MAK336 DÖNEM İÇİ PROJESİ

PROJE : 2 KADEMELLİ DİŞLİ KUTUSU

TASARIMI

Öğrenci No
21696356

1
GİRİŞ

Mekanik gücün naklinde, mühendislik ve maliyet avantajlarını bir arada sunan dişli
çarklar, saat mekanizmaları gibi hassas cihazlardan, otomobil ve uçak-uzay teknolojisine
kadar geniş bir alanda kullanılmaktadır.

Dişli çarkların standartlara uygun olarak tasarımında mukavemet kontrolleri, maksimum

gerilme şartları göz önüne alınarak en kritik duruma göre yapılmaktadır. Dişlilerde bu
kontrollerden biri eğilmeden ötürü diş dibi kırılması açısından kontrol diğeri ise yüzey
ezilmesi açısından kontroldür. Millerin tasarımda ise kritik kesitlere bakılır. Genellikle bu
kesitler fatura kavşağı ve maksimum momentin oluştuğu kesitlerdir.

Daha sonra verilen parametreler [Giriş Gücü: P = 20 kW, giriş devri: n g = 800 dev/dak
toplam çevrim oranı i top = 20, Kademe Sayısı = 2 (1. Kademe Düz Dişli 2. Kademe Helisel
Dişli )] için gerekli mukavemet hesapları yapılmış, düz ve helisel dişli çarkların boyutları
elde edilmiştir.

Mukavemet hesapları kullanılarak mil geometrileri tasarlanmıştır. Tasarlanan miller için

çapa göre ve belirlenen bir ömre göre uygun yataklar seçilmiştir. Son olarak dişli
kutusunun ısınma kontrolü yapılıp gerekli olan yağ miktarı hesaplanmıştır.

2
1 . VERİLEN BİLGİLER VE İSTENENLER :

Giriş gücü = Pgiriş = 20 kW Kademe sayısı = 2

Tahvil Oranı = 20

Giriş mil devri = ng = 800 devir/dakika 1.Kademe dişli tipi = Düz dişli çark

Çıkış mil devri = nç = 40 devir/dakika 2.Kademe dişli tipi = Helis dişli çark

2 . BAŞLANGIÇ İÇİN SEÇİLEN BİLGİLER :

Birinci kademe dişlilerin malzemesi : Ck15 (Sementasyon çeliği)

İkinci kademe dişlilerin malzemesi : 16 MnCr5 (Sementasyon çeliği)

Birinci kademe düz dişlilerin verimi = 12 = 0,98

İkinci kademe helis dişlilerin verimi = 34 = 0,97
Rulmanlı yatakların verimi = y = 0,97 alındı.

Böylece, toplam verim = toplam = 12 . 34 . y = 0,98 . 0,97 . 0,97 = 0,922 bulundu.

3 . DİŞLİ SAYILARININ HESABI :

Çevrim oranı İtoplam ; giriş mil devrinin çıkış mil devrine bölünmesiyle bulunur.
İtop = 20

Toplam hız düşüşü 1.kademedeki hız düşüşü ile 2.kademedeki hız düşüşünün çarpılmasıyla
bulunabilir.

İtop = İ12 . İ34

3
Birinci kademedeki hız düşüşü için İ12  1,2 . İtop ve ikinci kademede ise İ34 = İtop / İ12
tavsiye edilir.

İ12 = 5,36
İ34 = 3,73 seçildi.

Orta hızlarda döndüren dişlilerin diş sayıları 14 – 20 değerleri arasında tercih edilir.

z1 = 18 seçildi.
z2 = 97 ( z1 sayısı 1. kademedeki hız düşüşü olan İ12 ile çarpılırsa z2 elde edilir. )
z3 = 15 seçildi.
z4 = 56 ( z3 sayısı 2.kademedeki hız düşüşü olan İ34 ile çarpılırsa z4 elde edilir. )

4 . GÜÇ HESABI :

Giriş gücü olan Pgiriş = 20 kW = 20000 W idi.

Çıkış gücü olan Pçıkış ; giriş gücü ile toplam verimin çarpılması sonucunda bulunabilir.

Pçıkış = Pgiriş . top = 20000 . 0.922 = 18440 W bulunur.

Toplam redüktördeki güç kaybı ise Pgiriş – Pçıkış = 19000 – 17518 = 1560 W olarak bulunur.

5 . DÖNDÜRME MOMENTLERİ HESABI :

Döndürme momentlerini hesaplamak için ilk önce millerin dönüş hızlarını bulmamız işimize
yaracaktır.

ng = n1 = 800 d/d idi.

n2 = 149 d/d ( İkinci mildeki hız bulunurken n2 = n1 / İ12 formülü kullanılır. )
n3 = n2 = 149 d/d ( Aynı mil olduklarından dolayı )
nç = n4 = 40 d/d ( Dördüncü mildeki hız bulunurken n4 = n3 / İ34 formülü kullanılır. )

Giriş momenti olan Md1 ; giriş gücünün dönüş hızlarına bölünmesiyle bulunur. Burada giriş
gücünü kW,dönüş hızlarını devir/dak cinsinden alırsak formüller aşağıdaki şekilde yazılır.

Md1 = 9550 . Pgiriş / n1 = 9550 . 20 / 800 = 238,75 N.m = 238750 N.mm bulunur.
Md2 = 9550 . Pgiriş . 12 / n2 = 9550 . 20 . 0,98 / 149 = 1256 N.m = 1256000 N.mm bulunur.
Md3 = 238750N.mm ( Md2 ve Md3 aynıdır çünkü aynı mildir. )
Md4 = 9550 . Pgiriş . toplam / n4 = 9550 . 20 . 0.922 / 40 = 4403 N.m = 4403000 N.mm’dir.

Mil ve dişlilerin boyutlandırılmasında bu momentler S katsayısı ile çarpılarak muhtemel

maximum momentler bulunacaktır.

Emniyet darbe faktörü S = 1,25 tercih edilmiştir. ( Az darbeli ortamlarda çalışan elektrik
motoru için )

4
6 . BİRİNCİ KADEME İÇİN MODÜLÜN HESAPLANMASI :

Bir dişli çarkın m ve z değerleri bilindiği takdirde, diğer bütün ölçüleri hesaplanabilir.Burada
m değerinin (yani modülün) hesaplanabilmesi için bir takım seçimler yapmamız gerekecek.

A - ) Genişlik sayısı () :

Genişlik sayısı modüle göre (m), çapa göre (d), yada adıma göre (t), verilebilir. Burada
modüle göre seçim yapılacaktır. Hassas işlenmiş ve iki taraftan yataklanmış dişlilerde m =
18– 20 arasında seçilmesi uygundur.

m = 20 seçildi.

B - ) Form faktörü (Kf ) :

DIN 867 ye göre  = 25 için z = 18 olması durumunda tablodan bakılarak bulunur.

Kf = 3,14 bulundu.

C - ) Kavrama oranı () :

Kavrama oranı 1,1 – 1,4 arasında alınması tavsiye edilir.Eğer sistemin daha emniyetli
çalışmasını istiyorsak küçük alınmasında fayda vardır.

 = 1,3 seçildi.

D - ) Malzeme :

Birinci kademe dişlilerin malzemesi olarak Ck 15 seçilmişti.Bu malzemenin değerleri aşağıda

verilmiştir.

k = 740 N/mm2 ( Kopma mukavemeti )

HB = 1460 N/mm2 ( Brinel sertlik değeri )
E = 2,1 . 105 N/mm2 ( Elastisite katsayısı )
d = 407 N/mm2 ( Tam değişken mukavemet değeri )
Kç = 1,4 ( Diş kökünde çentik faktörü )
em = d / Kç = 290 N/mm2
em = (0,2 – 0,4) . Hb = 0,35 . 1460 = 511 N/mm2

Böylece diş kökü mukavemetine ve diş yüzeyi ezilmesine göre modülleri hesaplamak için
gereken tüm değerler seçilmiş oldu.

Diş kökü mukavemetine göre modül :

2.S.M d1 .K f
m=
3

z1. m .. em
=
√
3 2.1,25 .238750 .3,14
18.20.1,3 .290
2,26= mm

5
 Diş yüzeyi ezilmesine göre modül :

.E. i12  1
2.S.M d1

√
3 12i
5,36+1
2.1,25 .238750 .2.1 .105 .
2
.  ..
2
m= z1mem = 3
= 4,08 mm
5,36
¿
18

m  2,06
m = 4,5 olarak seçilir.
m  4,08

Bulunan bu m değerini yüzey ezilmesi açısından ve eğilmeden ötürü diş dibi kırılması
açısından kontrol etmek gerekir.

Eğilmeden ötürü diş dibi kırılması açısından kontrol :

Çevre kuvveti Fç = 2 . S .Md1 / d1 bağıntısıyla bulunabilir.Burada d1 yuvarlanma dairesi

çapıdır ve d1 = m . z1 bağıntısıyla bulunabilir.

Fç = 2 . 1,25 . 238750 / (4,5 . 18)  6780 N alınabilir.

ema Fç
x = Kf .  em olmalı.Burada Kf = 3,14 b = m . m = 20 . 3,5 = 70 dur.
m. .
b

emax = 3,14 . 6780

= 59  290 N/mm2 olduğundan EMNİYETLİDİR
4,5.1,3.7

Yüzey ezilmesi açısından kontrol :

Yüzey ezilmesi açısından kontrol yapmak için hertz bağıntısına bakılır.

i
12 1
Fç
i
max = Km . K . K . 12
 em olmalıdır.
b.d1
Burada, malzeme katsayısı Km = 0,35.E bağıntısından bulunabilir ( Dişli çarkların
malzemesi aynı seçildiği için )

Yuvarlanma noktası katsayısı K = 1 bağıntısından bulunabilir.Burada  = 25

seçilmişti. sin.cos

1
Diş uzunluk katsayısı K = bağınıtısından bulunabilir. = 1,3 alınmıştı.Bu durumda :


6
Km = 270
K = 1,72
K = 0,87 alınabilir.
6780. 7,2
max = 270 . 1,76 . 0.87 . 6,2 = 508  511 N/mm2 olduğu için EMNİYETLİDİR
70.63

6. 1 . BİRİNCİ KADEME DİŞLİ ÇARKLARIN BOYUTLARI :

Döndüren dişli (z1 = 18) Döndürülen dişli (z2 =97)

Modül (m) 4,5 mm 4,5 mm
Adım t = pi. m 14,13 mm 14,13 mm
Diş genişliği b = m . m 90 mm 90 mm
Yuvarlanma dairesi çapı 81 mm 436,5 mm
d1,2 = m . z1,2
Baş dairesi çapı 90 mm 445,5 mm
db1,2 = d1,2 + 2.m
Taban dairesi çapı 72 mm 427,5 mm
dta1,2 = d1,2 – 2,5.m
Mil eksenleri arasındaki a = 267,5 mm
uzaklık a = (d1 + d2 )/2

6. 2 . İKİNCİ KADEME İÇİN MODÜLÜN HESAPLANMASI :

2.Kademedeki dişliler helisel dişlilerdir.z3 = 15 , z4 = 56 seçilmişti.i34 = 3,73 idi.

İkinci kademedeki modülün hesaplanması için birinci kademede olduğu gibi bazı
seçimler yapmalıyız.

A – ) Helis açısı () :

Sessiz bir çalışma elde etmek istersek helis açısını büyük seçeriz. Genellikle 10 –
25 arasında seçilmesi uygundur.

 = 25 seçildi.(Öğrenci numarası son rakamına göre)

B - ) Teorik eşdeğer diş sayıları (zn) :

Form faktörünün seçilmesinde gerçek diş sayılarının yerine teorik eşdeğerleri kullanılır.

zn3 = z3 / cos3  = 15 / cos3 25  20 alındı.

zn4 = z4 / cos3  = 65 / cos3 20  87 alındı.

7
C - ) Form faktörü (Kfn ) :

Kfn ; teorik diş sayısına göre tablodan bakılarak bulunur.

Kfn = 3,4 alındı.

D - ) Genişlik sayısı () ,çalışma emniyet faktörü (S) ,profil kavrama oranı () :

Burada modüle göre genişlik sayısını seçeceğiz.Çalışma faktörü olan S birinci kademede
olduğu gibi alınır.Profil kavrama oranı ise  = 20  = 25 için tablodan seçilir.

 = 20 seçildi
S = 1,25 alındı.
 = 1,6 bulundu.

E - ) Malzeme :

İkinci kademe dişlilerin malzemesi olarak 16 MnCr5 seçilmişti.Bu malzemenin değerleri

aşağıda verilmiştir.

k = 880 N/mm2 ( Kopma mukavemeti )

HB = 1800 N/mm2 ( Brinel sertlik değeri )
E = 2,1 . 105 N/mm2 ( Elastisite katsayısı )
d = 484 N/mm2 ( Tam değişken mukavemet değeri )
Kç = 1,6 ( Diş kökünde çentik faktörü )
em = d / Kç = 302.5 N/mm2
em = (0,2 – 0,4) . Hb = 0,35 . 1800 = 630 N/mm2

Diş kökü mukavemetine göre modül :

2.S.M d 2 .K fn .cos  2.1,25. 125600.3,4.cos 25

mn = 3 = 3 = 4,05 mm
z3 . m .. em 15.20.1,6.302,5

Diş yüzeyi ezilmesine göre modül :

2.S.M.E.cos
d2
4  i34  1 2.1,25. 1256000.2,1.105.cos4 25. 4,3  1
3 34i 34,3
mn = = = 5,3 mm
z 3mem
.  2.. 2
152.20.1,6.6302

mn  4,05 ve mn  5,3 olduğundan ikisi arasından en büyüğüne göre seçilir. mn = 5,5 alınır.

8
 Eğilmeden ötürü diş dibi kırılması açısından kontrol :

Çevre kuvveti Fç = 2 . S .Md2 / d3 bağıntısıyla bulunabilir.Burada d3 yuvarlanma dairesi

çapıdır ve d3 = ma . z3 bağıntısıyla bulunabilir.ma ise alın modülüdür ve standart modül olan
mn’in cos ’ya bölünmesiyle bulunur.

ma = 5,5 / cos 25 = 6,06 mm

Fç = 2 . 1,25 . 1256000 / 6,06. 15  34536 N alınabilir.

ema Fç
x = Kfn .  em olmalı.Burada Kfn = 3,4 b = m . mn = 20 . 5,5 = 110 mm’dir
mn . .
b

emax = 3,4 .
34536 = 91  302,5 N/mm2 olduğundan EMNİYETLİDİR
5,5.1,6.110

Yüzey ezilmesi açısından kontrol :

Yüzey ezilmesi açısından kontrol yapmak için hertz bağıntısına bakılır.

i34  1
Fç
i34   olmalıdır.
max = Km . K . K .K . em
b.d3

Burada, malzeme katsayısı Km = 0,35.E bağıntısından bulunabilir ( Dişli çarkların

malzemesi aynı seçildiği için )

Yuvarlanma noktası katsayısı K = 1

bağıntısından bulunabilir.Burada  = 20
cos2 ..tg a
seçilmişti.Buradaki tg a = tg n / cos  ’dır.

Diş uzunluk katsayısı K = 1

bağınıtısından bulunabilir. = 1,6 alınmıştı.

Diş eğim katsayısı K = cos  = 0,96 bulunur.Bu durumda:

Km = 270
K = 1,7
K = 0,79
K = 0,96 alınabilir.
19078. 4,33
3,33
max = 270 . 1,7 . 0,79. 0,96 .
100.5,32.15 = 623  630 N/mm olduğundan
2

EMNİYETLİDİR.

9
6. 3 . İKİNCİ KADEME DİŞLİ ÇARKLARIN BOYUTLARI :

Döndüren dişli (z3 = 15) Döndürülen dişli (z4 =65)

Normal modül (mn) 5,5 mm 5,5 mm
Alın modülü (ma) 5,32 mm 5,32 mm
Diş genişliği b = m . mn 110 mm 110 mm
Yuvarlanma dairesi çapı 82,5 mm 357,5 mm
d3,4 = ma . z3,4
Baş dairesi çapı 98,5 mm 368,5 mm
db3,4 = d3,4 + 2.mn
Taban dairesi çapı 68,75mm 343,75 mm
dta3,4 = d3,4 – 2,5.mn
Mil eksenleri arasındaki a = 275 mm
uzaklık a = (d3 + d4 )/2

7 . DİŞ KUVVETLERİ VE YATAKLARA GELEN TEPKİLER :

Diş kuvvetleri ve yataklara gelen tepkileri hesaplamak için aşağıda sembolleri ile gösterilen
kuvvetleri hesaplamamız gerekir. Kuvvetler çark numaraları ile birlikte belirtileceklerdir.

Fz = Diş kuvveti, Fr = Radyal kuvvet, Fa = Eksenel kuvvet, Fn = Normal kuvvet,

Fç = Çevresel kuvvet

Çarkların birbirlerine uyguladıkları çevresel kuvvetler :

Fç21 = -Fç12 = 2 . S . Md1 / d1 = 2 . 1,25 . 238750 / 81 = 7368 N

Fç34 = -Fç43 = 2 . S . Md2 / d3 = 2 . 1,25 . 1256000 / 82,5 = 38060 N

Radyal kuvvetler :

Fr21 = -Fr12 = Fç21 . tg = 6000. tg 20 = 2183 N

Fr43 = -Fr34 = Fç34 . tg / cos = 38060 . tg 20 / cos 25 = 14500N

Eksenel kuvvetler :

Fa12 = -Fa21 = 0 Birinci kademedeki dişliler düz oldukları için eksenel kuvvet oluşturmazlar.
Fa43 = -Fa34 = Fç34 . tg =38060. tg 20 = 13852 N

A B
O

C D
X X

E O F

10
7 . 1 . YATAKLARA GELEN KUVVETLER :

1. Mil, A ve B yataklarına gelen kuvvetler :


Yataklar arası mesafe 180 mm alındı.( AB = 180 mm)

(x – y) düzleminde : Sadece radyal kuvvet vardır.

 MA = 0; FBy . 180 – Fr21 . 40 = 0

FBy = 2183 . 40 / 180 = 485 N
FAy = 2183 - FBy = 2183 – 485 = 1698 N (y = 0 olduğu için )
Mey1 = 1698 . 40 = 67920 N.mm bulunur.

FAy FBy

A B

Fr21
485 N

1698 N

67920 N.mm

(-)

(x – z) düzleminde : Sadece çevre kuvveti vardır.

 MA = 0; FBz . 180 – Fç21 . 40 = 0

FBz = 7368 . 40 / 180 = 1750 N
FAz = 7368 - FBz = 4666 N (y = 0 olduğu için )
Mez1 = 4666 . 40 = 186667 N.mm bulunur.

A ve B yatağına gelen bileşke radyal kuvvetler :

FAr = 2 2 = 1698  46662 = 5850 N

FAy FAz
FBr = F By2  F Bz
2
= 4852  13332 = 2350 N

11
 FAz FBz

A B

Fç21
1333 N

4666 N

186620 N.mm

(-)

2. Mil, C ve D yataklarına gelen kuvvetler :


Yataklar arası mesafe 250 mm alındı..( CD = 250 mm)

(x – y) düzleminde (FCy , FDy ) :

 Mc = 0 ; Fr12 . x1 - Fa43 . r3 - Fr43 . x2 + FDy . x3 = 0

2183 . 10 –10109. 40 – 11154.240 + FDy . 250= 0
FDy = 12238 N

 y = 0 , FCy – Fr12 + Fr43 – FDy = 0

FCy – 2183 + 11154 – 12238 = 0
FCy = 3267 N

Fr12
FDy

C D

Fr43 Fa43
FCy

12
 3267N 12238N

1084

(-)

252587Nmm
32670 Nmm

13
(x – z ) düzleminde ( FCz , FDz ) :

 MC = 0 ; FÇ12 . x1 + FÇ43 . x2 – FDz . xF3 ç12

=0 Fç43
6000 .10 + 27775 . 240 – FDz FCz.F250
Dz = 0
FDz = 26904 N

 y = 0 , FCz – FÇ12 – FÇ43 + FDz =0

FCz – 6000 – 27775 + 26904 =0 FCz
= 6871 N

C ve D yatağına gelen bileşke radyal kuvvetler :

FCr = F Cy2  F 2 = 3267 2  68712 = 7608 N

Cz

FDr = 2
FDy FDz
2
= 122382  269042 = 29556 N

C D

6871 N
871N

26904 N

(+)
6870 N.mm 277750 N.mm

3. Mil, E ve F yataklarına gelen kuvvetler :


Yataklar arası mesafe 250 mm alındı.( EF = 250 mm)

(x – y) düzleminde (FEy , FFy ) :

 ME = 0 ; Fr34 .x – Fa34 . r4 -FFy . 250 = 0

11154.125 – 10109 . 184- FFy . 250 = 0
FFy = 1863N

 y = 0 ; FEy – Fr34 + FFy = 0

FEy – 11154,8+ 1863= 0

14
FEy = 9291 N
Fr34
Fa34

E F

FEy FFy
6943,15N

446,35 N

55631Nmm

1161375Nmm

(x – z) düzleminde (FEz , FFz ) :

 ME = 0 ; - FÇ34 . x1 + FFz . x2 = 0
-27775 . 125 + FFz . 250 = 0
FFz = 13887 N
FEz = 13884 N (y = 0 olduğundan dolayı )

E ve F yatağına gelen bileşke radyal kuvvetler :

FEr = F Ey2  F 2 = 6943,152  95392 = 11798 N

Ez

FFr = F Fy2  F Fz
2
= 0,642  95392 = 9539 N

FEz FFz

E F

FFy
FÇ34

9539 N

9539N 1192375

N.mm (-)

15
8 . MİLLERİN MUKAVEMET VE DEFORMASYON KONTROLLERİ :

1. MİL (GİRİŞ MİLİ ) :

Malzeme : Ck 15 seçildi.z1 çarkı ile yekpare üretilecektir.

AK (ç) = 440 N / mm2

D (e) = 370 N / mm2
AK = 250 N / mm2

1.mildeki bileşke eğilme momenti ve burulma momenti :

Me1 = Memax1 = 2 2 = 679202  186672 = 70487 N.mm (Çark merkezinde)

Mey1  M ez1

Mbmax = S . Md1 = 1,25 . 238750 = 298737 N.mm alındı.(S = çalışma emniyet

katsayısı) Mil çapı için ön hesap :

em = AK / Smil = 250 / 2,5 = 100 N / mm2

16.M b
d> 3 = 26,27 mm (Sadece burulmanın bulunduğu giriş kısmı için)
max

 .100
Mil çapı 30 mm uygun görüldü.Dişlinin taban dairesi çapı 63 mm olarak hesaplanmıştı.
Pürüzlülük değeri Ra = 1,6 m alındı. Kç ve Me/d3 değerlerine bakılırsa en tehlikeli kesitin
eğilme momentinin max. bulunduğu z1 dişlisi üzerinde olduğu görülür.

Z1 kesitinin sürekli mukavemet kontrolü :

Kesit burulmaya ve dinamik eğilmeye zorlanmaktadır.

Analitik yöntem :

Eğilme gerilmesi e = M e 70487

= = 28 N / mm2 (tam değişken)
W  3
.(30 )
32
Mb
Burulma gerilmesi b = = 189010 = 30,5 N / mm2 (statik)
Wp  3
.(30 )
16

[(v )sta = o ; (v)din = g ]

o = 0  3. 2 = 52 N / mm2 ; g =  e2 0 = e = 28N / mm2

b

16
 25  Kb = 0,9 ; K = 740 . Kb = 666 N / mm2 ; Ra = 1,6 m  Ky = 0,87

Kç = 1 + ce(Kç2,0 – 1 ) = 1 + 0,57((1,7 – 1 ) = 1,4

K b .K
* 0,9.0,87
Dy = . D = . 330 = 184,5 N / mm2
1,4
Kç

Emniyet katsayısı kontrolü :

Smev  Söng olmalıdır.

Smev = 1 1
= = 4,35  2,5 olduğu için mil EMNİYETLİDİR.
g o 28 52
* 184,5  666
D  K

2 . MİL ( ARA MİL ) :

Malzeme : 16 MnCr5 seçildi.

AK (ç) = 640 N / mm2

D (e) = 440 N / mm2
AK = 360 N / mm2

z2 dişlisi mile kamalanacaktır.z3 dişlisi ise mille yekpare üretilecektir.

Me2 = 3231522  9539002 = 1007150 N . mm

Mbmax = S . Md2 = 1,25 . 1256000 = 1570000 . mm

Mil çapı için ön hesap :

em = AK / Smil = 360 / 3 = 120 N / mm2

16.M b
d> 3 = 48,8 mm
max

 .120
d=50 mm olarak alındı

Kç ve Me/d3 değerlerine bakılırsa en tehlikeli kesitin z3 dişlisinin oturduğu kesit olduğu

anlaşılır.
3 kesitinin sürekli mukavemet kontrolü :
Kesit burulmaya ve dinamik eğilmeye zorlanmaktadır.

17
 Grafik yöntem :

Eğilme gerilmesi e = M e 1007150=

= =80
W  3
.(50 )
32
Mb
Burulma gerilmesi b = = 761220 = 31 N / mm2 (statik)
Wp  3
.(50 )
16

Çekme gerilmesi çok küçüktür.Bu yüzden etkilemiyor gibi kabul ettim.

[(v )sta = o ; (v)din = g ]

o = 0  3. 2 = 53 N / mm2 ; g =  e2 0 = e = 81 N / mm2

b

30  Kb = 0,89 ; K = 880 . 0,89 = 783 N / mm2 ; Ra = 1,6 m  Ky = 0,85

Kç = 1,6

K b .K
* 0,89.0,85
Dy = . D = . 440 = 208 N / mm2
1,6
Kç
1 1 = 2,7  2,5 olduğu için mil EMNİYETLİDİR.
g o =
81 53
  
 208 783
Smev =

18
3 . MİL ( ÇIKIŞ MİLİ ) :

Malzeme : St 44 – 2 seçildi.

AK (ç) = 280 N / mm2

D (e) = 200 N / mm2
AK = 160 N / mm2

Dişli çark mile kamalanacaktır. En tehlikeli kesit z4 dişlisinin bulunduğu kesittir. Hesaplar
bu kesite göre yapılacaktır.

Memax = Me4 = 11923752  8678942 = 1474787 N . mm

Mbmax = S . Md4 = 1,25 . 4403000 = 5503750N . mm

Mil çapı için ön hesap :

em = AK / Smil = 160 / 2 = 80 N / mm2

16.M b
d> 3 = 71,8 mm
max

 .80
Mil çapı 80 mm seçildi.

Analitik yöntem :

Eğilme gerilmesi e =
Me 1474787= 29,35 N/mm2
=
W  3
.(80)
32
Mb
Burulma gerilmesi b = = 2389955 = 23,78 N / mm2 (statik)
Wp  3
.(80)
16

[(v )sta = o ; (v)din = g ]

o = 2  3. b 2 = 41,18 N / mm2 ; g =  e2 0 = e =29,35 N / mm2

19
35  Kb = 0,85 ; K = 440 N / mm2 ; Ra = 1,6 m  Ky = 0,93

A – tipi kama yuvası  Kç = 1,86

K b .K 0,85.0,93
D*y = . D = . 200 = 85 N / mm2
1,86
Kç

Emniyet katsayısı kontrolü :

Smev  Söng olmalıdır.

Smev = 1 1
= 2,27  2 olduğu için mil EMNİYETLİDİR.
 g  o = 29,35 41,18
*
85  440
D K

8 . 1 . MİLLERİN DEFORMASYONLARININ KONTROLÜ :

1 . MİL (eğilme kontrolü) :

( x – y ) düzleminde :

I = . d4 / 64 =  . (25)4 / 64 = 19175 mm4

y = Fr21 . L3 / 48 . E .I = 552 . 1803 / 48 . 210000 . 19175 = 0,017 mm

( x – z ) düzleminde :

z = Fç21 . L3 / 48 . E .I = 1516 . 1803 / 48 . 210000 . 19175 = 0,045 mm

Bileşke sehim : max =  y22  = 0,0172  0,0452 = 0,048 mm

z

(max / L) < 1 / 3000 olduğundan EMNİYETLİDİR.

1 . MİL (burulma kontrolü) :

max em olmalı

Ip = . d4 / 32 =  . (30)4 / 32 = 79481mm4

max = Mbmax . L / G . Ip = 23875 . 180 / 80000 .79481 = 0,0014

 AK l 1
em = . . = 250 180 1 = 0,018
. .
S rG 2,5 12,5 80000

max em koşulu sağlandığı için mil EMNİYETLİDİR.

20
2 . MİL (burulma kontrolü) :

max em olmalı.

Ip1 = . d4 / 32 =  . (50)4 / 32 = 613281 mm4

max1 = Mbmax1 . L / G . Ip1 = 87740,6 . 186 / 80000 .613281 = 0,0025

 AK l 1
em = . . = 360 186 1 = 0,0186
. .
S rG 3 15 80000

max em koşulu sağlandığı için mil EMNİYETLİDİR.

3 . MİL (burulma kontrolü) :

max em olmalı.

Ip = . d4 / 32 =  . (80)4 / 32 = 4019200 mm4

max1 = Mbmax1 . L / G . Ip1 = 87740,6 . 100,5 / 80000 .4019200 = 0,0008

l 1
em =  . . = 360 100,5 1 = 0,0086
. .
AK

S rG 3 17,5 80000

max em koşulu sağlandığı için mil EMNİYETLİDİR.

9 . KAMALARIN BOYUTLANDIRILMASI :

z2 ve z4 dişli çarkları kamalarla bağlanmıştır.Kama malzemeleri olarak St37 – 2

alındı.Kamalar mil ve dişliden daha yumuşak alındığı için ezilme kontrolleri sadece kama
açısından yapılacaktır.

AK = 240 N / mm2

AK = 140 N / mm2
em  em = 120 N / mm2
em = 70 N / mm2

z2 çarkını bağlayan kama :

Mil çapı d = 30 mm için kama genişliği h = 7mm , t1 = 4 mm, t2 = 3,3 mm okundu.Kamayı

ezilmeye ve kesmeye zorlayan kuvvet ;mil çevresindeki çevre kuvvetidir.

Fç = 2 . S . Md2 / d = 2 . 1,25 . 238750/ 30 = 7019,25 N

21
Kesilmeye göre kama boyunun belirlenmesi :
Fç
=   em
b.l olmalıdır.  = em alınıp l çekilirse.l  Fç / ( b . em ) alınır.
L  7019,25 / 8 . 70 = 12,53 mm z2 çarkının göbek genişliği (45 mm) de gözönüne alınarak
standart bir boy olarak l = 32 mm alındı.

Ezilme kontrolü :
Fç
= = 7019,2
= 66,47 N / mm2 <  em olduğu için E MNİYETLİDİR.
.l.t2 5
32.3,3

z4 çarkını bağlayan kama :

Mil çapı d = 50 mm için kama genişliği h = 8mm , t1 = 5 mm, t2 = 3,3 mm okundu.Kamayı

ezilmeye ve kesmeye zorlayan kuvvet ;mil çevresindeki çevre kuvvetidir.

Fç = 2 . S . Md4 / d = 2 . 1,25 .3709644 / 50 = 12579 N

Kesilmeye göre kama boyunun belirlenmesi :

Fç
=   em
b.l olmalıdır.  = em alınıp l çekilirse.l  Fç / ( b . em ) alınır.
L  12579 / 10 . 70 = 18 mm z4 çarkının göbek genişliği (50 mm) de gözönüne alınarak
standart bir boy olarak l = 36 mm alındı.

Ezilme kontrolü :
Fç 12579
= = = 105 N / mm2 < 
olduğu için EMNİYETLİDİR.
em


.l.t2 36.3,3

10 . RULMANLI YATAKLARIN SEÇİLMESİ :

1 . MİLİN ( GİRİŞ MİLİNİN) YATAKLANMASI :

Eksenel yük yoktur.A ve B yatakları radyal yükü eşit paylaşmaktadır.FAr =5850,6 FBr =
2350,2 N Yatakların oturacağı çaplar 30 mm dir.Aynı yataktan iki tane kullanılacaktır.İlk
önce tek sıra bilyalı derin yivli rulmanlara bakmalıyız.
İstenen ömür Lh = 20000 iş saati seçildi.Milin hızı n1 = 800d/d idi. N Yük emniyet
derecesi C/F = 12,4 ( n1 ve istenen Lh için cetvelden seçildi )
Far= C = 12,4 . 4257,6 = 52794 N
FBr= 12,4. 1215,2 =15068
A yatağı için tek sıralı 4 kontaklı SKF QJ 306 N2MA rulman seçilmiştir. C= 55

B yatağı için Tek sıralı derin yivli rulman 6206 olarak seçilmiştir. C=20,3

22
2 . MİLİN ( ARA MİLİN) YATAKLANMASI :

C yatağının seçimi :

Yükler büyük olduğundan tek sıra silindirli rulman seçilebilir.Eksenel yük bu yatağa
taşıtılacaktır.d=50mm
İstenen ömür Lh = 20000 iş saati seçildi.Milin hızı n2 = 300d/d idi. FCr = 8678,2 N ve
eksenel yük Fa = 6943,8 N
Fa / Fr = 0,8 olup bütün e değerlerinden büyüktür.X = 0,56 ve ilk tahmin olarak Y = 1,2
alalım.
Eşdeğer yük; F = X . Fr + Y . Fa = 0,56 . 8678,2 + 1,2 . 6943,8 = 13192 N
Yük emniyet derecesi C/F = 76,2( n2 ve istenen Lh için cetvelden seçildi )
Gerekli dinamik yük sayısı C = 6,2 . 13192 = 81790 N bulunur.,

Bunu sağlayan rulman tek sıralı silindirik SKF NU 2210 ECP c=90kN olarak seçilir.
seri numaralı rulmandır.

D yatağının seçimi :

Yükler büyük olduğundan tek sıralısilindirik rulman.Eksenel yük C yatağına

taşıtılmıştı.Bu yatakta sadece radyal yük vardır.
İstenen ömür Lh = 20000 iş saati seçildi.Milin hızı n2 = 300d/d idi. F = FDr =
17250,6 N Yük emniyet derecesi C/F = 6 ( n2 ve istenen Lh için cetvelden seçildi )
C = 6 . 17250 = 103500 N
İç çapı 50 mm olan ve dinamik yük sayısı gerekenden daha büyük olan ( C = 127 k N) olan
N 310 ECP numaralı yatak seçildi.

3 . MİLİN ( ÇIKIŞ MİLİNİN) YATAKLANMASI :

E yatağının seçimi :

Yatağın oturacağı çap 80 mm dir. İlk önce tek sıra bilyalı derin yivli rulmanlara bakmalıyız.
İstenen ömür Lh = 20000 iş saati seçildi.Milin hızı n3 = 87,5 d/d idi. F = FEr =11798
N Yük emniyet derecesi C/F = 4,93 ( n3 ve istenen Lh için cetvelden seçildi )
C = 4,93 .11798 = 58164 N
İç çapı 30 mm olan ve dinamik yük sayısı gerekenden daha büyük olan ( C = 72,8k N) olan
6216 numaralı yatak seçildi.

23
F yatağının seçimi :
D=80 mm
Yükler büyük olmadığından tek sıra bilyalı derin yivli rulman seçilebilir.Eksenel yük bu
yatağa taşıtılacaktır.
İstenen ömür Lh = 20000 iş saati seçildi.Milin hızı n3 = 87,5 d/d idi. FFr = 9359 N ve eksenel
yük Fa = 6943,8 N
Fa / Fr = 0,72 olup bütün e değerlerinden büyüktür.X = 0,56 ve ilk tahmin olarak Y = 1,2
alalım.
Eşdeğer yük; F = X . Fr + Y . Fa = 0,56 .9359 + 1,2 . 6943,8 = 13573,6 N
Yük emniyet derecesi C/F = 4,93 ( n3 ve istenen Lh için cetvelden seçildi )
Gerekli dinamik yük sayısı C = 4,93 . 13573,6 = 66,9 N bulunur.Bunu sağlayan rulman 6216
seri numaralı rulmandır.

11 . ISINMA KONTROLÜ :

Sürtünmelerden ortaya çıkan ısı , atılan ısıdan küçük olursa kutu kendisini soğutabilir.Ayrıca
bir önlem almaya gerek kalmaz.

860 . P . (1-top )  k . A . ( t – to)

P : İletilen güç = 19 Kw
top : Mekanizmanın verimi = 0,922
k : Isı iletim katsayısı = 21 kcal / (m2 . h . C)
A : m2 olarak toplam çevre yüzeyi ( kutunun alt yüzü hariç )
t : Kutunun sıcaklığı ( 60 – 70 arasında alınabilir.)
to : Ortamın sıcaklığı ( 20 aldık)
A = 2 . Aön + 2 . Ayan + 2 . Aüst  4,5(d1+d2+d3+d4) . l . 10-6 = 4,5 . 316,05 . 160 . 10-6
A = 1,8 m2
860 . 19 . (1-0,922 )  21 . 1,8 . ( t – 20)
t = 53,7 çıkar < 60 EMNİYETLİ.

Yağ Miktarı ve Cinsinin Belirlenmesi

Çalışma koşulları ve tahmin edilen özelliklere göre doğru yağ seçimi
mekanizma ömrü
açısından çok önemlidir, aynı zamanda yağların karışmamasına da özen gösterilmelidir.
Yağlama sistemi daldırma veyahut çarpma şeklinde yapılacaktır.
Dolayısı ile burada en
önemli parametre,
yağ seviyesinin rulmanları ve dişlilerin en azından en alt seviyesi ile teması olacak düzeyde
olmasıdır. Burada ise en kritik nokta birinci milin üzerindeki rulmandır. Yapılan hesaplamalarda
ve basit çizimlerde gerekli yağ miktarı;
V = a . b . c = (0,15) . (0,50) . (0,35) = 0,026
= 26
lt yağ gereklidir.

Yağ cinsi ise kullanım alanı olarak rulmanların ve dişlilerin ağır işlerinde tercih edilenmineral
yağ serisinden Mobil 600 XP 100 olarak seçilmiştir. Bu yağ 40 derecede 100
mm²/sviskozite vermektedir.

24
2 KADEMELİ REDÜKTÖR MONTAJ RESMİ

25