et omnia
venit ex errore virtutis, dicendum quod habere voluit, licet non habuerit, ideo in
(a) Cst, ediU Enchiridion. omnibus puniri debet, et torqueri.
 4<iK SENTENTI.\RUM Lin. IV.

I»ARS II.

DETERMI.NAT UIIUUOU) UAM.NATOHUU COHrOHA RHl.NT PASSIBILIA.

Ouoduou Si vero quaeritur de corijoribus inaloruiu, (|uoinodo in igne ardeant et non consu-
meuiur (nantuf; Au^iistinus variis exemplis astruit ', et seiupiternis ignibus ea ardere , et non
umTu" con.sumi illu coinbustione ; sicut auiinus cujiis prai.sentia corpiis vivit, et dolorem puti

buiii
potesl, mori aiitniii iioii potest. IIoc i;iiiin erit tunc ia cor|ioribus dainnatoruni, iniod
Munc esse sciiutis iii aiiirais oiuiiiuui.

AaUii Quairi eliain solet au daemones corporali igne ardeant. Ad quod Augustinus respon-

e^or! *^^^ ait ' : tt Cur non dicamus quainvis miris, veris tainen luodis etiaui spiritus incor-
ii igne
poi-,jos posse poBiia corporalis ij^uis aftVit<i, si spiritus lioiniiiuin etiain ipsi iiicorporei , et
'"'• nuiic potuerunt iiicliidi corporalibus meinijris, t^t lunc i)oteruiit corporura siiorum viii-

culis insolubiliter alligari? Gehenua illa, (|uce stagnum ignis et sulphuris'dicta est, cor-

poreus ignis erit etcruciabit damnatorum corpora, vol hominum, vel doimonum; sed
;

solida hominum, aerea dajmonum. Unusenim utriusque ignis erit, ut veritas ail '. » De
quo igne si qua;ritur qualis, vel ubi sit, Augustinus sic respondet ' : » Ignis aeternus
cujusmodi sit, et in (jua mundi , vtl rerum parte futurus sit, bominem scire arbitror

neminem, nisi forte cui spiritus divinus ostendit. »

^jj,i. Cum autem constet animas igne materiali in corporibus cruciandas, quaeri solet, an

"r 'i'"-*
"il'''"ini ^tt'»^ resurrectionem corporum aiiiniffi defuiictonim reproborum materiali igne
bus «en-
crcmentur. De boc Jiiliauus Toletauai ecciesite eniscopus, Gregorii dicta seciitus, ita
tiaut ig
. . . . .

uemcor- .scripsit ' : c( Si viventis hominis incorporeus spiritus lenetur in corpore, cur non post
mortem etiam corporeo igne teneatur ? Teneri autem per ijnem spiritum dicimus, ut in
tormento ignis videndo atque sentiendo puniatur. Quod autem non solum videndo, sed
etiam experiendo aniraa ignis tormentum patiatur, ex Evangelio colligitiir, ubi verita-
tis voce dives mortuus dicitur in inferno sepultus '
;
ciijus anima, quod in igne tenea-

tur, insinuat,cum Abraham deprecatur, dicens Mitte Lazarum, ut intingat difjitum ' :

suum in aquam ut refrigeret lincjuam meam quia crucior in hac flamma. Dum ergo
,
,

pecoatorem divitem damnatum in ignibus veritas perhibet, quis sapiens reproborum

animas teneri ignibus neget? Prjecipue cnm humaaam animam corporis similitudinem
habere doceat Augustinus, ita inquiens «Protiteri animam habere posse similitudinem ' :

corporis et corporalium omnino membrorum quisquis renuit, potest negare animam

esse, qu3B in somais viilet, vel ambulare se, vel sedere, vel huc atque illuc gressu, vel

etiam volatu ferri : noc sine quadam similitudine corporis non fit : proinde si hanc simi-
litudinem etiam apud inferos gerit non corporalem , sed corpori similem ; ita etiam in
locis videtur esse non corporalibus , sed corporalium similibus sive in requie, sive in

doloribus. » In Cassiani etiam voluminibus legitur, quod non sint otiosae , neque nihil

sentiant, cum dives ille in inferno se flamma cruciari clamet. Unde probatur, animas
defunctorum non solum suis sensibus non privari, sed nec istis affectibus, scilicet spe ,

'
Aug., de Civit. Dei lib. XXI, c. i-iv. . — « Ibid., c. X. — ' Apoc, x.x, 9. — * Matth., x\\, 41. — ' Aug., de

Chit. Dei, Ub. XX, c. xvl. « Greg., Diai. — lib. IV, c. xix.— ' Lw„ xvi, 22. — » Ibid., 24. — » Aug., de Gen.
ad litt., lib. XU, c. xxxui.
 :

DISTINCT. XLIV. PARS II. 487

tristitia, gaudio, ac metii carere ; et ex his, quse sibi ia illo generali examine reservan-
tur, eas quaedam jam incipere praegustare.
Illud etiam investigari oportet, siabortivi foetiis, et monstra resurgent , et qualia. De Deabor-

quo Augustinus ita ait ' : « Occurrit de abortivis foetibus quaestio, qui jam nati sunt in tibus ei

uteris matrum, sed non ita ut jam possint renasci. Si enim resurrecturos eos dixerimus,
de his, qui jam formati sunt, tolerari potest utcumque quod dicitur. Informes vero quis
non proclivius perire arbitretur, sicut semina quae concepta uon fueruat? ' Scrupulose
quidem inter Doctores quajri, ac disputari potest, quando incipit homo in utero vivere,

an sit quaedam vita oci"-iilta, qute nondum motibus viventis appareat. Negari euim
vixisse puerperia, qiiae ideo meaabralim exsecaatur, ut ejiciaatur ex uteris praegaan-
tium, ne matres etiam, si mortua ibi i'elinquaatur, occidaat, impudentia nimia videtur.
Ex quo autem iacipit homo vivei"e, ex illo ulique jam mori potest aiortuus vero ubi- ;

cumque illi potuit mors evenire quo modo ad resurrectioaem non pertineat reperire
,
,

nequeo. ' Neque enini et monstra quas nascuntur, et vivunt, quantumlibet cito moriau-
tur, aut resurrectura negabuntur, aut ita resurrectura credenda sunt; se i potius cor-
recta eorum emendataque natura. Absit enim ut illum bimembrem, quem ouper natiim
in oriente fratres fidelissimi, qui eum viderunt, retulerunt, et sanctus Hieronymus
scriptum reliquit, ut unum hominem duplicem, ac non potius duos, et quod fulurum
erat, si gemini nascerentur, resurrecturos existimemus. Ita et caetera, qutH nimia defor-
mitate monstra dicuntur^ ad humanae naturae figuram in resurrectione revocabuntur. »

EXPOSITIO TEXTUS. utrum resurgant ; et quod sic, videtur, quia

nihil debet deperire humanae naturs. Ilem
Si vero queeritur de corporibus malorum, quo modo
quomodo poterunt convenire hujusmodi
in igne ardeant, etc.
moles tam magnai de corporibus hominum,
Supra determinavit Magister, quaota et cum nati fuerint ex Adam?
qualia sunt resurgeotium corpora; ia hac Diceadum quod monstra non resur-
Resp.
parte deterrainat quomodo damnatorum cor- gent, pro eo quod non est ibi naturae veri-
pora ab igne sunt cremabilia, et tamen sunt tas, sed potius error unde si sunt magni-
:

immortaha. Et quoniam ille ignis cremat tudine gigaates in via, in patria non erunt.
corpora , cremat daimones , cremat etiam Si vero quaeras unde habuerint ortum, di-

animas separatas, ideo pars ista habet tres : cenduni quod, sicut narrat Josephus, dae-
in prima determinat, qualiter cruciet cor- mones incubi assumptis corporibus gene-
Divisio. pora; in secunda, qualiter cruclet daemones, rant, et daemon ostendit mulieri cum qua

ibi : QucBVi etiam solet an (kemones ; in ter- coucubuit flgurani talem hominis maximi
tia vero, quaUter cruciet animas, ibi : Cum et ideo tum propter seminis multiphcatio-
autem constet animas. In ultimo vero capi- nem, tum propter virtutem animalem gene-
tulo determinat utrum resurgaot monstra, ratus fuit homo mirae magnitudinis, et ille

ibi : JVegue enimet monstra. postmodum alios generavit. Si quaeras, quo-

modo daemon geaerare potest , cum solus
DUB. I.
homo geaeret homioem ; ad hoc respouderi
lllud etiam investigari oportet, si abortivi fcetus potest, quod da?mon, prius assumpta efflgie
et monstra resurgent, etc.
' August., Enchirid., c. Lxxxv, u. 23, — ^ Ibid.,
Quaeritur hoc de monstris et gigantibus, c. Lxxxvi. — ^ Ibid., c. Lxxsvii.
m 8KNTKNTIARUM LIB IV.

mulieris, seipsum subjicit viro, et ip.^uiu tur (piaiiiir paliantur; ctcirca hoc triaquae-
seuieu siisceptum tr.m~ru[uiit, el coiistnvat, niiitur : primo quutritur de |iiiiiitioiiu, si

sieut novit, pcr aiiqua remeJia, iie calor et est; serundo quairilur, quid est ; terfio, qua-
s[)iritus evauescat. Seil lioe tntum mugis est liter agit. Lirca priiiiuin i|uau-iiiitur duo :

coiijeitiira;, ([uam ratioiiis ri-ctai. priinoquuTiliu iilruiii iiiferiius sil; secundo,

ubi sit.
lilIH. II.
UU^ESTIO I.
Abdit euiui ut illum biuieiubreui , >]ui uuper, etc.

Ah iufermu sit ponendui '.

yiiwrilur, quiindo aliquis est in parle bi-
membris, iu parte habet inembra tiivisa, IJlriim sil ponere ci-uciatum aeternum, Ad opp.
utriim debeat resurf,'ere urius, vi-l iliio, quia qiiem vocamus infiTiium ; i;t qnod noii, vi-

i|u,i ratioiie ilebet resiirgere uiiicus, vidctur dc.tiir ' : Juxta inensurum peccati erit et

ijuoil (luo, et e couverso. Item similis casus pkKjarim modm : sed iiiillus peccat {eter-
est quaudo est liermaphroditus , et uatus iu naliter : ergo nullus cruciatur aeternaliter.

utioiiue sexu ;
quffiritiir in (]iio delieat re- 2. Iti-m ' : Ct)n(jrc(jahuntur rnnfjrfifjattone
suryere , ijuia qua ratione lesuigi^t in iiiio, unius fascis, el posl mullos dies visitabun-
et in altero : ergo vel resurget in iieutro, tur : sed congregatio malorum est in die
vftl in utroque. jiidicii, secundiim quod dicitur ': ergo visi-

Resjt. Dicendum quod in inonstro, qiiod in tatio erit post judicium : sed non erit ad in-
parte habet duo membra, in parle unum, tiMisionem supplicii : ergo erit ad liheratio-
in parte distincta, in partc unita, distin- nem : ergo non cruciabuntur aeternaliler.

guendum est, quia aut habet dislinctionem 3. Item hoc ipsum videtur per noviim
in niembris priucipalibus, et unionem in Testamentum ' Qua mensura mensi fueri- :

non principalibus , et e converso. Si habet tis , eadem remetietur vobis : constat illud
distinctionem membris principalibus,
iu esse dictum quantum ad peccati punitionem :

sunt ibi duae animae, et tunc resurgunt duo sed omnis peccati mensiira fiuita est, cum
corpora; si autem liabet unitatem in illis, sit a virliito finita; ergo punilio peccati
distinctionem in aiiis, resurget uuum coi- finita est : ergo nuUiis cruciatus est aeter-

pus. Ad quod quaeritur de hermaphro-

illud nus.
dito, dicendum quod secundiim naluram i. Item ' : Misericordia superexaltatjudi-
impossibile est quod omnino indifFerens,
sit cium : ergo magis misericors est Deus quam
sicut dicunt medici ,
quamvis discerni non justus in effeclu : ergo si aelernaUter punire
possit : et ideo debet resurgere in eo sexu, hoc est summae severitatis, impossibile est
qui dominatur per naturam. Si vero quai- quod Deus ffiternaliter puniat.

ratur de monstro, quod partim est homo, ."). Item hoc ipsum videtur ratione : quia
partim est bestia, dicendum quod si partes ad hoc quodjudicium sit justum, requiritur
principales sunt hominis, si vixit, habuit justus ordo, justa causa, et justus animus.
animam humanam, et ideo ordinatum est ad Justus autem animus dicitur, qui punit non
resurrectionem; et resurgel homo secundum libidine vindictae, sed propter aliquod bo-
totum. num : ergo Deus non intendit vindictam, sed
potius correctionem. Siergo intentio divina
ARTICULUS I.
non frustratur, homo aliquando corrigitur,
Ad intelligentiam hnjus partis, qua»ritur dum a Deo punitur ; sed cum correctus est,
de passibilitate damnatorum. Quseritiir igi- iV Sent., xLiv, q. vii ; Petr. de Tarant., IV Sent.,
dist.
dist. XLiv, q. XII.— ^Dcuter., XXV, 2. - , XXIV,

'
Cf. S. Thom , in Supp/. p. III, q. xcvii, art. 1; 22.— » Uatth , XXV, 'il. — ^Matth., VII 2 1 Jacob.,
Rjchardus, IV Sent., dist. sliv, art. 2; Steph. Brulef., n, 13
 :; ;

DIST. XLIV. PART. II. ART. I. QU.EST. I. 489

non indiget amplius puniri : ergo necesse Item, sicut Deus est summe misericors, ita
est ipsam pcenam termiiiari. est sumrae justus : sicut ergo summe mise-
6. Item summae misericordise est a summa ricordis est summe misereri, et misericor-

miseria liberare : sed summa miseriarum diam suam summe manifcsf are per efTectum
est poena damnatis : ergo Deus ab illa libe- sic et summe justi est snmme punire, et

rat ; ergo nullum aeternaliter cruciat : ergo suam justitiam manifestare per effectum. Si

non est ponere cruciatum aeternum. ac per ergo infinita justitia non potest manifestari

hoc nec infernum. nisi per effectum inflnitum , videtur quod

Contra '
Vermis eonm non monetur, et aliquibus peccatoribusreddi debeat cruciatus
und™. :

ignis eorum non extinguetur : ergo seterna- intinitus : sed non potest esse cruciatus im-

liter crueiabuutur iu infmitum ergo est :

mensus : ergo necesse est esse cruciatum
ponere in inferno (a) cruciatum aeternum. aeternum : hunc autem dicimus iufernum :

Item ' : Ite, maledicti, in ignem ceternim ergo, etc.

ignem autem aeternum vocamus aeternum

CONCLUSIO.
supplicium : ergo, etc.
Infernumponere, et cruciatum oeternum, pertinet ad
Item ratione videtur : quia si de duobus
compkmentum tmiversi, et ad justum judicium
contrariis est reperire alterum extremorum,
divinum.
et medium , necesse est ponere alterum ex-
tremuni; hoc enim est radix, et via stabi- Resp. ad arg. Ad praedictorum intelligen- opin. \i.

liendi confraria apud Philosophos : sed est tiam notandum, quod aliqui negaverunt
est

ponere perfectam et aeternam beatitudinem infernum esse pro eo quod dixerunt nul-
,

in patria, et medium statuni in via inter lum cruciatum esse post hanc vitam. Et is- improb.

beatitudinem perfectam (6), et aeternam mi- torum errorem convincit ratio recta, quee
seriam : ergo est ponere perfectam mise- diclat, quod malum non debet remanere im-

riam, et aeternam post hanc vitam : hanc punitum. Si ergo multi peccant in hac vita,
autem dicimus infernum : ergo, etc. qui in hac vita non cruciantur, imo gaudent
Item peccatum opponitur merito justitiae : etlaetantur; ergo necesse est eos post hanc
sed merito debetur gloria aeterna, secundum vitam cruciari, aut destruere ordineni uni-
quod dicitur : ergo et peccato poena aeterna versi, aut divinam justitiam negligentem et

per locum a commutata proportione, sive remissam esse circa punitionem peccali. Alii opm. :

per consequentiam in ipso : quia sicut se vero negaverunt infernum esse, pro eo quod
habet meritum ad praemium, ita demeritum negaverunt impios aeternaliter cruciari ,

ad supplicium. Et iterum, si oppositum in quamvis eis post hanc vitam aliquis maneat
opposito, et propositum in proposito. crucialus. Dixerunt enim quod divina mise-
Item, qui peccat morlaliter, praeponit bo- ricordia hoc non potest suslinere, quod crea-
num commutabile bono aeterno et infiuito ;
tura sua , quam non odit, sed diligit, aeter-
ergo contemnit, etoffendit bonum infmitum naliter sit in poenis cum ipse non delectetur
;

sed tanta est offensa , quantus est is (c) qui in punitione nostra, nec satietur cruciatibus
offenditur : ergo cum ipse sit infmitus, of- nostris ; nec aliquid obsistat, quin bene pos-
fensa debet judicari infmita. Cum igitur sit eos, qui puniuntur, sine aliquo praeju-

poena debeat proportionari offensae, necesse dicio liberare a poenis. Et si aliquando Scrip-

est quod peccato mortaU reddatur poena infi- tura comminatur peccatoribus pcenam aeter-
nita sed uon potest reddi infinita intensione,
: nam, hoc dicunt non esse dictum secundum
sed solum duratione : ergo, etc. veritatem impletionis, vei promissionis, sed
1 Isa., Lxvi, 24. — ' Matth., xxv, 41,
dinem et perfcctam. — (c) Edif. Vat. quantum estis.

(u) Cmt. cdit. ponere iafernum. — (6) llem beatitu- Edit. Ven. quanlum est eis.
 ; ,;

iOO SENTENTIARUM LIB. IV.

stHiiiiKliiin terroremcoraminatioiiis, quia iii- est digni»; »ed quia in suo .Tterno, ideo
laprob teuiiil Ueits iiialod litierurt; u [leccutis. Iitu cruciatiim aiteriium usseqiiitiir. Kt ista est
uutf m error Origenis fuit, et suoruin sequu- uiia ratio com(ileta, quas colligitur ex Gre-
ciuni, qui tanto est immanior, i|uanto vide- gorio et Augustino. Gregorius eniin dicit ',

tur CSS6 mitiorct miscriiorilior, pro co ipiod ((uod iilco [luccalor aitfrnaliler cruciandiis

divinain justiliaiii bla!<i>licinat , dum cain est, quia [leccat in suo aitfriio. Augustiiius
diuiinuit, duin lautum dut misoricordia), vero dicit, quod ideo ajternaliter punilur,

quod non reliniiuit iocum justitiae; secundo ((iiiu [leccavit coiitra liiiiiiiiii aili',rniiin. Kt
vero, quia s[)eui uostram evacuat : si enim quod istud silju.stum, osleiidit [Wir hoc exem-
Scriptura su()[)liciiiiii [leccatoritms commi- ()iiim iii huuiuiiis jiidiciis, et legibus, ubi

uatur nou secuudum veritatem , sed ut de- dicitur quod puccans conlra rempublicam
terreat, quid caustB est, cur eliam iioii iutel- aliquo grandi criiiiine morlc moritiir, iioii

ligamus praiuiia promittere non hecuudum quia iiiortem, vel horaui, ((uaocciditiir, ejus
veritatem, sed ut ad opus justitiae alliciat? siipplicium legesessoaislimenl, cura sithora

Ac per hoc Scriptura tota, et fldes nostra perbrevis , sed quia eum in sempitinnum
vana, et vacua, et frivola poterit judicari. auferunt a societate viventiiiin. Sic igitiir

vtnuj Et ideo est tertia positio rationabilis, et (Idi;- concedendae sunt ratioues oslondentes infer-
'"'*"•
lis, quod sit ponere cruciatum aeternum ; el num esse.

hoc mauifeste dicit divina Scriptura, conflr- 1. Ad illud quod objicitur de commensu-
mat fldes, et coucordat ratio recta; et quod ralione poenae et culpa;, (iiceiidum quod in

Scriptura dicat, et quod ftdes consentiat, hoc pa'na duo sunt, scilicet duratio, et intensio
planum est ex objectis. Quod etiam ratio et intensio respondet intensioni libidinis
concordat, hoc patet, quia hoc dictat per duratio vero durationi peccati. Et quia [)ec-
modum congruitatis, et per modum neces- caturn, quamvis sil flnitum, lainen durat iii

sitatis. Cruciatam enim aeternum ponere fa- influilum, ideo punitur p(Baa finita acerbi-
cit ad complementum universi, et justum tate, sed tarnen inftnita duratione.
judicium Dei. Prima est ratio congruitalis 2. Ad illud quod objicitur de visitatione

secunda necessitatis. Congruum enim est, et congregatione , dicendum quod est loqui

ut pulchritudo universi decoretur qiiibus- de congregatione dupliciter : aut de congre-

dam antithetis; ut sicut bonis redduntur galione in fieri, aut in facto esse : si in fieri,

bona aeterna, ita et malis aeterna supplicia. sic quotidie congregantur qiiantum ad ani-
Necessaiium est etiam ad servandum ordi- mas; si in facto esse, sic congregabuntur in

nem justitiae, ut unicuique reddatur secun- judicio quanlum ad animas et corpora : et de

dum merita sua, cum ventum fuerit ad judi- prima congregatione loquitur Isaias ', post
cium. Peccator aulem cum peccat, peccat quam est visitatio in judicio ad incrementum
contra bonum aeternum et infinitum ; et ex pcEnae ; de secunda vero est sermo in Mat-
hoc dignus est cruciatu aelerno. Dum in pec- tliceo ', post quam non est visitatio, sed
cato perseverat, peccat in suo aeterno, id est aelerna damnatio.

peccandi proposito aeterno ; et dum decesse- 3. Ad illud quod objicitur de mensura

rit, non est amplius locus meriti, ac per hoc retributionis, secundum
dicendum quod ,

non remissionis peccati : ideo semper est quod dicit Augustinus istud
intelligitur ,

culpa; et quia culpa ordinatur ad pcenam, non quantum ad commensurationem in

semper debet esse in pcena. Quia igitur pec- quantitate, sed quantum ad similitudinem

cat in bonum aeternum, ideo cruciatu aeterno in qualitate, ut qui male fecerunt, malo reci-
piant. Vel potest dici quod hoc intelligitur
' Greg., Dialog. Ub. IV, c. XLlv. — ' ha., xxiv, 22.
,

— • JfaHA., XXV, 41. quantum ad comparationem proportiouali-

 ;

DIST. XLIV. PART. II. ART. I. QVMST. II. m

tatis, non quantum ad aequalitatem propor-
tionis, ut magna poena respondeat magnse QUiESTIO II.

culpae, non quod praecise sit tanta pcena,

An infemus sit sub terra '.

quanta culpa. Vel dicendum , sicut prius

dictum est ,
quod hoc intelligitur quantum Ubi sit infernus ; et quod sit sub terra , Fundam.

ad acerbitatem. videtur primo per Symbolum , ubi dicitur :

4. Ad illud quod quod rniseri-

objicitur ,
Descendit ad inferos, elc Cum enim des-
cordia superexaltat judicium dicendum , cendere dicat motum ad illud quod deorsum
quod illud est verum, quando est tempus est, et ipse erat in terra, ergo infernus est

misericordiffi, utputa in praesenti; in faturo sub terra.

autem erit tempus justiliae, juxta illud ': Item hoc ostenditur per Scripturam ' :

Cim accepero tempus, ego justitias judi- Infernus subtus conturbatus est.

cabo. Aliter potest dici ,

quod intelligitur de Item hoc ostenditur per denominationem,
misericordiae merito, per quam quis mere- quia, ut dicit Gregorius * : « Infernus dicitur,
turevadere severitalem divinae justitiae. quia infra jacet; quod enim est terra ad
5. Ad illud quod objicitur, quod justus ccelum, lioc est infernus ad terram. »

animus non punit amore vindictae, dicen- Item hoc videtur per rationem : quia
dum quod Deus punit amore justitiae non , quanto corpus est nobilius, tanto locusdebe-
vindictae : et quamvis non puniat ad correc- tur ei uobilior : si ergo nobilissimis corpo-
tionem, punit tamen ad justitiae manifesta- ribus, utpote gloriosis, debetur locus supre-

tionem. Aliter enim sunt puniendi corri- mus , sciUcet empyreum , ergo restat ut
gibiles , abter incorrigibiles. Si quando corporibus ignobilibus , utpote corporibus
tamen legatur, quod Deus ulciscitur se de damnatorum , debeatiu" locus infimus : hic
suis inimicis , et vindicat se de eis , hoc non autem est sub terra : ergo, etc.
est in praejudicium justitiae ;
quia cum ipse Item locus debet per concordantiam re-
sit justitia, vindicare se non est aliud, quam spondere statui sed status viae est medius
:

servare justitiam : hoc autem in homine inter pcenam et gloriam ergo et locus de- :

contingit, qui non est justus : ideo non de- bet esse medius ergo cum sit inferior loco
:

bet appetere vindicare se. beatorum , debet esse superior loco damna-
6. Ad illud quod objicitur ultimo ,
quod torum.
summe misericordis estsumme misereri, Contra : 1. Augustinus, super Gcnesim ka opp.

dicendum quod sicut Deus est summe mise- ad litteram , libro xu ' : « Sub terris dicun-

ricors, ita etiam decet ut sit sumrae justus : tur esse inferi, vel creduntur, quia con-
et ideo effectus summae misericordiae non gruenter in spiritu per illas corporalium
excludit effectum justitiae: et propter hoc rerum similitudines sic demonstrantur. »
Deus duo tempora sibi distinxit, vel consti- Ergo videtur secundum hoc , quod infer-
tuit : unum,
quo ostenderet misericordiaj
in nus non sit sub terra, sed quod apparet esse
suae inflnitatem, tradendo unigenitum Fi- sub terra.

lium suum pro omnibus inimicis suis, et 2. Item idem volens rationem nominis
parcendo omnibus ad se redire volentibus assignare , dicit * : « Inferi eo quod infra
aliud, in quo ostenderet justitiae suae im- sunt, appellantur latine. Sicut autem se-
mensitatem : et hoc est tempus quod de- ,
cundum corpus, si ponderis sui ordinem
putatum est aeternis cruciatibus. teneat , inferiora sunt omnia graviora , ita

q. viil; Petr. de Tarant., IV Sent., dist. SLIV, q. xii.

• Psal. Lxxiv, 3. — =
Cf. S. Thom., in Suppl. p. III, — 3 Isa., XIV, 9. —
* Greg., Dial. lib. IV, c. XLil. —
q. xcvii,art. Richardus, IV Sent., dist. XLiv,
7; 5 Aug., de Gen. ad litt., lib. XII, c. xxxiv, n. 66. —
art. 2, q. u; Steph. Brulef., IV Sent., dist. xliv, « Aug., loc. proxime cit.
i'Ji SENTKNTIARUM LIU. IV.

secundum spirituin iuferiora sunt omula fornum non esse locum corporalem, sed spi-

tristiord. » Ergo si tristarl non dicit infe- ritualem,secundum quod dicltur in libro
rioril.item secunilimj fiituui, nfA [lotiiis sn- duodecimo s//p?r Genesim ad litteram ; atta-
cuuilum spiritiim , videtiir i]uoJ iiilciiiu.s ineu non est piaisumptuosum modernis
non sit inferius socumlum situm, sed secun- aliquid super hoc dicere , cum Gregorius
dum eflcctum. expressc dicat in libro quarto Dialogorum,
3. Item locus deliel proportionari [londeri infernum esse locum cor[)oralem se non
trahcnti ad locum ; alioquin pondus nuu- ambigere ; et astruit etiam per auctoritatem
qnam Iraheret , nisi haboret cum loco simi- Srriptura} infernum sub terra esse, tum ex
litudiiiem: sed [lonrius trahens ad inrerniim illo (juod dicilur in IVsalmis ' : Eruisli ani-
est peccatum, et hoc est (juid spirituale, noii main meum ex inferno infcriori; tum ex
corporale : ergo et locus dcbet habere situm illo, qiiod dicilur in Apoealypsi*: A^ion est
spiritualem, non corporalem : ergo non cst aliquis inventus in calo , nec in terra , nec
sub tcrra. subtus terram , etc. : et ideo ipsius aucto-

4. Item multo piures sunt damnati, quam rilati innitendo , dicere [jossumus infernum
electi : sed ccelum erit plenum electis, se- locum esse corporeum sub terra habentem
cunduiii quoddicitur ' : Ut impleatiir domus sitiim. Et huic concordat Scriptura, con-
discimbentibus : ergo necesse ost quod corddt denomiiiatio, concordat et ratio. Sicut
damnali habeant majorem locum , (]uam sit enim status damnalorum perfecta distanlia
locus coeh, cum sint mullo plures : ergo di.stat a staiu beatorum , ita et locus a loco.
cum Infernus compleiHatur omnes darana- Et sient statui beatitudinis debelur locus
tos, necesse est quod sit taiita; ainpiitiidinis, supremus, ita et statui miseriae locus infi-
ut coelum : ergo impossibile est quod sit sub mus, etiam secundum corpus.
terra. I et 2. Ad iliud quod objicitur in contra-
5. Item ordo partium in majori inundo rium, dicenduin quod Augustinus non dixit
debet respondere ordini parlium in minori hoc as.serendo, sed ratiocinando et conjec-

mundo : sed nobilissima pars hominis est in turapdo : unde et illud retractavit in libro

medio, utpote cor : ergo si medium terrae Retractationum .secundo , dicens ' : « Magis
est medium mundi , ille locus erit nobilis- mihi videtur dicere debuisse de inferis quod
simus ergo in : illo loco debet situari nobilis- sub terra sint , quam rationem reddidisse,
simapars mundi : non ergo peccatores ergo : cur sub terris esse credantur, quasi non
si sunt ininferno, infernus non est sub terra, ita sit. »

vel in medio terrae. 3. Ad illud quod objicitur secnndo de

pondere peccati, dicendum quod est ordo
CONCLUSIO. justitiae et peccatum autem
ordo naturae :

trahit deorsum non secundum ordinem na-

Possumus ponere infernum locum subtus terram turae, cum non habeat conformitatem ad
habentem situm, ut sacra videtur dieere Scrip-
illum, sed secundum ordinemjustitiae; quia
tura.
peccatum cum sit vilissimum , disponit ho-

Resp. ad arg. Dicendum quod, quamvis minem ad locum vilissimum et infimum.

temerarium videatur istam quaestiouem de- 4. Ad illud quod objicitur, quod ccelum

terminare, pro eo quod Augustinus ya) arbi- plenum est eleclis, dicendum quod hoc non
tratus est ' eam neminem scire , secundum intelligitur de plenitudine coangustatiouis,

quod dicitur in littera ; sed opinatus est in- sed pleniludine pulchritudinis, quia dicimus

'
Matlh., XXII, 10; Luc, xiv, 23. — ' Aug., de Civit. Dei, lib. XX, c. xvi. — ' Psai. lsxxv, 13. — * Apoc.,
(q) Edit. Ven. Augustino. V, 3. — ' Aug., Hetract. lib. II, c. xxiv, n. 2.
 ,, :

DIST. XLIV. PART. II. ART. II. QU^ST. I. 493

ccelum plenum stellis, et mare piscibus^ et infernalis ; et circa lioc duo qua^runtui' :

mundum hominilius. Si autem quEeras ima- primo quffiiitur utrum affligens in illa poena
ginatione (a) qualitcr capialur istud, qnod sit ignis verus; secundo, utrum sit ignis
tanta hominum multitudo sub terra sit; dici solus.
potest, quod omnes homines, qui nunc sunt,
vix caperent millesimam partem terrse, si
QUJISTIO I.

simul essent. Si ergo omnes homines, qui An i(]ms inferni sit oerus ignis '.

fuerunt ab initio usque in flnem , vix exce-

dunt homines qui nunc sunt in millesima Utrum affligens in inferno sit ignis verus Ad oppj

proportione, omnes homines vix occuparent liabens formam , et naturam , et speciem

superficiem terrse. Si ergo concavitas majo- ignis; et quod non, videfur. Damascenus,
ris est capacitatis, quam sit superfmies, in fine libri sui : « Tradentur diabolus et
multo magis poterunt capi in concavitatibus impii in ignem Befernum non materialem,
terrse quse quamvis nobis non appareant
: qualis apud nos est, sed qualem Deus no-
tamen multai sunt , sicut oslendunt decursus vit. » Ergo videtur, quod non habeat natu-

aquarum de montibus, et concussiones terrse ram ignis nostri.

motuum : et iufernus creditur esse maximee 2. Item ratione videtur, quia extinguibile
concavitatis , ac per hoc et magnae capa- et inextingnibile differunt sicut corruptibile
citatis. et incorruptibile : sed ' corruptibile et incor-
b. Ad illud quod ultimo objicitur de ruptibile variant rem per essentiam , cum
ordine vel de situ in partibus hominis, volue- materialiter vel naturaUler ibi sit, non per
runt aliqui dicere , quod ilhid quod est cor gratiam : si ergo ignis infernalis est inextin-
in corpore hominis , hoc est corpus soUs in guibilis, apuil nos est extinguibilis, ergo
medio mundi secundum istam viam terra
; et uon sunt ejusdem naturae et speciei.

non judicatur media esse, sed magis exlre- 3. Item lux non accidit igni, imo est do
mum ct extvemum infimum. Aliter potest
, ignis substantia , et consequitur ignem iu
dici, quod nou est simile, quod cum uni- omni materia, in qua salvatur species ignis
versum sit orbiculare et circumferenlia sit , sed ignis infernalis caret luce, secundum
ejusdem naturse pro eo quod extremum ,
quod dicitur ' : Nonne lux impii extin-
tenet rationem inferioris, ideo medium tenet guetitr ? et sicuf raelius patebit infra *, cum
rationem infimi. In homine autem uon sic dicuntur impii projici in tenebras exte-
quia una extremilas, ut caput, dicitur esse riores.

superius ; alia , ut pedes, dicitur esse iufe- 4. Item operatio consequitur formam et
rius : et ideo mediocritas nec inferius , nec speciem : ergo quse habent diversam opera-
superius est, sed habet influentiam ad tionem , sunt diversa secundum formam :

utrumque : ideo nobilis pars debet situari sed ignis iste, et infernalis, diversam habent
in homine in medio ; non sic in universo operationem ,
quia iste consumit agendo et
sed potius in extremo. in suam naturam convertit, ille vero miai-
me : ergo, etc.

ARTICUI.US II.
5. Item spirituale et corporale differunt
non tanfum secundum speciem , verum
Consequenfer, quantum ad secundum etiam secundum genus sed ignis : iste cor-
articulum ,
quaeritur de quidditate poenae poralis est, ignis vero infernalis spiritiialis,

IV Sent., dist. xuv, q. xiii. — i Arist.,

iletaph. iib. X,
'
Cf. S. Ttiom., in Siippl. p.
RicharLl;is, IV Seu!., dist. XLlv,
III, q. xcvii, art. 5;
art. 2, q. ill; Slepli.
cont, 26. — s Job, xvur 5. — ' Dist. ult., art. i, q. m.
Brulef., IV Sent., di»t. xliv, q. ix; Petr. de Tarant., ((() Edit. Ven. imaginationein.
 ;

SKNTiuNTIAUIIM LIU. IV.

ut dicit AuKustiuus ' , super Genesim ad aatura detieiuuii puniri : ergo vidutur quod
Uttmim : u Est proreua inferior subslaiitiu iguis, qui est d» composilioue corpuruai, et
8t*il fuui .spirituuleui, uou coriJoraliMU urlii- qui est aftlictivus iii iuferno , sit idem se-

tror. u Krgo videtur quod uoa tuutuiu spe- cuudum .specifiii.

cie, verum etiam ^'enere ab isto igue dif-

ferut. CONCLUSIO.
F..udd..,. Coidra : per iirugoruiiu • : « igiieiu iufer-
Igni» inferni est corporeus, et forte ejusdem naturce
naleui loriioralem c.sse uou aiubigo, cuiii
suLstantialis cum igne elemenlari , licet diverscB
dicalur : Jte , maledkti , in ignem wter- sit prupnetatis.
num. » Sed oiuuis aqua materialis, seu
naluralis, omni aquai corfioruli e.st eadem Resp. ad arg. Diceudum (piod quamvis ad

specie tt uatuia : ergo oiuuis iguis siiiiililer haiic quaestiouem videatur temerarium res-

ouini igiii. pondere, quia Scriptura eam non determi-

Item similiter Basilius dicit iu Ilex(e- uat, nec doctor praecipuus Augustinus eain
mero (a) , exiiouens iliud Psalmi ' : Yox explicat , sed iiiagis relinqual insolutain ,

Domini intercidentis flammam ignis, quod dicens ' quod uulli manifestum est cujus-

ignis materialis cedet ad punilioiiem dain- modi sit ille ignis, nisi ei cui divinus Spiri-

natoium, quantum ad id quod habet ardo- tus ostendit ; et amplius opiiiari videlur
ris. Si ergo ignis species est, eatenus uon (luod ille ignis sit spiritualis, non corpora-
mulabitur : ergo iste ignis aptus est ad lis : tamen satis possumus pro certo babere

punieiidum leprobos : ergo videtur quod per doctores posteriores , utpote pitr beatiim
iste et ille sint ejusdem naturae et speciei. Gregorium ' , cui multa divinus Spiritus
Item omne corpus aut est mixtum , aut revelavit, quod ignis infernalis sit c^rpo-

simplex: sed si ignis infernalls est corpus ralis. Sed utrum ille ignis sit elementaris,
mixtum,ergo non est tantae caUditatis, ac sive ejusdem speciei cum igne qui apud nos
per hoc nec tantaj actionis; si simplex, sed est , hoc non ita pote.st pro constanti a quo-
onme corpus simplex, aut est unum de qua- ciimque determinari. Attamen si quis non
tuor elementis, aut est quinta essentia ergo adducat fortiores rationes, quam quae ad-
cum ille ignis non sit quinta essentia,
:

cum duclae sunt, non compellimur ponere ignem

J
sit infra terram, et sit maxime repugnans infiTualem esse diversae naturae et speciei
bonae dispositioni , ergo est ahquid elemen- ab igne (jui apud nos est, si proprie velimus
torum quatuor : sed non terra, nec aqua, speciem appellare formam substantialem et

nec aer : ergo est ignis. speciflcativam,secundum quod dicitur quod

Item iste ignis est calidissimum corpus, omnis aqua similis est omni aquae in specie.
sicut dicitur, et verum est : ergo cum infer- Et huic opinioni satis videtur consonare
nalis ignis sit calidissimus, et quod per su- Augustinus, De Civitate Dei, ubi inquit':
perabundantiam dicitur, convenial (6) uni « Quomodo iste ignis vere habeat naturam
soli speciei vel individuo , ergo ignis ille est ignis, et tamen non consumat corpus, ia
ejusdem speciei cum isto. quo agit » etc. Si tamen loquamur de pro-
,

Item * : Per qucB peccat quis , per hcec et prietatibus accidentalibus, quae non variant

torquetur. Si ergo per corpus, et per ea speciem, sed operationem; ille ignis habet
quae sunt de compositlone nostri corporis, diversas proprietates ab isto. Nec mirum,
peccamus, ergo per eadem in specie et cura istud appareat in ahis creaturis , sicut

'
Aug., de Genes. ad litt., lib. XII, c. xxxiu. — c. xxxui et xxxiv. —
• Greg., loc. proxime cit. —
' Aug., de Civit. Dei, Ub. XXII, c. XI.
» Greg., Dialog., Ub. IV, c. xxlx.— ' Psa/. xxvni, 7.
— ^Sap., II, n. —
»Aug., de Genet. adlitt,, lib. XII, (a) Cset. edit. Hexameron. — (b) Item coDTenit.
 DIST. XLIV. PART. II ART. II. QU^ST. II. 495
exemplificat Augustinus ' , et Isidorus ^ in modum imaginari possumus ignem inferna-
naturis fontium et aquarum. Dicit enim lem, etad hoc adjuvari auctorifale Scriptu-
quod Garamantes est fons, in quo faces rae : dicitur enim ' : Cniciabuntur igne et
accensae extinguuntur , et extinctae accen- sulphiire. Item *
: Dies ultionis Bomini, etc;
duntur ; sicut et alii fontes diversarum pro- et post : Convertentur torrentes ejus in pi-
prielatum , colorum , et operationum : atta- ceni, et humus ejus in sulphur.
men in speciflca natura aliis aquis assimi- 4. Ad
quod objicitur de operatione,
illud

lantur : sic etiam iutelligere possumus in dicendum quod illud uon sequitur, quia ea-
proposito. dem secundum speciem diversas habent ope-
1. Ad illud quod objicitur de Damasceno, rationes. Nec istud verbum veritatem habet,
dicendum quod non negat Damascenus si- nisi intelligatur de operatione consequeute
mOitudinem in forma speciflca, sed potius totam speciem.
in proprietatibus et operationibus conse- 5. Ad illiid quod objicitur de verbis Au-

quentibus. gustini, dicendum est illud esse retractatum,

2. Ad illud quod ob.jicitur de proprietate sicut et de loco infernali, ubi dicitur quod
extinguibilitatis, polest responderi duplici- est locus spiritualis , nou corporalis : sic in
ter primo, quod sicut corpora damnatorum
: proposito intelligendum est, quod infernalis
eadem sunt cum nostris secundum speciem, ignis corporalis est , et sub terra est.

et tamen suutimmortalia, ita ignis crucians

corporaillaidem estcumigne nostro, quam- QU^STIO II.

vis non deflciat quia hoc non habet per na-

,
An puniens in inferno sit solus ignis ».
turam, sed per vim superadditam. Aliter
potest dici quod non variat speciem quia
, ,
Utrum puniens in inferno sit ignis solus ; ,;d opp.
per operationem artis fleri potest quod ignis ,
etquod sic, videtur ^ Ite,maledicti, in ignem :

non extinguatur sicut dicunt aliqui, qui : (eternum; ubi Dominus per senteutiam in-
experti sunt, quod si ignis cum sulphure fert ceteruale supplicium ergo videturquod :

includatur in vase, ex quo nuUa evaporatio in igne puro consistat.

possit fleri , in aeternum duraret sine nutri- 2. Item calefacto in igne aqua frigida non
jnis menti appositione , si locus in aiternum per- est pcenahs, sed delectabilis ; nec auget sup-
"°^° maneret : hoc autem nihil prohibet in igne phcium, sed refrigerium : ergo si nulla est
rare infemali inteliigere , cum sub terra constet eis consolatio, nullum refrigerium, ergo
iStt. .

mclusum esse. est calor ignis siue frigore aquae.

3. Ad illud quod objicitur de luciditate, 3. Item, si sunt ibi elementa^ aut sunt ac-
dicendum quod ignis tres sunt species ma- tiva, aut non : si sic, ergo cumunumconlra-
teriales scilicet lux flamma et carbo
, istae , : rium agens in aUud ejus actionem debilitet
sunt species materiales : et quamvis in om- etinfringat, tunc videtur qiiod actio ignis
nibus his salvetur natura lucis, taiuen mi- sit ibi remissa quod non videtur conveniens,
;

nime est in materia terrestri, et maxime cum illa pcena sit acerbissima. Si vero non
terresfris parum habet de luce, et mnltum suutactiva, ergo nihil faciunt ad poenam ;

resolubilis est iu fumositatem ; et in tali ma- ergo si non debent esse corpora
iu iuferuo
teria, utpote in sulphure et pice, ignis po- quae ad pcenam non faciunt, palet, etc.
tius est tenebrosus, quam lucidus, quia magis 4. Item, si ibi suntaha elementa, aut sunt
visum impedit, quam adjuvet et per hunc : disliucta , aut mixta : si mixta , ergo eorum
q. xcvii, ait. 1; Richard., IV Sent., dist. xliv,
'
Aug., de Civit. Dei, lib. XXI, c. v. — = Isidor., art. 2, q. v; Steph. Brulef., IV Sent., dist. XLIV, q. x;
Etymol. lib. Xlll, c. xiil. — 3 Apoc., xiv, 10. — »/m., Petrus de Taranl., IV Sent., dist. xLlv, q. xiv.
xxxiv, S, 9. — » Cf. S. Thom., in Suvpl. p. 111, • Matth., xxv, 41.
 : , ;

400 SENTENTIARUM LIU. IV.

actio est (*outracta et coiitt!iu|)t)mta ; bi vero Munt ibi ad poenam, ideo illu ibi esse dicun-
suiit ilistiiicta, ergo ut puri rutiouu ordiuuta tur, qusu vigeut in quulitatibus activi» , ut
er^'ii suiit qualuor eli-aieiita (lisliiiclu i't or- igiiis, et aqua. Kt rnrsus, qiiia ignis maxinie
diuatu: ergo videlur (iuod ilii sit uuus inuii- aclivus est ille qui niaxiinc ibi vigel; uiide
dus; ct csset illud ili-ruin lalsuni ,
quod di- etiani per igiiem iu Scriptura oinno acerbe
cilur '
: Terra miseriai et tenebrarum , ubi puiiieus sigiiari solet. Unde cum Domiuua
nuUus orcto, sed sempiternus liorror inhabi- igiiem inrernuleni (•oiiiminutur, aut commi-
tal : crgo, si lUfcdistiiuta, iicicoiiriisa siiiit, iiutur laiiquam praicipuuin tornientiiiu, aul

tunc uuUo uiodo sunt. siih nouiiae vjiiis inlelligit omne aliud af-
FuuJoi... r.oiitra : (Juod sit ibi igiiis, putet , ubi di- fliclivuin. Si aiilcmquairaliir, perquem mo-
cilur * : Ite, maledicti, in ignetn ceternum : dum ibi elenicnla es.se intelligaiitur, dioi^in-

hoc eliuiu liubctnr cx inultis aliis locis. diim (]uod elementa ibi siiiit confusa, non
Iteni, quoil .sit ibi aer, videtur pcr illud distincta , non ordinata. Nec tamen illa con-
P.salnii ' : Ignis , sulphur, et spiritus pro- fusio painain rniiiuit , sed aiigct ;
pro eo qiiod
cellarum, elc. Si eryo spiritus procL-ilarinn actio elemcntorum mutua post resurrectio-
vere habct natnram acris, sicut ibi vere cst nem cessabit , cum cesset generalio et cor-
ignis, ita et aer. ruplio ; sed tamen manebit actio eorum in

Itcm, quod sit ibi aqua, viilelnr» : Trans- corpns damnandorum ,

qnia ad hoc omnis
ibuht ah uquis nivium ad calorem nimium. corum viitusilirigetnr, non tanquam inten-
Ergo, si vere ernnt in calore ignis, non dentium mulliplicare speciem , sed secun-
seinndum tropum, vere erunt in frigore (lum impcrium Creatoris intcndunt vindicare
aquarum. divinam injuriam quod quidem Ot affli- :

Itcm, quod terrasitibi, videtur per illud, gendo liiimanain naturam. Ilis visis, patent
quod dicitur ' Terra miseriw, et tenebra- : omnia objecla.
brurum; et hoc palet, quia, ut probatum est, t, 2et 3. Primum enim patet de Domini

locus ille est sub terra. commiuatione, quia sub igiie alia alfligenlia

Item hoc videtur de omnibus simnl : qnia continentur, vel a majori flt denominatio.
enim mali per corpns peccaverunt , ideo per Secundum similiterpatct, quiasimul utrum-
totum corpnspnniuntur : crgo, pari ratione, qne secundum diversas partes; aut
affliget

secimdum omnes purteset qualitates corpo- si secundum easdem , tanta erit

successive

ris ergo videtur quod secundum quatiior

: intensio ex parte utriusque, quod potius sen-

elementa , et eorum quatuor qualitates. tietur major acerbitas, quam contempere-

tur. Et si objiciatur de divite ', qui guttam

CONCLUSIO. aquae petiit , dici potest quod forte in alia

parte sentiebat frigus , aut diversi diversis

Non modo ignis crucians est in infemo, sed omnia secundum quod diver-
suppliciis cruciantur,
ekmenta, quce suni ibi confusa, vindicantia
sis vitiis sunt infecti. Unde sicut prima mundi
Creatorem.
purgalio fuit per aquam, secunda per ignem

Resp. ad arg. Dicendum quod in inferno sic in proposito intelligendum.

sicut ex Scriptura coUigitur, quatuor ele- 4. Ad illud quod objicitur de actione et

menta esse creduntur ad perfectam damna- mixtione, patet responsio, quia ibi est actio

torum punitionem, ut omnis crealura exar- non in alterum , sed miserum corpus dam-
descat in tormeutum contra injustos, et ar- natum et non est commixtio , sed potius
;

melur in ultionem Crealoris , et per ea pu- quaedam confusio , sicut dicitur "
qiiod ignis

uiantur, ex quibus constituuntur. Quia vero » Job, ixiv, 19.— B Id., X, 22.- Luc.j ivi, 24. —
1 Job , X, 22. — ' Mallh., xxv, 41. — > Psal. x, 7. — ' txod., IX, 24.
 , :,,

DIST. XLIV. PART. 11, .\RT. 111. QU^ST. 1. 497

et grando njixta pariler ferebantur, Unde 4. Item dolor intensus est via ad mortem,
ibi erit ignis ardens, et aqua congelans, et sicut patet : ergo magis intensus magis dis-
aeris inquietudo et perturbatio, etterrse foe- ponit : si ergo ille ignis est causa intensi do-
tor. Unde Gregorius : « In inferno erit frigus loris, contingit hominem per illum disponi
importabile , ignis inextinguibilis , fcetor in- ad mortem ultima dispositione ergo necesse :

tolerabilis. » est quod damnatos perimat ergo pari ra- :

,

tione', quod corpora consumat.

Contra ^ Vermis eorum non morietur, et

ARTICULUS III. : Fundam.
irjnis eorum non extinguetur. Tantum ergo
Consequenter, quantum ad tertiuni arti- durabit ignis agens ,
quantum homo patieus
eulum ,
quaeritur de aclione ignis ; de qua sed ignis ille nunquam
extinguetur, nec mi-
duo quaeruntur : primo quaerilur utrum ilie nuetur : ergo nec corpus consumetur.
sit consumptivus corporum secundo utrum ; Iteni Magister in littera : « Augustinus
sit afflictivus animarum. variis exemplis astruit ea ardere , et non
consumi ulla consumptione : » ergo , etc.

QUiESTIO I. Item ratioue videtur, quia

omne quod con-
sumitur, perdit aHquam partem sui ergo :
An ignis inferni consumet corpora damnatorum '.

si corpora damnatorum consumuntur, sunt

.\d opp. Circa quam proceditur sic , et ostenditur in continua deperditione sed constat quod :

quod ille ignis consumat corpora damnato- non restaurantur, cum omni refeclione ca-
rum. Augustinus, de Natiira boni « Quo- : reant. Quod autein patitur deperditionem

niam volentes corrumpuutur in peccatis et non habet restaurationem, necessario ali-

nolentes corrumpentur in poenis. » Ergo, si quaudo esl totaliter consumendum (c) : er-
non corrumpuntur nisi al> affligente, et iguis go , etc.

non corrumpitur nisi consumendo, videtur Item omne quod consumitur, necessario
quod ignis ille consumat corpora. efflcitur minus potens : ergo et raagis pas-
•1. Ilem ille ignis agit in corpora : ergo sibile : ergo si continue consumuntur, con-
corpora patiuntur : sed omnis passio magis tinue illorum pcena intenditur ; et si hoc
facta abjicit a substantia : ergo, si abjectio cum duret in inflnitum , crescet in inflni-
facta substantiae [a] est per calorem, non est lum : quod omnino est inconveniens, quod
aliud quam consumptio ergo ille ignis con- : crescat pcena, et non crescat culpa.
sumit corpora.
3. Item [b) ad adustionem necessario se-
,
CONCLUSIO.
quitur inflammatio , et ad inflammationem
consumptio ergo Corpora damnatorum ab igne non cotisumentur, sed
: si ignis ille corporaadurit,
corrumpetur quoad optimam dispositionem qua
ergo consumit. Si tu dicas quod non sequi-
privabuntur.
tur ,
quia salamandra caleflt ab igne , et ta-

men non consumitur ab igne, sed renova- Resp. ad arg. Dicendum quod si de cor-
tur; contra Hoc non solvit quia salaman-
:
,
poribus damnatorum quasratur, utrum ab
dra ab igne non laeditur sed corpora dam- , igne affligantur, simpliciter est conceden-
natorum ab igne laeduntur , et in igne cru- dum. autem quaeratur utrum consuman-
Si
eianlur : si ergoignis, quod laedit, consu- negandum. Sed si quae-
tur, simpliciter est

mit ,
patet , etc. ratur utrum corrumpantur, hoc est distin-
dist. XLiv, q. XI ; Petr. de Tarant., IV Sent., dist. XLiv,
Cf. S.
'
Thom., Suppl. p. III, q. xcvii, art. 2;
in q. XV. — ' Isa., LXVi, 24.
Richard., IV Sent., dist. XLlv, q. vii; Thom. Argent., (a) Ceet. edit. substantia. — (6) Cat. edii. deest ad.
iV Sent., dist. XLiv, q. I.art. 3 ; Steph. Bralef., IV Sent., — (c) Ccet. edit. consumptum.
TOM. VI. 32
 , ,

198 SENTENTIA HU.M LIH. IV.

Kueiidua) : nam comiptio uno inixlu (liiit gustinuti * de igiie qui ust in piirtibiiK Sici-

derectiuiiem , seu tleciiiiuiiiMii rci i|uaiiliiiii lia;, sicut patet a.spicientiliiis, (piod illtUgniH

ad esge subataiitiale , et tiuc mudo idem ([uud iiioiites illus ab aiitiquissiiiiiH teiiiporibu8
cuiisuuiptio : et tali luudu iioii ci)rruiii|iiin- a^stuari! facit, el lami-n uilliiic inli-gri piirse-

tur, cum non moriantur. Aliu modu curi uiJ- verant : el isti sunt satis idonei testes, quud
tio est idem quutl privatio boua; diHposilio- non omne quod uritur, consumitur. hi It;-

ni8 : et hoc modu ,

quoniam a corporibuK genda etiam beati Nicolai scribitur (|UOd in

damnatorum aurcretur quies et bona dispo- partibus orientalibus quidam ignis inveiii-
siliu ,
qua; generat in anima vuluptatem ;
tur, qui oppositam sibi maiiiiin vehemenler
binc est qiiod continue corrumpitur. Est ergo affligit, et tamen de manu niliil consumit.
cyrruplio afflictionis , uon interemplioiiis, Sic ergu his exemplis colligitiir po.ssibile, nl
sive consumptionis , et hcec lit per adustiu- aliquiil in igne ardere, et, tamen non deJi-

neni ignis. Si autem qua;ratur quo inodu cere. Ex his etiam possumus colligere ratio- Baiio

istud possit capi et intelligi ,

possumus ad nem hiijusmodi, quouiam hoc venitex partij

Eitmpi. hoc manudiici el oxemplo, et ratione. Vide- ageiitis, et ex parte patienti.s. Isti enim igni
iiius qua;dam in igne vivere, et iion dcfi- data est virtus ad inflainmaniliiin , non ad
cere , sicut ponit Augustinus ' exemphim consumendum ; et corpori data est natura
de salamandra de Civitute Dei. ,
Si ergo mi- passibilisad paliendum, non ad deficiendum.
rabilius est aliquod animal in igne coii.^cr- Si aiitem qua;ratur ratio hujiis, dicendum
vari sine affliclione, quam affligi sine cou- quod est a parle natura; passibilitas ad sus-
sumplione, et istud est secundum naturam cipiendum, ex parte Dei est potestas ad dan-
possibile; ergo nec isfud debet judicari im- dum , ex parlc finis est cougruitas ad sic fa-

possibile. Quod si dicas hoc non es?e simile, ciendum, quia iu infinitum debet liomo in

quia natura illius animalis conformis est corpore cruciari, ut manifestetur Dei justitia
igni , natura vero humani corporis oinnino infinita. Nec sunt ista duo incompo.ssibilia,

difformis ; responderi potest dupliciter : uno quod aliquod corpus tangatur a calido et ,

modo,quod quamvis iiatur.i hniiiani cor- non consunialur, cum videamus naturaliter
poris secundum statum praesenlem sit ab aliquod corpus tangi a frigido, quod polius
igne consumptibilis, nihil tamen prohibet calefacit, quam infrigidet, sicut exemplum
quin Creator, qui natuiam, quam voluit, manifestum est in aqua et calce '. Et sicut
omnibus et singulis dedit, talem naturam illa corpora uruntur, et non consumuntur;
homiui dare possit. Nec mirum, cum homo ita etiam compositum ex aniina et corpore
ante lapsum alterius dispositionis et nalurae affligitur, et non moritur. Et tamen ad hoc
corpus habuerit, quam post lapsum ;
quia similiter possumus manuduci exemplo, et
prius possibile ad immortalitatem , modo ratione : exeraplo, quia anima immortalis Eiempi.

necessaiium ad mortem. Hoc ipsum persua- in corpore affligitur, quia dolor est animse,
deri potest cxemplis sumptis a parte ignis : proprie tamen non occidilur. Quid ergo pro-
ideo enira non consumit
ille ignis urit , et hibet simiUter inlelligi in ipsis damnalis?
quia pabulum non requirit. Et esl exem- Quod si dicas hoc non esse simile, quia ani-
plum manifestum in iuflammalione auri ab ma non sic composita est ex contrariis , se-
igne quod quidein iiiflaminatur, sed non
: cundum quod est natura humani corporis ;

consumitur, quiaigni nonpraebet pabulum : respondere possumus quod istud non ob- ,

sicnec humanum corpus igni infernali. Evi- sistit , cum aliqua corruptibilia , utpote ver-
dentissimum autem exemplum ponit Au- mes, iu aquis calidissimis repcriri queant,
quarum fervorem nerao impune pertractat
'
Aug., (le Ciuil. Dei , lib. XXI, c. ii el iv. — - ILiUl.,

c. n. —'Ibid., c. iv. — ' Ibid., c. ii. sicut dicit Auguslinus'. Si igitur quaj mor-
 ;,

DIST. XLIV. PART. II. ART. III. OU^ST. II. 499

talia sunt et defectibilia possunt in his cali- continuani actionem ejusdem rei ademptio
dissimis vivere sine afflictione ,
pari ratione (6) continuatur. Exemplum hujus manifes-
immortalia et passibilia corpora affligi pos- tiim est in suo supposito enim beati : sicut

sunt sine interemptione. Si autem quaeratur continue reficiuntur, non quia semper novum
Hatio. ratio hujus, dici potest quod hoc est propter aliquid recipant , sed quia in siio praemio

conjunctionem animae ad carnem indissolu- conservanfur et continuantur ; sic damnati

bilem. Quod enim homo moriatur dolore, continue affliguntur, et tamen non corrum-
hoc non est quia dolor sit contrarius vitae puntur, quia salutis et quietis eis privatio

cum dolor non sitnisiin substantia vivente, per continuam actionem ignis continuatur.
unde sequitur « Hic si dolet sentit et si : , ; Et liiijus exemplum clarum est in genera-
sentit, vivit » sed quia anima non est in-
: tione radii, qui dicitur semper oriri, et sem-
dissolubiii vinculo corpori olligata, ideo in- per a sole pgredi , non quia sol semper ali-

tensus dolor eam expellit de prsesenti habi- quid novum emittat, sed quia prinium lumen
taculo. Nunc enim est carcer temporalis ;
mixtum continuat. Sic ignis dicitur semper

sed tunc erit perpetuus. His visis , satis fa- damnatosaffligere, non quia novam disposi-

cile est ad objecta respondere. Concedo enim tionem de novo afferat, sed quia continue
rationes probantes, quod ignis non est con- agendo a priori afflictione non cessat.
sumptivus corporum. 3 et 4. Ad duo sequentia jam patet res-
1. Ad illud quod primo objicitur de cor- ponsio, qiiia nec inflammatio consumptio-
ruptione ,
jam patet responsio : loquitur nem, nec dolor necessario infert
mortem,
enim de corruptione afflictionis , non desi- sed solum secundum stalum praesentem :

tionis : prima non ponit consumptionem, ideo variato statu necessaria consequentia

sicut secunda. non est inter ista.

2. Ad illud quod objicitur, quod ' passio

magis facta abjicit a substantia , dicendum UU^STIO II.

quod substantia patiens in dupHci differen-

An ignis infemi sit afflictivits spirituum '.

tia est : aut quia potest suscipere formam

contrariam suae perfectioni quantum ad Utrum ille ignis sit afflictivus spirituum ; Fuad>in.

esse; aut quia potest suscipere contrariam et quod sic, videtur ' : Ite, maledicti, in
dispositionem quantum ad bene esse. Primo ignem ceternum, qui paratus est diabolo et

modo passio intensa corrumpit , simpliciter angelis ejus : sed daemones, vel angeli, sunt
auferendo esse ; secundo modo aufert bene substantiae incorporales, et ille ignis non est
esse.Unde damnati semper sunt, et semper eis paratus uisi ad pcenam et afflictionem :

mah sunt ideo semper vivunt , et semper

: ergo, etc.
moriuntur. Si autem objicias mihi, quod Item Gregorius in libro quarto Dialogo-
quidquid sit illud quod abjicitur (a), cum rum ' : « Si diabolus ejusque angeli, cum
non sit infmitum, videtur totum abjici ali- sint incorporei,corporeo igne sunt cruciandi,
quando, ac per hoc locum actioni et passioui quid mirum est, si et animae, antequam re-
non relinqui ; responderi potest, quod sem- cipiant corpora, possint igne corporeo cru-
per est abjectio et corruptio, non quia no- ciari ? » quasi dicat : Non est mirum.
vum aliquid semper adimatur, sed quia per Item hoc videtur ratione sumpta a caiisis

superioribus : quiadivina justitiarectissime

1 Arist., de Generat., lib. I, cont. SO; ro//., lib. VI,
c. u et III. — » Vf. S. Tbom., in Suppl. p III, dist. SLIV, q. II ; Steph. Brulef., IV Sent., dist. XLIV,

q. xcvii, art. 1; et IV Sent., dist. L, q. ii, art. 'A q. XII ; Petr. de Taraut., IV Sent., dist. XLiv, q. xvi.
Scot., IV Sent., dist. XLiv, q. n; Ricliard., IV Sent., — ' Matth., XXV, 41. — » Greg., Dialog., lib. IV,
dist. XLIV, arl. 2, q. vi et x; Durand., IV Sent., C. XXIX.
dist. iLiv, q. x; Franciscus de Mayr., iV Sent., (u) objicitur. — (6) Forsan legendum afflictio.
 , : . ;

500 SENTENTIAKU.M LIIJ. IV.

ordiiiat umuia iu ptbiia, secuiiduni quod >>a- geiierut HimilitudiiieiQ t>uaiii iu passo : unde
pieiitia ordiiiat in iiatura. Si ergo peccatuiii culiiluiu uoii agit iii aliquid, nisi illud cale-

est dispositio vilissima, ergo spiritus iiileclus faciat : ^ed inipossibile vA aiiiuiaiii esse ca-

pcccutii, ad hoc ([uod debite ordiiietur, de- lidain : ergo iiiipossibile est qiiod ignis agat

bet oidiiiuri sub iiitliiiacrealuiu. Si figo iii- viiluteiii iti uiiiiiiuiii. Si tii dica.s ad lioc,

flma creutura est substantia corporalis, or- quod talis actio iion est [ler uaturum, sed
diuatio vero peccaiitiuiii est in poenis ;
eigo siipra iialuiaiii, et igiiis iimi agit pnr iiiiia-

debet substaiilia>piritualisacorpore puiiiri, laiii, sud per virtutcui dc.super sibi daluiii

vel altligi. Si ergo omue quod congruuin objicilur coutra hocde illa virtute : quia illa

est, possibUo est; et quod est possibilo et virtus aut est corporulis, aut siiiritualis : si

coiigruuiii, poncndum est cirea opus divi- coriiorulis, adhuc est iiiftirior aninia : orgo
num ; ergo poneiiduni est spiritum affligi [ler noii agit iii ip-ain ; si .spirituulis , sed oniiiis

ignem corporeum. virlus spiritualis debet fundari in substantia

Item hoc ostenditur per causas infcrio- spiriluali : ergo iioii debet talis virtus esse

res. Anima existens in corpore patitiir in igne, nec debet dari igni.
corpore non paticnte : ergo est passibi- 3. Itein illa virtus aut est igne nobilior,
hs de sua natura : sed eadem est natura aut inferior : si igne inferior, ergo non agit
anima; in corpore , et extra corpus : ergo in aniinum, sicutnec ignis agebat ; si supe-
aniina extra corpus est passibilis. Probatio rior, ergo cum virtus non debeat esse nobi-

majoris manifesta est in dormientibus, qui lior substaiitia , videtur quod igni non de-
in sorauis gravissime patiuiitur, corporibus beat dari. QuoJ si tudicas, quod hoc verum
nihil patientibus. Ex hoc igitur arguo iilte- est per naturain, quajriturtunc, utquid haec
rius sic : Anlma extra coipus esl passibilis : virtus niagis datur substaiitiae igiiis , quam
sed omne quod palitur, patitur ab aliquo quod alicui aliae, cum aeque bene possit dari la-
habet repugnantiam per qualitatem activam pidi, sicut igni.

et repugnanlcm : spiritualia auteui non sunt i. Iteiii hoc ipsum ostenditur a parle pa-
hujusmodi, sed corporalia : ergo si patitur, tientis , sicut ostendit Augustinus in Mu-
patitur a corpore. Quod autem spiiitualia sica ' : a Impossibile est magis nobile pati a

nou habeant contrarietatem agentem et pa- minus nobili, quia omne agens prajstantius

tienlem, expresse apparet per exeraplutn, est passo : sed substantia spirilualis nobilior

quia albedo et nigredo in anima non contra- est corporali : ergo ab ipsa non patitur. Si
riantur. Apparet etiam per rationem, quia tu dicas luihi, quod per peccatum facla est

quae abstrahunturab esse matcriali, abstra- inferior ; contra hoc est ,

quod dicit Augus-
huntur per consequens a coutrarietate , et linus 5, de Libero arbitrio , quod substantia
mutua aclione, et passione. spiritualis, quantumcumque peccet, nobilior

1. Ad opposilum arguitur primo a parte est nobilissimo corpore.

Ad
agenlis , secundo a parte palientis. A parte 5. Item JEque magna distantia est peccati

agenlis sic : Omne agens quod agit in ali- ad ignem , sicut animae ad ignem ; et ita

quid, agit per contrarietatem et contaetum spirltuale est peccatum, sicut et anima ergo :

sed ignis ad animam nec contactus potest si aequaliter distant, nunquam per peccatum

esse, nec est contrarietas aliqua : ergo nec anima fit actioni proxiniior , vel habilior .

potest esse ^''tio aliqua. Primum manifes- ergo si ab igne non patitur per naturam,

tum est per Philosophum '

; secundum in se nec etiam per culpam

manifestum est. 6. Item hoc ipsum osttnditur a parte pas-

It..'m omne agens quod agit in aliquid,

coDt.43; JVe/«M.iib.ix.cont.io.-'Aug., rfe jtfu«c.,

1
ArUt., Pliys., lib. Vll, cont. 8; de Generat., lib. I, Ub. VI, c. v. — ' Id., de lib. Arb., lib. 111, c. XX.
 : ;

I DIST. XLIV. PART. II. ART. III. QU^ST. n. mi

sionis : Nihil affligiiur proprie , nisi in ip- privari propter mala merita in hac vita : et
sum cadat dolor : sed in spiritum separatum ideo ex ejus carentia generatur in eamaxima
non cadit dolor : ergo non potest affligi : tristitia : et hanc pcenam dixerunt esse post
ergo ab igne non patitur. Probatio majoris. hanc vitam, et non aliam, sicutnonest aliud

Dolor, sicut dicit Pliilosophiis ', est sensus gaudium spiritibus, nisi in contemplatione improb.
divisionis partiuoi cum vi : sed spiritus se- summi boni. Et ista positio fuit Algazelis
paratus caret partibus, caret divisione, caret quae licet veritati magis appropinquaverit,
sensu : ergo caret dolore. quam praedicta, nihiloininus tamen deflcit.
7. Item hoc ostenditur a parte actionis : Si enim origiuali peccato, ubi est pura pri-
Omne puniens laidlt : omne quod laedit, vatio justitiae, debetur poena damni , et ca-
adimit: sed a spiritu incorporali uihil potest rentia beatitudinis aeternai ; actuali peccato,
adimi per corpus : ergo non potest Isdi quod quidem non tantum consistit in priva-
ergo nec affligi : ergo ab igne uon patitur. tione, imo etiam in deordinata delectatione,

non lantum debetur aeternae beatitudinis

CONCLUSIO. carentia, imo etiam poena aliqua afflictiva. veriias

Et ideo dictat fldes christiana, quod spiritus "'^*-"'-

Ignis inferni non modo corpora, sed spiritus etiam

separati cruciantur, non tantum per summi
potest affligere, nec immutando iltos passione
boni absentiam, sed per afflictivi praesen-
animali.
liam. Ad quod credendum sufflcit auctorilas

Resp. ad arg. Ad prBedictorum intelli- veritatis Matthaei : Ue, maledicti , in ignem

gentiam est notandum, quod circa prse- ceternum, etc. Sed intelligentiam magis re- opin. i.
'
Opin. I.
dictam quaestionem triplex est via. Ali- quirit, quomodo istud possit ratione per-
qui enim philosophorura negaverunt sim- suaderi. Et ideo hujus rei intelligentiam
pliciter spiritum incorporeum posse cru- quidam conati sunt dare aspiciendo ad ordi-
improb. ciari, attendentes ad ejus incorruptibilita-