Professional Documents
Culture Documents
Hidrolik-Pnomatik 1
Hidrolik-Pnomatik 1
< 1 2 3
P=h.d.g P 1 =Pı=P ı =P 4
P = Sıvının kabın tabanına vaptığı basınç (kg/cm 2 )
h =S~vı ):üksekliği (m) .
d = Sıvı yoğunluğu (kg/ml)
g=Yerçekimi ivmesi (m/sn!)
ÖRNEK: B ir hidrolik presin yağ dep,osu presin üst kısmındadır. Kullanılan hidrolik
yağınmyoğunluğu 0.90 gr/cml'tür. Yağın üst seviyesi ile pompa girişi arasındaki yükseklik
SO cm olduğuna göre, pompanın giriş kısmındaki statik basıncı hesaplayınız.
Verilenler İstenen
d = 0,90 gr/cml = 900 kg/m 3
h=SOcm =O.Sm
.-
P=? -'.
çözüm:
P=h.d.g=0,Sx900x LO
hl.kg)q 'co''''' 2
P = 7200 os: ı =-::--"51.. i Newton = ı kg.m/s olduğuna göre,
m .s W\.
PASCAL KANUNU
Bir kabın içindeki sıvıya, kabın herhangi bir yüzeyinden uygulanan bir kuvvet
sonucu oluşan basınç , sıvı tarafından kabın her noktasına aynı oranda iletilir (yerçekimi
kuvveti ihmal ediliyor).
Hidroliğin Tanımı ve Prensipleri 11
Kap içindeki sıvıya, belirli kesitteki bir piston yardımı ile itme kuvveti
uygulandığında, sıvının basıncı aıtar. İtme kuvveti arttıkça, basınç artar. Piston kesit alanı
aıttıkça, itme kuvveti de artacaktır.
P=F/A P: itme kuvveti sonucu kap içinde oluşan basınç ......... kg/cm! .
F:Piston itme kuvveti .......... ... ..... ....... ........ ................. kgf
A:Piston kesit alanı.. .. ................. ........... ... .............. ..... cm l
S,
a b
Fı Fı
Pı =A ...kg/cm l
Pı =A ...kg/cm l
i ı
2
.,
4 I.Baskl pistonu
2.İş pistonu
3.iş parçası
4.Açrna-kaparna valfı
5. Yağ deposu
6.Çek valf
ÖRNEK: Şekilde görülen hidrolik el presinin küçük pistonuna 100 kgrlik kuvvet
uygulanıyor. Küçük piston çapı 40 mm, büyük piston çapı 200 mm olduğuna göre,
Verilenler İstenenler
Fı = ıoOkgf p= ?
OI=40mm=4cm Fı = ?
O ı =200mm=20cm S ı =?
SI=20cm
çözüm:
.
a) Pı = t-F i
=> no ı
i
100 100
3 , 14.4
ı
100
12,56 = 7,96 kg/cm
ı
4 4
Fı
b)P = -A = > Fı = P.A ı = 7,96.
n.o/ = 7,96 .
3,14.20
ı
4 =7,96.314=2500kgf
2 4
A
Aı = > Aı, Si = A ı · S ı => 12,56.20 = 314. Sı
i
12,56.20
> Sı = 314 = 0,8 cm = 8 mm
Debinin sabit kaldığını düşünürsek, akışkan küçük kesitlerde büyük kesitlere oranla
daha hızlı
akar.
Q Q
c::::> c:=:>
Aı
ÖRNEK: Ke;;itleri d l =6 cm, d ı =4 cm, d 3=8 cm olan bir boru içinden akan akışkanın
debisi i Olt/dak' dır.
Buna göre akışkamn farklı üç kesitteki akış hızlarını hesaplay ınız.
Verilenler İstenenler
d l =6cm v l =?
d ı =4cm v ı =?
d)=8cm v]=?
\+cı-tah ~
LO "~e.::: l(LOOOC..}
çözüm:
Bir pompa vasıtasıyla depodan emilen hidrolik akışkana. basınç eneıjisi kazandıran,
bu eneıjiyi mekanik eneJjiye (doğrusal , dairesel ve açıs~1 hareket) dönüştüren sistemlere
hidrolik devre adı verilir.
HidrolikDevre Elemanlan
Şekil 7-a'daki hidrolik devrede, (3) no'lu dişli pompa, akışkanı (I) no'lu depodan ,
(2) no'lu fıltre üzerinden emerek; istenilen basınç ve debide sisteme gönderir. (5) no'lu yön
kontrol valfınden (7) no'lu silindirin A girişine gönderilen akışkan, pistona (+) hareket
yaptırarak, pistonun ileri hareket etmesini sağlar.
Pistona (-) hareket yaptırılmak istenirse, yön kontrol valfınin konumu değiştirilerek
pistonun geri hareketi sağlanır (şekil-7 . b).
İstenmeyen bir durumda akışkanın basıncı yükselecek olursa, (4) no'lu emniyet valfı
yü.ksek basınçlı akışkanı depoya göndererek yüksek basıncın , ça)ışma basıncına düşmesini
sağlar. (6) no'lu çek valt1i akış kontrol valfı pistonun (+) hareketi yaparken hızını ayarlamaya
yarar. (-) Harekette akışkan çekvalfüzerinden rahatça gececeği için piston hızı artar. Çek
valtli akış kontrol valt1eri özellikle silindirierin geri geliş zamanlarını Rısaltmak amacıyla
kullanılır. Debi amırtldığı için geri geliş süreleri kısaltılır.
Hidrolik Devre 17
(+)
-ı---:ı;-,,--t--2
--- 7a
7b
8
c)Hidrolik devre
şeması
Pnömatik Devre ElemanlarlDlD Bakımı 153
AYLIK BAKıM
TERİMLER SÖZLÜGÜ
Açısal (Salınımlı) Motor (Swasch-Swivel Motor): Açısal hareket elde etmek için
kullanılan motor.
Akışkan: Hidrolik ve pnömatikte güç elde etmek amacıyla kullanılan sıvı ya da gaz.
Akış Kontrol Valfi (Flm\' Control Valve): Akışkanın debi miktarını ayarlamaya yarayan
valf.
Basınç (Pressure): Bir cisim üzerine uygulanan kuvvetin, kuvvetin etki ettiği alana
bölünmesi ile elde edilen miktar.
Basınç Düşürme Valfi (Pressure Reducing Valve): Hidrolik alıcılardan birindeki basıncı
sınırlamak amacıyla kullanılan valf.
Basınç Filtresi (Pressure Filter): Pompadan sonra kullanılan, yüksek basınçlara dayanıklı
fıltre.
Basınç Sıralama Valfi (Pressure Sequence Valve): Birden fazla alıcının farklı zamanlarda
çalıştırılması için kuııanılan valf.
Baypaslı Filtre (By-Pass Filter): Filtrenin kirlenmesi sonucu pompanın emme zorluğu ve
kavitasyonunu önlemek amacıylayapılan işlem . Çiftyollu filtre.
Çift Etkili Silindir (Double Acting Cylinder): Her iki yönde iş gören silindir.
Debi (Flow Rate): Belirli bir kesitten birim zamanda geçen akışkan miktarı.
Terimler Sözlüğü 156
Debi Ölçer (Flow Rate Measuring Device): Hacimsel debi büyüklüğünü ölçen ölçüm aleti .
Eksenel Pistonlu Pompa (Axial Piston Pump): Pistonların pompa miline paralel
yerleştirildiği pompa çeşidi. Mekanik eneıjiyi pistonlar yardımıyla hidrolik
enerjiye çeviren eleman.
Eksenel Pistonlu Motor (Axial Piston Motor): Pompanın ürettiği basınçlı akışkandan
yararlanarak dairesel hareket elde ederler. Farklı sayıdaki pistonlar tahrik miline
paralel yerleştirilmiştir.
Emiş Filtresi (Suction Filter): Pompadan önce kuııanılan , hidrolik depodan emilen
akışkanı temizleyen devre elemanı.
Güç Ünitesi (Power Supply Vnit): Akışkanı istenen basınç, debi ve temizlikte sisteme
gönderen ünite.
Hava Filtresi (Air Filter): Hava içindeki toz, kirve metal parçacıklarını tutan fıltre .
Hidrolik Boru (Hydraulic Pipe): Hidrolik akışkanı istenilen yere taşımakta kuııanılan
eleman. Yağa kılavuzluk yapar.
Hidrolik Motor (Hydraulic Motor): Hidrolik enerjiyi mekanik eneıjiye dönüştüren devre
elemanı. Dairesel hareket üretirler.
Hidrolik Yağ (Hydraulic OH): Hidrolik eneıji elde etmek amacıyla kuııanılan akışkan .
Terimler Sözlüğü 157
Isı Ayarlayıcı (Head Exchanger): Isı eşanjörü. Akışkanın ısısını istenilen değere getiren
cihaz
İçten Dişli Pompa (internal Gear Pump): İç içe çalışan iki dişlinin, bir motordan aldıkları
dönme hareketi ile, sisteme gerekli akışkanı sağlayan devre elemanı .
Kam (Cam): Dairesel hareketi doğrusal harekete dönüştürmek amacıy la kullanılan makina
parçası.
Keçe (Seal): Yağ ve hava kaçaklarını önleyen, sistemin daha verimli çalışmasını sağlayan
sızdırmazlık elemanı.
Köpüklenme (To Foam): Yağ içindeki çözünmüş havanın , çözünmemiş hale dönüşerek,
yağ üzerinde hava kabarcıklarının oluşması olay ı.
Laminer Akış (Laminar Flow): Düzenli akış. Hidrolik akışkanın akım çizgisine paralel
akışı.
Pilot Uyarıh (pilot Actuated): Valfterin hava veya yağ basıncı ile konum değiştiımesi
Pistonlu Akümülatör (piston Accumulator): Bir piston yardımı ile akışkanı basınç altında
depolayan devre elemanı.
Piston Kolu (piston Rod): Piston çubuğu, üretilen doğrusal hareketi işe dönüştürür.
Radyal Pistonlu Pompa (Radial Piston Pump): Tahrik miline dik pistonların kursu
yardımıyla, mekanik enerjiyi hidrolik eneıjiye dönüştüren devre elemanı .
Radyal Pistonlu Motor (Radial Piston Motor): Tahrik miline dik yerleştirilmiş pistonlara,
pnömatik veya hidrolik ene1ji etki ettirilerek, mekanik eneıji elde eden devre
elemanı. Dairesel hareket üretir.
TekEtkili Silindir (Single Acting Cylinder): Pistonun tek yönde iş gördüğü silindir.
Yağ ısıtıcı (OH Heater): Isının düşmesi sonucu akışkanlığı azalan yağı , çalışma ısısına
getiren cihaz.
Yağ Soğutucu (Oil Cooler): Sistemde çalışıp , ısısı yükselen yağın Isısın1 düşüren cihaz.
Yön Kontrol Valfi (Direetional Control Valve): Akışkanın yönünü belirleyen, akışı
başlatma ve durdurma işlemi yapan devre elemanı .
Birimler 159
AÇiSAL SEMBOLLER
a A =Alfa
~ B = Bela
BASıNÇ BİRİMLERiNiN
y r =Gama
HACİM BİRiMLERiNİN
KARŞILAŞTIRILMASI K-\RŞILAŞTlRILMASI
8 L1 = Della
i torr = i ınmHg = U33 .1O·' bar I galon (ABD) = 3,785 .10" m'
J
~
~
Kaynakça 160
KAYNAKÇA