Xây Dựng Một Số Phần Mềm Chuyên Dụng Sử Dụng Trong Thiết Kế Tính Toán Ôtô (NXB Hà Nội 2006) - Nhiều Tác Giả, 171 Trang

BỘ MÔN CƠ KHÍ Ô TÔ
=====o0o=====
ĐỒ ÁN Ô TÔ
Ch−¬ng I : TÝnh to¸n ®éng lùc häc « t«

Ch−¬ng II : TÝnh to¸n hÖ thèng phanh
Ch−¬ng III : TÝnh to¸n hÖ thèng treo
Ch−¬ng IV : TÝnh to¸n hÖ thèng l¸i
Ch−¬ng V : TÝnh to¸n hÖ thèng ly hîp
Ch−¬ng VI : TÝnh to¸n khung « t«
Lêi nãi ®Çu
Ngµnh «t« m¸y kÐo ®· ra ®êi tõ l©u vµ hiÖn ®ang gi÷ mét vÞ trÝ quan träng trong nÒn
kinh tÕ quèc d©n. Tr−íc ®©y, ë ViÖt Nam, ngµnh «t« m¸y kÐo chñ yÕu mang tÝnh chÊt sö
dông vµ söa ch÷a. Trong thËp kû cuèi cña thÕ kû XX, h¬n 10 liªn doanh ho¹t ®éng l¾p r¸p
«t« t¹i ViÖt Nam ®· ®−îc thµnh lËp vµ vÊn ®Ò t¨ng tû lÖ néi ®Þa ho¸ trong s¶n xuÊt lµ môc
tiªu quan träng cña ngµnh «t« ViÖt Nam trong giai ®o¹n tíi. §Ó nhanh chãng ®¹t ®−îc ®iÒu
nµy, mét mÆt chóng ta cÇn x©y dùng nh÷ng ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n thiÕt kÕ cña riªng m×nh,
mÆt kh¸c ph¶i nghiªn cøu s©u h¬n ®Ó hiÓu râ çc qu¸ tr×nh x¶y ra bªn trong çc hÖ thèng
còng nh− ®Ó can thiÖp s©u h¬n vµo çc qu¸ tr×nh ®ã nh»m thu ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ tèi −u.
Bªn c¹nh viÖc thiÕt kÕ, c¶i tiÕn, chóng ta ®ang nhËp vÒ sö dông kh¸ nhiÒu xe cña n−íc
ngoµi. VÊn ®Ò quan träng ë ®©y lµ ph¶i ®¸nh gi¸ ®−îc tÝnh n¨ng ho¹t ®éng cña çc hÖ thèng
®Ó kiÓm ®Þnh chÊt l−îng çc lo¹i xe nµy. Ngoµi viÖc sö dông çc phÐp ®o b»ng thùc nghiÖm
nh− hiÖn cã, xu h−íng tÝnh to¸n vµ m« pháng trªn m¸y tÝnh ®em l¹i kÕt qu¶ nhanh chãng vµ
kh¸ chÝnh x¸c.
HiÖn nay c«ng viÖc thiÕt kÕ vµ kiÓm nghiÖm çc hÖ thèng trªn «t« ®ang rÊt ®−îc çc
nhµ khoa häc vµ çc nhµ chÕ t¹o quan t©m. Trong c«ng t¸c kiÓm ®Þnh ngoµi viÖc ®o trªn çc
b¨ng thö t¹i çc tr¹m ®¨ng kiÓm, ngµy nay xu thÕ cßn cã thÓ ®¸nh gi¸ b»ng çc sè liÖu tÝnh
to¸n. Tr−íc kia, çc qu¸ tr×nh tÝnh to¸n kiÓm nghiÖm vµ thiÕt kÕ cßn h¹n chÕ v× çc c«ng
thøc cång kÒnh, phøc t¹p vµ thêi gian tÝnh to¸n dµi. Ngµy nay çc c«ng viÖc tÝnh to¸n ®·
®−îc sù trî gióp cña m¸y tÝnh ®· ph¸t triÓn h¬n rÊt nhiÒu, gi¶i quyÕt ®−îc vÊn ®Ò thêi gian
vµ søc lao ®éng.
Trªn «t« hiÖn ®¹i cã rÊt nhiÒu hÖ thèng, mçi hÖ thèng l¹i cã kÕt cÊu rÊt ®a d¹ng vµ phøc
t¹p nªn viÖc tÝnh to¸n còng gÆp nhiÒu khã kh¨n. Tõ tr−íc ®Õn nay ch−a cã mét ch−¬ng tr×nh
tÝnh to¸n tæng qu¸t nµo ®Ó øng dông cho nh÷ng ng−êi sö dông mét çch nhanh chãng vµ cã
hÖ thèng mµ l¹i ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶, nghÜa lµ rót ng¾n ®−îc thêi gian vµ khèi l−îng tÝnh
to¸n.
Chóng t«i ®· tiÕn hµnh hÖ thèng ho¸ kÕt cÊu çc hÖ thèng hiÖn ®ang sö dông réng r·i
trªn «t« cïng víi phÇn tÝnh to¸n thiÕt kÕ, c¶i tiÕn vµ kiÓm nghiÖm cña chóng. Ch−¬ng tr×nh
tæng hîp çc c«ng thøc tÝnh to¸n hiÖn ®−îc sö dông l©u nay, hÖ thèng ho¸ vµ x©y dùng phÇn
tÝnh to¸n cã giao diÖn b»ng tiÕng ViÖt dÔ ®äc, dÔ hiÓu ®Ó cã thÓ sö dông mét çch dÔ dµng
vµ tiÖn lîi. Ch−¬ng tr×nh cña chóng t«i còng x©y dùng víi h−íng më, nghÜa lµ tuy ch−a tÝnh
-3-
to¸n triÖt ®Ó mét sè côm phøc t¹p, mét sè kÕt cÊu míi, nh−ng chóng ta cã thÓ dÔ dµng vµ
nhanh chãng më réng ®Ó kÕt nèi víi ch−¬ng tr×nh cho hoµn thiÖn h¬n.
Ch−¬ng tr×nh ®· tæng hîp vµ x©y dùng çc phÇn ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n thiÕt kÕ, kiÓm
nghiÖm mét sè hÖ thèng trªn «t« cã giao diÖn b»ng tiÕng ViÖt øng dông trªn nÒn phÇn mÒm
Matlab:
- X©y dùng thuËt to¸n vµ ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n ®éng lùc häc «t«.
- X©y dùng thuËt to¸n vµ ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n hÖ thèng phanh (phanh dÇu, dÉn ®éng
c¬ khÝ, c¬ khÝ cã trî lùc lo¹i ch©n kh«ng kÕt hîp thuû lùc).
- X©y dùng thuËt to¸n vµ ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n hÖ thèng treo (treo phô thuéc víi bé
phËn ®µn håi lo¹i nhÝp vµ gi¶m chÊn thuû lùc).
- X©y dùng thuËt to¸n vµ ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n hÖ thèng l¸i (c¬ cÊu l¸i lo¹i trôc vÝt -
ªcu bi, dÉn ®éng l¸i c¬ khÝ cã trî lùc).
- X©y dùng thuËt to¸n vµ ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n hÖ thèng ly hîp (c¬ cÊu ly hîp lo¹i ma
s¸t kh« 1 ®Üa, 2 ®Üa, dÉn ®éng c¬ khÝ cã trî lùc).
- X©y dùng thuËt to¸n vµ ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n khung «t«.
-4-
Môc lôc
Trang
Lêi nãi ®Çu ......................................................................................................................3
Môc lôc ............................................................................................................................5
Ch−¬ng I. TÝnh to¸n ®éng lùc häc «t« ............................................................9
I. §Æt vÊn ®Ò.....................................................................................................................9
1.1. Tæng qu¸t..................................................................................................................9
1.2. NhiÖm vô ..................................................................................................................9
II. Çc b−íc tÝnh to¸n ..................................................................................................9
2.1. X©y dùng ®−êng ®Æc tÝnh tèc ®é ngoµi cña ®éng c¬ ................................................9
2.2. X©y dùng çc chØ tiªu ®éng lùc häc cña «t«...........................................................10
2.2.1. X¸c ®Þnh chØ tiªu vÒ c«ng suÊt ........................................................................10
2.2.2. X¸c ®Þnh vÒ chØ tiªu lùc kÐo ............................................................................11
2.2.3. X¸c ®Þnh chØ tiªu vÒ nh©n tè ®éng lùc häc ......................................................11
2.2.4. X¸c ®Þnh kh¶ n¨ng t¨ng tèc cu¶ «t« ................................................................11
III. S¬ ®å thuËt to¸n ...................................................................................................13
IV. X©y dùng ch−¬ng tr×nh cã giao diÖn tiÕng ViÖt.......................................16
V. KÕt luËn .....................................................................................................................21
Ch−¬ng II. TÝnh to¸n hÖ thèng phanh .............................................................22
I. §Æt vÊn ®Ò...................................................................................................................22
1.1. Tæng qu¸t................................................................................................................22
1.2. Ph©n lo¹i hÖ thèng phanh........................................................................................22
1.3. NhiÖm vô ................................................................................................................25
II. Çc b−íc tÝnh to¸n ................................................................................................26
2.1. Bµi to¸n thiÕt kÕ ......................................................................................................26
2.1.1. TÝnh m« men phanh cÇn thiÕt sinh ra ë çc c¬ cÊu phanh...............................26
2.1.2. TÝnh to¸n c¬ cÊu phanh ...................................................................................27
2.1.3. TÝnh to¸n dÉn ®éng phanh...............................................................................29
2.1.4. TÝnh bÒn...........................................................................................................31
2.2. Bµi to¸n kiÓm nghiÖm .............................................................................................32
2.2.1. TÝnh lùc t¸c dông lªn c¬ cÊu phanh.................................................................32
2.2.2. TÝnh m« men phanh t¸c dông lªn çc c¬ cÊu phanh .......................................34
2.2.3. TÝnh lùc phanh tæng céng t¸c dông lªn çc c¬ cÊu phanh...............................35
-5-
2.2.4. KiÓm tra çc ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña hÖ thèng ................................................35
2.2.5. TÝnh bÒn mét sè chi tiÕt quan träng cña hÖ thèng ...........................................36
2.2.6. KiÓm tra çc chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ phanh ...............................................37
III. S¬ ®å thuËt to¸n ...................................................................................................39
3.1. S¬ ®å thuËt to¸n tÝnh to¸n thiÕt kÕ hÖ thèng phanh.................................................39
3.2. S¬ ®å thuËt to¸n tÝnh to¸n kiÓm nghiÖm hÖ thèng phanh .......................................43
V. KÕt luËn .....................................................................................................................59
Ch−¬ng III. TÝnh to¸n hÖ thèng treo ..............................................................60
I. §Æt vÊn ®Ò...................................................................................................................60
1.1. Tæng qu¸t................................................................................................................60
1.2. Ph©n lo¹i hÖ thèng treo ...........................................................................................60
1.3. NhiÖm vô ................................................................................................................62
II. Çc b−íc tÝnh to¸n ................................................................................................63
2.1. Bµi to¸n thiÕt kÕ ......................................................................................................63
2.1.1. TÝnh çc th«ng sè dao ®éng cña b¸nh xe ........................................................63
2.1.2. TÝnh to¸n bé phËn ®µn håi...............................................................................65
2.1.3. TÝnh to¸n bé phËn gi¶m chÊn ..........................................................................69
2.2. Bµi to¸n kiÓm nghiÖm .............................................................................................72
2.2.1. TÝnh chÝnh x¸c ®é cøng vµ ®é vâng cña khèi nhÝp..........................................72
2.2.2. TÝnh bÒn nhÝp .................................................................................................73
2.2.3. KiÓm tra l¹i ®é ªm dÞu cña hÖ thèng treo........................................................73
2.2.4. TÝnh bÒn vµ tÝnh nhiÖt gi¶m chÊn ...................................................................73
III. S¬ ®å thuËt to¸n ...................................................................................................74
3.1. S¬ ®å thuËt to¸n tÝnh to¸n thiÕt kÕ bé phËn ®µn håi hÖ thèng treo .........................74
3.2. S¬ ®å thuËt to¸n tÝnh to¸n kiÓm nghiÖm bé phËn ®µn håi hÖ thèng treo ................77
3.3. S¬ ®å thuËt to¸n tÝnh to¸n kiÓm nghiÖm bé phËn gi¶m chÊn hÖ thèng treo............80
V. KÕt luËn .....................................................................................................................94
Ch−¬ng IV. TÝnh to¸n hÖ thèng l¸i ..................................................................95
I. §Æt vÊn ®Ò...................................................................................................................95
1.1. Tæng qu¸t................................................................................................................95
1.2. Ph©n lo¹i hÖ thèng l¸i .............................................................................................95
1.3. NhiÖm vô ................................................................................................................97
-6-
II. Çc b−íc tÝnh to¸n ................................................................................................98
2.1. Bµi to¸n thiÕt kÕ ......................................................................................................98
2.1.1. TÝnh to¸n ®éng häc dÉn ®éng l¸i ....................................................................98
2.1.2. X¸c ®Þnh m«men c¶n quay vßng .....................................................................99
2.1.3. Chän tØ sè truyÒn ............................................................................................99
2.1.4. TÝnh to¸n c¬ cÊu l¸i ......................................................................................100
2.1.5. TÝnh to¸n dÉn ®éng l¸i ..................................................................................102
2.2. Bµi to¸n kiÓm nghiÖm ...........................................................................................104
2.2.1. KiÓm tra ®éng häc dÉn ®éng l¸i ...................................................................104
2.2.2. X¸c ®Þnh m«men c¶n quay vßng ...................................................................104
2.2.3. TÝnh to¸n tØ sè truyÒn ...................................................................................104
2.2.4. TÝnh bÒn çc chi tiÕt trong hÖ thèng..............................................................105
III. S¬ ®å thuËt to¸n .................................................................................................108
3.1. S¬ ®å thuËt to¸n tÝnh to¸n thiÕt kÕ hÖ thèng l¸i ....................................................108
3.2. S¬ ®å thuËt to¸n tÝnh to¸n kiÓm nghiÖm hÖ thèng l¸i ...........................................112
IV. X©y dùng ch−¬ng tr×nh cã giao diÖn tiÕng ViÖt.....................................116
V. KÕt luËn ...................................................................................................................127
Ch−¬ng V. TÝnh to¸n hÖ thèng ly hîp ..........................................................128
I. §Æt vÊn ®Ò.................................................................................................................128
1.1. Tæng qu¸t..............................................................................................................128
1.2. Ph©n lo¹i hÖ thèng ly hîp .....................................................................................128
1.3. NhiÖm vô ..............................................................................................................131
II. Çc b−íc tÝnh to¸n ..............................................................................................132
2.1. Bµi to¸n thiÕt kÕ ....................................................................................................132
2.1.1. X¸c ®Þnh m«men ma s¸t cña ly hîp ..............................................................132
2.1.2. X¸c ®Þnh kÝch th−íc c¬ b¶n cña ly hîp .........................................................132
2.1.3. TÝnh c«ng tr−ît vµ c«ng tr−ît riªng...............................................................133
2.1.4. TÝnh to¸n hÖ thèng dÉn ®éng ly hîp .............................................................134
2.1.5. TÝnh bÒn mét sè chi tiÕt ®iÓn h×nh.................................................................135
2.2. Bµi to¸n kiÓm nghiÖm ...........................................................................................139
2.2.1. X¸c ®Þnh lùc Ðp lªn ®Üa ma s¸t ......................................................................139
2.2.2. X¸c ®Þnh m«men ma s¸t cña ly hîp ..............................................................140
2.2.3. X¸c ®Þnh hÖ sè dù tr÷ cña ly hîp...................................................................140
2.2.4. KiÓm tra c«ng tr−ît vµ kiÓm tra c«ng tr−ît riªng..........................................140
-7-
2.2.5. KiÓm tra hµnh tr×nh bµn ®¹p vµ lùc bµn ®¹p..................................................140
2.2.6. TÝnh bÒn mét sè chi tiÕt cña hÖ thèng ...........................................................141
III. S¬ ®å thuËt to¸n .................................................................................................142
3.1. S¬ ®å thuËt to¸n tÝnh to¸n thiÕt kÕ ly hîp .............................................................142
3.2. S¬ ®å thuËt to¸n tÝnh to¸n kiÓm nghiÖm ly hîp ....................................................145
V. KÕt luËn ...................................................................................................................158
Ch−¬ng VI. TÝnh to¸n khung «t« .....................................................................159
I. §Æt vÊn ®Ò.................................................................................................................159
1.1. Tæng qu¸t..............................................................................................................159
1.2. Môc ®Ých ...............................................................................................................159
1.3. Gi¶ thiÕt tÝnh to¸n .................................................................................................159
II. Çc b−íc tÝnh to¸n ..............................................................................................160
2.1. X¸c ®Þnh çc t¶i träng ®Æt lªn khung....................................................................160
2.2. TÝnh çc ph¶n lùc t¹i vÞ trÝ l¾p ®Æt hÖ thèng treo ..................................................160
2.3. VÏ biÓu ®å néi lùc t¸c dông lªn khung,
x¸c ®Þnh vÞ trÝ nguy hiÓm chÞu lùc tæng hîp lín ..................................................161
2.4. KiÓm tra bÒn uèn khung t¹i tiÕt diÖn nguy hiÓm ..................................................161
2.5. KiÓm tra bÒn xo¾n khung .....................................................................................162
III. S¬ ®å thuËt to¸n .................................................................................................164
V. KÕt luËn ...................................................................................................................170
KÕt luËn ......................................................................................................................171
Tµi liÖu tham kh¶o ................................................................................................172
-8-
Ch−¬ng I. TÝnh to¸n ®éng lùc häc «t«
I. §Æt vÊn ®Ò
1.1. Tæng qu¸t
§éng c¬ ®−îc coi lµ nguån ®éng lùc chÝnh ®Ó xe cã thÓ chuyÓn ®éng trªn ®−êng. Bëi vËy ®Ó
cã thÓ kh¶o s¸t mét chiÕc «t« nµo, nhiÖm vô ®Çu tiªn lµ ph¶i kh¶o s¸t kh¶ n¨ng ®éng lùc häc
cña chiÕc xe ®ã. Mét chiÕc «t« cã t¶i träng x¸c ®Þnh, ®Ó cã thÓ ch¹y æn ®Þnh trªn mét lo¹i
®−êng x¸ nhÊt ®Þnh th× tr−íc hÕt ph¶i cã ®ñ c«ng suÊt vµ m«men kÐo do ®éng c¬ ph¸t ra.
Ngoµi ra, viÖc ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng ®éng lùc kh¸c cña «t« nh− thêi gian, qu·ng ®−êng t¨ng
tèc, v.v... lµ mét trong nh÷ng c«ng viÖc hÕt søc cÇn thiÕt.
Qu¸ tr×nh tÝnh to¸n ®éng lùc häc «t« lµ mét c«ng t¸c ®Çu tiªn ®Ó ®¸nh gi¸ chiÕc xe ®ã. Bëi
vËy trong ch−¬ng nµy chóng t«i xin tr×nh bµy mét çch tæng hîp çch thøc x©y dùng çc lý
thuyÕt vµ ch−¬ng tr×nh øng dông ®Ó tÝnh to¸n ®éng lùc häc «t«.
1.2. NhiÖm vô
Qu¸ tr×nh tÝnh to¸n ®éng lùc häc cña «t« nh»m tho¶ m·n çc nhiÖm vô sau:
- X©y dùng ®−êng ®Æc tÝnh tèc ®é ngoµi cña ®éng c¬. C«ng viÖc nµy nh»m ®¸nh gi¸ ®−îc
c«ng suÊt vµ m«men xo¾n cña ®éng c¬ cã ®¶m b¶o ®−îc cho «t« chuyÓn ®éng ®−îc trong
çc ®iÒu kiÖn ®Þnh tr−íc hay kh«ng.
- TÝnh to¸n çc chØ tiªu ®éng lùc häc. §©y lµ qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ çc chØ tiªu ®éng lùc cña
®éng c¬ l¾p ®Æt trªn «t« trong ®iÒu kiÖn chuyÓn ®éng cho tr−íc, tõ ®ã cã thÓ ®¸nh gi¸ ®−îc
chÊt l−îng ®éng lùc häc cña «t«.
II. Çc b−íc tÝnh to¸n:

Qui tr×nh tÝnh to¸n ®éng lùc häc «t« gåm çc b−íc sau:
- X©y dùng ®−êng tèc ®é ngoµi cña ®éng c¬
- TÝnh to¸n çc chØ tiªu ®éng lùc häc cña «t«:
+ TÝnh to¸n chØ tiªu vÒ c«ng suÊt
+ TÝnh to¸n chØ tiªu vÒ lùc kÐo
+ TÝnh to¸n chØ tiªu vÒ nh©n tè ®éng lùc häc khi ®Çy t¶i vµ t¶i thay ®æi
+ TÝnh to¸n kh¶ n¨ng t¨ng tèc cña «t«: gia tèc, thêi gian t¨ng tèc, qu·ng ®−êng t¨ng tèc.
2.1. X©y dùng ®−êng ®Æc tÝnh tèc ®é ngoµi cña ®éng c¬
Çc sè liÖu cho tr−íc lµ th«ng sè xe, th«ng sè ®éng c¬, vËn tèc cùc ®¹i cña xe, çc ®iÒu kiÖn
chuyÓn ®éng, tõ ®ã chóng ta ph¶i x©y dùng ®−îc ®−êng ®Æc tÝnh ngoµi (c«ng suÊt, m« men
xo¾n) cña ®éng c¬ ®ã.
C«ng suÊt cña ®éng c¬ Ne lµ mét hµm cña sè vßng quay ne theo c«ng thøc:
⎡ ⎛n ⎞ ⎛n ⎞
2
⎛n ⎞
3
⎤
N e = N e max ⎢a ⎜⎜ e ⎟⎟ + b⎜⎜ e ⎟⎟ − c⎜⎜ e ⎟⎟ ⎥ (m· lùc) (1.1)
⎢⎣ ⎝ n N ⎠ ⎝ nN ⎠ ⎝ nN ⎠ ⎥⎦
M« men xo¾n cña ®éng c¬ lµ mét hµm cña sè vßng quay:
-9-
Ne
M e = 716,2 (kGm) (1.2)
ne
Trong ®ã:
Nemax : C«ng suÊt cùc ®¹i cña ®éng c¬
a, b, c : Lµ çc hÖ sè thùc nghiÖm
§éng c¬ x¨ng: a = b = c = 1
§éng c¬ ®iezel 4 kú: a = 0,5; b = 1,5; c = 1
§éng c¬ ®iezel 2 kú: a = 0,87; b = 1,13; c = 1
ne: sè vßng quay cña ®éng c¬, ne biÕn thiªn tõ nemin ®Õn nemax (vßng/phót)
nN : Sè vßng quay øng víi c«ng suÊt lín nhÊt cña ®éng c¬
Tõ ®ã ta x©y dùng ®−îc çc ®−êng Ne(ne) vµ Me(ne)
2.2. X©y dùng çc chØ tiªu ®éng lùc häc cña «t«
2.2.1. X¸c ®Þnh chØ tiªu vÒ c«ng suÊt
- C«ng suÊt kÐo ë b¸nh xe chñ ®éng ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
Nk = Ne . ηt (m· lùc) (1.3)
Trong ®ã: ηt lµ hiÖu suÊt truyÒn lùc
- Sè vßng quay cña ®éng c¬ øng víi vËn tèc cùc ®¹i:
i 0 i hn Vmax
nV = (vßng/phót) (1.4)
0,377.rb
i0: tØ sè truyÒn cña truyÒn lùc chÝnh
ihn: tØ sè truyÒn ë tay sè cao nhÊt
Vmax: vËn tèc cùc ®¹i cña «t« (km/h)
rb: b¸n kÝnh lµm viÖc trung b×nh cña b¸nh xe (m)
rb = λ1.r0 (m) (1.5)
λ1: hÖ sè kÓ ®Õn sù biÕn d¹ng cña lèp. λ1 = 0,93 - 0,95.
r0: b¸n kÝnh thiÕt kÕ cña b¸nh xe. r0 = (Bl + dl/2) (m)
B1: chiÒu réng lèp
dl: ®−êng kÝnh vµnh b¸nh xe
- VËn tèc chuyÓn ®éng cña «t« ë çc sè truyÒn ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:
rb .n e
Vm = 0,377. (km/h) (1.6)
i o .i hm
Trong ®ã:
m: chØ sè truyÒn ®ang tÝnh (m = 1÷n)
n: sè cÊp sè tiÕn cña hép sè
- 10 -
ne: sè vßng quay cña ®éng c¬, ne biÕn thiªn tõ nemin ®Õn nemax (vßng/phót) (nemax = nV)
Tõ ®ã chóng ta x©y dùng ®−îc ®å thÞ biÓu diÔn c«ng suÊt kÐo cña ®éng c¬ theo vËn tèc
chuyÓn ®éng cña xe ë tõng tay sè.
2.2.2. X¸c ®Þnh vÒ chØ tiªu lùc kÐo:
- Lùc kÐo tiÕp tuyÕn Pk t¹i b¸nh xe chñ ®éng ë tay sè thø m ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
M e .i hm .i o .η t
Pkm = (kG) (1.7)
rb
Trong ®ã:
Me: M« men xo¾n cña trôc khuûu ®éng c¬ (kGm)
ηt: HiÖu suÊt cña hÖ thèng truyÒn lùc
Tõ ®ã chóng ta x©y dùng ®−îc ®å thÞ biÓu diÔn lùc kÐo theo vËn tèc chuyÓn ®éng cña xe ë
tõng tay sè.
- TÝnh lùc c¶n kh«ng khÝ Pω ë mçi tay sè theo vËn tèc:
K.F.Vm2
Pω = (kG ) (1.8)
13
Trong ®ã:
K: HÖ sè c¶n kh«ng khÝ (kGs2/m4)
¤t« du lÞch: K = 0,02 - 0,035
¤t« t¶i: K = 0,06 - 0,07
F: DiÖn tÝch c¶n chÝnh diÖn cña «t« (m2)
F = B . H (m2) (1.9)
Vm: VËn tèc cña «t« ë mçi tay sè (km/h)
B: ChiÒu réng c¬ së cña «t« (m)
H: chiÒu cao toµn bé cña «t« (m)
2.2.3. X¸c ®Þnh chØ tiªu vÒ nh©n tè ®éng lùc häc:
- Nh©n tè ®éng lùc häc ë tay sè thø m ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
Pkm - Pwm
Dm = (1.10)
G
Tõ ®ã chóng ta x©y dùng ®−îc ®å thÞ biÓu diÔn nh©n tè ®éng lùc häc theo vËn tèc chuyÓn
®éng cña xe ë tõng tay sè.
2.2.4. X¸c ®Þnh kh¶ n¨ng t¨ng tèc cu¶ «t«
a. X¸c ®Þnh gia tèc:
- Gia tèc ë tay sè thø m cña «t« khi ch¹y trªn ®−êng b»ng ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
( D m - f )g
jm = (m/s2) (1.11)
δ im
Trong ®ã :
- 11 -
jm: Gia tèc cña «t« khi chuyÓn ®éng ë tay sè thø m
f: HÖ sè c¶n l¨n cña ®−êng
g: Gia tèc träng tr−êng g = 9,81 m/s2.
δim: HÖ sè kÓ ®Õn ¶nh h−ëng cña çc khèi l−îng chuyÓn ®éng quay
δim = 1,04 + 0,05 i 2hm (1.12)
Tõ ®ã chóng ta x©y dùng ®−îc ®å thÞ biÓu diÔn gia tèc theo vËn tèc chuyÓn ®éng cña xe ë
tõng tay sè.
b.X¸c ®Þnh thêi gian t¨ng tèc:
Thêi gian t¨ng tèc ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:
V2
1
t= ∫ j dv (gi©y)
V1
(1.13)
Thêi gian t¨ng tèc ®−îc x¸c ®Þnh b»ng çch tÝch ph©n ®å thÞ 1/j(v).
Ta cã thÓ x¸c ®Þnh thêi gian t¨ng tèc t b»ng ph−¬ng ph¸p tÝnh gÇn ®óng nh− sau:
- Chia kho¶ng vËn tèc vmin ÷ 0,95 vmax thµnh k kho¶ng.
- TÝnh diÖn tÝch mçi kho¶ng n»m d−íi ®−êng cong 1/j theo c«ng thøc:
v i +1 − v i 1 / ji +1 − 1 / ji
∆t i = . (s) (1.14)
3,6 2
v: vËn tèc chuyÓn ®éng cña xe (km/h)
- TÝnh thêi gian t¨ng tèc theo c«ng thøc:
k
t = ∑ ∆t i (s) (1.15)
i =1
c. X¸c ®Þnh qu·ng ®−êng t¨ng tèc

Qu·ng ®−êng t¨ng tèc ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:
V2
S = ∫ vdt (m) (1.16)

V1
Qu·ng ®−êng t¨ng tèc ®−îc x¸c ®Þnh b»ng çch tÝch ph©n ®å thÞ t(v)
Ta cã thÓ x¸c ®Þnh qu·ng ®−êng t¨ng tèc S b»ng ph−¬ng ph¸p tÝnh gÇn ®óng nh− sau:
- Chia kho¶ng vËn tèc vmin ÷ 0,95 vmax thµnh k kho¶ng.
- TÝnh diÖn tÝch mçi kho¶ng n»m d−íi ®−êng cong t theo c«ng thøc:
v i +1 − v i
∆S i = ( t i +1 − t i ). (s) (1.17)
2.3,6
v: vËn tèc chuyÓn ®éng cña xe (km/h)
- TÝnh qu·ng ®−êng t¨ng tèc theo c«ng thøc:
k
S = ∑ ∆S i (s) (1.18)
i =1
- 12 -
III. S¬ ®å thuËt to¸n
B¾t ®Çu
NhËp d÷ liÖu
NhËp d÷ liÖu NhËp d÷ liÖu NhËp d÷ liÖu ®iÒu

chung cña xe cña ®éng c¬ kiÖn chuyÓn ®éng
X©y dùng ®−êng

®Æc tÝnh ngoµi cña
®éng c¬
X¸c ®Þnh chØ tiªu

c«ng suÊt

lùc kÐo

nh©n tèc ®éng lùc häc
X¸c ®Þnh kh¶ n¨ng

t¨ng tèc cña «t«
Gia tèc «t« Thêi gian Qu·ng ®−êng

t¨ng tèc t¨ng tèc
Xem kÕt qu¶
KÕt thóc
H×nh 1.3. S¬ ®å l«gÝc thuËt to¸n tÝnh to¸n ®éng lùc häc «t«
Víi tr×nh tù çc b−íc tÝnh to¸n ®éng lùc häc «t« nh− ë phÇn II, chóng t«i ®−a ra s¬ ®å thuËt
to¸n cña bµi to¸n thiÕt kÕ hÖ thèng ly hîp trªn h×nh 1.3.
Trong s¬ ®å trªn cã çc khèi ch−¬ng tr×nh thùc hiÖn çc chøc n¨ng sau:
- 13 -
3.1. Çc khèi nhËp d÷ liÖu:
Çc khèi nµy thùc hiÖn chøc n¨ng lùa chän phÇn nhËp d÷ liÖu tÝnh to¸n. Cã 3 khèi nhËp d÷
liÖu lµ nhËp d÷ liÖu cña xe, d÷ liÖu ®éng c¬, çc vµ d÷ liÖu tham kh¶o vÒ ®iÒu kiÖn chuyÓn
®éng, bao gåm:
Çc th«ng sè kü thuËt «t«
- Lo¹i xe (con hay t¶i)
- Träng l−îng toµn bé cña « t«
- ChiÒu réng c¬ së cña «t«
- ChiÒu cao toµn bé cña «t«
- VËn tèc chuyÓn ®éng lín nhÊt cña «t«
- KÝch th−íc lèp
- Tû sè truyÒn cña truyÒn lùc chÝnh.
- Tû sè truyÒn cña çc tay sè trong hép sè chÝnh
- HiÖu suÊt truyÒn lùc
Çc th«ng sè ®éng c¬:
- Lo¹i ®éng c¬ (x¨ng, ®iezen 2 kú, 4 kú)
- Çc hÖ sè tÝnh to¸n (hÖ sè L©y®Ðcman)
- C«ng suÊt cùc ®¹i cña ®éng c¬ /sè vßng quay øng víi c«ng suÊt cùc ®¹i
- M«men xo¾n cùc ®¹i/ sè vßng quay øng víi m«men xo¾n cùc ®¹i
- Sè vßng quay tèi thiÓu cña ®éng c¬
Çc ®iÒu kiÖn chuyÓn ®éng:
- Gia tèc träng tr−êng
- HÖ sè c¶n l¨n cña ®−êng
- Gãc dèc cùc ®¹i cho phÐp cña mÆt ®−êng.
- HÖ sè c¶n kh«ng khÝ
- HÖ sè kÓ ®Õn sù biÕn d¹ng cña lèp
3.2. Khèi x©y dùng ®−êng ®Æc tÝnh ngoµi cña ®éng c¬:
Khèi nµy thùc hiÖn viÖc tÝnh to¸n c«ng suÊt, m«men xo¾n cña ®éng c¬ theo sè vßng quay vµ
vÏ ®å thÞ ®Æc tÝnh ngoµi.
3.3. Khèi x¸c ®Þnh chØ tiªu c«ng suÊt:
Khèi nµy thùc hiÖn viÖc tÝnh to¸n c«ng suÊt vµ vÏ ®å thÞ c«ng suÊt øng víi vËn tèc chuyÓn
®éng cña xe ë tõng tay sè.
3.4. Khèi x¸c ®Þnh chØ tiªu lùc kÐo:
Khèi nµy thùc hiÖn viÖc tÝnh to¸n lùc kÐo tiÕp tuyÕn ë b¸nh xe chñ ®éng vµ vÏ ®å thÞ lùc kÐo
øng víi vËn tèc chuyÓn ®éng cña xe ë tõng tay sè.
3.5. Khèi x¸c ®Þnh chØ tiªu nh©n tè ®éng lùc häc:
- 14 -
Khèi nµy thùc hiÖn viÖc tÝnh to¸n nh©n tè ®éng lùc häc vµ vÏ ®å thÞ nh©n tè ®éng lùc häc
øng víi vËn tèc chuyÓn ®éng cña xe ë tõng tay sè.
3.6. Çc khèi x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng t¨ng tèc:
Gåm cã 3 khèi thµnh phÇn lµ khèi x¸c ®Þnh gia tèc, thêi gian t¨ng tèc vµ qu·ng ®−êng t¨ng
tèc ®Ó thùc hiÖn çc c«ng viÖc:
- TÝnh to¸n gia tèc vµ vÏ ®å thÞ gia tèc øng víi vËn tèc chuyÓn ®éng cña xe ë tõng tay sè.
- TÝnh to¸n thêi gian vµ vÏ ®å thÞ thêi gian t¨ng tèc cña xe øng víi vËn tèc chuyÓn ®éng.
- TÝnh to¸n qu·ng ®−êng vµ vÏ ®å thÞ qu·ng ®−êng t¨ng tèc cña xe øng víi vËn tèc chuyÓn
®éng.
3.7. Khèi xem kÕt qu¶
Sau khi ®· tÝnh to¸n vµ kiÓm tra çc chØ tiªu ®éng lùc häc, khèi nµy sÏ thÓ hiÖn çc kÕt qu¶
tÝnh to¸n vµ çc ®å thÞ thÓ hiÖn ®Æc tÝnh ®éng lùc häc cña «t«.
3.8. KÕt luËn
Sau khi ®· hoµn thµnh tÝnh to¸n thiÕt kÕ, chóng ta ®−a ra kÕt luËn vÒ chÊt l−îng ®éng lùc häc
cña xe, trªn c¬ së ®ã cã thÓ ®¸nh gi¸ hoÆc chän ®éng c¬ l¾p cho xe ®ã.
- 15 -
IV. X©y dùng ch−¬ng tr×nh cã giao diÖn tiÕng ViÖt
Trªn c¬ së s¬ ®å thuËt to¸n cho bµi to¸n tÝnh to¸n ®éng lùc häc «t«, chóng t«i tiÕn hµnh x©y
dùng ch−¬ng tr×nh cã giao diÖn b»ng tiÕng ViÖt ®Ó thùc hiÖn çc thao t¸c nµy mét çch trùc
quan trªn m¸y tÝnh. Ch−¬ng tr×nh ®−îc viÕt trªn nÒn ng«n ng÷ lËp tr×nh øng dông Matlab
5.3. Khi lùa chän tÝnh to¸n ®éng lùc häc tõ ch−¬ng tr×nh tæng thÓ, ban ®Çu sÏ cã menu th«ng
b¸o cho phÐp ng−êi dïng b¾t ®Çu thùc hiÖn bµi to¸n tÝnh ®éng häc:
H×nh 1.4.1. Menu chÝnh
NÕu bÊm chän "TiÕp tôc" sÏ ®−a ra menu ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n ®éng lùc häc «t«. Chän
"Tho¸t" ®Ó quay trë l¹i ch−¬ng tr×nh tæng thÓ toµn bé çc hÖ thèng trªn «t«.
4.1. Ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n ®éng lùc häc

Khi lùa chän "TiÕp tôc" tõ menu chÝnh sÏ ch¹y phÇn ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n ®éng lùc häc cã
giao diÖn nh− sau:
H×nh 1.4.2. Menu chÝnh "TÝnh to¸n ®éng lùc häc «t«"
- 16 -
Trªn menu cã thanh c«ng cô cho phÐp chóng ta thùc hiÖn çc thao t¸c cña bµi to¸n tÝnh to¸n.
Ban ®Çu lµ "NhËp d÷ liÖu", sau ®ã lµ "Xem kÕt qu¶" vµ kÕt thóc lµ "Tho¸t khái ch−¬ng
tr×nh". Bªn c¹nh ®ã ng−êi sö dông cã thÓ xem phÇn "Trî gióp" ®Ó biÕt thªm th«ng tin gióp
®ì vÒ çch thøc sö dông ch−¬ng tr×nh trong nh÷ng lÇn ®Çu tiªn.
4.2. NhËp d÷ liÖu
§©y lµ phÇn ch−¬ng tr×nh rÊt quan träng, bao gåm çc d÷ liÖu chung cña xe, ®éng c¬, hép sè
vµ çc ®iÒu kiÖn chuyÓn ®éng. Modul nhËp d÷ liÖu gåm cã hai phÇn: NhËp d÷ liÖu tõ bµn
phÝm vµ nhËp d÷ liÖu tõ tÖp.
4.2.1. NhËp d÷ liÖu tõ tÖp
Khi bÊm chän nhËp d÷ liÖu tõ tÖp sÏ hiÖn ra b¶ng lùa chän çc tÖp d÷ liÖu cña çc xe c¬ së
®· cã s½n çc th«ng sè cho phÐp ng−êi sö dông lùa chän ®Ó tham kh¶o mét sè th«ng sè khi
míi nhËp lÇn ®Çu tiªn.
H×nh 1.4.3. NhËp d÷ liÖu tõ tÖp

Khi ta chän ®−îc tÖp d÷ liÖu th× ch−¬ng tr×nh sÏ hiÖn ra çc menu gièng nh− nhËp d÷ liÖu tõ
bµn phÝm cho phÐp ng−êi sö dông cã thÓ tham kh¶o ®Ó gi÷ nguyªn hay söa ®æi çc th«ng sè
cña xe ®ã.
4.2.2. NhËp d÷ liÖu tõ bµn phÝm
Khi bÊm chän "NhËp d÷ liÖu tõ bµn phÝm" ®Ó nhËp çc d÷ liÖu, sÏ hiÖn ra menu ®Ó ng−êi sö
dông nhËp çc th«ng sè phôc vô cho qu¸ tr×nh tÝnh to¸n:
Sau khi ®· nhËp ®Çy ®ñ çc th«ng sè c¬ b¶n ®Ó tÝnh to¸n ®éng lùc häc, chóng ta cã thÓ l−u
l¹i çc th«ng sè nµy khi bÊm vµo "L−u l¹i", hoÆc cã thÓ bÊm "TiÕp tôc" ®Ó kÕt thóc phÇn
nhËp d÷ liÖu, chuyÓn sang phÇn tiÕp theo. BÊm "Tho¸t" khi nhËp d÷ liÖu sai hoÆc kh«ng
muèn nhËp d÷ liÖu n÷a.
4.3. L−u d÷ liÖu
Sau khi ®· nhËp d÷ liÖu, ng−êi sö dông cã thÓ l−u l¹i çc th«ng sè ®Ó khi cÇn kh«ng ph¶i
nhËp l¹i sè liÖu còng nh− ®Ó cã ®−îc mét sè th«ng sè ®Ó tham kh¶o. Khi chän "L−u l¹i"
ch−¬ng tr×nh sÏ ®−a ra menu cho phÐp ng−êi dïng cã thÓ l−u l¹i tÖp d÷ liÖu theo tªn tuú
chän.
- 17 -
H×nh 1.4.4. NhËp d÷ liÖu tõ bµn phÝm

4.4. Xem kÕt qu¶
Sau khi ®· hoµn thµnh phÇn nhËp d÷ liÖu, ch−¬ng tr×nh sÏ tù ®éng tÝnh to¸n vµ çc kÕt qu¶
tÝnh sÏ ®−îc thÓ hiÖn khi ng−êi sö dông bÊm vµo phÇn "Xem kÕt qu¶" ë menu chÝnh. Khi
bÊm vµo "Xem kÕt qu¶", sÏ hiÖn ra b¶ng chøa kÕt qu¶ lµ çc ®å thÞ ®Æc tÝnh ®éng c¬, ®Æc tÝnh
®éng lùc häc vµ kh¶ n¨ng t¨ng tèc. Trªn b¶ng thÓ hiÖn kÕt qu¶, cã çc nót bÊm cho phÐp
ng−êi sö dông cã thÓ lùa chän kÕt qu¶ cÇn xem, bÊm "Tho¸t" khi kÕt thóc phÇn xem kÕt qu¶.
Sau khi xem xong kÕt qu¶ mµ kh«ng muèn thùc hiÖn c«ng viÖc tÝnh to¸n ®éng lùc häc «t«
n÷a, th× ng−êi sö dông cã thÓ lùa chän "Tho¸t khái ch−¬ng tr×nh" ®Ó quay vÒ menu chÝnh
nh− ban ®Çu ®Ó kÕt thóc phÇn "TÝnh to¸n ®éng lùc häc «t«".
- 18 -
H×nh 1.4.6. Çc kÕt qu¶ tÝnh ®éng lùc häc
H×nh 1.4.7. Çc ®å thÞ ®Æc tÝnh ngoµi ®éng c¬
- 19 -
H×nh 1.4.8. §Æc tÝnh c«ng suÊt H×nh 1.4.9. §Æc tÝnh lùc kÐo
H×nh 1.4.10. §Æc tÝnh nh©n tè ®éng lùc häc H×nh 1.4.11. §Æc tÝnh gia tèc
H×nh 1.4.12. Thêi gian t¨ng tèc H×nh 1.4.13. Qu·ng ®−êng t¨ng tèc
- 20 -
V. KÕt luËn
Ch−¬ng tr×nh "TÝnh to¸n ®éng lùc häc «t«" víi giao diÖn b»ng tiÕng ViÖt th©n thiÖn, dÔ hiÓu,
dÔ sö dông ®· ®¹t ®−îc mét sè kÕt qu¶ sau:
- Tæng hîp ®−îc çc c«ng thøc vµ mét sè ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n lý thuyÕt ®éng lùc häc «t«
®· ®−îc sö dông ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua.
- X©y dùng ®−îc ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n cã giao diÖn b»ng tiÕng ViÖt dÔ hiÓu, dÔ sö dông.
Ch−¬ng tr×nh nµy sÏ gióp cho çc kü s− chuyªn ngµnh gi¶m nhÑ ®−îc c«ng viÖc tæng hîp l¹i
çc b−íc vµ c«ng thøc tÝnh, còng nh− gi¶m ®−îc khèi l−îng vµ thêi gian tÝnh to¸n so víi
tr−íc ®©y cßn ph¶i sö dông b»ng tay.
- Tæng hîp ®−îc qu¸ tr×nh tÝnh to¸n trªn ®a phÇn «t« hiÖn ®ang ®−îc sö dông réng r·i trªn
thÞ tr−êng ViÖt Nam vµ cã thÓ ¸p dông ch−¬ng tr×nh ®Ó kiÓm nghiÖm chÊt l−îng ®éng lùc
häc cña çc lo¹i xe nµy, còng nh− cã thÓ tham kh¶o çc th«ng sè trªn çc lo¹i xe hiÖn cã ®Ó
lùa chän thiÕt kÕ chän ®éng c¬ cho çc lo¹i xe ®ãng míi t¹i ViÖt Nam.
Bªn c¹nh nh÷ng mÆt ®¹t ®−îc, ch−¬ng tr×nh cßn cã mét sè khiÕm khuyÕt sau:
- Ch−¬ng tr×nh x©y dùng theo ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n lý thuyÕt nªn ch−a thËt sù chÝnh x¸c so
víi thö nghiÖm trªn çc b¨ng thö.
- Ch−¬ng tr×nh ch−a tÝnh to¸n ®èi víi çc lo¹i xe cã l¾p biÕn m« thuû lùc vµ hép sè thuû c¬.
- Ch−¬ng tr×nh ch¹y trong m«i tr−êng cña phÇn mÒm Matlab 5.3, tuy ®©y lµ phÇn mÒm s½n
cã vµ sö dông t−¬ng ®èi thuËn tiÖn nh−ng ph¶i cµi ®Æt phÇn mÒm nµy míi ch¹y ®−îc.
- 21 -
Ch−¬ng Ii. TÝnh to¸n HÖ thèng phanh
I. §Æt vÊn ®Ò
1.1. Tæng qu¸t
HÖ thèng phanh lµ mét hÖ thèng ®¶m b¶o an toµn chuyÓn ®éng cho xe. Do vËy ph¶i chÊp
nhËn nh÷ng yªu cÇu kh¾t khe, nhÊt lµ ®èi víi xe cao tèc, chñ yÕu thêi gian ho¹t ®éng ë tèc
®é cao. Çc yªu cÇu cña nã nh− sau:
- Ph¶i ®¶m b¶o nhanh chãng dõng xe trong bÊt kú t×nh huèng nµo. Khi phanh ®ét ngét, xe
ph¶i ®−îc dõng sau qu·ng ®−êng phanh ng¾n nhÊt, tøc lµ cã gia tèc phanh cùc ®¹i. Theo tiªu
chuÈn cña ch©u ¢u «t« con cÇn ph¶i ®¹t hiÖu qu¶ phanh cao trong çc ®iÒu kiÖn thö xe:
+ §èi víi phanh ch©n, tèc ®é lóc b¾t ®Çu phanh 80km/h; qu·ng ®−êng phanh ph¶i nhá h¬n
50,7m; gia tèc phanh ph¶i lín h¬n 5,8m/s2, lùc phanh ch©n lín nhÊt ®Æt trªn bµn ®¹p lµ
50kG.
+ §èi víi phanh tay còng víi ®iÒu kiÖn vËn tèc nh− trªn, qu·ng ®−êng phanh ph¶i nhá h¬n
93,4m, lùc t¸c dông cña ng−êi l¸i vµo cÇn phanh tay lín nhÊt lµ 40kG. (§iÒu kiÖn thö ®−îc
x¸c ®Þnh theo lo¹i xe vµ t¶i träng M1).
- HiÖu qu¶ phanh cao kÌm theo sù phanh ªm dÞu ®Ó ®¶m b¶o phanh chuyÓn ®éng víi gia tèc
chËm dÇn biÕn ®æi ®Òu ®Æn gi÷ æn ®Þnh chuyÓn ®éng cña xe.
- Lùc ®iÒu khiÓn kh«ng qu¸ lín, ®iÒu khiÓn nhÑ nhµng, dÔ dµng kÓ c¶ ®iÒu khiÓn b»ng ch©n
hoÆc b»ng tay. Çc gi¸ trÞ nªu trªn t−¬ng øng víi viÖc ®iÒu khiÓn b»ng mét ch©n hoÆc mét
tay ë t− thÕ ngåi cña ng−êi l¸i.
- HÖ thèng phanh cÇn cã ®é nh¹y cao, hiÖu qu¶ phanh kh«ng thay ®æi nhiÒu lÇn gi÷a çc lÇn
phanh.
- §¶m b¶o tr¸nh hiÖn t−îng tr−ît lÕt cña b¸nh xe trªn ®−êng v× khi tr−ît lÕt trªn mÆt ®−êng
sÏ g©y ra mßn lèp vµ lµm mÊt kh¶ n¨ng dÉn h−íng chuyÓn ®éng cña xe.
- Phanh ch©n vµ phanh tay lµm viÖc ®éc lËp kh«ng ¶nh h−ëng lÉn nhau. Phanh tay cã thÓ
thay thÕ phanh ch©n khi phanh ch©n cã sù cè, ®¶m b¶o chøc n¨ng dù phßng.
- Phanh tay dïng ®Ó gi÷ nguyªn vÞ trÝ xe. Ph¶i gi÷ ®øng nguyªn trªn dèc nghiªng tèi thiÓu
18% (tøc 160-200).
- Çc c¬ cÊu phanh ph¶i tho¸t nhiÖt tèt, kh«ng truyÒn nhiÖt ra çc khu vùc lµm ¶nh h−ëng tíi
sù lµm viÖc cña çc c¬ cÊu xung quanh (lèp xe, moay ¬...) ph¶i dÔ dµng ®iÒu chØnh, thay thÕ
çc chi tiÕt h− háng.
- Ngoµi çc yªu cÇu kÓ trªn cßn cã çc yªu cÇu nh− chiÕm Ýt kh«ng gian, träng l−îng nhá,
®é bÒn cao, vµ çc yªu cÇu chung cña cÊu tróc c¬ khÝ.
1.2. Ph©n lo¹i hÖ thèng phanh
HÖ thèng phanh trªn mçi xe cã ®Æc ®iÓm kÕt cÊu riªng cña nã, v× thÕ ph−¬ng ph¸p vµ çch
thøc tÝnh to¸n chóng còng cã nh÷ng ®iÓm riªng biÖt. Do ®ã ®Ó cã thÓ hÖ thèng ho¸ ®−îc çc
hÖ thèng phanh chóng ta ph¶i tiÕn hµnh ph©n lo¹i vµ tæng hîp chóng.
* Ph©n lo¹i theo c¬ cÊu ®iÒu khiÓn trªn xe:
- Phanh ch©n ®iÒu khiÓn b»ng bµn ®¹p.
- 22 -
- Phanh tay ®iÒu khiÓn b»ng cÇn.
* Ngµy nay, xe con chØ sö dông hÖ thèng phanh thuû lùc, trong ®ã bao gåm çc d¹ng:
- Phanh thuû lùc ®¬n gi¶n.
- Phanh thuû lùc cã trî lùc.
* Ph©n lo¹i theo kÕt cÊu cña c¬ cÊu phanh:
- C¬ cÊu phanh lo¹i ®Üa.
- C¬ cÊu phanh lo¹i tang trèng.
* Ph©n läai theo kÕt cÊu truyÒn lùc ®iÒu khiÓn:
- DÉn ®éng ®iÒu khiÓn mét dßng.
- DÉn ®éng ®iÒu khiÓn hai dßng.
Çc dßng truyÒn lùc nµy ®éc lËp víi nhau, nh»m tr¸nh sù cè x¶y ra cïng mét lóc trªn tÊt c¶
hÖ thèng phanh, n©ng cao ®é tin cËy, an toµn cho xe khi chuyÓn ®éng. Theo qui chuÈn cña
quèc tÕ chØ cho phÐp dïng lo¹i dÉn ®éng ®iÒu khiÓn hai dßng trë lªn. CÊu tróc hai dßng cã
thÓ lµ:
- Dßng ®éc lËp.
- Dßng song song (bè trÝ hçn hîp).
* Theo møc ®é hoµn thiÖn chÊt l−îng phanh cã thÓ chia:
- HÖ thèng phanh cã bé ®iÒu chØnh lùc phanh.
- HÖ thèng phanh cã bé chèng l·m cøng b¸nh xe (Anti-lock brake system) ABS. Trªn xe
con, phanh ch©n lµ hÖ thèng phanh c¬ b¶n, cßn phanh tay lµ phanh dù phßng. HÖ thèng ®iÒu
khiÓn cña hai lo¹i nµy ®éc lËp víi nhau, lµm viÖc tin cËy, ®ång thêi phanh tay ph¶i cã cÊu
tróc tù kho¸ ®Ó ng−êi l¸i kh«ng ph¶i liªn tôc t¸c ®éng lùc.
* Ngoµi ra cßn cã thÓ ph©n chia hÖ thèng phanh theo vÞ trÝ bè trÝ c¬ cÊu phanh:
- Bè trÝ ë trong lßng b¸nh xe.
- Bè trÝ ë c¹nh cÇu xe.
Víi sù ®a d¹ng cña tõng côm bé phËn trong hÖ thèng phanh nh− trªn, chóng ta thÊy r»ng khi
sö dông ph¶i ph©n lo¹i kh¸ phøc t¹p vµ víi mçi lo¹i l¹i cã çc qu¸ tr×nh vµ c«ng thøc tÝnh
to¸n kh¸c nhau, nh− vËy lµ kh¸ phøc t¹p vµ tèn nhiÒu c«ng søc, thêi gian tÝnh to¸n l©u vµ
nh− vËy lµ hiÖu qu¶ c«ng viÖc thÊp.
H×nh 2.1.1. S¬ ®å cÊu t¹o çc d¹ng c¬ cÊu phanh tang trèng
a) §èi xøng trôc b) §èi xøng t©m
- 23 -
H×nh 2.1.2. S¬ ®å cÊu t¹o çc lo¹i phanh ®Üa
a) Lo¹i cã gi¸ cè ®Þnh b) Lo¹i cã gi¸ di ®éng
H×nh 2.1.3. CÊu t¹o xy lanh chÝnh mét buång

1.Lç x¶ khÝ; 2.Piston; 3.Lç th«ng b×nh dÇu; 4.CÇn ®Èy; 5.Vµnh bao kÝn; 6.B¸t cao su; 7.Lß
xo håi vÞ; 8.Van håi dÇu; 9.Lç th«ng víi xy lanh b¸nh xe
H×nh 2.1.4. CÊu t¹o xu lµnh chÝnh 2 buång (LADA 2105)

1.N¾p sau; 2.Vá xy lanh; 3.Piston thø cÊp; 4.Piston chÝnh; 5.Vµnh bao kÝn; 6.èc h¹n chÕ;
7.Lß xo håi vÞ; 8.Lß xo t× vµnh kh¨n; 9.Vµnh chÆn
Trong ch−¬ng tr×nh, chóng t«i tiÕn hµnh ph©n lo¹i tÝnh to¸n nh− sau:
- Chän lo¹i c¬ cÊu phanh: Trèng (lo¹i 1 xi lanh t¸c dông kÐp, lo¹i 2 xi lanh bè trÝ ®èi xøng
t©m) ; §Üa (lo¹i 1 xi lanh Ðp vµ lo¹i 2 xi lanh Ðp)
- Chän lo¹i dÉn ®éng phanh theo tõng b−íc sau:
- 24 -
+ DÉn ®éng lµ dÇu hoÆc khÝ.
+ DÉn ®éng 1 dßng hay 2 dßng. NÕu lµ 2 dßng th× dïng bé chia hay xilanh phanh chÝnh lo¹i
t¨ng®em.
+ Cã bé trî lùc hay kh«ng, nÕu cã th× chän lo¹i trî lùc (thuû lùc, khÝ nÐn, ch©n kh«ng, thuû
khÝ, v.v...)
+ Cã bé ®iÒu hoµ lùc phanh kh«ng
+ Cã ABS kh«ng.
Sau khi ®· chän ®Çy ®ñ çc cÊu thµnh cña toµn bé hÖ thèng, ch−¬ng tr×nh sÏ tÝnh to¸n cô thÓ
®èi víi mçi lo¹i hÖ thèng phanh.
1.3. NhiÖm vô
Ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n thiÕt kÕ vµ kiÓm nghiÖm hÖ thèng phanh thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô
sau:
a. Víi bµi to¸n thiÕt kÕ:
- TÝnh to¸n çc th«ng sè c¬ b¶n cña hÖ thèng.
- KiÓm tra bÒn çc chi tiÕt quan träng cña hÖ thèng.
b. Víi bµi to¸n kiÓm nghiÖm:
- KiÓm tra çc ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña hÖ thèng (hµnh tr×nh lµm viÖc, ¸p suÊt trªn bÒ mÆt ma
s¸t vµ nhiÖt sinh ra ë trèng phanh)
- §¸nh gi¸ hÖ thèng theo çc chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ phanh theo TCVN.
- 25 -
2.1. Víi bµi to¸n thiÕt kÕ:
Yªu cÇu ®Æt ra ®èi víi bµi to¸n thiÕt kÕ lµ cho çc th«ng sè kü thuËt cña xe, cho ®iÒu kiÖn
lµm viÖc, chóng ta tÝnh to¸n çc th«ng sè kü thuËt c¬ b¶n cña hÖ thèng phanh, sau ®ã chän
vµ kiÓm tra qu¸ tr×nh lµm viÖc cña hÖ thèng phanh ®ã tho¶ m·n çc tiªu chuÈn kü thuËt cho
phÐp ®Ó ®¶m b¶o an toµn cho xe.
Qui tr×nh tÝnh to¸n gåm çc b−íc sau:
- TÝnh m« men phanh phanh cÇn thiÕt sinh ra ë çc c¬ cÊu phanh
- TÝnh lùc t¸c dông lªn c¬ cÊu phanh
- X¸c ®Þnh çc th«ng sè c¬ b¶n cña c¬ cÊu phanh
- X¸c ®Þnh çc th«ng sè c¬ b¶n cña dÉn ®éng phanh
- KiÓm tra çc ®iÒu kiÖn lµm viÖc
- TÝnh bÒn mét sè chi tiÕt cña hÖ thèng
2.1.1. TÝnh m« men phanh cÇn thiÕt sinh ra ë çc c¬ cÊu phanh
M«men phanh sinh ra ë mçi c¬ cÊu phanh cÇu tr−íc:
G.b ⎛ j h ⎞
M 'P = ⎜⎜1 + max g ⎟⎟ϕ.rbx (Nm) (2.1.1)
2L ⎝ g.b ⎠
M«men phanh sinh ra ë mçi c¬ cÊu phanh cÇu sau:
G.a ⎛ j h ⎞
M 'P' = ⎜⎜1 − max g ⎟⎟ϕ.rbx (Nm) (2.1.2)
2L ⎝ g.a ⎠
Trong ®ã:
G: träng l−îng «t« khi ®Çy t¶i (N)
a,b,hg: to¹ ®é träng t©m cña «t« (m)
L: chiÒu dµi c¬ së cña «t« (m)
jmax: gia tèc chËm dÇn cùc ®¹i cña «t« khi phanh (jmax= 6÷7m/s2)
g: gia tèc träng tr−êng (g=9,81 m/s2)
ϕ: hÖ sè b¸m cña b¸nh xe víi mÆt ®−êng
rbx: b¸n kÝnh l¨n cña b¸nh xe (m)
NÕu ®· biÕt träng l−îng cña «t« khi ®Çy t¶i ph©n ra trôc tr−íc lµ G1 vµ trôc sau lµ G2 th× ta cã
thÓ tÝnh to¸n çc to¹ ®é a, b lµ:
G 2L
a= (m) (2.1.3)
G
G 1L
b= (m) (2.1.4)
G
- 26 -
2.1.2. TÝnh to¸n c¬ cÊu phanh:
2.1.2.1. X¸c ®Þnh çc th«ng sè c¬ b¶n cña c¬ cÊu phanh
KÝch th−íc cña m¸ phanh ®−îc chän dùa trªn c¬ së ®¶m b¶o c«ng ma s¸t riªng [L], ¸p suÊt
trªn bÒ mÆt m¸ phanh [q] vµ tû sè träng l−îng toµn bé cña «t« trªn diÖn tÝch toµn bé cña çc
m¸ phanh vµ chÕ ®é lµm viÖc cña phanh.
* BÒ réng m¸ phanh x¸c ®Þnh ®Ó ®¶m b¶o c«ng ma s¸t riªng:
G.V02
L= ≤ [L] (Nm/m2) (2.1.5)
2g.FΣ
Trong ®ã:
G : träng l−îng toµn bé «t« khi ®Çy t¶i (N)
V0 : vËn tèc cña «t« khi b¾t ®Çu phanh (m/s)
g : gia tèc träng tr−êng (m/s2)
FΣ : diÖn tÝch toµn bé cña çc m¸ phanh ë tÊt c¶ çc c¬ cÊu phanh cña «t« (m2)
[L] : c«ng ma s¸t riªng cho phÐp ([L] = 4000 - 10000 kNm/m2)
* BÒ réng m¸ phanh x¸c ®Þnh ®Ó ®¶m b¶o ¸p suÊt trªn bÒ mÆt ma s¸t:
Mp
q= ≤ [q ] (N/m2) (2.1.6)
µ.b.rt2 β 0
[q] : ¸p suÊt cho phÐp trªn bÒ mÆt m¸ phanh ([q] = 1,5 - 2 MN/m2)
a. X¸c ®Þnh çc th«ng sè c¬ b¶n cña c¬ cÊu phanh ®Üa
* TÝnh b¸n kÝnh ngoµi cña m¸ phanh
3,16 M p
R2 = (m) (2.1.7)
2.100 C
Trong ®ã:
Mp : m«men phanh sinh ra ë mçi c¬ cÊu phanh (Nm)
C : hÖ sè kinh nghiÖm. Víi «t« du lÞch C=4,7; «t« vËn t¶i C=3,6
* TÝnh b¸n kÝnh trong cña m¸ phanh
R1 = 0,53 R2 (m) (2.1.8)
* Chän s¬ bé gãc «m β0i cña m¸ phanh thø i
Khi ®ã diÖn tÝch toµn bé cña çc m¸ phanh ë çc c¬ cÊu phanh ®Üa
FΣ = ∑
m
( )
β 0i R 22i − R 12i
(m2) (2.1.9)
i =1 2
ë ®©y : m : sè l−îng m¸ phanh
β0i : gãc «m cña m¸ phanh thø i (tÝnh theo radian)
R2i, R1i : b¸n kÝnh trong vµ b¸n kÝnh ngoµi cña c¬ cÊu phanh ®Üa thø i.
- 27 -
Sau khi kiÓm tra c«ng ma s¸t riªng L, ¸p suÊt trªn bÒ mÆt m¸ phanh q vµ tû sè träng l−îng
toµn bé cña «t« trªn diÖn tÝch toµn bé cña çc m¸ phanh vµ chÕ ®é lµm viÖc cña phanh chóng
ta x¸c ®Þnh ®−îc çc kÝch th−íc c¬ b¶n cña c¬ cÊu phanh ®Üa.
b. X¸c ®Þnh çc th«ng sè c¬ b¶n cña c¬ cÊu phanh tang trèng
* Chän s¬ bé gãc «m β0i vµ bÒ réng bi cña m¸ phanh thø i
Khi ®ã diÖn tÝch toµn bé cña çc m¸ phanh ë çc c¬ cÊu phanh tang trèng:
m
FΣ = ∑ β 0i .rt .b i (m2) (2.1.10)
i =1
ë ®©y : m : sè l−îng m¸ phanh

rt : b¸n kÝnh trèng phanh (m)
bi : chiÒu réng m¸ phanh thø i (m)
Sau khi kiÓm tra c«ng ma s¸t riªng L, ¸p suÊt trªn bÒ mÆt m¸ phanh q vµ tû sè träng l−îng
toµn bé cña «t« trªn diÖn tÝch toµn bé cña çc m¸ phanh vµ chÕ ®é lµm viÖc cña phanh chóng
ta x¸c ®Þnh ®−îc çc kÝch th−íc c¬ b¶n cña c¬ cÊu phanh tang trèng.
2.1.2.2. TÝnh to¸n lùc t¸c dông lªn c¬ cÊu phanh:

a. C¬ cÊu phanh ®Üa:
* Lùc t¸c dông lªn c¬ cÊu phanh ®Üa 1 xi lanh Ðp:
Mp
P= (N) (2.1.11)
K1
K1 = 2µ.Rtb (m) (2.1.12)
R tb =
(
2 R 32 − R 13 )
(m) (2.1.13)
3 R 22 − R 12
* Lùc t¸c dông lªn c¬ cÊu phanh ®Üa 2 xi lanh Ðp:
Mp
P= (N) (2.1.14)
K2
K2 = 2µ.Rtb (m) (2.1.15)
R tb =
(
2 R 32 − R 13 )
(m) (2.1.16)
3 R 22 − R 12
µ: hÖ sè ma s¸t cña vËt liÖu lµm m¸ phanh

R1, R2 : b¸n kÝnh trong vµ ngoµi cña m¸ phanh.
b. C¬ cÊu phanh tang trèng:
* TÝnh gãc vµ b¸n kÝnh cña lùc tæng hîp t¸c dông lªn guèc phanh:
- 28 -
Gãc δ t¹o nªn bëi lùc N1 vµ trôc X1-X1:
⎛ cos 2β1 − cos 2β 2 ⎞
δ = arctg⎜⎜ ⎟⎟ (®é) (2.1.17)
⎝ 2β 0 + sin β1 − sin β 2 ⎠
B¸n kÝnh ρ x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
2.rt (cos β1 − cos β 2 )
ρ= (m) (2.1.18)
β + sin 2 β 0 − 2β 0 cos(β1 + β 2 ) sin β 0
2
0
* Lùc t¸c dông lªn c¬ cÊu phanh cã 1 xi lanh, m¸ siÕt vµ m¸ nh¶ cã gãc «m kh¸c nhau:
Mp
P= (N) (2.1.19)
K3
µ.ρ1 (c. cos α 0 + a ) µ.ρ 2 (c. cos α 0 + a )
K3 = + (m) (2.1.20)
c(cos δ1 + µ sin δ1 ) − µρ1 c(cos δ 2 − µ sin δ 2 ) + µρ 2
* Lùc t¸c dông lªn c¬ cÊu phanh cã 1 xi lanh, m¸ siÕt vµ m¸ nh¶ cã gãc «m nh− nhau:
Mp
P= (N) (2.1.21)
K4
µ.ρ1 (c. cos α 0 + a )
K 4 = 2. (m) (2.1.22)
c(cos δ1 + µ sin δ1 ) − µρ1
Trong ®ã :
β0 : Gãc «m cña m¸ phanh (®é)
β1 : Gãc tÝnh tõ t©m chèt quay cña guèc phanh ®Õn chç t¸n m¸ phanh (®é)
β2 = β1 + β0 (®é)
rt : b¸n kÝnh cña tang trèng (m)
α0 : gãc tõ t©m trèng phanh ®Õn xy lanh lùc (hoÆc t©m quay cña cam phanh) (®é)
a : kho¶ng çch tõ t©m trèng ®Õn xy lanh lùc (hoÆc t©m quay cña cam phanh) (m)
c : kho¶ng çch tõ t©m trèng phanh ®Õn ®−êng nèi t©m quay çc guèc phanh (m)
2.1.3. TÝnh to¸n dÉn ®éng phanh

2.1.3.1. X¸c ®Þnh ®−êng kÝnh xi lanh phanh b¸nh xe
a. X¸c ®Þnh ®−êng kÝnh xi lanh phanh b¸nh xe víi c¬ cÊu phanh ®Üa
4P
d= (m) (2.1.23)
πpn
Trong ®ã:
P : lùc sinh ra t¹i c¬ cÊu phanh (N)
p : ¸p suÊt dÇu trong hÖ thèng (N/m2)
- 29 -
n : sè l−îng èng xi lanh lµm viÖc
b. X¸c ®Þnh ®−êng kÝnh xi lanh phanh b¸nh xe víi c¬ cÊu phanh tang trèng
4P
d= (m) (2.1.24)
πp
Trong ®ã:
p : ¸p suÊt dÇu trong hÖ thèng (N/m2) (p ≈ 8.106 N/m2)
2.1.3.2. Chän ®−êng kÝnh xi lanh tæng phanh vµ tÝnh ¸p suÊt trong dÉn ®éng do ng−êi l¸i sinh
ra
§−êng kÝnh xi lanh tæng phanh D ®−îc chän trªn c¬ së tham kh¶o çc xe t−¬ng tù hiÖn ®ang
l−u hµnh.
¸p suÊt do ng−êi l¸i sinh ra:
4Q l
pl = . (N/m2) (2.1.25)
πη.D l'
2
Trong ®ã:
Q : lùc ng−êi l¸i t¸c dông lªn bµn ®¹p (N)
D : ®−êng kÝnh cña xi lanh tæng phanh ®· chän ë trªn (m)
η : hiÖu suÊt cña dÉn ®éng thuû lùc. η=0,92
l, l' : çc kÝch th−íc ®ßn cña bµn ®¹p (m)
¸p suÊt do bé trî lùc sinh ra:
pc = p - pl (N/m2) (2.1.26)
2
p : ¸p suÊt dÇu trong hÖ thèng (N/m )
2.1.3.3. TÝnh to¸n çc th«ng sè c¬ b¶n cña bé trî lùc (lo¹i ch©n kh«ng-thuû lùc)
* Lùc trî lùc:
p c Fptc
Qc = (N) (2.1.27)
η
Trong ®ã:
Fptc : diÖn tÝch cña piston trî lùc (m2) (Fptc ≈ πD2/4)
pc : ¸p suÊt do trî lùc phanh sinh ra (N/m2)
η : hiÖu suÊt thuû lùc
* KÝch th−íc mµng trî lùc
Plx + Q c
F4 = (m2) (2.1.28)
∆P
Plx : lùc lß xo trî lùc (N) (nÕu kh«ng cã th× tham kh¶o)
∆P : ®é chªnh ¸p phÝa tr−íc vµ phÝa sau mµng trî lùc. ∆P = 5.104 N/m2
- 30 -
2.1.3.4. TÝnh hµnh tr×nh bµn ®¹p cña ng−êi l¸i
Hµnh tr×nh bµn ®¹p h cña ng−êi l¸i:
⎛ 2.d 2 x + 2.d 2 x ⎞l
h = ⎜⎜ 1 1 2 2 2 η b + δ 0 ⎟⎟ (m) (2.1.29)
⎝ D ⎠ l'
Trong ®ã:
d1 vµ d2 : ®−êng kÝnh xi lanh ë b¸nh xe tr−íc vµ sau (m)
x1 vµ x2 : hµnh tr×nh piston cña çc xinh lanh phanh ë çc b¸nh xe tr−íc vµ sau (m)
D : ®−êng kÝnh xi lanh phanh chÝnh (m)
δ0 : khe hë gi÷a thanh ®Èy víi piston ë xi lanh phanh chÝnh. δ0 = 1,5 - 2 mm
ηb : hÖ sè bæ sung, khi phanh ngÆt ηb =1,05-1,10
2(a + c)(δ + λ )
x1 vµ x2 ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau: x = (m)
c
Trong ®ã:
δ : khe hë trung b×nh gi÷a m¸ phanh vµ trèng phanh. δ = 0,3.10-3 m
λ : ®é mßn h−íng kÝnh cho phÐp cña m¸ phanh. [λ] = (1-1,5).10-3m
c : kho¶ng çch tõ t©m trèng ®Õn ®−êng nèi t©m quay çc guèc phanh (m)
Hµnh tr×nh cùc ®¹i cña «t« t¶i kh«ng qu¸ 180mm vµ «t« con kh«ng qu¸ 150mm
2.1.4. TÝnh bÒn

2.1.4.1. TÝnh bÒn trèng phanh:
¸p suÊt trong trèng phanh:
Mp
q= (N/m2) (2.1.30)
µ.b.r β 0
t
2
Trong ®ã:
Mp : m«men phanh do guèc phanh tr−íc vµ sau sinh ra (Nm)
µ : hÖ sè ma s¸t gi÷a m¸ phanh vµ trèng phanh
øng suÊt h−íng t©m:
qa ' 2 ⎛ b' 2 ⎞
σ n = 1,5 ⎜⎜1 + 2 ⎟⎟ (N/m2) (2.1.31)
b' 2 −a ' 2 ⎝ a' ⎠
- 31 -
øng suÊt tiÕp tuyÕn:
qa ' 2 ⎛ b' 2 ⎞
σ t = 1,5 ⎜⎜1 + 2 ⎟⎟ (N/m2) (2.1.32)
b' 2 −a ' 2 ⎝ a' ⎠
Trong ®ã:
a' : b¸n kÝnh trong cña trèng (m)
b' : b¸n kÝnh ngoµi cña trèng (m)
Víi trèng phanh b»ng gang th×
[σk] =1,8.106 N/m2
[σn] =3,8.106 N/m2
2.1.4.2. TÝnh bÒn ®−êng èng dÉn ®éng
øng suÊt vßng:
pR
σt = (N/m2) (2.1.33)
s
øng suÊt ph¸p:
pR
σn = (N/m2) (2.1.34)
2.s
§−êng èng lµm b»ng hîp kim ®ång cã [σ] =2,6.106 N/m2
2.2. Bµi to¸n kiÓm nghiÖm:

Yªu cÇu ®Æt ra ®èi víi bµi to¸n kiÓm nghiÖm lµ cho çc th«ng sè kü thuËt cña xe vµ hÖ thèng
phanh ®ang sö dông trªn xe, cho ®iÒu kiÖn lµm viÖc, chóng ta tÝnh to¸n kiÓm tra çc ®iÒu
kiÖn lµm viÖc, kiÓm tra bÒn çc chi tiÕt vµ ®¸nh gi¸ theo çc chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶
phanh cña TCVN.
- TÝnh lùc t¸c dông lªn c¬ cÊu phanh
- TÝnh m« men phanh t¸c dông lªn çc c¬ cÊu phanh
- TÝnh lùc phanh tæng céng t¸c dông lªn toµn bé hÖ thèng phanh
- KiÓm tra çc chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ phanh
- KiÓm tra çc ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña hÖ thèng
- KiÓm tra bÒn mét sè chi tiÕt quan träng cña hÖ thèng
2.2.1. TÝnh lùc t¸c dông lªn c¬ cÊu phanh

2.2.1.1. ¸p suÊt trong hÖ thèng
* ¸p suÊt do lùc ng−êi l¸i sinh ra
4Q l
pl = . (N/m2) (2.2.1)
πη.D 2 l'
- 32 -
Trong ®ã:
Q : lùc ng−êi l¸i t¸c dông lªn bµn ®¹p
D : ®−êng kÝnh cña xi lanh tæng phanh ®· chän ë trªn
η : hiÖu suÊt cña dÉn ®éng thuû lùc. η=0,92
l, l' : çc kÝch th−íc ®ßn cña bµn ®¹p
* ¸p suÊt do bé trî lùc sinh ra (nÕu cã):
Qc
pc = η (N/m2) (2.2.2)
Fptc
Qc = F4∆P - Plx (N) (2.2.3)

Trong ®ã:
Fptc : diÖn tÝch cña piston trî lùc (m2) (Fptc ≈ πD2/4)
Qc : lùc do trî lùc phanh sinh ra (N/m2)
η : hiÖu suÊt thuû lùc
F4 : diÖn tÝch mµng trî lùc (m2)
Plx : lùc lß xo trî lùc (N) (nÕu kh«ng cã th× tham kh¶o)
∆P : ®é chªnh ¸p phÝa tr−íc vµ phÝa sau mµng trî lùc. ∆P = 5.104 N/m2
* ¸p suÊt tæng céng trong hÖ thèng
NÕu cã trî lùc : p = pc + pl
NÕu kh«ng cã trî lùc : p = pl
2.2.1.2. Lùc t¸c dông lªn c¬ cÊu phanh
a. Lùc t¸c dông lªn c¬ cÊu phanh ®Üa
πd 2
P=p .n (N) (2.2.4)
4
Trong ®ã:
d : ®−êng kÝnh xi lanh b¸nh xe (m2)
n : sè l−îng èng xi lanh lµm viÖc
b. Lùc t¸c dông lªn c¬ cÊu phanh tang trèng
πd 2
P=p (N) (2.2.5)
4
Trong ®ã:
d : ®−êng kÝnh xi lanh b¸nh xe (m2)
- 33 -
2.2.2. TÝnh m« men phanh t¸c dông lªn çc c¬ cÊu phanh
a. C¬ cÊu phanh ®Üa:
* M«men phanh t¸c dông lªn c¬ cÊu phanh ®Üa 1 xi lanh Ðp:
Mp = P.K1 (Nm) (2.2.6)
K1 = 2µ.Rtb
R tb =
(
2 R 32 − R 13 )
3 R 22 − R 12
* M«men phanh t¸c dông lªn c¬ cÊu phanh ®Üa 2 xi lanh Ðp:
Mp = P.K2 (Nm) (2.2.7)
K2 = 2µ.Rtb
R tb =
(
2 R 32 − R 13 )
3 R 22 − R 12

R1, R2 : b¸n kÝnh trong vµ ngoµi cña m¸ phanh.
b. C¬ cÊu phanh tang trèng:
* TÝnh gãc vµ b¸n kÝnh cña lùc tæng hîp t¸c dông lªn guèc phanh:
Gãc δ t¹o nªn bëi lùc N1 vµ trôc X1-X1:
⎛ cos 2β1 − cos 2β 2 ⎞
δ = arctg⎜⎜ ⎟⎟
⎝ 2β 0 + sin β1 − sin β 2 ⎠
B¸n kÝnh ρ x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
2.rt (cos β1 − cos β 2 )
ρ=
β + sin 2 β 0 − 2β 0 cos(β1 + β 2 ) sin β 0
2
0
* M«men phanh t¸c dông cã 1 xi lanh, m¸ siÕt vµ m¸ nh¶ cã gãc «m kh¸c nhau:
Mp = P.K3 (Nm) (2.2.8)
µ.ρ1 (c. cos α 0 + a ) µ.ρ 2 (c. cos α 0 + a )
K3 = +
c(cos δ1 + µ sin δ1 ) − µρ1 c(cos δ 2 − µ sin δ 2 ) + µρ 2
* M«men phanh t¸c dông cã 1 xi lanh, m¸ siÕt vµ m¸ nh¶ cã gãc «m nh− nhau:
Mp = P.K4 (Nm) (2.2.9)
µ.ρ1 (c. cos α 0 + a )
K 4 = 2.
c(cos δ1 + µ sin δ1 ) − µρ1
Trong ®ã :
β0 : Gãc «m cña m¸ phanh (®é)
β1 : Gãc tÝnh tõ t©m chèt quay cña guèc phanh ®Õn chç t¸n m¸ phanh (®é)
- 34 -
β2 = β1 + β0
rt : b¸n kÝnh cña tang trèng (m)
α0 : gãc tõ t©m trèng phanh ®Õn xy lanh lùc (hoÆc t©m quay cña cam phanh) (®é)
c : kho¶ng çch tõ t©m trèng phanh ®Õn ®−êng nèi t©m quay çc guèc phanh (m)
2.2.3. TÝnh lùc phanh tæng céng t¸c dông lªn çc c¬ cÊu phanh
2.2.3.1. TÝnh lùc phanh t¸c dông lªn mçi c¬ cÊu phanh
M pi
Ppi = (N) (2.2.10)
rb
Trong ®ã:
Ppi : lùc phanh t¸c dông lªn c¬ cÊu phanh thø i
Mpi : m«men phanh t¸c dông lªn c¬ cÊu phanh thø i
rb : b¸n kÝnh b¸nh xe
2.2.3.2. TÝnh lùc phanh tæng céng
PΣ = ΣPi (N) (2.2.11)
2.2.4. KiÓm tra çc ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña hÖ thèng:
2.2.4.1. KiÓm tra c«ng ma s¸t riªng
C«ng ma s¸t riªng:
G.V02
L= ≤ [L] (Nm/m2) (2.2.12)
2g.FΣ
Trong ®ã:
[L] : c«ng ma s¸t riªng cho phÐp ([L] = 4000 - 10000 kNm/m2)
2.2.4.2. KiÓm tra ¸p suÊt trªn bÒ mÆt ma s¸t
¸p suÊt trªn bÒ mÆt ma s¸t:
Mp
q= ≤ [q ] (N/m2) (2.2.13)
µ.b.r β 0t
2
[q] : ¸p suÊt cho phÐp trªn bÒ mÆt m¸ phanh ([q] = 1,5 - 2 MN/m2)
Trong ®ã:
G : träng l−îng toµn bé «t« khi ®Çy t¶i (N)
V0 : vËn tèc cña «t« khi b¾t ®Çu phanh (m/s)
g : gia tèc träng tr−êng (m/s2)
FΣ : diÖn tÝch toµn bé cña çc m¸ phanh ë tÊt c¶ çc c¬ cÊu phanh cña «t« (m2)
- 35 -
m
FΣ = ∑ β 0i .rt .b i (m2) (2.2.14)
i =1
m : sè l−îng m¸ phanh
bi : chiÒu réng m¸ phanh thø i
2.2.4.4. KiÓm tra hµnh tr×nh bµn ®¹p cña ng−êi l¸i
Hµnh tr×nh bµn ®¹p h cña ng−êi l¸i:
⎛ 2.d 2 x + 2.d 2 x ⎞l
h = ⎜⎜ 1 1 2 2 2 η b + δ 0 ⎟⎟ (m) (2.2.15)
⎝ D ⎠ l'
Hµnh tr×nh cùc ®¹i cña «t« t¶i kh«ng qu¸ 180mm vµ «t« con kh«ng qu¸ 150mm
Trong ®ã:
d1 vµ d2 : ®−êng kÝnh xi lanh ë b¸nh xe tr−íc vµ sau (m)
x1 vµ x2 : hµnh tr×nh piston cña çc xinh lanh phanh ë çc b¸nh xe tr−íc vµ sau (m)
D : ®−êng kÝnh xi lanh phanh chÝnh (m)
δ0 : khe hë gi÷a thanh ®Èy víi piston ë xi lanh phanh chÝnh. δ0 = 1,5 - 2 mm
ηb : hÖ sè bæ sung, khi phanh ngÆt ηb =1,05-1,10
2(a + c)(δ + λ )
x1 vµ x2 ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau: x =
c
Trong ®ã:
δ : khe hë trung b×nh gi÷a m¸ phanh vµ trèng phanh. δ = 0,3.10-3 m
λ : ®é mßn h−íng kÝnh cho phÐp cña m¸ phanh. [λ] = (1-1,5).10-3m
c : kho¶ng çch tõ t©m trèng ®Õn ®−êng nèi t©m quay çc guèc phanh (m)
2.2.5. TÝnh bÒn mét sè chi tiÕt quan träng cña hÖ thèng
2.2.5.1. TÝnh bÒn trèng phanh:
¸p suÊt trong trèng phanh:
Mp
q= (N/m2) (2.2.16)
µ.b.rt2 β 0
Trong ®ã:
Mp : m«men phanh do guèc phanh tr−íc vµ sau sinh ra (Nm)
µ : hÖ sè ma s¸t gi÷a m¸ phanh vµ trèng phanh
- 36 -
øng suÊt h−íng t©m:
qa ' 2 ⎛ b' 2 ⎞
σ n = 1,5 ⎜⎜1 + 2 ⎟⎟ (N/m2) (2.2.17)
b' 2 −a ' 2 ⎝ a' ⎠
øng suÊt tiÕp tuyÕn:
qa ' 2 ⎛ b' 2 ⎞
σ t = 1,5 ⎜⎜1 + 2 ⎟⎟ (N/m2) (2.2.18)
b' 2 −a ' 2 ⎝ a' ⎠
Trong ®ã:
a' : b¸n kÝnh trong cña trèng (m)
b' : b¸n kÝnh ngoµi cña trèng (m)
Víi trèng phanh b»ng gang th×
[σk] =1,8.106 N/m2
[σn] =3,8.106 N/m2
2.2.5.2. TÝnh bÒn ®−êng èng dÉn ®éng
øng suÊt vßng:
pR
σt = (N/m2) (2.2.19)
s
øng suÊt ph¸p:
pR
σn = (N/m2) (2.2.20)
2.s
§−êng èng lµm b»ng hîp kim ®ång cã [σ] =2,6.106 N/m2
2.2.6. KiÓm tra çc chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ phanh
2.2.6.1. KiÓm tra lùc phanh vµ lùc phanh riªng
* Lùc phanh tæng céng cùc ®¹i kh«ng ®−îc lín h¬n lùc b¸m
PΣ = ϕ.G (N) (2.2.21)
* Lùc phanh riªng tÝnh trªn mét ®¬n vÞ träng l−îng toµn bé
PΣ
PR = (2.2.22)
G
Lùc phanh riªng ph¶i ®¶m b¶o theo TCVN
2.2.6.2. KiÓm tra gia tèc phanh
Gia tèc phanh chËm dÇn cùc ®¹i
- 37 -
g.PΣ
jp max = (m/s2) (2.2.23)
G.δ i
Gia tèc phanh chËm dÇn cùc ®¹i ph¶i ®¶m b¶o theo TCVN
2.2.6.3. KiÓm tra thêi gian phanh
Thêi gian phanh nhá nhÊt
G.δ i
t min = (v1 − v 2 ) (s) (2.2.24)
g.PΣ
Thêi gian phanh nhá nhÊt ph¶i ®¶m b¶o theo TCVN
2.2.6.4. KiÓm tra qu·ng ®−êng phanh
Qu·ng ®−êng phanh nhá nhÊt
G.δi 2
Smin =
2.g.PΣ
( )
v1 − v 22 (m) (2.2.25)
Qu·ng ®−êng phanh nhá nhÊt ph¶i ®¶m b¶o theo TCVN
Trong ®ã:
PΣ : lùc phanh tæng céng t¸c dông lªn çc c¬ cÊu phanh
G : träng l−îng toµn bé cña «t«
ϕ : hÖ sè b¸m cña b¸nh xe víi ®−êng
g : gia tèc träng tr−êng
δi : hÖ sè tÝnh ®Õn ¶nh h−ëng çc träng khèi quay cña «t« (δi ≈ 1)
- 38 -
3.1. S¬ ®å thuËt to¸n tÝnh to¸n thiÕt kÕ hÖ thèng phanh
B¾t ®Çu
NhËp d÷ liÖu
C¬ cÊu phanh Th«ng sè kü thuËt DÉn ®éng phanh

cña «t«
Chän c¬ cÊu phanh Chän dÉn ®éng phanh
Phanh Phanh §iÒu kiÖn lµm viÖc Kh«ng cã Cã trî lùc

®Üa tang trèng cña «t« trî lùc
NhËp th«ng sè tham kh¶o TÝnh m«men phanh sinh NhËp th«ng sè tham kh¶o
c¬ cÊu phanh ra ë mçi c¬ cÊu phanh dÉn ®éng phanh
X¸c ®Þnh çc th«ng sè c¬ TÝnh ®−êng kÝnh

b¶n cña c¬ cÊu phanh xi lanh phanh b¸nh xe
KiÓm tra
çc çc ®iÒu kiÖn lµm viÖc Chän ®−êng kÝnh
cña c¬ cÊu phanh xi lanh tæng phanh
Sai
§óng
TÝnh lùc t¸c dông TÝnh çc th«ng sè c¬
lªn c¬ cÊu phanh b¶n cña bé trî lùc
TÝnh bÒn KiÓm tra

c¬ cÊu phanh hµnh tr×nh bµn ®¹p
Sai §óng Sai cña ng−êi l¸i
§óng
TÝnh bÒn
dÉn ®éng phanh
§óng Sai
KÕt thóc
H×nh 2.3.1. S¬ ®å l«gÝc thuËt to¸n tÝnh to¸n thiÕt kÕ hÖ thèng phanh
- 39 -
Víi tr×nh tù çc b−íc tÝnh to¸n thiÕt kÕ hÖ thèng phanh nh− trªn, chóng t«i ®−a ra s¬ ®å thuËt
to¸n cña bµi to¸n thiÕt kÕ hÖ thèng phanh trªn H×nh 2.3.1.
3.1.1. Khèi nhËp d÷ liÖu:
Khèi nµy thùc hiÖn chøc n¨ng lùa chän phÇn nhËp d÷ liÖu cña xe, c¬ cÊu phanh vµ dÉn ®éng
phanh.
3.1.2. Khèi th«ng sè kü thuËt «t«
Khèi nµy thùc hiÖn chøc n¨ng nhËp çc th«ng sè kü thuËt «t« bao gåm:
- Träng l−îng toµn bé khi ®Çy t¶i
- Träng l−îng trªn cÇu tr−íc
- Träng l−îng trªn cÇu sau
- ChiÒu dµi c¬ së
- ChiÒu réng toµn bé
- ChiÒu cao toµn bé
- ChiÒu cao träng t©m
- KÝch th−íc lèp: bÒ réng lèp, ®−êng kÝnh vµnh b¸nh xe
3.1.3. Khèi ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña «t«
§©y lµ khèi ®−a vµo çc ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña «t« ph¶i thùc hiÖn, bao gåm:
- HÖ sè b¸m víi mÆt ®−êng
- Gia tèc phanh chËm dÇn cùc ®¹i
- VËn tèc cña xe lóc b¾t ®Çu phanh
- Lùc bµn ®¹p cña ng−êi l¸i
3.1.4. TÝnh m«men phanh sinh ra ë mçi c¬ cÊu phanh
Khèi nµy thùc hiÖn viÖc tÝnh to¸n m«men phanh sinh ra ë çc c¬ cÊu phanh sau khi ®· nhËp
d÷ liÖu xe vµ ®iÒu kiÖn lµm viÖc. KÕt qu¶ ®Çu ra cña khèi ®Ó thùc hiÖn b−íc x¸c ®Þnh çc
th«ng sè c¬ b¶n cña c¬ cÊu phanh.
3.1.5. Khèi c¬ cÊu phanh
§©y lµ khèi thùc hiÖn nhãm çc khèi nhËp d÷ liÖu ®Çu vµo cña c¬ cÊu phanh. Khi thùc hiÖn
t¸c ®éng vµo khèi nµy sÏ ®−a ra çc ph−¬ng ¸n lùa chän c¬ cÊu phanh.
3.1.6. Khèi chän c¬ cÊu phanh
§Ó nhËp çc d÷ liÖu cÇn thiÕt cña c¬ cÊu phanh tr−íc hÕt ta ph¶i chän lo¹i c¬ cÊu phanh l¾p
trªn xe. Khi chän c¬ cÊu phanh ta cã 2 lo¹i lµ phanh ®Üa vµ phanh tang trèng.
Phanh ®Üa gåm 2 lo¹i: lo¹i 1 xi lanh Ðp vµ 2 xi lanh Ðp.
Phanh tang trèng gåm 3 lo¹i: lo¹i 2 xi lanh bè trÝ ®èi xøng t©m, lo¹i 1 xi lanh kÐp.
3.1.7. NhËp th«ng sè tham kh¶o c¬ cÊu phanh
Sau khi ®· lùa chän c¬ cÊu phanh, chóng ta nhËp çc th«ng sè tham kh¶o cña lo¹i c¬ cÊu
phanh ®ã. Çc th«ng sè tham kh¶o bao gåm:
- 40 -
* §èi víi c¬ cÊu phanh tang trèng:
- HÖ sè ma s¸t cña vËt liÖu lµm m¸ phanh
- Gãc tÝnh tõ t©m chèt quay cña guèc phanh ®Õn chç t¸n m¸ phanh
- B¸n kÝnh cña tang trèng
- Gãc tõ t©m trèng phanh ®Õn xy lanh lùc (hoÆc t©m quay cña cam phanh)
- Kho¶ng çch tõ t©m trèng ®Õn xy lanh lùc (hoÆc t©m quay cña cam phanh)
- Kho¶ng çch tõ t©m trèng phanh ®Õn ®−êng nèi t©m quay çc guèc phanh (m)
- Khe hë trung b×nh gi÷a m¸ phanh vµ trèng phanh
- §é mßn h−íng kÝnh cho phÐp cña m¸ phanh
- B¸n kÝnh trong cña trèng phanh
- B¸n kÝnh ngoµi cña trèng phanh
* §èi víi c¬ cÊu phanh ®Üa:
- B¸n kÝnh ®Üa phanh
- Khe hë trung b×nh gi÷a m¸ phanh vµ ®Üa phanh
- Sè l−îng èng xi lanh
3.1.8. Khèi dÉn ®éng phanh
§©y lµ khèi thùc hiÖn nhãm çc khèi nhËp d÷ liÖu ®Çu vµo cña dÉn ®éng phanh. Khi thùc
hiÖn t¸c ®éng vµo khèi nµy sÏ ®−a ra çc ph−¬ng ¸n lùa chän dÉn ®éng phanh.
3.1.9. Khèi chän dÉn ®éng phanh
§Ó nhËp çc d÷ liÖu cÇn thiÕt cña dÉn ®éng phanh tr−íc hÕt ta ph¶i chän lo¹i dÉn ®éng
phanh l¾p trªn xe. Khi chän dÉn ®éng phanh ta cã ph−¬ng ¸n lµ kh«ng cã trî lùc vµ cã trî
lùc. NÕu dÉn ®éng phanh cã trî lùc th× chóng ta l¹i ph¶i chän kiÓu trî lùc phanh: thuû lùc,
ch©n kh«ng-thuû lùc, khÝ nÐn,v.v...
3.1.10. NhËp th«ng sè tham kh¶o dÉn ®éng phanh
Sau khi ®· lùa chän dÉn ®éng phanh, chóng ta nhËp çc th«ng sè tham kh¶o cña lo¹i dÉn
®éng phanh ®ã. Çc th«ng sè tham kh¶o bao gåm:
- ¸p suÊt dÇu trong hÖ thèng
- HiÖu suÊt cña dÉn ®éng thuû lùc
- Çc kÝch th−íc ®ßn cña bµn ®¹p
- DiÖn tÝch cña piston trî lùc
- Khe hë gi÷a thanh ®Èy víi piston ë xi lanh phanh chÝnh
- B¸n kÝnh bªn trong cña ®−êng èng dÉn
- ChiÒu dµy cña èng dÉn
- HÖ sè bæ sung khi phanh ngÆt
- 41 -
3.1.11. X¸c ®Þnh çc th«ng sè c¬ b¶n cña c¬ cÊu phanh
Trong b−íc nµy chóng ta chän s¬ bé gãc «m m¸ phanh vµ bÒ réng m¸ phanh
3.1.12. KiÓm tra ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña c¬ cÊu phanh:
Sau khi ®· chän c¬ bé çc th«ng sè c¬ b¶n cña c¬ cÊu phanh chóng ta kiÓm tra çc ®iÒu kiÖn
lµm viÖc cña m¸ phanh nh− c«ng ma s¸t riªng, ¸p suÊt trªn bÒ mÆt m¸ phanh vµ thêi h¹n lµm
viÖc cña m¸ phanh.
- NÕu cã ®iÒu kiÖn lµm viÖc nµo ch−a ®¹t yªu cÇu th× chóng ta quay l¹i b−íc chän s¬ bé
th«ng sè c¬ b¶n c¬ cÊu phanh
- NÕu çc ®iÒu kiÖn ®Òu tho¶ m·n chóng ta tiÕp tôc b−íc tiÕp theo.
Víi çc c¬ cÊu phanh ®· chän vµ nhËp còng nh− tÝnh to¸n çc th«ng sè cña c¬ cÊu phanh,
chóng ta tÝnh lùc t¸c dông lªn c¬ cÊu phanh.
3.1.14. TÝnh bÒn c¬ cÊu phanh
Trong khèi nµy chóng ta tÝnh bÒn mét sè chi tiÕt cña c¬ cÊu phanh, nÕu kh«ng ®ñ bÒn th×
quay l¹i ®iÒu chØnh ë b−íc x¸c ®Þnh çc th«ng sè c¬ b¶n cña c¬ cÊu phanh, cßn nÕu ®ñ bÒn
th× chóng ta tiÕp tôc phÇn tÝnh to¸n dÉn ®éng phanh.
3.1.15. TÝnh ®−êng kÝnh xi lanh b¸nh xe
B¾t ®Çu tõ khèi nµy chóng ta tÝnh to¸n phÇn dÉn ®éng phanh. Tõ lùc t¸c dông lªn c¬ cÊu
phanh ®· tÝnh ë trªn chóng ta x¸c ®Þnh ®−êng kÝnh xi lanh phanh b¸nh xe.
3.1.16. Chän ®−êng kÝnh xi lanh tæng phanh
Trong khèi nµy chóng ta chän s¬ bé ®−êng kÝnh xi lanh tæng phanh dùa trªn tham kh¶o çc
xe t−¬ng tù.
3.1.17. TÝnh çc th«ng sè c¬ b¶n cña bé trî lùc
Sau khi ®· chän s¬ bé ®−êng kÝnh xi lanh tæng phanh, chóng ta sÏ x¸c ®Þnh ®−îc ¸p suÊt cÇn
thiÕt cho thiÕt kÕ trî lùc phanh. Tõ ®ã ta sÏ tÝnh to¸n çc th«ng sè c¬ b¶n cña bé trî lùc.
3.1.18. KiÓm tra hµnh tr×nh bµn ®¹p cña ng−êi l¸i
Khi ®· thiÕt kÕ s¬ bé dÉn ®éng phanh chóng ta còng ph¶i kiÓm tra l¹i hµnh tr×nh bµn ®¹p cña
ng−êi l¸i, nÕu kh«ng ®¹t th× ph¶i quay l¹i b−íc chän s¬ bé kÝch th−íc dÉn ®éng phanh.
3.1.19. TÝnh bÒn dÉn ®éng phanh
§©y lµ b−íc tÝnh to¸n cuèi cïng, chóng ta tiÕn hµnh kiÓm bÒn mét sè chi tiÕt trong dÉn ®éng
phanh, nÕu ch−a ®¹t th× ph¶i quay l¹i b−íc chän s¬ bé kÝch th−íc dÉn ®éng phanh.
3.1.20. KÕt luËn
Sau khi ®· hoµn thµnh tÝnh to¸n thiÕt kÕ, chóng ta ®−a ra b¶ng tæng hîp çc kÕt qu¶ tÝnh
to¸n, trªn c¬ së ®ã lùa chän çc ph−¬ng ¸n kh¶ thi ®Ó tiÕn hµnh b−íc chÕ t¹o thùc tÕ.
- 42 -
3.2. S¬ ®å thuËt to¸n tÝnh to¸n kiÓm nghiÖm hÖ thèng phanh
B¾t ®Çu
NhËp d÷ liÖu
C¬ cÊu phanh Th«ng sè kü thuËt DÉn ®éng phanh

cña «t«
Chän c¬ cÊu phanh Chän dÉn ®éng phanh

§iÒu kiÖn lµm viÖc
cña «t«
Phanh Phanh Kh«ng cã Cã trî lùc
®Üa tang trèng trî lùc
Çc chØ tiªu ®¸nh

NhËp th«ng sè gi¸ hiÖu qu¶ phanh NhËp th«ng sè
c¬ cÊu phanh dÉn ®éng phanh
TÝnh lùc t¸c dông lªn c¬

cÊu phanh
TÝnh m«men phanh sinh

ra ë mçi c¬ cÊu phanh
KiÓm tra KiÓm tra

çc çc ®iÒu kiÖn lµm hµnh tr×nh bµn ®¹p
viÖc cña c¬ cÊu phanh cña ng−êi l¸i
KiÓm tra bÒn KiÓm tra bÒn

c¬ cÊu phanh dÉn ®éng phanh
KiÓm tra çc chØ tiªu

®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ phanh
KÕt luËn
KÕt thóc
H×nh 2.3.2. S¬ ®å l«gÝc thuËt to¸n tÝnh to¸n kiÓm nghiÖm hÖ thèng phanh
- 43 -
Víi tr×nh tù çc b−íc tÝnh to¸n kiÓm nghiÖm hÖ thèng phanh nh− trªn, chóng t«i ®−a ra s¬ ®å
thuËt to¸n cña bµi to¸n kiÓm nghiÖm hÖ thèng phanh trªn h×nh 2.3.2.
Khèi nµy thùc hiÖn chøc n¨ng lùa chän phÇn nhËp d÷ liÖu cña xe, c¬ cÊu phanh vµ dÉn ®éng
phanh.
3.2.2. Khèi th«ng sè kü thuËt «t«
Khèi nµy thùc hiÖn chøc n¨ng nhËp çc th«ng sè kü thuËt «t« bao gåm:
- Träng l−îng trªn cÇu tr−íc
- Träng l−îng trªn cÇu sau
- ChiÒu cao träng t©m
- KÝch th−íc lèp: bÒ réng lèp, ®−êng kÝnh vµnh b¸nh xe
3.2.3. Khèi ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña «t«
§©y lµ khèi ®−a vµo çc ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña «t« ph¶i thùc hiÖn, bao gåm:
- HÖ sè b¸m víi mÆt ®−êng
- Gia tèc phanh chËm dÇn cùc ®¹i
- VËn tèc cña xe lóc b¾t ®Çu phanh
- Lùc bµn ®¹p cña ng−êi l¸i
Ngoµi ra, trong khèi nµy còng ®−a ra mét sè ®iÒu kiÖn lµm viÖc cho phÐp nh− lµ:
- C«ng tr−ît m¸ phanh cho phÐp
- ¸p suÊt trªn bÒ mÆt m¸ phanh cho phÐp
- Hµnh tr×nh bµn ®¹p cùc ®¹i cho phÐp
3.2.4. Khèi chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ phanh
§©y lµ khèi ®−a çc chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ phanh ®Ó so s¸nh, bao gåm:
- Gia tèc phanh chËm dÇn cùc ®¹i cho phÐp
- Thêi gian phanh nhá nhÊt cho phÐp
- Qu·ng ®−êng phanh nhá nhÊt cho phÐp
- Lùc phanh riªng lín nhÊt cho phÐp
3.2.5. Khèi c¬ cÊu phanh
§©y lµ khèi thùc hiÖn nhãm çc khèi nhËp d÷ liÖu ®Çu vµo cña c¬ cÊu phanh. Khi thùc hiÖn
t¸c ®éng vµo khèi nµy sÏ ®−a ra çc ph−¬ng ¸n lùa chän c¬ cÊu phanh.
3.2.6. Khèi chän c¬ cÊu phanh
- 44 -
§Ó nhËp çc d÷ liÖu cÇn thiÕt cña c¬ cÊu phanh tr−íc hÕt ta ph¶i chän lo¹i c¬ cÊu phanh
®ang l¾p trªn xe.
3.2.7. NhËp th«ng sè c¬ cÊu phanh
Sau khi ®· lùa chän c¬ cÊu phanh, chóng ta nhËp çc th«ng sè cña c¬ cÊu phanh l¾p trªn xe.
Çc th«ng sè tham kh¶o bao gåm:
* §èi víi c¬ cÊu phanh tang trèng
- Gãc «m cña m¸ phanh
- Gãc tÝnh tõ t©m chèt quay cña guèc phanh ®Õn chç t¸n m¸ phanh
- B¸n kÝnh cña tang trèng
- BÒ réng m¸ phanh
- Gãc tõ t©m trèng phanh ®Õn xy lanh lùc (hoÆc t©m quay cña cam phanh)
- Kho¶ng çch tõ t©m trèng ®Õn xy lanh lùc (hoÆc t©m quay cña cam phanh)
- Kho¶ng çch tõ t©m trèng phanh ®Õn ®−êng nèi t©m quay çc guèc phanh (m)
- Khe hë trung b×nh gi÷a m¸ phanh vµ trèng phanh
- B¸n kÝnh trong cña trèng phanh
- B¸n kÝnh ngoµi cña trèng phanh
* §èi víi c¬ cÊu phanh ®Üa:
- Gãc «m m¸ phanh
- B¸n kÝnh ®Üa phanh
- B¸n kÝnh trong m¸ phanh
- B¸n kÝnh ngoµi m¸ phanh
- Khe hë trung b×nh gi÷a m¸ phanh vµ ®Üa phanh
- Sè l−îng èng xi lanh
3.2.8. Khèi dÉn ®éng phanh
§©y lµ khèi thùc hiÖn nhãm çc khèi nhËp d÷ liÖu ®Çu vµo cña dÉn ®éng phanh. Khi thùc
hiÖn t¸c ®éng vµo khèi nµy sÏ ®−a ra çc ph−¬ng ¸n lùa chän dÉn ®éng phanh.
3.2.9. Khèi chän dÉn ®éng phanh
§Ó nhËp çc d÷ liÖu cÇn thiÕt cña dÉn ®éng phanh tr−íc hÕt ta ph¶i chän lo¹i dÉn ®éng
phanh ®ang l¾p trªn xe: kh«ng cã trî lùc hay cã trî lùc, nÕu dÉn ®éng phanh cã trî lùc th×
chóng ta l¹i ph¶i chän kiÓu trî lùc phanh: thuû lùc, ch©n kh«ng-thuû lùc, khÝ nÐn,v.v...
3.2.10. NhËp th«ng sè tham kh¶o dÉn ®éng phanh
Sau khi ®· lùa chän dÉn ®éng phanh ®ang l¾p trªn xe, chóng ta nhËp çc th«ng sè cña lo¹i
dÉn ®éng phanh ®ã. Çc th«ng sè tham kh¶o bao gåm:
- 45 -
- §−êng kÝnh cña xi lanh tæng phanh
- §−êng kÝnh cña xi lanh phanh b¸nh xe
- HiÖu suÊt cña dÉn ®éng thuû lùc
- Çc kÝch th−íc ®ßn cña bµn ®¹p
- DiÖn tÝch cña piston trî lùc
- Khe hë gi÷a thanh ®Èy víi piston ë xi lanh phanh chÝnh
- B¸n kÝnh bªn trong cña ®−êng èng dÉn
- ChiÒu dµy cña èng dÉn
- DiÖn tÝch mµng trî lùc
- Lùc lß xo trî lùc
Sau khi nhËp çc th«ng sè cña hÖ thèng phanh, chóng ta tÝnh lùc t¸c dông lªn c¬ cÊu phanh.
3.2.12. TÝnh m«men phanh sinh ra ë mçi c¬ cÊu phanh
Khèi nµy thùc hiÖn viÖc tÝnh to¸n m«men phanh sinh ra ë çc c¬ cÊu phanh.
3.2.13. KiÓm tra ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña c¬ cÊu phanh:
Khèi nµy thùc hiÖn çc c«ng viÖc kiÓm tra çc ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña m¸ phanh nh− c«ng
ma s¸t riªng, ¸p suÊt trªn bÒ mÆt m¸ phanh vµ thêi h¹n lµm viÖc cña m¸ phanh.
3.2.14. TÝnh bÒn c¬ cÊu phanh
Trong khèi nµy chóng ta tÝnh bÒn mét sè chi tiÕt cña c¬ cÊu phanh.
3.2.15. KiÓm tra hµnh tr×nh bµn ®¹p cña ng−êi l¸i
Trong khèi nµy chóng ta kiÓm tra l¹i hµnh tr×nh bµn ®¹p cña ng−êi l¸i.
3.2.16. TÝnh bÒn dÉn ®éng phanh
Trong khèi nµy chóng ta tiÕn hµnh kiÓm bÒn mét sè chi tiÕt trong dÉn ®éng phanh.
3.2.17. KiÓm tra çc chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ phanh
Trong khèi nµy chóng ta thùc hiÖn c«ng viÖc ®¸nh gi¸ toµn bé hÖ thèng theo çc chØ tiªu
®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ phanh cña TCVN.
3.2.18. KÕt luËn
Sau khi ®· hoµn thµnh çc b−íc tÝnh to¸n kiÓm nghiÖm, chóng ta ®−a ra b¶ng tæng kÕt çc
kÕt qu¶ tÝnh to¸n, trªn c¬ së ®ã ®¸nh gi¸ ®−îc tæng thÓ hÖ thèng phanh ®ang l¾p ®Æt trªn xe.
- 46 -
Trªn c¬ së s¬ ®å thuËt to¸n cho hai bµi to¸n thiÕt kÕ vµ kiÓm nghiÖm hÖ thèng phanh, chóng
t«i tiÕn hµnh x©y dùng ch−¬ng tr×nh cã giao diÖn b»ng tiÕng ViÖt ®Ó thùc hiÖn çc thao t¸c
nµy mét çch trùc quan trªn m¸y tÝnh. Ch−¬ng tr×nh ®−îc viÕt trªn nÒn ng«n ng÷ lËp tr×nh
øng dông Matlab 5.3. Khi lùa chän tÝnh to¸n hÖ thèng phanh tõ ch−¬ng tr×nh tæng thÓ, ban
®Çu sÏ cã menu cho phÐp ng−êi dïng lùa chän bµi to¸n thiÕt kÕ hoÆc kiÓm nghiÖm:

NÕu bÊm chän "ThiÕt kÕ" sÏ thùc hiÖn phÇn ch−¬ng tr×nh thiÕt kÕ hÖ thèng phanh tõ çc
th«ng sè hoµn toµn míi hoÆc trªn c¬ së çc xe cã s½n do ng−êi sö dông nhËp vµo. NÕu chän
"KiÓm nghiÖm" sÏ thùc hiÖn phÇn ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n bµi to¸n kiÓm nghiÖm hÖ thèng
phanh cña çc xe hiÖn cã ®Çy ®ñ çc th«ng sè. Chän "Tho¸t" ®Ó quay trë l¹i ch−¬ng tr×nh
tæng thÓ toµn bé çc hÖ thèng trªn «t«.
4.1. Ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n thiÕt kÕ hÖ thèng phanh
Khi lùa chän "ThiÕt kÕ" tõ menu chÝnh sÏ ch¹y phÇn ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n thiÕt kÕ hÖ thèng
phanh cã giao diÖn nh− sau:
H×nh 2.4.1.1. Menu chÝnh "ThiÕt kÕ hÖ thèng phanh"
- 47 -
Trªn menu cã thanh c«ng cô cho phÐp chóng ta thùc hiÖn çc thao t¸c cña bµi to¸n thiÕt kª.
4.1.1. NhËp d÷ liÖu
§©y lµ phÇn ch−¬ng tr×nh rÊt quan träng, bao gåm çc modul nhËp d÷ liÖu chung cña xe, lùa
chän vµ nhËp d÷ liÖu cña c¬ cÊu phanh, lùa chän vµ nhËp d÷ liÖu dÉn ®éng phanh, d÷ liÖu ®Ó
tÝnh bÒn çc chi tiÕt trong hÖ thèng. Trong mçi modul nhËp d÷ liÖu ®Òu cã hai phÇn: NhËp d÷
liÖu tõ bµn phÝm vµ nhËp d÷ liÖu tõ tÖp.
4.1.1.1. NhËp d÷ liÖu tõ tÖp
Khi bÊm chän nhËp d÷ liÖu tõ tÖp cña mçi modul sÏ hiÖn ra b¶ng lùa chän çc tÖp d÷ liÖu
cña çc xe c¬ së ®· cã s½n çc th«ng sè cho phÐp ng−êi sö dông lùa chän ®Ó tham kh¶o khi
thiÕt kÕ míi.
H×nh 2.4.1.2. NhËp d÷ liÖu tõ tÖp
cña xe ®ã (çc menu nµy sÏ ®−îc tr×nh bµy cô thÓ ë d−íi ®©y).
4.1.1.2. NhËp d÷ liÖu cña xe vµ ®iÒu kiÖn lµm viÖc

Khi bÊm chän "NhËp d÷ liÖu tõ bµn phÝm" ®Ó nhËp d÷ liÖu xe, sÏ hiÖn ra menu ®Ó ng−êi sö
Sau khi ®· nhËp ®Çy ®ñ çc th«ng sè c¬ b¶n cña xe vµ çc ®iÒu kiÖn lµm viÖc, chóng ta cã
thÓ l−u l¹i çc th«ng sè nµy khi bÊm vµo "L−u l¹i", hoÆc cã thÓ bÊm "TiÕp tôc" ®Ó kÕt thóc
phÇn nhËp d÷ liÖu xe, chuyÓn sang phÇn tiÕp theo. BÊm "Tho¸t" khi nhËp d÷ liÖu sai hoÆc
kh«ng muèn nhËp d÷ liÖu n÷a.
- 48 -
H×nh 2.4.1.3. NhËp d÷ liÖu xe
4.1.1.3. NhËp d÷ liÖu c¬ cÊu phanh
Sau khi ®· nhËp d÷ liÖu cña xe, ch−¬ng tr×nh cho phÐp ng−êi sö dông lùa chän vµ nhËp d÷
liÖu cña c¬ cÊu phanh. Khi bÊm chän "D÷ liÖu/ Th«ng sè hÖ thèng phanh/ C¬ cÊu phanh" sÏ
hiÖn ra menu lùa chän kÕt cÊu cña çc c¬ cÊu phanh cÇu tr−íc vµ cÇu sau:
H×nh 2.4.1.4. Lùa chän c¬ cÊu phanh
- 49 -
Ng−êi sö dông sÏ lùa chän kiÓu kÕt cÊu cña çc c¬ cÊu phanh cÇu tr−íc vµ cÇu sau, cã çc
lo¹i c¬ cÊu phanh ®Üa (lo¹i 1 xilanh vµ 2 xi lanh), cí cÊu phanh tang trèng (lo¹i 1 xi lanh ®èi
xøng t©m hoÆc 2 xi lanh ®èi xøng trôc). Sau khi bÊm "ChÊp nhËn" ®èi víi çc c¬ cÊu phanh
cÇu tr−íc vµ cÇu sau sÏ ®i vµo nhËp çc th«ng sè cña c¬ cÊu phanh ®· lùa chän. KÕt thóc
phÇn lùa chän vµ nhËp th«ng sè cña c¬ cÊu phanh, cã thÓ bÊm vµo "L−u l¹i" ®Ó l−u tr÷ çc sè
liÖu võa nhËp, hoÆc "TiÕp tôc" ®Ó thùc hiÖn çc thao t¸c tiÕp theo. NÕu kh«ng muèn nhËp d÷
liÖu n÷a chóng ta cã thÓ bÊm vµo "Tho¸t".
Khi ®· lùa chän c¬ cÊu phanh cho mçi cÇu xe (®Üa, trèng), ch−¬ng tr×nh sÏ hiÖn ra mét menu
cho phÐp nhËp d÷ liÖu c¬ cÊu phanh. Cã hai modul chÝnh trong menu nµy lµ "NhËp d÷ liÖu
cña c¬ cÊu phanh ®Üa" vµ "NhËp d÷ liÖu cña c¬ cÊu phanh tang trèng"
a. NhËp d÷ liÖu c¬ cÊu phanh ®Üa
Khi bÊm chän "ChÊp nhËn" sau khi ®· lùa chän lo¹i c¬ cÊu phanh lo¹i ®Üa, ch−¬ng tr×nh sÏ
®−a ra menu nhËp d÷ liÖu c¬ cÊu phanh ®Üa cho phÐp ng−êi sö dông lùa chän vµ ®−a çc
th«ng sè cña c¬ cÊu phanh ®Üa:
H×nh 2.4.1.5. NhËp th«ng sè c¬ cÊu phanh ®Üa
KÕt thóc phÇn nhËp d÷ liÖu cña c¬ cÊu phanh ®Üa, bÊm vµo "TiÕp tôc", hoÆc bÊm "Tho¸t" khi
kh«ng muèn tiÕp tôc nhËp d÷ liÖu c¬ cÊu phanh lo¹i ®Üa.
b. NhËp d÷ liÖu c¬ cÊu phanh tang trèng
Khi bÊm chän "ChÊp nhËn" sau khi ®· lùa chän lo¹i c¬ cÊu phanh lo¹i tang trèng, ch−¬ng
tr×nh sÏ ®−a ra menu nhËp d÷ liÖu c¬ cÊu phanh tang trèng cho phÐp ng−êi sö dông lùa chän
vµ ®−a çc th«ng sè cña c¬ cÊu phanh tang trèng:
- 50 -
H×nh 2.4.1.6. NhËp th«ng sè c¬ cÊu phanh tang trèng
KÕt thóc phÇn nhËp d÷ liÖu cña c¬ cÊu phanh tang trèng, bÊm vµo "TiÕp tôc", hoÆc bÊm
"Tho¸t" khi kh«ng muèn tiÕp tôc nhËp d÷ liÖu c¬ cÊu phanh lo¹i tang trèng.
4.1.1.4. NhËp d÷ liÖu dÉn ®éng phanh

Sau khi ®· chän vµ nhËp th«ng sè cña c¬ cÊu phanh, ch−¬ng tr×nh cho phÐp ng−êi sö dông
lùa chän vµ nhËp çc th«ng sè cña dÉn ®éng phanh. Khi bÊm chän "D÷ liÖu/ Th«ng sè hÖ
thèng phanh/ DÉn ®éng phanh" sÏ hiÖn ra menu nhËp çc th«ng sè cña dÉn ®éng phanh:
H×nh 2.4.1.7. NhËp th«ng sè dÉn ®éng phanh
- 51 -
Ch−¬ng tr×nh cho phÐp ng−êi sö dông lùa chän vµ nhËp th«ng sè cña dÉn ®éng phanh (lo¹i
c¬ khÝ hoÆc cã trî lùc ch©n kh«ng). Sau khi thùc hiÖn viÖc nhËp çc th«ng sè, ng−êi sö dông
còng cã thÓ lùa chän khi bÊm "L−u l¹i", "TiÕp tôc", "Tho¸t" nh− ë phÇn c¬ cÊu phanh.
4.1.1.5. NhËp d÷ liÖu tÝnh bÒn
Sau khi ®· chän vµ nhËp th«ng sè cña dÉn ®éng phanh, ch−¬ng tr×nh cho phÐp ng−êi sö dông
nhËp çc th«ng sè ®Ó tÝnh bÒn mét sè chi tiÕt cña hÖ thèng. Khi bÊm chän "D÷ liÖu/ Th«ng
sè tÝnh bÒn" sÏ hiÖn ra menu nhËp çc th«ng sè cña çc chi tiÕt tÝnh bÒn:
H×nh 2.4.1.8. NhËp th«ng sè tÝnh bÒn
Ch−¬ng tr×nh cho phÐp ng−êi sö dông nhËp th«ng sè cña çc chi tiÕt tÝnh bÒn (tang trèng,
®−êng èng dÉn ®éng). Sau khi thùc hiÖn viÖc nhËp çc th«ng sè, ng−êi sö dông còng cã thÓ
lùa chän khi bÊm "L−u l¹i", "TiÕp tôc", "Tho¸t" nh− ë phÇn tr−íc.
4.1.2. Xem kÕt qu¶

bÊm vµo "Xem kÕt qu¶", lÇn l−ît çc b¶ng hiÖn kÕt qu¶ sÏ ®−îc thÓ hiÖn:
Trªn çc b¶ng thÓ hiÖn kÕt qu¶, ng−êi sö dông cã thÓ lùa chän "Xem tiÕp" ®Ó chuyÓn qua
b¶ng kÕt qu¶ tiÕp theo, hoÆc "Quay l¹i" khi muèn xem b¶ng kÕt qu¶ tr−íc ®ã. BÊm "Tho¸t"
khi kÕt thóc phÇn xem kÕt qu¶.
Sau khi xem xong kÕt qu¶ mµ kh«ng muèn thùc hiÖn c«ng viÖc thiÕt kÕ hÖ thèng phanh n÷a,
th× ng−êi sö dông cã thÓ lùa chän "Tho¸t khái ch−¬ng tr×nh" ®Ó quay vÒ menu lùa chän bµi
to¸n thiÕt kÕ hoÆc kiÓm nghiÖm nh− ban ®Çu ®Ó kÕt thóc phÇn "TÝnh to¸n thiÕt kÕ hÖ thèng
phanh".
- 52 -
H×nh 2.4.1.9. KÕt qu¶ tÝnh to¸n çc gi¸ trÞ ®Æc biÖt
H×nh 2.4.1.10. KÕt qu¶ tÝnh to¸n c¬ cÊu phanh
- 53 -
H×nh 2.4.1.11. KÕt qu¶ tÝnh to¸n dÉn ®éng phanh
H×nh 2.4.1.12. KÕt qu¶ tÝnh bÒn
- 54 -
4.2. Ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n kiÓm nghiÖm hÖ thèng phanh
Khi lùa chän "KiÓm nghiÖm" tõ menu chÝnh sÏ ch¹y phÇn ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n kiÓm
nghiÖm hÖ thèng phanh cã giao diÖn nh− sau:
H×nh 2.4.2.1. Menu chÝnh "KiÓm nghiÖm hÖ thèng phanh"

§©y lµ còng phÇn ch−¬ng tr×nh rÊt quan träng, bao gåm çc modul nhËp d÷ liÖu chung cña
xe, nhËp d÷ liÖu cña c¬ cÊu phanh, dÉn ®éng phanh, d÷ liÖu ®Ó tÝnh bÒn vµ quan träng nhÊt lµ
çc chØ tiªu ®Ó ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ phanh còng nh− çc ®iÒu kiÖn lµm viÖc cho phÐp cña hÖ
thèng phanh. T−¬ng tù nh− phÇn thiÕt kÕ khi nhËp d÷ liÖu cã thÓ b»ng hai çch: nhËp d÷ liÖu
tõ bµn phÝm vµ nhËp d÷ liÖu tõ tÖp.
cña çc xe hiÖn ®ang sö dông t¹i ViÖt Nam do nhãm t¸c gi¶ thu thËp ®−îc. Ngoµi ra ng−êi
sö dông còng cã thÓ l−u tr÷ l¹i bé th«ng sè cña çc xe kh¸c trong qu¸ tr×nh sö dông.

4.2.1.2. NhËp d÷ liÖu cña xe
4.2.1.3. NhËp d÷ liÖu c¬ cÊu phanh
Khi bÊm chän "D÷ liÖu/ Th«ng sè hÖ thèng phanh/ C¬ cÊu phanh" sÏ hiÖn ra menu cho phÐp
ng−êi sö dông nhËp d÷ liÖu kiÓm nghiÖm c¬ cÊu phanh.
Giao diÖn cña phÇn nhËp d÷ liÖu xe vµ c¬ cÊu phanh còng t−¬ng tù nh− ë phÇn ThiÕt kÕ.
- 55 -
4.2.1.4. NhËp d÷ liÖu dÉn ®éng phanh
Khi bÊm chän "D÷ liÖu/ Th«ng sè hÖ thèng phanh/ DÉn ®éng phanh" sÏ hiÖn ra menu nhËp
çc th«ng sè cña dÉn ®éng phanh:
H×nh 2.4.2.3. NhËp d÷ liÖu dÉn ®éng phanh

4.2.1.5. NhËp çc chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ phanh vµ ®iÒu kiÖn lµm viÖc
Khi bÊm chän "D÷ liÖu/ Çc chØ tiªu ®¸nh gi¸" sÏ hiÖn ra menu nhËp th«ng sè:
H×nh 2.4.2.4. Çc chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ phanh vµ ®iÒu kiÖn lµm viÖc cho phÐp
- 56 -
Sau khi ®· chän vµ nhËp th«ng sè cña dÉn ®éng phanh, ch−¬ng tr×nh cho phÐp ng−êi sö dông
nhËp çc th«ng sè ®Ó tÝnh bÒn mét sè chi tiÕt cña hÖ thèng. Khi bÊm chän "D÷ liÖu/ Th«ng
sè tÝnh bÒn" sÏ hiÖn ra menu nhËp çc th«ng sè cña çc chi tiÕt tÝnh bÒn (t−¬ng tù nh− ë
phÇn TÝnh to¸n thiÕt kÕ hÖ thèng phanh)

H×nh 2.4.2.5. KÕt qu¶ kiÓm nghiÖm lùc vµ m«men phanh
Trong phÇn xem kÕt qu¶ kiÓm nghiÖm cã thÓ hiÖn l¹i çc th«ng sè xe, còng nh− th«ng sè
cña hÖ thèng phanh. Tuy nhiªn quan träng nhÊt lµ b¶ng thÓ hiÖn çc kÕt qu¶ tÝnh to¸n so
s¸nh víi çc chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ phanh còng nh− so s¸nh çc ®iÒu kiÖn lµm viÖc cho
phÐp. Bªn c¹nh lµ çc kÕt luËn (®¹t/ kh«ng ®¹t) khi so s¸nh víi tõng chØ tiªu. §iÒu nµy cho
phÐp chóng ta cã thÓ ®¸nh gi¸ ®−îc hÖ thèng phanh hiÖn l¾p ®Æt trªn xe cã phï hîp vµ ®¶m
b¶o ®−îc çc yªu cÇu khi lµm viÖc hay kh«ng.
- 57 -
H×nh 2.4.2.6. KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ phanh vµ ®iÒu kiÖn lµm viÖc cho phÐp
Sau khi xem xong kÕt qu¶ mµ kh«ng muèn thùc hiÖn c«ng viÖc tÝnh to¸n kiÓm nghiÖm hÖ
thèng phanh n÷a, th× ng−êi sö dông cã thÓ lùa chän "Tho¸t khái ch−¬ng tr×nh" ®Ó quay vÒ
menu lùa chän bµi to¸n thiÕt kÕ hoÆc kiÓm nghiÖm nh− ban ®Çu ®Ó kÕt thóc phÇn "TÝnh to¸n
kiÓm nghiÖm hÖ thèng phanh".
- 58 -
V. KÕt luËn
Ch−¬ng tr×nh "TÝnh to¸n thiÕt kÕ vµ kiÓm nghiÖm hÖ thèng phanh" víi giao diÖn b»ng tiÕng
ViÖt th©n thiÖn, dÔ hiÓu, dÔ sö dông ®· ®¹t ®−îc mét sè kÕt qu¶ sau:
- Tæng hîp ®−îc çc c«ng thøc vµ ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n ®· ®−îc sö dông ë ViÖt Nam trong
nh÷ng n¨m qua.
- Tæng hîp ®−îc qu¸ tr×nh tÝnh to¸n trªn mét sè çc kÕt cÊu cña hÖ thèng phanh hiÖn ®ang
®−îc sö dông réng r·i trªn thÞ tr−êng ViÖt Nam vµ cã thÓ ¸p dông ch−¬ng tr×nh ®Ó kiÓm
nghiÖm çc lo¹i xe nµy, còng nh− cã thÓ dùa trªn c¬ së th«ng sè cña çc lo¹i xe hiÖn cã ®Ó
thiÕt kÕ cho çc lo¹i xe ®ãng míi t¹i ViÖt Nam cã kÕt cÊu t−¬ng tù.
- Ch−¬ng tr×nh cã thÓ më réng tÝnh to¸n cho mét sè kÕt cÊu cña hÖ thèng phanh kh¸c phøc
t¹p h¬n nh− hÖ thèng phanh khÝ nÐn, çc lo¹i trî lùc phanh, ®iÒu hoµ lùc phanh, v.v...
- Ch−¬ng tr×nh x©y dùng míi tæng hîp ®−îc mét sè l−îng çc kÕt cÊu hiÖn cã trªn thÞ tr−êng
chñ yÕu xoay quanh hÖ thèng phanh thuû lùc nªn ch−a ¸p dông ®−îc víi hÖ thèng phanh khÝ,
còng nh− çc kiÓu trî lùc phanh, ®iÒu hoµ lùc phanh cßn ch−a ®i s©u nghiªn cøu.
- Çc chØ tiªu ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ phanh ch−a cã sù tæng hîp ®Ó øng dông mét çch tù ®éng
ho¸, ®iÒu nµy lµm h¹n chÕ kh¶ n¨ng øng dông cña ch−¬ng tr×nh trong qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ l¹i
çc lo¹i xe hiÖn cã t¹i ViÖt Nam
- 59 -
Ch−¬ng Iii. TÝnh to¸n hÖ thèng treo
I. §Æt vÊn ®Ò
1.1. Tæng qu¸t
§é ªm dÞu lµ mét trong nh÷ng chØ tiªu ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l−îng cña «t«, hay nãi çch kh¸c nã
®¶m b¶o cho tiÖn nghi cña con ng−êi trªn xe. §é ªm dÞu cña «t« phô thuéc rÊt nhiÒu vµo
chÊt l−îng cña hÖ thèng treo l¾p ®Æt trªn xe ®ã. V× vËy hÖ thèng treo trªn «t« lµ mét hÖ thèng
cã vai trß quan träng. HÖ thèng treo trªn «t« cã nhiÖm vô chñ yÕu lµ gi¶m nhÑ çc t¶i träng
®éng t¸c dông tõ b¸nh xe lªn khung xe vµ dËp t¾t çc dao ®éng ®ã, hay lµ ®¶m b¶o ®é ªm
dÞu cÇn thiÕt cho xe khi chuyÓn ®éng. ViÖc ®¸nh gi¸ ®é ªm dÞu cña «t« chÝnh lµ ®¸nh gi¸
chÊt l−îng cña hÖ thèng treo trªn «t«. Mét chiÕc xe ®−îc ®¸nh gi¸ lµ tèt hay tiÖn nghi khi hÖ
thèng treo cña nã ph¶i tho¶ m·n çc chØ tiªu vÒ ®é ªm dÞu.
Khi thiÕt kÕ hÖ thèng treo ph¶i ®¶m b¶o çc yªu cÇu sau:
- §¶m b¶o nèi mÒm phï hîp víi tÝnh ªm dÞu chuyÓn ®éng yªu cÇu, tøc lµ hÖ thèng cÇn cã
tÇn sè dao ®éng riªng n»m trong giíi h¹n 60÷120 (lÇn / phót).
- Gi¶m tèi thiÓu va ®Ëp cøng, h¹n chÕ xung lùc t¸c dông tõ b¸nh xe lªn khung.
- §¶m b¶o hÖ sè b¸m trung b×nh cña b¸nh xe víi nÒn.
- DËp t¾t nhanh dao ®éng cña th©n xe khi ®i trªn ®−êng gå ghÒ.
- Träng l−îng phÇn kh«ng treo nhá.
- H¹n chÕ ®Õn møc lín nhÊt çc chuyÓn ®éng theo ph−¬ng kh«ng mong muèn, nh»m gi÷
®óng kh¶ n¨ng lµm viÖc cña b¸nh xe dÉn h−íng,®¶m b¶o tÝnh ®iÒu khiÓn cña «t«.
- Nghiªng ngang thïng xe nhá, «t« con: 6°÷8°; «t« kh¸ch: 6°÷10°; «t« t¶i: 8°÷ 12°.
- T¹i çc vÞ trÝ liªn kÕt víi khung vá kh«ng g©y lªn t¶i träng lín ®¶m b¶o tuæi thä cña çc
liªn kÕt.
1.2. Ph©n lo¹i hÖ thèng treo
HÖ thèng treo trªn b©t kú mét chiÕc xe nµo ®Òu cã çc bé phËn ®µn håi, bé phËn gi¶m chÊn
vµ bé phËn dÉn h−íng. V× vËy hÖ thèng treo trªn mçi xe cã ®Æc ®iÓm kÕt cÊu riªng cña nã,
bëi vËy ph−¬ng ph¸p vµ çch thøc tÝnh to¸n chóng còng cã nh÷ng ®iÓm riªng biÖt. Do ®ã ®Ó
cã thÓ hÖ thèng ho¸ ®−îc çc hÖ thèng treo chóng ta ph¶i tiÕn hµnh ph©n lo¹i vµ tæng hîp
chóng.
Theo bé phËn ®µn håi chia ra:
- Kim lo¹i (nhÝp lµ, lß xo trô, thanh xo¾n,...)
- KhÝ (èng cao su, lo¹i mµng,...)
- Thuû lùc (lo¹i èng)
- Cao su (lo¹i chÞu nÐn, lo¹i chÞu xo¾n)
Theo ph−¬ng ph¸p dËp t¾t ch©n ®éng chia ra:
- Lo¹i gi¶m chÊn thuû lùc (mét chiÒu, hai chiÒu)
- Lo¹i ma s¸t c¬ (ma s¸t trong bé phËn ®µn håi, bé phËn dÉn h−íng)
- 60 -
Theo s¬ ®å bé phËn dÉn h−íng chia ra:
- HÖ thèng treo phô thuéc
- HÖ thèng treo ®éc lËp
H×nh 3.1.1. S¬ ®å tæng thÓ hÖ treo phô thuéc (a) vµ hÖ treo ®éc lËp (b)
1) Thïng xe; 2) Bé phËn ®µn håi; 3) Bé phËn gi¶m chÊn;
4) DÇm cÇu cøng; 5) Çc ®ßn liªn kÕt cña hÖ treo
1-DÇm cÊu; 2-NhÝp l¸; 3- Quang treo; 1-Gi¶m chÊn; 2-Quang treo; 3- §ßn
4-C¬ cÊu ph¸nh; 5-Gi¶m chÊn; 6-Khíp truyÒn lùc bªn; 4-VÊu h¹n chÕ; 5-DÇm
quay cÇu; 6-Khíp quay; 7-NhÝp l¸
H×nh 3.1.2. Mét sè hÖ thèng treo phô thuéc
Víi sù ®a d¹ng cña tõng côm bé phËn trong hÖ thèng treo nh− trªn, chóng ta thÊy r»ng khi
sö dông ph¶i ph©n lo¹i kh¸ phøc t¹p vµ víi mçi lo¹i l¹i cã çc qu¸ tr×nh vµ c«ng thøc tÝnh
to¸n kh¸c nhau, nh− vËy lµ kh¸ phøc t¹p vµ tèn nhiÒu c«ng søc, thêi gian tÝnh to¸n l©u vµ
nh− vËy lµ hiÖu qu¶ c«ng viÖc thÊp.
Trong ch−¬ng tr×nh, chóng t«i tiÕn hµnh ph©n lo¹i tÝnh to¸n theo çc b−íc nh− sau:
- B−íc 1: Chän hÖ thèng treo: phô thuéc hay ®éc lËp
- B−íc 2: Chän kÕt cÊu cña hÖ thèng treo ®ã (cÇu tr−íc, cÇu sau)
- 61 -
Sau khi ®· chän ®Çy ®ñ çc cÊu thµnh cña toµn bé hÖ thèng, ch−¬ng tr×nh sÏ tÝnh to¸n cô thÓ
®èi víi mçi lo¹i hÖ thèng treo.
H×nh 3.1.3. Mét sè lo¹i gi¶m

chÊn hiÖn ®ang ®−îc sö dông
réng r·i ë ViÖt Nam
a) Gi¶m chÊn cña h·ng Fistel
b) Çc côm van cña gi¶m chÊn
T27, T32 cña h·ng Boge
a) b)
1.3. NhiÖm vô
Ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n thiÕt kÕ vµ kiÓm nghiÖm hÖ thèng treo thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô sau:
- KiÓm tra ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña hÖ thèng (tÇn sè dao ®éng, ®é ªm dÞu)
- §¸nh gi¸ hÖ thèng theo çc chØ tiªu vÒ ®é ªm dÞu.
- 62 -
lµm viÖc, chóng ta tÝnh to¸n çc th«ng sè kü thuËt c¬ b¶n cña hÖ thèng treo, sau ®ã chän vµ
kiÓm tra qu¸ tr×nh lµm viÖc cña hÖ thèng treo ®ã tho¶ m·n çc tiªu chuÈn vÒ bÒn vµ ªm dÞu
cho phÐp.
- TÝnh çc th«ng sè dao ®éng cña b¸nh xe: tÇn sè dao ®éng, ®é vâng tÜnh, ®é vâng ®éng, ®é
cøng s¬ bé cña nhÝp.
- TÝnh to¸n bé phËn ®µn håi (nhÝp):
+ X¸c ®Þnh çc th«ng sè c¬ b¶n cña nhÝp: sè l¸, chiÒu dµy, bÒ réng, chiÒu dµi cña mçi l¸
nhÝp.
+TÝnh ®é cøng chÝnh x¸c cña khèi nhÝp vµ kiÓm tra l¹i tÇn sè dao ®éng riªng cña khèi nhÝp.
+ TÝnh bÒn nhÝp.
- TÝnh to¸n bé phËn gi¶m chÊn (nÕu cã):
+ X¸c ®Þnh çc th«ng sè c¬ b¶n cña gi¶m chÊn: ®−êng kÝnh xi lanh, hµnh tr×nh lµm viÖc
piston.
+ TÝnh to¸n çc van vµ lß xo trong gi¶m chÊn.
+ TÝnh nhiÖt vµ tÝnh bÒn gi¶m chÊn.
2.1.1. TÝnh çc th«ng sè dao ®éng cña b¸nh xe:

2.1.1.1. §èi víi nhÝp ®¬n
a. X¸c ®Þnh t¶i träng ®Æt lªn nhÝp M:
Môc ®Ých cña viÖc thiÕt kÕ lµ tÝnh to¸n bé nhÝp ë mçi b¸nh xe ë cÇu tr−íc vµ cÇu sau (gi¶ sö
çc nhÝp cña b¸nh xe bªn tr¸i vµ bªn ph¶i cña mçi cÇu lµ gièng nhau). V× vËy ban ®Çu chóng
ta ph¶i cã t¶i träng ®Æt lªn mçi bé nhÝp ë çc b¸nh xe.
§èi víi nhÝp ®¬n ®Æt t¹i b¸nh xe, t¶i träng tÝnh to¸n lµ khèi l−îng ®−îc treo ®Æt trªn nhÝp ë
mçi b¸nh xe cÇu tr−íc vµ cÇu sau.
b. TÇn sè dao ®éng:
TÇn sè dao ®éng cña bé nhÝp ®−îc chän s¬ bé ban ®Çu:
§èi víi xe du lÞch: n = 60 - 85 lÇn/phót
§èi víi xe t¶i: n = 85 - 120 lÇn/phót
c. TÇn sè dao ®éng gãc ω:
πn
TÇn sè dao ®éng gãc ω ®−îc tÝnh theo c«ng thøc: ω = (lÇn/s) (3.1.1)
30
d. §é cøng s¬ bé cña khèi nhÝp C:
§é cøng s¬ bé cña khèi nhÝp: C = M.ω2.10-3 (kG/cm) (3.1.2)
- 63 -
e. §é vâng tÜnh ft:
M
§é vâng tÜnh: f t = (cm) (3.1.3)
C
g. §é vâng ®éng fd:
§é vâng ®éng: fd = (0,7 ÷ 0,8)ft (cm) (3.1.4)
h. §é vâng tæng céng fp:
§é vâng tæng céng: fp = ft + fd (cm) (3.1.5)
2.1.1.2. §èi víi nhÝp kÐp

a. Ph©n t¶i cho nhÝp kÐp
§èi víi nhÝp kÐp ë b¸nh xe th× ta ph¶i ph©n t¶i cho nhÝp chÝnh vµ nhÝp phô. Tr×nh tõ ph©n t¶i
cho nhÝp kÐp nh− sau:
- X¸c ®Þnh ®é cøng s¬ bé cña nhÝp chÝnh ë chÕ ®é kh«ng t¶i:
Cc = Mkt.ω02.10-3 (kG/cm) (3.1.6)
Trong ®ã:
Mkt: khèi l−îng ®−îc treo ®Æt lªn mçi b¸nh xe ë chÕ ®é kh«ng t¶i (kG)
πn 0
ω0 = (lÇn/s) (3.1.7)
30
víi n0: tÇn sè dao ®éng cña nhÝp ë chÕ ®é kh«ng t¶i (lÇn/phót)
M kt
- §é vâng tÜnh cña nhÝp ë chÕ ®é kh«ng t¶i: f t = (cm) (3.1.8)
Cc
- §é vâng cña khèi nhÝp khi nhÝp phô b¾t ®Çu lµm viÖc: f0 ≈ 1,2.ft (cm) (3.1.9)
- T¶i träng t¸c dông lªn khèi nhÝp khi nhÝp phô b¾t ®Çu lµm viÖc: Z0 = Cc . f0 (kG) (3.1.10)
πn
- TÇn sè dao ®éng gãc cña khèi nhÝp ë chÕ ®é toµn t¶i: ω = (lÇn/s) (3.1.11)
30
víi n: tÇn sè dao ®éng cña nhÝp ë chÕ ®é toµn t¶i (lÇn/phót)
- §é cøng toµn bé cña khèi nhÝp: C = M.ω2.10-3 (kG/cm) (3.1.12)
Trong ®ã M lµ khèi l−îng ®−îc treo ®Æt lªn b¸nh xe ë chÕ ®é toµn t¶i (kG)
- §é cøng cña nhÝp phô: CP = C - Cc (kG/cm) (3.1.13)
2
⎛ 300 ⎞
- §é vâng tÜnh cña nhÝp lóc ®Çy t¶i: f tt = ⎜ ⎟ (cm) (3.1.14)
⎝ n ⎠
- T¶i träng lín nhÊt t¸c dông lªn nhÝp phô: ZPmax = CP(ftt - f0) (kG) (3.1.15)
- T¶i träng lín nhÊt t¸c dông lªn nhÝp chÝnh: Zcmax = M - ZPmax (kG) (3.1.16)
Sau khi ®· ph©n t¶i s¬ bé cho nhÝp chÝnh vµ nhÝp phô ta míi tiÕn hµnh çc qu¸ tr×nh x¸c ®Þnh
çc th«ng sè dao ®éng cho tõng bé nhÝp (chÝnh, phô)
b. TÇn sè dao ®éng:
- 64 -
TÇn sè dao ®éng cña nhÝp chÝnh vµ nhÝp phô còng ®−îc chän s¬ bé nh− ë nhÝp ®¬n.
c. TÇn sè dao ®éng gãc ω:
πn
TÇn sè dao ®éng gãc ω ®−îc tÝnh theo c«ng thøc: ω = (lÇn/s) (3.1.17)
30
d. §é vâng tÜnh ft:
2
⎛ 300 ⎞
§é vâng tÜnh ®−îc tÝnh theo c«ng thøc: f t = ⎜ ⎟ (cm) (3.1.18)
⎝ n ⎠
e. §é vâng ®éng fd:
§é vâng ®éng: fd = (0,7 ÷ 0,8)ft (cm) (3.1.19)
g. §é vâng tæng céng fp:
§é vâng tæng céng: fp = ft + fd (cm) (3.1.20)
h. §é cøng s¬ bé cña nhÝp C:
M
§é cøng s¬ bé cña nhÝp C: C = (kG/cm) (3.1.21)
ft
2.1.2. TÝnh to¸n bé phËn ®µn håi
2.1.2.1. X¸c ®Þnh çc th«ng sè c¬ b¶n cña nhÝp:
a. X¸c ®Þnh chiÒu dµi l¸ nhÝp gèc:
ChiÒu dµi l¸ nhÝp gèc: L = K.la (cm) (3.1.22)
Trong ®ã: K: hÖ sè kinh nghiÖm. K = 0,4 - 0,55
la: chiÒu dµi c¬ së cña xe (cm)
b. X¸c ®Þnh chiÒu dµy çc l¸ nhÝp:
ChiÒu dµy h cña çc l¸ nhÝp ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:
2α p (l1 − 0,5d c )(l1a − 0,5d c )σ max
h= (m) (3.1.23)
3Ef p
Trong ®ã:
αp: hÖ sè biÕn d¹ng cña nhÝp. αp = 1,2 - 4.
dc: Kho¶ng çch gi÷a 2 bul«ng quang nhÝp (cm)
l1: Nöa chiÒu dµi l¸ nhÝp gèc
l1a = l1 = L/2 (nhÝp ®èi xøng)
fp: ®é vâng tæng céng cña bé nhÝp (cm)
σmax: øng suÊt cùc ®¹i cho phÐp (kG/cm2)
E: m«®un ®µn håi cña vËt liÖu (E=2,1.106 kG/cm2)
c. BÒ réng cña çc l¸ nhÝp:
b
BÒ réng b cña çc l¸ nhÝp ®−îc chän sao cho 6 < < 10 (3.1.24)
h
- 65 -
d. Sè l¸ nhÝp:
12J p
Sè l¸ nhÝp n ®−îc tÝnh theo c«ng thøc: n = (3.1.25)
bh 3
Trong ®ã:
b: bÒ réng cña çc l¸ nhÝp
h: chiÒu dµy cña çc l¸ nhÝp
Jp: m« men qu¸n tÝnh tæng céng cña bé nhÝp:
α p C(l1a l1 )
2
Jp = (cm4) (3.1.26)
3EL
e. X¸c ®Þnh chiÒu dµi çc l¸ nhÝp:
ChiÒu dµi l¸ nhÝp thø k ®−îc tÝnh theo c«ng thøc: lk = lk-1 - xk-1 (cm) (3.1.27)
Trong ®ã:
lk: chiÒu dµi l¸ nhÝp thø k (cm)
lk-1: chiÒu dµi l¸ nhÝp thø k-1 (cm)
xk-1: ®é chªnh lÖch chiÒu dµi gi÷a 2 l¸ nhÝp thø k vµ k-1 ®Ó ®¶m b¶o ph©n bè øng suÊt hîp lý
nhÊt.
xk-1 ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:
γ k K p (l1 − 0,5d c )J k
xk = k
(cm) (3.1.28)
∏ β .J
i=2
i p
Trong ®ã:
l1: Nöa chiÒu dµi l¸ nhÝp gèc (cm)
dc: Kho¶ng çch gi÷a 2 bul«ng quang nhÝp (cm)
b k h 3k
Jk: m« men qu¸n tÝnh cña l¸ nhÝp thø k, J k = (cm4) (3.1.29)
12
Jp: m« men qu¸n tÝnh tæng céng cña bé nhÝp (cm4)
γk: hÖ sè ph©n bè øng suÊt cã gi¸ trÞ trong b¶ng:
Lo¹i nhÝp Gi¸ trÞ γk

L¸ gèc L¸ sè 2 L¸ sè 3 Cßn l¹i
Çc l¸ cã chiÒu dµi kh¸c nhau 0,6 - 0,8 0,7 - 0,9 0,9 - 1 1
L¸ thø hai dµi b»ng l¸ gèc 0,6 - 0,8 0,6 - 0,8 0,7 - 0,9 1
Kp: hÖ sè xÐt ®Õn ¶nh h−ëng cña l¸ nhÝp cuèi cïng ®Õn sù t¨ng øng suÊt:
- 66 -
⎛ J ⎞ Jp
K p = ⎜1 − α p k ⎟ (3.1.30)
⎜ J p ⎟⎠ J p − J k
⎝
βi: hÖ sè tÝnh to¸n theo c«ng thøc:
l i −1 − 0,5d c l1 − 0,5d c J i −1 K p
βi = − (3.1.31)
l i − 0,5d c l i − 0,5d c i −1
∏βk J p k =2
2.1.2.2. TÝnh chÝnh x¸c ®é cøng vµ ®é vâng cña khèi nhÝp

Gi¶ thuyÕt tÝnh to¸n theo ph−¬ng ph¸p Parkhilopxki:
- NhÝp l¸ ®−îc cÊu tróc thµnh bã cã b¸n kÝnh cong khi chÕ t¹o thay ®æi
- Lùc t¸c dông tõ l¸ nµy sang l¸ kh¸c chØ ®Æt t¹i ®Çu mót
- Quan hÖ biÕn d¹ng vµ chuyÓn vÞ tu©n theo ®Þnh luËt Huc
- Trong tÝnh to¸n coi çc l¸ nhÝp mét ®Çu bÞ ngµm t¹i quang nhÝp vµ l¸ nhÝp chØ chÞu uèn
P=Q/2
l1
l2
l3 a2
a3
ln-
ln-1
an-
ln an-
an
an+1
H×nh 3.2.1. S¬ ®å tÝnh to¸n nhÝp
a. §é cøng cña nhÝp

§é cøng cña khèi nhÝp (®èi xøng) ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:
6E
C = α k =n (3.1.32)
∑a
k =1
3
k +1 ( y k − y k +1 )
Trong ®ã:
α: hÖ sè thùc nghiÖm α = 0,85
E: m«®un ®µn håi cña vËt liÖu (E = 2,1.106 kG/cm2)
ak = l1 - lk (cm) (h×nh 3.2.1)
1
yk ®−îc tÝnh theo c«ng thøc: Yk = k
(3.1.33)
∑J
i =1
i
- 67 -
Ji lµ m« men qu¸n tÝnh cña l¸ nhÝp thø i
b. TÝnh ®é vâng tÜnh:
§é vâng tÜnh cña nhÝp ft cho nhÝp ®èi xøng:
k=n
Qn
ft =
6E
∑a
k =1
3
k +1 ( y k − y k +1 ) (cm) (3.1.34)
c. KiÓm tra l¹i tÇn sè dao ®éng riªng cña khèi nhÝp
300
TÇn sè dao ®éng riªng ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: n = (lÇn/phót) (3.1.35)
ft
2.1.2.3. TÝnh bÒn nhÝp:
a. TÝnh ph¶n lùc t¹i çc l¸ nhÝp
lk Xk-1
Xk
ak+1
lk+1 Xk
Xk ak+2
lk+2 Xk+1
Xk+2
H×nh 3.2.2. S¬ ®å lùc t¸c dông lªn l¸ nhÝp
HÖ ph−¬ng tr×nh tÝnh to¸n ph¶n lùc cña bé nhÝp:
⎧A 2 P + B 2 X 2 + C 2 X 3 = 0
⎪A X + B X + C X = 0
⎪ 3 2 3 3 3 4
⎨ (3.1.36)
⎪...............................
⎪⎩A n X n −1 + B n X n = 0
Trong ®ã:
3
J ⎛ l ⎞ ⎛ J ⎞ ⎛l ⎞ ⎛ l ⎞
A k = 0,5 k ⎜⎜ 3 k −1 − 1⎟⎟ , B k = −⎜⎜1 + k ⎟⎟ , C k = 0,5⎜⎜ k +1 ⎟⎟ .⎜⎜ 3. k − 1⎟⎟ (3.1.37)
J k −1 ⎝ l k ⎠ ⎝ J k −1 ⎠ ⎝ lk ⎠ ⎝ l k +1 ⎠
Jk: M«men qu¸n tÝnh cña l¸ nhÝp thø k
lk: chiÒu dµi l¸ nhÝp thø k
Gi¶i hÖ ph−¬ng tr×nh (3.1.36) b»ng ph−¬ng ph¸p thÕ ta sÏ cã ®−îc ph¶n lùc t¹i çc l¸ nhÝp.
b. TÝnh øng suÊt tÜnh t¹i çc l¸ nhÝp
Thanh chÞu lùc uèn d−ãi t¸c dông cña çc lùc Xk, do vËy øng suÊt cña mét l¸ nhÝp ®−îc tÝnh
theo hai tiÕt diÖn t¹i ngµm σ uk
NG
vµ t¹i chç tùa σ TU
uk cña nhÝp n»m kÒ:
- 68 -
NG
M uk l X − l k +1 X k +1
σ uk
NG
= NG
= k k (kG/cm2) (3.1.38)
Wuk b k h 2k
6
M TU (l − l k +1 )X k
σ TU
uk =
uk
TU
= k 2
(kG/cm2) (3.1.39)
Wuk bkh k
6
c. TÝnh øng suÊt ®éng cho l¸ nhÝp:
HÖ sè t¶i träng ®éng K® cña bé nhÝp l¸ th−êng chän trong kho¶ng K® =1,8 - 2,2.
øng suÊt ®éng tÝnh theo c«ng thóc: σ® = K®.σt (kG/cm2) (3.1.40)
2.1.3. TÝnh to¸n bé phËn gi¶m chÊn (gi¶m chÊn thuû lùc)
Gi¶m chÊn ®−îc sö dông trªn hÖ thèng treo ®éc lËp hiÖn nay th«ng th−êng lo¹i gi¶m chÊn
èng thuû lùc (1 chiÒu, 2 chiÒu). Th«ng th−êng çc h·ng ®· chÕ t¹o çc lo¹i gi¶m chÊn nµy,
bëi vËy viÖc tÝnh to¸n gi¶m chÊn thùc chÊt lµ chän gi¶m chÊn sau ®ã kiÓm tra ®iÒu kiÖn lµm
viÖc vµ tÝnh bÒn gi¶m chÊn.
B¶ng tham kh¶o chän gi¶m chÊn:
KÝch th−íc (mm) Sö dông cho
H·ng
Hµnh tr×nh lµm

Lo¹i
KiÓu
φtrôc (dt) φpison (d) φvá (D) viÖc hgc (mm) Xe con Xe t¶i
T27 11 27 38,3 300 x
T32 11 32 45,3 350 x
BOGE
T40 15 40 57 400 x
T50 20 50 72 400 x
Hai líp vá
T70 28 70 110 450 x

S26 11 26 38,4 300 x
S30 11 30 44 350 x
T36 15 36 55 450 x
F&S
T45 17 45 65 450 x
T55 17 55 80 400 x
T70 22 70 95 400 x
B36 11 36 40 320 x
Bilstein
B46 11 46 50 400 x x
Mét líp vá
B60 14 60 65 450 x
ET36 11 36 40 300 x
BOGE F&S
ET45 11 45 58 350 x
TR36 11 36 40 300 x
TR46 11 46 50 350 x
- 69 -
Sau khi chän gi¶m chÊn cÇn thiÕt tiÕn hµnh tÝnh l¹i tû sè truyÒn bè trÝ gi¶m chÊn i sao cho
kh¶ n¨ng dËp t¾t dao ®éng lµ tèt nhÊt b»ng çch bè trÝ çc gãc nghiªng gi¶m chÊn phï hîp.
2.1.3.1. X¸c ®Þnh hÖ sè c¶n ë hµnh tr×nh nÐn vµ tr¶
a. Tû sè truyÒn cña gi¶m chÊn:
Tû sè truyÒn cña gi¶m chÊn i ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:
1
i= (3.1.41)
cos δ. cos θ
Trong ®ã: δ vµ θ lµ çc gãc ®Æt cña gi¶m chÊn trong hai mÆt ph¼ng däc vµ ngang.
b. HÖ sè c¶n cña gi¶m chÊn trong hµnh tr×nh nÐn nhÑ, tr¶ nhÑ:
2 Mω Ψ n
Kn = (kG.s/m) (3.1.42)
i2
2MωΨtr
K tr = (kG.s/m) (3.1.43)
i2
Trong ®ã:
M: träng l−îng phÇn ®−îc treo (kG.s2/m)
i: tû sè truyÒn cña gi¶m chÊn (®· x¸c ®Þnh ë trªn)
πn
ω: tÇn sè dao ®éng gãc. ω = (rad/s)
30
n: tÇn sè dao ®éng cña phÇn treo
ψn, ψtr: çc hÖ sè kh«ng chu kú ë hµnh tr×nh nÐn, tr¶. Th«ng th−êng ψtr = 3ψn (3.1.44)
ψ∑ = ψn + ψtr. Theo kinh nghiÖm ψ∑ = 0,25 - 0,45
c. HÖ sè c¶n cña gi¶m chÊn trong hµnh tr×nh nÐn m¹nh, tr¶ m¹nh:
Çc hÖ sè c¶n cña gi¶m chÊn ë hµnh tr×nh nÐn m¹nh vµ tr¶ m¹nh th−êng ®−îc chän theo
kinh nghiÖm:
Knm = 0,6 Kn
Ktrm = 0,6 Ktr (3.1.45)
2.1.3.2. X¸c ®Þnh lùc c¶n sinh ra trong gi¶m chÊn:
a. Hµnh tr×nh nÐn nhÑ, tr¶ nhÑ:
Lùc c¶n nÐn nhÑ: Pn = Kn.v1
Lùc c¶n tr¶ nhÑ: Ptr = Ktr.v1 (3.1.46)
trong ®ã v1: tèc ®é dÞch chuyÓn cña gi¶m chÊn khi van gi¶m t¶i b¾t ®Çu më. v1 ≈ 0,3 m/s.
b. Hµnh tr×nh nÐn m¹nh, tr¶ m¹nh:
Lùc c¶n nÐn m¹nh: Pnm = Pn + Knm.(v2 -v1)
Lùc c¶n tr¶ m¹nh: Ptrm = Ptr + Ktrm.(v2 -v1) (3.1.46)
trong ®ã v2: tèc ®é dÞch chuyÓn cña gi¶m chÊn khi van gi¶m t¶i më hoµn toµn. v2 ≈ 0,6 m/s.
- 70 -
2.1.3.3. KiÓm tra ®iÒu kiÖn truyÒn nhiÖt:
* C«ng suÊt to¶ nhiÖt cña gi¶m chÊn:
NQmax = αS(Tmax - Tmt)/t (kGm/s) (3.1.47)
Trong ®ã:
v: vËn tèc dÞch chuyÓn cña piston (m/s). v ≈ 0,3 m/s.
α: hÖ sè truyÒn nhiÖt: α = (50-70).427 kGm/m2.®é.giê
Tmt: nhiÖt ®é m«i tr−êng, ë ViÖt Nam lÊy b»ng 35oC.
Tmax: nhiÖt ®é lín nhÊt cña gi¶m chÊn, lÊy b»ng 120-130oC
S: diÖn tÝch vá ngoµi cña gi¶m chÊn
⎛D ⎞
S = πD⎜ + L gc ⎟ (m2) (3.1.48)
⎝2 ⎠
D: §−êng kÝnh ngoµi cña gi¶m chÊn
Lgc : ChiÒu dµi phÇn chøa dÇu cña gi¶m chÊn. Lgc = 2hgc + (3 - 5)d
* C«ng suÊt sinh ra khi gi¶m chÊn lµm viÖc víi lùc c¶n lín nhÊt:
NPmax = γ1.β.hgc.P.ω (kGm/s) (3.1.49)
Trong ®ã:
γ1: HÖ sè t¨ng n¨ng l−îng søc c¶n. γ1 = 1,5
β: HÖ sè thu n¨ng l−îng. β = (0,05 - 0,15)
hgc: hµnh tr×nh lµm viÖc cña gi¶m chÊn (m)
P: lùc c¶n cùc ®¹i sinh ra khi lµm viÖc cña gi¶m chÊn (kG)
ω: tÇn sè dao ®éng gãc cña hÖ thèng treo (rad/s)
* KiÓm tra ®iÒu kiÖn truyÒn nhiÖt: NQmax > NPmax (3.1.50)
2.1.3.4. KiÓm bÒn gi¶m chÊn:
a. KiÓm bÒn xilanh gi¶m chÊn
Xilanh gi¶m chÊn chÞu kÐo, nÐn. Theo søc bÒn vËt liÖu, øng suÊt t−¬ng ®−¬ng xi lanh gi¶m
chÊn ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:
σ td = σ 2k + σ 2n − σ k σ n ≤ [σ] (3.1.51)
* σk: øng suÊt kÐo xilanh do lùc Pmax g©y ra:
Pmax KdZ
σk = = (3.1.52)
πd(D − d ) πd(D − d )
* σn: øng suÊt do ¸p lùc dÇu g©y ra:

Ptr max .d
σn = (3.1.53)
D−d
Trong ®ã:
- 71 -
Z: t¶i träng t¸c dông lªn gi¶m chÊn (N) (träng l−îng phÇn ®−îc treo)
Kd: HÖ sè t¶i träng ®éng (Kd = 1,75)
d: §−êng kÝnh xi lanh (®−êng kÝnh piston) (m)
D: §−êng kÝnh ngoµi xi lanh (m)
Ptrmax: Lùc c¶n cña dÇu trong hµnh tr×nh tr¶
* [σ]: øng suÊt cho phÐp cña vËt liÖu lµm xi lanh. Víi xilanh d−îc lµm tõ thÐp 42CrMS4,
[σb] = 840 MPa.
Chän hÖ sè an toµn lµ 1,5, ta cã:
[σ n ] = [σ b ] = 560 (MPa)
1,5
[σ X ] = [σ n ] = 373 (MPa)
1,5
øng suÊt t−¬ng ®−¬ng cho phÐp:

[σ td ] = [σ n ]2 + [σ X ]2 = 560 2 + 373 2 = 672 (MPa) = 6720 kN/m2
b. KiÓm bÒn thanh ®Èy piston gi¶m chÊn
Thanh ®Èy piston gi¶m chÊn chÞu kÐo.
4.Pmax 4K d Z
σk = = ≤ [σ k ] (3.1.54)
πd 2
td πd 2td
2.2. Víi bµi to¸n kiÓm nghiÖm:

Yªu cÇu víi bµi to¸n kiÓm nghiÖm lµ víi xe ®· cã ®Çy ®ñ çc th«ng sè kü thuËt chung vµ çc
th«ng sè cña hÖ thèng treo, chóng ta kiÓm tra bÒn çc chi tiÕt cña hÖ thèng vµ ®¸nh gi¸ ®é
ªm dÞu cña hÖ thèng.
Qui tr×nh tÝnh to¸n kiÓm nghiÖm gåm çc b−íc sau:
- TÝnh ®é cøng nhÝp.
- TÝnh bÒn nhÝp.
- KiÓm tra ®é ªm dÞu.
- TÝnh bÒn vµ tÝnh nhiÖt gi¶m chÊn (nÕu cã)
2.2.1. TÝnh chÝnh x¸c ®é cøng vµ ®é vâng cña khèi nhÝp

Gi¶ thuyÕt tÝnh to¸n theo ph−¬ng ph¸p Parkhilopxki:
- NhÝp l¸ ®−îc cÊu tróc thµnh bã cã b¸n kÝnh cong khi chÕ t¹o thay ®æi
- Lùc t¸c dông tõ l¸ nµy sang l¸ kh¸c chØ ®Æt t¹i ®Çu mót
- Quan hÖ biÕn d¹ng vµ chuyÓn vÞ tu©n theo ®Þnh luËt Huc
- Trong tÝnh to¸n coi çc l¸ nhÝp mét ®Çu bÞ ngµm t¹i quang nhÝp vµ l¸ nhÝp chØ chÞu uèn
- 72 -
P=Q/2
l1
l2
l3 a2
a3
ln-
ln-1
an-
ln an-
an
an+1
H×nh 3.2.1. S¬ ®å tÝnh to¸n nhÝp
2.2.1.1. §é cøng cña nhÝp

§é cøng cña khèi nhÝp (®èi xøng) ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:
6E
C = α k =n (3.2.1)
∑a
k =1
3
k +1 ( y k − y k +1 )
Trong ®ã:
α: hÖ sè thùc nghiÖm α = 0,85
E: m«®un ®µn håi cña vËt liÖu (E = 2,1.106 kG/cm2)
ak = l1 - lk (cm) (h×nh 3.2.1)
1
Yk ®−îc tÝnh theo c«ng thøc: Yk = k
(3.2.2)
∑J
i =1
i
Ji lµ m« men qu¸n tÝnh cña l¸ nhÝp thø i

2.2.1.2. TÝnh ®é vâng tÜnh:
§é vâng tÜnh cña nhÝp ft cho nhÝp ®èi xøng:
k=n
Qn
ft =
6E
∑a
k =1
3
k +1 ( y k − y k +1 ) (cm) (3.2.3)
2.2.2. TÝnh bÒn nhÝp (t−¬ng tù nh− ë phÇn thiÕt kÕ)

2.2.3. KiÓm tra l¹i ®é ªm dÞu cña hÖ thèng treo
TÇn sè dao ®éng riªng cña khèi nhÝp ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
300
n= (lÇn/phót) (3.2.4)
ft
2.2.4. TÝnh bÒn vµ tÝnh nhiÖt gi¶m chÊn (nÕu cã): (t−¬ng tù nh− ë phÇn thiÕt kÕ)
- 73 -
3.1. S¬ ®å thuËt to¸n tÝnh to¸n thiÕt kÕ bé phËn ®µn håi hÖ thèng treo (nhÝp)
B¾t ®Çu
NhËp d÷ liÖu
Ph©n t¶i cho bé nhÝp
NhÝp tr−íc NhÝp sau
NhÝp chÝnh NhÝp phô NhÝp chÝnh NhÝp phô
TÝnh çc th«ng sè dao

®éng cña b¸nh xe
X¸c ®Þnh chiÒu dµy, X¸c ®Þnh sè l¸ nhÝp X¸c ®Þnh chiÒu dµi
bÒ réng çc l¸ nhÝp çc l¸ nhÝp
TÝnh ®é cøng, ®é vâng

tÜnh cña khèi nhÝp
KiÓm tra
tÇn sè dao ®éng riªng
Sai
§óng
KiÓm tra
bÒn çc l¸ nhÝp
Sai
§óng
Xem kÕt qu¶
KÕt thóc
H×nh 3.3.1. S¬ ®å l«gÝc thuËt to¸n tÝnh to¸n thiÕt kÕ bé phËn ®µn håi (nhÝp)
- 74 -
Víi tr×nh tù çc b−íc tÝnh to¸n thiÕt kÕ bé phËn ®µn håi (nhÝp) nh− ë phÇn II, chóng t«i ®−a
ra s¬ ®å thuËt to¸n cña bµi to¸n thiÕt kÕ bé phËn ®µn håi hÖ thèng treo trªn h×nh 3.3.1.
Khèi nµy thùc hiÖn chøc n¨ng lùa chän phÇn nhËp d÷ liÖu cña xe vµ çc d÷ liÖu tham kh¶o
cña nhÝp, bao gåm:
- Lo¹i xe
- Träng l−îng trªn cÇu tr−íc khi ®Çy t¶i
- Träng l−îng trªn cÇu sau khi ®Çy t¶i
- Träng l−îng toµn bé khi kh«ng t¶i
- Träng l−îng trªn cÇu tr−íc khi kh«ng t¶i
- Träng l−îng trªn cÇu sau khi kh«ng t¶i
Çc th«ng sè tham kh¶o: Çc d÷ liÖu thiÕt kÕ nhÝp, bao gåm:
- TÇn sè dao ®éng cña nhÝp
- Lo¹i nhÝp: ®¬n hoÆc kÐp
- M«®un ®µn håi cña vËt liÖu lµm nhÝp
- Kho¶ng çch t©m bu l«ng quang nhÝp
- HÖ sè biÕn d¹ng cña nhÝp
- HÖ sè ph©n bè øng suÊt víi çc l¸ nhÝp ®Çu tiªn vµ çc l¸ nhÝp tiÕp theo
- øng suÊt cho phÐp cña vËt liÖu lµm nhÝp
- Çc hÖ sè kinh nghiÖm
3.1.2. Khèi ph©n t¶i cho nhÝp
Khèi nµy thùc hiÖn viÖc lùa chän kÕt cÊu vµ tÝnh to¸n t¶i träng ®Æt lªn tõng bé nhÝp ë mçi
cÇu xe: nhÝp chÝnh vµ nhÝp phô (nÕu cã)
3.1.3. Khèi tÝnh to¸n çc th«ng sè dao ®éng cña b¸nh xe
§©y lµ khèi thùc hiÖn nhãm çc tÝnh to¸n çc th«ng sè dao ®éng cña b¸nh xe nh−: tÇn sè dao
®éng gãc, ®é cøng s¬ bé cña khèi nhÝp, ®é vâng tÜnh, ®é vâng ®éng, ®é vâng tæng céng.
3.1.4. Çc khèi tÝnh to¸n çc th«ng sè c¬ b¶n cña nhÝp
§©y lµ tËp hîp cña çc khèi tÝnh to¸n ra çc th«ng sè c¬ b¶n cña bé nhÝp, nã lµ tËp hîp cña
çc khèi x¸c ®Þnh sè l¸ nhÝp, chiÒu dµy, bÒ réng, chiÒu dµi çc l¸ nhÝp trong bé nhÝp.
3.1.5. Khèi tÝnh ®é cøng, ®é vâng cña khèi nhÝp
- 75 -
Sau khi ®· tÝnh to¸n çc th«ng sè c¬ b¶n cña çc l¸ nhÝp trong khèi nhÝp, khèi nµy sÏ tÝnh
chÝnh x¸c ®é cøng vµ ®é vâng tÜnh cña khèi nhÝp thiÕt kÕ.
3.1.6. Khèi kiÓm tra tÇn sè dao ®éng riªng cña bé nhÝp
§©y lµ khèi thùc hiÖn viÖc kiÓm tra l¹i tÇn sè dao ®éng riªng cña khèi nhÝp cã tho¶ m·n çc
yªu cÇu vÒ ®é ªm dÞu hay kh«ng.
3.1.7. Khèi kiÓm tra bÒn
Khèi nµy thùc hiÖn nhiÖm vô tÝnh to¸n ph¶n lùc sinh ra trong bé nhÝp, tÝnh øng suÊt sinh ra
trªn dõng l¸ nhÝp vµ so s¸nh kiÓm tra bÒn. NÕu çc ®iÒu kiÖn vÒ bÒn vµ vÒ tÇn sè dao ®éng
kh«ng ®¶m b¶o th× chóng ta ph¶i quay l¹i viÖc tÝnh vµ chän çc th«ng sè c¬ b¶n.
3.1.8. Khèi xem kÕt qu¶
Sau khi ®· tÝnh to¸n vµ kiÓm tra ®iÒu kiÖn lµm viÖc, khèi nµy sÏ thÓ hiÖn çc kÕt qu¶ tÝnh
to¸n çc th«ng sè cña nhÝp, kÕt qu¶ bÒn, v.v...
3.1.9. KÕt luËn
- 76 -
3.2. S¬ ®å thuËt to¸n tÝnh to¸n kiÓm nghiÖm bé phËn ®µn håi hÖ thèng treo (nhÝp)
B¾t ®Çu
NhËp d÷ liÖu
NhËp d÷ liÖu hÖ thèng treo
NhÝp tr−íc NhÝp sau
NhÝp chÝnh NhÝp phô NhÝp chÝnh NhÝp phô
TÝnh çc th«ng sè dao

®éng cña b¸nh xe
TÝnh ®é cøng, ®é vâng

tÜnh cña khèi nhÝp
KiÓm tra
tÇn sè dao ®éng riªng
KiÓm tra
bÒn çc l¸ nhÝp
Xem kÕt qu¶
KÕt thóc
H×nh 3.3.2. S¬ ®å l«gÝc thuËt to¸n tÝnh to¸n kiÓm nghiÖm bé phËn ®µn håi (nhÝp)
Víi tr×nh tù çc b−íc tÝnh to¸n kiÓm nghiÖm bé phËn ®µn håi (nhÝp) ®· nªu, chóng t«i ®−a ra
s¬ ®å thuËt to¸n cña bµi to¸n kiÓm nghiÖm bé phËn ®µn håi hÖ thèng treo trªn h×nh 3.3.2.
- 77 -
3.2.1. Khèi nhËp d÷ liÖu xe:
cña nhÝp, bao gåm:
- Lo¹i xe
3.2.2. Khèi nhËp d÷ liÖu nhÝp:
Khèi nµy thùc hiÖn chøc n¨ng nhËp d÷ liÖu cña çc bé trªn xe vµ çc d÷ liÖu tham kh¶o nhÝp,
bao gåm:
Çc th«ng sè kÕt cÊu
- KÕt cÊu cña nhÝp tr−íc vµ nhÝp sau: NhÝp ®¬n hoÆc nhÝp kÐp
- Sè l¸ nhÝp cña mçi bé nhÝp
- ChiÒu dµi l¸ nhÝp
- BÒ réng l¸ nhÝp
- ChiÒu dµy l¸ nhÝp
- M«®un ®µn håi cña vËt liÖu lµm nhÝp
- øng suÊt cho phÐp cña vËt liÖu lµm nhÝp
- Kho¶ng çch t©m bu l«ng quang nhÝp
Çc th«ng sè tham kh¶o: Çc d÷ liÖu thiÕt kÕ nhÝp, bao gåm:
- HÖ sè biÕn d¹ng cña nhÝp
- HÖ sè ph©n bè øng suÊt víi çc l¸ nhÝp ®Çu tiªn vµ çc l¸ nhÝp tiÕp theo
- Çc hÖ sè kinh nghiÖm kh¸c
3.2.3. Khèi tÝnh to¸n çc th«ng sè dao ®éng cña b¸nh xe
§©y lµ khèi thùc hiÖn nhãm çc tÝnh to¸n çc th«ng sè dao ®éng cña b¸nh xe nh−: ph©n t¶i
cho nhÝp, tÇn sè dao ®éng gãc, ®é cøng s¬ bé cña khèi nhÝp, ®é vâng tÜnh, ®é vâng ®éng, ®é
vâng tæng céng.
3.2.4. Khèi tÝnh ®é cøng, ®é vâng cña khèi nhÝp
Khèi nµy sÏ tÝnh chÝnh x¸c ®é cøng vµ ®é vâng tÜnh cña tõng bé nhÝp.
- 78 -
3.2.5. Khèi kiÓm tra tÇn sè dao ®éng riªng cña bé nhÝp
§©y lµ khèi thùc hiÖn viÖc kiÓm tra tÇn sè dao ®éng riªng cña khèi nhÝp cã tho¶ m·n çc yªu
cÇu vÒ ®é ªm dÞu hay kh«ng.
3.2.6. Khèi kiÓm tra bÒn
Khèi nµy thùc hiÖn nhiÖm vô tÝnh to¸n ph¶n lùc sinh ra trong bé nhÝp, tÝnh øng suÊt sinh ra
trªn dõng l¸ nhÝp vµ so s¸nh kiÓm tra bÒn.
Sau khi ®· tÝnh to¸n vµ kiÓm tra ®iÒu kiÖn lµm viÖc, khèi nµy sÏ thÓ hiÖn çc kÕt qu¶ kiÓm
nghiÖm nhÝp: tÇn sè dao ®éng, øng suÊt vµ biÓu ®å øng suÊt, v.v...
3.2.8. KÕt luËn
kÕt qu¶ tÝnh to¸n, trªn c¬ së ®ã ®¸nh gi¸ ®−îc tæng thÓ vÒ bé phËn ®µn håi hÖ thèng treo
®ang l¾p ®Æt trªn xe.
- 79 -
3.3. S¬ ®å thuËt to¸n tÝnh to¸n kiÓm nghiÖm bé phËn gi¶m chÊn hÖ thèng treo
B¾t ®Çu
NhËp d÷ liÖu
Chän vµ nhËp çc th«ng

sè cña gi¶m chÊn
TÝnh tû sè truyÒn cña

gi¶m chÊn
TÝnh hÖ sè c¶n ë çc

hµnh tr×nh nÐn, tr¶
TÝnh lùc c¶n ë çc

hµnh tr×nh nÐn, tr¶
KiÓm tra
®iÒu kiÖn truyÒn nhiÖt
Sai
§óng
KiÓm tra
bÒn gi¶m chÊn
Sai
§óng
Xem kÕt qu¶
KÕt thóc
H×nh 3.3.3. S¬ ®å l«gÝc thuËt to¸n tÝnh to¸n kiÓm nghiÖm bé phËn gi¶m chÊn
Víi tr×nh tù çc b−íc tÝnh to¸n kiÓm nghiÖm bé phËn gi¶m chÊn ®· nªu, chóng t«i ®−a ra s¬
®å thuËt to¸n cña bµi to¸n kiÓm nghiÖm bé phËn gi¶m chÊn hÖ thèng treo trªn h×nh 3.3.3.
- 80 -
cña gi¶m chÊn thuû lùc, bao gåm:
Çc th«ng sè kü thuËt «t«: Çc th«ng sè nµy ®· ®−îc tÝnh to¸n ë phÇn bé phÇn ®µn håi
- Lo¹i xe
- TÇn sè dao ®éng cña hÖ thèng treo
- TÇn sè dao ®éng gãc cña hÖ thèng treo
3.3.2. Khèi chän vµ nhËp d÷ liÖu gi¶m chÊn:
Khèi nµy thùc hiÖn chøc n¨ng chän vµ nhËp d÷ liÖu cña gi¶m chÊn, bao gåm:
- Lo¹i gi¶m chÊn (khi chän lo¹i gi¶m chÊn sÏ cã çc th«ng sè kü thuËt ®i kÌm nh− ®−êng
kÝnh xi lanh, ®−êng kÝnh piston, ®−êng kÝnh thanh ®Èy, hµnh tr×nh cùc ®¹i cña piston,v.v...)
- Çc gãc ®Æt gi¶m chÊn
- HÖ sè kh«ng chu kú
- VËn tèc lµm viÖc cña gi¶m chÊn (khi van gi¶m t¶i b¾t ®Çu më vµ më hoµn toµn)
- HÖ sè t¨ng n¨ng l−îng søc c¶n
- HÖ sè thu n¨ng l−îng
- HÖ sè truyÒn nhiÖt
- NhiÖt ®é tÝnh to¸n cña m«i tr−êng
- NhiÖt ®é giíi h¹n cña gi¶m chÊn chÞu ®−îc
- øng suÊt cho phÐp cña vËt liÖu (xilanh, piston, thanh ®Èy)
3.3.3. Khèi tÝnh tû sè truyÒn cña gi¶m chÊn: thùc hiÖn tÝnh to¸n tû sè truyÒn cña gi¶m chÊn
3.3.4. Çc khèi tÝnh hÖ sè c¶n vµ lùc c¶n ë çc hµnh tr×nh nÐn, tr¶: §©y lµ çc khèi thùc hiÖn
viÖc tÝnh to¸n çc lùc c¶n cña dÇu sinh ra trong çc qu¸ tr×nh lµm viÖc.
3.3.5. Khèi kiÓm tra ®iÒu kiÖn truyÒn nhiÖt: thùc hiÖn kiÓm tra vÒ c«ng suÊt to¶ nhiÖt cña
gi¶m chÊn.
3.4.5. Khèi kiÓm tra bÒn: thùc hiÖn nhiÖm vô tÝnh to¸n bÒn mét sè chi tiÕt nh− xilanh, thanh
®Èy piston, v.v...
3.1.6. Khèi xem kÕt qu¶: thÓ hiÖn çc kÕt qu¶ tÝnh to¸n
3.1.7. KÕt luËn: tæng kÕt çc kÕt qu¶ tÝnh to¸n, ®¸nh gi¸ ®−îc gi¶m chÊn trªn xe.
- 81 -
Trªn c¬ së s¬ ®å thuËt to¸n cho hai bµi to¸n thiÕt kÕ vµ kiÓm nghiÖm hÖ thèng treo, chóng t«i
tiÕn hµnh x©y dùng ch−¬ng tr×nh cã giao diÖn b»ng tiÕng ViÖt ®Ó thùc hiÖn çc thao t¸c nµy
mét çch trùc quan trªn m¸y tÝnh. Ch−¬ng tr×nh ®−îc viÕt trªn nÒn ng«n ng÷ lËp tr×nh øng
dông Matlab 5.3. Khi lùa chän tÝnh to¸n hÖ thèng treo tõ ch−¬ng tr×nh tæng thÓ, ban ®Çu sÏ
cã menu cho phÐp ng−êi dïng lùa chän bµi to¸n thiÕt kÕ hoÆc kiÓm nghiÖm:

NÕu bÊm chän "ThiÕt kÕ" sÏ thùc hiÖn phÇn ch−¬ng tr×nh thiÕt kÕ hÖ thèng treo tõ çc th«ng
sè hoµn toµn míi hoÆc trªn c¬ së çc xe cã s½n do ng−êi sö dông nhËp vµo. NÕu chän "KiÓm
nghiÖm" sÏ thùc hiÖn phÇn ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n bµi to¸n kiÓm nghiÖm hÖ thèng treo cña
çc xe hiÖn cã ®Çy ®ñ çc th«ng sè. Chän "Tho¸t" ®Ó quay trë l¹i ch−¬ng tr×nh tæng thÓ toµn
bé çc hÖ thèng trªn «t«.
4.1. Ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n thiÕt kÕ hÖ thèng treo
treo cã giao diÖn nh− sau:
H×nh 3.4.1.1. Menu chÝnh "ThiÕt kÕ hÖ thèng treo"
- 82 -
Trªn menu cã thanh c«ng cô cho phÐp chóng ta thùc hiÖn çc thao t¸c cña bµi to¸n thiÕt kÕ.
§©y lµ phÇn ch−¬ng tr×nh rÊt quan träng, bao gåm çc modul nhËp d÷ liÖu chung cña xe, lùa
chän vµ nhËp d÷ liÖu cña bé phËn ®µn håi (nhÝp), chän vµ nhËp d÷ liÖu gi¶m chÊn thuû lùc..
Trong mçi modul nhËp d÷ liÖu ®Òu cã hai phÇn: NhËp d÷ liÖu tõ bµn phÝm vµ nhËp d÷ liÖu tõ
tÖp.
thiÕt kÕ míi.

Sau khi ®· nhËp ®Çy ®ñ çc th«ng sè c¬ b¶n cña xe vµ lùa chän kÕt cÊu cña hÖ thèng treo,
chóng ta cã thÓ l−u l¹i çc th«ng sè nµy khi bÊm vµo "L−u l¹i", hoÆc cã thÓ bÊm "TiÕp tôc"
®Ó kÕt thóc phÇn nhËp d÷ liÖu xe, chuyÓn sang phÇn tiÕp theo. BÊm "Tho¸t" khi nhËp d÷ liÖu
sai hoÆc kh«ng muèn nhËp d÷ liÖu n÷a.
- 83 -
4.1.1.3. NhËp d÷ liÖu nhÝp
liÖu ®Ó thiÕt kÕ nhÝp. Khi bÊm chän "D÷ liÖu/ Th«ng sè hÖ thèng treo/ NhÝp" sÏ hiÖn ra menu
lùa chän vµ nhËp çc th«ng sè tham kh¶o ®Ó tÝnh nhÝp:
H×nh 3.4.1.4. NhËp th«ng sè tÝnh nhÝp
- 84 -
Ch−¬ng tr×nh cho phÐp ng−êi sö dông lùa chän vµ nhËp th«ng sè cña nhÝp. Sau khi thùc hiÖn
viÖc nhËp çc th«ng sè, ng−êi sö dông còng cã thÓ lùa chän khi bÊm "L−u l¹i", "TiÕp tôc",
"Tho¸t" nh− d÷ liÖu xe.
4.1.1.4. NhËp d÷ liÖu gi¶m chÊn
Sau khi ®· nhËp d÷ liÖu cña nhÝp, ch−¬ng tr×nh cho phÐp ng−êi sö dông lùa chän vµ nhËp d÷
liÖu ®Ó tÝnh chän gi¶m chÊn. Khi bÊm chän "D÷ liÖu/ Th«ng sè hÖ thèng treo/ Gi¶m chÊn" sÏ
hiÖn ra menu lùa chän vµ nhËp çc th«ng sè cña gi¶m chÊn:
H×nh 3.4.1.5. NhËp th«ng sè gi¶m chÊn

Ch−¬ng tr×nh cho phÐp ng−êi sö dông lùa chän vµ nhËp th«ng sè cña gi¶m chÊn. Sau khi
thùc hiÖn viÖc nhËp çc th«ng sè, ng−êi sö dông còng cã thÓ lùa chän khi bÊm "L−u l¹i",
"TiÕp tôc", "Tho¸t" nh− d÷ liÖu xe vµ d÷ liÖu nhÝp.

Sau khi xem xong kÕt qu¶ mµ kh«ng muèn thùc hiÖn c«ng viÖc thiÕt kÕ hÖ thèng treo n÷a,
to¸n thiÕt kÕ hoÆc kiÓm nghiÖm nh− ban ®Çu ®Ó kÕt thóc phÇn "TÝnh to¸n thiÕt kÕ hÖ thèng
treo".
- 85 -
H×nh 3.4.1.7. KÕt qu¶ tÝnh to¸n nhÝp tr−íc
- 86 -
H×nh 3.4.1.8. KÕt qu¶ tÝnh to¸n nhÝp sau (nhÝp chÝnh)
H×nh 3.4.1.9. KÕt qu¶ tÝnh to¸n nhÝp sau (nhÝp phô)
- 87 -
H×nh 3.4.1.10. KÕt qu¶ tÝnh to¸n kiÓm tra gi¶m chÊn
4.2. Ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n kiÓm nghiÖm hÖ thèng treo

nghiÖm hÖ thèng treo cã giao diÖn nh− sau:
H×nh 3.4.2.1. Menu chÝnh "KiÓm nghiÖm hÖ thèng treo"

xe, nhËp d÷ liÖu cña nhÝp tr−íc, nhÝp sau, d÷ liÖu gi¶m chÊn. T−¬ng tù nh− phÇn thiÕt kÕ khi
nhËp d÷ liÖu cã thÓ b»ng hai çch: nhËp d÷ liÖu tõ bµn phÝm vµ nhËp d÷ liÖu tõ tÖp.

- 88 -

Ch−¬ng tr×nh cho phÐp ng−êi sö dông lùa chän vµ nhËp th«ng sè cña xe. Sau khi thùc hiÖn
"Tho¸t" nh− ë phÇn thiÕt kÕ.
4.2.1.3. NhËp d÷ liÖu nhÝp

Khi bÊm chän "D÷ liÖu/ Th«ng sè hÖ thèng treo/ NhÝp" sÏ hiÖn ra menu nhËp çc th«ng sè
cña treo tr−íc vµ treo sau:
- 89 -
H×nh 3.4.2.4. NhËp d÷ liÖu nhÝp tr−íc
Ch−¬ng tr×nh cho phÐp ng−êi sö dông lùa chän vµ nhËp th«ng sè cña nhÝp tr−íc. Sau khi
thùc hiÖn viÖc nhËp çc th«ng sè, ng−êi sö dông còng cã thÓ lùa chän khi bÊm "TiÕp tôc" ®Ó
nhËp th«ng sè nhÝp sau hoÆc "Tho¸t" ®Ó thao t¸c l¹i.
H×nh 3.4.2.5. NhËp d÷ liÖu nhÝp sau
- 90 -
Ch−¬ng tr×nh cho phÐp ng−êi sö dông lùa chän vµ nhËp th«ng sè cña nhÝp sau. Sau khi thùc
hiÖn viÖc nhËp çc th«ng sè, ng−êi sö dông còng cã thÓ lùa chän khi bÊm "L−u l¹i" ®Ó l−u
çc gi¸ trÞ th«ng sè cña nhÝp, "TiÕp tôc" ®Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh nhËp d÷ liÖu tiÕp theo hoÆc
"Tho¸t" ®Ó thao t¸c l¹i.
4.2.1.3. NhËp d÷ liÖu gi¶m chÊn (nÕu cã)

NÕu khi nhËp th«ng sè xe ban ®Çu cã l¾p gi¶m chÊn, khi bÊm chän "D÷ liÖu/ Th«ng sè hÖ
thèng treo/ Gi¶m chÊn" sÏ hiÖn ra menu nhËp çc th«ng sè cña gi¶m chÊn:
H×nh 3.4.2.6. NhËp d÷ liÖu gi¶m chÊn

bÊm vµo "Xem kÕt qu¶", lÇn l−ît çc b¶ng hiÖn kÕt qu¶ sÏ ®−îc thÓ hiÖn.
Cã çc b¶ng thÓ hiÖn kÕt qu¶:
- KÕt qu¶ kiÓm nghiÖm ®é cøng vµ tÇn sè dao ®éng cña hÖ thèng treo.
- KÕt qu¶ kiÓm nghiÖm bÒn nhÝp tr−íc vµ nhÝp sau.
- 91 -
H×nh 3.4.2.7. KÕt qu¶ kiÓm nghiÖm ®é cøng vµ tÇn sè dao ®éng cña hÖ thèng treo
H×nh 3.4.2.8. KÕt qu¶ kiÓm nghiÖm bÒn nhÝp tr−íc
- 92 -
H×nh 3.4.2.9. KÕt qu¶ kiÓm nghiÖm bÒn nhÝp sau
H×nh 3.4.2.10. KÕt qu¶ tÝnh to¸n kiÓm tra gi¶m chÊn
thèng treo n÷a, th× ng−êi sö dông cã thÓ lùa chän "Tho¸t khái ch−¬ng tr×nh" ®Ó quay vÒ
kiÓm nghiÖm hÖ thèng treo".
- 93 -
V. KÕt luËn
Ch−¬ng tr×nh "TÝnh to¸n thiÕt kÕ vµ kiÓm nghiÖm hÖ thèng treo" víi giao diÖn b»ng tiÕng
- Tæng hîp ®−îc çc c«ng thøc vµ mét sè ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n ®· ®−îc sö dông ë ViÖt
Nam trong nh÷ng n¨m qua.
- Tæng hîp ®−îc qu¸ tr×nh tÝnh to¸n trªn mét sè çc kÕt cÊu cña hÖ thèng treo phô thuéc hiÖn
®ang ®−îc sö dông réng r·i trªn thÞ tr−êng ViÖt Nam vµ cã thÓ ¸p dông ch−¬ng tr×nh ®Ó
kiÓm nghiÖm çc lo¹i xe nµy, còng nh− cã thÓ dùa trªn c¬ së th«ng sè cña çc lo¹i xe hiÖn
cã ®Ó thiÕt kÕ cho çc lo¹i xe ®ãng míi t¹i ViÖt Nam cã kÕt cÊu t−¬ng tù.
- Ch−¬ng tr×nh cã thÓ më réng tÝnh to¸n cho mét sè kÕt cÊu cña hÖ thèng treo kh¸c phøc t¹p
h¬n nh− hÖ thèng phanh treo ®éc lËp, hÖ thèng treo khÝ, thuû khÝ, v.v...
- Ch−¬ng tr×nh x©y dùng míi tæng hîp ®−îc mét sè l−îng çc kÕt cÊu hiÖn cã trªn thÞ tr−êng
chñ yÕu xoay quanh hÖ thèng treo phô thuéc nªn ch−a ¸p dông ®−îc víi hÖ thèng treo ®éc
lËp, còng nh− çc kiÓu s¬ ®å treo phøc t¹p h¬n cßn ch−a ®i s©u gi¶i quyÕt triÖt ®Ó.
- PhÇn tÝnh to¸n kiÓm tra l¹i míi chØ dõng l¹i ë tÝnh to¸n ®é cøng vµ tÇn sè dao ®éng riªng
cña tõng hÖ treo ë mçi cÇu riªng biÖt, nªn ch−a mang tÝnh kiÓm nghiÖm thùc tÕ khi dao ®éng
cña xe lµ dao ®éng liªn kÕt. Ch−a ®¸nh gi¸ ®−îc víi chØ tiªu ®é ªm dÞu.
- 94 -
Ch−¬ng IV. TÝnh to¸n hÖ thèng l¸i
I. §Æt vÊn ®Ò
1.1. Tæng qu¸t
HÖ thèng l¸i cña « t« dïng ®Ó thay ®æi h−íng chuyÓn ®éng nhê quay çc b¸nh dÉn h−íng
còng nh− ®Ó gi÷ h−íng chuyÓn ®éng th¼ng hay quay vßng cña «t« khi cÇn thiÕt. HÖ thèng l¸i
lµ mét trong nh÷ng hÖ thèng ®iÒu khiÓn quan träng nhÊt trªn xe, nã ph¶i ®¶m b¶o nh÷ng yªu
cÇu sau:
- §¶m b¶o tÝnh n¨ng vËn hµnh cao cña «t«, nghÜa lµ kh¶ n¨ng quay vßng trªn nh÷ng diÖn
tÝch giíi h¹n.
- NhÑ nhµng trong viÖc ®iÒu khiÓn « t« khi quay vßng t¹i chç vµ khi chuyÓn ®éng.
- §éng häc quay vßng ®óng cã nghÜa lµ khi quay vßng çc b¸nh xe l¨n tinh.
- TruyÒn tèi thiÓu nh÷ng va ®Ëp nghÞch ®¶o lªn vµnh tay l¸i.
- Cã tÝnh æn ®Þnh chuyÓn ®éng: çc b¸nh xe dÉn h−íng cã thÓ quay vÒ vÞ trÝ ban ®Çu vµ gi÷
®−îc h−íng chuyÓn ®éng ®· cho cña «t«.
- ChÝnh x¸c vÒ tÝnh tuú ®éng ®éng häc vµ ®éng lùc häc, cã nghÜa lµ ®¶m b¶o phèi hîp chÆt
chÏ gi÷a sù t¸c ®éng cña hÖ thèng l¸i vµ sù quay vßng cña çc b¸nh xe dÉn h−íng.
- Cã ®é bÒn l©u vµ kh«ng bÞ h− háng trong toµn bé thêi gian phôc vô cña «t«.
- ThuËn tiÖn trong viÖc sö dông vµ b¶o d−ìng.
- Kh«ng cã nh÷ng khe hë lín trong hÖ thèng l¸i.
1.2. Ph©n lo¹i hÖ thèng l¸i
HÖ thèng l¸i trªn mçi xe cã ®Æc ®iÓm kÕt cÊu riªng cña nã, v× thÕ ph−¬ng ph¸p vµ çch thøc
tÝnh to¸n chóng còng cã nh÷ng ®iÓm riªng biÖt. Do ®ã ®Ó cã thÓ hÖ thèng ho¸ ®−îc çc hÖ
thèng l¸i chóng ta ph¶i tiÕn hµnh ph©n lo¹i vµ tæng hîp chóng.
* Theo çch bè trÝ vµnh l¸i chia ra:
- HÖ thèng l¸i víi vµnh l¸i bè trÝ bªn tr¸i (khi chiÒu thuËn ®i ®−êng lµ chiÒu ph¶i).
- HÖ thèng l¸i víi vµnh l¸i bè trÝ bªn ph¶i (khi chiÒu thuËn ®i ®−êng lµ chiÒu tr¸i).
* Theo kÕt cÊu cña c¬ cÊu l¸i chia ra:
- Trôc vÝt b¸nh vÝt (víi h×nh rÎ qu¹t r¨ng hay con l¨n),
- Trôc vÝt ®ßn quay (víi mét hay hai ngâng trªn ®ßn quay),
- Thanh khÝa ,
- Liªn hîp (TrôcvÝt ª cu vµ ®ßn quay hay trôc vÝt ªcu vµ thanh khÝa-rÎ qu¹t r¨ng).
* Theo kÕt cÊu vµ nguyªn lý lµm viÖc cña bé trî lùc chia ra :
- Trî lùc thuû lùc,
- Lo¹i trî lùc khÝ (gåm c¶ c−êng hãa ch©n kh«ng),
- Lo¹i trî lùc ®iÖn.
* Theo ph−¬ng ph¸p ®iÒu khiÓn :
- 95 -
- B»ng tay hoÆc tù ®éng
* Theo sè l−îng cÇu dÉn h−íng:
- Mét cÇu dÉn h−íng hay nhiÒu cÇu dÉn h−íng
* Theo ph−¬ng ph¸p quay vßng:
- Quay çc b¸nh xe dÉn h−íng quanh trô ®øng
- Quay c¶ cÇu dÉn h−íng
a) C¬ cÊu l¸i trôc vÝt cung r¨ng b) C¬ cÊu l¸i trôc vÝt con l¨n
c) C¬ cÊu l¸i trôc vÝt v« tËn ªcu ®ßn quay d) C¬ cÊu l¸i trôc vÝt ªcu cung r¨ng
e) C¬ cÊu l¸i lo¹i thanh khÝa
H×nh 4.1. Mét sè lo¹i c¬ cÊu l¸i
- 96 -
Chóng ta biÕt r»ng sù ®a d¹ng cña çc kÕt cÊu cña mçi hÖ thèng l¸i kh¸c nhau dÉn ®Õn viÖc
tÝnh to¸n còng hoµn toµn riªng biÖt. Trong ph¹m vi ®Ò tµi v× giíi h¹n vÒ thêi gian nªn chóng
t«i míi x©y dùng phÇn lùa chän kÕt cÊu cña c¬ cÊu l¸i lo¹i trôc vÝt ªcu bi cung r¨ng vµ dÉn
®éng l¸i lo¹i 4 kh©u ®¬n gi¶n, ch−¬ng tr×nh cã tÝnh to¸n c−êng ho¸ l¸i lo¹i van tr−ît l¾p liÒn
víi c¬ cÊu l¸i (t−¬ng tù nh− kÕt cÊu xe Zil 130). Tuy nhiªn ch−¬ng tr×nh còng x©y dùng víi
h−íng më ®Ó cã thÓ kÕt nèi víi nh÷ng phÇn tÝnh to¸n çc kÕt cÊu kh¸c.
1.3. NhiÖm vô
Ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n thiÕt kÕ vµ kiÓm nghiÖm hÖ thèng l¸i thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô sau:
- TÝnh to¸n ®éng häc dÉn ®éng l¸i.
- TÝnh to¸n çc th«ng sè c¬ b¶n cña c¬ cÊu l¸i.
- TÝnh to¸n çc th«ng sè c¬ b¶n cña dÉn ®éng l¸i.
- KiÓm tra ®éng häc dÉn ®éng l¸i
- 97 -
lµm viÖc, chóng ta tÝnh to¸n çc th«ng sè kü thuËt c¬ b¶n cña hÖ thèng l¸i, sau ®ã chän vµ
kiÓm tra qu¸ tr×nh ®éng häc vµ ®éng lùc häc cña hÖ thèng l¸i ®ã.
Qui tr×nh tÝnh to¸n thiÕt kÕ gåm çc b−íc sau:
- Chän vµ tÝnh to¸n ®éng häc dÉn ®éng l¸i
- X¸c ®Þnh m« men c¶n quay vßng
- Chän tû sè truyÒn
- TÝnh to¸n c¬ cÊu l¸i (Chän vµ kiÓm bÒn c¬ cÊu l¸i)
- TÝnh to¸n dÉn ®éng l¸i (Chän vµ kiÓm bÒn dÉn ®éng l¸i)
- TÝnh to¸n c−êng ho¸ l¸i (nÕu cã)
2.1.1. TÝnh to¸n ®éng häc dÉn ®éng l¸i L

TÝnh ®éng häc dÉn ®éng l¸i lµ x¸c ®Þnh
nh÷ng th«ng sè tèi −u cña h×nh thang l¸i,
®éng häc ®óng cña çc ®ßn quay khi cã biÕn
d¹ng cña bé phËn ®µn håi trong hÖ thèng A D
treo vµ chän gi¸ trÞ cÇn thiÕt cña tû sè truyÒn β
cña dÉn ®éng l¸i. E B
Trªn c¬ së lý thuyÕt ®Ó çc b¸nh xe l¨n tinh α
khi quay vßng th× hÖ thèng l¸i ph¶i ®¶m b¶o B
C
mèi quan hÖ sau ®©y cña çc gãc quay b¸nh
xe dÉn h−íng bªn trong vµ bªn ngoµi so víi
t©m quay vßng:
cotgαLT - cotgβLT = B/L (4.1.1) α
Trong ®ã:
β
B: ChiÒu réng c¬ së (cm)
L: ChiÒu dµi c¬ së (cm)
O
Nh− vËy, nÕu chän tr−íc βLT, ta cã ®−îc ®−êng cong biÓu diÔn mçi quan hÖ gi÷a gãc quay
trong vµ gãc quay ngoµi lý thuyÕt:
⎛B ⎞
α LT = arc cot g⎜ + cot g(β LT ) ⎟ (4.1.2)
⎝L ⎠
Trªn ®a sè çc « t« hiÖn nay ®Ó ®¶m b¶o mèi quan hÖ ®éng häc gi÷a hai b¸nh xe dÉn h−íng
ng−êi ta sö dông mét kÕt cÊu ®¬n gi¶n ®ã lµ dÉn ®éng l¸i 4 kh©u bao gåm çc ®ßn ®−îc nèi
víi nhau b»ng çc khíp cÇu vµ ®ßn bªn ®−îc ®Æt nghiªng mét gãc so víi dÇm cÇu tr−íc.
- 98 -
Th«ng qua liªn kÕt trªn ta rót ra mèi quan hÖ gi÷a gãc quay trong vµ gãc quay ngoµi cña
b¸nh xe dÉn h−íng thùc tÕ lµ:
⎛ m cos(φ + β tt ) ⎞ m + 2.B. sin φ − 2.m. sin 2 φ − B sin(φ + β tt )
α tt = φ + arctg⎜⎜ ⎟⎟ − arcsin (4.1.3)
⎝ B − m sin(φ + β tt ) ⎠ B 2 + n 2 − 2.B. sin(φ + β tt )
Trong ®ã:
φ: gãc nghiªng cña ®ßn bªn víi dÇm cÇu tr−íc (φ = 60 - 750)
m: ChiÒu dµi ®ßn bªn (cm). Chän tr−íc m = (0,11 - 0,16)B
n: ChiÒu dµi thanh kÐo ngang (cm). Chän tr−íc tû sè truyÒn m/n = 0,14 - 0,20
So s¸nh gi÷a αLT vµ αtt, nÕu chªnh nhau kh«ng qu¸ 10 th× ®¹t yªu cÇu.
2.1.2. X¸c ®Þnh m«men c¶n quay vßng
M« men c¶n quay vßng Mc ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
Mc = 2Gbx(f.a+0,14.ϕy.rbx)χ/η1 (kGcm) (4.1.4)
Trong ®ã
Gbx: t¶i träng t¸c dông lªn mét b¸nh xe dÉn h−íng (kG)
f: hÖ sè c¶n l¨n (f = 0,015)
a: tay ®ßn cña lùc c¶n l¨n quay xung quanh trô ®øng (cm). Th«ng th−êng a = 30 - 60mm
rbx: b¸n kÝnh ®éng lùc häc b¸nh xe (cm)
χ: hÖ sè kÓ ®Õn ¶nh h−ëng cña m«men æn ®Þnh (χ = 1,07 - 1,15)
η1: hiÖu suÊt tæn hao do ma s¸t ë cam quay vµ çc khíp nèi cña truyÒn ®éng l¸i
(η1 = 0,5 - 0,7)
ϕy: hÖ sè b¸m ngang (ϕy = 0,85)
2.1.3. Chän tØ sè truyÒn
TØ sè truyÒn hÖ thèng l¸i cã thÓ ®−îc biÓu thÞ b»ng tÝch cña tØ sè truyÒn c¬ cÊu l¸i víi tØ sè
truyÒn dÉn ®éng l¸i:
il = ic.id (4.1.5)
TØ sè truyÒn c¬ cÊu l¸i ic = 15 - 25. Víi xe cã c−êng ho¸ tû sè truyÒn cã thÓ lÊy bÐ, ng−îc l¹i
khi kh«ng c−êng ho¸ tØ sè truyÒn lÊy lín.
Chän tû sè truyÒn dÉn ®éng l¸i id th−êng chän tõ 0,85 - 1,1.
TØ sè truyÒn cña hÖ thèng l¸i cßn ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:
Mc
il = (4.1.6)
M vl η
Trong ®ã:
Mc: M« men c¶n quay vßng (kGcm) (®· tÝnh ë trªn)
η: HiÖu suÊt truyÒn lùc cña hÖ thèng (η = 0,7 - 0,85)
Mvl: M« men t¸c ®éng trªn vµnh l¸i
- 99 -
Mvl = Pv.Rv (kGcm) (4.1.7)
Pv: Lùc l¸i t¸c dông lªn ë vµnh l¸i (kG).
Víi xe t¶i Plmax = 50kG, xe con: Plmax = (25 - 30)kG
Rv: B¸n kÝnh vµnh l¸i (m). Víi xe con, Rv ≈ 190mm, xe lín kh«ng c−êng ho¸ Rv ≥ 230mm.
Nh− vËy lùc t¸c dông lªn vµnh tay l¸i sÏ lµ:
Mc
Pv = (kG) (4.1.8)
R v .i l .η
NÕu hÖ thèng l¸i cã trî lùc th× ®Þnh tr−íc lùc t¸c dông lªn vµnh l¸i (tõ 15-20kG). Sau ®ã x¸c
®Þnh lùc cÇn trî lùc ®Ó tÝnh to¸n cho bé trî lùc.
2.1.4. TÝnh to¸n c¬ cÊu l¸i (lo¹i trôc vÝt - ªcu - thanh r¨ng b¸nh r¨ng)
C¬ cÊu l¸i lo¹i trôc vÝt - ªcu - thanh r¨ng b¸nh r¨ng ®−îc sö dông réng r·i kh«ng cã c−êng
ho¸ hay cã c−êng ho¸ thuû lùc. §©y lµ c¬ cÊu l¸i lo¹i liªn hîp. Trong c¬ cÊu l¸i liªn hîp ma
s¸t tr−ît ®−îc thay thÕ b»ng ma s¸t l¨n (gi÷a bi vµ ª cu, gi÷a bi vµ trôc vÝt v× vËy cã thÓ ®¶m
b¶o tû sè truyÒn cña c¬ cÊu lín vµ c¬ cÊu cã tÝnh chÊt “tr¶ tay l¸i“ khi quay vßng.
2.1.4.1. Chän m« ®un thanh r¨ng, b−íc vÝt trôc vÝt :
Chän b−íc trôc vÝt p trªn c¬ së tèi −u kÝch th−íc trôc vÝt, cung r¨ng mµ vÉn ®¶m b¶o tû sè
truyÒn c¬ cÊu l¸i. (p = 5 - 20mm)
M« ®un thanh r¨ng m chän theo tiªu chuÈn, ®ång thêi ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn bÒn vµ tèi −u kÝch
th−íc.
2.4.1.2. Çc th«ng sè c¬ b¶n cña cÆp ª cu –cung r¨ng
Thùc chÊt ®©y lµ bé truyÒn b¸nh r¨ng thanh r¨ng
B¸n kÝnh vßng c¬ së cña cung r¨ng: r0=ic.p/2π (4.1.9)
Sè r¨ng cña cung r¨ng (tÝnh c¶ b¸nh r¨ng ): Z2=2r0/m (4.1.10)
(LÊy Z2 lµ sè nguyªn)
§−êng kÝnh vßng chia cung r¨ng: d2=Z2m (4.1.11)
Trong tr−êng hîp nµy ta kh«ng cÇn dÞch chØnh lªn ®−êng kÝnh vßng chia còng lµ ®−êng kÝnh
vßng l¨n.
Kho¶ng çch trôc chia: a =∞
Kho¶ng çch trôc l¨n: aw=∞
§−êng kÝnh vßng l¨n cung r¨ng: dw2=m.Z2 (4.1.12)
§−êng kÝnh ®¸y cung r¨ng: df2 =d2 - 2,5m (4.1.13)
§−êng kÝnh ®Ønh cung r¨ng: d2d=d2 + 2m (4.1.14)
§−êng kÝnh vßng c¬ së cung r¨ng: db2=d2 (4.1.15)
Gãc pr«fin gèc: α=200
Gãc pr«fin r¨ng αt = α
HÖ sè dÞch chØnh xt = 0
- 100 -
HÖ sè trïng khíp ε α = 1,88 − 3,2(1 / ∞ + 1 / Z 2 ) (4.1.16)
ChiÒu cao r¨ng cña thanh r¨ng: htr = 4,5m (4.1.17)
Çc th«ng sè c¬ b¶n cña cÆp thanh r¨ng - b¸nh r¨ng ph¶i chän sao cho ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn
bÒn.
TÝnh øng suÊt uèn
Mc 1
σ F1 = 2 k F Yε Yβ YF1 ≤ [σ F ] (4.1.18)
id b w d w2 m
σF2=σF1YF2/YF1 ≤ [σF] (4.1.19)

Trong ®ã:
kF: hÖ sè t¶i khi uèn. kF =1
Yβ: HÖ sè d¹ng r¨ng. Víi r¨ng th¼ng Yβ = 1
Yε: hÖ sè kÓ ®Õn sù trïng khíp r¨ng. Yε = 1/εα (4.1.20)
YF1,YF2: hÖ sè ¶nh h−ëng cña d¹ng r¨ng ®Õn t¶i träng YF1,YF2 = 3,6 - 4,26
bw: chiÒu réng b¸nh r¨ng. bw = ϕbd . dw2 (4.1.21)
ϕbd: hÖ sè chiÒu réng b¸nh r¨ng. ϕbd = 0,15
[σF]: øng suÊt uèn cho phÐp. [σF] = 5000 - 6000 kG/cm2.
2.1.4.3. TÝnh to¸n thiÕt kÕ cÆp trôc vÝt - ª cu :
Mc
Lùc däc trôc t¸c dông lªn ª cu : Fa = (kG) (4.1.22)
i d .r2
Víi r2: b¸n kÝnh vßng l¨n b¸nh r¨ng (cung r¨ng)
4.1,3.Fa
§−êng kÝnh trong cña ren: d 1 = (4.1.23)
π[σ k ] k
Trong ®ã σk = σch/3 víi σch lµ giíi h¹n ch¶y cña vËt liÖu. σch = 5500 MPa
§−êng kÝnh bi: db = 0,08 .. 0,15d1
B¸n kÝnh r·nh l¨n: r1 = (0,5 ... 1 )db
db
Kho¶ng çch tõ t©m r·nh l¨n ®Õn t©m bi c = (r1 − ) cos β (4.1.24)
2
Víi β lµ gãc tiÕp xóc gi÷a bi vµ ª cu. Th«ng th−êng β=450.
§−êng kÝnh vßng trßn qua t©m bi: Dtb = d1 + 2(r1 - c) (4.1.25)
§−êng kÝnh trong cña ®ai èc: D1 = Dtb + 2(r1 - c) (4.1.26)
ChiÒu s©u pr«fin ren: h1 = (0,3...0,35)db
§−êng kÝnh ngoµi cña trôc vÝt: d = d1 + 2h1 (4.1.27)
§−êng kÝnh ngoµi cña ®ai èc: D = D1+2h1 (4.1.28)
- 101 -
p
Gãc vÝt: γ = arctg (4.1.29)
π.D tb
Sè vßng ren lµm viÖc: k = 2...2,5
Sè bi trªn çc vßng ren lµm viÖc: Zb=πDtbk/db –1 (4.1.30)
Khe hë tæng céng gi÷a çc viªn bi: (0,7..1,2)db
Çc th«ng sè c¬ b¶n cña cÆp trôc vÝt - ªcu bi ®−îc tÝnh chän ph¶i ®¶m b¶o tho¶ m·n çc ®iÒu
kiÖn bÒn.
øng suÊt chÌn dËp ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:
ϕ1
F
σ cd = a ≤ [σ cd ] (kG/cm2) (4.1.31)
F.Z b
Trong ®ã:
Fa: Lùc däc trôc (kG) (®· tÝnh ë trªn)
Zb: Sè l−îng bi trªn çc vßng ren lµm viÖc
F: diÖn tÝch tiÕp xóc gi÷a trôc vÝt vµ bi. ϕ2
F ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:
F = (ϕ1 - sinϕ1)r2 + (ϕ2 - sinϕ2)rb2 (4.1.32)
r: b¸n kÝnh ngoµi trôc vÝt (cm)
rb: b¸n kÝnh bi (cm)
ϕ1, ϕ2: çc gãc ®−îc thÓ hiÖn trªn h×nh vÏ
sin(ϕ1/2) = db/Dtb
sin(ϕ2/2) = d1/Dtb
[σcd]: øng suÊt chÌn dËp cho phÐp cña vËt liÖu. [σcd] = 7000 - 8000 kG/cm2.
2.1.5. TÝnh to¸n dÉn ®éng l¸i
2.1.5.1. Trôc l¸i
- KiÓm tra ®é bÒn xo¾n cña trôc l¸i:
Pv .R v D
τx = ≤ [τ x ] (kG/cm2) (4.1.33)
0,2(D − d )
4 4
- KiÓm tra gãc xo¾n cho phÐp cña trôc l¸i:

2τ x L tl
θ= ≤ [θ] (rad) (4.1.34)
DG
Trong ®ã:
d: §−êng kÝnh trong trôc l¸i (cm)
D: §−êng kÝnh ngoµi trôc l¸i (cm)
§−êng kÝnh trong vµ ngoµi trôc l¸i ®−îc lùa chän trªn c¬ së ®−êng kÝnh trôc l¸i trung b×nh
s¬ bé:
- 102 -
Pv R v
d tb = (cm) (4.1.35)
0,2.τ x
Ltl: ChiÒu dµi trôc l¸i (cm)
G: m« ®un ®µn håi dÞch chuyÓn. G = 8.105 (kG/cm2)
[τx]: øng suÊt xo¾n cho phÐp. [τx] = 500 - 800 kG/cm2.
[θ]: Gãc xo¾n cùc ®¹i cho phÐp. [θ] = 5,5 - 7,50.
2.1.5.2. §ßn quay ®øng
§ßn quay ®øng ®−îc tÝnh to¸n theo bÒn uèn vµ xo¾n
Q1l d
øng suÊt uèn σ u = ≤ [σ u ] (kG/cm2) (4.1.36)
Wu
Q1c
øng suÊt xo¾n τ x = ≤ [τ x ] (kG/cm2) (4.1.37)
Wx
Trong ®ã:
Q1: Lùc cùc ®¹i t¸c dông vµo thanh kÐo däc:
⎛ PR i η ⎞
Q 1 = max⎜⎜ 0,5G 1 , v v c t ⎟⎟ (kG)
⎝ ld ⎠
G1: Träng l−îng t¸c dông lªn çc b¸nh tr−íc «t« ë tr¹ng th¸i tÜnh (kG)
ld: ChiÒu dµi ®ßn quay ®øng (cm)
c: kho¶ng çch t©m chèt cÇu tíi trôc ®ßn ®øng (cm)
Víi tiÕt diÖn ®ßn quay ®øng lµ h×nh trô ®−êng kÝnh d
Wu=0,1d3 (cm3)
Wx=0,2d3 (cm3)
[σu]: øng suÊt uèn cho phÐp. [σu] = 1500 - 2000 kG/cm2.
2.1.5.3. Chèt cÇu
Chèt cÇu ®−îc kiÓm tra qua øng suÊt chÌn dËp.
øng suÊt chÌn dËp chèt cÇu σcd=Q1/S ≤ [σcd] (kG/cm2) (4.1.38)
Trong ®ã:
Q1: Lùc cùc ®¹i t¸c dông vµo thanh kÐo däc (kG)
S: diÖn tÝch tiÕp xóc cña chèt cÇu:
4 πd cc
2
S= (cm2) (4.1.39)
3 4
dcc: §−êng kÝnh chèt cÇu (cm)
[σcd]: øng suÊt chÌn dËp cho phÐp cña chèt cÇu. [σcd] = 250 - 350 (kG/cm2)
- 103 -
Yªu cÇu víi bµi to¸n kiÓm nghiÖm lµ víi xe ®· cã ®Çy ®ñ çc th«ng sè kü thuËt chung, çc
th«ng sè cña hÖ thèng l¸i vµ çc ®iÒu kiÖn lµm viÖc, chóng ta kiÓm tra ®éng häc vµ kiÓm tra
bÒn çc chi tiÕt cña hÖ thèng.
Qui tr×nh tÝnh to¸n kiÓm nghiÖm gåm çc b−íc sau:
- KiÓm tra ®éng häc dÉn ®éng l¸i.
- X¸c ®Þnh m«men c¶n quay vßng.
- TÝnh to¸n tØ sè truyÒn.
- TÝnh bÒn çc chi tiÕt trong hÖ thèng.
2.2.1. KiÓm tra ®éng häc dÉn ®éng l¸i
Trªn c¬ së lý thuyÕt ®Ó çc b¸nh xe l¨n tinh khi quay vßng th× hÖ thèng l¸i ph¶i ®¶m b¶o
mèi quan hÖ sau ®©y cña çc gãc quay b¸nh xe dÉn h−íng bªn trong vµ bªn ngoµi so víi t©m
quay vßng:
cotgαLT - cotgβLT = B/L (4.2.1)
Trong ®ã:
B: ChiÒu réng c¬ së (cm)
L: ChiÒu dµi c¬ së (cm)
Nh− vËy, nÕu chän tr−íc βLT, ta cã ®−îc ®−êng cong biÓu diÔn mçi quan hÖ gi÷a gãc quay
trong vµ gãc quay ngoµi lý thuyÕt:
⎛B ⎞
α LT = arc cot g⎜ + cot g(β LT ) ⎟ (4.2.2)
⎝L ⎠
Víi dÉn ®éng l¸i 4 kh©u bao gåm çc ®ßn ®−îc nèi víi nhau b»ng çc khíp cÇu vµ ®ßn bªn
®−îc ®Æt nghiªng mét gãc so víi dÇm cÇu tr−íc. Th«ng qua liªn kÕt trªn ta rót ra mèi quan
hÖ gi÷a gãc quay trong vµ gãc quay ngoµi cña b¸nh xe dÉn h−íng thùc tÕ lµ:
⎛ m cos(φ + β tt ) ⎞ m + 2.B. sin φ − 2.m. sin 2 φ − B sin(φ + β tt )
α tt = φ + arctg⎜⎜ ⎟⎟ − arcsin (4.2.3)
⎝ B − m sin(φ + β tt ) ⎠ B 2 + n 2 − 2.B. sin(φ + β tt )
Trong ®ã:
φ: gãc nghiªng cña ®ßn bªn víi dÇm cÇu tr−íc (®é)
m: ChiÒu dµi ®ßn bªn (cm).
n: ChiÒu dµi thanh kÐo ngang (cm).
So s¸nh gi÷a αLT vµ αtt, nÕu chªnh nhau kh«ng qu¸ 10 th× ®¹t yªu cÇu.
2.2.2. X¸c ®Þnh m«men c¶n quay vßng
M« men c¶n quay vßng Mc ®−îc x¸c ®Þnh t−¬ng tù nh− ë phÇn thiÕt kÕ
2.2.3. TÝnh to¸n tØ sè truyÒn
a. TØ sè truyÒn c¬ cÊu l¸i
TØ sè truyÒn c¬ cÊu l¸i lo¹i trôc vÝt - ªcu - thanh r¨ng b¸nh r¨ng ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:
- 104 -
2πr0
ic = (4.2.4)
p
TØ sè truyÒn cña dÉn ®éng l¸i ®−îc tÝnh gÇn ®óng theo c«ng thøc:
id = ln/ld (4.2.5)
Trong ®ã::
ln: chiÒu dµi ®ßn quay ngang
ld: chiÒu dµi ®ßn quay ®øng
TØ sè truyÒn cña hÖ thèng l¸i ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:
il = ic.id (4.2.6)
Lùc t¸c ®éng lªn vµnh l¸i ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:
Mc
Pv = (4.2.7)
R vilη
Trong ®ã:
Mc: M« men c¶n quay vßng (kGcm) (®· tÝnh ë trªn)
η: HiÖu suÊt truyÒn lùc cña hÖ thèng (η = 0,7 - 0,85)
Rv: B¸n kÝnh vµnh l¸i (cm).
2.2.4. TÝnh bÒn çc chi tiÕt trong hÖ thèng.
2.2.4.1. CÆp truyÒn lùc ª cu –cung r¨ng
CÆp truyÒn lùc ªcu - cung r¨ng ®−îc tÝnh bÒn theo uèn.
øng suÊt uèn r¨ng
Mc 1
σ F1 = 2 k F Yε Yβ YF1 ≤ [σ F ] (4.2.8)
id b w d w2 m
σF2=σF1YF2/YF1 ≤ [σF] (4.2.9)

Trong ®ã:
Mc: M«men c¶n quay vßng
id: tØ sè truyÒn cña dÉn ®éng l¸i
kF: hÖ sè t¶i khi uèn. kF =1
Yβ: HÖ sè d¹ng r¨ng. Víi r¨ng th¼ng Yβ = 1
Yε: hÖ sè kÓ ®Õn sù trïng khíp r¨ng. Yε = 1/εα (4.2.10)
εa: HÖ sè trïng khíp. ε α = 1,88 − 3,2(1 / ∞ + 1 / Z 2 ) (4.2.11)
Z2: sè r¨ng cña cung r¨ng
YF1,YF2: hÖ sè d¹ng r¨ng YF1,YF2 = 3,6 - 4,26
bw: chiÒu réng b¸nh r¨ng.
dw2: ®−êng kÝnh vßng l¨n cung r¨ng
- 105 -
[σF]: øng suÊt uèn cho phÐp. [σF] = 5000 - 6000 kG/cm2.
2.2.4.2. CÆp truyÒn lùc trôc vÝt - ªcu
CÆp truyÒn lùc trôc vÝt - ªcu ®−îc tÝnh bÒn theo chÌn dËp.
øng suÊt chÌn dËp ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:
ϕ1
F
σ cd = a ≤ [σ cd ] (kG/cm2) (4.2.12)
F
Trong ®ã:
Fa: Lùc däc trôc (kG)
Mc
Fa = (kG) (4.2.13)
i d .r2
ϕ2
Mc: M«men c¶n quay vßng (®· tÝnh ë trªn)
id: Tû sè truyÒn dÉn ®éng l¸i
r2: b¸n kÝnh vßng l¨n b¸nh r¨ng
F: diÖn tÝch tiÕp xóc gi÷a trôc vÝt vµ bi.
F ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:
F = (ϕ1 - sinϕ1)r2 + (ϕ2 - sinϕ2)rb2 (4.2.14)
r: b¸n kÝnh ngoµi trôc vÝt (cm)
rb: b¸n kÝnh bi (cm)
ϕ1, ϕ2: çc gãc ®−îc thÓ hiÖn trªn h×nh vÏ
sin(ϕ1/2) = db/Dtb
sin(ϕ2/2) = d1/Dtb
db: ®−êng kÝnh bi (cm)
d1: ®−êng kÝnh trong ren trôc vÝt (cm)
Dtb: ®−êng kÝnh ®Õn t©m bi (cm)
[σcd]: øng suÊt chÌn dËp cho phÐp cña vËt liÖu. [σcd] = 7000 - 8000 kG/cm2.
2.2.4.3. TÝnh bÒn dÉn ®éng l¸i
a. Trôc l¸i
- KiÓm tra ®é bÒn xo¾n cña trôc l¸i :
Pv .R v D
τx = ≤ [τ x ] (kG/cm2) (4.2.15)
0,2(D − d )
4 4
- KiÓm tra gãc xo¾n cho phÐp cña trôc l¸i

2τ x L
θ= ≤ [θ] (rad) (4.2.16)
DG
Trong ®ã:
d: §−êng kÝnh trong trôc l¸i (cm)
- 106 -
D: §−êng kÝnh ngoµi trôc l¸i (cm)
L: ChiÒu dµi trôc l¸i (cm)
G: m« ®un ®µn håi dÞch chuyÓn. G= 8.105 (kG/cm2)
[θ]: Gãc xo¾n cùc ®¹i cho phÐp. [θ] = 5,5 - 7,50.
b. §ßn quay ®øng
§ßn quay ®øng ®−îc tÝnh to¸n theo bÒn uèn vµ xo¾n
Q1l d
øng suÊt uèn σ u = ≤ [σ u ] (kG/cm2) (4.2.17)
Wu
Q1c
øng suÊt xo¾n τ x = ≤ [τ x ] (kG/cm2) (4.2.18)
Wx
Trong ®ã:
Q1: Lùc cùc ®¹i t¸c dông vµo thanh kÐo däc:
⎛ PR i η ⎞
Q 1 = max⎜⎜ 0,5G 1 , v v c t ⎟⎟ (kG)
⎝ ld ⎠
G1: Träng l−îng t¸c dông lªn çc b¸nh tr−íc «t« ë tr¹ng th¸i tÜnh (kG)
ld: ChiÒu dµi ®ßn quay ®øng (cm)
c: kho¶ng çch t©m chèt cÇu tíi trôc ®ßn ®øng (cm)
Víi tiÕt diÖn ®ßn quay ®øng lµ h×nh ch÷ nhËt bxh
Wu=bh2/6 (cm3)
Wx=6(bh2+b3) (cm3)
[σu]: øng suÊt uèn cho phÐp. [σu] = 1500 - 2000 kG/cm2.
c. Chèt cÇu
Chèt cÇu ®−îc kiÓm tra qua øng suÊt chÌn dËp.
øng suÊt chÌn dËp chèt cÇu σcd=Q1/S ≤ [σcd] (kG/cm2) (4.2.19)
Trong ®ã:
Q1: Lùc cùc ®¹i t¸c dông vµo thanh kÐo däc (kG)
S: diÖn tÝch tiÕp xóc cña chèt cÇu:
4 πd cc
2
S= (cm2) (4.2.20)
3 4
dcc: §−êng kÝnh chèt cÇu (cm)
[σcd]: øng suÊt chÌn dËp cho phÐp cña chèt cÇu. [σcd] = 250 - 350 (kG/cm2)
- 107 -
3.1. S¬ ®å thuËt to¸n tÝnh to¸n thiÕt kÕ hÖ thèng l¸i
B¾t ®Çu
NhËp d÷ liÖu
Çc th«ng sè tham Th«ng sè kü thuËt vµ ®iÒu Çc th«ng sè tham

kh¶o c¬ cÊu l¸i kiÖn lµm viÖc cña «t« kh¶o dÉn ®éng l¸i
TÝnh to¸n ®éng häc

dÉn ®éng l¸i
X¸c ®Þnh m«men c¶n

quay vßng
Chän tØ sè truyÒn
TÝnh to¸n c¬ cÊu l¸i
KiÓm bÒn
c¬ cÊu l¸i
Sai
§óng
KiÓm bÒn dÉn

®éng l¸i
Trôc l¸i §ßn quay ®øng Khíp cÇu
§ñ bÒn
§óng Sai
Xem kÕt qu¶
KÕt thóc
H×nh 4.3.1. S¬ ®å l«gÝc thuËt to¸n tÝnh to¸n thiÕt kÕ hÖ thèng l¸i
- 108 -
Víi tr×nh tù çc b−íc tÝnh to¸n thiÕt kÕ hÖ thèng l¸i nh− ë phÇn II, chóng t«i ®−a ra s¬ ®å
thuËt to¸n cña bµi to¸n thiÕt kÕ hÖ thèng ly hîp trªn h×nh 4.3.1.
PhÇn nhËp d÷ liÖu cña xe vµ çc d÷ liÖu tham kh¶o cña hÖ thèng l¸i, bao gåm 3 khèi: Khèi
nhËp çc th«ng sè kü thuËt cña «t« vµ çc ®iÒu kiÖn lµm viÖc, khèi nhËp çc th«ng sè tham
kh¶o cña c¬ cÊu l¸i vµ khèi çc th«ng sè tham kh¶o cña dÉn ®éng l¸i.
3.1.2. Khèi çc th«ng sè kü thuËt «t« vµ ®iÒu kiÖn lµm viÖc:
Khèi nµy nhËp çc th«ng sè:
Çc th«ng sè kü thuËt «t«:
- Träng l−îng toµn bé cña « t« (cÇu tr−íc/cÇu sau)
- ChiÒu réng c¬ së
- TØ sè truyÒn cña c¬ cÊu l¸i
- TØ sè truyÒn cña dÉn ®éng l¸i
Çc ®iÒu kiÖn lµm viÖc:
- HÖ sè b¸m ngang cña ®−êng
Çc th«ng sè kiÓm bÒn:
- Lùc l¸i cùc ®¹i cho phÐp
- øng suÊt uèn cho phÐp cña vËt liÖu b¸nh r¨ng
- Giíi h¹n ch¶y cña vËt liÖu trôc vÝt
- øng suÊt c¾t cho phÐp cña vËt liÖu trôc vÝt
- Gãc xo¾n cho phÐp cña trôc l¸i
- øng suÊt xo¾n cho phÐp cña vËt liÖu trôc l¸i
- øng suÊt uèn cho phÐp cña vËt liÖu ®ßn quay ®øng
- øng suÊt xo¾n cho phÐp cña vËt liÖu ®ßn quay ®øng
- øng suÊt chÌn dËp cho phÐp cña vËt liÖu chèt cÇu
3.1.3. Khèi çc th«ng sè tham kh¶o c¬ cÊu l¸i:
Khèi nµy nhËp çc th«ng sè tham kh¶o çc lùa chän ban ®Çu khi tÝnh to¸n c¬ cÊu l¸i, bao
gåm:
- Lo¹i c¬ cÊu l¸i
- M«®un r¨ng cña thanh r¨ng
- 109 -
- B−íc trôc vÝt
- HÖ sè d¹ng r¨ng
- HÖ sè chiÒu réng b¸nh r¨ng
- HÖ sè tû lÖ gi÷a ®−êng kÝnh bi /®−êng kÝnh ren trôc vÝt
- HÖ sè tû lÖ gi÷a b¸n kÝnh r·nh l¨n /®−êng kÝnh bi
- HÖ sè tû lÖ gi÷a chiÒu cao ren /®−êng kÝnh bi
- Sè vßng ren lµm viÖc
- HÖ sè khe hë tæng céng gi÷a çc viªn bi
3.1.4. Khèi çc th«ng sè tham kh¶o dÉn ®éng l¸i:
gåm:
- B¸n kÝnh vµnh l¸i
- Tû lÖ gi÷a chiÒu dµi ®ßn bªn vµ chiÒu réng c¬ së
- Gãc nghiªng cña ®ßn bªn víi dÇm cÇu tr−íc
- ChiÒu dµi tay ®ßn cña lùc c¶n l¨n quay xung quanh trô ®øng
- ChiÒu dµi trôc l¸i
- §−êng kÝnh trong trôc l¸i
- §−êng kÝnh ngoµi trôc l¸i
- Kho¶ng çch tõ t©m chèt cÇu ®Õn trô ®ßn quay ®øng
- ChiÒu dµi ®ßn quay ®øng
- §−êng kÝnh ®ßn quay ®øng
- §−êng kÝnh chèt cÇu
- HÖ sè kÓ ®Õn ¶nh h−ëng cña m«men æn ®Þnh
- HiÖu suÊt tæn hao do ma s¸t ë cam quay vµ çc khíp nèi
- HiÖu suÊt truyÒn lùc cña hÖ thèng (hiÖu suÊt thuËn)
3.1.5. Khèi tÝnh to¸n ®éng häc dÉn ®éng l¸i:
Khèi nµy thùc hiÖn c«ng viÖc tÝnh to¸n vµ kiÓm tra ®éng häc dÉn ®éng l¸i
3.1.6. Khèi x¸c ®Þnh m«men c¶n quay vßng:
Khèi nµy thùc hiÖn c«ng viÖc tÝnh m«men c¶n quay vßng tõ ®iÒu kiÖn xe vµ ®−êng
3.1.7. Khèi chän tØ sè truyÒn:
Khèi nµy thùc hiÖn kiÓm tra l¹i çc tØ sè truyÒn cña c¬ cÊu l¸i vµ dÉn ®éng l¸i ®· chän cã
phï hîp víi ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña ng−êi l¸i hay kh«ng
3.1.8. Khèi tÝnh to¸n c¬ cÊu l¸i:
Khèi nµy thùc hiÖn tÝnh to¸n çc th«ng sè c¬ b¶n cña çc bé truyÒn trong c¬ cÊu l¸i
3.1.9. Khèi kiÓm tra bÒn c¬ cÊu l¸i:
Khèi nµy thùc hiÖn kiÓm tra bÒn cña çc bé truyÒn c¬ cÊu l¸i.
- 110 -
3.1.10. Khèi kiÓm tra bÒn dÉn ®éng l¸i:
Khèi nµy thùc hiÖn kiÓm tra bÒn cña mét sè chi tiÕt trong dÉn ®éng l¸i. Nã bao gåm çc khèi
thµnh phÇn nh− khèi trôc l¸i, khèi ®ßn quay ®øng, khèi khíp cÇu, v.v...
nghiÖm çc ®iÒu kiÖn lµm viÖc, kÕt qu¶ bÒn, v.v...
3.1.12. KÕt luËn
- 111 -
3.2. S¬ ®å thuËt to¸n tÝnh to¸n kiÓm nghiÖm hÖ thèng l¸i
B¾t ®Çu
NhËp d÷ liÖu
Çc th«ng sè cña Th«ng sè kü thuËt vµ ®iÒu Çc th«ng sè cña

c¬ cÊu l¸i kiÖn lµm viÖc cña «t« dÉn ®éng l¸i
KiÓm nghiÖm ®éng

häc dÉn ®éng l¸i
X¸c ®Þnh m«men c¶n

quay vßng
TÝnh to¸n tØ sè truyÒn
KiÓm bÒn c¬ cÊu l¸i
C¬ cÊu l¸i
®ñ bÒn
Sai
§óng
KiÓm bÒn dÉn

®éng l¸i
Trôc l¸i §ßn quay ®øng Khíp cÇu
§ñ bÒn
Sai
§óng
Xem kÕt qu¶
KÕt thóc
H×nh 4.3.2. S¬ ®å l«gÝc thuËt to¸n tÝnh to¸n kiÓm nghiÖm hÖ thèng l¸i
- 112 -
Víi tr×nh tù çc b−íc tÝnh to¸n kiÓm nghiÖm hÖ thèng l¸i ®· tr×nh bµy ë phÇn II, chóng t«i
®−a ra s¬ ®å thuËt to¸n cña bµi to¸n thiÕt kÕ hÖ thèng ly hîp trªn h×nh 4.3.2.
PhÇn nhËp d÷ liÖu cña xe vµ çc d÷ liÖu tham kh¶o cña hÖ thèng l¸i, bao gåm 3 khèi: Khèi
nhËp çc th«ng sè kü thuËt cña «t« vµ çc ®iÒu kiÖn lµm viÖc, khèi nhËp çc th«ng sè cña c¬
cÊu l¸i vµ khèi çc th«ng sè cña dÉn ®éng l¸i.
3.2.2. Khèi çc th«ng sè kü thuËt «t« vµ ®iÒu kiÖn lµm viÖc:
Khèi nµy nhËp çc th«ng sè:
Çc th«ng sè kü thuËt «t«:
- Träng l−îng toµn bé cña « t« (cÇu tr−íc/cÇu sau)
- ChiÒu réng c¬ së
Çc ®iÒu kiÖn lµm viÖc:
- HÖ sè b¸m ngang cña ®−êng
Çc th«ng sè kiÓm bÒn:
- Lùc l¸i cùc ®¹i cho phÐp
- øng suÊt uèn cho phÐp cña vËt liÖu b¸nh r¨ng
- Giíi h¹n ch¶y cña vËt liÖu trôc vÝt
- øng suÊt c¾t cho phÐp cña vËt liÖu trôc vÝt
- Gãc xo¾n cho phÐp cña vËt liÖu trôc l¸i
- øng suÊt xo¾n cho phÐp cña vËt liÖu trôc l¸i
- øng suÊt uèn cho phÐp cña vËt liÖu ®ßn quay ®øng
- øng suÊt xo¾n cho phÐp cña vËt liÖu ®ßn quay ®øng
- øng suÊt chÌn dËp cho phÐp cña vËt liÖu chèt cÇu
3.2.3. Khèi çc th«ng sè cña c¬ cÊu l¸i:
Khèi nµy nhËp çc th«ng sè cña c¬ cÊu l¸i, bao gåm:
- Lo¹i c¬ cÊu l¸i
Bé truyÒn thanh r¨ng - b¸nh r¨ng
- M«®un r¨ng cña thanh r¨ng
- B¸n kÝnh vßng c¬ së cña cung r¨ng
- 113 -
- Sè r¨ng cña cung r¨ng
- §−êng kÝnh vßng chia cung r¨ng
- §−êng kÝnh vßng l¨n cung r¨ng
- §−êng kÝnh ®¸y cung r¨ng
- §−êng kÝnh ®Ønh cung r¨ng
- ChiÒu cao r¨ng cña thanh r¨ng
- HÖ sè d¹ng r¨ng
- HÖ sè chiÒu réng b¸nh r¨ng
Bé truyÒn trôc vÝt - ªcu
- B−íc trôc vÝt
- §−êng kÝnh trong cña ren
- §−êng kÝnh bi
- B¸n kÝnh r·nh l¨n
- Kho¶ng çch tõ t©m r·nh l¨n ®Õn t©m bi
- §−êng kÝnh vßng trßn qua t©m bi
- §−êng kÝnh trong cña ®ai èc
- ChiÒu s©u pr«fin ren
- §−êng kÝnh ngoµi cña trôc vÝt
- §−êng kÝnh ngoµi cña ®ai èc
- Gãc vÝt
- Sè vßng ren lµm viÖc
- Sè bi trªn çc vßng ren lµm viÖc
- Khe hë tæng céng gi÷a çc viªn bi
3.2.4. Khèi çc th«ng sè cña dÉn ®éng l¸i:
gåm:
- B¸n kÝnh vµnh l¸i
- ChiÒu dµi ®ßn bªn
- Gãc nghiªng cña ®ßn bªn víi dÇm cÇu tr−íc
- ChiÒu dµi tay ®ßn cña lùc c¶n l¨n quay xung quanh trô ®øng
- ChiÒu dµi trôc l¸i
- §−êng kÝnh trong trôc l¸i
- §−êng kÝnh ngoµi trôc l¸i
- Kho¶ng çch tõ t©m chèt cÇu ®Õn trô ®ßn quay ®øng
- ChiÒu dµi ®ßn quay ®øng
- 114 -
- §−êng kÝnh ®ßn quay ®øng
- ChiÒu dµi ®ßn quay ngang
- §−êng kÝnh chèt cÇu
- HÖ sè kÓ ®Õn ¶nh h−ëng cña m«men æn ®Þnh
- HiÖu suÊt tæn hao do ma s¸t ë cam quay vµ çc khíp nèi
- HiÖu suÊt truyÒn lùc cña hÖ thèng (hiÖu suÊt thuËn)
3.1.5. Khèi kiÓm tra ®éng häc dÉn ®éng l¸i:
Khèi nµy thùc hiÖn c«ng viÖc tÝnh to¸n vµ kiÓm tra ®éng häc dÉn ®éng l¸i
3.1.6. Khèi x¸c ®Þnh m«men c¶n quay vßng:
Khèi nµy thùc hiÖn c«ng viÖc tÝnh m«men c¶n quay vßng tõ ®iÒu kiÖn xe vµ ®−êng
3.1.7. Khèi tÝnh to¸n tØ sè truyÒn:
Khèi nµy thùc hiÖn tÝnh to¸n çc tØ sè truyÒn cña c¬ cÊu l¸i vµ dÉn ®éng l¸i cña hÖ thèng l¸i
l¾p ®Æt trªn xe
3.1.8. Khèi kiÓm tra bÒn c¬ cÊu l¸i:
Khèi nµy thùc hiÖn kiÓm tra bÒn cña çc bé truyÒn c¬ cÊu l¸i.
3.1.9. Khèi kiÓm tra bÒn dÉn ®éng l¸i:
Khèi nµy thùc hiÖn kiÓm tra bÒn cña mét sè chi tiÕt trong dÉn ®éng l¸i. Nã bao gåm çc khèi
thµnh phÇn nh− khèi trôc l¸i, khèi ®ßn quay ®øng, khèi khíp cÇu, v.v...
3.1.11. KÕt luËn
kÕt qu¶ tÝnh to¸n, trªn c¬ së ®ã ®¸nh gi¸ ®−îc tæng thÓ hÖ thèng l¸i ®ang l¾p ®Æt trªn xe.
- 115 -
Trªn c¬ së s¬ ®å thuËt to¸n cho hai bµi to¸n thiÕt kÕ vµ kiÓm nghiÖm hÖ thèng l¸i, chóng t«i
tiÕn hµnh x©y dùng ch−¬ng tr×nh cã giao diÖn b»ng tiÕng ViÖt ®Ó thùc hiÖn çc thao t¸c nµy
mét çch trùc quan trªn m¸y tÝnh. Ch−¬ng tr×nh ®−îc viÕt trªn nÒn ng«n ng÷ lËp tr×nh øng
dông Matlab 5.3. Khi lùa chän tÝnh to¸n hÖ thèng l¸i tõ ch−¬ng tr×nh tæng thÓ, ban ®Çu sÏ cã
menu cho phÐp ng−êi dïng lùa chän bµi to¸n thiÕt kÕ hoÆc kiÓm nghiÖm:

NÕu bÊm chän "ThiÕt kÕ" sÏ thùc hiÖn phÇn ch−¬ng tr×nh thiÕt kÕ hÖ thèng l¸i tõ çc th«ng
sè hoµn toµn míi hoÆc trªn c¬ së çc xe cã s½n do ng−êi sö dông nhËp vµo. NÕu chän "KiÓm
nghiÖm" sÏ thùc hiÖn phÇn ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n bµi to¸n kiÓm nghiÖm hÖ thèng l¸i cña çc
xe hiÖn cã ®Çy ®ñ çc th«ng sè. Chän "Tho¸t" ®Ó quay trë l¹i ch−¬ng tr×nh tæng thÓ toµn bé
çc hÖ thèng trªn «t«.
4.1. Ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n thiÕt kÕ hÖ thèng l¸i
l¸i cã giao diÖn nh− sau:
H×nh 4.4.1.1. Menu chÝnh "ThiÕt kÕ hÖ thèng l¸i"
- 116 -
§©y lµ phÇn ch−¬ng tr×nh rÊt quan träng, bao gåm çc modul nhËp d÷ liÖu chung cña xe,
nhËp d÷ liÖu cña c¬ cÊu l¸i nhËp d÷ liÖu cña dÉn ®éng l¸i. Trong mçi modul nhËp d÷ liÖu ®Òu
cã hai phÇn: NhËp d÷ liÖu tõ bµn phÝm vµ nhËp d÷ liÖu tõ tÖp.
thiÕt kÕ míi.
4.1.1.2. NhËp d÷ liÖu cña xe tõ bµn phÝm

Sau khi ®· nhËp ®Çy ®ñ çc th«ng sè c¬ b¶n cña xe vµ lùa chän kÕt cÊu cña hÖ thèng treo,
chóng ta cã thÓ l−u l¹i çc th«ng sè nµy khi bÊm vµo "L−u l¹i", hoÆc cã thÓ bÊm "TiÕp tôc"
®Ó kÕt thóc phÇn nhËp d÷ liÖu xe, chuyÓn sang phÇn tiÕp theo. BÊm "Tho¸t" khi nhËp d÷ liÖu
sai hoÆc kh«ng muèn nhËp d÷ liÖu n÷a.
- 117 -
4.1.1.3. NhËp d÷ liÖu c¬ cÊu l¸i
liÖu ®Ó thiÕt kÕ c¬ cÊu l¸i. Khi bÊm chän "D÷ liÖu/ Th«ng sè hÖ thèng l¸i/ C¬ cÊu l¸i" sÏ hiÖn
ra menu lùa chän vµ nhËp çc th«ng sè tham kh¶o ®Ó thiÕt kÕ c¬ cÊu l¸i:
H×nh 4.4.1.4. NhËp th«ng sè tÝnh c¬ cÊu l¸i
- 118 -
Ch−¬ng tr×nh cho phÐp ng−êi sö dông lùa chän vµ nhËp çcth«ng sè c¬ b¶n ®Ó thiÕt kÕ c¬
cÊu l¸i. Sau khi thùc hiÖn viÖc nhËp çc th«ng sè, ng−êi sö dông còng cã thÓ lùa chän khi
bÊm "L−u l¹i", "TiÕp tôc", "Tho¸t" nh− d÷ liÖu xe.
4.1.1.4. NhËp d÷ liÖu dÉn ®éng l¸i
Sau khi ®· nhËp d÷ liÖu cña c¬ cÊu l¸i, ch−¬ng tr×nh cho phÐp ng−êi sö dông lùa chän vµ
nhËp d÷ liÖu ®Ó tÝnh chän dÉn ®éng l¸i. Khi bÊm chän "D÷ liÖu/ Th«ng sè hÖ thèng l¸i/ DÉn
®éng l¸i" sÏ hiÖn ra menu lùa chän vµ nhËp çc th«ng sè cña dÉn ®éng l¸i:
H×nh 4.4.1.5. NhËp th«ng sè tÝnh dÉn ®éng l¸i

Ch−¬ng tr×nh cho phÐp ng−êi sö dông lùa chän vµ nhËp th«ng sè cña dÉn ®éng l¸i. Sau khi
thùc hiÖn viÖc nhËp çc th«ng sè, ng−êi sö dông còng cã thÓ lùa chän khi bÊm "L−u l¹i",
"TiÕp tôc", "Tho¸t" nh− d÷ liÖu xe vµ d÷ liÖu c¬ cÊu l¸i.
Sau khi xem xong kÕt qu¶ mµ kh«ng muèn thùc hiÖn c«ng viÖc thiÕt kÕ hÖ thèng l¸i n÷a, th×
ng−êi sö dông cã thÓ lùa chän "Tho¸t khái ch−¬ng tr×nh" ®Ó quay vÒ menu lùa chän bµi to¸n
thiÕt kÕ hoÆc kiÓm nghiÖm nh− ban ®Çu ®Ó kÕt thóc phÇn "TÝnh to¸n thiÕt kÕ hÖ thèng l¸i".
- 119 -
H×nh 4.4.1.7. KÕt qu¶ ®å thÞ kiÓm tra ®éng häc dÉn ®éng l¸i
- 120 -
H×nh 4.4.1.8. KÕt qu¶ tÝnh to¸n c¬ cÊu l¸i
H×nh 4.4.1.9. KÕt qu¶ tÝnh to¸n dÉn ®éng l¸i
- 121 -
4.2. Ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n kiÓm nghiÖm hÖ thèng l¸i
nghiÖm hÖ thèng l¸i cã giao diÖn nh− sau:
H×nh 4.4.2.1. Menu chÝnh "KiÓm nghiÖm hÖ thèng l¸i"

xe, nhËp d÷ liÖu cña c¬ cÊu l¸i, d÷ liÖu cña dÉn ®éng l¸i. T−¬ng tù nh− phÇn thiÕt kÕ khi
nhËp d÷ liÖu cã thÓ b»ng hai çch: nhËp d÷ liÖu tõ bµn phÝm vµ nhËp d÷ liÖu tõ tÖp.

H×nh 4.4.2.2. NhËp d÷ liÖu kiÓm nghiÖm tõ tÖp

- 122 -
4.2.1.3. NhËp d÷ liÖu c¬ cÊu l¸i
Khi bÊm chän "D÷ liÖu/ Th«ng sè hÖ thèng l¸i/ C¬ cÊu l¸i" sÏ hiÖn ra menu nhËp çc th«ng
sè cña c¬ cÊu l¸i:
H×nh 4.4.2.4. NhËp d÷ liÖu c¬ cÊu l¸i
- 123 -
Ch−¬ng tr×nh cho phÐp ng−êi sö dông lùa chän vµ nhËp th«ng sè cña c¬ cÊu l¸i. Sau khi thùc
çc gi¸ trÞ th«ng sè cña c¬ cÊu l¸i, "TiÕp tôc" ®Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh nhËp d÷ liÖu tiÕp theo
hoÆc "Tho¸t" ®Ó thao t¸c l¹i.
4.2.1.3. NhËp d÷ liÖu dÉn ®éng l¸i

Khi bÊm chän "D÷ liÖu/ Th«ng sè hÖ thèng treo/ DÉn ®éng l¸i" sÏ hiÖn ra menu nhËp çc
th«ng sè cña dÉn ®éng l¸i:
H×nh 4.4.2.5. NhËp d÷ liÖu dÉn ®éng l¸i

Cã çc b¶ng thÓ hiÖn kÕt qu¶:
- KÕt qu¶ tÝnh to¸n çc gi¸ trÞ ®Æc biÖt.
- KÕt qu¶ kiÓm nghiÖm ®éng häc dÉn ®éng l¸i.
- KÕt qu¶ kiÓm bÒn çc chi tiÕt cña hÖ thèng.
- 124 -
H×nh 4.4.2.7. KÕt qu¶ kiÓm nghiÖm ®éng häc dÉn ®éng l¸i
- 125 -
H×nh 4.4.2.10. KÕt qu¶ kiÓm bÒn çc chi tiÕt cña hÖ thèng l¸i
thèng l¸i n÷a, th× ng−êi sö dông cã thÓ lùa chän "Tho¸t khái ch−¬ng tr×nh" ®Ó quay vÒ menu
lùa chän bµi to¸n thiÕt kÕ hoÆc kiÓm nghiÖm nh− ban ®Çu ®Ó kÕt thóc phÇn "TÝnh to¸n kiÓm
nghiÖm hÖ thèng l¸i".
- 126 -
V. KÕt luËn
Ch−¬ng tr×nh "TÝnh to¸n thiÕt kÕ vµ kiÓm nghiÖm hÖ thèng l¸i" víi giao diÖn b»ng tiÕng ViÖt
th©n thiÖn, dÔ hiÓu, dÔ sö dông ®· ®¹t ®−îc mét sè kÕt qu¶ sau:
- Tæng hîp ®−îc qu¸ tr×nh tÝnh to¸n trªn mét sè çc kÕt cÊu cña hÖ thèng l¸i hiÖn ®ang ®−îc
sö dông réng r·i trªn thÞ tr−êng ViÖt Nam vµ cã thÓ ¸p dông ch−¬ng tr×nh ®Ó kiÓm nghiÖm
çc lo¹i xe nµy, còng nh− cã thÓ dùa trªn c¬ së th«ng sè cña çc lo¹i xe hiÖn cã ®Ó thiÕt kÕ
cho çc lo¹i xe ®ãng míi t¹i ViÖt Nam cã kÕt cÊu t−¬ng tù.
- Ch−¬ng tr×nh cã thÓ më réng tÝnh to¸n cho mét sè kÕt cÊu cña hÖ thèng l¸i kh¸c phøc t¹p
h¬n nh− hÖ thèng l¸i cã trî lùc, v.v...
- Ch−¬ng tr×nh x©y dùng míi tæng hîp ®−îc mét sè l−îng h¹n chÕ vÒ kÕt cÊu hiÖn cã trªn thÞ
tr−êng chñ yÕu xoay quanh hÖ thèng l¸i 6 kh©u víi c¬ cÊu l¸i lo¹i trôc vÝt ªcu bi b¸nh r¨ng
thanh r¨ng nªn cßn ch−a ®i s©u gi¶i quyÕt triÖt ®Ó çc lo¹i kÕt cÊu l¸i kh¸c t¹i ViÖt Nam.
- PhÇn tÝnh to¸n trî lùc l¸i míi chØ dõng l¹i ë tÝnh to¸n lùc trî lùc mµ ch−a thiÕt kÕ phÇn trî
lùc nªn ch−a hoµn thiÖn.
- 127 -
Ch−¬ng V. TÝnh to¸n HÖ thèng ly hîp
I. §Æt vÊn ®Ò
1.1. Tæng qu¸t
Ly hîp lµ mét trong nh÷ng côm chñ yÕu trong hÖ thèng truyÒn lùc cña « t«, nã n»m gi÷a
®éng c¬ vµ hép sè chÝnh. Ly hîp dïng ®Ó nèi trôc khuûu ®éng c¬ víi hÖ thèng truyÒn lùc, nã
cho phÐp truyÒn m«men quay ®−îc ªm dÞu vµ c¾t truyÒn ®éng ®Õn hÖ thèng truyÒn lùc ®−îc
nhanh chãng, døt kho¸t. Nã cßn ®ãng vai trß nh− mét hÖ thèng an toµn cho hÖ thèng truyÒn
lùc vµ ®éng c¬. Çc c«ng dông chÝnh cña ly hîp lµ:
- §¶m b¶o an toµn cho çc chi tiÕt cña hÖ thèng truyÒn lùc khi gÆp qu¶ t¶i còng nh− khi
phanh ®ét ngét .
- Nèi vµ t¸ch ®éng c¬ ra khái hÖ thèng truyÒn lùc mét çch ªm dÞu vµ døt kho¸t ®Ó gi¶m t¶i
träng ®éng t¸c dông lªn hÖ thèng truyÒn lùc vµ ®¶m b¶o truyÒn ®−îc toµn bé m« men quay
tõ ®éng c¬ ®Õn hÖ thèng truyÒn lùc.
- §¶m b¶o ®−îc khi khëi ®éng t¹i chç, khi t¨ng tèc, khi sang sè «t« chuyÓn ®éng ®−îc ªm
dÞu. Çc va ®Ëp ë çc r¨ng, ë çc khíp nèi... ph¶i nhá ®Ó t¨ng tuæi thä cho çc chi tiÕt.
- Khi cã hiÖn t−îng céng h−ëng (rung ®éng lín) ly hîp cã kh¶ n¨ng dËp t¾t nh»m n©ng cao
chÊt l−îng truyÒn lùc.
Bëi vËy ly hîp cã çc yªu cÇu sau:
- TruyÒn ®−îc m«men quay lín nhÊt cña ®éng c¬ mµ kh«ng bÞ tr−ît ë bÊt cø ®iÒu kiÖn t¶i
nµo. Muèn vËy m« men ma s¸t cña ly hîp ph¶i lín h¬n m« men cùc ®¹i cña ®«ng c¬ mét
chót, tøc lµ hÖ sè dù ch÷ β cña ly hîp ph¶i lín h¬n 1.
- §ãng ªm dÞu ®Ó t¨ng tõ tõ m«men quay lªn trôc cña hÖ thèng truyÒn lùc, kh«ng g©y va ®Ëp
çc b¸nh r¨ng, nhÊt lµ khi khëi ®éng « t« kh«ng bÞ giËt.
- Më døt kho¸t vµ nhanh chãng ®Ó gi¶m lùc va ®Ëp çc b¸nh r¨ng. NghÜa lµ c¾t hoµn toµn
truyÒn ®éng tõ ®éng c¬ ®Õn hÖ thèng truyÒn lùc trong thêi gian ng¾n nhÊt. NÕu kh«ng më
døt kho¸t th× sÏ khã gµi sè ªm dÞu v× m«men quay cña ®éng c¬ vµ m«men qui dÉn ®Õn trôc
khuûu cña tÊt c¶ çc chi tiÕt chuyÓn ®éng cña ®éng c¬ sÏ truyÒn mét phÇn ®Õn trôc s¬ cÊp
cña hép sè.
- M« men qu¸n tÝnh cña çc chi tiÕt thô ®éng ph¶i nhá ®Ó gi¶m çc lùc va ®Ëp lªn b¸nh r¨ng.
- Lµm nhiÖm vô bé phËn an toµn ®Ó tr¸nh t¸c dông lªn hÖ thèng truyÒn lùc nh÷ng lùc qu¸ lín
khi gÆp qu¸ t¶i.
- §iÒu khiÓn dÔ dµng, lùc t¸c dông lªn bµn ®¹p nhá.
- Çc bÒ mÆt ma s¸t tho¸t nhiÖt tèt, ®¶m b¶o sù lµm viÖc b×nh th−êng.
- KÕt cÊu ®¬n gi¶n, träng l−îng nhá, lµm viÖc bÒn, ®iÒu chØnh vµ ch¨m sãc dÔ dµng.
1.2. Ph©n lo¹i hÖ thèng ly hîp
HÖ thèng ly hîp trªn mçi xe cã ®Æc ®iÓm kÕt cÊu riªng cña nã, v× thÕ ph−¬ng ph¸p vµ çch
thøc tÝnh to¸n chóng còng cã nh÷ng ®iÓm riªng biÖt. Do ®ã ®Ó cã thÓ hÖ thèng ho¸ ®−îc çc
hÖ thèng ly hîp chóng ta ph¶i tiÕn hµnh ph©n lo¹i vµ tæng hîp chóng.
* Theo ph−¬ng ph¸p truyÒn m«men:
- 128 -
- Ly hîp ma s¸t: M«men truyÒn ®éng nhê çc mÆt ma s¸t.
- Ly hîp thuû lùc: M«men truyÒn nhê chÊt láng.
- Ly hîp ®iÖn tõ: M«men truyÒn nhê t¸c dông cña tõ tr−êng nam ch©m ®iÖn.
* Tuú theo h×nh d¸ng cña çc chi tiÕt ma s¸t:
- Ly hîp ®Üa (mét, hai, hoÆc nhiÒu ®Üa).
- Ly hîp h×nh c«n (®Üa thô ®éng cã d¹ng h×nh c«n).
- Ly hîp h×nh trèng (phÇn thô ®éng lµm theo kiÓu m¸ phanh vµ tang trèng).
Tuú theo sè ®Üa thô ®éng ng−êi ta chia ly hîp ma s¸t ra 1 ®Üa, 2 ®Üa hay nhiÒu ®Üa. Ngµy nay
lo¹i ly hîp h×nh c«n vµ tang trèng kh«ng dïng trªn « t« vµ m¸y kÐo n÷a, v× m« men qu¸n
tÝnh chi tiÕt phÇn thô ®éng cña chóng lín g©y nªn t¶i träng va ®Ëp lªn hÖ thèng truyÒn lùc
khi ®ãng ly hîp.
* Theo ph−¬ng ph¸p sinh lùc Ðp trªn ®Üa chia ra:
- Lo¹i lß xo (lß xo trô ®Æt xung quanh, lß xo c«n ®Æt ë chÝnh gi÷a).
- Lo¹i nöa ly t©m: Lùc Ðp sinh ra ngoµi lùc Ðp cña lß xo cßn cã lùc ly t©m cña träng khèi phô
Ðp thªm vµo. M« men cùc ®¹i cña ®éng c¬ t−¬ng øng víi sè vßng quay t−¬ng ®èi cao.
- Lo¹i ly t©m: Ly hîp ly t©m th−êng sö dông khi ®iÒu khiÓn tù ®éng, lùc ly t©m sö dông ®Ó
®ãng vµ më ly hîp ,cßn ¸p lùc trªn ®Üa ®−îc t¹o ra bëi lß xo, Ýt khi lùc ly t©m sö dông ®Ó t¹o
ra ¸p lùc trªn ®Üa Ðp .
* Theo ®iÒu kiÖn lµm viÖc th−êng xuyªn :
- Ly hîp th−êng ®ãng: dïng ë hÇu hÕt çc « t« vµ ë ly hîp mét sè m¸y kÐo.
- Ly hîp kh«ng th−êng ®ãng: th−êng dïng ë çc m¸y kÐo xÝch C-100,C-80,KD 35 ...
* Theo ph−¬ng ph¸p ®iÒu khiÓn:
- Lo¹i ®iÒu khiÓn b»ng søc ng−êi.
- Lo¹i ®iÒu khiÓn tù ®éng.
- 129 -
H×nh 5.1.1. Ly hîp ma s¸t 1 ®Üa th−êng ®ãng
6 5 4 3 2 1
11
10 7 8
a) tr¹ng th¸i ®ãng b) tr¹ng th¸i më
1- Bµn ®¹p; 2- §ßn më; 3- §Üa Ðp phÝa sau; 4- §Üa Ðp phÝa tr−íc; 5- Lß xo;
6- B¸nh ®µ; 7- Bu l«ng nèi gi÷a vá b¸nh ®µ vµ ly hîp; 8- Cµng më; 9- B¹c
tr−ît; 10-lß xo Ðp; 11-Vßng bi t×
H×nh 5.1.2. Ly hîp ma s¸t kh« hai ®Üa th−êng ®ãng
1
6 8 7 6 5
5
4
2
1 2 3 4
3 1- Pist«ng sinh lùc; 2- Lâ xo håi vÞ;

1-bµn ®¹p ly hîp; 2-®ßn dÉn ®éng; 3-lß 3- Piston van ph©n phèi; 4- Van khÝ nÐn;
xo kÐo; 4-cµng më; 5-khíp; 6-bi t× 5- Lß xo håi vÞ; 6- B×nh khÝ nÐn; 7- Bµn
®¹p ly hîp; 8 – Vßng bi tª
a) DÉn ®éng c¬ khÝ b) DÉn ®éng c¬ khÝ c−êng ho¸ khÝ nÐn
H×nh 5.1.3. Mét sè lo¹i dÉn ®éng ly hîp
- 130 -
Víi sù ®a d¹ng cña tõng lo¹i hÖ thèng ly hîp nh− trªn, chóng ta thÊy r»ng khi sö dông ph¶i
ph©n lo¹i kh¸ phøc t¹p vµ víi mçi lo¹i l¹i cã çc qu¸ tr×nh vµ c«ng thøc tÝnh to¸n kh¸c nhau,
nh− vËy lµ kh¸ phøc t¹p vµ tèn nhiÒu c«ng søc, thêi gian tÝnh to¸n l©u vµ nh− vËy lµ hiÖu qu¶
c«ng viÖc thÊp.
Trong ph¹m vi ch−¬ng tr×nh, chóng t«i tiÕn hµnh ph©n lo¹i c¬ cÊu ly hîp lo¹i 1 ®Üa, 2 ®Üa,
dÉn ®éng c¬ khÝ vµ tÝnh to¸n cho tõng lo¹i nµy
1.3. NhiÖm vô
Ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n thiÕt kÕ vµ kiÓm nghiÖm hÖ thèng ly hîp thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô
sau:
- KiÓm tra çc ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña hÖ thèng (lùc vµ hµnh tr×nh bµn ®¹p, c«ng tr−ît vµ
c«ng tr−ît riªng cña ly hîp ly hîp)
- 131 -
lµm viÖc, chóng ta tÝnh to¸n çc th«ng sè kü thuËt c¬ b¶n cña hÖ thèng ly hîp, sau ®ã kiÓm
tra çc ®iÒu kiÖn lµm viÖc vµ kiÓm tra bÒn çc chi tiÕt cña hÖ thèng.
- X¸c ®Þnh m«men ma s¸t cña ly hîp
- X¸c ®Þnh çc kÝch th−íc c¬ b¶n cña ly hîp (KÝch th−íc cña ®Üa ma s¸t, sè l−îng ®Üa,v.v...)
- TÝnh c«ng tr−ît vµ c«ng tr−ît riªng
- X¸c ®Þnh çc th«ng sè c¬ b¶n cña dÉn ®éng ly hîp
2.1.1. X¸c ®Þnh m«men ma s¸t cña ly hîp

Ml =β.M® (kGm) (5.1.1)
Trong ®ã:
Ml - M«men ma s¸t cña ly hîp (kGm)
M® - M«men xo¾n cña ®éng c¬ (kGm)
Víi « t« M® = Memax, Memax lµ m«men xo¾n cùc ®¹i cña ®éng c¬.
β- HÖ sè dù tr÷ cña ly hîp.
HÖ sè β ph¶i lín h¬n 1 ®Ó ®¶m b¶o truyÒn hÕt m«men cña ®éng c¬ trong mäi tr−êng hîp.
Tuy nhiªn β còng kh«ng ®−îc chän lín qu¸ ®Ó tr¸nh t¨ng kÝch th−íc ®Üa bÞ ®éng vµ tr¸nh
cho hÖ thèng truyÒn lùc bÞ qu¸ t¶i.
+ §èi víi xe du lÞch : 1,75≥ β ≥1,3.
+ §èi víi xe t¶i: 3,0 ≥ β ≥1,6.
2.1.2. X¸c ®Þnh kÝch th−íc c¬ b¶n cña ly hîp.
M« men ma s¸t cña ly hîp Ml cßn ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:
Ml = βM® = µ.PΣ*Rtb*i (kGm) (5.1.2)
Trong ®ã:
µ: HÖ sè ma s¸t cña vËt liÖu, chän µ = 0,3.
PΣ: Tæng lùc Ðp lªn çc ®Üa ma s¸t (kG).
i: Sè ®«i bÒ mÆt ma s¸t.
R1 + R 2
Rtb: B¸n kÝnh trung b×nh cña ®Üa ma s¸t (m), ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: R tb =
2
R2: B¸n kÝnh ngoµi cña ®Üa ma s¸t (m)
R1: B¸n kÝnh trong cña ®Üa ma s¸t (m).
- 132 -
Chän s¬ bé ®−êng kÝnh ngoµi cña ®Üa ma s¸t theo c«ng thøc kinh nghiÖm sau:
M e max
D 2 = 2R 2 = 3,16 (cm) (5.1.3)
C
Memax- M«men cùc ®¹i cña ®éng c¬ (Nm)
D2: §−êng kÝnh ngoµi cña ®Üa ma s¸t (cm). D2 cßn bÞ giíi h¹n bëi ®−êng kÝnh ngoµi cña
b¸nh ®µ ®éng c¬ .
C: HÖ sè kinh nghiÖm. Víi « t« con : C = 3,6; víi « t« t¶i : C = 4,7.
B¸n kÝnh trong cña ®Üa ma s¸t ®−îc chän theo c«ng thøc:
R1 = (0,53 ÷ 0,75) R2 (cm) (5.1.4)
TrÞ sè R1 lÊy nhá ®èi víi lo¹i ®éng c¬ cã sè vßng quay trôc khuûu thÊp (lo¹i ®éng c¬ diezel).
Cßn trÞ sè R1 lín øng víi ®éng c¬ sè vßng quay cao (®éng c¬ x¨ng).
Víi ly hîp mét ®Üa ma s¸t kh« cã sè ®Üa bÞ ®éng lµ 1, sè ®«i bÒ mÆt ma s¸t i = 2
Víi ly hîp mét ®Üa ma s¸t kh« cã sè ®Üa bÞ ®éng lµ 2, sè ®«i bÒ mÆt ma s¸t i = 4 .
KiÓm tra ¸p suÊt trªn bÒ mÆt ma s¸t theo c«ng thøc:
β.M d
q= ≤ [q] (kG/cm2) (5.1.5)
2πR 2tb b.µ.i
Trong ®ã:
b: BÒ réng tÊm ma s¸t: b = R2 - R1 (cm)
[q]: ¸p suÊt cho phÐp trªn bÒ mÆt ®Üa ma s¸t.
Víi vËt liÖu lµm bÒ mÆt ma s¸t lµ phªra®o ®ång cã ¸p suÊt cho phÐp: [q] = 2,5 kG/cm2
2.1.3. TÝnh c«ng tr−ît vµ c«ng tr−ît riªng
a. C«ng tr−ît ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc kinh nghiÖm cña viÖn HAMH:
n0 2
5,6.G.M e max .( ) 2 .rb
L= 100
(kGm) (5.1.6)
i 0 .i h .i f .(0,95.M e max .i t − G.rb .ψ)
Trong ®ã:
G: Träng l−îng toµn bé cña « t«(KG)
Memax: M« men xo¾n cùc ®¹i cña ®éng c¬ (kGm)
n0: Sè vßng quay cña ®éng c¬ khi khëi ®éng t¹i chç, th«ng th−êng n0 = 0,75nemax (vg/phót)
i0: Tû sè truyÒn cña truyÒn lùc chÝnh
ih: Tû sè truyÒn cña hép sè, ih = ih1
if: Tû sè truyÒn cña hép sè phô (lÊy ë sè truyÒn thÊp)
it - Tû sè truyÒn cña hÖ thèng truyÒn lùc: it = i0.ih.if
ψ: HÖ sè c¶n tæng céng cña mÆt ®−êng. ψ = f + tgα
Víi f lµ hÖ sè c¶n l¨n, α lµ gãc dèc cùc ®¹i cña ®−êng.
- 133 -
rb - B¸n kÝnh lµm viÖc cña b¸nh xe (m)
NÕu lèp ®−îc dïng trªn xe cã kÝch th−íc lµ B-d th× b¸n kÝnh lµm viÖc cña b¸nh xe ®−îc tÝnh
theo c«ng thøc
⎛ d⎞
rb = λro = λ⎜ B + ⎟.25,4 (mm) (5.1.7)
⎝ 2⎠
Trong ®ã:
r0: B¸n kÝnh thiÕt kÕ
λ: HÖ sè kÓ ®Õn sù biÕn d¹ng cña lèp (0,93 - 0,935)
B: BÒ réng cña lèp (tÝnh theo inch)
d: §−êng kÝnh vµnh b¸nh xe (tÝnh theo ®¬n vÞ inch)
b. X¸c ®Þnh c«ng tr−ît riªng:
§Ó ®¸nh gi¸ ®é hao mßn cña ®Üa ma s¸t, ta ph¶i x¸c ®Þnh c«ng tr−ît riªng theo c«ng thøc
sau:
L
l0 = ≤ [l 0 ] (kGm/cm2 ) (5.1.8)
F*i
Trong ®ã:
l0: C«ng tr−ît riªng (kGm/cm2)
L: C«ng tr−ît cña ly hîp (kGm)
i - Sè ®«i bÒ mÆt ma s¸t
F: DiÖn tÝch bÒ mÆt ma s¸t cña ®Üa bÞ ®éng (cm2)
( )
F = π R 22 − R 12 (cm2)
R2, R1: B¸n kÝnh ngoµi vµ b¸n kÝnh trong cña ®Üa bÞ ®éng (cm)
2.1.4. TÝnh to¸n hÖ thèng dÉn ®éng ly hîp (lo¹i c¬ khÝ cña ly hîp th−êng ®ãng)
∆l
St Qbd
a
f
e
d
δ
b
c
H×nh 5.2.1. S¬ ®å tÝnh to¸n hÖ thèng dÉn ®éng ly hîp (lo¹i c¬ khÝ)
- 134 -
2.1.4.1. TÝnh tØ sè truyÒn
TØ sè truyÒn cña ly hîp ®−îc chän sao cho lùc cÇn thiÕt cña ng−êi l¸i t¸c dông lªn bµn ®¹p
®Ó më ly hîp n»m trong giíi h¹n cho phÐp
PΣ'
Q bd = ≤ [Q bd ] (kG) (5.1.9)
i c .η k
Trong ®ã:
Qbd: Lùc cña ng−êi l¸i t¸c dông lªn bµn ®¹p (KG)
[Qbd]: Lùc bµn ®¹p ®Ó më ly hîp cho phÐp [Qbd] = 15 - 20 kG
PΣ': Tæng lùc Ðp cùc ®¹i cña çc lß xo Ðp lªn ®Üa Ðp khi më ly hîp
LÊy PΣ' = 1,2* PΣ ( víi PΣ lµ tæng lùc Ðp cña çc lß xo Ðp lªn ®Üa Ðp khi ch−a më ly hîp)
β M e max
PΣ = (kG) (5.1.10)
µR tb i
ic: Tû sè truyÒn chung cña hÖ thèng dÉn ®éng (tõ bµn ®¹p ®Õn ®Üa Ðp). Víi s¬ ®å dÉn ®éng
nh− h×nh vÏ, ta cã:
a c e
ic = . . (5.1.11)
b d f
a, b, c, d, e, f: Çc kÝch th−íc t−¬ng øng víi çc ®ßn dÉn ®éng vµ ®ßn më
ηk: HiÖu suÊt cña c¬ cÊu dÉn ®éng, chän theo thùc nghiÖm. ηk = 0,8 - 0,85
2.1.4.2. TÝnh hµnh tr×nh bµn ®¹p:
Hµnh tr×nh toµn bé cña bµn ®¹p ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
a c
S t = ∆l.i c + δ. . = S l + S o ≤ [S t ] (mm) (5.1.12)
b d
Trong ®ã:
∆l: Tæng khe hë gi÷a çc bÒ mÆt ma s¸t khi më ly hîp (mm)
δ: Khe hë ®Çu ®ßn më vµ b¹c më, th−êng chän δ = 3 - 5 mm
[St]: Hµnh tr×nh bµn ®¹p cho phÐp. Xe con: [St] = 150mm, xe t¶i [St] = 180mm
2.1.5. TÝnh bÒn mét sè chi tiÕt ®iÓn h×nh
2.1.5.1. TÝnh søc bÒn ®Üa bÞ ®éng:
F2 l
F1
r2 r 1
d
- 135 -
§Ó gi¶m kÝch th−íc cña ly hîp, khi ly hîp lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn ma s¸t kh« chän vËt cã
hÖ sè ma s¸t cao. §Üa bÞ ®éng gåm çc tÊm ma s¸t vµ x−¬ng ®Üa. X−¬ng ®Üa chÕ t¹o b»ng
thÐp. TÊm ma s¸t chÕ t¹o b»ng vËt liÖu phªra®«. TÊm ma s¸t ®−îc g¾n víi x−¬ng ®Üa bÞ ®éng
b»ng ®inh t¸n. §inh t¸n bè trÝ trªn ®Üa theo hai d·y hoÆc nhiÒu d·y.
Lùc t¸c dông lªn mçi d·y ®inh t¸n ®−îc x¸c ®Þnh theo çc c«ng thøc:
M e max .r1
F1 =
(
2 r12 + r22 )
(kG) (5.1.13)
M e max .r2
F2 =
(
2 r12 + r22 )
(kG) (5.1.14)
Trong ®ã:
r1: B¸n kÝnh vßng trong d·y ®inh t¸n (cm) (chän)
r2: B¸n kÝnh vßng ngoµi d·y ®inh t¸n (cm) (chän)
§inh t¸n ®−îc kiÓm tra theo øng suÊt c¾t vµ chÌn dËp.
øng suÊt c¾t vµ chÌn dËp ®èi víi ®inh t¸n ë vßng trong:
4F1
τ c1 = ≤ [τ c ] (kG/cm2) (5.1.15)
n 1 πd 2
F1
σ cd1 = ≤ [σ cd ] (kG/cm2) (5.1.16)
n 1ld
øng suÊt c¾t vµ chÌn dËp ®èi víi ®inh t¸n ë vßng ngoµi:
4F2
τc2 = ≤ [τ c ] ( kG/cm2) (5.1.17)
n 2 πd 2
F2
σ cd 2 = ≤ [σ cd ] (kG/cm2) (5.1.18)
n 2 ld
Trong ®ã:
τc1, τc2: øng suÊt c¾t cña ®inh t¸n ë vßng trong vµ vßng ngoµi (kG/cm2)
σcd1, σcd2: øng suÊt chÌn dËp cña ®inh t¸n ë vßng trong vµ vßng ngoµi (kG/cm2)
n1, n2: Sè l−îng ®inh t¸n bè trÝ ë vßng trong vµ vßng ngoµi (chän)
F1, F2: Lùc t¸c dông lªn d·y ®inh t¸n vßng trong vµ vßng ngoµi
d: §−êng kÝnh ®inh t¸n (cm).
l: ChiÒu dµi bÞ chÌn dËp cña ®inh t¸n(cm).
øng suÊt cho phÐp øng víi vËt liÖu nªu ë trªn: [τc] = 100 kG/cm2; [σcd] = 250 kG/cm2
2.1.5.2. Trôc ly hîp:
Trôc ly hîp võa lµ trôc s¬ cÊp hép sè, ®Çu cuèi trôc cã cÆp b¸nh r¨ng lu«n ¨n khíp th−êng lµ
b¸nh r¨ng nghiªng. §Çu tr−íc cña trôc l¾p æ bi , ®Çu sau l¾p æ bi trªn thµnh vá hép sè.
- 136 -
Chän s¬ bé ®−êng kÝnh trôc theo c«ng thøc chi tiÕt m¸y:
M e max
d=3
0,2 * [τ]
(cm) (5.1.19)
Trong ®ã: Memax - M«men quay cùc ®¹i cña ®éng c¬, tÝnh theo Nmm
[τ]: øng suÊt xo¾n cho phÐp (MPa), [τ] = 15 ÷ 50 MPa
S¬ ®å lùc t¸c dông lªn trôc:
a b c
Ay My B
x
Pv
By
Ax
Pa
Pr
H×nh 5.2.2. S¬ ®å lùc t¸c dông lªn trôc ly hîp
TÝnh çc lùc t¸c dông lªn b¸nh r¨ng ®Çu ra trôc ly hîp :
Lùc vßng Pv t¸c dông trªn mÆt ph¼ng ngang:
Mt M cos(β)
Pv = 2 = 2 e max (kG) (5.1.20)
Z.m s Z.m
Lùc h−íng kÝnh Pr:
tgα
Pr = Pv (kG) (5.1.21)
cos β
Lùc chiÒu trôc Pa
Pa = Pv tgβ (kG) (5.1.22)
Trong ®ã çc th«ng sè b¸nh r¨ng ®Çu ra trôc ly hîp gåm cã:
α: Gãc l¨n r¨ng (®é)
β: Gãc nghiªng r¨ng(®é)
m: M« ®un r¨ng (mm)
Z: Sè r¨ng
rc: B¸n kÝnh vßng l¨n b¸nh r¨ng
Tõ ®ã ta cã thÓ tÝnh lùc t¸c dông t¹i çc gèi tùa A,B cña trôc ly hîp :
- 137 -
Ax=(Pr.c-Pa.rc)/(a+b)
Ay=Pv.c/(a+b)
Bx=(Pr.(a+b+c) - Pa.rc )/(a+b)
By=Pv.(a+b+c)/(a+b)
Khi ®ã ta cã thÓ vÏ ®−îc biÓu ®å m« men MuX,MuY,MZ. Trªn biÓu ®å ta sÏ t×m ra ®iÓm mµ t¹i
®ã øng suÊt tæng hîp lµ lín nhÊt (®iÓm nguy hiÓm). Th«ng th−êng cã 2 ®iÓm nguy hiÓm lµ vÞ
trÝ B vµ vÞ trÝ l¾p b¸nh r¨ng
M«men uèn tæng hîp ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:
M th = M 2ux + M 2uy + M 2z (kGm) (5.1.23)
øng suÊt uèn tæng hîp t¹i tiÕt diÖn nguy hiÓm:
M th
σ th = (kG/cm2) (5.1.24)
0,1d 3
d: ®−êng kÝnh trôc (tÝnh theo cm)
Víi vËt liÖu chÕ t¹o trôc lµ thÐp hîp kim 40X, øng suÊt cho phÐp:[σth] = 500 kG/cm2
2.1.5.3. Lß xo Ðp ly hîp:
Lß xo Ðp dïng trong ly hîp th−êng ®ãng lµ lo¹i lß xo trô . C¨n cø vµo ®−êng kÝnh ngoµi cña
®Üa bÞ ®éng ta chän sè l−îng lß xo Ðp lµ z.
§−êng kÝnh ngoµi ®Üa bÞ ®éng (mm) §Õn 200 200 - 280 280 - 380
Sè l−îng lß xo Ðp 3-6 6 - 12 12 - 18
Khi më ly hîp lß xo biÕn d¹ng thªm mét l−îng ∆l t−¬ng øng víi lùc Ðp PΣ ' = 1,2 * PΣ
PΣ
Lùc t¸c dông trªn mét lß xo : Plx = (kG) (5.1.25)
z
PΣ '
Lùc t¸c dông trªn mét lß xo khi më ly hîp: Plx =
'
(kG) (5.1.26)
z
§é cøng cña lß xo Ðp x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
0,2 * Plx
C= (kG/cm) (5.1.27)
∆l
§−êng kÝnh d©y lß xo ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:
3Plx D 3Plx
d= = .c (cm) (5.1.28)
[τ x ] d [τ x ]
Trong ®ã:
c = D/d = 5 - 8 (chän tr−íc)
- 138 -
[τx]: øng suÊt xo¾n cho phÐp. [τx] = 5000 - 7000 kG/cm2
§−êng kÝnh trung b×nh cña vßng lß xo : D = c. d (cm) (5.1.28)
Sè vßng lµm viÖc cña lß xo ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc :
Gd 4
n0 = (5.1.29)
8CD 3
Trong ®ã: G: M« ®un ®µn håi dÞch chuyÓn = 8.105 (KG/cm2)
ChiÒu dµi toµn bé lß xo ë tr¹ng th¸i tù do ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:
L = (n0 + 2)d + δ1(n0 +1) + ∆l (cm) (5.1.30)
δ1: Khe hë cùc tiÓu gi÷a vßng lß xo khi më ly hîp. δ1 = (0,5 - 1)mm
TÝnh lß xo theo øng suÊt c¾t:
8Plx Dk
τ= ≤ [τ] (kG/cm2) (5.1.31)
πd 3
4c − 1 0,615
k: hÖ sè tËp trung øng suÊt. k = + (5.1.32)
4c − 4 c
[τ]: øng suÊt cho phÐp cña vËt liÖu. [τ] = 6500 kG/cm2

Yªu cÇu ®Æt ra ®èi víi bµi to¸n thiÕt kÕ lµ cho çc th«ng sè kü thuËt cña xe, th«ng sè kü
thuËt cña hÖ thèng ly hîp vµ ®iÒu kiÖn lµm viÖc, chóng ta tÝnh to¸n hÖ sè dù tr÷ ly hîp, kiÓm
tra çc ®iÒu kiÖn lµm viÖc vµ kiÓm tra bÒn çc chi tiÕt cña hÖ thèng.
- X¸c ®Þnh tæng lùc Ðp lªn ®Üa ma s¸t
- X¸c ®Þnh m«men ma s¸t cña ly hîp
- X¸c ®Þnh hÖ sè dù tr÷ cña ly hîp
- TÝnh c«ng tr−ît vµ kiÓm tra c«ng tr−ît riªng
- KiÓm tra hµnh tr×nh bµn ®¹p vµ lùc bµn ®¹p
2.2.1. X¸c ®Þnh lùc Ðp lªn ®Üa ma s¸t
Gd 4 ∆l
Lùc t¸c dông trªn mét lß xo Ðp: Plx = . (kG) (5.2.1)
8n 0 D 3 0,2
Trong ®ã:
G: M« ®un ®µn håi dÞch chuyÓn. G = 8.105 (KG/cm2)
d: ®−êng kÝnh d©y lß xo (cm)
D: ®−êng kÝnh trung b×nh lß xo (cm)
- 139 -
n0: sè vßng lµm viÖc cña lß xo
∆l: ®é biÕn d¹ng cña lß xo (cm)
Lùc Ðp tæng céng lªn ®Üa ma s¸t:
PΣ = Plx . z (kG) (5.2.2)
z: sè l−îng lß xo Ðp
2.2.2. X¸c ®Þnh m«men ma s¸t cña ly hîp
M« men ma s¸t cña ly hîp Ml cßn ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:
Ml = µ.PΣ*Rtb*i (kGm) (5.2.3)
Trong ®ã:
µ: HÖ sè ma s¸t cña vËt liÖu, chän µ = 0,3.
PΣ: Tæng lùc Ðp lªn çc ®Üa ma s¸t (kG).
i: Sè ®«i bÒ mÆt ma s¸t.
R1 + R 2
Rtb: B¸n kÝnh trung b×nh cña ®Üa ma s¸t (m), ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: R tb =
2
R2: B¸n kÝnh ngoµi cña ®Üa ma s¸t (m)
R1: B¸n kÝnh trong cña ®Üa ma s¸t (m).
2.2.3. X¸c ®Þnh hÖ sè dù tr÷ cña ly hîp
HÖ sè dù tr÷ β cña ly hîp ®−îc tÝnh theo c«ng thøc
β = Ml/M® (kGm) (5.2.4)
Trong ®ã:
Ml - M«men ma s¸t cña ly hîp (kGm)
M® - M«men xo¾n cña ®éng c¬ (kGm)
Víi « t« M® = Memax lµ m«men xo¾n cùc ®¹i cña ®éng c¬.
HÖ sè β ph¶i lín h¬n 1 ®Ó ®¶m b¶o truyÒn hÕt m«men cña ®éng c¬ trong mäi tr−êng hîp.
Tuy nhiªn β còng kh«ng ®−îc chän lín qu¸ ®Ó tr¸nh t¨ng kÝch th−íc ®Üa bÞ ®éng vµ tr¸nh
cho hÖ thèng truyÒn lùc bÞ qu¸ t¶i.
+ §èi víi xe du lÞch : 1,75≥ β ≥1,3.
+ §èi víi xe t¶i: 3,0 ≥ β ≥1,6.
2.2.4. KiÓm tra c«ng tr−ît vµ kiÓm tra c«ng tr−ît riªng
(T−¬ng tù nh− ë phÇn thiÕt kÕ)
2.2.5. KiÓm tra hµnh tr×nh bµn ®¹p vµ lùc bµn ®¹p
2.2.5.1. TÝnh lùc bµn ®¹p:
Lùc bµn ®¹p ly hîp ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:
PΣ'
Q bd = ≤ [Q bd ] (kG) (5.2.5)
i c .η k
- 140 -
Trong ®ã:
Qbd: Lùc cña ng−êi l¸i t¸c dông lªn bµn ®¹p (KG)
[Qbd]: Lùc bµn ®¹p ®Ó më ly hîp cho phÐp [Qbd] = 6 - 8 kG
PΣ': Tæng lùc Ðp cùc ®¹i cña çc lß xo Ðp lªn ®Üa Ðp khi më ly hîp
LÊy PΣ' = 1,2* PΣ ( víi PΣ lµ tæng lùc Ðp cña çc lß xo Ðp lªn ®Üa Ðp khi ch−a më ly hîp)
ic: Tû sè truyÒn chung cña hÖ thèng dÉn ®éng (tõ bµn ®¹p ®Õn ®Üa Ðp):
a c e
ic = . . (5.2.6)
b d f
a, b, c, d, e, f: Çc kÝch th−íc t−¬ng øng víi çc ®ßn dÉn ®éng vµ ®ßn më
ηk: HiÖu suÊt cña c¬ cÊu dÉn ®éng, chän theo thùc nghiÖm. ηk = 0,8 - 0,85
2.2.5.2. TÝnh hµnh tr×nh bµn ®¹p:
Hµnh tr×nh toµn bé cña bµn ®¹p ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
a c
S t = ∆l.i c + δ. . = S l + S o ≤ [S t ] (mm) (5.2.7)
b d
Trong ®ã:
∆l: Tæng khe hë gi÷a çc bÒ mÆt ma s¸t khi më ly hîp (mm)
δ: Khe hë ®Çu ®ßn më vµ b¹c më, th−êng chän δ = 3 - 5 mm
[St]: Hµnh tr×nh bµn ®¹p cho phÐp. Xe con: [St] = 150mm, xe t¶i [St] = 180mm
2.2.6. TÝnh bÒn mét sè chi tiÕt cña hÖ thèng
2.2.6.1. TÝnh bÒn ®Üa bÞ ®éng: (t−¬ng tù nh− phÇn thiÕt kÕ)
2.2.6.2. TÝnh bÒn trôc: (t−¬ng tù nh− phÇn thiÕt kÕ)
2.2.6.3. TÝnh bÒn lß xo Ðp:
TÝnh lß xo theo øng suÊt c¾t:
8Plx Dk
τ= ≤ [τ] (kG/cm2) (5.2.8)
πd 3
4c − 1 0,615
k: hÖ sè tËp trung øng suÊt. k = + (5.2.9)
4c − 4 c
[τ]: øng suÊt cho phÐp cña vËt liÖu. [τ] = 6500 kG/cm2
- 141 -
3.1. S¬ ®å thuËt to¸n tÝnh to¸n thiÕt kÕ ly hîp
B¾t ®Çu
NhËp d÷ liÖu
X¸c ®Þnh m«men ma

s¸t cña ly hîp
X¸c ®Þnh kÝch th−íc

c¬ b¶n cña ly hîp
KiÓm tra
c«ng tr−ît,
Sai c«ng tr−ît riªng
§óng
TÝnh çc th«ng sè c¬
b¶n cña dÉn ®éng
KiÓm tra
lùc vµ hµnh
tr×nh bµn ®¹p Sai
§óng
KiÓm tra
bÒn çc chi tiÕt
Sai
§óng
Xem kÕt qu¶
KÕt thóc
H×nh 5.3.1. S¬ ®å l«gÝc thuËt to¸n tÝnh to¸n thiÕt kÕ hÖ thèng ly hîp
Víi tr×nh tù çc b−íc tÝnh to¸n thiÕt kÕ hÖ thèng ly hîp nh− ë phÇn II, chóng t«i ®−a ra s¬ ®å
thuËt to¸n cña bµi to¸n thiÕt kÕ hÖ thèng ly hîp trªn h×nh 5.3.1.
- 142 -
cña ly hîp, bao gåm:
- M«men cùc ®¹i cña ®éng c¬
- Sè vßng quay cùc ®¹i cña ®éng c¬
- Tû sè truyÒn cña hép sè chÝnh
- Tû sè truyÒn cña hép sè phô.
- HÖ sè c¶n tæng céng cña mÆt ®−êng.
Çc th«ng sè tham kh¶o thiÕt kÕ:
- Lo¹i ly hîp (1 ®Üa, 2 ®Üa)
- HÖ sè dù tr÷ cña ly hîp
- HÖ sè ma s¸t cña vËt liÖu
- HÖ sè tØ lÖ R1/R2
- Çc kÝch th−íc ®ßn dÉn ®éng vµ ®ßn më
- HiÖu suÊt cña c¬ cÊu dÉn ®éng
- Khe hë gi÷a çc bÒ mÆt ma s¸t khi më ly hîp
- Khe hë ®Çu ®ßn më vµ b¹c më th−êng chän
Çc th«ng sè tham kh¶o kiÓm bÒn:
- B¸n kÝnh vßng trong d·y ®inh t¸n
- B¸n kÝnh vßng ngoµi d·y ®inh t¸n
- Sè ®inh t¸n bè trÝ ë vßng trong.
- Sè ®inh t¸n bè trÝ ë vßng ngoµi.
- §−êng kÝnh ®inh t¸n
- ChiÒu dµi bÞ chÌn dËp cña ®inh t¸n( mm).
- Khe hë cùc tiÓu gi÷a vßng lß xo khi më ly hîp
- §é biÕn d¹ng lß xo khi më ly hîp
- TØ lÖ Gi÷a ®−êng kÝnh trung b×nh vßng lß xo/ ®−êng kÝnh d©y lß xo
- Çc kho¶ng çch trªn trôc ly hîp
- Gãc l¨n r¨ng
- Gãc nghiªng r¨ng
- 143 -
- m«®un r¨ng
- Sè r¨ng.
- B¸n kÝnh b¸nh r¨ng.
3.1.2. Khèi x¸c ®Þnh m« men ma s¸t cña ly hîp: Khèi nµy thùc hiÖn viÖc tÝnh to¸n m«men ma
s¸t cña ly hîp
3.1.3. Khèi x¸c ®Þnh çc kÝch th−íc c¬ b¶n cña ly hîp: Khèi nµy thùc hiÖn viÖc tÝnh to¸n çc
kÝch th−íc c¬ b¶n cña ly hîp nh−: lùc Ðp tæng céng, b¸n kÝnh trong, ngoµi, bÒ réng ®Üa ma
s¸t.
3.1.4. Khèi kiÓm tra c«ng tr−ît, c«ng tr−ît riªng: Thùc hiÖn qu¸ tr×nh tÝnh to¸n vµ kiÓm tra
c«ng tr−ît vµ c«ng tr−ît riªng cña ly hîp
3.1.5. Khèi tÝnh çc th«ng sè c¬ b¶n cña dÉn ®éng: Thùc hiÖn qu¸ tr×nh tÝnh to¸n çc th«ng sè
c¬ b¶n cña dÉn ®éng ly hîp nh− tØ sè truyÒn cña dÉn ®éng
3.1.6. Khèi kiÓm tra lùc vµ hµnh tr×nh bµn ®¹p: Thùc hiÖn qu¸ tr×nh tÝnh to¸n kiÓm tra çc
yªu cÇu vÒ ®iÒu kiÖn lµm viÖc cho phÐp cña ng−êi l¸i
3.1.7. Khèi kiÓm bÒn mét sè chi tiÕt: Thùc hiÖn qu¸ tr×nh tÝnh to¸n kiÓm tra ®iÒu kiÖn bÒn cña
mét sè chi tiÕt quan träng trong hÖ thèng nh− ®Üa Ðp, trôc ly hîp, lß xo Ðp.
Sau khi ®· tÝnh to¸n vµ kiÓm tra ®iÒu kiÖn lµm viÖc, khèi nµy sÏ thÓ hiÖn çc kÕt qu¶ tÝnh
to¸n çc th«ng sè cña ly hîp, kÕt qu¶ bÒn, v.v...
3.1.9. KÕt luËn
- 144 -
3.2. S¬ ®å thuËt to¸n tÝnh to¸n kiÓm nghiÖm ly hîp
B¾t ®Çu
NhËp d÷ liÖu
X¸c ®Þnh tæng lùc Ðp

lªn ®Üa Ðp
X¸c ®Þnh m«men ma

s¸t cña ly hîp
X¸c ®Þnh hÖ sè dù tr÷

cña ly hîp
KiÓm tra KiÓm tra lùc

c«ng tr−ît, vµ hµnh tr×nh bµn ®¹p
c«ng tr−ît riªng ng−êi l¸i
KiÓm tra
bÒn çc chi tiÕt
Xem kÕt qu¶
KÕt thóc
H×nh 5.3.2. S¬ ®å l«gÝc thuËt to¸n tÝnh to¸n kiÓm nghiÖm hÖ thèng ly hîp
Víi tr×nh tù çc b−íc tÝnh to¸n kiÓm nghiÖm hÖ thèng ly hîp nh− ë phÇn II, chóng t«i ®−a ra
s¬ ®å thuËt to¸n cña bµi to¸n thiÕt kÕ hÖ thèng ly hîp trªn h×nh 5.3.2.
Khèi nµy thùc hiÖn chøc n¨ng lùa chän phÇn nhËp d÷ liÖu cña xe vµ çc d÷ liÖu hÖ thèng ly
hîp, bao gåm:
- 145 -
- M«men cùc ®¹i cña ®éng c¬
- Sè vßng quay cùc ®¹i cña ®éng c¬
- Tû sè truyÒn cña hép sè chÝnh
- Tû sè truyÒn cña hép sè phô.
- HÖ sè c¶n tæng céng cña mÆt ®−êng.
Çc th«ng sè cña hÖ thèng ly hîp:
- Lo¹i ly hîp (1 ®Üa, 2 ®Üa)
- HÖ sè ma s¸t cña vËt liÖu
- Çc th«ng sè cña lß xo Ðp: Sè l−îng lß xo, ®−êng kÝnh d©y, ®−êng kÝnh trung b×nh, ®é biÕn
d¹ng lß xo.
- Çc th«ng sè cña ®Üa bÞ ®éng: b¸n kÝnh trong, b¸n kÝnh ngoµi, bÒ réng
- Çc kÝch th−íc ®ßn dÉn ®éng vµ ®ßn më
- HiÖu suÊt cña c¬ cÊu dÉn ®éng
- Khe hë gi÷a çc bÒ mÆt ma s¸t khi më ly hîp
- Khe hë ®Çu ®ßn më vµ b¹c më th−êng chän
Çc th«ng sè phôc vô kiÓm bÒn:
- B¸n kÝnh vßng trong d·y ®inh t¸n
- B¸n kÝnh vßng ngoµi d·y ®inh t¸n
- Sè ®inh t¸n bè trÝ ë vßng trong.
- Sè ®inh t¸n bè trÝ ë vßng ngoµi.
- §−êng kÝnh ®inh t¸n
- ChiÒu dµi bÞ chÌn dËp cña ®inh t¸n( mm).
- Khe hë cùc tiÓu gi÷a vßng lß xo khi më ly hîp
- Çc kho¶ng çch trªn trôc ly hîp
- Gãc l¨n r¨ng
- Gãc nghiªng r¨ng
- m«®un r¨ng
- Sè r¨ng.
- B¸n kÝnh b¸nh r¨ng.
3.2.2. Khèi x¸c ®Þnh tæng lùc Ðp t¸c dông lªn ®Üa Ðp: Khèi nµy thùc hiÖn viÖc tÝnh to¸n lùc Ðp
tæng céng do çc lß xo Ðp g©y ra trªn ®Ýa Ðp.
- 146 -
3.2.3. Khèi x¸c ®Þnh m« men ma s¸t cña ly hîp: Khèi nµy thùc hiÖn viÖc tÝnh to¸n m«men ma
s¸t cña ly hîp do lùc Ðp cña çc lß xo Ðp g©y ra.
3.2.4. Khèi x¸c ®Þnh hÖ sè dù tr÷ m« men cña ly hîp: Khèi nµy thùc hiÖn viÖc tÝnh to¸n hÖ sè
dù tr÷ m«men cña ly hîp.
3.2.5. Çc khèi kiÓm tra ®iÒu kiÖn lµm viÖc: Bao gåm çc khèi kiÓm tra c«ng tr−ît, c«ng tr−ît
riªng vµ khèi kiÓm tra lùc vµ hµnh tr×nh bµn ®¹p cña ng−êi l¸i. Çc khèi nµy thùc hiÖn viÖc
tÝnh to¸n kiÓm tra çc ®iÒu kiÖn lµm viÖc vµ so s¸nh víi tiªu chuÈn.
3.2.6. Khèi kiÓm bÒn mét sè chi tiÕt: Thùc hiÖn qu¸ tr×nh tÝnh to¸n kiÓm tra ®iÒu kiÖn bÒn cña
mét sè chi tiÕt quan träng trong hÖ thèng nh− ®Üa Ðp, trôc ly hîp, lß xo Ðp.
3.2.8. KÕt luËn
kÕt qu¶ tÝnh to¸n, trªn c¬ së ®ã ®¸nh gi¸ ®−îc tæng thÓ hÖ thèng ly hîp ®ang l¾p ®Æt trªn xe.
- 147 -
Trªn c¬ së s¬ ®å thuËt to¸n cho hai bµi to¸n thiÕt kÕ vµ kiÓm nghiÖm hÖ thèng ly hîp, chóng
t«i tiÕn hµnh x©y dùng ch−¬ng tr×nh cã giao diÖn b»ng tiÕng ViÖt ®Ó thùc hiÖn çc thao t¸c
nµy mét çch trùc quan trªn m¸y tÝnh. Ch−¬ng tr×nh ®−îc viÕt trªn nÒn ng«n ng÷ lËp tr×nh
øng dông Matlab 5.3. Khi lùa chän tÝnh to¸n hÖ thèng l¸i tõ ch−¬ng tr×nh tæng thÓ, ban ®Çu
sÏ cã menu cho phÐp ng−êi dïng lùa chän bµi to¸n thiÕt kÕ hoÆc kiÓm nghiÖm:

NÕu bÊm chän "ThiÕt kÕ" sÏ thùc hiÖn phÇn ch−¬ng tr×nh thiÕt kÕ hÖ thèng ly hîp tõ çc
th«ng sè hoµn toµn míi hoÆc trªn c¬ së çc xe cã s½n do ng−êi sö dông nhËp vµo. NÕu chän
"KiÓm nghiÖm" sÏ thùc hiÖn phÇn ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n bµi to¸n kiÓm nghiÖm hÖ thèng ly
hîp cña çc xe hiÖn cã ®Çy ®ñ çc th«ng sè. Chän "Tho¸t" ®Ó quay trë l¹i ch−¬ng tr×nh tæng
thÓ toµn bé çc hÖ thèng trªn «t«.
4.1. Ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n thiÕt kÕ hÖ thèng ly hîp
ly hîp cã giao diÖn nh− sau:
H×nh 5.4.1.1. Menu chÝnh "ThiÕt kÕ hÖ thèng ly hîp"
- 148 -
§©y lµ phÇn ch−¬ng tr×nh rÊt quan träng, bao gåm çc modul nhËp d÷ liÖu chung cña xe,
nhËp d÷ liÖu cña hÖ thèng ly hîp vµ nhËp d÷ liÖu tÝnh bÒn. Trong mçi modul nhËp d÷ liÖu
®Òu cã hai phÇn: NhËp d÷ liÖu tõ bµn phÝm vµ nhËp d÷ liÖu tõ tÖp.
thiÕt kÕ míi.

Sau khi ®· nhËp ®Çy ®ñ çc th«ng sè c¬ b¶n cña xe, chóng ta cã thÓ l−u l¹i çc th«ng sè nµy
khi bÊm vµo "L−u l¹i", hoÆc cã thÓ bÊm "TiÕp tôc" ®Ó kÕt thóc phÇn nhËp d÷ liÖu xe, chuyÓn
sang phÇn tiÕp theo. BÊm "Tho¸t" khi nhËp d÷ liÖu sai hoÆc kh«ng muèn nhËp d÷ liÖu n÷a.
- 149 -
H×nh 5.4.1.3. NhËp d÷ liÖu xe tõ bµn phÝm
4.1.1.3. NhËp d÷ liÖu hÖ thèng ly hîp
liÖu ®Ó thiÕt kÕ hÖ thèng ly hîp. Khi bÊm chän "D÷ liÖu/ Th«ng sè hÖ thèng ly hîp" sÏ hiÖn
ra menu lùa chän vµ nhËp çc th«ng sè tham kh¶o ®Ó thiÕt kÕ hÖ thèng ly hîp:
H×nh 5.4.1.4. NhËp th«ng sè hÖ thèng ly hîp
- 150 -
Ch−¬ng tr×nh cho phÐp ng−êi sö dông lùa chän vµ nhËp çcth«ng sè c¬ b¶n ®Ó thiÕt kÕ hÖ
th«ng ly hîp. Sau khi thùc hiÖn viÖc nhËp çc th«ng sè, ng−êi sö dông còng cã thÓ lùa chän
khi bÊm "L−u l¹i", "TiÕp tôc", "Tho¸t" nh− d÷ liÖu xe.
Sau khi ®· nhËp d÷ liÖu cña hÖ thèng ly hîp, ch−¬ng tr×nh cho phÐp ng−êi sö dông lùa chän
vµ nhËp d÷ liÖu ®Ó tÝnh bÒn mét sè chi tiÕt quan träng trong hÖ thèng. Khi bÊm chän "D÷
liÖu/ TÝnh bÒn" sÏ hiÖn ra menu lùa chän vµ nhËp çc th«ng sè tÝnh bÒn:
H×nh 5.4.1.5. NhËp th«ng sè tÝnh bÒn

Ch−¬ng tr×nh cho phÐp ng−êi sö dông lùa chän vµ nhËp th«ng sè tÝnh bÒn. Sau khi thùc hiÖn
"Tho¸t" nh− d÷ liÖu xe vµ d÷ liÖu hÖ thèng ly hîp.

Sau khi xem xong kÕt qu¶ mµ kh«ng muèn thùc hiÖn c«ng viÖc thiÕt kÕ hÖ thèng ly hîp n÷a,
to¸n thiÕt kÕ hoÆc kiÓm nghiÖm nh− ban ®Çu ®Ó kÕt thóc phÇn "TÝnh to¸n thiÕt kÕ hÖ thèng ly
hîp".
- 151 -
H×nh 5.4.1.7. KÕt qu¶ tÝnh to¸n çc th«ng sè c¬ b¶n cña hÖ thèng ly hîp
- 152 -
H×nh 5.4.1.8. KÕt qu¶ tÝnh to¸n bÒn mét sè chi tiÕt
4.2. Ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n kiÓm nghiÖm hÖ thèng ly hîp

nghiÖm hÖ thèng ly hîp cã giao diÖn nh− sau:
H×nh 5.4.2.1. Menu chÝnh "KiÓm nghiÖm hÖ thèng ly hîp"

xe, nhËp d÷ liÖu cña ly hîp, d÷ liÖu tÝnh bÒn. T−¬ng tù nh− phÇn thiÕt kÕ khi nhËp d÷ liÖu cã
thÓ b»ng hai çch: nhËp d÷ liÖu tõ bµn phÝm vµ nhËp d÷ liÖu tõ tÖp.
- 153 -
H×nh 5.4.2.2. NhËp d÷ liÖu kiÓm nghiÖm tõ tÖp

- 154 -
4.2.1.3. NhËp d÷ liÖu hÖ thèng ly hîp

Khi bÊm chän "D÷ liÖu/ Th«ng sè ly hîp" sÏ hiÖn ra menu nhËp çc th«ng sè cña ly hîp:
H×nh 5.4.2.4. NhËp d÷ liÖu ly hîp
Ch−¬ng tr×nh cho phÐp ng−êi sö dông lùa chän vµ nhËp th«ng sè cña ly hîp. Sau khi thùc
çc gi¸ trÞ th«ng sè cña ly hîp, "TiÕp tôc" ®Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh nhËp d÷ liÖu tiÕp theo hoÆc
"Tho¸t" ®Ó thao t¸c l¹i.

Khi bÊm chän "D÷ liÖu/ TÝnh bÒn" sÏ hiÖn ra menu nhËp çc th«ng sè tÝnh bÒn.
Ch−¬ng tr×nh cho phÐp ng−êi sö dông lùa chän vµ nhËp th«ng sè tÝnh bÒn. Sau khi thùc hiÖn
"Tho¸t" nh− d÷ liÖu xe vµ d÷ liÖu hÖ thèng ly hîp.
- 155 -
H×nh 5.4.2.5. NhËp d÷ liÖu tÝnh bÒn
- 156 -
H×nh 5.4.2.7. KÕt qu¶ kiÓm bÒn çc chi tiÕt
thèng ly hîp n÷a, th× ng−êi sö dông cã thÓ lùa chän "Tho¸t khái ch−¬ng tr×nh" ®Ó quay vÒ
kiÓm nghiÖm hÖ thèng ly hîp".
- 157 -
V. KÕt luËn
Ch−¬ng tr×nh "TÝnh to¸n thiÕt kÕ vµ kiÓm nghiÖm hÖ thèng ly hîp" víi giao diÖn b»ng tiÕng
- Tæng hîp ®−îc qu¸ tr×nh tÝnh to¸n trªn mét sè çc kÕt cÊu cña hÖ thèng ly hîp hiÖn ®ang
®−îc sö dông réng r·i trªn thÞ tr−êng ViÖt Nam vµ cã thÓ ¸p dông ch−¬ng tr×nh ®Ó kiÓm
nghiÖm çc lo¹i xe nµy, còng nh− cã thÓ dùa trªn c¬ së th«ng sè cña çc lo¹i xe hiÖn cã ®Ó
thiÕt kÕ cho çc lo¹i xe ®ãng míi t¹i ViÖt Nam cã kÕt cÊu t−¬ng tù.
- Ch−¬ng tr×nh cã thÓ më réng tÝnh to¸n cho mét sè kÕt cÊu cña hÖ thèng ly hîp kh¸c phøc
t¹p h¬n nh− çc hÖ thèng ly hîp cã trî lùc, v.v...
- Ch−¬ng tr×nh x©y dùng míi tæng hîp ®−îc mét sè l−îng h¹n chÕ vÒ kÕt cÊu hiÖn cã trªn thÞ
tr−êng chñ yÕu xoay quanh hÖ thèng ly hîp cã c¬ cÊu d¹ng 1 ®Üa, 2 ®Üa víi lß xo Ðp d¹ng lß
xo trô, dÉn ®éng ly hîp lo¹i c¬ khÝ 6 kh©u nªn cßn ch−a ®i s©u gi¶i quyÕt triÖt ®Ó çc lo¹i kÕt
cÊu ly hîp kh¸c t¹i ViÖt Nam.
- PhÇn tÝnh to¸n trî lùc ly hîp míi chØ dõng l¹i ë tÝnh to¸n lùc trî lùc mµ ch−a thiÕt kÕ phÇn
trî lùc nªn ch−a hoµn thiÖn.
- 158 -
Ch−¬ng Vi. TÝnh to¸n khung «t«
I. §Æt vÊn ®Ò
1.1. Tæng qu¸t
Khung «t« dïng ®Ó ®ì çc côm n»m trªn nã vµ ®Ó gi÷ çc côm ë nh÷ng vÞ trÝ t−¬ng quan víi
nhau. Khung ph¶i ®¶m b¶o çc yªu cÇu sau:
- Cã ®é bÒn l©u t−¬ng øng víi tuæi thä cña «t«.
- Cã ®é cøng v÷ng tèt ®Ó cho biÕn d¹ng cña khung kh«ng lµm ¶nh h−ëng ®Õn ®iÒu kiÖn lµm
viÖc cña çc côm vµ çc c¬ cÊu cña «t«.
- Cã h×nh d¹ng thÝch hîp ®¶m b¶o th¸o l¾p dÔ dµng çc côm
1.2. Môc ®Ých
HiÖn nay viÖc tÝnh to¸n khung còng nh− tÝnh to¸n vá «t« cã thÓ ®−îc thùc hiÖn nhê ph−¬ng
ph¸p phÇn tö h÷u h¹n. Tuy nhiªn ®©y lµ mét ph−¬ng ph¸p cßn t−¬ng ®èi phøc t¹p vµ cÇn
nhiÒu phÇn mÒm chuyªn dông ®Ó tÝnh to¸n. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn cã th× viÖc tÝnh to¸n khung
b»ng çc ph−¬ng ph¸p truyÒn thèng vÒ mÆt lý thuyÕt vÉn cã thÓ chÊp nhËn ®−îc, tuy nhiªn
khèi l−îng vµ thêi gian tÝnh to¸n cßn lín. Bëi vËy, môc ®Ých cña ch−¬ng tr×nh tÝnh khung
nµy lµ tæng hîp çc c«ng thøc tÝnh to¸n truyÒn thèng vµ x©y dùng ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n dùa
trªn çc c«ng thøc ®ã.
1.3. Gi¶ thiÕt tÝnh to¸n:
Khi xe ch¹y trªn ®−êng, khung sÏ chÞu biÕn d¹ng tæng hîp uèn vµ xo¾n. Bëi vËy khi tÝnh bÒn
khung ph¶i tÝnh bÒn theo uèn vµ theo xo¾n
Khi tÝnh to¸n bÒn uèn khung cã mét sè gi¶ thiÕt sau:
- TÝnh khung trong tr−êng hîp chÞu t¶i träng tÜnh.
- ChØ xÐt ®Õn phÇn träng l−îng ®−îc treo cña «t« g©y uèn khung, bá qua hiÖn t−îng xo¾n do
träng l−îng cña çc thµnh phÇn t¶i träng lÖch so víi ®−êng t©m khung.
- Çc côm, çc bé phËn lµ nh÷ng t¶i träng tËp trung cã ®iÓm ®Æt lùc t¹i t©m çc côm, t¶i
träng thïng xe ph©n bè ®Òu theo chiÒu dµi thïng.
- Khi tÝnh to¸n khung xe ta gi¶ thiÕt chØ xÐt khung trong tr−êng hîp mét dÇm chÞu lùc nh»m
t¨ng hÖ sè dù tr÷ bÒn.
TÝnh khung theo xo¾n chñ yÕu theo chÕ ®é t¶i träng khi «t« ch¹y trªn ®iÒu kiÖn ®−êng xÊu
nhÊt (khi ®i qua hè, r·nh, ®Êt thôt) tèc ®é cña «t« bÞ h¹n chÕ vµ khung bÞ vÆn xo¾n nhiÒu.
Çc gi¶ thiÕt tÝnh to¸n bÒn xo¾n khung
- Theo ph−¬ng ph¸p tÝnh khung theo xo¾n gÇn ®óng dùa trªn c¬ së lµ khung «t« lo¹i cã hai
dÇm däc cã ®é cøng khi xo¾n kÐm h¬n uèn rÊt nhiÒu lÇn.
- Khi khung bÞ xo¾n biÕn d¹ng uèn xµ däc bÐ vµ so víi biÕn d¹ng xo¾n trong nhiÒu tr−êng
hîp cã thÓ bá qua. Ng−êi ta coi gÇn ®óng r»ng gãc xo¾n mçi mét phÇn tö thiÕt kÕ khung tû
lÖ víi ®é dµi khung.
- 159 -
Qui tr×nh tÝnh to¸n kiÓm bÒn khung gåm çc b−íc sau:
- X¸c ®Þnh çc t¶i träng ®Æt lªn khung
- TÝnh ph¶n lùc t¹i vÞ trÝ l¾p ®Æt hÖ thèng treo
- VÏ biÓu ®å néi lùc t¸c dông lªn khung, x¸c ®Þnh vÞ trÝ nguy hiÓm chÞu lùc tæng hîp lín.
- KiÓm tra bÒn uèn khung t¹i tiÕt diÖn nguy hiÓm
- KiÓm tra bÒn xo¾n khung
2.1. X¸c ®Þnh çc t¶i träng ®Æt lªn khung
zi Pi
Pb Pkn Pdc Pcb Phs Pnl Pcd
qT
O1 O2
RT1 RT2 RS1 RS2

RT
l1 RS
l2
H×nh 2.1. T¶i träng t¸c dông lªn khung
Th«ng th−êng, xe t¶i cã çc t¶i träng ®Æt lªn khung sau:
- Ba ®ê xãc: Pb
- KÐt n−íc: Pkn
- §éng c¬, côm ly hîp: Pdc
- Ca bin: Pcb
- Hép sè: Phs
- Çc ®¨ng: Pcd
- Thïng hµng (coi nh− t¶i träng ph©n bè ®Òu trªn suèt chiÒu dµi thïng): qT
2.2. TÝnh çc ph¶n lùc t¹i vÞ trÝ l¾p ®Æt hÖ thèng treo
§Ó tÝnh çc ph¶n lùc t¹i vÞ trÝ l¾p ®Æt hÖ treo, chóng ta ph¶i x¸c ®Þnh ®−îc vÞ trÝ (to¹ ®é) cña
çc t¶i träng ®Æt lªn khung vµ vÞ trÝ l¾p ®Æt hÖ treo theo nguyªn t¾c sau:
- 160 -
- T¹i çc vÞ trÝ cã t¶i träng tËp trung, gi¸ trÞ cña phÇn tö Pi = gi¸ trÞ t¶i tËp trung
- T¹i çc vÞ trÝ kh«ng cã t¶i träng tËp trung, Pi = 0
- T¶i träng ph©n bè qT cña thïng hµng cã thÓ coi nh− mét tËp hîp çc t¶i träng tËp trung cã
gi¸ trÞ qT trªn däc chiÒu dµi thïng hµng.
Khi tÝnh to¸n cã thÓ gi¶ thiÕt r»ng khung ®−îc ®Æt trªn 2 gèi tùa t−¬ng øng víi to¹ ®é cña
cÇu tr−íc vµ cÇu sau (O1 vµ O2 nh− trªn h×nh vÏ). Ph¶n lùc t¸c dông lªn hÖ thèng treo tr−íc
RT ®−îc ph©n ra thµnh 2 ph¶n lùc RT1 = RT2 = RT/2 vµ ph¶n lùc t¸c dông lªn hÖ thèng treo
sau RS ®−îc ph©n ra thµnh 2 ph¶n lùc RS1 = RS2 = RS/2.
XÐt c©n b»ng m«men t¹i ®iÓm O2 ta tÝnh ®−îc RT theo c«ng thøc:
n
∑ P (z
i =1
i i − l2 )
RT = (kG) (6.1)
l1 − l 2
T−¬ng tù RS ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:
n
∑ P (z
i =1
i i − l1 )
RS = (kG) (6.2)
l 2 − l1
Trong ®ã:
n: sè l−îng t¶i träng
zi: to¹ ®é cña t¶i träng thø i
Pi: Gi¸ trÞ cña t¶i träng thø i (kG)
2.3. VÏ biÓu ®å néi lùc t¸c dông lªn khung, x¸c ®Þnh vÞ trÝ nguy hiÓm chÞu lùc tæng hîp lín.
Khung chÞu lùc c¾t Qy vµ m«men uèn Mx.
T¹i vÞ trÝ zi, lùc c¾t Qy cã thÓ tÝnh gÇn ®óng theo c«ng thøc:
i
Q yi = ∑ Pk (kG) (6.3)
k =1
T¹i vÞ trÝ zi, m«men uèn Mx cã thÓ tÝnh gÇn ®óng theo c«ng thøc:
i
M xi = ∑ Pk z k (kGcm) (6.4)
k =1
Sau khi ®· x¸c ®Þnh ®−îc Qy vµ Mx, chóng ta hoµn toµn cã thÓ vÏ ®−îc biÓu ®å néi lùc t¸c
dông trªn khung, tõ ®ã x¸c ®Þnh ®−îc çc vÞ trÝ nguy hiÓm cña khung.
2.4. KiÓm tra bÒn uèn khung t¹i tiÕt diÖn nguy hiÓm
øng suÊt uèn cña dÇm däc:
M u (z )
σx = (kG/cm2) (6.5)
Wu
Trong ®ã:
Wu : M« men chèng uèn t¹i mÆt c¾t ®ang xÐt
- 161 -
Th«ng th−êng khung ®−îc cã kÕt cÊu tõ thÐp ch÷ U cã çc th«ng sè kÝch th−íc mÆt c¾t
ngang lµ h , b, t (h×nh 6.2)
t
h
b
H×nh 6.2. Çc kÝch th−íc mÆt c¾t ngang cña dÇm
th
Khi ®ã: Wu = (h + 6.b) (cm3) (6.6)
6
øng suÊt uèn ngang cña dÇm däc:
Qy
σy = .y (kG/cm2) (6.7)
Jx
Trong ®ã:
y : Kho¶ng çch tõ t©m tiÕt diÖn tíi ®iÓm tÝnh øng suÊt (m)
Jx : M« men qu¸n tÝnh mÆt c¾t ngang:
t.h 2
Jx = (h + 6.b) (cm4) (6.8)
12
øng suÊt tæng hîp cña dÇm däc:
σ th = σ 2x + σ 2y (kG/cm2) (6.9)
øng suÊt uèn cho phÐp cña dÇm däc ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:
σ ch
[σ u ] = (kG/cm2) (6.10)
1,15(k d + 1)
Trong ®ã:
[σu]: øng suÊt uèn cho phÐp cña vËt liÖu
kd : hÖ sè dù tr÷ tÝnh ®Õn t¶i träng ®éng. kd = 2,5 ÷ 8,5
σch : Giíi h¹n ch¶y cña vËt liÖu.
Víi thÐp 35: σch = 850 MPa = 8500 (kG/cm2)
2.5. KiÓm tra bÒn xo¾n khung
øng suÊt xo¾n khung ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:
- 162 -
θ.G
τx = .ρ (kG/cm2) (6.11)
L
Trong ®ã:
G: M« ®un ®µn håi tr−ît khi xo¾n vËt liÖu G = 8.103 (kG/cm2)
L: chiÒu dµi c¬ së cña xe
ρ: To¹ ®é qu¹t ë mÐp ngoµi mÆt c¾t ngang cña dÇm tíi t©m tiÕt diÖn ngang cña dÇm.
Víi mÆt c¾t ngang cña dÇm chø U, ρ ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:
2
h2 ⎡b − t hbt ⎤
ρ= +⎢ + (cm) (6.12)
4 ⎣ 2 2(hb − (h − 2 t )(b − t ) ) ⎥⎦
θ: gãc xo¾n xµ ngang ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:

ln
θ= .α (rad) (6.13)
L
Trong ®ã:
ln: ChiÒu dµi xµ ngang (cm)
L: ChiÒu dµi c¬ së cña xe (cm)
α : Gãc xo¾n trªn chiÒu réng c¬ së B, gãc nµy ®−îc x¸c ®Þnh theo gãc quay t−¬ng ®èi cña
hai xµ ngang lÊy ngay trªn cÇu «t«. Ta coi xe ë tr¹ng th¸i xo¾n khung xÊu nhÊt, tøc lµ khi
mét bªn nhÝp ®· bÞ nÐn ®Õn møc ch¹m ô h¹n chÕ cña hÖ thèng treo vµ lÊy kho¶ng dÞch
chuyÓn cña nhÝp tíi ô h¹n chÕ b»ng htmax nh− h×nh vÏ 6.3.
htmax
H×nh 6.3. Gãc xo¾n trªn chiÒu réng c¬ së
Nh− vËy, α ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:

α = artg(hmax/B) (rad) (6.14)
hmax: kho¶ng dÞch chuyÓn lín nhÊt cña nhÝp (cm)
B: chiÒu réng c¬ së cña xe (cm)
- 163 -
B¾t ®Çu
NhËp d÷ liÖu
X¸c ®Þnh t¶i träng ®Æt

lªn khung
X¸c ®Þnh ph¶n lùc t¹i

çc mâ nhÝp
TÝnh to¸n néi lùc vµ x¸c

®Þnh vÞ trÝ nguy hiÓm
Chän vËt liÖu vµ kÝch

th−íc mÆt c¾t ngang dÇm
KiÓm tra
bÒn uèn khung
Sai
§óng
KiÓm tra
bÒn xo¾n khung
Sai
§óng
Xem kÕt qu¶
KÕt thóc
H×nh 6.1. S¬ ®å l«gÝc thuËt to¸n tÝnh to¸n bÒn khung «t«
Víi tr×nh tù çc b−íc tÝnh bÒn khung «t« nh− ë phÇn II, chóng t«i ®−a ra s¬ ®å thuËt to¸n cña
bµi to¸n tÝnh bÒn khung trªn h×nh 6.1.
3.1. Khèi nhËp d÷ liÖu:
Khèi nµy thùc hiÖn chøc n¨ng lùa chän phÇn nhËp d÷ liÖu tÝnh to¸n, bao gåm:
- ChiÒu dµi c¬ së cña «t«
- ChiÒu réng c¬ së cña «t«
- 164 -
- ChiÒu dµi dÇm ngang
- §é dÞch chuyÓn lín nhÊt cña hÖ thèng treo (tõ tr¹ng th¸i tù do ®Õn khi ch¹m vµo ô h¹n chÕ)
- Träng l−îng ba ®ê xãc vµ vÞ trÝ träng t©m ba ®ê xãc
- Träng l−îng kÐt n−íc vµ vÞ trÝ träng t©m kÐt n−íc
- Träng l−îng ®éng c¬, côm ly hîp vµ vÞ trÝ träng t©m côm ®éng c¬ + ly hîp
- Träng l−îng ca bin vµ vÞ trÝ träng t©m ca bin
- Träng l−îng hép sè vµ vÞ trÝ träng t©m hép sè
- Träng l−îng çc ®¨ng vµ vÞ trÝ träng t©m cac ®¨ng
- Träng l−îng thïng hµng, chiÒu dµi thïng vµ vÞ trÝ ®Æt thïng
- VÞ trÝ ®Æt nhÝp
- HÖ sè t¶i träng ®éng
(Çc vÞ trÝ so víi ®Çu mót phÝa tr−íc cña khung)
3.2. Khèi x¸c ®Þnh t¶i träng ®Æt lªn khung:
Khèi nµy thùc hiÖn viÖc ph©n bè l¹i çc t¶i träng nh− lµ t¶i tËp trung trªn suèt chiÒu dµi
khung.
3.3. Khèi tÝnh to¸n ph¶n lùc t¹i çc mâ nhÝp:
Khèi nµy thùc hiÖn viÖc tÝnh to¸n ph¶n lùc cña dÇm.
3.4. Khèi tÝnh to¸n néi lùc vµ x¸c ®Þnh vÞ trÝ nguy hiÓm:
Khèi nµy thùc hiÖn viÖc tÝnh to¸n néi lùc vµ x¸c ®Þnh vÞ trÝ nguy hiÓm trªn dÇm dùa vµo biÓu
®å néi lùc t¸c dông lªn dÇm.
3.5. Khèi chän vËt liÖu vµ kÝch th−íc mÆt c¾t ngang:
Khèi nµy thùc hiÖn viÖc lùa chän çc th«ng sè vËt liÖu vµ kÝch th−íc dÇm, çc th«ng sè gåm
cã:
- KÝch th−íc thÐp ch÷ U: h, b, t.
- Giíi h¹n ch¶y cña vËt liÖu
- M« ®un ®µn håi tr−ît khi xo¾n vËt liÖu
3.6. Khèi kiÓm tra bÒn uèn khung:
Khèi nµy thùc hiÖn viÖc tÝnh to¸n kiÓm tra bÒn uèn dÇm
3.7. Khèi kiÓm tra bÒn xo¾n khung:
Khèi nµy thùc hiÖn viÖc tÝnh to¸n kiÓm tra bÒn xo¾n dÇm
3.8. Khèi xem kÕt qu¶
Sau khi ®· tÝnh to¸n vµ kiÓm tra bÒn khung, khèi nµy sÏ thÓ hiÖn çc kÕt qu¶ tÝnh to¸n vµ çc
biÓu ®å néi lùc trong khung.
3.9. KÕt luËn
Sau khi ®· hoµn thµnh tÝnh to¸n bÒn khung, chóng ta ®−a ra kÕt luËn vÒ kh¶ n¨ng chÞu t¶i
còng cña khung vµ cã kÕt luËn cÇn thay ®æi vËt liÖu, gia c−êng cho khung,v.v...
- 165 -
Trªn c¬ së s¬ ®å thuËt to¸n cho bµi to¸n kiÓm bÒn khung, chóng t«i tiÕn hµnh x©y dùng
ch−¬ng tr×nh cã giao diÖn b»ng tiÕng ViÖt ®Ó thùc hiÖn çc thao t¸c nµy mét çch trùc quan
trªn m¸y tÝnh. Ch−¬ng tr×nh ®−îc viÕt trªn nÒn ng«n ng÷ lËp tr×nh øng dông Matlab 5.3. Khi
lùa chän tÝnh to¸n khung tõ ch−¬ng tr×nh tæng thÓ, ban ®Çu sÏ cã menu th«ng b¸o cho phÐp
ng−êi dïng b¾t ®Çu thùc hiÖn bµi to¸n tÝnh khung:
NÕu bÊm chän "TiÕp tôc" sÏ ®−a ra menu ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n kiÓm nghiÖm khung xe.
Chän "Tho¸t" ®Ó quay trë l¹i ch−¬ng tr×nh tæng thÓ toµn bé çc hÖ thèng trªn «t«.
4.1. Ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n kiÓm nghiÖm khung

Khi lùa chän "TiÕp tôc" tõ menu chÝnh sÏ ch¹y phÇn ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n kiÓm nghiÖn
khung cã giao diÖn nh− sau:
H×nh 6.4.2. Menu chÝnh "TÝnh to¸n kiÓm nghiÖm khung «t«"
- 166 -
4.2. NhËp d÷ liÖu
§©y lµ phÇn ch−¬ng tr×nh rÊt quan träng, bao gåm çc d÷ liÖu chung cña xe, çc t¶i träng ®Æt
lªn khung, çc th«ng sè cña dÇm. Modul nhËp d÷ liÖu gåm cã hai phÇn: NhËp d÷ liÖu tõ bµn
phÝm vµ nhËp d÷ liÖu tõ tÖp.
4.2.1. NhËp d÷ liÖu tõ tÖp
Khi bÊm chän nhËp d÷ liÖu tõ tÖp sÏ hiÖn ra b¶ng lùa chän çc tÖp d÷ liÖu cña çc xe c¬ së
®· cã s½n çc th«ng sè cho phÐp ng−êi sö dông lùa chän ®Ó tham kh¶o mét sè th«ng sè khi
míi nhËp lÇn ®Çu tiªn.

cña xe ®ã.
4.2.2. NhËp d÷ liÖu cña xe
Khi bÊm chän "NhËp d÷ liÖu tõ bµn phÝm" ®Ó nhËp çc d÷ liÖu, sÏ hiÖn ra menu ®Ó ng−êi sö
Sau khi ®· nhËp ®Çy ®ñ çc th«ng sè c¬ b¶n cña khung, chóng ta cã thÓ l−u l¹i çc th«ng sè
nµy khi bÊm vµo "L−u l¹i", hoÆc cã thÓ bÊm "TiÕp tôc" ®Ó kÕt thóc phÇn nhËp d÷ liÖu,
chuyÓn sang phÇn tiÕp theo. BÊm "Tho¸t" khi nhËp d÷ liÖu sai hoÆc kh«ng muèn nhËp d÷
liÖu n÷a.
4.3. L−u d÷ liÖu
Sau khi ®· nhËp d÷ liÖu, ng−êi sö dông cã thÓ l−u l¹i çc th«ng sè ®Ó khi cÇn kh«ng ph¶i
nhËp l¹i sè liÖu còng nh− ®Ó cã ®−îc mét sè th«ng sè ®Ó tham kh¶o. Khi chän "L−u l¹i"
ch−¬ng tr×nh sÏ ®−a ra menu cho phÐp ng−êi dïng cã thÓ l−u l¹i tÖp d÷ liÖu theo tªn tuú
chän.
- 167 -
H×nh 6.4.4. NhËp d÷ liÖu tõ bµn phÝm
H×nh 6.4.5. L−u d÷ liÖu

4.4. Xem kÕt qu¶
bÊm vµo "Xem kÕt qu¶", sÏ hiÖn ra b¶ng kÕt qu¶ chøa çc biÓu ®å néi lùc trong khung vµ gi¸
trÞ øng suÊt t¹i çc ®iÓm nguy hiÓm. Trªn b¶ng thÓ hiÖn kÕt qu¶, ng−êi sö dông cã thÓ bÊm
"Tho¸t" khi kÕt thóc phÇn xem kÕt qu¶.
Sau khi xem xong kÕt qu¶ mµ kh«ng muèn thùc hiÖn c«ng viÖc tÝnh to¸n kiÓm nghiÖm
khung «t« n÷a, th× ng−êi sö dông cã thÓ lùa chän "Tho¸t khái ch−¬ng tr×nh" ®Ó quay vÒ
menu chÝnh nh− ban ®Çu ®Ó kÕt thóc phÇn "TÝnh to¸n kiÓm nghiÖm khung «t«".
- 168 -
H×nh 6.4.6. KÕt qu¶ tÝnh bÒn khung
- 169 -
V. KÕt luËn
Ch−¬ng tr×nh "TÝnh to¸n kiÓm nghiÖm khung «t«" víi giao diÖn b»ng tiÕng ViÖt th©n thiÖn,
dÔ hiÓu, dÔ sö dông ®· ®¹t ®−îc mét sè kÕt qu¶ sau:
- Tæng hîp ®−îc çc c«ng thøc vµ mét sè ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n khung ®· ®−îc sö dông ë
ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua.
- Tæng hîp ®−îc qu¸ tr×nh tÝnh to¸n trªn mét sè çc kÕt cÊu khung hiÖn ®ang ®−îc sö dông
réng r·i trªn thÞ tr−êng ViÖt Nam vµ cã thÓ ¸p dông ch−¬ng tr×nh ®Ó kiÓm nghiÖm khung çc
lo¹i xe nµy, còng nh− cã thÓ tham kh¶o çc th«ng sè trªn çc lo¹i xe hiÖn cã ®Ó lùa chän
thiÕt kÕ cho çc lo¹i xe ®ãng míi t¹i ViÖt Nam.
- Ch−¬ng tr×nh x©y dùng theo ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n l©u nay ®−îc sö dông ë ViÖt Nam nªn
ch−a thËt sù chÝnh x¸c so víi çc ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n hiÖn ®¹i nh− ph−¬ng ph¸p phÇn tö
h÷u h¹n vµ çc phÇn mÒm chuyªn dông ®Ó tÝnh bÒn kÕt cÊu.
- Ch−a tham kh¶o ®−îc nhiÒu bé sè liÖu vÒ vËt liÖu vµ sè l−îng t¶i träng cßn h¹n chÕ.
- 170 -
KÕt luËn
Trong thêi gian mét n¨m nghiªn cøu, ®Ò tµi ®· thùc hiÖn ®−îc ch−¬ng tr×nh nghiªn cøu
cña m×nh vµ ®¹t ®−îc mét sè kÕt qu¶ sau:
- Tæng hîp ®−îc çc c«ng thøc vµ mét sè ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n çc hÖ thèng «t« ®·
®−îc sö dông ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua.
- X©y dùng ®−îc ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n cã giao diÖn b»ng tiÕng ViÖt dÔ hiÓu, dÔ sö
dông.
- Ch−¬ng tr×nh kiÓm nghiÖm ®¸nh gi¸ chÊt l−îng ®éng lùc häc «t«.
- Ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n trªn mét sè kÕt cÊu hÖ thèng phanh dÇu.
- Ch−¬ng tr×nh tr×nh tÝnh to¸n trªn kÕt cÊu cña hÖ thèng treo phô thuéc.
- Ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n trªn mét sè çc kÕt cÊu cña hÖ thèng l¸i.
- Ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n trªn mét sè çc kÕt cÊu cña hÖ thèng ly hîp.
- Ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n trªn mét sè çc kÕt cÊu khung.
Çc ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n ®−îc ¸p dông kiÓm nghiÖm çc kÕt cÊu hiÖn ®ang ®−îc sö
dông réng r·i trªn thÞ tr−êng ViÖt Nam, còng nh− cã thÓ tham kh¶o çc th«ng sè trªn çc
lo¹i xe hiÖn cã ®Ó lùa chän thiÕt kÕ cho çc lo¹i xe ®ãng míi t¹i ViÖt Nam.
MÆc dï cßn mét sè h¹n chÕ nhÊt ®Þnh nh− : ch−¬ng tr×nh ph¶i ch¹y trªn nÒn phÇn mÒm
Matlab, ch−a hoµn thiÖn çc kÕt cÊu nh−ng ch−¬ng tr×nh x©y dùng ®−îc ®· tæng hîp mét
çch kh¸ tØ mØ çc ph−¬ng ph¸p vµ c«ng thøc tÝnh còng nh− x©y dùng ®−îc phÇn giao diÖn
tiÕng ViÖt. Ch−¬ng tr×nh cã thÓ gióp chóng ta ®¸nh gi¸ ®−îc (trªn lý thuyÕt) çc xe ®ang vËn
hµnh vµ tÝnh çc th«ng sè kÕt cÊu c¬ b¶n cña çc hÖ thèng khi chóng ta thiÕt kÕ xe míi.
Trªn c¬ së çc kÕt qu¶ nghiªn cøu ë trªn chóng ta cã thÓ më réng ra nghiªn cøu çc
côm kh¸c phøc t¹p h¬n cña çc hÖ thèng nãi trªn, ph¸t triÓn tÝnh to¸n çc hÖ thèng kh¸c
còng nh− x©y dùng thªm çc phÇn nghiªn cøu chuyªn s©u çc hÖ thèng.
Nh×n chung çc néi dung ®· ®−îc nghiªn cøu thùc hiÖn mét çch nghiªm tóc, tØ mØ.
Çc kÕt qu¶ ®¹t ®−îc cã thÓ ¸p dông b−íc ®Çu vµo çc qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ thiÕt kÕ hoÆc lµm
c¬ së cho çc nghiªn cøu chuyªn s©u, ®Æc biÖt cã thÓ dïng lµm tµi liÖu tham kh¶o cho sinh
viªn còng nh− çn bé kü thuËt ngµnh «t«.
Víi thêi gian ng¾n, kinh phÝ h¹n chÕ nhãm nghiªn cøu tuy ®· cã nhiÒu cè g¾ng nh−ng
kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. RÊt mong ®−îc sù gãp ý cña çc ®ång nghiÖp, ®ång chÝ vµ
çc b¹n.
- 171 -
Tµi liÖu tham kh¶o
1. ThiÕt kÕ vµ tÝnh to¸n «t« m¸y kÐo; NguyÔn H÷u CÈn, Phan §×nh Kiªn;
NXB §H&THCN; 1986
2. Lý thuyÕt «t«; Chñ biªn GS. TSKH. NguyÔn H÷u CÈn; NXB KH&KT; 2000
NXB §H&THCN; 2000
3. Mastering Matlab; Duane Hanselman, Bruce Littlefield; University of Maine - Prentice
Hall; 1995
4. Matlab for Engineers; Arial Brial, Moshe Breiner; Addition - Wesley Publishing
Company; 1995
- 172 -

Xây Dựng Một Số Phần Mềm Chuyên Dụng Sử Dụng Trong Thiết Kế Tính Toán Ôtô (NXB Hà Nội 2006) - Nhiều Tác Giả, 171 Trang

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Xây Dựng Một Số Phần Mềm Chuyên Dụng Sử Dụng Trong Thiết Kế Tính Toán Ôtô (NXB Hà Nội 2006) - Nhiều Tác Giả, 171 Trang

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

BỘ MÔN CƠ KHÍ Ô TÔ

Ch−¬ng I : TÝnh to¸n ®éng lùc häc « t«

II. C¸c b−íc tÝnh to¸n:

M« men xo¾n cña ®éng c¬ lµ mét hµm cña sè vßng quay:

c. X¸c ®Þnh qu·ng ®−êng t¨ng tèc

S = ∫ vdt (m) (1.16)

NhËp d÷ liÖu NhËp d÷ liÖu NhËp d÷ liÖu ®iÒu

X©y dùng ®−êng

X¸c ®Þnh chØ tiªu

X¸c ®Þnh chØ tiªu

X¸c ®Þnh chØ tiªu

X¸c ®Þnh kh¶ n¨ng

Gia tèc «t« Thêi gian Qu·ng ®−êng

Xem kÕt qu¶

H×nh 1.4.1. Menu chÝnh

4.1. Ch−¬ng tr×nh tÝnh to¸n ®éng lùc häc

H×nh 1.4.3. NhËp d÷ liÖu tõ tÖp

H×nh 1.4.5. NhËp d÷ liÖu tõ tÖp

H×nh 1.4.7. C¸c ®å thÞ ®Æc tÝnh ngoµi ®éng c¬

H×nh 2.1.3. CÊu t¹o xy lanh chÝnh mét buång

H×nh 2.1.4. CÊu t¹o xu lµnh chÝnh 2 buång (LADA 2105)

ë ®©y : m : sè l−îng m¸ phanh

2.1.2.2. TÝnh to¸n lùc t¸c dông lªn c¬ cÊu phanh:

K1 = 2µ.Rtb (m) (2.1.12)

K2 = 2µ.Rtb (m) (2.1.15)

µ: hÖ sè ma s¸t cña vËt liÖu lµm m¸ phanh

2.1.3. TÝnh to¸n dÉn ®éng phanh

2.1.4. TÝnh bÒn

2.2. Bµi to¸n kiÓm nghiÖm:

2.2.1. TÝnh lùc t¸c dông lªn c¬ cÊu phanh

Qc = F4∆P - Plx (N) (2.2.3)

µ: hÖ sè ma s¸t cña vËt liÖu lµm m¸ phanh

C¬ cÊu phanh Th«ng sè kü thuËt DÉn ®éng phanh

Chän c¬ cÊu phanh Chän dÉn ®éng phanh

Phanh Phanh §iÒu kiÖn lµm viÖc Kh«ng cã Cã trî lùc

X¸c ®Þnh c¸c th«ng sè c¬ TÝnh ®−êng kÝnh

TÝnh bÒn KiÓm tra

C¬ cÊu phanh Th«ng sè kü thuËt DÉn ®éng phanh

Chän c¬ cÊu phanh Chän dÉn ®éng phanh

C¸c chØ tiªu ®¸nh

TÝnh lùc t¸c dông lªn c¬

TÝnh m«men phanh sinh

KiÓm tra KiÓm tra

KiÓm tra bÒn KiÓm tra bÒn

KiÓm tra c¸c chØ tiªu

H×nh 2.4.1. Menu chÝnh

H×nh 2.4.1.1. Menu chÝnh "ThiÕt kÕ hÖ thèng phanh"

H×nh 2.4.1.2. NhËp d÷ liÖu tõ tÖp

4.1.1.2. NhËp d÷ liÖu cña xe vµ ®iÒu kiÖn lµm viÖc

H×nh 2.4.1.4. Lùa chän c¬ cÊu phanh

H×nh 2.4.1.5. NhËp th«ng sè c¬ cÊu phanh ®Üa

4.1.1.4. NhËp d÷ liÖu dÉn ®éng phanh

H×nh 2.4.1.7. NhËp th«ng sè dÉn ®éng phanh

H×nh 2.4.1.8. NhËp th«ng sè tÝnh bÒn

4.1.2. Xem kÕt qu¶

H×nh 2.4.1.10. KÕt qu¶ tÝnh to¸n c¬ cÊu phanh

H×nh 2.4.1.12. KÕt qu¶ tÝnh bÒn

H×nh 2.4.2.1. Menu chÝnh "KiÓm nghiÖm hÖ thèng phanh"

4.2.1. NhËp d÷ liÖu

H×nh 2.4.2.2. NhËp d÷ liÖu tõ tÖp

H×nh 2.4.2.3. NhËp d÷ liÖu dÉn ®éng phanh

4.2.2. Xem kÕt qu¶

H×nh 2.4.2.5. KÕt qu¶ kiÓm nghiÖm lùc vµ m«men phanh

H×nh 3.1.2. Mét sè hÖ thèng treo phô thuéc