ISO 14731

Kaynak koordinasyonu – Görev ve

sorumluluklar

Önsöz
ISO; ulusal standart kurumlarından oluşan uluslararası bir federasyondur. Uluslararası
standartları hazırlama işi ISO nun teknik komiteleri taraf ından yapılır. Teknik komite
tarafından tespit edilmiş bir konu ile ilgili her bir üye grup o komitede temsil hakk ına
sahiptir. Uluslar arası organizasyonlar, kamusal veya özel, ISO ile ilişkili her kurum bu
çalışma içersinde yer almaktadır. ISO elektroteknik konularındaki standartlaştırma
işlerinde de Uluslar arası elektroteknik komisyonu (IEC) ile de yakın işbirliği
içersindedir.

Uluslar arası standartlar , ISO/IEC direktifleri, Kısım 2 de verilen kurallara uyumlu

olarak hazırlanmıştır.

Teknik komitenin ana görevi uluslar aras ı standartları hazırlamaktır. Teknik komite
tarafından benimsenmiş taslak standartlar, üye komitelerin oylar ına sunulur. Bir uluslar
arası standardın yayımlanması için , üye komitenin en az %75 oyu gerekmektedir.

Bu dökümandaki bazı elementlerin patent hakkıyla ilişkisi olabilir ve ISO bu konuda

herhangi bir sorumluluk almamaktadır.

ISO14731; Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN) Teknik Komitesi CEN/TC 121,

“Kaynak” komitesi tarafından, ISO/TC 44 teknik komitesi; Kayfiak Ve ilişkili pГОsesleГ,
Altkomite SC11;Kayfiak Ve ilgili pГОsesleГle ilgili peГsОfielifi Vas ıflafidıГma şaГtlaГı, işbirliğe
ISO ve CEN arasındaki Vienna anlaşması doğrultusunda ile hazırlanmıştır.

Teknik olarak tekrar revize edilen bu ikinci baskı, ilk baskıyı (ISO 14731:1997) iptal
eder ve yerine geçer.

1
İçindekiler

Öns 1
Giriş 3
1. Kapsam 4
2. Standartla ilgili referanslar 4
3. Terimler ve tanımlamalar 4
4. Görev ve sorumluluklar 4
4.1. Kalite ile ilgili görevler 4
4.2. Görev ve sorumlulkukların sınıflandırılması 4
5 İş tanımı 5
5.1. Genel 5
5.2. Görevler 5
5.3. Sorumluluklar 5
6 Teknik bilgi 5
6.1. Tüm kaynak koordinasyon personeli için gerekli genel bilgi 5
6.2. Kaynak koordinasyonundan sorumlu personel için gerekli özel bilgi 5
Ek A Kaynakta, teknik bilgi için tavsiyeler 7
Uygun durumlarda düşünülecek ISO 3834 ile uyumlu kaynak ile ilgili temel
Ek B görevler 8
Kaynakça 11

2
Giriş
Kaynak işlemi, kaynaklı imaltta ve hizmette güvenilebilirliğin sağlanmas ı için kaynak
operasyonun koordinasyonunu gerektiren özel bir prosestir. Kaynak ve ilgili
uygulamalarla (planlama, yürütme, denetleme ve muayene gibi) ilgili personelin görev
ve sorumlulukları açıkça belirtilmelidir.

3
Kaynak koordinasyonu – Görev ve sorumluluklar

1- Kapsam
Bu uluslar arası standart kaynak koordinasyonu ile ilgili kalite ile ilgili olarak görev ve
sorumlulukları tanımlar.

2- Standartlarla ilgili referanslar

Aşağıdaki refere edilmiş dökümanlar bu dökümanın uygulamaları için zorunludur.
Tarihi belirtilen referanslar için, sadece o bask ısı uygulanır, tarihi belirtilmeyenler için
ise, o dökümanın en son baskısı (düzeltmeler de dahil olarak) kullanılır.

ISO 3834-1, Metalik malzemelerin ergitme kaynağ ı için kalite şartları-Kısım 1: Uygun
kalite şartları seviyesinin seçimi için kriterler

3- Terimler ve Tanımlamalar
Bu doküman için aşağıdaki tanım ve terimler geçerlidir.

3.1. İmalatçı
Kaynaklı imalattan sorumlu kişi veya organizasyon

3.2. Kaynak koordinasyonu

Tüm kaynak ve kaynak uygulamaları için imalat işlemlerinin koordinasyonu

3.3. Kaynak koordinatörü

Kaynak koordinasyonunu yürütmek için uzman ve sorumlu kişi

3.4. Kaynak denetimi

Ölçüm veya test gibi uygun gözlem ve kararlarla kaynakla ilgili konular ın uyum
değerlendirmesi

Not: Kaynak denetimi kaynak koordinasyonunun bir parças ıdır.

4- Görev ve sorumluluklar
4.1. Kalite ile ilgili görevler

Kaynak koordinasyon personelinin kalite ile ilgili görev ve sorumluluklar ını belirlemek
için Ek-B rehber olarak kullan ılır. Özel uygulamalar için ek yap ılabilir. Tüm maddeler
bütün imalat organizasyonları veya kalite sistemi şartları için gerekli değildir ve bunlar
içinden seçim uygun bir biçimde yapılmalıdır. Örneğin, tahribatsız muayene yapılmadan
tahribatsız muayene için B.14 b) ve c) uygulanmaz.

4.2. Görev ve sorumlulukların sınıflandırılması

Kaynak koordinatörünün görevleri ISO 3834-1 de (bak ınız Ek-B) tanımlanan kriterlere
uyumlu olacak şekilde ISO 3834 ün uygun kısmından seçilir

Ek-B deki her bir uygulama bir görev ve sorumlulukla ilgilidir, örneğin;
- şartname ve hazırlık
- Kontrol
- Muayene, kontrol veya gözetim

4
Kaynak koordinasyonu birden fazla kişiyle yürütülüyor ise, görev ve sorumluluklar açık
bir şekilde ayrılmalıdır. Örneğin sorumluluk açıkca tanımlanmalı ve kişiler herbir spesifik
kaynak koordinasyonu görevi için vasıflandırılmalıdır.

Kaynak koordinasyonu, imalatçının ana sorumluluğudur.

İmalatçı en az bir kaynak koordinatörü sorumlusu tayin etmelidir.

Kaynak koordinasyonu taşere edilebilir. Bununla birlikte, bu uluslar aras ı standarda

uyum, yine ana imalatçının sorumluluğundadır.

5- İş tanımı
5.1. Genel
Kaynak koordinasyonu personeli için görev ve sorumluluklar ını kapsayan bir iş tarifi
gereklidir.

5.2. Görevler
Kaynak koordinasyon personeline atanan görevlerin tan ımlanması için, bölüm 4.2. ve
Ek- B ye bakınız.

5.3. Sorumluklar
Kaynak koordinasyon personelinin sorumlulukları aşağıda tanımlanmıştır:
- imalat organizayonundaki pozisyonları ve sorumlulukları
- Prosedür şartnamesi ve denetim raporları gibi, imalat organizasyonunda tarafların
yetkilendirme kapsamı
- Sorumluluklara göre , tahsis edilen görevleri yerine getirmek için yetkilendirme
kapsamı

6- Teknik Bilgi

6.1. Tüm kaynak koordinasyon personeli için gerekli genel bilgi

Verilen tüm görevler için kaynak koordinatörleri,verilen görevlerde tatmin edici

performans için yeterli teknik bilgiyi gösterebilmelidirler.

Aşağıdaki faktörler düşünülebilir :

- Genel teknik bilgi

- Kaynakta uzmanlaşmış teknik bilgi ve teorik bilgi, eğitim veya tecrübe ile elde
edilmiş görevlerler ilgili işlemler

Gerekli tecrübe,eğitim ve teknik bilginin kapsam ı üretici tarafından karar verilir ve işe
konulan görev ve sorumluluklara bağl ıdır.

6.2. Kaynak koordinasyonundan sorumlu personel için gerekli özel bilgi

Sorumlu kaynak koordinasyon personeli (bak ınız 4.2.), imalatın basit ya da zorluğuna
göre aşağıdaki gruplardan birine ayrılmalıdır :

a) İleri düzey teknik bilgiye sahip personel, 6.1 e göre full teknik bilgi gereken, tüm
görevlerin planlama,yürütme, denetim,test ve kaynak imalat ındaki sorumluluklar
için
b) Spesifik teknik bilgiye sahip personel, yeterli seviyede teknik bilgi gerektiren,
kaynak imalatında,teknik olarak sınırlanmış belirli bir alanda planlama,yürütme,
denetim ve test

5
c) Temel teknik bilgiye sahip personel, yeterli seviyede teknik bilgi gerektiren
kaynak imalatında,teknik olarak sınırlanmış belirli bir alanda ve sadece basit
kaynaklı konstrüksüyonlarda (bakınız ek-A) planlama,yürütme, denetim ve test

6
 Ek-A
Kaynakta, teknik bilgi için tavsiyeler
Uluslar arası kaynak enstitüsü (IIW), gönüllü olarak, kaynak koordinasyonu ve
muayenesi ile igili personelin eğitimi, pratiği, s ınav ve vasıflandırması için kılavuzlar
hazırlamıştır.

Kaynak koordinasyonu ile ilgili personel için minumum şartlar aşağ ıdaki dökümanlarda
belirtilmiştir:

-Uluslar arası Kaynak Mühendisi (IWE)

Doc. IAB-002-2000/EWF-409;

-Uluslar arası Kaynak Teknolijisti (IWT)

Doc. IAB-003-2000/EWF-410;

-Uluslar arası Kaynak Uzmanı (IWS)

Doc. IAB-004-2000/EWF-411.

Bu dökümanlardaki şartları sağlayan veya kabul edilebilir vas ıflandırmaya sahip aynak
koordinasyonu ve denetimi ile ilgili personel, bölüm 6.2 de verilen ilgili şartları
karşıladığı düşünülür.

7
 Ek-B
Uygun durumlarda düşünülecek ISO 3834 ile uyumlu kaynak ile
ilgili temel görevler

B.1 Şartların gözden geçirilmesi

Şartlar gözden geçirilirken aşağıdaki maddeler hesaba katılmalıdır:

a) Gerekli eklerle birlikte kullanılan ürün standardı

b) Tanımlanan şartları karşılıyabilmesi için imalatçının kapasitesi

B.2 Teknik gözden geçirme

Teknik değerlendirmede aşağıdaki maddeler hesaba katılmalıdır:

a) Ana malzeme ve kaynaklı birleştirmelerin özellikleri

b) Dizayn şartlarıyla ilişkili birleştirme konumu
c) Kaynaklar için kalite ve kabul şartları
d) Denetim ve tahribatsız muayene için ulaşılabilirlik de dahil olmak üzere konum,
ulaşılabilirlik ve kaynak sırası
e) Diğer kaynak şartları, örneğin : Sarf malzemelerin testi –mekanik,kimyasal
(batch test), kaynak metalinin ferrit içeriği, hidrojen içeriği, yaşlanma, kalıcı altlık,
çekiçle dövme, yüzey işlemi, kaynak profili gibi.
f) Kaynak birleştirme hazırlığı ve bitmiş kaynağın boyutları ve detayı

B.3 Alt Sözleşme

Alt sözleşme denildiğinde, kaynaklı imalat için taşeronun uygunluğu hesaba katılmalıdır.

B.4 Kaynak Personeli

Kaynak personeli denildiği zaman, kaynakçıların,kaynak operatörlerinin, lehimcilerin ve

lehim operatörlerinin vasıflandırılması hesaba katılmalıdır.

B.5 Ekipman

Ekipman denildiği zaman aşağıdaki maddeler hesaba katılmalıdır.

a- Kaynak ve ilgili ekipmanların uygunluğu

b- Ekipman desteği, tanımlama ve kullanım
c- Direkt olarak alakalı imalatla ilgili kişisel korunma ve diğer güvenlik ekipmanları
d- Ekipman bakımı
e- Ekipman sağlanması ve geçerliliği

B.6 Üretim planlaması

Üretim planlaması denildiği zaman aşağıdaki maddeler hesaba

katılmalıdır. a- Kaynak ve ilgili prosesler için uygun prosedür

şartnamesine referans
b- Kaynakların yapılış sırası
c- Çevresel koşullar (örneğin, rüzgardan korunma, sıcaklık ve yağış)
d- Kalifiye personelin dağıtımı
e- Termometre ile ön ısıtma ve kaynak sonrası ısıl işlem için ekipman
f- İmalat testinin düzenlenmesi
8
B.7 Kaynak prosedürlerinin nitelendirilmesi

Kaynak prosedürlerinin nitelendirilmesi denildiği zaman, nitelendirme metodu ve aralığı

hesaba katılmalıdır.

B.8 Kaynak prosedür şartnamesi

Kaynak prosüdür şartnamesi denildiği zaman, nitelendirme aralığı hesaba katılmalıdır.

B.9 İş talimatları

İş talimatları denildiği zaman, iş talimatlarının yayınlaması ve kullanılması hesaba

katılmalıdır.

B.10 Kaynak sarf malzemeleri

Kaynak sarf malzemeleri ile ilgili aşağıdaki maddeler hesaba

katılmalıdır: a- uyumluluk
b- teslim koşulları
c- kaynak sarf malzemeleri denetim dökümanının tipi de dahil olmak üzere kaynak
sarf malzemeleri satın alma şartnamesindeki her bir ek şartlar
d- kaynak sarf malzemelerinin depolanması ve kullanımı

B.11 Malzemeler

Malzemeler ile ilgili aşağıdaki maddeler hesaba katılmalıdır:

a- malzemenin denetim dökümanı dahil olmak üzere, malzeme satın alma
şartnamesindeki her bir ek şartlar
b- ana malzemenin depolanması ve kullanımı
c- izlenebilirlik

B.12 Kaynak öncesi denetim ve muayene

Kaynak öncesi denetim ve muayene ile ilgili a şağıdaki maddeler hesaba katılmalıdır:
a- Kaynakçıların ve kaynak operatörlerinin nitelendirme sertifikalarının uygunluğu
ve geçerliliği
b- Kaynak prosedür şartnamesinin uygunluğu
c- Ana malzemenin tanımı
d- Kaynak sarf malzemelerinin tanımı
e- Kaynak ağzı-Birleştirme hazırlığı (örneğin :şekil ve boyutlar
f- Bağlantı elemanları
g- Kaynak prosedür şartnamesinde belirtilen herhangi bir özel şart (örneğin:
çarpılmayı önleme gibi)
h- Çevre koşulları da dahil olmak üzere, kaynak için çalışma koşullarının uygunluğu

B.13 Kaynak esnasında denetim ve muayene

Kaynak esnasında denetim ve muayene ile ilgili aşağıdaki maddeler hesaba

katılmalıdır: a- Temel kaynak parametreleri (kaynak akımı, ark voltajı ve ilerleme

hızı gibi)
b- Ön ısıtma – pasolar arası sıcaklık
c- Kaynak metalinin temizlenmesi, paso şekli ve katmanları
d- Oyuk açma
e- Kaynak sırası
f- Kaynak sarf malzemelerini doğru kullanımı
g- Çarpılmanın kontrolü
h- Herhangi bir ara muayene (boyutların kontrol edilmesi gibi)
9
B.14 Kaynak sonrasında denetim ve muayene

Kaynak sonrasında denetim ve muayene ile ilgili aşağıdaki maddeler hesaba katılmalıdır:

a- Gözle muayene (kaynağın tamamlanması, kaynak boyutları, şekli)

b- Tahribatsız muayene
c- Tahribatlı muayene
d- Konstrüksiyonun form, şekil, tolerans ve boyutları
e- Sonraki operasyonların sonuçları ve kayıtları (kaynak sonrası ısıl işlem, yaşlanma
gibi)

B.15 Kaynak sonrası ısıl işlem

Kaynak sonrası ısıl işlemde, şartnameye uygunluk dikkate alınmalıdır.

B.16 Uygunsuzluk ve düzeltici faaliyetler

Uygunsuzluk ve düzeltici faaliyetlerle ilgili gerekli ölçüm ve uygulamalar ( kaynak

tamirleri, tamir edilen kaynaklar ın tekrar değerlendirilmesi, düzeltici faaliyetler gibi)
dikkate alınmalıdır.

B.17 Ölçüm, denetim ve muayene ekipmanlarının kalibrsayon ve geçerliliği

Bu konu ile ilgili gerekli metod ve uygulamalar hesaba kat ılmalıdır.

B.18 Tanımlama ve izlenebilirlik

Tanımlama ve izlenebilirlik ile ilgili aşağıdaki maddeler hesaba

katılmalıdır: a- Üretim planlarının tanımlanması

b- Yönlendirme kartlarının tanımlanması
c- Konstrüksiyondaki kaynak konumlarının tanımlanması
d- Tahribatsız muayene prosedürlerinin ve personelinin tan ımlanması
e- Kaynak sarf malzemelerinin (gösterim, ticari ismi, imalatç ı ve yığın-
döküm numaraları gibi) tanımlanması
f- Ana malzemenin tanımlanması ve izlenebilirliği (tipi, döküm numarası)
g- Tamir yerlerinin tanımlanması
h- Geçici eklerin-birleştirmelerin yerlerinin tanımlanması
i- Özel kaynaklarda full mekanize ve otomatik kaynağın
izlenebilirliği j- Özel kaynaklarda kaynakçı ve kaynak
operatörlerinin izlenebilirliği
k- Özel kaynaklarda kaynak prosedür şartnamesinin izlenebilirliği

B.19 Kalite kayıtları

Alt-sözleşme taşeronların uygulamaları da dahil olmak üzere kalite kay ıtları ile ilgili,
gerekli kayıtların hazırlanması ve bakımı dikkate alınmalıdır.

10
 Kaynakça

[1] ISO 3834-2, Metalik malzemelerin ergitme kaynağı için kalite şartları- Bölüm 2:
Kapsamlı kalite şartları

[2] ISO 3834-3, Metalik malzemelerin ergitme kaynağı için kalite şartları- Bölüm 3:
Standard kalite şartları

[3] ISO 3834-4, Metalik malzemelerin ergitme kaynağı için kalite şartları - Bölüm 4:
Temel kalite şartları

[4] ISO 3834-5, Metalik malzemelerin ergitme kaynağı için kalite şartları - Bölüm
5 : ISO 3834-2, ISO 3834-3 veya ISO 3834-4 standardlar ının kalite şartlarına
uygunluğun sağlandığı hususunu teyid etmek için gerekli dokümanlar

11