SAOBRAĆAJNI FAKULTET

TRAVNIK

BROJANJE SAOBRAĆAJA

DERVENTA-PRNJAVOR

SEMINARSKI RAD

Predmet: Saobraćajno inženjerstvo

Mentor: Student:

Travnik, 2022. godina

 Sadržaj:

1.0 UVOD...............................................................................................................3
2.0 Osnovni pokazatelji na području za period 2019 do 2021 godine.................3
3.0 Brojanje saobraćaja...........................................................................................4
3.1 Metoda ručnog brojanja...................................................................................5
3.2 Metoda običnog mjerenja na čvornim tačkama...............................................5
3.3 Metoda bilježenja registarskih oznaka.............................................................6
3.4 Metoda obilježavanja listićima.........................................................................6
3.5 Metoda brojačkih znački...................................................................................6
3.6 Anketiranje domaćinstava................................................................................6
4.0 Automatsko brojanje saobraćaja.....................................................................8
5.0 Obim i struktura vozila na magistralnom putu M I-101................................9
6.0 Vrste vozila....................................................................................................10
7.0 Faktori varijacije..............................................................................................11
8.0 Zaključak.......................................................................................................11
9.0 Literatura..........................................................................................................12

2
 1.0 UVOD

Brojanje saobraćaja sprovodi se radi prikupljanja podataka o intezitetu i

strukturi saobraćajnih tokova. Osnovni podatak je prosječni godišnji, dnevni
saobraćaj (PGDS) i dobija se tako što se ukupan protok vozila za godinu dana na
jednoj dionici puta i podijeli sa brojem dana u godini.

Prikupljanje podataka potrebno je zbog saobraćajnog i urbanističkog

planiranja, zbog planiranja buduće saobraćajne mreže ili oblikovanja nekog
čvorišta, zbog eventualne rekonstrukcije postojeće saobraćajne mreže i izgradnje
novih saobraćajnih pravaca.

Na relaciji Derventa-Prnjavor, saobraćaj se odvija u dva smjera na

magistralnom putu M I-101. Kroz ovaj seminarski rad odraditi ćemo osnovne
pokazatelje u periodu od 2019 do 2021 godine, na pomenutom području. Takođe
ćemo pomenuti svrhu brojanja, načine brojanja, unijeti podatke o dnevnom
saobraćaju u vremenu od 06.30 - 09.30 časova, vrste vozila, odrediti vršni sat,
odrediti faktor vršnog sata, osvrt na rezultate.

2.0 Osnovni pokazatelji na području za period 2019 do 2021 godine

Osnovni podatak na području grada Dervente prebivališta za period od 2019

do 2021 godine je broj stanovnika, broj vozača, broj vozila, vrsta vozila, dužina
cesta, sigurnosti drumskog saobraćaja (broj saobraćajnih nezgoda, sa poginulima,
sa teže povrijeđenima, sa lakše povrijeđenima i sa materijalnom štetom).

Grad Derventa broji 30.200 stanovnika, dok u gradu živi 12.700 stanovnika,
a od toga 21.245 vozilom upravlja i vozilo posjeduje 70 % stanovništva1.

1
http://bs.wikipedia.org/wiki/Derventa

3
 Na dionici puta Derventa – Prnjavor od 2019-2021 godine dogodilo
se 12 saobraćajnih nezgoda. U tim nezgodama je poginulo 1 osoba, dok je
povrijeđenih 5. Kao i u većini gradova, tako i u Derventi mlađa i starija populacija
je izložena visokom riziku u saobraćaju.

Opis uzroka saobraćajne nezgode %

1. Alkoholisanost učesnika u saobraćaju 4
2. Neprilagođena brzina 1
3. Nepoštovanje prava prvenstva prolaza 1
4. Odstojanje između vozila 3
5. Greške pješaka 2
6. Nepropisno mimoilaženje 1
7. Tehnička neispravnost 0
8. Nepropisno skretanje 4
9. Greške biciklista 0
10. Slijetanje sa kolovoza 0
12. Ostali uzorci 0
Tabela 1. Uzročnici saobraćajnih nezgoda

Prilikom analize saobraćajnih nezgoda, većina saobraćajnih nezgoda

uzrokovana je sa dva ili više grešaka vozača, dok je manji broj saobraćajnih
nezgoda čiji je uzrok samo jedna greška vozača.

3.0 Brojanje saobraćaja

Brojanje saobraćaja vrši se radi prikupljanja podataka o intezitetu i strukturi

saobraćajnih tokova. Osnovni podatak je prosječni godišnji i dnevni saobraćaj i
dobija se tako što se ukupan protok vozila za godinu dana na jednoj dionici puta
podijeli sa brojem dana u godini. Dužnost upravljača državnim i lokalnim putevima
je da redovno vode statistiku o protoku vozila, na osnovu koje se sprovodi
racionalano i efikasno upravljanje putevima.

4
 Brojanje saobraćaja se može vršiti:

- Metodom ručnog brojanja;

- Metodom automatskog brojanja;

3.1 Metoda ručnog brojanja

Brojanje saobraćaja, prvobitno je bilo ručno i počelo se korisititi na način na

koji su se prikupljali podatci o opterećenjima određenih saobraćajnica,
kategorijama vozila koja se kreću određenom dionicom puta i slično.

Prema tome razlikujemo dvije vrste brojanja i to:

- Statičko – gdje se broje vozila koja prođu kroz određeni presjek puta, te se
tako dobijaju podatci o opterećenju puta, a koriste se pri dimenzionisanju
saobraćajnica i čvorišta;
- Dinamičko – je brojanje saobraćajnih tokova, gdje se ustanovi jačina, smjer i
put saobraćajnih strujanja.

Metode brojanja saobraćaja su:

1. metoda običnog mjerenja na čvornim tačkama;

2. metoda običnog mjerenja registarskih oznaka vozila;
3. metoda obilježavanja listićima;
4. metoda ispitvanja;
5. metoda brojačkih značaka;
6. anketiranje domaćinstva;

Vrijeme brojanja zavisi od razloga brojanja. Ako se osnovnim brojanjem vršnog

opterećenja može i kratkotrajno brojanje od pola sata do dva sata dati potrebne
rezultate. Podatci o dnevnom opterećenju dobijaju se 16 – satnim brojanjem u dvije
smjene. Pri brojanju treba odabrati karakteristične dane kada su opterećenja
prosječna. Odnos dnevnog i noćnog saobraćaja dobiće se 24- satnim brojanjem2.

2
Slobodan Pantazijević, Bezbjednost saobraćaja, Beograd 1994. godina
5
 3.2 Metoda običnog mjerenja na čvornim tačkama

Ova metoda nam omogućava za utvrđivanje saobraćajnih tokova bez obzira

na izvor i cilj tokova, te se brojačka mjesta postavljaju na svakom prilaznom putu i
prema raskrsnici, gdje se takođe obilježavaju smjerovi kretanja vozila.
3.3 Metoda bilježenja registarskih oznaka

Ova metoda sastoji se u bilježenju registarskih oznaka, nedostatak je što se

brojanje mora provesti istovremeno na cijelom području zbog čega je potreban
veliki broj izvršioca pri brojanju.
3.4 Metoda obilježavanja listićima

Kod ove metode vozač pri ulazu u grad nalijepi listić određenog oblika i boje
u zavisnosti o tome da li se zadržava u gradu ili samo prolazi.
3.5 Metoda brojačkih znački

Značke se podijele vozačima u vršnim satima u vremenu od 3 sata, u

razmacima od po pola sata treba pokupiti značke i podatke zabilježiti.
3.6 Anketiranje domaćinstava

Dijelove grada treba podijeliti u sektore, te obavijestiti stanovništvo o anketi,

te se domaćinstva anketiraju o obavljenim vožnjama u nekom određenom danu.

Šta ankteni list mora da sadrži??

Anketni list mora da sadrži:

1. zanimanje
2. pol
3. broj vožnji
4. početak i završetak vožnje
5. saobraćajno sredstvo

6
 6. svrha vožnje
7. broj vozila
8. parkiranje itd.

Vrijeme trajanja brojanja određuje se u zavisnosti od svrhe brojanja, te

imamo:

1. kratkoročno
2. dugoročno
Kratkoročno brojanje od pola sata do 2 sata koristi se najčešće za utvrđivanje
veličine protoka u časovima vršnog opterećenja. Za utvrđivanje mjerodavnog
dnevnog opterećenja dovoljno je brojanje od 16 sati. Za dugotrajno brojanje u
toku čitave godine pogodno je izabrati automatsko brojanje pomoću
elektronskih uređaja.
Da bi se brojanje na brojačkim mjestima obavilo jeftinije i za kraće vrijeme
potrebno je stalno brojanje samo na malom broju brojačkih mjesta. Rezultat
takvih brojanja na ključnim brojačkim mjestima omogućuju zajedno sa
rezultatima kratkotrajnih brojanja sa ostalih brojačkih mjesta izvođenja
zaključka o cjelokupnom toku saobraćaja. U zavisnosti od cilja brojanje se može
organizovati:
1. na poprečnom presjeku puta (profilno brojanje);
2. na određenoj dionici puta i
3. na posmatranom području.
Brojanje na poprečnom pregledu puta obavlja se ručno pomoću brojačkih listića.
Na ovaj način se dobijaju podatci i opterećenju puta na tom poprečnom presjeku,
ali međutim ne dobijamo podatke o prostornoj raspodjeli saobraćajnih tokova.
Takođe ovi podatci se mogu koristiti za dimenzionisanje i izradu poprečnih profila
puta kao i pri praktičnim zadatcima regulisanja raskrsnica.
Brojanje saobraćaja na određenoj dionici puta spada u dinamičku fazu brojanja
saobraćaja, te se vrši da bi se utvrdilo opterećenje posmatrane dionice po obimu i
strukturi saobraćaja kao i promjene toka duž dionice. Brojanje saobraćaja na
dionici puta je komplikovanije za izvođenje i planiranje, jer je potrbno više osoblja
za brojanje i obradu podataka.

7
 Brojanje na posmatranom području se obavljatako što se na brojačkim mjestima
obuhvata odgovarajuća gradska zona. Na ovaj način se utvrđuje broj vozila koji uđe
i izađe iz posmatrane zone u odgovarajućem vremesnkom periodu, i ovi podatci
služe za donošenje zaključaka o načinu regulisanja raskrsnica.

4.0 Automatsko brojanje saobraćaja

Automatsko brojilo saobraćaja služi za prikupljanje podataka o saobraćajnim

tokovima na putu. U današnje vrijeme preferira se da se koristi automatsko brojilo
saobraćaja sa induktivnom tehnologijom, jer omogućuje brzo i tačno mjerenje
cestovnog saobraćaja i pripada najnovijim rješenjima koja mogu udovoljiti svim
osnovnim i dodatnim potrebam u prikupljanju podataka o saobraćaju. Posebno je
važno da automatsko brojilo omogućuje tačno razvrstavanje vozila u 8 skupina.

Brojila saobraćaja na putu postavljaju se prema određenom projektu. Mjerni

uređaji saobraćajnog toka mjere i memorišu sve relevantne podatake o saobraćaju:

- brojanje vozila po saobraćajnoj traci i smjeru;

- brzine vožnje po vrsti vozila;
- frekvencija;
- odstojanje između vozila.

Podatci koji se putem mjernih uređaja prikupljaju na mjernim mjestima na

putu, te interval koji se obično uzima je jedna minuta, što odgovara vremenu
obrade prikupljenih podataka, jer se mjerni sistem može bazirati na induktivnoj
petlji ili drugim osjetilima sistema. U praksi se primjenjuje sistem za induktivno
detektovanje vozila sa dvije induktivne petlje po jednoj kolovoznoj traci i one se
ugrađuju u kolovoz puta sa dva dovoda.

Položaj induktivnih petlji potrebno je tako odrediti da između petlji dovoda

susjednih petlji postoji minimum razmak od 50 cm. Dovodne i odvodne strane
susjednih petlji istog smjera vožnje trebaju ležati u istoj ravni. Širina utora na putu
za polaganje petlji iznosi 5-8 cm, a kada se radi o dovodima do spojne kutije od
koje slijedi grananje, onda utor iznosi oko 10 cm. Dok dubina iznosi 5cm.
8
 Kontinuirano prikupljanje podataka o saobraćaju na putu, odnosno
neprekidno brojanje saobraćaja kroz cijelu godinu obavlja se stacionarnim
automatskim brojilima. U upotrebi je nekoliko generacija i vrsta brojila saobraćaja.
Zajedničko za sve vrste je da količinu saobraćaja bilježe kumulativno po
kolovoznim trakama u zadatim intervalima. U primjeni su tri tipa brojila: SBH/DL
2000, Peek Traffic ADR-2000 i Mikrobit QLD-6CX. Jedan od najvažnijih detalja
kod stalnog brojanja saobraćaja je određivanje potrebnog broja mjesta brojanja i
obično je manji od 30. Da bi se odredila veličina minimalnog uzorka koji će
obezbjediti zadovoljavajuću tačnost. Opšti oblik jednačine raspodjele je:

x−µ
tα=
s/√n

Gdje je:

t α – procenutalna vrijednost „t“ raspodjele sa (n-1) stepeni slobode;

α = 1 – (procent izabranog nivoa povjerenja /100);

x – aritmetička sredina;

µ - sredina uzorka;

s – standardna devijacija uzorka;

n – veličina uzorka.

Formula može biti napisana u konačnoj formi izražavajući standardnu

devijaciju i vjerovatnoću greške u relativnom smislu u odnosu na srednju vrijednost
uzorka.

9
 5.0 Obim i struktura vozila na magistralnom putu M I-101

Magistralni put je javni put koji povezuje veće gradove i važnija privredna
područja, koja se nadovezuju na mrežu odgovarajuće kategorije puteva sa drugim
državama.

Vremenski period od 06.30 – 09.30 h Derventa – Prnjavor

Dan brojanja: Srijeda 23.02.2022. godine

Tabelarni prikaz rezultata:

Vrijeme Bickl Motocikl Putnički Kombi Laka Teška Teška sa Autobusi
automobil vozila vozila prikolicom
06:30-06:45 1 0 45 7 5 2 10 4
06:46-07:00 0 0 16 2 2 1 3 2
07:01-07:15 0 0 13 1 1 2 2 1
07:16-07:30 0 0 25 0 0 0 4 0
07:31-07:45 0 0 20 0 0 0 1 0
07:46-08:00 0 0 10 4 0 1 0 0
08:01-08:15 0 0 5 3 0 2 0 1
08:16-08:30 1 0 7 1 2 0 5 2
08:31-08:45 0 0 9 2 3 0 2 1
08:46-09:00 0 1 16 0 1 1 3 0
09:01-09:15 0 0 5 0 2 2 4 0
09:16-09:30 2 1 8 1 0 1 2 0
15:00-15:15 0 0 125 2 0 2 1 1
SUMA: 4 2 304 23 16 14 37 12
15:16-15:30 0 0 30 2 1 1 1 1
15:31-15:45 0 0 15 1 0 0 2 0
15:46-16:00 0 0 25 0 0 1 4 0
16:01-16:15 0 0 6 0 0 1 2 0
16:16-16:30 3 2 8 0 3 1 3 0
16:31-16:45 0 0 9 0 2 0 1 0
16:46-17:00 0 2 15 3 1 0 0 0
17:01-17:15 0 0 12 3 0 0 0 1
17:16-17:30 1 0 14 5 0 0 1 1
17:31-17:45 0 0 19 4 1 0 0 0
17:46-18:00 0 0 9 6 0 0 4 1
SUMA: 4 4 192 23 8 4 18 4
Ukupno: 8 8 496 46 24 18 55 16

10
 6.0 Vrste vozila

U prethodnoj tabeli navedeno je više vrsta vozila, od kojih je najveći protok

kod putničkih automobila i to 496 za određeni vremenski period. Zatim posle
putničkih automobila slijede teška vozila sa prikolicom i to 55, te ostale vrste
vozila prikazane u prethodnoj tabeli.

7.0 Faktori varijacije

Faktor varijacije saobraćaja predstavlja mjesečnu varijaciju saobraćaja za sve

dane u sedmici. Ovaj faktor se koristi za korigovanje brojanja da bi se izračunao
PGDS. Podatci za proračun FVS se prikupljaju stalnim brojanjem i mogu se
klasifikovati zavisno od funkcionalne klasifikacije saobraćajne mreže.

FVS se izračunava:

- Izračunava se prosječan saobraćaj za svaki dan u sedmici, za svaki mjesec i

za svaku stanicu automatskog brojanja saobraćaja;
- Izračunavaju se mjesečni prosjeci;
- Izračuna se prosjek grupe dobijajući tako faktor grupe za svaki dan u sedmici
i svaki mjesec u godini;
- Izračuna se prosječan faktor uzimajući u obzir prethodne godine.

Faktor vršnog sata

Najkompleksnije varijacije saobraćaja događaju se tokom jednog sata,

saobraćaj u jednom vršnom satu je kritična veličina za analize. Analiza kapaciteta,
kao i druge vrste analiza fokusiraju se na saobraćaj u vršnom satu tokom vremena
od 15 minutnih intervala.

Odnos između saobraćaja u toku jednog sata i maksimalnog protoka definiše se kao
faktor vršnog sata (FVRS):

11
FVRS=saobraćaj (vozila/sat)/max protok= saobraćaj (vozila/sat)/4*Max 15 min

FVRS u urbanim sredinama je generalno u granicama od 0.80 – 0.98. Manje

veličine ukazuju na veće varijacije saobraćaja tokom jednog sata.

8.0 Zaključak

U toku seminarskog rada izvršeno je brojanje saobraćaja na dionici puta Derventa –

Prnjavor, gdje je tabelarno prikazano u određenom vremenskom intervalu brojanje
saobraćaja, odnosno opterećenost dionice puta.

Takođe je određen vršni sat na toj dionici puta uređen je u intervalima od 15

minuta. Dobijenim rezultatima brojanja prema vrsti vozila i vremenskom intervalu
dolazi se do rezultata da je najviše putničkih automobila na dionici puta Derventa –
Prnjavor.

9.0 Literatura

1.Neđeljko Baroš, Uviđaji saobraćajnih nezgoda, Banja Luka 2011. godina;

2.Slobodan Pantazijević, Bezbjednost saobraćaja, Beograd 1994. godina;

3.Krsto Lipovac, Uviđaji saobraćajnih nezgoda, Beograd 1995. godina.

Internet izvori:

- http://bs.wikipedia.org/wiki/Derventa
- http://bihamk.ba
- http://automoto.ba

12