Professional Documents
Culture Documents
THYESAT
THYESAT
THYESAT
Le të fillojmë me mbledhjen e thyesave me emërues të njëjtë. Gjithçka është e thjeshtë këtu. Për të shtuar
thyesa me emërues të njëjtë, duhet të shtoni numëruesit e tyre dhe të lini emëruesin të pandryshuar. Për
shembull, le të shtojmë thyesat dhe . Shtojmë numëruesit dhe e lëmë emëruesin të pandryshuar:
Ky shembull mund të kuptohet lehtësisht nëse mendojmë për një picë të ndarë në katër pjesë. Nëse shtoni
fraksionet e pahijshme. Për të hequr qafe një fraksion të pahijshëm, duhet të zgjidhni të gjithë pjesën në
të. Në rastin tonë, pjesa e plotë ndahet lehtësisht - dy e ndarë me dy është e barabartë me një:
Ky shembull mund të kuptohet lehtësisht nëse mendojmë për një picë të ndarë në dy pjesë. Nëse shtoni
Ky shembull zgjidhet saktësisht në të njëjtën mënyrë si ato të mëparshme. Numëruesit duhet të shtohen
Le të përpiqemi të përshkruajmë zgjidhjen tonë duke përdorur një foto. Nëse shtoni pica në një picë dhe
rregullat e mëposhtme:
1. Për të shtuar thyesa me emërues të njëjtë, duhet të shtoni numëruesit e tyre dhe të lini
emëruesin të pandryshuar;
Tani do të mësojmë se si të mbledhim thyesa me emërues të ndryshëm. Kur mblidhen thyesat, emëruesit e
atyre thyesave duhet të jenë të njëjtë. Por ato nuk janë gjithmonë të njëjta.
Por thyesat nuk mund të shtohen menjëherë, sepse këto thyesa kanë emërues të ndryshëm. Në raste të
Ka disa mënyra për të reduktuar thyesat në të njëjtin emërues. Sot do të shqyrtojmë vetëm njërën prej
tyre, pasi pjesa tjetër e metodave mund të duken të ndërlikuara për një fillestar.
Thelbi i kësaj metode qëndron në faktin se së pari kërkohet (LCM) e emëruesve të të dy thyesave. Pastaj
LCM pjesëtohet me emëruesin e thyesës së parë dhe fitohet faktori i parë shtesë. Ata bëjnë të njëjtën gjë
me thyesën e dytë - LCM ndahet me emëruesin e thyesës së dytë dhe fitohet faktori i dytë shtesë.
Pastaj numëruesit dhe emëruesit e thyesave shumëzohen me faktorët e tyre shtesë. Si rezultat i këtyre
veprimeve, thyesat që kishin emërues të ndryshëm kthehen në thyesa që kanë emërues të njëjtë. Dhe ne
thyesës së parë është numri 3, dhe emëruesi i thyesës së dytë është numri 2. Shumëfishi më i vogël i
SH.V.P (2 dhe 3) = 6
Tani kthehemi te thyesat dhe . Së pari, ne e ndajmë SH.V.P me emëruesin e fraksionit të parë dhe marrim
faktorin e parë shtesë. SH.V.P është numri 6, dhe emëruesi i thyesës së parë është numri 3. Pjestoni 6 me
3, marrim 2.
Numri 2 që rezulton është faktori i parë shtesë. E shkruajmë në thyesën e parë. Për ta bërë këtë, ne bëjmë
një vijë të vogël të zhdrejtë mbi fraksion dhe shkruajmë faktorin shtesë të gjetur mbi të:
Të njëjtën gjë bëjmë edhe me thyesën e dytë. Ne e ndajmë LCM me emëruesin e thyesës së dytë dhe
marrim faktorin e dytë shtesë. LCM është numri 6, dhe emëruesi i thyesës së dytë është numri 2. Pjestoni
6 me 2, marrim 3.
Numri 3 që rezulton është faktori i dytë shtesë. E shkruajmë në thyesën e dytë. Përsëri, ne bëjmë një vijë
të vogël të zhdrejtë mbi fraksionin e dytë dhe shkruajmë faktorin shtesë të gjetur mbi të:
Tani jemi gati të shtojmë. Mbetet të shumëzojmë numëruesit dhe emëruesit e thyesave me faktorët e tyre
shtesë:
Shikoni nga afër se në çfarë kemi ardhur. Arritëm në përfundimin se thyesat që kishin emërues të
ndryshëm shndërroheshin në thyesa që kishin emërues të njëjtë. Dhe ne tashmë dimë se si të shtojmë
Le të përpiqemi të përshkruajmë zgjidhjen tonë duke përdorur një foto. Nëse shtoni pica në një picë, ju
Reduktimi i thyesave në të njëjtin emërues (të përbashkët) mund të përshkruhet gjithashtu duke përdorur
një figurë. Duke i sjellë thyesat dhe në një emërues të përbashkët, marrim thyesat. Këto dy fraksione do të
përfaqësohen nga të njëjtat feta picash. I vetmi ndryshim do të jetë se këtë herë ato do të ndahen në pjesë
pjesë nga gjashtë). Duke i bashkuar këto pjesë marrim (shtatë nga gjashtë). Kjo thyesë është e pasaktë,
kështu që ne kemi theksuar pjesën e plotë në të. Rezultati ishte (një pica e plotë dhe një tjetër pica e
gjashtë).
të shkruhet në mënyrë kaq të detajuar. Ju duhet të jeni në gjendje të gjeni shpejt SH.V.P-në e të dy
emëruesve dhe faktorëve shtesë ndaj tyre, si dhe të shumëzoni shpejt faktorët shtesë të gjetur nga
numëruesit dhe emëruesit tuaj. Ndërsa jemi në shkollë, do të na duhej ta shkruajmë këtë shembull si më
poshtë:
Por ka edhe anën tjetër të medaljes. Nëse nuk bëhen shënime të hollësishme në fazat e para të studimit të
matematikës, atëherë pyetje të këtij lloji "Nga vjen ai numër?", "Pse thyesat kthehen papritur në thyesa
krejtësisht të ndryshme? «.
Për ta bërë më të lehtë shtimin e thyesave me emërues të ndryshëm, mund të përdorni udhëzimet e
Hapi 2. Ndani SH.V.P me emëruesin e çdo thyese dhe merrni një shumëzues shtesë për secilën
thyesë
Pjestojeni SH.V.P me emëruesin e thyesës së parë. SH.V.P është numri 12, dhe emëruesi i thyesës së
parë është numri 2. Pjestoni 12 me 2, marrim 6. Morëm faktorin e parë shtesë 6. E shkruajmë mbi thyesën
e parë:
Tani e ndajmë SH.V.P me emëruesin e thyesës së dytë. SH.V.P është numri 12, dhe emëruesi i thyesës së
dytë është numri 3. Pjestoni 12 me 3, marrim 4. Morëm faktorin e dytë shtesë 4. E shkruajmë mbi thyesën
e dytë:
Tani e ndajmë SH.V.P me emëruesin e thyesës së tretë. SH.V.P është numri 12, dhe emëruesi i thyesës së
tretë është numri 4. Pjestoni 12 me 4, marrim 3. Morëm faktorin e tretë shtesë 3. E shkruajmë mbi thyesën
e tretë:
emërues të njëjtë (të përbashkët). Mbetet për të shtuar këto fraksione. Shtoni:
Hapi 5. Nëse përgjigja doli të ishte një fraksion i gabuar, atëherë zgjidhni të gjithë pjesën në të
Përgjigja jonë është një fraksion i gabuar. Duhet të veçojmë të gjithë pjesën e tij. Theksojmë:
Zbritja e thyesave me emërues të njëjtë
Së pari, le të mësojmë se si të zbresim thyesat me emërues të njëjtë. Gjithçka është e thjeshtë këtu. Për të
zbritur një tjetër nga një thyesë, duhet të zbritni numëruesin e thyesës së dytë nga numëruesi i thyesës së
Për shembull, le të gjejmë vlerën e shprehjes . Për të zgjidhur këtë shembull, është e nevojshme të zbritet
numëruesi i thyesës së dytë nga numëruesi i thyesës së parë dhe të lihet emëruesi i pandryshuar. Le ta
bejme kete:
Ky shembull mund të kuptohet lehtësisht nëse mendojmë për një picë të ndarë në katër pjesë. Nëse prisni
Përsëri, nga numëruesi i thyesës së parë, zbritni numëruesin e thyesës së dytë dhe lëreni emëruesin të
pandryshuar:
Ky shembull mund të kuptohet lehtësisht nëse mendojmë për një picë që është e ndarë në tre pjesë. Nëse
Ky shembull zgjidhet saktësisht në të njëjtën mënyrë si ato të mëparshme. Nga numëruesi i thyesës së
Siç mund ta shihni, nuk ka asgjë të komplikuar në zbritjen e thyesave me emërues të njëjtë. Mjafton të
1. Për të zbritur një tjetër nga një thyesë, duhet të zbritni numëruesin e fraksionit të dytë nga
numëruesi i thyesës së parë dhe të lini emëruesin të pandryshuar;
2. Nëse përgjigja doli të ishte një fraksion i gabuar, atëherë duhet të zgjidhni të gjithë pjesën në
të.
Zbritja e thyesave me emërues të ndryshëm
Për shembull, një thyesë mund të zbritet nga një thyesë, pasi këto thyesa kanë të njëjtët emërues. Por një
thyesë nuk mund të zbritet nga një thyesë, sepse këto thyesa kanë emërues të ndryshëm. Në raste të tilla,
Emëruesi i përbashkët gjendet sipas të njëjtit parim që kemi përdorur kur mbledhim thyesa me emërues të
ndryshëm. Para së gjithash, gjeni SH.V.P-në e emëruesve të të dy thyesave. Pastaj SH.V.P pjesëtohet me
emëruesin e thyesës së parë dhe fitohet faktori i parë shtesë, i cili shkruhet mbi thyesën e parë. Në mënyrë
të ngjashme, SH.V.P ndahet me emëruesin e thyesës së dytë dhe fitohet një faktor i dytë shtesë, i cili
Më pas thyesat shumëzohen me faktorët e tyre shtesë. Si rezultat i këtyre veprimeve, thyesat që kishin
emërues të ndryshëm kthehen në thyesa që kanë emërues të njëjtë. Dhe ne tashmë dimë se si të zbresim
fraksione të tilla.
Këto thyesa kanë emërues të ndryshëm, kështu që ju duhet t'i sillni ato në të njëjtin emërues (të
përbashkët).
Së pari, gjejmë SH.V.P-në e emëruesve të të dy thyesave. Emëruesi i thyesës së parë është numri 3, dhe
emëruesi i thyesës së dytë është numri 4. Shumëfishi më i vogël i përbashkët i këtyre numrave është 12
SH.V.P (3 dhe 4) = 12
Le të gjejmë një faktor shtesë për thyesën e parë. Për ta bërë këtë, ne e ndajmë SH.V.P me emëruesin e
fraksionit të parë.SH.V.P është numri 12, dhe emëruesi i thyesës së parë është numri 3. Pjestoni 12 me 3,
SH.V.P është numri 12, dhe emëruesi i thyesës së dytë është numri 4. Pjestoni 12 me 4, marrim 3.
Tani jemi të gjithë të vendosur për zbritje. Mbetet të shumëzojmë fraksionet me faktorët e tyre shtesë:
emërues të njëjtë. Dhe ne tashmë dimë se si të zbresim fraksione të tilla. Le ta plotësojmë këtë shembull
deri në fund:
Le të përpiqemi të përshkruajmë zgjidhjen tonë duke përdorur një foto. Nëse prisni picat nga një pica, ju
merrni pica.
Ky është versioni i detajuar i zgjidhjes. Duke qenë në shkollë, do të duhej ta zgjidhim këtë shembull në
Reduktimi i thyesave dhe në një emërues të përbashkët mund të përshkruhet gjithashtu duke përdorur një
figurë. Duke i sjellë këto thyesa në një emërues të përbashkët, marrim thyesat . Këto fraksione do të
përfaqësohen nga të njëjtat feta pice, por këtë herë ato do të ndahen në të njëjtat thyesa (të reduktuara në
të njëjtin emërues):
Vizatimi i parë tregon një fraksion (tetë pjesë nga dymbëdhjetë), dhe fotografia e dytë tregon një fraksion
(tre pjesë nga dymbëdhjetë). Duke prerë tre pjesë nga tetë pjesë, marrim pesë pjesë nga dymbëdhjetë.
Këto thyesa kanë emërues të ndryshëm, kështu që së pari duhet t'i sillni në të njëjtin emërues (të
përbashkët).
Emëruesit e thyesave janë numrat 10, 3 dhe 5. Shumëfishi më i vogël i përbashkët i këtyre numrave është
30.
SH.V.P(10, 3, 5) = 30
Tani gjejmë faktorë shtesë për secilën fraksion. Për ta bërë këtë, ne e ndajmë SH.V.P me emëruesin e
secilës fraksion.
Le të gjejmë një faktor shtesë për thyesën e parë. SH.V.P është numri 30, dhe emëruesi i thyesës së parë
është numri 10. Pjestoni 30 me 10, marrim faktorin e parë shtesë 3. E shkruajmë mbi thyesën e parë:
Tani gjejmë një faktor shtesë për thyesën e dytë. Pjestojeni SH.V.P me emëruesin e thyesës së dytë.
SH.V.P është numri 30, dhe emëruesi i thyesës së dytë është numri 3. Pjestoni 30 me 3, marrim faktorin e
SH.V.P është numri 30, dhe emëruesi i thyesës së tretë është numri 5. Pjestoni 30 me 5, marrim faktorin e
Tani gjithçka është gati për zbritje. Mbetet të shumëzojmë fraksionet me faktorët e tyre shtesë:
emërues të njëjtë (të përbashkët). Dhe ne tashmë dimë se si të zbresim fraksione të tilla. Le ta
Përgjigja doli të ishte një fraksion i saktë, dhe gjithçka duket se na përshtatet, por është shumë e rëndë dhe
e shëmtuar. Duhet ta bëjmë më të lehtë. Çfarë mund të bëhet? Ju mund ta zvogëloni këtë pjesë.
Për të zvogëluar një thyesë, duhet të ndani numëruesin dhe emëruesin e saj me (P.M.P) numrat 20 dhe 30.
domethënë me 10
Për të shumëzuar një thyesë me një numër, duhet të shumëzoni numëruesin e thyesës së dhënë me këtë
Hyrja mund të kuptohet si një gjysmë 1 herë. Për shembull, nëse merrni pica 1 herë, ju merrni pica
Nga ligjet e shumëzimit, ne e dimë se nëse shumëzuesi dhe shumëzuesi ndërrohen, atëherë prodhimi nuk
do të ndryshojë.
Kjo hyrje mund të kuptohet si marrja e gjysmës së njësisë. Për shembull, nëse ka 1 picë të plotë dhe
Shprehja mund të kuptohet si të marrë dy të katërtat 4 herë. Për shembull, nëse merrni pica 4 herë, ju
Dhe nëse ndërrojmë shumëzuesin dhe shumëzuesin në vende, marrim shprehjen. Do të jetë gjithashtu e
barabartë me 2. Kjo shprehje mund të kuptohet si marrja e dy picave nga katër pica të plota:
Shumëzimi i thyesave
Për të shumëzuar thyesat, duhet të shumëzoni numëruesit dhe emëruesit e tyre. Nëse përgjigja është një
Mori një përgjigje. Është e dëshirueshme për të reduktuar thyesë e dhënë. Pjesa mund të zvogëlohet me 2.
Shprehja mund të kuptohet si marrja e një pice nga një gjysmë pice. Le të themi se kemi gjysmë pice:
Si të merrni dy të tretat nga kjo gjysmë? Së pari ju duhet ta ndani këtë gjysmë në tre pjesë të barabarta:
Një fetë nga kjo picë dhe dy fetat që morëm do të kenë të njëjtat dimensione:
Me fjalë të tjera, ne po flasim për të njëjtën madhësi pice. Prandaj, vlera e shprehjes është
Shembulli 2. Gjeni vlerën e një shprehjeje
Shumëzojmë numëruesin e thyesës së parë me numëruesin e thyesës së dytë dhe emëruesin e thyesës së
Përgjigja është një fraksion i gabuar. Le të marrim një pjesë të plotë të tij:
Shumëzojmë numëruesin e thyesës së parë me numëruesin e thyesës së dytë dhe emëruesin e thyesës së
Përgjigja doli të ishte një thyesë e saktë, por do të jetë mirë nëse zvogëlohet. Për të zvogëluar këtë thyesë,
15
Çdo numër i plotë mund të paraqitet si thyesë. Për shembull, numri 5 mund të përfaqësohet si . Nga kjo,
pesë nuk do të ndryshojnë kuptimin e saj, pasi shprehja do të thotë "numri pesë i ndarë me një", dhe kjo,
Ndarja e thyesave bëhet duke përdorur reciproke. Reciprocat ju lejojnë të zëvendësoni pjesëtimin me
shumëzim.
Për të pjesëtuar një thyesë me një numër, duhet ta shumëzoni këtë thyesë me reciprocitetin e
pjesëtuesit.
Duke përdorur këtë rregull, ne do të shkruajmë ndarjen e gjysmës sonë të picës në dy pjesë.
Pra, duhet ta ndani thyesën me numrin 2. Këtu dividenti është një thyesë dhe pjesëtuesi është 2.
Për të pjesëtuar një thyesë me numrin 2, duhet ta shumëzoni këtë thyesë me reciprokun e pjesëtuesit 2.
Një thyesë është një ose më shumë pjesë të një tërësie, e cila zakonisht merret si njësi (1). Ashtu si me numrat
natyrorë, ju mund të kryeni të gjitha veprimet themelore aritmetike me thyesa (mbledhje, zbritje, pjesëtim,
shumëzim), për këtë ju duhet të njihni veçoritë e punës me thyesa dhe të bëni dallimin midis llojeve të tyre.
Ekzistojnë disa lloje thyesash: dhjetore dhe të zakonshme, ose të thjeshta. Çdo lloj thyese ka specifikat e veta,
por pasi të keni kuptuar plotësisht se si t'i trajtoni ato një herë, do të jeni në gjendje të zgjidhni çdo shembull
me thyesa, pasi do të njihni parimet bazë për kryerjen e llogaritjeve aritmetike me thyesa.