Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/operaomnia07orig
 COLLECTIO
SSLBCTA

SS. ECCLESI^ PATRUM.

XIIL

PATRES TERTII ECCLESI^ SiECULI.

ORIGENES.
VII.
 PBOSTAT INSUPER VENALB

LVGDVm,
KVXTD RUSAND, BiBLiopoL&ia

MGNTIS PESSVLANI,
AFVD VXREITQITi:, BiBi.iOFOj,Ani

PARISIIS,
AFUD GAnME FRATHES , BIBUOPOI.AS ;

ROMJE,
APIIB MERIiE, BIBLIOPOI.AM.

PARJSllS, E ITPOGRAPHEO COSSON,

VIAVULGO DICTA SAINT-GERMAIN-DKS PBES N"
, 9.
 COLLECTIO
SELECTA

SS. ECCLESIiE PATRUM

COMPLECTENS

EXQUISITISSIMA OPERA
TDM DOGMATICA ET MORALIA TDM APOLOGETICA BT ORATORIA
, ;

ACCURAPmBUS

D. A. B. CAILLAU,
IIISSIOIIDM OALI,IClBDM l>SESBTTIlO,

WONNULLISQUE CLERI GALLICANl PRESBYTERIS ,

UNA CUM

D.M.N.S. GUILLON,
Ilf FACULTATB THEOLOGI-iE PARISIENSI KLOQUEimjE SACRyE PROFESSORE ,

PR^DICATORK REtilO, AUCTORK I.IBRI CUI TITULUS GALLICE:

lilBUOTUEQ UE CHOISIE DES PtRES GRECS ETLATINS.

OPUS REGI DICATUM.

\ TOMUS DECIMUS TERTIUS.

PARISIIS,
APUD M^QUIGNON-HAVARD, EDITOREM,
TIA^OLOO DICTA DES SAIirrs-PKRES.

BRUXEIiIiIS, AFVD EUMDEM.

PARISIIS, APUD A. POILLEUX, BIBI.IOPOLAM ,

VI4 VULGO DICT^ DU ClM(TIBIIB-a.-AI>Dll C-nElt KCS.

M. DCCC. XXIX.
mZ 4 1958

)b 443
 ORIGENIS
COMMENTARIORUM
IN EPISTOLAM

S. PAULI \D ROMANOS
LIBRI DECEM.

(lISTEnPniiTE RUFINO. )

XIII.
 RUFINI PRESBYTERI PR.EFATIO
IN EXPtAJVATIONEM ORIGENIS

SUPEH EllSTOiAM PAULI aD ROMAKOS,

AD HERACLIVM (l).

VoLENTEM me pavvo subvccium navigio oram tranquilli lit-

toris stringere, et minutos de GraBCorum stagnis pisciculos le-

gcre, in altum , frater Heracli, laxare vela compellis, relic-

toque opere , quod in transferendis Homiliis Adamantii senis ,

habebam , suades ut
nostra voce quindecim (2) ejus volumina,
quibus Epistolam Pauli ad Romauos disseruit, explicemus in :

quibus ille dum sectatur Apostoli sensum, in tam profun-

dum pelagus auferlur, utmetus ingens sit illuceum sequeoti,
ne magnitudine sensuuui velut immanitate opprimatur unda-
,

rum. Tum deiude nec illud aspicis, quod tenuis mihi est spi-
ritus ad implendam ejus tam magnificam dicendi tubam. Super
omncs autem quod interpolati sunt ipsi libri.
diiTicuItutes est,

Desunt enim apud omnium bibliolhecas (incertum sane

fere

quo casu, ) aliquanta ex ipso corpore volumina; et haec adim-

plere, atque in Latino opere integram consequentiam dare,
non est mei ingenii, sed, ut tu credis qui haec exigis muneris ,

fortassc divini. Addis autem ne quid laboribus meis desit, ut

,

omne hoc quindecim voluminum corpus, quod Graecus sermo

ad quadraginta fere aut eo amplius milliaversuum prodnxit, ab-
breviem, et ad media, si fieri potest, spatia coarctem. Dura satis
imperia et tanquam ab eo qui pondus opcris hujus scire nolit,
,

imposita. Aggrediar lainen , si forte orationibus tuis ,

quae mihi
tanquam homini impossibilia si videntur, aspiranle Domino,
possibilia fiant. Scd ipsum jam videtur, Origenem , qualiter
,

prsefationem suscepti operis dirigat , audiamus.

V^iW^^W^V^^X^^X^X-^^rt-l-WVW^^W^^^V^VWVW ^-^ W%WVtV\ •^*\^\w\v»v>\\wvvvv^>^r.>\ v^-x^^

ORIGENIS PRJilFATIO'.

QuoD capteris Apostoli Pauli Epistolis diflicilior putaturad

inlelligendum hjcc, qua; ad Romanos scripta est, duabus
mihi vidotur fieri ex causis. Una, quod elocutionibus inter-
dum confusis et minus explicilis ulitur : alia ,
quod quaes-
liones in ea plurimas movet, et eas praecipue , quibus in-
nitenles haerolici aslruore solcnt quod uniuscujusque ges-
lorum causa non ad propositum debeat, sed ad naturae di-
versitatem referri; et ex paucis hujus Epistoloe sermonibus
totiusScripturcesensum, qui arbitriiHbertatem concessama
Deo homini docet conantur , cverlcre. Propter quod depre-
cantes prius Deum , « qui doccl hominem scientiam ^ , » et
qui dat a per Spiritum verbum sapientiae* , quique illuminat
» oaincm homincm venientem in hunc mundum * , » ut di-
gnos nos faccre dignetur inlclligerc parabolas , et obscuros
sermoncs, dictaquesapientiumcl a?niguiata *, ita demum ex-
planationis Epislola? Pauli ad Romanos contingcmus exor-
dium pra^mittenles
, h;cc quae ab sludiosis obscrvari solent
quod vidctur Apostolus in hac Epistola perfectior fuissc
quani in caeteris. Etenim cum primam ad Corinthios scri-
berei, erat quidcm in magnis profcctibus; allqijld lamen de
sc vclut nutabimdus clcquilur, cum dicit « Sed maccro :

«corpus meum, ct scrvltuli snbjlcio, ne forte cum aliis

» proedlcaverim , ipse rcprobus efTiciar^» Sed et ad Philip-

peuses scribens, quiddam iu se minus adhuc esse illius ,

' Tom. IV ({i.iit.priorc ) , cdit. licncdcl. ,

pnjjg. 4'»S »1 soqf^.

' Psiilm. xcrii, 10. — • t Cor. sii, 8. — ' Ju;iii. r, g. - 'Piov. i, 6.

I i-or. IX, a-
4 OnifiENIS COMMiiNTARIA

niuitn poslca asseculus csl, perfcclionis oslendit, cum <li-

cil conronnari sc niorti Ghrisli , quomodo occurraf in
« si

» resurrectionem ,
quae est a mortuis*. » Non enim diceret,
si quomodo jam tunc res indubitata videretur. Sed et
, si ei

in consc(|uentibus ejusdem Epistolae hoec eadem ostendit,

cum dicit : « Non quod jam consecutus sim , aut jam per-
«fectus sim; sequor aiilcm ut comprehendam, in quo et
» comprchensus sum a Christo. Fratrcs , cgo me ipsc non
» arbitror apprehendisse ^. » Quod si quis putat per humih-
tatem dictum , videat in consequentibus quam magna de
profectibus suis memorat , cum dicit : « Unum auleni , ea

» quidem qa?e relro sunt obHviscens , et ad ca quie in ante

»sunt me extendens, secundum propositum sequor , ad
» pahnam supcrnre vocationis Dei in Christo Jesu ; » ct post

hoc Quicumque ergo perfecti sumus, hoc sentia-

dicit : «

»mus^. » In quo ostcndit dupHcem esse perfectionem :

unam, quK est in expletione vlrtutum, secundum quam

dicit quod non sit pcrfectus; et aliam, cum ila quis profi-
cit , ut decidcrc non possit, neque retrorsum aspiccre, se-
cundum quam dicebat : « Quicumque ergo perfecti sumus,
»hoc sentiainus. «Quomodo ergo docebitur perfectior jam
secundam ad Corinthios scripsisse, quam primam ? Ex his
sine dubio qua3 in ea scripta referuntur, cum dicit :« Tri-
» bulationem patimur , sed non angustiamur : aporiamur
»sed non cxaporiamur : persecutionem patimur, sed non
» dcrehnquimur : dejicimur, scd non pcrimus : semper mor-
» tem Jesu in corpore nostro circumferenles , ut et vita

»Jesu in corpore nostro manifcstetur '. » Qui crgo semper

mortem Jesu in corpore suo circumferebat , nunquam uti-

que in eo concupiscebat caro adversiis spiritum, sed erat

el subjecta, utpote mortificata ad simnitudlnem mortis

1 Philip. iH , lo , 1 1. 2 Ibid. 12 , i3. — 3 ihitl. i3 , i4, i5. - ''2 Cor.

IV, 8 , <j ,
lo.
 iN I risT. \n n«)M\r<(>s. pn.uivTU). ,>

(.ilirisli. (^)iuhI si dical nohis ali((iiis Ii.tc vcrisiiiiilia iioii vi

dori , (|uia non innliiini lcinporis intcr priinam l'][>isl()lain

fiicrii ac socundani, ])olcsl ct cx co cvidenlius noscero ,

quod in prinia l']pisl(>Ia (^jccluni (Mini ([m Incrat inccsli

scclcrc polliitiis , ci iradiliini Salanac iu inlcritum carnis' ,

ut spiritus salvus Hcrcl in dic Domini, in secunda jam re-

vocal , ol EccIcsi.T mcmbris associat^ Quod utiquc non fa

corct nisi proccssu femj)oris dignos in eo ("riictus pocniicn-

lix' pcrvidissct, cl quod jam cnro intcrilum , (|ucm dcsigna-
vorat Apostolus , siiscepissct , peccato sciliccl ct viliis mor-
lua, ut ita dcmum vivcrct Dco'. Ciim crgo ta<ilum spatii

fucrit, quo pcccalor inccstus saluicm spiritus laudabili car-

nis interitu reccperit , quomodo non pntandum cst multo

volocioro cursu Apostohim (\nx pcrfccta siml assecutum ?

Sed in illis quidem iste ojus fucrit profcctus : ([uanto au-

tem sublimior ct cminentior sit ad Romnnos scribcns , c\
ipsius Epistolai scrmonibus colligamus , in qua dicit : « Qiiis

»nos scparabil a charitate Christi ? Tribulatio , an angiislia ,

» an pcrsecutio , an fames , an nuditas , an pcriculum , an

ngladius? Sicut scriptum est Quia propter te mortc afli-
:

»cimur tota dic, asstimati sumus sicut ovcs occisionis. Sod

»in his omnibiis supcrvincimus proptcr cum qui dilexit iids.

«Cerliis sum cnim, quia ncquc mors , ncquc viia , nc([!ic

» Angeli , n(H[uc principatus , ncquc potestatos , ncquc pra* -

«scnlia, ne([uc fiilura, ncquc virtus , noqiie alliliido, nccjuc

»profundum, ncquc alia ulla crcatura, polcril nos scpararc
r>a charitate Dei, quaj cst in Christo Jesu Domino nostro '.

wVcritaiom dico in Christo, non menlior, tcstimoniiim

nmihi perhibentc conscicntia mca in Spiritu sancio'. »

Nuin([iiid vidclur cadcm sublimilatc mcnlis dixisse, a !\Ia-

»coro corpiis nKHim , vl scrvitiiii siibjicio , nc forte , cum

' I Cor. V. 5. - ^ • Cor. i( , S. • Hoiii vi , r r. ' I<1. viu, 35 <.l

.sfi[. — ^ Id. IX , I.
6 ORIOKMS COMMEKT.VRIA

• aHls praedicaverim , ipse reprobus efficiar*, » qua et hic

omnibus supervincimus, et ^ Certus sum

dicit, quiaci in his
vemni , quia neque mors neque vita neque Angeli neque , , ,

» principatus , et catera qucs descripsit , poterint nos se-

nparare a charitate Dei^»?His igitur nobis, prout potui-

mus , de sensu ejus in hac epistola jam perfectiore concep-
tis , etiam iliud haud absurde admonebimus quod videtur
,

hanc Epistolam de Corintho scribere, et ahis quidem plu-

ribus indiciis evidentius tamen ex eo quod

, dicit : « Com-
» mendo autem vobis Phoeben sororem nostram ministram
» Ecclesias , quae est Cenchris ' . » Cenchris enim dicitur locus
Corintho vicinus, imo portus ipsius Corinlhi. Et cx hoc
ergo apparetde Corintho scripta ,etex eoquoddicit : « Salu-
» tat vos Gaius hospes meus *: » de quo Gaio scribens Corin-
commemorat
ihiis , dicens : « Gratias ago Deo meo , quod
sneminem vestrum baptizavi , nisi Crispum , et Gaium \ »

Simile et deinde datur indicium ubi dicit : o Salutat vos

«Erastus arcarius civitatis" : » de quo Erasto ad Timo-
theum secundam Epistolam scribens dixit « Erastus re- :

» mansit Corinthi ' » Ex quibus omnibus coHigi certissima

.

videntur indicia, quod de Corintho scripta sit. IUud sane

non parum cedit ad intelligentise difficultalem, quod multa
de lege IMoysi in hac eadem contexuntur Epistola de vo- ,

catione gentium, de Israel secundum carnem, et de Israel

qui non est secundum carnem, de circumcisione carnis et
cordis, de lege spirituali et lege litterae, de lege carnis et
lege membrorum , de lege mentis et lege peccati, de inte-
riore et exteriore homine : quae singula praedixisse sufficiatj
in his enim continentia haberi videtur Epistolae. Nunc jam
prout viam nobis Dominus aperire dignatur , ad explanatio-
nem ipsius quantocius properemus.

« I C.or. IX, ij. — ' Roni. vin , Sy. 38, Sg. - 3IJ. xvi , t. * Il.id a3.
—- * I Cor. I ,
T 4- - ' Rcm. xvr, aS. — '2 Tim. iv, 20.
 IIS KPIST. AU nOMANOv^. PR-Er \TIO. 7

Prinia nobis qn.Tslio do nominoipsins Paull videturexnr-

gere, cnris, qni Sanlns dlctus est in Actibns Aposlolo-
rum nunc Panlns dicatnr. Invcnlmns in Scriptnrls divnns
* ,

quibnsdam veterum coinmutala vocabnla , nt ex Abrara vo-

catns slt Abrahnm ex SaraiSara^ , , ot cv Jacob Israel'. In

Evaugeliis quoqne ex Simone Petrns , et fdii Zcbedsei filii

lonltrni nuncupalisunl\ Scd hocc ex praecepto Dcl leglmus

facla nusquam vcro erga Paiikim invenimus lale allquid
:

geslum. De qua re qiiibusdam visum est, quod Pauli pro-

consulis quem apnd Cyprum Ghrlsti fidei subjecerat , vo
-
,

cabulum slbl Aposloliis sumpscril ut sicut regcs solent ; ,

devictls (verbi gratia ) Partlils Parthlci , et Gothls Gothici

nomlnari, ita et Apostolus subjugato Paulo Paulus fuent
appellatus. Quod ne nos quidem usqucquaque evacuandum
putamus. Tamen quia nulla talls in Scrlpturls dlvlnis con-
suetudo deprehcndltur, magis e\ hls quoc In exemplo nos-
trls sunt , absolutionem qnajramns. Invenimus igitur in
Scrlpturls allquanlos blnls , allos cllam ternls usos esse no-
minlbus Salomonem eumdemque Jcddedl^; Scde-
, ut ,

chiam eumdemque Joachlm' Ozlam eumdemque et Aza-

, ; ,

riam * ; allosquc plurlmos in Regum vel In Judlcum Ilbris ,

binls nominibus Invenles vocitalos, Scd nec Evangelia qui-

dem hunc eumdem rennunt morcm. Nam et Malthaius ipse
de se quod, « cum transiret Jesus invenit qucmdam
refert , ,

Dscdentem ad telonlum Matthneum nomlne ,

%• » Lucas vero
de eodemdicit qula, cum ,
transirct Jesus , « vidit publica-
»uum qucmdam nomine Levi , et dlxitei : Sequere me*°,
Sed et idem Malthieus in catalogo Apostolorum dlclt post
mnltos : «IMatthasus publlcanus , et Jacobus Alphaei , et Leb-
»ba;us, et Simon Ghananaeus'*; » Marcus vcro ila rcrert :

* Act.ix, I et scq. — 2 Ocn. xvn, 5 , l5. — ' IJ. xxxv, lo. — * Marc.
m , i() , ly. -- • Act. XIII , y. — 8 a Reg. xii , a5. — ' 4 ^•'g- xxv, 57. —
»ia. XV, t, 32. — »Matih. IX , 9. - 1« r.uc. v, 37. — '» Mallh. x , 3 , 4.
8 ORIG. COMMENT. IN EP. AD ROM. PR.€FAT.

« Matthicus publicanus , et Thomas , et Jacobus Alphaei , et

» Thadda^ushunc eumdem quem Matthocus Lebbaeum

^
: » , ,

Marcus Thaddaeum posuit. Lucas vero ita posuit « Mat- :

slhaeus,Thomas, Jacobus et Judas Jacobi^* » igitur eum-,

dem, qucm Matlhaeus Lebbocum, et Marcus Thaddseum

dixit Lucas Judam Jacobi scripsit. Certum est aulem Evan-
,

gehstas non errasse in nominibus Apcstolorum : sed quia

moris erat binis vel ternis nominibus uti Hebraeos, unius
ejusdemque viri diversa singuH vocabula posuere. Secun-
dum hanc ergo consueludinem videtur nobis et Paulus du-
plici usus esse vocabulo; et donec quidem genti propriae
ministrabat , Saulus esse vocatus , quod et magis appella-
tioni patriae vernaculum videbatur; Paulus autem appella-
tus esse, cum Graecis et Gentibus leges ac proecepta con-
scribit. Nam et hoc ipsum quod Scriptara dicit « Saulus :

«autem, qui et Paulus^ » evidenter non ei tunc primum

,

Pauli nomen ostendit impositum , sed veteris appellationis

id fuisse designat. HfEC ab ipso auctore operis omissa , nos
quia id dissertationis initium videbatur exposcere , puto quod
non inconvenienter pracmisimus. Ca;tera jam de explanatio-
num corpore, quibus poterimus compendiis exequemur,

* Maic. III, i8. - ^ Luc. XVI , i5, i6. — * Act. xiii , 9.

 ,

ORIGENIS
COMMENTARIORUM
IN EPISTOLAM

S. PAULI AD ROMANOS
LIBER PRIMUS.

I. « Paulus scrvus Jesii Christi '. » DePaulo jam dixinius.

Rcquiramus nunc cur scrvus dicatur is, cjui alibi scribit :

« Non enim accepistis spirituui scrvilutis iteruni in ti-

»more, sed acccpistis spiritum adoptionis , in quo clama-

» mus Abba : [Pater] ^
: » et iterum : « Quia autem estis fdii

«misit Deus Spiritum Filii sui in corda nostra clamantcm :

» Abba [PalcrJ. Itaque jam non estservus, sed filius\ » Quo-

modo ergo , cum etiam his, quibus prajdicabat , dicat quia
«jam non cst servus scd lllius » ipsc se ser/um profitetur ? , ,

Sive idsccundum illam huniilitatcm dictum putcmus,

quam Dominus docuit dicens « Discite a mc quia milis sum ,

»et humilis corde ', »non errabimus. Neque cnim per hoc
hTditur veritas libcrtatis in Paulo. Dicit cniui ct ipsc : « Nam
»cum libcr siui ab omnibus, omnibus mc scrvum fcci \ »

Servit ergo Chrislo , non in spiritu servitutis , scd in spiritu

adoptionis , qiiia omni liberlalc nobilior est scrvitus Christi.
Sive quasi iniitator cjus pronuucict ([ui dixcrat , « Eccc cgo
»sum in nicdio vcslriuu , non siciil discuuibcus, scd sicul

' Kuiu. I ,
I — ^ lil. vjii ,
i5. '(".alal. IV, f>, 7.
— '•
Mallli. II , 9<)

— "
I ('or. IX, I <).
 ,

10 ORIGENIS COMMBKTARIA

» ministrans * , » et ejus qui semetipsum exinanivit formam

scrvi accipiens , ut sicut iis qui in Lege sunt fit et ipse sub
Lege, et iis qui sine Lege sunt eflicitur etiam ipse sine
Lege^ , ita et ipse pro his qui adhuc servi sunt , et nondum
per spiritum adoptionis in libertatem perducti filiorum
servus efficiatur', contrarium non videbitur. Ad hoc potest
etiam illud addi quod ad Corinthios scribens idem Apo-
,

stolus , et de nuptiis velcaslilate priTcipiens , tanquam aUeno

uomine quiedam de iiLerlale ac servitute interserit dicens :

« Servus vocatus es ? nihil curcs : sed et si poles liber fieri,

» magis utere. Qui enim in Domino vocatus est servus , liber-

j» tus estDomini : similiter el qui Ilber vocatus est , servus est

wChristi. Prelio emptiestis, nolitc fieri servi hominum\ a

Oua3 ulique nonnullis contra rationem videntur inserta.

Quid enim ad nupliarum vel castitatis prjecepta commemo-

ratio servitutis ac libertatis assumitur ? Sed nos sensum Pauli
ita intelligimus ,
quod servum dicat eum qui jugali condi-
tione constrictus est : quia « mulier non habet potestatem
y> corporis sui , sed vir ejus : et vir non habet potestatem cor-
»poris sui, sed uxor ejus^ » Propler quod et in aliis dlcit
de eis , quia « non est servituti subjectus frater, vel soror in

» talibus * , » scllicet quod In allis eos servitnll sciret esse sub-

jectos. Estergo servus vocatus , qui In conjuglo positus ve-

nit adChristum , cui dicitur : «Servus vocatus es? nlhil ad
» te attlneat : sed et si potes Ilber fieri , magis utere ^ ;
»
quia
inconjuglbusalterius contlnentice llbertas alteri generat pe-
riculum castitatis. Non enim debent nlsi ex consensu ad
tempus vacare oratlonl , et iterum in idipsum est reverten-

dum , ne eos tentet Satanas propter incontlnentiam suam '.

Is ergo, qui pro nexu conjugli servus vocatus est, libertus

est Domlnl. Libertus eniai neque ex integro liber, neque
* Luc. xxit , 27. — ^ Fbilip. 11 , j. - ^ 1 Cor. ix , ar. — ^*
i Cor. tii , ai,
31 ,
a3. — 5 r Cor. vii , 4- — ' Ibiil. i5. — ' Ibid. a i. — - Il)id.5.
 , ,,

IW RPIST. AD nOMA>05. MB. F. 1 1

cx inlPgro ecrviis cst. Si in cnpteris virlutibus libcr fucrit

8i fidci . pationli.T, niiscricorcli.T ,

jiistili.T tcnncrit libcr-
tfllcni . libcrlijs Domini appcllatur, ulpotc qui pro animi
virlutibus liber sit,et pro conjugali nccessitate sit scr-
vus. Liber vero est, qui sinc uxorc per puritaleni conti-
ncnli.-e vcnit ad Christum , qui tnmen servus Chrisli ef-
citur, dum cx inlcgro virliilibus scrvit. Paulus crgo ( sic-

ut quidam tradunt , ) cum uxore vocatus est : dc qua

dicit ad Philippcnses scribcns : « Rogo cliam te, geruianc

«compar, adjuva illas '

: » qui quoniam ab ipsa ex con-
eensu libcr eflectus est , servum se nominat Christi. Si

vero (ut aliis videlur,) sine uxo?e, nihilominus qui liber vo-
catus est, servus cst Christi. Quid cA aiitcni servum csso
Christi , nisi quod est servum esse vcrbi Dci , sapicntiae

juslitiac , veritatis et omnium omnino virtutum ,

quae omnia
Christus cst? Scd et illiid ( si vidctur,) in hoc loco adda-
mus, quod, sicut scicnlia qu® nunc datursanctis, perspc- ,

culum datur et in nenigmate et prophetia et ca^tera dona , ,

Spiritus sancti* itaetlibertas quaj nunc sanctis pracslatiir,

, ,

nondum plcna libcrtas cst , sed velut « pcr spcculum et in

BiEniginale' : »ct idco sancli scrvos se essc dicunt, ad com-
parationem illius libertatis, c[ii3c facie ad faciem tribuitur.

Qui etenim potest in carne qiiis positus adipisci integram

libertatem , ut in nullo jam scrviat carni? Sicut nec adop-
tionem filiorum quis in corporc positus habcre ex intcgro
potest. Atque utinam hoc saltcm obtineri possit in vita mor-
talium , ut scrvus quis Christi ex inlcgro fiat : et non carni
non sanguini non van;c glori.c non cupidilali non ava-
, , ,

ritiae ,non iracundiae, non invidias; sed qui soli Christo id ,

est, omnibus simul virtutibus scrviat. Ilrec de eo quod

scriptum est : «Paulus scrvus Jcsu Christi \ »

* Philip. IV. 3. — 2 I Cor. xii , 8 ct se.j. — ' Id. xiii ,13. '' Roni.
 , ,.

12 ORIGENIS COMMENTARIA

II. « Vocatus Aposlolus'. » Nomen hoc, id est , vocatus,

quia ad oniiies perlinct cjui in Christo credunt, generale
potest videri : sed unusquisque secundum id quod in eo
praevidit et elegilDeus , autapostolus vocatur, autpropheta ,

autmagisler, aut liber ab uxore , aiit servus in conjiige : et

pro diversitate gratiac complelur illud quod scriptum est :

« Muhi sunt vocati pauci autem electi ^ » Sciendum tamen

,

est , quod possibile est ahquem esse vocatum apostolum

aut vocatum prophetam aut vocatum magistrum et si ne- , ,

glexerit vocalionis siiai graliam , decidcre ex ea : sicul ct

Judas qui apostolus vocatus est
, , et neghgens vocationis susd
graliam , ex aposlolo effectus est proditor. Et fuit quidem
vocatus apostolus, sed uon fuit electusapostolus. Sedet ille

propheta qui in lertio Regnorum libro refertur prophetasse

de Jeroboam ""

, vocatus propheta fuit : si autem ct electus ,

ipse discutito,quoniam quidem prohibitus panem mandu

care inlsrael, iuanducavit,etinteremptus est a leone. Sunt
et multi vocati magistri per omnes Ecclesias Dei , et vocati

ministri , sed nescio qui in his electi magistri sint , et electi

ministri. Sic et puto esse quosdam vocatos quidem ut pa-

tiautur pro Christo , non tamen eleclos; id est , vocatos
martyres , sed non eleclos martyres : ut sunt illi, qui post
tormentorum agones et carcerum , non usque ad finem in
confessionis tolerantia perdurarunt. Est et vocata virgo , sed
uon electa virgo quae scilicet non fuerit sancta corpore et
;

spiritu \ Et est vocatus pastor, sed non electus pastor, qui

praeest quidem gregi et lacte ejus utitur, et lanis ejus ope-
,

ritur; sed^ infirmura non requirit , et claudum non colligit

et fortem circumscribit in labore \ Ita est et vocatus absti-

iiens, sed non electus abstinens, scilicet qui jejunat tristis,

et exterminans faciem suam ut hominibus placeat ^ Sed et

* Roui 1,1. — ^MiiUh, xxn, 14. — ^3 Reg. xm , i.\ , aS. '' 1 Coi
VII , 34. — ' Ezeth. xxxiv, 3, 4- — ^'
Mauh. vi , 16.
 ,

IN FPTST. \D nOMANOS. Lin. I. l5

l>cr sinp;nlos g;rnlinrnn) gratlus similitcr invcnics mullos qui-

«Irni vocnlos, pancos auloni clcclos'.
III. (.")) « Scgrcgalus in Evanj;clinm Dci ^. » in Paulo non
sola gcncralis vocalio ad apostolaluui dcsignatur, sed etclec-

tio protinus sccundum I)ci pra[^scicntiam subsccuta per hoc

quod sogreg;atus dicilur in Evangcliuni Dci; sicnt alibi ipse

dc s»^ dicil : « Cnm aulcm complacuit Deo , qui me segrc-

«gavit dc utero mnlris mca^ , ut rcvelaret Filinm suum in

')mc '. » Quod tamcn hiTrclici nd cahnnniaLU vocant diccn- ,

tcs cum segrcgatum essc ab utcro matris suoc ob hoc quod

in co natur.-e bouitas incrat, sicut e contrario de his qui

mal.T naturas sunt, dicitur in Psalmis , quia « segregati sunt
«pcccatores cx utcro '. » Nos autcm dicimus, quod ncque
Paulus fortuito , aut naturali dilVcrcnlia elcctus est , sed
clcctionis su.t cnusas in semctipso dedit ei , « qui^c/f cuncta
«anteqnam fiant * ; » ncqu(^ pcccatorcs qni separantur a vcn-
trc, judicis iniqnitalc scparcnlnr, Dcniqne statim in con-
sequcntibus vide quid dc his dicat scrmo divinus. Scriptum
est enim : « Segrcgati sunt peccatorcs ab utcro , erravcrunt
»a ventrc , locuti sunt talsa ^ »Si inlclllgamns quomodo ,

statim ui dc vcntre matris procedunt peccatorcs, errave-

rnnt, vel locnti sunt falsa , pariler intelligimus quod justi

scparantur a vcntre. Ergo ct Paulns quod scgregatus in

Evangclium dicitur^ ct scgrcgatns a vcntrc matris su;u', cau

sas in eo , et mcrita qnibus in hoc scgrcgari dcbucrit , vidil

illcquem non latet mens \ Pra^vidit enim quod abundan-

tius qnam c.Ttcri omncs laboraturus cssct in Evangclio'^

quod in famc ct sili , in (Vigorc ct nuditatc , poriculis latro-

num , periculis fluminum ,
pcriculis maris , pr.Tcdicaturus
essct Evangclium Christi*", scieus quod \x sibi esset si non

* Mallli. XXII , i4 — ^ Rom. i, i. — 'G;ilat. i, i5. ;(). — " Ps.iliu.

i.vii, 4 — ' Daii. xiti , /|2 — * Psalm. i.v.i , /}•

"
Koni. i , i. — '^
G.il

I , i5. — 3 I Cor. XV, lo. — '" 2 tlor. xi, a(), iy.

 ,

l4 OBIGENIS COMMENTARIi

evangelizaret , et quod maceraturus esset corpus suum , et

servilutl subjeclurus , ne forte , cum aliis praedicasset , ipse

reprobus efficeretur \ Haec ergo et multa alia his similia

in eo de ventre matris praevidens Jesus , pro his segregavit

eum in Evangelium. Si enim (ut hasretici putant,) vel sortis

incerto, vel naturae melioris praerogatira fuisset electus,

nunquam utique timuisset ne , si minus corporis sui frena

tenuisset, evenire posset ut reprobus fieret, vel vae sibi fu-

turum esset si evangelizare cessasset. Denlque et ipse in con-
sequentibus latius disserens ait ,
quia « quos praescivit , et

» praedestinavit conformes fieri imaginls Fihi sui^, »evlden-

ter ostendens ,
quod eos quos praescivit Deus tales futuros ,

ut Ghristo se in passionlbus conformarent, ipsos eliam con-

formes ac similes Imaginis ejus praedestinavlt et glorlae. Prae-

cedit ergo praescientla Dei, per quam noscuntur qai in se

labores et virtutes habituri sint, et ita praedestinatio sequl-
tur; nec tamen rursus praedcstinationls causa putabitur
praescientia. Quodenim apud homlnesunluscujusquemeri-
tumpensatur ex praeterltls gestis, hoc apud Deum judlcatur
ex fuluris; et valde impius est , qui In hoc non credit Deo,
ut quod nos in praeteritls videmus , hoc ille videat in futuris.
« Segregatus, incjait, in Evangellum Del ^ » In allls locis
Scrlpturce Evangellum Chrlsti esse dicunt , sicut et Marcus
Evangelista scriblt : « Inltium Evangelil Jesu Christi , sicut
»scriptum est in Esala Propheta ^ Verum quoniam Chris- »

tus Verbum est et « In princlpio erat Verbum et Verbum

, ;

»erat apud Deum et Deus erat Verbura % » unum atque

,

idem est dici Evangellum Dei et Evangellum Christi , vel

quia ipse Dominus dlcit , quod « ego et Pater unum su-
» mus % » et Iterum dicit ad Patrem : « Omnia mea tuasunt
»et lua mea, et glorificatus suin in his \ «Ergo et Evange-
* I Ccr. is. 16 et aj. — ^ Rom. vur, 29. — ' Id. r, i. — ' Marc. i , r,"s.
— ' Joan. t , r. - " Id. X ,
"50, — '
Id. xvii , 10.
 :

IN BPIST. AI) HOMA^OS. UH. l. l5

liiim Prtlns Evaiigcliiim Filii cst. Sed et Pauliis dicil : «Evan-

egoliinu ninnn «|iio(l pr.Tdico inlcrgcntes' : b qnod forlas-
>is nt lia-rrs Clnisti dicit , ct tanqnam in Evangojio cohnc-
rcs ,
quia ct alibi ctiam plurimorinu dicil cssc Evangolium ,

sicut ad Galatas ; « Sed et si velatum est Evangelium nos-

)' trsim » uostram
' : id est onminm qni coiiacrcdcs sumns
, ,

Christi. Acrumct sccundiim hoc quod ipsc pracdicalor cjus

cst , recte suum dicit esse Paulus Evangclium.
IV. ... « Quod promisit pcr Prophetas suos in Scripluris
«sanclis '. » Qnac dc Christo pra?dicta sunt per Prophetas ,

hacccliam deEvangclIopracdicta essesentlendum cst, quam-

vis Marcus Evangclisla distinctionem facere videatur Chrisli
et Evangclii cum diclt « Qui dimiscrit patrem ct ma-
, :

»trem , ct c, proplcr mc vel propler Evangclium^ » Quod

et si proprie Evangclii promissioncs rcquirendac sunt , in
Prophetis abundanter invenies , tit est illud : « Dominus da-
»bit vcrbum evangclizantlbus virtutc multa\'»et ,« Quam
» spcciosipedes cvangcllzanlium bona * ! » Ad hoc resplcit et
« In omnem terram exivit sonus corum , et in fines orbis
»tcrra!verbaeorum': »et, «Velocllcrcurrltsermocjus' »scd :

et, « Eccc ego mllto paslores multos , el venatores mullos,

» et capienl eos super omncm monteai , et supcr omncm
»coIIcm'. » Per Jcremlam promitlltur de Evangello, quod
nunc Paulus diclt, quia « promisll Deus per Prophetas suos
»in Scripturis sanctls de Fllio suo*". »

V. « Qul (4) Filius sccundura carnem quidcm ex seminc

«factns cst Davld *'. » Factus cst aulcm sinc dubio id quod
prius non erat secundum caruem. Secundum spiritum vero
prius,et non crat quaudo nou crat. Obscrvandum est enim
quianon dicit : « Qul praedestinalus est Fllius Dei in virlute

' a Tim. ii , 8. Calat. ii, a. — ^ i Cor. iv, 3. — ' Koin. i, a.

— ''
Marc. X, 39. — i"
Psalm. lxvii, 12. — * Ivom x, i5. - ' Psalm, xviii, 5.

— ' Id. cxtvir, l5. — ' Jciem, xvi ,1(1. — '" llom. 1,2. — *1 Ibid. 3.
 ,

l6 OBIGENIS COMMENTARIA

«secundum spiritum sanctificatiohis ; » sed , « Qui destina-

»tus est Filius Dci*. » ...Necessaria igitur distinctioue Apo-
stolus utilur, eum qui ex semine David secundum carnem
cst, factum dicens : eum vero quem Filium Dei « in virtutc

»secundum spiritum sanctificationis ^ » nominat destina- ,

lum. Etenim cum dixisset Filium Dei non superfluo addi- ,

dit, in virtute quod substantia Filius sit

, indicans per hoc,
secundum spiritum sanctificationis. Ghristus enim Dei vir-
tus et Dei sapientia dicitur^ , qui et vapor virtutis Dei , et
manatio gloriaB omnipotentis purissima , et splendor lucis
ajternae, et imago bonitatis Dei appellatur''
VI. « Ex mortuorum Jesu Christi Domini
resurrectione
»nostri \ » Quomodo quidem is qui secundum carnem fac-
tus esse dicitur ex semioe David, Fihus Dei sit ex resur-
rectione mortuorum diiEcile non est advertere ei qui le- ,

gerit quod scriptum est « Decebat enim eum per quem :

» omnia et in quo omnia

, multos fdios in gloriam addu- ,

«centem, auctorem salutis eorum per passiones consum-

«mari^ » Finis autem passionum Christi, resurrectio est:
et quia post resurrectionem «ultra jam non moritur ne- ,

»que mors ei ultra dominabitur » et iterum dicitur '

,
,

«Quia etsi agnovimus Christum secundum carnem, sed

» nunc jam non uovimus^ » ideo omne quod est in Christo ,

jam uunc FiUus Dei est. ...

VII. «Per quem accepimus gratiam et Apostolatum ad
»obediendum fidei in omnibusgentibus pro nomine ejus ^ »
Per Christum accepisse se dicit gratiam et Apostolatura
utpote mediatorem Dei et hominum ^
. Gratiam et ApostoLa-
tum. Gratia ad laborum patientiam referenda est : Aposto-
latus ad prasdicationis auctoritatem*"; quia et ipse Ghristus

» Rom. 1,4. — 2 Ibid. — 3 1 Cor. 1,24.—'' Sap. vii, aS, 26. — & Rora.
4.-6 Hebr.
1 , 11 , lo. — ' Rom. vr, 9. - 8 j Cor. v, 16. — ' Rom. i , 5.

— " Tim. III , 5.

 ,

IN EPIST. AD nOMA^OS. LIB. I. l^

Aposloliis dlrilnr' , id esl , missus a Patre , qnippc qul ad

ovangolizanduni panporibus missum se dicit^ Omnia crp;o
qtKTSua sunl , <lat ctiam disciptilis suis. Gratia dicitur dif-
fusa in labiis ejus'. Datct Apostolis suisgratiam, cum qua
lnboranl(^s «licant : « Abnndaniius voro quam omncs illi la-
«bora\ i : non autcm cgo , scd gratia Dci mecum *. » Et quia
dc ipso diclum cst , a Ilabentcs igitur Pontificcm et Aposto-
»lum conressionis nostra^ Christum*, » dat discipulis suis
Aposlolatns dignalioncm, ut ct ipsi cfriciantur ApostoliDei.
Ncquc enim Gentes quic erant « alicnre , a Testamento Dci , et
sconversatione Isracl ' , » credere poterant Evangelio, nisi

pcr gratlam qu.r Aposlolis fuerat data, per quam pracdi-

cr.nlibus Apostolis in fidem obedire dicitur ' omncm
, ct in
tcrram de nomlne Christi sonus gratice eorum commcmo-
ratur exisse* , ita ut ad eos qui Romac sunt pervcniret^ , ad
quos ait Apostolus ; « In quibus estis et vos vocati Jesu
wChristl'". n Paulus vocatus Apostolus dicitur, et Romani
vocali quidem , non tamen Apostoli , sed vocatl sancti in
obcdienliam fidei. De diversitale aulcm vocatorum jam su-
pcrius diximus.
«Omnlbus qui sunt Romai dileclls Del gratia vo-
YIII. :

»blsct paxaDco Patrc nostro, ct Domino Jcsu Glirislo *'. »

Bencdiclio hrcc pacis ct gratiac, quam dat dllcclis Dei ad
quos scribit Apostolus Paulus pulo quod non sit niinor, ,

quam fuit benedlctio Noe in Scm et in Japhcth *" quaeper ,

Spiritum Implcla cst crga eos ,

qul fuerant bcncdicti: slmi-
llter cL ea in qua benedictus est Abraham aMcIchiscdech ''
cl Jacob a patre suo Isaac*' , et duodecim PatriarchaG quac
bcncdicuntur n patrc suo Isracl**; vcl bencdictio IMovsI

• Hebr. iii, i. — ^ Luc. iv, i8. — ' rsalin. xi.iv , 3. - ' i Cor. xv, to,
— » Hebr. III , i ; ct iv, 14. — * Eplies. u, la. — ' Roiii. i , 5. — " Psalm.
xviir.5. — 9Rom. x, 18 '» Rom. 1,6. — ** Ibid. 7. — '^ Gen. ix , 26
,-. _ u 11,1,1. xTv, 19. -"' ll)i(l. XXVII, 28, ai). — '* rbitl. xt.Tx, 3 01 seq.

Mll. li
 ,

l8 ORIGIiNIS COMMENTAT\I\

qua bcnedixU cluodecim Tribus Israel*. Non crgo liis om-

nibiis inferiorem duco hanc Apostoli benedictionem , qua

bcnedixit Ecclesias Chrisli. Ait enim et ipse de se : « Puto

wenim quia et ego Spiritum Dei habeo^. » In Spiritu ergo
Dei scribit Apostohjs , et in Spiritu benedicit. Per ipsum
ergo Spirilum benedictiones capient hi qui bcncdicuntur
ab Apostolo, si tamen digni invenianlur super quos veniat
benediclio ejus. Ahoquin fiel illud quod scriptum est : « Si

«fuerit ibi filius pacls , pax vestra veniet super eum : sin

» aulem , pax vestra ad vos revertetur^ » Quod scriptum

est ergo de pace , hoc et de gratia fiet ,
quia gratiam simul
cum pace Sciendum tamen est, quodhcxc Apo-
conjungit.
stoli consuetudo scribendi non erga omnes ab eo servatur
Ecclesias. NamadCorinthios quidem in prima et secunda '^

et ad Galatas*, et ad Ephesios^ , et ad PhiUppenses '

simi-

liter scribit. Ad Colossenses vero, « Gratia vobis ct pax a

»Deo Patre nostro » dicit* ; et non addit , « a Domino nos-
»tro Jesu Christo. » Ad Thessalonicenses vero prima ita

habet, « Gratia vobis et pax^ ,» et nihil uUra: in secunda

vero : « Gratia vobis , et pax a Deo Patre nostro et , Domino
» Jesu Christo". » Ad Timotheum prima et secunda : « Gra-
» tia , misericordia , et pax a Deo Patre , et Christo Jesu
» Domino nostro *\ » Ad Titum vero : « Gratia , et pax a Deo
»Patre, et Christo Jesu Salvatore nostro \ » Et quamvis
curiosior videatur hujuscemodi observatio , tamen qui nihil

otiosum credit esse in Scrlpturis divinls, etiam horum dif-

ferentlas et diversitates non inanes putabit.

IX. « Primum quidem gratias ago Deo meo per Jesum

sChristum pro omnibus vobls, quonlam fides vesti^a an-

1 Deut. XXXIII , 6 et seq. — ^ i Cor. vri , 40. — * Luc. x , 6. — ^ i Cor.

1,3. 1 Co»'. I , a. — * Galat. i , 3. — ^ Eplies. i , a. - '
Philip. 1,2. —
8, Coluss. I, 3. - ' I Thess. i , a. — "2 Thcss. 1,2. — i' r Tim. i, 2.

aTiinoth.i, 2. - ^2 Tit. i, 4.
 iN r:PKST. vn noAiANOS. Lin. r. 19

• niincialtir ili univcrso luiuulo'. » Quoniam ad quosdam

scrihens Aposloliis, dicilpro oninibus scgratlas agerc, sic-
ul et nunc ad Romanos : ad alios vcro scribens, gratias
«|ui(leni ngil , sed non addit, pro omnibiis ; obscrvans invc-
nies quod ubi dicit pro omulbus se gratias agere , culpas
aliquas graves , aut probra in cos non exaggerat : ubiautem
nolat aliquos vel arguil , non addit ad gratiaruni actio-
neni , quod pro omnibas gratias agat , sicut et ad Corin -

thios\ vel ad Colossenses \ Ad Galatas vero omnino nec

ponit gratiarum actionem , quod eos miratur « tam cito

ntransfcrri ab eo qui vocavit cos , in aliud Evangelium*. »

Priaia ergo vox incipit a gratiarum actione. Agere autem

Dco gratias , hoc est sacrificium laudis offerre : et ideo ad-
dit , «Per JesumChristum *,» velut perPontificem magnum.
Oportet enim scire cum qui vult offerre sacrificium Deo,
quod per manus Pontificis debet offerre*. ...Sed videamus
quid est pro quo Apostolus gratias agit Deo suo. « Quoniam,
ninfjuit, fides veslra annunciatur in universo mundo ^ » In

universo munclo si simpliciter accipiamus, hoc vidctur de-

signare quod in multis locis mundi hoc est terrae hujus ,
, , ,

eorum qui Romae sunt fides el religio prncdicetur. Si vero,

ut in nonnullis, eliam in hoc loco mundus designatur qui
ex coelo conslat et terra, atque omnibus quae in eis sunt,
potest etiam illud intclligi ,
quod virtutes , de quibus dicitur
quia «gaudium habeant super uno peccalore poinitentiam
»agente%» multo magis de conversione quoque ct fide

Romanorum laeteutur, nunciantibus sibi Angelis illis qui

ascenduntet descendunt ad Filium hominis^ Et cnim
ipsi

mirantur de conversione Gentiuui, et quod in oinnem ter-

ram exivit sonus Apostolorum Christi Jesu. Denique et ago-

* Roni. 1 , 8—^1 Cor. 1,4.-» Coloss. i, 3. — '•

Galat. i , 6. —
* Roin. :, 8. f'
Hei)i-. vui ,3. — ' Rom. i, 8. — ' [.uc. xv, lo. — ' Joan.
I, 5.
 »

20 OniGIiNIS COMWEMARIA
ncs ipsoru!ii speclantcs in lioc mundo Isetantur, sicut Apo-

stolus dicit : «Quia spectaculum facti sumus huic mundo,

»et Angelis, et homiuibus^ «...

X. « Testis enim mihi est Deus, cui servio in spirilu

»meo, iii Evangelio Fihi ejus'. » Deus testis est sanctis

suis ,
quia et ipsi testes sunt Dei , secundum quod dicit

Propheta : « Eritisinihi testes , etego testis,dicit Dominus'.»

Sed et Salvalor ad discipulos dicit : « Eritis mihi testes in
» Jerusalem , et in Samarla , et in omnibus linibus lerroe',

secundum illud quod scriptum est : « Qui confessus fuerit

»in me, et ego confitebor in eo coram Patre meo^ » \'i-

deamus auteni quid est quod dicit : «Cui servio in spiritu

smeo*'. » Servire in spiritu simile mihi videtur esse, imo et
amplius aUquid ,
quam adcrare iu spiritu, sicut et ipse Do-
minusdicebat ad Samaritauam nmlierem : « \enit hora , et

»nunc est,quando veri adoratores adorabunt Patrem iu spi-

«ritu et verilate'. » Sed Paulus non solum adorat in spi-

ritu , verum et deservit in spiritu. Nam adorare quis potest

et sine affectu : deservire vero ejus est quem constringit
,

affectus. Deservit ergo Apostohis Deo non in corpore ne-

queinanima, sed in mehorc sui parte , idest,in spiritu. ...

XI. Quomodo « sine intermissione memoriam vestri facio

Bsemper in orationibus meis, obsecrans si quo modo tan-

»dem ahquando prosperum iter habeam in voluntate Dei
» venicndi ad vos ^ » Quod sine intermissione pro liis qui- ,

bus scribrt, orare se dicit, mandati sui memor complet

operCj quod sermone pi\Tcipit. Quia autem dicit obse»"rare

se si quo modo tandem ahquando prospcrum iter habeat,

ut in vohintate Dei veniatadllomr.uos % copsiderandumest
quod Apostolus Dei ad opus sanctiim , id est , opus Evan-

^ f Cor. IV, 9. — ' Rom. 1,9. — ' Isai. xi,iii, 12. — ' Att. i, 8. —
* Mallh. X , 32. — * Roin. I
, 9. — '
Joan. tv , -xi. — * Roin. 1,9, 10. —
* I Ihess. V, 17.
 ,

tTi-Pi<.r. \u Ro\i\?<os. i.nt. i. 21

g;rlii |>r.>(ioisoriis , «'xjxH^lat tloncc ohsecr; lioiiibiis iinpelrcl

iion solinn |)i'os|><>niin sibi ilrr ficri , scd cl in volnnlalc Dci

prospcnnn fi(Mi. l lulc cl ninllo nuigis nobis ,
qnibns non
esl vel opcris lanla vcl nieriti conscicnlia , cum aliqnid agere
disponiimis , a Dco ilincris prosperilas postulanda est. Pnto
tunicn (juod cliani hoc voluil inlclligl Aposlolns, qiiia non
senipcr ilincris prospcrilas Dci vol.inlalc pcrlicilnr. Dcni-
que ct Balaam iter hubuit prosperuin eundi ad Balach , ut
malcdiccrcl |)opnlo Isracl *
: scd non fiiit illa ex voluntatc
di>ina j)rospcrilas. Et mulli in rcbus sicculi prosj)eris utun-
lur succcssibus , et exultant in prospcritatibns siiis : scd
non est talis prospcrita'' ex voluntatc Dei , nisi cum talc csl
opus itincris nostri ,
quale hic dcslgnal Aposlolns.
XII. « Desidcro enim, inquit, videre vos , nt aliquod tra-
«dam vobis donum spiritale ad confirmandum vos , id est
>) consolari in vobis per eam , quic invicem est , fidem ves-
otram alqiic meam ^. » Primo omninm (hsccrc delicmus
opus csse A|)oslolIcnm desidcraic fr.ilrcs , scd non allani oJ)

cansain , nisi ut vcl confcramus cis aliquid doni spiritalis si

possumiis, vcl si non possuuuis , ipsi nt accij)iamus ab his.

Sinc hoc cnim non cst probabilc dcsiderium circumcundi
fr?.lres. Qiiod aiitem dicit , « L t aliquod tradam vobis donum
» spirilale % 5)videlur indicare esse aliqiiid qnod donum (jui-

dcmsll, non tanicn spirilale. Nam donum fidei sincdublo

spirilale est , et doniiin sapienllie , et scientia^ , et virginititis

simililer.... Possunl ct alia multa dona Dci dlci , ut divitia;,

et rorliludo corporis, ut fornioc decor, ut res^num fcrrcslrc ;

a Dco cnim cliam haec donanlur, siciil ct Daiiicl dicll :

« Quia ipse faclt reges , et coinmntat'' : »scd non sunl ha?c

dona splrilalia. Beati sunt ergo illi , quibus splrltalcin gra-
llam Iradcrc vult Aposlolusad confirmalioiKMn fidci , iil iil-

Ira jam noii siiit pnrvuli , n<'(pic cirruinrcianliir oiniil vciilo

' Num. XXII, ua n .st'(j. — - Koin. i, i i, \2. — ' (il. t, i r.

— ''
I);m. n , a i.
 ,

22 ORICENIS COMMENTARIA

doctrinai'. Quod cum (it a Paulo, et ipse consolatlonem ca-

pit jOpus suum firmum et staLile videns; et illi consolan-
tur, qui Aposlolicse gratioe participes fiunt.

XIII. « Nolo autem vos ignorare , iJratres , quia saepe pro-

»posui venire ad vos, (et prohibitus sum usque adhuc ,
) ut
«ahquem fructum babeam et in vobis, sicut et in caeteris

«gentibus. Graecis acBarbaris, sapientibus et insipientibus

» debitor sum : ita quod in me est , promptus sum et vobis
)) qui Romas estis ,evangelizare^»... Quodait ,« Quia saepe
»proposui venire ad vos% » charitatemsuam quam ergaRo-
manos habebat , ostendit. Quod vero addidit , « Et prohibi-
»tus sum usque adhuc, »si quidem putetur a Deo prohibi-
tus , ostenditur per hoc etiam id curre esse Deo, quo unus-
quisque Apostolorum vel debeat ire , vel non debeat , et

quod dispensatione quadam aliis quidem sinat pra^dicari

verbum Dei , aHis prohibeat , sicut et alibi dicit : « Et cum
«tentaremus ire in Bithyniam , prohibuit nos Spiritus
» Jesu '; » et in Evangeliis a Salvatore dicitur : « Vobis da-
» tum est nossc mysterium regni Dei , ahis autem in parabo-
» lis , ut videntes non videant , et audientes non audiant \ »

Si vero , « Prohibitus sum usque adhuc % »adillum refera-

tur de quo ipse alibi dicit , quia « impedivit nos Satanas ', »

competenter ostendit se in orationibus sine intermissione

certare, ut devictis Satanae impedimentis prosperum iter ,

ejus fiat in voluntate Dei videre eos quiRomae sunt ^ Desi-

derat enim et in orationibus obsecrare non cessat fructum
,

aliquem capere ex ipsis, sicut ex caeteris gentibus^ Unde

velut multarum divitiarum cupidus Paulus ex multis ratio- ,

nabilibus possessionibus reditus desiderat congregare. Con-

gregat fructus ex Grsecis , congregat ex Barbaris,congregat

^Ephes. IV, i4. — 2Rom. i,i3, i4,i5. — ^ Id. i , i3. — Act. *

XVI, 7. — * Luc. VIII , 10. — ^ Roiu. I, i3. — ' I Tbess. it , 18. — ^Rona,
I , 10. — ^ Ibid. 1 1 et i3.
 i> i:nsT. AD noMANos. i.ir.. r. 'i5

r\ .<,ipi«MililMis , ;ilir|uiil rliam rx iinsipionliliiis colligil, duin

;)liis l;)U(|uain pcrlorlis s<){)iiMitiiiu) lotjuitur, aliis lanquam
insipicntibiis uiliil aliiid scire se dicit, nisi Christum Jesum ,

ot liunc cruci(i\uin '

; diiu) alios ex Lego et prophetis do-
cet , alios sigiiis et virlulibus suadet^ Verum hos omnes
fructus affert Paulus , quia lanquam palines bonus perma-
net in vite vera , qure esl Chrislus ,
qiiem frequentuis Patcr
pur<;yt aj^ricola , et ideo fniclum phirimiim affert ^ Piirgat
autem eum iu laboribus, in lrit)ulali<Miibus , in pcrsecutio-

nibus. Sunt enim alii palmites , qui in vlle quidem perma-

nent, iVuctuiii voro non foiunt , sod siiiit aridi. Ex qiiibus

sunt illi qui uomine quidcm perinancnt iu Christo , operi-

bus autem , et actibus infructuosi inveniuntur et aridi , qui
dicuntur cxcidi a Patre, et in ignem mitti. Sicut enim pri-
mus homo Adam vilis qua^dain iuit, el radi.v humani gene-
ris , quic altiilil quosdam quidoiii pahiiiles fructuosos , ut
Seth, Enos , Enoch , et reliquos usque ad Noe; ahos aulem
infrucluosos et inutiles, ut Cain , el omnem quas cx ipso
procreala esl slirpem : ila et in Christo , qiii est novissimus
Adam , sunt quidam palmites fructuosi , velut in vite vera
iVuclihcantes; quidam vero aridi et a Patre agricola exci-

dendi. ... Reqiiirondum nunc cst quomodo Apostolus Grac-

cis et Barbarls, saplonllbus ol iiisipienllbus dobitor est*.

Quid enim ab ipsis acceperat, unde eis debitor fieret? Arbi-

tror divorsis ([uidom gonlibiis iude eum effectum esso dobi-
torcm , (piod omnlum gontium linguis eloqui accepit per
gratiam Spiritus sancti , sicut et ipse dicit : «Omiiium ves-
»trum magis linguis loquor \ » Quia ergo linguarum notitiam
non pro sequis, sed pro hls (|ulbus pri-vdioaiidiim ost acci-
pit, d(;bilor onmibus illis ciricitiir quoriiui aocopit a Deo
linguic nolitiam. Sapicntibus autem ellicilur debilor per

* I Cor. n , 2 , (i. ' "^

Roiu. XV. <j i-t 19. — ' Jo;iii. xv, i et s('<i.
— ''
liuin.

I, 14. — "1 Cor. XIV, 18.

 ,

»4 OP.lGiiMS COMMENTAftlA

hoc quodacceplt sapieuliaminmyslerioabsconditam, quam

perfectis et sapientibus loqueretur ^ Quomodo aulemet insi-
pientibus? In quo patientia; gratiam et longanimitatis acce-
pit. Summae etenim patientiae est ferre insipientium motus.
Gratisslme autem addldit in consequentibus : « Ita quod in
»me est promptus sum et vobis evangelizare ^ » Promp-
tum se esse testatur qui et alibi dicit « Si volens hoc ago :
,

«mercedem habeo' «Promptus enim quis est prudcntlbus .

loqui. Dc insipienlibus vero sentiendum cst illud quod di-

cit : « Si autem Invltus dispensatio mihl credita est; et , Vae

»mihi est si non evangelizavero''. »

XIV. Non enim erubesco Evangelium. Vlrtus enim Dei

«

»est in sahitem onini credenti K «Muha quidem probra ad-

versus Evangehum in initlo praedlcationis exorta sunt sed :

Paulus patientiam didicerat a prophetis, dicentibus, « NoHte

«vinci opprobrlls eorum neque cedatis spretionlbus eo- ,

• rum",» quod Evangehum prffidlcaret « non in

et sciebat

«suasorlls humana; sapientiae verbis, sed in virtute Spiri-

»tus ^. » Definlens ergo quld sit Evangehum, pronunciat :

« Virtus enim inqalt Dei est in salutem omnl credenti

, ,

» Judaeo primum ct Grdeco'. » Quod dixil « \irtus Dei est

. ,

»in salulem, »videtur ostendere quasi sit aliqua vlrtus Dei

quae non sit ad salulem ,sed ad perdltlonem. Scit quippe et
inProphela scriptum esse , « Et eruca virtus mea magna^ ,»

et iterum in Psalmis dici , « In virtute tua disperde illos *° ; a

et ideo hic dicit : « Virtus Dei in salutem *'. » ...

XV. « Justitia enimDei revelatur ev fide in fidem*^ » Jus-

titia enim Dei in Evangeho revelatur per id quod a salute
nullus excipitur, sive Judaeus, sive Graecus, sive Barbarus
veniat. Omnibus enim a3que Salvator dicit : « Venlte ad me,
* I Cor. II , 6 , 7. — 2 Rom. i , 1 5. — 3 i Cor. ix , 1 7. — * Ibid. 16. —
5 Rom. I, 16. — 6 Isai. 1.1, 7. — '
i Cor. 11 , i3. — * Rom. 1,16. — ^ Joel,

11, ib. — '" Psa!m. lviii, 12. — ** Rom, i, 16. — '^lbid. 17.
 »

IN lilMST. AI) UOMA>()S. I.IB. I. Y,y

wonim^s qui laboralis <'i oiiorali eslis '. » De fulc auleni in

li»l<Mn jam suporins (lixiniiis qnia el j)rior popiilns in fidc

oral , (juia crcdidcral Dco ct I\loysi rainnlo cjus , c\ (jua fidc

iinnc ad fidoui Evangelii transiit. Quod autem dicit ex tes-

tinionio Habacuc Proj)hcla' quia ,

« jtistus ex fldemca vivit ^ ,

sivc is qui in Lcgc est inlclligilur, iit (jtiam Evangoliis cre-

dat , sivc is qni in Evangeliis cst, ut etiam Legi orcdat ct
prophetis. Allcrum cnim sinc altcro integritatera non habet
vita*.

X\'L «Rcvcialiir ira Dei de ccelo iu omncm impiclatcm

»et iniquitatcm hominum , qui veritalem in iniquitale deti-
»nent : proplcrca quia quod notum est Dei,manifeslumest
»in illis. Dcus enim illis manifbstavit'. «De ira Dci plcnius
a nobis iu aliis locis diclum cst : paucis tanicn ctiam in
pracsenti dicctur. Jgitur ira Dci nunc rcvclari dicitur uon
in parle aliqua , scd in omncm impictalcm ct ini(juitatcm;

nec tamen in omncs homincs , scd in illos solos qui vcrita-

tem Dci in iniqiiitalc dclincnt; delincnt ({uidem, sed in in-
justitia eam delinent. Quibus etiam dicit manifestum esse
id quod notum csl Dci , oslcndcns cssc aliquid Dci quod no-
tum sil , ct aliquid cjus quod ignotum sil. Dlcit crgo ic\c-
lari iram Dei his qui veritatem in iniquitate detinent. Quac
revclanlur, dc obscuris et rccondilis ad noliliam profcrun-
tur. Quia ergo ct hic non ignoranlibiis vcritatcm scd tencn- ,

tibus cam , licet mnle tencntibus , ira Dei dc coelo dicitnr

revelari, videtur quod rationem et scientiam iit iram Dei

manifcstalam dicatcssehis quibusvcrilas nota csl , liccteam
in iniquilalc dctincanl. Quod quidcm, ut cx conscquenlibus
declaratur, de sapientibus hujus mundi , ct crudilis, vcl
philosophis dici intclligilur, qiii cuin vcrllalcm ct justitiam
Dci coguovisscnt , « non sicul Dcum magnlficavcrnnt, aut
pgratiis cgcrunt, sed cvanucrunl in cogitalionibus suis,

' Malth. II, a8. — 'Roni. 1,17. lli.l.ac, 11

,
4. — ' Rtnn. 1 , 18, 19
 . »

sG ORlGliMS COMMICIVTARIA

Dconversiad idola; et dicentes se esse sapientes, stiilti facli

DSunt, qaia commiitaverunt gloriam incorruplibilis I)ei in
» similitudincni imaginis hominis , et volucrum , et quadru-
«pedum, et serpentium \ » In quibus eliam hoc ostendit
Apostolus ,
quod ea quidem quas ad sapienles saeculi de ye-
ritatis scientia pervenerunt, Deo revelantc pervencrunt :

sed dum aut vanoe gloriae student , aut adulantur crroribus

vetustis, aut metuprincipum refrenantur, damnationis suce
ipsi judices riunt; a qnibus veritas quam Deo revelante co-
gnoverant , aut exclusa libertate contegitur, aut gestorum
iniquitate denegatur. Ita ergo Dei ira videtur iuterdum vir-

tus ipsa , quae pra^est poenarum ministris, et qua^ supplicia

infert peccatoribus , dici : sicut significari existimo in eo

quod refcrtur, quia ira Dei commoverat David ut juberet
Joab numerare populum^. Sed et ministriejussignificantur

ac socii , in eo quod dicitur : «Imuiisit in eos irani furoris

j) sui , tribulationem , et irain per angelos malos ^
» Interdum
etiam ipsius conscientiae , cum delinquimus , uitores et viu-
dices stimuli ira appellantur, sicut idem Apostolus dicit :

« Recondis tibi ipsi iram in die ine''; ^^ et alibi : « Inter se

«invicem cogitationibus accusantibus , aut etiam defendeu-
» tibus , in die cum judicabit Deus occulta homlnum *. » Sed
et tribulationis vel tentationis afllictio ira Dci nominatur,
sicut et Job dicit : « Ira aulem Domini est in corpore meo °.
Cur autem de coelo nunc ira dicitur revelari ? Fortassis ad
distinclionem alterius ivx. ,
quae non est de ccelo, ut est il-

lud : « Furor draconum vinuni eorum , et furor serpenlium

«insanabilis '. » Aut forle quod ipsi adversum quos sermo
dirigitur, non in ignorantia , sed in scientia veritatis peccare
dicuntur, ideo in eos de crelo pcena dirigitur : iiide enim
poenarum minister accipit potestatem. Vel cerle quia spiri-

* Roiii. I, 21 , 22 , 23. — 2 4 l^*"»- ^x'*'j 1,2.— ^ rsalin. i.xxvii, /,9.

— 'i
Roin. II, 5. - ^ Ibid. i5 et 16. — ^ Job. vi, 4. — '
Dtut. xxxiii , 33.
 ,,,

iN irisr. \i) noMV^os. liu. i. «7

lalia nrquiliiT advcrsnni qua; nobis cerlamcn est, in cceles-

libus osse cliciinttir*, consoqnenter in eos qui ab his supe-
raiilur, ira I)oi de cn'lo dicilur jaculari : velul si dicamus
quia i};nila in oos tola inde vibrantur; et vulnera ,
quibus
in poccala currunl , indo suscipinnt : hi vero qui lotius ve-

rilalis oxpertossunt , vohitqui nihil haheant commune cum

crclo et luce, iram vel vitiorum suorum, passionumque
vol dnemonum , quibus se sponte subdlderunt ,
perferunt.
« In omnem impietatom cl iniqiiitatom hominum ,
qui ve-
«rilalom in iniquilate delinent ^ » Impictas, in Deum pec-
care est ; iniquitas , in homines. In Deum ergo et in homi-
ncs peccaut qui vcritatem in iniquitato delinont. Quam
verilalom asjnovissc credendi sunt homines uaturahbus et
a Doo anima3 iusitis ralionibus; quibus tantum prudenlifE
coucessum est , utquod notum est Dei ,id est ,
quod agnosci
de Doo polost per conjocliiram creatura?, ox his quaj vidcri
possunt invisibiha ojus agnoscorent. Hoc ex pacto justum
eritjudicium Deietiam erga eos qui anle adventum Christi
cum potucrint Deum agnoscere , ab ejus cullu doclinanlos,
ad imaginos hominum adorandas et animalium diverlerunt.
L't onim breviter, et omni in unum collccta definitione di-

camus adorare alium quempiam praeter Palrem ot Filium

, ,

ct Spirilum sanctum , impiclalis est crimon. c Quia quod

>notum ost Dei , mauifestum cst in illis : Deus enim illis

»manifestavit \ » Jara et siiperius diximus, quia notum est

Dei hoc quod ex hujus mundi conscquentia vel rationibus

assoqui possunt , sicut ct ipse Aposlolus ox consequcnlibus
indical , dicens invisibilia ejus per ea quoe facta sunt cou-
lemplari'. Ignotum autem Dei intelligendum est ratio sub-
santias ejus volnatura^; ciijus ([wvc sit propriolas , puloquod
iion solum nos homines, scd ct omncm laloat croafuram :

aut si aliquando tantus eril nalurae rationabili profoctus

» l'plu-s VI, 12. — 2 Ku:n. 1, 18. — ' Iliid. 19. — ''
Ibid. 20.
 ,,

28 OniGIiNIS CO.VIMtNl .1RI4

ut in hanc quoque possit pervenire notitiam , Dei est nossc.

Tale enim aliquid inihi sperandum vidctur ex his qu^ a Sal-
valorc dicunlur : quia« Filium nemo novit, nisi Ptitcr : ne-
»([ue Palrem quis novit, nisi Filius , et cui vohiciil Fihus
» revehire *. » Non enim addidisset , « Et cui vohicrit Fihus
»revelare, » nisi sciret aliquos esse quibus revelare veht.
XVII. « Invisibiha enim cjus a creatura mundi , per ea
«quae facta sunt, intellecta conspiciuntur, et sempiterna
»ejus virtus ac divinitas, ut sint inexcusabiles : quia cum
» cognovissent Deum non , sicut Deum magnificaverunt , aiit

«gratias egerunt; sed evanuerunt in cogitalionibus suis, et

«conlenebratum est insipiens cor eorum. Diccnles cnim se
» esse sapientes , stulti facti sunt , et immutaverunt gloriam
«incorruptibihs Dei in simihtudinem imaginis corruplibllis
» hominis , et volucrum , et quadrupedum , et serpenlium ^. »

Pene jam de his singuhs in superioribus dissertiim est. Dixi-

musenim ha?cquamvis ad omnes houiinesquibusinest ratio

naturalis , maxime tamen spectare ad sapientes hujus muudi
et ees qui Philosophi nominantur, quibus praecipue creaturas
mundi , et omnia quse in co facta sunt , discutere disciplina
est , et per haec quje videntur, ea qua; non videntur ratione col-
ligere. Sciendum tamenestquodhicinvisibilia qua^nominat
de creaturis dicit; de quibus et in aho loco idem Apostolus

scribit : quia « omnia per ipsum , » id cst , per Jesum Chris-

tum , « facla sunt , sive quae in ccelo sunt , sive quae in tcrra

» visibilia et invisibilia^ »Et ideo praeter ea qua* invisibilia

dixit, addit : « Et sempiterna ejus virtus, ac divinitas\ »

Virtus ergo Dei qua? sempiterna est, etdivinitas quae nihilo-

niinus sempiterna est, ex conjecturis agnoscitur creatura>.
Virtus est qua regit omnia; divinitas qua replet univcrsa.
Ex hoc ergo inexcusabiles fiuiit : quia cum manifestante
* iMaitb. II , i.y. — ^ Roai. i, 20, ?r, 22, a3. — ^ Colo.ss. i , if> , 17.
e^* Rom. I, 20.
Dco co^novcriiil 1)(miu), non iit (lij:;iunn osl coluermil, ant
•rralius ogcrunl; sod por cogilalionmn suaruui vanilalcm,
(Imn fornias ct imagincs rc(jnirtinl in Dco , in scmclipsis
l)oi iinagincm pcrdiderunt , ct qui jactare se in luce sapicn -

ti.x' vidolianlur, in proruudas slullilijo lenobras devoluli

sunl. Qiiid ouini laui lolniui, Jaui obsctiruui, lanu[uo te-
nobrosum ,
quam gloriain Dci r.d corpoialouj ol corruptibi-
bilem luimau.T rormaccQlgioin vorlorc , ( iit morisest liis cpii

siuudacra vencrantur, ) ct divinacmajeslatisemincnliam vo-

lucribus,et quadrupcdibus, et ser|)onlibus cxa;({uarc?

X\ III. Pro ({uibus causis justissimo uliqiu' v( Iradiditcos
«Doiisiu dosidoriis oordis oorum iu iuunundiliau) , ut con-
«lumoliis adirianl coi^pora sua iu somolipsis : (pii connnula-
«vorunt verilalem Doi in mcndacium, et colucrunt, ct ser-
» vierunt creaturac potius ([uaui Ci*eatori ,
qiii cst bonedictus
))in saccula*. » Qune singida ([iiamvis jiivla Ecclosiac fidera
conso([uonlere\planari vidoautur ([uod pi^ccccdontibus cau- ,

sis culparum jurc ct mcrilo dcseranlur a Doo hi ([iii vorita-

tcm , c[uam Doo rcvolanlo coguoscuul, iu iui([uilato dolou-
lanl , ct , per lioc (juod dosorunlur, Iraduulur desidoriis cor-
dis sui ; c[uorum desideria cordis haec erant , ut immunditia
cl contumoliis afllcerent corpora sua in seineti[)sis , et quali

judicio orga diviuitalis usi sunt vcucrationom , dum Doi in-

corruplibilis gloriam ad fffidas o! indignas doducuut lionii-
niun vol auinialium formas , lali otiam orga seiuolipsos
utaulur vico, ut ratiouabilos bominos vivant moro irratio-

uabilium belluarum : lamon roquiramus ab bis qui Deum

bonuui negantcliam justumossc judicom , quidresponcleant
dc his quffi diclt A]>ostolus ,
qiiod « Iradidit oos Deus in de-
))sidoriis cordis iu immunditiam , iil conluuu-liis anuMant
» cor|)ora sua. ))\idobilur ouiui iii hoc uon solum i|)sorum
ratio , qiia3 ponitus oxcluditur , sod ot iioslra responsio co-

' Rolll I , 9.1 ,

•}'}.
 ,:,

5o OBIGENIS COMMENT/IRIA.

arclarl. Quomodo enim justiimeritcumqui traditur, cjuam-

vis pro pcccalis tradalur, lamen ad concuplscentias tradi
et ad hoc Iradi , ut immunditiis ct concupiscenliis afllciat

corpus suum ? Sicut enim huic qui , verbi causa , tcncbris

Iraditur ad poenam , imputari non potest tpiod in obscuro

sit; et qui igni traditur, culpari pro hoc ipso non potest cur
uratur : ita his qui desideriis et immundiliis traduntvir ut
contumeliis afficiant corpora sua, non digne videbitur im-
putari, si in desideriis et immundillis positi, corpora sua

contumehls niaculent. JMarcion ergo , et omnes qui de

schola ejus velut serpeutium germina pullularunt, horum
absohitiones ne extremo quidem diglto attingere audebunt
quippe propter hujuscemodi quoestiones vetus Instrumen-
tum , sicubi forte in eo tale ahquid legerant , abjecerunt.
Sed quldels profuit, cum similibus nihilominus novl Instru-
menti quaestlonibus praefocentur? Nos tamen qul unum
Deum bonum et justum Legis , et Prophetarum , et Evan-
geliorum Patrem Christi fatemur, eisdem explanationibus
et in novo et in veteri utlmur Testamento, invocantes eum
qui posuit in Sion lapidem ofrensionis , et petram scandali
ut ipse nobis per Spiritum sanctum suum ofFensionem et
scandalum lectionis ApostoIIcae , per quam dublae mentes
ofFendi videntur, aperiat*. Frequenter In Scripturis invenl-
mus, eta nobls saepe dlssertum est, quod homo spiritus, et
corpus , et anima esse dicatur. Verum cum diciturqula caro
« concuplscit adversus spiritum spiritus , autcm adversus car-
«nem^, » media procul dubioponitur anlma^qucTveldesIde-
rlls splritus acquiescatveladcarnisconcuspiscentiaslncline-
tur : et siquldemse junxerltcarni, unum cumeacorpusin 11-

bldinc etconcuplscentlisejus efficltur^ : si vero se sociaverlt

spiritu, unuscumea spirltus erlt. Idcirco denique de hls
qiiorum seanlmse ex integro cum carne junxerunt, dicit Do-
' Roiii. IX, 35. ^Galat. V, 17. — ^ i Cor. vi , i6 , i 7.
 )\ r.PiST. AP noM\NOS. i.in i. oi

ininiis in Sfriplnris : « Jani non pcnnanoliil spirihis iiions

>'in lioniinibns islis , «jnia caro snnl ' : » do his aulom i[uo-
rnmanininrdcratspirilni socinla, Aposlolns dicit : « Vos au
» lom non oslis in carno , sed in spiritu^. » Sunt prnctcrea
(sicnl in mnllis Scriplnrrc locis invoniinus , ) clinni nlrius-
qnc parlis, vol nlriusqno viio fauloros qnidani et adjutoros

Angoli. Nam carni concupiscenti adversus spiritnm favet

Diaholus, cl angoli ojns,et onines spiritnlos noquiti.TO in

Ctt'loslihns, cnncliquc advcrsnm quos hoininibus Inclamen

ost principatus, et potestales, et mnndi hnjns rectores te-
,

nobrarum \ E contrario vero spiritui adversuscarnem decer-

tanti ,animani([no luimanam, qn;c inodin ost, adserovocarfc
conanti , ravonl ol adjuvaiit Aiigoli honi omnos illi, de qnibus
Dominns nit , qnin « Angoli eornm semper vident faciem Pa-
» tris moi , qni in coclis cst' : » el de quibns Apostohis ad
Hebri-cos ait : i JNonnc omnes sunt niinistri spiritns, ad mi-
«nislerium missi propler eos qui htprcditatcm capiunt salu-
»lis*? » Favot ct ipso Dominus, quippe qni etiam animam
suain ponit pro ovibus snis. Sod ox utrnqno partc fnvoris
disciplina servatnr^ Non cnim vi res agitnr, npquo ncces-
silntc in alteram partem aninia declinatnr : alioquin nec
cnlpa ei, nec virlus posset ascribi ; ncc boni electio prac-
luium, ncc doclinalio mali snpplicium mcrcretnr : sod ser-
vatur oi in oinnibns libertns sni aihilrii , ut in quod volnorit
ipsa doclinct , sicnt scriplum esl Ecce posui ante faciem
: «

))tnam vilam et niorlcm , igncm ot aquam'. » Vila orgo

Chrislns est , ct mors novissimus inimicus , qui est Diabo-
lus. llabetergo in nrbitriosuo anima , si velit, eligcrevitam
Chrislum morlem Diabolnm dcchnare. Quod si ag-
, aut in
noscens animaDeum, Chrislum vitam sunm nmplcxnla non

' Geii. VI, 3. — ^ llora. viii , 9. — * Kphes. vi , 12. — '

^'.'iltb. xviii^
10. — Mlfbr. I, 14. — «Joan. x, i5. — '^
Deut. xxx , i5. Ercl. xv.

17, 18.
 ,

0'J ORIGENIS COMMIiNTARlA

fiierit, nec siciit Dciim ningnificaverlt , aut gralias cgcrit ,

scd cvaniicrit in cogiliitionibns suis^, et mutavcril glo-

riani incorriii>tibilis Dci in simililudinem imaginis cor-

ruptibilis hominis , ct volucrnm quadrupedum et ser-

, et ,

pentium , et in his omnibus declinavcrit ad carnem atquc ,

eos qui carnis desideriis nivent : dcrclinquetur sine dubio

et deseretur ab eis qui eam favore suo ut spiritui jimgerc-
tur animabant : ct concedent eam , vel tradent desideriis

cordis sui, quibus carni sociatnr el adhsret. iNeque enim

obsistcntem eam ac reluctantem , ad ca qujc refugit ac res-
puit revocabunt, Cujus rci imaginem , si adhuc videtur o])S-

cura , lali quadam specie manifcstiorem planioremque red-

demus. Ponamus esse aliquod domicih'um , iu quo cum cor-
pore et spiritu velut cum duobus consiilariis habitet anima;
pro foribus vero hujus doiiiicilii astare pietatcm, omnesque
cum ea virtutes ; ev alla vero parte impietatem , omncsque
hixuriarum ac Ubidlnum forraas , et e.vpectare auimaa nu-
tum : quem cx duobus pro forlbus observanllbus chorum
introduci ad se desiderct , quem repelli ? Nonne si spirltui

obtcmperans, et meliori usa consinario, pietatls et pudici-

citiaead se evocaverit chorum , ille ahus spretus repndiatus-

que dlscedet? Si vcro carnls usa consHiis , Impletatis ad se
rt Ubldlnis inlroduxerit turmam omnls , illa sanctitatis et

pietatis corona malorum anima concIHum

, cul praetulit

justa cum ludlgnatione recedet rellnquens eam , deslderils

cordis sui, ut Ignominla et contumelils afficlat corpus suum

in semetipsa ,
quse commutavlt verltatem Dei in menda-
clum , et Introducens ad se impietatis et Infideiitatls princi-

pem, colit et servlt potius creaturas quam Creatori , qui est

Lenedictus in sa^cula^ Qulbus sane ex causis anima humana
tanii hujus discriminls tam ancipitem subeat statum , non
est pr.TCsentls locl discutere. Eorumergo est conlumeliis affi-

* lioiu. I ,
a r ,
.»3 ,
ii4- — ^ n)i<l. ^4 >
^5.
 »

1N r.nsT. AP noMANos. i.in i. .-)

i

rcro corporn sii.n. (|ni dosrrviunl simulacris : ct corum cst

colcro crcnluraui , qui rciiqucrint Grcalorcm. Nos aulcm qui

nnllam crcaluram , sed Palrcm , ct Filium , ct spirilum
sanctum colimus cl adoramus , sicut non crramus in cultu,
ila ncc iu actibus quidcm cl convcrsalione pecccmus; nc-
quc imilcnnir eos qui conlumcliis afliciunt corpora sua in
scmclipsis : sed aspicientes quod dicit Apostolus : « An ne-
» scilis , qiiia corj>ora vcslra mcnibra Clirisli sunt' ? » ct ile-

rum « ()uia corj)us vcstrum tcmpluni est Spiritus sancli

: :

ul mcmbra Christi et templum Spiritus sancti corpora , ,

nostra in omni sanclilale et puritate scrvcmus ,

quo non
solum dijina Angclorum ingressibus fiant, verum ct liabita-

tionc Spiritus sancli , ct mansione Patris ac Filii qui dicit

de co qui in mandatis suis permanet : « Ego et Pater vc-

onicmus, cl mansioncm apiid cum facicmus^. »

XIX. « Propterea Iradidit illos Deus in passiones ignominia).

» Nam et iemina; eorum immutaverunt naturalem usum in ,

« cum usum qui extra naturam est. Similiter autem et mas-

»culi , relicto naturali usu fcminaj , accensi sunt in desi-

» dcrium sui iii invicem , masculi in masculos turpitudincm
«operanles, et mercedem, quam oportuit, erroris sui in
»semctlpsisrecipicnlcs. Et sicut non probaveruntDcum ha-
» berc in noliliam , tradidit illos Dcus in reproLum scnsum ,

» ut faciant ca qure non conveniunt, repletos omni iniqui-

»tate , malilia , fornicationc , ncquitia , avarilia ; plenos
» invidia , homicidiis, contcnlione , dolo, malignilate; susnr-
» ratores, obtreclatores, Dcoodibilcs, contumeliosos , siiper-
» bos , elatos inventores malorum parentibus non obedien-
,

» lcs , insipicntes , incomposilos; sine aflcctionc , absquc

«focdere, sine miscricordia. Qui cum jusliliam Dci cogno-
»vissent non intellcxerunt quoniam qui talia agunt, digni
,

nsunt mortc; non solum qui faciunl illa, sedct qui consen-

'
I Cor. VI. I 5 cl i(). — 2 Joaii. XIV, a3.

XIII. 5
 ,

34 OUICENIS COMMENTARIA

» tiunt facientibus. Proptcrea inexcusabilis es , o homo om-

»nis qui judicas : in quo enim alium judicas, teipsura con-
»demnas. Eadem enim agis, qune judicas'. » Tcrtio inveni-
mus ab Apostolo positum « Tradidit illos Deus. »Et primie :

quidem tradltionis causas dedit, « Quia cum cognovissent

» Deum non , sicut Deum magnificaverunt , aut gratias ege-
» runt ; sed evanuerunt in cogitationibus suis , et contene-
»bratum est insipiens cor eorum. Dicentes enim se esse
Bsapientes, stulti facti sunt , et immutaverunt gloriam in-
«corruptibilis Dei in similitudinem imaginis corruptibilis
»hominis, et volucrum, et quadrupedum, et serpeutiura.
«Propterea, inquit , tradidit eos Deus in desiderlis cordis
«eoruminimmunditiara, utconturaeliis afficiant corporasua
»in seraetipsis ^. » Secunda} traditionis causara videtur prae-
mittere cura dicit, quia « comrautaverunt veritatem Dei
» in mendacium , et coluerunt , etservierunt creaturac potius
«quara Creatori. Propterca [ait,) tradiidit illos Deus in

»passiones ignorainiaj^ » Qua3 tamen secunda traditio gra-

vioribus flagitiis videtur obnoxia. « Etenim feminse, infjuit

aeorum irarautaverunt naturalera usum, in eura usura qui

»cxtra naturara est. Similiter et masculi , relicto naturali

»usu feminse, accensi sunt in desiderium sui in invicem ,

wmasculi in raasculos turpitudinera operantes, et merce-

»dem, quam oporluit, erroris sui in semetipsis recipien-
» tes. » Tertiae quoque traditionis causas videtur dare cum
dicit : « Et sicut non probaverunt Deum habere in noti-
» tiara , tradidit illos Deus in reprobura sensura , ut faciant
»ea quae non conveniunt, repletos omni iuiquitate, mali-
»tia'^, «cffiterisque sceleribus, quse consequenter enumerat.
Verura distinctiones istae causarura non mihi videntur satis

congruere ad ea , quae singulis quibusque subjecta sunt,

*Rom. 1, 26 et seq. -
— ^lhid., 21 etseq. — ^ Ibid aS et seq. — ' Ibid.

1 , 28 et seq.
 ,,

IN EPIST. AD nOMANOS. MU. I. 55

criniinn. Quoiuodo cnlm Inrpioribus flngiliis Iradilur is

qui croaUn\r scrvit , magis quam illc qui gloriam incor-

ruplibilis Dci
similitudincm imaginis corruptibilis ho-
in

minis volucrum
, et quadrupcdum , et scrpcnlium
et ,

mulavit Aut quomodo supra utrumquc horum vclut

1

evnmini cuidam traduulur malorum hi qui non probave-

runt Dcum habcrc in noliliam ? Unde magis mihi viden-
tur omnes hae causaB , quaj traditionibus singulis praeferun-
tur , unum
in coacervanda; , ct rursus traditionum spccies
in unum, ut ( verbi causa) ita dicamus : Quoniam quidera
homiues mutaverunt gloriam incorruptibilis Dei in similitu-
dincm imaginis corruptibilis hominis, et volucrum , et
quadrupedum , ct scrpcntium; et quia commutaverunt ve-
ritatcm Dei in mendacium , et coluerunt , et servicrunt
creaturre potius quam Creatori , ncc probavcrunt Deum
haberc in notitiam : propter hasc omnia tradidit eos Dcus
in desidcriis cordis corum in immunditiam , ut contumcliis
afliciant corpora sua; et tradidit eos in passiones ignomi
niae , ut feminaj eorum immutarcnt naluralcm usum , in
eum qui extra naturam est. Similitcr quoque et masculi
rclicto naturali usufemina;, accendentur in desiderium sui
invicsm, masculi in masculos turpltudincm operanteSi Sed
ct tradidit eos Deus in rcprobum scnsum , ut fuciant ca quac
non conveniunt, quia eraut rcplcti omni iniquitalc , mali-
tia , nequitiaquc ct avaritia, plcniquc crant invidia, homi
cidiis , conlcntione , dolo , ct cailcris , quac scripta sunl
nialis : qui que cum cognovisscnt justiliam Dei, non intcl-
Icxorunthanc esse, ut qui talia agunt digni sint niortc,non
solum qui faciunt illa, sed et qui consenliunt facientibus.
Et ideo pro his omnibus malis incxcusabilcs crimt, dum
alios in his, qua; ipsi agunt, sccloribus ct judicant, et con-
dcmnant. Dc se cnim pronunciat (juis , cum de his , qua;
ipse commitlil, aliumpimit. Arbitror auloni suflicoroon qna)
3G OniGENIS OMMEXTAniA

dc traditionis spccie s<ipra dicta siint qnomodo Deus Ira- ,

derc dicitureos, quoruni actus et animuni a se dcclinan-

tem , et indulgcntem vitiis abhorrescit ct descrit, et eadcm
Duo
repctere superfluum puto. sunt sanc qure in hoc loco
quorum alterum dcsignari vidctur ex altero.
indicari reor,
Certum namque est, quod si quemquam tradiderit Deus
vel in desideria cordis sui , vel in passiones ignominia;, vel

in reprobum sensum, continuo tanquam in terra pesslma

et reproba, omnis iHa in eo qui traditur, seges criminum

surgat. Et rursum si quis cum cognoverit Dcum non sicut ,

Deum magnificet, aut gratias agat, sed sit talis qualem per
slngula ApostoHcus sermo descripsit, dubium non est hu-
juscemodi animam derehctam esse a Deo el traditam. Ne-
,

que enim possibile est cum his mahs habitaculum esse Deo,
authaec mala inde procedere ubi habitat Deus. Verum quia
in histribusuniversas inipietatis species enumerassevidetur
Apostolus , vel eorum qui idola colunt, vel eorum qui crea-
turae deserviunt potius quam Creatori , sed et eorum qui
non probaverunt Deum habere in notitiam in quorum :

primo titulo promiscue pagani in aho supientes eorum et ,

philosophi designantur puto quod in hoc tertio indicentur

:

haeretici vcl Creatorem Deum negantes vel diversas blas- ,

phemias in Excelsum loquentes. Igitur si singuH quique

horum quos supra diximus in cuUu divinitatis errare tah-
, ,

bus malorum tituhs designantur, nos qui vldemur in Eccle-

sla esse, et fidem rectam tenere, consideremus nosmet-

ipsos et omni circumspectione pensemus ne fortc solo ab

,

his veri cuhus nomlne separati rebus eis atque actibus so- ,

clcmur. Certum est enim qula qui ( verbi causa ) repletus

est Inlqultate , mahtla , uequitia, avarilia, non probavit
Deum habere in notitiam , et est de numero eorum quos
tradidit Deus in reprobum sensum. Et iterum quorum fe-

minae, vel masculi, rehcto naturah usu, accenduntur in eum

 IN EPIST. /Vn nOMVNOS. LIl! I. 07
usuui qui coiilra nalniaui cst, certum csl v[uin ex iiloruni
nnuiorn snnl fjui scrviinil crcatiira^polins fjnani (Iroalori, ol

qnos Iradidil Dons in passioiics ignouiinia\ ScJ cl si qni in

iuimnudilia conlumoliis africiaiil corporasua, ex illis snnl
qni cominulavornnt i:;l(»riani incorrnplibilis Dei in similitn
dinem iniaginis hominis; nisi(|uod gravioro sacrilogio is qiii

jam (idolis est, tcmplnm Doi qnam profanus adhuc tom-

,

plum contaminat idolornm. Non est sane praetereundus ne

istc quidom Aposlolicus sormo , in qno dicens , qnoniam
<.commutavornnl gloriam incorruplibilis Dei , in similitn-

ndinem imaginis hominis ', » non solum eos qni idola colunt
arguere, sed et Anlhropomorphitas inlolligondus cst confu-
tare , qui in Ecclesia posili imagiucm corporoam hominis ,

Doi esse imaginem dicunl, ignorautcs illnd qiiod in (jonesi

scriptnm est, ad imaginem Dei factumesse homincm^ : do

quo homine quid sontiondiim sit , ab Apostolo iutcrprctatur
cum dicit : « Doponoutos votcrcm homincm cum actibus
»snis, ct induentes novum^ , qui secundum Deuin crcatus
»est\ » Audis quia novum homincm dicil srciindum Doum
creatnm? Hunc autcm cumdcui novmn homiucm, alibi ui-
tei'iorcm homineni ^ vocat corruplibilem vcro hunc cu- : ..

jus hic imagincm rospuit extoriorcm nominat cum dicit: ,

« Nam ct si is qui fortis cst homo noslcr corrumpatur scd ,

Kqui inlus cst renovatur^ » Et ut planius adhuc ojus sen-

tentiam sciant isti qui deimagine Dei crrant , audiant qucm
dicat essc Apostolus homincm qni ad imaginom Doi croa
lus cst, cum ad Colossenscs hoc modo scribit : « INolilc

«mentiri, inqalt , spoliantcs vos volcrcm hominoiu cuni ac-

»tibns snis, et induentos novum, qiii renovalur in agiiiliono
«sccundum imaginem ojus qui crcavilcum'. » E\ quibus
cvidcnlcr oslcndil, quod intorior homo qui pcr agnilio ,

' Kiiiu. I , 23. — 2 (mii. I , 7.7. — ' Ci»l. ni ,9. — ''

F.pbcs. IV, u t

* Koiii. VII , xi. — * Coi. IV, ifi. — ' a (\>1. III , y, 10.
38 OHIGENIS COMMENTARIA

nem renovatur, ipse ad imaginem Dei creatus est. Qui au-

tem exteriorem hominem , id est , corporeum et corruptibi-

lem ad imaginem Dei esse dicunt, cum his ab Apostolo

,

sociantur qui commutaverunt gloriam incorruptibilis Dei

,

in simihtudinem imaginis corruptibilis hominis. Verum

oportuit ne ha^c quidem in explanatione Apostolici sermo-
nis omitti , ut et in hoc capitulo Apostoli , sicut et in cseteris
plurimis , Antropomorphitae , id est qui corpoream hominis
imaginem Dei , esse imaginem dicunt , convictos se et con-
futatos esse cognoscerent. Sed nos jam in his continen-
tiam primi voluminis concludamus.
 :

iiv KPisr. Ai) noMANos. i,in. ii. 5()

%%^V\A^\VV\V\^V\ VV^W^^^^W^VV^Wtx^W^iWtWtWXfVWW^^MAXV^VW W^VVW^W^W^WtWxWWt^

LIBER SECUiNDUS.

I. « SciMus aulem quotii.nni judicium Dei esl secunduui

» veritatem in eos qui talia agunt*. » Judicium quidem Dei
secundum veritalem non solum in eos qui hacc agunt quic
,

superius enumerata sunt verum et in omnes qui quoquo ,

modo boni quid , malivc gesserunt , expectandum est et

credendum. Sed quod in loco hoc videtur ostendi

illud est

quia soliusDei sit secundum verilatem judicium. Sunt enim

qua^dam quas commitlunlur opere quidem nialo animo au- ,

lcm non malo ut si quis, verbi causa homicidium non

: ,

voluntale commiserit. Et alia fiunt opere quidem bono sed ,

animo non bono ul si quis misericordiam non pro man-

: ,

dato Dei , sed ut laudclur ab hominibus, faciat. Alia vero

sunt in quibus sive in bono , sivc in malo , animus cura
opero concordat. Et quia corda hominum nosse solius Doi
est , et mcnlis secrcta dignoscere , idcirco ipse solus cst qui
secundum veritatem potest habere judicium. Sed rcquiri-
tur, si erga cos quorum remissa^- sunt iniquilales^ por bap-

tismi gratiam vel quorum lccla sunl pcr pcenilcnliam pec-

,

cata vel quibus imputandum non est peccatum per mar-

,

tyrii gloriam ,sccundum veritatem videaturDeus servare ju-

dicium. Verilas quippc judicii hoc poslulat , ul malus mala ,

et bonus rocipial bona : ot qnanivis dona el largilio Dci ne-

quaquam curiositatem discutientis admiltant , tanien eliam

'
Koin. II, 2. — '
Psaliu. xxxi , j , 7.
4o OKIGENIS COMMENTARIA

in hoc quanla sit judicii ejus veritas ostendamus. Commu-

nis professio est bonum non debere puniri , nec malum con-
sequi bona. Si quis ergo sit, vcrbi gratia , qui egerit ali-
quando mala certum , est quia malus erat tunc cum agebat
mala. Is vero si prsteritorum pocnitens menlcm suam corri-

gat ad boua, et bene agat, bene loquatur , bene cogitet,

bene velit; qui haec agit , non tibi videtur bonus , et merito
recipere bona ? Simihter et si ex bono quis convertatur ad
malum non jam bonus quod fuit et non
, , , esl, sed malus
judicabitur, quod est. Actus enim sive boni sive mali prae-

tereunt , sed secundum sui qualitatem agentis mentem ima-

ginantur, et formant, eamque vel bonam relinquunt vel
malam , seu poense , seu proemiis destinandam. Erit ergo ini-

quum vel bonam mentem pro malis gestis puniri , vel ma-
lam pro bonis actlbus munerari. Verum iit odhuc planius
fiat quod dicimus addamus etiam hsec. Ponamus esse ani-
,

mam in qua habltet impletas, injustitia, stuhitia, luxuria,

et muhitudo omnis malorum quibus sciUcet ministram se ,

famulamque subdiderit. Quod si in semetipsam regressa

hsec anima pietati rursus , et virtutibus mentis suae januam
,

pandat, nonne ingressa pletas impietatem continuo depel-

let ? Simlliter et justltla injustitiam trudet , et sapientia stul-

titiam, et sobrlelas luxuriam fugabit; atque ita depulsis ex

semetlpsa habitatoribus barbarls , civile et legltimum virtu-
tibus prsebeblt hospltlum. Quomodo ergo jam plenam vir-

tutibus animam justum erlt de hls arguere qute gesserit cum

nondum esset amlca virtutum, et de impletate piam de inr- ,

justitia justam, de luxuria sobriam condemnare? Hoc ergo

modo etiam in hls quorum remissae sunt inlqullales et quo- ,

rum tecta sunt peccata * credendus est Deus secundum ve- ,

ritatem servare judicium.

II. «Existimas autem hoc , o homo omnis qui judicas eos
* Psalni, XXXI, i.
 IN I-PIST. Al) nOMANOS. MIl II. 4*

oqui lalia a!:;nnl , ot facis illa ,

qnin lii ollngics jiulicium
nDci'. » Si oiniiia qu;v L(^x loqiiilur, his qui in Lca;c suiit

loquiliir: ct qux Evangclium , vcl Apostolus nunc loquitur,

non priucipihus sa?culi, nec rcgibus mundi , sed Ecclesia-
rum rectoribus et principibus loquitur, his videlicct qui
judicant eos qiii inlus sunt, id est , Episcopis , vel Presby-
lcris, ct Diaconibus. Ilis crgo dicil nc existiment se effu-
gere judicium Dei, si ea committant ipsi, de qiiibus alios
judicant ct contemnant. Et idco oportct unumquenKpie de
sua prius conscicntia judicare, et timc cjus quem judicat,
gesta discuterc. Quod si ficret, omnis penitus adcundi ho-
noris Ecclesiastici abscinderetur ambitio, si se judicandos
potius quam judicaturos hi qiii pracessc volunt populis co-
gitarcnl. Nemo ergo cxistimct qiiod cffugcrc possit judi-
cium Dei , sicut et Propheta dicit : « Qiio ibo a spirltii luo,

»et a facie tua quo fugiam^?» Et qula hasc ad eos maxime

dicuntur qui pra^sunt judicils populorum, idcirco et alilii

dicit, quod « dcdomoDciincipict judicium\ » Et item alibi

Dominus dicit : « In his qiii approximant inihi sanctifica-

»bor'' : » sicut in Nadab ct Abiud gcstum cst, cum allcnum

igncm , id est, non sacrum, divinis allarlbiis oblulcrimt.
Incipit ergo judicium a filils priiis. « Flagellat cnim Deiis
«omncm, qiicm in numerum recipit filIorum\» Vcrum,
ut egoexislimo, nec si possct qiiis, dcbcret vclle cffiigcro
judiciiim Dei. Non venire enim ad judiciuin Dei, hoc cst ad
ad cmendationem, vcl ad sanitalem , et remedium non ve-
nire.

III. «Aut divitias bonitalis ojus, et suslcntationis, ct

npalientiac contemnis? Ignoras quoniam benignitas Dei ad
«pccnltcntlam te adducit*?» Dlvlllas bonilalis Dci ille

agnosccic potest, qui considerat quanla in terris mala quo-

* Roin. II, 3. — ^ Psalm. csxxviii , 7. — * i I'ct. iv. 17. — * Levit. x,
3. — ^ llpbr. xii , 6. — * Roni. n , 4.
 ,
,

42 OniGENIS COMMENTAIIIA

tidie homincs gcrunt , et quomodo pene omnes declinanles

et simul inutiles facti^ , lalam et spatiosam perditionis am--
Lulant viam% angusto vita3 itinere neglecto, ct tamen his
omnibus Deum producentem solem suum quotidie et plu- ,

vias ministrantem'; et qui considerat quanti quotidie iu

Deum blasphemant, et in ccelum extendunt linguas suas'*.

Jam quid de fraudibus , de vi , de scelere , de sacrilegiis , et

piaculis dicam? Quibus tamen omnibus in hoc loco illi vi-

dentur in scelere praeferri , qui alios judlcantes, ipsi com-

mittunt qua3 in cffiteris puniunt. Si quis ergo hanc bonita-
tem Dei, et sustentationem ejus, et patientiam conlemnit,
ignorat quod per hsec ad poenitentiam provocatur. Susten-
tatio vero a patientia hoc videtur difFerre , quod qui infir-

mitatemagls, quam proposito delinquunt, sustentari di-

cuntur : qui vero pertinaci mente velut exultant in delictis
Sed sicut omuia in men-
suls, ferri patienter dicendi sunt.
sura fecit Deus, et pondere et numero^ ita etiam patien- , ,

tiaj cjus certa mensura est quam mensuram credendum :

est esse consummatam vel ab his qui diluvio perierunt, vei

ad his qui in Sodomis ccelesti igne vastali sunt. Unde et de

Amorrhrels dicitur : « Nondum enim repleta sunt peccata
» Amorrha^orum usque nunc ®. » Fert ergo Deus patienter
et expectat uniuscujusque poenitentiam. Sed non uos dis-
solvat hoc , et tardos ad conversionem facial , quia rursus
palientiai ejus et sustentationis certa mensura est.

IV. « Secundum duritiam autem tuam , et cor impoeni-

»tens, thesaurizas tibi ipsi iram in die ira3 , et revelationis

«justi judiciiDei, qui reddet unicuique secundum opera

»ejus ^. » Cor durum in Scripturis dici videtur , cum
mens humana velut cera frigore iniquitalis obstricta signa-
culum imaglnis divinae non recipit. IIoc idem alibi cor cras-
1 Psaliu. Lii, 4. — 2 MaUb. vii , i3, lij. — Ud. v,45. — * Psalm. i.xxii,

0.
— ^ * Sap. II , 2 —
1. * Gen. s.v, i6. — ' Rom. ir , 5 ,
6.
 ,

IN EPIST. Al) IIOMAINOS. I,IH. II. 4^

sinn appollatur, sicut cuui (licitur: « Incrassatum esl cor
«populi liujus*.» Gonlrarium vero csl duro molle ,
quod iii

Scripluris cor carneum nominatur'; cl crasso sublilc , vel

tonue , quod Apostolus spiritalcm hominem vocat eum qui

examinat omnia'. Igilur cum quis scit quae bona sunt, et
non agil bona , pcr duritiam cordis conlemptum omnium
bonorum habere credcndus cst. Crassiludo vcro cordis est
ubi subtilis et spiritalis intelligentia} non recipilur sensus :

ct ila cor impoenitens efTectum thesaurizat sibi ipsi iram in

die irac , et revclationis justi judicii Dei, dum bonum opus

non agitur per duritiam; intellectus vero bonus per crassi-
tudinem cordis excluditur. De ira autem Dei et superius,

quantum res pati voluit , et in aliis locis srepe dissertum est.

Quod Acro dicit, «Thesaurizas libi ipsi iram in die ira) * , »

considerandum est. Thesaurus appellatur , quo diversi ge-

neris opes, et divitiae congregantur. Hujus in Scripturis

significantiam triplicem legimus. Diciturenim iu Evangelio
thesaurus esse quidam in terris , in quo prohibet Dominus
ihesaurizari *
: et alius thesaurus in coclo , in quo jubel fide-
les quosque opes suas recondere : et hic nunc Apostolus
dicit ivsc thesauros. Omnes ergohomincs perhrec quxagunt
in hoc mundo , in uno aliquo ex istis tribus congregant
thesauros. Aut enim infidelis est quis et iniquus , et per du-

riliam cordis, et cor impocnilens in thcsauro irae actus suos

recondit. Aut terrenus est, et de terra sapit, ac dc terra
loquitur" , et cum ei attulerit ager Iruclus uberes, destruit
horrea sua, et majora a^difical, et ihcsaurizal in tcrra'. Et
ille quidem durus, hic autem slultus appellatur. Dicitur

enim ad eum « Stultc hac nocte repetent abs te animani

: ,

» tuam ct quae parasti cujus erunt ? » Aut sapicns cst et

, ,
*
,

* Matlli. xni, i5. — * Ezecb. ii , 19 , et xxxvi , a6. — ' i Cor. ii , i5.

— » Roiu. II, 5. — ^ Mauh. vi , ig, ao. — Joan. iii , 3i. -'Luc.xiij
j6 , 17, 18. — ' Ibiil. 20.
 :

44 OniCENIS COMMENTARIA

in Dcum divcs, ct in lcrris ambulans convcrsalionem habet

in ccelis , alquc omnia quaj agil digna sunl rcgno cojloruni
et isle lalis diviliariim suarum lliesauros condil in cojlis. Ila

igitur uniuscujusque thesauri possessor ct couditor potest

alius ([uidein carnalis, alius vero animalis homo, alius au-
tem spiritualis appcllari. Nunc jam videamus qua; est dies
irae, quam hic Apostolus nominat, quae tamen facilius

dignoscetur, si de ea quid etiam reliquae Scripturac indi-

ccnt requiramus. Quae crgo ad praisens cxempla occurrere
polerunt, aptabimus , et ex his quae sit dies iraj monstrabi-
tur. Scriptum est in Amos Propheta : « Vae his qui deside
»iant diem Domini. Ut quid vobis diem Domini? Et haec
»est tenebras, et non lux. Quemadmodum si cfFugiat homo
»a facie lconis, et occurrat ei ursus, et intret in domum
»suam, et extendatmanussuasadparielem, et mordeat eum
»scrpens. Nonne tenebrae sunt dies Domini , et nou lux, et

«caligo quse non resplendet *

? » Sed et Jcel dicit ad sacer-

dotes, et eos qui altari deserviunt: «Clamate ad Dominum

«sinecessationc : Heu mc heu me I in diem ! quia prope est
» dies Domini , el sicut miscria ex miseria veniet ^ : » et post

pauca : «Tuba canite in Sion , praedicatc in monte sancto

»mco, et confundantur omnes qui habitant super terram,
»quia adest dles Domini , quia prope cst dies tenebrarum el
» caliginis , dies nubis et nebuhc. Sicut matutinum effunde-
»tur supcr montes populus multus et fortis, Similis ei non
» non fuit a sseculo , et post ipsum non erit usquc in annos
«steculi sa^culorum. Ante ipsum ignis consumens, ct post

«ipsum flamma accensa. Sicut paradisus deliciarum erit

» terra ante faciem ejus, et post tergum ejus campus exter-

» minii et nuUus est qui evadat eum. Sicut aspectus equo-

,

«rumfacies eorum; et sicut equites , ita sequentur. Sicut

«voxcurruum super verlices montium insilient'. » Scd et

1 Amos. V, i8, 19, 20. — 2 Joel. i , i4 , i5. — ' Joel. it, r , 3 , 3, 4 ,

5.
 IN liPI»T. AD nOMVNOS. I.IB II. /^^

oinni.i in ronsoqiienlibns do oafloni scrihil iisf|no ad onui

locnni nl»i (liril : «Kl. Dominns clabil voocm snam anlo fa-

»oiom \irlulis sua?, qnia ingcns osl valdc miillilndo caslro-

«rnm ojus, ot valida opcra vcrbornm ejns. Proptcr qnod
» magnaostdiosDomini magna , el nobilis valdo : ot quis crit

«idoncns oi'i'n Sojdionias vcro Ita dicit : « Rcvcreamini a

>i facio Domini Dci (|noniam propc , ost dios Domini , ct pr.T-

» paravil Dominns vlctimam suam , sanctificavit vocatos

»suos\ » Et post panca : «Propc ost dies Domini magna,
» propeost, ct volox valdc. Voxdici Dominl amara, ct dnra po-
» sila cst , et valida. Dieslraj , dies illa , dios angnstia? ct nc-
»cessitatis, dies acerbitalis et perditionis , dios lencbrarnm
»ct caliginis , dies nnbis et ncbnlc-c , dies tubaj ct clangoris
«snpcr civilalcs munitas, ct supcr muros cxcclsos. Et afli-

»ciam homines el ambulabunt sicut c.Tci quoniam Do- , ,

«mino pcccavcrunl et eft\nulam sanguinem corum sicut :

» pnlvercm , et carnes eorum ut stcrcora. Aurum corum , et

wargentnm eorum non potorit libcrare eos in dic irac Do-
»mini. In ignc wmulalionis ejus consumctur omnis terra,
«quoniam consummalionem ^t fcstinalionem faclct snpcr
Bomncs qui habitanl lorram'. » Esaias quoquo simililcr mo-
morat : « Ecce enim dies Domini veniet insanabilis furoris
» et irnc ,
poncre orbcm lcrrae desertum , et j)cccatorcs pcr-

» dcrc cx co \ )> El posl pauca : « CcDlum enim ftn^orc acccn-

»dotur,ot terra movebitur a fundamcntis snis , propter
» furorem irac Domini Sabaoth , in die qua suporvenerit fu-
»rorejus\» Ills lot ct lalibus dc die irnc tcslimoniis con-
grogatis, pulo quod nllra locus his cxposiliouo iion ogcat.
Evidenter enim in his omnibus dics irT , vindiclac dics ct
judicii dcsignalnr. Indc doniquc ad dioni iro.' addit vVposto-
lus : « Et rcvclatiouis. » Sic onim dicit : « In dic iras ct rcvc--

• .Tofl II. — 2 .'•.Dplion. 1

, 7. — ' Il)i(l. 14, i5 , 1(1, 17,18. — 'i
Isai,

XIII , (). — • Il)i(l. I },

 ,,

40 ORIGEMS COMMENTARIA

»lallonis jusli judlcii Dei'. » Revelanda namqueesse omnla,

cliam in Evangelio designatur, cum dicitur : « Nihil occul-

»tum, quod non manifesletur ; nec opertum, quod non

«revcletur^ » Sed et Aposlolus In consequentibus hujus
Eplslolae dicit : « Cogltationibus accusantlbus , aut etiam
» defcndentlbus, in die, cum judicablt Deus occulta homi-
»num'.»ln quo utique ostendlt occulta hominum reve-
landa non nlsi in dle qua judlcaturus est Deus, sicut et ad
Corinthlos evidentius dlclt : «Nolite ante tempus , inquit

» judicare , usquequo veniat Dominus, qui et illuminablt oc-

«culta tenebrarum , et manifestablt consilla cordium\»

Qua^ utique omnia de hac eadem die dici intelliguntur, in

qua tenebrje , et moeror, et tristitia futura dlcuntur ,

prop-
ler eos qui multis peccatorum vulneribus confossi ignis re-

mediis indlgebunt. Quo in tcmpore dlcetur ad sanctos :

«Perge populus meus , intra in promptuaria tua , claude

»ostiumtuum, occultare paulisper, donec transeat furor
»irae meai^ » Inqulbus sermonlbus quantae divltisebonltalls

Dei occultentur, propter eos qul patientiam ejus, bonlta-

temque contemnunt manifestare non opus est. Requiritur ,

sane a quibusdam cur dies hic de quo superlus bibliothe- ,

cas Prophetlcas movimus, in fine mundi statutus sit, ut

omnes qui ab inltio sa^culi usque ad finem ipsius deftmcti
sunt, ad hunc ultimum diem judlcandi reserventur. Cujus
rei Interiorcs causas certum est secretioribus mysterils con-
tegi. « Mysterium vero regis abscondere bonum est^ » Ta-
men explanationis gratia dicemus , in quantum possibile
est paglnis verba committere. Mulli sunt qul ex hac vita ab-

euntes , vel bonorum vel malorum post se quaedam semina

rellquerunt , ex quibus qui supersunt homines , occasiones
vel salutls vel perditionis acclpiunt : verbi gratia dixerim

1 Rom. II ,5. — ^Matth. x,26. — ^ Rom ii , i5 , i6. — ' i Cor. iv, 5.

— 5 Isai. XXVI, 20. — Tob. 6 xii, 7.

 ,

lA KPiST. .\n ROMVNOS. i.in. II.

47
nl siml omnos (|iil jiravas siMHas v[ alionas a Doo iniov plii-

losophos comlicUMMinl ; vol qui magica sacrilcgia , aut qui

crroros aslrorum , ct decrcta finxerunt ; vel certe qui apud
nos auclorcs luTrclicorum ct pravorum dogmaluni libris
cditis cxlitcrc ; vcl ctiam qui schismata in Eccelesiis , et
scandala ac disscnsioncs opcrati sunt. E contrario vero
Aposlolicarum litterarum opus , profectusquc per has uni-
vcrs.TC Ecclcsiac , el convcrsio ad Dcum , alque eracndalio
totius mundi cst. Quorum omniuin causnc non nisi cum ip-
sius mundl fine claudentur cl ideo non esset justum ju- :

dicium Dci , doncc de his singulis vcl profectus, vcl impcdi-

menta pendcrcnt...
V. « His quidcm qui secundum paticntlam boni opcris
» glorlam , ct honorcm ct incorruptioncm qu.xrunt vita
, ,

«.•cterna : his autem qui cx contentionc, ct qui difildunt

»quidem veritati, obterapcrant autcni iniquitati , ira et in-

» dignatio : ct tribulatio et angustia in oranem aniraam ho-

»uiinis operanlis raalura , Jud.xi primum, ct Gr.Tci glorla :

» aulcm , et honor, ct pax orani opcranti bonum , Jud.xo prl-

«mimi, ct Gr.Teco. Non enira pcrsonarum acccptio cst apud
»Dcum*. » Qujcrentlbus , Inqult ,
gloriam, ct honorem', et
Incorruptioucra , pro boni operis paticntia vita octerna da-
bitur, non soluni Jud.-cls, quibus credlta vidcntur cloquia
Dei^, scd etlam Grsecls, quia justum est Del judlcium, ct
non tantum Jud.-corum Deus cst, sed et Gcnllum*. His vero
qul per contentionem mcmis, et animi pravitatcra vcrltati
non credunt scd , iniquilalcra scquuntur, rcddilur ira et in-
dignatlo, tribulatio ct anguslia , non solum Gcntill , scd ct
Juda^o, qula non est pcrsonarum acccptio apudDciira. H.-ec

quidcm quantum ad scrraonum ordinem spcclal. Scd nunc

qune ad interlorem sensum pertinent rcqulramus. « HIs in- ,

))(jiut, qui per patlentiara boni opcris*. » Quod dicit, « pa-

' Rom. n, j el sr(|. — ^ Honi. iir , 1. 3 Il,i(l. ajj. — ''
Rom. 11 , 7.
48 OniCENIS COMMENTARIA

nticnliam boni opcris, «ostcndit laLorem qucmdam ct ago-

nes imminers his qiii bonum opus faccrc volunt. Luctamcn
est enim , sicut ct idcm Apostolus dicit , « non adversus car-

»nem et sanguinem , sed advcrsus principatus, et potesta-

»tes , etmundi hujus rectores * ;
» quae omnia bono operi ad-
vcrsantur : et idco patientia ncccssaria cst, quia scriptum
cst : « In vestra patientia acquiretis animas vestras^. » Vi-
deamus autem quod dicit opus bonum. Dominus in Evan-
gelio dc ca mulicrc , qure alabastrum ungucnti preliosi ef-

fudit super caput ejus , pronuntiat quia « opus bonum ope-

» rata cst in me ^ , » dcsignans quod qui verbo Dei unguentum
superfudcrit , id est, qui opcra cum verbo sociaverit, illc

opus bonum opcretur. Odoratus namque efllcitur omni un-

guentorum suavitate repletus, sermo cum fuerit opere et
aclibus exornatus. Nunc quid est gloriam et incorruplio-
ncm quaircre, requiramus. .. Illa in his putanda est dici glo-

ria, de qua Apostolus scribcns ad Hebrasos dicit de Filio,

quia sit « splendor gloriai , ct imago expressa substanlice
»ejus''. » Per quie lioc declaratur, ipsum fontem gloriaj

Patrem dici , ex quo splendor gloriae Filius generatur , cu-

jus participationc omnes creaturce gloriam habere dicun-
tur : sicut de his qui ex resurrectionc sunt, scribitur :

« Alia gloria solis , alia gloria lunae , alia gloria stellarum.

«Stelia a stella differt in gloria^ »Hanc ergo gloriam, quae
ex resurrcctione est , qui requirunt et honorem et incor-
, ,

ruptionem, illud sine dubio inveuient quod scriptum est.

« Seminatur corpus in ignominia , surget iu gloria : semi-
»naturincorruptionc,surgetinincorruptionc^ » Verumquia
degIoria,ut potuimus, discussimus, videamus quid et ho-
nor indicet, quia qui ad aeternam vitam festinant, non so-
lum gloriam, sed ct honorem quaerunt. Scriptum cst quia

* Ephes. VI , 12. — ^Luc.xxijig, — ^ M.iUb. xsvi , lo. — ''Ilebr. i,

iix. — 5 I Cor. XV, 4i. — ^ Ibid. 42.

 IN l-PFST. \D nOMAMOS. I.IH. II.
49
* honio , ciim in honorc csscf , non inldlcxil ; comparatus
wcst jnnuMilis insipicnlibus , cl siinilis factns cst illis'. »

Qn.vrit orgo illnni honorcm qncm habcbal anlcqnam com-

pararetur jnmcntis insipicnlibus, id est, ilKim , qnem ha-
bcbal antcqnam peccaret, honorcm quo Dci vo-
in paradiso

ccm mcrcbalnr audirc honorem qno paradisi frnctibns ct ,

ligno viUc frnebatnr. ... Sed cl incorniptio quidindicet, cito

sciemns, si quod ei contrarinm est discutiamus. Incorrup-
lio contrariam habet corruplioncm. Corruptio duobns mo-
disaccidcre dicitnr : corporalitcr, et spiritaliter, Corporali--
ter accidit, cum evenerit illud quod scriptum est ; « Si qnis
Dtcniplum Dei corrupcrit, corrnmpct illnm Deus^. n Spi-
ritalilcr vero, cuni illud accideril quod nihilomlnus Apos-
tolus dicit : «Vcrcorautem nesicut, scrpcns Evam sedu\it
»astutia sua ,sic corrumpantur sensus vestri a simplicitate

«fidci , qua3 est in Christo Jcsu'. » Si quis crgo ab his , quie

supra diximns, nianscrit corpore et spiritu incorruptus, istc

incorruptioncm qnnsrere dicitur, quo scilicet per hanc ob-

servantia:; incorruptionem , illam quac ex resurrectione cst
incorruptioncm conscqui mcrcatur. Ouid antcm delur lia:c

requircnlibus videamus. «\ ita , imj uit jXlernn '

: » illadc qua
Salvator docet, cum dicit : « Haec est autcm vita aetcrna ut
«cognoscant te solum veruni Dcum , ct qucni misisli Jcsnni
» Christum^ » Per quod ostcndit in agnitionc Dci , ct Christi
Jcsu , manere substantiam. Agnitio vero Dei
vitai acternac

quomodo haberi possit, docemur in Psalmis, cum dicitur :

« Vacate , ct agnoscitc quoniam cgo suni Deus ". »

VI. « llis antcm qui cx conlcnlionc , ct qui diflidunl

»quidem vcritali , obtemperant aulcm iniquitati , ira ct
nindignatio, Iribulalio ct anguslia'. » Qui simplicilcr Iktc
accipit, snfllcere credit ad iulcllcctum, sccundum ca qna?

1 Psaliii. xi.vm, i3. " ^ I Cor. iri, 17. — ^2 Cor. 11 , 3. — '•

Rom 11
,

7. — ^ Jo.nn. xvit, 3. — ^ Fs.tIiii. xrv, 11. ' Roiii. ii , 8 , ().

XIII.
4
 ,

5o OniGENIS COMMENTARIi

supra dicla sunt, rcddcre Dcum Hnicuique secundum opcra

sua. ... Scd qui in Apostolicis litteris , per cjuas Christus lo-
quitur , iota unum , aut unum apicem non *
crcdit otiosum ,

asseverabit non per errorem Apostolo contigisse ut tali lo-

cutionc utcretur, dicens « Qui reddet : his quidem qui per ,

))palienliam honi operis gloriam , et honorcm quajrunt, vi-

»tam aeternam^. » His vero, qiii ex contentione oLtempe-
rant iniquitati non divit Iram et indignationem ut et hoc
, , , ,

referatur adrcddet , quodsuperius dixerat; sed ait : « Ira et

» indignatio , tribulatio et angustia. » Unde qui spiritahs est

et intelligit quid Spiritus loquatur in Paulo, dicit non haec
Apostolum pcr imperitiam , scd per divinam pcritiam con-
scripsisse : scilicet ut pcr haec ostendcret ca quidcm quae
secundum patientiam boni operis quairentibus gloriam et
incorruptionem rcddenda sunt per , Deum reddi , id est , vi-

tam aeternam : ea vero quae conscquuntur eos qui per con-

tentionem diffidunt quidem veritali , obtcmperant vero ini-

quitati , non a Deo dari, ctijus dona utique permancnlla , et

ipso digna sunt : scd ex consequentia gcstorum suorum his

qui opcrantur maium , ira et indignatio , tribulatio et an-

gugtiaerit,secundum ca qnoe thesaurizaverunt sibiipsi. ...

Verum ct hoc ipsum quod dixit « Qui ex contentionc dif- :

«fidunt quidem veritati obtcmpcrant autem iniquitati' » , ,

indiscussum non omittamus. In hls enim singulis languores

quidam animaj ab Apostolo designantur, quorum medelam
nullus invenlet, nisl prius morborum cognoverit causas. Et
ideo in divlnis Scripturis aegrltudlnes anima^ numerantur, et
rcmcdia describuntur, ut hi qui se Apostohcis subdidcrint
disciplinis , cx hls quac scripta sunt agnitis languoribus suis,
curati possintdicere: «Lauda anima meaDominum, qui sa-

»nat omnes languores tuos \ » Unus crgo ex caeteris anima?

1 Malib. V, i8. — 2 Roui. II , fi

, 7. Roin. 11 , 8, 9. — ^ Rom. ir , 3. —
— i Psalni. cti , 2 , 3.
 IN UPISr. AI) nOMANOS. LIH. I. 5l

laiiguor . rl (|nidcni pessiimis, contentio esse iiilelligenda

esl , per qiiam oninc opus pravum geritur. Per hanc hiere-
ses nascuntur, per hanc scliisinata , et omnia scandala in Ec-
clesiis genoranlur , dum hi (jui apud seinelipsos prudcntes
siint, et in conspectu suo sapienles *
,
quidcpiid libuerit pro
lege defendunt : et inde fit ut diflldalur quideni verilati,

oblemperelur aulem iniquitati. Difllderc porro pro non cre-

,

dere , vel non obtemperare , solet in Scripturis sauctis in-

veniri , sicut et in hoc loco : quod forte aptius Latinus in-

terpres posuissct, si dixissel : Qui non obcdiunt veritali , scd
obcdiunt iniquilali. Omnis ergo qui alienum a veritale iter
ingreditur, nec sequitur eum qui dixit , « Ego sum veritas ^, »
diflldit verilati , et inobedicns est ei. Sic qui non solum in
actibus , sed ct in sensibus , et in fidc errant; quod maxime
ex contentionc contingit. Scd et qui sapicnlia^ obsistunt, et
justitia;, ac sanctificationi , Christo diflldunt, qui sicut ve-
ritasest, ila el sapientia , itaet sanclificalio est\ Nonobtcm-
perare autcm Christo qui justilia est, hoc est obtemperare
iniquitati , et his actibus quos sine dubio consequunlur illa

quae scripta sunt, « ira ct indignatio, tribulatio et angus-

»tia\ »De ira sncpe jam diximus quod interdum ipse qui ex
peccati conscientia animac inculitur cruciatua , ira appcllc-

tur : indignatio aulem , ipsius ira3 tumor quidam significa-

tur, et pcr singula qiKTcquc commolio ut si, verbi gratia, :

vulnus aliquod pcssimum iram ponamus : hujus autem tu-

mor ct distentio, indignatio vulneris appclletur. Tribulatio

vcro quara subscquitur angustia , non cst similis putanda illi

tribulationi, dc qua dicit Apostolus, quia « tribulatio pa-

))lientiam operatur'. >, llla enim talis tribulatio aiigusliam
non habet subsequentem , siciil cl ipsc Apostolus dicit :

«Tribulatidnem patimur, scd non angustiamur*. »lmo vero

* Isai. V, 2 1. — Joan. xiv,

2 6. - •'
i Cor. i , 3o. - * Rom. ir , 8, f). —
» Roin. V, 3. — 2 Cor.
"^
iv, 8.
 ,

52 t)niGENI8 COMMENTARIA

non jfolum nullani angustiam tribulatio illu sanctorum, sed

latitudlnem liabcl. Dcnique sic dlcit justus : « In Iribula-
«tionc dilatasti mc*. » Hujus latitudinis et Apostohis con-
scius sibl ad Corinthios scibit : « Non angustlamini in mc,
» sed angustiamini in visceribus vestris. » Et addidit : « Di-
» latamini ct vos^. » Idclrco crgo Deus de sanclis suls quos
dilatari novit , et habcre iutra cordis domicihum spatia
sui

longe lateque diffusa, dlcit : « Habitabo inambu-

in eis, et

»Iabo\ » Hoc munus a Dco inter caetera sapientiae munera

hcccpit ct Salomou, sicut scriptum est : « Et dedit, in(/iut

«Dominus Salomoni prudcntiam multam valdc, ct latitu-

» dinem cordis '. » In hac ergo sanctorum cordls latitudine

non solum habitat sed et inambulat Deus. In peccatorum,

vero cordibus ubi angustlae sunt, quia locum dederunt Dla-

bolo Ingredlendi ingreditur quidem Dlabolus sed non ut
, ,

habitct, neque ut inambulet; angustlae enlm sunt sed ut :

lateat tanquam in caverna; cst enim serpens, Sic ergo in se

infellx anima quam pesslmus hlc anguis obsederit , serpen-

tlno frigore rigens attrahitur, et coarctatur, atque in omnes
anguslias cogitur : illa vero quae obtemperat veritati , instar

cceli dilatatur, atque diffunditur, et solls justltiae illustratur

radils , et aula saplentiae ac veritatls efficitur.

\ II. Cur tamen ira et indignatlo Judoeo prlmum , et

Graeco *
? honor ipsis primum. Prius enim
Quiaet gloria , et

iUis crcdita suntcloquia Dei , et ipsi dicunt « Beati sumus :

«Israel, quia quae placent Deo, nobls notasunt^ »Et idco

secundum Evangelii sententlam « servus qui cognovit vo- , ,

» luntatem domini sui et non fecit digne plagls vapulabit , ,

» multis (
hoc est Judaus
; ; )
qui autem non cognovit ( Gra-
, ,

» cus , Idest , GentUis ,

) vapulabit paucis ^ » Interest enim co-

1 Psnlru. IV, 2. — * I Cor. vi, 12, I 3. — ^ Levit. xxvi , 12 ; et 2 Cor.

i5_ — 43
yi ^
]^pg_ iVj 2C). — 5 Ronj ji ^ g^ jy _ 6 Rom. III ,
2. — ' Ba-

iu<h. iv, 4- — * Luc. xi( , /,7.

 FN lilMST. An nOMAlMOS. LIll. II. 55
i;novisse Denni , cl cognovissc volunlalcm Dci : ((uia cognosci
Dous « a crcatnra nisniJi pcr ca qna^ facta snnl «ctiani aCen-
lilil)us potuil , ct « scnipilcrna cjns virlus ac divinitas '
; »

volunlas vcro cjns non nisi exLegc cognoscitur, ct proplio-

lis. Vcruin cpioniamct ail pcpnani , ct ad prasminm Jndicos
pr,T?rcrt , et Graecos poslponit Apostoius, rcqnirendum cst
quos liic Grajcos , quos Judocos velit inteiligi. ... Quod , ut
cgo capcrc possum, dc Jnda^is cl Ccntibus dicit , ulrisquc
uondum crcdcntibns. Polcst cnim (icri , nt vei cxliis, qui
in Lcge suut, si quis persuasione quidcm communi Cliristo

non crcdit, operetnr tamcn quod bonum est , justitiam te-

ncat, miscricordiam diiigat, caslilatcm ci contincnliamscr-
vet , modestiam icnitalemquc custodial , atque omne opus
bonum operetur, liic , etiam si vitam uon habet aetemam ,

quia credens soii vero Deo, uon crcdidit et Fiiio cjus Jcsu
Cbristo quem misit , tamcn gloria opcrum cjus, ct pax, ct
lionor poterit noii perire. Scd ct Graicus , id est , Geuliiis ,

si cum Legem non liabeat, ipsc sibi cst Lex , ostendens

opus Logis incordc suo^,ct naturali ralionc immotus,sicut
vidcmus nonnuiios iu Geulibus, vci justitiam tcncat, vcl
castilatem servet, vel prudentiam , tempcrantiam, modes-
tiamque custodialriste licct aiicnus a vita videatur acterna ,

qnia non crcdil Ciiristo, ct inlrarc non possit in rcgnum

CGciorum , quia rcnatus non cst ex aqua et Spiritu % vidctur
tamen quod per lia^c quae dicuntur ab Apostolo , bonorum
oporum gloriam et honorcm, et paccm pcrderc pcnitus
,

non possit. Si cnim sccundum ca qnac in superioribus dis ,

seruimus videtur Apostolus condcnmare Gcntiles, ex eo

,

quod nalurali intciligcntia cum cognovisscnt Deum non ,

sic.it Dcum mngnificavcrunt% quomodo non putamus quod

ctiam collandarc cos possil , ct drbeal , si([ui iii liis cognos-

* RoiH. I , ao. — ^ Id. n , 1 4 cl i 5. ' Jo iii. nt , 5 — ''

loiu. 1
1

11.
 ,
,,:,,

54 ORIGBiXIS COMMENTARIA

ceiites Deum, sicutDeum magnificent?Dubitari igUur non

piilo quod is qui pro malo opere condemnari meruisset
idem si operatns esset opus bonum, remuneratione boni
operis dignus haberetur. Vides enim dicentem Apostolum ,

quia« omnes nos stare oportet ante tribunal Chrisli, ut re-

» portet unusquisque propria corporis , prout gessit , sive

»bonum, sive malum*. » Inde denique est quod et in hoc

«Non enim personarum acceptio est apud
loco subjungit :

sDeum^ »Quod si adhuc tibi dubium videtur, audi et Pe-

irus quid in Aclibus Apostolorum pronunciet, cum ad gen-
lilemCornehum fuisset ingressus. « Compertum , inguit

»habeo quod Deus personarum acceptor non est , sed in

). omni loco, omni gente, qui facit voluntatem ejus,
et in

«acceptus est ei^. » Sed objici nobis polest illud quod Do-
minus in Evangelio dicit t Omnis qui credit in me non : ,

» judicabitur. Qui autem non credit, jam judicatus est

»quia non credit in nomine unigeniti Filii Dei \ » Sed

videamus quomodo non judicamur qui credimus Christo
ut sciamus quomodo et ille jam judicatus sit qui non cre-
dit. Nuraquidnam putamus qui jcrediderit in Christo, et

post hoc homicidium , vel adulterium commiserit , aut fal-

sum testimonium dixerit, aut aliquid hujusmodi gesserit

qujB nonnunquam videmus admittere eliam fideles quia ,

pro his jam non judicabitur qui credidit in Christo? Cer-

tum est haec omnia venire ad judicium; et ideo sic intelli-

gendus est Domini sermo quem dicit « Qui credil : in me

» non judicabitur, » quia secundum hoc quod credidit non
judicabitur quasi incredulus et infidells : de actibus vero
suis sine dubio judicabitur. Ita ergo et ille jam judicatus est

qui noncredit, secundum hoc quod non credidit; et sicut

credenti , si extrinsecus peccati aliquid commiserit , salva

fide ,
judicium manet; ita et non credenti , si quid boni ope-
* 2 Cor. V, lo. — 2 Rom. ii , ir. — ^ Act. x,3 , 35. — * Joan. iir , i8.
 ,

IN r.PIST. /VO UOMA^OS. LIH. II. 55

lisgosscril, o.vccpta infidc^IiliiU'. , rcmiincralio iion poribit. ..

VIII. « QiiiciiniqiK' oniin sine Legc pcccavoriint , sinc

wLogo ct porilnmt : ot (|uotqiiol in Lcgc pcccavoriint, pcr

wLogom jndicabuntiir. ^on cnim auditorcs Lcgis jusli sunt
»apud Doum, sedfactores Logis justificabuntur \ »... Cum
divcrsas in Scripluris dici clariiorit leges , si quis in tan-

tum omncs has rofugorit , ul ctiam naturalis ipsa lex, quae

nulli fere dcest , vel per durltiam , vel per crassitudincm
cordis oblilcrata in eo vldeatur et abolita , de isto potest
videri dictum quod sine Loge peroat : judicandus vcro pcr
Legem dicatur is qui sub Lege vivit, quiaet Apostoluscon-
tcslatur omnem circumcidenlem se , quod debilor sit uni-
vcrsajLcgis facienda?^.
IX. « Gum enim Genles, quai Legcm uon habent, natu-
«rahter quae Legis sunt faciunt hi Legem non habcnles , ,

))ipsi sibi sunt Lex : qul ostcndunt opus Legls scriptum In

»cordIbus suis, testlmonium rcddenle eis conscientla , ct

«inter sc Invicem cogitationibiis accusantlbus , aut oliam

» defendentibus in die Deus occulta homi- cum judicablt
»num, sccundum Evangolium mcum por Jesum Glirls- ,

» tum '. » Gertum quod Gcntes qune Legcm non habent

est

naturaliler quae Legls sunt facere uon pro Sabbatls vcl Neo-
meniis dlcantur, vel sacrlficiis qu.-c In Legc scrlpta sunt.
Non onlm haec Lcx in cordibus Gcntium scrlpta est : sed
hoc cst quod scntirc naturalitcr possiint : vcrbi gratia , ne
homicidium , nc adultcrium faciant , ne furcntur, ne fal -

sum tostlmonium dicant : ut honorcnt patrcm ct matrcm ,

et horum simllia. Fortassls ot quod Deus unus crcator sit

omnlum scrlplum est in cordibus Gentlum. ... Hoc est crgo
opus Legis, quod etiam Gentes Apostolus dlcit Implerc na-
turaliler posse '. Cum enim agunt quae Legls sunt , « scrlpta »

* Roiu. II, 12, i3. — 2r,;ilat. V, 3. - * Rom. ii , i4 , i5, i6. — ' II.kK
«4.
 ,

5G ORIGliMS COAIMENTARIA.

videtur Lex iu cordlbus corum a Deo , « non atramenlo sed ,

«Spiritu Dei vivi \ Quod aulem dicit * In cordibus^, »

» ,

non est putandum quia in membro corporis, quod cor ap-

pellatur, lex scripta dicatur. Unde enim caro aut tantos
prudenlix scnsus possit einitlere , aut tanta memorioe re-
ceplacula continere ? Sed sciendum est ralionalem aniniic
virtutem cor solere nominari. Atque testimonio sanac con-
scientiffi uti Apostolus dicit eos , qui descriptam contineut
in cordibusLcgem. ...

X. Nunc videamus quod sequllur : « Et inter se invicem

Bcogltationibus accusantibus , aut etiam defendentibus in
»die cum judicabit Deus occulla hominum , sccundum
«Evangelium meum, per Jesum Christum^. «Rectum judi-
cium Dei esse quis dubitet , ubi accusatores et defensores
adhibentur, et testes? Et quidem de hoc justo Dei judicio
nos homines capiamus exemplum , nec pulemus uuquam sine
accusante, et defendentc , et testibus juslum haLeri posse
judicium. Deinde videndum est, quomodo in illa die cum
judicabit Deus occnlla hominum , cogitaliones vel sccusa-
bunt animam , vel defendent , non utique illa3 cogitationes
quae tunc erunt, sedistae quaenuncsunt in nobls. Gumenim
sive hona, sive mala cogltamus, velut In ceris, ita in corde
nostro tam bouarum quam malarum cogitationum notae
qua?dam et signacula relinquuntur, qure in occulto nunc
pectoris posita , in illa die revelari dicuntur a nullo alio

nisi ab eo qui solus potest occulta hominum scire : quorum

signorum , vel quarum uotarum causas non latere Deum
etiam nostra conscientia contestabitur. Quod tamen judi-
clum secundum Evangelium Pauli (hoc est quod Paulus
, , ,

aununciat,) per Jesum Chrislum fiet. «Pater enim neminem

»judicat, scdomne judicium deditFilio^ «Marclontamen,
et omncs qui diversis figmentis varias introducunt anima-

^ 2 Cor. m ,3. — ^ Roin. ii , 1 5 , i6. — ^ Joan. v, 22.

 »

IN KPIST. .VD nOMANOS. Lin. 11. bj

riini nnliiras, hoc c\ loco ap(Miissiinc coiiriilantur, cnm a

Piuilo (licilnr Dcns occnlla hominnni jndicaro pcr Jcsnm

Christnm' : cl ostcntlitnr nnnmqncmque nonjnatura^ privi-
lcgio , scd propriis cogitationibns accusatum , vel excusa-

lum, conscicnlix sna; l«\slinionio jiidicandnm,

XI. « Si antcm^ In Jndxns cognominaris, el requiescis

» in Lcge , ct gloriaris in Dco , ct cognoscis voluntatem ejus,

»ct probas utiliora instructus pcr Lcgcm, et confidis te

«duccm esse ca3Coriim , lunicn eornni qni in tenebris sunt,

» eruditorcm insipiciitinm magistrnm infantium habcntem , ,

» formam scienliac et veritatis in Lege. Qui vero doces alium,

» lcipsum non doccs : non furandum fnraris
qiii pi\Tdicas , :

»qui dicis non moechandnm, mcccharis qui abominaris :

widola , sacrilegium committis : qui in Lege gloriaris, per

wprwvaricationcm Legis Dcum dehonoras. Nomen enim
»Dei pcr vos blasphematur inter Genlcs, sicut scriptum
»est\»... Videamus jam qnn:^ sunl qnaa dicit Aposlolns ad
eum qui cognominatur Judccus. Primo namque hoc obser-
vandum cst, quod non di\it de eo : « Si auteui tu Judcvus

•»€s; scd , Judacus cognominaris' :» quia non idem est esse

Judaeum , et cognominari Judajum. Ipse etenim Paulus do-

cet in consequcnlibus, quod vcre Juda^us sit ille qiii « in

wocculto» circumcisus csl circuiiicisionc cordis , qui « spi-

» ritu , non Legcm custodit , cujus laus non cx homini-

lillcra

»bus , sedexDeoest^ »Qui autem «inmanifestoin carnc *

circumcisus cst, Legcm ad hoc obscrvans ut vidcaliir ab
hominibus , iste non est verc, scdcognominatur Jud;cus. ...

Tu , inquit' , qui JudaBus cognominaris, et omncm tibi re-

quiein iu Lcgis littera collocas , et gloriaris in Deo lanquam
qui portio cjus sis , ct cui conccssum sit scirc voluntatem
Dei , ct vehit probandi gnarus jaclas te scire posse ct dis-

' Roiii. ti , i(\. — *

11)1(1. 17 el sef|f(. — * Isai. 1,11, 5. — * Rom. n , 17.
— » Ibiil. -iAj.
f-
Ibid. aS. — ' Ibiil. 17, 18.
 :

68 OniCENIS COMMBNTilRIA

ccrnerc quae sint uliliora , ct difFerentia , ita ut non solum

qua3 sint bona scias vcrum ctiam qUcTC siiit mcliora et uli-
,

liora discernas, confidis quoque quod dux possis esse cne-

corum nimirum ex illis es ducibus de quibus diccbat Do-

:

minus: «Ca^ci sunt duces Ccecorum. Ca^cus autem si cceco

«ducatum praestet, ambo in fovcam cadunt*.» Confidit
ergo ducem se esse caecorum, lumcn corum quoque qui in
tenebris sunt^. Sed et ad istos nihilominus Dominus dicit
« Si autem lux, quoe in te est , tenebrae sunt , ipsoe tenebrae

»quantae sunt' ! » Confidunt tamen quod eruditores sint in-

sipientium , ct magistri infantium*, tanquam qui ex Legis

littcra formam scientiae et veritalis acccperint. Et quia hicc
profitentur quidcm , non tamen verc tcnent, dicit ad eos
Apostolus : «.Qui ergo doces alium, teipsum non doces et :

»qui pra^dicas non furandum , » tu adventum et praescn-

tiam Christi, qua universo mundo effulsit, « furaris ''
: qui
«dicis uon mcechandum^ , » in synagogam popuh Dei adul-
terium committis , scrmonem doctrina; pravum et adulte-
rinum ei superduceus : et collocas eam cum Legis Httera
quge foris est, cum scriptum de ealegas, quia comnis glo-
» ria fihae regis intrinsecus ' : » et ad quam legis pcr Pro-
phetam nihilominus dictum «Nisi occullc audieritis, plo- :

«rabit anima vcstra'. » Qui ergo negas moechandum^ tam ,

grave adulterium committis , ut adullerinum sensum intro-

ducas ad eam dc qua dictum legis a Deo : « Ego mihi des-
»ponsaboinfide,ctmiscricordia"'.» Quiabominarisidola'*,
sacrilcgium committis verum templum Dei quod est , ,

Christus Jesus enim templum Dei quod in

, viohins. Solvis
tribus diebus resuscitatum est iis qui ciedunt**. Sedet qui

* Matth. XV, 14. — 2 Rom. 11 ,19. — 3 Matth. vi , aS. — ^"

Rom. 11 , 20.
— * Ibid. 21. — ^ Ibid. 22. — ' Psalm. xliv , 14. — " Jerera. xiii, 17. —
Rotu. n , 22. - ^O Osee, 11 , u), 20. — *' Rom. 11 , 22. — ^^ Joan. 11 ,

19-
 ,

IN l-PIST. Al) nOMANOS. MB. II. .)()

e\ Logc el Propholis sonnonoin Chrislinn pronnncianlcm

furalur ol occuUul , nc popuhis audial cl crcdal, sacrile-
giuni couiuiillit, ct vcre Del teuiplum violat. Idem quoque
hic qui cognoininatur Jud.xus, ctgloriatur in littera Logis
Moysi ' ,pi\xvaricatorLogis arguiturcumnoncreditChrislo.
Si enim crederct Moysi crcderct utique huic de quo Moy- , ,

sesscripsit^ Proptcr istos ergo tales qui dicuntur Judiei

et non sunt , nomen Dei bhasphematur intcr gentes ' , iion

solnm pro operibus corum pcssimis , sed ct proptcr humi-

lem el dcjcctam intclhgentiam ,
quam habent in Lege et

Prophetis. Ridicula namque etiam ipsis Gentibus fiunt,

cum Lcgis lilteram scquentes dicunt : « Ne letigeris , ne
Bgustaveris, ne contaminaveris : qu.ne sunt omnia in cor-
» ruptiouem secundum mandata et doctrinas hominum *. »

\erum h,xc Apostolus quidcm ad eum qui nomine, non

opere Judasus cst, dicit: pcrtinere tanien etiam ad omnem
hominem possunt, iu quo nomen tantum rehgionis et pieta-

tis est , opera autem , et scicnlia , et fidcs deest. Et ideo

majore cura hocc in nobis ipsis , quam in his qui ad fidem
Christi non veniunt , discutere debemus , ne quis nostrum
qui per fidem Christi el circumcisionem in baptismo datam
verus Judaus eirectus est , ct in Legc Christi requiescit ,

glorialur quoque se idolorum errore dcpulso agnovissc

Deum , et ejus sibi innotuisse voluntatem, ( scit enim pro-
barc quod bonum et bencplacitum cst, et perfcctum*; et
eo usquc pcrvcnit, ut eliam dux ct doctor Ecclcsiaj sit ad
illuminandos eos qui in scientia cxci sunt , et instruondos

porvulos in Christo :
) ne is , inquam , talis alios quidem
vclit doccre districtius, ct dc his quos inslniit siimraam dis-

ciplinam caslilatis exigcre, ipse vcro inlomperanli.T! vitioet

cupiditalis urgcatur, nonnunquam etiam flammis occullac

* Rom. 11 , 23. — * Jo 111. V, 4fi. — ' Rom. ii , 24. — '•

Colos. 11 , 2 t. —
' Roiii. xri . 2.
 ,

6o ORIfiENlS COMMEItTARU

Ilbidinis aestuct. At hiijusmodi ergo homincm Apostolicus

hic sermo competentor aptalur , dicens ei : « Tu qui doces
nalium, teipsum non doces; qui praedicas non furandum
»furaris : qui dicisnon moechandum moecharis \ » Quod si ,

etiam, ut nonnunquam fieri solet, munera oblata Deo, et

stipem in usus pauperum datam, ad propria lucra conver-
terit, recte ei dicitnr : «Qul abominarls idola , sacrllegium
«facls^. » Si vero etiam aperta incurrat opprobria, ct de
avaritia ejus , atque inlquis judlciis , et temulentia pubHcam
jam teneat notam , dehonoratur Deus in actibus ejus* : et

cum doctor Eccleslae taUs esse popuHs innotuerit , nomen

Dei blasphematur in Geutibus \ Certl sunt enim maglstro si-
miles esse discipulos. Possunt tamen haec eadem tertio loco

etiam ha^reticls aptari. Et ipsi enim cognominantur Chrls-

tiani, et nonnulH eorum etlam Legem tenuere , per quam
inslructi, ductores se esse coecorum, et maglstros Infau-
tium profitentur, probanles utlHora^ quse lalere ab Eccle-
Sed istl quoniam furnnlur verba Dei el In-
siasticis dlcunl. ,

tellectum oorum perversa exposltloiie subrlplunt et adulte- ,

rinum fidei sensum ad sponsam Christi Ecclesiam in reglos

ihalamos inducunt , recte ad eos dicltur :
«
Qui praedicas non
«furandum ,furaris : quIdIcIsnonmcBchandum,moecharIs^;
»et qui abominantur idola, sacrilegium committunt^ , » pre-
tiosa vasa de templo Dei, id est, verae fidei margaritas de
Scripturis sauctis furantes: per quos et «nomen Dei blas-
«phematur inter Genles, » dum casta et honesta Ecclesia;
dogmata corruptis ac turpibus maculant haereticae pravita-
tis erroribus. Ex illls enim et infantlcidii et incesti, crete- ,

rorumque simllium scelerum probra ad invldiam sanctas

rellgionls exorta sunt. Sclendum tamen est haec Aposto- ,

lum per ironiam dicere ad Judaeos. Neque enim qui vere

» Roiu. H, 21 , 22. — 2lbid. 22. — » Ibid. 23. — ' Il>id. 24. — ^ Ibid.

18 , 19 , 20. — " Ibid. 21 et 22. — ' Ibid. 24.

 ,

TIV F.PIST. Al) nOMANOS. MB. U. C) 1

ro«|>iirscil iii Lcj^o , vl iilorialiir in l)oo , ol probat iililiora '

,

h.TC qu.Tommiorala snnl racorocrodoiulnscst. Toslimoniiim

san<^ qnod posuit , id cst , « Nomon cnim Dci pcr vos blas-
wpluMnaliir inlor (Iontos% snmptnm cst'. » do Esaia
XII. « Circnmcisio quidcm prodcst si Lcgcm custodins: ,

nsiautcra pracvaricatorLogissis,circumcisio tua praeputium

«facta est. Si igitur pr.Tputium jnslilias Lcgis custodiat,
» nonnc pra?putium illius in circumcisioncm rcpntabitur, ct
«judicabit id quod cx natura est praputiiim, Lcgcm perfi-
«ciens, te, qui per littcram ct circumcisionem praevarica-
»tor es Logis? Non cnim qui in manifcsto Judwus cst, ne-
»qnc qujc in manifesto cst in carnc circumcisio; sed qui in

«occiilto Jud.Tus est; et circumcisio cordis in spiritu , non

«litlera ; cujus laus non ex hominibus est, sedex Deo '. »

Qunc sit circMmcisio quam prodessc dicit Apostolus , vel

qunc Lex prosit , si cusliodatiir, diligcnlius requirendum vi-

dctiir: ut cum hxc intellexerimus , possimus etnos circum-

tocidi. Quippc si prodcst circumsisio , sccundum verbum
Aposloli diccntis , qiiia « circumcisio prodcst , si Legcm cus-
» dias , » ipse Apostolus in consequentibus docet , quia « non
» illa quocin manifesto est in carne circumcisio, sed circum-
» cisio cordis » pcr spiritum , non pcr littcraui facta , laudcm
habct non cx hominibus , Deo ct alibi dicit « Vi-
scd ev : :

» dete circumcisionem : nos enim sumus circumcisio, qui

«spirilu Deo servimus, el non in carue confidimus ^ »ILtc,
ut opinor, cst circumcisio quaui prodesse dicit Aposlolus,
siLcgemcustodias nonLcgem : litlcrac ,cujus uliquccircum-
cisioncm in carnc non racipis; scd Lcgcm spiritus, sccun-
dum quam circumcidcris cordc. « Littera enim occidit
»spiritiis auteni vivilicat , » quia cl Lex Dci « non rcfcrtur
»atramcnto scripta, » sed digito Dci, qui ost spiritus ejiis ,

^ Roiii. II, i; , iS .— 2 Il.itl.

2,i. — ' fsai. r.ii , 5. — '
Iloiii. ii , a5 ,

iCi , 27, uS , ?;j. — '^

1'liilij). 111,2, 3.
 :,

62 ORIGENIS COMMENTARIA

«ct non in tabulis lapideis, sed in tabulis cordls*. «... Sed

intuere ne forle abscindere vitia, et ccssare a malis, cir-
cumcisionem significet : agere aulem quoe bona sunt , et ef-

ficere qua^ perfecta sunt, custodire sit Legem. Neque enim

in eo perfectio est si cessetur a malis, sed in eo si agantur
bona, sicut in Psalmo evidentius perdocemur, cum dicit

« Declina a malo^, » et non hic stetit, sed addidit : «Et fac

» bonum. «... « Si ergo , inqult , praevaricator sis Legis ' , » sic-

ut supra exposuimus non agendo quce bona sunt « cir- , ,

«cumcisio tua prseputium facta est » diim ethoc tibi, quod ,

abstinere a malo visus es, opera fidei et justitiae non agenti

ad infidelitatem reputatur. ...Sed et in Ecclesia qui per
baptismi gratiam circumciditur , si post hsec praevaritor slt

Legis Christi, circumcisio baptismi ad InfideHtatis ei prae-

putium reputabitur : quia et « fides slne operlbus mor-

» tua ^*
» dicitur , et mali vllllci pars cum infidchbus ponltur \
XIIL « Si autem prffiputlum justltlas Legis cuslodiat
»nonne judlcabit Id quod ex natura cst praeputium, Legem
nperficiens, te , qui per litteram et clrcumcislonem praeva-
» rlcator es Legis ^ ? » . . . Duos Judaeos , et daas circumclslones
discutit .4postolus , et nunc de carnah , nunc vero de splri-

tah commemorat. Yldetur ergoin praesenti loco praeputium

dicere Gentes ,
quac in praputlo carnis ad fidem Chrisli ve-
nerunt : quas Legem spirltalem servantes componit et com-
parat Judicls ,
qul per htteram et clrcumcisionem carnls
praevaricatores sont Legls , quos et judlcandos ab hls dlclt In

qulbus non carnls clrcumcisio , sed Legis observatlo est.

Possumus autem ex hac comparatione etiam nostros in Ec-

clesia commonere; verbi causa , si dicamus in praeputload-

huc esse calechumenos, aut etiam Gentiles; et clrcumcisos

esse fidelcs per gratiam baptismi. Si ergo catechumenus

1 2 Cor. III, 6 , 3. — ^ Psalin. xxxvr, 37. — " Roni. 11 , 'a5. — * Jacob.

II, 26. — ' Luc. XII , /,0. — Roni. II, 16 , 27.
 ;,

iN i risT. fih no\fA>os. liu. ir. 65

qni noinliim piM- gratiam lavacri circuincisus esl , Legem

(iiirisli sorvot ,
jiistilias cl mandnta cuslodial , nonnc cx hac
comparalionc judicat eum, qui fldclis dicitur et pr.xccpla
non scrvat ac Legcm , Clirisli , ct mandata contemnit ? De-
nique ct ipsc Dominus dicehat : « Regina Austrl surgct in
xjuilicio cum viris goncrationis hujus, et condcmnahit eos,
»> quia venit a fmihus terrae audire sapientiam Salomonls *. »

... Sed et illiid ohscrvandum est ,

quod cum dixerit , « Cir-
wcumcisioquidem prodest, si Legem custodias , » non addl-
dit, Si autem non custodias , sicut consequens vldchatur
sed alt : « Si autem praevarlcator sls Legis. » lu quo ostendlt
aliud esse nou custodire Legcm , aliud pranaricarl Legem.
Nam et Paulus ipse non semper Legem custodit, nunquam
tamen prasvaricalor est Legis. Propterea In consequentlhus
dicit : «SI autem prajputlum justitiamLegis custodiat, nonne
>; jiidicahit quod ex natura est pra^pulium Legem , perficlens,

» le ,
qui per litteram ct circumcisionem prasvaricalor cs Le-
«gis^? » Custodit ergo Legem is ,
qul eam secundum litte-

ram ohservat : el is pra^varicatur eam ,

qui spiritalcm ejus
non tenet sensum. ... Et hene addidit , « Legcm perficiens.»

enim qui secundiim litteram vivit custodire dicitur Le-

Ille ,

gem isle vero qui secundum spiritum pcrficere perfec-

: , :

lio autem Legis Non veni solvere

in Christo est ,
qiii dixit : «

»Legem, sed adimplere'. Adimplerc

« aiilcm Legem hoc ,

cst perficere Legem. Custodit ergo Legem carnalis Judaeus ,

perficit autom spiritalis , et qui in occullo Judaeus est. ...

Igiliir quoniam rrequons ost Apostolo isle tractatus, qiio

per singulos quosque hinos homincs esse designat ,
quorum
altcrum exterlorcm nominare , alterum interiorem solet
eorumque alteruui secundum carnem csse , altcrum sccun-
dum spiriliim dicit , ( opinor , orv illis iiistitiitus quoj in Gencsi

1 .Vlnlth. xir , /\i, — ^ Rom. ii , •!(! cl 517. — ' Maltli. v, ly.

 ,

64 ORIGENIS COMMENTARIA

scripta sunt, ubi alius ad imagincm Dei factus , alius de

limo tcri\T plasmalus refcrtur nunc alium in
*
;
) cl lios ipsos

manifcslo, alium iu occullo Judffium vocat^ sciendum est :

quod horum uterque in quibusdam dissonis, in nonnullis

vcro communibus utitur institulis. Nam sunt quaedam qune
ab interiorc homine initium sumuut et usquc ad exlcrio- ,

rem perveniunt alia vero ab exteriore homine inchoata

:

pcrveniunt usque ad interiorem. Quod autem dico tale est.

Si castltas ab interiorc homine sumat exordium, pervenit
sine dubio usquc ad exteriorem. Nequc enim ficri potcst
ut si ante quis non ma^chctur in cordc, moechari possit in
corporc. Sed non continuo si quis ab exterioris homlnis in-
cipiat castltate, pervenit etiam ad interioremcontinentiam;
ut si non mcechatur in corpore , nec in corde mcechetur.
Secundum ha^c crgo clrcumcislo interioris et exterioris ho-
minis allegoricis lcglbus intelligatur, cum jam ncquc Infe-
rior illc concuplsclt in corde , ncque extcrior istc concupis-
centiae ministrat in corpore : ut circumcisus dicatur in
carne ille , qucm Apostolus dtcit jam non esse in carne, scd
in spirltu , ct qul actus carnis pcr splritum mortlficat^ ...

XIV. Quid ergo amphus est Judaeo? aut quoe utllltas

«

^ circumclsionis ? Mullum per omnem modum. Primum

»quidem,quia credlta sunt ilHs eloqula Dei. Quid enlin si
«quldam illorum non crediderunt? Numquid incredulitas
«eorum fidem Dei evacuabit? Absit. Fiat auteniDeus verax,
Bomnls autem homo mendax slcut scriptum est Ut justi- : :

«licerls in sermonlbus tuls , et vlncas cum judlcarls''. » In

hac Epistola Paulus vclut arbiter quidam inlcr Jud.-eos resi-
dens, et Gra?cos , id est ,eos quiex Gentlbus crodunt , utros-
quc ad fidem Ghristi ila cvocat et invitat, ut neque Judaios
offendat penitus destruendo Judaicos ritus , ncque Gentlbus

* Gen. IX , 6; cl a , 7. — 2 Roui. ir , 28 , ay ^ Rom. viii , 9 - '' Ib.

i3. — 5 Rom. iii , I ,2 , 3 , 4.
 IN F.PIST. AI) nOMANOS. Lin. II. 65

lniiclat (iesporalionem confirmando observantiam Lcgis ct

liUer.T,* ot sivc dc rcpromissionibus memoret, sivc dc pcc-
njs , ad ulrumquc populimi dividit vcrbum. ... Vcrum quo-
niam in omnibus superiorem quodammodo causamGenlium
fecerat , rursum velut querclis eorum qui ex circumcisione
sunt occurrens ,
proponil sibi ipsi quaj in pivxsenti capilulo
continentur, dicons : « Quid ergo amplius est Judoeo? aut

»quae utilitas circumcisionis.'' IMultum peromncm modum*.

» Si ergo , inquit, is qui manifcsto Judaius est , et qua3 in ma-
» nifesto in carne est circumcisio non reputatur , scd qui in
«occulto Judaius est, ct clrcumcisio cordis qurc fit in spi-

nritu^, > ipsa est vera circumcisio, dices mihi : Quid am-
plius est in bis Juda?is qui hac appellatione censentur? vel
quae in corporali circumcisionc habetur utilitas? Ad hoGC ne
videatur intcr utrumquc populum minus juslus arbiter rc-
sedisse , pronunciat quid amplius habeat Judaeus , et ea quoe

in carneest circumcisio , et dicit eos habcre amplius mul-

tujii per omnem modum. Quid aulem multo sit amplius
subjungit. Primo, inquit quia credita sunt illis eloquia
« ,

»Dei'. » Quamvis enim et Gcntibus nunc crcdantur eloquia

Dei , sed illis, ait, prlmo sunt crcdita. ... Scd ct hoc ipsum
quod dicit , « Quia crcdita sunt illis eloquia Dci , » considc-
randum cst quia non dixcril litteras esse crcditas , scd, « elo-
»quia Dei. Inde via nobis datur intelligcndi quod his
» qui
lcgunt et noQ inlelligunt, et qui legunt et non crediint, lit-

lera sola sit credila , illa de qua dicit Aposlolus, quia « lit-

» tera occidit ^ : » cloquia autem Doi illis sint credita , qui in-
telligcnles, et crcdenlcs his qua) Moyses scripsit , crodunt
ct Christo , sicut ct Dominus dicit : « Quod si credidisselis
«ctipsi Moysi, crederetis utique et mihi : de me enim illc

»scripsit \ » ... Vide autom , ubi vcnitur adfidcm , quantum

' Rora. nt ,r, a. — Md. 11,98, 29. — ' M. iit , a. — '2 Cor.
III ,
fi. — ^ Joan. V, 4'>.

XIII. 5
66 OUGEMS COMMENTARIA

amplius habeant Gentes de quibus in alio loco Dominus :

dicit: «Quia venient ab Orienle et Occidente, et a quatuor

«venlis terrw, et rccumbent cum Abraham, et Isaac, et

» Jacobin rcgno Dei: fdii autcm regni ejicientur in tenebras

«exteriores^ » Ubi ergo ad leges venitur et litteras, habent

Judaei amplius « multum per omnem modum ' : » ubi vero

venitur ad fidem, (utex comparatione dixerim,) habent am-

plius Gentes « multum per omnem modum. » ... Quae cum
ita sint, cur tam ignavi et desides sumus , ut , non tandem
abjecta omni mahtia , cum simphcitate et puritate cordis ad
suscipienda Dei eloquia properemus, et ad capiendum de
eissensum Christi, quippe cura audiamus in his esse reg-
num Dei? Certe unusquisque pro viribus capiat eloquia Dei
quae potest et, si idoneus est ad sohdum cibum illa suscipiat
, ,

eloquia Dei quae sunt sapientia quam Apostolus loquitur in-

ter perfectos'. Qui vcro ad hanc idoneus nondum est, sus-

cipiat eloquia Dei in quibus agnoscat nihil amphus quam

Christum Jesum hunc crucifixum ^ Qui nec hoc po-
, et

test, in eo suscipiat eloquia Dei ut lacte utatur, et non ,

cibo forli ^ Si vero adhuc infirmatur in fide, eloquia Dei in

oleribus sumat®. Tantum est ut omnes communiter nove-
rimus « eloquia Dei esse eloquia casta et argentum igne ,

«examinatum, probatum terrse, purgatum septuphim' » :

idest,ut in castilate, et sanctitate cordis el corporis di-

vina servemus eloquia. Credila sunt ergo primis ilhs de qui-

bus supra diximus , eloquia Dei; sed quidam ( ut diclt ,
) non
credideruntsiveDeo sive eloquiisDci*. Vides quia qui non ,

credunt ipsi sunt secundum carnem de quibus et ahbi

, ,

dicit « Animahs homo ncn pcrcipit quoe sunt Spiritus Dei;

:

» slultitia est enim iUi^ » Sed horum increduHtas non eva-

1 Miitlb. VIII , 1 1. — 2 Rom. m , 2. — ^ I Cor. ii , 6. — '^

Ibid. 2. —
' Hebr. v , 12. — ® Rom. xiv , 2. - ' Psalm. 11 , 7. — * Rom. iii, 3. —
' i Cor. n ,
i4-
 :

IN EPIST. AU r.OMAKOS. LIB. II. 67

cual fidoni Dci. Fidcni Dci vcl eam inlclligimns , quam fi-
dcm liabol Dous his qiMbus crcdit cloqnia sua , vel eam

/idcm qua credunt Dco ii qui ab co eloquia divina susci-

piuut *. Commoncmurcrgo ut infidclilas corum qui vel non
acccdunt ad fidcm , vol decidunt ex ea , si forte irridoant

nos opcra fidoi ngcntcs , vol ciuii jejunamus, vel cum mise-
ricordias facimus , vel cum studiis ct Icgi Dci opcram da-
mus , vel etiam cum pro martyrio Christi tormenta sufferi -

mus , meminorimus semper quia infidelitas eorum fidem

Dei qua3 in nobis cst non evacuat. ... Nunc ergo videamus
quid cst quod dicit : « Fiat autom Dcus verax, omnis au-
i»lem homo mendax^. » Ita enim in Graecis exemplaribus
habclur. Nam Latini Sit pro Flat logunt. Primo crgo hoc
scicndum cst , quia quod dixit Ftat non imperativo modo ,

dicit. Slultum est enim si putelur imperandum esse Deo

ut vcrax fiat. Sed ut dicimus , « Fiat voluntas tua , sicut in
• ccclo , et in terra ^ , » vel , ut itcrum dicimus , « Fiat pax in
» non imperantes, sed optantes imo potius
virtutc tua', » ,

pronunciantcs, etc. quia non potest pax fierinisi in virtute

,

Dei ila ct hic velut pronuncianlis sermo accipiendus cst

:

« Fiat autem Dcus verax omnis autem homo mcndax ^ »

,

Sed et hoc sciendum est quod sermo iste id est « Om-

, , ,

» nis homo mendax , » de Psalmo ccntcsimo decimo quinto

assumptus est , ubi dicit : « Egc di\i in excessu mco Omnis :

»homo mcndax''. » Hic vcro , ad cvidenlius illuminandum

Apostoli scnsum , non vidcatur logcnlibus onerosum si
Psalmi ipsius conlinontiam unde assumil toslimonium,

brcvitor exponamus. A idctur crgo mihi talcm qucmdam

Prophela nunciare sensum. Cum multa sint, inquit, apud
I homines dogmata , ct multi ih veritalis inquisitione philo-

j
sophonlur, cumquc oportoal in his omnibus quceslionibus

' Rom. iii, 3. -- ^ lliid. 4. - ^ l\f.iiili. VI , ro. - ''

Ps.nlm. c\xi -. _
1 » Uoin. 111,4- — * Psiilin. cxv, 11,
 -

68 ORICENIS COMMENTARIA

praecederc Fllium Dei quidem qui non prius credentcs : alii

quacsierunt non invenerunt

, ego autem quia credidi ante- :

qnam quaererem idcirco quod quaerebam inveni et non , ,

solum inveni, sed el locutus sum et annunciavi populis ,

quam inveneram veritatem. Nec tamen inventa veritate ela-

lus sum in sapientia , neque inflatus in scientia mea; sedeo
niagis humiliatus sum , cum agnovi ct inlellexi Dominum
esse qui docet omnem scientiam *. Deinde considerans quae
homines et quanta vel inter philosophos , vel inter caeteros

barbaros de veritate loculi sunt , et quia cum mullo labore

multa dicentes , nihil invenerunt ,
quia non crediderunt an-
tequam quaererent : considerans omnia eorum vel dicta ,

vel scripta , et in excessu mentis cffectus , id est stuporc

cordis attonitus , quod omnia illa philosophorum volumina ,

quae splendida et praefulgida videbantur oratione composita^

procul a veritate consislerent in excessu et in stupore men- ,

tis effectus dixi «Omnis homo mendax^. » Ego vero, cui

:

haec ostendcrat Deus ingratus non fui sed cogitayi ct quae- , ,

sivi apud memellpsum quid pro hoc quod mihi Dominus , ,

praeslitit scicntiam veritatis Domino rependerem muneris , :

intellexi tamenquod naturailla aeterna,et omnium domina,

nullius indiget. Unum ergo inveni solum quod me offerre
oporteret Deo , id cst , ut crederem de eo quod nunquam
posslt ab homlne allquld accipere , sed semper dare ; et

ideo dixi: « Calicem salutaris accipiam^ ; » velut si respon-

derem dicenti « Potes calicem bibere, quem cgo bibiturus ,

»sum ? » et dicerem Possum Domine. Sic ergo aio Cali

* : , :

cem passionis tuae libenter, et tota voluntate suscipiam; et

ut calicis tui , id est , passionls gratlam adfinem usque con-
servem , non meis viribus agam sed « nomen Domini invo-
,

» cabo ^ «Pretlosa est enim apud te mors % quae pro pietate

1 P«alin. xciii , lo. — 2 Id. cxv, ii. — 3 Ibid. i3 — * Mailh. xx,

33. 6 Psalni. cxv, i3. — 6 Ibid. i5.

 ,

IN EPIST. AD nOMAnOS. Lin. II. (U)

cl vcrilalo susci|>itiir. Sociiiuldm hoc igitur otiam In Apos-

lolicis «lictis nccipicn<lum cst « Omnis homo mcndax* , »

sivc is qui in Lcgis littcra sinc fidc conlidit , sivo is qui iii

quibuslibct dogmatibus el litlcris gloriatur. Sed objicllur

nobls : Si omnis homo mendax cst , ipsc Paulus , quia homo
cst , crit ergo mcndax. Sed et David qul hac dlxit , quia
homo fuit , si omnls homo mendax esfc , erlt et ipse mendax,
et hoc Ipsumfalsum quod dlclt , o Omnls homo mcndax*,»
quia mendaccm se neccssarlo ciim cacteris homlnibus ipse
pronunclat : et sl mcndax est , utlque non erlt verum quod
a mendacc dlcltur, qula « omnis homo sit mendax. » Vidc-
tur ergo sermo ejus incurrlsse ia sylloglsmum qul dicllur
Aporus, id est, insubstantrvus , qui et falsus appellatur.
Sed redeamus ad Intcriorcm Scripturaj Intellectum
si , in-

veniemus quod omnes Prophetac vet Apostoli ex illis slnt

ad quos scrmo Del fit , slcut scriptum est : Et factinn cst

vcrdum Domini ad Illum , vcl ilium Prophetam. Hos ergo

ad quos sermo Dei fit , Doniinus in Evangelio non homi-
nes pronunciat esse, scd deos. Sic enlm dlclt : « Quod sl

nillos dlclt deos ad quos sermo Dci fit, ct non potesl solvi

«Scrlptura'. » Qula ergo el ad Davld tanquam Prophetam,

ct ad Paulum tanquam Apostolum sermo Dcl factus est
slnc dubio non erant homlncs , sed dil , ad quos scrmo Dci
factus est. Igllur quia non crant homines , sed dli , verum
cst quod dc homlnlbus cactoris pronunclant ad quos sermo
Dei non factus cst, quia omnis liomo mcndax ?\\. Sed ct

quod scquitur nihilomlnus de Psalmo quinquagesimo as-

sumptum est, id est :« Ut justificeris in sermonlbus luis,

»et vincas cum judlcaris\ » Est aulcm in Psalmo inlcgcr

scnsus hoc modo posltiis « : Tibi soll pcccavi , ct inaliim co-

»ram te feci, ut juslificeris in scrmonibus luis, ct vincas

* Roiu. ni ,4- — ' Psaliu. citv , n. — ' Joan. x , 35. — * Psalui. l ,6.
 ,

yO ORTGr.?(lS COMVIENTABIA.

Dcum judicaris*. ... Ideo tibi soli peccavi , et malum co-

»ram te feci^, » quia caeteri omnes, utpotc animales homi-
nes ' , me ,
qui spiritalis sum , etiamsi erravi , dij udicare non
possunt : quia « spiritalis judicat omnia , ipse vero a nemine
BJudicatur ". » Sed quia addit Paulus spiritalis , et dicit

« Qui autem judicat me , Dominus est *

, » hoc sciens et

David quod solus Dominus est qui spiritalem dijudicat, vel

Prophetam , idcirco dicit: « Tibi sohpeccavi^ » a quo solo

possum dijudicari. Nam humana dies dijudicare non potest
spiritalem '. Sed et quod sequitur ad hunc respicit sensum :

« Ut justificeris in sermonibus tuis, et vincas cum judica-

»ris'. » Judicatur namque Deus in disputationibus sapien-

tium, dum aHi hoc modo, alii aho, et diverse singuli de

Deo sentiunt. Ipse vero vinciteos qui de se judicant, cum
errantibus cunctis suam de se quomodo vel quaHter creden-
dus ac venerandus sit revelat ipse sententiam. Sed sufficiat

hucusque spatia secundi voluminis esse producta. Nescio

quo etenlm pacto, dum piget omittere si qua explanationi
necessaria suggeruntur , evolvimur a brevitate : quam , si

res pateretur, lectoris fastidio consulentes , magnopere ser-

vare cuperemus.

» Psalm. I., 6.— 2 Ibid. — ' i Cor. ii , i^. — 4 Jbid. i5. — ^ U. iv, 4.

— « Psalm. L, 6. — ' r Cor. iv, 3, — * Psalm. i. , 6.

 ,»

IN EPISr. VD ROM.VNOS. LIB. lll. Jl

fc.\\\\\k\\V\\\\\V\Vv\\WVV\V\VV%V\\\,\\VV*V\ViV*WV\W%wWVV\VVVWWV\'VVW*V%rVW%»/WvV\VV%^.VV W

LIBER TERTIUS.

I. « Si aulem iniquitas nostra Dei justitiam commendat

• quid dicemusPNumquid iuiquus Deus qui infert iram? Se-
»cunduui hominem dico. Absit. Alioquin quomodo judica-
» bit Deus hunc mundum ? Si onim Veritas Dei in mco men-
»dacio abundavit in gloriam ejus, quid adhuc et ego tan-
»quam pcccalor judicor, et no« (sicat blasphemamur, et
nosquidam dicerc ,) faciamusmalaut veuiant
«sicut dicunt
»bona? quorumdaranalio jusla est*. » ... Adhsec ergonunc
videns [Apostolus] posse sibi e coutrario verisimile objici
quia si , ut Deus vcraxsit mendacem , esse omuemhomincm
nccesse est , etsi justitia Dci pcr homlnum injustitiam com-
mendatur, injustus videbitur Deus ,
qui iram hominibus iu-
ferat, cum per hominum injustiliam suaui jus.titiam videat
approbari. Si cnim uoslra hoc est hominum injustitia Dci
, ,

justitiam commendat,non utique poena digni homines vide-

buntur per quos justilia Dci probabllior habclur et clarior.
Sed absit , inquit , ut hoc ita recipiamus , iniquum vidcri

Deum qui inducat iram advcrsum homines. Quomodo cnim

injustus putabitur qui judicat mundum, cum ipso nomine
judicis osteudalur nihil sinc judicio facere?Ubi autem judi-
cium est, constat csse justiliam. A juslitia namque ct judcx
ct judicium nominatur. Siergo, ut injusti (inqiiit,) nosaflir-

raare confingunt, « veritas Dei in meo meudacio abundavit,

* Rom. m , 5 , fi , 7, 8.
72 OBIGBNI8 COMMEItTARIA

superfluo«ego tanquam peccator judicor*. «Sedilludmagi»

videbitur iu quo blasphemant nos , inquit , quasi hoc vidca-

mur dicere, ut, si veritas Dei in hominum mendacio magis

oslenditur, et justltia ejus per hominum injustitiara com-
probatur , « faciamus ergo nos mala , iit ex malls eveniaut
» bona % » mentiamur nos ut ex nostro mendacio Dei ve-
et ,

ritas clarescat. Sed hsec quidem de nobis conflngunt blasphe-

mantes nos quod quasi ex ipsius asserlionis nostrae conse-

,

quentiahsecdici vel consequividcantur. Quod ratio dogmatis

nostri omnino non rectpit ,
qui justum et verum intelligimus
judicem Deum... Hsec autem diximus ipsum adhuc ordinem
sermonum et dictorum consequentiam pertractantes , ut di-

visio ipsa verborum aperliorem nobis faceret intelligendi

viam. Nunc vero jam qualis inhis sermonibus habeatur sen-
sus secundum dignationem Apostollcam requiramus. Omnis
disciplina ex prosperis, et ex adversis, vel contrariis con-
stat. Verbi gratla : Medicina scientlam non solum sanitatls

sed et languorls profitetur : et quamvis sanitatis studium ge-

rat , non potest tamen nesclre quse languoris sunt. Simlliter
et prudentia per bonl et mali scientiam constat : et tempe-
rantia qune ellgenda et qune cavenda slnt , novit : et fortltudo

non ignorat quae ad formidinem spectant. Ita et justltia. Si

scire volumus quid est justltla, necesse est nos sclre quld

est injustltia : cum autem plenam scientlam injustiti;e ce-

perimus , ex ipsa quae sit etlam justltia cognoscemus : cum
enim claruerit quld slt injustum, consequenter quid etlam
justum sit apparebit. Et quoniam justitia in Deo est, cujus

natura humano sensui Inaccessa est : injustltia vero in no-

bis hominibus, vel etlam in unaquaque rationabili creatura
habetur; ex hac nostra injuslltia qute nobis nota est, illa

quoe nobis velut inacessa est, et incomprehensibilis, Dei

justltia cognoscitur, et commendatur, et velut ex contrario

IRom. la, :•— ^lbid. 8.

 ,

IN liriST. AI) nOMAItO.?. LIU. III. 7^

contrarlum prodilur. Nolat igitur Apostolus Paulus inipcri-

tiani rorum , qui inconsoqurntcm objiciunt quwstioncm, pu-
lanlcs iniquum csse Deura qui irani in hominibus inducat
pro 00 quod justitia ejus cx nostra juslilia commendetur :

ignoranlcs autcm non peccatorum nostrorum beneficio , scd

Ipsius rationis fieri conscqucntia , ut conlraria ex contrariis
approbcntur. Ideo ergo sic dicit Apostolus : « Si aulem in-

sjustitia nostraDei justiliam commcndat quid dicemus? ,

T>Numquid iniquus Dcus qui infcrl iram ? Sccundum homi- ,

» minem dico. Absit. AHoquin quomodo judicabitDeus mun-

» dum ? » Non crgo in hoc iniquus approbatur Deus si dis-

*
,

cipHnae ratio contraria ex contrariis approbat, et ex injus-

juslitia justitiam commcndat : sed cum omni conscquentia
digne meritoque inimica est et adversatur injusliliaa jus-

titia , sicut inimica et adversa est vita morti , et lux tene-

bris. Et idco dicitur Deus in quo est justitia, iufcrre iram

hominibus in quibus habitat injuslitia. Ista) enim sibi natu-
raliter adversantur. Et quomodo etiam cx hoc ipso injuslus
vidcbitur Deus , qui adversatur injustitia)? Et idcirco for-
tassis non dixit Apostolus, quia nos homincs injusti com-
mcudamus jusliliam Dei : sed ait : « Si injustitia noslra Dei

» justitiam commendat : » ut ostenderet non Deum homini-

bus , sed justitiaui injustitiac esse contrariam : induci aulcm
hominibus iram pro co quod in semclipsis locum injuslilia^

dedcrint. Non ergo injustus videbitur Deus qui est justilia ,

cum irascitur adversum injustitiam , cui eum non dccet esse

propitium : sed pcrvcnit ira ha-c cliam in homines, qui se
ministros injustitiai , cui Deus irascitur, pra^buerunt. Ne-
que enim in ullo potest subsistcre injustitia vel justitia : scd
sicut justitia cfiectus est justi rccliquc opcris ,
qui primo iii

Dco tum cliam, in his (jui imitanlur euui , invcnilur : ita ct

injustilia cflcctusesl justi pravi<[uc operis ,

qui primo in dia-

* Uom. in , 5 , 6.
^4 OBIGENIS COM.MENTARIA.

bolo, luui etiam in his qui eum volunt imitari , deprehen-

dilur. Et ideo digne eis ira memoratur inferri , quaravis ex
injustitia eorum vehit ex conlrario videatur Dei claruisse
justitia. Poterant namque , sicut receperunt in se afFectum

justi pravique operis , mullo magis justi rectique recipere.

Juste igitur a Deo ira super omnes homines induci dicilur.

Illi euim quibus ira non habet locum jam nonhomines sed , ,

supra homines appellandi sunt. ... Quod autem ait , « Alio-

»quin quomodo judicabit Deus mundum^? » in lioc loco

mundum homines qui in hoc mundo sunt dicit , sicut et

alibilegimus, «quiaomnis mundusin maligno positus est^: »

quod utique homines qui in hoc mundo habitant , in mali-

tia esse positos ostendit. Pfcst hoc jam videamus quomodo

dictum sit : « Si enim veritas Dei in meo mendacio abunda-
» vit in gloriam ipsius °. » Multae sunt in hoc muudo religio-

num species, multae philosophorum sectae, multa dogmata

falsis assertionibus tradita , et argumentis conscripta men-
dacibus , quorum auctores falso licet sapienliae nomine non ,

tamen exiguas aut contemptaj auctoritatis viri habentur : ex

quorum praerogativa falsa pro veris recepta sunt ut univer- ,

sum pene mundum mendacibus erga religionem opinioni-

bus occuparint , ita ut in errorem inducereutur, si dici po-
test, etiam electi''. Quia ergo veritasDei^ et sapieutia ejus ,

et verburn ejus adveniens arguit et confutavit omne men-

(lacium , atque omnes falsorum dogmatum assertiones fide
verltatisexecuit,per uuumquodque mendacium, quodprius
ab hominibus fuerat assertum , abundavit veritas Dei sub-
rcplitias verisimilitudines arguendo , et in singulis quibus-
que dogmatibus tradendo simplicem fidei veritatem : et hoc
modo Apostolus dicit veritalem Dei in hominum mendacio
abundasse. Verum, ut adhuc raanifestius fiatquod diclmus ,

* Roa». III , 6. — 2 I Joiin. v, 19. — ' Rom. ni, 7. — ' Matth. xxiv,

a4.
 ,:

IN EPIST. Al) nOMVNOS. I.IP.. III. 7S

oliqnacxcnipli causa profcramus. Eral in liominibiis dogma ,

quod suininum honum pronunciaiTt essc volnptijtcm : iu

(juo cl illnd consoqncnlcr asscrilur , non essc providenliam

quippe si non cx lcgibus , sod cv voluptatc vivendum : ct

li.TC lauto salis ornalotpK^ scrmone , cl argumcnlis validissi

mis pcr innumcra volunnua digcrunlur. 8cd intucre nunc

quomodo is qui veritalcm Dci dcfcndit , et qui secundum
Christnm ,
qui csl Dci veritas ct Dei sapicntia ,
philosopiius

cst, docct homincs summum bonum cssi^ vitam oclcrnam':

hanc autem essc Ktcrnam vitam , ut cognoscant homines
unum solum verum Deum et Filium ejus Jesum Christum ,
^

cl qnomodo cum omni fiducla providcnllam Dci asserat,

qua dicit : «. iNonuc duo passcres asse vcneunt, et unus cx

» ipsis non cadit in terram sine Patris voluntate ' ? et quia ipse

«solem suum oriri jubct supcr bonos ct malos, ct phiit su-

» per juslos et injustos '. » Pcr hncc aulcm oinguhi dum illa

falsc-c sclenlin: dogmata confulantur, in hominum mcndacio

abundat veritas Dei. Suut item ahi qui dicant trcs esse spe-

cies boni; unam erga animam, aliam crga corpora tcrtiam ,

extrinsecus. Quac singula cum conducibilllcr habcantur, ex

ipsis summura bonum constare confirmant, Isti etiam Dei
providenliam rosecanles , usque ad lunae cam gU)bum super-
vcnirc contcndunt infra vero hoc cst ad homines eam
: , , ,

minime descendcrc. Sunt itcm alll qui invisibilo ct incorpo-

rcum nihil dicant esse sed omnia quai sunt corporibus as-
,

slgnnnt, unde et Patrcm omnium Dcum corpus essc dlxe-

runt.Yerum quia urgebat cos ratlonis sua3 consequentia qua ,

conslat omne corpus esse corruptibile ut si etiam Doum ,

corpus esse asserant , sine dubio ct corruptibilem fatcantur,

verterunt stropham verbi , ct dixcrunt niturne quidom cum
essc corruplibilis , nec tamcn corrumpl ,
pro eo quod non

* T Cor. J, a/|. — ^Joan. xvii , 3. — ' M.iUli. x, jg. * M. v.

45.
 »,

^6 ORICENIS COMMENTARIA

sit aliquid ipso superius , a quo corrumpi possit aut solvi.

Sunt et alia innumera hominum figmenta dialecticis argu-

tiis et sophismatum fraude composita. Quaj cum singula per
ecclcsiasticos viros et divina sapientia eruditos veritas Dei
convincit, etargumentorum decipulas redarguit, in homi-
num mendacio Dei veritas dicitur abundare et non solum ,

abundare, sed abundare adgloriam ejus *. Quod hoc modo in-

telligendum puto : si doctor Ecclesiai simplices quosque audi-
lores doceat, etnondum falsis dogmatibus occupatos, atque
his de singulis quibusque rationem divinae veritatis aperiat , in

hujuscemodidoctriuaDeiveritasvidebiturabundare. Si vero
ad eos sermo slt qui obsistant veritati qui sanae doctrinse ser- ,

monibus contradicant , et contradicentes confutentur et con -

vincantur, ita ut errorum tenebris derelictis ad lucem veri-

tatis accedant; tunc non solum abundablt veritas Dei , sed

et ad gloriam ejus abundabit. Glorificatur enim Deus per
eum qui de errore mendacii ereptus lumen veritalis aspexit.

Hsec ergo qui Ita Intellexerit , non utlque dicit illud quod in

consequentlbus stulta objectlone profertur : » Quid adhuc et

»ego tanquam peccator judlcor^? » sed advertit merito se

judicandum, si permaneat in mendacio hominum : et qui

secundum ca quse supra exposulmus ex Dei veritate errasse

se sentlt , ab errore conversus Deum verum agnlta veritate
glorificat, nec blasphemat ultra eos qui praedicant verita-

tem tanquam dlcentes

, : « Faciamus mala ut veniant bona * ,

sciens in hoc verbo justam esse blasphemantls damnatio-

nem. Observandum quoque est , quod eos qui veritatem
praedlcant ,non tam maledici quod ad homines , , sed blas-
phemari , quod ad Deum pertinet posult. ,

II. « Quld ergo tenemus ampllus? Causati enim sumus

» Judaeos et Graecos omnes sub peccato esse , sicut scriptum
»est : Quia non est justus quisquam, non est intelilgens

i Rom. iii , 7- — ^ Il)id. — '"

Ibid. 8,
 :

ir« i-risT. Ai) noMANOS. lib. iii.

77

»non ost reqiiircns Dcum. Omnes declinavcriint simul , inu-

»lilos facli sunl , non esl qui faciat bonilatcm , non cst us-

«qnc ad unum. Scpulchruui pateus cst giittur eorum lin- ,

sguis suis dolose agcbant, venenum aspidum sub labiis eo-

»rum. Quorum os malcdiclionc et amaritudinc plenum cst
wvcloccs pcdes eorum ad cfTundcndum sanguincm. Contri-
» lio ct infclicitas in viis eorum et viam pacis non cogno- ,

» verunl : non est timor Dei ante oculos eorum'. » ... Ut ci

moris cst , de Scripturis sanctis vult afTirmarc quod dixcral:

simulct docloribus Ecclesia; pr.-ebet exemplum , ut ea quai
loquunlur ad populum , non propriis pra^sumpta sententiis,
sed divinis munila lcstimoniis proferant. Si enim ipse tan-
tus ac talis Apostolus aucloritatem dictorum suorum suffi-

ccre posse non crcdit , nisi doceat in Lcge et Prophetis scripta

csse quac dicit quanto magis nos minimi hoc obscrvarc
:

debcmus, ut non uostras, cumdocemus scd sancti Spiritus ,

scntculias proferamus ?. Sed et quod dixit Apostolus « Sic- . . ,

»ut scriptum est : Quia non est justus quisquam : non est

«inlclligensnon est requirens Deum^ » non iisdem ser-

, ,

monibus invenilur in Psalmo; sed alii pcrmutanlur, alii as-

sumuntur, alii relinquuntur. Quod ab studiosis quibusque
si observetur diligcntius, puto dari in hoc Apostolicam auc-
toritatem , ut cum Scripturoe testimoniis utendum fuerit,
sensum magis cx ea quam verba capiamus. IIoc enim , et in
Evangcliis factum frequenter invenies. . . . Ha;c autem omnia
tcstimonia videtur congregarc voluisse ob hoc, ut oslende-
ret , quia quod causatur « Juda^os ct Graicos omncs sub pcc-
»cato esse* «non tam suam quam sanctnc Scripturae sen-
, ,

tcntiam pronunciat. Scd requiramus quid est hoc ipsum sub

peccato esse sine exceptione enim sermo ejus omncs sivc
: ,

Judfei sint, sive Gentilcs, videtur involvere. Sed occurrit

nobis alia ipsius sententia , qua dicit : « Ubi autcm non est

' Ki>in, iir, t) et scrjcj. — ^ Ibiil. iit, 1 1. — ' Ibiil. 9.

 :

^8 OniCENIS COMMENTARIA

»Lex, nec procvaricalio'. » Apud Judaeos quidem Legem

Moysi esse manifestum est : apud Gentiles vero Legem na-
turae essc confirmat , quae testimonio conscientiae arguat de-

linquentem. Lbi ergo quaerimus hominem in quo non sit

Lcx , et qui per hoc non videatur esse in prsevaricatione pec-

cati ,
quia et ipss Paulus de semetipso dicit « Ego autem ,

» vivebam sine Lege aliquando ^

» ? Quando Paulus sine Lege
vixit, qui rursum de semetipso dicit ,« Circumcisus octava
» die Hcbroeus ex Hebraeis ' » ? Quomodc ergo verum erit eum
aliquando sine Lege vixisse , qui octava die nativitatis suae
signum circumcisionis exLege suscepit? Unde constat tunc
fieri hominem sub Lege quando ad id aetatis venerit ut eU- , ,

gerepcssit, et discernere quid sitLex : nec prius Legis illius

extrinsecus jugum suscipere , quam internae, et naluralis Le-

gis habere incipiat firmitalem. Denique in eo loco ubi dixit

«Ego autcm vivebam sine Lege ahquando , » addidit : « Sed

» ubivenit mandatum peccatum , revixit''. » In quo hoc qui-
demostendit ,quiainpueritia ,priusquam discretionem quis
habeat bonietmah ,sineLege esse dicitur; cumetiamsipec-
Cdt , quia Lex in eo non est' , peccatum ei non impiitatur.

Cum vero discretioncm boni mahque acceperit, venisse ei

dicitur Lex, et dedisse mandala. Ubi autem inest vis man-

dati , hocest conscientia redarguens peccatum quod prius
, , ,

in eo mortuum erat , dicitur revixisse. Ex hoc ergo jam tem-

pore si quis subdat se Legi IMoysi , ut eam secundum htte-
ram observet , efificitur in manifeslo Judacus. Si vero secun-
dum spiritum eam sequatur , efficitur in occulto Judreus ^
Hsec pro eo quod dictum est : « Causati enim sumus Judacos
))et Graecos omnes sub peccato essc'. » Scilicot omnes intel-

ligalur de ilhs dictum, quos vel naturah vel scriptaLege ne

,

peccent constat edoceri. Nam el de Gentibus sub peccato

* R. m. IV, i5. ^ Id. VII, (). — 5 Pliiliji. iir, 5. — ''

R^^ra. \ii, o. —
5 Icl. V.- 13. — •'
Iil. II , 29 , 20. - ' Id. III, 9.
 ,,

iN unsT. Ai) i\OM\Nos. i.in. iii.

79
C.uMis oodrni niodo inlrlliginiMsqiio siijna dixiinus: ciim coc-
jirnnl naturalil<M'qii.TLo}i;issunl racerc.elipsi sibiesscLcx *

Inin redarj;minliir a conscienliain his qnaecontra Lcgcni fa-

cere vidcntnr. Propler (|iiod el consequenter mihi vidcn-
Inr sensisse Legcm naliine Legem Dei dicunt Legem
lii ,
qui ,

autcm Moysi Lcgem scriplam a|>pellant. Si ergo Paulus de

Legescripta , hocest, de LegeMoysi diceret, «Peccatum au-
))tem non imputatur, cum Lcx non cst% » videbitnr ncc
(.ain reputatum cssc pcccatum , ncc illis qui diluvio peric-
runl , nec illis quos in Sodomis ignis absumpsit. Sed quo-
niam videmus illis non solum repulata esse peccata sed , et
ultionem in eos dalam , ostenditur ex his de naturali Lcgc
Paulum dicerc , qua; , excepta prinn aclale pueritiw , in om-
nibus hominibus inest : et per hoc rectissime dicit : « Cau-
))sati enim sumus Judajos et Graecos omnes sub peccato
))esse'. » Lnde non mihi vidctur quidam ex sapientibus

contra rationem definisse,quodin omni mortalium gencre ,

cum ad id actatis ventum fuerit ubi discretiouem recti pra-

viqueingressu nnliiralis Legis quis excipial , prinio omnium

malitiam suscilari, post haec jam cruditionibus , inslilutis

monilis paulatim eam depelli , et ad virtutem transiri. Con-

sona namque his ctiam Paulus mihi sensisse videtur in eo

quod dicit : «Scd ubi vcnit niandaliini ,peccatum rcvixit*. »

Scd et Salvator cum dicit in Evangeliis : « Nisi vcnissem , cl

))]ocutus eis fuissem , peccatum non haberent : niinc au-
» lem exciisationem non habenl de j)eccato suo^ , » videbi -

tur secundum hanc dixissc ralioncin, qiiod virtute ea qua

replere dicitur mundum, ad umimquemque hominem ve-
niat , et loquatur in corde ejus, ac boni malique judiciuni
doceat. Idco ergo Paulus scriptum esse dicit : « Oiiia non
»esl jiistus quisquam : nonesl intclligens, non csl rcquirens

* Rom. it, I ). — ^ Iil. V , i3. — 5 lil. ni ,9. — ''

Iil. vir, t), — ^ Joa,,.

w, 22.
 —,

8o OniGENIS COMMEKTARIA

»Deum omncs : declinavcrunt , simul inulilcs facli sunt' : »

sicut et alibi Prophela dicit : « Quia non justificabitur in

«conspeclu tuo omnis vivens'^. » Quod fortassis contrarium

videatur aliis Scripturis ,
quae nonnullis teslimonium perhi-

bcnt quasi justis : in tantum , ut etiam ad Jcrusalem de So-

domis dicatur , quia « justificata est Sodoma ex te*. » Sed

intuere diligentius cautelam Scripturae divinae quomodo ,

non dixit : « Justiflcata est Sodoma; » sed ait Quoniam tu

:

scelera multa committis , et talia sunt quae agis, ut omnes

supergrediaris in magnitudine peccatorum , ad comparatio-

nem scelerum tuorum jam Sodoma justificata est. Et hic
ergo quod dixit , « Non justificabitur iu conspectu tuo om-
»nis vivens", quod non justificabitur
» non sentiri voluit

omnis vivens sed « in conspectu tuo » hoc est Dei non jus-
, , , ,

tificabitur. Quantumvis enim quis justus, quamtumvis san-

ctus sit non solum inter homines , sed et in supernis atque

eminentioribus creaturis , adcomparationemDei certum est

eum justificari non posse. Denique et in Apocalypsl Joan-

nis, ubi liber signatus ofiertur in conspectu Vetustidierum %
et quajritur ex omni tribu , lingua , et populis , qui eum pos-
sit aperire, nullus inventus est nisi solus Agnus de tribu
Juda, qui justificatus est in conspectu Dei : et ipse solus
librum meruit apcrire , quia solus ipse est « qui aperit, et
»nemo claudit , claudit, et nemo aperit^ » Solus ergo Sal-
vator nostcr Dominus Jesus Christus justificatur in con-
spectu Patris quia « quaecumque facit Pater haec et Filius
, ,

«faclt simillter'.» Omnis autem crcatura ex comparatione

infcriorum justificatur. Ut si verbi causa dicamus : Ad com-

paratloncm reliqui populi justa fuit Maria soror Moysl : et

rursum ad comparationem Mariae justus erat Aaron : et ite-

iRoiB. III, 10, II, 12. Psalm. XIII, i, 2, 3. — ^ Id. cxr.ii , 2.

3 Ezecb. XVI, 5i , 52. — ^'

Psalm. cxi.ii ,2. — ^ Apocal. 5. — ^ Id. ni
7. — ' Joan. V, 19.
 . »:
,

IN liPlST. AD ROMAPSOS. LIU. III. 8l

rnm nd comparalioncni Aaron, juslus erat Moyses. Beattis

lamcn esl qni cv coinparationc mcliorum juslus appcllalur
ct non ex coiiiparationc pcssimorum , sicut Sodoma , qua;
c\ comparalionc Jerusalem justificata memoratur*. Undc ct
ego vcrcor nc cx nobis qui vidcmur cssc in Ecclesia Dci, et
Legi cjus opcram darc , ac pra:ccplis E\ angelicis dcservirc ,

invcniantur aliqui infidclinin justificandi. Ut vcrbi causa di-

cam , si uos liLidini et impudicitiai serviamus , ct Gcnlilis qui
alicnus est a fidc Cbrisli , custodiat castitalcm , ille Genlilis
justificatur ex uobis. Similitcr ct si nos avaritia, rapacitate ,

supcrbia, et caeteris hujusmodi malis involvamur, abstineat

autcm ab his omnibus Gcntilis , et lii qui Legem Dci ncs-
ciunt , illi justificabuutur cx nobis , ct nos cx illorum com-
parationedamnabimur. Quinpolius operam demus utsicut ,

fide praecedimus Gentes, ita actibus et operibus praecella-

mus, ue mala uostra fiaut aliena boua, et illorum tempe-
rantia nostraiu redarguat intemperantiam. Potest adhuc et

aliomodoexplanariquoddixit : «Nouestjustusquisquam^;
vcl qnod ait : « Non justificabilur in conspcctu tuo omnis
Bvivens' : » quia donec quis vivit in corpore, justificari non
potest , nec pronunciari justus sed , cum exierit dc corpore ,

et de vitae hujus agone discesserit, sicut et Scriptura dicit

« Nc bcatilicaveris hominem anlc mortem ,
quia ncscis quas
oeruut ejus uovissima ^'
; » ct ilcrum dicit Ecclcsiaslcs : « Et
«laudavi homines defuuctos qui jam luortui sunt , magis
»quam vivos qui adhuc vivuut : sed mclior supcr utrosquc
itquiuoudum nalus est*. » Habcs adhucetaliam Scriptuifc
sentenliam qua) dicit ,
quia qulcumquc minimiis esl in rcgno
Dci , major sit eo qui iu corpore cst , cliam si Joanues illc

sit, (|uo major inter nalos mulicruui noii fuit*. « Noii csl crgo
«juslus quisquam'. » Et addidil : « Non csl inlclligcns. »

* Ezech. XVI , 52. — ^ Roin. m , lo. — ' Ps.ilm cxi.ir , -i. — 4 Kocli. ii .

3o. — 5 f.ci-les. IV, 3,3. — * Maiib. xr , i r. — ' Rom. iii , lo , 1 1

XIII. G
 ,

82 ORIGENIS COMMBNTARIA

lill rcvera cnm Apostoltis ipse ex parte se dicat agnoscere,

el ex parle inlclligcre' , quis crit qui dicatiir intelligens?

Quantumcuraque enim quis intellexerit , in speculo et in

aenigmale videbittir intelligere ^
: quia post dcpositioneni ter-
reni corpoi-is refertur facie ad faciom intclligere \' nunc
vero , ut ait Scriptura ; « Corruptibile corpus aggravat ani-
» mam , et demergit terrena habitatio sensum multa cogi-
«tantem*. » Unde fit ut non sit intelligens quis, nec requi-
rens Deum \ Dum enim corporis sollicitudinibus occupa-
mur, et quoc hominum sunt quaerimus% Deum qu.erere
vel qunc Dei sunt cogitare non possumus.
III. « Omnes declinaverunt , simul inutiles facti sunt'. »

Mihi videtur quod non dicitur declinasse, nisi is qui aliquando

primum illud naturae ratio-
in via recta stelit. llnde apparet
nabilis opus, Deo factum est, fuisse rectum et in
quod a ,

via recta Creatcris ipsius munere collocaliim. Sed quia ab

hac ad hcvam peccati iter detorsit merito nunc dicitur ,

declinasse , sicut exemplo est primus homo Adam , qui de

paradisi via recta malesuadi fraude serpentis ad pravas ct
tortuosas morlalis vitaj semitas declinavit^ Consequenter
ergo ouines qui ex ipsius successione in hunc mundum ve-
niunt , declinaverunt , et simul cum ipso inutiles facti sunt.
Propler hoc puto ct Dominum in Evangeliis dare manda-
tum , ut cum omnia praecepta fecerimus meminerimus ta-
,

men quid simus , et diccimus : « Servi inutiles sumus quod :

sdebuimus facere , fecimus^ «Donecenim quis hoc facit

tantum quod debet, id est, ea qua; praecepta sunt, inutilis

servus est. Siaulcm addas aliquid praeceptis, tunc non jam
inutilis servus eris , scd dicetur ad te : « Euge , serve bone,
»et fidelis^". » Qiiid autem sit quod addatur praeceptis, et

1 I Cor. xni , 9. — ^ Ibid. li. - ^ILiid. — ^"

Sap. ix , i5. - * lloni. xili,

I j. — * I Cor. VII , 32 , 33. - ' Rem. iit , 12. — * Gf-nrs. 3, 4 » *"'

"^ll-
—
5 Lur. xvii, 10. — ^^Malib. XXV , a i.
 IX r.PisT. \n noMANOS. lh». hi. 85

9iipra dt^hilnm liat, P.uiliis Apostoliis dicit : « De virginibus

wauloin praMO|)liiin Doniini non habeo : consilium .•uilcni

» do , taucpinni inisrricordiam coiiscciitus a Douiino '. »Hoc

opus supcr pr.vccptuin csl. Qui ergo complclis pi\cceplis
addideril eliani hoc, iit virginitatem custodiat , non jam in-

ulilis scrvus , scd servus honiis et fidelis vocabitur. Et ile-

runi pr;rccplum cst, ul hi qui EvangeHum annunciant, de
Evangelio vivant. Paulus tamen dicit quia « nullo horum
,

» iisus sum^ ; »ct ideo non inulilis erat servus , sed fidelis ct

prudens. « Omnes rriio dcrlinaverunt , simul inutiles facti

5» sunt. » Quibus addidil : « Non cst qui faciatbonitalem , non

» estusque adunum\ » (iravis sentenlia, et qunsdifficileastrui
possit. Quosuodo euim videtur ficri possc , inilluni omnino ,

nullumusque ad unum vclin Jud.xis velin Grcecisinveniri , ,

potuisse qui faceret bonitatem ? Sicciue credimus quod nul-

lus fuerit qui vcl hospitcni ali([uando reccperit , vel esuricnti

pancin dederil , vel nudum lexerit, vel iunoccnteiii dc ma-

nibus potenlis eripuerit , vel tale aliquid boni operis egcrit ?

Non mihi videlur tam incrcdibilem sermonem voluisse as-

sererc Paulus Aposlolus : sed hoc modo inlelligendum puto;
quod ueget quemquam fecisse bonilatem. \erbigralia , vcl-

ut si quis fundamenta jaciat domus , et unum aut duos pa-

rietes extruat , aliquid etiam matcriPB convehat, nunquid
dicetur fecisse domum ,
quamvis operatus videatur in domo ?
Sed illedicelur domiim fecissc, qui totius .Tdificii ad perfec-
tum singula qu.Teque membra perduxerit. Ita arbilror et hic
Apostoliim diccre neminem feclsse bonilr.lem , hoc cst, a
nullo eam ad perfcctum et ad inlegrum consummatam. Si
autem requirnmus quis sit vere bonus , et qui perfectam fc-

cerit bonitatem, illum inveniemus soluui qui dicit : « Ego

»suin pastor bonus : » ct iterum : « Pastor bouus animam
»suam ponil pro ovibus suis '. » Post h.xc de quinlo Psalmo

* I Cor. \ II , a5. - ^ M. IX , 14, I 5. — ' Rom. III, 12. ''Jo.in. x, i 1.

 —,

84 OBIGENIS COMMKNTARIA

siimens , diclt : « Sepulchrum patens est guttur corum* n

Diversa in his, ut mihi videlur, humani gcneris peccata dc-

scribit. Omne sepulchrum immunditiam defuncti cadaveris
conlegit unde Dominus dicebat in Evangelio de Scribis
: et

et Pharisasis; quod essent sepulchra dealbata, « quae foris

» quidem
speciosa videntur hominibus, intus autem plena
»sunt omnl immunditia ^. » Vidctur autem Paulus hoc in
loco majus ahquid in istis, de quibus sermo est, ostendere
crimlnis, cum eos sepulchrum non tectum neque cooper- ,

lum, sed patens appellat. Clausa enim scpulchra dicuntur,

quos ahquantulum pudor cohibet palam dehnqucre et pro- ,

ferre ad pubhcum crlmlua sua. Patens vero sepulchrum di-

cuntur hl qui Immundltias suas et impurltates in propalulo

habent : quod est in ma-
qulbus asslduitaset usus scelerum ,

hs ultlmum etlam commissorum verecundiam

, sustulit ut :

jam non aperlant os suum, et proferant verbum Dei ver- ,

bum vivum; sed aperiant guttur suum et proferant verbum ,

mortuum verbum dlaboli non de corde seddesepulchro.

, , ,

Si quando ergo videris homluem lascivo ore impudica verba

jactantem , aut tumido et furibundo contumelias et male-
dicta proferentem , non dubites de hoc dicerc quia , « sepul-

»crum patens est guttur ejus^. De abundanlia enlm cordis

» os loqultur ^ ji
Ad haec addltur : « Lingiiis suis dolose age-

» bant ^ »cumaliud quis lingua loquitur, et aliud

Dolus est ,

volutat in corde. Quod crimen nescio si vel justos quosque

et electos relinquat imniunes sed pulo quod ahus plus ;

allus autem minus nemo tamen slt ab hoc ad perfectum ,

purus , nlsi llle solus de quo scriptum est : « Qui peccatum

»nonfecIt, nec dolus Inventus estin ore ejus^ »Namet si

inveniatur quis dillgens et cautus , potest fortassis in gravio-

rlbus se observare : quem autem invenias , qui in haec vel

1 Rom. m, i3. Psaliu. v, 1 1. — 2 Mallh. xiir, 27. — ' Rom. ni , i 3.

4 Matlh. XII, 34- * Rom. rii , i3. — * i Petr. 11, 22,

 !N KPIST. \n nOM.VNOS. LI15. HI. 8.1

pra^ vorecuiulia , vcl prnc nc|^Iigcntia non incurrat? Inter-

(liini ct|>(M" ohlivioniMnoinitluiitiir c|u;c curanda fucrant, ct

nc npparcat culpa , cxcusanlur alilcrtiuani gcsta sunt. Undo

ct Petrus scicns istas essc divcrsitatcs doli , in Epistola sua

scribit diccns : a Dcponentes ergo omncni dolum , ct simu-

» lationcni , ct invidiam , cl oblrcctationem ,
quasi modo ge-
»niti infantcs , ralionabilcs , ct sinc dolo , lac concupiscitc ,

»ut in eo crcscatis in salutcm *. »

IV. « Vcncnum asj>idum sub labils corum*. »Morsus scr-

pontisvencnocorpusinlcrimit morsus vcrbi vcncnati fraude :

animam nccal. Potest accipi hoc et dchis cpii calunmiarum

commcntis circumveniunt homines : potest et de his ,
qui
per hxrcticam doctrinam veneno diaboli infcctam , animas
dccipiunt simplicium. « Quorum os malcdiclionc ct amari
» tudine plenumest '. »De veneno quidem aspidum non dixit

plcna esse labia. In illo cnim vitio plurcs fortassis invenian-

tur, non tamen plurcs qui plcne, ct ad inlegrum veneni il-

lius virus excrant. iMalcdictionc autcm ct amaritudine rc-

plcri os , valde multorum est. Quis cnim ita emendati oris

cst, qucm nonmalcdicendi consuctudo sollicitet , non dicam

adversum cos qui malediclionc digni sunt , scd adversum
cos quos Dominus non malcdixit , id cst, justos et innoccn-
tcs viros? Promptum hoc el proclivc vitium cst fragililalis

humancT erga subjcctos pra;cipuc cl infcriorcs : ita ut jam

appcliationem hanc non malcdictioncm pulent. Et ideo ple-
num esse os eorum , ct tanquam dc pleno oris vasculo inde-
sinenter dicitur fluerc malcdictio. Hiiic tanicn ct amaritudo
conjungitur, quia cx iracundia} fcllc dcpromitur. Pcr ira-
cundiam enim ac furorem ad maledicendum lingua com-
|>ellitur. Et ideo dicitidcm Apostolus : « Bcncdicitc ct nolitc
«malcdiccrc* : » et alibi : « Ne »[ua radix amaritudinis sur-

* I Petr. II, I , ?.. - * Kuiii. iit. il. 'Il>iil, i^. — 'i

Roni. xir,
14.
 —
»,

86 ORIGETCS COMMENTABIA

»suni germiniMis impedial'. » Additur in consequentibus :

« Veloccs pedeseorum ad effundcndum sanguinem ^ » Quod

tamen crimen non Ibrtassis pluribus aptari possc videbitur

corum de quiLus dixit « Causati enim sumus Judaeos et :

»Gra>cos omnes sub peccalo esse^ » nisi forle ila intelliga- :

niiis , quia non corporaliter tantum sanguis effiiuditur eo-

rum quorum corpora trucidantur, sed et hi qui quolibet
scandalo animam a Deo separant viri sauguinum nominan- ,

tur. Sicut enim homicida dicitur illc qui corpus ab anlma

separat ,
per quam vivificatur : ita muho eliam verius ille

homicida dicendus est , qiii animam a vera vita separat

qua; est Deus. Pcdes autem hoc in loco illos intellige de
quibus dicit Propheta : « Mei autem pene moti sunt pedes ^:

hoc est , consilium quo agimus iler vitae.

V. «Contritio et infelicitas in viis eorum : et viam pacls

» non cognoverant \ » Conlritionem hic dicit , non illam qua
spiritus peccatis contribulatur pro pcenitentia, unde dicitur
in Psalmis : « Cor contritum et humiliatum Deus non sper-
» nit ^
: )' sed illam dicit contritionem qua peccatores dicua-
tur couterere jiigum Domini, etprojicereacervicibussuis^.
Simililer et InfeLicitas , vel , sicut alibi legitur, miseria acci-

pienda est , qua miser effectus est homo et infelix , « qui cum
»in honore esset , non intellexit, sed comparatus est ju-

«mentis insipientibus , et similis factus est eis^.Et viam pa-

»cis non cognoverunt '. »Pax nostra Christusest. Via ergo
pacis , via Christi est. Sedetsi accipiamus quodpeccatores ,

dum vitiorum bellis semper urgentur, viam pacis ignorant,

recte inlelligimus. Dicit enim Propheta ad Dominum «Pax :

«multa diligentibus nomen tuum, et non est illis scanda-

«liim '". ') Sed et ille popnlus quide/Egypto eductusest, per

* Hel) XII I 5.^ — ^Rora. iir , l5. — ' Iliid. 9. — ^ Psiilm. lxxii ,2.
' Roin. ir , i fj. — ^ Psitliu. t. , 19. — ' Jcreui. rr , 20 , et v, 5. — * Psalm.
xi.viil , l3 , a I. — ^ Kom. lil , i 7. — '"'
Psalm. cxvlir , r 65.
 Iti BriST. AP UOMAINOS. Llll. 111. S^

viiim pacis incessil, nl ad tonaui ropromissionis vcninH el

haltilarol iii Joriisalcin ; qii.v iiilorpiTlaliir visio pacis , siciil

rl Prophola clicil : « Facliis csl iii pacc h)cus ojiis, clhabi-

»lalio ejus in Sion '. » IMcnins auloin viaui pacis agnoscit
qiii ad coch\slis JcrusahMn hahilaciihiin londit, ut ad sanc-
lani civilntcmDoi vivcntis asccndal. Poslhrcc additiir : «Non
»esl timor Dci anto ocnlos ooriiin ^.»Si qiiis sit qui semper
de tiniore Dei cogilet, <[iiid oi phiccat requirat, quidve dis-
pHcoat , hiiic limor Dei <'sso aiitc ocidos (lioiliir. Sod porilus
(lohct cssc , ct cx Logc Domini (hngcnlor oruditus , ne lorte
ilhc limcatlimorc , ubi nccessarius non erit timor ^ Ponen-
duscsl ergo semper timor Deianle oculos : non istos oculos

carnis , (neque enim visihilo aliquid, autcorporoumqua^ri-

lur:) sod ante oculos mcntis, qiiibus liuioris Dci ol intol-
lcctus et doctrina perspiciliir, pcr quaui , sicut superius
diximus, intolligatur qiiid timon<hiin sit, aiit qiiid nou sit

limcndum. Qui Dcuni timel, potoslates sicculi non limct.

Et quid (lico dc polcstatibus sa^ciili? Noc illos principatus,
et polcstales , et mundi hiijus rectorcs , ncquc spiritalia ne-

quili.o in coelcstibiis timet ''.

El ut ipsius hoc Pauli aucto-
rilalo {irmcmus, aiidi quomodo de humanis potestati-
dicit

bus : « V is , iuqait , non timere potestatem ? Fac quod bo-

«niiin csl, ot habobis laudcin ex ea \ » lilt Prophota dicit :

«Dominus mihi adjutor cst , non timebo quid lacial milii

))liomo". » De adversis vcro potestatibus spirituum idein

Propheta sensisse mihi videtur, ubi dicit : « Miilti qiii de-
«bclhmt me de oxcelso ,
por diom timcbimt '; » ct itorum :

« Si coiisistanl advorsum mo castra non limebit cor

,

»mcum\ »Opus ergo grande cst ct maguificum sempcrha-

borc anto oculos cordis timorcm Dci : ilhini liniorom, qiii

1 ['salni. t.xxv, 3. — 2 Roiii. iii, i 8. — 'Psaliii. mii , !). -^ ' F.plics. vr ,

I a. * l\()iii XIII ,3. — " l'.s;ilin. r.wii ,6. — ' l'.salm. lv, 3. • l\salii<.

XXVI, 3.
 ,

o8 ORir.J-NIS COMMBrCTARIA

replevit virgam quae surrexit dc radice Jesse , et florem quf

de radicc ejus surrexit* : de quo dixerat : « Et replebit eum

Bspirilus tiuioris Domini^. » In tantum autem pcrfectum
rcddit hominem Dei timor, ut nihil ei desit , ut Prophela
dicit ,
quia « nihll deest tlmentihus eum '. » ...

VI. « Scimus autem, quoniam qusecumque Lex loquitur ,

»his qui in Lege sunt loquitur, ut omne os obstruatur, el

nsuhdltus fiat omnis mundus Deo. Propterea ex operihus
«Legis non justificahitur omnis caro in conspectu Dei. Per
«Legem enim agnitio peccati '. » PrsEfatl sumus in principiis

Apostolum In hac Epistola dc plurlhus leglhus tractatu-

rum quarum , dlscretio et distlnctio, nisi per loca singula
hahealur, confundero poterit sensum legentis. Igitur etiam
in praisenti loco quod dicit , « Scimus autem , quoniam
» quoecumque Lex loquitur , his qui in Lege sunt loquitur , »

diligentius requirere dehemus quae sit Lexquaj loquatur ad

eos qui In Lege sunt , et per hoc quod adeos loqnitur omni
eos excusatione denndet, ne peccatorum suorum possiut
invenire perfugia : hoc enim est quod dlcit : « Lt omne os
» ohslrualur , et subditus fiat omnis mundus Deo. » Quod si
velimus de Lege Moysi intelligere ,
quae illis sine duhio so-
lis loquitur, quos exmatrls utero circumciderit et docuerit
quomodo consequens videhilur quod per hanc Legem quce ,

unam tantummodo institutis suis contingit gentem omne ,

os obstrualur et omnis per eam mundus Deo leneatur oh-

,

noxlus? Quldenim commune ad hanc Legemgenlesomnes,

quidtotus hahere mundus credendus est? Quomodo autem
et agnitio peccati per Legem Moysi fieri dicitur, cum in-

veniantur plurimi et ante eam agnovisse peccatum suum ?

Cain denique,cum peccasset Itaait: «^lajusestpeccatum ,

smeum quam ut remittatur ^ » Sed et Patriarchas cum ad

,

* Isai. XI , r.
'
— ^ Iliitl. 3. - ' Psaliu. xxxirr, lo. — * Roin. iii , i 9 ,

ao. — * Genes. iv, 2 i.

 :,,,,

IK LPIST. \n UOMV^OS. Lin. III. 8()

Josopli (losccudissciil iu /Egyptum, et simulata ab co con-

rulalionc urgcrouliir, ila ad allcrulruni dicunl : «In pcccu-
» lis suuius pro iValrc uosl ro quia dcspcxiuius lril)ulalioucui
,

«cjus auiuKT cuui rogarct uos, ct non cxaudivimus cuni

» propter hoc venit super nos Iribulalio haic *. » Sed et Job,

»luom antc Lcgcni fuissc conslal Quod ct si pcc- , ila dicit : «

»cavi invitus, si occuhavi pcccalum meum, aut confusus

»sum mullitudiucpopuli quominus annunciarem dcliclum ,

wraeum^» Qni omnes evidenter docentur aguovisse pec-

calum suum. Ex his ergo coliigllur Pauhim Apostolum non
dc Logc Moysi hxc diccrc « Quia Le\ hls qui in Legc sunt ,

«loquitur ', » sed dc nalurah Legc quas scripta estincordi-

bushominum. Ha?c ergo Lcx qua^cumque dicit , his qui in

Lcgc sunt dicit. In Lego autom sunl hi qui id ietatis agunt

quo discrctionem boni maliquo jam capiant. Sine Lcge vcro
illi sunt quibus nondum hujusmodi discrctionis scnsus ad-
>enit, secundum quod ct Pauhis dlcil : « Ego aulcm vivc-
»bam sine Sccuudum hanc crgo Legem
Legc aliquando\ »

naturalem consequenter Aposloius dixisso vidcbitur omne

os obstruendum , et omnem muudum obnoxiuui Dci judicio
futurum\ Hujusenim Leglsqurenaluralller hominibus iucst
nullus est cxpers neque Juda;orum, ncquc Gcntilium et
, :

ideo consequenter dlctum videlur cliam illud , quod justi-

ficetur Deus in vcrbis suis , et vincal cum jiidlcalur ''.

LU
vcrbi causa dicamus : si requlratur ({uid Dcus homini con-
tulerit , et quld homo ex his qua; a Deo acccpit opcratus sit

judicari cum hominlbus Deus vidcbitur: ct invenietur qui-

dem Deus dedissc homlui omuos aflVctiis, onnicsque molus
quibus ad virtulcm nill possll ot progrodi : insupcr oliam
vim ralionis inseruisse, qiia aguosceret quid dcberetagerc,
quid cavorc. Hajccrgo iuvouilur Douscommuniteromnibus

' C.cnes xMt , 21. — 2 jo|,_ xxxi , 33. — ' Kuni. iri . ly. - ''
M vit

9.— Md. iii, 19.— 'Ii)itl. 4. Psiiliu. t., 6.

()0 ORIGENIS COMMBNTARIA

hominibus pra^stitisse. Sed si his acccptis honio neglexerit

iter virlulis iiicedere , cui ex Deo nihil dcfuit , invenitur ipse
defuisse iis quae a Deo daia sunt sibi. T>lerito ergodicilur in
tali judicio Deus vinccre et juslificari in verbis suis. Hxc
ergo lex naluralis loquitur omnibus qui in Legc sunt : ex
cujus prfficeptis soli mihi immunes fieri videntur inrautes ,

qulbus nondum inest pravi rectique judicium. Sed liis si

etiam ilH quacumque ex causa impotes

sociandi sint qui
sunt mentis, videto. Exceptis verohis nullus hominummihi
efFugere videturhanc Legem... Sed si quisnobisoccurrat ex
60 quod supra diximus Deum esse cum hominibus judican-
dum , quasi etiam ipsum dicere videamur esse sub Lege,
audi quanta de hoc cautela in ApsotoH htteris invenitur,
qui Ghristum non in Lege esse, sedplenitudinem esseLegis
commemorat : et sicut ipse est justitia ex qua omnes justi

fiunt, et ipse est veritas ex qua omnes in veritate consis-

lunt, ita et ipse est vita ex qua omncs vivunt, ita el ipse

estLex, ex qua omnes in Lcge sunt. Venit ergo ad judi-

cium non tanquam «jui in Lege sit sed tanquam qui Lex
, ,

Ego autem puto quodhi qui jam perfecti sunt, ct Do-

sit.

mino conjuncti unusspirltuscum Ipso elFectisunt *, nec ipsl

in Lege sunt, sed magis ipsl sunt Lex, slcut et ahbi idem
Apostohis dicit « Quia justo Lexnon estposita ^. Ita , Qu.-e-
:

»cumque Lcx loquitur iis qui in Lege sunt loquilur ut omne , ,

»os obstrualur \» secundum ea quossupra dixlmus ut sub- ,

ditus fiat ( vel , ut alibi iegimus , obuoxius fiat ) omnis mundus

Deo ; cum Graicis exemplaribus convenlt.
quod et magis
Sed requiramusomnem mundum hic quld appeHaverit.
Numquiduam pulaLItur per omnem mundum Ita terrenus
hic debere InteHigi locus , ut et arbores , et lapides , ct her-

ba3, ac semlna, et palea^ quas in Ipso sunt , parlter nominatae

sintPPartes eniui muudl hajc esse slnguia videntur. Non
* I Cor. VI , 17. — ^ I Tim. 1,9. — ^ Roiii. iii ,
19
 » :,

IN KPIST. \I) l\OM\>OS. LIU. Mr. 9I

arbilror i(a (jiiciupi.mi iiicj^lmu iincniri , iil h.TC possil as-

sorcre. Reslat igilur ut oninem niiindum omiie rationale
aiiiinal dirat ; et siriil oinito qnod irralionale est , excipllnr
ab hoc sensn , il:i nnUa niihi vidctnr ab hac conditione ra-
lionaUs creatnra socerni. Omnls ergo mundns obnoxius fit

Doo per hoc qnod logcm natnraleai inseruit omnibus: de

qnibns et in aHo loco dlcit, qnia « in nominc Josu omne
»gcnu flectotiir crcloslium, lcrrcslrinm , et inrcrnorum'.
Quod utiqne si faciat , complessc vldebitur Logem : si non
faciat, esse obnoxius Logi : per Logom antom consoqnontor
et Deo... « Non jnslilicabitur omniscaro coram ipso^. » Scd
ethoc qnod addidit coram Ipso, non otiose praetereat, sicut
jam freqnonlius admonuimus , quia aliud est coram Deo
jnstificari , allud corain honiinlbns: hoc ost , ad compara-
tionem aliornm hominuni polesl alius houio qui cmendalius
vixerit ,
jiistns vidcri : ad comparatioiiem autem Dei , non
sohim homo non iuslificabilnr , sod ot sicut Job diclt

«Stellffi aulcm non sunt uinndai coram ipso\... PcrLcgcm

»enim aguitio peccali'. » Yideamus quomodo per Legem fit

agnitiopeccali. Dum per Logem discimns qnidagendnmsit,

quid cavcndum , simul ct quid pcccatum slt , ot qnid non
sit agnosciiniis. Non orgo , iit h.orellci Doum Logis accnsant
mala radix estLex , et mala arborpcr c[uam peccati venit agni-
tio : qnia non dlxit , Ex Lego agnitio pcccati , sod , Per legcm,
ut scias non cx ipsa orlnm , sod por ipsam agnilum csso pcc-
catum. Ut , verbi gralia, si dicoremus , Por artem niedlcluai
dalur languoris agnitio , numquldnam videretur tibi causa
languoris csso modlcinn , qnla por Ipsaia qnalilas langnoris
agnoscilnr? Sod sicnt couslat bonain osso modiciiiain (ju.-c

acgritudlnis Inlelligentiam pr.Tstal ,

qiia |)ossIt vliari infirmi-

las, ila cl Lox bona ost pcr qiiam deprehendilnr et agnos-

cilur poccatnm. ...

' rbilii». II , 10. - ^ llinii III , uo. - ' J'il) \\v, 5. — ^ Roiu. 11 1 , ao.
 ,,

Q2 ORIGEMS COMMEJXTARIA

VII. « Nunc autcm siiie Lege justitia Dei manifesta est,

D testificata a Lege et Prophetis. Justitia autem Dei per fidem
» Jesu Chiisli in omnes et super omnes qui credunt in eum.
» Non enim est distinctio. Omnes enim peccaverunt , et

«cgent gloria Dei , justifi(;ati gratis per gratiam ipsius, per

» redemptionem quaj esi in Christo Jesu*. » Quodastruximus
in superioribus, dicentes non de Lege Moysi dictum ,
« Quia
»qua?cumque Lex loquitur, his quiin Lege sunt loquitur^,»
putahit ahquis non lam vere , quam violenter assertum

cumvideat nunc nomen Legis non ad naturae , sed ad Moysi

Legem referri : et dicet quod in praesenti loco justitia Dei

pronuncietur ah Apostolo manifestari per Legem et non so- ,

lum per Legem, sed et per Prophetas , ut sine uUa amhi-

guitale de Lege Moysi intelhgantur dicta esse quse scripta
sunt ex qua Lege justitia Dei per fidem Christi Jesu mani-
:

festetur in omnes qui credunt sive ex Judaeis sivc ex Gen- , ,

libus venientes, <jui tamen non ex operibus justificentur

sed cx gratia Dei , redemptore eis effecto ipso Jesu Christo.
llxc quidem dicet is qui sensum Apostoh in his, qua? supra

exposuimus , violenter a nobis accusahit inflexum. Sed il-

lud est quod constanter possumus affirmare : quia sicut nos

qui htec asserunt putant in hoc sermone Apostoli , quem
nunc proposulmus, nihil invenire posse quo astruamus haec
non de Moysi sed de naturae Lege conscripta ita nec iUi
, :

quidem inveuire ahquid poterunt quomodo quae superius

dicta sunt, ad Moysi potius, quam ad naturai Legem respi-

cere videantur : et ideo sicut illis non idcirco priora sta-

bunt ,
quia videnlur posteriora constare , ita nec nohis qui-
dem poterunt prima lurbari,si secundanon eodem currere
iramite videautur. Quid igitur? Contraria sihi scribere di-

cemus Apostolum ? Et hsec erit egregii explanatoris asser-

tio ! Quod accidere ilHs solet qui in diversos sectarum sen-

^ Roiii. III , 2 1 et seqq. — ^ Iliid. 19.—* Tit. iii , 5 , 6 , 7.
 IN IvPIST. 41) nOMANOS. I.Ill. III. fJO

su* iiniiin ridiM iloj:;nia (lisriimpiint , cl illa tantiiin dc Scrip-

liiris (livinis loslimonia oxploranl ,
qiiihns propriuin dogma
conslilnanl, oariim v(M'() qnaj c diverso veniunt Scripturcc
divin.Y scntcnliariim absoliilioncs nc cxtrcmo (ut ait Domi-
nus ,
) digilo conlingunl'. Scd qui fidclilcr ct integre sacro

rum voluminum colligit sensiim, dcbet ostendcre quomodo

ca quae vidcntur essc contraria, non sunt vcrc contraria.
Tcnlabimus crgoctiamin piwscntl loco ostcndcrc qnomodo
priori cxpositioni nostra; h;rc siibscquens non rcpugnct.
S.Tpc divimus, ct cvidentius in Pra^fationc diximus quod ,

ila Apostohis in hac Epistola mullarum lcgiim faciat incn-

lioncm , ut cum dc una ad altcram transit, dcprchcndi nlsi

ab intento salis lectore vix possit. Dixerat in supcrioribus.

quia «per Legcm agnitio peccati est^ : »et quia scnsit possc
scllicct repondcri : Ergo si ex Lcgc naturah agnitlo pcccati
cst, potcst cx ipsa ct agnitio essc justllla;^ sccundum illam
quam supra mcdlclua^ artls
scillcct Imaglnem dcdimus ut :

qucmadmodum pcr Illam languor agnoscltur ut sanllas in-

vcniatur , Ita ctiam pcr Lcgcni nalurac slpolcst agnltlo ficri

pcccali , simlliler posslt ct jiistitlae fierl. Hoc crgo cum vi-

dlssct possc sibi objlci, postquam dixit, « Per Legcm eniin

» agnitlo pcccati , » subjungit : « Nunc auteni , slne Lcgc jiis-

«tllla Dci inanlfesta est^ » Tale cst ergo quod dlcit : Non
siciit pcr legcm agnltlo pcccall , ila ct manifestatlo justi-

tlaj Dci pcr Lcgcm fil; sed sinc Lcgc manifcslatiir jiistltia

Dci. Polerat cnlm natura^ Lcx argucre pcccall naturain, ct

uotltlam cjus ostendcre justltia aulem Dei supergrcditur :

et supercminct hoc quodcumque mcns humana solis natu

ralibus senslbus potcst rlmari. Ncque enim suflicit ad intcl-
ligcndam ct considcrandam non quamcuDique humanum,
sed ipsam Dci justitiam , ct judicia qua; cx ipsa dcscen-
dunt, dc qiiibus dicltur (|ula siint « abyssus multa \ » cl

' Mallb. vxiii , .|. — '^

Roiu. III , 20. 3 [Ijiil 21. - 1 Psalm. xxxv, 7.
 ,,

94 OBIfiENIS COMMENTABIA

quia tamprofunda sit justitia Dci et judicia, utAposlolusdi-

cat : «Quam inscrutabilia sunt judicia Dei M» Sed et Sa-

picntia ila ;k1 honiines loquitur, quasi non possit justiliaDei

naturae solius uiotibus sciri , sed per doctrin^e studium
quaeri; et ideo dicit : « Discite justitiam qui judicntis ter-
» ram ^ » Quainobrcm ad Dei jusliliam cognoscendam nihil

prorsus opitulabitur Lex natura?, eliamsi videatur senlire

aliquid dehumana juslitia. illaenim Lex potest sentirequod
intcr homiues justum sit ut quod iu se quis pati non vult
hoc ne proximo faciat^ Numquid naturahter potest sentire
de illa justitia qucTe dicit : « Videlc ne faciatis justitiam vcs
»tram coram hominibus ^"
; et, ut nesciat sinistra tua quid
»faciat dextra tua^? » Hacc et hujusmodi justa dictare non
potest Lex natura? et ideo dicit Apostolus « Nunc autem
: :

»sine Lege% !>naturaesci!icet, «justitia Doimanifestata est,»

testimonium habeiis Legis Moysi et Prophetarum , in qui-
bus sanctus Spiritus multa per figuras et aenigmata de jus-
titia Dei scripserat. Et nolo niireris quod unum vocabulum
Legis secuudo in eodem loco positum diversa significet. In-
venimus hanc esse Scripturae consuetudinem et in aliis lo-

cis : ut ibi : « Nonne vos dicitis , quia adhuc quatuor men-

»ses sunt ut veniat messis? Elevate oculos vestros , et vi-

» dete regiones , quia albae sunt ad messem ^ » Nonne et hoc

loco messis secundo nominata , primo ad corporalem
messem refertur , secundo ad spiritalem ? Et ilerum in
Evangelio cum dicit ad Samaritanam mulierem Salvator ,

Da mihi
« bibere \ » et post responsum ejus iterum dicit
ad eam « : Si scires quis est qui dicit tibi : Da mihi bibere,
» tu utique pelisses eum , ct dedisset tibi aquam vivam » .

Et iterum addit ad eam : « Omnis qui bibit ex aqua hac :

» sitiet iterum : qui autem biberit ex aqua quam ego do ei

*Rom.xr 33. - 2Sap. I, i. Psalm. xi, lo. 3Tob.iv, i6. — 'i

Malth.
VI , I. — 5 lliid 3. 6 Roin. III , •.>.
I. — "'
Joan iv, ^S. — * Ibid. 7, 10.
 ::

iN vprsT. An noMVNos. mr. iii. r)5

n non silirl in .Tt«'rniiin '. » Vidrs f|ii<)ino(lo rl. liihcro , ct

.iqua . nnno qnidcin corporalilcr, ininc anlcin s|nrilalilcr in

nno codcmqnc accipilnr loco? Esl ct illic siniiliter positum ,

nbi c.Ycns a nali\il.ilc cnralnr '.

Posl lioc dicit Salvalor : « In
sjiidicinni c^o vcni in hnnc niundnm, nt qui non vidcnt
«vidcanl, ct qnl vident , CTeci lianl\» Nonne etiam hic et
vidcrc, cl non vidcrc , nunc corporalilcr , nunc spiritaliter

inlclligilur ? Ita orgo cliam in hoc loco Aposlolns cnni sinc

Lc<|;cdicit j«isliliam Dci maniCcslari^natnr.T Lcxintclligilur
cuui vcro dicit ,« Tcstificata a Lcge ct Prophetis* , «Moysi
Lcgcm dcsignat. Quod si adhnc lihi minns plannni pntalnr

csse quod diximns , addcmns ctiani h.cc Si cnim vidclur :

quod cadcm Lex sit de qua dicitnr « Nuncantem siue Lege :

» juslilia l)ci manifcstata cst% » qnae est et illa de qua nil

«Tcstificala a Lcgc ct Prophctis; » si (piidcm sine Lcf:;ema-

niicstala cst , non accipit lcslimonium Legis : si antem ex
Lcge accipil lestimonium , non crgo sinc Lcgc manifcstata
cst. Quodcum insolnbilc sit , ncc aliqua possitratione con-
velli , dicendum est jnstitiam quidcm Dci manifestari a
Christo Jesn, pri«bente ei testimonium non Lege naturic ,

qu.T adhuc cst uliqnc cxigna et parva ; sedLegc Moysi non :

ea qu.T sccundum Iiltcram,scd qn.-c sccundnm spiritnm

cst, dc qua idcm dicit Apostolus : « Qnia Lcx spiritalis cst *'.»

Similitcr antem ct Prophetae pcr cnm (pii in ipsis locutus

est Spirllnm Dci. Est pr.Tlcrca ct illa apnd Apostolum dc
hoc scrmone , si quis diligcnlius obscrvet, niira distinctio.
Moris cst apnd GrcTCOs nominibus «pSpx prajponi , qu.T^

apnd nos possunt articuli nominari. Si quando igiturMoysi

Icgcin nominat , solitnm nomini pricmiltit articnlum : si

quaudo vcro natnralcm vult inlclligi , sinc articulo noniinat

Lcgem. Et lioc crgo in loco nbi dicit , « Nnnc autem sino

' Jo.in. IV, 1 ,'J. 5 1(1. IX , I «t scqq. ^ Il)i<l 3<). — ^"

Roni. lil, 5T.
_ 5 Il.ni.
_B M. VII, 14.
 »;

(jG OniGENIS COMMIiATARlA

»le"-c justitia Dei manifestata est*, » arliculum non habet :

in sequenti vero ubi dicit , « Teslificata a Lege et Prophe-

» tis , » secundo in loco Legem cum articulo posuit. Si ergo

sufficienter patuit de Legis appeilationc diversitas, vidcamus

nunc quae justitia sine naturaU Legc manifestetur. Idem
Aposlolus Paulus dicit de Christo, quia « factus est nobis

Bsapientia a Deo, et justitiaet sanctificatio, et i^edemptio^

Hxc ergo justitia Dei , quse est Chrlstus , manifestatur sine

Lege quiJem naturaH , non tamen sine Lcge Moysi vel Pro-
phelis. Dat enim ei testimonium Lex sicut ctipse dicit ,

« Scrutamlni Scripturas : ipsae sunt qua? testlmonium reddunt

))deme\ » Nam Lex quldem naturalis potest occasiones

praebere, et intellectum dare(ut dlxlmus) vel ad eaquce in-

tcr homines agi sequltas posclt , vel ad hoc ipsum , ut esse

sentiat Deum. De Christo aulem quodsit Fihus Dei, sentire

naturallter quispotest? Ideo ergo sine hac Lege, justitla

Dei ,
quse est Christus, manifestata est, testlficata ex Lege
Moysi, et Prophetls. ...Lex ergoetProphetoetestes sunt jus-
titiaj Dei : quae justitia per fidem Jesu Christi manifeslatur
in omnes credentes, in qulbus nuUa est distinctlo, utrum
ex Judaels, an ex Gentlbus credant. Vide autem quia mani-
festandaj justltiaeDel aon unam posuit causamtantummodo
fidei, sed et legem soclat ct Prophetas : qula neque fides
sola sine Lege et Prophetls manifestat justltlam Dei, neque
rursus Lex et Prophetas sine fide : aherum ergo hneret ex al-
lero , ut sit ex utroque perfectio \ Nulia , Inquit , dislinctio

est inler Judaeos et Graecos , cum constet ex aequo omnes

sub pcccato factos esse , slcut supra clarult, et nunc justl-
tiamDei Legis etProphetarumtestimonllsfultam, perfidem
Jesu Chrlstl ex aequo omnibus datam. Ex eo quod omnes
sub peccato facti fucrant, alleni slne dublo efTectl sunt

* Roru III 2 I. — 2 I Cur. i, io. — 3 Juan. v, 3g. — ^ Roiu. iir, 2 1,

11 , il.
 ,

iN i-rrsT. An homvnos. mr. in. 97

cliani a gloria Dol , quod cam ncc capcrc uUo gcnerc pole-
raul , ncc niercri. Quoniodo cnim pcccalor auclcrcl darc
gloriani Dco , ad queni dicil Prophcta : « Peccalori aulcm
ndicil Dcus : Quarc lu cnarras jusliti.;s mcas* ?»Et ilcrum
alia Scriplura dicit: « Non est speciosa laus Dei ia ore pec-
ocaloris^. » Idcirco justitia Dei pcr (idcm Jcsu Christi ad
omncs pcrvcnicns qui crcdunt, sive Judnei sint , sive Graeci,
purgatos eos a prioribussceleribus justificat , ct capaces fa-

cit gU>ria2 Dci : ct lioc non ex mcrilis corum nec pro opcri- ,

bus facit , sed gratis gloriam crcdcntiLus praestat. « Pcr re-

» dcmptionem , incjuit , quieest in Ghristo Jesu '. » Videamus
Attentius quid sibi veht redcmptio qua^ est in Ghrislo Jesu.
Rcdcmplio dicilur id quod dalur hoslibus pro his quos in
captivilatc dctlncnl , utcos restifuant prisfinas libcrtati. De-
tinebatur crgo apudhosteshumani geueris captivitas peccato
tanquam bcllo superafa venit Filius Dei « qui factus est :

«nobis nou soluni sapienfia a Deo cf jusfitia ct sanclifica- , ,

»tio sed et redemptio » cl scmelipsum dedit redcmptio-

**

, :

ncm id est, semetipsum hostibus trndidit, ac sitientibus

,

eis suum sanguincm fudit et haec est credentibus facta ,

redcmptio , sicut et Pctrus in Epistola sua scribit diccns :

«Quia non corruptibili argcnlo vel auro redempti estis, sed

«pretioso sanguine unlgcnifi Filii Dci \ » Hoc fortassls cl

Salomon sub mystcrio dcsignabat diccns « Rcdemptio :

» animse viri propriae divitioc cjus ^ » Sienim rcquiras quaj sint

aainiaepropriaedivitiaD,inveniessapientiam divitiasejusesse,
et justItiam,etsancfificationem. HaccautemouiniaGhrislum
essedicitApostolus'. Ghrisfusergoestanima;divitiae,et idco
ipse est redempfio ejus. Nam corporales divitiae pernicics
magisanima" quamredemptiocjusesse crcdeudaj sunl, nisi
,

ad bonum opus convcrsic jusfitiai cl misericordia; fiant

' fsalm. xi.rx , l6.— ^ Eccli. xv, c). - ' Koin. iir , a^- — * i (^or. l 3o.
— ^ I IV ir. I , 18. — Prov.
" XIII, 8. ' I Cor. r, 3o.

XIII.
^
 ,

98 ORIGBNIS COMMENTARIA

et ex corporallbus divitiis ad animaj divitias transferantur.

VIII. « Quem proposuit Deus propitiationem per fidem

» in sanguine ejus , ad ostensionem justitia^ sua , per remis-
» sionem praecedentium delictorum , ia sustentatione Dei ,

»ad ostensionem justitiae ejus in hoc tempore : ut sit ipse

»justus, et justificans eum, qui ex fide est Jesu Christi S »

Cum multa nos et admiranda docuisset sanctus Apostolus

dc Domino nostro Jesu Christo , quae per mysterium de eo
dicuntur, hoc in loco eminentius ahquidprotuHt , quod non
facile in ahis Scripturae locis arbitror inveniri. Nam cum
superius dixisset , quod pro omni genere humano redemp-
lionem semelipsum dedisset ut eos qui in peccatorum cap-
,

tivitate tenebantur redimeret ^, dum slne Deo pro omnibus

morfem^ gustat nunc addit ahquid sublimius,et dicit, quia
:

«proposuit eum Deus propitiationem per Hdem in sanguine

sipsius'' : » quo scilicet per hostiam sui corporis propitium
hominibus faceret Deum, et per hoc ostenderet justitiam
suam dum eis remitteret praecedentia deHcta
, , quae pessimis
tvrannisserviendo contraxerant eotemporequosustinebatet
patiebaturDeushoecfieri. Sedadhocpatiebatur, utposthaec,
id est, in hoc tempore ostenderet justitiam suam. In con-
summatione etenim saeculi , in novissimo tempore manifes-
tavit Deus justitlam suamet redemptionem dedit eum quem
propltlatorem fecit : ne forte si prius propitiatorem misis-

set non tam muhos humani generis repropitiasset Deo

,

quam in his temporibus quibus jam mundus repletus vide-

tur homlnibus. Deus enlm justus est , et justus justificare

non poterat injustos : ideo interventum voluit esse propitia-

toris, ut per ejus fidem justificarenlur qui per opera propria
justificari non poterant.... Cum vero peccatorum remissio
tribuatur, certuui esl propitlationemefrusione sacri saogui-

1 Rom. III , 2j , 26. — 2 Ibiil. 24- I Tiinoih. ii , 6. — ' HeJ)r. ii , 9. —

* Rom. iii ,
25.

j
 ,

IN EPIST. AD nOMANOS. LIU. III. 99 .

nis acliniplclam : «Absque saiiguinis cnim effusione » (siciit

Aposlolns (licil ) « non (it rcmissio pcccatonim^. » Vcrum ,

nc Paulus tibi solus prKsumpsissc propiliationis pomcn vi-

dcatur in Chrislo,audi quomodo et Joanncs consone delioc

sensu loquatur cum dicit : « Filioli nici , hacc scribo vobis ,

»ut non peccclis. Scd ct si quis pcccavcrit , advocatum ha-

wbcmus apud Palrcm Jesum Christum justum el ipse est , :

«propitiatio pro peccatis nostris non solum autem pro nos- :

»tris, scd ct pro univcrsi mundi^. » Uno igltur eodemque

sensu A[^osloVi pro/ntiatoiHian , vel propitiationem ,\e\ , ut In

Latinis codlcibus frcquentius imenitur propitiatorem , no-
minant Christum. Scd nihil inlcrest sive propitiator , slve
propitiatorium , sive propitiatio , sivcetiam cxoratio scrlptum
sit, cum apud Givtcos uno scmpcr eodcmque sermone pro-
feratur. IVisI forle videalur quibusdam propitiatio ipsa cjus
dlvlna substantla; propitiator vero , cum dispensatlones Iii

homiuibus cxplct , intclligl. Scd ct quod dlxit Joannes, quia

« ipse est exoratlo ( sive propltiatlo )
pro peccatis nostris :

»non solum autem pro nostrls, sed et pro universi mundi, »

quacdam nobis intuHsse vidctur augmenta mysterli utos- ,

icndat Jesuin propitiatorem essc non sohmi crcdentium ,

verum et totius mundi....FItergo perrepropitiationemsan-

gulnls Christi remissio « prcTcedcntium deHctorum , In sus-

«tentatione Dei , ad ostcnsioncm justllias sua;". » Sustcnta

tio Dei est , ubi peccator non statim punitur ut peccat sed ,

secundum quod Ibidem Apostolus dixit, per patlenliam Dci

adducltur ad pffinllcntiam et In hoc loco ostendcrc dicitur '
:

jusliliam suam Dcus. Benc aulcui addidil « In hoc tcm- :

pore^ » Prnesentis cnims.TCuH temporc in sustentalione est

justitia Del ; fuluri vero iii rclributionc. Jnslum namque
apud Deum visum est , ut quia fulurum sxculum ad judi-
* IhLr. IX, 22. — ' r Joan. h, i , 2. — ' Rom. iii, aS, aG. — 'Iil. n, 4«
— * Iri. III, 2G.
 ,,

lOO ORIGENIS COMMENTARIA

cium statiierat ,
praesens sustentationi et patIenli.Te deputaret.

Nam si puniret in hoc tempore peccatorem, justuin non

videretur itcrum ad judicium (juem punierat evocare. Si
vero sustcnlet et patiatur in praesenti saeculo , recte erit
justus judex in futuro. Justificat ergo eum qui ex fide est
sicut et de Abraham scriptum est , quia « credidit Abraham
»Deo, et reputatum estei ad justitiam^ » Quod si Abraham
credidit , et ex fide justificatus est , consequens sine dubi o
erit ut et nunc qui Deo per fidem Jesu
credit ,
Christi jus-

tificetur cum fideli Abraham ^ »

IX. « Ubi est ergo gloriatio tua? Exelusa est. Per quam
«legem? Operum Non sed per legem fidei. Arbitramur
: :

» euim justificari hominem per fidem sine operibus Legis ^ »

... Nunc jam velut conclusionem assertionum suarum po-
nens in hoc loco ... dicit sufficere soHus fidei justificatio-

nem , ita ut credens quis tantummodo ,

justiflcetur, etiam
si nihil ab eo operis fuerit expletum. Imminet igitur nobis
qui integram esse Scripturam ApostoH conamur asserere

et ordine suo cunctaconstare , ut requiramus quissine ope-

ribus sola fide justificatus sit, Quantum igitur ad cxemplum

pertinet , sufficere arbitror iliuai latronem qui cum Christo
crucifixus clamavit ei de cruce Domine Jesu, memento
: «

»mei cum veneris in regnum tuum''.» Nec aliud quidquam

describitur boni operis ejus in EvangeUis , sed pro hac sola
fide ait ei Jesus : « Amen dico tibi : Hodie mecum eris in pa-

nradiso. » Aptemus nunc, si videtur, causae hujus latronis

verba ApostoU Pauli et dicamus ad Judaeum « Ubi est ergo , :

«gloriatio tua^? Certum quia exclusa est; exchisa autem

»

non per legem operum sed per legem fidei. Per fidem enim ,

justificatus est hic latro sine operibus Legis : quia super

hoc Dominus noii requisivit quid prius operatus esset; nec

* Galai. ni , 6. —^ Ibid. 9. — ^ Rom. rn 27 , , 28. — ^*

Luc. xxrii , J2,

43. — ^ Rom. iir, 27.

 IN liPIST. AU nOMANOS. LIB. III. lOl

cxpcct.nvil (niid opcris cuin crcdidissot expleret, sed sola

confcssionc juslificaliim coiuitcm sibi euiii paradisum in-
grcssurus assunipsit. Scd ct raulicr illa de qua in Evangc-
lio scciindum Lucam rdcrlur, qiiia « ciim cognovissct quod
» Jcsus rcciibuit in domo Pharisrci, dclulit vas ungueiiti , et

»stans rclro ad pedes ejus, ac (lens , lacrymis lavit pedes

»cjus, ct capillis capitis sui detersit , ct osculabatur al<[uc
» ungebal ungucnlo. Yidcns autcm Pharisneus qui eum vo-
Bcavcrat, dixit iutra scmctipsum : llic si csset Prophela ,

«sciret ulique quae et qualis est mulier quae tangit pedes

»ejus, quia pcccatrix cst '. » Jesus autem dixit ad eum
parabolam quingcntorum vel quinquaginta denariorum ,

et cx nullo Legis opere , sed pro sola fide ait ad eam : « Pic-

nmittuutur tibi peccata tiia '

: » et ilcrum : « Fides tua
»te salvam fccit , vade in pacc '. «Scd et in multis Evange-
lii locis hoc sermone usiim lcgimus Salvatorem, ut creden-
tis fidem causam dicat esse salutisejus. Ex quibus omiiibus
clarct quod rccte arbitralur Aposlolus justificari hominem
per fidem sine operibusLegis*. Scd forlassis hncc aliqiiis au-
dicns resolvalur, et Lene agendi negligcntiam capiat, si-

quidem ad justificandum fides sola sufficiat. Ad quem dice-

nius quia post jiistificalionem si iujusle quis agat, sinc du-
bio juslificalionis gratiam sprcvit. Neque enim ob hoc quis
accipit veniam peccatorum , ut rursum sibi putet peccandi
liccntiam datam. Indulgenlia namque non futurorum, scd
prnctcrilorum criminum datiir. Igitur ut ad proposilum re-
deamus , juslificalur homo per lidcm , ciii ad justificandum
nihil coDferunt opera Legis. Ubi ^ ero lldcs non est quae cre-
dcnlcm jiistificel, eliaiu si opcra qiiis habcat ex Lcgc , la-
mcn quia non sunt acdificata supra fundamenlum fidei ,

quamvis vidcantur esse bona , lamen operalorcm suiimjus-

tificare non possunt ,
quod eis deest iides , quae est signacu-

* I.Uf. VII , 37 ct seq. — * ll)i(l. 48 — ' Iliid 5o. — * R<im. 111,78.

 ,

102 ORIGENIS COMMENTiRIA

lum eoruin qui justificantur a Deo, sicut superlus dixlmus,

qnia« creditlit Abraham Deo , et reputatum e«t el ad justi-

» tiam*. »Tantumest,ut is qul justificaturper gratlam fidei,

dicat secundum Paulum , quia« gratia Dcl qu;e mlhl data
»est, Inanis non fult^. » Excludltur ergo omnis gloriatio
quae ex Legis operlLus venit. Et ut adhuc manlfestius fiat

quod dicimus , exemplum dabimus ex

Evangeho hls qua? In

scripta sunt , PubHcanus ad tem-

ubi ascendit Pharisoeus et
plum Dei « et stans inguit, Pharisneus In medlo dlcebat
; , , :

»Deus, gratias ago tibi quoniam non sumsicut cajterl ho- ,

»mines, raptores , injusti, adulterl , vel ut etlam Pubhca-

» nus iste : jejuno bis in sabbato ; decimas do omnium quse
»possIdeo*, » et reHqua. Et haee fortassis vere dlxerit, sed
secundum Dominl sententiam jactantiae morbo corruptus
non descendit justificatus de teinplo. TaUs ergo gloriatio
quaj veniebat ex operlbus Legis excludltur, quia non habet
humlhtatem crucls Christi : in qua qui gloriatur audi quid
dicit : « Mihi autem abslt glorlari , nisi in cruce Domini mei
» Jesu Chrlsli ,
per quem mlhi mundus crucifixus est , et ego
»mundo\ »Vides Apostolum non gloriantem super justltia

sua, neque super castltate, neque super sapientia , neque

super cffiteris vlrtutibus vel actibus suis, sed apertissime
pronunciantem et dicentem : « Qui gloriatur, in Domlno
»glorietur \ »Et slc cxclusa est Judaica gloriatio, non per
legem operum , sedper legem fidei ^
quae est in Christo Jesu
incujus cruce glorlatur Apostohis. Quis enim recte vel su-
per castitale sua gloriabitur, cum scrlptum legat qulasi «
quis
» aspexerit muherem ad concupiscendum cam jam , raoecha-
»tus esteamin cordesuo' ?» Unde etProphetadlcit : « Quo-
modo gloriabitur quis castum se habere cor * ?» Aut quis glo-

1 Rom. IV, 3. — 2 I Cor. xv, lo. — * Luc. xviri , lo, ii, 12, i3,i4.
— "Galat. VI , 14. — * I Cor. 1, 3i. — ^'
Roiu. iii, 27. — ' Matih. v, 28.
— * Prov. XX , 9.
 ,

IN liPIST. \D noMANOS. LIll. III. 1 o5

riabiliir snpor snpioiitia.cnmscripliiin vldeal ,

quia «ninndus
• pcrsanirnliain noncognovil Dcuin :cl idco placnit Dco pcr
»$tnlliliam pr.Tdicalionis salvos facere crcdenles'?» cl ilc-

rum : « Qnaj slnlln sniil innndi cl(^git Dcus , ul confundat sa-

»piciitcs^?))Quisaulcmvclsnpcr juslitiasuagloiiabitur, cum
audial Dcum per Prophctam diccntem ,
quia«omnls justitia

vestra sicut pannus mulieris menstruata} ' ? » Sola igltur justa

gloriatiocst infidc crucisChristi.quKcxcludlt omnem illani

gloriationem ,
qua) dcscendit cx operibus Lcgis. ...

X. Unde et convenienter in consequentibus ponit « : Aii

»Juda?orum Dcus tantnm ? Nonne et Gcnlium? Imo et

«Gentium. Quoniam quidem unus Dcus qni justificat clr-

• cumcisloncm ex fide, et praspntlum pcr fidcm*. » His

quidem qui alium volunt esse Judaeorum Deum et alium ,

Gentium, id cst aliura Lcgis, et allum Evangcliorum

, ,

satis de hoc crlt angnsta et arcta rcsponsio, Apostolo Paulo

abundantius satis dante sententlam suam, cum non so-

lum unum dicat cssc Deum Jnda-orum et Gentlnm, sed

ct addat quod Idem alque Ipse slt qul justificat clrcnmcl-

slonem cx fide, ct praepullum per fidem. Quod ct si cir-

cumcisionem per allegorlam susclpere voiuerlnl , Ila ul

sanclos ct splrltalos quosqne ab co clrciuncislonem dicant
esse appellatos , statim In consequcnlibnsinvenientobicem.
Si enim circumclsionem sanctos , vol , ut illi nomlnaut
spiritalos appollavlt, conscqncns est ut pncputium peccato-
res dlxerlt, quos IIII animales vocant. Et qucmodo convo-
nlet, ut bouus Dous paritcr spiritalcs aniinalosquc juslifi-

cet ? Illis crgo in hls Apostoli sermonibus nodus inextricabllis

crlt. Secundum nos voro ,
qni circnnicisioncni cos (pii cx
Judajis crediderunt , et prxputiuiii nlhilonilnus cos qui ad
lidem ex Gentibus vocati sunt dicimus , plana erlt et fa-
ciUs exposillo. Idem enlm ipse Dous ex ulroque populo
* I Cor. 1,21. — ^ Ibiil. ay. — ' Isiii. lxiv, G, — ''
Rom. iii , jf), 3o.
 ,

104 ORIGIiNIS COMiMERTARIA

credentes non circiimcisionis aut praeputii privilegio , sed

solius fidei contemplatione juslificat. Supercst et unius syl~

labae differentia, in qua variasse videtur Apostolus, Nonnos

otiose prpetereat quod dicit quia circumcisionem ex fide
,

justificet Deus, et non per fidem ^; praeputium vero per fi-

9em et uon ex fide. Non enim mihi videtur superilua apud

,

eum haberi ista praepositionum commutatio, quia inveni-

mus ab eo et in aliis locis non utUbet sed observanter , ,

hnec posita, et necessario differentiam distinctionis hujus

esse servatam , sicut cum de Deo loquens dicit : « Quoniam
»ex ipso , et per ipsum , et in ipso sunt omnia^. » Et ite-

rum ahbi dicit : « Sicut enim mulier ex viro , sic et vir per
» mulierem omnia autem ex Deo^ » Tale est et quod ad
:

Gorinthios scribit « Ahi quidem per Spirilum datur sermo :

» sapientiffi alii sermo scientice secundum eumdem Spiri-

,

»tum , alii fides in eodem Spiritu \ » Et non solus Paulus

Apostolus harum distinctionum observantias tenet , sed et
Jcannes ,
qui cum deVerboDei dicat quia « omnia per ipsum
«facta sunt % » vitam non per ipsum, sed in ipso factam esse
testatur dicens : « Quod factum est, in ipso vka erat ^ »Et
quoniam multum est ut ea quae nunc exempli causa protu-
limus cxponantur, sensum eorum pro captu nostro breviter
coUigamus. Cum dicitur, ex ipso , princlpale aliquid hujus
praepositionis indicio videtur ostendi. Cum vero per ipsum
dicitur, se(juentis causae , id est , ejus quae post principalem
est , intelligentia designatur. Ut verbi causa dicamus quod
ait : « Ex ipso , et per ipsum , et in ipso sunt omnia '
: » Ex
ipso, primae creationis omniuiu, et hoc ipsum quod quae
sunt, ex Deo esse c«perunt , significantiam dedit : Per ip-
sam, quod ea quae prius facta fueraut , reguntur et dispen-
santur pcr eum a quo subbisleudi initium trahunt : In ipso

^R.oiv.. ni , 3o. — ^ lcl. XI, 36. — ' i Cor. xi , 12. - ^'

Id. xit , 8. —
' Joaii. r, 3. — ''
Ibid. 4. ' Roji. 11, 36.
 \y liiMsr. \i) noM.vNos. i.in. ni. loo

niiod lii qui jani coirooti ot ojuoiKlali siint, in ipsius pcr-

locliono consistunl. Sic crgo lia,x plcnissiinic rationis le-

ncro (lilVorenlins eJoccnliir, ut quoJ subsisliinus , cx Deo

liabcre diciuuiir : quod dispcnsaniur <3t rc^imur, pcr ipsnm
ticri dcsignctur : quod vci o in siinnna porfcclionis consisli-
imis, In ipsi) cssc dcclaretur. Potesl ct in pricsenli loco
talis quapdam obscrvari diflerentia , ul circumcisio qua3
vclul primo loco cl ordiiic juslificatur, cx fidc , et non per
fidcm juslificanda nicmorclur : prwpulium vero quod se -

cundo loco ad justilicalionein trahitur, non ex fide , sed

pcr fidcm juslificandum dicatur. Pulo autem quod ct in ea
dilTorcntia, quani supra dixinuis , « Sicut enim mulicr ex
» viro , ita ot vir pcr mulicrem '
, v plcnius ista dcsignentur.
Primo ctenim loco vir esl ex quo descenderc mulier dici- ,

tur, et non pcr virum. Secundo vero in loco per mulicrcm

vir : quia mulicr minislrarc quodammodo \ idctur auclori
viro , et idco pcr mulicrom vir dicilur nasci , ct non cx mu-
liere. Sed fortassis occurrat aliquis huic dc midiere et viro
exposilioni nostrae , et objiciat illud , quod dixil Apostolus
de Christo « Factum ex mulierc, faclum sub Legc^; »
: et

non Factum per mulicrem. Cui hoc modo respon-

dixit :

dendum puto. Dcomniquidem homineconveniet dici quod

pcr muhcrem factus sit, quoniam quidem priusqnain per
muHcrcm nascorelur, ex viro accepit exorditim : Chrislus
vcro, qiii non ex semine viri carnis suoe siimpsit origincm,
merdo (X mulicre factus dicitur. Ipsi namque, id cst, mn-
lieri, et ipsa principalis origo carnis cjus ascribitur, et
rectenon pcr mulicrein sed ex midicre factus ab A|)OstoIo ,

memoratur. Justificat crgo unus atquc idcm Deus circum-

cisioncm cx lidc , ct pricpuliuiu j)cr fidoin ". Qiiod si rcqui-
rat aliquis curiosius, ii qui ox (ido jiistilicanlur , por qiiom
justificcntur; ct rursum ii qui pcr fidem justificantiir, ox

* I Cor. xr, 12. — •^

fial.if. iv, 4. ' Hom. m , 3o.
 ;

106 OniGENIS COMMBNTARIA

quo juslificentur; licet fortassis multa in hoc curiositas vi-

deatur, tamen convenienler dicerc possumus, quod qui ex

fule jiislificantur , initio ex fide sumpto per adimpletionem
bonorum operum consummantur, et qui per fidem justifi-

cantur, a bonis operibus exorsi per fidem sumniam perfec-

lionis accipiunt. Ita utrumque sibi adhairens alterum ex al-

lero consummatur (5).

XI. Et propterea pulo Apostolum slatim in consequen-

tibus posuisse « Legem ergo evacuamus per fidem ? Absit
:

» sed Legcm statuimus *. » Quouiam in supcrioribus ad fidem

cuncta visus est revocare, ipse sibi quod ab aho proponi
posset ostendit , et dicit : Si per fidem justificatur homo , et

non ex operibus Legis , et si Deus circumcisionem ex fide

justificat , et pra;putium per fidem , Legem ergo Moysi , o

Paule ! destruis per fidem ? Sed ad hoc ipse respondens di-

cit : « Absit : imo Legem staluimus , » hoc est confirmamus.

Sed operaj proetium est videre quomodo legem se confir-

mare pronunciet qui in superioribus ,

dixerit, quia non jus-

lificctur homo ex operibus Legis*. Salvator in Evangehis

dicit, quia « Moyses de me scripsit'. » Qui ergo non credit

Christo , de quo Moyses scripsit in Lege, destruit Legem :

qui autem credit Christo , de quo IMoyses scripsit Legem ,

confirmat per fidem ,

quia credit in Christum. Fidem autem
dicimus in Patrem , et filium , et spiritum sanctum integram,
plenauij perfectam ,
quae nihil diversum , nihil discrepans

aut extraneum in Trinitate profitetur. Nam Marcion qui

ahum dicit deumLegis, ahum patrem Christi ,
per fidem
suam non statuit , neque confirmat , sed destruil Legem. Hoc
et Ebion facit; hoc et omnes qui in fide cathohca ahquid
corruptionis interserunt. Ego etiam illud convenienter ad-
jiciam , quod omnis qui crcdens Christo bene agit et con- ,

linet se ab omni macula peccati, hic Legem Dei recle vi-

/Rom. III , 3r. — ^ Il)id. 20. — ^ Joan. v, ^ti.

 IN EIMST. M) nOMANOS. IIB. IM. I07

vondo oonfirnial : <(iii vero pi\TCO|>s ptxcalorum vltiis a^iliir,

cl sinc iillo poMiilcndi rclinaciilo assidnitalo scclcnim ma-

culalur , liic eliam si credcrc Christo videatur, per Ildem
sviam non slatuit , scd dcslruit Lcgcm. Sed et illa neqiKUjnam
nobis praMcrcunda vidctur objcctio, quam proferre quis po-
lcst , et dicere quod conlraria sibi scribcre videatur Apo-
slolus , cum in pra\senti quidcm loco dicit non dcslrui lc-

2;cm , scd confiru)arI : in secunda vcro ad ('<orinlhios ila scri-

bit : « Quod si minlslcrium mortis in lillcris formatum in

«hipidibus, fiictum est in gloria, ita ut nou possent iuten-

» derc filii Israel in faciem Moysi propler glorlam vultus
Bcjus qnx dcstrultur ,
quomodo non magls ministcriiim
))Spirilus erit In glorla*?)) ct paulo post : « SI enim quod
«destniltur, per glorlam cst; multo magls quod manet , In

))gloria cst^. )> DIcI crgo potcst qiila gloria vulliis IMoysIqua)
destrultur, et hoc quod dlcit, cnlm quod deslrultur,
« Si

»per glorlam est, » contrarlum vldcri huic sententlic qua

pronunclat : Non destrulmus Legem per fidcm , sed statui-
mus et confiruiamus'. Sed vide si possiuius hoc modoquod
intcntatur absolvere.Non cst Idcm quod dixh Lcgem de- ,

stndmus Lex destrultur. Paulus ergo in praesentl loco

, et ,

hocpronunclat quod Lcgcm Ipsc non destruat. Nam et si ,

destrultur Lex pcr eam quac supercminct gloriam non pcr ,

Paulum, neque per aHum afiquem sanctorum destruitur.

Unde et ipse Dominus dicebat: « Non

Legem venl solvere ,

»sed adlmplcre''. » Nullus crgo sanctonim nec Ipse Domi- ,

nus deslrult Lcgem , sed glorla cjus lcmporalls et pertraus-

iens a glorla neterna et permanente destruitur et superalur.

Undc quam caute et persplcacller AposlolIca3

vlde lcgcnd.T
sint litlci\TC. Non dixlt: « Ncque cnim glorlficatum cst (;uod

»gloriosum est',» et siluit : alioqtiin falsum vidcretur :

' 1 Cor. m, 7, 8. — ^ Il)id. 1 1. — ' Kom. iii , 3r. — * Maltli. v, 17.

-^ * I Cor. III , 10.
108 OniGENIS COMMBNTARIA

(quomodoenim quocl gloriosumcstnon essetglorificatum ?)

sed addidit : « Proptcr cam quas supereminet gioriam » ut :

ostenderet uon a quocumque destrui gloriam Moysi, id est,

Legis, sed , ut diximus, ex comparatione majoris gloriae
quse in Christo cst, obtcgi et obscurari eam gloriam quseiii

Lege est : et ideo dicit «Si enim quod deslruitur per glo-
;
,

»riam est; multo magis quod manet, in gloria est*. » JMa-

nere quoc Christi sunt dicit; destrui quoe jMoysi sunt: sed
destrui non per hominem , sed ex comparalione , ut dixi-
mus, supervenientis glorioe ; quoniam quidem «Lex pseda-
» gogus noster fuit in Christo donec veniret plenitudo tem-
wporum^ : » etsicut diciaius necessarium esse opus paeda-
gogi , donec parvuhis est is qui sub pa^dagogo est , destrui

autem et non esse necessariumofficium pa^dagogi , cum ad

perfectionem venerit is qui sub pffidngogo fuit : ita dicimus
destruijam opus Lcgis «ubi advenit plenitudo temporis%»
et fihus qui ahquando nihil dlfferebat a servo , hseres factus

esl paternae substantiae. Quod autem haecita debeant intel-

h'gi quae destruenda appellat Apostolus , consuetudinem
ejus super hoc vocabulo eliam in ahis disce ,ubi dicit : «Ex
» parte scimus , et ex parte prophetamus. Cum autem vene-
» ritquodperfectumest, destruentureaquse ex parte sunt'*.»

Et in hoc loco scientia Pauh vel prophetia destrui dicltur

absque injuria Apostohcee gratise : quo scihcet inteUigamus
ad comparationem perfectorum vacare et otiosa esse ea
qu;e imperfecta sunt. Ita ergo et in prsesenti sermone Pau-
lus quidem Legem non destruit, sed confirmr.t. Gloria au-
tem Christi cum revelata fuerit, eam gloriam quae apparuit
in Moyse, et ex qua glorificatus fuerat, ipsa comparatione

sui qua supereminet , et confutat , et arguit , et ostendit

nec gloriam computandam. Tale est et quod ahbi dicitur :

*i Cor. m, II. — ^Galat. in , 24. — 3 Galat. iv, 4.—'' i Cor.

xiif , 9.
 \S inST. AD nOMVNOS. LIB. III. 1 O9
« llliini oporlrl crosccrc , uic aulcni ininui' : » ct qdod ipse
Panlns dicil : « Cnni aulcin faclus snmvir, dcslruxi qiuc
«cranl parvnli^ » IIoc oslcndit cl siniilitndo pasd.igogi , cu-
jns opns dcstruilnr ol ccssat cnm ad pcrfcctam «talcm ve-
ucril parvulns. Proj)lcrca cr<;o canlissiuic dixit Aposlolus :

« Lcgcm crgo dcstrnimns pcr fidcni? Absit ^ ; » et , non

dixlt : Lcx ergo destruitur per fidcm : sed , « Legem ergo
«dcstruimus ? » et rursns in scqucntibus, « Non scd Le- 5

»gcm slatnimus. » Namct si dcstruitnr Lex, non pcr fidtuii

dcstruitvir, sed per supcreniinentem gloriam. Pcr fidcm

autem non solnm non dcstruitur Lex , sed statuitur per
Apostolos ct confirmatur : quia Christum quem Lcx ct Pro-
phctas venturum pracdixernnt, isti pracdicant jam venissc :

et confirmatio ulique Prophetiae vel Legis est, cum quae

prajdicta fucranl, monstrantur implcta.

* Joan. iti , 3o. — ' i Cor. xin , 11. — ^ Roiri. iii , 3i.
 OBIGENIS COMMENTARIA

i^V^X^XVV^V- VVvV\VXAiVV\VVVl/V\i/VVvVVVV\VVVVVVV\\VVVVV**A/^VVVVVVlVVvVVCVV'VVVWVVV^»VVVVV\W

LIBER QUARTUS.

I. « QuiD *
ergo diccmus Invenisse Abraham patrem nos-
» trum secundum carnem ? Si enim Abraham ex operibus jus-
» tificatus est, habet gloriam, sed non apud Deum. Quid
» enlm Scriptura dicit ? Credidit Abraham Deo et reputatum ,

»cst IIU ad justltlam^ Ei autem qul operatur, merces non

» impulatur secundum gratiam , sed secundum debitum.
»Ei vero qui non operatur, credit autem in eum qui justi-
«ficat Impium, repulatur fides ejus ad justltiam. Sicut et
»David dicit beatitudinem hominis, cul Deus accepto fert

«justltiam sine operibus. Beatiquorum remissae sunt Inl-

» quorum tecta sunt peccata. Beatus vlr cul non

qultates , et

»imputabit Dominus peccatum^ » Cum superlus* duas

proposuerlt leges quarum unam operum, aham fidel no-
,

mlnavit, per quam Lcgem fidel excludi glorlationem dicit

eorumqui In Legls operibus glorianfur ; et pronunclaverlt fide

juslificari hominem sine operibusLegis : consequenter nunc

ut hcec de Scripturis asserantur , Abrahac produxit exem-
phmi, et dlcit qula « Abraham si ex operibus justlficatus
» est , habet gloriam , scd non apud Deum \ » Quod quidem
non sine arte dialectica disserit. Nam si Is qul ex operibus
non habet glorlam apud Deum, Abraham au-
justificatur,

tem constat habere glorlam apud Deum, ergo non exope-

' Iloin. IV , I et seqq. — ^ Geiies. xv , 6. — * Psalm. iir , 3 1. — ^"

Rom.
111,27,28. — * IJ. IV, 2.
 iN i:risT. vn uomanos. i,in. iv. ill

rihus , sod c\ fi«lo insliricalus csl Abralmm , ut nccossario

habcal ghu iain aputl Dcuni. Sic cnini Scriptura pronunciat:

« Quia crcdidit Abraham Deo , ct rcpulatum est illi ad jus-
«tiliam'. » Quod
Deus rcputavit illi ad justitiam sine
si ,

dubio cl gloria cjus apud Dcum cst. Proplcrca crgo Apos-

lolus testimonio huic quod assumpsit cx libro Gcnesis ad-
jungit et sermonem proprium , et dicit quia « ei qui operatur,
« mcrces non imputatur secundum gratiam, sed secundum
» dcbitum ci vcroqui non op'^ralur, crcdit autcm in eum qui
:

«justificat impium ,rcputatur {idcscjusad justitiam^. » Per

omnem itaquc hunc locum Apostolus hoc videturostendere,
quod duac" quiednm sint justificationes,quarum unamex opcri-
hus nominat, aliam vcro cx fidc.Et illam quidcm quasexopcri-
bus est, dicit habcrc quidem gloriam , sed in semetipsa , et

non apud Deum illam vero qune ex fide est, haberegloriam

:

npud Dcum utpote apud inspiclcntcm corda hominum

, ,

ct sciontem quisestqui crcdil in occullo, et qulsestqui non

credit. Et ideo merito apud solum Deumhabct gloriam qui ,

afTcclum fidei ejus pervidet in occultis : qui vero justifica-

lionem ex opcribus spcrat , potcst ficri ut opcra ejus etiam
ab hominibus comprobcntur. Palam namque est, et vidcri
oculis potcst quidquid operc manifestum est : ct si fides in

occulloest, opera autcm palam sunt, convcniet in hoc as-

sumi illudquod scriptum est : « Qure occulla sunt Domino
»Deo tuo quaj autem manifesta sunt vobis ctfiliis veslris\»
,

Sed ct Illud his aptarc convenlct quod scriptum cst, quia

« justus ex fide mea vlvit''. » Conqiclcnlcr igitur dicinuis,
(juia hi qui sccimdimi interiorcm hominem circumciduntur,
ct in occulto Judael sunt , spiritu non liltera horum laus
, ,

ct glorla nou apud homincs ,npud Deum csL Qui vcro

scd
cx opcribus justillcanlur, quoniam palamsunt ct manifcsla

4 Genes. XV , (>. — ^ Koni. iv, 4 » 5. — ' Dcul. xxix. ag. — * Habac.

II ,
4- llcbr. X , 3S.
 OniGIiNIiy COMMUNTARIA

opera eorum ,
potcst essc gloria eorum vel apud sanctos
quosqiie et justos qui accipiunt a Deo potestatem dc huma-
nis operibus visibilius judicandi , vel etiam apud Angelos ,

coeterasque virtutum coelestium potestates, qui utique glo-

rificare eum cujus opera proLaverunt possunt. Occulta vcro
cordis quoniam solius Dei est noscere , ipse pervidet si in

unoquoque fidei habitat ahquid affectus : ct idco qui ex

fide jusllficalur, apudsolum Deum habet gloriam qui occul-
torum uotitiam habet , et fidei solus inspector est. Jgitur et

Abrahamsi ex operibus , inquit , j ustificatas est ', habet qui-

dem gloriam ex operibus venientem , sed non illam quai
apad solum Deum est : at certum est Abraham apud so-

hmi Deum habere gloriam : conseqaens ergo non ex est ut

operibus , sed ex fide justificatus sit. Non autem putes quod

si quis habeat talem fidem ex qua justificatus habeat glo-
riam apudDeum, possit simul cumea habereet injustiliam.
Nulla enim pars est fidei cum infidelitatc nulla jus-
simul ,

titiae cum iniquitale communio sicut nec lucis cum tene- ,

bris potest esse societas ^. Sienim « qui credit quod Jesus est
» Christus , ex Deo natus est % et qui ex Deo natus est , non
«peccat ' : » manifestum est quia qui credit Jesu Christo ,

non peccat : quod si peccat , certum est quia non credit ei.

Indicium igitur verae fidei est ubi non delinquitur, sicut e

contra ubi delinquitur infidelitatis indicium est. Propterea

ergo el in aliae Scripturoe loco dicitur de Abraham quod ex ,

operibus fidei juslificatus sit *

: quia cerlum est cum qui
veie ciedit, opus fidel, et justitiae , et totius bonitatis ope-
rari, et capacem fieri utriusque gloriae , tam ejus quae apud
Deum in occulto est ,
quam etiamcjus qua? palam est, et

non solum apud Deum est. His ita pro virlbus explanalis ,

eiiam illud praetereundum minime videtur, quod patrem

» Rom. IV, 2. — '2 Cor. vi, 14 . i5. — ' r Joan. v, i. — '*

Ibid. 18.
. — 5 J.ic. it , 21 , 22.
 ,

1> KPIST. Al) nOMANOS. LIH. IV. 11^5

noslnini sf.HMiinlum oanicm nominavlt Abraliam*. Ccnlium

clcniin \iidvv Abraliam sccnndum fidcm, non sccundum
carncm vidi^nr. Nam ipsins qnidcm Aposloli potcsl ct sc-
cundum carncm dici cx gcncre cniin Israclilioo cliam sc-
:

cundum carncmpalrcm nominare poluit Abraham c?ctcr.e :

vcro genlcs in spiritu cuni patrcm , non iii carnc nomina-

bnnt : nisi nlpolc in locis ila angustis ad allcj;orioaB inlcHi-
gcnlia^ lalitudincm convcrlamur, nbi palcr sccundum car-
ncm accipi potest is qui doctrinae carnalis , id cst , Lcgis sc-
cnndum lillcram prima clcmcnta tradideril, ct magister ia
divina Lcgc priinaj inslitiitionis extitcrit. Quod autem ma-
gislri ctiam patrcs appcllentur et Apostolns Paulus dicit
quia«in Cliristo Jesu per Evangelium ego vos gcnni^. » Scd
ct tu qui Icgis , cx divinis voluminibns ipsc tibi tcslimonia
in hoc aspicientia congrcgalo. Addilnr in oonsequentibus :

« Crcdidit Abraham Dco , ct repntatum illi ad justitiam '. »

Hic scrmo cx libro Gcncsis snmitur, ex eo loco ubi noa

Abraham , sed Abram dicit ad Dominum : «Quoniamnon
» dedisti mihi scmen , Iiic vernaculus meus ha^redilabit me.
»Et dixit Dominus ad euin : Non crit harcs tnus isle : sed
»qui cxierit de tc, hic crit ha^rcs tuns. Et cduxit, iiujnit,

» eum foras , et dixit adeum Rcspice ad coelum ct numcra

: ,

» stellas , si potueris dinumerare eas- Et ait ad eum Sic erit :

»seuien luum. Et crcdidit Dco, et rcpnlattim est ei ad jus-

stitiam ^ » Latius loca ipsa cvcmpli gratia dc libro Cencsis
rcpctivimus , nt qua^ justificalionis hujns causa fucrit nos-
ccremus. Unde et acrius inlcndendum cst , si ob hocsolum
quod danduni sibi crcdidit filiuni , ct cx co progenicm ad
mnltitndinem sidcrnm propagandam , dioilnr quia rcputata
est fides ejus ad justitiam ^
: an pro hoc et pro oninibus quac
jani antc crediderat. Nequc enim putandum ((uod absque

* Rom. IV, I. — ^ t Cor. tv, i5. — ' Roin. tv , 3. — * Geiies. xv, 3 et

seqq. — ^ Rom. iv, 5.

xiir. 8
Il4 OHIGliNIS COMMENTARIA

fide fucrit illud , ut exiret de terra sua , et de cognatione patris-

sui , et venirct in lerram quam ei demonstraverat Deus ' : ve!

illud,cumseparalo a seLot,dicitadeumDominus : «Aspice
»oculis luis, et vide ex hoc loco in quo slas et intuere ad ,

» septentrionem , et meridianum , et ad occidentem atque ,

»ad orientem , quia , omnem terram hanc quam vides , tibr

»dabo eam, et semini tuo in aeternum ^. »Sed etillud quis

dicat absque fide factum , quod veniens Abraham habitavit
apud quercum Mambre in Hebron , et ajdlficavit ibi altare

Domino^? Quomodo autem et illud non erat fidei opus,

cum Melchisedech benedixit Abraham, et ait , «Benedictus
» Abraham Deo excelso qui creavit ccelumet terram : et be-

«nedictus Deus excelsus , qui tradidit inimicos ejus in mani-

» bus ejus ' » ? Ex quibus omnibus colligitur, quod in his sin-

gulis fides quidem fuerit Abrahae , sed ex parte : in eo autem

ubi dicitur, quia fides ejus reputata est ad justitiam , fides

perfecta declaretur^ Sicutenim scientiamet prophetiam ex

parte dicit esse Apostolus , et rursum dicit esse perfectam
in eo cum scribit
, : « Ex parte scimus , et ex parte propheta-
» mus ; cum autem venerit quod perfectum est , destruentur
» ea quae ex parte sunt *
: » ita et fidem possumus intelllgere
esse aliquando ex parte , et aliqnando perfectam. Ut autem
quod dicimus aliis adhuc Scripturae sanctae testimoniis mu-
niatur, audi in Evangello ad Dominum dicentes Apostolos r

«Domine,. auge nobis fidem'. » Nonne per hoec evidenter

©stendunt habere se quidem fidem , sed talem quae egeret
augmento ? Sed et ipse Apostolus Paulus cum dicit : « Siha-
>beam omnem fidem ita ut montes transferam *, » omnem
,

eum dicit, ex partibus totam docet esse compositam. Ne-

que enim omne potest nominari » ubi aut qualitatis , aut

«Genes. XII, I. — *Id. xni , t^. — ' Ibid. i8. — * Id. xtr, 19, ao-
— 'Rom. IV, 5. — « I Cor, xiii, 9 , 10. — ' Lnc. xvii , i. — * i Cor.
xiii, 2.
 »

\y i;pisT. Ao noMANOs. Lin. iv. ii5

<]iinntilalis •livcrsilas iion ost. Vidclur crgo eliam in pr;c-

sonli loco cuui nuilla; lulcs Abrahac praecesserint pcr singula

qiwque qua? cx partc superius uiemoravimus , in hoc niinc
univcrsa rulcs cjus cssc collccta , et ita ci ad justitiamrcpu-
tata. Jam sanc considcrabis , sicut dc fidc dictum cst quia

reputata cst ci ad justiliam , ita ct de aliis virtutibus dici

possit quia, vcrbi gratia, miscricordia unicuiquc rcputari
polcstad justitiam*,<^ut sapicntia , aut scicntia, autmansue-
ludo,et liumilitas vel cerle si omni credenti fidcs ad jus-
,

titiam rcputetur.Sed cum ad Scripturas redeo , non omni

bus crcdcnlibus invenio quod fides ad justitiam reputctur.
Dcnique scriptum est dc filiis Israel quia « credidcrunt Do- ,

j> mino , et famulo ejus Moysi ^; » nectamen additur quod de

Abraham scriptum cst ,
quia rcputata est illis ad justiliam.
Ob hoc arbilror, quod non iliis erat , sicut in Abraham dr-
cuimus , ex multis partibus fidei in unum coaccrvata pei'-

fectio , Quod autem

quae mereretur ad justitiam reputari.
<lioit , « non imputatur sccun-
Ei vero qul operatur, merces
»dum gratiam sed secundum debitum credenli autem in
, :

» eum qui justificat Impium reputatur fides ad justitiam ,

'
,

videtur ostenderc quasi in fide quidem gratia sit juslilicantis ,

in operevero justilia retribuentis. ... Post haec velut adcon-

firmalionem scrmonis sui quem dixcrat « Ei autem qui ,

onon operatur, crcdit aulem in eum qui justificat impium,

xrcpulatur fides ad jiistitiam', » assumit testimonium de

Psalmis , et dicit : « Sicut et David dicit bcatitudinem homi-
»nis, cui Dcus acccplo fert juslitiam sine operibus : Beali
wquorum rcmissac sunt iniquitates quorum tecta sunt
, et

«pcccata : beatus vir cui non imputavit Dominus pecca-

»tum\ » Vidcs per hos sermoncs conseqiienler approbari
posse quod reputetur homini justitia sine operibus. Unde

* Rom. IV, y. — ^ Exod. xiv,3 i. — • Rom. iv, 4,5. — ^ Ihid. — ' Ibid.

6 ,
y , 8. rs:ilm. XXXI ,1,2.
llb OP.IGENIS COMMENTARIA

mihi videtur lioc intellexisse Apostolus, quia impossibilesit ia

homine , cui jam per aetalem discernendi de bono et malo
adest intellectus nequeinjustitiam inesse neque justitiam.
, ,

Quod si ita est , sine aUero e duobus inveniri anima non po-
test : et certum est si desierit a malis, quod jam inveniatur
in bonis. In maHs autem non est ilia anima , cujus «remissae
» snnt iniquitates, ef cujus tecta sunt peccata , et cui non im-
» putavit Dominus peccatum * : » conveniens ergo est ut sit

inbonis. Competenter igitur ad remissionem iniquitatum et

obtectionem peccatorum, et ad id quod non imputat Domi-
nus peccatum, dicit Apostolus quod homini justitia repu-
nondum opera justitia^ egerit sed
tetur, licet , pro eo tantum
quod credidit in eum qui justificat impium ^. Initium nam-
que justificari a Deo , fides est qu£E credit in justificantem.

Et haec fides cum justificata fuerit , tanquam radix imbre

suscepto haeret in anim^e solo , ut cum per LegemDei excoli
coeperit , surgant in ea rami qui fructus operum ferant. Non
ergo ex operibus radix justitiae , sed ex radice justitiae , fruc-
tus operum crescit, illa scillcet radice justitiae, qua Deus
accepto fert jusliliam sine operibus. ... Sed promovet nos
ordinis ipsius differentia , quod primo dixit : « Beati quorum
«remissse sunt iniquitates : » secundo , « Quorum tecta sunt

» peccata : » tertio, « Cui non imputavit Dominus pecca-

»tum ^ »Et vide si forte potest iste ordo in anima una ea-
demque intelligi : ut quia initium est conversionis animre

mala derelinquere , pro hoc iniquitatum remissionem me-

reatur accipere : cum autem coeperit bona facere , velut
singula quaeque quae proecesserant mala bonisrecentibus ob-
tegens, et abundanliorem numerum bonorum introducens
quam prius fuerat malorum , tegere peccata dicatur : ubi
vero jam ad perfectum veuerit , ita ut omnis de ea malitiae

1 Rora. IV, 7 , 8. Psalm. xxxi , 1,2. — 2 Rom. iv , 5. — ' Psalm. xxxi,

I, a.
 ,

IN EIM8T. AI) UOMVNOR. LIB. IV. II7

rodix pcnilus anipiilelur, eo usquc ut nulluin inea vcsligluni

possil in\«Miiri U(H|uili;r , ihi jaui summa porfecUe bcalilu-
dinis proiuilialur, cuni nulluin possil Douiinus iuipularc

peccaluni. ...

II. « Bcaliludo crgo Iutdc in circumcisione , an cliam in

»pi\Tpulio? Dicimus onini quia ropiilata cst Abraha; fides
» ad justiliam. Quomodo crgo roputata cst ? Cum in circum-
»cisione cssct , an cum in pracputio? Non iii circumcisionc ,

»scd in pra^pulio. Et signum accopit clrcumcisionem , signa-

» culum juslilix fidoi , (iu;e ost iu pra?putio : ut sit pater om-

»iiium credentium per praeputium , ut reputetur ct illis ad
«justitiam, et sit paler circumcisionis, non his tantum qui
»sunt incircumcisionc , sed ot iliis quisectanturvcstigiaejus
» quae est in praeputio fidei patris nostri Abrah;e*. «... Quod
si ALraham,cum essct adhuc in pra?putio, exfide justifica-

lus est ,
potest et omnisqui crodit Doo justificari per fidcm ,

etiam si sit in prjeputio , ct pertiuere etiam ad ipsum liajc

bcatitudo dc qua dicitur : « Bealus cui non imputavit Domi-

» nus peccalum^. » ... Si enim fuisset id tomporis in circuin-
cisionc , videretur ulique a fidci hujus gratia cxchjsum esse
pneputium. Nuuc vero osteudit, quod in pra^putio adhuc
posito reputata est fides ad juslitiam , et idco pronunciat
quia cum Abraham in pnopulio positus por fidem juslifica-
tus sit , sino dubio j)rincoj)s et patcr merito dicilur omnium
credentium per pi\uputium. Quod vcro post fidem qusc fuit
in prajpulio accepit circumcisionem , consequenter causam
qua circumcislo ci data fuorit cxponit, Ut esset, inquit , sig-

naculum ejus fidci quam habuit in pra^putio positus « , ut

vpcr lioc sit pater omnium crcdentium per praeputiuni , ul

» rcputotur illis ad justitiam ot , sit palcr circumcisionis , iion

»liis lantum qui sunt ox circuincisionc , scd ot ilhs qui sc-

»quuntur vostigia ojus quaj estin j)r;opulio fidei patris noslri

' Roiu. IV, y ct secjq. — '*

Psalm. xxxi ,
•>.. Koin. iti , 8.
 ,

Il8 OBIGENIS COAIMUNT4BI4

» Abrahae *. » Quod si Abraham, cum esset adhuc in praepullo,

ex llde juslificatus est, potest fieri etiam pater eorum qiii

in circumcislone nascuntur tamen ad illam fidem per-

: si

tineant qure in proepuiio positum justificavit. Et quoniam in

prajputlo positum justificavit Abraham,efficiturergo utrius-
que generls pater, his qui sunt in praeputlo per fidem , et

his qui sunt in clrcumcislone per carnem : et post circum-

cisionem generat primo Isaac , atque ab ipso auspicatur og-
doadis inltlum , id est , octavl diei Inipsoconsecranturprlma
mysleria , et exlnde Incipit posteritas Abrahae dupHci cur-
rere sacramenlo. Slcut enim fides natura sui aUud esse In-
telligitur, et aUud justitia quae ei per fidem reputata est : ita

et alia ejus esse in prieputio , alia in circumclsione posteri-

tas. Nam eos qui incircumcisi sunt , ipsos esse lapides puto
de qulbus posse dlcitur Deus suscitare fillos Abrahae^, in
quibus et Illud completur quod scrlptum est : Quia « benedi-
»centur in omnes trlbus terroe ^. » Sed repetamus adhac
te

quod dlcit « Et signum accepit clrcumcisionem, signacu-

:

»lum justitlne fidei, quae est in proeputio * »ac profundam :

in his PauU saplentiam contemplemur. Fortassis enim ali-

quibus eumdem sermonem secundo dlcere videatur, id est,
signum et signaculum. Sed mlhi uterque sermo multam in-
,

ter se videtur habere dlfTerentiam. Signum namque dicltur,

cum per hoc quod videtur aliud aliquid indlcatur sicut :

cum verbl gratia dlclt Dominus in EvangeHo « Generatio :

»haec signum quajrit et slgnum non dabitur ei nisi signum

: ,

» Jonre Prophelse. Sicut enlm fuit Jonas in ventre ceti trlbus

»diebus , et tribus noctibus : Ita et Fihum hominis oportet

»esse in cordeterr.^e tribus diebuset trlbus noctibus *. »Hoc
est eigo signum ubi Jonas videbatur, et Christus Intellige-
batur. Similiter et de ipso Domino in Evaugelio dlcltur :

* Pioni. IV , II , 12. — 2 JVIatih. m ,9. — ' Genes. xrt, 8. * Rom. iv ,

II. — Malth. XK, Sy, 40.

 in EPIST. AD nOMANOS. Mll. IT. II9

« Eccc hic |)osilus csl in ruinani , cl in resurreclionein Dfiul-

wloruin, cl in signnni cui conlradicclur'. » Conlradiccba-

lur eniin signo in quo Chrislus vcncrat,quia aliud inco vi-

dcbalur, ct aUud inlclhgebalur. Caro ccrnebalur, et Deus

cirdcbalur. Sic ergo acccpitet Abraham signum : et quod
cssct signuin in consequenlibus dicit : « Circumcisionem , »

inquit : quac circumcisio esset« signacuhim juslitiai fidei' »

quam habuit antequam circumciderelur. Bcneergo circum-

cisionem signum appelJavit in Abraham ,
qnia ct ipsa aliud
videbalur, ct aUud inteUigebatur : ct ostendit quia jamtunc
carnaUs illa circumcisio signum erat spiritaUs circumcisio-
nis ,
qua3 non in carne suscipitur, scd in corde. Quod vcro
dixit sigiiacidum , ita intcIUgendum puto. Signacukim dici-
tur cum alicui reiservandae pro tempore custodia imponitur,
quod ncuio alius nisi ipse qui impressit debeat resignare.
Pcr istud ergo signaculum , ut exponit Aposlolus ,
justitia

Udci quam in pricputio positus Abraham acciperc mcruit

indicalur, et pater csscmultarum genlium quod lunc cre- :

dlmus rcsignandnra cum plenitudo Ccnlium introierit, ct ,

omnis Israel salvabitur \ Tunc enim Ucl quod dicit Aposto-

Ius,non solumgcnlium sedetiam circumcisionis pcrlidcm ,

pater Abraham \ ...

III. « Non cniin per Legem promisslo Abrahfc aut semini ,

» cjus ut hasrcs esset mundi sed pcr juslitiani fidci^ » lloc

, , .

in loco mihi vidctur de Lcge IMoysi Apostolus dlspnlan! , et

asserere quod promissio quaj facta est ad Abraham ut hoere-

dilalcin niundi , id est, tcrraj tolius acclperct ipsc vcl se-

mcn ejus , non ex Moysi Lcge constarct. Anlc cnlm quam

IMoyscs Icglslator existeret , visus cst , inquit , Domlnus
Abraha5*,et dixlt ad cum : « Exi de tcrra tua , el de cogna-
«tionc lua , et dc donio palrls tui , et vcni In lcrram qiiam

1 Luc. II, '14. — ^ Roiii. IV, r I. — ' 1(1. XI , 25 , a(i. - * Id. iV ,

i ^>.

' Ihid. i3. — * Acl. vn , a.

 :,

1 20 ORIGENI9 COMMliNTARIA

»ostendero tibi : et faciain te in gentem magnam , ct Leno-

» dicam te , et magnificabonomen tuum , ct cris bencdictus

»ct benedicam benedicentcs te , et malcdicam maledicenles

» te , et benedicentur in omnes te tribus terraj \ » Quodergo
dicit , « Bcnedicentur inte omncs tribus lerrac , » boc est hx-
rcdem factum esse totius mundi. Quaa utique promissio ad
Abraham antea factaest, quam per i\Ioyscnde Legis obser-
vantia mandarctur. Sic ergo non est ex Lege promissio
Abraha;, neque scmini ejiis, ut ha^res sit mundi, sed per
juslitiam fidei. ...

IV. « Si enim qui ex Lege , hi haeredes sunt , exlnanita est fi-

» des et evacuata est promissio. Lex enim iram operatur. Ubi

»autem non est Lex , nec pra?varicatio ^. » ... Priusquam a

nobis plenior cxplanatio requiratur, ad illa breviterrespon-

deamus , quai de hoc loco hasretici nobis solent obtendere.

Aiunt enim : Ecce quomodo Apostolus dicit quia LexMoysi

iram opcralur : ubi vero Lex illa non fuerit , ibi nec pra3-
varicatio erit. Picquiramus ergo ab eis : Si ubi Lex est , et

praevaricatio erit transgressae Legis, crgo et ubi fides est,

Iransgressre fidei praevaricatio erit. Si enini praevaricator
efficitur qui declinat a Lege , sine dubio et ille praevaricator
est qui declinat a fide : et si praevaricationi illi quae in Lege
est, Lexipsa in causaest, etiam praevaricalloni hulc quae In
fidc est fides in causa csse creditur. Si vero absurdum est
dicere qula fides in causa cst ut quls prtevaricetur a flde , et

sl non acccssisset ad fidcm praevarlcator fidei non fuisset; ,

Ila absurdum erit pracvaricatlonem Legis ex eo accipere

quod susceperit quis observantiam Legis. Sed et illud adda-

mus. Quid dicent nobis de hls qui ante Lcgem Moysi in prae-

varicatlone facll sunt ? Si enim nullus ante Moysen prseva-

ricator existlt , nemo coudemnatus est , nemo punitus. Quld
dicent de Sodomitis ? quid de hls qui in diluvio condemnati

Gcnes. XII ,1. — ' Rorn. iv, i^ , i5.

1
 »,,,

IN 1-PIST. AD nOM\>05. I.IB. IV. 1 '2 1

siinl? qiiid de Gain? quid de ipso Adam? quid de Eva rcs-

pondobiint ?do qua Aposlolus dicil : «IMullcr autcm seducla
))in pr.Tvarlcationo facta cst* . » Si sinc Lcge Moysi non cst

pra^varicatio , undc Adain unde Eva pracvaricalores ab Apo-

,

slolonoininanliir PVcrum utctiain instipcrioriLussa^pc jam

,

diximus divcrsas , in hac Epislola lcgcs Apostolus inlroducit

ct nunc dc Lcgc !Moysi lo(|uilur, nunc lcgcmfidci nominal,
sicut cum dixit : « Ubi est crgo gloriatio tua? Exclusa est.

«Pcr quam lcgcm ? Opcrum? Non; scd pcr lcgem fidci^.

Inducit prKlcrca ct alias lcgcs dicit « Conde- , dc quibus :

«lcctor cnim Legi Deisecundum interiorem hominem vi- :

»dco autem aliam lcgem in membris mcis, rcpugnantcm

»lcgi montls mea^ ct caplivum me ducentcm in lege pcc-
,

»cati' : »et ita dc una ad allcram legcm transit , ut nisi scn-

sus vigilans ct intonlus sit , dcprehcndcrc cum ct sequi vix

possit. ^ idendum cst crgo ne fortc illa lex qua3 cst in mcm-
bris nostris, et caplivos nos ducit in lege peccati, ipsa sit

lex quam Apostolns iram dicit operarl. Operatur enim sino

dubio iram ei quem captivum duxerit in logc pcccati. Ubi
,

aulem lcx ista non fiierit, ccrtumest quod ibi ncc pracvari-
calio crit. Qui vcro sub isla legc fucrint, consequcnlcr ncc
hasredes erunt. Quod et si de Lege Moysi commemorari quis
velit, ct dioerc qiiia iram opcralur, pro co fortassissolo hoc
poterit aflirmare quod peccanlcm in sc aut lapidari conli-

nuo aut cremari ignibus jubet

, , vcl si quod aliud peccanti-
bus doccrnitur in Legc supplicium : ut pocna ipsa quaj pec-
canli infcrtur cx Loge , nunc ab Apostolo nominata
ira

vldcatur. Simililor et do praivaricatlonc ul non omncm ,

praevaricationem generalitcr in lioo loco astruat appellatam

sodojusqui in Loge positus doli(piorIl : ut graviiis doliclum
vidcaturejus qui pcr Lcgem j)rolul)itus peccal, quam ojus
qui nulla fucrit lege commonilus. Scd el illud videndum est

' 1 Tim. n , I 4- - * Roiii. ni , 517. — ' Id. vn , 27 , aS.

 »,,

122 OniGENIS COMMBNTARIA

quia non dixil Apostolus quod ubi Lex fuerit , ibi et praeva
ricatio , sed ait : « Ubi autem non est Lex, nec praevarica-
»tio*. »Li quo ostendit quod pra3varicatio quidem esse om-
nino non possit, nisi Lexfuerit; non tamen si Lexsit, omni
genere etiam pra3varicatio erit. Potest enim fieri ut sit Lex
et praevaricatio non sit ; non potest tamen fieri ut praevari-
catio sit , ubi Lex non est. Nam et si Moysi Legem ponamus
non continuo omnes qui sub Moysi Lege vixerunt , in prae-

varlcatione facti sunt : alioquin simul et Prophetas , et om-

nes justos videmur involvere. ...

V.« Ideo ex fide ut secundum gratiam firma sit promis-

,

» omni semini non ei quod ex Lege est tantum sed et

sio , ,

» ei quod ex fide est Abraha3 qui est pater omnium nostrum ,

» (sicut scriptum est Quia patrem multarum gentium po- :

»sui te^;) ante eum cui credidit Deum, qui vivificat mor-
»tuos , et vocat ea quje non sunt; tanquam eaquae sunt'.
Et in superioribus distinctionem dedit mercedis et gratia?
dicens mercedem rem debiti esse; gratiam autem nullius

esse debiti, sed benevolentiae beneficium. Et in prsesenti

ergo loco ostendere volens Deum haereditatem promissio-
num nou ex debito , sed per gratiam dare , dicit quia hsere -

ditas a Deo non ex mercedis debito sed

his qui credunt , ,

fideimunere concedatur. Sicutenim (utexempli causa dixe-

rim ) hoc quod subsistimus non potest inteUigi quasi ex
,

operis nostrimercede subsislamus , sed evidenter Dei munus

est quod sumus, et gratia conditoris, qui esse uos voluit :

ita et si haereditatem promissionum Dei capiamus , divinae

grati.TJest, non ahcujus debiti aut operis merces. Quod si

forle videatur hoc ipsum quod dicitur ex fide , non essegra-

tis , quippe si ofTercnda sit fides prius ab homine ,et ita a Deo

gratia promerenda : audi quomodo in aliis ctiam de hoc

idem ApostoUis docet. Elenim ubi enumeratdona Spiritus,

* Ruin. IV, I 5. — - Genes. xvk , 4. - ^ Koin, iv, i6, 17.

 ,

I.> EPIST. AD ROMANOS. LIll. IV. 1*20

qii.T dicil sectindiim mensuram fidci credentibus dari, ibi

inlerCvTlera eliam doiium fidei nsserit perSpiritum sanclum

Irihui*. Posl mulla namquc ila eliam dc hoc dicit : « Aiii

» fides in codcm Spirilu ^

: r ul oslcndat quia etiam fidcs per

gratiam datur. Sed ct afibi idcm Apostolus docet dicens :

fi Quia a Dco vobis datum cst non solum ut credatis in Chris-

» tum , sed etiam ut paliamini pro illo% «Invenis hoc et in
Evangeliis designari , ubi Aposloli intelligentes quod ea quae
ex honnne est fides , non potcst esse perfccta , nisi addita

fueriteliam ea qua? ex Deo est dicunt ad Salvatorem , :

« Auge nobis fidem'. » Ex quibus omnibus apertissimecom-

probatur quod hic dicit Apostolus « Ideo ex fide ut secun- : ,

»dum gratiam firma sit promissio * : » quia etiam fides ipsa

qua credere videmur Deo , dono in nobis gralia; conlirma-
tur. Ha;c autem est gratia quam invenire sicut thesaurum
magnum meretur si quis beatus est*. Hanc invenit Noe; et
ideo scriptum est de eo : « Noe autem invenit gratiam in con-
»spectuDominiDei'.»Hancinvcnerat gratiam et Moyses; et

ideo dicebat ad Deum •

« Si inv^eni gratiam in conspcctu
»tuo '.»... Sedct hoc notandum estquod ait: «Ideo ex fide,
»ut secundum gratiam firma sit promissio, » quasi ostcn-
dere volens quod si ex Lege esset , et non ex gratia promissio
firma non esset; nunc autem idcirco firma sit, quia non ex
Lege , scd pcr gratiam. In quo ego puto quod tale aliquid
intelligi velit, quia qune cx Lege sunt, extra nos sunl :

quaj autem per gratiam , inlra nos habentur. Verbi causa ,

quai in Lege scriptasunt, calamo et atramcnto in mcmbra-

nis vel charlulis scripta sunt : quaj autem ex gralia dcsccn-
dunt, per SpiritumDei in corde nostro dcscripta sunt, sic-
ut idem ipse Aposlolus minister hujus gratiae in aliis desi-

1 I Cor. XII ,8.-2 lliid. 9. — 3 rhilip. 1 , 29. — ' Luc. XVII , 5. —

' Rom. IV, x6. - " Prov. III, i3, i.j , i5.— ' C.eii. vi, S. — « F.xod. xx.xiu ,

j3.
 ,

124 OBIGENIS COMMENTARIA

gnat, el dicit : « Epislola nostra vos eslis , inscripla non

«atramento, sed Spirilu Dei vivi; non in tabulis lapideis ,

»sed in tabulis cordis carnalibus'. » Ideo , ut mihi videtur,

lirmiora dicit ea quae per gratiam , quam ea quae ex Legc
sunt : quia illa extra nos sunt , et ha;c intra nos : et illa in

fragih materia consistunt , ita ut facile possint exolescere :

haec vcro Dei Spiritu inscripta , et in animae penetrahbus im-

pressa, firmitatem perpetuitatis obtineant. Tahbus ergo Ht-
teris promissionis inscribitur anima quae fidem suam Deo
vehit ceras obtulerit praeparatas , ut in his Dei gratia dignan-
ter possit inscribi : et ideo hujusmodi fides reputatur ad jus-
titiam , quae capax gratine cceleslis extiterit. Hoc autem con-
linglt semini Abrahae , non ei tantum quod ex Lege est, sed
ct ei quod ex enim Abrahaj oobilior ex fide
fide est. JMuIto

est, quam ex carne successio quia non ex carne, sed ex ,

fide justificatus esse memoratur. Si enim non ex fide, sed

ex semine danda successio est conveniens erit et Ismaelis ,

posteritalem, et eos qui ex Cethura descendunt , ad permis-

sionum sacrameata perduci. Quod utique non recipitur
scd sola Legis ac fidei posteritas introducitur.... Bene autem
de Abraham non dixit : Pater omnium; sed «Pater om- ait :

» nium nostrum ^ : » idest , non qui exLege descendimus sed ,

qui ex fide a Lege succedimus. Et quia omnium qui hujus-

modi sunt paler est, merito promissionis divinae sententiam

in consequenlibus posuitdicens : «Sicut scriptumest : Quia

wpatrem multarum gentium posui te, ante eum cui credi-
» ditDeum '. » Si ergo pater futurus esse promiititur multa-
rum gentium non immerito , paler et eorum qui ex Genti-
bus, et eorum qui ex circumcisione veniunt, nominatur.
Et recte addidil ex sua interpretatione Apostolus : « Anle
» eum cui credidit Deum : » hoc est , pater positus est raul -

tarum gentium anle ipsum Doum cui credidit , cujus pro-

* I Cor. III ,3. — ^ Rotn. iv , i6. — ^ Ibid. 17.
 i> I nsT. An uoMANos. i.in. iv. i^^)

niissionos ol a quo sij;nnculum ridci iii circunicisionc sus-

,

copit. QuonuMlo or^o circunicisio palrcm sibi propric dc-

fcndit Abraham , cuni illc ipsc Dcus, qui ei circumcisioneni
dcdil . innllanim ciim gcnlium posiicrit palrcm?... Addiiiit
anlcm in subscfpicnlibus : « Qui vivillcat niortuos , et vocat

T»ea quac non sunt lanquam , ea quac sunt*. » Mortuos hic se-

cundum animac pcccatum intclligcmus , quoniam « anima,

»(»</»t7, quac pcccat , morictnr ^. » Sicut cnim in morle
corporali pcrcMiit scnsus , ut ne quis ultra per corpus , ne-
que auditum, ncquc odorcm , aut gnslum recipiat, vel tac-

tnm : ita ct qui spiritalcs scnsus in anima pcrdiderit , nt non

vidcat Dcum , ncqiie audiat verbum Dci , nequc suavcni
odorem capiat Christi neque gustct bonum Dci verbum', ,

ncque manus cjus pertraclcnt de verbo vitnc\ hujusmodi

homines mcrilo mortui appellantur. Talcs invenit nos ad-
vcnlusChristi jScdvivificavit pcrgratiamsuam, sicut et alibi
dicit idem Apostolus : « Et nos cum mortiii essemus dcliclis
»et peccatis nostris, simul cum illo rcsuscitavit nos'. » Vis
autcm tibi ct de Scripturis Propheticis approbari quod om-
ncs qui idola colunt , et confidunt in cis, mortui sunl ? Audi
David quomodo dicit : « Slmulacra Gcntium argentum et
«anrum, opera nianuum hominum. Os hnbent , cl noii lo

squentur : oculos habonl, ct non vldcbunt : aures habent,

»et non audient. » Et post aliquanta : « Similes , inqidt,

«fianteis qni faciunt ea, et omnes qui confidunt in eis ". »

Yides mortuos esse, et similcs simulacris eflbctos eos qui

colunt ea, et qui confidunt in eis. Lndc diligentius intiica-

mur si forte sicut hi qui colunt idola et confidiint in cis , si-

milcs eis ficri dlcnntur : ila ct hl qiii veriim Deum colunt,

ct confidunt in oo , simllcs cl fiaul. Et hoc est forlassis quod
in inltils homo cum proposltum
, fuissct ut ad Imagincm ct

1 Rom. IV, 17. — ^ Fzrcli. xvtii, 4, 20. ' Hclir. vi, 5. — * i Joan.
I, I. — i Eplics. II, 5. — * Psiilni. (Xiii, 4 i' st''lfl-
 ,

i<2?) ORIfiENIS COMMENTARIi

simiHludinem Dci firret , ad imaginem quidem factus cst '

similitudo aulem dilataest ob hoc ut priusconfideretinDeum,

et ita fieret ei similis , om-

et ipse audiret quia similis ei fiet

nis qui confidit in eum. Haec per excessum quemdam socia-

vimus his quae de mortis genere disseruimus , ut manifestius
fleret quibus modis Deus vivificat mortuos. Sed et quod in
consequentibus dicit , « Et vocat ea quae non sunt tanquam ,

»ea quoe sunt^ , «quomodo intelHgi debeat , videamus. Fre-

quenter et in afiis exposuimus quod Deus solus est qui di-

cit : « Ego sum qui sum^ : » et una est ilia Dei substantia
quae semper est : cui si quis se adjunxerit , unus fit cum eo
spiritus ^"
, et per iilum qui semper est , etiam ipse esse dici-
tur. Qui vero longe est ab eo, nec participium ejus sumit,
ne esse quidem dicitur, sicut eramus nos Gentes priusquam
ad agnitionem veritatis divinae veniremus : et ideo dicitur

Deus vocare « ea quac non sunt tanquam ea quae sunt. » ,

Inter eos enim qui sunt, id est, qui participationem habent

ejus qui est , Abraham , et Isaac , et Jacob , et caeteri sancti

numerantur. Quod si gentes credendo in fidem veniunt

Abrahae, consequenter pronunciat Apostolus quodDeus vo-
caverit « ea quse non sunt, tanquam ea quse sunt^ » Potest
tamen etiam illud adverti , ut in hoc loco erga laudes Dei
Apostolus latius videatur effusus et initium primae ejus crea- ,

lurae cum admiratione memorasse , cum ex nihilo esse fecit

universa , et ea quae non erant , virtute potentiae suae tan-

quam quae essent et subsisterent evocavit : et ita ei in creando

nihil fuisse difficile, ut cum nihil existeret, omnia subito
vocata ita affuissent tanquam quae semper extiterint. ...

VI. « Qui ^
contra spem in spem credidit, ut fieret pater
> multarum gentium , secundum quod dictum est ei Sic :

» erit semen tuum sicut stellae cceli et arena maris. Et non ,

1 Gen. 1 , 26, 27. — 2 Rom. iv ,17. — s Exod. in, r4. — ' i Cor. vi,

ly. — * Roni. IV , 17. — *'

Ibid 18,19, '" - ^' • 2'-
 :,

iiv r.riST. Ai) noMANOS. lib. iv. 127

linlirnialus ost fiJc , ncc consideravit corpus suuni jam

»cinort(uini , cuni fere centum esset annorum , ct emorluam
» vulvam Sarac. In rcpromissione cliam Dci nonhacsilavit dif

» fidonlia : scd conforlatus cst fidc , dans gloriam Dco , et

«plonissime scicns quia qua?cumque promisit, potens est ct
» facerc. Idco el repulalum cst illi ad justiliam*. » Merito ct
morc sibi solilo ubi dc fido tractat, Aposlolus conjungit et
spcm, scicns fidei speni inscparabilitcr cohasrcre , sicut ct iii

Epistoln ad Hebraeos idcm docet dicens « Est autem fides :

» sperandarum rerum subslantia indicium non apparen- ,

» tium ^. » Et ilcrum in hac eadcm ad Romanos Epistola in

postcrioribus dicit « Spc aulem salvi facti sumus. Spcs au-

:

»tem quac videtur non est spes. Quod enim vidct quis,
,

» quid speral quod non videmus spcramus per pa-

? Si vero ,

» lientinm expectamus ^ » Quod ait a Spc salvi facti su- ,

» mus , » hoc idcm est quod alibi dicit , quin « per fidcm
«salvati sumus* : et , Fidcs tua te salvam fecit ; et , Sccun-
»dum fidcm tuam contingat tibi \ » Quac utique illis dicun-
tur qui credentes in Jesum spcm gcsscrunt ab co se posse
curari. Sicut autem Abraham « contra spem in spem crcdi-

» dit omncs qui per fidcm filii sunl Abraham conlra

*, » ita ,

spem spem crcdunt de singulis quibusque qure crcdimt

in

sive de rcsurrectione mortuorum sive de hxreditale regni ,

ccelorum. Hacc enim quantum ad naturam humanam spcc- ,

tat, contra spem vidcntur quantum autem ad polenliam :

Dei, in spcm creduntur; excuiplo Abraham credentis quia

« quaecumque promisit Deus, potens est et facere' » Si :

tamen his qui credunt maneat fidcs spes et charitas. Et , ,

puto quod prima sahitis initia el ipsa fundamcnla fides cst ,

profectus vero et augmenta adificii spes est : pcrfectio au-

tem et culmen totius operis charitas : et ideo « major om-

* Genes. xv, 5. — ^ Hehr. xi, i. — * Rom. viii , 24 » aS. — * F.plies. u,

8. — * Mallh. IX , 9.9, aa. — * Rom. iv, 18. — ' Ibiil. a i.
 , :,

IgS ORIGEMS COMMIiNTARIA

«nium dicitiir charitas*. » Igitur Abraham « contra spem in

» spcm crcdidit, ut pater fieret multarum gentiumS qugc fu-

tura; essent sicut stella? cceli non solum muhitudine sed , ,

et chiritate quique promittenti fidehter credens, « non

:

vltKjuit, iiifirmatus est fide^ » Quod dicit, « non infirma-

»tus est, » ostendere mihi videtur esse quamdam infirmi-

tatem in fide. Quod si est infirmitas, est sine dubio et sani-

tas , sicut ct in aliis ostendit, cum dicit : « Increpa iUos
«acriter, ut sani sint in fide\ » Bealus ergo est qui non in-

firmatur ia fide. Si vero quis infirmetur, curam ejus descri-

bit Apostolus cum dicit : « Infirmantem aulem in fide as-
»sumite, non in disceptationibus cogitationum. Nam alius

manducare omnia qui autem infirmus

«credit : est, olera

«manducet^ » Per quod utique designat verbi olera prae-

benda esse ei qui infirmatur in fide , ne plena fidei doctrina

cunctantibus in ea et quodammodo aegrotantibus ingeratur.

Sana autem fides dicitur quaj perfecta est , et cui nihil deest

et ipsa esl qua? credit manducare omnia , id cst , qua? ca-

pere potest omnia : quam qui habet , spiritahs appeUatur, et

diiudicat omnia , sermone scandahzari potest^

et in nullo

Considera sane , si secundum ea quae de fide dicimus etiam ,

de charitatis au2;mentis simihter possimus intelhgere, ita ut

dicamus et de charitaie sicut iUe dixit , « Si habeam om- ,

»nem fidem ', » Si habeani omnem charitatem et illum ha- :

bere omnem charitatem qui cmnia iUa habuerit quoe pro- ,

pi ia charitatis sunt , sicut dicit Apostolus : « Charitas patiens

»est, benigna est, non inflatur, non aemulatur, non ambi-

» liosa estnon perperam agit non irritatur omnia tolerat
, , :

» omaia credlt omnia sperat omnia sustinet \ » et caclera

, ,

his similia. Qux si quis habeat ,recte mihi videtur dici quod
habeat omnem charitatem : quae charitas sine dubio ex his

1 I Cor. xiri, i3. — ^ Rom. iv, i8. — ' Ibiij. ly.— i3. —
4 Tit. i,

6 Rom. XIV , I , 2. — - '' 1 Cor. ii , i5. — ' Icl. xiii, a. — Ibid. 4,5,7.
^
 ,,

IN KPI8T. AD UOMANOS. Llll. ir. I'2()

sinjiiilis al) Aposlolo siipra nicnjoralis parlibus conslal. Si-

niililor ;\ulrni ol tlc nnscricordia, ct piclalc, ca^lcrisqLic
vuinlihns arbitror dici possc. Et forte per hsec singnla sicut
dc fu\v diclnin rsl , qnia « fulcs rcpnlala cst ad justiliani*, »

ita ct dc charilatc dici potest , quia rcpnlata cst charitas ci

ad jnstitiam, aut pictas, aut misericordia. Sed videamus

jam ea quae consequuntur. « Et non , inqait, infirmatus est

»in fidc , ncc considcravit snnrn corpus jam emortuuni

»cnm fcre ccnluni annornm essct , ct cniorluam vulvam
» Sarje : In rcpromissionc eliam Dei non hffsitavit diffiden-
» tia , sed coufortatus cst fide". » Quantum quidem ad
simplicem pcrtinct intcllectum , e\ identcm protulit ratio-
ucm quod Abraham cum audirat sibi a Dcosobolcm rcpro-
milli , non respexit ad emortuas cenlenarii corporis vires ,

dc quo utiquc ncquaquani spcrari potcrat ulla successio :

sed potcnliam promittentis intuitus , nihil difticilc esse

credidit in his quae promittebat Omnipotens : scd dedit,
inquit ,
gloriam Deo' , intelligens solius Dci csse munus, ubi
humante fcecunditatis jura cessavcrant, IMcrito igitur dedit

gloriam Deo , qui naturffi fucrat desertus auxiliis. Ha?c , ut

dixi, quantum ad simplicem intelligentiam pertinet , sufii-

cienler dicta vidcbnntur. Si vero quis objiciat nobis : Quo-

modo poterit Abraham in centenario annorum numero po-
situs emortui corporis dici, qui posteaquam suscepisset Isaac,
€t dcfuncta esset Sara, qua? eum nonagenaria conccperat,
et vixerat annis c(>ntum viginti sepleui; poslca ctiam quam
annorum quadraginta Rcbeccam post
faclus Isaac acccpil ,

ista omnia scribitur : « Et apponens Abraham acccpit uxo-

j) rcm cui nomen Ccthura ct pcpcrit : ci Zauiram ,cl Jccsan
» et IMadan et Madiam, et Jcsboch, , ct Sue''?)) Quomodo
ergo videbitur emortui corporis ,
qui multo senior efTectus
quam tnnc erat, ct uxorcm accipere, et sex libcros potnit

* Koiu. IV , 9. — 2 ll>id. 19, 20. - ' Ibid. — * Genis. xxv, i , a.

Xlll.
(J
j 3o ORIGENIS COMMENTARIA

procrcarc ? Qnas oLjectiones ut decenter possimus exclu-

clere , expositioncm emortui corporis illo transferimus , ut

dicamus Abrahum non infirmitate aetatis emortuum , sed se-

cundum illam virtutem quam sancti in semetipsis primo im-
plentes, etiam cacteros habere monent, et dicunt : » Morti-
» ficate membra vestra quae sunt super terram *. » Nam et ab-
surdum puto si hoc bonura quod in se Pauhis habult ... (ne-
que enim ahisimperaret quod ipse non fecerat,) si, inquam,
hoc bonum quod Paulus habuit, Abraham tantum Patriar-
cham quem etiam suum patrem dicit Apostohis^, non cre-
,

damus habuisse. Fuit ergo etiam in illo mortificatio ista

membrorum : non incltabatur hixuria , non urebatur hbi-

dine, sicut ilh « Mehus est nu-
de quibus Apostolus dicit :

»bere, Hoc idem erat et in Sara, quia defe-

quam url^ »

cerant Sara? fieri muhebria \ Non enim erat in illa lasclvia

muhebris, aut IncontlnentlaB dissolutio, neque in usum h-
bidinls praeclpitabantur invlti : sed ubi audiunt tantam pos-
teritatis spem, et sobohs sueb glorlam ccelo et sideribus
exaequandam, ubi hffic audiunt, non aspiciunt ad propria
bona , ad continenti^e gratiam , ad membrorum mortifica-
tlonem, sed haec omnia quoe sibi lucra ducebant, arbitran-
tur detrlmenta ut Chrlstum lucrlfaciant ^ Sed fortassls er-
,

rasse me credis ,
quod cum de posterltate Abraham et se-

mine ejus dlcere debuerim, de Christo dixerlm. Non erra-

mus sed cum Apostolo loqulmur. Ipse enim haec de Christo
,

dicta esseinterpretaturcum diclt : «Scrlptum est : Tlbldabo

» terram hanc , et semlni tuo. Non dlxit : Et seminibus , tan-
»quam in muitls : sed, Seminl tuo, tanquam In uno, qui

» est Christus ^ » Vldes ergo quomodo nos Apostolus docet

sic Dominum locutum esse ad Abraham ut in semlne suo ,

Christum inteHIgeret debere sentlri : et ob hoc puto quod

* Colos. III, 5. — ^ Rom. IV, I. — ^ I Cor. vii, 9. — "Gen. xvili , ir.

— 5 Philip. iii, 7,8. — ^Galat. iii , 16.
 IN r.PIST. An nOMANOS. I.IB. IV. 1.^1

adjeccrll Aposlolus , cl Jixoril : « Dans gloriam Deo '. » Non

onim tanlum gloria^ Abraliam poluissot oiTcrre do nalivilato
Isaac quanlam darc poluil gloriam Dco si inlellexit Cliris-
,
,

him de suo emortuo jam et vilils defaecato corpore nasci-

turum. Scd ct tu si mortificcs membra tua quae sunt super

tcrram" , si abjcclo omni fcrvore libidinis cmortuum serves

et nullis obnoxium viliis corpus , potes ctiam tu fructus ex

eo optimos generare , potes gcnerare Isaac , quod est gau-

dium : et hic csl primus spiritus fructus : potest semen
tuum , id cst , opera tua asccndcro ad ccelum , et eflici opera
Iucis,etstellarum fulgoii splcndoriquc conferri, utcum dies
resurreclionis affuerit , tanquam stella a stella difTcras in cla-

ritalc'. Amplius adhuc dico : potes si lam purus mente,

tam sanctus corpore tam immaculatus actibus fueris, etiam ,

ipsum gcnerare Christum secundum illum qui dicebat , :

« Filioli mci quos ilerum parturio

, , donec formelur Chris-
» tus in vobis \ » Et sic ipse de sc Dominus dicit : « Qui fe-

»cerit voluntatem Patris mei ,

qui in ccelis est, ipse meus
» fratcr, et soror , et mater est K » Quaj ergo erit mater Jesu ,

nisi cujus vulva cmortua est? ut ita demum parturiat filios

castitatis , sicut et mulier dc qua dicit Aposlolus : « Salva au-

» tem erit pcr filiorum generationem , si permanserit in fide
»et castitalc ". » Unde ctlam pro his convenicnter addilum
puto : « Et lepulatum cst ei ad justiiiam'. » Quomodo cnim
non ad justitiam reputaretur ei , qui non solum in fide, scd
cl in omnibiis virtulibus pcrfcctionem tcncbat ?

\1I. « Non est aulem scriptum proptcr ipsiim lantiim ,

))quin rcputatum est ei ad justitiam , sed ct proplcr nos,

»quibus reputabitur credentibus in cum qui suscilavil Je-
»sum Christiim Dominum nostriim a mortuls , qul Iraditus
aest propler delicta nostra, et rcsurrcxit proplcr justifica-

1 Rom. IV , 20. — ^Colos.s. iri , 5. — ' i Cor. xv, 4t. — 1 Gal.1t. ir

ly. — " Mf.il). XII, 5o. - ^" T.m. it, i5. ' Rom. iv, 32.
 ,

iSu OBIGBNIS COMMENTARIA

«tionem nostram*. «... Vellm sane requirere quid est quod

in hoc loco Apostolus Deum nominans , cui credimus , et

cui Abraham credidit, non dixit, Credentibiis m Deum

excelsum, vel, credentibas in eum qui fecit coelum et ter-
ram, vel, in eum qui fecit Angelos , caeterasque coelestis
sloriae virtutes; sed ait: « Oui suscitavit Dominum Jesum
))a mortuis. )) Qua ergo de causa ad comparationem fidei

Abrahae titulus iste resurrectionis Domini assumitur requi-

ramus. Numquid Abraham in eum crediderat qui suscitavit
Dominum Jesum a mortuis, cum Jesus tunc nondum fuis-
sct resuscitatus a mortuis ? Velim ergo considerare quid vi-

sum sit Paulo promittenti nobis quia sicut Abrahae reputata

est credenti fides ad justitiam, ita et nobis reputabitur cre-
dentibus in eum qui suscitavit Jesum Dominum nostrum a
mortuis. In quo ego pro parvitate sensus mei illud adverto
quod multo sit magnificentius in laudibus Dei resuscitasse
Jesum Dominum nostrum a mortuis, quam fecisse coelum
et tecram creasse Angelos
, , et coelestes condidisse virtutes,

Illud enim fuit facere quae non erant, hoc autem reparare
quae perierant. Illud fuit nondum deleta instituere, hoc
jam deleta restituere. Illud denique jussione, hoc passione
perfectum est. Sed hujus tanti tamque magnifici mysterii
in fide Abrahae forma et imago praecesserat. Ille enim credi-
derat cum unicum juberetur, quia et a mortuis eum
ofFerre

suscitare potens esset Deus crediderat etiam quod non illi

:

tantum Isaac res tunc gereretur , sed et semini ejus , qui est
Christus , plena sacramenli veritas servaretur. Inde denique
gaudens unicum ofTerebat, quia in eo non interitum poste-
ritatis , sed reparationem mundi , et innovationem totius
creaturae ,
q'jae per resurrectionem Domini restituta est , co-
gitabat : et ideo dicit Dominus de eo quia ,
« Abraham pater
» vester exultavit ut videret diem meum : et vidit, et gavi-

* Roiu. IV, 23 , 24 , aS.

 ,
:
:

IIM J:1'IST. \D nOMANOS. LIIl. IV. 1 35

»sus csl'. » lloc <Mg<) inoilo coinjiolentcr vidcbitur habila

coinparalio lldci Abraliani , ct coriim qiii creduut in eum
qui suscilavil Dominum Jcsuui : «jnia quod ille futurum cre-
didit , a nobis crctlilur facluin. Siinul autcm et illiid os-

lcndilur quod luxMclicis nou j)lacct, qiiia Dcus cui crodidit

Abrahanv, et fidcm cjus ad juslitiam rej)ulavit, ij)se est qui
et Dominntn Jesum resuscitavit a mortuis : nec relinquilur
h^cus ut aHus Deus Legis , aUus Doinini nostri Jesu Chrisli
palcr intelhgalur^ Sedadhucrcqiiiiamus, cum sint quam-
{)Iurimaqu% Christus esse dicitur, (nam ct sapientia,et vir

lus , et justitia, cl vcrbum, et vcrilas, el vila ipse apj)clla-

tur ',) cur potissimum de rcsnrrcctionc ejus in fulc jiostra
Apostolus faciat mentionem. Dicit in aliis idem Apostolus
quia« cum Christo coexcitavit nos Dcus , ct siinul cum ipso
«scderc fccil in coelcslibus''. » lloc cst ergo quod adnionet
Si creditis Chrislum surrcxisse a mortuis , creditp ctiam vos-
metipsos cum ipso pariter surrexisse : et si creditis quia sc-

det ad dexteram Patris in ccelis , etiam vosmetipsos creditc

jam non in terrcnis, sed in coelcstibus collocalos : ct si cre-
dilis vos Christo commortuos , credite vjuia ct convivetis ei *

ct si creditis quia Christus mortuus est peccato, et vivit

Deo etiam vos mortui estotc pcccato ct vivile Deo. Et hoc
, ,

cst quod aucloritatc Apostolica prolestatur, et dicit « Si :

» consurrexistis cum Christo , quaesursum sunt quaerite ubi ,

«Christus est in dcxtera Dei sedens : qu;e sursum sunt sa-

»pite, non qu.c supcr tcrram" : »quia qui hacc agit , hic sc
oslcndit crcdcrc in cum qui suscitavit Jcsum Doniinuni nos-
Irum a mortuis : et huic vere fides reputatur ad justitiam.
Ncque enim possibile cst ut habcnli in sc aliquid injiislilia;
possit juslitia rcputari , etiam si crcdat in cum qiii suscita-
vit Dominum Jesuiu a mortuis. Injustitia nainquc cumius-

' Joan. vin ,

56. — ^ Roin. iv , 3. — ' i (lor. i , 24 , 3o. Joan. 1,1 et

»iv , (i. -- ' liphes. II ,

(i. — *"
Kom. vi , 8,10,11. — * Coloss. iii, i, a.
 ,

l54 ORIGENIS COMMKKTAaiA

titia nihil potest habere commune , sicut nec hix cum te-

nebris , nec vita cum morte*. Ita ergo et credentibus qui-

dem Christo, nec tamen deponenlibus velerem hominera
cum actibus suis injustis fides reputari non potest ad justi-

tiam^. Simili autem modo possumus dicere, quia sicut in-

justo non potest justitia reputari, ita nec impudico pudici-
tia, nec iniquo acquitas, nec avaro liberaHtas , nec impio
pielas reputari potest, donec vetusta vitiorum indumenta
non abjicit, et« novum se induit hominem , qui secundum
»Deum creatus est, et renovatur in agnltione Dei ad imagi-
» nem ejus qui creavit eum \ » Propterea enim et in sequen-

tihus adjungit et dicit de Domino Jesu : « Qui traditus est

tiuquit, propter peccata nostra, et resurrexit propter jus-
»tificationem nostram '^
: » ut ostendat qiiia ea pro quibus
Christus traditus est, etiam nos abhorrere debeamus , et ab
enim propler peccata nostra traditum eum credi-
jicere. Si

mus quomodo non alicnum nobis etinimicum ducitur omne

,

peccatum pro quo Redemptor noster traditus memoratur

,

in mortem ? Nam si nobis aliqua rursum societas cum pec-

cato, aut amicitia fiat,- ostendimus quod nihlli ducamus
mortem Christi Jesu , amplectentes et sequentes ea quge ille

expugnavit et vicit. Idque totum simul connectens Aposto-

lus, tanquam corpus ipsum peccati, indumentum veteris
hominls appellavit quod deponendum suadet hls qui cre-
,

dunt ei qui suscitavit Dominum Jesum a mortuis ut ab- ,

jecto indumento injustitiae induant se Dominum JesumS

qui est verum justitiae indumentum, ut merito credentibus
fides ad justitiam reputetur. « Tradltus est ergo propter pec-
»cata nostra , et resurrexit propter justificationem nos-
stram^ «Etenim si consurreximus cum Chrislo ,
qui est jus-

titia , et in novitate vitae ambulamus , et secundum justitiam

* 2 Cor. VI , 14, i5. — ^ Coloss. III, 9. — ' Ibid. 10. — ' Rom. iv , a5.

— 5 Coloss. III, 9, 10. — ' Roin. IV , aS.

 — ,

IN liPISr. M) UOMAKOS. Mll. IT. 1 «>-)

\ iviiiuis , snrnwil nobis Chrlslns ad justificalioneni noslrani.

Si vcro noiuiuni (lcposuinuis vctercm lioniincm ciim acli-

bns snis '

, scd in injustilia viviuius, audeo dicerequod non-
dum nobis rcsurrexit Christus ad justificationem , nec tra-
ditus cst proplcr peccata nostra. Si cnim hoc credo <[uo-

niodo illud amo ,

pro quo illc mortcm ?Si hoc cicdo
pertulit

(piod ille ad juslilicationem mc.im surrcxit, quomodo mihi

injustilia placet? Justificat ergo eos Chrlstus tantummodo
qui novam vitam exemplo resurrectionis Ipsius susceperunt
et vctusta Injustilia) atque iniquitatls Indumenta velut cau-
sam mortis abjiciunt
VIII. «Justlficati igitur cx fidc pacemhabeamusadDeum ,

«perDomiuum noslrum Jesum Chrlstum, per quem et ac-

«cessum habemus per fidem lu gratlam Istam in qua sta-
» mus et glorlamur iu spe glorlai Del ^. » Aperlissime per
,

hoc eum qiil Intellexlt quld sll ex fide et non ex operlbus

justificari, ad pacem Dcl qua3 superat omnemmentem ', in

qua et summa perfectlonls conslslit , invltat. Sed ut dlligen-

tius scnsum persplclamus Apostoll , quld sibi velil pacis no-
men, et ejus pacls qua^ pcr Domlnum nostrum Christum
est , perquiramus. Pax dicltur ubi ncmo dissidet nemo dis- ,

cordat, ubl nihll hostile , nihll barbarum geritur. Nos ergo

qui allquando fuimus Inimici Dei , sequenles hostem et ty-
rannum Dlabolum, nunc sl Illlus arma projlcimus, et sig-

num pacem utlque

Christi et crucls ejus vexilla susciplmus ,

habemus adDcum sed per Domlnum nostrum Jesum Chrls- .

tum qui nos per hostiam sangulnls sui ?'econciIIavit Deo,

sicut scriptum esl « Cumcsscmus inlmici Dcl reconciliall
: ,

»sumus per sangulnem crucls Fllii ejns'. » Et alibi idem

Paulus addidlt his dlcens : «Rogamus pro Chrlsto, reconci-
» liamlniDeo \ »SI quls ergo habet pacem ad Deuni , et rc-

' Coloss. III , <). — ^ Rom. V, I ,

-^. — ' Pliilip. iv, j. — * Rom. v, lo.
* 3 Cor. V, 2 0.
 ,

l3G ORIGKNIS COMMENTARIA

conciliatus est per sanguinem Christi, ultra non contingat

ea quffi inimica snnt Deo. Vis autem audire qua3 sunt ista
quffi ininiica Deo? Paulus ipse te docet, qui ait « Sa-
sunt :

» pientia caruis inimica est Deo Legi enim Dei non est sub- :

» jecta ^ » Si ergo carnaliter sapias , vel vitam tuam cupidita-

til)us carnis exponas , et afllueutia deliciarum resolvaris , aut
si de Legis inlellectu carnaliter et non spiritaliter sentias ,

et haec assertionibus humana arte quaesitis , magis quam spi-

ritali gratiaet intellcctu subtiliore defendas, per sapientiam

carnis inimicus efficeiis Deo. Nec solus haec Paulus in suis
litteris scribit : audi et Jacobum fratremDomini similia pro-
lestantem , cum dicit :
« Qui voluerit amicus esse saeculi hu-
))jus, inimicus Dei constituetur ^. » Sed et Joannes paria
testatur : «Filioli , in(]uit, nolite amare mundum , neque ea
» quae in mundo sunt : quoniam omue quod in mundo est

«concupiscentia carnis est, et concuplscentia oculorum

ftctsuperbia vitae, quac Deo^ «Igitur inquohaec
non est ex
sunt , non potest habere pacem ad Deum sed rursum ini- ,

inicitias suscitat, illas pro quibus solvendis Christus adve-

nit, sicut et idem Apostolus dicit de Christo : «Ipse est enim
»pax nostra, qui fecit utraque unum , et medium parietem
» sepls solvens , inimicitias in carne sua : legem mandatorum
»in decretis evacuans , ut duos conderet in semetipso , in

» uno novo homine pacem \ » Quodsi Christus adve-

faciens

nit ut inimicitias solveret, pacem faceret, ad dissldentes

nos propter sepem malltlae quam peccando texulmus re- ,

conciliaretDeo peccatl sepe resoluta : qul iterum ad peccata

convertltur, slne dublo rursus inimlcitiasreparat , et sepem
dissensionis intexit , et per haec opus Christi solvit , et cru-
cem passionis ejus evacuat. Sed nos« justlficatl ex fide, pa-
»cem habeamus ad Deum per Dominum nostrum Jesum
* Roin. vm ,7. - "^
Jacob. it , 4. — ^ i Joan. ix , i5 , 16. — ^ Tphes.
II , 14 , i5.
 ,

\y EPisT. Ai) noMVNOs. i.in. IV. \5y

«ChristMin '. »HaI)camuspaccmul iillra noii advcrsetiircaro

spirllui, noc Kogi Dci obsislalnr a lc^c incmbrornni. Non
sil in nobis P^st ct ]\'on' : sed unum «Jicamns omucs , cadem
sapinmus, iicc inlra nosmclipsos , nec cxtrinsecus ad invi'
cem liabcitur uHa disscnsio , et tunc paceni habebimus ad
Dcuni pcr Doniinum nostrum.lcsum Cbristum. Ilkid aulem
ccrtissimc sciendum cst , quia omnis in cpio cst maHtiae vi-
tium nnnquam potcst haberc pacem. Dum enini semper
,

cop;ilat qnomodo la-dat proxinium suum, dum sempcr no~

ccndi artes rcquiril, nunquam mens cjus in pace consistit.

Quod si requiras amcquomodo justus potest habere pacem,
qui inipugnatur a Diabolo , qui tenlationum bella susten-
lat, cgo ipsum inagis supra omncs cnetcros habere dixcrim
paccm. Vide enim ct Apostolus quam observantcr scribat.
Non dixit : « Justificati igitur ex fide, pacem habeamus, »

ct siluit; sed adjnngit: Pacem habeamus ad Deum » « '

:

sciens quia bcllum conlra Diabol um paccm pr.-estat ad Deum

et tunc magis in pacem Dei venimus quando adversum ,

Diabolum persistimus impacati , ct quando adversum carnis

vitia dimicamus. Denique et Jacobus Apostoliis ita dicit :

« llesislile Diabolo, et fugiet a vobis : appropinquate Dco,

»et appropinquabit vobis *. » Vides ct ipsum ita sensisse ,

quod tunc aj)propictur Deo quando resisliliir Diabolo.

,
« Pa-
j/Ccm crgo habeamus ad Deum per Doininunn noslrum Je-
»sum Ghristum »Et addidit « Per quem et accessum ha-
*. :

«bemus in gratiam istam in qua stamus^ » Quomodo ac-

cessum habcmus ad gratiam ])cr Dominum noslrum Jesum
Chrislum, ipse Salvalor dicit « Ego sum oslium': »et, :

« Nemo venit ad Palreni , nisi per me \ » Per ipsum crgo

qui ostiumest, accessum habemus ad gratiam. Sed vidca-
mus quale est ostium, ut sciamus qualcs esse debcant qui

' Rotn. V, i. - 2 a Cor. 1,17, 18, rg. — » Rom. v , i. — * Jacob. iv,

7,8. — * Rom V, I . — « Ibid, 2 .

— ' Joan. 1,9. — ' Id. xiv , 6.
 i08 ORIGliNlS COMMENTAHIV

intrcnt per ipsum , et accessum liabeant ad gratiaui. Istud

ostium verilas est, et per ostium veritatis non possuut in-

Iroue mendaces. Et rursum istudostium juslitia est, et per
ostium justitisc noningrediuntur injusti. Istud ostium dicit:
«Discite a me quia milis sum et humilis corde^ » Per os-

lium ergo humilitatis ct mansuetudinis nec iracundus^ingre-

ditur, nec superLus. Si quis itaque cst qui sccundum Apo-
stoli verbum ,
per Dominum nostrum Jesum Christum ac-
cessum vult habere in gratiam Domini% in qua Paulus , ct

si qui sunt similes ejus , starc se dicit, oportet eum ab his

omnibus quae supra memoravimus esse purgatum. AHoquin
non patielur hoc ostium introire eos per se qui ca quaj a se
aliena sunt gerunt, sed continuo clauditur et transire per
se non sinit dissimiles sibi. Hoc nimirum cst quod et illis

quinqueinsipicntibus virginibus accidit quae q:ioniam oleum ,

bonorum operum non collegerant venien

in vasculis suis ,

tes post moras, clausum ostium invenerunt'. Nec enimpo-

terant insipientes animje per ostium introire sapientiae , et

accessum habere in gratiam. Bene autemApostolus Paulus

in gratia stare sedicit, qui et alibi dixit : « Abundantius au-
»tem quam omnes illi laboravi : non autem ego, sed gratia
»Dei mecum » Unde ''.
si quis est alius qui laboret abundan-
tius , et qui glorietur in infirmitatibus suis , qui in periculis
saepe vcrsetur, «periculis maris , periculis fluminum , peri-
«culis latronum ,
periculis in falsis fratribus^» et in his
omnibus stet semper in fide , iste slmiliter stare dicitur in

gratia. Sed et quod sequitur : « Et gloriamur in spe gloriae

»Dei % »quale sit videamus. Movet me cur non dixerit glo-

riari se in gloria Dei , sed in spe gloricB Dei : In quo deesse
quidem aliquid elocutionis videtur, ita ut subaudiri debeat,
in spe videndx glorico Dei. Edocet autem nos per haec , sicut

1 MaUb, XI, ay. — 2 Rom. v, i , 2. - ' Matth. xxv, 8, 10. — ^"

i Coi.
iv, lo. — ^ 2 Id. XI , 26. — * Roui. V, 2.
 — ,

IN lUMST. AI) UOMANOS. I.II!. IV. 1«')«)

cl alil)i i|>so dicil , (|iiia« qinj s|)(ranliir, alerna sunt; qunc

)»aulrni vi(l<Milnr , toui|)oraIia '. » INain vidissc dicilur cl

Moyscsgloriani Dci '

; vidissc diciliir cl populus in consccra-
tionc domus Domini gloriam Dci IsracP. Sed et de hujus-
niodi gloria c|uae vidcri potuit , ausus cst Paulus, qui crat
myslcrioriim Dci j^nnrus, pronunciurc, quod illa gloria dc-

struclur, quai etiam in vultu Moysi \idcbatur\ Ha!C autem

gloria quic spcratnr, de qua dicit : « In spc gloriae Dei % »

nuuqunm dcstructur. Est cnim talis de qua idem Aposlo-

lus dicit loqucns dc Christo : « Qui cst, inqidt , splendor
)>gloria3 cl figura expressa subslanliae ejus ^ » Hujus ergo
spem gerunt hi de quibus dictum est «Beati
gloriae videnda; ,

Dmundo cordc quonlam ipsi Dciim videbunt' » tiinc cum

,

jam anfugcrit dolor, ct tristitia ctgcmitus ctcum ea quas ,

' ,

in spcculo nunc videulur et in acnigmate dcstruentur, et ,

manebunt illa qua3 sunt facie ad facicm'.

IX. « Non solum autem, scd ct gloriamur in tribulalioni-
»bus, scicntcs quia tribulatio patlcntiam operatur, paticn-
ntia vero probalioneni , probatio vero spem, spcs aulcm
»non confundit, quia charilas Dci diffusa cst in cordibus
»nostrispcr Spirilum sanclum qui daluscst noLis *".» Primus
slatim scrmo capituli hujus ambiguitatis aliquid continet :

non enim habet in consequenlibus ad quid refcrri dcbcat

quod dixit : « Non sohim autcm. » llndc vidc si possimus
hoc modo ambiguilatcm clocutionis absolvcre. Quoniam in

superioribus mulla nobis per Dominura noslrum Jesum

Christum praislita esse pcrdocuit, ut cum dicit justiflcatos
nos cssc ex lide pcr Dominum nostrum Jcsnm Christum ,

et per ipsum accessum habcrc in gratiam istam , pcr ipsum

* a Cor. IV, i8. — ^ Niiiu. xvi ,

43. — ' Levit. ix , 23.3 Reg. tiu ,

II. — ''
2 Cor. III, 7.
— * Roiii. V, x. — * Snp. vii,26. llebr. i,3.
' Matlb. V, 8. — ' Apoc.nl. xiu, 4. — ' i Cor. xiu, la. — '" Rom. v , 3

4, 5.
l4o OKICENIS COMMliNfARIA

etiam gloriari in spe giorioe Dei ad hac omnia quoe flicla

' ;

sunt, referri puto debere , « Non solum autem »hoc est, :

Non sohjm aulem (\ux supra dixi; scd et hoc quod gloria-
mur in trihulationibus nostris, per Dominum nostrum Je-
sum Christum habemus. Cateris etenim in tribulatione tris-
tantibus, nos grati^e ipsius virtute roborati , in tribulalioni-

bus gloriamur. Didiclmus namque novam ex eruditione ipsius

discipHnam ut per tribulationes bonum patientiae capia-
,

mus rhabentesvero jjatientiae bonum probabiles judicemur:

et per patientiam muharum tribulntionum probali, spem

futurffi a Dco remunerationis habeamus quce spes quia : ,

certa et vera est, non confundit sperantes. Fidem namque

et spem consequitur charitas Dei quae omnium major est^, ,

et non solum replet mentem nostram sed et abundat ac ,

diffunditur in cordibus nostris , pro eo quod non humana a

nobis arte acquiritur, sed per gratiam sancti Spiritus infun-
ditur. Hajcsecundum sermonis ipsius vel litterae consequen-
tiam proadapertlone ApostoHci eloquii explanatasint. Nunc
jam quid interior sensus contineat requiramus. Et primo
de gloriatione videamus quod dixit : «Gloriamur in tribula-

«tlonibus nostris'. «Sermoenim gloriationis interdum lau-

dabihter in Scripturis, interdum culpabiliter ponitur. Ete-
nim cum dicit Jeremias : « Haec dicit Dominos : Non glorie-
» tur sapiens in sapientia sua , nec fortis in fortitudine

»sua, nc([ue glorietur dives in divitiis suis : sed in hoc glo-

»rietur qui gloriatur, intelhgere et aguoscere me, quia ego
»sum Dominus qui statuo misericordiam, et justitiam super
» terram ^'
: » in uno eodemque capitulo gloriationem et lau-

dabihter et culpabiHter posult. Nam si quis ( inquit )

glo-
riatur vel in sapientia sua , vel in fortitudine , vel in divitiis ,

culpabihter gloriatur : si quis vero in agnoscendo Dominum

^ Rom. V, I, 2. — ^ I Cor. xiii , i3. ^ Roiu. v, 3. — * Jerem. ix ,

33, 24-
 ,

iiv rPisT. AD noMANOs. i.in. iv. i4>

gloriatiir, rt in inlc^Ilcclu jndrrinrnni ejns , c.t niiscricordi.-c,

et jiisliti.T , hindaltililcr j^Iorialnr. Cnin crgo scrnio istc ad

iitrnniqiic rcspicial , requirendum nobis cst in quibusrecta
glorialii> sil, el in qnibus niinus recta gloriatio. Qnod ila

denmni poterimns agnoscerc , si naturas rerum competenti

distinclione leneamus. Quodanlem dicimus lale est. Omnia
quae sunt vel aguntur, aut bona sunt, aut mala, aut indif-
ferenlia. Deqnibus quamvis latior liaberi debeat disputatio ,

tamen qnanlnm ad pravsenteni locum sullicit proferemus.

Bona illa certnm cst proprie dici , qua3 ad virtutes animi
pertir.ent; et mala ea sola deliniri, qnae ad nialiliam spec-

tant , et contra Legem Dei aguntur : caetera vero indifieren

tiaesse, id est, neque bona , neqne mala nominanda, ut

sunt diviti.TC, species corporis , et fortiludo vel proceritas,

atqnc ea qn;e corporis nsibus scrviunt. Si qnis igitnr distinc-

tionem diversitatis hujus ignoral, et gloriatur in his qune
non sunt verc bona , nec ad virtutem animi pertinent , cul-
pabiliter gloriatur. Panlns vero qui in his eratperitissimns

cum dixisset ,
qnia « gloriamnr in tiibulationibus nostris ', »

ne forle pnlarelnr in rebns indifferentibus etmediis gloriari

reddit continuo rationem, et ostendit quod gloriatio sua,

quam in tribnlationibus habet, ad virlntes animi pertineat.

Dicil enim , qnia « tribulatio, pro qua glorior, patientiam

» operatur, patientia vero probationem , probatio verospem ,

»spes vero non confundit, qnia charitas Dei diffusa est in

«cordibns nostris per Spiritum sanctnm^ : «cl in his edocct
quod per succedenles sibi virtntes glorialio tribulationnm
usque ad sancti Spiritus culmen ascendat sicnt et , alibi di-

cit : V Qni glorialur, in Domino glorietur'. » Neque er"-o in

sapientia propria, ncqne in fortitudine , neqne in divitiis,

sed in solo Deo convcnil gloriari. Sed forlasse dicat : Nun-

quid non sapientia ad virtutes animi spectat? Et cur culpa^
' Rom. V. 3. — 2 Il.id. 3, /,, 5 — ' I Cor. i , 3t.
 ,

1^2 OniGENIS COMMENTAniA

blle ducitur in sp^Menlia gloriari? Vidc ergo quam cautus

est Scriptura; sermo qui impolitus videtur
,
et agrestis. Non
dixit : Non glorietur sapiens in sapleiitia *, » et siluit; sed
«

ait : « Non glorietur sapiens in snpientia sua. » Qui cnim in

sua , et non in Dei sapientia glorialur, culpabiliter gloria-
tur, quia et alibi dicit Propheta «Vaehis qui sapientessunt
;

» apud semetipsos , et in conspectu suo eruditl ^. » Dei ergo

sapientia est Deum cognoscere ,et Intenigeremlserlcordlam
ejus, et judicium, et justiliam quam fecit super terram , in

quo qui gloriatur', in Domino Humana vero sa- gloriatur.

pientia non potest scire et inteUigere Dominum neque ,

agnoscere judicia etmisericordiam et justitiam ejus quam

, ,

fecit super terram; et ideo indifierens est, et media. Potest

enim fieri ut ex hac humana sapientia eruditus quis , ad in-
telligentiam divinae sapientiae paratiorveniat,etin hac exer-
citatus ad illam capacior fiat. Simili modo qui utitur cae-

teris quae media esse diximus , fortltudine duntaxat , vel

divitiis : quae dum medla sunt , hoc est , dum non in opere
Dei quis fortis est, neque in mlserlcordils pauperum dives,

gloriari neque in fortitudine neque , in divitiis debet. Si vero

ista quje media sunt, ad animl virtutem , et adfructum boni

operis convertantur , gloriatione dlgna efficluntur : sicut

rursum si ad mahim opus conferantur, ut per divitias quis

opprlmat pauperem , et per fortitudinem prosternat infir-

mum , jam non haec media , sed ma]a csse putantur. Id-

circo igitur uatura sui IndlfFerentia et media dlcuntur, quia

et ad malum opus soclata , mala dici possunt , et bonis
cperibus juncta , bona appellari. Sine hac vero incHna-
tione ad alteruni e duobus ,
qui ea bona dicunt , imperiti

et ignarlratlonabillum definltionum appellaticnumque cre-

dendi sunt. Abusive tamen ct fabrum dicimus sapientem
ct Kubernatorem , ct architectum, et mulierem tevendi sa-

1 Jciein. IX, 23. ^ Isai v, 21. — ' Jerera. ix , 24.

 iN rnsT. ,\i) noM\Nos. i.m iv. i^-)

pimloni nominannis. Oiiod ergo in prrrscnli capilnlo Apos-

loliis (licit, «(jiiia Iribiilalio palimliain opcralur '
, «sipalicn-
liani unam ossc ox aninii virlutibus constat, tribulalio sino
tlubio qu.T virliifcs animi parit , ncquc inala , nequc indiffc-

rcns , scdbonaappcllanda cst. Intantuinautem,sicut supra

diximus, palicntia virtus animi dicenda est, ut per patien-
tiamdicatprobalioncmnostri ficri ,etper probationemspem
dari : qun:^ utiquc quoniam in Dco sita cst , qui vlrtutum om-
niiim patcr cst non confundit sperantem^ Simuleuim cum
,

spe ct charitatis abundantiam tenet, quae primo loco, quia

tnajor otnnium cst chailfas '

spiritui copulatur. Quod si quis
nobis occurrat , et dicat medium esse et indiflerens tribula-
tionem quoniam quidem invenimus etiam malos
, ct impios
tribuiari, etnoncontinuo , quia trlbulantur pro malis actlLus
suls vlrtus anlml trlbulatlo eorum repntandaest : vide si pos-
slmus hoc modo respondere quod tribulatlo quidem , proprlc
sanctorum est; impiorumautemet injustorumtribulatlo fla

gclla appellentur. Denique in psalmo sic dicit ; « Multa? trl-

nbulationes justoruinS) De istis autcm ait : «Multa flagclla

» peccatoris \ » Et fortassis propterea tribulatlo et angustla ad
sanctos pertlnet , quia ipsl sunt qui arctam et angustam viam
incedunt, et propterca tribularl dlcuntur. Quod etlam In
Ipso Domlno , qul vera est via quam sancti incedunt , intel-
lexisse Apostolos arbitror , ciim ad eum diccrent : « Turbai
» te comprimunt et coarctant , maglster^ » Tribulationcs
ergo justorum non solum eas debcmus acclpere quae extiin-
sccus veniunt ex Istis rebus quas Indiflcrentes vel medias
supra dlxlmus , id est , vel damnis , vel languorlbus , vel ex
quolibct corporis cruciatu : scd ct in eo quod ctiam in rc-
quie positl semetipsos aflligunt , ct altcrunt resistendo vo-

lunlatibus suis , refrenando libidinem , coercendo liccnliam

1 11(1111. V, 3. — ^lbid. 4, 5. — ' T Cor. xiii , i3. — ''

Ps;iliii. xxiii, 20.
— ^ Iil. xx.xi , 10. — " I tic. via , 45.
 ,

]44 ORIGGNIS COMM£!VTARIA

et omnia quae nd bonum coiitinenliae perlinent profligando,

secunduni hunc ipsum qui «Macero corpus meum, dixit :

»et servituti subjicio, cum aliis prredicavero ipse

ne forte ,

«reprobus efliciar\ » Et hoc modo justorum tribulalio non

potest indiflerens dici sed aperte bona per quam bona,
,

virtutis implentur. Injusti vero etiam si tribulentur ,

quod
magis a Scriptura flagella diximus appellari, quoniam nihil

in his ipsis flagellis et correplionibus secundum virtutem

aninii gerunt , nihil ad patientiam ducunt necprobationem ,

per patientiam sperant; idcirco in illis non tribulatio quae

adhaec bonapervenit, sedflagella, ut Scriptura voluit, no-

minanda sunt etiam , si abusive aliquando et super injuslos
dici tribulationis nomen invenias. Ut autem scias quia jus-

torum tribulatio non angustat animi virtutem sed potius , di-

latat, audi et ipse Paulus Corinthiis scribens quomodo ista

distinguat : dicit enim ita : « In omnibus tribulationem pati-

»mur, sed non anguslamur : dejicimur, sed non perimus^.
Vides quoniam se tribulationem pati non in uno , sed in
omnibus dicit , hoc est, et in his quae forinsecus accidunt

et ab aliis inferuntur; et in his quae ipse inti-a semetipsum

procorporis continentia, et optimarum institutionum labo-
ribus perfert : et propterea dicit , quia « in omnibus tribula-

tionempatimur , sed non angustamur. » Neque enim angus-

taripotest qui virtutibus dilatatur. Et utadhuc quoddicimus
hoc modo clarius fiat , ipse Paulus scribit in consequentibus:

«Scio et humiliari , scio et abundare, ( in omnibus , et ad

Domnia imbutus sum ;) et saturariv et esurire et abundare, ,

»et penuriam pati \ » Igitur si verum estilludquod superius

dixit, « in omnibus tribulationem patimur' » certum est ,

hoc ab eo indicari, quia et cum penuriam patitur, tribula-

tur; et cum abundat, nihilomiuus tribulatur. Tribulatur
jautem in penuria , quia deest : in abundantia vero , quia

'
I Cor. IX, 27. — 2 2 IJ. IV, 8. — 3 Philip. iv, 12. ~ 'i
2 Cor. iv, 8.
 ,;

iiy FPisT. AD noM\Nos. i.in. iv. i45

scnictipsum rolVonal, nc per abnndnntiam rcsolvalur, vcl

no niinusconipolcntorca (\\ix vidonlin' abundare dispcnsct.
Sio ol ciun csuril , cl ciun salurulur , ct cum perscculioncs
patilur, ct cum in rcquie degit. Atque hoc modo qui in hii
omnibus Iribulalur , rccle in tribulalionibns suis gloriatur:

cx quibus sinc dubio nascitur palicntia ,

quae probabilis cf-
fccta pariat spcm , qnae cum charitati conjuncta spiritui

sancto consocicf. Quod autcm dixit: <; Charitas Dei diffusa

«csljn cordibus nostris *, » dilii;;enlius considcrandum est in
quortmi cordibus Dci charitas diflundatur. Ego puto quod
in illorum qui jam non habent « spiritum servitntis iterum
j»in timorc^ , » scd ct illorum in quibus « pcrfecta charitas
» foras miltit timorcm ' , » ct q uibus spiritus adoptionis datur

qui clamet in cordibus eorum, « Abb \ [pater] *. » Non cst

ergo cujuscumque hominis nisi perfecli, ct talis qualis crat

Paulus, in cujus corde diffundatur charitas Dei « per Spi-

«ritum sanctum. «...

X. « Adhuc enim Christus, cum esscmus infirmi, secun-

»dum tempus pro impiis mortuus est. Yix enim pro justo
nquis morilur. Nam pro bono forsitan quis audeat mori^ »

Plenius '-olcns virtutes charitatis ostcndcre quam difi^usam

in cordibus nostris dixcrat per Spiritiim sanctum", quibus
hoc causis intolligere doberemus cxposuii cdocens nos ,

quod Christus non pro piis, sed pro impiis mortuus cst.
Impii namque eramus antcquam convcrtcremur ad Dcum
et Christus utique mortcm pro nobis antequam crcdercmns

excepit : quod proculdtibio non fccisset, nisi nimiam crga

nos habuisset ct abundantissimam charitatcm vcl ipse Do-
minus noster Jesus Christus moriendo pro impiis vel Dcus ,

Paler Unigenitum suum pro impiortuii redcmptione tra-

dcndo. Cum cniin vixaliquis pro justo morialur, ct dubitet

< Rom V, 5. — ' I'l. vnr, 15. — ' 1 Joan. iv, i8. — * Roin. vnt i /i

— ^ I.i. ^.n, 7. — « Il.i.l. 5.

XIII. ,0
 ,,

1^6 ORIGBNIS COMMENTARIA

unusquisque morlem subire etiam si mortis justa sit causa ,

quantus est hic, ct charilas ejus erga nos quanta pensanda

est, qui secundum ilhul tempus quo passus est, pro impiis
et injustismortem perpeti non refugit ? In quo utique
summa3 ilHus divinoe honitatis indicium est. Nisi enim esset
liic ex illa veniens substantia, et ilhus Patris Fihus de quo ,

dictum est ,
quia « nemo bonus , nisi unus Deus Pater*, »

tantam utique erga nos bonitatem non potuisset ostendere.

Unde quia ex hoc tantae bonitalis indicio ipse esse hic ag-

noscitur bonus ,
pro hoc bono forsitan quis et audcat mori.
Cum enim cognoverit unusquisque tantam erga se bonita-

tem Christi , charilatemque ejus habuerit in corde diffu-

sam , non sokim mori pro hoc bono , sed et audacter mori
desiderabit. Quod rebus ipsis et operibus s<epe videmus
impleri , cum hi in quorum cordibus abundanter diffusa est
charitas Chrisli, sponte etiam et cum omni audacia semet-

ipsos perseculoribus offerunt, et nomen Christi, audiente

mundo coram Angelis

, et hominibus confitentur, ut non so-

hmi injuriam pati pro nomine ejus, sed et mortem pro hoc
bono subire audeant quam vix pro justo quis perfert. Est
,

enim amor vilae hujus tantus, ut etiam cum justa causa

mortis advenerit, vix unusquisque mortem patienter acci-

piat. Justa autem causa mortis videtur , cum naturaj lege

defertur : et quamvis justum sit conditione mortalitatis

vix tamen amplectitur animus naturaj legibus cedere. « Vix

r>ergo pro juslo quis moritur^. » Nam pro bono audet quis

mori, et audactcr occumbit , pra^cipue si intellexit, quia

cum adhuc secundum tempus impii essemus et infirmi

ipse prior pro nobis mortuus est. Et quomodo non qui haec
sibi ab illo praistila prius esse cognoscit, mortem quam ille

mahs impendit ,hic bono reddat?... Sola ergo mors est pro
Deo quaj cum omni audacia suscipltur omnis autem re-
,
:

1 Marc. X , 18. — ^ Rom. v, 7.

 i> i>:pist. \i) i\om\>os. i.ir.. iv. 1/^7

licjua inors \i\ loloranlcr siibilur ctiam si jiisla sil , cl !ui-

uiana' couflilionis loge desccndat.
\l. « ('.oiuiucndat aiitcin siiani chaiitalcm Dciis in nobis:
«qiioniainsi ciun aclhiic pcccalorcs csscuui.s , Christus pro
» nobis mortiius csl, uiulto magis nunc ergo justificati in

«sanguiuc ipsiiis, salvi erimus ab ira per ipsum \ » (aini

dixissct iii supcrioribus , quia « Christus secundum lempus
» adhuc pro impiis mortuus cst^, » nunc oslendere ex hoc
vult D-ei charitalis erga homines magniludinem quia si ,

crga impios cl peccatoros tanta extltit , ut pi-o salutc eoruai

unicum Fihum darct , quafito n.agis erga convcrsos , et

emendatos, et, ut ipsc ait , suo sanguine redcmptos largior

et dilTusior erit? sanc quod oliosa sit apud Pau-
Non puto
lum varictas ista verborinn quod aHquando infirmos, ali ,
•

quando impios aHquando peccatorcs nominat, pro quibiis

,

Christiim mortuum dicit : ct quamvis imperiluai se fatea-

tur in sermone , non lamcn arbitror (juod in liis lile pcr iai-

peritiam , sed potius per profundam scicullam varlaverlt ^

Per ha?c namque Iria omnc pcccati coUigilur genus. Aut
enim ignorans Dcuni quls, pcccat in lcncbris , et vocaiur

impius : aut volcns scrvarc mandatum , vlncitiir fragllltatc

carnls , ct illecebris pra;scntis vita; decipilur, cl Infirmu.s

appcnatur : aut sciens volensque contcmnit mandiitum , ct

odit dlsclpllnaui Dcl , ac projlcll scrmoncs cjus post.se, cl
pccCvntor nominaliir'. Atqucila Pauhis qui scinipcrltuni (iit

diximus) in sermonc profitctiir \'\i\ trlbus lilsdivcrsitatibus

universa , pro quibus Christus prscdicatur mortuus esse ,

complexus est « Commcndal cj-go siiam charitatcm

»Deus innobis''. » Hic Commcndat , vcl confirmat Inlcniol-

tur, vel amabilem facit pro beneficiis pra?stitis. Quod enim

«Christus, cum adhuc peccatores cssemus , pro nobis
* Jioiii. V, 8,9. 2il,iil. Ct. - '2 Cttr. xr , 6 - ^ l'.s;iliii xr.ix . ii.
2 Cor. XI , (). — f'
Iloiii. V, 8.
J/J8 ORir.ENIS COMMIiNTARIA.

«mortuus est*, t) spem noLis dat quod multo magls nos a

pcccato purgatos et justificatos , ab ira qua? imminet pecca -

toribus salvabit per ipsum : et qui alienos et inimicos ita

dilexit , ut pro nobis ad mortem Unicum suum daret,

multo magis suos effectos, et reconciliatos sibi aeterna sa- ,

lute donabit.Quomodo aulem Christus pre nobis morluus

slt , et quomodo cum sit agnus Dei , tulerit peccatum mundi^,
et infirmitates nostras portaverit , et pro nobis doluerit',
sagpe anobis in aliis dicta sunt locis, ubi adhibuimus et ea

quse in sa?cularibus liistoriis feruntur, quod etiam apud ip-

sos nonnulli pestilentias, vel turbines, aliaque his similia
perhibentur morti se objiciendo repulisse , et palriam , vel

gentem suam immlnentis cladis excidlo liberasse. Quae qui-

dem quam vere scripta sint, vel quid rationis habeant, si

vera sunt, Dei est nosse solius. jNuHus tamen ipsorum, de

quibus ista narrantur , ne ficto quidem sermone totius mundi
peccata absolvisse perhibetur, nisi Jesus solus , « qui cum
sesset in forma Dei, non rapinam arbitratus est esse se

«sequalem Deo, sed semetipsum exinanivit', »et secundum

vohintatem Palris forma servi suscepla , obtuht victimam
pro universo mundo, tradens sanguinem suum princlpi hu-
iusmundl secundum sapieuliam Dei « quam nemo prin-
, ,

«cipum hujus mundi cognovit si enim cognovissent nuii- : ,

» quam Dominum majestatls crucifixlssent * , » nec sanguis

ille quem sitierant non tam sitim quam , , vires eorum ex-
tingueret, regnumque destrueret : nec accideret eis illud

quod Dominus in Evangelio dicit : « Ecce nunc princeps

«huius mundi judicatus est^- » et illud : <r Ecce videbam
»Satanam sicut fulgur cadentem de ccelo'. Multo ergo , m-
» quit , magis justificati nunc in sanguine ejus , salvl erimus

1 Rom. V, 8, 9. — Joan. 99.

2 i , - 3 Is:ii i,rii , 4. Mallh. vxir , 17.
4 Philip. II, ^- — ^i Corinlh. ir, 8. — » Joan. xvr , 11. — ' Lac.

3S 18.
 ,

IN IPIST. Al) ROMANOS. i.lU IV. l/|()

»ab Ira |)ri- ipsnin '. » lii ,sii|)orioril)iis (jiiiJciii (li\«^ral : « -lus-

«tiiirnti i^itur r\ fiHo ,

pncoiii liaboniiuis atl Doum \* » oL

nuiic dicil : « IMullo magis nunc justlficati in sanguino ip-

»siu8, salvi orimns al) ira |)or i|)siim'. » Kx qiio osl<Mi(lil

quod noqno liclcs noslra sino Clnisli sanguinc , noquo san-

guis Chrisli nos sino fido nostra juslifical; ox ulroquc ta-
mcn multo magis sanguis Christi nos , quam fidos noslra

justificat. Fit idoo mihi vidotur, ciim in siiporioribus sim-

plicitcr dixcrit , <( Juslificali ox fido', » hic addidlsso; «]\hillo
• magis ergo nunc justificati in sanguine ejus % »ut docerct,
quod ab ira vontiira otiam si fidos nostra nos salvet, otiaui
si opora justitix, supcr Iutc lamon omnia multo magis sau-
guis Christi salvos nos faciat ab ira ventura. ... Ira ilaquo

est , cui Iraditur unusquisque pro mensura ot merito pec-

catorum Doo tainon socundum qiiod scripluni ost in sop-
, ,

tuagosimo sopllmo Psaluio uou accondento omnem irani ,

suam *. Qiiis enim sufTcrre posset sl omnem iram adversuiu

peccatores accendorot Dominus, cum tam tcrrlbllo slt IILid

quod in cantico IMoysi prouuullatur, iibl dlclt : Qula« Ignis

wacconsus esl in furoro moo , ol ardcbll usqiio ad Infornum

9 inferlorem : comodet lerram et nascentia ejus , conflngra-
» blt fundamonta montium ' ? » Inluoro orgo ([ula Ignis Islo

qui do ira vol do fiiroro Domini acconditur, lorram et Iiifor-

num inforiorcm comodlt , el opera terrena consuniit : con-

flagrat etlam non excelsa montlum, sed fundamonln , id

est , non subllmes animas , nc(pio ccclcstos scnsus , sod huini

alque iii terram dojcclos , vol otiam In profundum torr-o, iil

sunt montium fundameuta domeisos. Paululumergoetiam ,

de ira oportuil dlsseri , ul aportlus noscorclur a quibiis nos

malls Chrisli snnguis oripiiit.

XH. « SI onlm cum inlmlcl ossomus , roconcillati siimus

*
Roiii. V, (,.
—2 |i,i,i_ , _ s
|,,j,i ,j ._ /.
ji^i^i j
s
n^j I ^^
_
' rsnlin. Lxx\ II , 3S. — ' l)i-ul. x.x>m , /a.
 lOO OniGEMS COMMhrfT \RIA

t> Deo per mortern Filii ejus , uiulto magis reconciliati , salvi
r erimus in vita ipsius. Non solum autcm, sed et jjloriamuF
»in I)oo pcr Dominum nostrum Jesum Christum per quem ,

nnunc rcconciliationem accepimus\ » Quod dicit, « Cum

sinimici cssemus , reconciliati sumus Deo, »cvidentcr os-
lendit non esse aliquam substantiam, qua; secundum defi-
uitionem Marcionis vel Valentini naturaliter inimica sitDeo:
alioquin si quod inimicum est, natui-ceesset , et non volun-
tatis, reconciliationem utique nou haberet. Ubi autem ex
inimico quis amicus efficitur, certumest qaod dumea opera
agit quae non amat Deus , inimicus est Dei , et unusquisque
tam gravis et tam odibilis inimicus efficitur, quam multipli-
caverit opera iuimicitiis digna. Sunl ergo meusuraB et gra-

dus quidam in liis peccatorum qualitate vel quautitate dis-

lincti, qui inimici sunt Deo. ... Quomodo enim reconcilia-
'
tus est , qui quac Inimici sunt gerit? Paulus ergo merito de
se et sibi similibus dicit, quia « cum inimici essemus , re-
«conciliati sumus per raortem Filii ejus ^. » Grandis pudor
est , ubi talis reconciliatio facta est, ubi inimicitias inter
Deimi el liomines non sermo peccatoris , sed sanguis inter-
cessoris absolvit , iterum nos couverti ad iuimicitias , et
agere ea quoc cdit iile , queai uobis nisi efiusio sanguinis sa-
cri reconciiiaverat nemo. ... Igitur mors ejus mortem ini-

micitiic dedit ei quae erat inter nos et Deum , et recoucilia-

tionis inilium. Resurrectio autem ipsius et vita salutem

credentibus conlulit, sicut et alibi Apostolus (iicit de Ciiristo :

« Quod enim mortuus est peccato , uiorluus est semel;

»quod auiem vivit, vivitDeo^ » Feccato morluus dicilur,
non siio neque enim peccatum fecit
: sed ipsc peccato :

mortuus est, idest, velut qul u.orle sua peccato ipsl intu-
lerit mortem \ Vivere autem dicitur Deo ut et uos uon uo- ,

Lis , ueque nrstrte voluntati, sed Deo vivamus, ut ita de-

^ R)iii. V, lo, I i. — 2 iljiJ. lo. ^ IJ. (>, •.o. -

^'
J Pelr. ii , 22.
 i.N npiM'. vn noM\:M)s. mh. iv. lai

luiini iiivila ipsiiis salvi cssc |)ossiLnus', scciintlmn ciuu ijiii

(lixil : « Vivo anlcui, jam nou cgo; vivit vcro iu mc C.hris-

V liis '.
»
QuoJ vcro simililcr ut iu supcrloribus posuit : « Non
»soliim aulcm, scd ct nunc gloriamur iii Deo', » et uitiil

addidit ad < Non solnm autciu , » simililcr ut siipcrius intclli-

gcndiim cst dc his dictuni qiuc supra comprchcnsa sunt :

id cst, quod non solum cum « inimici essemus, rcconci-

»liati sumus Dco pcr morlem Filii cjns', » ct nou solum
« in vila ipsius salvi erimus, scd ct nuuc gloriaaiur in Dco
» pcr Dominum noslrum Jcsum Ghrislum , pcr quem recon-
«ciliationcm accepimus. » Non autem sinc causa addidit ,

A iinc cum , poluissct dicerc : «Scd ct gloriamur in Dco per

aDominum nosliuui Jcsum Chrislum perquem ,
rcconcilia-
Btioncm accepimus : » sed ut oslcndcrct gloriationem uo-
bis non solum iu futuro, scd ct in pra^scnti datam dc
agnitione Dei, et cmcndatione vitai, et errorum corrcc-
tioue, sicut et in aliis idcm Apostolus dlcit : « Spem ha-
nbentes ct pracscntls vila; , ct futuras^: »praesentls, quod
honcstlor et emendatior est; futura; ,
quod nBlcrna est.

* Ro.n. V, lo. — 2 Gal.it. u, ao. — ' Rom. v, ii. — ' 11'id. lo , ii. —
s Tiui. IV, 8.
 l52 ORIGENIS COMMENTARIA

*(»AVV»"<V%\«»'VV«VV.'VV>VV«.V»«VV»VV»VV»VV«'VV\IVV\VMVVVVV\iVV»VV>'VV»VV»VV»VV\VV»VV»VV>».V>'VV>'VV\'VV«

LIBER QUINTUS.

I. tf Propterea sicut per unum hominem peccatum in

» hunc mundum intravit , et per peccatum mors , et sic

»in omnes homines mors pertransiit , in quo omnes pec-

«caverunt. Usque ad Legem enim peccatum erat in hoc
»mundo. Peccatum autem non imputatur cum lex non ,

» est. Sed regnavit mors ab Adam usque ad Moysen ia ,

»eos qui peccaverunt in similitudinem praevaricationis

» Adae, qui est forma futuri *. » Postea quam edocuit ditTe-?

rentiam fidei et Legis , et eorum qui per fidem justifican-

tur, atque eorum qui promissiones quae ad patres factae
fuerunt, non possunt sperare per Legem cumque : aperuis-
set arcani secreta mysterii, quod « cum inimici essemus
» Deo per mortem
, Filii ejus reconcillati sumus ^ » nunc et ,

causas vel cur inimici fuerimus , vel cur morte Filii Dei in-
diguerit ista reconciliatio consequenter exponit : ut intuen-
tcs quanta nobis praestiterit imo pro nobis quanta
Jesus ,

perlulerit , radicatiore erga eumfide, et inseparabili cha-

rilate leneamur. Ideo ergo licet non usquequaque pate-
factam, indicat tamen nobis et alterius secreti rationem
dicens : i Propterea sicutper unum hominem peccatumin-
» hunc mundum et per peccatum mors ', » et cne-
troivit in ,

tera. ... Hoc quod videtur deesse in his quae supra diximus

secundum elocutionis ordinem tarde quidem sed in pos- , ,

terioribus redditur , ubi dicit : « Sed non sicut delictum , ita

»et donatio. Si enim unius delicto mortui sunt multi , multo

* Rom. v,i2,i3,l4. — * Ibiti. lo. — ' Ibid. 12.
 ,

IN EPIST. Al) UOM\NOS. LIH. V. l53

»>ningis j;rntia l^ci, ct domini , in j:;ratia iinius hominis Jcsu

»Clirisli in plincs ahiindavil '. » Ex liiscomplcla [snnl]qiiaB
defnisse in supcriorihus vidchanlur : nec multum inlcrest
quod ihi in omncs homincs dixeril perlransisse peccatum
hic vero donum ct gratiam Jcsu Christi in plurcs ahundasse,
cum omncs homincs plurcs esse intclliganlur, et plures
ct

omncs intclligi non videatur ahsurdum maxlme cum in ,

puhscqucntihus dicat apcrtius : « Sicut pcr unius dclictum

))in omncs hon;incs iii condcmnalioncm; ita ct per unius
»justitiam in omncs homincs ad juslillcationcm vita3^. » Et
ut evidcntiiis ostcndcret omnes homines, ct multos homi-
nes idein cssc, addidit his « Sicut enim pcr inohcdicntiam :

»unius hominis peccatorcs constituti siint multi , ita et per

» unius ohedientiam justi constituentur multi'. » Et quodsu-
pcrius onincs dixerat homines, hic eodcm sensu multos no-
minavit. Nisi si quis dicat ,
quod niagis pcrmiscere et con-
funderc volcns Apostolus id quod siipcrius aperucrat, ne
(ut diximus) dissolvcrct ac rcUixaret audientes , eos quos
anle ovincs dixerat, hic pinrcs nominavit, iit ct illud qiiod

oinnes dixit , ad cos tantummodo Irahcrclur , qiii do-

num Christi gratla) consecuti sunt , qui tamcn non pauci,
sed plures sunt. Etcnlm moris cst Apostolo Paulo , cum dc
henignltate Dei , cl incirahlli cjiis honltatc aliqiia patcfcce-

rit, rursum proptcr ncgligcntloics quosquc auditores paulu-

lum velut exasperarc quac dixil , et metum allquem remls-
siorlhus Intcntarc , iit cum dc finc omniiim Corinthlls dis-

putans alt : « Slciit cnim In Adam omncs morluntnr, ita ct

»in Chrlsto omnes vlvificahuntur'' ; »ct paulo post : « Deindo

oflniSj cum tradiderlt rcgnum Dco ct Patri , » et caetera.
Pro quihns vcrens ncquIsdIvItIashonitatisDcI,ct patientl.c,

et longanimilalis coiitcmncns\ secunduni durlllam suam

1 Rom. V , i5. — ^ Ihid. i8. — ' ll)id. 19. — ' i Cor. xv, ja , 2 4- —
* Roiu. II , 4 , 5.
 ,

l54 OHIGliMS C0A1MENTA.RIA

et cor impceuilcns thesaurizaret sibi iram in die irae ct reve-

lationis jusli judicii Dei , addidit post illa quae dc fine dixe-

rat : « Noiile seduci. Corrurapuut mores Lonos colloquia

»mala. Expergiscimini jusli , et noiile peccare. Ignoranliam
»euim quidam habent, ad confusionem voLisdico*. » Agit
ergo tanquam prudens dispensator yerhi : et cum venerit ad
ea loca, in quibus de Dei bonitate dicendum est ,
propter
segniores quosque et occullius haec et ohscurius profert
ne forte (ut diximus) divitias honitatis ejus, et patientiffi, et

longanimitatis conlemnant , et iram sihi thesaurizent in die

ira3, in quam necesse cst iucurrere omnes qul sihi hujus-
modi gesta thesaurizaverint ^ Etiam tu post haec videris quid
fiat. Sed et quod ait « Usque ad Legem enim peccatum erat ,

»in hoc mundo peccatum autem non imputatur cum lex :

»non est* » hoc videlur ostendere quod usque ad legem

,
, ,

hoc est usqueqao Ghristus veniret qui tonit peccatum

,

mundi peccatum erat in mundo'. ^lanifestum est autem

,

peccatum non posse impuiari uhi lex non est quae arguat ,

peccatorem. « Regnavit autem mors ^ » qua^ per peccatum ,

fuerat ingressa , « usque ad Moysen , » hoc est , usquequo Lex

permansit , « in eos qui peccaverunt secundum similitudi-
»nem peccati Adam » per quem mors ipsa accepit ingres-
,

sum ; « qui Adam forma futuri est non secundum quod , »

praevaricatus est , sed secundum hoc quod sicut per ipsum

mors, ila per novissimum Adam vita ingressa est in huuc
mundum'^ : et sicut periHum in omnes homines condemua-
tio, itaet per Christum in omnes homines justificatio'. Haec
de ipsius eloquii Apostolici contiuentia dicta sint. Videamus
nunc quid etiam interior haheat intellectus. Sed et ilhid

primo in loco admonendum puto quod ,

videtur mihi Apos-
tolus Paulus in his praecipue locis quae nunc hahentur in

^ I Cor. XV , 33, 34- — ^ Rom. it , 4 , J. — ' Id. v , i3. — ' Joan. i

,

29. — ^ Rom. V, 14. — ^ I!)iJ.

17. I Cor. XV, 22. — ' Rom. v, 27.
 ,,

IN liPIST. .VI) ROMA\OS. Lin. 55

ni;iiiil)us , ila <|iio(]ainuioclo liccc loqui , vclut si quis fidclis

fainiilus ot prudcns a rcgo magno et domiuo suo inlroduca-
lur iu lliosauros ro<2;ios , el oslendantiu ci diversa ct magna
domicilia, quor;un aditus varii sint cl incerli, ita ut ci per
aliuiu inj;rcssiis ,ctpcr aliniu inonstrclurcgrcssus; inlcrdum
aulcm cx divcrsis ingrcssibusad unumconclavc vcuiatur, ut
sa^pc in terris quscdam videmus exstructa palatia : ostenda-
tiir ctiam huic qui circumducitur fidcli famulo thesaurus ar-
gcnti rcgii , ct alius auri , lapldum quoquc et margaritarum ,

variorumqucmonilium pnrpuras ctiam regiac lccus , , et alius

diadematum demonstrentur adhuc reginae thalami

: in mul-
tis divcrsisque mansionibus posili, et tainen singula hasc
non pcnitus ad integrum patentibus januis rcsercntur, sed
ex parle subapertis ita ut agnoscat quidem thesauros do- ,

minicos , et regias opes , nec tamen ad liquldum et ad per-

fectum singula qu;cque cognoscat. Post ha;c vero iste scr -

vus qui tam fidclls habilus est, ut ei rex et dominus opum

suarum magnitudiuem fecerit innotescere , mittatur utexer-
citum congrcgct rcgi , delcctum habcat milites probct , : pro
eo quidem quia {idclis est , ut plures invitct ad mllitandum ,

et majorem exercitum congregct regi , nccessitatem patietur

proferre ex parte quae viderit : et rursum quia prudens est

et scit nccessarium essc abscondere mystcrlum regis , indi-

ciis quibusdam magis quain rolatlonibus uletur ; ila ut po-

tentia quidem regis iion lateat; ordlnis autcm , atque orna-
tus palatii , et habitus occulla taiuen mancat dlspcnsatio. Ita

crgo , ut dlxi , vidctur mihl ctiam Aposlolus Paulus in his

sermonibus facerc et non solum pro eo quod , ct ipse diclt
quia ex parte sciat, et ex parte cognoscat* , sed et proptcr
nos qui nec ca quldem qucc cx partc scit capcre possumus ,

tcmpcrarc scrmoncm , ct uniuscujusfpic conclavc mystcrii

singulisaut vix binis perstringcrc ct subnpcrire sermonibus :

* Lor. xiii , y, I j.
 ,

l5() OUlG£NIS COMMENTARIA

et nunc per unum adilum ingressus peralium digredi , nunc

ex alio ingressus ad aliud conclave concurrere, ita ut si requi-
ras eum illo quo ingressus
non invenias egressum.
aditu est ,

Haec ergo prius de his qua? Pauius scribit in mente nostra ,

atque animis ordinantes nunc jam ad inspicienda et con- ,

tuenda ea qune in manibus habentur, pro viribus converta-

mur. Et primo videamus quomodo « per unum hominem pec -

«catumintroivit inhuncmundum , et per peccatum mors*. »

Fortassis enim requirat aliquis , si ante Adam mulier pec-

cavit , de qua dicltur, quia « seducta in praevaricatione facla
» est ^ ;rursum ante ipsam peccavit serpens. Peccavit
» et

enim cum dixit muHeri « Ut quid hoc dixit Deus ut non : ,

» manducetis de omni ligno Paradisi ? » Et ilerum peccavit '

» cum Deus dixerit quia « quacumque die manducaverltis ex

,

»eo , morte moriemini , » et ilie dixerit ad mulierem : « Non

pmorte morlemini; sed sciebat Deus quia quacumque die
j» manducaveritis ex eo, aperlentur oculi vestri, et eritls slc-

»ut dii scientes bonum et malum''. » Si ergo ante Adam

mulier peccavit, et ante mulierem serpens , et in alio loco

diclt Apostolus ,
qula « Adam non est seductus , mulier au-
» tem seducta est % » quomodo per unum hominem , et non
magis per unam mulierem videbitur introisse peccatum ? A
muliere enim initium peccati, et ante mullerem a serpenle,

sive a Diabolo , de quo dicitur in Evangelio, quia « ille ho-

nmicida erat ab inltio^ »Sed vide in his Apostolum naturae
ordinem tenuisse et ideo quoniam de peccato loquebalur,
,

ex quo mors In omnes homines pertransierat successionem ,

posteritatls humana; quae huic morti succubuit ex peccato

v^nieuti , non mulieri ascribit , sed viro'. Non enim ex mu-

liere posterltas, sed ex viro nominatur, sicut et ipsc Apos-
tolus in aliis dicit : « Non enini est vir ex muliere, sed mu-
iRom. V, X2.— 2 r Tim. ii, i^. — ' Geii. ii , 17. — • 'i
Ibid. 3,4, 5.—
* I liiii. II ,
I +• - ^ Joan. vm , 44- — ' Rom. v, 12.
 — ,:

i\ rrrsT. An r.oM\^os. i.iii. v. i5^'

» lirr rx viro ' : » rl iloniiii : « Sinil cniDi mulier cx viro , ila

»cl vir n noii c\ innlicrc , sr«l pcr innlicrcni : cl ob lioc mor-

lalis postcrilas, cl corporalis sncccssio, viro polius tan-

quam auclori , ct non mulicri dcpulatur. ... Neque er^o ex

«crpentc qni antc mnlicrcm peccavcrat , neque ex muliere
niKY anlc virum in pracvaricationc facta cst, sed pcr Adam
cx qno omncs morlalcs origincm ducnnt, diciUir introissc
poccatum,etper peccatum mors^. Scdliic nimlrum cstunus
homo pcrqnompcccatum inlroivit, ct por pcccaluni mors ^
quom ct alibi ipsc Aposlolus dicit priinura hominemde lerra
terrcnum, sccnndum vcro de coclo coelestem , cum exhor-
taturnos , abjecta imagine terrcni , imaginemportare crelcs-
lis* : sccundum verbum Dei viventes rcnovemur,
id cst , ut
et rcformemur secundum inlcriorem hominem ad imagi-

nem Dei quicreavit eum *. Hic ergo homo qui jam rcforma-
lur cl roparatur ad imaginem Doi neque terrenus neque , ,

inhocmundoest sedincoclis esse diciturconversatioejus" ;

et ideo secundum eum qui dixit, « Vos autem non estis de

)>hoc mnndo' » mors in eum non potest pertransire. Qui ,

autom adhucinhoc mundo cst ct tcrrenus est, ac terreni ,

imaginom portat do ipso dicitur, quod per eum pcccatum ,

inhunc mandum introivit et per peccatum mors '. Quod si ,

peccalum cl mors in hunc mnndum introivit ot in hoc ,

mundo habitat^certum est allcnos a morle et a pcccalo esse

eos, qui per Christum , vol cum Christo mortui sunt huic
mundo, et cum ipso resuscitati, cum ipso etiam sedere in
coelestibus merncrunt^, conversationem non jam in hoc
mundo , sed in coelis habentes'". Unde et pari consoqiiontia

ostendilur, quod omnishomo primo « de terra terrenus"»

* I Cor. xf , 8, la — ^ I Tini. ii , i4- — ' Rom. v, ii. — ' i Cor. xv,

47,49. — 5 Coloss. ni , 10. — •Philip. III, 10 ' Joan. xv , ig.
» Rora. V, 12. — ' Ephes n . 5,
— 6. *« Philip. iii , ao. —" i Cor. xr ^

47, 49-
l58 OniGENIS COMMENTAni/i

est , sicut idcm Apostoliis alibi dicit; cum imaginem ter-

reni portat, ct sccundum imaginem lcrrcni ambulat , car-

nem cogltat , et qtise carnis sunt sapit, et vlx aliquando est

ut convcrtatur ad Dominum , et spiritu Dei agatur , atque
effectiis spiritalis fiat « novissimus Adam in spiritum vivifi-

» cantem* .... Et per peccatum , in(]idt , mors : » illa sine du-

bio mors de qua et Prophela dicit , quia « anima quae pcccat
»ipsa morietur^ : » cujus mortis hanc corporalem mortem
uihbram merito quis dixerit. Quocumque enim illa incesse-
rit , hanc necesse est subsequi velut umbram corpus. Quod
,

si peccatum non fecit, nec mors in

objiciat quis quia Salvator
eofuit animaj pcr peccalum, et tamen mortem sustinuitcor-
poralem respondebimus ei quia Saivator sicut cum ipse
^
: ,

peccatum non fecerit pro nostra tamen salute per assump- ,

tionemcarnis ipse diciturfactus esse peccatum ^

: ita et cum
mortem istam nulli dcberet, nec ei esset obnoxius, pro sa-
lule tamcn nostra hanc vclut umbram illius susceptaj dis -

pensationis ,
quam supra diximus, sponte , non uecessitate
suscepit , sicut ipse dixit : « Potestatem habeo ponendi ani-
» mam meam , et potestatem habeo iterum sumendieam *. »

Sed videamus quomodo « in omnes homines pertransiit

» mors in quo omnes hujidt peccaveruut ^ » Absoluta sen-
, , ,

tentia pronunciavit Apostolus in otnnes homines mortem

pertransissc peccati in eo in quo omnes peccaverunt sicut , ,

et alibi , « Omnes enim , incjult , peccaverunt , et egent glo-

»ria Dei '. »Et ideo etiam si Abel illum justum dixeris, non
potest excusari. « Omnes enim peccaverimt ^ » Cur enim
post dies obtulit , et post Cain obtulit hostiam ex primoge-
nitis , et non ante ipsum , et non statim ? Etiam si Enos di-

«as, qui « speravit invocare nomen Domini^ » Cur spera-

' I Cor. XV, 45. — ^ E/.L'ch. XVIII ,4. 3 Isai. i,ii«: , g. — * 2 Coi'. v ,

21. — ^ Joiin. X , 18. " Ror.i. v, 12. — ' Iil. iii , a3. — ' Gcnes. iv, 3 , 4-

— 9Ibi<l. 2(1.
 m i;pisT. \i) noMANos. uii. v. i.5<)

\it, ol ciir non stalim invocat scd dissimulat et moratur? ,

l*'liam si I'iioch dicas non scribiliir placiiissc, usc[uo<[uo

:

j^onorarol Mathusaloni '.... Sed ot de Noe si requiras atlcn-

liiis , invenics quod qningentesimodemum annosciibiturdc

00 , quia « Noo invonil graliani in conspoclti Doniini l)ei , » ct
quia « justusoralin genoralionesua , etquiapIacuitDeo ^ : »

quod uliquc si prius meruissct, nunquam id, opinor,Scrip-

tura divina siluisset. Sed et si quis velit quod bibit vinum,

01 inobriatus cst ac nudatus , rcputare' , invenietex his om-
nibus non iinmcrilo ab xVposlolo dici omnes pec- , « In qiio
vcrunt' , ^ctiam si cvigilavitNoea vinosuo. Quid autem di-
cam ot de Abraham cui dicitur : « Exi dc lerra tua , et de co-
«gnatione tua , etdc douio patris tui '? » Quod utiqiie nondi-
ccrelur, si in donio palris Deo placcre poluissct. Sed non
opus ost cum ingenti periculo in his singulos quosque enu-
mcrarc sanctorum , cum sulliciat et Apostoli sententia quce

inortem omnes homincs pertransisse ct illiiis qui

dicit in ,

dixit « Nenio mundi a sorde

: etiamsi imius dici fuerlt vita ,

«cjus*. » Sed isla mors psccati qua; in omncs pertransiit,

cum venissst ad Jesum, et tontassot eum pcrrorare aculco
suo, (aculeusenlmmortis peccatumest ',) rcpulsacstct con-
fracla. «Vita enim erat% »et mors necessario exterroinaba-
tur a vita : et tunc ad cam dicitiir « Lbi cst mors aculcus :

Dtiius? tiia ?/)Idcir"o enim quia omne

ubicstmors victoria ^

eam « Lbi cst mors victoria tua?»

vicerat, hic dicitur ad :

Vidcamus nunc quomodo dictum cst « Lsquc ad Legom :

»enim peccatum in hoc mundo peccatum autom non im- :

» putatur, cum Lex non est '". «Illud sjepe jam diximus, in

liac Epistola Paulum de multis quidom logibus, sed de na-

* Gcnes. V, 22. * Id. vi, 8, 9. — ' Id. ix , ai. — * Roni. v, 12.

— ^ Gcnes. xii ,1. * Job. xiv, 4 , 5. — ^ 1 Cor. xv, 56. — * Jnan. i A.
- 9 1 ror. :^v, 55. " Roin. v, 1 {.
 :

l(^0 btllGIiNIS COMMUNTARU

turali lege frequcnlius dispulare, quod et in hoc loco praB-

cipue deprehenditur. Usque ad legeui enim naluralem pec-
catum mortuum est. Ergo certo ietatis tempore ubi rationis
fcapax esse quis cceperil , et justi injustique, aequi et ini-

qui habere discrimen , tunc peccatum , quod prius intra ho-

minem veiut mortuum habebatur, reviviscere dicitur, pro

co quod est jam intrinsecus Lex quse vetet , et ratio quae os-

lendat non esse faciendura. Sed ut apertius intelligatur quod

dicimus, evidenti utamur exemplo. Scriptum est : « Qui
percusserit patrem vel matrem morte moriatur
, , : et , qui

» maledixerit patri , aut matri , morte moriatur \ » Puer ergo

parvulus quatuor fere aut quinque annorum si (ut fieri so-
let, ) matrem quan-
indignatus virga percutiat patrem aut ,

tum ad prfficeptum mandati spectat mortem debet. Sed ,

quia Lex in illo nondum est naturahs, quae eum doceat non
debere injuriam facere patri aut matri nec scit in hoc cri- ,

men impietatis admitti quidem species peccati quod

: est

facit ,
quia percutit patrem vel matrem aut maledicit sed , ;

mortuum est in eo peccatum, quia per absentiam naturdhs

legis ,
qusB in eo nondnm est , peccatum ei non potest re-
putari. Nondum est enim intra eum ratio tanta , quae eum
doceat hoc quod facit , fieri non debere : et ideo etiam a pa-

rentibus non soham non reputatur ad culpam , sed ad gra-

tiam jucunditaten^que suscipitur. Et boc modo consequen-
ter (ut ego arbitror, ) intelhgi potest quod Apostohis dicit

« Usque ad Legem enim peccatum in hoc mundo^, » ut

subaudiatur, mortuum. Peccatum autem non imputatur, «

)>cum Lex non est. » Convenit enim secundum hanc expo-

sitionem etiam ilhid inteUigi quod dicit Apostolus « Egoau- :

»tem vivebam sine lege ahquando'. » Nam quomodo Pau-

lus slne Lege Moysi invenitur ahquando vixisse , cum ipse de

se dicat, quia Hebraeus ex Hebraeis sit , et octava die circum-

* Exoil. XXI , 15,17. — 2 Rom. V, i3. — * Id. vii, y.
 ,,

!>• IIMST, Al) HOM\>OS. LIB. V. iGl

cisus stallm a iialivilalc in Moysi lcgis observanlia fuerit ?

Sed conslal nini aliqnando, hoc cst , in pucrili cXlalc, an-

tcijuam ralionis capax li'M'cl, sinc nalurali Icgc vixissc. ...

Supcrest ut etiani illud pro viribus disculiamus quomodo

diclum sit: « Sed rcgnavit mors ab Adam usque ad IMoyscn
Ttin cos qui pcccavcrunt in similitudinem proevaricationis
»Ada3, qui cst forma fuluri\ » Tcrlio nunc Apostolus de
morlc commemorat. Primo ait quod « pcr peccatum mors
«inlroivil in liunc mundum^ » Sccundo, « In omncs ho-
umincs, inquit , mors pcrlransiit. » Nunc vero , « Rcgnavit
Dinqait, mors ab Adam usque ad Moysen*. » Et sciens esse
per haec singula aliquas dilTerentias quando quidem intro-
,

ierit , ct ([uando rcgnaverit , indicavil. Tuoc,inquit, in-

troivit, cum priuius homo deliquit. Et quomodo introierit

dixit. « Perpcccatum , » inquit. Et nunc regni cjns tempus
ab Adam usque ad ^loysen designat: quomodo aulcm in
onmcs homincs pcrlransicrit non ostcndit. Yidctur ergo
mihi in his describere Apostolus vclut lyranni alicujus in-
gressum, qui voluerit regnum legitimi regis invaderc, ct
prlmo quidcni fauccs ipsas ct aditus rcgni occupaverit pras-
varicatione custodis: tunc deinde cuuclorum animos ad se
inclinare tentaverit , et maxima cx parte potuerlt, et ita

indcbitum sibi vindicavcrit rcgnum. Hoc crgo pcr tyranni-

dcm rcgnantc , uiittltur dux clectus a rcge legitimo Moyscs,
qui occupatos ab co populos ad civilis imperii jura revoca-
rct , et veri rcgis uti Legibus edoccret. Ille tunc tyrannus
id est ,mors peccati, qui pcr prncvaricationem primi cus-
todls Irrcpscrat, rcgnabat supcr omnes illos qui ad cuiii si-
mili , ut IIIc prlmus , praevaricatione declinaverant.
Sed iste
Icgllimi principls dux
omnla quatcnus allquos ex pec-
aglt

cali et mortis rcgno diripiat ct oblinuit tandcm ut unam ;

gcnlcm, el si quis se huic voluit sociare, converteret : et

• Roui. V, 14. — * Ihid. \i. ' Ibid. 14.

XIII. II
 iG'2 onir.ENis com:\!f.ktaria

c\ prfcccpto regis priaiiis sncrificii'. insliliiit, quihus ccrla

solcmnilalc oblaiis sicul ueccrel, remillcrclur cis pccca-
luni. Et ita demum ex parte aliqua homines coeperunt de
rcgno pcccati mortisque liberari. Nam tyrannus ille qui di-
cilur mors , ab Adam qui primus prKvaricationesui ingres-
sum ci dederat ut in omnes hominespertransiret, regnabat
usque ad ]\ioysen istum qucm diximus ducem , qui missus
a Deo omnium rege regnum ejus ccepit infringere , et sub
lege justi principis revocare. « Reguavit ergo mors ab Adam

» usque ad Moysen% secundum eam speciem quam supra

»

posuimus , non super omnes, sed e in eos qui peccaverunt

»in similitudinem prajvaricationis Ada?. » Nam introivit

quidem mors omnes pertransiit non

iu mundimi , et in ,

tamen in omnes regnavit. Aliud est enim pertransire et ,

aUud regnare. Peccatum enim perlransiit eticmi in justos ,

et levi quadam eos coniagione perstrinxit. in pi\Tevaricato-

ribus vero id est bis qui se ei lola mente ac devotione

, ,

subjicluut regnum tenet et omui potestate dominatur.

, ,

« Regnavit ergo mors ab Adam » qui primus transituni ,

peccalo in liunc mundum pra^varicaudo patefecit , « usque

»ad]\ioysen, » iH est, usque ad Legem. Per Legem enim
purificalio peccatorum ccepit aperiri , et ex parte ahqua ty-
raunidi ejus obsisti per liostias , per expiationes varias, per
sacrificia, per praecepta. Sed quoniam tanta ejus erat do-
minatio , quas vires legis excederet , mlttuntur in auxilium
Legis Prophetre. Sed et ipsi pervidentes supra vires suas
esse tyranni poleutiam , adventum prjEsentiamque ipsius

regis exorant, clamantes ad Deum : « Emitte lucem tuam,

»et verilatem tuam^; » et iterum : « IncIIna ccelos tuos , ct

» descende ' ; » et rursum : « Exurge , Domine , fer opem

»nobis ''. » AfFuit ergo Jesus Ghriotus Filius Dei , et « in quo

1 Roiu. V, t4. — 2 P-alm xi,ti, 3. — ^ P.s;;!.!i. c.\r.iii, 5. — '>

Psaliii.

3I.III , 26.
 :,

TN i:pist. AD nOMANOS. M». V. lG3

ytjjiw inrirmaltaliir pcr carncm , Dcus Flliiim suum miltens

))in siniililmlincni carnis pcccaii, dc pcccato damnavit pec-
))calumin carnc',))Ct mundinn quidcni rcconciiiavil Dco^
cxuit autcm principatus ct potcstates tyranni triumphans
cas in scmclipso^ Verum in haec pcr excessum quemdam
prolnpsi vidcmur : sed ad propositum redeamus. I^itur
mors peccati regnavit ab Adam usque ad Moysen , id est
usquc ad adventum Christi. Moyscs enim Lev appellatur
et Lcv ( siciit scriptum est ) usque ad Joannis Laptismum
habuit locuni , ex qiio ciBpit Jesus regnum Dei pricdi-
care'. ...

II. « Scd non sicut delictum , ita et donum. Si enim unius

»deliclo mulli mortui sunt, multo magis gratia Dei et do-
»ninu in gratia unius hominis Jesu Chrisli in plures abun-
«davit. Et non sicut per unum pcccatum ita et donum. ,

»Nani judicium quidcm ex iino in condemnalionem gra- :

»tia autem cx mullis dclictis in justificalionem^ » Gum in

superioribus dixisset Apostolus dc Adam « Qui est forma:

» futuri * ; » vidcns requiri posse ,

quia si Adam forma Christi
est, crgo et in eo quo pcccavit necessc est ut formam
Chrisli habuerit , et in co quo rcgnavit mors ab Adaiu us-
que ad Moysen : hoc autem de Christo scntire videbatur
absurdum , conliniio subjungit : « Scd non siciit dclictum ,

witaet donum : » ct incipitex hoc scrmone veluti scmetip-

sum explanare quomodo formam Christi dixerit esse Adam.

« Si enim , inqah , unius deliclo multi mortui snnt , » in

Adam vidclicet , « mullo magis gratia Dci et donum in gra-

»lia uniiis hominis Jcsu Chrisli iu plurcs abundavil : » id

cst , si in uno p^ccante locum mors iiiveiiiens iii plurcs po-
luit diffundi , multo magis gratia Dci , qua? in Chrislo co-
piosius ct ialiiis abiindavit quam mors in Adam, in plurcs

* Roiii. VKi, 3. — 2 2 Cof. V, i(). — 3 Coloss. it j i5. — * Lnc. xvi, ifi.

— ^ [luiii V. i5 , !(). — ''

Ibid. i/\.
 ;

1 G4 OniGEMS COAIMKNTARIA

jliffundltur : et in tantum non est eadem conditio delicti>

quae el doni , ut cum judicium habitum sit de Adam , ex

uno ipso dellnquente condemnatio in omnes homines vene-
rit; e contrario vero per Chrlstum ex multis deUctis, qui-
bus omne genus hominum tenebatur, justificatio data sit

in omnes : ut slcut mors per unum regnaverat in deHctis ,

ita et per unius obedlenliam vlta regnaret per juslitiam^

Jgllur non sine profunda arle dlcendl Apostolus formam
Christi esse Adam posuit , quai slt per genus slmllis, per
speciem contrarla. Per genus namque simills est fonna in
eo quod slcut ab uno Adam in phires homlnes dlffundltur,
ita et ab uno Christo in phires homines dlffundatur. Per
speclem vero contrarla quod ex Adam prajvarlcatione ,

coepta, « peccatores constituti sunt muki*; » Christi vero

« obedlentla justi constituentur muUi. » Quia ergo quatc-

nus forma Chrlsti fuerit Adam; sive in similibus , sive in

contrarlis, secundum ratlonem eloquii ipsius explanatum

est, nunc etiam quid interlorls sensus Apostolus indlcet in

his, vel potius contegat, vldeamus. Et quamvis perlculo-

sum videatur ea qure occultius in Apostoli scriptis posita
sunt patefacere , tamen, qua ex parte possiblle est , indlcia

quajdam ex his dlvlnaebonllallscolllgere nonputoabsurdum

videri. Proposuit Apostolus oslendere quid humano generi
intulerit « primus Adam qul ,
factus est in animam vivam
»(]uid etiam secundus Adam , (jiii est in splrltum vivifican-
» lem ^ «Exilllus, InquIt,pra3varicationepeccalumapparuIl,
et per peccatum mors ingressa est in omnes homines' :

imo , ut servemus Pauli litterls moderationem suam quam

iu praesenti loco tenult , in multos homines mors pertrans-
iit '. Per obedlentlam vcro Christi justificatlo, ct per jus-
tificationem vita multo magis in plures abundavit^ Et os-

*
Rom. V, 19. - ^ I Co". XV, 4^- — ' RQra. v, 12. — * Ibid. r5. —
Hbid. T9.
 ,

TN tlMST. AU ROMANOS. LIB. V. 1

0.")

leiulere vult quod uiulto sit lorlior vita (|uani niors , et

juslilia quani peccattim : ot pcr hoc cdoccre quia si ita pec-
caluni cl ni<Ts rcgnarc in ouiuihus potuit , accipicns ex
unius Jioniiuis inobcdicnlia inilium , (|iianto potentius et

dignius per juslitiam vila rcgnabit , initium accipiens per

unius ohcdicnlinm Chrisli; Christi, inquam, qui ad hoc
opusnon condilionc , scd sola niiscrationc pcrmotus acces-
sit. In forma cnim Dei^ erat, et videns unius hominis de-
licto morlem regnare per populos, creaturae suae non ohli-
viscitur, « ncc rapinam ducit esse sc acqualem Deo : » hoc
est,non sibi magni aliquid dcpulat quodipse quidem aequa-
Deo et unum cum Patre est, opus vero suum depascitur
lis

mors unius hominis ingrcssa delicto. Exinanivit igitur seip-

sum'^ de opquaiilalc et lorma Dei , ct «mv' suscepit formam
et fit liomo , ad quem tentandum audcrct quidem venire
ille qui regnabat in omnihus sed inlrare non posset. Mor- ,

tcm tamcn islam communcm siisccpit cum illam peccati, ,

qu;c rcgnabat in omnibus, non receperit : ut sicut « per

» hominem mors , ita et per hominem ficret mor- resurrectio
»tuorum '
: et sicut unius dcliclo multi mortui sunt, mullo
nmagis gralia Dei et donum in gratia uuius hominis Jesu
wChristi in plures^ abnndarct. » ... Scd dic(;s fortassc : Si
uno peccante mors omnes homines pertransiit et rur-
in ,

sus unius juslilia in omncs homines justificalio vilas pcrvc-

nit, neque ut morercmur aliquid nobis geslum csl,nequc ut

vivamus sed est morlis quidcm causa Adam vitaj autem

, ,

Chrislus. Diximus quidcm jam etin supcrioribus quod pa- ,

rentes non solam gcncranl filios, sed el iuibuunt : et qui

nascunlur, non soliuii filii |>arcnlibus , sed et discipuli
fiunt, et non tam natura urgcntur in niortcm pcccati
quaui disciplina. ^ crbi causa cniiii , si (juis a Dco rcccdcns
idolacolat, nonne conlinuocliam fllios si geuuerit docobit
' Philip. n ,
fi. — ^ Ibitl. 7. - ' i Cor. xv, 21. — * Rooi. v, i5.
 ,,,

l66 OniOENIS COAiMEIVTARIA

idola venerari , et sacrlficia ofFerre daemoniis ? Hoc secun-

dum Adam facit, et in hoc regnat mors ab Adam hoc , est

a nativitate, usque ad Legis tempus, quo ad discretionem

recti pravique operis veniens, capax Christi gratiae effici

potest : et ibi rehnquit Adara qui eum vel genuit , vel do-
cuit in mortem , et sequitur Christum , qui eum et docet
et gignit od vitam. Yis autem scire quia non solum nativi-
tatis, sed et doctrinae est , in quo mors regnavit ab Adam?
Disce hoc ex contrariis. Etenim Dominus Jesus Christus
cum venisset qux perperam gesta fuerant emendare ,
pro
eo quod in mortem generaret illa quae ex Adam veniebat
prlma nativitas , introduxit secundam natlvitatem quam
nori tam generationem , quam regeneralionem appellavit
per quam sine dubio vitium primae nativitatis aboleret : et

sicut generationi substituit regenerationem , ita et doc

Irinae substituit aliaui doctrinam. Miltens elenim ad hoc
opus discipulos suos , non dixit tantum lle, baptizate om-
:

nesgentes; sed ait : « Ite, docete omnes gentes, baptizan-

»tes eos in nomine Patris , et Fihi, et Spiritus sancti*. a

Sciens igitur utrumque esse in culpa , utrlque remedium

dedit, ut generatio mortaHs regeneratione baptismi mutare-
tur , et impietatis doctrinam doctrina pietalis excluderet.

Non ergo nlhll peccantibus nobis mors regnavit in nobis :

sicut rursum nou otiosls nobis, et nlhll ag-entlbus vita reg-

nabit in nobls. Sed initium quidem vit^e datur a Christo,

non invitis , sed credentibus , et pervenltur ad perfectionem
vitae perfectione virtulum , sicut et in mortem dudum prae-

varicationis simililudine et vitiorum expletione perventum

est. ...

III. « Si enim delicto mors regnavit per unum : multo

» magis qui abundantiamgratiae et douum justitiae accipiunt,
»in vita regnabunt per unum Jesum Christum^. » Si esset

* Mattb. xxvrii , 19. — * Rom. v, 17.

 IN liriST. An «OMANOS. LIll. V. 1 C)^

.sicul (Irliclnn) iln ct «liMimn , dixissct uliquc Aposlctliis , <|ui;i

sioul uuiiis (lcliolo mors rcgunvit pcr iiuuin , ila cl pcr

uuius justiliaui iita rej^uabil pcr unum Jcsiuu Christiun.
Nuuc aulcm dicit quia « mors quidcin uniiis dcliclo rcgna-
» vit pcr unum. » Qui autem abundantiam gratia^ et donum ,

jusliti.-c accipiiint, non soluni ultra non rcgnat in cis mors,

(
quod ct ipsum uliquc non parva^ csl graliaj ) scd cl alia ,

duo cis confcruntur bona unum quod pro morte vila in :

,

eis rcgnat Christus Jcsus aliud quod ctiam ipsi rcgnabiint : ,

per unum Jcsum Christum. Cum crgo ncccssaria hgcc iu

eos veniant bona , id cst , ul rcgnum mortls cffugiant ct pro ,

morte regnet in eis vita , imo ut et ipsi rcgnent in vita pcr

unum Jcsum Cliristum, manffcstum cst quomodo « uon sit
» ita dclictum sicut ct donum , ' » ct quomodo dicaliir :

« Alulto magis gratia Dei et donum in gratia unius hominis

» Jcsu Christi in plurcs abundabit* : » ct illud: « Cratia aii-

»lem ex multis dclictis in justificationcui' : » scd cl lioc

quod dicit iu pncsenti : « INIuIlo magis qui abundanliam
«gralia?, et donum justiliie accipiuut , iu vita rcgnabuut
»pcr unum Jesum Christum * » Domiuum nostrum. Qiiod
crgo ait, « Unius dclicto uiors rcgnavit pcr unum% » os-
tendit quia per delictum morli icgnuin datur, ncc polcsl
rc"-nare in aliijuo , nisi jus rcgui accipiat cx dcliclo. Pcr
quod iudicari vidctur, quod ciim libcra a Dco crcata sit

auiuia, ipsa se in servitutcai redigat per dclictum, et vchit

chirographa immortalilatis suaj> quic a crcatore suo acci;-
pcrat, morti Iradat. « Auiaia cnim qii;c pcccat , ij)sa nio-
«rictur^ » Ipsi dcniquc auiuia clamat pcr Prophctam , di-
ccns : « In pulverem morlis dcdiixisli nic'. »Quod utiquc
ci nisl ex dclicto uou potuisscl accidcrc. (iudc cviilculcr ap-
parct eam pcr dclicliim chirographa sui couscripsissc cuui

* Kom. V , i5. -- ^ ll)iil. - 5 Ibiil. — ''

lliiJ. 17. — ^ Ibiil. — « K/.ccli.

wiit, 4. — ' l'siilm. xxt, ifi.

 ,

]G8 OniGENIS COMMIiiVTARIA

morte, iit et libertate ininiortalltalisainlssa, jugumpeccatl,

et regnum mortis exciperet. Volensigitur ostendere quanlo
majora per Christum anima recipit ,
quam amiserat per
Adam , frequentat istos sermones , ut dicat , « Multo magis ,

vci, abundantiamgrali3e,etdonumjustitise,e?, regnabuntpcr

» unum Jesum Christum \ » Quaj omnia utique declarant
muho abundantiora esse dona ,quamdamna. Sed requires,
isti quos dicit regnaturos In vita per JesumChristum ,super
quos regnabunt. Vldetur mlhi qiiod sicut mortis regnum in
eos ostendit fuisse quos sibl peccando fecit obnoxios, ita et

eorum qui abundantiam gratlai , et donum justitiae acci-

piunt, et per unum Jesum Chrlstum regnaturi dicuntur,
regnum ostendat futurum super illos qui eis in erudltione
regni Dei subditi fiunt , et , ut ita dicam , qui sapientiae,
et justitlae, ac vltJE quae in els est , et per quam reg-
nant , capaces fuerint inventi. Uride et nou otiose videtur
mihl Apostolus, qui in caeteris locis dixorat, quia « in om-
» nes homines mors pertranslit ^
: » et iterum : « Gratia Dei
» abundavit ' : » et iterum : « Gratia ex muUis dehctls in jus-

» tiiicationem, » hoc in loco neque omnes, neque muitos

neque plures posuisse : sclens ad paucos pertlnere istius
beallludinis summam , « qui abundantiam gratias , et do-
»num justltiae acclpieutes, in vita regnabunt per unum Je-
«siim Christum \ » ...

IV. « Itaqus slcut per unlus dehctum in omiies homines

»in condemnationem ; ita et per unius justitiani in omnes
«homlnes in justificationem vitae^ » Jam et superius dlxi-

mus quod per dehctum Adae velut aditus quidam datu&

est ,
quo In omnes homines vel peccatum , vel mors pec-

catl , vel condemnatio perveniret. E contrario ergo Chris

tus adltum justlficationis aperuit , per quem vita Ingredere^

Ulom. V, 17. — 2 Ibid. 12. — Mbid. i5, 16. — * Ibid. 17. — ' Ibid.

18.
 ,

IIH i;PIST. \V nOMANOS. LIIJ. V. lG()

Inr ad homiiics : el ideo dicebal d<^ scmcli|)SO : « Ego siini

wcslium. Pcr mc si (|iiis ingrcssus lucrit, salvabiluv'. » Scd

dc liis jam in supcrioribus salis cst dictiim. ...

V. « Siout enim pcr inobcdicnliani unius hominis pccca-

ntorcs constituli sunt nuilli, ita ct pcr unius obedienliam
» justi ccnslitucnlur mulli '. » ... Pcccatores quomodo mulli
ct non onincs vidcantur, cum idcm Apostolus dicat ([uod
omncs pcccartTunt^, debcmus ostcnderc. Aliud est peccare
aliud pcccatoicm esse. Peccator dicitur is qui multa dclin-
quendo , in consuetudinem, et, ut ita dicam , in stuclium

peccandi jam vcnit; sicut e conlrario justus non dicitur is

qui semcl aut bis aliquid justitiae fecerit , sed ille qui sem-
pcr juslc agcndo, in usu et consuctudine juslitiam liabct.
Nam si quis in cnetcris fere omnibus injustus sit , semcl au-
lem vel bis aliquid justi operis cgcrit , isle quidcm in eo
opcre in quo jusliliam lcnuil, juslc cgissc dicctur, non ta-
men cx hoc justiis appcllabitur. Ila ct jnstus pcccasse qui-
dcm dicetur si aliquid commiscrit ali([uando ([uod non licct,

nontanien ex hoc peccator appellabitur, qui peccandi usum

ct consucludinem non tcncl : sicul ct mcdicus illc non di-
citur qui aut Icvilcr ru[)la? capilis cuti scit im[)onere ara-
neam , aul c[ui tumorcm vulneris aqua calida fovcrit , quam-
vis ctiam lioc mcdlcina^ esse vidcatiir : scd ille dicilur mc-
dicus qui usum , acstudium, ct disciplinam habct mcdendi.
Ex quibiis omnibus puto suflicientcr ostendi quod aliiid sit

peccare, aliud peccatorcni esse. Omnes enim potcst licri ul

pcccavcrint, (^liam si sancti fucrint quia « ncmo nuindus
,

» a sordc, ncc si unius dici fucrit vila cjiis '. » Quis cnim cst
qui non aul infaolo , aul in vcrbo , aiit qui caiitissimus ccrte
cst , vcl in cogitationc pcccavcrit? El idco, ut dixi , j)c>c-

cassc cpiidem onines mcrilo diccntiir, pcccalorcs aulcm facti

non oinnes , scd multi. Simili qiioqiic forma ct justi miilti

' Joan. X , (j. — ^ Rom. v, i g. — '
Ibiil. la. — ''
Jub. xiv , .( , 5.
 : —,

IJO ORIGENIS COMUIi?iT.VBlA

habcbunliir, iion oinucs , cUaui si oiuncs justi aliqiiidoj)cris

agant. Bcne autcm ab Apostolo cliam tcmporum ratio cus-
toditur \ Nam cura mullos constitutos esse peccatorcs ad
praeteritum rctulerit, justos constitucndos esse multos ad
futurum transtulit tempus, scicns sine dubio quod processu
prsedicationis EvangeliccTe justorum multitudo majoraccrcs-
ceret Quod si quis nobis objiciat illud quod de se ipso
dicit Apostolus : « Quia Christus Jesus venit in hunc mun-
)) dum peccatores salvosfacere quorumprimns egosum^ » ,

quasi ctiam se peccatorem dicere videatur dicemus quod :

aliud est expersona Scripturne, vel Prophetaj, vel Domiui

aliquem peccatorem designari : aliud est justum ipsum sui

fieri accusatorem , et humiliare semetipsum ut exaltetur a
Dco; quamvis et Paulus in eoqucd dicit persecutum seesss
Ecclesiam Dei', ctexpugnasse eam , et traxissc viros ac mu-
lieres, et in vincula conjecisse, licet ignorantia hfcc fccerit,

et misericordiam consecutus sit , tamen cum haec faceret

non immerito fortassis peccatorem se dici debuisse fatea-
tur. Ut autem distinctionis hujusquam dedimus inter pec -

cantem et peccatorem esse, evidcnlior adhuc ratio clares-

cat , vide Gain , qui cum manifesle peccator sit, fccit tamen
aliquid rectum : propter quod Dominus ad eum dixit : « Si

))rectc offeras^ » Et Pharao cum dicit : « Domiuus justus;

B cgo autem et populus meus impii ^ :
»
justum aliquid fecit

sed non ex hoc justus dicitur. Et multa liujusmodi in Scrip-

turis divinis invenies , ex quibuset jdstum peccassealiquid,
et peccatorem justi aliquid egisse depreheodas : nec tamen
aut justum ,
quodin aliquopeccaverit peccatorem dictura; ,

aut peccatorem , quod aliquidjusti egerit, justum invenies

appellatum. t..

VJ. «Lexautem subintravit, ut abundaret delictum. tJbi

* Rom. V, i<) — ^ I Tim. i, i5. — ^ Gnlat. r. i3. Acl. ix,2.

''
Gencs. iv. j. — ' E.>:od. ix , 27.
 \y i-pi5iT. \u no\i\Nos. m«. v. 171

saMlom nlminhnit pecciittim , supcrabiniflavit gratii , tit

«sicul n^i;iiavil |)iccaluui in mortcm , ila et gralia rcguol

»|HM' jusliliam iu vilain a tcrnam ,

jicr J(-Siim Cliristum Do-
•minum nostrum *. » Si (|ui{lc:n antc(|uain Lcx perMoyscn
daretur ncmo peccasset, volcnlcs accusare Legem ex his
Aposloli verbis Marcion ct creteri hacretici occasioneni ca-
pere vidcrcnlur, tanquam hcTC fucrit causa dalaj Legis, ut
peccatuin ,
quod anlc Lcgcm non fucrat , abundarct. Scd
quod lenipus invcnianl vacuum peccalis anleLegem.
nescio
Quando inlerficicbal Caiu Abd ct lcrram fralcrno snnguine ,

pollucbal , ila ut diceretur adeuni , « Maledicta terra in opcre

»tuo, qiiac aperuit os suum ut suscipcret sanguincm fralris

» tui ^, M non abundat peccatum ? Abundatplane. Quid eniin

cum et hnmines aLnndarcnt vel tuuccum diccbat Lamech :

« ^ irum cccidi in vulnere meo , cl juvcnem in livore meo.

»Et de Cain quidcm vlndicatum est seplies , deLamech vero
«septuagies scpties ?Noc vero lcmporibus in tantum abun-
'»

davit delictum, ul« vidcns, Inqidt Domiuus quia mullipli- ,

» cata^ sunt malitia; homiiuim supcr lerram et omnis homo ,

»cor suumdiligenler apposuitinmalitia omnibusdiebusvitae

»sua3, recogilavil Dominus quia feccrat hominem superter-
»ram , et pceniluit in cordc suo , et dixit : Delebo hominem
»quem feci a facie terra) , ab homino usque ad pecus , et a

«replilibus usque ad aves cceli , quoniam poenitct me quod

«fecerim eos\ «Etilcrum ,cum dicitur : «Corruptacst tcrra
»in conspcctu Domini , el rcplcla est tcrra iniquilatibus. Et
»vidit Deus lerram , et crat corrupta valde, quia corrupc-
» rat omnis caro viam suam siqier tcrram ^. » Ouis crgo cst
ita stolidus , qui in his omnibiis ncgct abundasscpcccafum ?
\ el ccrte cum Dco « Dcsccndi ut
de Sodomitis dicitur a :

nvidercm si secundum clamorcm Sodomilarum consuni-

• Roni. V, ao. — ^ ('lenfs. iv, i i , la. - ^ Ibid. 23 , if\. — * Ihid. vi ,

5,6,7. — * Ibitl. I r , ra.

 ,

1/^ ORIGIiiMS COMUENTA.RI\

» mantur iniquitales eorum *

: » vel cum circumsteterunt do-
mum Lot , impudicitiae suoe scelus eliam in Angelos molien-
tes^ ? Aut tunc fortasse non abundat peccatum , cum Plia-
rao aflligcbat fdios Israel in luto et latere, et natos eorum
necari jubebat ia flumiue ? Et ulique nondum Moysi Lex
^

subintraverat cum ha^c tanta peccatorum labes difTunde-

,

batur in terra. Ex quibus colligitur, hajreticos quos supra

diximus , vel si qui sunt qui cum illis hasc de Moyse Lege

dicta suscipiant, ne leviter quidem Apostolicum sensum

poluisse contingere. Magis ergo iliud in hoc loco debet in-
telhgi , esse, ut saepe jam diximus, legem naturae, quae
« scripta est non in tabulis lapideis , sed in tabuhs cordis
«carnahbus; non atramento, sed spiritu Dei vivi^: » quaj
lex ab illo qui ab initio creavit homiDem ita in principaii

cordis ejus ascripta est, ut opportuno tempore , cum jam

pagiiKC ipsae meuti adoleverint , vel potius , ut Scriptura
nominavit, ubi tabula^ cordis carnales coeperiut augmento
cetatis aperiri , diffundi incipiat per interua conscienliaj , et
replere rationibus sensus. Tunc ergo adversum proecepta
quae ex hujusmodi Lcge naturaHter suggeruntur, voluntas
carnis exurgit , et aha et hoc est quod
suffgerit desideria :

ipse Apostolus « legem in membris positam nomirtavit re- ,

»sisleutem legi mentis '. »Hanc ergo nunc legem membro-

rum posuisse in hoc loco videtur Apostolus, quam subin-
trasse dicit ut abundaret peccatum. Nam et ipse sermo quo
usus est , plenissime mihi videtur hnec qua; dicimus indi-
care. Aliud namqueest intrare, aliud subintrare; sicut aliud
est ducere , et aliud subducerc, aliud trahere, et aliudsub-

trahere. Subinlrarenamque hoc indicat , cum alio ingresso

sub obtcntu illius alius ingreditur. In quo ratio, quam su-

pra exposuimus , evideuler oslendit quod sub obteutu legis

* Oenes. xvjii, 21. — - Id. xix, 4- — ^Exod. i, i4, 32. — ''2 Cur.
rii, 3. — * Rom. vii , 23.
 i> KPisT. \i) noMVAos. Lin. V. 1^;)

imluralis .
qnaiu l(>g»nii inonlis nominavit Aposfoius , qua;
\.cp Doi conscnlil . orla sil lc\ incmbrornin (\i\x dcsidcria
carnis snggercns , cl. caplivnm hoinincni duccns libidiui ac
voliiplalibus inclinaluni , lacit in co abnndare peccalum..
Sic ergo«lcx subintravil , uUabundarct dclictnm. Sed ubi
«abundavil, itti^itit , pcccalum , supcrabnndavit gratia*. »

Sicut in supcrioribus docuimus , nbi pcr singula qujeque

comparalioncin facit corum quas ex prjjevaricatione Adam
accidissc vidcnlur advcrsa , ct multo inajora oslendit esse
quac pcr gratiam Cliristi ad mcdium collata sunt : et inprav
senti loco cum dixissct abundasse peccatum , sermone dig-
nissimo usus est quo abundantiam vinceret , et superabun-
dantiam ponerel. Superibiindavit autem gratia Christi in

00, ut non solum a pia?tcrilis poccatis ahsolvercthominera ,

vcrum cliam communiret a futuris. Siquidem duo quocdam

regna ostondit in homine unuin quo pcccatum in morlem :

regnavit; aliud quo gratia per juslitiam rcgnct in vilam.

Gratia ergo est qua; de regno suo id est de membris nos- , ,

Iris peccatum ejccit et expulit, cum quo necessario etiani

mors exiit pariler et expulsa est ut ita demum regnum sibi ,

in nobis gratia per justiliam vindicaret, et ubi morsfuerat,

acterna vita consisteret. IIoc aiitem est qnod et alibi idcm
Apostolus dicit : « Non ergo jam roguet peccalum in vestro
«morlali corpore^; »ct idcm alibi : « Sicut enim cxhibuislis
»mombra vestra arma iniquitatis peccato ita nunc exhi- ,

»bete membra vestra arma justitiaj Deo'. »Est ergo grandis

superabundantia ex co quod ubi pcccatum fuit et mors, ibl

nunc est gratia , et justitia, et vita aeterna. Et luec omnia

sunt quidcm siipra caitcra per Dominum nostriim Jcsum
Christum (6). ...

VII. « Quid ergo dicemus? Permanebimus in peccato, nl

«gratia abundet? Absit. Qui enim mortui sumus peccato,
1 Iloin. v,-it>. — ^ M. VI, la. — 3 Il,i,l i3 el 19.
1 ^/. OniCEMS COMMENTARIA.

» quomoJo adlmc vivemus in eo * ? » Quoniam superius dixe-

rat, quia « ubi abundavit peccatum , superabundavit gra-

ilia", » nrjscenteai ex hoc qua^sliouem nunc sibi ipse pro-
ponit, quia si abundatia peccati gratiai superabundantiam
parii, ergo peccandum est, ufc gratia plus abandet. Scdab-.
solulionem citam qua^stionis oslendit cuai dicit : Absit : et
continuo subjecitrationem , morluos dicens esse peccato eos
in quibus abundaverit gratia. Certuin est autem mortuum
pcccato peccatorem esse non posse. Non ergo permanere
poterit in peccato qui mortuus est peccato. Verum hacc ut
aperlius clarescant , requiramus quid est vivere peccato , et

quid est mori peccato. Sicut Deo vivere dicitur is qui se-
cundum vohmtatem Dei vivit , ita et peccato vivere dicitur
is secundum vohmlatem peccall vivit ut idem designat
qui ,

Apostohis cum dicit « Non ergo regnet peccatum in ves-

, :

»tro mortah corpore, ad obedieadum desideriis ejus^. » In

quo ostendit quod obedire desideriis peccati, hoc est vivere
peccato. Quodsi facere desideria peccati peccato vivere est,
non facere desideria peccali, nec obedire voluntati ejus,
hoc est mori peccato quod tamen peccatum velut sedem
:

quamdam et solium regni sui in nostro corpore collocatum

habere dicit Apostohis. Est enim famiHor ei pars ista suh-
slantise et amica quaedam cum carnis voluptatibus societas,
ex qua occasiones incitamenti naturahs assumens , parvo
diverliculo in prjEcipitium mortis uatura3 ordinem vergit.
Sed ut quod dicimus adhuc apertius explanetur, exempU
causam ponamus. Naturales appetentias habet caro cibi et
potus, quoe intra certas mensuras sufhcientiae continentur:
quas si quis excedat persuasione peccati, jam non cibum et
potum qui naturrc sufficit , caro , sed luxuriam temulentiam-
que deposcit. SimiU etiam modo inest carni incitamentum
naturale , quo misceri fceminae causa reparandae successio-
I Ro;ii. VI , 1,2. — ^ I'l, V, 20. — ' Id. VI, 1 1.
 ,

I\ I.PIST. Al) HOMANOS. Llll. V. l

"J
.)

nis (^xposcal : scJ si c\ liac occasionc pcrsuadciilc pcccafo

ilcclinchu" a L(>gc , cl iialuralis libidinis niolns a«l illicila

concilcnlnr, |)cccal0 vivil (jni in liis singulis non l)ci Lcgi

scd pcccali pcrsuasionibns parcl. Si crgo conmionilus quis
morlc r.iirisU qui « pro impiis morluus csl ' , » pconilcal in
his oinnihns , cl vclnl. pcssimum rcgcm rcgn;:nlcni in sna
carnc (lc[)cllal , alicnnniqnc s<^ ah cjns dcsidcriis facial ac
pra^ceplis, islc vcrc pcr morlcm (^hrisli pcccato morlnus
anlcm pcccalnm ipsnm pcccali anclorem
cssc dicilnr. Ilic
arbitror nominari. Si crgo moritnr quis pcccato,
ccrtnm est
quia per pccnitcntiam moritur. Qiiomodo crgo qiiis pcrma
neuil in pcccato ut gratia abundet, cum
gratia ex co abun-
dct , quod pcccalo qnis morilnr? cnim pcrmancamus
Si

(ut proponitur) in pcccato , certnm est quia non morimar,

sed vivimus pcccato autem peccato gratia non : viventibus
potestabnndarc Obscrvandiimcslquam libratoscrmone
usussItApostolus utd ccrct « Pcrmancbimusinpcccato^?» :

Pcrmancre namquc esl a coepto non desinerc. Quod uti-

quc si qnis faciat certum cst qnod ncc initiiim conversio-
,

nls acccperit. lUud aulem inlerdum accidlt , nt non qui-

dcm pcrmaucat quis in pcccalo , sed cum dcsicrit ,rursnm
rcdeat ad vomitum et fiat infelicissimus, ut , j)ost dcpnl-
sum a se rcgnnm pcccali ct mortis, et regnum vil;c justi-
li;eqncsusccptiim , ilerum sc douiinationi peccalisubslcrnat
ct mortis. Et ista suut qu;c naulragia fidci appellat Aposto-
lus^

\ IIL « An ignoratis qtiia quicumque baptizali sumus in

«Christo Jcsu , in niorlclpsius baplizali siimus'.' Conscpulli
ncnim sumus illi pcr baplismnm in uiortcm; nt quemad-
«modum surrcxit Chrislnsa mortuis per gloriam Palrls, ila
»ct nos in novitatc vit.-e ambulemus". » ... Doccns pcr Ii.tc

quia si (|uls prius morluus csl peccato , is ncccssario in

1 Rom. V, f). — - lil !x , t. — 3 , -jin, , ^ ,,|

I,
jioin vi , 3, 4-
 ,,

)-G ORIGKNIS COMAIENTARIA

Laptlsmo consepultus est Christo si vero non ante quls :

morltur peccalo non potest sepeliri cum Christo. Nemo

,

cnim vivus ahquando sepehtur. Quod sl non consepehtur

Christo , nec Icgltlme baptlzatur. ... Et inluere adhuc dlli-

genlius mysticl ordinis cousequentiam. IMori prius oportet

le peccato , ut possis sepehri cum Christo. Mortuo enlm se

pullura debetur. SI enira vivis adhuc peccato, consepehri

uon potes Christo, ncc in novo ejus sepulcro collocari
quia vetus homo tiins vivit , et non polest in novitate vltae

ambulare. Propterea namque cura? fuit Spirltui sancto tra-

dere per Scrlpturas quod et sepulchrum novum fuerit in

quo sepultus est Jesus, et quod in sindonemunda obvolutus

sit* : ut sciat omnis qui consepelirl vult Ghristo per baptis-
jnum , nihil vetustatis ad sepulchrum novum , nlhll immun-
ditiae ad mundam sindonem deferendum. Ista est ergo beata
mors , de qua dicit Apostolus ,
quia « seinper mortein Jesu
xChristi in corpore nostro'» clrcumferimus : et iterum
« Quotldie morior^ » Sed et illud cum dlclt: « Omnla ves-
»tra sunt , sive Paulus , sive Apollo , sive Cephas , sive hic

«mundus, sive vita, sive mors'' , » mortem hanc qua pec-

cato moritur , et Christo consepelimur , enumerat. Veruni
potest quis in hls locis requlrere, cur Apostolus de bap-
llsmo nostro loquens et de Jesu , dlxerit: « Consepulti ei

«sumus per baplismum in morlem^ » et Item alibl « Si ; :

» commorimur ei et convivemus » et ilem « Si compa- ^ :

, :

«tlmur, et conregnablmus » et nusquam dixit Chrlsto : :

conbaptizati sumus; cum utlque sicut mors morti et vita ,

vltse, ita et baptismus baptismo conferri debuisse vldeatur.

Sed vide in Apostoli Iltteiis quanta caulela sit : ait enim :

»QuIcumque bapllzatl sumus in Christo Jesu. » Nostrum

ergo baptisma In Christo Jesu esse dicit. Ipse autcm Chrls-

1 M«nli. XXVII , 59, 60. — ^ I Cor. IV, 10. — ^ Id. XV, 3r. — * Id. iii,

22. — ' Roin. VI , 4- — * a Tirn. 11 , 11 , 12.

 IN i;pfsr. M) luMiv.Nos. i,iii. v. 177

tii» a Joannc bapli/aliis rcrcrUir , non co baplisinalc cpiod

in Cbrislo csl , scd co quod in Lcgc cst. Ila cniin cl ipsc ait

ad Joanucm : « Sinc niodo :sic enim (lccct nos adiniplcrc

«onnicni juslitiam '. » In qno oslcndlt qnod baptismus ,

Jonnnis c\plctio erat velcrum , non incboalio novorum. Dc-

iiiquc rcr«3rliir in Actibns Apostoloruni, qiiod qiiidam ex
discipulis qiii baptismo Joannis fucranl baptisati , Aposto-
lorura sentcntia rcbaptizati sunt in nomine Domini Jesu'^.
« Quiciimquc crc;o baptizati sumus in Cbristo Jesu in ,

omorte ipsius baplizati sumus'. » Requiras fortassis ctiam

hoc , qucd cum ipsc Dominus dixerit ad discipulos ut bap-
tizarent omnes gentes in nominc Patris et Filii et Spiritus , ,

sancti * , cur hic Apostolus solius Chrisli in baptismo nomen

assumpscrit diccns : « Quicumquc baptizali sumiis in Cihri-

Dslo , » cum utique non habcatur legitimum baptlsma ,

nisl sub nomine Trinitalis. Sed intuere prudcntiani PauII,

quoniam quldem in pra^scnti loco non tam baplismatis ra-
lionem , quam mortls Chrlsti discutere cupicbat, ad cujus
similitudlnem etiam nos suaderet mori debere peccato, et
consepeliri Christo. Et non crat utiquc convenlens, ut ubi
dc morte dlcebat, vel Patrcm nomlnarct , vcl Spiritum sanc-
tum. « Verbum enim caro faclum cst % » et merito ubi caro

cst , ibi de morte tractatur. Nec convenlebat ut dicerel :

« Qulcumque baptlzati sumus » In nomlnc Patris, vel in

nominc Splritus sancti , « In morte ipsius baptizati siimus. »

Unde observanda est ex hoc loco etldm in caeleris consue-

tudo Apostoli ,
quod non scmper cum allquld cx Scripturis
assumit, integrum textum verborum, ut in suo loco posltus
est, assumit; sed ca tantum ,
qua3 praesentis causac rcqulrlt
assertio , sicut et in prnesenti scrmonc , qiiia dc morle Christi
docere cupicbat, suflccit el diccre : « Quicumque baptlzati

* Mallh. iu , i5. — Aa. XIX, 3, 5. — ' Rom. vt, 3. — ^ l\l;itili.

XXVIII, 19. — ^Joan. I, i/\.

XIII. 1'2
 ,:

]^8 ORIGENIS COUMENTARIA

nsumus in Christo, iii morte ipsius baptizati sumus*. » Mihi

vero ne illud quidem oliose pr.Tcmississe in hoc capitulo vi-
«lctur Apostolus quod dicit « An nescitis ? » Per quod osten-
:

dit, quia tunc , hoc est, Apostolorum temporibus non ,

ut nunc fieri videmus , typus tantummodo mysleriorum his

qtii baptizabantur, sed virtus eorum ac ratio tradebatur , et

tanquam scientibus et edoctis quia qui baptizantur, in mortc

Christi baptizantur, et consepeHantur ei per baptismum in

mortem^ : et quia sicut Chrlstus surrexit a mortuis per glo-

riam Patris, ita in novitate vitae ambulare debeant hi qui
baptizati sunt. Videamus nunc,posteaquam quid sitcon-
...

sepeliri Christo pro viribus aperuimus etiam hoc quod ait ,

« L't sicut surrexit Christus a mortuis per gloriam Patris,

»itaet nos in novitate vitoe ambulemus'. » Si consepulti

sumus Christo secundum ca quj» supra diximus id est se-

, , ,

cundum quod mortui suoius peccalo, consequenter utique

resurgente Christo a mortuis , cum ipso simul resur-
et nos
gcmus , et iilo ascendente ad coelos cum ipso simul ascen-
,

dcmus , et sedente ipso ad dexteram Patris cum ipso si- ,

mul in coeiestibus sedere dicemur , secundum quod idem

Apostolus in ahis dlcit , quia « coexcltavit nos Chrlj^lo , si-

mulque fecit sedere in ccelestibus''. » Surrexit Christus per

gloriam Patris; et nos si mortui sumus peccato , et Christo

consepulti , et omnes qui vident opera nostra bona , glorifi-

cant patrem nostrum qui in coelis est , merito Christo con-

surrexisse per gloriam Patris dicemur , ut in novitate vitaj
ambulemus'. Novitas autem vitae est, ubi « veterem homi-
» nem cum actibus suls
®
» deposuimus et induimus novum , ,

qui secundum Deum creatus est , et qui « renovatur in agni-

»tion;3 Dei secundum imaginem ejus qui creavit eum'. »
,

Neque enim putes quod innovatio vitne, quae dicitur semel

* Rom. VI , 3. — 2 ibid. 3,4.-' Iliid. 4. — * Ephes. 11 , 6. — ' Matth.
V, 16. — ' Coloss. in,(), 10. — '^
Eplies. IV, 7ft.
 ,

IN i:risT. Ao ROMAisos. i.in. v. i jf)

ractn , sulVicinl ; scd scuipcr, ct quotidic (si dici potest) ipsii

novitas inuoviuuln csl. Sic eniui dicit Apostolus : a Nam et

»si is qui foris cst houio noster corrumpitur , sed qui iulus
»cst renovatur de die in diem*. » Sicut enim vetus sempcr
vcterascit , et de die in diem velustior efficitur , ita et novus
hic semper innovatur, ct nunquam est quando non innova-
tio ejus augcscat. hiluerc dcnique eos qui in fide proficiunt,
et quotidie in virlulibus cuilescunt , quomodo semper bonis
operibus adjiciuul nicliora , ct honestis actibus honestiora

conquirunt , quomodo in inlellcctu, in scientia sapieutiaque

ditcscunt , et ca quac anle minus plana ad inlelligcndum vi-

debantur, aperta postmodum dilucidaque perspiciunt. Et

vide si non rcbus ipsis hujusmodi hominem quotidic dixe-
ris innovari , sicut e conlrario , ut diximus , si quis vctus cf-
fici cocperit, proficiet in pejus, cl quotidie vetustior, et se-
metipso delerior invcnietur. Jn uovitate ergo vitac ambulc-
mus , ostendentes nosmetipsos ei , qui nos cum Christo sus-
cltavit, quotidie novos, et, ut ita dixerim, pulchriores
decorem vultus nostri in Christo tanquam in speculo colh-
gentes , et in ipso gloriam Domini speculantes in eamdem
imaginem transformemur, qnia Christus surgens a mortuis

ab humihtate terrena, ad gloriam paternas majestatis as-

cendit^. Sed adhuc quod dixit, « In novitate vitac ambule-
»mus* , »vide ue forlc mystcrium illud ostendat, quod do-
nec proficiat quis , ambulare dicatur. Nec tamen pulandum
est quod sine fine ambulare dicatur , sed venire aliquando
ad eum locum eos (jui in his profeclibus ambulant, ubl
standum slt. Sic deuique priaio marlyrl Stephano qui jam
ad perfectlonis venerat gradum , slans a dextris virtutls ap-
parult Jesus Chrislus* : et adMoysen qui et Ipse post mul-
los profcclus ad pcrfcctionem pervencrat , diclt Dominus ;

* ?. Cor. IV, ifi. — ^ 1(1. III, i8. — ' Koni. vi , 4. — * Act. vn ,

l8o OfllGl.MS COMMEPCTARIA

« Tu autem hic sta mecum *. » Sed et Paulus ubi in semet-

ipso consumnialionem perfectionis agnovit, dicit : « Cursum
» consunimavi ^. » His autem qui se putarent perfectos esse ,

nec tamen essent, dicit : « Qui se putat stare , videat ne ca-

»dat\ » Imperfectis vero et adhuc inilia habenlibus dici-
tur ut ambulent post Dominum Deum suum ; et de ahis di-

citur : « Dimittere eos jejunos nolo, ne forte dcficiant in

»via\ »

IX. « Si enim complantati facti sumus similitudini mortis

«ejus, etiam resurrectionis erimus ,hoc scientes ,
quia ve-
» tus homo noster simul crucifixus est ei , ut destruatur cor-

»pus peccati, ut ultra non serviamus peccato. Qui enim

»mortuusest, justificatus est a peccato \ » Omnia haec ad

illam respiciunt quaestionem , ne videatur locum dedisse

peccandi in eo quod dixit : « Ubi autem abundavit pecca-
»tum superabundavit
, gratia*. «Idcirco namque etmortuos
nos dicit esse peccato , et quicumque baptizati sumus in

Chrislo, inmorteipsius baptizatos nosdicit' : et nunc com-

phmtatos nos ad mortis ejus simiUtudinem scribit, addens
quod si simihtudinem mortis ejus, qua peccato mortuus
est, geramus etiam resurrectionis simihtudinem separare
,

debeamus ^ Sed hoc quatenus possit fieri ostendit dicens ,

quia vetus homo noster concrucifigidebeat Christo*. Vetus

autem homo noster intelhgendus est vita prior quam duxi-
mus in peccatis, cujus finem et interitum quemdam faci-
mus ubi recepimus in nobis fidem crucis Christi, perquam
ita destruitur corpus peccati, ut membra nostra, qme ser-

viebant peccato , ultra ei non serviant , sed Deo. Sed nunc

repetentes sermonem , videamus quid est complantari si-

mihtudini mortis Christi , in quo velut plantam ahcujus

* Deut. V, 3i. — 2 2 Tim. iv, 7. — ' i Cor. x, la. — ^"

Matth. xv, 3a.
— 5 Rom. vr, 5 , 6 , 7. - Md. v, 20. — ' Id. vi , 2,3. — 8 Ibid. 5. —
9 Ibid. 6.

I
 :,

IN lUMST. ,\l) UOMVXOS. I.IU. V. l8l

nrboris oslentlit morlrm Christi , cui nos complanlatos vult

cssc , ut c.K succo radiois ojus radix quoquc nostra susci-
piens producat rainos juslilijc, ct fruclus affcrat vitne.

Quod si vis dc Scripturis agnoscere qiiaj isla sit planta cui

complanlati cssc dcl)camus , et cujus gcneris arbor , audi
qtiid dc Sapicnlia scribilur : « Arbor, Inqidt , vitaj est om-
»nibus spcrantibus in se : et qui conHdtint inca tanquam in
r> Domino*. » Christus ergo Dei virtus , et Dei sapientia, ipse

est arbor vita^, cui complantari dcbemus , ct novo quodam

alquc ainabili Dei dono mors illius nobis arbor vitoe eflici-

tur'. Benc autem Apostohis scicns se in praesenti loco non

dc communi hac, scddepeccati morte tractare , non dixit
« Si enim complantati sumus morti cjits , sed, similitudini
» mortis cjiis^ » Christus cnira ita semel mortuus est pec-
cato , ut peccatum omnino uon fecerit , nec dolus inventus
sit in ore ejus*. Quod in alio homino ex inlegro inveniri
omnino non poterit. « Nemo enim niundus a peccato, nec
»si unius diei fucrit vita ejus ^ » Idcirco ergo ipsa quidem
morte qua Jesus morluus estpeccato, ut pcccaium omnino
non fecerit, nos non possumus mori ut omnino nesciamus
peccalum: siinllitudinem lanien habere possunius ut imi- ,

tanles eum , et vestigia ejus sequentes tibstineamus nos a

poccato. IIoc cst ergo qiiod recipcre polest humana nalura,

ut in similitudincm morlis ejus liat, duni ipsum imitando
non peccat. Nam omnino ex integro nescire pecccatum
solius Christi est. Sed hoc non intclligentes quidam han^eti-

corum , hoc Apostoli loco asserero qiiod

conati sunt ex
Christus non vere mortuus sit sod simililudincm morlis ,

habuerit, ot visiis sit magis mori , quam verc mortiius sil.

Quibiis respondore ipioniam porlacilo est , non piilo noces-

sarium ex cteloris \c\ Apostoli , vel Evangolioruni dictis,

* Prov. iit , i8. — ^ I Cor. i , ^4- — " Kom. vi , 5. — * i Petr. n , aa.

— 5 Job. XIV, 4 , 5.
 ,

l82 ORIGENIS COMME?«TARIA

ubi simpliciler mors ejus , et non similitudo mortis scribi-

iiir, lestimouiorum pondus adhibere , cum possimus ad eos
dicere : Si similitudo mortis fuit, et non vera resurrectio
et nos ergo videbimur resurgere , et nonvere resurgemus :

ct videbimurmori peccato, et non vere moriemur. Etomne

ergo quod geslum est, et geritur, visum est geri sed non ,

est gestum. Superest igitur ut et quod sumus visi

salvati ,

simus salvari , sed non vere salvati simus. Unde quoniam

haec tam absurdasunt, ut non indigeant probationibus , nos
ad explanalionem eorum quae habentur in sequentibus con-
vertamur. Igitur complantari nos vult mortis ejus similitu-
dini , qua peccato mortuus est semel , ut possimus et resur-
rectioni ejus esse complantati Ad utrumque enim subau-
*.

diri debet complantati. Et vide quam necessario formam

plantationis assumpserit. Omnis etenim planta post hyemis
mortem resurrectionem veris expectat, Si ergo et nos in
Christi morle complantati sumus in hyeme saecuU hujus et
praesentis vitae etiam ad futurum ver inveniemur fructus
,.

justitiae ex ipsius radice proferentes; et si complantati su-

mus ei, necesse est ul Paler agricola purget nos tanquam
palmites vitis verae, ut fructum plurimum afferamus sicut ,

et ipse in Evangeliis dicit : « Ego sum vitis vera vos palmi- ,

» tes , et Pater meus agricola est. Omnem palmitem qui in

»me non manet , excidet illum Pater meus. Qui autem ma-
»net in me, purgabit eum, ut fructum plurimum affe-
» rat *. » Hoc ergo modo complanlati sumus similitudini mor-
tis ejus, ut et resurrectiouis ejus similitudini complantati
simus. Quid sit autem similitudini resurrectionis ejus esse
complantatura Joannes Aposlolus docet : « FilioH , nondum
«scimusquid futuri sumus. Si autem revelatus nobis fuerit,
» similes illi erimus '. » Et iterum ipse Salvator dicit : « Pater,
» volo ut ubi ego sum , et isti sint mecum * : » et iterum : « Sic-

*Rom. VI, 5, lo. — * Joan. »t, i, 2. — ^ 1 IJ.iii , 2. * Joan. xvii, 24.

 ,
,

}y KPisT. Ai) i\OM\?fOS. Lin. V. iSj

«ulcgo in W. v[ 1(1 in iuc , ul ct isli iii nobis ununi siul ', »

Quod uli(juo do illis dicil , qui in pracsouli vila couiplanlali

fucrinl siuiililudini uiorlis ejus. Pulo auleui quod grate hoc
ct dc illo latrono dici possit , qui simul in crucc pependit cum
Jcsu; ct pcr couressioncm suam qua dixit « Memento mei ,

• Dominc, cum voueris in rcgnum luum% » et alium blas-

phcmantcm corripuit,complantari per hasc visus sit simili-

tudini morlis cjus : sed ct resurrcclioni ejus complantatus

sit per hoc quod ei dicitur : « Ilodic mecum eris in para-
sdiso^ » Digna namquc crat planla paradisi ,
quaj arLori
vitas sociata est. Propterea crgo quod dixerat Apostoluscom-
plantari similitudini morlis Christi , alia rursus figura repe-
lit, et dicit : * Quia vetus homo noster simul crucifixus esl

»ei, ut deslruatur corpus peccati *. » Observandum au-

tcm putoquod Apostolus ubi dicit dcslruendum essecorpus
ponit peccati : ubi autem non dicit destruendum , non cor-
pus peccati , sed nos ipsos dicit esse qui non scrviamus pec-
cato , ut ostendat quia si destructum fuerit corpus peccati
jam nos non serviamus pcccato, cui scilicet servivimus do-
ncc in nobis non erat destruclum nec erant morlificata ,

membra uoslra quae sunl super terram \ Sed diligentius

adhuc repelendum est quomodo dixerit corpus peccati. In
quo duplex dari videlur inlellectus, vel quia nostrum cor-
pus peccati esse dixerit corpus ; vel quia peccati ipsius dicat

esse proprium aliquod corpus , quod destruendum sit liis

qui non debent ullra servirc pcccato. Quia crgo ulerque

scnsus in hoc loco admitti potesl , de utroque quid uobis
videatur exponemus. Etcnim si proprium corpus ponamus
esse peccati , videbitur quod sicut de his qui in novum ho-
minem reparati sunt dictum cst , quia « vos estis corpus
«Christi, et membra cx parte", «ita et dc his qui vetcrem

1 Joan. xvir , ji. — * Luc. xxiii ,

4a. » Ibid. 43. — * Roai. vi , 6. —
* Coloss. III, 5. -- • I Cor. XII, 27.
 »
,

1 84 OUIGEMS COMUE.>T\RIA

homineuj nondumcrucifixerunt , dici possequodsintcorpus

peccali ct nicmhra , cujus corporis caput sit Diabolns, sic-
ut Cbrislus caput est corporis Ecclesiae non habentis macu-
lam aut rugam \ Possunt aulem membra ex quibus corpus
istud peccati constat, ilia videri qua3 superius enumeravit
AposLolus membra esse super lerram % id est, fornicatio-

nem, immunditiam, impudicitiam, avaritiam, contentio-

nes , iram , dolos , rixas , dissensiones , haereses , invidiam ,

comessaliones , et his simiha : ex quibus omnibus membris

digne dicatur corpus constare peccati , et hoc corpus vetus
homo appellari. Quod si quis per crucem Christi destruat
et in novum hominem qui secuadum Deum creatus est com-

muletur, uUra non dlcelur servire peccato', cui sine dubio

servit donec ahcui horum subjacet quae supra exposuimus
membra esse peccati. Si vero magis hoc corpus nostrum
dixisse inteliigatur Apostolus corpus peccati , sccundum
illam profecto accipietur intelbgcntiam, qua et David de
semetipso dicit, quia « iu iniquitalibus conceptus sum , et

))in peccatis concepit me mater mea \ » Sed et ipse Aposto--

his dicit : « Quis me liberabit de corpore morlis hujus^ ?

etiterum corpas hunuiitatls^ nominat corpus nostrum. Sed et

de Salvatore quodam ioco dicit , quia vencrit « in simihtu-

» diuem carnis peccati , at de peccato damnaret peccatum in

» carne '. » In quo ostendit quod nostra quidem caro, pec-
cali sit caro; Christi autem caro simihs sit carni peccati.
Non enim ex seminc viri concepta est , sed Spiritus sanctus
venit super Mariam , et virtus Altissimi obumbravit ci ut

quod nascebatur ex ea , Fiiius vocaretur Exceisi ^ Sic ergo

Pauius per iueffabiiem Dei sapienllam , quae data est ei , ar-
canum nescio quid intueus et reconditum , corpas uostrum

* Eplics. V, 27. — ^ Roni. I, 29. Colo.ss. ui', 5. — ' Ephes. \v,-jt^.

— * Psaliu. I., 7. — » Rom. vii , 24- — ^ Philip. in, 2. — ' Rom. vin, j.

^ « Lxxc. I , 35.
 :

i> i.nsT. \n noMA\«>s, mii. v. i8.')

cot'f.ut.<t pcccoli , cl ror/)i(s 7nortis , v\ corpas luanilitatls appol-

lat. ... DtMiiqnc cl iii l.c<:;cpro parviilo qui nattis fucril juho-
Inr olVcrri hoslia ,
par lurlni-uni , aiil duo pulli colmnbini '

cx quibns nniis pro pcccalo , et alius in holocaustomale.

Pro quo pcccalo oHcrtur hic pulliis unus? Numquid nuper
cditiis parvulns pcccarc jaui polnit? Et tamcn hahet pecca-
tum pro qno hostia jnbetur oUcrri a quo mundus negatur
quis csse, nec si unius diei faerlt vita ejus^. De hoc crgo
cliani David dixissc crcdcndus est illud quod supra mcmo-
ravimus : qnia«in pcccatis concopit me Mat(U'mca^ Secun-
dum historiam enim nullum matris ejus dcclaratur pecca-
inm. Pro hoc et Ecclcsia ab Apostolis tradilionem suscepit,
etiam parvulis baptismum dare. Sciebant cnim illi quibus
mysteriorum secrcta commissa sunt divinorimi quodessent ,

inomuihus genuinac sordes peccati qnoG per aquamet Spi- ,

ritum ablui dobercnl; propler quasetiam corpus ipsum cor-

pas pcccati nominalur, non (ut putant aliciul corum qui
aulmarum Iransmlgratlonem in varla corpora lutroducunt ,)

pro his qua3 In ulio corpore posita anima deliquerit, sed

pro hoc Ipso quod In corporc peccali el corporc mortis at-
que humllitatiseflecta slt; ctslcutllle dixit , qula «humiliasll
»In pnlvere anlmam uostram \ »Hajc iuterlm ad praeseusde
corporc peccatl nobis occurrere potuerunt. ...

]X. « SI aulem mortui sunms ciun Chrislo , credimus quia

»el convivemus el , scientes qula Chrlstus surgcns a mortuls
»jam non morltur, mors el jam ullra non dominabitur.
» Quod enlm morluus cst poccato , mortuus cst scmol : quod
«autem vlvlt , vhlt Deo \ »In omnibnsqua! supra dixlt Apo-
stolus, hoc ostendere voluit, (|uia si Clulslus mortuus cst
piior j)CCcato, et nos ujortui suniiis peccalo cnm ipso. Et
cum dicil : «In morle ipsiiis baplizall sumus; ef ,CompIan-
' Ltvir. xii ,8. — 2 Joh. XIV , 4 , 5. — ^ Psnlui. i.
, 7. — * Id. xi.in ,

a5. — ^ Hoiii. VI , 8 , 9 , n).

 ,

l8G OUir.j-:NIS COMMEMTARIA

»tati sumus simllitadini mortis ejus*, » per hxc omnia os-

tendit quia mortui sumus cum Christo pcccato ex eo ijuod ,

Christus quidem pro peccatisnostris mortuus estsecundum

Scripturas; et unicuique credentium mortem peccati ipsius
tanquam munus quoddam fidei ex sua morte donavit his ,

scihcet qui cum ipso se mortuos et crucifixos et consepul-

tos ei credunt , et per haec , peccatum in eis tanquam in

mortuis nou polest operari , atque ita dicuntur mortui esse

peccato, Idcirco ergo pra^seuti sermone Apostolus conclu-
sionem facit omoium quai in superioribus astruserat, et di-
cit : « Si autemmortuisumus cum Christo, »perhaBcscilicet
quje superius oslendimus, « credimus quia et convivemus
» ei^. » Non dixit : Et conviximus , sicut dixit : Mortui sumus;
sed : Convivcmus , ut ostendat quia mors in praesenti opera-
tur, vita autem in futuro , tunc sciHcet « cum Christus ma-
»nifestatus fuerit, qui est vila nostra abscondita in Deo^ a

Nunc « ergo {ut ipse Paulus docet ) mors in nobis operatur *.»

Sed et ipsa mors quie operatur in noLis, videtur mihi ali-

quas habere differentias. Sicut enim in Christo ahud fuit

tempus mortis de qua , dicitur : « Et exclamans voce magna
»expiravit\, » et ahud est cum in sepulcro positus clauso
ostio jacuit, ahud vero cum requisitus in monumento non
est inventus, quia jam resurrexerat, cujus resurrectionis
initium visiblle nuHi hominum fuit; ita etiam in nobis qui
credimus ei , triplexista ratio mortis habenda est. Etprimo
quidem confessione vocis ostendeoda in nobis est mors
Christi , cum « corde quidem creditur ad justitiam , ore au-
»tem confesslo llt ad salutem*. »Secundo vero, in mortifi-
catione membrorum quac sunt super terram', cum semper
mortificaticnem Christi in corpore nostro nunc circumferi-

' Rom. VI, 3 et 5. — * Ibid. 8. — ' Coloss. irr, 3 , 4- — * 3 Cor. iv ,

*2. — ^ Mauh. XXVIII , 5o. Lac. xxrii ,46. — ^ Roai. x , 10. - ' Coloss.

III, 5.
 ,
,

iN rPKT. ,\i) ROM\?(os. i.in. V. 187

mus' :rt hocost quod «licil.quia « morsiunobisopcralur^ »

Terlio vcro , cuui jani rcsura;iiiius a morluis , ctin uovitate

vil.-v amhulamus'. Et ul brcvius ac lucidius cxpliccuius ,

prima dics morlis cst rcnunciassc saeculo : sccunda , rcuun-

ciasse etiam vitiis carnis : plcniludo vero pcrfectionis in lu-
minc sapientiaD, lcrliarcsurrcctioniscsl dies. Quastamenin
uuoquoquc credcnlium difiercntias, ct profcctuuiii gradus

solus illc polest scire et discernere , cui soH pateut cordis

Vcrum tii vide
occulla. Pauli in scribendo sapientiam, qui
ad Timotheum scribcns dixit, quia « sicommorimur, etcon-
• vivemus*; » quique commoricnlibus Christo quasl conse-
quens et necessarlum cum jiuixit quod couvivaut ci , hic
addidit, Credimtis , nt oslcnderet quia quanivis conscquens
et ncccssarium sit commorienti convivcre, fide tamen hoc
media et crcdulitate perficitur, ccrti , inquit , et « scientes
»quia Christus surgcns a morluis jam nou moritur^ » Si
enim ilcrum morerclur, sicut consequens cl neccssarium
ostendimus quod hi qui commoriuntur etiam convivcnt ci

ita sine dubio consequcns videbatur, ul si post resurrectio-

ncm et vilam itcriim morcretur, eliam hi qui conviventci
iterum moricnti commorcrcntur. Idcirco igitur absoluta

sententia definit Apostolus quod Christus jam non moritur,

ut et hi qui convivent ei , deaclernitate vitoe securi sint. Post
hajc aiitcm (ut ct ego ipsius Apostoli vcrbis utar, quibus
nit : Esaias autcm audct , ct dicit^ ,) et ego dico , Paulus
nutem audet et dicit : « Mors ei ultra non dominabilur^ »

Iloccine ausus cs , o Paulc, dicerc dc Christo : « IMors ei iil-

» tra non dominabilur , » quasi aliquando dominalasil? cujiis

vox Evangclii fcrtur pcr omne corpus Ecclesiae luce clarior,
qua dicit : « Ncmo me animam meam scd cgo pono
tollit a ,

»eam, et potcslatem habeo pouendi cam ct polestatciu ,

* 3 Cor. IV, 10. - 2 Ibiil. la. — ' Rom. vi , 4- — * a Tiin. ii , 1 1. --

* Rom. VI, y. — * Id. x, ao. — ' Id. vi , 9.

l88 ORIGENIS COMWUNTARIA

»habeo iterum siimendi eam *. » Huic ergo mortem dicisessc

dominatam qui animam non solum voluntate posuit sed
,
,

et polestate suscepit? qui solus fuit «inter mortuos liber^,»

et quem solum mors tenere non potuit? Hsec ut opinor, et ,

his similia movebunt adversus Paulum hi qui tenero erga

Jesum tenentur afFectu , et nihil de eo humile , nihil indig-

num patiunlur audire. Sed et nos cum respicimus ad Pau-

him, non putamus esse ahquem qui eum possit in amore
Christl superare : unde nec putaudusest aliquid de eo con-
tra quam ipso dignum est prolocutus esse. Et ideo indage-
mus subtilius per gratiam verbum sapientiae sancti Spiritus
quo sensum Pauli possimus advertere imo sensum Chrisli ,

qui in eo est secundum quod ipse profitetur « Nos autem

, :

»scnsum Christi habemus'. » Potest ergo quis compendio-

sius in his dicere quia hic mortem , communem hanc dicit

et mediam qua mortuus est'', sicut idem Apostolus dicit , se-

cunduin Scripturas absurdum videri, si is qui for-

, et nihil

mam servi susceperat dominatum pertulerit mortis quae , ,

sine dubio dominatur omnibus qui in carne positi sub serviH

forma censentur. Sed et illud assertioni huic adjacet quod ,

propterea forma hjec servi , id est , ipsa etiam nostra caro ,

seminatur in ccrruptione , ut surgat in incorruptione , et se-

minatur in infirmitale, ut surgat in virlule , et seminatur

in contumelia , ut surgat in gloria , et seminatur corpus ani-
male, ut resurgat corpus spiritale, sine dubio ut mors ipsi

ultra non dominetur, quae dominata est ei dum esset in in-

firmilale , et contumelia et corruptione , ^. De tali enim carne

qune adhuc in his est passionum vitiis, ipse Pauhis dicit :

« Quia caro regnum Dei possidere nonpossunt,

el sanguis

»neqiie corriiptioincorruptionem possidebit ^ »Sed etquod

alibi idem Apostolus corpus 7«orf/>s' ' nominavit , is qui liKC

* Joan. X , i8. — ^ Psaliu. lxxxvii, 6. — ' x Cor. ir, i6. — ' Id.

XV, 3. — 5 Ibiil. 42 , /,3, 44. — '^

IbiJ. 5o. - ' Rom. vii, 24.
 :

I> IIMST. AI> UOMA^OS. 1,111, V. 1

89
asscril , hnjiis luodi.r morlis inlclligcndum dicit , qunc hu-
jusccniodi cor|)<iri doniinalnr doncc aninialc csl ct corrup-
tibiic, ct nccdinn pcr rcsurrcclionis gloriam coninuilatnm ,

atquc ex corrnplibili incorruptibilc cirectum, et ex ignobili

gloriosum. Ilhul anlcin qnod huic asscrtioni valde contra-
rium cst . (id cst ,
qnodniorlni snnins cnin Christo , ct con-
sepulti qnod uliqnc nnllo modo dc comnuiiii hac
sumns ci ;

mortepotestintclligi ;) hoc modoexplanarcconabitnr, utsic-

ut in supcrioribus , cnm dc divcrsitatc Icgnm exponeremus ,

ostendimus Apostohim in uno codcmqne loco legcm nunc

naturalem , nunc IMo) si , nunc etiam peccati nominare, et

hoc in usu esse Scripturae divinaeetiam ex aliis locis adhibi-

tis dociiimns tcslimoniis, ita et in praescnti nnnc mortem

commnnem , nunc pcccati , nunc cliam ipsnm anctorem

mortis , qui cl novissimus destruendus dicitur inimicus,
nunc elidm locnm infcrni, in quo mortis habere iniperium
Diabolus dicitur, confirmet ab Apostolo nominari*. Et hic
ergo quod ait : « IMors ei ultra non dominabilnr% » de ista

morte dictum confirmabit., qua communiter mortuus cre-

ditur Christus. Quae tamen assertio quam sit valida , probet
qui legit. Alius vero qui profaadiorem iu his Pauli scnsum
in virtute Spiritus contuctur, dicet quia mors hic de qua ,

dicitur qiiod ultra non dominabitnr Christo ille ipse inlelli- ,

gendus est novissimns inimicus, qui liguram habnit celi il-

lius qui absorbncrat Jonam, de quo in Job scriptum cst

« Sed maledicat illam qui maledixil illam diem ille qui mag-
»num cetnm percmptnrns est^ » In qnam mortem, tan-
quam Jonas in ventreni ceti Christus ingressus est in eum , ,

scilicet locum quem Salvator ipse cor terraj nominavit in ,

quo tres dies ct tres noctes exemplo Jonae facturum esse

Filinm hominis dicit', ut eos qui inibi a mortcdctinebantnr
eximerct. Propterca enim formam scrvi susccpcrat , ut ad

' Cor. XV, af). — ' Jldiii. vT , (). ' .lol). iii , 8. — ''
Maltli. xti ,
4^^
 « »,

KJO OaiGENIS COMMEKTAUIA

ipsum locum ubi mors regnum teneLat posset intrare , se-

, ,

cundum quod et Prophela cx persona ipsius dicit « Et de- :

«putatus sumcum his qui descendunt in lacum *

: » et ite-

rum : Quvc utilitas in sanguine meo dum descendo

, in cor-

» ruptioncm ^ ? » Quod ut acihuc planius possit adverti, tali

iterum simiHtudine utemur. Regem ponamus justum et no-

bilem, adversum injustum ahquem tyrannum ita belium

gerere volentem , ne violento vidcatur cruentoque vicisse

conflictu, quia mihtantes sub tyranno sui erant , quos non

perdere, sed hberare cupiebat. Consiho igitur mehore ha-
bilum sumit eorum qui apudtyrannum erant , et specie per

omnia fil simihs eis , donecsub domiuatione positus tyranni

eos quidem qui ei parebant suaderet abscedcre, et ad reg-
num legilimum repedare , ipsum vero fortem tempore op-
portuno alhgaret , et potestates ejus ac principatus exueret

et avulsam caplivitatem quas ab eo tenebatur, abstralierot.

Hoc ergo modo etiam Ghristus voluntale quidem « exinanivit

» tunc semetipsum , et formam servi » accepit , passusque est
dominatum lyranni « factus obediens usque ad mortem , ' :

per quam mortem destruxit eum qui habebat mortis impe-

rium id est DiaboUim ut hberaret eos qui tenebantur a
, , ,

morte. Hic enim alhgatoforte, etincruce sua triumphato,

perrexit etiam in domum ejus , in domum mortis , in infer-

num, et inde vasa ejus diripuit, id est, animas quas tene-

bat abstraxit. Et hoc erat quod ipse per anigmata loqueba-
tur in Evangeho dicens : « Quis polest introire in domum
» fortis ,et vasa ejus diripere, nisi prius ahigaverit fortem ''. »

Prius ergo eum alhgavit in cruce , et sic ingressiis est do-

mum ejus , id est , infernum , et inde « ascendens in ahum
«caplivam duxit captivitatem', » eos scihcet qui cum ipso
surrexerunt , et ingressi sunt sanctam civitatem Jerusalem

1 Psalni. xxvir , i. — ^Psalm. xxix , lo. — ' 1 hilip. ii , 7. — * Mnllb.

XII , 29 — ^ Ephfs. IV, 8.
 IN 1 nST. Al) nOMANOS. LIB. V. 1 () l

ccclosicm*. l ndc irclo Aposlolusin praeseiililocodicil ,quia

t niors ci uUrjj non doniinabilur*. » Non cnim dabil ullra
scniclipsnni in (lominalioncm tyranni , ncfjiic ilerum exina-
nict sc nt formam scrvi accipiat , ct fiat obcdiens usque ad
mortcm; ne rursum in forma servi, quamvis voluntate et
non ncccssitnlc posilus dnminationcm tanicn tyranni mor-,

tisquc palialur. Undc miror quosdain contra hanc evidcn-

(issimam Pauli scnlentiam velle asscrcre Easdcm etiam
in futuris saeculis dispensationcs a Christo repetendas esse

arbilranlur. Scd ad haec nos brevitcr pront possumus res-

pondcbimus. Manere quidem naturre rationabili sempcr li-

berum arbilrium non negamus sed tantam esse vim crucis ;

Christi et mortis hujus, quam in sa:culorimi finesuscepit,

,

asserimus, qunc ad sanitatcm et remcdium non solum prac-

sentis ct futuri , sed cliam prastcritorum sacculorum , et non
solum humano huic nostro crdini , sed etiam ccelestibus vir-
talibus ordinibusque sunTiciat. Sccundum scntentiam nani-
que ipsius Pauli ApostoliChristuspacificavit «pcrsanguincm
» crucis suac non solutn quae in terra sunt , sed ct quas in cce-
»lis*. » Quid autem sit quod in futuris sacculis teneat arbi-

(rii libertatem, ne rursum corruat in peccatum , brcvi nos

sermone Aposlolus docct, dicens : « Charitas nunquam ca-
»dit'. nldcirco enim et fide et spe major charitas dicilur,

qnia sola erit pcrquam dcllnqul ultra non polcrit^ Si cnim

in id anima perfectionls ascendcrit , ut ex toto corde suo,

et ex tota anima s\ia, et ex totis viribus suis diligat Deum ,

et proximum suum tanquam seipsam , ubi erit peccati lo-

cus^PIdcirco denique et in Lcge hoc dlcitur primum esse
mandatimi , ct in Kvangcliis supra ca?lera omnia dc chari-
tate mandatur et Petro cum summa rerum de pascendis
ovibus Iraderetur, ct super ipsum velut super tcrram fun-

* Matth. XXVII , 5a , 53. — * Roin, vi . g. — ' Colovs. i , ?.o. — * i Cor.

xm, 8. - Mbifl. i3. — 6 M.Tiih. XXII, 37, 38, 3().
 ,,

lt)a ORIGliNIS COMMEIVTARIA

dareliir Ecclesia , uullius alterius ab eo virtutis confcssio , nisi

charitatis exigitur * ; ct Joannescummulta de charitate, tu m

cliam hoc dicit, quiaa qui manet in Charilate , in Deo ma-
wnet^ «Etideomerito charitas quaesola omnium majorest
omnem creaturam continebit a lapsu ^ Tum crit Deus omnia
in omnibus. Ad hunc namque perfectionis gradum ascende-
rat Apostohis Paulus , et in hoc stans confidenter dicebat :

« Quisenim nos separabit a charitate Dei quae est in Christo

» Jesu?Tribulatio?anangustia?an persecutio?an fames?an

» nuditas ? an periculum ? an gladius '
?» et iterum : « Certus
» sum enim quia neque vita , neque mors neque praesentia ,

» neque futura neque Angeli neque virtutes neque ahitudo,

, , ,

»nequeprofundum,nequecreatura aha poterit nos separare

» a charitate Dei , quaj est in Christo Jesu Domino nostro ^ »

Ex quibus omnibus evidenter ostenditur , quia si haec omnia

quaeenumeravit Apostohis , separare nos non possunt acha-
ritate Dei, cum inillud qulsculmen perfectionis ascenderit,
muUo magis Hbertas arbitrii nos ab ejus charitate separare
non poterit. Quamvis enim sit etiam ista virtus,et maneat
innatura , tamen tanta charitatis vis est, ut ad se omnia tra-

hat, omnesque sibi societ vindicetque virtutes , maxime

cum charitatis causas prior nobis dederit Deus « qui unico ,

»FiHo suo non pepercit, sed pro nobis omnibus tradidit il-
)>lum , et cum illo nobis omnia donavit ^. » Unde vel ille qui
Lucifer fuit, et in ccelo oriebatur, vel ille qui immaculatus
erat a natlvitate sua%et cum Cherubim positus labl potuit
antequam ergabeneficla Filli Dei charitatis vinculls stringe-
retur, postea vero quam charitas Dei diffundi in cordibus
omnium coeperlt per Spiritum sanctum °, certum erit illud

quod pronunciavit Apostolus ,

quia « charltas nunquam ca-

1 Matlh. XVI, i8. Joan. xxi , i5, i6, i^. — ^ j Joan. iv , iG. —
J I Cor. XIII, i3. I Cor. xv , 2S. — ^'
Rom. viii, 35. — ^ Ibid. 38,
89. — ^lhid. 32. — ' Isai. xiv, 12. Ezpch. xxviii, 14. — * Roin. \, 5.
 »

I> KPIST. \n UOMAAOS. I,IU. V. 1 (p

)»(lol'. » II.TC pronl poluiimis ad ca quac hoc loco comniola

sunt dixinuis , ul manifeslius clarcsceret quomodo semel
Christus mortuus cst peccalo , et ultra jara non moritur; et
quia quod vivit, vivil Dco. Yivcre autcm Deoita inlcMigcn-
dum csl ,
quasi cxplclo co quod in forma Dei positus exina-
nivit scmetipsum% et fonnam scrvi acccpit , ct factus est
obcdicns usquc ad niorlcni rursum pcrmancat in forma
,

Dci, atquc jcqualis Palri. Indcct mcrito inconsequcnlibus

ponit : « Ita et vos existimate vos mortuos quidem essepec-
» cato, viventes autem Dco in Christo Jcsu Domino nostro * :

quo scilicet imilalionc Chrisli pcccato nioriamur alieni ab

co effecti et Dco vivamus jungenlcs nos ei, ct unus cum
,

ipso spiritus facti. Non sine causaautem hoc dixit « Existi- :

»mate vos mortuos esse pcccato* :»quod mclius quidcni

in Gra[^co habetur : « Cogitate vos mortuos essc pcccato. »
Rcs enim dc qua scrmocst, in cogitationc magis, ct ralione
subsistit, quia hujus modi mors non in effcctu sed in co- ,

gitalionc habenda csl. Qui cnim cogitat vcl existlmat apud

scmclipsum mortuum se csse , non pcccat. Vcrbi gratia :

si me concupiscentia mulieris trahat; si argenti, si auri, si

prffidii cupidilas pulset , et ponam in corde mco quod mor-

tuus sim cum Christo , et dc morle cogilcm , extin"-uitur
continuo concupiscentia ct cffugatur peccatum. Aut si odio
vel irainflammatus ad necem conciter inimici mei; si me
existimcm mortuum csse cum Chrislo, ct cogilationcs mor-
tis ponam in aninio meo , cxlinguitur sinc dubio furor
cessat odium , conquiescit ira , peccato non datur locus , ct
hoc modo pcccato quis mori invcnitur ct vivcre Dco. Sed ,

et hoc quod addidil « Vivcnlcs Dco in Chrislo Jesu^,

» ,

non mihi oliosum vidctur. Similc cnini pulo csse , quasi

dixisset Vivcntes Deo in sapientia
: , in pace, in justitia in

* i C.or. XIII ,8. — 2 philip. it , 7. — * Roin. vi , 1 1. *

]|,i,i , j _
5 Il.iil.

Xlll. ,3
1()4 ORIGENIS COMMENTARIA

sanctlficalione ,
qiiae omnia Christus cst. In his ergo vivere

Deo, hoc est in Christo Jesu vivere Deo. Quod si sine jus-

titia , sine pace , sine sanctificatione , caeterisque virtutibus

nemo Deo certum

vivit , est quod nemo vivat Deq , nisi in

Christo Jesu. Amen.

 ,

IN liPIST. AU I\OMA>()S. MH. VI. 1 i|5

^^^> WXvVWAW^XWV^X^H^^V^'^*^"^^^* VX^VX-wrXlV^ WxW^VvW W%v\\\^\\\VV*V*.\"'. VV% .WvW^^WV atv

LIBER SEXTUS,

I. « NoN orgo regnct pcccalum in vcslro moitali corpore,

»ad obcdiendum desideriis ejus , neque cxhibeatis mcmbra

» veslra arma iniquitatis peccato : scd exhibetc vos Deo
» tanquam cx mortuis vivcnles : et membra vestra arma jus-

«litinp Deo. Pcccalum rnim vobis nou dominabilur : non

renim sub Lcgc cslis, scd sub gralia'. » In superioribus
ait : « Sicut regnavit poccatum in mortc^. » Nunc auleni
non dixit : Non ergo regnet pcccatum in raorte; sed ait:
« Non ergo regnet pcccatum in veslro mortali corpore, ad
» obedieudum desideriis ejus ; » docens |)er hoc sedcmquam-
dam et regnum peccalum habcre Hoc est quod in corpore.

ol ahbi dixit « Prudcntia carnis inimica estDco*: » et

:

iterum « Prudentia carnis mors est''. » Sed et omnia pec-

:

cata Apostolus opera carnis cssc pronunciat ,

qucnc dicitesse
fornicationem immunditiam passionem , , , concupiscentiam
malam, impudlciliam, idololatiiam, maleficia, inimicitias,
certamina , zelum , furorcm , contentiones , disscnsioncs ,

hagreses, invidiam , cbrictatcs , comossationos, ct his simi-

Ua ^ Sed si requiras quomodo otiam hacrcses inter carnis
opera numerentur , invenics eas de sensu carnis procedoro.
Sic enim dicit Apostohis de quodam : « Frustra , in(juit , in-

»natus a scnsu carnis su.t, et non lonens capul*. » Ihoc

aulom diximus ut maniroslior fierol inlolloclus, quomodo
peccatum regnet in corpore. Omnia uamque illa qua? supe-

'
Koin VI , 12 , i3 , 14. — 2 I,). V, 21.— ^ Icl. viii, 7. - *
Ilji.l. 6. —
* G.ilat. V , II) it Sfij. — ^"
CulobS. II, 18, iij.
 ,

If)G OllIGl-MS CO\nri;^TARIA

rlus opera carnis esse cinimeravinius , vclul exercitus qui-

dam armalus cst sub hoc rege peccati militans,et Legicjus
parens ,
quje in membris carnis inscripla est. Cerlum est

enim , quia ex eo quod desideriis pcccati caro oLedientiam

pracbet , concupiscat « caro adversus spiritum , et spiritus
11 adversus carnem , et haec sibi invicem adverseniur * »

Illud tamen advcrte quod oslendens ,

In noslra potestate po-
situm ut non reguet in nostro mortali corpore peccatum,.
praeceptum dat Apostolus, dicens : « Non ergo regnetpec-
» catum in vestro mortali corpore , ad obediendum deside-
» riis ejus ^. » Nisi enim esset in nostra potestate ut non reg-
narct in nobis peccatum , praeceptum utique non dedisset»
Quomodo ergo possibile est ut peccatum in earne nostra
non regnet ? Si faciamus iilud quod idem Aposlolus dicit
« IMortificate membra vestra quaesunt superterramS »etsr
«semper mortemChristiin corpore nostro'' » circumferamus.
Certum namque est , quia ubi mors Christi circumfertur
non potest regnare peccatum. Est enim lanta vis crucis
Chrisli ut si ante oculos ponatur, et in mente fidehter re-
,

tineatur , ita ut in ipsam mortem Chrisli intentus oculus

menlis aspiciat , nulla concupiscentia , nulla libido, nullus
furor, nulla superare possit invidia; sed continuo ad ejus
praesentiam totus ille quera supra enumeravimus peccati Cft

carnis fugatur exercitus : ipsum vero peccatum nec subsis-

tit ,
quippe cum nec substantia ejus usquam sit nisl in opere
et gestis. £st ergo in nobis et concupiscentia peccati , quae
regnum habet in carne est et concupiscentia spiritus qua& :
,

regnum habet mente secundum in quod supra diximus ,

quia « caro concupiscit adversus splrltam,^ spiritus autem

«adversus carnem^ »Cum ergo concupiscimus quod non
hcet vel quod non decet vel quod non expedit concu-
, , ,

1 Galat. T, I 7. — 2 Rom. vi , i a. — ^ Coloss. iri , 5. - ''2 Cor. iv , lo.

— ^Oalat. V, 17.
 ,,

IN CPIST. AD nOMANOS. LIU. VI. 1

()7

piscciitia carnis csl. Cuin vcro conciipiscit ct rlelicit aniuia

nostra quando vidoat salularo Dcl , isla concupiscciitia spi-

riliis csl'. l nilc a|)parct mcdiamquodammodo cssc aniuiam
inlcr carncm ct spiritum; et si qiiidom juuxerit se carni ad
obcdicndum dcsidcriis pcccali , cflicilur cum ea unum cor-
piis; si vcrojunxcril sc Dco , cfllcitur cuin eo unus spirilus,
secnnJum illud quod dictum est : « Qui cnim jungit se me-
9 relrici , unum corpus est ; qui antem jungit se Domino
wuniiji sj)iritus cst^. Nec mircris sicarncm mcrelriccm vo-
»

cet ,
qu.T illis omnibus quac supra eniimeravimus vitiis atque
pcccatis ,tanqiiam turpissimis amatoribussubjacet. Requiro
autem cur addiderit : « In corpore veslro mortali' : »cum
utique sulTecisset diccre : « Non ergo regnet peccatum in
» vestro corpore. » Lt quid additur et Morlali, quasi dubi-
laret nliquis corpus csse morlale ? Sed uiihi videtur quod non
ginccnusactiamhocaddideril. Admonuil cnim perhocquo-
modo possit in corporc non rcgnnre pcccaluui secundum ,

qiiod et alibi ipse dixerat : « Corpiis quidem mortiium cst

wpropterpeccatum ,spirltus verovitaestproplerjustiliam".»

Si crgo sciamus quia corpus nostrum mortificari ])olcst , ct

mortuum essc peccato ,

potcst fieri ut non rcgnet iu eo pec-
catum. Sccundum hoc namque quod mortuum est , justifi-

calum dicilur a pcccato ^. Ncqiie enim mortuus concupiscil

aut irascitiir, aut furil, aiit diripit alicna. Sijcrgo ab liis oui-

nibus concupisceiiliis corpus rcpriinamus , morluum pcccalo

dicitur esse corpus. Et hoc cst quod in pracsenti loco isla

Apostoli commoncre vidctiir adjcclio diccnlis : «Jncorporc

wvestro morUili ^ » Aliiis fortassc dicct . qiiia ad dislinctio-
neui altcriMs corporis quod immortale est, hoc corpiis iii

quo nunc sumus , morlale nominavit. Quid sit autcm cor-

pus immorlale , idem Aposlolus docct in aliis , ubi ail :

' Psnliii. i.xxxiir, 3. — ^ I Cui. XVI, 17. — MVoiu. ti , 13. - '•

Id. tiii ,

10. — ' Id. VI , 7. -- * Ibid. la.

 198 OniGENIS COMMENTARIA:

«Necesseest enim ut corruptlblle hoc induat incorruptlo-

» nem , ct mortale hoc induat immortalitateai * ; » et duLium
non est quindempta mortalitatehocipsum quod nunc mor-
lale est, immortale efficiatur corpus. Post hocc sequitur :

«IVeque exliiheatis memhra vestra arma iniquitatispeccato :

j) sed exhihete vos Deo tanquam ex mortuis viventes, et mem-

»hra vestra magis arma justitiae Deo^. »Intuere per singula
sapientiam PauH , quia necessariis discrepationibus utitur.
Uhi dicit arma non esse prasbenda peccato vel iniquitati ,non
nos , sed membra nostra ponit : uhi vero suadet ut Deo nos
exhiheamus, non ante memhra, quam nos ipsos exhiberi
vult Deo hoc , est , animam , vel propositum nostrum , ut
cum pios nos ipsos cxhihuerimus Deo, et adhaeserimus ei;,

ita demum etiam membra nostra efficiamus arma justitiae

Deo. Sicut enim manus sanctae dicuntur , quae sanctis ope-

ribus ministraveriut , ut Apostolus dicit : «Levantes puras
«manus sino ira et disceptatione' : » et rursum manus di-

cuntur plenaj sanguine , quae ad eflfundendum sanguinem

ministraverint : ila et in praesenti loco membra quae peccato
deserviunt et iniquitati , arma iniquitatis appellantur : et

rursum si peccati concupiscentiammortificemus incorpore

nostro mortali , et in opere justiliae laboremus , atque omni-
bus membris nostris justitia^ miuistremus, efficimur tanquam
ex mortuis viventes, peccato scihcet mortui, ct justitiae vi-

venles ; et consequenter etiam membra nostra fiunt arma

juslitia; Dco. Bene autem metaphoram superius propositam
custodivit , ut quia regnare dixerat peccatum, arma peccati
niembra nominaret ctrursum Deo regi arma justitiae , fierent

memhra noslra. Sequitur post ha^c : Peccalum enim vobis

«nondominabitur. Nonenimsub legeestis,sedsubgratia\»
Etiam hic intuere miram in Apostoli sern)one cautelam.

Cum dcnobis loqi!ilur,d:cit : « Poccatum vobis nondomiua-

1 I Cor, XT, 53. — '"^
P.oin. \ r , i 3. — ^ i Tini. 11, 8. — * Rom. vt , 14.
 ::

IN EPIST. An nOMANOS. Lin. VI. !()()

"Mltir: V, cmn »lo SaUaloroIoquorclur nondlxil; Pcccaluiii ,

non doininabilur ; (noqnconim iladeco dicidccebal) scd ait

« Mors oi ullra nondominabilur '. »Mortisenim in eo fuillo-

cus pcccali nullus. Al conlra de nobis nec conveniebat dici
,

Mors vobis uon dominabilur; hoc cnim cavere non possu-

mus; scd , « Pcccalum vobis nou doniinabitur; » quod sine
dubio sciret vitarc nos posse secundum ea qua;superius , dixi-

mus , si mortificcmus concnpiscentias carnis in quibus pec- ,

catuni poterat dominari. Propterea enim subjungit : « Non

»enim sub Lege cstis , sod sub gratia ^; » et evidenter osteu-
ditexhis nos non csse sub lege illa quam in membris positam
repugnare dicit legi montis*; quia qui morlificat membra
sua , certum estquod non sit sub legc membrorum , sed sub
gratia Dei. De hac lege et alibi dicit , quia « virtus peccati
lex *. » Si quis vero velit haec accipere de legi Moysi, illud sine
dubio dicet quodnon sumussub lege ,
litleras quae occidit, sed
sub logcspiritusqutX vivificat , quam hic gratiamnominavit \
11. « Quid ergo ? Peccabimus , quianon sumussub Lcge ,

»sed sub gralia? Absit*. quod » Simile videtur hoc illi dicto,
supcrlus oxposuimus. «Quid ergo diccmus? Permanebimus
»in peccato ut gratia abundot? Absit" : » et ideo una atquc
eadem utrique loco sufficiat explanatio. Hocsolum est quod
videtur habore diffcrentiam , quod in supcrioribus ubi dicit ;

« Quid crgo ? Permanebimus in peccato? » quasi his qui non-

dum discesserint a peccato dici vidctur, ne permaneant in

eo in quo essc adhuc vidcbantur : hic vero tanquam ab his

qui jam disccsscrint a peccato , fieri videtur intcrrogatio :

ot ibi , ul quasi gralia , quas nondum crat abundarot; hic au-

lem tanquam pracsente jam gratia dicit , « quia non sumus
»sub Loge, sed sub gratia'. »

IIL «Nescitis quia cui exhibetis vos scrvos ad obcdicn-

1 Roiu. VI , y. — ^ Ibid. 14. — * Id. vii , 2'i. ~ '•

i Cor. xv , 56. —
^ a Cor. iii, 6. — ^ Rom. vi, i5. — ' Ibid. i. — s
Ihid. i5.
 »,

200 OBIGENIS COMMENTARIA

»dum , servi estis ejuscui obedlslis , sire peccati admortei»

«sivae obedientlse ad justitlam? Gratias autem Deo quoniam
«fuistls servi peccati, obedistis autem ex corde in cam for-
»mam doctrinoe , in quam traditi estis. Liberati autemapec-
»cato, servi facti estis justitiae*. » Videtur fortassis minus
integra elocutio quod ait : a Servi estls ejus cui obedistis
»sive peccati ad mortem, sive obedientiae ad justltiam : »

cum ratio poposcerit dici ; Servi estis ejus cui obedistis,

sive peccati , sive justitiae per obedienliam. Sed In eo qui se
impcriti sermonls sponte profitetur , artem compositionis
verborum requirere superfluum puto cum sensus evidens ,

habeatur^. Hoc est ergoquod in hoc loco Apostolus docet :

qula unusquisque in manu sua habet et in arbitril potestate,

ut aut peccati servus slt, aut justltise. Ad quamcumque
enim partem incMnaverit obedlentiam cuicumque parti , et

parere voluerit, hsec sibi eum vindicat servum. In quo ut ,

dixi , absque ulla cunctatione in nobis esse ostendlt arbllrli

Hbertatem. In nobis namque est exhibere obedientiam nos-

tram vel justltlae , vel peccato. « Nemo autem potest duobus
»simul domlnis servire^ , «peccato, et justltlae. « Aut enim
» unum odlo habebit, » peccatum scilicet, « et allum ama-
» blt , » id est , j ustltiam : « aut patletur unum , » scihcet pec-
catum duntaxat, « et ahum contemnet, » Id est, justltiam.

Slmile ergo est et quod dixit Apostolus : « Servi ejus estis

»cui obedistls, sive peccati, sive justiliae*. » Sed et quod
dicltur : « Omnls qui faclt peccatum , servus est peccati ^ ,

ad hoc respicit , quamvis etiam non adjecerit : et omnls qui

fecerlt justitlam , servus est justltia). Quod fortassis putet

aUus idcirco subreUctum , ut quasi ex consequentibus debeat

inteUIgl. Mihi tamen videtur consuho non additum. Neque
enim convenlebat dici , quia omuis qui facit justitiam, ser-

1 Rom. VI , i(S et seq. — 2 2 Cor. xi , 6. — ' Malth. vi, 24- — ' Roni.
vf, 16. — ^ Joan VIII, 34-
 ,

IN KPIST. AD nOMVNOS. LIU. TI. 'iOl

vns osl instilin;. Naui ct Dcns ipsc facit juslitiam , cl non

idcirco scrvus jnslilias dici polcst , sed jusliliaG Dominns.
Non crgo ila oiiinis (|ui facil jnsliliam, scrvus esl jnslillaj,

ul onmis qni lacit pcccalnm, scrvns cst peccali. Nam ct

ipse Diabolus sinc dubio pcccati servus cst, quippe qni dis-

ccssil a scrvilntc jnstiliae ,ct in conspcctn Domini omnipo-

lentis rebcllavit ,
proptcr qnod ct apostala appeHalns est.

Conslat crgo cv bis vcrbis qnibns Panlns dicit : « Qnia cui

• exhibctis vos servos ad obcdicndum , servi estis cui obedis-

»tis, sivc pcccati , sive jnstitia;*, » quia spontc noslra ipsi

nos cxbibcmns, nnllo cogcnte , vel pcccato servirc vel jus-

titlac per obcdicnliam nostram : et idco scmper horuui me-
minisse dcbcmus nc inancs qnerelasinpeccati cxcusatione
,

profcramns , quod Diabolus fcccrit ut pcccarcmus , aut na-

lui\T ncccssitas, ant fatalis condilio, ant cursus aslrorum.
Sed audi apertam Paull sententiam, qua dlclt : « Cni vos
»exhlbetis servos ad obedicndnm , servi estis cui obedis-

»tis, sive peccati , slve justiliic. Post hcrx, Cratias, inc/uit

»Deo , quia fuistis scrvi pcccati, obcdlstls antem ex cordc
nineam formam doctrina? , in quam tiadili cstls \ » \ Ide-
tur hnpc ad eos diccre, dc quorura vlta profoctuqne prncsu-
mit , ct de qnibus jam snpcrius dixcrat : « Cratias ago Dco
»per Jesum Christum pro omnibus vol)is , quia fules vestra
wannunclalnr in unI\cr<o mnndo'. » Tum dclndc et illud
ostcndit ,
qnod omiics homines primo scrviant pcccalo. SIc
enim scrlplum est : Qula «non est justus snpcr terram qui
• faciat bonum ,et non pcccet Primo cnlm neccsse est in
'. »

omni homlne Illud complcri qnod scriplimi cst « Scd nbl :

» vcnlt mandatum , pcccatuui rcvixlt''.» lloc vero qnod sc-

qnitur ad paucos dicitur, ct eos qui jam emendantur , sci-

licet quod dicit : « Cratlas anlcm Dco , quia fuistis servi pcc-

1 Rom. VI , i6. - ^lbid. 17. - ' Id. i , 8. — ^"

F.cclos vn , 21. — ^ Roin.

1«, y.
 ,

202 ORIGENIS COMMENTARIA.

» cali , obedlslis autem ex corde in eam formam doclrinaj

» in quam Iraditi estis '. » Servi crgo fuimus omnes peccati :

sed ubi tradita est nobis forma doctrina^ huic non ut- , et

cumque , neque solis verbis , sed ex corde ex animo ex , ,

tota devotione elegimus obedire , liberamur a servitute pec-

cati , et efficimur servi justitiae. Unde vereor ne forte plu-
res simus qui videamur suscepisse formam doctrinne justitiic

et verbisquidemvel professione justitiaj videamur obedire,

corde vero obediamus peccato carnis adhuc iu nobis vitlis ,

dominantibus. Et ideo ante omnia indigemus illa de qua

membrorum. Quod autem
superlus docuit mortificatione
dixit « Formam doclrin?e in quam traditi estis » requireu-
: , ,

dum puto quomodo unusquique tradatur. Invenimus nam-

que quod eos qui« non probant Deum habere In notltiam,

•ntradatDeus secundum desideria cordis eorum in im-

«munditlam, ut conlumellis afficiant corpora sua in semet-
» ipsis ^
: et alios qai commutaverunt gloriam incorruptiblhs
»Dei, tradat in passiones ignominiae, » de quibus in locis
suis prout potuimus dlximus. Et hos ergo qui semetipsos
cxhlbent servos justltiai per obedlentiam^ Deus tradidit ut
instituautur et imbuantur secundum formam doctrinae jus-
titise. Movet autem me etiam hoc , quod non dixit , « Obedis-
»tis ex corde doctrina, in quam traditi estls , » sed /b/vna/n
doctrincB posuit^ » Nec puto quod unum esse senserit
Apostolus doctriuam , et formam doctrinae ; sed mihi vide-
tur quod formam doctrlnae mlnus esse scierit, quam ip-
sam doctrinam; et nunc quidem in praesenti vlta dum in

hoc corpore sumus , et « aggravat terrenum hoc habita-

«culum sensum multa cogitantem'' ,» formam doctrinae
habcamus non ipsam doctrinam sicut idem Apostolus in ,

ahis dlclt « Nunc aulem vldemus per speculum in jenlg-

:

1 Rom, VI, 17. — 2 IjJ. I

^ 23, 24 , s>G , 28. — ^ Id. vi, 17. — * Sap.
IX, i'6.
 ,

I,N KPIST. Vn I\OM\?(OS. LIB. VI. 20.)

»matc' : «ipsa aulcm «loclrina siulc quadicil : « Tiincaulem

» vidcbinuis facio ad fjci»'!». » Indc cl in pr.Tscnli vila pulo
qnod forniani al(jn<' mnhram virlnlum lcncrc possimns; ip-
sas >cro ^irlnlcs Innc cnm vcncrint illa qiias pcrfecta snnt,
Et idco justusnnnc magis (ut mihi videtur, ) in umbra vir-

tntnnij quam in ipsis virtiilibus vivit. Et ob lioc fortassis

Jcrcmias in Lamcntationibus dicit : « Spiritus vultiis nostri
» Chrislus Dominus , cni diximus : In nmbra cjus vivemns
»in Gcntibns^ » Qnod si Cbristns cst juslilia , cl sapientia ,

cl vcritas, et dicimus , « In umbra cjus vivcmus iu Genti-

»bus : » ergo in umbra justitiaj, et in umbra sapientiae, et

in umbra verilatis vivimus, etiam si justi , et sapientes , et

vcritatis amatores csse videamnr. Proptcrca crgo dicitur :

« Si quis se putat cognovisse quemadmo- , nondum cognovit

»dum oporteat scire*. » Fortassis etiam ipsum VerbumDci
secnndum lioc quod «Verbumcaro factum est ,ct habitavit
»in uobis* , » alitcr in pra?senti vita^ statu , aUler cum vcne-
nerit quod perfectum est , cognoscetur : et aliter nunc in

forma servi , tunc vero ahter in forma Dei , ct in Patris

ncqualitate senllctur^ Pro quibus omnibus, vel « in forma

»doctrina3, » nt Apostolus dicit , et nondum in doclrina,
vel « in umbra Christi " , » ut Jcremias nominavil , et non-
dum in ipso Christo , vivere videmur inlcr Gentcs. « Libe-
srati autem a pcccato, scrvi facticslis justiliac'. «Expositio
est in his eorum quac supcrius dixit. Si enim idtra non ser-
viatis peccato , ccrtum est quia liberati ab co scrvi facti

estis justiilae. Scd rc([uirilnr qnis cst qui libcral a pcccato.

Sine dubio vcrilalis agnitio. Sic cnim diccbat Jcsus ad Ju-

dixos qui credidcrant ci : « Si crcdidcritis verbo meo, agno-
»scctis vcritatcm , ct vcritas Hberabit vos \ » Vcritas cSt

* I Cor, xTir , II. — ^ Tliipii. iv, 20. — ' i Cor. viir, a. — '
Jo.tii. i,

l4- — * ' Cor. siii , io. — ^'

'riiiTii. IV, ?.!). — ' ll.iiu. VI , iS. ' Jonn.
•viit , 3r.
 ,,

2o4 ORIGENIS COMMENTARI.i

(Tgo quac liberat a peccalo Cerlum esli , et veritalis agnitio.

aulem quod omnis qui liberatus fuerit a peccalo, justitia;

serviat. Quod aulem dicimus Justitice serviat quoniam jus- , ,

lilia una est ex virtutum choro, simile est ac si diceremus

quia si quis liberatus est a peccato, serviet vcritati , et ser-
viet sapientite , et serviet pudicitiae, et serviet pietati. Sic

enira ego audio et illud quod dictum est ; « Aperite mihi

«portas justitiae, et ingressus in eas confitebor Domiuo *. »

Noii enim sollus justitife porlas ingreditur qui confiteri vult

Domino , sed et veritatis , et sapientiae , et pietatis , et pudi-

citia?. Omnium namque una est aula virtutum , cujus sibi

justitiae nomine pandi januas postulat justus.

IV. « Humanum dico propter infirmitalem carnis vestras.

»Sicut enim exhibuislis membra immundi-
vestra servire
»tia; , et iniquitati ad iniquitatem , nunc exhibete mem-
ita

»bra vestra servire justitiae in sanctificalionem ^ » Pu-

dorem quemdam per ha;c inculit Apostohis audiloribus , ut
hoc saltem obsequii dependant justitia; et sanctificationi
quod prius immunditiae iniquitatique detulerant, Quid ergo
tam humanum hoc est quid tam leve , , , quid tam sine
onere et quod nuUa prorsus possit carnis
, infirmitas excu-
sare? « Sicut, inijidt, exhibuistis membra vestra servire im-
»mundiliaB, et iniquitali ad iniquitatem , ita nunc exhibete
»incmbra vcslra servire justiliae in sanctlficationem. » In-

gloriosum quidem est ut ila quis virtutibus sicut vitiis ser-

yiat. Muho enim amphus et multo intentius honoranda jus-

titia est. Sed ego, inquit, humane et communiler ago : ea-

dem postulo , simiha requiro. Dudum currebant pedes res-
tri ad da?monum templa , nunc currant ad Ecclesiam Dei.

Currebant prius ad efTundcndum, nunc autem ad hberan-

dum sanguinem curranl. Protendebanlur prius manus ut

alieiia diripcrent , nunc protendantur ut propria largian-

% Psiiln», CN.VII , i(j. — -^

Pvoni. vi , ig.
 ,,

i> I PisT. Ai) noM\>ns. Lin. \i. yo;>

liir. CircnmspiciolifiiU priiis ociili iniili<M'ein , aiil nllnnmi

nliqiiid ad conciipiscon<]iiin , luiiic circumspicianl paiipc-
rcs . dcbilcs , cgcnos ad miseranJum. Aures delcclaban-
Inr auditu vano , vcl bonorum derogationibus , nunc con-
vcrtantur ad audiendum verbiim Dci , ad explanationenl
Legis , et ad capicndam sapicnlia! disciplinam. Lingua quaj
convitiis , malediclis , et turpiloquiis assiieta csl, converta-

lur nunc ad benediccndiim Dominum in omni tempore* ;

sermonem sanum proferat et honeshim, ut det gratiam ,

audientibus , et verilatcm loquatur cum proximo suo^. Sed

quid opus cst hncc singiila persequi , cnin pateat etiam tibi

uniuscujusque membri ministerium quod exhibuit vitiis ,

aptare virtutibus , et actum quem exhibuit immunditia^ acl ,

castitatem niinc sanclificatlonemque converterc? Videtur

sanehicinjustitiam pro omnibussimul virtutibus nominasse,
sicut e contrario inlqiiltatem pro omnibus simul viliis po-
suisse. Addiditsane, « Juslilla! in sanctificationem* , »quod
videlicet castllatis partem et gcnerallter cum cacteris , et per
semetlpsam specialiter commendaret. Sed et illud aspice

quod u])Ique pcr h;cc arbllrii libertatcm dcslgnat , et oslen-

dil unumquomque habere in sua polestate, ul qiuT antc

iniqultad ad Initpiitatem servitia dependebat, ha?c, con-
versoin melius proposilo^juslitise sanclificationlque depen-
dat : quod utlquc ficri non possct, sl aut natura , iit qui-
busdam vldctur , repugnaret , aut astrorum cursus obsls-
teret.

V. « Cum enlm ser\i cssctls peccati , liberi eratls jiistltia?,

»Quem crgo fructum habuistls tunc in illis , in quibiis nunc

«erubescltis ? Nam finis Illorum raors esl. Nunc vero iibc-
»rali a pcccato servi autem fiicti Deo habctis fructum
, ,

» vestrum insoncllficationcm fincm verovitam aelernani\ , rt

* P.salm. XXXIII. 2. — ^ Zachar. i, ifi. Ephes. iv, afi. — ^ Rom. vi k^

— * Ibid. ao , a i ,
32.
 »
,,

2 0G ORICENIS COMMliNTAUlA

Quomodoquispeccati servussit, sufficicnler jam insuperlo-

ribus dictum est , cum exponeremus illum locum : « Nescitis
«quiacui vosexhibetisservos ad obediendum.servi estisejus
» cui obedistis , sive peccati , sive justltipc * ? » Cumergo quis
peccato servit, justltlae llber est, hoc est, allenus a justi-
tia. HIc enlmllberum ahenum dlclt , et recte quldem. Nemo
enlm potest slmul et peccato servlre, et justitiae, sicut et

Salvatordlxlt, quia «nemo potest duobus dominis servire^.

Sed de his plenlus supra dixlmus. Illud sane notandum est

esse et Ilbertatem culpabllem, et laudabilem servltutem.
Nam liberum esse justltlae, crlmen est; servum vero esse,
laudablle. Quod autem dlcit justltlae servura fierl , simul
intellige et sapieutlaj , et pietati , et pudlcltlae , et omnibus
una virtutlbus : slcut e contrarlo qul pcccat , servus est si-

mul et concuplscentiae malae , et irae, et furoris, et impudi-

cltlae , et rapinae; et omnibus simul vltiis ac sceleribus ser-
vit. Unde nosmetlpsos semper dlscutere debemus per sin-
gula quffique quae gerimus , et In unoquoque actu consl-
derare culnam servlamus , peccato-ne ad Iniquitatem, an
justltlae In sanctlficatlonem. « Quem ergo, uu/ult ., fructum
»habulstls tunc In illis, In qulbus nunc erubescltls? Nam
»finis Illorum mors est^ » Fructum et bonorum et malo-
rum esse docet Scrlptura divina , ut ipse Salvator in Evan-
gellls diclt« Aut faclte arborem bonam, et fructum ejus
:

«bonum; aut faclte arborem malam, et fructum ejus ma-

»lum*. Non potest arbor bona fructus malos facere, neque
» arbor mala fructus bonos facere ^ »In qulbus proposltum
et volujitas hominis , arbor dlcl vldetur vel bona , vel mala
fructus vero ejus opera. SI quis igitur convertat animos et
propositum ad justitlam , erubescit slne dublo , et Ipse se

notat de prioribus gestis quoe egit posltus sub peccato ,

quia

* Roin. VI , i6. — ^ Matih. vi, 24. ^ Roin. vi , 21. — ^' Matlh. xu,
33. — 5 U. VII, 18.

j
 IN KPIST. AD nOM\NOS. MH. Vf. 9,07

« fiiiis ill<inmi niops csl \ » Sod rcfniiro qiuT inors ? (!(,'rlum

csl qiiia non isla comnmnis. Non cnim qiiis posl morlcm
convcrlifur ad jusliliam , vcl pro malc gcstis praclcritis eru-

bcscit Quid crgo cst? Nuniquidnam pcccati mortcm di-

?

ccre videlur quoniam « anima qua? pcccat, ipsa moric-

,

iclur' ? An illud magis polcst intelligi quod istam mortcm

»

dicat qua cum Christo peccato moricmur et vitiis ac scc- ,

lcribus fincm damus ut proplcr lioc dixissc vidcalur, quia

,

« finis illorum mors cst ? Nuuc vcro libcrati a peccalo scrvi ,

» autcmfacti Deo ,habetis fructum vestrumin sanctificatio-

»nem, fincm vero vitam oeternam \ » Fructus fructibus

comparat : ct peccali quidem fructus pro quibus nunc,
hoc cst , postca quani libcrati a pcccato , et servi facli Dco ,

sancti erubescunt, pronunciat mortc finiri : fructus vero jus-

titiae qui snnl in sanctificationcm , fineni dicit acciperc vitam
aetcrnam. In quo illud primo non esl omlttcndum , quod
fructus quidem eos pro quibus uunc erubescimus , in quo
sinl noluit corum vero fructum qui Hberati sunt
nominarc :

a peccato, ct servi facti sunt Deo dicit csse in sanctifica- ,

tionem. Bonorum enim frequcntius quam malorum habenda

memoria est, Quod autem prius de mafis fructibus et finc
eorum postca vero de fructibus qui in sanctificationem
,

sunt et de fine eorum quae cst vita actcrna, mcmoravit,

, ,

vide quia similc est hoc dicto Prophetico illi quo ipsc ait :

« Ego occidam , et ego vivere faciaiu '

; » et iterum : « Pcrcu-
»tiam , et ego sanabo; » ct rursuni in Job : « Ipse dolcrc
«facit , et rcmcdium dat : perculit , ct manus cjus sanat \ »

Quae omniailluc aspiciunt , quod ante moriendum csl cum

Christo , et ita convivcndum : et antc compaticndiim , ct ita
conregnandum. Nisicnim priuspcrpcDnilcntiampeccatomo-
riamur non possnmus pcr justitiam vivcrc Dco. Scd cthoc
,

* Rom. VI, ai. — ''Ezecb. xvni , 4. — ^Roiu. vi, aa. — ''Deut, xxxii g.
— 5Job V, 18.
 ,

2o8 r;l\lGi:MS COSnf£NTAI\I4

qiiod stiporiiis dixit : « Liberati autem a peccato , scrvi facll

«eslis jusliliic* : » nunc autcm cum similiter (lixerit: « Li-

«Lcrali aulem a peccalo^ , » non similitcr dixit : « Servl
«facti estis justitiae; sed, Servl factl estls Deo : » non cst

otiosa distlnclio. Per hoc enim ostenditur, quod postea-

cjuam quis liberatus a peccato fuerlt, servire debet primo
justltia3 et omnlbus vlrtutibus slmul, ut inde per profectura
ascendat ad hoc ut servus fiat Deo quamvis et servire jus-
, ,

iltiae, servlre slt Deo. Chrlstus est enim justitla, et servlre

Chrlsto servireDeo est. Esl tamen ordo profectuum , et sunt

in vlrtutlbus gradus : et Idcirco dlcltur Chrlstus regnare ,

profecto secundum hoc quod justltia est , donec In unoquo-

que compleatur plenltudovlrtutum ubl vero mensura fue- :

rlt perfectlonls expleta tunc dlcltur tradere « |regnura Deo ,

» ut jam slt «Deus omnla In omnlbus. » Sed et Illud

et Patrl'
adhuc observandum puto ( quonlam collationem dixlmus ,

fructuum malorum et fructuum bonorum fecisse Aposto- ,

lum ) quod Ibl quldem, ubl de maUs fructlbus dicebat non

,
,

dlxlt : Fructum vestrum habuistis «ui quibus nunc erubes-

«cltis; » sed dlvlt : « Quem ergo fructum habuistis ''
? » ubi
vero de bonls fructlbus diclt, addit « vestrum. » Sic enlm
scrlblt : « Habetls fructum vestrum in sanctificationem ^ ; »

per quod indlcare mihi videtur quod fructus malus » fructus

crubescendus et poenitendus, non est noster fructus. Non
enim malam In nobls arborem Deus plantavit qua3 fructus
malos proferret , slcut et ipse dlcit per Prophetam «Ego : te

nplantavl vllem fructiferam totam veracem , quomodo con-

* versaes In amarlludine vltls ahenae^ ? »Fructus ergo malos
etlam si afferamus , non sunt nostrl , sed aheni , Id est , pec-
catl : fructus vcro bonos sl afleramus In sanctlficationem
liostri sunt fructus. Istos enim fructus ut afferret humana

1 Roni, vr , i8. — ^ UjiJ. 22. — ^ 1 Cor. i.v, 24 , 28. — ^ Eom. vi, 21

• 5 Ibiil. 22. — * Jerera. ir , 21.

 ,,

iN' r.nsT. \n romanos. i.ib. vi. 209

nnliirn n coinliloro suo suscepit. Nam illi alieui non sunt in

nobis sciniunti a Deo. Vis auleni scirc quia Donnuus non

scmiual malos IViiclus? Audi eum in Evangelio (licenlcm :

« Nouue bonum semen seminavimus in agro? Undc ergo

shabct zizania ? Et rcspondens dixit : Inimicus liomo hoc
nfocit'. » Et adhuc vis amplius discerc quiaisti carnis fruc-
lus non sunt noslri , scd ahcni ? Ipse iterum Dcminus in
Evangelio dicit : « Si in alieno fideles non fuistis , quod ves-
« Irum est quis dabit vobis^?» Sic ergo profundai ralionis
mysterio in malo quidcm fructu Apostolus non addidit
« vestrum : » de bono aulera dicit : « llabetis fructum ves-
» trum in sanctificalionem^ » Quod automperfectiores dicat
hos quos servirc Dco nomiuat quam illos quos primo ser-
,

vire justitiac dixerat , etiam ex hoc probatur, quod horuni

fructum in sanclificationem posuit; qui intclhgi possunl hi
csse qui se caslitali et confinentioB devoverunt : illi autem
quos servos dixit essc justilia;, possunt etiam hi videri qui
in conjugiis positi ,
justilisc tamen et omnibus virtulibus
operam pracbent. ...

VI. « Slipendia enim peccati mors : gratia autem Dei

ovita aeterna , in Chiislo Jesu Domlno nostro '. » Simile est
hoc qiiod dixit : «Stipendia peccati mors
quod supe- , » illi

riusdixerat « Finls aulcni illorum mors^.» Quorum autem?

,

Jllorum sine dubio «pro qulbus nunc erubcscitis «quorum ,

fructus necnominare quidem ajstimat dignum. Et ilerum

«Gratia autcm Dei, vita ajterna, in Christo Jesu Domino
«noslro®, » simile est illi quod dixit : « Ilabelis fructum ves-
wtrum in sanctificationem , finem vero vitam asternam '. »

lienc autem metaphoram , id cst , figuram militia^ ex inilio

]>roposilam servat, nt mililantibus sub p(}ccato rc^c , imo
potius tyranuidi ejus parentibus , stipcndia debila mortem
* M.itili. xiir, -x-]. — 2 L,ip. XVI, ra. — ^ Roin. vi ,59. — * IMd. 23. —
^lbid i\. —6 ll.id. ?.3.— ' Il.id. ->-x.
 . ,

210 ORIGENIS COMMENTARIA

dicat cxolvi. Deum vero non erat dignun militibus suis sti-
pendia quasi debitum aliquod dare , sed donum et gratiam ,

qunc est « vita jetenia in Christo Jesu Doniino noslro '. »

Ego non puto etiam hoc vacuum esse quod ad vitam aeter- ,

naui addidit « in Christo Domino nostro; » sed quia fortas-

,

sis sciri voluit aUud esse vitam nEternam solum et aliud vr- ,

tam aeternam in Christo Jesu. Et illi enim qui surgent in

confusionem et approbriumsempiternum habebuntquidem ,

vitam neternam , non tamen in Christo Jesu , sed in confii-

sione et opprobrio aeterno ^
: justi vero qui surgent in vitam
aeternam in Christo Jesu habebunt vitam aeternam. Pecca-
tum ergo militibus suis in quibus regnat , stipendia digna
largitur morteni. Mortem aulem dicimus non hanc corpo-
raiem , sed illam de qua scriptum est ,
quia « anima , quae
» peccat , ipsa morietur '
. » . .

«An ignoratis fratres (scientibusenim Legemloquor)

VII.
»quia Lex dominaturinhomine quantotempore vivitPNam
» quae sub viro, est mulier, vivente viro , alligata est legi. Si

«autem mortuus fuerit vir, soluta est a lege viri. Igitur, vi-
)) vente viro , cognominabitur adultera , si fuerit cum alio

»viro. Si autem mortuus fuerit vir, liberata est a lege viri

» ut jam non sit adultera si fuerit cum alio viro. Itaque , fra-

» tres mei , et vos mortificati estis legi per corpus Christi

» ut sitis alterius qui ex mortuis resurrexit , ut fructificemus
» Deo. Cum enim essemus in carne , vitia peccatorum , quse

» per Icgem erant , operabantur in menibris nostris , ut

«fructificarent morti. Nunc autem soluli sumus a lege mor-
»tui. in qua detinebamur, ita ut serviamus in novitate spi-

»ritus, et non invetustate litterae\ »Latius in superioribus

de fide et lege disserens , per omnia csse praeferendani os-

tendit fidem eorum duntaxat qui credu£it « in eum qui sus-

* Rom. VI, 23. — ^ Jereni. xxiii, 40. — ^ Ezech. xviii, 4* — * Rom.

VII , I , a , 3 , 4 , 5 , 6.

I
 IN EPIST. AD nOMANOS. LIB. VI. 911

»ci*tnvil Jcsnm Dominum nostrum a mortuis \ » Post hxc

qunlis elinm oormn convcrsio dcbcret csse subjungit in :

quibus el de peocato Adam , ao juslitia Christi disseruit :

sed ol de servilMlc ac liberlatc qua vel Juslilias quis servit

et liber cst a peccato , vel peccato servit et justitiac libcr
est , dispulavit. Nunc ergo post exccssum qucmdam latius

habitum rodit dcnuo ad traclatum Legis et Christi , taha

quaidamin presenti disserens loco : qua^ paulukim repcten-
tes , secundum littera; consequcntiam prius aperire tentabi-
mus tum etiam pro
: viribus quid unusqulsque sermo virtu-
tis habeat , requiremus. Loquor, inquit , vobis qui scienliam
Legis habetis , et scilis sensum ejus non essein vetustate lit-
tcraj, sed in spiritus novitate hoc est, a scientibus Legem
:

«loquor ^,>)et appollo vos ,

propter hujus Legis scientiam ,

«fratres; » et dico : Numquid ignoratis quia Lex uni-

cuique mancipato et servicnti sibi dominatur, sicut vir
junctie sibi muliori : et sicut in omni vita sua domi-
natur mulieri legibus sibi junctw, ita et homini qui sub
Lege est, quamdiu vivit ct valel, dominatur Lex. Sed sic-
ut viro, qui legibus subjuncta fuerat mulier, si accidat
mori, libcra cfficitur mulicr, et a viri potestate resol-
vitur, ita et is qui sub Lege est , si accidat Legem mori ab ,

operibus Icgis liber efficitur : et sicut mulier quae prioris viri

legibus absolula cst , habct libertalem ut alii viro jungalur,

itactis qui sub polestate Lcgis vixit , ubiniorluam vidot lil-

teram , habet potestatem vivenli Verbo tanquam viro so-

ciari. Si vero viventom adhuc priorem virinii voluorit mu -
licr relinqucre , cl alii sociari , adullora sine dtibio appolla-
bitur. Quod slmili forma eliam in euui cadil qui Logom ut
virum viventem deserit , et alii jungilur. Ilajc autem tan-
quam « sciontibus , » ut dixi , «Lcgoni lo(juor, fratros ,» ut
intclligalis quia et vos Lcgcm lanquam virum morluum re-

* Roni, IV, 24. — 2 X,l. vn, i.

 —
,

ORIGKMS COMMKA T A Hl A

liquislis. Morsautemillius per adveulum Christi cl assunip-

iionem corporis ejiis est , per tpiod vos ciTccti cslis alterius ,

id cst ,
juncli alii viro , illi scilicet qui a morluis resurrexit
ct ullra mortem non recipit , quam recepit prior ille vir, id

cst, Lex. \os ergo nunc facti eslis ejus viri qui a mortuis
resurrexil sponsa secundum voluntalem ipsius vi-
: et ideo

vere dehetis , quia jam non sumus in carne sed in spiritu , ,

etiam si aliquando in carne positi peccati ct carnis passioni-

Lus urgebamur : quce passioncs pcr occasionem Legis in

membris nostris fruclificaLant , non Deo, sed morti , illi

morti quam Dcus non fecit*. Nunc ergo sicut cum moritur
vir, libera est et absolula mulier a lege viri , ila et nosliberi

facti sumusaLege quae videbatur nobis dominari tamquam

vir. Cui Lcgi sine dubio eliam nos morttii sumus , et alicni a
conditione ejus « in qua dctinemur ^, » ut jam poslbaec « ser-

))viamus non in vetuslale litteraeusicut prius, sedwiii novi-

» tatespiritus : » quem spiritum a sponso noslro tanquam nup-
tiale pignus accepimus , sicut et alibi dicit : « Qui dedit no-
» bis pignus Spirilus ^ » Hic est ordo eloquii , el lia?c Aposto-
lici compogo sermonis. Scd nunc repelentes qua) dicta sunt,
disculiahius per singula. « Au iguoratis , » inquit , « fratres

» enim Legemloquor) quiaLex dominatur in ho-

(scientibus
» mine quanto tempore vivit ? » Hyperbaton statim in prin-
,
^"

cipio habet quod ila redditur « An ignoralis, fratres quia

,
:
,

»Lcx domijiatur in homine quanlo tempore vivit?» et post

haec redditur illud quod in mcdio inscrtum est «Scientibus :

)) enimLogemloquor. » Quodautemdixit, « ScienlibusLeg^m

»Ioquor, » simile est illi quod paulo post dicit : «Scimus
» autem quoniam Lex spiritalis esl \ » Legem vero spiritalem

esse non solus Paulus sciebat, sed et hi qui ab ipso imbue-

banlur : ([ui tamen spiritales erant , de quibus dicit : « Spiri-

1 Roiii. VIII, 9. — 2 Id. VII, 6. — '2 Cor. V , 5. — 'i

Rom vii,i.
^lbid. 14.
 :

IN ICPIST. AD nOMANOS. Lin. VI. 9 10

»1 lulisniilem eximunal omnia *. » Nam de Galallsnon possmn

jironnnciarc f|no(l scianl Legcni spirilalcni esse, dc quiljus
«li' il : i'0 inscnsali (Jalah-c^!» Nisi fortc Uinc scicrinl cnm
sj)iriln coppcranl : scd non pcrmansernnl in hac scicnlia
qnia carnc consumniali sunl. Apostolornm vcro doctrina ,

cl eorum qni ab ipsis instilucbantiir ad doccndum , talis

eral , quae doccrot homincs servire Legi « non in vetustate lit-

» teraj , scd in novilate spiritns '.

»
Quod non solum Aposto-
los , scd ct Prophctas, ct si qui crant tunc sapientcs in po-
pulo Dci , scnsissc arhilror, quia Lcx spiritalis cst, licet

multitudinis causa etiam carnalcm vidercnturobservantiam

custodire. Ncc mirum, ciim ct ipsc Piuilus dicat «Quia :

» faclus sum Juhcis tanqunm Judrcos iucrifaccrcm » Ita '.

ergo multi in populo priore proficiebant in scientiaspiritali,

etvidebanlj:;loriam Vcrbi D«i , sicut Esaias vidisse scribitui'
gloriam Filii Dei, ut testatur Joannes cum dicit : « ILtc au-
tem dixit Esaias, quando vidil gloriam cjus^ » Scicntibus
ergo Legem loquitur Paulus, id est, scientibus quae sil in

Legc vctnstas litterae , ct novitas spirilus "

: quod qui hene
sclt, novit sine diihio qiiia ita Lcx dominalur homini qnam-
diu vivit , sicut vir mulieri : ct siciit mortc viri libcratur

mulier a Lege conjugii , ctsociandi se viro alii accipit liber-

talem , ita ct anima cujus vir Lcx cst, cum velustatcm lit-

terac in lege dcprehendcrit , quia qiiod velcrascit prope ex-

terminium cst , veluti mortua sibi Lege secundum litleram ,

liberlatcm accipit nuhcndi alii viro, qui estspiritus Legis :

«Spiritus autcm Dominus est '. » Quod aiitcm divit , « Lex

»dominalur homini quanto tcmporc vivil \ » non ad honii-
nom scdadLcgcm , rcfcrlur. lloc cniiiictin conscqiicnlihus
indicat, iihi dicit: «Vivenle viroalligalacst logi " :» ctipsius

* I Ci... li, i5. — 2 Gal.ll. 1,3. ' R..in. Mi , 0. - ''

i C.r. ix . m>
— ' Joan. X I , 4 I — " Rom. vir , i. - ' ... (inr. iii, i-. — * Hoiii. vii,
 ,

Ul4 OBlGftNIS COMMENTARIA

exempli quod assumptum est plenius idem ordo declarat :

' Legem cnim loco viri posuit, et de ipsa dicit ; a Si autem mor-
»tuus fuerit vir, soluta est a lege viri '.«Quae tamen si de
Aposlolis, vei dehis qai ex circumcisionecrediderunt dicta
intelligantur, nil commovebitur quaestionis : clarum namque
est quod hi Legem velut virum habuerunt , sub cujus po-
testate vivebant. Sed ubi venit plenitudo temporum Lex ,

infirmari coepit in carne, et infirmitalem mors consecuta

est , et si quisub potestate hujus viri vixerant tanquammu-
lier, mortua littera spiritui nubunt Christo credentes ^. Hi
vero qui ex Gentibus Domino crediderunt, non videbuntur
sub hujus viri , id est, sub Legis potestate vixisse, nec ha-
buisse virum Legls sermonem. Testimonium autem hujus
rei , quod hi qui ex circumcisione sunt sub viro fue-
id est ,

rint hi autem qui ex Gentibus sine viro

, Esaias declarat ,

dicens: «Laetare sterilis quae nonparis, erumpe et clama

«quae non parturis; quoniam multifiliidesertae, magis quam
»ejus quas habct virum ^ « Multos filios dicit desertae, maS
gisquam ejus ,quffi habet virum, quod multo plures exGen-
tibus, quam ex circumcisione crediderint : et ostendit eam
qaae habet virum , synagogam esse qua5 habet Legem : deser-'

tam vero et vagam ac , , sine ulla potestate Legis viventem.

Genlium multitudlnem , quae et sterilis erat nullius legitimi
verbi proferens germen. Ponitur ergo in his ab Apostolo homo
qui sub Lege vivit , tanquam muller qua^ sub viro est. Virum
autem ponit sermonem Legis , quem lamen virum mortuum
diclt qui est secundum litteram sermo
,
Sed is quo-
Legis.

modo sit mortuus , pervidendum est. Potest quidemetiam in

hoc vlderi mortuus , cum spiritalls intelligentia excludit et

velut Interimlt corporalem, et ostendlt refuglendam esse oc-

cidentem litteram ,et sequendum vivlficantem spiritum. Sed
et hoc modo mortuus esse hic vir evidentius approbabitur.

* Koui. VII ,3. — ^ Cialal. iv, 4- — * I^a''- i-iv, i. Galat. iv , 27.

 IN l^PIST. .M> nOMANOS. MB. VI. 2 10

Klcnini il«moo \a'\ nml)rnnigvM'(>bal riiliii-onim liononim , et

in Jcrusalcm lcrrcna calcslis cullur.c lypus ct imngo gcre-

batur,el altarc manebat', ct sacerdotium , scrmoLegis,lit-
tcra vidclicct, viverc vidcbalur. Nondimi cnim iutroicrat in

saucla non mamifacla Chrislus '

, ncc accesserat ad vclamcn
interius,quod ad IIcbr;cos scribcns Aposlolus carncm Ghrisli
esse intcrpretatur'. Ubi vero« Verbum caro factum est , et

«habitavil in nobis', » a praescntia cjas Jerusalcm terrena

ciim templo et altari , atque omnibus quai ibi gcrebanlur,
eversa est. Tunc mortuus est vir ejus , id est, sccundum
littcram Lex. An non jure dicitur iu hac parlc mortuus
sermo Legis cui nuUa , sacrificia , nulliim saccrdolium , nulla
Levitici ordinis minisleria dercruntur ?Homicidam punirc
non potest nec adulleram lapidare
, : haec enim sibi vindi-

catRomanorumpolcslas ctdubitas adhuc si mortiia sit sc- :

cundum lilteram Lex? Ter in anno apparercDomino omnis

masculus non ascendit : ovis in festivitatc Paschi-ein civilatc

quam elegisse putaturDominus Dcas nulla jugulatur; mani-

puli primiliarum non offcruntur , nulla celebratur oblalio;
nuUa lepra , nulla purgatur immunditia. Et dubitari potcst
iu his omnibus mortuam esse littcram Lcgis ? C^um crgo cla-

ruerit per haec omnia morluum csse virum priorem , nulla

prxvaricalio cst Christo tanquam viro alleri sociari , sicut

mulieri crimen non estsi, viroprioredefuncto,suscipiat se-

cunda connubia. Et proplerea dicit : « Igitur vlvcnte viro
1) cognominabitur adultcra , si fucrit cum alio viro
'^"

, » ut os-
lendat quia ct aiiima hominis , si jam venit ad Christum, ot
Christo velut secundo viro sociata est , nullo genere vivcre
ei debet vctustas litterx , quoc est quasi prior vir, nc forte si

illum habcat in se viventcm , efficiatur adultera , c[ucc ila

secundo sociata esl , ul ei adluic viverct prior. Hoc cst quod

* Hebr. x , i. — 2 iJ, i^ ^ 3^. — Md. x , 20. — ^ Joau. i, 14. — * Rom.

VII, 3.
 :

Onir.ENlS COMMENTAKIA

per aliam figuram et in superioribus dlxit, quia mori prlus

oporlet, et ita coDsepeliri Christo. Denique eliam hoc addlt

in posterioribus : « Itaque , fratres mei , et vos mortul estis

j)LegI per corpus Christi, ut sitis alterius qul ex mortuls

»resurrexlt, ut fructificemus Deo*. » Vides quomodo , 11-

cet figurarum diversitas vldeatur, ad unum tamen sensum

cuncta revocantur. Nam et quod Legem nobls mortuam di-
clt, hoc Idem vult intelligl, quod et nos mortui sumusLegi
per corpus Chrlsti, In quo corpore « Iniqultates nostras tu-

» Ht , et peccata nostra portavlt - , » et In quo exult « prlnci-

» patus ct potestates , triumphans eas In semetlpso ^ » Festi-

nandum est ergo ad Istas secundas nuptias ,

quae beatlores

sunt multo quam primae. Et vide si forle jam tunc Lex tale

nescio quld adumbrabat in eo cum jubqbat ut mulier,

mortuo priore viro , de quo semen nou susceperat ( tahs

enlm fuerat qui fructum non posset afferre) ,

juberetur fra-
tri ejus nubere ''.
Frater enim videtur Legis Htterffi secun-
dum splrltum Lex , ut de ipsomagis mulier afferat fructum.

Sed haec plenlus in locis suls requirentur. Nunc autem , ut

dixlmus ,
prius morlendum est Legi htterae , ut slc conjungi

posslmus Christo , qui ex mortuis resurrexit. Potest autem

fieri ut hoc non solura de Lege Moysi , quae est sec undum
Htleram, sentlatur , sed de omni homlne; quoniamcertum
est quod qulbuscumque institutis quibuscumque morlbus ,

agatur quasi sub Lege hac qua utltur vlvere credendus est
,

cui utlque vel Ipse mori debet , vel Ipsa IHI , ne forte sub
aHo vlro posita arilma ad Christum veniens , non tam nup-
tias ejus adlre ,
quam aduhera efiGci videatur , qulppe si

prlorls adhuc viri legibus vlvlt. Quod tamen Apostolus aHa

rursum figura ad eumdem sensum explanationis adducit.
Subjungit enlm : «Cum enim essemus in carne, vitia pecca-

* Rom. VII, 4. — * Isai. mii , 4 , ii. — * Coloss. ii, i5. — * Denter.

XXV , 5.
 ,

IN r.risT. \n hom.vnos. i ir. vi. 217

nlorum qiKT \\cr r.ci;om oiwnt , opcrabantur in mcmbris

»noslris ul fruclinoarcnl inorli. Niinc autcm solnli sumiis a

»Lcgc morlui, in qua dclincbamiir , ita ul scrviamus iu iio-

B vilalc spirilus , et non in vetustate littcraD^ » Apparot ct in

his, ul in supcrioribus pcr cxcmplftin cujusdam similitudi-

nis diximus, Pauliim c\ alio in aliud conclavc inccrlis ct oc-

cultis grcssibus digrcdi, Cum cnim in supcrioribus de Lege
litlcrac disputasset, quod uliquc ad cos videretur tantuni
qui cx circumcisionc crcdiderant ,
pcrtiucrc : niinc lalenti
quadaui convcrsionc carnis ct vitiorum discutit Lcgem , ob
id sine dubio, ut etiam ad caeteros bomines , non eos solos

qui ex circumcisione sunt , tractatus iste pertlnere vidca-

tur. Ait crgo : « Cum cnim csscmus in carne^. » Et qui-
dem, quantum ad rem spcclat , in carnc utiquc positus
ista dicebat : sed « cum iu carne esscmus, » hoc est, cum
sccundum carncm vivcremus , « vitia peccatorum quao per
nLcgcm erant operabantur , in mcmbris nostris. » Qua^-
iiam lex ista est per quam vitia peccali operantur? Nura-
quid Lex Moysi etiam si secundum littcram obscrvctur
vitia general pcccalorum ? Scd in apcrto est quod illam Le-
gem membris qua.^ rcsistit legi mcntis, de qua et
dicat in ,

ante tractavimus * quomodo « Lcx subintroivit ut abun-

,

«darct pcccatum*. » Ipsa crgo Lcx cst qunc facit, in his

qui sccundum carncm vivunl, vitia pcccatorum abun-
dare ut fructificcnt morti. Ad hoc namquc est illa lcx in
mcmbris nostris ut rcsistcns advorsum logcm mcntis cap-
,

tivos nos ducat pcccato , et hos fructus oircrat morti.

« Nunc autem soluti suraus a Lege raortui in qua delincba- ,

» niur \ » Abhac crgo lcge in qua dctincbamur nunc soluti , ,

sumus. Nunc. Quando? Siuc dubio qiiando cum Christo

mortui sumus et conscpulli ei pcr baplisunim cl cruci-
, ,

* Roin. VII, 5, (>. — Mhi.l. 5, — 'Ihid. 2{. — M(l. T, ao.— 5 [,1.

VII , fi.
 ,,,:,

2l8 OniGENIS COMMENTARIA

fixi cum ipso : et Ideo dicit : « Soluti sumus a Lege mor-

))tui. » Nisi enim quis mortuus fuerit cum Christo , ab ista

lege non solvitur. Scio et in aliis exemplaribus scriptum :

« A lege mortis, in qua detinebamur » : sed hoc , id est

mortui , et verius est et rectius. Quod vero addit in conclu-

sione : « ita ut serviamus in novitate spiritus , et non in ve-

))tustate Htterae*, )> quodsine dubio de Lege litteroe dictum

videtur , hoc modo consequente intelligi poterit. In carne
quidem poslti , et secundum carnem viventes ,
propter pec-
catorum vitia , quae lex illa , quae erat in membris nostris

alebat ut fructlficarent morti , non poteramus ser\ ire novi-

tati spiritus , dum illa lex membrorum vivebat in nobis,

immo dum nos secundum illam vivebamus. Ubi vero Ghris-
tus pro nobis est et nos cum ipso mortui sumus
mortuus ,

peccato sumus per ipsum a Lege peccati in qua de-

, llberati

tinebamur, et possumus jam servire Legi Dei; servire au-

tem in novitate spiritus non in vetustate Ilttera?. Non enim ,

idcirco nos Christus abstraxit a lege peccati , ut vetustati

litterai serviamus , id est , ut circumcisionem recipiamus

et sabbata , vel caetera quae vetustas Legis litterae continet

sed ut Legem Dei in spiritus novitate servemus, id est , ex

omnibus quie in ea scripta sunt spirilalem sensum Spiritu
donante capiamus slcut et ideni Apostolus in aliis dicit,

quia « velamen est positura in facie Moysi cum autem con- ,

«versus fuerit quis ad Dominum, auferetur velamen. Do-

»minus enim spiritus est. Ubi autem spiritus Domini , ibi li-

sbertas^. ))Novitatem sane spiritus scio quojsdam male in-

telligentes illuc traxisse , ut dicerenl novum esse Spiritum ,

tanquam qui ante non fuerit nec veteribus innotuerit et , :

nesciunt se in hoc gravissime blasphemare. Ipse enim Spiri-

tus est in Lege , ipse in EvangeUo , ipse semper cum Patre et
Filio est , et semper est , et erat , et erit , sicut Pater et Filius.

* B-om. VII , 6. — ^2 Cor. iii, i5 , i6 , 17.

J
 ,

IN KPIST. AD nOM\NO$. LID. TI. QlQ

Non orpo i|>so noviis osl , sod crodonlos innovat, cum cos a
voloribus uialls ad novnin vitani ot novani rcligionis Ghristi
obscrvantiam adducit, cl spiritalcs ox carnalibus facit.

VIII. ft Qiiid orgodiconms? Lox poccatiimcst? Absit. Scd

• pccoaluui non cognovi , nisi pcr Lcgcin. Nam concupis-
nccnliam ncsciobam Non concupisccs-
nisi Lcx diccret :

nOccasione autcm accepla peccatum per mandatum opera- ,

» tum cst in mc oninom concupisconliam. Sine Lege enim

• pcccatum morluum erat. Ego autem vivebam cine Lcge ali-

squando. Sed ubi venit mandatum ,

peccatum revixit. Ego
»aulem mortuns sum et invcntum est mihi mandatum, :

»quod crat ad vitam hoc csse ad mortem. Peccalum cnim

,

tooccasionc accepla per mandatum scduxit me , ct per illud

» Lex quidem sancta et mandatum sanctum
occidit. Itaqnc ,

»ct justum, ct bonum. Quod orgo bonum est, mihi mors

»est? Absit. Sed peccatum ut apparcat pcccatum pcr bo- , ,

» num mihi opcratum est mortem ut flat supra modum ,

speccator ipsum peccatum per mandatum*. » (7) In his lo-

cis positos crebro nos necesse est do Icgum diversitalibus

comuionerc. Hoc enim vult Paulus qui sub uno legis no-
mine sensum da una ad alteram tacitis indiciis transfert illo ,

nt arbitror proposito quo et Scripturnc propheticoe con-

,

stant, nc ea quaj inspirati divinilus proloquuntur, impolitls

hominibus et minus adhuc vel fidei vel studii deferentibus

in propatulo poncrentur, et pcdibus (ut ita dixcrim, ) con-

culcanda tradercnlur : sed ut , secundum ea qunc supra per
quamdam similitudinem diximus , myslerium sui regis ad
paucos et occultius perveniret. Ait itaque : « Quid crgo dice-
»mus?Lcx pcccatum est^? » Putasli inquit me de Lege , ,

Moysi dicere quia \^cccidum c»t? AOsit ,aOsit. Ad utrumque

sufliciat quia neque dc Lcge Moysi loquor, neque de ipsa

dico quia peccatum est : scd, « Peccatum non cognovi nisi

* Roiu. vit , 7 et sef|(i. — ^ Ihid. 7.

 ; »

220 ORICENIS COMMENTARIl

»per Legem. Nam concupiscentiam nesciebam, nisiLex di-

«ceret : Non concupisces*. » Inlellige, inqiiit, de qua lcgo

loqiiar, quffi nisi esset, peccatum nemo cognosccrct. Num-
quid Moysi Lex est per quam Adam cognovit peccatum
suum et abscoudit se a conspectn Domini ^? Numquid Moysi
,

Lex est per quam cognovit Cain peccatum suum et dixit :

«Majus peccatum meum, quam ut relinquar'? » Aut

est
per quara Pharao cognovit peccaium suum et dixit « Do- , :

«miuus justus est, ego autem et populus meus impii"?»

Quod omnes, aUIque innumeri anle IMoysi Legem co-
si hi
gnoverunt peccatum suum uon erlt slnc dubio Moysi Lex ,

de qua dicit Apostolus quia « peccalum non cognovi nisi ,

»per Legem » et de qua dicit

^ « Concupiscentiam nescie- :

»bam nisi Lex diceret: Non concupisccs; » sed est illa lex
de qua frequenter diximus , qua3 in hominum cordibus
«scripta est, non atramento , sed Spiritu Dei vivi% »etdo-
cet unumquemque quid agendum sit,quid cavendum. Ipsa
est ergo per quam cognoscit homo peccatum suum. Aperte
hic uaturalem legem dicit tamdiu ignorari a nobis, quam-
diu tetatis processu noverlmus iuter bonum et malum dis-

cernere, et a conscientia nostra audierimus. Loquiturenim

nobis intra consclentiam, et diclt : « Non concuplsces '. »

Sed quoniam non semper, nec ex initlo ut nascitur homo,

lex ista invcnitur in homlne, sed allquandlu, dum aetas non-
dum patitur, sine hac lege vivitur, sicut et ipse Paulus fa-
tetur qui dicit : « Ego autem vivebam sine Lege alIquando\
iu illo tempore quo slne Lege viximus , concupiscenliam
nesciebamus. Non dixit : Non habebam , sed ait : Nescie-
bam tanquam
, quae esset quidem , ignoraretur tamen quod
esset concupiscentia. Ubi autem venit ralio , et lex naturabs
locum in uobis processu aetatis invenit , docere nos cojpit

' Rom. VII, 7. - ^ Ccnes. iii, S. — ^ Id. iv, i3. — ' ExoJ. ix , aj. —
* Roni. VII, 7. — * 2 Cor. iii, 3. - ' Ruiii. vii, 7. — ' Ibitl. 9.
 ,

\f< 1 IMST. \» nO\MNOS. l.in. VI. 59.1

«|n;r rsscnl l;oM;i , cl pioliibiMC a ni;ilis. Utcc ergo dtun tli-

cil : « NoM concnpisccs , » qnod nnlc ncsricbamns, ab ipsa

didioinuis malam cssc concupisccnliam. « Occasione aulem

naccopta, peccatum pcr mandatum operatum est ia mo
omnem concupiscontiam '. » Lcx illa dc qua dicit, qula
« concupisccntiam ncscicbam , nisi Lcv diccrct : Non con-
)>cupiscs'\ » ipsa cliam mandalum appcllatur. Ait crgo qula
occasione mandall hujus quo concuplscerc prohibcmur,
pcccaluni vchcmenllus exarslt in nobis , et oaincm opcra-
tum cst in nobls concupiscentiam. In eo namqiie in quo

concuplsclt caro adversus spirltum, idesl, adversusLegem

quac dlcit : « Non concuplsces »etiam , advcrsalur ci, et ccr-
lamcn quodammodo gcrll, ut non soUun concupisccntlaj
salisfaclal , scd eliam advcrsarium vlncat. II.cc cst crgo oc-
caslo quam dlcit vcnire cx mandato. Nescio quo ctcnlm
paclo ca ([ux prohibcntur ardcnllus deslderantur; et ideo
cum mandalum sanclum, el et bonum slt (quod
justum,
cnlm proliibct inahnn, nccessarlo honum est), dum prohi-
bendo concuplsccnliam magis eam provocat el innammat,
pcr bonum mihi opcratum est morlcm. Indicat lamen Apo-
stohis In liis, quod orlgo peccall cxconcupiscenlla orta slt,
dum prohlLente Lege sive Moysi , quce diclt : « Non concu-
» pisces % » sive ellam , ut supra cxposulmus, n:iturall , eo
contcntioslusquod prohibeliu'c\pctitur. Scicndum sane est
quod concupiscentia liic culpabllis poultur. Est autem In
multisetlaudabills, slcutsupraostendlmus. «SineLegcenim
»peccatum mortuum esl. Ego autcm vivebam sinc Lege all-

wquando. Sed ubi vcull mandatum, pcccalum revixit.Ego

»aulem mortuus sum; et inventum est mihl mandatum
«quod erat ad vllam, hoc esse ad morlem*. » De hls penc
omnlbus jam in superiorlbusplenc tractatum est : unde nc
cadem sa'pius rcvolvamus , brcvltcr qu;v dlct;i sunt in me-
' Koiii. VII, 8. — 2 IijiJ. 7.— ' Kxod. XX, 7. — ^' Rom. vii, 8,9, ro.
 ,

222 0RICENI8 COMMENTARIA

moriam revocabimus. SineLege autem peccatum mortuum

esse in nobis , hoc est , antequam per aetalem rationabilis

intra nos sensus vigeret , ostendimus , cum ctiam exemplum

pucri percutientis patrem aut matrem vel maledicentis ad- ,

duximus. In quo secundum Legem quidem prohibentem

percuti vel maledici patrem aut matrem peccatum fieri ,

videtur* sed istud peccatum mortuum esse dicitur, quia

:

Lex nondum adest in puero quae eum doceat hoc quod fa- ,

cit fieri non licere. Sine hac autem Legeet Paulum et om-
,

nes homines certum est aliquandovixisse , hoc est, inaetate

puerili. Omnes enini similiter per illud tempus nondum ca-
paces hujus naturalis legis existunt. Nam utique non vide-
retur de hoc Pauli vera esse professio. Quomodo enim sine
Lege Moysi probabitur Paulus aliquando vixisse^ cum ipse
se Hebrieum exHebraeis, et octava die circumcisumsecun-
dum Legis prcTccepta , fateatur ' ? Sed hoc modo quo diximus
sinelege naturali vixit etiam ipsealiquando in pueritia. Quo
in tempore non dixit non fuisse in homine peccatum , sed
mortuum fuisse, et revixisse postmodum ubi lex naturalis
adveniens prohibere concupiscentiam ccepit quaj lex veluti :

mortuimi suscitavit peccatum. Peccati namque naturahaec

est , si fiat quod Lex fieri vetat. Reviviscente ergo peccato,
« ego fimjuit ,mortuussum \ n Ego Quis? Animasinedubio
:

quaefeceratquodfierilex vetabat : « AnimaeHtmquaepeccat",

» ut Propheta dicit , ipsa morietur. » Inveutum est ergo man-
datum quod datum fuerat ad vitam , aninue scilicet , ut
eam doceret opera vitae , cessisse ei ad morlem dum pro- ,

hibila non tam refugit , quam ardentius expetit. Movet me

tamen in his quomodo dixerit peccatum mortuum esse et
revixisse. Yidetur enim quia non possit dici mortuum nisi

quod aliquando vixerit , et postmodum vita caruerit. Sed

*Exod. xxr , i5. 17. — 2 Philip. III, 5. — ' Roni, vii, 10, — '^ Ezech.
xviii, 4-
 ,

IN l.PIST. AR nOMANOS. Lin. VI. 225

ol lioc ipsnin (jiiod <]icil , rcrixit^, non nnper datam vitam,

scd priorcni rcddilain docct : ipscenim sermo rcrmf ,

rnrsiim vivissc significal. Si crgo in anima dicitur revixisse

peccaUim , quomodo hi de hoc sermone Apostoli quo ait
«Ego antem vivcbam si Lcge aliqnando^,n dogma aeze-jau-
f/aTW(T£f.>; introdiicnnt ,
qnod animas honiinnm prius in pecu-
dibns , vcl avibns , ant piscibns docet fuisse, et sic ad ho-
mines vcnisse : et propterea dixisse Apostolum , « Ego
wautem vivcbam sinc Lege aliqnando, nqnasi qui antequam
in hoc corpus venirct humannm , vixerit in eo ordine
( verbi gralia) aut avium , aut aninuiHum , ubi lex nulla
haberelur. Quomodo , inqiiam, ad hoc poterunt respon-
dere, cum in anima non nupcr exortum , scd quod erat
mortuum dicat revixisse peccatum ? Et cerlum est quod
is qni rcviviscit , vixit aliqnando. Nunquam ergo anima in
eo ordine fuisse videbilur, ubi pcccatum sinc Lege nec
fuisse poluit , nec vixisse. Haec adversum illos dicta sint,
qui Aposloli sermonem ad dogma impium trahunt. Nos au-
teui mortem hanc peccati bcneficio Del datam dicimus
lcmpore eo , quo sine Lege vivcbamus. Quod et si veniente
mandato quod ,
i et sanctum , et justum , et bouum est*, »

reviviscit in nobis peccatnm , et occidit nos ( « peccatum

»enim accepta occasione per mandalum seduxit me, ct

»per illud occiditS), non est accusatio mandati per hoc

quod occasionem qua occidit me peccatum venisse dicit ex
mandato , sed liiec est dicli hujus conscqnentia. Lex dici-
tur qua^ docet quid ficri debeat ,
quid cavcri ; ol ncccsseest

ut illud qiiod caveri dicit , edoceat quale sil , qno pcr hoc
cavcri facilius ]>9ssil. Ncmo enim potest vilare quod nescit.
Si quis ergo edoctus pcr Legcm quale sit illud quod caverc
debet; non lam cavcat, quam facial ilhid; occasione qui-
dem Legis non faciendic rci scientiam vidcbitur accepissc :

' Rom, vn ,
9. — ^ Ibid. — ' Ibiil. la. - » Ibi.l. 11.
 ,

2 2/} ORICEMS COMMENTARIA

sedLex non idcirco eiim docuerat ut faceiet quod non deLc -

bat et moreretur; sed ut non faceret et viverct. Sic ergo

, ,

« peccatum occasione accepta per maudatum seduxit me

))Ct per illud occidit*. )) Aut ccrte quiadixit, o Peccatum
)) pcr mandatum seduxit me , et per illud occidit , » potest
hic pccQatum vel ipsum auctorem dixisse peccati , de quo
scriplum est : « Serpens seduxit me^ » : vel etiam personam
finxisse peccati ,
qua? visa sit hominem seduxisse occasione
mandati , ut suavem faceret concupiscentiam , et anima
dum suavitate concupiscentiae delectatur, praevaricando
mandatum quod dicebat , Non concupisces , moreretur. Sed
ne quis hoc mandato Legis ascriberet, quod occasione prae
cepti a peccato seducta est anima et occisa subjungit ,

Aposlolus, et dicit: « Itaque Lex quidem sanctaet man- ,

datum sanctum , et justum bonum^. Bonum namque

et )>

est maudatum et , Lex sancta est. Bona enim pra^cipit, et

bonorum observantiam mandat. « Quod ergo, inciuit ^ bo-
»num est , mihi mors est? Absit*. » Objectionem rcfellit

necessario consurgentem , et dicit : Non quod bonum Legis

et mandati mcrtem milii intulerit-, secl peccatum , inquit, ut

quam iniquum sit appareat per bonum milii intulit mortem^. ,

Bonum namque est mandatum cum servatur si vero non :

servetur, necessario malum erit illi qui perdiderit bonum.

Fit ergo « ipsum peccatum supra modo peccator® » ex oc-
casione mandati. Diximus et superius quod quasi personam
llnxerit peccati , et de ipsa dicat supra modum peccatorem
efTcctum ipsum peccatum , de cujus persona loquitur, ex
occasione mandali. JMinus enim peccati est, si id quod non
prohibetur admillas. Si vero vetita et interdicta commise-
ris, supra modum, ut ita dicam , peccator es : quia non
solum commisisli quod non dcbuisli , sed et prKceptum

* Piom. VII, II. — ^ Gencs. iii, i3. — ^ Eom. vii, i3. — "Ibiil. 12. —
5 Il)i i. — ^ Ibid.
 »,

IN 1:PIST. AD nOMANOS. LIB. Vf. 825

pr.Tvarloaliis os. Ouod aulom cllximus pcccatum pcccator*,

inakiiuuKs viliuui sormouis rociporo, quam scnsum Apos-
toli noii inlcgrc cxprlmcrc : quia lu lalino sermone angus-
lavitnos nomcn pcccali , quod nculro gencre dcclinalur : iii

gr.TCo vcro fcouilnlnum csl ; ol Idco jicccalorcm cum nos

appollavimus : nam ibl pcccalrix appoUarl potcst.
IX. «Sclmus cnlm quiaLcx spirllalls est : cgo aulem car-
» nalis sum , vonundalus sub poccalo. Quod enim opcror,
» Ignoro : non cnim quod volo, Loc ago ; scd quod odi, IUud
sfaclo. Si aulcm quod nolo, Illud faclo, conscnllo Legi, quo-
»niam bonn cst. INunc autcm jam non ego operor Illud
»sod quod habltat In me pcccatum. Scio cnlm qula non ha-
sbltatin me , hoc cst , carne mea, bonum. Velle cnlm
Iii

»adjacet mihi : peificerc autem bonum non invenlo. Noii

»enlm quod volo faclo bonum; sed quod nolo malum hoc ,

»ago. Si autem quod nolo, ego non jam cgo opcror

ii\cio ,

» illud, sed quod habltat in me peccatum. Invcnlo Igltur Le-

»gcm, volentl mlhi facerc bonum, quonlam mihi maiuui
3 adjacet. Condelcclor cnlm Legl Dei sccundum intcrlorcm
»honiInom : vldoo autom ailam logcm iu niombris niels re-
• pugnantcm legl mcntis meae, ct capllvum mc duccnteni:
»in lcgo peccati, qua3 est In mcmbrlsuieis. IMisoregohomo,
»quls me llborablt de corporc morlis hujus ? Gralia Dei
»pcr Jesum Chrlstum Domlnum nostrum^ » Si cul forte

illa cxposltlo , quam de legum divcrsltale lenebamus, vio-

lenlcr procsumpta vidobalur , advorljit luinc In hoc capilulo,
quomodononsoluui lcguni sedclpcrsonarum , divorsilas in-
Iroducitur. Nam Pauhis qui inaliis dixlt, oNos enim incarnc
«anibulanlos non secundum carnem mililamus', » in prrc-
scnll ioco dicit sc cssc carnalcm : ot lilcsub poccato dlcii ?o
essc venundatum , qul in aliis dlxll : «Prollo onq)lI cstis ';

* rvuni. vir, i3. — -^

H)iJ. 1 '( tt se ;. - 'a Cor. x, 3. — * IJ. vr,
ao.

XIII. i5
2 2G ORIGENIS C0MMF.^TA4\iA

et ilcrum : « Cliristiis nos redemlt*; » et rursum In alils

dicit : « Vivo aulcDi , uon jam ego, vivil vero in mc Chris-

»lus'. » Et iterum qui ait , « Propter inbabitantcm Spi-

»ritum ejus in noLis% » nunc dicit : « Quia non habilat in

» me hoc , mca bouum''. » Quod si non habi-

est , in carne ,

tat in carnc ejus bonum, quomodo dicit, quia corpus nos-

trum templum est Dei et templum Spiritus sancli^? Sed ,

et caetera in quibus confiletur a lege quai in mcmbris suis

est , ct repugnat legi menlis suae , captivum duci se in lege

peccati ,
quomcdo apostolicae convenicnt diguitati , et

Paulo prfocipue , in quo Christus et vivit , et loquitur " ? Sed

colligamus ex his quomodo nioris est Scriptur;c divinoe et

persouas latenter, ct res, et causas dc quibus dicere vidc-

tur, et nomina commulare, imo polius eisdem nominibus
in aUis atque aliis rebus uli, ut in prKsenti loco ait Apos-
tolus « Scimus enim qnia Lex spiritalis est'. » Hoc adhuc
:

quod dixit : « Scimus quia Lex Spirilalis est, » apostolica

auctoritate pronunciat. Nonenim scitLegem spiritaiemesse

qui carnalis est , ct sub peccalo venundatus est ; scd qui
habet in se Spirilum Dci, iile scit quia Lex spiritalis est :

quod de Moysi Legeconvenit dictum. Ipsa namque estquoe

ei quispirifallter iliam intelilgit, Lex splritalis est, etSpiri-

tus vivificans qui vero carnaliter, Lcx lilterre et Iltlera oc-

:

cidens esse mcmoratur. Quod vero dlcit,« Ego autem car-

»nalis sum, venundatus sub pcccato% »hlc jam tanquam
doctor Ecclesia^ personam in semctipsum susciplt infirmo-
rum : propter quod et alibi dlxlt : « Factus sum Infirmis in-

))firmus, ut infirmos lucrarer^ » Et hic ergo infirmioribus

quibusque, id est , carnalibi]s> et qui sub peccato venun-
dall sunt, efficltur Paulus carnaiis ct sub peccalo venun^

* Galat. iit, i3. — * Id. ir, 20. — ' Roin. vrii , 11. — ^2 Cor. vi , 16.

— » I Id. VI , 19. — * Rom vii, 23. — ' Rom. 14. — * Ibid, — * i Cor,

IX, 23.

I
 tK KPTST. A1> nOMVNOS. LII^. Vf. 2 2^
(l.iliis , v\ KM{iiiliir c:\ ([luv illls lof[ui nioris osl vcl cxcusa-
tioiiis v.'I incusalionis oblcnln. Ail crgo dc sc tanqiiam cx
pcrsona illornni lof|iicns : « Ego anlcni caiuialis snm vc- ,

«niindalus sub pcccalo' : » hoc cst, sccnndum carncm vi-

vens,ct in pcccall potcslatcm libidinis ct concupisccniiai
prelio i'cdactns. « Qnod cnim Non enim
operor ignoro.
» quod volo facio ; scd quod odi , Quod crgo ait,
lioc ago '\ »

quia « ignoi"0 qnod opcror, » non tamcn rcm ipsam quam

operalnr qnis ignorat, licct carnalis sit, scd caiisam rci
quam agit dicitur ignorarc. Quod vcro dicit, « Non cnim
«quod volo ago; scd quod odi , illud facio , «ostcndlt quod.
boel carnalis sit, cl sub pcccalo vcnnndatus qui ho-c lo-
qnilnr, tanicn etiam rcsistcrc aliquantulum vitiis conclnr,
Icgis sciliccl naluralls inslinctn, scd vincalur a vitiis ct op-
priniatur invilus : ul sa^pc accidit ( vcrbi gratia ) cum pro-
ponit quis patienter fcrre instigantem sc , et ad ullimum
vincitur iracnndia , ct palifur hoc invilus : irascllur crgo
etiam cum nolit irasci. Hoc idcm cllam limoris vllio acci-
dcrc solct , ut conlra voliinlateni quls nielii ct formidinc
iciTcatiir : hoc et in elationc subili vcl inopinali honorls s.xpc

conlinglt , nt arroganllor fiat ct lumidior qiiam vnlli. A in-

citur ergo in hls singulls qui nondum splrilalls cst , etlani
ccntra voluntatem : quia voluntas ista nondnm ita fortls,

et ila robusta cst , ut dcfiniat apud se nsque ad moiloin pro

veritatc ccrlandiim : ncc talis csl qii;c dical : « csl, cst : non
nnon^; ct idco non potcst cpcrari qua; vult , scd qnaD non
vult. Tamen ex ea parlc qiia non vnlt malum , conscntlt
Legi Dci quia bona est conso- , qucT prohibet malum et : in
nantiam quanKl.im ad Legcm Dci Icx naluralis adducltur,
ul cadcm volint, al({uc cadcm nollnl. Qiiod si sccundnm
Toluntalem Lcgl Dci consentiiniis , mnlum crgo quod faci-
miis , non jam nos id, sed pcccatnm quod In iiobis cst , 0{)C-

*Iloiu. vu, i.;. —2 Ibid, i5. — 'MaUb. r, 3;.

ayg OniGENIS CdMMfiNTARIA

ratur, Id cst, lex ct voluiitas carnis, qii3c captlvos nos da-

clt in lege peccati qua3 In incuibris est. Et lilc fjuidcm Pau-

lus carnalis dicit, quia «

jani non ego operor illud , scd quod

«liabilat In me peccatum^ » Paulus vero splrilalis in aliis

diclt ,
quia « abundantlus quam omnes Illi laboravi : non
r aulem ego , sed gratla Del mecum ". » Lt ergo iste labores

suos nonsibi, sedgralia^ Dci, quoe in Ipso operabatur , ascri-

bit , Ita et Illc carnalis opera non bona non slbi , scd pec-
calo, quod in se habitat et operatur annumcrat, Ideo ergo ,

dicit « Non jam cgo opcror illud

: sed quod habltat in me ,

»peccatum. Non enim habilat In me, hoc est, in carnc

» mea, bonum'. » Nondum enim in eo Chrlslus Inhabitat, ne-

que corpusejus templum Dol est. Verumtamcn nonusque-

quaque hlc , cujus persona proponitur , alicnus cst a bonis ,

sed proposlto quidem et voluntate coeplt bona requirere ,

nondum tamen polcst bona rebus et operlLus obtinere. Est

enim talls qua^dam Infirmitas In hls qui Inilia conversionis

accipiunt , ut cum vclit quisstalim facereomne quodbonum

est , non statim volunlatem scquatur effectus. Nam et medi-
latus apud semellpsum dcccrnit ( verbl causa ) ut nonlras-

catur , ct hoc in voluntate dcfinlt : sed quoniam longo usu

et consuetudine dlutina vitlum in co Iracundloe domlnatum
est , obslstit etiam voluntati et proposito; ac sohto sibl usa
illnere vls furorls crumpit. Simililer aglt et hbldinis vltium.

Pari quoque consuctuditiis morbo et mendacium subripit,

formldo dctcrrct : ct in his singuHs isle qui jam initia con-
verslonis accipit , compclenlcr dicit, qula « velle adjacet

»mihi autem bonum noninvenio. Nonenim quod

,
perficerc
svolobonum ,hocago; sed quod odi malum Illud facio \» ,

Quod si judicium de bono habet voluntas consuctudo au- ,

tem carnalium vlllorum , quos lcx carnls vel lex mcmbrorum

anpcllala est , obsislit ct subripit, ex co quod boni vobjnla-

1 llom.vn, I-. — 2 X Coi-, iv, 10, — 3 Rom. vn, 17, 18. - ^ Ibid. iS, ig.
 ,,

IN EMST. AD nOMANOS. Mn. VI. 22^

Irm p;oro , IIccl .ngnm mala , lamcn qula invilus ago, « con-
i»scnlIo Lcgi Dci •|uonloni bona cst'. » Odl enlm mala, ct
cuplo agcrc bonaqnns Lcx jiibcl. Quod siconlra voluntalem
mala ago, viclus consuetndlne vitiorum usuque peccandi,
«non jamcgo, plioccst intcrlorhomo, aqnod bonumvolo, ,

»lioc faclo; scd quod habllat In mc pcccalum^ » Consue-

ludiucm namque pcccandi pcccaluni nomlnavlt. « Invenlo

» igilur Lcgcra , volenli mihi facere bonum , qula mihi ad-
BJacclmalum. Condclcclor cnlm Lcgl Dei secuiidum inlc-
«riorcm homlncm'. »Etin hls uls.Tpe in supeilorlbuscom- ,

monuimus, non videntur eloculiones inlcgre cxpllcari sed ,

conjuncllonum vcl abundantla , vcl proprictatibus impedlri.

Tali crgo quodam ordlne lcgcre dcbcmus , ut inlcllcclus
iucidior fiat : Igilur, qula malum mlhl adjacet, volcns fa-
cere bonum invcnio Legem Dei, ct condelcclor ei sccun-
dum Inlcrlorem homlnem. Pcr quod ostendit, quia interlor
homo, hoc cst , volunlas ct propositum quo inltium acclpit
converti adDomlnum, Lcgl Dci consentlt, et dclcctatur in
ea. Scd, ut supcrius diximus , non slatim ut volunlalem
quls habuerlt convcrti ad bona ,cllam usus bonl opcris sub-
sccutus cst. Cila enlm res est volunlas , et slnc inipcdlmcnto
couverlitur : opus vcro tardum cst, quia ct usum , et ar-

tcm, et laborcm rcqiilrlt opcrandl. Qnod ut cvldcntlus flal

ulamurctiam simllltudinc cxcnipll. Ycrbi gratla , vult quis
sapiens fieri , nec tamen stallm ut volult, saplens clTeclus
cst; sed vohuilas quldcm prneccssit, ncc slnc voluulntc ali-

quis ficri saplcns polcst : scd tamcn cuni volimlas aflncill

aduibcndus cst labor, sludlum , solllciludo , vigili;c, doc-
trlna, Inslitutlo; ct vlx allquando usu longo et meditationc

continua saplcns cflicllur. Isle crgo ab inltlo quidcm statiin

volunlatcm liabult utcssct saplons, scd non stollm afTuil ci
opus saplcntuc. Scd ct in eo ipso cum crudllur ut sapicns
* Y\oni. vit , i6. — * Ibid. 17. — ' Ibi.l. 3 r , 3.2.
23o OMGliNlS COAIMENTARU

fiat, qiianla slulle et contra saplenliam gesslt ! Qul tamen

inlelligcrequidem potuit cjuamstultegesserit rhabebatenim
jam studium sapienlia?; non tameu ita jam saplens erat , ut
cavere posset nc quld insipienter admitteret. Iste ordo et de
pudicitia habendus est , quod non stalim quis ut voluerit
pudicitiam profiteri, etlam opere implcblt ut nullis concu-
piscentiae slimulis agitetur. Sic et de mansuetudine, et do
patlentia, et de slnguhs quibusque vlrlutlLus sclendum est.

In qulbus omnibus dlcl convenit, quia« condeleclor Legi

»DeI', «hocest, vlrtutibus, secundum inlerlorem homl- «

vnem. Yideo autem allam legem In membris mels, repu-

«gnanlem legi mentls meaj, et capllvum me ducentem lu

» lege peccatl qua est in membrls mels. » Quod supra dixe-
,

rat « Velle enlm bonum adjacet mihi% » hlc volunlalem

:

tonl legem mentis nominavit : quae lex mentisconvenlt cum

Lege Dei , et consenllt el. Sed rursummotus corporis et de-

sideria carnis legem membrorum diclt, qua^ caplivam ducit

animam , etpcccati legibus subdlt. Certum est namque quod
desideria carnls animam trahant ad peccatum et eam legi- ,

bus ejus subdant : et sicut lex menlis , quas consentit cum

Lege Del , si animam potuerlt obtinere, adducit eam ad
Legem Dei : ita et lex qunc in membris est et concupls- ,

centia carnls , sl seduxcrlt animam peccall eam legibus

,

subdet. Sed cum haec Paulus , assumpta fragiUore persona ,

intra hominem haberl ccrtamlna docuisset , et ostendissct

quod etlam contra voluntatem per desideria carnis anima

usu Ipso pcccandi in peccati jura raperelur, exclamatione
utllur adhuc ex persona illlus quem descripsit , et diclt :

« Miser ego hcmo Quls me ! llberabit de corpore mortis hu-

» jus^ ? » Vldet se miserum , Intra quem lot leges sibi invl-

cem rcpugnant, commoventur « Pugnat caro

tot prtTlia :

wadversus spiritum, spiritus autem adversus carnem'^ » :

*Rom. VII, 22, 23. — 2 Iijij_ i3, _ 3 iljij, j^^ — 4 Galat. v, 17.
 ,

TN r.PFST. An noMANos. i.iD. vr. 2^1

K^V qu.T iii nirmhris cst rrj>ii^iial lcgi nicnlis , (t capliva

dnciliir .Tiiinia iii Iciic prrcidi , vl siib jnc;o cjiis cnicilur,

eli.-im ciiin inlcrior lioino Dci l.cgc dclcclelur : fjuoniodo iii

his tot cl lalibus niaiis non niiscrum sc dicat homo, ct iii

corporc niortis habltare? Mcrilo namquc corpus mortis ap-

pellalur, in quo habllat pcccalum quod mortls est causa.

Fit cr^o cxdamatio Iktc cx p(>rsona illius qucm inilia qul-

dem convcrsionis acccpisse dcscribil Apostolus , In eo quod
Toluntas el adjaccl boni , sed nondum in cftectuni venerik

boni. Non enim invcnil pcrficcrc bontim ,

qiiia nondum In

eo usus inolcverat exercitiunique Airtulum. Ilcspondclur

vero ei ad hoc quod dixcrat : « Quis me libernblt de corpore
» morlls hujus ' ?
»
jam non Iliius persona , scd ex Apostolica
auctorllate: «Gratia Dci per Jcsum (ihrislum Dominum nos-
» Irum ". » l nde apparcl quod proplcrca haec omnia descrlp-
sit Aposlolus, ct malaquae Intra nos agcbanturexposuit, ut
ad ullimum oslcndercl ct doceret de quantis nos malls et dc
quanlis morlibus Chrislus cripiiit. Quod autem n.orls sitln

Scripturls divinis sanctos pcrsonas assumere pcccatorum

et magistros susclpcre in semetlpsos infirmitates dlscipulo-
luin, cx libro quidcm Psalinorum plcnissime pcrdoccmur,
Ciim dicit : « i\on csl pax ossibus mcis a facic pcccaloruni
»meorum ,
quin iniquitates superposilnc sunt capili meo, et

«sicut onus grave gravalac sunt supsr me. Gompulrucrunt

»et exesas sunt clcatriccs mcas a facle InsIpienliaD mcne. I\Ii-

• serils alllictus sum , et curvalus suin usqiic in lincm', » et

CTtera qiiibus pcne Intcgcr hlc scribilur Psalmus. Quod si

forle aliciii vidcbilur hn^c Davi<l magis de scmcllpso, pro

his qunc accldcrant ci , diccrc potuissc, quam dc aliis ,
qiiid

etlam dc Danicle dicemus ,cujus peccaluni quidcm nujhiin

referlur, exhomologesls tamen in jcjunlis ctcilicio ct cincro

describitur, et orallo hujusmodi , iii «pia intcr cjctera cliani

* Kom. VII, 2 4- — * Abid. 2 5. — ' Psaliu. xxxvii, 4 , 5, fi, 7.

 ,

202 ORIGENIS COmiENTARIi

hacc dlclt : «Peccavlmus, Inlqullatem fecimus, injiistc egi-

»mus, Impletatem commisimus , et discessimus , et dccli^

»navimus a raandatis tuis et a judicils tuls , et non audivi-
»mus servos tuos Propliclas , qui loqucbanlur noLis iii

»nominetuo, et reglbus, et prlncipibus nostris , et patri-

»bus noslrls , et omni populo terra?. Et tibi, Domine, jus-

»tltla, nobis autem confasio facici*. » Quls est qui in his

verbis ncgare posslt personam peccatorum a Daniele esse

susceptam , pro quibus tanquam pro seipso haic dlccre vi-

deatur? Lnde convciilcns est nos leirenles dicti sanclo-
rum , cum ab eis lale allquid dici videmus , iutclligere efe

sentlre qula nostras in semetipsis passiones noslraque pec-

cata dcscrlbont : et propterea hocc ilH dcflent, ul illorum

flellbus nos invltemur ad lacrymas. Considerabant cnim nc-

minem ita durum ct ingratum posse Invenlrl , qui cum ab
aliis videat vulnera sua lugeri , ipse nullum de suis vulncri-

hus sensum doloris acclplat. Itaergo et in pra^scnti capltulo

Apostolus ne quis nostrum erubcsceret dc his quac intra so

geri sentiret; aut etiam conversus ad Dominum, et mutata
jam voluntate, ne hoecadhuc intra semetipsummoveri sen-
tlens desperaret, ipse ea quasi in semetlpso geri descripsit,
ut exemplo Ajwstoli nec corporls natura} pudeat quemquam
nec pro emendatione desperet nec malorum suorum mul- ,

litudlncs ignoret, ex qulbus per Christi gratiam Ilberatur.

X. « Itacjue ego ipse mentc scrvio Legi Dci , carne autem

» legi peccati ^. » Forte aliquis dicet quod Apostolus, qui
nunc usqiie non quasi ipse, sed assumpta alterius persona

locutus est , modo vclut personx Immiitationcm designans

dicat, Ego ipse, ut ostendat ha^c qua? dicenda sunt, ad se-
ipsum idem Apostolus pcrlinere. Diclt autem quia mente
servlat Lcgl Dci , carnc autem legl peccati, quasl tanta sit

pcccandivis, lanla carnis lyrannis, quam uec Apostolus

* Dan. IX , 5 ct seq, — ^ Rom. vii , 2 5.
 IN EPIST. AD r.OM.VNOS. MH. VI. 8.J0

possil cfliigcrc; cl proploroa m ;iliis <li\rrit, qiiia « iiiac(>ro

»corp'.is nicmii, cL scr\lliill snbjicio , nc forlc cnm aliis

» prxdicavcrira , ipsc rcprobus clUciar'. » Scil h.TC qui cx

pcrsona Apostoli accipit dicla , dcspcralioncm mihi vidclur
incuterc omni animac, quod ncmo sil prorsus qui non pcc-
cct In carnc. Iloccslcnim carno scrvirc logi pcccali. iMilii

crgo uiagis vidcliir illius adluic (cncro porsonam, quam su-

pra insemclipso dcscripsit, quasi voluulalc jum clproposita
ad mcliora convcrsi , ct mculc alquc animo LogiDoI scrvlon-
lis, nondum tamcn id oLlinuIsso , ul cllam caniis obcdica-

liam In conscnsum mcnlls adduccrct. Etcnlm quonlam In

snperiorlbus de mortlficatlono corporis disscrucrat ct Chrislo ,

commorlcndum cssc docuorat , In hls nunc quam non sit

otlosum hoc opus vldolur ostcndorc , oldocoro ({uia nou sla-

tim ut vuilaliquls , ctutproposuerlt bonum ,conlInuocliam

faclo adimplclur, sed vcl consuctiidinls tanta vls , vol villo-

rum tanla dulccdocst, ul cum animus jam Inloadat ad vir-

tutcm , ct Lcgi Dcl scrvircdecornat , carnis lamcn dcsidorla
servire pcccato, ct leglbus cjus parcrc porsuadoant.
XI. « Nihil crgo nunc damnalionis ost his qul sunl iu
» Christo Jcsu. Lcx cnlm splrltus vltac; in Chrlsto Josu libc-
sravit mc a lcge peccall et morlis^. » Qua3 csset divcrsitasln
his qui vclut in quodam ccrtaminc poslti menlc quidcm sc-

cundum Logem Doi vivunt, carnls vcro dcsldciils aguntur

in logcm poccali, In suporloiibus docuit. INuncvoro dc hls
diclt, qul non jam ox parlc In cariic, cv partc in spiritu ,

scd cx Inlogro In Christo sunt : ct pronunclat in his nihil

damnationc ossc digiium , quia «Lcx spiritus vit;c in Clulsto
» Josu libcravlt cos a logc pcccatl ct morlls. »Lcx aulcm spi -

ritus vlta*, una cadcnKpic cst qua; cl Lcx Del : sicut rursum
una at(pio oadom cst lox pooooli cl mortis. Niliil crgodam-
nationis crit his ([iii a logc pcccali , qu;u cst Icx niorlis ,
pc-

^ I Cor. IX, a;. — ^ Uo;u. viii, i , 2.

 So4 OniGENlS COMMENTARIA

nitus liberantur, et Lcgi Dei , quae est lex spiritus , servlunt.

Servire autem Legi Dci , et esse sub lege spiiitus, hoc cst
Christo servire. Chiisto autem scrvire , hoc est scrvire sa-

pienticTG, hoc est scrvire justiticTe, servire veritati, omnibus-

quesimul scrvirc virtutibus. Undc non cst putandum quod
ad subitum quis ,et slatim ut voluerit, a servitio Icgis pcc-
cati Iranslatus efficiatur in Christo Jesu, ita ut nihil in eo
jam obtcntu peccati damnationis habeatur. Re([uirit autem
in unoquoque parles suas justitia : probat si ita jam emen-
datus est et correclus, ut nihil in eo injusli opcris inveniat
ex quo damnalio subsequatur. Similiter et vcritas requirit

in unoquoque partem suam , si translatus quis a lege peccali

nulla jame\parte inveniatur obscquiaveritatis contaminare
mendacio. Similiter et pudicitia partem suam discutit , si nul-
lis ab eo impudicis desideriis maculatur. Sic pictas, sic sa-

pientia parles suas in unoquoque disculiunt ,

quas si recte
et intcgre in co constare repererint, tunc in Christo esse, ct

nihildamnationis habcre putabitur. Quae ulique dubium non

est quin usu et mcditalione longa et labore pervigili conqui-
rantur. Et ideo non ctiosis hrec accidere aut segnibus cer-
lumest; sed paulatim proficiendo et primo pauca, tunc ,

deinde minima, ad ullimum si obtiuere potucrint nulla , ,

peccando. Et hoc sentiens vidclur mihi idem Aposlolus

scripsisse in aliis : «Pra^lerita obliviscens , ad futura me ex-
» teudcns *
: » docens per liaGC prajteritadebere essc eain qui-
bus culpabile aliquid fuerit, el oblivione dignum : futura
vero esse quse in Christo sunt , ct hasc esse ad quse nosmet-
ipsos debemus cxtendcre , eaque tota aviditale mentis expe-
tere. Legem quod diximus ipsam debere
sanc spiritus vitc-e

intelligi secundum eam videlicet diximus par-

Legera Dei ,

tcm qua Lex dicitur essc spiritalis. Ideo addidit Lex spirl- :

tus vita'^. Nam de Lege iitleroe diccre hoc uon polerat de ,

* Philip. III, i3, — ^ Kom. viii , 2.

 ,

TN KPIST. AD ROMVNOS. t.IR. Vf. 50.)

qna In nliis |irominolavcr;it , .'|iiia lillcra orcidil. II.tc ol \n

sliis miuistcrimn viortis *

dicilur. l Irmuquc ergo conliiict

Lcx , cl lillcrani occiclcnloni,ct spirilmn vivificanlcm. Unde

consijcra nc Ibrlc liujns roi formani loncal ct illud lignuni
cle quoscriptum cst : oScicndi bonumct malum^. «Utrum-
quc cnim in uno sicut ct in Lcgc conliiiolur. Scd ct illud

iion omittamns ,
quod hic quidcm qni libcrat a lcgc pcccali

ct mortis , spirilus riUc dicilnr : in Evangclio autcm sccun-

dum Joanncm scriplum csl Domino dicente : «Si manscri-
»tis in vcrbo meo, asrnoscolis voritatcm , ct vcrilas libcra-

«bitvos'. » In quo mihi quidcm vidctur,quod quamvis

opcrehacc a se divcrsa vidcantur vcl nomine lamen rc ipsa ,

unum sint. Christusenim vitacst, et ipse cst qui libcrabit;

cl liic spirilus vltac liberat. Et quomodo non in ulroquc una

liberlas csl ? Quac cnim agit Spiritus , h;rc ct Christus agil
ct qncc Christi sunt , Spirilus agit. Sicut enimquos sanctifi-

cat Spiritus sanctus , sanclificat Christus : ila et quos liborat

sfiritus vitac, libcrat ct vila. Tantum cst ut libcrati a legc
spiritus vitac , in Christo mancamus ncc , ulfra invcniamur
scrvire iegi pcccati : quia sicul is qui liberatnr a lcgc spiritus
vitac,pcrmanct inChristo ,qni ostvita; ita qui scrvit lcgipcc-
calipcrmnnct in morlc quaMcnilcxcondomnationcpcccali.
XII. « Nam quod impossibilc crat Logi , in qiio infirma-

»batur pcr carncm, Dcus Filluni suum mittcns in similitu-

»dincm carnis pcccati , ct dc pcccato damnavit pcccalum in
»carne , ut juslificalio Lcgls implcrclurln nobis ,
qui non sc-

«cuudum carnem ambulamus , scd sccundumspiritimi. Qui

»cnim sccundum carnom sunt ,
qua3 carnis snnt sapiunl :

»qui vero secundum spiritum ,

quaj sunt spirilus. Prudcnlia
»enim carnis, mors est : prudcntia autcm spiritus, vila ct
»pax quoniam prudentia carnis iuimica
: est Dco Lcgi cnim:

«Dcinoncst subjecla : nec cnim potcsl. Quiautem in carnc

* a Cor. III, 6,7. — ^ Gencs. 11, y. — ^ Joan. viu, 3i, 3a.
 ,,,

2 3G ORIGENIS CCMMENTAniA

»snnt, Deo placerc non possunt. Vos aulem la carnc non

»eslis, sed in spirilii : si tamcn Spirltus Dci habilat in vo-
»bis^» Cum in superioribus lot leges nominavcrit (dixit
enim et Legcm Dei
et legem mentis et legcm spiritus vi-
, ,

Uc ), quoque
e contrariocum legem quoD in mcmbris est, et
lcgem morJis ct Icgcm pcccati commemoravcrit hic nnnc
, ,

dc qua harum Icge dicat «Nam quod impossibilc erat Lcgi

:

»in quo infirmabalur per carnem^nnon cst parvae dclibcra-

tionis eligcre. Puto tamcn quod Lcgem IMoysi etiam hic
sicut et in aliis sac^.pe diximus , in duas partes Apostolus dlvi-

dat , ct allud in ca carncm, aliud spirltum uomlnct : et il-

lam quidcm observantiam quoe sccundum lilteram geritur,

sensum cariils appellet, slculi dlcil de hujusmodl Judaco

« Frustra inflalus a scnsu carnis suac ^
: » illain veroquae ac-
clj)itiir spiritalilcr, spiritum nomlnet, slcut et alibi dicit :

« Liltcra occidltj splrltus autem vivifical'. » Et in hoc ergo

loco quod dicltft imposslblle Lcgl, ct in quo Infirmabatur
»per carncm'', » inlellcctus qui sccundum llUcram est ac-

cipi polest. Ipsc enlm et imposslblliserat^ct infirmus,si se-

cundumcarncra, id cst, secundumlltteramsentiretur. Quid

enim tamimposslbilequam sabbali observatlo sccundum lit-
teramLegIs,ut in muliis saspe jam diximus? Jubetur enim
non cxlre dc domo sua non , se movere dc loco suo , nlhll one-

rls Icvare. Qura qula impossibilia vidcnt Judaciqul secundum

carnem Lcgcm obscrvant , incpla quncdam et rldicula com-
mentantur, qulbus imposslbilltalcm Legls sarcire videantur.
Quld aulem dicam de sacrlficlorumratione , qua; simul om-
nls exlntegrolmposslbllis facla cst PQtiippc ubi nec lcmplum
est ,nccaItarc,nccuIIusprorsus sacrificandilocus. Inquibus
Lcx non dicam Impossibilis et infrma scd ct plane
singulis ,

jam inorlua cst. Nam anle hanc mortcm infirmabatur, tunc

* Kom. VIII, 3 et seq. — ^ Coloss. n, i8. — * 2 Cor. iii, 6. — ^*
Rom,
viii, 3.

i
 ,

IN r.pisT. AD ROMAXos. i.in. VI. sSy

c\im snngulnc \Ilnloiiini cl liircornni conaljatm', nec la-

nicii polcral, aulcric pcccala : cl inllruiaLalui- in lej^ibus

lepra; , quas nec cxplanarc unquam poluit, ncc implcrc*. lu

hisergooninibus aliisquc innumcris cl injpossibilis crat Lcx,
et iulirmabalur, quanlum adcarnis inlelligculiam spcclat :

cl idco « Dcus Filium suum niillcns iu siajililudincm car-

» nis pcccali , ct dc pcccalo% »vel (ut \ciius liabelur apud

Cra:cos) « et pro peccalo damnavil pcccalum in carnc. »

Quod dixit , « lu slmililudincm carnis pcccali , » oslcndlt

nos quidcm habcre carncm pcccati , Filium yero Dei si-

militudiucm habuissc carnis pcccali , non carnem pcc-

cati. Onmes cnim nos liomlncs qui cx scmiuc viri cum mu-
lierc convenlculis concepli sumus , illa nccessario ulimur
voce qua diclt David, quonlam « iu iniquilatlbus conceplt

»me malcrmea'. » Vcrum qul cx nulla vlri conlaglone

sed solo Spirllu sanclo supcr Vlrglucm venicnle , et vlr-
lulc altisslmi obumbranlc venit ad corpus immnculalum,
naluram quidem corporis noslrl habuit , pollulionem ia-
nien peccali qu.x cx concuplsconlla2 molu conccplis Iradi-
lur, omnino non liabuil. Idclrco eigo « In simililudinem
• carnis pcccali » vcnlsse dicilur Filius Dci. « Ft pro pcc-
»calo , ItKjuit , damuavit pcccalum in carnc''. » Ouod hos-
lia pro pcccato raclus slt Chrlslus, ct oblatus sit pro pur-
galionc peccalorum, omnes Scriptura; lctilantur et prieci-
pue Paulus ad Hcbra:os scrlbens, cum dlcil : « lloc cnini
» rccil semel , semclipsiim oirercudo hosllam '^^

; » et ilcruin :

« Qui proprio Filio non pcpcrcll sed j)ro nobis omnibus,

«tradldll illum ^ » Pcr hanc crgo hosliam carnls suac, qna;

dicitur pro pcccaio', damnavit pcccalum In carnc, sicut
idem Aposlolus In alils dlcil, quia « apparult in novissimis
»dlcbus ad dcslructloncm pcccali'' : » cl Itcruni Prophcla

• Levif. xiii, XIV. — ^ Uuni. viii , 3. — ' Psalin, r, , •j.— ''

];om. vtir, 3.

— ' Hebr. vif , 27. — ^ l\cm. vin, 3a — '

ll»id. 3,— ' llibr. jx, •...(').
 ,

irSi biliCEMS COMMENTARIV

diclt : « Ipsc peccata nostra tulit, et iniquitates nostras por-

»lavil*. » Pro peccato crgo, hoc est, per hostiam carnis
» siioB quam oLtuIit pro peccato , damnavit peccatum in carne
» sua , ut j ustificatio Legis impleretur in nobis , qui non secun-
D dum carnem ambulamus , sed secundam spiritum '. » Per
hanc elenira hostiam carnis , quae oblata est pro peccato
et damnavit peccatum , hoc est, fugavit peccatum, et abs-

tulit, ut justificatio Legis impleretur in nobis qui Legem se-

cundum spiritum cuslodimus , et non secundum carnem :

in qua parte, secundum ea quoe supra exposuimus, impos-

sibilis erat Lex et infirma. « Qui enim secundum carnem
»sunt, quae carnis sunt sapiunt : qui vero secundum spiri-

»tum , quaj sunt spiritus'. » Hic jam apertius quasi inter nos
et Jud.xos in medio slatuens Legem Moysi dicit, » Qui se-
Bcundum carnem sunt , quce carnis sunt sapiunt , »hoc est,
Judoei ,
quos dicit secundura carnem Israel ,
qua^ carnis Le-
gis secundum carnem Legem in-
sunt sapiunt, in co quod
ielligunt « qui vero secundum spiritum » ( de his dicens
:

quos Judicos dicit spjritu non littera) « qua^ sunt spiritus. » ,

Et adhuc satiat eumdem sensum , et aperit evidentius , cum

dicit : « Prudenlia enim carnis mors est prudenlia aulem
, :

sspiritus , vita ctpax\ » Nuraquidnon unum atque idem est

quod dlcit , « Prudentia carnis raors est , » et illud : « Littera
» occidit ? Igitur prudcnlia carnis moi^s est ^ » Cui raors est?
AnimsB sine dubio. Qui enim Legem secundum carnem,
id est, secundum lillerara , intellexerit , non venit ad Chris-
tum qui est vita , et ideo « prudentia carnis , mors est : pru-
»denlia vero spiritus, vlta et pax ^ » Yilam namque et pa-
cem ,
quae est Christus , habet qui spiritaliler intelligit Le-
gem. « Quoniara sapientia carnis iniraica cst Deo : Legi
»enim Dei nou cst subjccta : nec enim potest^ » Videtur

ijsai. Liii, 4. — 2Rom. VIII, 3, 4- — ° lljkl. 5. — * Ibid. 6. — » a Cor.

1(1 > 6. — " fvOai. viii, 6, — '

Ibjd. ^.
 tx ErisT. AT) i\oM\Nos. un. vr. 209
ndliiir iJcni inlollcclus cvohi. Qiiomodo cnini saplcnlia car-
nis , hoc csl , carn;ilis inU-lIiircnlia , non sil ininiica Dco ,

«juae advcrsalnr Clnislo; qii.c non rccipil cinn qiicin niisil

Dens; qnac dicil : « Nos Legcm habcnnis , ct sccnntlum Lc-

»gcm dclcl mori ,
qiiia Filitim Dci sc fccit'? » Quomodo
crgo lalis sapicnlia , et talis inlclligcnlia in Lcgc Deo non
dicaliir inimica, et Legl cjus? Ei scilicct quce secundum
spiritum est , non cst subjccta , ncc potestsubjlci : qula sic-
nt conlraria slbi sunt mors cl vila , ita conlraria sunt sILi
lillcra Lcgis occidcns quac et sapicnlia carnls cst , ct spiri-
tus vivificans qui vere Lex Dei est. « Qui autem in carne
• sunt, Deo placcre non possunt, Vos autcm In carnc non
• cstis, sed In splriln : si tamcn Spiritus Dcl habilat in vo-
»bls^. » Eadem pcrdiirat inlclligcnlla. «Quiln carnesunt',»
inqnlt, hoc cst qiil sccundum liUcram scqimntur Lcgcm
, ,

« Dco placcre non possunt. » Hoc cnim cl olim per Esalam

pronunclatum esl a Dco, cum dicit « Jcjunia ct ferlas, ct : ,

ndlcm inrgnum veslrum non susllneo neomcnlas, et sab- :

wbata vestra odit anima mea*. » Sed et vos inqiilt, in qui- ,

biis Spiritiis Dci habilat, si tamen habitat « in carnc non ,

»cslls, scd In spirilu ^ , » lioc est , non inlclligcnllam carna-

lem Legis scquimini , scd spirilalcm , pcr qu;im vcnislls ad
Spirlliim vlvincanlcm , si lamcn actns vcslrl talcs sint ct

convcrsatio , nt Spiritum Dci in vobis habere mcrcaminl, In

duas ergo , ut dixlmus ,

parles dlvidcns Legcm Mo) sl , Id

est , in Spirllum , et carncm ,

qua3 sunt splrilus, qnam ct
spirilalcm Lcgom appcllavit , nobis Iradidll : qiKx vcro car-
nis sunt , carnalibus Jiubris rcliquil. Sic dcniquc ct illtid in-

tcrprclatus est de Abraham cum dixlt : « Scd Is qiildem qui

»de ancilla, sccundum carncm natus est : qui autcm cx 11-

»bcra, pcr rcpromissloncm. Et slcut tunc is qul sccundum

* Joan. XIX, 7. — * Ri)m. vill, 8 , Q. — ' iLid. 8. — ' Isai. i, i3, i.J,

w— 5 ftom. vm , g.
2^0 OniGENIS COMMENTARIA

» carncm natus est, pcrsequcLatur eum qul secundum spl-

»rltnm; ita ct nunc*. » Cerlum cst enlm qula IIII qul se-
cundum carncm sunt Jiula^I pcrsequuntur nos qul sumus
non In manircsto , scd in occulto Judaii, et Lcgem sccun-
duai spirltum, non secundum carnem cuslodlmus. IIII crgo
qiil secundum carucm saplunt , consequenter etlam repro-
missiones Legls carnalllcr sperant. Nos vcro cas splrltallter
exspectamus sccuudum scrmonem Paull dlccnlls : c Ut rc-
»promissioucs Spirllus accipiamus^; » ct iterum : « Bene-
» dictus Dcus ct Patcr Dominl noslri Jcsu Cln Isli ,
qul Lene-
» dixit nos In omni Lenedictlone spirilall in ccelcsllbus in

»Christo'. » Ex qiiibus omnlLus ct quce slt Lex secundum

carncm , ct qure secundum splritum, vel qusc spcs repro-

missionls carnalis, vel quaj spirilalis ostcnditur. Polest et se-

Cundum|alIamexposIlionem (sirepetamusaLInltio), «Quod
» impossILIIc crat Legi , in quo InfirmaLatur per carnem * , »

et de Icgc mcntis inlclligi , quam supra dixlt velle faccre

bonum , scd pcr infirmltatem et fragllilatcm caruis implere
non posse , ct proplerea mislsse Deum Filium suum in si-

militudinem carnis pcccall, ct de pcccalo , hoc est , pcr

hosliam pro pcccato oLlalam , damnasse peccatum. Data
cnim noLis remisslone peccatorum fugatum est et extermi*

natum dc carnc nostra peccatum, et ccGpit in noLIs jusli-

ficatio Lcgls impleri , Ililus dunlaxat Lcgis quas condelecta-
lur Legl Dci cito cum jam non reslstit ei Icx
, qux impletur
pcccatl qucc crat inmemLrls nostris, sl tamen non sccun-
dum carncm amLulcmus, scd secundum spirilum. Nam do-
nec in carnc est quis et secundum carncm vlvlt, quac car- ,

nls sunt sapit : cum vcro convcrlcilt se ad spirllum , et

morluus fuerit lcgi pcccali cl carnis , qua; sunt spiritus sa-
pit. Nam seciindum cr.incm soperc , mors est animiE : se-
cundum spirilum vcro, vila ct pax cst : quia « sapienlia

* Gal;.l. IV, 23, 2<j. — ^ U. m, i\. — ' ri^hci. i, 3. — ^*

Roo;. vii:, 3.
 ,

«Carnis iiilmica csl Doo' , »hoc csl.. tlum caro rcslslit s.\)[-

rilui , ot non csl subjccla Logi nicnlis qua: Lcx Dei est
iiiiniica csl Dco : et idco qui carnalilor \ivunt Deo placerc,

non pcssunt. S;'d « vos, iiujtnt, non cslis in carne^ , » lioc

csl , non socuiulum carncm vivitis , scd sccundimi spirilum,

« si lamen Spiritus Dci habilat in vohis'. » ILtc possunt ct
socuiKhim aliam , ut tliximus, oxposilionom in hoc loco
coaptari. Eligat lamon quilcglt, ct ciuod aplliis prohaverit,

si lamcn prohavcrit , hoc scqiiatur.

XIIL « Si quis autcm Splrltum Chrlsti non habet hicnon ,

»ost ojus. Si uulcm Christus in voLIs csl, corpiis quidem

«mortuum ost proplor pecoatum , splritus voro vita propler

» justificatlonom. Quod si Splrilus ejus qul suscitavit Jesum

»a mortuls hobllaf Iii vobis; qui suscllavit Josum Christum
»a mortiils vivincabit otmorlalia vcslra corpora proplor in-

«habitantcm Spirltiim ejus in vobis'. » Quod constanllbus

ct dialoclica arlc collcclis utatur syllogismls Apostolus Paii-

lus vol in hoc loco, vol In aliis Eplslolis suis , nou mihl nunc
cxpoaondum videtur , no forlc non tam sclcnlia^ ojus, qnam
sermonis In quo non vult sc pcriivmi dicl , assertorcs videa-
mur ossc ' : ct idco proposili magis capllull scnsum discutcrc
properabimus. In supcrloribus iibi dixit : « Vos autcm in
» carnc non cslis, sod in splritu ; si laflicn splrltus Dci habi-
9 tat lu vobis ^ : » dijpllci modo quid osl in Splritu csso cx-
phmavlmus id ost vcl Logom non sccundum Iltloram scd
, , ,

sccundum splrltalcm scnsum lulfliigcrc; vcl ctlam morlin-

calo corporc spiritus ct non carnis logibus vlvcrc. I'^L
, -

luinc crgo quod dicit « Si qiiis aulem Spirltum Christi :

»non habet, hic non cst cjus'; » ct subjungit, « Si auicm

»Christus in vobis ost*, » ro([uircn(lum est ulrtnn divcrsum
sit Splrllum Dci sssc in .'diquo, an Spiiiliim Clirisli : \v\

1 Rom. vTii, 7. — 2 I!.i(l. (). — - Il.iil. — ' Il.iil.

g ct S(;q. ~ 5
^ (^y,,_

XI ,().—" Uoiii, vrii , ij. — '

li/i.l. — ^*
Il.iii. 10,

MM, )G
 ,

2^2 ORIGEMS COMMENTARIA

eliam ipsum Christum, aul Spiiilum ejus qui suscitavil Je-

sum a mortuis. Sed quantum vel consequentiam loci prae-

sentis intueor, vel illud quod Salvalor in Evangclio de Spi-

rilu sancto dicit, quia « a Patre procedit, ct , Dc meo acci-

»piet*, » et liujus vcrbi explanationcm in conscquentibus

jungit dicens : «Pater, omnia mea tua sunt, et tua mea :

«proplerea dixi quia de meo accipiet^- » cum , inquam,

tantam hanc unitatis inter Patrem et Filium aspicio ratio-
nem , Spiritus Dei et Spiritus Christi unus atque idem mihi
Spiritus dici vldetur. Possumus tamen et hoc modo intelli-

gere quod dixit, « Si quis autem Splritum Christi non ha-

» Lct , hlc nonest ejus', »
(qula et reveraahrup te pronuncia-

ium videtur ) ut si quis non tantus et tahs esse meruerit

qui Splrilum Chrlsti habere dignus sit , continuo Christi
esse denegetur , cum in Psahnis dicat : « Meie sunt omnes
«ferae slivarum ,
jumenta in montibus, etboves*. » Et si

ferac et jumenta ejus sunt, quomodo homines non sunt

pjus? Sed potest, ut dixi, hoc sic inteUigi , ut illud in

EvangeUo crucem suam, et sequltur me,

: « Qui non toUIt

7)non est me dlgnus^ » Et hic ergo qui non habet Spiritum

Chrisli, hoc est, qui non eodem Splritu agitur, et pro jus-

lltla ,
pro veritate ,
pro verbo Dei annunciando, pro regno
coelorum pracdlcando, pro Uttera Legls abjlcicnda , et splri-

tum ejusaperiendo,proresIstendo adversum peccatum,pro

his omnlbus qui non usquc ad morlem venlre paratus est
non cst ejus dlsclpulus. Qul ergo non cst taUs, nec talem in
se Spirltum gerlt, hlc crcatura quidem cjus est sicut feroe

svlvarum, et jumenta in montlbus et boves , , sed disclpu-

lus cjus non est. Sic crgo , « SI quls Splritum Christi non
), haLet, hic non est ejus : si autem Chrlslus in vobls est,

jcorpus quldcm mortunm est propler peccatum , Spirilus

1 Joan. XV, 26 , el XVI, 14. — ^ IJ. xvri, 10, et ivi, l5. ~ ' Rom. via,
y. — 4 raalm. s.i.is, 10. — ^ MaUli. x, 38,
 , ,

IN i:pist. AP noMWO';. un. vr. s/iO

I voro vila jiroplrr jiislllinni' , «Splriliim Clirisli , cl Cliris •

luin, inhoc loco umiin inihi alquo idcm diccre vidclur. In

quo crtio Chrislus cst , ipsc (hcil fpiia « scmpcr niorlcm
• Chrisli in corpore noslro circumfcrimus ^. » Mors aiilcm
corpori peccali causa , id cst , ne peccet , imponitur. Quod
si corpiis pcccato morluuni ost , nccossario spirilus ad fa-

cicndam jusliliam vivil. Qui cnlm in corporc morluus cst

nccservit peccato, necesse cst ut in splritu vivat , et justltlsc

serviat. Sic et idcm Aposlolus in quodam loco dicit , tradi-

dissc se quemdamin intcritum carnis,utspirilussalvusfiat^.
« Quod si Spirilus cjus^qui suscitavit Jcsum a mortuls, ha-
«bitat in vobls; qui suscitavit Jcsum Chrlstum a mortuis
Bvivlficabit ot mortann corpora vostra proptor inhabltnntem
sSpIritum ojus In vobis\ » Quoniam supra dixcrat dc his

qui ad simihtudincm mortis Chrisli corpora sua mortlfi-

cantne pecccnt , nccessario nunc mentioncm facit cjms qui
suscitavit Christum a morluis, ut slmlll modo ct parl ra-
llonc qua commortul sunt ct cousopulll , sciant so per Spi-
rltum cjus qui suscllavit Josum a morluls vivificandos
esse , et ad Chrlsll slmllitudlnom rcsuscllandos a mortuls.
Et qualcnus id fiat ostcndit diccns : « Propler Inliabltan-
» tem Splrltum ejus In vobls. » Si cnim Splritus Christi
habitat in vobis , neccssarium vidctur Spirllui rcdd» ha-
bltaculum suum , tcmplumquc rcslllui. Vollm lumon hoc
ipsum quod dlcitur vcl Splrltus Chrlsll vcl Splritiis Dci

vel eliam ipsc Christiis In nobls habitare , quale slt in-

luori utrumnam cx inillo omnlbus istc Splriliis dalur ot

:

poslmodum posslmls ct a Dco allcnis acllbiis ofTugalur, sc-

cundum illiid quod scripUimcsl: « Non pormancbit Spiri-
» tus meus in hominibus Islls, qula caro snnl » an vlt.-r mc-
^
:

rito ct fidel gratia poslmodum dalur, sociiiuliiin oa qii.T in

1 Rom. viir, 9, 10 — ^ 2 Cor. iv, lo. — ^ 1 Coi. v, 5, — '<

Roai. viii
II, — Cms ' vi, 3.
 if^l^ OniGENIS COMME^tAIlIA

ActlLus Aposlolorum doccntur, qula Spirlliis sanctus lan-

quam llnguielgnea3 venlt super unumqucnKjuc corum' » :

vt;l ccrte sicut in Evangclio doceniur, cum ipse Salvalor

poslcaquam rcsurrexit a mortuis ad discipulos dixit : « Ac-

sciplte Spirilum sanctuni : ct insuillavit in unociuoquc co-
»rum'. » Unde mihl vldetur quod et mcrilis conquiralur
hoc donum , et vila) innocenlia conscrvetur, et unlcuiqnc
secundum profcctum fidei augcatur, et gralioe; et quanlo
purlor ajilma rcdditiir, tanlo larglor el Spiritus infundatnr.

Quod autem dixit,« Non pcrmaneLit Spiritus mcus in ho-

»minil)us istis, quia caro sunt' ,» illuc resplcit, utquoniam
anima coriim , repudiala Splritus scrvitute, ad carnls scr-
vllla se toia converlit , ctiam ipsa cjus cui se conjunxit
carni , ct cum qua unum ciTccla cst, noaicn acclpiat. Di-

versisergo modls haberi potest Spiritus. Vel Spiritus Chrisli

hahetur, sccundum id quod supra dixlmus, cx inspiratlone
divina, uLI alt: « Accipllc Spirllum sanctum, ct insufllavit
«inels'; » ct rursum co modo quo in Aclibus Apostoloruin
dicilur gcslum , ut divcrsls lingiiis lcquerentur Apostoll".

Est ct illc modus, qui in Pvcgnorum libris rcfcrtur, cum dicit

Scriptura : « Et Insiluit Spiritus super Saul, el cocpit prophe-

» tare^» Estet illeadhuc alIus]modus, utcum Salvatorpostre-
surrectionem cum Gleopha et alio disclpulo iter agcns et ape-
riens eis Scripturas, igaivit ecs spirllu orissui, ita ut illi di-

cerent : « INonnc cor hoslrum erat ardens inlra nos , cum

» aperiret noLIs Scripluras '
? » Vis aatem scircquia non soluni
Jesus loquenslradidit audicntlLus Spiriturasuuai, scdetqui
in nomlnc cjus loquitur vcrbum Dei, tradit audlenlibus Spi-

riluniDcIPVIde in Aclibus Apostolorumquomodoloquenle

Pctro ad C.ornclium rcplclur Spirltu sanctoipse Coruelius, et
qui cum cocrant \ UnJc ct lu siloqiiaris verbum Dci, et lo-

* Aet. II, 3. — - Joan. xs, 21. — ^ Cetics. vr, 3. — ' Jo.,n xx, 22, —
6 Act. II, 4. — " T'-''?' X-; 10,- — ' i-u<^- xxiv, 32. — ^ Aci. X, .',/,.
 ,

IN j;MST. AP I\0 ANO?. LIH. VI. 8^5

quaris ficl(>liter cx con.^cicnlia pnra, ncc ipsc rcdargnaris cx

Ycrbis luis (juasi qui alilcr (loccas,ct aliter agas, potcsl ficri
iit loqucntc lc auditoruni corda sancli Spirilus ignis Inflam-
nicl , cl conlinuo coiicalcscanl el ardcant ad coinpl(Mula
univcrsa qa.x doccs, ut rcLns impleant quac sermonibus
didiccrinl, ct a qua3 sursum sunt (juarant , ubi C]n'istus est
» in dcxlcra Dci sedcns : qua; sursum sunt sapiant , nonqure
«snpcr lcrrani'. » Scd ct sic unusquis([uc liabcrc in sc pro-

batur Spirilum Chrisli. Cliristus sapicnlia cst : si sit quis

sapicns sccimdum Cluisluin , ct qux Chrlsti sunt saplat
halct In sc pcr sapicnllam Spiritum Chrisli. Christus jus-
tilia est : si (pils habeat In se justltiam Chrlsll, pcr jusli-
tiam habet in sc Splrltum Ciirlstl. Chrlstus pax cst : sl quls
habciit in sc paccm Chrisll ,
per Splrlluin pacis habct in sc
Spirilum Christl. Sic ct charhalcm , sic ct sanctificallo-

ncm, slc ct singula qua^quc, qnx Christus cssc dicilur, qui

habct, hic Spirltum Christl in se haborc credendus est, el;

spcrare quod mortalc corpus suum vlviricabltur propter

hihabilantcm in sc Spirltum Chrlsli,
XIV. <(Ergo, Iratrcs , dcbltorcs sumus , non carnis , nt
BSi^cunduin carncm vlvamus. SI cnim sccundum carncm
» vlxcrilis , morlcmini : sl autcm spirilu r.clus carnls morli-

wdcelis, vlvells ". » Splrltum Chrlsll habitarc Innobis,ct

dona Spirltus nobls coliala, snpcrlus docult. Consetjuentcr
crgo nnnc addit quia dchUorcs sinnus , corum sinc dubio
qu;e a Spirilu Chrisli consocutisumus. Cavnls auicm, in-
cpiit, dcbilorcs non siimus. Non cnim proplcrca nos fccit
Dciis ad iniagincm suam , nt carnis s(n"vitio csscmus ob-
no\iI , scd potliis ut crcatorl suo anima descrvlcns ipsa ,

scrvllio ac mlnislcrio carnls utcrctur. Scd forlasse dicat ali-

quis : Quomodo carnls non sunius dcl;itorcs , cum (>t vlc-
lum cl ol Indumcnlum providcrc nalurao ncccssilalc cop-
Co!oss. iir , 1,2. - - l\t,iu. vm , ra , r J.
 ,

lil^C) ORIGENIS COMMENTARU

mur? Scd ut oslcndat non carnl alirjuid conferrc, scd
ipsaiii vitam carni mancipare culpaLile haberi, ideo addit
« Si cnlm sccundum carnem vixeritis, moricmini. » Quid
autem sit sccundum carnem vivere sicpe jam dictum cst.

Iloc est carnis desideriis indulgerc. In hoc crgo ncgat nos

esse carnis debitores, sicut et alibi dicit : « Et carniscuram
»ne feceritis in concupiscenliis* : » non ulique negans cu-
ram carnis habendam in necsssariis , scd in concupisceo-
tiis. Ita crgo et hic , « Si enim , incjait , secundum carnem
»vixeritis, moriemini. »Et addit : « Si autem spiritu actus

» carnis mortificaveritis , vivetis ^. » Et de hoc jam supra dlc-

tum est ,
qiiomodo corpus quidem mortuum esse debeat
propter peccata , spiritus vero vita propter justificationem\

Qui crgo secundum spiritum agens mortificat actuscarnis,

vivet proptcr inhabitantem in se spiritum vila). JMorlificat
autem quis actus carnis hoc modo?Fructusest Spirituscha-
rilas , odium carnls estactus^ : odium ergo per charitatcm
mortificatur et extinguitur. Gaudium simiUter fructus est
Spiritus; tristitia vero hujussaccuH, quae mortem operatur,
carnis est actus : haec ergo extinguitur, gau- si sit in nobis

dium Spiritus \ Pax fructus estSpiritus; dissensio etdiscor-

dia carnis est actus : sed certum est discordiam mortificari
posse per pacem. Sic et patienlia spiritus , impatientiam car-
nis extinguit, et bonitas maliliam perirait, et mansuetudo
ferociam , et conlinentia intemperantiam , et caslitas impu-
dicitiam uecat , tahque ordinc qui per spiritum actus carnis
mortificaverit , vivet. Intuendum sane est, quod sicut mor-
tem non istam communem scd illam peccati dicit « Si enira , :

» secundum carnem vixeritis moriemini % » ita et vitam non ,

hauc communem , sed illam dicit aDternam , ad quam per-

veniet omnis ,
qui , secundum ea quae supra exposuimus ,

* Rom. XIII , 14. — 2 Id. viit, i3. — ' Ibid. 10. — ^*

Galat. v , 32. —
3 Cor. VII, 10. — Rom. * viii , i3.

J
 ,

IN KPIST. AD nOMANOS. Un. VT. 2^7

porfccliis splrilii niorlidcnvoril acliiscariiis. Sodolilltwl scirc

dobonuis , {|noil isla nioilificalio acluiini carnis por palion-

llarn fial , ol non ad siibilmn , sod paiilalim. Primo langiics-
ccrc cos noccsso csl in liis qui incipiunt : lum (lcintlc cum
ardcnlius prolicorc cu^pcrinl, ot abundantlorc spiritu rc-
plcri, aclus carnis non solum langucscorc , scd ct labcscere
iucipicnt : ubi voroadpcr{cctum jamvencrint, ila ut nulla

in cis prorsus vol in faclo, vol in diclo, vcl incogilalii, pcc-

cali oriantur iudicia, tiinc planc actus carnis morlilicassc
et ad inlogrum morti Iradidissc crcdcudi sunt.
2^8 ORIGENIS COM.VENTARIA

V\Vv\\S'W'^WV\\\VV^\l'WV\\>.'W>\'VV\VWVV\V\'W\>«.WV>VVW,\VWlVVW\W\\\V\A.V\V\VWvV\W\VWVV^

LIBER SEPTIMUS.

I. SicuT cllversas coramcmorarl leges in hac Eplslola a

Paulosul) uno vocabulo lcgis oslendimus , ct divcrsas mor-

les sub una morlls appallalionc noniinarl, ita ct dlversos
sj)irilus nunc vldcmus sub uno nomine Splrltus Indicari.

Ait crgo in pra.-scnti capitulo : « Quicomque cnini Spirilu

»DeI agunlur, hl rilll sunt Dei* : »in quo utlquc ipsura Dei
Spirilum dicit. Et itcrum In scquenli :« Non cnim acccpis-

»lis, in(jidt, spiritum scrvitutis itcrum in tlmorc". »In hoc

ostcndit spirltum scrvitutis ahum cssc quam IHum qucm
supra dixit Spirilum Dei. Et proplcrca subjunglt : «Scd ac-

» ccplstis spirilum adoptionis filiorum , In quo clamamus :

»Abba (Paler), »In hocspirittim adoplionis oslendit Ipsum

esse quem dlxlt supra Splritum Dci de qi;o ct repctlt «Ipse , ;

»enim Spirltus teslimonium reddit spiritul nostro % » hoc

cst, ipse Spirilus Dci, in quo PatremDcum chunamus, tcs-

llmonium reddit spirltui noslro. Qul spiritus noster alius

sine dubio est quam vel illc splrltus servltutls, qul daturln
limorc, vcl hic qui cl de invocalionc Patris testimonium
rcddlt. Omnes ergo homines, ut vidclur, agunlur aliquo
spirllu , sicut ipscPaulus scripsit : «Scltis aulem ct vcs , cum
»esselis Genlcs, quomcdo ad idola mula agcbamini\ »In
hcc ostcndit quia eliam Genlcs ad idcla aguntur aliquo spi-
rltu. Est ergo Spiritus Dcl Idem qul est et Splrltus Cbristi,

idemquc ipsc ct Spirlius sanclus cst. Sed ct spiritus adop-

* Rom. viic , 14. — ^ ILld. i5. — ^ ILid. 16. — ^"
i Cor. xii , a.
 —

IN i:pist. ai) romvnos. i.in. vif. ^49

llonis idcm dici vidclur, sicul pi\TScns AposloIIcus (lcclarat

jicruio. Daviil quor[uc rjiii dicll : « Splriluin sancUim tuum

)iuc aufcras a nic; ct Spirilu priucipali courirnia mc '
, »

dc codcm dicerc vidclur : qucui.juc priuclpalem Splritum

proptcrcaarbllror nomlnalum , ut oslcndcrcturessciiuldcm

mullos spirilus, scd iu his prlnclpaliim ct domlnationcm

liunc Spiritum sanclum, qui ct princlpalls appollalur, tc-
ncrc. Sicul cnlm nuilli sunt 11111 Dci , ut Scriptura dicit :

« Ego dixi : Dii cslis, ct fdii Excclsi omnes^, » unus tamen

cst natura Filius ct Unigcnitus dc Patre , per ({ucm omncs
lllii appcllantur : ita ct splriliis muili quidcm sunt , scd unus
cst qui vcrc cx ipso Dcoproccdit, et c.Tlcris omnlbus voca-
buii ac sanclificationis sut gratiam donnt. Ouod aulcmpbi-
rcs i>iut spirilus, dcclarat idcm Aposlolus ad lIcbrTos scri-

bcns ct diccns : «Nonnc omncs sunl ministerlalcs spirllusad

«ministerlum niissi proptcr cos qui hacrcditatcm capliiut
»salulis' ? »Scd ct Davld dicll : «Qui facll Angdos suosspi-
srilus \ »Et Danicl nihilomlnus lcslatur, ct dlcit : « Bonc-
»dicilc, spiritus ct aulmas juslorum , Domlnum ^ » Et in
pra3scnli loco Paulus: « Ipsc Spirilus, inijnit , tcslimonlum
«rcddlt spiritui noslro "; » et in allls : « Lt intcger spirllus
» veslcr, ctanima , etcorpusin dlcDomlniuoslriJcsu (dirisli

Mscrvctur '. «Quaeomnia dubium uon csl qiiln dc rallonabl-

libus splrltibus dicla sint. Api^llanlur pr.Tlcrea spirilus juali

ct angcll niali , slcut ct Daviil dlcit : « Emisit cls iram Indl-

»guationis suas, cmissioncm pcr angclos malos'; » ct ut in

llcgnorum libris scriplum est dc Saul : « Et Spirilus Domlni

» dlsccssit a Saul , ct sufVocabat cum spirilus mallguus a Do-
Mmino"; «utqueln llbro Judlcumrererlur : «l*it IminisitDcus
Dspirltum raalignum iuler medlum Ablmelech, ct intcr uie-

» l\salm. I, , i3 , 14. — 2 M. i.Nxxr, C<. — 5 Hcbr. i , i/,. — 4 Ps.ilm.

ciit, 4-
— ^ Diiniel, m, 86. — * Ilum. vui , ig. — '
J bcssul. v , a3.
» Psahu. Lixvii, 4y. — "
i Rpg. xvi , 14.
 — ,-

aSo ORiCliNIS COMMEXTARIA

sclium vlrorum Sichimorum^ »Hic ergo splrilus mallgnus,

qui (licIUir vel exisse ut sulTocaret Saul , vel Abimolecli
Sichimosque ut dirimeret , ct a Domino exlsse ac missus
esse memoratur taiifjuam carnifex quidam; intelligendusest
mlssus adexlgcndas depcccatoribuspffinas. Etquamvismali
propter propositum suum voluntalemqne dicantur, in his
tamen qui poena digni sunt dlvinne voluntati exhlbent minis-
terium , slcut et ille , de quo refert Micheas Propheta , spi-

rltus mendax ,
qui cum aDeo dictum fuissct « Quls seducel ;

»mllii Achab? » respondlt « Ego seducam. Et dixit Domi-

:

» nus : In quo ? At ille : Ero , inquit spiritus mendax in ore

,

«omnlum Prophetarum, »ct dlcam ut ascendat in Galaad,

et ibi cadet. « Et dlxilDominus : Vade; seduces, et quideni
» poterls ^. » Sic ergo etiam hl qui dicuntur mah spiritus , of-

flcium Dco erga pcenarum exhlbent ministeria. Sunt proeteroa

et alll spiritus , de quibus dicit David : « In spiritu violento
«conteres navcs Tharsis ' ; » et spiritus proccUce'' dicuntur,

aispiritus arcloris ^. Quos tamcn ego materialesmagis, quam

rationabiles splritus dlxerim.
II. Tali Igltur de appellatione spiritus distinctione prae-
missa, nunc quod dixit : «Non enim accepistis spiritum ser-
«vltutis iterum in timore , sed acceplstis spirltum adoptio-
»nis filiorum , in quo clamamus; Abba (Pater) -, »quale sit

videamus. Scrlptum cst et in Malachia Propheta : « Fillus

» honorificat pati^cm dominum suum et si Pater

, et servus :

»sum ego honor

, meus
ubi est? et si Dominus ego sum

»ubi est timor meus? diclt Domlnus omnlpotens \ » Certum

est autem quod fdlus quis Dcl per adoptionis spiritum fiat,

servus autem Dei per spiritum servitutis. Initium ergo ser-

viendi Deo qula « initium
, sapienlire timor Domini* » esl ,
per

^ Judic. IX , a 3. — * 3 Reg. xxii ,20, 21, 22. — Psalm. xlvii

* , 8. —
''Id. cv, 25.— ^ Isai. IV, 4. — ^ Rom. vui, i5. — Malach. ' i , 6.

* Eccli. 1,16.
 ,

IN EPrST. \1) I\0\I\NO.<. Un. Vll. 201

splrlUini llmoris impKliir, ciiin parvulus adlinc qiils dicilur.

Kl parviilis quldom p.cdagogds csl limor. Undc cl Aposlo-

lus (lc lali parvido dicil : « Ouaindiu Ihxros parvulus csl
» nihil dilVcrl a sorvo , cuni sit domiuus omuium : scd sub
slnloribus cl prociualoribus cst usquc ad prajfinltum lcm-
»pus a palrc : ila ct nos , cum csscmus parvull , sub elo-
• mcntis Inijus mundicramus scrvicntes^ » Vidcssecundum

concossam sibi a Dco sapicntiam Paulus quomodo spiritus

qui dautur in timorc , hic tutores parvulorum ac procura-
lorcs appcUavcrit unumqucmque noslrum donec par-
,
qui
vulus est, secundimi intcriorcm hominem In timore cuslo-
diant, usquequo ad id ietatis venlatquo spirltum adoptionis
fdiorum mcreatur accipere , et sit jam fdius ac dominus om-
nium. « Omnla cnlm , inqait , vcstra sunt% «ct cum Ghristo
nobis Deus omnia donavit. Hoc crgo cst quod docet Paulus,
qula posleaqaam commortulsumus Christo,et Splrituscjus
factus cst In nobis, non Itcrum splrllum scrvltutls acccpi-
mus In llmorc, hoc est non rursus parvull et Inilla habcn- ,

les eilccti sumus scd quasl perfcctl scmcl jam acceplmus

,

spirilum adoptionis, « in quo spiritu clamamus Abba (Pa- :

»tcr Ncquc cnlmpatrcmahusquisnisIfdiusVocat. Quod

) '. »

vero addit, AOOa, patrl;c Hnguas vocabulo id ipsum llera-

\it, velut si dixissct : Patcr, pater.
III. «Ipse cnim Spiritus tcstimonium rcddlt spirllul nos-
»lro, quod sumus fdli Del. SI autcm fdii, ctlu-crcdcs; ha3-

«rcdcs quidcm Dci , cohncredes autem Christl : si tamcn

»compatlmur, ut ct conglorificcmur\ » Ipse ergo splrltus
adopllonis por qucm in lllium quis adoptatur, rcddit tcsti-
monium , ct conlirmat spirltmn nostrum qula suums ilHi

Dei , posteaquam a spirltu scrvitutis in adoptionls splrituui

venerimus, cum jam nlhil inest limoris , id cst, nihll prop-

* r.ulat. IV , I , j , 3. — '^
I Cor. iit , aa. Rom. viii , Sa. — ' Ibid. i5.

^/ IbiJ. l6; 17.

 »,:

252 ORIGENIS COMMEMARIA

tcr melum poRnae gerimiis , scd proplcr amorem palris

cuncla perficimus. Bene aulem non animaj , scdspirilui,

qui mclior in liominc parscst , dicitur reddere leslimonium
Spirilus Dci. Polcst autem ad dlscrclloncm eorum qui spi-

rilu scrvitutis oguntur in tlniCrc, et corum qui sp'rilu fi-

liorum , ctiam illud assumi quod ALraliam hacrcdilatem

,

quidem suam dedit Isaac , filiis vero ancillarum vcl concu-

Linarum non hffrcdltalcm , sed dona dicitur dedisse vel

munera*. In quo sine duLIo hoc aduraLralur, quod nec
illi quidem penitus spernuntur qui adhuc in timore ser-
viunt Deo scd sunt illls dona, sunt et munera, ha?reditas
,

lamcn per quam Christo conglorificantur eorum est qui ,

adoptionis spiritum mercntur acciperc. Post hacc jam cx

conseqnentiLus sylloglsmum neciit Apostolus, et dlcit: Si
splrltum adopllonis accepimus , ergo filli Quod si
sumus.
filii sumus, slne duLIo et hajrcdes. Merccdera namque ser-
vus expcclat , hacrcdllaleui filr.is sporat. Et rursus allud
addit conchisionls augmentum : « ILTredcs quidem Dei
»coha:rcdesautcm Chrlsti^. » Hicres quis cfTicitur Dci , cum
quas Dei sunt merctur acclpore, id est, incorruptionis et
immorlalitatls gloriam , thcsauros saplcntlac ct sclcntlao re -

condltos^: cohicres vero Christi, cum « transformahlt cor-^

»pus humilitatis noslrac conformc corpori claritatis sua; ^"

,

scd et cum illud adipisci merucrlt quod diclt ipse Salvator

« Palcr , volo ut ulii cgo sum , et isti slnt mecuni '\ » Est
pra;lcrca ct illa dlguitas cohaeredum Ghristi quod Pater
,

quidem « omnc judiclum dedlt Fillo^ » Sed et Fillus dicit

ad cohacredes suos : « ScdeLIlis et vos supcr duodeclm

»lhronos , judlcanlcs duodecim trlLus Israel '. » Et hoc
modo cohacrcdes suos Christus non solum in parlcm haere-
ditalis, scd cliam in consorlium potcstalis adducit. « Si ta-

1 Gencs. xxv, 5.-2 Roni. viir , 17. — Coloss. 3 — 11, 3. ''

Pbilip. iif,

a I. — ' Joau. xv:r, 24. — * Id. v, 22. — jMatth. xix, 28.

'
 iN EPisT. .\n noMANos. i.in. vir. fi55

»mcn , iufjttit , rompaliuiur, ul cl conjjlorificcmur'. » Com-

palilur r.luislo «[iii (licit : « Chrislo concrucifixus sum ; cf ,

»\ ivo aulcm jaui nou cgo, vivil vcro Clirislus in luc* : » ct

ilcrum qui tlicil : « Si commorlui siuiius, cl couvivcmus :

»si conlolcramus , cl courcgnaLimus' : » vcl cliam qui di-

ccrc polcsl, quia « quod docral passiouum Chrisli rcplco ,

»in corpore mco '. » Sicul aulcm Chrislum quiu humlHa- ,

verat sc « faclus obcdiens usquc ad mortcm , morlcm aulcm

xcrucis, supcrcxahavlt Dcus , ct douavlt iJli nomcn quod ,

»cst supcr omnc nomcn "*

: » ila ct compa-
cos qui Chrislo
tiunlur, ct passionum cjus imilantur cxcmplum Dcus ,

cum illo cxallat iu gloria. Ilaec namque via cst, quam co-
ha^rcdlbus suis Chri^tus apcruit, ut ncquc cx fortiludinc,
ncquc cx saplcnlia , scd cx humllilnlc cxahcntiu", ct cx
tribulationum patlcnlia iclcrnai haireditalis consoquanlur
gloriam.
IV. « Existimo cniai quouiam non s!uit coudlgna^ passio-
»nes hujus temporls ad supsrvcnturam gloriam quaj rcvc-
»]abitur in nobis. Nam expcctatio crcalunc revelationcm
»fiIiorum Dei cxpcctat. Vanitati cnim crcatura subjcclu cst
»non volcns, scd propter ciim qtii subjeclt cam In spc : quo-
»niam el ipsa crcatura liberabitur a scrvllule corruplionis

sln liberlalcm gloria: fillorum Dci. Sclimis cnim quoniam

«omuis crcatura congcuiiscit ct coudolct usque adhuc''. »

Si quis intucatiu' quod pro co quod quis cificlatur fillus

cxcelsi Del , et hxrcs bonltalis cju^ ct glori;c , Christiquc

unlgcuili Fllli Dci coha^rcs , cliam sl iu cninlum mandalo-
nmi obscrvautla ct jiislificalionibus Donjlui sine qiicrcla

pcrmaucat, ct pcrvlgill iu hls uicnlc pcrdnrcl : si cniiila

eliam pccnarum gcncra quaj luforri humanaj iulrinsccus na-
turrc vcl cxlrlnsccus possunt; aut cliam si quis illa siisli-

* Ilom.vi, 17. — * GHliit.ii, if), ao. — ^2 Tim ti, ii , 12, — «

Coloss.
1, a^. — ^ riiilip. H, S, g. — " Kym. vnr, i3 el sctirj.
 ,

g54 MtlCENiS CftMMENtARlA

neat quae de Job scrlpla csse memorantur, ubi non solum

ea qure cxtra ipsum in facultatibus ac liberis esse videban-
lur Satan exlinxit, vcrum eliam ossa et carnem ipsius con-

tigit , et percnssit eum vulnere pessimo a pedibus usque ad

caput*, ita ut testam sumens raderet saniem de ulccribus
suis fluentem : si , inquam , his adhuc possunt esse graviora
quae perferat is qui in hac vita brevissima in omnibus tribu-
lationem patitur, qui animo et corporc cruciatur, et confe-
rat hrec « ad futuram gloriam quae revelabitur^ » in sanctis

et in his quse « oculus non vidit, nec auris audivit, nec in

»corhominis ascendit^ , » intelhgere potest quomodo Paulus
altius ista considerans dicit : « Existimo enim quoniam non
»sunt condignas passiones hujus temporis ad futuram glo-
» riam quaj ravelabiiur in nobis » Nihll enim dlgnum inve- ''.

niri vel comparari ad futuram gloriam potest. In quo enim

morlalc immortalibus confcras? aut invisiblHbus visibiiia?
aut aeternis temporalla ? aut caduca pcrpetuls? Si quoe ta-

men in prajsenti vita velut quaedam possunt semina gloriae

colligl futuroe, ista , inquam, semina cx trlbulatlonibus et

passionibus coiiiguntur, sicut et in ahls dlcit idem Aposto-

lus : « Quod enim in prresenti momenlaneum est, et leve
» Irlbulationis nostr», supra modum in immensum seternse
»glorIie pondus operatur nobls , non rcspicientlbus qune vi-
»dentur, sed quae non vldentur^ » Ostendit enim pcr haec

quod qui illa respicit quas non vldentur, et xterna sunt,

omnem trlbulatlonem quaecumque accldcrlt ei , quamvis
socva, quamvls longa vldeatur, momentaneam duclt el le-

vem etiam : si tormcntls subjlclatur , ct aculels, et unguHs,

co tempore quo suppllcils corpus afiligitur, si aspiciat ad
futuram glorlam qua; rcvelanda est , et consideret quomodo
post tanta tormenla corpus hoc humilitalis sua; transforma-

1 Job I et ir. — ^ Rom, viit, i8. — ^ X Cor. u, 9. — * Rotn. nii, 18,

— , 5
a Cor. IV ,
1
7
 IN «PIST. AD nOMVNOS. i,in. Vlt. 955

luliir. nl llal ronrornic corpori gloriac Filii Dei , Irihnlalio-

nom pr.Tcscnlom momcnlaneam dncitct lcvem' ; pondus au-

(cm fiilnrjr j;Iori;r p-avc , lioc csl , niai|;iuun dopnlat , ct
.rlcrnnni : cl ([iianlo uiagis niullij)!icari sibi lril)nIationura

vidcrit pffiuas , lanlo amplius intclligit sibi pondus et magni-

tudinrm glori;c cnmnlari. Quod antcm cx tribnlalionum
quanlilatc mcnsura qn.Tdani ct magnilndo glorias colllga-
tnr, pnlo cliam David Propliotam indicarc cnin dicit : « Sc-
»cundnm mnllitudinem dolornm mcorum in cordc mco,
» consolalioncs Iu.t KTlificavcrunl aniniam mcain \ » Unde
puto quod in praescnti vita consolalio qu.T dalur justis, se-

cundiim mcnsuram crnciatuum ct vulncrum dctnr : futura

vcro gloria , de qua Apostolus dicit quia « rcvclabitur in
»nobis , » non sccundnm mcnsnram passiomim : « non cnim
«condignnc snnl passioncs Iinjus lcmporis ad fiitnram glo-
» riani qua3 rcvclabilur in » sanctis' : scd sicnt ad Corin-
ihios dlclum proluli-mus , ex momcnlanco ct lcvi Iribula-
tionum noslrarum laborc scmina qnaxlam collccta sunra
modum in immensum nobis anlcrn;c pondus glorinc pnrpa-
rabunt\ Quod vcro ctiam in pracsenti vita justis secundum
mensuram passionum suaruni ctiam consolalio divina tri-
buatur , contirmat idcni Aposlolus in sccnnda ad Corinlhios
scribcns : « Quia sicut abundant passiones Chrisli in nobis ,

»ila abundat ct consolalio noslra '\ » Et non dixit, Supra

modum abundat ant , in iinmensum ; sod quantum passioncs
sunt , tantnni ct consolationcs. Quod aulcm dicit , « Ad futu-
»ram gloriain , quT rcvclabitur in nobis ^ , n snjira jam puto
quod snflicicnlor oslcndiinus dc diircrontia gloriarum , qurc
sit gloria quac jam rcvclala cst , ct qu?e sit qiuc rcvcland.i

sit, et quomodo qnoj nunc vidcmus, « pcr specuKim vide-

«mns cl in iTniginatc , tunc anlom', » cuin vcncrit Filius

* riiilip. iii, 2r. — ^ Ps;ilin. xciii, nj. — ' Ro:n. virt, i8. — "
2 Cov,
IV, 17, - M, 1,5.—"
^ Jlon). vin, 18. — ^ I Cor. XIII, 12.
 ,

25G ORIGENiS COMMENTAniA

homiiiis in gloria Patrls ct sanctorum Angelorum, videbl-

mus facie adfacicm ' , sicul cl Joanncs dixit « Ouia videbi-
:

«muscum sicuti cst^. » Scd et illa potest vidcri gloria quae

revclanda cst cum de singulis quibusque ralioniLus mundi
vcl corum qusc supra mundum sunt, cocpcrit doclrina co-
gnosci , cl thesauri sapicnliic ejus ac scicolioc revelari \ Post
Iktc dicit : « Nam expcclatio creaturac rcvclationcm filio-

»rum Dci expeclat \ » Volcns oslcnderc Apostolus quanta

qualisque sit gloria quac revelanda esU in ipso , vcl iu his

qui agoucs Chrisli iutcgrc desudavcrint, ait ctiam creatu-

ram (ut polc ralionabilem) habere expeclationcm quam-
dam , et spem gererc temporis illius quo revelanda est glo-

ria fdiorum Dei , hoc cst, cum revclabuntur ca quoe prai-

parata sunt his qui fdii Dci cssc mcrebunlur, aut ccrle cura
ablato ab his vclamine quo obtcguntur, manifestati fuerint
ipsi quia filii Dcl sunt. Quae autem est crcatura quac « rcvc-
» latloncm fillorum Dei cxpeclat '"
? » ILtc , inquit , quac nunc
« vanitati subjccta est® : » subjccta aulcm non volcns, ncc
spoutc proprla , sed voluntatc cjus qui dispcnsat unlversa.
Proplcr ipsum crgo subjccta est; sulijccta autcm non ca
conditionc ut mancat scmper subjccta vanilati , sed cum
quadam spe. Qure autem sit spes isla , commemorat diccns :

« Quoulam ct ipsa incjult , , crcatura libcrabitur a scrvilule

»corruptionis , in liberlatcm gIori;c fdicrum Dei'. » Ait au-

lem Paulus scire se et simllcs sibi , « quonlam omnls crca-

» tura congemlscit ct condolct usque adhuc' , » vcl , ut in
alilshabctur excmplarlbus, « ccngeiulscit et parturlt usque
uadhuc. » Congcmlscerc autem ct coudolcrc cst cum alio

dolcnte vcl gemente gonierc vci dolcre , hoc cst, cimi ipsc

quidcm causam gcmcndi non habeat vcl dolendi gcmlt ta- ,

men pro co qul causam habet gcmcndi vcl dolendi. IIoc

1 Marc. VIII, 38. — ^ I Jo;in. iii , 2. — ^ Coloss. 11, 3.

— '*
Roin. viii,

IQ. — 5 jljid, 20, — '''

Ib'i!. 21, — ' Ibi.!. 22.

 ,,

iN EPist. At) novfAxos. Lin. VII. jjS;*

autcni dlclt fnccrc crcatiirain pro co qnod vanltali sub-

j«HMa osl , ct in scrvilnlc corriiplionis poslla osl. If.cc,

qtiaulnni ad ipsius Aposlolici sermouis ordincui pcrliuct,

explanata siut. Nunc icpetcntcs discutianins inlcnlius quaj
cst isla vanilas cui crcalura dicitur cssc suLjccla , ct quoc

est ista corrnplio dc cnjus scrvilnlc libcrandam sc spc-

rat. Mibi vidctur quod dc Iiac malcriali ct corrnplibili cor-

poris substanlia ista dicanlnr. Ncquc enim corruptio alil

cuiquamnisi ccrpori domlnalur. Nam illc intcrior homo qni

sccundum Dcum crcalus cst , ct ad imagincm Dci faclus
incorruptibilis cst cl invisibilis , ct sccunduni proprlam
sui rationem ctiam incorporcns dici polcst. Exterior vcro
homo ct corporeus ct corruptibilis dicitnr : proptcr quod
ct Paulus diccbat : « Nam et si is qui dcforis cst homo nos-
» tcr corrumpitur , scd qui iutus cst renovatur *. ))Inlcrioris
aulcm hominis rcnovalio, utpolc qui cst ralionabilis ct
mens , in aguilione Dci ct capacitalc sancti Spirltus constat.
Verum ut aliqua dc tam profundis rcbus Lrevitcr ac strlc-
tim cliam charlulis commitlamus cx ipsa interioris hominis, ,

hoc est , animaomenlisque substanlia colligamus imaglncm

quomodo « vanitati crcatura subjccta cst non volcns , scd
«propter cum qni subjecit cam in spc ^ : )) ct ipsum si , vidc-
tur, Pauluni ponamus in mcdio, cnjus nliquc anima vcl
mcns , qui csl inlcrior ejus homo, snpcrgrcditur ct asccndit
omnc quod corporeum est, quod visibilc, quod scnsui sub-
jacct ct aspeclui , ct ipslus divinai Daturae cfllcitur caj)ax.

Scd hrcc tanla ct talis animcC cjns substantia quas raticncs

ct intclligcntiam ccclcslium divinorumquc ^scnsuum lcnct
(quibus cx causis , Dcus vidcrit) subjccta cstscrvilnti cor-
porls corrnplibilis, ct vaullali cjus dcvincta cst. (lonsidcra
cnim nccessitatcs corporis , appclcntiam cibi, dlgcstioumn
pudorom ,
postcritalls rcparand;c vcrecundiam , ul scritur

' 2 Cor. IV, iG. — ^Rom. tki, ao.

XIII.
17
2 58 OBIGENIS COIMMENTARIA

soLolcs, ut cdltur, ut nutriliir; ct vidc in his quanta vanl-

tas liabcalur ,
quanla corruplio , cui crcatura animnc nobilis

et rationabilis licet non volens subjecla cst, subjecta tamcn

in spe; tempus videlicet speransquo liberetur, cumfiliorum
Dei tempus libertalis advcnerit. Hoc est ergo quod et in
aliis apertius jam de se ipse dicebat Apcstolus, quiaa dum
«sumus in habitaculo hoc ingemiscimus '. » Hoc et Sapientia
per Salomonem dicebat, quia« corruptibile corpus aggravat
T>animam et deprimit terrena habitatio sensum muUa cogi-
,

» tanlem ^; »et idem Pauhis « Dum enim sumus in corpore :

» pcregrinamur a Domino % » ct cupit magis peiegrinari a

corpore et adcsse ad Dominum. Hoc indicat , et multo aper-
tius exponit etiam in eo loco ubi dicit : « Coarctor autem
»ex duobus; desiderium habens revcrti, et cum Christo
»esse; multoenira melius permanere autemin carne ma- :

»gis nccessarium propter vos''. » In quo aperte ostendit

quod non volens ,
quantum ad ea spectat quae animae suae

conscius erat , corruptioni huic vanitatique serviret , sed

propler eum qui hsec ita voluit , et propter nos , ut salvi

esse possimus. Permanet ergo in carne propter nos : ut

autem revclati fuerint fdii Dei , et congregati in unum per
Ecclesiam quam statuit cuni viro , virginem castam exhibere
» Christo ^
, » tunc et ipse libcrabitur a servitutc corruptio-
nis, sicut et ipse dicit •
« Ego autem jam immolor, et tem-
j>pus resolutionis mece instat. Cursum consummavi, fidem
j)servavi : de caetero reposita est mihi corona justitiaj^ »

Hoc est liberatum esse a servitute corruptionis in liberta-

tom gloriai fdiorum Dci. Sed ab his , si videtur , exemplis

etiam ad superiora conscendc, et vide ipsius Solis, et Lunae,
ac stcllarum cceli , et tolius mundi ministeria quomodo sub-
jecta sunt vanitati, corruptionique deserviunt. Ad usus

1 aCor. V, 4. — ^Sap. ix, i5. — ' 2 Cor.Vj 6, 8.— * Philip. i, a3. —

S 2 Cor, XI , 2. — Tim.
^ 2 iv, 6, 7, 8,
 ,

IN EPI8T. AD HOM.VNOS. MB. Vlf. 9.'n)

namqne liominum .Tlunl segclos , orborum frucliis produ-

cnnl, hcrbanujiie cani]>oruni : alcjuc cosdem in sc revcr-

lcnles annicirculos volvunt. ricparanlcnim qurcpr.Tlereunl,

el pr.Tlcrirc rursum qu« reparala sunt , sinunt. Ipsos quo-

quc Angclos, si ad scntentiam Pauli respicias qu.Te dicit

quia « omnes minisleriales sunt spiritus ad minislerium

«missi proplcr eos qiii hxredilateni capiunl sahitis', » intcl-

hgcs talc aliqiiid gcrcrc , ct huic corruplioni csse subjectos :

eredo eliam ipsos non volentcs , sed propler eum qui sub-
jecit eos in spe^. « Vohintati enim illiiis quis resistit'? »Ego
etiam dc Archangelis tale aliauid intelligere Propheticis in-

vitor eloquiis. Quid enim tantaa vanitatis et tantae corrup-

tionis invcnias quam bclla gercre in hoc mundo? pugnas
,

adversum se Resum et Gcntium commovcrc? \idc ers-o

quod et in his pra:cipuum archangelici operis habetnr offi-

clum , sicut Daniel Proplieta testatur cum dicit, qula Ar-

changelus loqueretur ad eum ,
qui diceret el quod ptignavc-
rit adversum principcm Persarum '
, « ct ncmo , Inqnit , fult

xmihi adjutorio , nisi Michael princeps vesler *. » Per h.TC

ergo singula deprehenditur rationabills « creatura vanitati
pme subjccta non volcns, scd proptcr cum qui subjccll in
»spe*. » Spes namque est ab hls rcbus corporeis et corrup-
tibilibus aliquando cessandum. Hanc cnim habet expccla-
tionem crcalura isla ralionabills , iil revelallo fiat liliorum

Dciproplerquos Angcli miltunturin ministcrium',... utler-

restrium et ccclestlum fiat unus grex et unus paslor^ et
« sit Deus omnia in omnibus'. » Et ut evidentius de hls
qune dlxerat conflrmarct, addldll : « Sclnius cnlm quoniam
«omnis crcatiira congcmiscit, et condolct usquc adliiic**'. »

Superius dixerat : « Exislimo enim quoniam non sunl con-

* IIel)r. I, i4- — 2 rvora. \iti, 20. — 'Iil. ix, 19. — ' Dnn. x, i3. —
* Ibid. 2 1. — ' Rom. -vfit, ao. — ' HcLr, i, 14. — ' Jo"n, x, iG. —
' a Cor. XV, 28. — " Roui. vm, 22,
sGo ORIGENIS COMMENTARIA

» dignoe passlones hujus temporis arl futiiram gloriani *

: » et

cum ibi se existimare dixerit , in hls scire se diclt quod om-

nis crcalura congemlscat et condoleat, quo scillcet iiihll in

hoc sensu dubitatlonis haheatur. Crcatura enlm llcet non

volens subjectaslt, tamen quoniam voluntati cedit ejus qui

subjecit , etlam affcctum qucmdam ct charitatem circa eos

exhlbet , pro qulbus videtur csse subjecta , et pro doloribus
eorum dolet, et pro gemltlbus gemlt. SI vero (ut in allis

exemplarlbus invenitur ) Ita legamus , Congemiscit et par-

turit : sccundum illum scnsum acclplemus Parturit , quo
dicit Apostolus genulssc se pcr Evangcllum eos quos pcr

ildem Christi produxit ad lucem^^ vel sicut de aUis ahbi

dixit :« FiUoh mel quos itcrum parturlo , donec formetur
«Chrlstus in vobls'. «Parturlt crgo et creatura eos quos re-
gcnerat ad salutem. Quod si cllam hoc lcgentlbus visum
fiicrlt requlrendum , cur In supcrioribus tertio nominaverit
creoturam, et nusquam dlxerlt omnis crcatura ; ad uUImum
vero dlcat : « Sclmus cnlm quoniam omnls creatura conge-
«misclt , et condolct ^'
: » potcst sic InlcHigl ,
qula non omnis
quidem crcatura cst quoc ingcmisclt ct dolet, hoc cst, quaj

neccssltati corporls corruptiblhs subjacet : omnls autem

crcatura est quce dob^nllbus condolct , et quas gemeutibus
congemiscit. Omnis autem creatura superlor agones et cer-

tamlna nostra spcctat, cum vincimur, cum vcro et dolet

vlncimus gaudet ct muUo plus quam nobis, illls Incst gau-

:

dere cum gaudentibus et dolere cum dolentibus *. ,

V. « Non solum autcm scd ctnos ipsi prlmltias Splrltus ,

shabentcs, ellam ipsi intra nos gemimus adoplioncm fdio-

» rum cxpectantes , redcniplloncm corporis noslri. Spe
»enim salvi facli sumus. Spes aulcm qurevidctur, non est

Dspcs. Quod enlm vldct quls , quld spcrat ? Sed si quod non
1 Rom. viir , iS. — ^ i Cor. iv, i5. — ' Galat. iVj 19. — ''
Rom, viii,

22. — Iil. xu, I j.

 IN EMST. AD I\OMANOS. UR. VFI. efil

* vldcmns spcraiinis, prr pnlionliam cxpcctanins'. »Con-

suclndincm aposlolica? clocnlionis esse soepc docnimus,
cnm dicil, J\on solam odtan , ct nihil subjnngit cui nplarl
<lcbcal , snpcrioribus dictis cssc refcrendum , sicnt ct iii

prjcsenli cupitulo inlclli^i dalur. Talc namque est quod di-

ccrc vidcliu' : Non solum oniuis crealura congemiscit ct
condolcl; scd ct nos ipsi primilias Spiritus habcnles, intra
iios gemiuius. Et nos cnim cxpcclamus adoplioncm fdiorum
Dei et rcdcmplioncm corporis noslri. Quamvis hoc ipso
,

jam quod Chrislo crcdimus sahilcm nobis pra?stilam novc- ,

rimus, tamcu iu spc adhuc cst salus isla non in aspcclu ,

visibihum. Si cnim jam vidcretur non utique sperarctur. ,

Spcrat cjiim quis ut vidcat. Si vcro vldcat qurc spcrabat,

juporfluum cst uUra spcrarc quai vidcl. Nos autcm spcm
non habcmus in liis qua) vldentur , nc inanis sit spes noslra,
scdin his qua3 ncn vidcnlur. Et idco quia quaj non vidcntur
spcramus, cl lam mngua sunt tamquc gloriosn , ut muUIs
luborlbus, multisquc tribuhillonibusct pcricuhs caplautur,
idcirco ca pcr patlcntinm cxpcclamus , lanquam vix aii-
quando vcntura. Ihvc diximus dircclum qucmdam, ct luci-
diorcm scrmonlbus ipsis Aposlohcis ordlncm danlcs. Nunc,
si vidctur quid cst quod novo lioc scrmone indlcet vidca-
,

mus quo dixlt « Scd ct nos Ipsl primillas Spirllus habcn-

,
:

» lcs. » Scimus cnim scriplum cssc in Lcgc « Primilias arcac, :

»ct primillas torcuharls non fraudabls" : » ct , « Primillas

«omnium frugum luarimi infcrcs in domum Dominl Dcj
»lui Quid crgo? Sicut primlli;c arcai ct priuiiti;c tor-
'
. y>

cularis ejusdcm frugis sunt cujus cst ct rchqua arca , ,

vcl cjusdcm hquorls cujus ct torcuh\r Itano videbilur ,

ct quod dicit primitlas Splrllus ex muhis rchipiis spirill-

bus sanclis ct bcatis unus alupiis cssc praccipuus? An ilhul
potius inlelligcmus, quod , sccundum ca qnas siqiorius dis-
scruimus, mulli sint spirltiis ministcriales minislrantcs iii

' lloiii, viii , a3 , 24 > 2$. — ^ Nuin. xvni , 27. — ' Cxod. xxxiv, 26.
 :

2G2 ORIGENIS COMMENTARIA

jniuistcrio propter eos qui haeretlltatem capiunt salutis',

sub quibus agens unusquisqac credentium vclut sub tutori-
bus ct procuraloribus inslltuitur usque ad prasfinitum tcm-
pus apatre% hoc est, usquequo ad legitimam a^tatem anim;c
perfectionis advenerit , ubi quis jam supcrgressus splritum
servitutis quem acceperat in tlmore , a quo vclut pajdagogo
servaretur, dignus efficiatur acclpere adoptlonis spiritum
primitlasSpIrltus, perquem adoptatusin fillum possitetlam

primitivorum Ecclesiae qune in coeHs est sociari ? Et sicut

inuho differt fiHum esse quam servum, ita muho dlffert a

ministerlahbus splrltlbus Spirltus sanctus , cujus primltlas

Paulus cum suis simihbus habere se diclt. Unus hic modus
quosermonishujus intelhgentiam potuimus indagare. Vi-
sit

deamus nunc ct allum. Leglmus apud ipsum Apostohim

Paulum dona vel gratias sancti Splrltus mullos splritus no-
minari , ut cum dlcit ; « Nunc aulem quoniam aemulatores
sestis spirituum, ad aedlficationem Ecclesioe qua^rlle ut ab-
» undetls '
; » ct item alibi : « Spiritus Prophetarum Prophelis
»subjecti sunt*; » subjectos dicens spiritus Prophelarum,
non quasi mellori inferlores , sed pro eo quod habens quls
prophctloe splrllum non invitus loqui cogitur, ut illi qui ha-
bcnt spiritus immundos sed ; cum vult ct ratlo postulat dicit

cum vero dlcere opportunum non vldebitur, silet, bene

sciens qula tempus sit tacendl et tempus loquendi \ Et ideo
non ad Injuriam dicitur, qula Prophetis subjecti sunt spiri-

tus, scd addispensationem, sicutet illud dictum acciplmiis

de Salvatore ,
qula « tunc et ipse Fillus subjectus erlt ei qui

»sibi subdldit omnla'. »Et hic enlra subjectus non quasi in-

fcrior dicltur. Quomodo enim inferlor dici potest qui Fillus

est et omnia est qua; Pater? « Omnia enim, inquit, Pater,

»tua measunt ^ » Sed in his quos Patri subdit credentes iu

iHeb, r, 14. — ^Galat. iv, 2.— Si Cor. xiv, 12. — * Ibid. 3a. —
* Eccles. m , 7. — Cor. xv, a8. — Joan. XY";
* i ' 10.
 ,

iN liPisT. AD noMANos. i.in. VH. sGS

ec, qnoniam in nnoquoquo cornm se cssc diclt, cl sc in eis

dicil esuriro , cl silirc , ct nudum esse , scque pasci in eis et

indul profilotur, idcirco cl in illis ipsc dicitur cssc suLjcc-

lus*. Sod Ikcc pcr cxccssnm qucmdam dicta sinl. Nunc au-
lcm ad propositum quidcm rcdcamns. Dona ergo divcrsa
Spirilns , a Paulo nudti spirilus appcllantur. liorum aulem
mullorum donorum quid«{nid csl sunmium ctmagnum sine
dubio Apostoli conscculi sunl , ut idonci csscnl (sicut et
ipsc Paulus dicit ) minislri novi Testamenli% ct ut replcie
posscnt Evangdium al) Jcrusalcm in circuitn «isquc adllly-
ricum '. Hoc crgo quod in cos pra^ catcris subliniius ctprnc-
clarius collatum cst sancli Sniritns donum merilo primi- ,

tias sancti Spiritus appcllavit. Et ideo dicit : « Scd et nos

»ipsi*. » In quo spccialiler dcsignarc vidctur Apostolicam
dignilalcm. « Nos C7-go, incjaU , ipsi , » lioc cst , Apostoli ,
«
pri-

vmitias Spirilus habentcs, » qni clccti sumus ad hoc ut pri-

mitias Spiritus accipcrcnius , ctiam « ipsi inlra nos genii-
«mus. » In tanlum , inquil , nulla crcalura cst qnai dolori-
bus et gemitibus vaccl ul cliam nos , ipsi qui summa aSpiritu
sanclo et elccla dona pcrccpimus tamcu expectantes adop-
,

tionem {lliorum , id csl, pcrrcclioneai corum quos doccre

ct institucrc niissi sumus , doncc vidcamus cos in lantum
proficcrc, ut adoptari mcrcantur in lilios, necessario dolc-
mus et gemimns. Dohcc crgo nos , inquam qui instituimur
,

ab eis , ncgligimus , ct moramur, ct cmcndationis noslne

tempuslongiusprotclamns, donec non invisibiliaquaprimus,
sed visibilibus delectamur, dolores Apostolis commovemus
ac luctum (ut ila dicam ) univ(M'sa; crcalura' cl gcmilus sus-
cilamus. Hnivcrsa namquc crcalura ingcmiscit ct condolct
duriliae et dissimulationis noslrae damna suspirans. Alius liic
nobis explanationis ordo de primitiis Spiritus vidcris , si pro-

* Matih. XXV, 36 ct seq. — * 2 Cor. iii, 6. — ' Rorn. xy, ig. — ' Id.

yui, 23.
 ,,

2G4 OMGENIS COMMENTAMA.

bandus, occunlt. Adliuc auteai addemiis ct tcrtium. Idem

ipse Aposlolus ilcrum dicit de Domino Jesu Christo quia ,

sit « primogenitus omnis crealurae*. » Nc lorle crgo ut ille

primogenitus dicilur omnis crcatarccj tali quadam ralione

etiam multorum spirituum primltia3 dlcatur Spiritus sanC-
tus. Sit et iste cxpositionls lerlius modus. Probet autem qui
lcgit, quid horunimagis sensuiconvenlat Aposlolico. Sivero
quod dixit : « Et nos ipsi prlmitlas Splritus habcnles^, » de
omnlLus dictum qui gratiam Laptisrai consecuti videntur
accipias sperandum cst illud quod idem Apostolus dixit
, :

« Qiiod si primitiffi sanctrc, ct massa : ct si radix sancta,

» ct rami \ » Quod et si ila sit , lamen ipsius massaK in
qua videlur indicari muliltudo fidellum ,
primitla3 neces-
sario videbantur in Apostolis coUocatffi. Sic enlm scrip-
tum est, qula « in Ecclesia posuit Deus primo Apostolos
xsecundo Prophctas , terlio Doctores\ »Isti ergo quiprimo
loco constituti sunt , compelenler primitlas sancti Spirltus
grallffi spirltalls haberc credentur. Nunc jam videamus quo-
modo adoptionem filiorum expectare se dicat qui in supc-
rioribus dlxit , qula « ipsc Spiritus testimonlum reddit spiri-

»tui noslro; quia sumus filli Dei ^

: » et iterura quomodo
redemptionem corporis sperat qui in allis dlclt « Christus :

» nos redemit ^ » Sed ut mihi videtur, ipse hoc eo sermone ,

qui in sequenlibus habetur, absolvit. Ait enim « Spe salvi :

» facti sumus '. » Quod ergo filli sumus et redcmpti sumus ,

et quod salvali sumus , in spe cousislit. « Nunc enimvidemus

»per speculum, et in a^nigmate; tunc autem facie ad fa-
«ciem^ : »per speculum ergo et iu acnlgmale accipimus et
adoptioncm et redemptionem. « Advcnltcnim plenitudo tem-
»porum, ct mislt Dcus Filium suum factiim ex muliere,

* Co'oss. I , i5. — 2]\oni. virr, 23. — ^ Id. xr, 16. — * i Cor. xii , 28.
— 5 Rom. viii, 16. — "^
Galat, iir , i3. — ' Roiu. vni, 24. — ^i ^.^or.

s.ni , 22.
 ,

!N liPIST. Al) noM.VNO?. Lin. VIT. 2G5

»facliim sub Lego , ul eos qiil siib Lcgc erant rcdlmcrct,

»ul adoplioncin llliorum reciperomus \ )> Rocipiuius crgo
ndoplionem sed islam qurccst pcr speculum etinocnigmalc.
,

C4UUI aulem veucrin.l qiue perrecla siinl , lunc adoplioncm

fiicic ad fac(cm conscqucraur. Quod auleni dixit, i^cdcmp-
iioncrncorporis nostri", ego arbilror quod lotiiis Ecclcsioc in-
dicet corpus , sicut ct alibi dicit : « Vos autem cstis corpus
» Chrisli , et niembra cx partc '. » ... Potest aulem ct sic in-
tcUigi , ut rcdemptionem corporis nostri dicat illam quce iii

resurreclionc fulura est , cum non solum animx , sed ct cor-

pora vonient « anle Iribunal Chrisli, ut reporlcl unusquis-
»quc propria corporis prout gessil' » ct secundum ilhid ,

quod dictum csl «Timclc magis eum qui polest el corpus

:

»ct auimam pcrdcrc in gchcnnam \ »Et ideo dolcndumuni-

cuiquc cst in hoc soeculo ct gemcndum nc , forlc pcr malos
actus et praDsentis vltajncghgcntiam non mercnlur redemp-
lioncmcorporissui consequi , sedinvenial eumisla scnlcnlia
quac corpus cl animam gehcnna; iguibus damnat. Post iiasc

dicit : « Spc enim salvi facli sumus. Spcs autem quac vidc-
»tur, non est spcs ^ » Sicut supcrius dc crcatura dixorat
quia, « vanilati subjccta cst proplcr cum qui subjccit in
»spc': » ila et hic dc semclipso vcl quoscumque secum
annumcrari novit, dicit : « Spc enim salvi facli sumus : »

sicut ct gemilibiis crealura; siios quoqiic gemilus sociavit.

Quomodo aulcm in spc sit sakis spcs vcro non sit In his :

posita quge videntur, scd quaj non videntur, jam supcrius

edocuimus. Ilhid sohim brcvilcr addcmus , quod ct cx his
sermouibus, ct cx iUIs in quibus dicit: « Non rcsplcienles
illa qua3 videntur, sed qua; nou vldenlur % » edocel nos ui
futuris bonis nihil eorum quainunc videntur, vcl vidcri pos-

• 1 Giilar. IV, /, , 5. — 2 i\oin. vm, a3. — ^i Cor. xir, 37. — '•

a Itl. v,

10. — * Mallli. X, 20. — " Koii). VIII, 3 (. — ' Iliiil. 20. — *2 Cor. iv,
18.
 ;

SG6 ORIGENIS COMM£NTARIA

sunt, sperare deLere, eliam si ccelum vldeas Islud vlslbilc,

eliam si terram. Audl de his , qula « coelum et terra prceteri-

»bunt*, B visibilla cnlm sunt; et quod vides, quid spcras^?
Nihil ergo prorsus spcrandum est in fuluro de his qux vi-
dentur. « Oculus enim non vidlt qua? praeparavit Dcus hls qui

))dih*gunt eum
Videt autem oculus ccelum et terram
'. )) :

non ergo oportet hoc quod videtur, credi proeparatum esse

a Deo his qul dih'gunt eum; sed coelum quidem imo potius ,

cados mullo emlnentiores et excelslores ,quam est Iliud fir-

mamentum quod viderl oculis potest. Sed et lerra speranda

est non tamen liacc qua3 arida dicilur, et ocuhs subjacet

,

sed Illa erit mansuetorum terra quam oculus non vldit. Evl-
dens esl enlm Apostoh sententia qu.ne docet non vislbiha et ,

corporaha speranda In futuris sed splritaha et a^terna , : quia

« quaa videntur temporalia sunt , » et cum tcmpore finiuntur,
qua3 autem non vldcntur, aiterna sunt', » quoe speranda
Aposlolus docct. Idcirco namquc et ipsa corporls nostrl re-

paratio ex corruptibih incorrupllblhs , et ex mortahlmmor-

tahs , et ex Infirmilate in vlrtute restituitur, et ex anlmali
corpore corpus elficltur spiritale , ut cum splrltale factum
fuerlt , possit ellam Invlsibillbus perfrul bonls : quaj bona
in proesenti sacculo non vldcntes ,
per spem speramus , et

per patieutlam expectamus *.

VI. « Similiter et Spirllus adjuvat Infirmitatem nostram.

»Nam quid oremus secundum quod oportet nesclmus; sed
» ipse Spiritus pro nobis Interpellat gemitibus Inenarrabili-
» bus. Qul autem scrutatur corda, scit quid desiderel Spiritus;
» qula secundum Deum Interpellat pro sanclls ^ » Gum in su-
perioribus dixisset , qula omnls creatura hls qui In agonc hujus
vitne sunt positi congemlsceret et condoleret, hoc est, col-
laboraret , vlresque conferret', tum etiamseipsumPaulus ac
* Matih. xx.iv, 35. — Rom.
2 viir ,24. — ' i Cor. 11 , 9. — * a Id. iv,

18, — ^ Rom, vui , 25.— ^ IlDid, 26 ^ 37. —« ' Ibid. 23.

1
 ,

IX rPIST. AD nOMANOS. Lin. VII. sO^

sni siuiilcsprolcrrcgomllus prn Ifihoranlibiis mcmorasscl*

iil p(M' li;cc solarcliir iii ccrtaminc posilos , cuni vidcrcnt
omncs sanclos nnivcrsoiiKpic crcalnram afTcclu scciim la-
borarc, gcmiUisquc conjungcrc ; addil nunc cxcclsius ali-

quid ct sublimius, Ncinfjnil, parvum putclis quod om-

nis nobiscum congcmiscit et condolct crcalura : nc par-
Tiim vidcalur qiiod nos ipsi gcmimus pro laboribus vcslris.

Elium diviiKT ipsi nalurai crga agoncs noslros ( vobiscum

enim mc quoque conjungo ) incst quidam miscrationis affec-

tus , ct ipse « Spiritus adjiivat iiifirmilalcm noslram^. »

Deni([uc quid nos orarc ,

quid a Dco pclcrc oporlcat , igno-
ramus. Intcrdum enim quaj contraria saluli sunt cupimus,
infirmita lccogcnlc. Sicut enim quis in apgritudine corporis
positusnon caqua?sanitali congruunt vcl conducunt, scd ca
quic prKscntis inlirmilalis dcsidcrium suggcsserit ,
poscit a

mcdico : ita ct nos in hujus viloe Infirmilalc langucntes in-

icrdum a Dco pelimus quod non expcdit nobis. Dcniquc

cgo ipse Pauhis qui \\xc loqiior ad vos, cum mihi proplcr
sublimilatcm rcvelaliomim ne extollcrcr dalus fuissct a Do-
mino « angelus salanae qiii mc colaphizaret , ter Dominum
rogavi ut dlscederel a me^, «ncsclcns quld orarem : et idco
quia ncsclebam sccundiim quod oportct orarc , non me au-
divit Dominus, sed dixit mihi : « Sufllcit libi gratia mca ,

» nam virlns in infirmitalc pcrficilur \ » SIc ergo « quld orc-

omus secundum qiiod oporlct nescimus; scd ipsc Spirltus
«Inlcrpellat pro nobls gemltibns iiienarrabilibus \ » Mag-
num nescio quid Paulus iu gemitibus sentit : eccc enim jam
terlio gemitus ponil. Nam ct « creatura, inrjuit , congcmis-
»cit, ct nos ipsi gcmimus , et ipse Spiritus gcmllibus inter-
«pcllat Dcum pro sanctis*. » Addidit sane in his gemllibus
quos pcr Spiritum Deo diclt offerri ,
quod sint iuenarrabile^.

* Rom. viii, a3. — > Ibid. 16. — ' a Cor. xii , 7, 8. — * Ibid. 9 —
• Rom. VIII ,20.-^" Ibid. 23 , 33 , aG , 07.
 »:

2G8 OniGENIS COMMliNTARU

IIoc aulem neqiic de lotius creaturK , nequc dc suls geml-

tibus dixit. Et vide si possumus in istis gomitlbus multum
fiducla) ctlibcrtalis in quod ora-
conspectu Dei inlelligere ,

tio qua; cum dolore ct gemitu ofFerlur Deo acciplat fidu- ,

ciam a Splritu saucto ascendendi ad Dcum. Denlque Adam

cum pcccasset, perdidit fidiiciam, ct abscondit se a facic
Dci*. Sanclus aulem David dicit, quia«gemilus raeus a te
» non est abscondiius ^ » Sed videamus quid cst quod dicit
« Ipse Spiritus inlcrpcllat pro nobis^ lioc cnim et Joannes
Jesum r.ccrcdcslgnat, cum diclt « Filioll hcec scribo vo- ; ,

»bis, ut non peccclls si autem et peccaverit allquis nos- :

«Irurn advocalum habemus apud Patrem justum Jesum

, ,

»qui et inlerpellat pro nobis'. »Et hic, Splritus interpeUat

pro nobls^ Hoc autem facit Spirltus juvans infirmitatem
nostram. Quaj aulem slt infirmitas nostra , ipse Dominus
docct cum dlcit : « Spiritus promptus caro autcm infirma ^
,

Igltur infirmitas nostra ex carnis infirmitale descendlt. Ipsa

est enlm qua; concupiscit advcrsus splrltum' : et dum con-
cupiscentias suas ingerit , puritatem spirltus impedit , et sin-
ceritatem oratlonis offuscat. Sed ubi viderit Spirltus Dci
laborare splrituni nostrum in adversando carni , et adhai-
rendo sibl porrlglt manum , et adjuvat infirmitatem ejus :

ct vclut si magistcr suscipiens rudem discipulum , ct igno-

rantem penitus Uttcras , ut cum docere possit et insliluerc,
neccsse habct inchnare se ad dlscIpuH rudimenta, et ipse
prius dicerc ncmen lltternc ut respondendo dlsclpulus dls-
,

cat, et fit quodammodo magislcr Ipse inclpicnti dlsclpulo

simihs , ca loquens et ea meditans quos incipiens loqui de-
beat ac medllari : ita et Spiritus sanctus ubi oppuguationi-
bus carnls perturbari nostrum spiritum vlderit, et nesclen-
tcm quid orarc dcbeat sccundum quod oportet, ipsc velut

* Genes. iii ,8. — ^ Psalm. xxxvii , lo. — 3 Rom. viii , 26. — ^ I Joan.
u, I. — ^ Rom. VIII, 26. — ^'
Matlb. ixvi, ^i. — ^ Galat. v, 17.
¥
 :,

TX EPIST. Afi nOMVNOS. I,in. VII. 5G9

niaglstcr orationcm prncmiuit , quam noslcr spirlltis, si la-

nicn discipnliis cssc sancli Spirilus dcsidcrat ,

proscqualiir
i|»sc olVcrl gcmilus , quihus noslcr spinlus doccalur in^c-
misccrc, ut rcpropilicl sibi Dcum. Si vcro Spiritus quitlcm

doccat, ct noslcr spiritus , id cst, mens nostra non scqiia

tur, suo vilio iniVuctuosa ci fit magislri doclrina. Et islud
Paulus myslcrium inlra lioniincm geri scicns , diccLal :

« Nam si mcus orat, sed mens mea

linguis loquar, spiritus
»sinc friiclu esl » spirilum suum diccns grallam sancti
' :

Spirilus quac a Dco hominibus dalur. Undc ct cohorlans

nos ut non habeamus Infructuosum hoc sancli Spiritus bc-
ncficium addit et dicit a Quld crgo est? Orabo spiritu
, :

»orabo ct mcnle Psahnum dicam spiritu Psalnium dicam

: ,

»ct mcnte^. » Igilur quamvis hoec inenarrabiha cssc Pauhis

ipse signarit , etincnarrabihbusgcmltibusgcri tamen prout ,

posslbilc nobis fult, imaginem quamdam verum qiia^ dlvi-

nllus geruntur, quasque ipsc oLlcclius profcrt , cdldiinus.
Qui autcm spirilalis est examinct omnia' , ct si quid his al-
iius invcstlgarc potucril, habeat apud se : « Fidclls cnlm spi-
«ritu cclat ncgolia\ «Admoncndi tamcn sunt qui prospcri-
lalcm slbi prasculls vIUx , et saulfatcm, vcl (llvllias , vcl
honorcs postulant Deo, quia quid orcnt secuudum quod
a
cxpcdlt ncsclunt '\ S:cpc cniui fit ut ad daum-im anlmnc vcl
opprobrium cjus scmpllcrnum ccdanl pra3scnlla ho-c lucra
ct dlgnitas saccularis. Et idco IUud magls lcncndum csl ,

quod nos in oralioue diccre docuit Dominus « Fiat volun- :

»tas tua^ Qui aulcm scrulalur covJa scll quld desideret ,

))SpIrilus quia sccundum Dcum inlc!'pcl!at pro sanclis '. »

,

Ostcndit quidcm a Dco non tam vcrba nostra in oralionc

quam cor menlcm([uc pcrpcndi : ipsc cnim cst qui scrula-
lur corda ct rcncs". Quod aulcm sccundo dlcit, qula « Spiri-

1 L Cor. XIV, 14. — 2 Ibiil.

14, — i5. ' IJ. ir, i5. — * Provcrl). xr , 18.
* Roin. vui, jG. — «MaUb. vi, 10. ~ ' rvom. vni, vi7.~ ' Psalin. vn, 10.
 :

2^0 ORIGENIS COMMeNTAMA

j/tns inlerpellat' quod edocet non mlnlmam dis-
, « hoc est :

pensationemetiam per Spiritum sanclum in hominibfjsgeri.

Quamvis enim unigenitus Filius Dei pro salute humani ge-
neris incarnatus et passus sit et morte sua destruxerit mor- ,

tcm , ct resurrectione reddiderit vitam , nihilo segnius ta-

men absque incarnatione magnifica geruntur ctiam per
Spiritum sanclum. Tantum est quod ille pro impiis mor-
tuus est : ( sic enim et ipse Paulus ostendit cum dicit

« Adhuc enim Christus, cum infirmi essemus , secundum

» tempus pro impiis mortuusest ^ :
»
) sanctus autem Spiritus
non pro impiis jam interpellat , sed pro sanctis : et inter-

pellat non secundum carnem, sed secundum Deum^ Chris- :

tus autem non secundum Deum mortuus dicitur , sed se-

cundum carnem. Ideo non verbis offerre dicitur Spiritus
interpellationem pro sanctis , sed gemltibus ''
: et non com-
munibus istis gcmitibus , sed inenarraOiiibus. Quomodo
enim enarrari potest quod Spiritus Dei loquitur Deo , cuni
inlerdum ncc ipsc quidem nosler spiritus quod scntit et in-

tclllgit sermone possit exponere.

VII. « Scimus autem quoniam dlhgentlbus Deum omnla

)) cooperanlur in bonum , his qui secundum propositum vo-
))cati sunt sancli. Nam quos praescivit, et praedestinavlt
•n conformes fierl imaglnis Fibi sui , ut slt ipse prlmogenitus
))In multls fratrlbus^ •» SI Spirllus , inquit , inlerpellat pro
nobis gemltlbus inenarrablhbus % et universa creatura con-
gemiscit% et condolet usque nunc, quoe llberabitur tunc
demum a servltute corrnptlonis , cum hbertas glorloe filio-

rum Dei advenerit , quomodo non compelenter pronuncla-

bitur quia « sclmus quod dnigentibus Deum omnla coope-
rantur in bonum^?» In tantum enim omnla cooperantur in
bonum , et collaborant his qui dlhgunt Deum , ut ct ipse

* Rom. viii , 27. — 2 Id. V, 6. ~ 5 Id. vin, 27. — ^"

Ibid. 26. — ^ Ibid.

>8,a9.— nbid. 26. — Ubid. 31, 3 2. — "Ibia. a8.

 IN r.risT. An noMvxns. lib. vir. «71

Splrllns a«ljuvcl , nrc (lodignclur Jivina nalura dux cssc ili-

ncris adltonuui. A ( ruiiilanicn si snnl aIi«|Mi iiabciilcs s|>iri-

tum scrvilulis in limorc , alii vcro suiit snpcrioics liis; qui

spirilum atloplionis accipiunl, cx eo quod non jam linioro

Dcum , scd nmoro vcncranlur, ct quod«pcrfccta m eis cha-

»rilas foras millit liniorcm' : » vidcndum cst nc forte om-
uia coopcrcnlur iu bonuui his qiii adhuc iu spirilu pcrma-
ncnt scrvilutis; scd aliqua quidem coopcrentur etiam ipsis,

non lamcn omnia; ct ncscio si ad ipsum bonum , scu pollus

( ut ita di.vcrlm ) ad januas Loni pcrducant. Ilis vero qui
dihgunt Dcum , et toto ei inhacrenl charltalis aflcctu, omnia
( ut dixlmus ) collaborant et juvant , alque ahquld sni sludii
confcrunl, qualcnus eos in Ipso bono, quod uunquam po-
tcst pcrmulalioncai recipcrc , consllluant. Quod si ahi sunt
qul dlhgunt Dcum , cl ahi qul splrltum servltutis acci-
plunt, vidcndum esl ne forlc ct hoc quod dlcil, « HIs qui
«sccundum proposilumvocall sunt, ct , Quos pra?scivlt, ct
»pra:dcstinavit conformcs ficri imaglnls Flhi sui"\ » non
convenlat Ilhs qul in splritu scrvllulls sunt. Possunt enlm
ct IHI vocatl quidcm dicl , iion lamcn « sccundum pro'
«posltum» vocrll : ct pro eo quod adhuc insplrllu scrvltn-
tis sunt , non possunt statui inlcr muhos fratres quorum
primogcnilus cst fdlus charilatls, et « imago iuvlsibilis Dci,
»ac primogcnllus omnls crcaturac^ » Scd ct hoc quod
dixit : « Conformcs Imaginis Fllii sui", » \o\o rcqulrcrc cu-
jus forma) conformes ficri dicantur. Lcgimus enim Fillum
Dcl ahquando In forma Dcl , aliquando iu forma scr\ i esso
posltum \ Cui crgo formac haruiii duarum conformcs dlcat
futuros Apostolus eos qui dlhgunt Dcum ct quibus omula
coopcrantur in bonum non , otlosl mliii vldctur csse discri-
minis. Arbllror crgo sccundum ca qnx in ahis idem Pauhis

* r Joan.iv, 18.— 2 Rom.vnr, 28, 39. — ' Colos. i, i3 ^ i5. ~~ Mloiu,

vur, ajj. — ^ PUilip. II, 6, 7.

 ,

a-2 ORIGENIS COmiENtARIA

designat, ubi dicit , « Filioli mci quos itcrum parturio, do-

»nec formctur Christus in vobis*, » formari in liis qui ad
perfcclionem tcndunt Christum dicat, sccundum hocquod
Vcrbuui est, ut in eis \'erbi Dei sinceritas ad purum infor-
metur; et secundum hoc quod veritas est , ut veritas in eis
absque ullius fuci admixtionc consistat , ct secundum hoc
quod sapientia est, ut sapientia Dei in eis illa quam inter

perfcctos loquitur Paulus , pura et absque ul!o erroris diver-

ticuloconservetur^. Sicetsecundum omnia qua3 Christusest,
vel justitia , vel sanctincalio , vel cffiter;c qua;que virtutes ,

si in eis formentur ad liquidum , isti videbuntur ad illam

formam, qua in forma Dei est , conformes imaginis csse ef-

fecti. Si vcro adliuc in initiis quis conversetur (« initium au-

»tem sapienti:etimorDei^»est) et in timorc adhuc positus ,

prima cultus Dei elementa suscipiat, secundum formam

servi quam suscepit ad hoc ut rudes et ignaros limorcm
,

Dci docerct , conformes ficri inteUigcndi sunt hi qui prima

initia in Dei timore suscipiunt. Quia , inquit , « quos pra?-

»scivit , et praedestioavit conformesfieri imaginis Fihi sui''.»

Non omiliamus ncc dc eo quod dixit , « Prasscivlt, et prae-

» dcstinavit. » Pulo cnim quod slcul non dc omnibus dixit

qui praedestinati sunt , ita nec de omnibus quos prcesciit.

Non enim sccundum communem vulgi oplnioncm putan-

dum bona malaque prffiscirc Deum scd secundum
est , ,

Scrlptura) sanclai consuetudlncm senticndum est. Obscrvet

enim qui sludiosus est in Scripturis, sicubi invcnit Scrip-

turam dlcerc ,
quia malos praesclerlt Dcus , sicut in prac-

senli loco dc bonis maHifcste diclt , qula « qiios pr.TscivIt , et

«prredcsllnavit conformcs fierl imaglnis Fllli sui. » SI cnim
quos prajsciiit, hos ct pracdesllnavit conformes essc imagi-
nis Filil sui nuUus autcm malus conformls polcst imnginis
,

esse Filil Dcl manifcstum est quia dc bonis tantum dicit

,

1 Calat. IV, iG. — 2 I Coi\ ir, 0. — ^ Pioy. IX, lo. — ''

Rom. viii, 29.
 ,

IN EPIST. AT) ftOMANO;?. M15 VH. S^S

« PrWSCiil qiios ol pr;v(loslin;»vil conformcs ficri iniaginis

RFilii sni ' : » o.Tloros voro non niodo pracscire, sctl ncscirc
qiiidoui dicilnr Dclis. « Novll ciiini Dcns cos qui sunl cjus ^ : » ,

nd eos auleui qui non sunl digni ul sciaulur a Dco, Salva-

lor dicit : « Disccdilc a nio , quia nunquani cognovi vos ,

«opcrarii iniqullalis\ » Sic orgo cliani iu lioc pracsculi loco

« quos pi\Tscivil Dctis , Ipsos cl pnodcslinavit confornics
»fieri imaginis Filii sui ''.
» CaHcri aulcm procsciri non di-
cuntur : non quod aliquid lalcrc possit illam naluram quac
ubique cst , ct luisquani dccsl; sod quia oninc quod malum
cst , scicntia ojus vcl pr.Tscicnlia haLolur iudignum. « Quos
»ergo prassciit , ct prjcdcslinavit. » Sed ct hoc intucre , si

privsciro ct prTdcsliuarc dici polost Dous dc his qui noii-

dum suut; au dc his qui suntquidcni, nondum lauicn coa-
formcs sunt imaginls Filii sui ; ct si pracscicntiam in hoc
essc magis ccnvcnit, quam iu co quodfuturum sit id quod
nondum cst. In hoc cuim voluulas magis cst , quam praj-

sciculia condilcris. Nam pi\TScicntia iu quo vidohitur, cum

id quod futurum est ,
pondoal iu facloris arhilrio ? Yidobi-
lur fortassis ah allcnlis Icclorihusoliaui hocroquiri ,curnoii
dixcrit , ConformcsFiiii sui ; scd, «Conlormos imaginisFilii
»sui ^ «Dicclcnimqui h.Tcexcilat, quia sicut ipseFiIius«qui

imago Dci invisibilis ^

«dicitur, quantum ad personam spcc-
lat , alius cst ah illo cujus imago cst : ita ct hic, qu;c dicilur

imago Filii cjiis, alia dchol cssc ah illo cujus imago csl. Et
quamvis ardua haic vidcanlur ol dilhcilia , lamcu vldo sipos-
suuiusilluddiccrc : (juiaquamvis omnis qui so adcaui formani
quam supra posuimus cxcolucril , iinago sit Doi , Jioc osl
imago Filii Dci; lamcn spccialis|ac propria imagocjus qu;c
eum totum ahpic ox iutogro susccpit , et in scmelipsa for-
mnvlt , ipsa Josu auiiua diccnda osl , quT sc por oumia

* Roiu. viir, 29. — 2 2 Tiiii. if , ly. — ^ iMauh. — .

''
Rom. vriij-jg. —
6 Ibid. — " ("oIo^jS. I, i5.

MU. 18
 2^4 OniGENIS COAmENTAf.LV

Verbo ac Saplenlirc Dei ila coaplavit, ut in nullo prorsus

ab cjus similitudine decolor liaberetur : ita ut quicumf{ue

«ummam perfectionis ac beatitudinis conseclatur, ad illius

se imaginem ac similitndinem tcndat, quoc primo loco ct

snper omnes caeteros Filii Dei imago est : ita « ut sit ipse
«primogenitus in multis fralribus*, » in hls videlicet quo-

rum in conformatione imoginis Filii Dci primatum tenet.

VIIL « Quos aulem pracdeslinavit , illos et vocavit : et

»quos vocavit , illos et juslificavit : quos autem justificavit',

))illcs et glorificavit^ » Supra dixit : « Quos pracscivit hos ,

))et prredcstinavit : » et nunc addit : « Quos autem prasdes-

7> tinavit , illos et vocavit : et quos vocavit, illos et justifica-

» vit\ )) Et si prcvscicil et prcsdesiinavit communi opinionfe

sentiamus, videbitur utiquc qui justificalus est , propterea

justificatas esse quia vocatus cst , et qui vocatus est, prop-
terea justificatus csse quia praedestinatus cst; et qui praedes-
tinatus est ,
proplcrea pr.Tdcstinatus esse quia pra?cognitus
cst. Et rursum e contrario inlelliges : Si quis autem jastifi-

catus non est , ideo non est juslificatus quia non cst voca-
ius; ct qui vocalus non cst, ideo vocatus non est quia non
cst pra;dcslinatus; et qui pracdcstinatus non cst , ideo non
cst pi\Tdeslinatus quia non cst prwcognitus. Et vide in
quam absurdam sentcnllcm dccidaut hi qul prasscientiam
Dei in hoc tantum ac<:ipiunt quasl qul ea qune postmodum ,

fulura sunt, anle prasnoscat. Invenitur enim secundum hoc

qaod supra cxposuimus non prajscissc Dcus quos non pric- ,

deslinavit. Et rursnm si ad communem refcratur intellt-

(^enllam hoc qnod diclt, qula « quos vocavit, IIIos et justl-

«ficavlt'', » Ingcniem fencstram patcfacicmus his qul negant

csse in homlnls polestato ut salvus fiat. Alimt enim : SI Dcus
quos prffsclvlt , illos et prasdesllnavit ; et quos prredcslina-
vit, illos ct vocavit; ot quos vocavlt, illos et jusllficavltj

* Rom, vai , 2(). — * Iljiil 3y, - ^ Xbid, 2C). '' Iljiil. 3o.
 ,

IN' iPisT. Ai) noMA?{o<;. i.in, vit. «-5

nlliil oul|VT habrnl lii (jui iion jiisli(icanlur, cjuln noc vocili
suul , noc i>i\T(losliuali , noc ])r;ocoj;nili. Tum cli.nn illud

aperlo nobis advcrsalur, quod nou ouincs cjui vocanlur,

cliain juslificanUir. Nam vl Jiulas Aposlolus vocalus esl

scd noii osl juslificalus. Quod cL sl jusliilcalum eum con-

lcndat nliquis co ipso qno vocalns cst; non cst ccrle glori-
ficalus, Scdct illi de quibus dlcit Aposlolus, qiiia « naufra-
«gavcrunl a fidc*, » vocr.li qiiidoui fucruul , scd sunt non
jiislillcali. Kt sccundum Evangelii parabolas , illi ad quos
niisslfucrant scrvi, etexcusaverunt sc^, vocati fuerunt ; scd
non sunt juslllicali : ot illc qul ingressus convivium regls
non liabuit veslcm nnpllalcm , vocalus cst; sed non est jus-
llficalus'. Cum crgo hixc singula ila sc habeant , quomodo
videbltur vcrus csse sermo ApostoII , quem vcl dc pr.-enos-

ccndo , vcl dc pr.xdesllnando , vel do vocando, vol cliam

dc jusllficando mcmoravlt ? Sod cgo sccundum ea qiuc su-
pra exposnlmus quomodo iioscat vcl pr.Tnoscat Dcus ad
, ,

consuctudincm Scripturnc rodcundum pulo, qusc vcrnacula

qiiadam appellalione in hoc scrmono, id cst , In cognos-
ccndo utl solct : vclut cum diclt , «Et cognoAil Adam Evam
«uxorem suam'', wpro oo ul dicat , admlxl us cst uxorl su.t.

Et itorum de Rcbcccn dlclt : « Vira;o cral; vir non coirnovc-

» rat eam \ » Sed cl dc filils Lcvi dlcltiir, ciim pr.Tvaricalorcs
pimlrcnt, quia nou cognoverlt unusqulsque palrem suum,
aut malrem suam ". In hoc sinc dublo hoc ostendllur , qiil;i

non jun\il afTcctum snum cl amorcm cnin pnlrc vcl malrc.

Scd ct mu!la sccundiim hunc sonsum in Scri{)luris dc cog-
noscendo invenles dicta : ct itloo cllnm In pi\TScnlI loco
conslnt Apostolum sccundum Scrlplur;e sacr.T consucludl-
nom cognosccndl posuisse scrmoncm , ut IIIos oslcndcroL
pr.TCOgnitos a Dco, inqiiibiis, scionsqualcscsscnt , amorom
* I i:in. I , i(). — ^ I.ii''. XIV, 17. — 3 M.uib. XX ,1 (. — •'
Gciics. iv, r,

— 5 Iil. XXIV, iG. — " Dcul. ^.wui , y.

 ,

2^6 ORIGENIS C0MMEKTA1\U

suum Deus affectumquc posulssct , sccundum quod etlam il-

lud scrlptum cst : «Cognovlt Domluus cos qul sunl cjus' : »

cum utiquc, quantum ad istam communcm scienllam perli-

nct , Dcus non solum cos qiii sui sunt , scd ct cos qui crrant
a se non Ignorct. Sedcognovlssc suos dlcitur , hoc cst , in di-

lccllone habulsse, slblquo soclasse. Ita ergo « quos priesci-

» vlt Dcus , illos ct prcedestlnavlt : et quos praedestinavit , illos

»ct vocavlt : ct quos vocavlt ,illos et jiistificavlt^ » Supercst

nobis adliuc illlus quaestlonls absoliillo quomodo « quos vo- ,

cavit , illos et justificavlt , « cum sccundum ca qune supra di-

xlmus , constct multos cssevocatos paiicosaulem[clectos\ ,

Scd vldetur mlhi csse qujcdam vocatlcnls differcnlia se- ,

cundum IUud quod In superlorl capitulo exposuimus, quia

omnes quidem vocali sunt, non tamen omncs « secundum

propositum'' » vocall sunt. Nani hl qiil sccundum proposl-

tum Lonum, ct bonam voluntalem quam circa Dci cultuni

gerunt, vocantur, ipsi sunt i\\x\ secundum propositum vocati

dicunlur el : Isll sunt qul vccati justlficantur. Bono cnlm eo-
rnm proposllo dcerat sola vocatlo. III vero qui non habcnt
bonum fixuniquo proposltiim vel erga dlvlnum cultum vel ,

erga opus bonum vocantur quidem ct Ipsi nc eis excusallo

, ,

rellnquatur, ot hvcc ipsa posslnt causarl cum judlcanlur Quia :

ctnos si vocall fulsscmus , polulsscmus ulique justificari , ct

non solum jusllficari , sed et glorlficari. Ideo crgo vocan-

tur quidem et ipsi; sed quasl sl in lerra petrosa semlnctur
semcn , clto quldem exorltur; Increscente autem tribulalio-
num sole, qula noii habent allam radlccm boni propositi
contlnuo arescunt et percunt^ Et ipsi sunt dc quibus dicit
Apostolus, qula « naufragavcrunt a fide ^ » Quos ergo vo -

cavit, id est, quos sccundum proposilum vocavit boni, II-

los et juslificavil. Quod et si sccundum propositum adDeum

* 2 Tiin. II, 19. — 2 Roiu. viri, acj, 3o. — ' MallU. xx, iC. — ' Rom.
viii, 28. — ^ iMiillh. xiit , 5, G. — " I Tiin. i, 19.

j
 ;,

I\ i:ri6T. AI) nOM.VNOS. LiB. VII. 277

rcforalnr ' , lioc csl , ul scciindum Del proposilum qui scicns ,

in cis rclij;icsani nicnlcni , cl salnlis incsse dcsidcriimi , vo-

cati dicanlin', non vidcbilur Iiis quK cxposuimus cliani lioc
cssc conlrarinn). Iloc crgo paclo ncqnc in pracscicnlia Dci
vcl salulis vcl pcrdilionis nosU\T causa consislit; ncquc jus-
lificalio cx sola vocalione pcndcbit , nequc glorificari dc
noslra penilns poleslalc sublaUmi csl. Nani et si comnumi
inlcllcclu dc pra^scicnlia scnliamus , non propterca cril ali-

qiiid, quia id scit Dcus fnlurtim : sed quia fulurum cst, sci-
lur a Dco anlcquam fuil. Nam et si , vcrbi gralia, fingcre-
nuis Dcum non pra?nosccrc aliqnid, fulurum sine dubio
crat quod est , ila ut est : ut pula, Judas prodilor factus
cst , ct hoc iUi fuUu'um Propbelac pra^dixcrunr. Non ergo
quia PropbcKT pra:di\crunt , idcirco prodidit Judas; scd
quia futurus essct proditor, ca qu;e ille cx proposili sui ne-
quilia gesturus crat pracdixcrunt Proplietac : cum utiquc Ju-
das in potcstate liabuissct ut essct similis Petro et Joanni
si voluissct : scd clcgit pccuni;c cupiditalcm mogis quam
apostolici consorlii gloriam : ct banc cjus volunlalcm fulu-
ram praevidcnlcs Prophetac , librorum tradidere monumen-
tis. Ut aulcm scias quia non iu pra\>^cicntia Dci unicuiquc
sulutis cansa ponitur, scd in proposito ct actibus suis , vide
Pdulum vcrcntem nc forle cum allis prredicavcrit, ipse rc-
probus efllcialur , maccrarc corpus suum , ct snbjiccrc scr-

vituli^. Adhuc advcrsum cos qui nobis hujusmodi qu;eslio-

nes objiciunt, eliam liTc possiunus diccrc ; Si quos pracsci-
vit , illos et prajdcstinavit ; non aulcm oumcs pracdcslinavit
ergo non omncs pra?scivit : cl sccundum eos crunt aliqua
quu; ignorct Deus. Si vcro pr.Tuosccre sccundum hoc acoi-
piatur quod supra diximus, hoc cst in aflcclum rccipcro ,

sibiquc sociarc vcrum crit quia sicut non omnes pra^dcsli-

,

navit, ila ncquc omncs praccognovil. Sic enim cl Jcsus di-

' Jlom. viti, 58. — 2 I Cor. IX, >-.

 ,,

278 ORIGEXIS COMMLNTARIA

cilur non cognovisse peccatum *. Numquiclnam diccmus quia

nescicrit Jcsus quid esset pcccatum hoc cst quia ncscie- , ,

rit homicidium peccatum csse vel aduUerium , vel furtum ,

et his similia ? An hoc est quod dicltur nescire peccatum

v]uia peccalo se non miscuit , neque adha?sit ei pcccatum?

Sic et ahhi scriptum est : Qui servat mandatum, non co-
»gnoscct malum verhum^, » hoc cst, non recipiet verhum
malum, non credct, non lihenter audiet neque admittct ,

ingredi mcutem suam. « Qaos ergo secundum liunc modum

5)prncscivit Dcus , iilos ct proedestinavit : et quos praedesti-
snavit, illos et vocavit^ » ea vocalionis distinctione qua
diximus : « et quos vocavit , illos ct justificavit : et quos jus-
«tificavit, illos et glorificavit. » De glorificatlonc possumus
et in praesenti socculo secundum illud intelligere quod dicit

Apostolus : « Nos aulem omncs rcvelata facie gloriam Do-

5)minl speculanles, cadem imagine transformamur a gloria
»in gloriam , tanquam a Domini spirltu'. » Est crgo et haec
glorla quam justificali quique in prffisenti vita perciplunt :

cst ct illa quae speralur in futuro, cum corpus hoc humili-

tatis nostrae quod « seminatur in conlumclia, surget in glo-
» ria ^"
: et cum sicut alia est gloria Solis et alia gloria Lunae , ,

*et alia gloria stellarum , et sicut stella a steila differt in

mortaorum^. »
jigloria, ita erit et resurrectlo

IX.Quid crgo dicemus ad hoec ? Si Deus pro nohis

«

»quis contra nos? Qui cliam proprio Filio suo non peper-
»clt, scd pro nohls omulhus tradidit illum quomodo non ,

» etiam cum illo omnla nohis donahlt ' ? » Deus quomodo pro
nohis slt , manlfestum est ex his quoe supra exposult, id est,
quod Spiritus Dei hahitat in nohis ^ ; et quod Spiritus Christi

vel Chrlstus in nohis est; vel quod Spiritus ejus qui susci-

* 2 Cor. V, 21. — 2 — Rom.

Eccles. viii ,5. ' viii ,29, 3o. — * 2 Cor,

III, 18. —^ I Id. XV, 43. — ^lbid. 41. — 'Rom. viii, 3i, 32. — ' Ibid.

9.— ^lbid. 10.

 ,

IN l.PIST. AD I\0MAN05. M». Vlf. 8 79

lavit Cluislinn aniorhiis liaLitnt iii nobis '
j vel quodSpirilu
Dei ng:iinnr . \cl quod spirituui adoplionis accepiuius^* vel

quod sunnis (ilii Dci cl li;cr?dcs , ct coliajrcdcs Ghrisli' ; vcl

qnod priniilias Spirilns accipiniiis''; vcl qnod ipsc Spiiitns

inlcrpcllat pro nobis :z;oinilil)ns incnarrabilibns ^ ; vcl quod

univcrsa crcatnra nobis congemiscil et condolct''; vel quod
omnia nobis coopcranlnr inbonum diligcnlibus Dcum '
; vcl

quod sccundum proposiliim vocali snunis , et pra:cogniti

ct prai?dcslinati , ct jnstilicali, ct gloriali ^ Ilorum clcnini

omnium vehiti cpilogum faciens, ct simul omnia repclcns
ait : « Qnid crgo diccmus ad lucc^? »IIoc cst, ad ha;c om-
nia quo! snpra di.xinnis : qnia si sic Dcns pro nobis cst , ut
ha3C nobis ciincta conccss-crit , «piis cssc adversum nos po-
lerit? ^on quo oninino nemincm nobis csse dicat advcrsa-
rium : alioquin quomodo slaLil ilhid quod diclum esl a Pc-
tro ; « Adversarius vcslcr Diabolus sicut lco rugiens circnit
»qua?rens qucm transvorct "*
? » Sed lioc est quod oslcndit,
quia Dco agontc pro nobis , conlcmplibilis cl nulhis cflici-
Inr advcrsarius noslcr. Siaiililer aulcm ct David dicii : a Do-
»minus illuminatio mca . cl Salvator mcus , quem timebo?
»Dominus protcctor vitic meac , a quo lrcpidabo*M' » Noii
ergo niilhim dicitesse qiicm metuat, cl qui advcrsctur ci :

sed quamvis, in([uit, « appropicnt snpcr mc ut cdant carnrs

»meas qui tribulanl mc ininnci nici , » tamcn Domino dc-

fcndcntc vitam nicam , « infirmati sunl, ct cccidcrnnt'^ »

Dat prjvlcrea indicium niaximum ingcnlis crga nos amoris

Dci qiii in tantnm inqnil nos dilcxit, nt ncc proprio « Fi-
, , ,

» lio suo » pcpcrccrit , sed « pro nobis omnibus » ad passioncm

tradidcrit (V/m*\ Et ut majorc nos admiralionc conslringc-
rct , addidil scrmoncm ingcntis arcani conscium diccns ,

1 Rom. viir, j i. — 2 H.i,]. ,4, ,5. _ i

Il,i,l 17. _ '.
ILid. 23.— 5 Ibid.
a(i. — " Ibid. 22.— ' Ihid. a8. — » Ibid. ar), 3o. — ' Ibid. 3r. —
*« I PcU-. T, 8. — 1» rsaliu. 1S.V1, I. —" Ibid. 2. - " Hom. viii, 3a.
a8o ORIGENIS COMMENTARIA

qnia « proprlo Fillo siio non pepcrcit. » Dixerat enlm supe-

rius ,
qiiia cliam nos qul spirilum adoplionis acciplmus , fllll

Del sumus'. Nc crgo communl ista appellatlone fillorum

unum allqucm ex his Iradldissc putaretur qul in fillos vlde-
bantur adscill , ad<\[dit pj^oprio Filio, ut eum qui solus ex Ipso
Deo Incffabili nativltatc gencratur , oslcndcrct. « Pro nobls
» crgo omnlbus tradidlt eum ^, » non illa traditione qua scrlp-
tum cst : « Tradcl autem frater fralrem in raortem , et pa-

» rentcs fdlos '

: » scd tradldisse cum dlcilur lioc Ipso quod ,

cum In forma Dei essct , passus est cum exlnanire sclpsum ,

et formam servi suscipcre , et usquc ad morlem crucls per-

vcnlrc'' : ut in Ipsoomnibus exemplum obedicntiaeponcret,
et viam rcsurreclionis mortuis aperiret. « Pro omnlbus ergo
»tradidit cum'. » Non solum pro sanctisj non solum pro
magnls, sed ct pro minimis , et pro omnibus omnlno qui
sunt In Ecclesla tradldlt Fllium proprlum Pater : et ideo

etiam sl mlnlmorum allquem et infirmorum la^dat quls, per-

cutlens ejus Infirmam consclentiam , in Cbristum peccare

dicltur quonlam quidcm scandallzat animam pro qua Cbris-
,

lus mortuus est. Quia ergo pro omnibus nobis tradidit Fi-
llum Pater, nullus omnino ne mlnimus quidem qui est ia ,

Ecclesia, contemnendus est : et Ideo Domirius ipse dlcc-

bat : «SI quis scandalizaverit unum cx minimis, pusillls Istis

»expedit molam asinariam figari circa collum cjus, ct praj-

» clpilarl eum in marc, quam ut scandalizet unum ex bis ^ »
Deus crgo qui nos pretiosos proprii Filli pro nobis pretio-
sum fundendo sanguinem fccit, « quomodo non cum Ipso
»omnia nobls donabit'? » Nlbil est enim sive vlsibills, slve
invlsibllis creaturaj , quod Fin© possit adacquari : nuUo cnim
pacto creatorl suo crcatura potest conferri ; et si creator
ipse donatus cst noLis , quomodo non cum IpsO nobis oin-

iRoai. viri, i5, iG. — 2 JhiJ. 33, — 'Malth. Xj2l. — " Pbilip. ri, 7.
— ' Rom. viu, 32. — ^ Malth, sviii, Luc svii, —
6. 2. ^ Rom. viii, 82.
 ,,

IX KPIST. Al) ROMANOS. LIB. VII. 201

iiis crcaliira donabiUir? Quamvis scrnio liic diiiilicitcr pos'

i.il inlclligi ,id cst ,

qnod« cuni illo nobis omnia donabil'. »

Nani cl hoc polcst vidcri fjuod si habcamus in nobisChris-

lum sccuiiduni hoc qucd Vcrbum , ol snpienlia, ctvcrilns,

el juslilia , cl pax csl, ct caUcra omnia qua: de co scripla

suut , cum hac plcniludinc virliilum nobis omnia donabun-
bunliir, ul jam non unum cv omnibus crcaluris cl parvuni ,

lcrriv hunc locum qucm nunc videmur liabilare lencamus , :

8ed oiunia qua[*cumquc crcavil Dcus visibilia ct invisibilia

occnlla ct manifcsla , tcmporalia ct a^lcrna cum Cluislo pa-

rilcr habcamus. Polcsl aulcm et alio modo sic inlcilii^i quod
dixil : «Cum ipso omnia nobis donabit : » hoc cst , ipsi qui-

dcni utha^rcdi , nobis vcro ul cohi-vrcdibus cjus parilcr cuui

ipso perrrni unlvcrsa dabilur crcalura.
X. « Quis accusabil advcrsus clcctos Dei?Deus qui jus-
«lificat, quis est qui condcmncl? Christus Jesus qui mor-
Dtuus est, imo anlcm qui rcsurrcxit, qui cst ad dcxlcram
»Dci , qui eliam inlcrpellat pro nobis'. » Vidclur mihi quod
ait :« Quls accusabit adversus clcclos Dci'? »de Diaboio
diccre. NuUns enim ila clcclus ct ila magiius , qucm illc non
audeat accusare , nisi illiim solum « qui pcccatum non fc-

» cit ', » qui ct diccbat : « Niinc vcnit princcps hujus mundi

»ct in inc nihil invcnit ^ »Scd quamvis ille exerat ncqni-
liam proposili sui , Dco jiisliricanlc ct dclcnlc sicut nubem
iniquilalem clcclorum suorum% cl siciit caligincm pcccala
corum , ct a prioribiis dcliclis cos dcalbanle nt nivcm, ct

sicut lanam candidam faciciilc, quid proficiet accusalor '?

Scd cl cum Chrisliis pro cis mortuussit^ imo polius a mor-
luis rcsurrexcrit, cl slcl a dcxlris Palris, et intcrpcllct pro
his, quis cos polcrit condemnarc? In superioribus sanclus
« Spiriliis inlcrpcllat, iinitiit, ju-o uol>is gcmilibus incnar-

»Roni. VIII, 3a. — ^ Ibid, 33, 34- — ' ILid. 33. — '^
i Pelr. ii, ai. —
s Joan. iiv , 3o. — " Isai. xliv, aa. — ' Id. i, i8. —> * Kom vm , 34-
 SSa ORIGENIS COMAfENTAniA

«rabillbus* : hic Chrlstus Jesus qul mortuus esl et resur-

«rexlt, ipse interpcliat pro nobis^. «Deus qui proprium Fi-

Ilum Iradidlt pro nobis, Ipse justificat electos ' : quis crit
ultra qui audeat condemnare? Sed diligentius inluere <juo-
modo Apostolus nusqnam in sermonibus suls ab insita sibl

cautela discedat. JNon dixit : « Quis accusablt adversimi to-

vcatos; sed advcrsum clectos''? «Msi enim fueris clcctus,

nisl In omulbus le exhibuerls probabilem Deo , habebis

accusatorcm. SI enim causa tua niala est , si te crimcn
tuum aslringit , quid tibi proderit advocatus , eliam si Je-
sus sit qul inlerpellat? Jesus enim verltas est : non polest
ergo pro te vcritas fallerc ^ In hoc tibi opltulabllur advo-
catus , ne accusatoris calumniis Involvarls , ne tlbi prrclerita

peccata, qucc pcr Laptismum dcleta sunt, imputentur. Si

vero post h:cc Iterum dclinquas, nec ullls haec poenltentlic
lacrymls dlluas, accusatorl luo criminandl te materiam
dabls et quamvis Jesus interpellet pro nobis, non potcsl
:

tamen dicere Jesus lcncbras lucem esse, neque amarum

dulcc^ SI crgo vls vlncere cum judicaris', fic quod de
justo scriptum est :« Dlsponc sermones tuos in judicio* ;

«Prajpara opera tua ad cxltum' : Memento novisslmorum

fttuorum, et lu aeternum non peccabis^": »ne tlbl contingat
illud quod de quodam scriptum est « Cum judicatur, :

» exeat condeninidus*\ »Vidc autem quomodo audlas qula

Jesus « Interpcliat pro nobis*^ » Ipse cst enlm de quo ct
allbi scrlptum est ,
qula « Pater neminem judlcat , sed omne
» judlcium dedit Fillo*^, »et slcut ipsc est hostia et sacerdos,

et ipse est in forma scrvl et in forma Dei , sic Ipse est et ad-
vocatus et judex*\

1 Rom. vai, 26. — 2 Ibid, 34- — ' Ibid. 82. — 4 Ibid. 33. — 5 Joan.
XIV, 6. — * Isai. V, —
20. ' Psalin. i, , 6. — 8 Jd. cxi, 5. — ' Prov. xxiv ,

•^. — *" Eccli. VII, 40. — ^^ Psalm. cvui , 7. — *2 j^^om. viii, 34. — *^ Joan.
V, 22. — ^* PhUip, II, 6, 7.
 IN EPIST. AT> I\OMV:<OS. I.in. VII. 283

XI. « Quls crgo soparabil nos a cliarltatc Del ? Trlbula-

»lio? nu anjr;iislia? an porsccullo? an f;\mes? an nudilas?
»an poriculum ? an a;laditis? ( SIcul scriptum est : Qula
«proplcr lc morlKIcannir lola dlc : a^slluiall sumus slcut

fcovos occislonls '.) Scd in lils omnlbus supcramus pcr eum

»qui dncxll nos \ »Pro his, Iiu[uit , omnibus quo; supra
cnumcravimus, id csl ,
quod jam non sumus In carne , scd
insphiln'; ct quod Spiriliis l)el habilnt in nobls; et quod
Chrislus in nobis cst'' ,
pcr qucm corpns quidem mortuum
cst propler pcccalmn , spirilus aulcm vila cst proplcr justi*
ficatloncm; ct quod jam non sumus dcbitores carnis ut se-
cunihnn carncm vivamus *
, quia splrltu actus carnis mortl-
ficavimus*; ct (piod pcr spirilum adoptlonls fihi eflecti su-

mus Dcl ", ct sl fihi , cllam h.-^rcdcs Dcl % cohrercdes aulcm

Chrlsli'; ct qiiod unlversa crcatura congcmljclt nobis ct
Goudolct, revebnlionem fihorum Dcl cxpcctans; ct quod
dihgciitibusnobls Dcum omniacoopcrautur In bonum*'^; et
quod pracsclvit ct prajdostlnavlt uos conrormcs Imaglnls
Fihi sui quisccundum proposltum vocatl sumus cum pro :

hls inquit omnlbus bcnciiciis quae consecuti sumus fixi et

, , ,

radicali sumus in charitatc Dcl, quls nos ab ca potcrit sepa-

rare? Trlbulallo sl venerit, diccmus ad Dcum,« In trlbu-
«hitlonc dilatasll mc". » Angustla si fucrlt mundi, ct cxno-
ccssltalc corporis vcnicns, sapienthc Dcl ct scicntuc latllu-

dincm rcqulrcmus, in qua non anguslarc non polest mun-

dus. Rcdlbo cnim ad Scriplui-arum diviiiarum ainphsslmos
campos : Inlellcclum vcrbl Dci spirltalem rcqulram , ct

nulla mc in eo coarctablt angustia. IVr largisslina cnim

spatla Intclhgcnllac mystlca) et spirltaHs cquitabo. Persccu-

tionem si patlar, ct confitear Ghristum mcum coram ho-

* rsiilni. XI m , 12. — 2 I\om. viii , 35, 3G. — ' Roin. viri , ;).
— * Ibid.

lo. — »Ibid. 13.- 6Ibid, — 'Ibid. i3. i5. ~*Ibid. 17. — Mbid. 33,
23. — 1"28, ay. — "
Ibid. rsidiu. iv, 2.
 — ,

284 ORIGJiNlS COMVfENTARIA

mliiibus, cerliis snm quia ct ille me confilcbitur coi^am

Piilrc siio qiii in ccelis cst \ Fames si nfrucrlt, lurbare me
non polest : habeo enini panem vilas qui de coclo descendit
et reficit animas csurlentes^ : nec allquando polcst panis
islc deficcrc : est cnim perfectus ct acternus. Nuditas mc
non confundit indutus sura cnlm Domlnum Jesum Chris-:

tum', ct habllaculum nostrum quod de coelo cst, superin-

diii spcro ^'
: « Oporlet enim raortale hoc induere immorlaH-
» lalem , ct corruptlblle hoc induere incorruptioneni ^ »Pe-
rlculum non limcbo Dominus enim illuminatio mea, et : «

» salus mea qucm timebo ? et, Dominus defensor vilae meae,

,

»a quo Irepldabo^? » Gladius terrenus lerrere me uon po-

test : habco cnlm fortiorem mecum «gladium Spiritus, quod
» est verbum Dei ' ; ct mecitm cst vivens et efTicax sermo Dei,
» (jiii cst penetrabllior omni gladio utrinque acuto ', » Si ergo
gladlus mundl venerlt super cervices majorem mihi mcas ,

ad Dcum conclllat charilalem. Dicam namque ad eum

qiiia , « slcut scrlptum cst ^
: Propter te mortlficamur tola
» dlc : nesllmali sumus ut oags occisionis '". » Non enim mihi
suflicit una hora niori pro Chrislo, vcl cruciari, sed tota dic,

hoc est, omnl vitaj nicaj tempore. Si enlm totam vltam

meam in persecutlonlbus et periculis agam, dicam quia

« non sunt condlgnre passloncs hujus temporis ad futuram

»gIorIam quas revelabitur in nobis**. »Breve estenlm hujtis
vitai lempus , et exiguum quod in persecutionibus ducimus :

ailernum vero et pcrpetuum qucd expectamus in glorla. Et

idco « in hls , iinjuit , omnibus supcramus » non noslra vir^

tnle, scd « per cum qiii dllexit nos*". » Dum enim in illlus

amore pendcmus, sensum dolorls non recipimus. IIIIus enlm

1 Malili. X , 32. — 2 Juan. vi , 5i. — 3 Roin. xiii, i^. — ' a Cor. v, a.

—- 5 I Cor, XV, 5a. — * P.salm. xxvi, i. — 7 Eplies. vi, 17. — « He])r. iv ,

12. — 3 Ro,i,_ Yj£f^ 3g —

, 10 Psalm. xliii, 22. — ^* Roni. tiii, 18.
12lbid. 37.
 ,

IN EPIST. AH HOM.VNOS. I,in. VIT. 285

charllas qiia nos dilcxil , cl noslriim aJ sc rapnil afTccJjini

crucialuni corporis , cl clolorcm non scnlirc nos facil. Idco

crgo in his ouiniOus sKpcramu!;. Talc ali([ui(l el in Canlicis
Sponsa dicit ad Vcrbum , (juia « vulncrata , inquit , cliari •

»talc c<!;o sum*. » Ad hunc cr<j;o mofluni ct animanoslra a

Chrislo vnlncrc charitalis acccplo, cliamsi tradat glaflio
corpus , non scnlict vulncra carnis prac vulnere charilatis.

XII. « Conrido cnim ([uia neque mors, neque vila , ncqiic

ii>Angcli, ncquc principatiis , ncquc pr.Tscnlia, ncquc \\\-

»lura , ncque virlulcs , ncquc allilndo , ncqiie proCundum ,

»ncque creatnra alla polcril nos scpararc a charitale Dei

squa; cst in Chrislo Jesu Domino noslro ~. wDuos vidotur
ordines Aposlolus oslcndlsse corum qua} liominibus lenta-
tioncs suscitare consueverunl. Et in his quidcm qua; prius
disseruimus, humanarum tenlationum inlclligilur ordo dcs-
criptus : de quibus cliam Corinlhiis diccbal , ulpotc qui ma-
jora Terre non polerant :« Tcnlalio vos non apprclicndat,
»nisi himiana : fidelis aulem Deiis, qni non permillcl vos
«lcnlari supra id quod polcslis'. «Niinc vcro in hls scrmo-
nlbus ([uos habcmus in manibus non humanas lcnlalioncs ,

indicat , sed majorcs humanis. Et idco pulo qiiod in priori-

bus cum enumerasset singula qiuTque, ad iilliinnm dicit :

« Scd in his omuibiis siipcrannis '. «In his vcro sccundi or-
dinislcntalionibus non ila conlidciilcr dicil , siipcramus , scd
Talde tenuitcr ail, qula niliil lioruni « |)olcril nos sc[)ararc
))a charilate Dci , quas est in Chilslo Jcsu'. » De hmiianis
enim lenlalionibus tanquam ])arvis ct Icvibus confidcnlcr
nos eas supcrarc proniinciat : illas vero stiperiores , ct plus

quam humanas, ctiamsi s;ij>crarc cl [)roslcrncrc non valc-

mus (hoc cnim solius Chiisli opus cst ,
qui « cxult priiici|)a-
» tus ct polcslalcs, lrliiin[)hans cas in scmcllpso S) ): laincn

* Cnnlic. IV, 9. — ' Rom. vni, 38 , 3;). — ' i Cor. x, i3. — * Rom.
viit, 3y, — * Il)kl. 3(j.
— * Culoss. ii, i 5.
28G CRIGENIS COMSIF.NTARIA

ct lioc In victorlac loco est, sl cum omnes In nos inipngna-

tionum siiarum maclilnas lorscrint, a charllalc tamen Dci
nos separare non valeaiit. Sed jam tentemus singula dlscu-
ierc , et quid dc unoquoquc sermone Apostoli sentiendum
sit pro viribus aperire. Quamvis alliora in his conlegissc

videalur Aposlolus , quam exposiilonis nostrac ferre sufllciat

virlus, vel ratio brevitalis admittal; requiramus tamen si

omnla Ista quae cnumerarlt Apostolus , an quosdam ex Ipsis,

hoc humanas animas a cha-

studii vel Intentionis gerunt, ut

ritale Dei separare contendant et propterea moKantur in ,

nos cuncta quoe patimur. Videtur enim posse quidem hoc

agere ut a charitate Dei scparemur mors fortassis ct An^
, , ,

geli, et princlpatus, et vlrtutes adversantes nobis sine du-

bio , et praesentia qu?e sunt utlque hibrica et caduca. Sed et
profundum polcst slujlliler Inlehigi. Vita autem , et futura ,

et aUItudo, et ciT.atura aha ,

quomodo a Dei charilate se-
parare nos certent non otiosum videtur exponere. ISisI si

quis forle dicat hyperbohce ha^c Aposlohmi diccre , hoc

cst , non sohmi pcr ca qure accidere possunt , sed ne per ca
quidem qua? evenire omnino non possunt , ullo paclo a Dci
charitatc defleclimur : vcrbi causa , ut si aila nobis daretur
vila quam hnec quae a Dco data cst, aut si futurorum
spcs aha noLIs promillerctur , vel aUitudo, vel eliam
creaiura alia quam est illa qure pro nobis congemiscit
et condolet (quod fieri ulique non potest) ne haec qui-
dem a charltale Dei scparare non possent*. Est ergo hic
unus exposilionis modus. Videamus tamen ne forte posslt

etiam iste intellectus admitti. Mors quam hlc dicit, ille

acciplendus cst qucm supra exposuimus iuimicum Christi
deslruendum novissimum dici ^ Qui ullque proptcrca mors
dicilur, quia sicut hacc commuuis mors animam scparat a
corpore, ila ct ille contondtt anlmam separare a charitatQ

* Poia. YUi ,2 2. — ^ X Cor. xv, 2O,

 ,>.

i\ r.nST. AD noMANfx?. i.in. vit. 587

Doi : ol U.TC iili(|iir rsl anima3 iuors. rolesl ergo ficri ut sit
ol aliqua >ila ilc paiic iliiiis, qiuc ciuii ipso i\pl ul nos a
charilalc scparet l)ci : quas vila est peccali. Nisi cuim niala
cssct ha^c vila, uunquam nos suadcrct Aposlolus utniorcrc-
niur pcccalo , cl iu morlc Cluisli baj)ll/,arcmur, ct conscpc-
iircmur ci '. Pol(>sl ergo ficri ullucc Aila pcccalisil ,([nx nos
cupll scpararc a cliarilalc Dei. Ego aulcm puto ([uodcl siu-

{iula qua^picpoccala liabcant alicjuam viUtinsuaui intranos:

nam unumquoJquc vilium vila pcccati cst. Quanlo ergp
plura intra nos vilia deprehcncluntur, tanto pku^cs cssc pec-
catorum vllnc videbunlur iu nobis. Et proplcrea fi)rtedictura
sit : quia « mcHor cst miserlcordla tua super vltas '. »

(( Mec^uc Angcli , nequc prlucipatus , ncquc virlulcs \ »

In promptu cst illos Angelos inlelligerc , qulbus ignis aster-

nus aSalvatore cum Diabolo dlcilur pi\Tparalus ^'
: princlpar
ius aulcm et virtutes , illas slnc dubio adversum quas nobis
certamcn cst ^"
: vel illos principalus et potcstalcs, dc qul-
Lus diclt : « Cum autcm destruxcrlt ouuiem i^rlucipalum
»et polcslalcm , et vlrluleni''. »Ex quibus ct prlnccps liujus

mundi appcllalur'. Post hicc : « Ncque pra?scnlia , inguit

jtsii^e Instantla^ » Polcst hoc dc his dictum videri , quos ia

ahis idem Apor.lolus rcctorcs mundi hujus ct tenebraruni ^ no-
mlnavit : vel cliam quod prncscntium rcrum voluplas ct dc-
lcclallo, et vanahujus inundi glorla sludoat nos« a Dci cha-
» rltatc deduccrc, qua^ cst In Christo Jcsu Domino noslro'^ »

Posl h;cc vidcamus quce slut futiira^'^ , quas voluul quidem,

scd non possuut Paulum et simllcs cjus scparare a charltalc

Dei. Dupllcllcr inlhi cliam hoc iutelligendum vidclur. Pos-

suntenlm /»/»r(Uutclligi ab co leuiporc quo luTXScribebal,

' lloni. VI, }.

, 3, 4-
— "P.inlm. i.\tt , 4- — ' lloiu. vitt, 3S. —
<*
M.iiili. XXV, 4r. — ' F^ilics. vr, n. — ^"
i Cor. s.v, i,\. — 7 j„aii. mi,
3'.. — * 110111. viir, 38. — ' Eplics vt, la, — ^" H.0111, viii, 3(j. —
 ,

2 88 ORIGEMS commentaru

ut hoc dlccre viclcatur : Si qua tenlamenta , si qn^e tribula-

tlones supcrvcnerint , a cliarilate Dei me separarc non po-

tcrunl. Vel ctiam futura intclligere ea qunD de mundo hoc
rccedentibus occursura sunt, cum princeps hujus mundi,
aha^quc virtulcs quae sub ipso sunt, rctincrc ccrtabunt ani-
mam de corporepr(Ticiscenlcm', sed non potcrunt retincre
cas quibus « pcrfecta charitas, » qua? est in Christo Jesu,
« foras miltlt llmorem^. » Vldebitur aulcm hunc scnsum
confirmarc ct illa Scrlptura quo) dlclt : « Dum enlm sumus
»in corporc , peregrinamur a Domino cupimus enim magis
:

«pcregrinarl a corpore, et adcsse ad Domlnum : et conuili-

»mur autem ilve absentes , slvc prajsenles placere ei' : »

absenles nos dicens in corpore positos, praisentes autem de

corpcre recedentes : et ostendlt quod studeant sanctieliam
de corpore rccedciitcs placcre Deo. SI ergo in cis perfecta

slt charllas, ncc ulla qutc fulura sunt, in qulbusphicendum

«st Deo poterunt
,
eos ab Ipsa separare , cum utlque non
placebunt Dco hl qui tam mobiles erunt in charitalc Dci
ut posslnt ab ea separarl. Hicc nobis dupllci modo dicta sint

<le futurls. Potcst autem fieri , ut sit et ahquls tcrtlus modus

his superior, qucm qui investigare potucrlt , dlgnum judicet
his pricferre. Subjunglt deinde : Nccjue vlrtutes''. Speclcsvi-
detur cssc una ex plurlbus rallonablllbns creaturls, non in
corpore mortah vllam ducens , sed ut Angcli, ex allo tamen
ordlne quam sunt AngeH. Et ipsfc ergo virtutes habent cer-
tamcn separare nos a cliarltale Del; sed nec ipsa: , inquit,
poterunt, si radlcata slt et fundata. Slmililer et altitudo , ct

profundum'" impngnatnos, slcut et David dicit :«Mulli qul

» dcbelhnt me de alto \ » sine dubio cum a sj)lrltibus nequi-
tijcde cci;lcstibus urgcretur' : et slcut ilerum dlclt : <;De pro-

» fundis clamavl ad tc , Domlne '

: » cum ab hls qul In inferno

* Joan. XII, 3r. — ^iIJ.iv, iS. — 'a Cor. v, 6, 8,y. — ' Rora. viii,

38. — — — Fphes. vi, 12. — cxxix,

f'
Ibid. 3»). rs'lui. r.v^ 3. ' ^
^ Psiilin, t.
 ,

iN ErisT. AD noMwns. i.in. vir. 2

89
ilopnlall snnt, ol gohcnna; spiriliLus inipugnarclur. Scd nc
li.TC , inqnil Pauliis, scpararc nos poicrnnl a cliarilalc Dcf.
Ncquc , innnlt, crcnlura aUa\ Polcsl inlolligi aliam crcatu-
raoi dixissc pr.Tlcrlianc qoani ^idcmus : est cnim alia nobis
invIsiLilis nunc. Polcsl aulcm ct sic accipi : Praster illa tjuae

supcrius cnumcravi ; lioc cst, Angclos ct virtutcs , ct sl qna

cst alia crcatura , nc singula per specics cnumerando lon-
gura scrmonem trahcre vidcreturet supcrlluum. Aut et alio
modo. Quoniam quidcm scicbat Panlus multas cssc et iii-

numcras Dci crcaluras, qiiarum cliain ipsc non oinncm ,

sed cx parle scicntiam ccpcrat, ({uariimquc non solum spc-

cics , scd cl nomina in pr.Tsenli s.tcuIo ignorcntur : dc qui-
bus ct in aliis idcm Apostolus dicit Salvalorcm sedisse« su-
»pcr omnem principatimi , ct polcslalem, ct vlrtulcm, et
» dominalloncm omnc nomcn quod nominalur non sc-
, cl

»Ium in hoc sa?cuIo scd cliam in futuro" » proplcr bac

, :

ergo qua; scil non solum possc in pra;sentl sacculo , scd eliam
in fuluro nominaii, dlxisse vidcbitur : «Ncque ulla creatm^a
»alia polerlt nos separarc a cliaritalc Dci\ » Ycrnmlamcn
cx hls omnlbus oslendit Paulus salutis sunc confulcn-
liam, cum jam ncquc Angclis advcrsanllbus , ncque vlrtu-
tlbus impugnautlbus, nequc pra3sentibus neque , futuris sili

obluclantibus , nequc ulia prorsus crcalura advcrsantc , a

charllalc Del dlcit sc possc divclii, ncc ullum tot advcrsa-
riorum capere melum, nt vcrc oslcndcrct quod pcrfccla
charitas et cx ipso foras jaai mlslt tlmorem *. Ilabuit cnim
alii[uando ctiam ipsc mclum , ct limult ne forlc cadcrcl : ct
islc qui niodo coelcsllum vlrlulum advcrsum sc sl commo-
vcanlur bellii non luiiull, aliquando carncm suani llnniit

et cx ca consurgcnlcs Insidlas formldavit, quando diccbat

scribcns ad Gorinthios : « Maccro corpus mcum , ct t.crvllutl

* Rom. viii, 39. — ^F.ihc!j. I, 21.^ — ^ rvoin. viii , 39. — " i Joiin.

V, 18.

XIII. 19
2r|6 ORIGENIS COMMENTARIA

» suhiicio , ne forle cum aliis pra^dicaverim , ipse reprobus

«efficiar ^ »Et ideo prae cneteris omnihus caruis insidlae for-

midandoj sunt,et ille qui de nobis procedit hostis ipse ca-

Vendus cst, donec in tantum profectum veniat anima, ut

dulcedine charilatis Deo astricta, corporis hiandimenta, et
carnis illecehras ahhorrescat uuus cum Deo spiritus facta.

XIII. « Veritatem dico in Christo , non mentior, testimo-

snium mihi perhihente conscicntia mca in Spiritu sancto,
«quoniam tristilia cst mihi magna el continuus dolor cordi ,

»meo. Optaham enim analhemaesse ipse ego a Christo pro

» fratrihus meis, qui sunt cognati mei secundum carnem,

»qui suntlsraeUtae, quorum adoptio cst filiorum, et gloria,

»et testamenta, et legislatio, et ohseqnium, et promissio-
»ncs ,
quorum patres, et e\ quihus Christus secundum car-

» ncm ,
qui est super omnia Deus henedictus in saecula ^. »

Videns Paukis quod si secundum ea in quihus supra expo-

suit, nuUa vi, coelestibus vel terrestrihus , praesentibus vel

futuris adversantihussibi, possit a Christi charitate separari,

contrarium et incredibile videretur quod nunc dicere pro-
ponehat , optare se a Christo quem tam inseparabiliter dili-

o-ehat , anathema fieri , hoc est , alienum effici , ne mendacii

notam subire vidcretur, satisfactionem pra^mitlit , ut nequa-

quani de ejus sermone duhitelur, et dicit « Veritatemdico :

» in Christo non mentior, lcstimonium mihi perhibente con-

,

5)scientiamea in Spiritu sancto'. »Sed videamus quare dixe-

rit : Veritatcm clico in Christo, quasi ostendens esse aliquam

verilatem quoe non sit in Christo. Et vide si possimus tali

quodam modo veritatem qiune in Christoest, ab ea quae non

est in Christo, distingucre : quia et alibi idem Apostolus

dicit : « Est veritas Christi in me, quia non mentior*. » Ve-

ritas ergo Christi esse crcdeuda est ibi , uhi sunt et reliquae

1 I Cor. is , 27. — ^ PvOin. IX, i et ser^. — ' Jbid. r, — ^"

a Cor. xij

jo. Koai. IX, I.

 , ,,

Aiiiulcs qu.T Clirislus cssc doscrihiinUir : idcsl, iibi jnslilia ,

iilu pax, nl»i csl vcrlMiMi Dci , il)i csl cl vcrilas Cbrisli. E.vt

.inlcm vcrilas cl iii iiijiislilia' : ul si ( vcrbi cansa ) dicamus ,

d.Tmoninm illud Pylbonis ,

qnod iii Aclibus Aposlolorum
rcrcrhir in ancilla qnadam babilasse^et clamassc post Apc-
slolos ,
qnia « bi scrvi Dci summi sunt, qui annuncianl bc-
» minibus viam Dei ' : » cral verilas in bis vcrbis : vcrnm cnim
crat quoddiccbalur : scd non crat istavcritas in Christo; et
propterca convcrsus ad cam Panbis dixit : « Obmulescc, ct
»cxi ab ea\ » Scd ct illud verilas fuit quod dixil Caipbas :

«Expcdil vobis ut unus moriatur bomo pro populo , ctnoii

• univcrsa gcns percat' : »sed tamcn ista veritas non fuil ia

Cbrlsto. Et idco Aposlolus ad distinclioncm vcrilalis cjiis

qu.T exlra Cbristum cst, scdicit in Cbrislo loqui verilatcm.
Sed et hoc quod dicit : « Testimonium mibi pcrbibcnlccon-
sscicnlia mca in Spiritn sr.nclo% «similem mibi liabcrc vi-

dclur iolelligcaliam. Rcddlt eaim tcstlmoninm consclenlla

etlam Genlibns; secundum qnod in siipcrlorlbus Idcm Apo-
slolus ait : « Tcsllmonium reddcnte cls conscientia, et intcr
i>sc Inviccm cogilatioaum accusanllum , aut cliam dcfcn-
» dcalium '. » la illls ergo in quibus cogltatloaes su(c babcnt
aliquidquod accusent , et conscicnlia ad tcstimonium vcnlt
non potcstdlci quod pro malls acllbusin Splritusancto con-
sclcnlla tcstimonium rcddat. In Apostolo vcro ubi cogilallo
jam non jiabet qiiod accusct , rcctc coasclcalla ia Spiritii
sancto lcslimonium reddit. \ide tamcn magnllndinempec-
lcris Apostolici. A Dci cbarilatc aoa pclcst scpararl : qiiod
loquitur, in Cbrislo loqnilur : quod ia consclenlla babct,
Spirllu sancto continelur. Qui , qnccso , cceli, qul ibroai

quoc amplissimnc viniitniu ccclcslinm mcnles lam amplis sc-

dibus totam potcruat capcreTrinitalcm ? « Qnonlam , /;;r/»//

'Rom. I, i8. — ^Art. XVI, iG. — 2 Ibiil. 17. — '' ILid. 18, — '
Ju.ai'

51 , 3.'. — ^ Koiu, IX , I. — "

J.l. II, i5.
 ,,

2f)2 ORIGENIS COMMENTARIA

«trislitia est mihl magna, et continuus dolor cordi mco*. b

Esto , liabcas tristltiam : eslo , dolorcm capius dc pcrditionc

Iralrum tuorum « qui sunt cognali sccundum carnem ^ n :

numquid eo usque ut oples anathcma fiori a Chrislo? Et

quid tibl prodest illorum salus, si tu a salute separcris? ct

quld salvabis Non inquit ita est scd

allos , sl ipse pcrcas ? , , :

ogo dldlcl a JMaglstro ct Domino mco quia « qul vult anlmam ,

Msuam salvam lacerc, perdet eam et qui pcrdidcrlt cam :

«Invcnlct cam^ »Qaid ergo mirum si Apostoluspro fralri-

])us suis anathema fieri vclit , qui sclat eum qul crat in forma

Del , exlnanisse sc de ea ''

, ac susccpisse formam servl , et

factum csse pro nobis maledictum^? Quld crgo mlrum si

cum Domlnus pro scrvis malcdlctum factus slt scrvus pro ,

fratribus analhcffia fiat ? lloc aulcm arbitror csse quod et

Moyscs , cumpcccassct popuhis, diccbat ad Dominum «Et ;

» nunc siquidcm i^cmlttis eis pcccatum , rcmilte sin autcm : ,

» dcle me dc hbro vllae quem scripsistl ^ » Quid ergo ? Infe-

riorem vls BloysePaulum vlderi ? Illese delcri petit delibro

vila; pro fralrlbus suls : Paulus non debet optare anathcma

csse pro fralribus siiis?Scd forlassc dicat aliquis, quia JMoy-
ses hoc ofrercns salulera populo mcruit impetrare Paulus
, :

vero optat quidem, sed non est auditus. Quid si ostendam

tlbi magls Paulum audltum csse quam Moysen? Omncs ,

enim illl qui pcr ]\Ioysen cxicrant dc /Egyplo, cecideruntin

deserto. Posteri vero corum qui tcrram repromissionls ac-
cepcrunt, eliam nunc viigantur ab ea exules, et extorres.
Paulus vcro audl quld dicat dc Israe!. « Nolo vos, im/iut

«ignorare, fratres, mysterium hoc, qula cfficitas cx parte

«Isracli contlgit , doncc pleniludo Ccnllum subintraret , ct
»slc omnis Israel salvus fieret^ «Yidcs crgo quia exauditus
est Paulus : cl quia sc obtullt anathcma , salutcm mcrultfra-

* Roiu. is , 2. — 2II,i,l. 3. — 3 I\Iaic viii, 3/,. — ^'

PLilij). II , 6, 7
— ^ G;i'a!. jii, i3. — ''
Kxod. xi.in , 3 1, 3a, — ' lU;!". X', 2 3.
 :

IN liPlST. AD noMVNOS. Ml!. VII. !Uj.-)

Iribns. E( idoo mihi vidolur illa omnia pra:misisso , qucd

nulla vi possit a Dci cli.nrllalc divelli , ut ciim se offert ann-
lluMiia pro fralribiis siiis, non lapsum ejus possibilcm judi-
cos : scd sicul illo qui inscparabilis a Palre est pcrnolurara ,

cl immorlalis in uicrtcm vcnit , ct iu inrcrna dcsccndil; ila

cl islc imilandomagislrum , cumscparari a Cln-isti charitalc

non possit, a Christo analhcma fiat pro fralribus suis, dc-
votione uli([uc, non pKcvaricalionc. Quod autcm cognati
wcuii (han cdrncm^ Hixl Paulo Israclil.T, cxposilionc non in-
digcl.Qaorum, inquit, adopllocst fdioram'^. Adoplati ctc-
nim sunt filii Isracl a Dco tunc « cuin dividerct Excclsus
«Gcnlcs, cl dispergcrct fdios Adam sccundum numcrnm
» Angclorum Dci , et facta cst portio Domlni Jacob ,ct funi-

»culus h.Treditatis cjus Isracl \ » Ista est crgo adopllo lilio-

rum. « Et glorla , et teslamcnta , ct lcglslatio''. » De gloria

lalnc legls sa?pc jam dlclum cst, slcut et ipse Aposlolus dicit
« enim quod evaouatur, pcr gloriam cst% » hoc est, vctus
SI

Testanientum omulto magls quod manel lu glorla cst',»

, ,

Evangchi scillcct pricdicatio. Sed quoddicll, Tcstamcnla

et lcgislatio\ unuin fortasse dicere vidcatur. Lex cnlm qu;c

lala est, ipsa etlam testamentum appellatur. Sed cgo hanc

essc distlnclioncm puto, quod logislatlo quidcm fucrit una,
ct semelhabila pcr Moyscn ; toslnmcnlavcro frcquonlcrsti-
lula sunl. Ouotics enim pcccavorunt , ct abjccli sunt , lo-

tlcs cxha^rcdali vidcntur. Et rursum ,

quotics rcproplllatus
Dcus rcvocavlt cos , etln luTredilalcm sua; posscssionls ad-
duxit , tolies rcparasse tcslamcnla , et iKcrcdes eos scripsisso
crcdcndus est. Et obsc(jniam, cl /jromissioncs'. 0])scquium
saccrdolalia dlcit olllcla : pnmiissioiics ,
qua^. patribus fac-
la^sunt, ct spcranlur dand;c hls qul pcr fulcm iilil dlcuutur
Abraha?. Ccrtum cst tamcn quod ctiam sccundum carn«Mn

• Rom. IX ,3. — 2 li,i,l. /,_ _ 3 IVutcr, xxxrt ,8. — ''

Roin. ix , 4. -^
* 3 Cor. iir , II.— ''
Koui. ix ,
4. — ' ILiJ. — ' Gulat. iii , 7,
 ,,

2 94 OniGEMS COMMENTARIi

ex ipso gcnerc , hoc cst, cx Israelitico, fuerlnt non soliim

patres , scdet Christus , sicut et per Prophetam dicil : « Vnc
«illis, quia caro mea ex ipsis cst*. » Cur autem va lllis?

Quia natus est Jesus « in ruinam et in rcsurrectionem iuul-

»torum^, » et quia ab illis quorum caro crat , repudialus
est, et a Gentibus a quibus ignorabatur susccptus est , sicut
et per David dicit : « Populus , quem non cognovi , servivit

»mihi'. » Ex ipsis ergo est et Christus secundum carnem.

« Qul omniaDeus benedictus in soecula ^ » Chris-
est super

tum ahud secundum carnem esse et aliud secundum spi- ,

ritum jam et in prioribus hujus Epistolre parlibus dcsignavit

,

ubi dicit « Qui factus est ex semlne David secundum car-

:

»ncm, qui deslinaluscstFiliusDei in vlrtule sccundum spl- ,

» ritum sanctificatlonls^ » Et quomodo secundum spirilum

Fillus Dei sit et secundum carnem fiHus David ibi plenius

, ,

proviribus exposuimus. Quem ergo ibi sccundum spiritum

Flhum Dei dixit hic procedente doctrlnoe ordinc , proficicn-
,

tibus ulpolc auditoribus , Deum « qui est super omnla be-

n nedictus ^
» ipsum esse pronunciat. Et miror quomodo qui-
dam legcnles quod idem Apostolus in aliis diclt : « Unus Deus
»Patcr, cx quo omnla : et unus Dominus Jesus Christus
» per qucm omnia ' , » ncgent Flliuni Dci Deum dcbere profi-
terl , ne duos deos diccre vldeantur. Et quld de hoc loco
'
Apostoli facient quo aperte Christus super
, In otnnia Dcus
esse perhibelur. Scd non advertunt qul ha3C ita sentiunt
quod sicut Domlnum Jesum Christum non ita unum esse
Domlnum dixit , ut ex hoc Deus Pater Domlnus non di-
catur : ita et Deum Patrem non ita dixit csse unum Deum ,

ut Deus Fllius non credatur. Vera est enim Scriptura quae

diclt : « Scitote quoniam Dominus ipse est Deus \ » Unus au-

*Osee. IX, 12. — ^Lqci, ^3^_ — ^ Psalni. xvii, ^5. — " Rora. ix, 5.
— 5 Id. 1 , 3 , 4. — 6 1(1. ix , 5. — ' I Cor. vni ?
6. — 8 Rom. ix , 5. —
Fsalm. 2.CIX | 3.
 —

!n kpist. ad noMANos. Lin. VH. 295

\cm ulorqno osl Dons, (|iiia non osl nliiitl Filio divinilalis

inilium quam Palor; sod ipsius unitis Palorni fonlis (sicut

Snniontia dicil )
/uirissimacslinanatio *
Filins. Eslorj^oChris-

lus Dcds siiprr onuiia'^. wOnaj omnia ? Illa sinc dubio quic et

paulo antc diximiis,« snpor principalus , ct polestales, et

nvirtutcs, ct omno nomon quod nominatur non solum in

»hoc saeculo sod oliam in fulnro'. »Oni aulom snperom-
,

nia c; l . supor so ncminoni habot. Non onim poslPulrom cst

ipsc , scd de Pnlrc. IIoc idem auteni Sapienlia Dei etiam de
Spiritu sancto inlolligi dclit, nbi dicit : « Spirilus Domini
»replcvil orbcm lcrrarnm :clqni conlinetomnia ,scionliam
• habct vocis*. «Si orgo Filius Deus supcr omnia dicitnr, et

Spirilus sanctus contincre omnia memoratur, Dcus autem

Pr.tcr cst c.r qiio omnia ovidonler oslondilur naluram Tri- ,

uitaiis ol substantiam uuam cssc , qna; ost supcr omnia.

XIV. « Non autem excidit verbum Dci. Non enim omncs
«qui sunt ex Israel , hi sunt Isreaiila^ : nec qui sunt scmeu
» Abraham omncs , filii : scd in Isaac vocabitur libi semcn :

»id est, non qui filii carnis, hi filii sunl Dci : scd qui fdii

«promissionis sunt, doputantur in scmen^ » Quoniam su-

pra dixcral quodprofralrlbiis suis , « qui siinl cognali sccun-
» dum carncm ,
qui sunl (sraclila; % » oj)larot cliam anathcma
fieri , eo quod ipsorum esset et adoplio filiornm, ot logisla-

tio , et promissiones; de his nunc dicilquia verbum Doi non

excidlt', hoc osl , promlssio qua- ois factacst , non cvanuit.
Qui onim verus fucrltlsracl, non cx carnaligoncrc tanliim
de Abrahara gcnus duccns {non cnlm qui filii carnis sunt, lii
ct fdiiDei^ sunl), sed qui sccundum rcpromissioncm fidei dc
Abraham desccndit, ipsc cliam Doi promissa conscquilur.
Nam dc gencro Israol mnlli sunt , scd non onnios Israel ap-
pellanlur. Israel namquc Doum vidondo nominatus cst. Sic

'Sap. vri, 25. — 2 Rom. ix, 5.— »Eiilu's. t, i\. — *.Sap. 1,7.
« Roiii. IX , 6, 7, 8. — * Ibid. 3, 4. — Ibid. — Ibid.
7 0. « 8.
296 ORIGENIS COMMliNTARIA.

cniui el ipsc Jacob dlcit : Dominum facic ail fuciem

« Vidi ,

))Ct salvA factacst anima mca\ »Ergo qriia viditDcum, Is-

racl appcllatus est. Qui vero non vidct cum qui dixit: aQui
»mc videt, vidct etPatrem^, rJsrael non polcst dici. « Ncc
»quia semen sunt ALraham, omnes etlam fdii sunt^. » Hoc
vidclicet jam tunc dcsignabalur in Abraham cum eimultos ,

filios habenli , quos Apostolus fdios carnis appcllat , in solo

Isaac qui erat repromissionis fdius", scmlnis sui poslerilas

poncrctur. Et nunccrgo qiii sccundum Isaacfdii repromis-
sionis sunt, id cst, fidei illiuspcr quam promissionem Abra-
ham meruit fulurac haereditaUs accipere, ipsi tantum dcpu-
tantur in scmen : in ipsis enim hasreditalis successio decla-

ratnr.

XV. « Promissionis enim verbum hoc est Ad hoc tem- :

»pus veniam , ct erit Sarac filius^ Non solum aulem, sed

«ctPicbccca ex uno concubitu habcns, Isaac patris noslri.
»Nam cum nondum nati fuissent, aut aliquid egisscnt boni
» vcl mali, ut sccundum elcctionem propositum Dci roaneat,
» non ex operibus scd ex vocante dictum , est ei , quia majcr
»serviet minori% sicut scriplum cst : Jacob dilexi, Esau
» aulcm odio habui'. «Proposuit Aposlolus pcrsequi, quod
licct rcpudiatus sit popidus Israel per inlidelitatcm , non
tamcn cac promissioncs Dei qua3 erga ecs habitaj fuerant,
decidcrint ct fruslrataj sint : docetque quod cum mulli fdii

fuerint Abrahro , in solo Isaac sit facla promissio. « Non

y>en'un, inqidt, qui fdii cr;rnis sunt, hi sunt fdii Dci'. ))Et

contcndit ostcudcrc , quomodo Isaac non sit fdius carnis ,

sed sit fdius Dei; et rcdlt ad ca qua3 de ipso in Genesi

scripla sunt. « Promissionis , LncjiHt , verbum hoc est^ : Ad
»hoc tcmpus vcniam, et erit Sar» fllius*". »Non crgo, in-

* Genes. xsxti , 3o. — 2 Joan. xiv, 9. — Rom. ix — Ibid. —

^
, 7. 4 8.

5 Ibid. 9 et seq. — 6 Genes. xxv , 23. — Malacli. 2 —^ Rom. ix,

' I, , 3.

8. — ' Ibid, 9. — ^- Genes, s.viii, lo.

 ,

IN 1 PIST. \T) \\0\WSOS. l.in. VII. Of)7

qull , por oriliiiOMi n;ili\i[alis conialis Isaac nasciliir : quippc

cum el Al)raliain oniorlni jam corporis liabcrclur, ot vulva

Savx cssct jam cmorlna , sicut snpra cliclum cst' : sctl pcr
virlulcm cjus qui dixlt, « Ad lioc lcmpus vcnlam^, ct crit
• Saraj fdius '. » Mcrllo igilnr non carnis , scd Dol fdius dici-
tur , fpil c\ advonfn ot scrmonc nascilur Dci. Il.ccorgo,
Inquit , rallo non solum dc Isaac, scd ot dc Jacob rccipiondu
cst\ Nam et RcLccca , infpiil , non sccnndum carnalis na-
livllotis ordinem prolullt parlum. Cnm enim e\ uno concu-
Litu Isaac g^^mlnos conccplsscl , nondum parlu cdito, ncqiic
ullis actlbus pucrorum bonls mallsve Inlcr homiucs liabllls,

erga Jacob dlvina habctur clcctio, ct dicltur,« qula major

Bscrvict mlnorl % ct Jacob diloxi , Esau aulcm odio lia-

«bul". »Cur aulcm ba;c ita dlcla sint, docet :« Ll sccuu-

)>dum eleclioncm , iiKjuit , proposltnm Dci maueat , non cx
»operIbus, sed ex vocanle diclum cst' : » hoc cst, ut non
qui filii carnis , sod qui fdii Dcl snnt, ipsi dcputcntur in
semcn. Slcut cnlm ibl cx multis filils carnis Isaac cli"itur a
Deo qui adoplclur in filium Dci, Ita et liic cx duobus
mlnor cligllur Jacob ,
qul adoptctur In fillum Dci : ct
sic vcrumquod promissioncs Dci non in fillls carnis
fit

sed in Dei {llils constent. Sed hrec omni.i eo spectant ut ,

Illud probcl Apostolus quod si vcl Isaac vcl Jacob pro hls ,

mcrltis clccll lulsscnt a Dco quac in carnc posill acquisicrant,

ct per opcra carnis juslificari nicruisscnt, possct ullqiic me-
riti eorum gralla ad poslcritatcm carnlsquoquc ct san^ulnls
pcrtinerc. Niinc vcro cum clociio eorum non cx opcribiis
lacta sit , scd cxproposilo Dcl, ct cx vocanlls arbilrio, pro-
missionum gratia uon In fdlis carnls implctur, scd in fdiis

Dci , hoc cst , qui similiter ut Ipsi ex proposito Dci cligun-

* Roiii. IV, 19.-2 Id. IX , y.— 3 (^.cnes. xvni, 10. — ''

Roni. ix , 10,
II, 12. — = ILiJ. i3. — " Ccacs. iiv, 2^. Malatb. i, 2 , 3. — '
Iloiu. ix ,

II , la.
59«*^ ORIGENIS COMMENTARIA

tiir, et adoplaiiLiir in filios. Complctur namquo cliam in

his illud quod jam supra exposuimus quia « quos , proescivit,

»iIIos ct prasdeslinavit : ct quos prccdeslinavit , illos ct vo-

))Cavit : ot quos vocavit, illos et jusllficavit : ct quos justifi-

))cavit, illos ct glorilicavit\ )) Qua^cumquc autem de I.is

sermonibus supra cxposuimus , eadem cliam ad praiscntis

loci explanalioncm satis abundequc sufficiunt , ne ilcrando

eadom fastidium legentibus gencronjus.
XVI. « Quid crgo dicemus? Numquid iniquitas est apud
))Deum? Absit^. Moysi enim dlcit : Miserebor cujns niise-
» reor, et miscricordiam prajstabo cui miserebor '. Igitur non
))Volcntis neque currentis sed miserentis est Dei. Dicit ,

«cnim Scriptura Pharaoni Quia ad hoc ipsum te suscitavi, :

))ut ostcndam in te virtutem meam et ut annuncietur no- ,

»men meum in universa terra. Ergo cui vult miseretur, et

»quem vult indurat. Dicis itaque mihi Quid ergo adhuc :

«qucritur? Volunlati eniin ejus quis resistit " ? «Legentcra

hccc meminisse altentius convenit simihtudinis illius, quam
in superioribus libris de Apostolici sermonis dispensatione
posuimus , quod tanquam in regia quadam domo, quoe mul-
liplicibus sit ingressibus cgrcssibusque distincta , ex uno in
aliud conclave ita transeatur, ut vix ingredientis indicia,
aut egredienlis appareant , ita cliam Paulus divinorum se-
creta paululimi quidem subapcriens videatur, non tamen
plane aperteque pandens. Denique cum pro his quae supe-
rius tlixerat de Isaac et Jacob , quod per electionem et ex
proposito Dei , antequam aliquid operis boni malivc gessis-
sent, Deus dixerit vcl de illo : « Ad hoc tempus veniam, et
» erit Sarne fdius ^
: vel de hoc : Jacob dilexi , Esau autem
» autem odio habui ®
: » cum in prassenti capitulo introduxis-

* Rom. VIII, 29, 3o. — 2 IJ, IX, 14 et seq. — ^ Exod. xxxni,

19. — * Iil. IX., 16. — 5 Rom. IX, 9. Genej. xviii, 10, — ^ Malach, i,
2, 3.
sol nliqnam pn\^oiiain vcltil conlradiccnlcin sibi cl cjnoslio-
ncin movcnlcm , cl diccrcl : « Nnm(|uid iniquilas cst apud
• Deurn? rcspondissctfjdc , Absil , scd non volenlls , ncquc
«cnrrcnlis , scd miscronlis Dci cst *
: «et si Pliaraoncm prop-
tcroa clogil , ut in ipso polonliam sunc virlulis ostcndcrct' :

et si ipse cnl vult mlscrctnr, ct qucm vult indnrat' : ut cinld

de hominlbns, Inquit, qucrltur? cl cnr qui pcccat cnlpa-

lur , cum lalis do unoquoquc ipsius volunlas haboalur? Uxc
crgo et liis siunlla coramovcnll , alquo in hujus se mystcrli
cublcnlum prolcrvliis cl importunlus ingerenti, cnm incre-
pationc diguisslmfc c.\clamalIonis occurril, ot dicit : « O
«liomo ! tu quls cs qui conlra respondeas Deo'? » Qiiasi

diceret : tu quis e$ qui to in aiilam regis immergls , ct in-

lorlorls cublculi ansus es secreta penetrare? Idcirco igitur

el nos In lallbus suspcnso pedc tanquam in aula rogla poslti,
paucaseraK)nc,pIurasiIontiotransoamus,ipsonobisAposlolo
Paulo mogislro ot ducchujus Itlncrls faclo. Igltur ex por-
sona ccntradiccnlis sibi dicit Aposloliis : « Numqiiid inlqui-
» tas est apud Deum *
? » ct statim in Iniliis rcspondet AOsit : :

ut ad orania cictera quoc e\ persona contradiccntls obji-

clenda sunt, ab Apostolo semper respondcrl vldoatur, Absit.
Istc ergo qui conlradicit, utllur ct Moysl vorbis ,
quibus
dicit ad cum Doinlnus : « Misorcbor cujus miscrcor , ct mi-
Bserlcordiamprajstabo cui mlscrcbor". «Qnodsi est, Inquit,

non ergo volenlls noquc currenlis cst saltis , scd ejus cui
mlserctur Deus. Nam ct Pharaonl , inqiill, dicitur,« quia
j) ad hoc ipsum le suscltavl , nt ostendani In le virlutem
»meam, ct nt annuncictur nomcn mcum in unlvorsa torra ';»
ut cxhoc videatur ostendi quia si ad hoc olectus cst Pha- ,

rao, ut pcreum virtus Doi hominibus dcclaixHur, non fult

\Roin. IX, 14 . iG. — »Il)id. 17. — 3 Il.id. 18, — Ibid. jo. —

19. «

^ Ibid. i4- — * Exod. x\xiu , 19. Roiu. ix, i5 , 16. — Exod. ix i6,
' ,

Roui. IX, i~.

 :

300 ORIGENIS COMMENTARIA.

in siia polcslalc cjuod pcrilt. Et addit posl omuia : « Ergo

»cni vult miseretur, et qaem vult indurat*. »IIoc est, in-

cjult, qiiod asscvcras tu qui conlradicls, quia sine causa

conqucritur et arguil homincsDcus. Si cnlm ipsc quem vult

ellgit, et quem vult abjicit, voluntati illius quis resislit per

qucm omnia^? Illud sinc duLio contradictio isla molltur,
qijod in liomlne non sit libcrtas arbitrli , ncc habeat unus-
quisque in sua potestale ut autsalvetur, aut pereat. De qui-

bns plcnlus quldcm a nobis In eo hbello ubi de arbitrii H-

bcrlate disserulmus , pro viribus singula qurcque discussa
sunt, qu?c ad instruclioncm salis superquc sufficiant. Pau-
cis tamen etiam nunc de his qua; ibi dlcta sunt adraonebi- ,

mus. Quod dixit « Non volenlls neque currentls sed ml-

, , ,

«scrcnlls cst DcP, » ita accipltur, sicut et Davld dicit in

Psalmo : « Nisi Domlnus asdificaverlt domum , in vanum \i\-

»boraverunt qui o^dificant eam. Nisi Domlnus custodierit

))clvitalera, frustra vigilat qui custodit eam \ )) In quo os-
lcndlt non quia is qul domum .-cdificat, nihll agat, et otio-
sus sit , et ila cara acdificcl Doralnus : sed ipse quldcra
quantura cst in homlne solllcltudinls et laborls expendat;
Dei autcm sil, ut obslacuhs omnlbus amotisj opus perve-
iilat ad ciTectum. Cum ergo per hoc doceatur quod homo
quldem laborem Impcndat et sollicltudinem , Deus autem
successum operi Iribuat ct efTcclum, pium utlque et reli-

glosum est ideo et homini quod in se cst operis , sumraara

Deo magis quam homini dcputarc. SIc ct cuni Paulus plan-

tabat, ct Apollo rlgabat , Dcus daredicilur incrementum *

et addilur : « Itaquc ncque qui plantat , neque qui rlgat est

«aliquid, sed qui incrementum dat Deus^. »Ita ergo etiara

iu praDsenli loco possumus dicere itaque neque qui

: currit

est aliquid , ncquc qul vult; scd qui cfFcctum dat Dcus. Qui
1 Rom. IX, iS. — 2ILid. 19. -^^lbid. iG. — ' Psalin. cxxvi, I. —
s I Cor. m, 6. — ^lbiJ. 7-
 1,

IN V.V\it. AD nOM.VNOS. Lin. VII. 00

cnlin vult, cl qui currll, hoc vidclur cssc quod csl iilc qui
pianlat, ct illo qui rlgat; scd ciim qul planlat, ct eum qui
rigat nllill dicit cssc Aposlolus : non quod nihil oganli scd
quod nd coniparalloncm Dri qui Incrcmcnlum dal opcri
vcl circclum, illi nihil cssc dicanlur. Scd ct hoc quod dici-

lur ad Pharaoncm,« Qula ad hoc ipsum lc snscilavl, ut

• oslcndam In lc virtutcm meam', » quale sit vidcamus.
Ccrlum cst Dcum non solum scirc nniuscujusquc proposi-
tum ac voluntalcm; scd cl pra?6clrc. Scicns auicm cl pr;c-
noscens tanquam bonus dispcnsator ct juslus uniuscujus-
, ,

quc mollbus ctproposlto utitur ad ca opera ciricicnda quac

uuluscujusquc animus ac voluntas ciigit. Yclut si vcrbi
causa dicamus : Palcrfamilias si quis sit sapicns, et juslus,
cl habens multa scrvltia , nonnc ,
quanla fieri polcst saga-
cilalc, conlcmplabilur quorum cx liis animus aplus sit ad
rus colcndum , ct ipsos ruri dv>pulabil? cujus vcro ad nc-
gotiandum , cujus cliam ad nulrici.diim pccus , cujus vcro
ad minlsterium , ct obscrvnndl cublculi sui aplum probabit
ingen:um , cl ita unmnqucmquc compctcnlibus ofllciis ul- ,

pole saplcns , mancipabit? Vcrum quoniam non latcl eum ,

sivc paterfamilias , sivc rcx islc sil , quod ncccssc csl iutcr-

dimi rcbcllare subjcctos , ct disciplino} jura corrumpcrc , ct

ob hoc corrcpllonc ac vcrbcribus Indigcrc , ncccsso ost crgo

ut eligat cx omnibus apla cl ad hoclngcnia , sl qua ilia suut
atroclus incitata, qunc suis quidcm motibus fcranlur, cmcn-
datloncm tamcn dclinqucntibus ncccssarinm confcranl. Po-
namus crgo vcl patrcmfauiilias istiun , vcl rcgom vidissc
lcmpus, quo cmondari dobont hi (|ui coiilra morcs ct discl-

plinam mulla couunisorint , ct clcgissc dirissimum aliquom,

ct his ipsis qul corripicndl sunt mullo diriorcm, qui pro
scclcribus suis jam non sit dignus cmcndalionc, scd morlc.
Volcns vcro luterituni cjus ud cmcndalloncni proficcrc cx-
1 Uom. IX , i;, Exo.l. ix, iG.
002 ORIGfiNIS COMMCNTAniA.

lcrorum , miltit eum ad illos quos moi le ejus corrlgi cuplt,

et dicit ei : « Quia ad hoc ipsum tc suscifavi , ut ostendam

»in lc vlrtutem meam , et ut annuncietur nomen meum in

» universa terra *. n Vide enim quia non dixit : Quia ad hcc

ipsum te feci : alioquin ad conditorem rcferri culpa videre-
tur : sed ait« Ad hoc Ipsum te suscitavi
: »hoc est, ut per :

anlmi tui mahtiam quam tibi infrenis et slne Dei timore vi-
vendo qunesisti , et in ahos irrogelur ulihs et fructuosa cor-
rcctio , et in te ipsum ad posteritatis exemplum famosissi-
mus conferatur interitus. Quod autem dicit , « Ergo cui vult
»miseretur, et qucm vult indurat% »ex his quae in Exodo
scrlpta sunt videtur assumere. Ihi enim dicit : « Induraho
»cor Pharaonis, uti ne demittat populum'. nlndurahatur
aulem cor Pharaonis hoc modo. Noluit Deus in eum suhi-
lametplenam dare vindlctam. Quamvis enim esset consum-
matx malitiae , tamen per patientiam suam Deus nec ipsi

facultatem conversionis excluscrat ^ et ideo primo leniori-

bus tum etlam paulatlm ingravescentihus in eum verheri-

,

hus utitur. Scd quod Deus gerehat per patientiam ex hoc ,

ille Indurabaturad contemptum majorem sihi iram recon- ,

dens, ita ut ad ipsum dlci convenlat illud quod scrihit

Apostolus : « An divitias honitatis ejus, et patientia;, et lon-

» ganimitatis contemnis , Iguorans quoniam patientia Dei ad

ppoenilcntlam^te adducit? Secundum duritiam autem tuam
»et cor impoenllcns thesaurizas llbi ipsi iram in die Iraj^»
Non ergo quem vult Deus indurat, scd qui patienlia; ob-
lemperare noluerit, induratur. Supcrfluum ergo est quod
dicis Aposlolo o tu qui adversaris : « Quid ergo adhuc que-
»ritur? Voluntati enlm ejus quis resistit^? » Yolunlati qui-
dem Dei certum est quod nullus obsistat; sed voluntatem
ejus justam rectamque esse scire nos convcnit, Ut boni

1 Rora. IX , 17. Exod. IX, 17. — ^ Rora. ix, 18. — ' Exod. iv, 21. —
'Ilom.n,4»5. — * Id. IX, 19.
 IN BPIST. AD ROM VyOS. l.in. VH. 5o3

cniui aul mali .siiiuis noslr.i; voluntalis cst : malus auleni ad

cnjusmodi verbera , et bonns ad cnjusmodi gloriam dcsli-
nelnr, volnnlalls est Dei.
W II. « homo , tu qnis cs qui conlra rcspondeas Dco?
• Numqnid dicit (igmenlum ei qni sc fmxit : Quid mc fccisti

nsic ? An non habel potestatcm figulus luti ex cadcm massa

»faccrc aliud quidem vas in lionorcm, aliud vero in conlu-
xmeliam' .^ » Legimns et in Evangcliis, cos qui protcrvc ct

infiJelilcr inqnircbant a Domino in qna polcstate hasc face-

ret qua3 facicbat , et quis ei dedisset polcstalcm hanc , no
rcsponsionc qnidcm dignoshabilos \ Simililer qnoque et in
pra;scnli loco molum quidem vidcmus Apostolum et adver-

sum insolcntcs qiiacstiones , ac per ea qnae rcspondit, pro-

ponentis conlumaciam confudissc. Ait enim : « O homo, tu
»qnis es qni contra respondeas Dco ' ? » Hoc est cnim homo
apud Deura quod apud ,
fignlnra lutum. Et sicut servus ne-

quara, si fortc vldobilur domino fieri deberc aliquod opus

quod ct rationis et nlililalls plenum sit, ille aulcm opcrari
nolcus, ca qux dominns jubct discnterc incipiat , ct requi-

rcre a domino , Lt quid hoc opus fierl jubes? Cui prodest ?

Cui nccessarium cst? ccntumaci servo qnx erlt tam digna

rcsponslo , nisi ut dicalnr ei : « Tu quis cs , qui conlra res-

«pondcas » domino? ita placct; ita domino videtur. Non

puto autem qnod si fidelis servus et prudens inlcrrogct , vo-
Icns inlcUigcre et ujirarl sapicntiam domlnl, quod dicalur
oi : Tn qnls cs ? Deniquc^ cum Danlel Prophela volunlalem
Domini desiderassct agnoscere undc et vir desideriorum* ,

nppellalus csl non est ci dlcluui Tu qiiis es? sed mlssus

, :

est Angclus qui cum dc omnlbus Dei dispcusalionibus et

,

judiclis cdocercl\ Et nos ergo si allquld de sccretis Dci et

rccondltls desidcramus agnoscerc , si dcsidcriornm ct non

J Rom. IX , ai), 21. — * Maic. xi , iS. I uc, xx , a. — ' Roui. ix , 20,

— ' Danicl. ix^ a3. — ' Il)icl. 2 i ct scfj.
 ,,

5o4 ORIGENIS C0M?,1ENTAHIA

conlcnllonum vlri sumus , occulllus in divinis lilterls Inscrla

Del judicla fidellter ethumillter requlramus. Proplerea nam-

quectDomlnusaiceLat ScrutaminiScripturas' scicns : : h.'ec

non ab his qul in aliis negotiis occupati transltorle vel au-

diunt vcl legnnt, sed his qui rccto et slmphci corde, jugi
labore, contlnuisque vigihls aUius Scripturas dlvinas scru-
lantur, apcriri : ex quiLus me non esse ego Lene novl. Si

quis tamen slt qui ita quoerat , invcniet. Yerum et nos pro
vlriLus ad ea qua3 haLenturin manibus convcrtamur. «Num-
squld dlcit figmenlum, inqidt , ci qul se fmxit : Quid me
» slc fecistl ? Au non habet polestalcm figuKis hitl ex eadem
»massa faccre ahud quidem vas ad honorcm, aUud vero ad
«conlumcham^?» EtapudJcremiamProphctam tale ahquid
leglmus, uLI juLetnr a Deo introirc In domum flguh et vi- ,

dcre eum flngentem : uti([ue vas collapsum de manlLus suis

reconic;ens rursum fmxit illud sccundum volunlalcm suam.
c Et factus est, inijuit, scrmo Domlni ad eum dicens Num- :

iquid ego non possum facere domum Isracl slcut figulus

»islc' ? »Et Saplenlla diclt : « Yasa figull proLat fornax, ct

«homlnes justcs lentatio''. »IIaLet crgo nostri Deus potesta-

tcra sicut et figuhis lull , ut faclat cx massa eadcm vasa ad

lionorem, et vasa ad contumcLam. TILi crgo qul Insolentcr
respondcs Dco , ha3c audlsse sufficiat. Qui vcro opera sa-
plentifc Dcl in dispcnsationibus cjus dcsidcrat contucri
audiat in alio loco de his ipsls Pauhim dfvlnorum secrcto-
rum consclum disputantcm. « lu domo autem magna non

»sunt, inquit lantummodo vasa aurca ct argcnlca sed ct

, ,

»h"-nca ct fictilla ct alia quidcm ad lionorem

, ab'a aulcm ad ,

» contumcliam. SI ergo qnls ciriundavcrit semclipsum aL his

»crlt vas ad honorcm sanctificatum ct uli!c Domlno, ad ,

» omno opus Lonum paratum^ Audis Paulus in his in qui- ;>

* Joan. V, 89. — ^ Rom. ix , 20, 21. — » Jcrcm. xvru , 5, 6. — " Eecli.

sxvii, G. — ^ 3 Tlin. II, 20, 21.

 :

IN rPIST. AD HOMANO». MB. VII. 5o5

hxu non Iialxjil prolorviiin conlradlclorrm .quomodo vaso-

rumtlivorsilalcs npiMMiil ? Nam ihiu])i audilor non cral dig-
nus , scd conliMdiclnr crat , sola ficlilia vasa commcmorat
hicaul(vn cl aurca dicit csse , ct argcnlcn , ct lignca , ct ficli-

lia : ct alia r|ni(lcm dicit cssc ad honorem , alia vcro ad con-

tumcliam ficri. Simililcr ct iil)I meuioravit ralioncm qnare
alia ad honorcm , alia vcro ad conlumclinm fiant : ibi silnit ,

hic npcruit. o Si cnim quis CDiundavcrit scmclijrsum , in-

yiquit , ah his, «sinc «lubio pcccati sordibns, (c crit ad hono-
» rem vas sanclificalum , ct uliic Domino ad omnc , oj)us bo-

»num paralnm'. «Rcslat Iji;ilnr ut qui sc non cmundavcrit,

ncc por p(X!nitcnti.un pcccati maculas al;luerit , sit vas ad
contmnciiam. Quod ct si auxerit malitiam, ct converti per
duritiam menlis ct cor impocniie;is omnino contempscrlt,
erit jam non solum vas contumcliac scd , ct vas irac. Ila crgo
ralionem quam Ibi indignc posccnllbus claudit, hlc dignc
dcsidcrantibus pandit : per quam eliamillud, quod paulo
antc de Jacob ct Esau proposuit, aperluis cxplanatur. Ut
enlm Jacob cssct vas ad honorcm sanctiflcalum , et utilc

Domino ad omne opus bonum

, pat'atum anlma cjus emun-
,

daverat semetipsam : et videns Deus purltatem cjus et potes- ,

latcm habens cxeadem massa faccrc aliud vas ad honorem ,

aliud ad contumcliam ^ , Jacob quideni qui (ut divimus)

cmundaveratsemetipsum , fecit vas ad honorem ; Esau vcro
cujus animam non ita puram nec ita simplicem vidlt, ex.

eadcm massa fecll vas ad contumcliam. Lt aulcm sclas quod

pro puritatc et slmplicltatc animrc Jacob factus fucrlt vas ad
honorem audi quale , ci divina Scrlplura slmplicltatls tcsti-
monium pcrhlbcl. « Et erat , iufjuit, Jacob homo slmplcx,
»habitans domum^ »Idco crgo Apostolus dlcit dc cls , qula
priusquam nasccrcntur dicitur dc cis : « Jacob dilcxi, Ksau
»aulcm odlo habul '. »

»1 Tliii.ii,?!.— "Rom.iN,2r.— 'Crn.xxv, i;-.- *.'\J,;1. r ,9.Tloni.i\, i3.

XHi. ao
 ,,
:

3o6 OniGENIS COMMENTARU

XVIII. « Quod si* volens Deus ostendere Iram , et notam

» facere potentiam suam , sustinuit in multa patientia vasa
» irae aptain perditionem , ut notas faceretdivitias gloriae suaj
» in vasis misericordia^ , qase procparavil in gloriam suam :

»quos et vocavit nos non solum ex Judreis, sed etiam ex

» Gentibus , sicut in Osee dicit \ ocabo non plebem : meam
«plebem meam^; et non dilectam , dilectam; et non ml-
» sericordiam consecutam , misericordiam consccutam. Et
» erit : In loco , ubi dictum est eis : Non plebs mea vos :

»ibi vocabuntur fdii Dei vivi^ » Sacpc de incompositis elo-

cutionibus Apostoli , defcctibusque earum commonuimus
quod et in pra^senti loco nihilominus invcnilur. Non enim
reddltur ad aliquid hoc quod alt in prlnclpio capltuli :

« Quod si volens Deus \ » Verbi causa, ut el in alils

ipse dixit : « Quod si primltioe sancta? et massa ^ : » hic nihil

tale reddlt , sed quasi vagam conjunctionem istam reliquit

quae etiam si non assumatur , lucidior absque ea dabitur

intcliectus : verbi causa, ut ita legamus : « Volens Deus

Tt ostendere iram , et notam facere poteutiam suam , susti-

» uuit in multa patientia vasa ir» apta in perdltionem , ut

»notas faceret divltias gloriae suaj in vasis miscrlcordloB^»

In quo hoc videtur Intelllgi ^ qula dum sustinet Deus et pa-

ticuler fert lucrcdulos et inlldeles , notam faclt homlnibus

et patientiam et potentiam suam : patientiam , dum diu sus-
tinet, si lorte reslpiscant, et convertantur : potentiara, dum
aliquando punlt , et flagilia non usquequaque inulta derc-

Hnqult. Et rursum « in vasis mlsericordiae % » hoc est, qui

semetlpsos emundaverunt ab omni sorde peccati , ex qua
« mundus non est qulsquani , eliam si unius diei fuerit vita
<, fius ^ , » notas faclt dlvitlas glorla) suas : quaj vasa non ir-

rationablli aliqua , aut fortuita gratia , sed quonlam ipsa a

1 r>.om. IX , 22 et seq. — ^ Osee ii , 23- — ^ Itl. I, 6, lo. — ^ Rom. ix ,

ja. — ^ l.\. si, i6. -^ U'l.ix, 22 , a3. — ' Ibld. — ' Job xiv, 4, 5.
 IN F.PIST. AD ROMANOS. MB. Vlt. So^

siiprailiclis sordihus sc cxpurgatcranl ,

pr.xparavil in glo-

riani. Quod autcm subjungil : « Quos et vocavit nos * ; »pro

co ul si dixissct ; Sicul nos (|uos vocavit « non solum cx
«Judxis , scd cliam c.v Ccnlibus. » Suj)criora cnim quasi
nc Pharaone qui fuit vas irae , ct de filiis Israel qui crant

vasa miscricordiae , prosccutus vidctur. Hic crgo quod sub-

jungit, « Quos ct vocavit nos , non solum cx Judais scd ,

«cliam c\ Genlibus «similitudlncm vidclur assumcrc , : hoc

est , ut ita diclum vidcatur : Sicut ctnossumus vasa miseri-
cordiac, quos vocavit non sohmi cx Judwis , scd ctiam cx
Gcntibus. ILxc, quanlum ad ipsius aposloHci scrmonis or-

dincm cxplanalioncmquc vcrborum pcrlinct , dicta sint.

Nunc brevilcr rcpctentes, ahqua cliam dc intcllcctu inte-

riorc rcquiramus. Quomodo crgo Dcus notam facit iram
suam ? Pcr vasa , inquit, iivc aptata in perdilioncni. Obslu-
pcsco cgo apud memctipsum sancti Spirilus consiHum in di-
vinis volumimbus contuens. Nam iram quidcm Dci quoc est
a natura cjus cxtranca , nolam fieri hominibus dicil, sicut

pravscns liic Aposloli iudicat locus : bonilalcm vero cjus ,

ct dulcedincm, quod naturae ejus cst proprium, abscondi

mcmorat , ct occultari , sicut David dicit : « Quam magna
»mulliludo dulccdinis tua? , Domioe, quain abscondisli li-

• menlibus te'' ! » Quid crgocausa^ diccnmsquodDcus iram

manifcslat houjinibus, ct dulccdinem cclat? Scit sine du-
bio fragilc cssc honiinum gcnus, ct ad lapsum proclivc pcr
ncgligcnliam , quibus cxpediat magis cssc siib melu iras ,

quam ipse benignilatis Dci ct dulccdinis rclaxari , sicut et

Sapicnlia Dci dicit Qui parcit baculo, odit Filium suum.: «

»Si cnim percusscris cimi virga non moriolur animam , :

«autein cjus salvaui facics a morlc \ «Nolam facit crgo po-

tcntiam suam Dcus , dum impios casligat et corripit , ut sc-

* Rom. IX , j }.
— 2 Tsaliu. xxx , 30. — ' riovcib. xiir , 34, ct axiii,
i3, ij.
 ;:,

So8 ORIGliNlS COMWliJJTARIA

cundiini Scrlplurac sentenliam « dum flagellalur peslllcns

» Innocens aslullor fiat*. » Notas autem facit etiam « dlvi-

»tias glorije sua^ in vasls niiscricordisei qu.TB praeparavlt in

«gloriam^. » Innolcscunt divitioD Dci cum crga eos qui in-
ter homines spernunlur, et humiles sunt, misericordia ejus
ostenditur, qui non in diviliis suis , nec in polentia sua ,

sed in Domino sperant. Sicut ct tunc llcbra^orum gens dc-

sperala inlcr homines et abjccta , a Deo misericordiam
consecuta cst : ita ergo et nunc populus Gcnlium qui sper-
nebatur, et dcsperabatur ab hls qui In circuincisione glo-
rianlur, misericordiam conscculus esl. Sed illud est qnod
acrius debemus inlcndere, quia ot illi consccsiti sunt misc-

ricordiam ct plebs Dci appellati sunt

, , ct dilecti Dei fusrunt
sed quoniam scrvare acccptam gratiam ncscierunt , dlcilur

ad eos : « In quibus moechabatur commoratio Isracl, dimisi

»eam, et dedi manus suas^ » et
illi libellum rcpudii in :

item alibi : « jam non dimit-

Facti cslls mihi in satietatem ,

»lam peccata veslra. » Et per Jeremiam Dominus dicit :

« Sicut spelunca hycn;c facta cst mihi haercdltas mea '. »

Nc forte eliam nos qui non fuimus plebs Dei , sed per dlvi-
tias gloriai sufc suam et qui non fuimus
vocavit nos plcbcm ,

dilecli , sed sumus dilecli et Filii Dei vivi sl non ut

facti , ,

filli lucis et hlii Del ambulcmus si non ut plebs Dei ita aga- ,

mus , ut videnles homines opcra nostra bona inagnificent ,

nostrimPatrem (jid in ccclis C5f % verendum est ne illam ser-

mouem Incurramus Apostoli , quo ait « Si enim Deus na- :

» turalibus ramis non pepcrcit nec , tibi parcet ".»

« Sicut in Osee diclt Vocabo non plebem meam, p!e-

:

»bem meam; et non dllectam, dilcctam; et non misericor-

»diam consecutam , misericordiam consecutam. Et erit
»In loco ubi dictum cst cis Non plebs mea vos; ibi voca- :

1 Prov. XIX, s5. — ^ Rom. ix , 23. — ' Jcrcm. iit, 8. - * IJ. xii , g.

— ' Ivlattli. V, if). -• '' KiiJi x-i 2 1.

 ,

IN EPIST. AD nOMVNOS. l.I». VII. 5oC)

>l)unlur filil Dci vivi'. » Tcslimoniiim sane hoc qiiod dc

Oscc assumil Apostolns , (juaiilum ad locum ipsum Pro-
phcl.T pcrlincl, non vidclur dc Ccnlibus, scd de ipso po-
pulo Isracl dici. Scd nt in supcrioribus dixlmus cx simili
, ,

Paulus sumil cxcmplum , ul ostcndat cjuia sicut illis quon-

dam cum abjccli csscnt ct dcspcrali, diclum cst primo :

« Vos non populus mcus , ct cgo non sum vcslcr Dcus" : »

ct addilur post ha:c : « Et cril : In loco in quo dictum cst

»eis : Non mcaplebs vos vocabunlur : et ipsl filii Dci vlvi^ : »

ila , inquit, ct « nos quos vocavit non solum cx Judaiis

» scd eliam cx Ccntibus ', » qul antc non eramus plcbs cjus,
nunc plcbcm suam nos vocavll , «ct non dilcctam dllectam; ,

»et in loco ubl diclum cst nobis , Non plcbs nica vos; ibi
tvocablmur fdil Dci vivl *. » Scd forlassis rcqulrant a nobis

hi qui cx clrcumclsione sunt, et dicant : Ubl cnim ad vos

diclum est, qula non silis p!cbs Dcl vos, ut ibl voccmlni
fjlll Dei vlvi? AsscrcnL caim quod Dcus Ikcc in Ju(l;ca locu-

lus cst ( in ipsa cnim lanlumniodo nolus cst Dcus® ), ct nihil

ha?c ad nos speclanl qiiia «Lcx ad cos qui In Lcge suntlo-
,

»qultur'. » Imo cgo oslcnd^m locuni miilto di2;niorcm, ubi

Dcuni loqui ct docuit ct possibilc fuit. Ncquc c\\\m conse-
qucnter Dens loqui in monllbus , ct rupibus , et quibuscum-
que terrenis locls dlcctur : scd in nientc hominis loquilur
Dcus , In scnsu rationabiil, ct in principall cordis : ct ibi
cum Indigni ct alicni a Dco nclus conscicnlia rcdarguenlc
culpantur, Ibi , Inquam, pronunciatur, ibi diclturad slngu-
los quosquc , quia « non plebs mca vos ^ t Si vcro cmundct
sc quis ab his ct piirificct , ct « pax Dci, qu.-c exupcrat om-
»ncm mcnlcm", >» cor cjus inciplal cuslodirc, ibl , hoc csl,
in cordls sccrcto , paclficus circclus, Filius Dei conscicnliu
astipulanlc vocabllur.

illorn. IX, s»5, a6. — 2 O nc i, ().— > Ibi J. 10. — ' Roin. ix , 24. — ' Ih,

a5, 2f). — • l',salm. i.xiT; 1, — ' Roni. lu, 19. — f

Iil. ix, -.{i,— >•
riiil. it. 7,
 ,
:

Sio ORIGENIS COM.VIENTARIA

XIX. « Esalas* autem clamat pro Israel : sl fucrit numc-

>rus filiorum Israel tanquam arena maris , reliqulac saivae
)jficat. VerLum cnlm consummans et Lrevians in sEqui-
» tate : quia verbum brevlatum faclet Domlnus super tcr-
»ram ^
: ctsicutprajdlxlt Esaias : Nisi DominusSabaoth rell-

» qulsset nobis semen , sicut Sodoma facti essemus , et sicut

«Gomorrha simllcs fulsscmus'. Quid ergo dicemus? Quocl

»Gentrs, quas non scctabantur justitiam , comprehendc-
arunt justitlam; juslillam autem quasex fide cst. Israel au-
»tcm sectans legem justitia? , in Lcgem non pcrvenit.
»Quarc? Quia non cx fide , scd quasi cx opcribus offende-
» runt In lapldcm offensionis , sicut scriptum est : Eccc pono
»in Sion lapidem offenslonis, et petram scandali : ct qui

» crcdit in cum non erubcscct '.

, » Posteaquam per Dei sa-

pientiam quam loqultur Paulus inter perfectos ^ , secrcta et

abscondita divina? dlspcnsatlonis exposuit, et ostcndit qua
ratlone quo-ve ordlne vel iram Deus ostcndat in vasis ira?

vel divitias gloria; sua; in vasis mlscrlcordlae " : et clocuit

qucd vas ira? fiat unusquisque cx co quod per durltlam suam

ct cor impcenllens thesaurizct sibi ipsi iram in die irjc'
vasa autcm misericordlas sint hl qui se emundavcrlnt ab
his , ct ad omne opus bonum praeparaverlnt ^
: nunc ut ha?c

ipsa majore auctoritale confirmet, etiam in Prophclis docct

haecesscpraescrlpta :«Esaias, hicjult, clamatpro IsraeP : Si
sfuerlt numerus filiorum Isracl tanquam arenamaris, rcli-

» qulac salvc-e fient*". «Providcns etenim de futuris Prophcta,

videbat quod plurimi ex Israel , et hi maxime qui arenre

maris comparantur , per duritiam suam et cor impccnitens

futuri erant « vasa ira? aptata ad perdltloncm**, » non crc-

denlcs vita^ sufc , sed Domlnum majestatis crucifigentes. Si

* Rom. IX, 27. — * Isai. x , 22. — ' Id. i, 9. — * Id. viii, i4; xxviir,
v,6. — 5 I Cor. n, 6. — 6 Rom. ix , 22, 23. — ' Rom. 11, 5. — * 2 Tim.

II, 21. — 'Rom. IX, 27. — *'Isai. x,22. — ** Rom. 11, 5. Id. ix,22.
 ::

IN liPlST. KT> nOMANOS. LIB. VII. .')

1 1

crgn , Inqnll , fucrinl « lanquam arcna mt^rls , rcliqnivTCsalvoc

»ficnl'. » llli qui non salvanlur, lan(|wani arena maiis sunl

rcliqui.T vcro (juoc salv.t licnt, lanquam slcllac cccli sunf.
Ulrumquc clcnini proniissionis , quoe ad Abraham lacla
csl , conlincl .scrmo : a Eiil , infjuit , scmcn luum sicut
» arcna mnris , cl sicul slcll;c cocli '. » El hoc cst quod dicit
Vcrbum cnim consummans ct brcvians in asquilalc quia
« :

»vcrbum brevialum facict Dominus super tcrram % » Vcr-

bum breviatum, ubi multivocati sunt,paucl autem electi '.

Possumus aulcm ct totius doctrinoc vcrbum dicorc brcvia-

tum, ut quod prius Lc\ ct Prophcta; continebant ui iatitu-

Dominus pronunciaret , et dice-

diue pra3ceptoruni, vcniens
i"et « Diligcs Dominum Dcum tuum ex tote corde tuo
: et ,

»ex tota anima tua et cx totis viribus tuis et proximum , :

»tuum sicut teipsum. In his duobus mandatis omnis Lex

»pendetet Prophctas^ » in quo evidentcr Prophetas ctLc- :

gcm duobas his scrmonibus breviavit. Potcst ct « verbuni

ubreviatum'^ »dici fidcs symboli quac crcdcntibus traditur,
in qua totius mysterii summa paucis connexa sermonibus
'continetur. « Et sicut prncdixit , inquit , Esaias : Nisi Domi-
» nus Sabaoth rcliquisset nobis scmen , sicut Sodoma facti

«essemus, ct slcut Gomorrha simiics fuisscmus'. » Quod

semen Esaias a Domlno dlcit dcrclictum? lllud sine dublo
quod Idem Aposlolus cxponil in alils, cum dlclt ad Abra-
ham dictum cssc : « Tibi dabo tcrram hanc , ct scmlui tuo\
»Non dixit : Et semiulbus , quasi in multis ; sed scmini
»tuo, tanquam iu uno , qui cst Chrislus*. » Hoc est ergo

quod dicit Esaias : « Msi Dominus reliqulssct nobls sc-

»men*'', » id est, nisi dedlsset nobis Christum ut cx nobls

* I Cor. ri, 8. Roni. ix, 27. — ^ Genes. xxii, 17. — * Rom. ix , aS. —
* MaUh. XXII, i'4. — * Deuter. v, 5. Maltb. xxii, 38, 89 ,
4o. — * Roin.

IX, a8. — ' Ibid. ag. Isai. 1,9. — ' Genc», xiii, i5. — ' Galat. iii , 16.
— l»Isai. 1, 9.
3l2 OfilGKiMS COMMENTARIA

nasccrelur, « sicut Sodoma fulssemus, » qnantum ad im*

pielatis magnitudinem spectat : nisi quia et gravius aliquid
apud Israelilasgcstumest. Nam Sodomitse in hospiles incesti

refcruntur et impudici ^
: populus vero Israel in eum sacri-
legus cxtitit qui cum Dominus majestatis sit, frater corum
et dici voluit et esse. Nisi ergo semen istud Dominus reli-
quisset, pcr quod rcliquic-e salva? ficrent, etvasa misericor-
dia3 salvarcnlur, inlcrissetpopulusille utSodoma^. Etlamen
non otioscEsaias scmen nominavit quod relictum est'. Se-
men namque dicitur quod seminatur in terra et fructum ,

mullipliccm rcddit : docensperhoc, ellam Chrlslum semi-

nandum esse, id Cot , sepeliendum csse in terra , et inde re-

surgentem fructum plurimum lotius Ecclesiae mullitudinis

prolaturum , sicut ct ipse Dominus dicit : « Nisi granum
«frumenti in terram cecidcrit, ct raortuum fucrit, fructum
» non affert : si autem mortuum fuerit , fructum plurimum
»affcrt\ »

Quid crgo dicemus?Quodgentes,qu?c non scctabantur

«

»justitiam, comprchcnderunt justiliam justitiam autem ;

«quae ex fide est ^ » Videatur fortassis hoc contrarium

esse vel illis de quibus supra diximus , quod unusquis-
que enaundct se et expurget, ut fiat vas utile , et vas mise-

ricordiaj : vel iilis quoe in superioribus disseruimus , quod

naturali iege in qua sinc dubio est et justitia , utantur
etiam Gcnles. Quomodo ergo hic dicit quia « Gcntes quae
»non scctabantur justitiam, comprehenderunt juslitiam?»
Vide crgo si hoc modo possumus respondere. Aliud est sec-
tari, aliud insitum habere. Sectari dioitur ille qui per doc-
trinam et lectioncm multam assequi aliquid cupit : unde et

a sectando secta; appellatoe sunt hujusmodi doctrinas quse

hominum Iraditione discuntur. Gentes ergo quia Legem ta-

* Genes. xix , 5. ~ - Rom. ix, ap. — ' Isai. 1,9.-^* Joan. xii , 24. —
^ Rom. IX ,
3o.
 IN r.PIST. AD nOMANOS. LIB. VII. 3 10

bulis vel llbrls slc scriptam non liabuerunt , non tllcunlur

scclala; cssc jnsliliam : liabucrunl tamcn insitam, quam lcx

cosnaluralis cdocuil. Idcircocrgo proximi fuerunt justili.coi

qu.-c cx fulc cst , id csl, Christo. « Isracl vcro scctans lcgcra

» justili.-c , inLcgcm non pcrvcnit. »Ethic locus.sicut supra

obscrvandum diximus , in uno codcnique vcrsiculo diversG
nominat Lcgcm. Ccrlum csl cnlm quia Isracl scctabalur

lcgcm jiisliliaisecundiun lillcram, scd InLcgcmnon pervc-

nil. Quam lcgcm ? Siuc dubio splrilus. Nequc enim hoc
diccret Apostolus ,
qnla Icgom quam scclabatur, ct quani
lcncbat quam habcbat in hanc non pervcncrll. Reddit
, ct ,

ergo ratloncm cur In Lcgcm Israel non potuerit pervenire.

,

« Quia non cx fidc, inquit, sed quasi ex opcribus^. » Do

fldc Christi ct opcribus Lcgis, abundc in inlliis hiijus Epis-

lolaj disscrulmus : cf Idco nc cadcm sa^pius Ilcrcmus ,
pra:-

scntcm locum paucis ipsius Apostoli scrmonibus expllcc-

mus, quibus diclt « Ignorantcs enim Dci jiisllllam, et :

ssuam qua?rcnlcs statucrc jusllll;c Dci non sunl subjccli. ,

»FInisenim Lcgls Christus, ad jusllliam omni crcdenti'. »

Quia ergo Lcgem sectabantur non sccundum opera justi-
lia^ Dci, sed secundum opcra succ justilue, idcirco « olTcn-
» derunt in lapidem oHcnsIonis , dc quo scriptum cst : Ecce
• pono in Sion lapidem oirensionis, et pctram scandali : ot

jiqui credldit in cum, non crubescct''. » Sclendum aulem

est, quod in Esaia Prophcta hoc lostimonlum ita scrlptum
est : « Ecce cgo Immlllo iu fundamcnta Slon lapldcm prc-
»tiosum, elcctum, angularcm ,
procclarum in fundamonta
»cjus ; cl qui credidcrll in cum non , crubcsccl \ » Aposto-
lus autcm , « lapldcm circnsionis , ct pclram scandali , » do
alio loco ipsius Esala; Prophctaj huic teslimonlo Inscrult , in
quo ita scriptum est : « El non tanquam lapidl ofTcnsionis

»Kom.ix,3i.— 2Il)id. 3a.— 3 I'l. x, 3, 4.— ^M. ix, 3j, 33.— » Ij»i.

ixviii, i6.
 ,

3j4 ORIOENIS COMMENTARU

» occurrells ci , neque ut lapldi rulnae ' ; » et ex utroque loco

excerpcns quae asserlionibus suis commoda vidcbantur iip-
tavit. Yerumtamen Domlnus Jesus quem plurimls sed bo- ,

nis ct salutaribus nominlbus compellari invenimus mlrum ,

fortasse videatur cur in hoc loco quem de Esaia Prophcla

sumpsit Apostolus , lapls offensionls ct petra scandaH noml-
netur : cum utique bono Domino , et boni Patris Fillo

quaecumque bona et salutarla vidcntur aptanda slnt , ut pax,

et justilia , et veritas , et ostium quo intratur ad Patrem , et

pastor, et leo dc tribu Juda , vel catulus leonls qui excitatur

a somno, vel sanctlficatio vel redemptio et cneterahujas- , ,

modi quaj dlgnatloni ejuscoiivcnlre vldcantur. Sed vlde si

possumus etiam « lapidem offensionls et petram scandaH ^ »
ostendere quatenus ei competenter possit aptari. Offensio et

scandalum unum prope alque idem slguificat. Scandalum

etenlm dicltur cum in via obex aliquis invenitur, qui gres-

sum incedentis vel scandentis impediat. Inde ergo scanda-

lum tractum est. Quia igltur hi qui crant in Sion vias non ,

bonas incedentes , iter perditionls concito pede currebant

mahs suls favenles invicem , sicut Propheta dicit , quia

« laudatur peccator In desiderils anlmac sune, et qul inlquus

»est benedicitur' : » veniens Domlnus et Salvator noster,

arguere coepit vias eorum , et dlcere : « Vae vobis Scribae et

»Pharisfei '^
: »et iterum : « Vffi vobls divilibus *
: »et iterum:
« Va3 tibi Jerusalem, quae occidls Prophetas, et lapldas eos
» qui ad te missi sunt ^ » Sed et multa his slmllia dicens , et
arguens eos, impedlre ccepit vias perdltionis eorum , et el-

fectus est els lapis offensionis et petra scandaH , non siuens

eos ingredi viam latam quns ducit ad mortem". Sic denique
et in Osee Propheta scrlptum est de his qui peccati iter in-

ijsai. VIII, 14. — ^Rom. IX, 33. — ^ Psalm. ix, a^C^UasXjS). —

' Matth. XXIII , i3. — Luo. vi,a4. —
^ ' Matth, xxm, 3y. — 'Id. tii,

i3.
 5,

IN r.PIST. AT1 ROMVNO?. MH. VIT. '

01

ccdunl : « Proplcr lioc, uuiuif , cccc ego scplam vlam cjus

«stulibus , ct obslruam
scmltam suam nou In- vlas cjus, ct

«vcnicl'.Ponamus crgo Ilcrum, sl vidclur, In mcdio Ip-

»

sum Panlnm qui acccplis qiiondam cpislolis a saccrdoll-

,

bus Damascum pcrgcbat ut omncs vlros ac muhcrcs

,

Chrlslo crcdcnlcs vlnclos pcrducerol In Jcrusalem^. Cum

crgo agcrct Islud Ilcr pcccati , occurrit cl Dominus Jcsus In

vid , ct ad tcmpus cum CKcitalc pcrcusslt : ct factus csl IIII,

quantum ad Ipsum propositum spcctat quo Illuc pergebat

lapls offcnsionis ct p<Hra scaudall , ut illud ilcr pcccati quod
tcncbat, cxplcrc non possct, scd convcrsus crcdcret cl qui
vlam suam excluserat , ct qulbusdam sudlbus commlnatlo-
nls obslruxcrat; et credcns In eum nou erubesceret.

* Osee II , 6. — ' Act. ix , 2 , 3.

5l6 OBICENIS COMMENTARI\

ttnW v\\\\^» VVVVVVVVV^^VVk^^aVVVVV^tVVVWVV^VVVVV^VVVVVVVWVVVV^^VVVVVVk^^W^^VVVWft VV» V>^ JV^I

.V'

LIBER OCTAVUS,

I. « FnATRES, voliintas quidcm corclls mel, et obsecratlo

» apiul Dcum flt pro illis in salutem. Teslimonium enim

«perhibco illis, quod rcmulationem Dei haLcant sed non ,

ssecundum scientiam. Ignorantcs enim Dei justitiam et ,

»suam juslillam qunDrcnlcs constilucre justitiae Dei non ,

»sunt suLjecti'. » Et cx inilio , et procedente textu Epis-

tolic, diximus Paulum nunc pro GentiLus , nunc etiam pro
Isracl faccre sermoncm. Ouia ergo in his qufc nuper expo-
sita sunt, muitis lestimoniis adversum Israel usus est Pro-
phetarum , ila ut proferret de Esaia : « INisi Dominus Sa-
»baoth rehquisset noLis semen , sicut Sodoma facti csse-

»mus, et sicut Gomorrha similcs fuisscmus ^: ct Itsruni :

»Si fuerit numerns filiorum Isracl tanquam arena maris ,

»rehquia2 salvoe fient ' : et Ids addit , qida Israel sectans

»Ic^em juslilifc , in Lcgcm non pervcnit '':
«proptcrca nunc
consolari rursus populum suum volens , ct por hocinvi-
tare ad lidcm , dicit : « Fratrcs , volunlas quidem cordis
»mei, et oLsecratio apud Deum fit. pro illis in salutcm. »

Et causam cur voluntas sua, et oLsecralio pro iliis apud

Deum haheatur ostendit. « Testimonium enim , in(jidt,

«perhiLco illis , quod aemulationem quidem Dei haLeant,

»sed non secundum scieullani". » Quamvls , inquit , tot et

tantis involuti sint pcccalorum suorum malls , tamen est

1 Rom. X , 1 , 3 , 3. — 2 Pioin. ix , 39. Isai. 1,9. — ' Rom- ix, 27. Isai.

X, 23. — ^*
Rom. IX, 3i. — * Id, s, I. — * Ibid. 2.
 IN liPIST. AD nOMANOS. Un. VIII. S17

cis InoAabilis zolns ot .Ttniilalio Dci. Et h.Tc mc commovit

caiis.T obsocrarc Doiini pro ipsis , nt vel in finc aliqnando
porvonianl ad salnlcni. Ilabonl cnim zchmi Dci , scd non
secnnduni scicnliam. Kl probat quomodo non sccimdum
scienliam zcluni Doi haboanl : (pn'a« ignorantos,/»</«<V, Dci
» justitiam ', » juslitiic suaj oblonipcrant. Nou multum crgo
prodest habcre zclum Doi , ct non haberc scicnliam zeli.

Dcniquc Judoci putanlcs sc zclo Dci agore, sacrilcgi exti-

tcrnnt iu Filium Dol ; (lula non socundum scionliam zclali

sunl sicutPhinccs filius Elcazarl , qui sccundum sclcntlam

zolatus inlcrcmit Madianilcm parilcr et Israelitam forni-
canlom cum ca* : ct slcut Ilollas qul dlxlt : « Zolans zclatus
»sum Domlno omnlpolcntl Dco Isracl , quia deroliqucrunt
• lcfilll Israol , prophclas tuos occiderunt , ct allaria Ina
• subverterunt ' : » ct sicut Mathalhias , de quo In prlmo
llbro Machabicorum scriptum cst, quia « zelaius cst inLoii;o
»Dei, ct intrcmncrunt rcnes ojus, et ascendit furor cjus

•sccundum judicIum^»IIorum omnium zelus ot a?mnlalio

sccundum sclonllam full Juda'orum voro zolus non erat ,

sccundum scicnllam idclrco qula Ignorantcs Dei justlllam, ,

proprlam conabantnr , id cst , quas hominlbus justllia vi-

dcbalur, implerc : cuni uliqiie ipsos magls Dei justitia;,
quas cst Chrislus, convenerlt obodlre. Sod vide nunc nc
fortc non illis solis dlci sormo i.-lc vidcatur, qula « zoluni
•Deihabcant, scd uon secundum sclcntiam. » Shnilllor
«nim polcst dlcorc Apostolus ct de allls qula « tosli- ,

•monium porhiboo cis » quod timorem Dei habcanl, sod

non ^ccundum sclcntlam et dc alils quia charila- : ,

tem Dei habeant scd non sccundum scicntlam. Si onlm

,

habcat quls anVclum crga Doum igncrol antcm quia ,

ch.arllas palicns dcbet cssc , bcnigna , non invidons , non

1 llom. A, 3. — 2 Nmn. xxv , 7, 8. -< • 3 lleg. xis , to, — ' i M.icli.ib.
5,1^ ORIGENIS COMMENTABIA.

perpcram agens , non inflata , non ambitiosa non quaerens ,

quoe sua sunt *

: et h£Ec et his similla si in charitalc non

habeat , sed in solo aflectu diligat Deum , compctenter

et ad ipsum dicetur quia charitatcm Dci haLet , sed non
secundum scientiam. Similiter autem dici potest et de aUo,
qnia fidcm Dei habet , sed non sccundum scientiam , si

ignorct quia « fides sine opcribus mortua est ^ : » et quia

fides Dei non in solls verbis cst , quai interdum ab alio

composita vel scripta discuntur , sed in affectu mentis tali

quodammodo, qualem habuit illa quae dixit intra se : « Si

»tetigero fimbriam vestimenli ejus, salva ero*.»Si quis

ergo non ita habeat fidem ut ex actibus suis bonis cui crc-
dit ostcndat, potest et ad ipsum dici quia fidem Dei habet,
sed non secundum scientiam. Potest et de alio dici quia
castitatem Dci sed non secundum scientiam. Et
habet ,

alius curam pauperum habet scd non sccundum sclcn- ,

liam : quippc si ab homlnibus laudari vult. Et alius absti-

nens potest dici , sed non secundum scientiam, si proptcrea
jejunat ut hominibus pareat '. Et sic per singula quoequc
quK gerimus , nisi sccundum sclentiam et intellectum ge-
ramus ,
polest ad nos dicl , quia habemus zelum operis
boni , sed non secundum scientiam. Etideo danda pra^cipue
est opera scientiae , ne res nobis infeliciter accidat , ut in
fide poslti fii-ustremur a fide , et zelum habentes bonorum
decidamus a bonis. Vis autem sctve quia potcst quis , si

scientiamnon habeat evanesccre in , fide ? Audi ipsum

Paulum quibusdam dicentcm « Nisi : sine causa credi-
» distis ^ » Accidlt ergo sine causa credidisse, his qui scien-
iioe opcram non dant , ut in eo quo credlderunt etiam intel-
lectum verltatis acciplant. Denique ct ApostoH hanc esse
dlffercnliam fidel simpUciter traditae, et fidei quae est sc-

1 I Cor. XIII , 4 et seq. — * Jacob, ii , 30. — ' jMatth. ix, ai. — * Id.

Tii l6. — ^ I Cor. sv, 2.

 ,

IN liriST. AD nOMANOS. LID. VIII. OI9

cundinn scionlinm pcrvidcntcs , diccbant ad Salvalorcm :

« Angc nobis rulcm *:» lioc cst, ut habcnlcs eam fidcm

(liia; non cst sccunduni sclcnliam , habcamus ct eam qune
osl srcuiidum scicnliani. Ilaquc Judacis lcslinioniumpcrhi-
bct Pauliis quod a?mulalioncm Dci habcant licct non
,
,

sccundum scicnliam ^. Tamcu quia utcumque habent semu-

lalioncmDci, causam dcdcrunl Aposlolo quaobsccralioncm
pro illis oflcrrct Dco. jMclius cnim CiH liabcrc zclum Dci
licct non sccuudum scicnliam , quam pcnilus non habcrc.
« Qui cnim iiabet , sicat scriptum cst , dabitur ci ' » vcl
in novissimis cum omnis Isracl salvus fict^: « qui aulcm
»non habct , cliaui quod habct aufcrctur ab co ^ »

II. « cnim Lcgis Christus, ad justitiam omni cre-

Finis *

«denti. ]Moyscs cnim scribit,quia justiliam quac ex Lcgc

»cst qui fcccrit homo , vivct in ca '. Quae autem cx fidccst
» juslilia, sic dicil : Nc dixcris in cordc tuo : Quis asccndit
» in ccelum* ? hoc esl, Chrislum deducere Aut quis dcsccn- :

»dit in abyssum ' ? hoc est, Chrislum a mortuis rcduccre.

jiScd quid dicit Scriplura ? Prope cst vcrbum in orc tuo,

nctincordc tuo*" : hoccst vcrbum fidei , quod prajdicamiis.

» Quia si confilcaris iii ore tuo Dominum Jcsum , ct crcdi-

»dcris in cordc luo ([uod Dcus illum suscilavit a mortuis ,

»salvus cris. Cordc cnim crcdilur ad jusliliana , ore aulcm

pconfcssio fit in salutcm. Dicit enim Scriptura , quia omnis
»qui credit in cum, non crubcsccl**. » Finis cnim Lcgis
Christus : hoc cst , perrccllo Lcgls , ct juslilia Chrislus esl,

sed crcdcntibus. Non crcdcnles vcro , qiila non habcnt

Christum perfcctloncm non liabcntLcgls, ct idcirco ncc
,

ad juslltiam potcrunt pcrvcniic. « ^loyscs cnim scribll,

»quia jusliliam quoc cx Lcgo cst qui fcccrit homo , vivct in

' Luc. XVII, 5. — 2 Roin. x , ?.. — ' Malih. xiit , la. — ' Roin. xi, oG.
— » Matih. XIII , la. — « Roiu. x, 4 er i.crj. — ' Levit. xviii ,5. 6 Ucut,
x\x , 3. — " IljiJ- 'J- — * l^cut. XXX, i.j. —" I a'. \5v111, iG.
 ,:

520 OP.IGEXrS COMMliNTARIA

»ea. Qacc aiitem ex fidc est justltia , sic diclt *. » Jam et in

superlorlbas Apostolus duarum justltlarum fecerat mcn-

tionem, ubi dicit, qula ignorans Dei justillam , suam justi-

liam statuerc quarebat Israel : et hlc nunc duas iterum

juslitias dlclt, unam qucc ex Lege est, et aliam qua) cx fide
est. Sed mlhi videtur quod Illa, quam superlus dixit igno-
rari ab Israel Dcl justltlam, Ipsa slt justltia ha;c qure ex
lide est : IUa vero dequa dlclt : «Suam juslltiam qua?rcntcs
«statuere ^, » ipsaslt dc qua et liic Moysl vcrbis iusinuat
quia « justltlam qua3 ex Lege est qui fecerlt homo , vivet in
»ea *. )' Scd vldc justlllarum dlirerenllam parlter ,
et vlta-

rum. lUaenim juslitiaDei, Id est, Ghrlstus « qui factus est

» nobis justltla a Deo *, » et pax, vlde quomodo dicit : « Ha;c
»est aulem vlta ccterna , ut cognoscant le sobjm vcrum
»Deum , et quem mlslstl Jesum Chrlstum ^ » llxc ergo
juslltla non lanlum vllam pra^bet , sed aeternam vitam.
Illam vero Legis justlllam « qul fecerit homo ^ , » non dlxit

in oelernum vivet , sed tantumraodo « vivet In ea : » quo-

nlam sl fmls Legls (ut Apostolus dlclt) Chrlstus est, nec
ipsam qurc exLege est justiliam slne Chrlslo adlmplere po-
terlt qui finem Legls non susclplt Chrlstum '
. Ha3c ergo quaj
ex fide est justltla , quse est Chrlstus , tanquam yivens et
subslstens , ha?c , incjuit , dicit : « Ne dlxeris In corde tuo :

»QuIs ascendit in ccclum? hoc cst , Chrlstum deducere ;

»Aut quis desccndil in abyssum ? hoc est Chrislum a mor- ,

»tuls reduccre ^ » Nec mlrcris quod cum Christus ipsc slt

justitla, quasi de allo Ita dese hasc dlcere vldeatur. In multls
enlm locls Invenles Salvatorem quasl de allo Itadeseloqul
ut In Evangello dlclt : « Et statuct oves a dexteris, Iwdos
» autcm a sinistris ; et dlcet his qui a dexterls sunt , ct Itc-

1 Roin. X , 5 , r. Levit. ivirr ,5. — - Rom, x, 3. — * Ibd. 5. Levit.

jviH, 5. — ' I Cor, I, 3u. — M' a 1. \yii ,3. — ^Ti- m, x, 5, — 'IbiJ, 4«

 . — 1

t.v rrisT, AD noMVNos. i.in. viii. 32

)»runi qui a sini.slris sunl '

, » ca qunj scripla sunl. Quod
orgo ail : " No dixrri.s iii ctirdi^ Uio : Ouis ascciidil in calum,
»au» quis dcsccndil in aby.ssuni '.'
« cxccplis liis quacmcdia
jjilerscrit , « lioc cst, C.lirislum dcduccrc , vcl a morluis
«rcduccrc : scd ct , Propc cst vcrbum iu orc luo , ct iu
»ccrdc luo '
, » dc Dculcrononiio vidctur nssuniptuni, ubi
hoc niodo scriplum csl : « ^hunlaluni hocquod cgo niando
» libi hodic , non csl supcrcxaltalum a tc , ncquc longe a tc.
»Non csl iii cado ul dicas : Quls asccn<lcl nobis in ccelum ,

»ct accipicl iilud nobis , ul audienlcs faciamus illud ? Neque

»lrans mare cst , ut dicas : Quis transibil nobis trans mare,
»ct accipict illud, ut audicntcs faciamusillud? Juxta te cst
svcrbum valdc in orc tuo, et in cordc luo , ct in manibus
»luis, ut facias illud '. » Cum crgo h;cc cx Dculcronomio
assumpla sint , ct Aposlolus scribal quia juslilia , qiia? ex.

fidc est , ipsa ha?c dicit , qujc cst Christus %• sinc diibio
quaj in Dculcronomio dicuntur Apostolus a Clnisto dicta
essc pronunciat. Ipse cst crgo qui diclt : «IMandatum hoc ,

> quod ego do tlbi hodic, noncst supcrcxaltaluma te, neque

»longc a te % » et caHcra qiuc scquunlur. Qiiid crgo cst
quod pcr hoc Aposlolus doccl? Nc sciHcct ct dicamus in
corde nostro, et putcmus quod Chiislus in loco oliquo cou-
linctur , el non ubique est , ac pcr omnia ipse dllVunditur :

qiilppc qiil cum cssct In tcrrls dlcebat qiiia esset ct in cado.

Sic cnim loquebatur ad Aposlolos suos : «Ncmo asccndil Iii

«ccclum, nisi quidc crclo dcsccndit , Filius homlnis qiil csL

» in ca;lo '. » Non dlxlt ,
qui fuit , scd , « qui cst in coilo. »

El rursus nc pulcmus cum In coelo csse tantummodo , va-

care autcm cjiis pr.-escnlla abyssum, ideo justllia qii.c ex
lide cst dicit : « Ne dixcrls in c<ndc luo : ()iiis asccndit iii

1 Malib. XXV, .33. 3',, .',1. — ^ nom. x, C>

, : . — '
11,1,1. 8. — 4n<Miicr.
3cxx,ii, li, i3, i( — ^"
rmm X, 6. — * Dciil. z\\ , : i. 'Joji).
1 n , I i

MII. VI
 :

022 ORlfiEKlS COMMF.NTARIi

» ccelum ' ? » Et quasl similc sit lioc dlccnti , Chiislum de

ccclodcduccre, Ila addidlt Aposlolus : « IIoc cst Chrlstum

«deducere. » Et rursum sl qols menlc et cogltalione des-

cendat in abyssum putans ,

ibi tanlum contlncrl Christum ,

quasisimllesItChrlstum revocare a mortuls , ita subjunglt

« Hoc est , Christum reducere a mortuls ^. » Sed ita , inqiut.

debes sentlre de Christo, tanquam de Yerbo, et veritate et ,

saplentla , ct justitiaDcI. Ha^c aulcm omnia non in loco qure-

runtur, sed ublque adsunt: neque ab infernis loclsevocantur,
sed mente sola Inlellectuque capluntur. Tanquam Verbum
ergo et sapientia prope est in ore tuo ct in corde tuo. Et « hoc
»est, tni/atf , verbum fidei quodpra^dlcamus. Quiaslconfi-
«tearls in ore tuo Dominum Jesum, et crcdlderls In corde
»tuo quodDeusiUum suscitavlt a mortuis , salvuseris. Corde
»enim creditur ad justlliam, ore autem confessio fit in sa-
» lutem'.»Debcmus etlam hoc sclre quod aHud est possi- ,

blHtalem esse in afiquo ahud efficaciam vel efficientlam,

,

lus nuper natus possibilltate ralionabilis homo est : polest

cnim esse rationabllls si adoleverit. Et posslbllltale etiam
quod Grascl oyvaaiv et Ivspyitav vocant. Yerbl causa, parvu-
faber, et gubernator, et grammaticus dicitur : possibileenlm
est ut horum aliquid sit. Efficacla vcro vel cfficlcnlla, hoc
est, re ipsa alque efTectu , nihil horum est dum est parvu-
lus : sed si coeperit vel rallonis jam capax esse, vcl aliquid

fabrills artis, aut cujuslibet alterlus effi.cere , tunc jam effi-

cacla ralionabills dicltur, vel faber, vel slcut Illud est quod
cflbctu operls agit. lloc ergo modo eliam Chrislus, qui est
Yerbum Del possibilitale quidem juxta nos hoc est juxta
, , ,

omnemhomincm, esse credendus est tanquam rallo parvu-

Hs eflicacia vcro tunc in mc esso dlcitur, cum In ore meo
:

confessus fucroDomiiium Jcsum , et In corde meocrcdidero

quodDeus lUuiii suscitavit a morluis. Yis aulcm scire quia

lUoji). X, G. — 2ibl.\ — 7, Ibii'. 8,9, 10,

 ,

iN i:rr:;T. AT) noArwrs. i.in. virr. 52o

(nlosl iiljiqno , cl mcdiiis csl cliaincorum qui ij^iiornnl cuin,
ot non confilcnlur? Audi qiiomoclo Joanncs Uaplisla do co
li.-cc ipsa lcslalur « l\!cdius iniiidl , veslrum stat qucm vos
:
,

«ncscilis, qui post mc vcnil'. »Est crgo mcdius ctiam intcr

eos qui ciim ncsciunt, scd possibililatc cis medius cst , noii
elllcacia. Possunt cnim cum capcrc, scd nondum capiunt.
Eftlcacia vcro vcl efliciciilla inlcr illos mcdius cst qiiibus di-
ccbat : « Ubicumquc fucrint congrcgati duo vel tres in no-
»minc meo , ibi sum in mcdio corum^ » Isti cnim confitc-
banlur in ore suo Dominum Jcsum , ct credebant in corde
suo quod Dens illum suscilavil a morluis. Alioquin absur-
dum videtur si ct inlcr eos qui in nominc cjus congrogan-
lur, medius esse dicitur, etiuter eos qui cuin nesciunt : nisi
liujusmodi difTcrcntia tcncatur, quod inter ignoranteset non-
dum credcntcs possibililatc medius dicilur; intcr credentcs
vcro efllcacia, idest, rci ipsius ct operis cflcclu. Vcrum ct
illud observa quod ait : « Quia si confitcaris in orc luo Do-
» minum Jesum , et crcdidcris in corde tuo quod Dcus illiim

»suscitavit a moiiuis, salvus cris'. »\idcbitur cnimquibus-

dam per lioc, quia etiamsi desint alicui boni opcris privilc-
gia , ctiam si virtutibus operam non dedcril, hoc ipso tameii
tpiod crodidit , non pcroat , ssd salvolur, cl liabcal saliilcm
eliam si beallludinis gloriam haberc non polcrit. Sed vido
nc magis illiid inlclligl debcat, qiiod qui vcro ct non falso
confitctur orc Dominum Jcsum, ct cordc cTredlt, paritcr
confitcatur sc dominatui subjoctum cssc sapicntl.T, ct jus-
lilia3, ct verilatis, cl omnibus ([uk Christus cst : noc sibi
uhra esse dominum mammonam , id ost , ncque avaritiam
sibi ullra , no(['ic injuslillam , ncqiic im|)iKlIcilIain , ncquo
mondacium domiuari. Scmol onim Jcsum Chrlstum Domi-
num confessus, nulli horum sc scrvirc profiletiir. Scd ct
crcdons in cordc suo (jiiod Dous ilhim siiscilavit a niorluis

'
J«.';m. I, a(). — ^ iMaUb. ivui , vu. — ''
H.oui. x , g.
 :

02^ ORIGEMS COMMliNTARI.i

cerlum csl qnia suscltatiim cum ad justilicatlonem sul cre-

dit. Alioquin ,
quid prodcrit scire mc ct crcderc quod Je-
sum Deus suscitavit a mortuis , si in me ipso eum non ha-
beam suscilatum? Ergo si non in novilolc vitnc ambulo , et

vetustam peccandi consucludlnemnon fugio, nondum mihi

Christus surrcxit a mortuis. Ad hunc autem sensum etiam
Ga conveniunt qiue sequunlur, quando ait : « Dicit enim
» Scriptura ,
quia omnis qui credit in cum , non erubescet *. »

Hoc autem apud Esaiam scriptum cst. Quod si omnis qui

credit in eum, non eruLcscct : erubescit autem omnis qui
peccat , sicut Adam pcccavit, ct erubuit, ct abscondit se :

qui adhuc ruLorem pcccali incurrit, crederc non videtur^

«Non cnim^ esl distinctio Judrei et Grocci. Idemenim
III.

»ipse Dominus omnium dives in omncs qui invocant iUum. ,

«Omnis enim quicumque invocaverit nomcn Domini, sal-

»vus crit\ » Quomodo non sit dislinctio in fiilc Judiei et

Graeci , supra jam frcqucnler oslendimus. Quod autem idem

sit Doniinus omnium , sccundum hoec accipics quae nupcr

edidimus; hoc cst, si juslilia nobis , et vcritas, ct sanclifi-

catio , et sapienlia ,
quod totum cst Christus Dominus , do-
niinetur. liacc enim sunt ejus diviliai, utpole « in quo ihe-
»sauri sapientia^ et sclentix sunt abscondili ^ » Quas tamen
divitias non dixlt largiri cum omnibus homlnlbus, scd om-
iiibus quicumquc invocavcrlnt nomen cjus. Sed et in hoc
similis videlur qusestlo ut In prlorlbus oboriri. Neque enini

omnes quoquo modo invocaverint nomeu Domini salvl

qiii

esse possunt, eliam si non cgerint opera invocati nominis

digna, maxlme cum et Sapientia Dei in Proverbiis dicat
«enim cumlnvocavcrills me ego aulem non exaudiam
Erit :

«vos^ » In quo videtur mlhi Sapienlia cohorlari et perur-

gere cos qui salvari volunt , ut cilius invocent Sapicntlam ,

1 Roin. X , II. Is.ii. XXVIII ,

iG. — ^ Ocncs. tii , S. — ^ ]\oiii. x , 12. —
'
Jorl. u, '}i Ar!. U, a.. — 'a;l...„s. n, 3, -- «r.ov. I, 9i.
 —

\s i;pisT. \D nnMANos. lib. vih. 3v!.>

iiocmoronlnr, ncqiic diflVranl : ne foiic cumsialuldm lcm-

j)uscxccsscril , hoc csl , iii ([iio pocnilcndi racullos csl , lardc
posl li.TC invoccnl ubi prenilcnlias locus non cst. Et liinc

dicil quia « invocabitis mc , ct cgo non cxaudiam vos. »

Scrmo lamcn hic ((iicin ponit Aposlohis , id cst : « Qiiicum-

»quc invocavcril noiucn Domini, salvus crit*, » apud Jocl
Prophelam hoc modo scriptus cst : « Et dabo prodigla ia
«coclo sursum , el in lcrra deorsum, sanguinem , ct ignem,
»cl vaporcm iumi. So! convcrtctur in lcnebras , ct luna in

»sanguinem, prius (juam vcuiat dies Domini magnus ct no-

» bihs. Et erit : Quicumque invocavcrit nomon Doniini , sal-
»\us cril ~. ))^ idelur lanicii mihi grande ahqiiid in Scriptu-
ris divinis sub hoc invocalionis nominc dcsignari. Noncnim
dc qualibuscumqiic viris, sed de ingcntibus et praecipuls
scribilur quia « Enos primus spcravit Invocare nomcn Do-
»mini'; » cl In Psalniis : « IMoyscs ct Aaron In saccrdotibus

Mcjus, ct Samucl in his (|ul invocant nomen cjus. Invoca-

»banl Domlnum , cl Ipsc cxaudiebat cos : In columna nubis
»loquebatur ad cos ''.
»

Quomodo crgo Invocabunl, in qiiem non crcdidc-

V. «

» Aul quomodo crcdcnt ei qucm non audicrunt ? Quo-

runt* ? ,

»modo autcm audicntslne pracdicanlc? Qnomodo vero prvX-

»dicabunt nisl miUanlur? Siciit scriplum csl : Qiiam spe-
^
» ciosi pedcs cvangehzanlium bona ! » Manireslc in his pcr
hoc (juod dicit : « Qiiomodo crgo invocabunt, In quem noii
» crediderunt ' ? » illud quod superius posult de Prophela
diclum , qula « omiils quicunique invocavcrlt nomcu Do-
»minl, salvus eril%»ad (dirisluin Doniiuuni docult rcrercn-
dum. Postquam enim dixll : « Onmis qulcumquc Invocaverlt
»iiomen Domini , salvuscrll', » subjungit : « Quomodo crgo

1 Roin. X — Jocl, i3. 2 II, 3o, 3i , 3?.. — 3 Gcncs. iv, 26. — « Ps.nlru*

\c\iii,6, — Roin. X
7. 5 , I,i,i5. — C Isai. 1,11
,
7. Mlom.x,!/,. —
• Joel II, 3?. — Rom. x ^ ,
i3.
 »,
»

5^6 ORIflEXIS COMMEXTARIA

* invocabunt, In qnem non credldorunl' ? » Clirlsto enlm Judcci

non crcdiderunt, ct idco nec invocant cum cui non crodl-

derunt. Scd ct in princlplo Epislolaj quam ad Corinllilos

scribit, ubi dicit « Cum omnlbus qui invocant nomen Do-
:

» mlni noslri Jcsu Chrlsti in omnl loco ipsor(mi et noslro ^ :

eum cujus nomcn invocatur, Dominum Jcsum Christum

esse pronimciat. Si ergo et Enos , et Moyses , et Aaron , et

Samuel Dominum et ipse exaudiebat eos% »

« invocabant ,

slne dubio Christum Jesum Domlnum invocabant et si in- :

vocare nomen Dominl et orare Dominum, unum atque ,

idem est; sicut Invocatur Deus invocandus, est Christus; et

«icut oratur Deus, ita et orandus est Chrislus; ct sicut ofFe-

riraus Deo Patri prlmo omnium orationes, ita et Domino

Jesu Christo; et sicut olTerlmus postulationes Patri, ita of-

ferimus postulationes et FiHo; et sicut offerimus gratiarum

actlones Deo , ita et gratias offerimus Salvatorl. Unum nam-
quc utrique honorem dcfcrendum , id est, Patri et Fiho
divinus edocet sermo cum diclt : « Ut omnes honorificent
sFihum, sicut honorificantPalrem'. »Quodmodo aulemde
Epistola ad Corinthlos proposuimus , ubi Apostolus prlmo
quldem dlcit : « Ecclesiaj Dei , quac est Corinlhi , sanctifica-

» lis in Chrislo Jesu , vocatis sanctls ^, » et post haec , quasi

aherius gradus et aUerlus ordinis slnt, ita subjungit quos-
dam , de quibus dlclt : « Cum universis qui invocant nomcn
» Domlnl nostri Jesu Chrisli in omni loco ipsorum et nostro :

videbitur forlassis habere allquid differentla?, quodillos qui-

dem Ecclesiam Dei nominat , et sanctificatos , et vocatos

sanctos : islos autcm tantum , « «{ui invocant nomen Domini

snostri Jesu Chrisli. » Et vide ne forte ista diversitas tale

aliquld oslendat, quale et prasens videtur habcre capitu-

lum , in quo docet non posse invocari nomen Domlnl , nisi

1 Rom. X, 14. — * I Cor. 1,2. — * Psalm. xcviii, 6. — * Joan. r, a3.

— ^ I Cor. 1, 2,

1
 !N EPIST. AT) HOMVNO?. l.in. Vlll. »^2 7

prins crcclnliir iii Clirislnm*. Cnm anlcm crcJidcrlt qnis

Chrislo , cliam si nondnm sanclificalns sil , ct Ecclcsiac cor-

pori socialns , lamcn ncccsso cst nl jam invocct cnm cni

crcdidil. Christns cnim vcnil mundum reconcillare Dco , ct

crcdcnlcs sihi ollcrrc Palri. Qnos aulcm ofTcrt Palri , Spiri-

lus sanclus suscipit,nl sanclillcet cos,ct lanquam coclcslis

Ecclcsiai primilivorum membra Yivificet, atquc in solidila-

tem tolius corporis perfcctioncmquc rcsliluat% et ila de-
mum Ecclcsia Dci non habens maculam ncque rugam ap-
pcllari mcrcanlnr". Prius crgo quam ad gradum islius pcr-
feclionis accedant , tanquam mediatoris Dci ct hominura
invocant nomcn Domini noslri Josu Chrisli : poslea vcro
quam Spiritus Dci fucril in corde corum clamans , yibba
patcr\ ipsc Spiritus cos cliani nomen Patris cdocct invo-

care. Idco ergo « quomodo , inquit , invocabunt, in quem

»non crcdidcrnnt'? » ct in hoc arcllssima eos conclusione
conslringit. Salus , inquit , non cst nisi invocanti. INemo vero
invocat qul nou crcdit. Ergo quia non creditls , non invo-
calls; ct quia non invocalis, non salvamini. Scd«quomoda,
» inquit , crcdcut cl qucm non audierunl'?)) Quod non au-
,

dierunt possumus sic inlclligcre , qnia vcl Ipsum in carno

positum, vel Apostolos ejus proedicantes de eo audire nolue-
rint. Sic enim cl Ipsc Dominus diclt : « Qul vos audit , me
«audit : et qul vos spcrnil, mc spcrnit'. » Potcst aulem et
hocintclligl, quod cllam ct nunc et sempcr Chrlstus tan-
quam Verbum ct Ralio unlculque loquatur In cordc, ct de
pletatc doccat , dc juslilia suadcat , dc castilalc , dc pudici-
tla , et dc omnlbus simul virlullbus protestctur, sicutetlpsc
dlclt : « Ov^es meaj vocem mcam audlunt *. » SIc dcniqne ct
in cordc PauII lofpicbalur, ila ut illc diceret : « An expcri-
Dmcntiun ejus qurcrilis qui In mc loquitur ChrlslusV» Sc

* Roin. X , 14. — * Hebr. xii , 2 3. — ' Ephcs. , »7. — * Rom. viit, i5.

— 'Id.x, 14. — * Ibid. — ' Luc.x, 16. — * Joan.z, 37. — ' a Cor. viii, i3.
 ,

St-tS 0RIGEM6 CO.MMliNTARIA

([niliir : « Quomodo auleni audienl si;ie pr.Tcdicanle ' ? «In

hoc niagis per prrcdicanlium scrmoncm Chrislum oslcndit
audiri , in (juibus , sccundiim ea fju£e snpra diximus, Chris-
tus loqui et docore monslralur^ « Ouomodo autem praedica-
» bunt , nisi millanlur?» DifTicuUas mihi qua?dam in hoc ser-'

mone videtiir evurgere. Sicnim ila ijitclhgamus quod prop-

terea non prixdiceut , quia non mittuntur; nullo autcm pra;-
dicanlc non audicnt; non au(hentes vero non credent; noa
credentcs aulem non invocabunt; non invocantes non sal-
vabuntur : coliigitiir cx his, ut causa qua non sunt salvati,
ad vilium redeat auctoris, qui non miserit praedicantes. Sed
magis ad illum nos, qui rectiorest, intchigcntia; tramilem
deflectamus : ct qnod dixit ; « Quomodo prredicabunt, nisi
»mittantar% » sic accipiamus quasi dicat Apostohas : Nos
pra:;cones et pr:cdicatores Christi non possemus praedicare
iiec annunciandi nobis virtus ulla subsisterct, nisi adesset

nobis ipse qui misit. Quod si pra^dicantibus nobis audire

non vuhis, vestra jam culpa est, et si audientes non credi-
lis, el non credentcs non invocalis, et non invocanles salvi

esse nequitis. Quia ergo missi sunt ad pracdicationem , id-

circo de his ({ui ab ipso missi sunt scriptum cst : « Quam
«specicsi pedes evangehzantium bona ' ! » Quod pedes hic
speciosos non corporales , scd spiritales dicat, puto (juod
quamvis amicus sit (juis litlerac, negare non possit. I\e(jue
enim in id ridiculi deducet Aposlolicum sensum , ut Evan-
gelistarimi pedes (jui corj)oreis oculis videri possunt, putet

ab eo decoros dici et spcciosos : sed illi sunt decori ct spe-

ciosipedcs, qui ambulant per viam vhx. Secundum illum
enim qui dixit : «Ego sum via \ «intellige decoros etspecio-

sos evangelizantium pedes , qui per talem viam merentur

incedere. Isli sunt pcdcs quibus ct Paulus cucurrisse cur-

1 Rom, X, j4- — ^lbid. i5, ~ 3 ijjij, — ,4 ijjjj, Jsaj, lh, y. — 5 Joan,

XIV , 6.
 —
iN r.PisT. vn ROM.VNOs. Lin. viii. 0^9

sum sc tlixll , ol sic ciirrcro ul comprolioiulal , itl o4 vii:;or

.nniin.T qiio lcmlilur ol propcralur ad c<DUnii\ (jralinco aii-

loin podos islos cssc firinabis , rjiios Josus discipnlis lavat,

el linleo quo pracinclns ost lcr^il ^ Kt qnamvis corporali
lunc spocio liKM-il iniplrlnin, lanicn roiro hoc solnm qnod
fiori ridobal inlolllgonli , ol qnasilionoris causa no sibi sorvo

pcdcs lavarct Dominus cxcusanli , andi qnam profnndi mys-

lorii prodilur sermo. «Si te, uKjait , non lavcro, non halc-
» bis partom mccum '. » Kl ilorum aliam siniilcm huic voccm
lanqnam do scerolis scionliic profort thcsauris, ct dicil :

« Quod e^o feci vos ncscilis modo : sciclis aulem poslmo-

»dum'' : ))ct addit, qnia « sicut ogo Dominns ot magisior
»hivi pcdcs vcstros : ct vos inviccm hivaic podes ahornlrum.
«Evcmphim cnim dedi vobis ^ » Videamus orgo quod sit
istud exemplnm qno magistri discipulorum lavare dcbcant
,

pcdcs, aut dc ([ua aqua lavarc. Si qnis invoniat aqnam vi-

vam, et si qnis accipiat biborc a Josu , ct aqua illa lial in co
fons aquajsahcniis iii vitam rctcrnam , istc dc hac aquadoc-
Irinaj spirilalis poiesl lavare podos discipulorum , ot omnos
cx auima ipsorum iminnndltias sordosquc dilucrc : ol hoc
facicnsdaiumainagislroimplobitexcmpUim^ «Spociosin-go
«suntpcdcs evangclizanlium bona '. » Deipsis puio pcdibus
cliam in Canticis Cunlicorum Sponsa dicit ad Vorbnm Doi :

« Lavi pcdcs moos, qiiomodo inquinabo cos' ?» Ei do ipsis

nihilomiaus dicilur : « Tibiic tUiC sicut cohimna) marmoreoB

» cum basibns argcnteis '. » Et foriassis quia hocc pulchriiiido
est in podibus Evangclistarum ,
proplcrca non vnlt eos Do-
minus Josus calccjimenlis opcrire , ct occultarc spccicm
pulchram; sedprrecipit ois noquc calceamentum habere in

via*". Quaj autcmbona sint qu<u cvangelizant , hoccst ,

qu;o

• I Cor. IX, q4> 27. — 2 Joaii. xrti, 5. — 3 Il)id. 8. — 4 Ibid. 7. —

* ll)id. 14, 1 5. — 6 Joan. iv, i,{. — ^
'
Rom, x, i5. — ' Canlic. v, 3.

>Iliid, i5.~ ^«Mallli. X, 10.

 ;
,,,

^3o ORIGENIS COMMKKTARIA

annunclant , vldcamus. Quamvishoc ipsum quod dlcitcvan-

gelizare, interprclclurbona annunciare qucc sint tamen ,

hona qunc honis addidlt, rcquiramns. Unum ct vcrum ho-

num est Deus cujusimagohonitatis cstFilius*, ct Spirilus
,

ejus, qui dicitur houus^. Istud ergo unum honum, quia in

Deo Patre, el Filio, et Spiritu sancto est, bona nominavit.
IIoc est enim quodannunciantEvangeiistsD, secundum prne-
ceptum Domini et Salvatoris nostri dicenlis « Ite docele : ,

» omnes gentes, haptizantes eos in nomine Patris, et Filii

» et Spiritus sancli '. » Hoec sunt ergo evangclizantium hona.

Sed quoniam et ipse honus nuncius dicitur, et nunciare de
honls , illa sit ratio quod non solum hona nunciant, sed ct

hene hona nunciant. Sunt enim nonnulli qui annunciant

quidem el pracdicant de Patre , ct Filio , et Spirltu sancto
sed non sincere , non integre : ut sunt omnes haeretici , qui
Patrem quidem, et Filium , et Spiritum sanctum annun-
ciant; sed non hene, neque fideliter annunciant. Aut enim
male separant Filium a Patre , ut alterius naturoe Patrem
alterius Filium dlcant aut malc confundunt ut
: , vel ex trihus
compositum Deum , vel trinae tantummodo appellationis in

co esse vocahuhmi putent. Qui autem hene annunciathona

proprietates quidcm Patri , et Filio , et Spiritui sancto suas

cuique dahit; nihil autem diversitalls esse confitchilur in

ila anuunciant Evangehum
suhstanlia vel natura. Qui ergo ,

non solumhona annunciant, sed hene et integre annunciant

hona. Exemplum vero hoc de Esaia videtur assumptum :

sed ihi Propheta ad ipsum Dominum evangelizandi officium

retulit. Ita enim ait : «Quonlam ego ipse qui loquebar, ad-

»sum , tanquam aura in montihus, ut pedes evangelizantis

» auditum pacis , ut evangeHzans hona \ » Verum videtur
mihi Paulus ,
quia Propheta dixerat , « ut pedes evangelizan-

* Maltli. XIX, 17. Sap. VII, a6i — ^ Psalm, cxlii, 10. — ' MaUh. xxviit *

19.
— * Isai. Lii, 7.
 :

TN EPIST. \D nOMANO.^. l.in. VIIT. .'),)1

Dlis aiuliliim pacis , iil evangollzans Lciia',»el hoc qnasi

cx allcriiis comparalioiic luciuorassc : vcliil si (llccrcl : Ila

ntlero ul liouio qui evangclizal pacem , el evang<'Iizal boiia.

Hoc aulcm faciuut Apostoli : idcirco dc scuictipsis lioc dic-

lum id cst dc Apostolis,
, , acccpissc vidclur, ad qnorum
comparationcm afl\iturnm ct cvangcllzaturnm bonapcrPro-
phclas sc dixcrat Chrislus.
«Scd' non oiunes ohedinnt Evangclio. Esaias cnlm
VI.
»dicit Dominc quis crcdidit audllui noslro^ ? Ergo fidcs
: ,

»c\ auditu; auditus aulcm per verbum Christi Sed dlco . :

«Numquid non audlcrunt? In omnem terram cxiit sonus co-

»rum; ct in fincs orLIs tcrrae vcrba corum*. Scd dico :

»Numquid Isracl non cognovit ? Prlmus Moyses dicit Ego :

» ad remulatloncm vos addiicam in non gentem in gentcm ,

«inscusatam, iu iram vos Inducam^ Esaias autcm audet et

» dicit : Invcntus sum a non qunercnliLns mc : pabam appa-
»rui inter eos qul uie non Intcrrogabant ". Ad Isracl autcm
» quid diclt ? Tota dle expandi manus mcas ad populum non
«credentem, et conlradicenlcm '. » Nequc omnes ex Gen-
iibus Evangelio credlderunt , ncqnc omncs cx Israel : plu-
res lamen , ct multo phircs ex Gentibus , quam ex Isracl.

Quod crgo ponit Aposlolus qula Esalas dixcrlt : « Domine ,

» qnis crcdidit audilui noslro *

? » Quls ,
pro raro dlcUim cst
dcLcmus quod scrinohic in Scrlptnris
et observarc inler-

dum pro raro intcrdum pro nullo omulno ponitur

, : vcrbi
gralia , ut cum dicit : « Qnis sapiens , et Inlclliget hccc' ? ct,

» Quis asccndct iu montcm Douilni '"^

?<f, Quls esi homo qui
»vult vitam''?» in hls omnibus rarum ()»i5slgnifical. I bi
vcro dicll : « Quis ascendit in ccclum ? hoc est, Chrlstum

' Isai. Lti, 6, — Rom. x 7. ^

, ifi et spq. — ' Isai. t.tu , i. ^
— 4 Psalin.

XVIII, 5. — ^Dcul. XXXII, — 2 1. * Isai. lxv, i.— ' lljid. a.— " Iil. liii, i.

Roni. X, 16. -»*'Osec xiv, 14 1' Psalm. xiiii, 3. —" Id. xxxiii,

3.
 ,,

002 ORIGENIS COMMENTAUIA

«dcduccre : vel quis descendlt In abyssum? hoc est, Chrls-

»tum a mortuis reducerc *
: »hic Quis nullus Intclligitm\
Nullus estenim qui asccndit in ccclum Chrislum inde dcdu-
cere. Nunc ergo,« Domine, quis credidit auditui nostro^?»
quod dicit Esaias , rarum Quis significat. Scire tamen nos
couvenitj qucd« Domine, quis credidit auditul nostro? »

in Hebrocis exemplaribus /^omme non habeat, sed in in-

lcrprctalione Septuaginla Seniorum sit : et Aposlolus hoc
probans quod apud illos esl, posuit Dominc. Videtur la-

men Esaias hxc ex pcrsona Apostolorum prophetare , qui-

bus creditum fuerat praidicatlonis officium : ct ipsi cum ra-
ritatem credentlum proccipuc de populo Isracl viderent
dicunt ad Dominum : « Domine ,
quis credidit auditul nos-
»tro^? «slcut etillud cx porsona ipsorum dicitur, quia« an-
»nunciavimus sicut pucr ante ipsum, sicut radix in lerra
Msltienll''. «Et ipsi sunt nihilominus qui dicunt velut cum
ipso posili ct videnles cum in habilu humano , quia« vidi-
»mus euni , et non habebat spcciem ncque decoremS »et
rcliqua. Sed et si ad j^crsonam ipsorum Prophetarum rele-

rantur hncc verba , quasl qui apud Dominum conquerantur

quod his quai de Christo prophetaverint nemo aut admo-,

dum paucl ex populo illo credidcrlut, non videbltur alienum.

Aut non esl putandum qula Moyses dicat ad Dominum :

Domine, ncmo credidit auditui meo ? Si cnim credidissent

hlterls mels, credidlssent utique et Christo : de ipso enim
cgo scripsi. « Ergo fides ex auditu; auditus autem per ver-
» bum Christi \ » Hic rerbiim Christi prxdicationem de
Christo significat. Nequc cnim illi soli crediderunt qui ver-
bum ab ipso Chrislo Jesu Domino loqueute audierunt; sed
multo plures sunt , qui aliis eum prcX^dlcantlbus audierunt

sicut ct ipsc Dominus prsedlxerat loquens ad Thomam :

iRoiu.x.fi. — 2isai.i,iir, i. Rora. x, i6. — ' Joan. xit, 38j — * Isai.

tiii ,2. — ' Ibid. — Rouj. X,

^
17.
 tN EPIST. \D nOMANOS. I.IR. VIII. 0.:>.>

« Quia Vulisli mc , hujnit , crcdidisli : bcali noii vidcnlcs cl

» crcdcnles '. » Onuic crgo vcrbiun quoJ Aposloli , ct si qui

alii ob ipso acccpla gralia dc Chiislo piwdicavcriuit , vcr-

Lum Chrisli cssc pronuncial. Scd et in Ecclesia si quis sa-

pienliam qiioc ex Dco est , cl verilalcm Uci loqualur , si qiiis

viam Dri , qun? Chrislus cst , docoat, cl jusliliam ejus ex-

ponat , sinc dubio qiiod lo([uilnr, vcrbiiiu Christi cst. « Scd
»dico Numquid non avidioriinl? In omncm lcrram cxivit
:

jsonus rorum ct in fincs orbis torra} vcrba coriim^. » Haec

,

de Psahiio octavo dccimo assumitur, ubi ait « Non siint :

• loqueb-c ncquc scrmoncs quorum non audianlur voccs ,

• eorum. In omncm tcrram cxivit sonns eorum ct In fincs ,

«orbls tcrr.x vcrba corum'. dIu quo pro llnguaruin cl scr-

monum varielalc Genlcssinc dubio Inlcnij^unttir : ct dicIUir

quia Apostolorum Christi in omuem quldom lcrrain sonus

exierit : in fines vcro orbls tcrras non sonus, scd vcrba pcr-
Ycncrlnl. Quod ita inlclligi polcst, qiila ffr?77?n Impcrllos

qjiosque ct indocibllcs honiincs dical , ad qiios non vcrba ,

in quibus ratic fidci conlinctur ct cxplanalio sapicntl.c, scd

sonus fidcl conuuunl ct slniplicl pr.xdicatlonr pcrvcn 'rlt :

flncni vcro orbis tcrrarum crudiliorcs qiiosquc cl prudcu-

tiores appcllavcrll. Flnis cnini pcrrcclioncm indlcat rcr.un.
Ad hos crgo talcs non sonnni vocis, scd vcrba ct ralioncin

pcrvenisse pronunclat, q;ii utiqiic audlcntcs scrmoncm fi-

dei, eliam pcrscrutari possunl cl pcrqiiircrc Scrlpluras dl-

vinas, utcognoscanteorum verboriuu, ((iia) els per Apostolos
annunciala sunt, verltatem. Ethanc cssc In his dincicnliaui

sclens Apostolus, id cst , in sono ct vcrbis quodam loco

,

ita dicit :« Et scrmo mcus, ct pracdicatlo mea non fiill in

• suasorlls sapicnlitc verbls , sed in oslcnslone Spirlliis cl
• vlrlutls'' : » ut oslcndcrct vcrbuiu quidcui cssc qiio pcr

' Joan. XX, lij. — * r.cm. x, l3. - ' Pii.iliii. xviii, .{ , 5. — ^ i Cor.
n, 4
 :

334 ORIGRMS COMMrNT.vniA

virtulem Splrltus sapicnlia Dei lucidius cxplanalur : pivoJi-

cationcm vcro hanc cssc dc qua dicit Prophcta, quia « in

»omnem tcrram exivit sonus corum* : »inqua scilicet ?im-

'plcxannuncialio cst fidei, etsimphclorihus quibusque sulfi-
ciens. Sed et ahbi dc semetipso dicit , quia sit
«
proedicator,
»ct Apostolus , ct inagisler Genlium^. » In quo Apostolus
quidcm generalc indicat nomen officii ,
qui non solum prae-

dicet , scd ct doccat : pra^dicet quidcm simphcem fidcm, ut

iUIs quibus ait : « Nihil enim judicavi me scire intcr vos,

» nisi Jesum Christum , et hunc crucifixum ' : » doccat vero

eos quibus dicebat : « Sapientiam autem loquimur inter
»perfectos'^. »In quibus ostenditur quod illis quidem sonum
pra^dicationis protufit : his vcro sapientiam Dei per verba

dlsserult. « Sed dico Numquid Israel non cognovit? Pri-

:

»mus Moyscs dicit : Ego ad acmulationem vos adducam in

»uon gentem , in gcntem insensatam; in iram vos indu«
»cam^ »Yidelur ca qua? supcrlus dixlt, dc Gcntibus prolo-
cutus; nuuc vero , ut sibi moris cst , eliam de Israel sub-
jungcre : et vult quod inexcusabiUssItlsrael testibus idoueis

coniprobare. Ipse , inqult , Moyses dlcit cx persona Dei

«Esro ad a^mulationem vos adducam in non gentem : »de
Chrisllanis slnc dubio diccns Deo ad aemulalionem ,
qui a

prioris populi increduli et contemptoris assumpti sunt. Sed

videatur forlassls gentcm a Deo fidei merito et devolionis
electam IMoyses injuriosius compellasse, cum dicit , In non
gentem, ct ita nlhlli duccrc ut uec gentem eam appellare ,

di^netur; aut si appellet, insipientem ncmlnare. Sed non

est injurlosus Moyses, utpote amicus Dcl, erga electos ejus :

nec contumeha vldcbltur In sermone , si ralio scrmonis ap-

pareat. Unaquoeque gens , vcrbl causa , ^gyptiorum , aut

Syrorum , aut Moabitarum ,

pro eo quod propriis terminis,

iRom. X, i8. rsalm. xvni, 5. — ^ 2 Tira. I, ii. — ' i Cor. n, a. —

» Ibld. 6. — ' IVwi"- s > 'U- I^cut.
xxxn, ai.
 :

rx EPisT. AT) nv^^MANOs. i.tn. vitr. .*3.^

rl linc;n.T , cl Ii.tMIu , ol morihus alquc luslilulis rlisccrnilur,

gons illa vcl illa .nppoIlaUir : ol ncquo Syri , /l^gvptii ali-

quando (licunlur : ncquc ]\Ioal)il;c , Iduuiaci appcllanlur;

aul Arabes Scythae. Chrislinni vero non cst una gcns, scd
cv omnihus gcnliLus unus popnlus : cl ideo ]\Ioyses pro
suuimo honore non gcntcm cani nominavit, qiiia non crat
una gcns , sed , si ita dici polcst , omnium gcntium gcns.
Vcrum cxcludi videbimnr in Jiis quac subscquuntur , ubi
dicil : « In gentcm inscnsatam , in iram vos inducam : »

quod et gcnlom eam, ct insipienlom nominavorit. Verimi

ne in hoc quidem famulus Dei Moyses contnmellam facit
populo Doi : sod pranidcbat in spiritu quoniam si quis vult
sapiens essc in hoc mundo* ;, insiplens fiorl debct , ut sll sa-

piens apud Dcum : eto quia non cognovit mundus per sa-
»picntlam Deum , placuit Dco per slultitiam pra:>dicationis
«salvos facere crcdcntes ^
: » ct qiiia pcr prcTdicalionem
crucis Chrisli ,
quas est stullilia Gontibus, congrcgabitur
popnlus qui fiat in hoc mundo stultiis, ut sit sapiens apud
Dcum'. Irascunlur ergo Jud.cl quod ipsis cxcusantibus et
rcfiitanlibus, ad convivium rogis invltataj sunt (Icnles , non
dudum dc hoc myslcrio « Esaias audet
aspicienlcs ad ca qtia;
sctdicit Inventus sum a non quacrenllbusme
: palam ap- :

jiparul Infcr cos qui me non intorrogabant. Ad Israol an-

»tem quid dicit? Tota dic cxpandi manus moas ad populum

»non credenlcm ct contradiccnlcm''. «Sicut in suporiori-
,

bus saepe oslendimus Apostolum Paulum nunc dcgenlibus,

nunc dc Israel fiicorc sormoncm ncc lamen ovidcnlcr , et
palam immiilalionom doclarare porsonac Ila ct Esaias : iii

his scrraonibus facit, quos adcxemplum Apostolus prolulit

et primas qtiidom parlos , Id est , « Inv(>nlus sum a non qu.x-
»rcnlibus me; palam apparui inlcr Illos qui non inlorro-M-

1 I Cur. iit, i8. — ^Ivl. I, 2r, — 5 ILiil. a3. — ' Kom. x, 20. I.i;ii,

I.XV, I, 2.
 :

33G ORIGEKIS COMMENTARIA

»bant me , »slne dubio de Gcnlibus dicit : ct ubi ille per^

sonam lalcnter immul;it, Aposlolus evidentem distinctio-

nem scrmonibus suis dedit in eo quod addidit : « Ad Isracl

»autem quid dicil? »et superiora quidem ad Genlcs; se-

quenlia vero exponit ad israel esse referenda , in quibus ait

cTota die cxpandi manus meas ad populum non credentem,

» et contradicentem. » Sed primo omnium quod ait , i Esaias
» audet et dicit , » vidcamus quid audeat , vel quai hic Pro-
phetac docealur audacia. Si intendamus verbis beali Stc-
phani dicentis, « Quem enim Prophetarum non perseculi
«suntpatres veslri ,
qui annunciabant de adventu Justi* ?»
tunc Esaiac inlclllgimus audaciam ,
qui pcrsecutionibus et

morte proposita aususest tamcn dc adventu Justi prsedicare,

et pro bono audct etiam mori \ In quo tamensimul et illud

ostcnditur, quia non (utaliqui putant) Prophetaj nesciebant

quid dicerent , ct quasi ahcnato sensu suo prophetabant.

Quod enim diclt Apostohis dc Esaia, quia« audet etdicil",»
hoc indical, quia moiicm contcmnens et persecutlones quae

Infercbantur ,
quamvis scirct sibi immincre periculum , au-
dcl tamen ct pra:dicat verbum Dcl : slcut et Ipse Paulus

dicebat : « Scio quia vincula ct carceres manent mc in Jc-

«rosolymis : scd cgo non facio chariorem animam meani

smihi''. »Sic ergo et Esaias sciebat quidcm secandum se
esse ct Intcrriclendum ab Impiis , audet lamen , ct ex per-
sona Chrisli dlcit : «Inventus sum a non qua^rcntlbus mc'.»
Certum est autem quod GcDles erant qu;c Christum nec
quacrcre novcrant , ncc dc co intcrrogare didicerant. Inve-
nerunt tamen qucm non quresierunt, quia ipse eos prior

quaislvlt^ Pastorest cnim bonus ct cvcm quae perierat re-

,

quislvit'; et sapientia est quK drachmam perditam qu;esi-

vlt , et qurerens invenit '. Judrei autem usque adhuc qua?runt

» Acl. Tir, Sa. — ^Rom. v, — 7. ' IJ. x, 30. — ^'

Act. xi , 2 3. — ^ Iiai,

I.XV, I. — '
Juan. X. 14. — '
Liic. xv, '1. — * Iliid. 8.
 IN i-iMsT. vn noMANos. i.in. viii. o.tj

<1(» Clirlslo , cl inlorpoi;;iiil Scrijildras dc co , cl non invc-

niunl; qiiia crux cjus Jud;ciscsl scandalum '
: cl idco dicit

ad cos : « Tola dic cxpandi nianus nicas ad populuni non

«crcdcnlcin , cl conliadiccnUMu '
: « lioc csl , cum pcndcret
\:\ crucc , illi noii soluni non invcncnint ciim , scd insupcr
dixcrunl :« Si fillus Dci cs , dcsccndc nunc dc crucc , ct
))Crcdimus libi \ ))Scd aiidi qiiid cliam in sapicnlia Salomo-
nisdicalur, quia« non invcniclur ab liis qni lcntant cum :

»apparcbit vcro his qiii non suul incrcdiili ad cum''. «Scd

nc lioc qiiidcm a nobis convcnit iguorarl , quod in cxcm-
pbaribus lIcbr.Torum non habclur,« Et conlradlccnlcm, »

Aposlolus anlcm sccutus est scjiluaglnla iiitcrprclum vc-

rilalcm in suis scrlplis , ct sicut illiinlcrprclali sunt , ponit.
VII. « Dico igilur : Numquid Deus plcbcni siiam?
repulit

»Absit\ Nam ct cgo Israclila sum cx scminc Abraha?, ct

«Irlbu Bcnjamin. Non rcpulit Doiis plebcm siiam quam
«pr^csclvil. An ncscilis iii llclia quld diclt Scriplura : qiio-
» modo inlcrpcllat Dcum advcrsum Isracl ? Domiue , Pro-
«phelas tuos occidcrunt , allaria tua suflodcrunt , ct cgo
«rcllctus siim solus , et qu.Trunt animam mcam ". Scd qiiid

sdicit illi rcsponsum dlvinum? ricllqui mlhi soplcm mlllia

svirorum (jui non curva\criint gcniia IJaal. SIc igilur ct iii

»hoc lcmporc rolI(pii;c socuudiim oloclloncm grali;c salvai

»facta3 sunl. Si aulcm gralia ,

jam non cx opcrlbus : alio-
»quin gralia jam non fll gralia'. » Quoniam cx his quic su-

pra dicta sunt, vidorclur forsilan populus Judacoriim n^pul-

sus cssc a Dco ncc , aliquid spci gercre si quidom iii aNuu-
,

lationem induxcrit cum Deus in non gcnlom, ct in iram ,

in gcntem inscnsatam , et manifcstus factiis sit his qui ciiiu

iion qurcrcbanl , cl invculus sit ab his qiii de co non inlcr-

rogabaul : proplcrca Aposlolus volons isla curarc , ct oslon-

* I Coi-. 1,23. — * Is.ii. i.xv, a — ' M.itili. xxvtt , /fo , .{-.i.

*
S.iu. i,

a, — ' Roin. XI, 1 cl scfj. — ''

3 U't,'. Xi.\, lo, i,{. -^ '
Ibi,). I,'?.

MII. 22
 ,,:

SS8 ORIGliMS CO>,niEf,"TArj\

clere qula supcrsll salulis via populo Isracl si crcdant cl , qiiia

non idciico rcpulsi sunl quia gonus sint Isracl, scJ quia in-
creduli fucrinl , ait : a Non rcpullt Deus plchem suani quam
»pra?scivit '. » Et ut hoc pricscntl proLarct cxcmplo suL-
jungit : (> Nani ct cgo IsracIIla sum cx scmine Abraliam
» ct tribu Bcjijamin^ , » et tamcn fi Jcai Josu docco , ct annun-
cio qula ipse cst Cbrlslus. Quod si mibl non obfuit quia sum
Israelita ex seminc Abraham quominus Christo credcrem ,

ct ex fide cjas justl/icarer; certum est qula « non rspulit

»Deus plebem suam quam pra^scivit'. » Quomodo autem

« quos prffiscivlt, illos ct vocavit; et quos vocavit , illos ct

» justificavit ^'
, » supra jam diclum est : et quod praescirc

Dcus, non tantum pranioscere futura (quod nec dubitari

polest) scd probare, et scienlia sua digua ducere , in Scrip-

turis ponatur. Vcrum nc parv um vidcretur quod exemplo

sui non csse repulsam plebem Dci doccbat Apostolus , v^a-

lidiora rcqulrlt cxcmpla , ct dlcit : « An nescitls in HcIIa

»quld dicit Scriplura ? Quomodo intcrpcllat Deum adver-

» sum Israel ^
? Dominc , Prophetas tuos occiderunt , altaria

» tua sulTodcrunt , ct ego relictus sum solus , et quajrunt ani-

»mam mcam. Scd quid dlcit ilii responsum divinum^ ?» In

quibus docetur Propheta aliquando zclo Dci rcplctus, cum
opud Deum querelam populi prasvaricaloris exponeret, qui
non solum Propbetas occidlsset, ct altarla subvertissct, ve-
rum et Heliam qui vidcbatur solus superesse ex Prophetis
l)omini , conarctur exslingucre. Et hoc Helia apud Deum
cleplorantc , audi quid ad eum oracula dlvina respondeant
« Reliqui raihi scplem uiiilla virorum qui non curvave-
»runt, genua BaaF. » Baal idoli nomen est, ad cujus cul-

linn populus ille rclicla Dci lege deciderat. Hccc sunt quaj
Aposiolus ad excmplum lcmporls priesentis adducit. Et ad-

1 Piom. XI, 2. — 2 Ibid. I. — 3 Ibid. 2. — ^*

Ro:n. viit , 3o. — ' IJ. xr,

2, 3 et scfj.—
^'
3 Reg. xix, it>, i^- — ' Xljul. iS,
 IN |-.riST. Al) nPMVNOS. Mi'.. VIII. o.icj

(lil : « Sic Ijiiliir ol iii Iioc loaiporc roliqiiio) sccundiim cloc-

wlloncm grall.T siilva^ facla^ siinl. SI aiilcm gralia, jam noa
»cx oporibus : aIio()uIn gralia jam nou fil gralia'. » Oslcn-
cloiiduni orgo pro \iribus noLis csl, quomodo sicul raclum
ost sub Ilolia , ubi oinnom populumPropliola simul pulavc-
rat rofulaUim , invcniiinlur soplcm niillia viri , qui pcrman-
scrlnt in lcstamcnto Dci ; slc f;iclum cst cliam in adventu
Christl , cl Iiis lcmporlbus quibus pra^dlcabat Paulus. Et
vidc si forlc possuums Joanncm Baplislam, qul Salvaloris
pr.TCCssit advonlum ,
poncrc loco llcli;c : quandoquidom ct
Evangclium lalc oi lcstimonium pcrhibet , quia « in spiritu

i-ct virlulo vcncrit Ilcliai^; » ol Ipsc Domlniis dixcrit dc eo :

« Et si vullis scirc, ipse ost Ilclias. Qui babot aures au-

»dicndl , andial'. »IIic crgo qui in spirilu ct virtule venc-
ratIIolIa3, inlantum despcravcrat dc populo illo , ut non
cos dicoret cssc gcneralloncm Abraba; , scd gonoratlonom
viperarum; ct lils addcrct : « Nolilc diccro qula palrcm lia-

»bemus Abraham. Dico onim vobis, qula potcns cst Deus

»dc lapldlbus islls suscllarc fijios Abralias*. » Iluic ergo isla

do populo conqnorcnli respondoalur a Domino ct Salvaloro

noslro : «Ego scio qiios ologorim '

: » el ilorum : « Ovcs mcaj
» voccm mcam audiunt , et cgo prxccdo cas , ct sequimtur
»mc nicai'^ : » ct iloriun : « Ilabco alias ovcs qiuT non sunt
»dc lioc oporlet nic ct illas adduccrc^ » Qiiid au-
ovili :

lom numerus scptcm millia virorum indlcct videa-

et ipse

inus. Scptcnarius numcrus ad rcqiiiem perlinet. « In scp-

«llrna oiiin dle rcquiovit Dcus *. » Audi crgo et Chrlslus

crodonles slbl quomodo ad rcqulcm invllat, ot diclt : « Vo-

»nllc ad me omnos qui laboralls, ot onorali cslis : ct invc-

»nlclis rcqulcm animabiis vcslris". » Ad islum crgo scplc-

• Roin. \t, 5, fi. — ^Lnr. i, 17. — 3,M;,|,l, ^r, i ,J

, i5. — * iMalth
 ,

340 ORIGENIS COMMENTARlA

narium numerum pcrlhict omnls qul vcnlens ad Chrlstuill

dcposult onera peccali ct requicm salutis invenit. Rcclc
,

ergo Apostolus dlcit ,

quia « sic ct in lioc temporc rcliquiac

»secundumcleclIoncm grallajsalvrc factajsunt' : » rcliquias

dicens eos qul cx clrcumclsionc crcdidcrunt , lara Aposto-

loscum quibus sc quoque annumerat quam 6t cajleros qui ,

cum ipsls secutl sunt fldem Jcsu Chrisli. Sed quod dlclt
« secundum elcctlonem grallai » saltas factas esse reliqulas ,

haec mlhi non vldetur superllua esse clecllonis adjectio. Po-

luit cnim diccre : « ^e\'u[nix per grallam salvm faclai sunt : »

sed oslendit pcr hnec esse gratlam et slne clccllone, ct cum

electlono, Nam omncs quldcai qui per fidcm salvantur, per
gratiam sine dublo salvanlur : qul aulem per cledioimn
gratice salvantur, pcrfcclloris anlma3 mlhl vldcntur ostcndi.
Sicut enlm Isracl dicltur omnis qui dcsccndlt dc gencrc Is-
rael : ille aulem vcrus Israel cst , qul mcnte pura , et corde
slncero videt Deum : Ila et de hoc accipere possumus , quod
omnes quldem qui ad fidem venlunt Chrlstl , per gratlam
vcniunt : qui vero donum gralire operlbus vlrtulls et purl-
tale cordls exornat , Isle non solum per gratiam sed per ,

clectionan gratict salvari dicelur a Chrislo. Denique et ipsc

Aposlohis Pauius, si quls cum in verbls suis dihgenter ob-
vldetquomodohujusmodi dlsllnclionlbus utltur; ahbi
servct
secundum carnem nominans Isracl alibi super eo carnis ,

omnino non faciens mentioncm sicut In pi\Tsenli loco , , ubi

cum dlceret ,
quia « non repullt Deus plcbem suam^ , » et

noblhtalcm israehticrc anima) veHet exponcre , ait : « Nam

»etego Isracllta sum^ » In sccunda vero ad Corinlhlos ubi
quibusdam de israclilico generc sccundum carnem glorian-
tlbus cogltur respoudcrc , vide quae praemislt : « Quae lo-
»quor, inrjuit , non secundum Dcum loquor, sed quasi in
«inslplentla In hac substantla glorlandi. Quoniam quidcm

iRom. xt, 5. — ^Ib;ii. 2 — 3 ibii]. I.

I
 ,,

IN i;MST. \n ROMVNOS. 1.1«. VIII. '^4*

j> niiilli glorfvnnlursociMuliinicnrncm; cl cjj^o gloriabor '. »Et

posl ali((nan{a dicil : « l!cl)ra?i sunl , cl cgo : IsracliUv! snnt
»et ego : scmcn Abraha^ snnl , ct ogo'. » Sic crgo ubi do
Isracl Ioqncbalur,illo inlcriorc licminc (lalis cnim cstplcbs
illa cjuam ])ra?scivit Dcns , ct non r^^.ulit), non dicit sccun-

iliim carncvi Isracl : ad cos vcro qui in carnis gencrc glo-

riabantnr prncmisit ,
quod dc hnjusmodi gloriationc ncqnc
scc(tn(him 7)r/nn loqncrdur , ncquc in sapicnlia; scd, ut
ipsc dicit , in in.slpicntia. Tales sunt ergo rciujuia; «qnaj sc-
«cundnm clcclionem gratinc salva^ factnc snnt'. » Et addi-
dit : « Si aulem gratia , jam non cx opcribus''. » Sciendum
csl opcra ([u.t Pauliis ropudial , ct frcqiicnlcr vitupcrat , noii

csse opcra jiislilia^ qu;c niandanl;jr in Lcgc : scd ca qui-

dcm in quibus hi qul secnnduiu carncm Lcgem custodiunt,
gloriantnr; id est , vcl circnmcisio carnis, vcl sacrificioruni

ritus , vcl observatio sabbatorum ct ncnmeniarum. ILcc ct

hujusmodi ergo suut opcra ex quibus dicit nemincm po-
tuisse salvari , ct de quibus in pracscnli loco dicit , quia « noii

»ex opcribus : alioquiu gralia, jani non fit gratia. » Si cnini

pcr hn[>c quis juslilicatur , non gralis juslllicalur. Qui aii-

dcm per gratlam justificatnr, isla quidcni opcra ab co nil-

nimc qutxruntur; scd obscrvarc debct uc acccpla gralia

inanls fiat in co, sicut et Paulus dicit : quia« gralia cjus iii

» mc inanis non fuit quam onuics illi laboravl \ » , scd ampllus

Et iterum addit tanquam mcmor gratlaj « Non cgo imjuit : ,

»scd gratia Dci mccum. » Non facit crgo inancm graliaui

illc qul digna el opcra subjungit, et grallac Dcl non cxislit

ingratus. Qui enira post conscculam graliam peccat, ingra-

Ins fit ei qni prncslitil gratiam. Si autcm non inancm fecc-
ris gratiam , multiplicabilur libi gratia, ct taiK[uam merce-
dcm boui oporis graliarum nudliludiiicm conscqucris, sicut

» 2 Cor. \i, 17 , 18. - 2 ii^ij, ;^2. — ' Kom. \i , 5. -. Ubid. G. —

^ i Cor. w, ti).
 ,

54 'i OniGENIS COMMENT/iRIA.

cL ipsc scrlblt , cL IVlrus in Epistola sua dicit : « Gralia yoIjIs

^>ct pax mulliplicclur in rccogailione Dci *
; » cl itcrum
alibi : « Ut boni Jispensalorss multiplicis gralioc Dei ". »

YIII. « Quid crgo]esl ? Quod quarebat Isracl , hoc non est

)) consccutus^ : electioaulemconsecutaest: caiteriveroexccc-

»catisunt; sicutscripliimcst Dcditillis Deusspirltumcom- :

» punclionis ; oculos ut non \ idcant , ct aures ut non audiant

» usque in hodiernum dicm \ Et David dicit : Fiat mcnsa eo-
» rum in laqucum, et in captlonem , ct in scandalum , ct In rc-

j) trlbutlonem illis. Obscurentur oculi eorum ne vldeanl , et

dorsum illorum scmpcr incurva \ » In hls Apostolus Israel in

5)

duasdlvidit partcs quarum unameleclionemvocat, qua; con-

:

secutasit quodquocrebot aliam caeteros appellat qul non so- :

lum consccutl non sunt quod qucTrcbant scd , exca^cati sunt

spiritu compunclionis. Quibus ctiam Deum dedisse dicit

« oculos ,ut non audiant usquc In
non videant , et aures ut ,

» hodicrnum dlem % » lioc est, usque ad consummatlonem snc-

culi. Sed qua^stio nobls raovetur quomodo de bono Deo dignc

dictum vldeatur quod Ipse dcderit oculcs rcsiduo Israel qui-

bus non videat , et aures quibus non audiat. Et vide ne forte

hxc magls retrlbutio sitet mcrces Incrcdulitatis, secundum
ea quaj in supcriorlbus exposuimus, ubl dlcilur, quia«non
»probaverunt Deum habcre In notlliam , tradidit eos Dcus
»in reprobum sensum \ » Et hicenim oculos et aures cor-
dis , non corporis dicit, quibus cxcajcati sunt et non au-
dlunt hl utique qul Christum videnles In corpore, et au-
dientes doctrlnam ejus , neque credere operibus qua; vide-
bant , neque verbo quod audicbant obedire voluerunt.
Verum de hac Ipsa qua^stionc sufficicnler a nobis In primis

hujus Epistoia) parlibus diclum cst. Ubi tamcn scrlplum sit

hoc ipsum quod dicll Apostolus : « Sicut scrlptum est : De-

* 2 Pelr. 1,2. — ^ I Petr. iv, lo. — » Rom. xi, 7 et seq. — ' Isai. vi, 9,

10. — ^ Psaliu. LXiii, 23 , 2 4- — ^ Rom. xi, 8. — ' r«.om. i, 28.

I
 1N rrij;?. An no\rANo?. Lin. viit. 343

»(lll lllls Dous spirilnni conipnnclionis , oculos nl non vl-

»dcanl , cl aurcs iil non aadiant, usquc in Ijodicriiuni

xlicui'; » cgo haclcnus invcnirc non polui. Si quls vcro di-

ligcnlius c|unni nos inlendlL in Scriplurls divinis, si invc-

iicril nianifcslcl. Pulo lanicn hoc modo dixlssc Aposlolam :

« Ciclcrl vcro cxc.Tcall sunl; cl sicul scripLum csL dc (^is :

»DcdiL illis Dcus spirilum compunclionis : » iiL suis vcrbis

diccrc vldcaLur dcdissc cis ])cum spirilum compuncllonls,

sccmidum ca qu;c dc CiCclLalc oculorum, ct audllu auriuiu

j)cr Esaiam dicla sunL. Esaias cnini iLa dlclL : a \ adc ct dic
»populo hulc : Awdilu audiclls , cL non InLclIigcLls : cL vi-

» dcnlcs vidchllis, et non vidcbiLis. IncrassaLum csL cnim

»cor populi hujus , cL auribus suis gravitcr audicrunL : ct

«oculos suos clauscrunt , ne rorlc vidcant oculis , et auribus

«audlant, ct corde inlelliganl , cL convcrtantur, et saneni

scos^. » Nunc crgo scnsum Esalx videtur Apostolus suls
quidcm sermonibus protullssc; scd quia Prophcta^ scnsum
dicehat, addidissc « Slcut scriptum cst. » Similiter aulcm
:

ct dc his faclt quai per David dicta esse pronunciat. Ait

cnim : « Et David dlcit : Fiat mensa eorum in laqucum , ct

»in caplioncm, et in scandahim , et in rclribulioncui Iliis ,

«Obscurcntur oculi corum nc vidcant, ct dorsum illorum

«sempcr incurva ''.
»Quod cnim dicit: « Fiat mcnsa corum
»in laqucum, ct in caplioncm , ct In scaudalum : In cap-
» Lionem » in Psalmo non habclur scripLum , nequc in nos-

tris scptuaglnta iaterprelum cxcmplarlbus Uc- , neque in

braiorum. Et rursum in Psalmo liabctur

mcnsa : « Flat
))Coruni coram ipsis in laqucum » Aposlolus auLcm non :

posuit coram ipsls. ILtc do scrmonum ordine et assumplo-

rum LcsLlmoniorum qualilale mcmoravimus, ut ostcnda-
mus ])cr singula quod aucloritas aposlolica ncquaquam
,

* Rom. XI ,8. ~ ' Isai. vr, 'J , lo. — "

Roin. \r , 9, 10. Psnlm. i.wiii,

a3, 24.
 ;

o44 ORIGEKIS COMMEXTARIA

Hebraeorum cxemplaribus fidem facit, nec vcrbls sempcr

inlerprefum servit, sed Scriplurarum scnsum vcrbis qul-
bus compclit cxplical. Nunc crgo vidoamus quomodo pro-
positi capituli sensus dcbeat explanari. Cxcitatem cordis,
cjua reliquus Israel, boc est, qul non credidit, cxctxcatus
cst , duobus prophetlcis lestimoniis probat , vel quod ex
Esala, vel quod ex David vidclurassumptum; et in utroque
unus quodammodo sensus exponilur. Nam ct hic ocuU cis

danlur qiiibus non videant', el aurcs quibus non audiant ;

ct ilHc optatur ut coram ipsis mcnsa corum fuit in laqucum,

ct in caplionem, et in relribulioncm , et in scandalum*;
et ut obscurentur oculieorum ne vldeant. Et quomodo hacc
digne credantur dici , ct maximc ex persona Chrisll In

Psalmo , non otiosum vldelur ostendere. Yide ergo sl hoc

modo possumus quod quc-critur. Sicut oculls cor-
explicare
porels utitur unusquisquc ad videndum sivc bona sive mala,
et in potestate habet vel elevare oculos ad coelum, ct per
id quod vldet, condilorcm ejus agnoscerc , ct coUaudare
creatorem , vel conlerre ad spcclacula circl , vel theatri, vel
quarumlibet sordidarum oblectamenta visionum , quibus
aut ad libidinem , aut ad rapacilatcm , vel alia quacque villa
animus Inflammetur : ita mihl Inlellige cliam animne oculos,
qulbus alil utuntur quldem ut verbum Dei et doctrinam ve-
rilatis agnoscant, ac saj)ientia: ejus quolidie capiant profec-
tum; alil vcro utuntur his oculis in contrarium , exerceutes
scilicet semclipsos quolidic, et Inqulrcnles quomodo dog-
mata verilalis infringant, et fidem Christi quantum ipsis vi-
dctur in)pugnent. Ponamus ergo aliquem orarc pro his qui
perspicaces et argumenlosi sunt In falsa sclenlia , et diccre
Det illis Deus « oculos ut non videant » pervcrsi sensus
acumina, « et aures ut non audianl^ » mondacii scilicct

1 Rom. xt, 8. Isai. VI,. 10. — 2 Pte,.u. xi , y, lo. Psalui, i-iTixi,a3,

a4. — ^ Rom. xi, 8.
 :

IN kMst. An noM\Nos. t.in. viii. .t45

niagislros, cl « obsciirf^nliir ociili coriini nc vidcant' : »

iwn (il)i vidcliir ainj^lcclcndiis is fjiii iKTCoplal cis pcr qiNX

conim pcccala niinuanliir? Miillo cnim melius csl non sa-
pcrc ,
qnam malc sapcrc. Non ,' inquam , tibi vidclur
qiiod Marcion qiii advcrsum crcalorcm Deum blaspiicma
scripla composiiil , vcl Basilidcs, vcl Valcnliniis, vcl c:clcri

aiiclorcs prnvoriim dogmatiim , bcali fuissent , si non illos

quibus malc sapncrnnt, cordis oculos babiilssent Dc bis ?

cnim Esaias dicil : « ^ ;c soribcntibiis. Scribcnlcs enim nc-

«qnitiam scribunt^ » Similitcr aulcm ct pro bis qni malc
doccnt, ct malc loqnunlnr, oral David in Psalmis, ct dicit
« iMula efllclanliir labia iniqiia, qua3 loquuntur advcrsiis
» justiim sccliis in siipcrbia et conlcmplu'. » Sic cri;o et do
Isracl dicilur : « Obscurcnlur oculi corum nc vidcant* , »

ct , Det cis Dcus « oculos iit iion videant'. » U'xc , qiian-

lum ad oculorum ccccitatcm pcrlinet qucC male videnli in-
crcdulo Isracl tanqiiam pro rcmcdlo quodam duri a Dco
vidctur, dicla sint. Nunccliam do mensa qucc«in laqueum,
»ct in captioncm, ct in scandalum , cl in rclributioncm
peis" » ficri dicilnr, vidcamus. Sed primo ad eos pauca di-
ccnda sunt qul allegorlas in Scripturis divinis refulant , et

ridcrc solcnt cos qiii non in omnibus scquuntnr hisloricum

scnsum. Dicant ergo nobis slmcnsam bic JudtTorum illam
dicit Propbcla in qun prandcrc vd caniarc solcnt, iil ipsa

eis fiat in laqucnm ut capial cos : vcl sl ipsa mensa eflicia-

tur cis in retributioncm , ut ab ipsa pro bis quT dcliquiMunt

rccipianlnllioncm : vcl qiiomodo cis in scandaliim sit cxpo-
nant. Quodsi dc bissinj:;(iliscxplicare sc iion valcnt , elrisum
suiim in conrusioncm vidcrint versum , tiinc ncbiscum pa-
rilcr vcniant , ct requirant dc Scripturis divlnis qualilcr

mcnsa ha?c Isracl possit intclligi. INobis igilur pro caplu

' Psaliu. i.xviii, 14. Aoiu. M , lo. — 2 Is;,i. X , I. — ' Psalui. \\x , 19.

— * Id. LS.VII1 , 24. — ' Rom. XI, 8. — ^ Psalia. Lxvm , a3. Roiu. xi , y.
540 OniGENfS COMMENTARIA

scnsus noslrl ita vldotur, qnod omncs Scriptura; qtins nntc

advcntum Doiniui erant apud Isracl ( « prunis onini illis

«crcdita sunt eloquia Dcl* » ), et omnc quod appcllatur ve-

lus Tcstamcntum , mcnsa cst Isracl : in qua mcnsa sl quis
voIcLat ederc verLura Dci , apposltis sibi Legis ct Prophcta-
rum sermonibus pasceljatur. Et hanc puto essc mensam dc
qua dicit Salomou : « SI sedcris cccnarc ad mensam potcn-
))lis, intclligibilltcr intellige qua; apponuntur liLi, et mittc
«manum tuam , sclcns quia talia lc pararc oportet^. » Scd
ct Salvator uLI dicit : « Cum manducavcritis et LiLeritis ad
«mcnsammcam^ : » quid aliud mensam cjus Intelligimus ,

nisi uLI dignos , et eos qui capcre possunt verbum sapicntlai

et rerum scientiam , docct? Hoc ct lu ProverLiis Salomon
dc Sapientia proleslatur dicens : « Sapicnlia asdlficavlt sibi
» domum , et supposuit septem columuas : immolavit vlcti-

))mas suas , suum et paravlt

mlscuit in cratere vinum ,

))mensam suam^ Omnis ergo Scriptura mensa cst Sa-

»

plcntla?. Scd vldeamus quomodo hanc mcnsam orat David

fierl Israclltis IncreduHs in conspcctu corum « in laqueum,

»ct In caplionem , et In scandalum,et in retrlLutlonem^ »

Fit els In laqucum Scriptura dlvina, cum legunt ea qux dc

Chrlsto prophclata sunl : « HIc ffidiflcaLIt civltatem meam ,

»et caplivitatem popull mcl convertet^ : » et dicunt non

esse hrec suL Jcsu complcta. Ncque enim a^dlficavit, aiunt,

civitatem Dci , ncque captlvitatera populi revocavlt. Scd

hoec dicunt , quia sedcntes ad mensam potentis non faclunt
illud quod admonult Salomon , ut IntcIligiLiliter inlelligant
qureapposltasunt cis '. Non enim vIsiLilllerhoe-c , sed inlcl-
ligiLillter, hoc est, spirltalitcr facturus prophctatus cst

Christus. Nam aidificavlt verc clvltalem Del , sedex lapldi-

bus vivis, ex quILus suscitavit fdios ALrahnc, ct cx ipsis

* Piom. III, 2. — 2 prov. xxiri, 1,2. — 3 Luc. xxii, 3o. — ^*

Prov, ix ,

1,2. — * Ps.ilm. Lwm, 23. — ® Isai. xlv, i3. — ' Prov. xxiii, i.

i
 ,

iN i.risT. An noMANOs. T.in. viii. 547

rcilinoavil Fxclo.siam Dci; cl convcrtit caplivil.' tcm poniili,

coriiin f{uos in pcccalis caplos I)iaboliisclclincl);'l. lllls crgo

non ila inlclligonlibus , mcnsa ha?c Scriplura; clivinai lacla
csl « in l.nqncum , cl in captioncm*. » Polcsl aulem ct illa

capllo mcnsaj hujiis •>

idcri, qua Dominus cos ccpit cum
cli\il aJ cos : « Quid vobis ^ Idclur de Ghrislo ? Cujus Fillus
»csl ? At Illi Quomodo
rcspondcrnnt : David '.
Et Dominus :

»crgo, inqidt Dominum cum vocat dicens Di.vit

, David , :

«Dominus Domino mco Scdc a dcxlris mcis ? ct non po- :

«lncrunt ci rcspondcrc vcrbum\ » Fit aulcm ct inrclribu-

lioncm cis \\vcc mcnsa, ut brcvilcr dlcam, sccundum vcr-

biim Douiini qiio ait : a Pulalis quia cgo accnscm vos apud
»Palrcm? Est qui vos accusct J\Ioyscs '^
: » ct sccundum 11-

lud quod Aposlolus dicit: « Quolquot pcr legcm peccave-

runl, pcr legcm judicabuntur \ » Fit aulcm ct in scanda-
lum cis mcnsahxc hoc modo. Ex Scripluris dldiccraut Ju-
dtci, quia « Chrlstus in a:tcrn»mi manct" : » Jcsum vero vl-

denles in carne, ct non solum in carnc , scd ct in morle

ct mortc crucls , scandalizabantur In cum ncscientcs quia
«ctsi passus cst cx Infirmale ca?'>u.s , scd vlvit cx virtutc
»Dci'. » Ilacc crgo singula quia non intclligibililer acccpe-
riint, qiia) apposila sunt eisad mcnsam potentIs% scandall-
zali sunt, ctipsa mensa Scripturarum diviuarum facla cst cis
in scandalum , corum sccundum ca
cl obscurali sunt ocull

qua3 supra diximus ct dorsum corum curvalum est scm-

,

pcr". Neque enlm dcberent ultra co^lum aspicerc , ([ui In

crculorcui cccll peccaverunl, cl In Domliumi majcstalls.

Scd et uniculquc nostrum vcrcndum cst nc fortc h;cc divi-
iiorum verborum mcnsa , ad quam vldcmur concedissc ut
cibuni verbi Dci pro possIbUItatc sumamus liat in la- ,

1 r.oin. XI, 9. — 2 Matlh. x\ri, 4' ct scq. — * rs;ilin. cis , i. — ' Jo.in.

V, 4"). — ^ Uom. II, 12. — ^ Joan. xir, 3 ). — "

5 Cor. xni, .'i.
— "
Piuv.
sxiii, 1. — ^ Psalai. Lxviii , 2j , a.j.
 ,

548 OMGENIS COMMENTARIA

qncum , vcl In rclrlbutlonem , vel In scandalura , sl non in-

lclligibillter, et ut dignum cst , mundos ex ea , et puros ac
splritalcs cibos sapleatlcc capiamus : ctlam Illud parllcr ob-
scrvanles ne Immundls et sordldls vestlmcntls, id est , cor-
porc aut cordc poUulo ad mcnsam saplenlla^ consldeamus;
6cd specicm futurl In coclls convivll jam nunc mcdltantcs ,

per convcrsioncm ct pccnitentlam Indumcnta quolldie muii-

dlora ct nuptlalia prjcparemus , quibus utcntes , aulam sa-

plenthc, et tbalamos filll rcgis Inlrare mcreamur*.

IX. « Dico ergo : Numquid sic offenderunt ut cadcrcnt ?

«Absit. Sed illorum dclicto salus Gentlbus , ut Illos acmu-

»lentur.Quodsi dellctum Illorum dlviticX mundl, et dlmi-
«nutio eorum dlvitlas Gentium quanto magis plenltudo :

»eorum? Cum exposuisset Apostolus ea in quibus repu-

»

diatus est Israel , el introductai sunt Gcntes; etenumerasset

etiam prophelias , quai de caecltatc Ipsorum , ct laqueo , et

rctrlbutlonc, scandaloque pra^dlxcrant : ne rursum Genti-

bus insullandl causas et elationls materlam prajberet, ipsum
Israclis lapsum diclt talem fulsse, non ut illi caderent, sed
ut delicto suo salutem Gcntibus darent : et ait : « Dico
scrgo : Numquld slc oirenderunt ut cadercnt? Absit. Scd
))iliorum dellclo, salus Gcntlbus. ))Et quomodo ex Illorum
dellcto salus Gentibus detur, ostendlt : « Ut Illos, inqidt

))a5mulentur : ))hoc cst , ut convcrsloncm Genllum vlden-

les , et lestamentum Del , quod Ipsl prlus acceperant, lHis
tradituni, ct Legem ac Prophetas apud eos majorc et dl-

gnlorc habcrl obscrvanlla , zclum capiant ctiam ipsi in no-

vissimis saltem temporlbus : et slcut nunc IUorum lapsus
salutem Gentlbus dedit, ita Gcntium fides et conversallo

Israell remulationcm converslonls confcrat ct salutis. Obser-

vandum tamcn est ,
quod allud ponlt Paulus ofienderc ac
dclinqucrc, et aliud cadcrc : et oirensioui quidem vel dc-

^Miiuh. i:iu, 12. — -Rom. si; 11, 12.

 i\ irisT. Ai) noMWos. lin. viii.
34o
liclo rcQictliuni ponil : cecidissc aiilcin cos ,
qiiasi dcspcra-
lio in lioc sil nlic|iia, non rccopil. Dicit cniin : « l\iinu[tii(l

»sic olVciuloi iint , ul cadcrciil? Absit. Scd illoruni dcliclo

»salus Gcnlibus'. t Et csl niirum quomodo in tol cl lalibns

qua; de cis omnis Epistola: lcxtus cxponit , cccidisse tamcn

cos ncgct Aposlolus. Scd ^idclur niihi quod Pauliis cadcndi
diflcrontias bcnc novcrit , ct aliiid sciat cssc cadorc , sccun-
duni illud quod scripluin csl : « Scplics cadcl juslus, ct re-
»surget* : » ct itcrum : « Noli milii iusiillarc, iniaiica mea,
»quia cccidi : ct rcsurgam' : » ct sccundiim quod Jcremias
diclt : a Numquid qui cadit, non adjiciet ut rcsurgat? aut

» qui avcrsus cst , non convcrtclur ^'

? » Sed et Job dc semet-
ipso diclt : « Tcmporc conslllulo paratum cst ci cadorc sub
» aliis , ct domum cjus dirij)i ab allciiis ^
: » ct in qiiailo llcg-
norum libro scrlptum jcst : « Cccidit Ezcchias lib clatlone
wcordls sui*. » Et omncs hi casus dc quibus In supradlclls
scrmonlbus Scrlpluram pronunclasse mcmoravlmus, ha-
Lcnt utique rcsurrcclionem; et averslo eorum habet con-
vcrsloncm. In pracscnli vcro capilulo, quasi sclcns Aposto-
his quia sl cecldlssent , rcsurgcrc oumino non posscnt, ila

ncgat cos cecidisse, ct valdc cxcusat in co quod dlclt :

« Numquld slc oircndcrunl iil cadcrenl? Absit'. » Nc forlo

crgo ad allum casum resplclcns Apostolus, Isracl cxcuset
el abncgct cccuilssc; illum forlassc dc quo diccbat Donil-
nus ct Salvalor noslcr , quia « vldcbam Salanain sicut fiilgur

«cccldlssc de cado' : » scd ct Illiiiu dc (juo Esalas (licit :

«Quomodo cccidll dc ccclo Luclicr ,

qui maiK^ orM^bnliir '
?»

llic crgo tali casu ncgat cccldissc Isracl. lllorum ciilin vcl

in fine sxculi conversio cril lunc cnm plcnltudo Ccnlliiiu

sublnlravcrll,ct omnis Israclsalvus flct"' : Islliis aulciii (|iii

* Roni. si , II. — * Piov. XXIV, 1^. — ' Micli. vu , 8. — *

Jer. vm ,{.

— * Job. XII , 5. - * 4 J^fg- "'' > l"- 3 P.iriilif,. XXXII , 26. — "
Koui. xi, i i.

— » Luc. X, 18. — "^

Isai. xiY, 13. — *" Koin, x.i , a5, 26.
 ,

>00 OUIGL.MS COMMi;NrAr.I\

do ccclo cccklisse dicilur ncc in {inc srccull crit ulla cciii-

vci\-lo. Iliiiic crgo casum queui supcrius dixlmus, id cst,

in quo qui cadet adjiclct ut rcsurgat^, sliiillem cssc hulc

qucm in ipso loco olTcnsIoncm nomlnat Aposlolus advcr-

lamiis, et quem deliclum r.ppellat^ : quod mihi lale vidclur

esse. Si quando justus in uno aliquo victus, verbi causa,

vcl in fragllltale carnls , vel alio quollbct delicto cccidcrit,

jion lamen idco ab omnl Lcgis obscrvanlta disccsserit , sed

justitiamtencat, mlsericordiam colat, fidcm, plctalem, man-
suetudinem scrvct , et legcm Dei medllari non ncgligat :

dc boc possumus dlcerc ,

quia « Numquid sic ofrendit ut ca-

»dcrcl? Absit'. » Ila ct IsracIIla) ,

quamvls rcdemplorem
suum negaverint , et eos qui ab ipso missi sunt, lapidaverint
ct persecuti sint'' : tamcnhabcnl adhuc allquid resldul. Est

apud illos medilatlo Lcgls, licet non crcdant, nec intelli-

gant. Est apud non secundum

illos et oemulatio Del , IIccl

scienflara \ Et proplerea dlclt Apostolus quia non « sic ,

» ofTenderunt ut caderent » hoc est ut ab omni Legls Dei ^

: ,

obscrvantla , vel mcdltatione pcnitus decllnarcnt. Ethujus-

modl casum delictum nominavit. « Illorum cnim, uiciuit

»dclIcto salus Gcnllbus'. «Proptcrea ergo ct David sclens

hujusmodl esse dellcta, in quibus qui ceciderit surgat; et
csse alia , in qulbus qui ceclderlt non resurgat nec in con-

summallone saccull , dicebat : « Dellcta , sive lapsus , quis

»inlelliglt*? » Scqullur post ha^c : a Quod si dlleclum illo-

»rum dlvltiaj mundi

eorum dlviliic Gcnlium; , ct dlmlnulio

»quanto magls plenltudo corum^? «Considera in his Dei

saplcntlam quomodo apud eum ne ipsa quidem dellcta ct
,

lapsus inulllilati cedunt : scd cum unusquisquc ex propo-

siti sui libcrtate delinquat, dlspensatio divlnoe sapientla) hoc

* Jerem. Tiri, 4- — ^ Rom. xi, i r. — ' ILid. — "Malth. sxiii, 87. Lnc.

XIII, 34. — ' Piom. X, 2. — "^

Id, XI , II, — ^

' ibid, — •
^ Pbalui. xviii, i3.

-•- ' riitm. XI, 12,

ipso In quo illi danino siiro no!;!i:',cnli.T paupcrcs fi-.inl, allos

(llvllcs fLicIl. Elcnlin» cum dh ulcrct Dciis Genlcs, ct dls--

«pcrgcrcl fillos Adain , consllLuit lcrniinos Gcnlium jtixla

«nunicrum Angclorum Dcl. Facla cst lunc pars Domlnl Ja-

»cob, et funiculus liaM^edllalls cjus Isracl *. » IIIIs autcm
Angclls, qiiibus pars Ccnllum rucral distrlbula, scduconll-
bus quodammodo sin|;ulos quo^.quc dc parlc Dominl ac dc-
praxanllbus, fcccrunt cos olTcndcre , ila ut dlccrct Domi-
nus pcr Propbclam ; « Facla cst mihl portio mea dcsidera-
» bllis in cxccraticnc ^ : »ncccssarli!m fult ut Illa rcfulata ac
rcpudlala, cssct alia pars Domini supcr lcrram , qr.;r! ii;lo-

riam , ol lcstamcnla , et lcglslalloncm , ct obseqnia cullus

Dci (qu.c omnia divllia; crant parlis Domlni ) suscipcrct , ct

pr.rs Domlnl pro illa parlc qua; oficndcrat vocarctur'. Id-
circo « dclictum Illorum/?f (Ilvilla^mundi \ » Nunccnim jam

non una Ilcbrasorum gcns , scd totus mundus pars Domlni

circcta csl. Sic cnlni ipsc Salvalor dicit : « Qula cgo vcni
» uon ul judlccmnuindiim, sedutsalvclumiunduspor mc\»
Et ne ambiguum vldcrctur mundl nomcn, quoniain quidcm
SiXpc ad ccclumct lciTam , sicpc ad solam tcrram , Inlcrdum
vcro ctlam ad omncs liomlncs mundi appcllatio rcfcrtur :

idcirco rcpelit Aposlclus , et maniicslius iu quo dlxerit

niundiiiu de signat. Ait cnim : « Et diminullo corum,

«dlviliic Gcnlium \ )>Quod cnim illis ({ui oflrcndcruiit dl-
minutum cst ct ablatum , ad divillas g(mtlum collalum
est,qui per fidcm pars Domiui ct lucrcdilas cjus eUccli
sunt. Bcnc autcni ad dlminutloncm rcddldit plcnitudl-
ncm non slnc profundo quodam scnsu populum Isracl
, ct

raiilus plcniUidlncm vocal. In quo cgo pro virlbus mcls

lalc aliquld inlclilgo : Nunc quidom doncc onincs Gcn-

lcs vcniunt ad salulcm , congrcganliir divltl.c DA c\

* Deulcr. xxxif, 8,9. — * Jcicui. \ii, m, — ^

Rym. i.\, ,\. — 4 IJ,

,\t, 13. — ''Joaii, \u , .'17. — " lluni. .\[, 12.

 ,

352 0R1GJ:NIS COMMENTAr.lA

crcdonllnm mulllliulinc : scd doiiec Isracl in incrcdulllalc

pcrsislit , nondum pleniUido porlionis Domini dlcetur essc
complcla. Dccsl enlm ad integrum populiis Isracl. Gum
vcro plenitudo Gentium subintraverlt , ct Israel in novissimo
tompore pcr fidcm vencrlt ad salulcm, ipsc crlt populus
quipriorquldcmfucrat ^
; sednovlsslmus vcnlens ipsam quo-
dammodo hscreditatls et portlonis Domlni plenitudlnem
compleblt^. Et idco plcnitudo appcllatur, qula quod dccrat
in portionc Del, In novlssimls ipse complcbit : et Ita omni-
potenlis et boni Del dlspensatlo dclicta allorum fructuosa
alils cfficlt , slcut In prffiscnll dellcla Israel dlvitias mundi
faclt, ct diminutloncm eorum dlvillas Gcnlium. Jam sane
si et ex Genllum dcllctls qua^ nccessarlo dcllnqaunt , talo

aliquld faclat omnlum dlspcnsator, ct allqulbus ex els dlvi-

lias conferat, ne lioc quasi speclale sollus Isracl fuissc vi-
dealur, scd acqullus apad justum et bonum Deum super
omnlbus habealur, cliam tu apud lcmetlpsum qui lcgis,

rcquirito.

X. « Vobls enlm dico Genllbus : Quamdlu quidem ego

»sum Aposlohis Gcnlium, mlnlsterium mcum ilhislrabo
»sl quo modo in asmulatlonem immlttam carnem meam, et

«saivos faciam ahquos ex illis. Si enim amlssio eorum rc-

«conclllatlo est mundi quoe est assumplio nlsi vlta ex
, ,

wmorluls' ? » Slcut ^rcpo cbservavimus in hac Eplstola Pau-

lum allquando pro Judacls, allquando pro Gcntibus, inlcr-

dimi vero ad allerum horum , vcl ad utrumque facere scr-

moncm, slcutcum dIccbat,«Si autem tuJudrcus cognoml-
wnarls'', » quasi ad Judaeum loquens; et iterum, « Judaco
«prlmum, ct Gracco^ » loquens quasi ad utrumque; ita
nunc vcro aperle ad Gentes, hoc cst ad eos maxime qul ,

in urbe Roma cx Genllbus credldcrant , dlcit : « Vobis

1 ]lom. XI, 2$. — ^lbiJ, la, — Ubicl, i3 et se<j. — 'i

Id, ii, 17. —
Hil.i. iG.
 ,

IN i:ri«;T. AT» nOMVNOS. Lin. VIII. o5o

ucnim {\\co Conlil)us\ » Quiil crgo dicat Ccnlibus vidca-

Diiis. « Quanuliu f|ui(lcni cgo suni , inqait , Aposlolus Ccn-
» lium , ininisl( limn jiiciiui illuslr.ilx) , si quo inoJo in.Tuiu-
«I.TlioncnnniniiUnni carncnnncnni, ctsolvos raciam ali^iuos
»cx illis. » Diccl alifiuis : Quod ait : « Quamdiu cgo sum
» Aposlolus Gcnlium , » hoc vidolur oslcndcrc , riuod non
scnipcc crit Aposlolus (icnlium; scd complolo ministcrio,
aliorum quorunilibct Aposlolus sit fulcn^us. Scd quantum
cl cx ipsius scrmonibus , ct cx rcrum goslarum ralionc C(d-
ligilur, quamdiu in Iinc mundo ruit , pcrmansissc in fidc et
vcrilalc Aposloltis Conlinin comprcbatur. Quid crgo dicc-
mus? Numquidnani lanquum sorvus bonus cl Ildolis, qui in
paucis fuerat fiiiclis", sciebat sc snpcr mulla constitucn-
dimi, et Aposlolum fulurum cliam post cxilum suum non
soIumCcniium ,sodclIsracu'larimi, elaliorumforlassis invi-
sibilium ibi ubi boncdicunt spirilusct anima^ juslorumDomi-
nnm, hymnum dicunt cl superexallant eum in saccula' ? ,

An pclius simplicilor diclum debcmus accipcre « Qiiam- ,

»diu cgo sum Aposlolus Cenlium'', » sicut ot Dominus ad

Aposlolos dicit « Et cccc ego vobiscnm sum omnibus dic-
:

»bus, usquc ad consummationem snccuIiM' » non quod di-

cat sc post consummalionem s.TCidi non futurum ciim cis :

scd ut ostcndcret sc nun([uain ab cis disccssurum , « usipie

»ad consummationem sarculi » dixit ila ct Aposlolus ;

,

« Quamditi cgo snm Aposloliis, » dixissc pro scmpor ct ,

sine finc. Qux aulcm ex ulraquc rccipi dcbeat cxposilio

rclinquimus lcgentis arbilrio. Igilur quamdiu Aposlolus est
Gcnlium Paulus minislcritim suum illustrare se dicit et
, :

quid tam diguum, (piam iit unusquisquc minislcrium suiini

quod por Dci providouliam susoipit , ovornol ? I^xcrnat au-
lem ctilluslrat minislcrium siium , qiii bono minislrat : sic-

* llom. XI, i3 , 14. — ^ MallLi. XXV , ^3. — ' D;in. lu , SG. — * Rom. xr,

l3. — ^"
Malili. xwwr, 20,

xiifi sj5
 ,

S54 t)RlGENIS C0MMEXTAP.I\

ut c conlrario Jehoncstat minislcrlnm suum, et nolaLile fa-

cit,qui negligenlcr et indigne ministraverit. YerLi causa ,

in ministerio Ecclesire « Diaconus , inf/uit ,

qui bene minis-

» traverit , bonum gradum siLi acquirit , et multam fiduciam

»in iide Jesu Chrisli*. » Si vcronon bcnc ministraverit; lioc

est, si non sc talem exhibuerit qualem dcscribit Apostolus,

gravem, non bihngucm, non multo vino deditum, non

turpis lucri appetilorcm scd haLcnlem mysterium fidei in ,

conscientiapura^ : non jam bonum gradum, sed malam sibi

pcenam conquirit , tanquam qui contumeham fccerit di-

vino minislerio. Simihter aulcm et qui PresLytcrii gradum

suscipit in Ecclesia, satis agat illustrare minislerium Prcs-
byterii. Ad ipsum cnim pcrtinent ct illa qua3 de PresLylcris

ad Tilum scribit Apostolus' : ct ea quae Esaias scribit, cum

dicit : « Ipse Dominus in judicio veniet cum Prcsbyteris po-
«puli, et cum principibus cjus judicabitur " : » et addit :

» Vos autem ut quid succenditis vineam meam et dircp- ,

»tio pauperum in domibus vcstris est? Ut quid injuriam fa-

» citis populo meo , et personas pauperum confunditis ? »

Secundum ha;c aulem et Episcopus iliustrat minislerium

suum in Episcopatu , si sit secundum quod dcscribit Apos-
lus , irreprchensibilis , vigilans ,
prudcns , ornatus , hcspita-
lis , non vinolcntus non percussor scd modestus;
doctor, , ,

non non avarus, domum suara bene regens fi-

litigiosus, ,

lios habens in obscquio cuni omni gravitale non elatus su- ,

pcrbia ne in judicium incidat Diaboli'. Qui talis est illus-

, ,

trat ministerium Episcopatus sui, ut et ipse audiat : « Euge,

» serve bone et fidelis ; super pauca fuisti fidclis , supcr
»multa te constituam*. » Simililcr autcm ct vidua si pcr-
mancal in orationiLus ct oLsccrationiLus nocte ac die , il-

lustrat mlnisteriuni viduitalis sua;'. Si vcro sit talisqualcm

* r Tiiiioili. iir, i3. — ^ Iliiil. 8. — ^jii. i, G ct seq. — ^"

Isni. iri, r.|

l5. — ^
I Tiiuolh, ui, 2 et spcj. — ^ JiLuih. xxv, 23. — ' i Tiiuolli, v, 5,
 —

i\ i;riST. An noMWos. i.iu. vni. 535

Aposloliis nolat , oliosa , cl vcrbosa , cl non solum vcrhosa ,

scl cl cnriosa , Iocjikmis qn.T! non oporlcl; aut sit in dcliciis

tlcgens , ct vivcns mortua; hacc tlchcnoravit ctnon , ilhislra-

vil minislerium viduitalls suac*. Eodcni modo cliam virgo

consccrata Deo ilhistrat minislcrhim virginitatis surc , sl sit

san-ia corporc ct spiritu , cl non cogilct qiKc hominuni

sunl , scd qua" Dci , ct quomodo placcal Dco ^. Si vcro aUtcr

agat , non sohmi non ilhislral minislcrium virginitatis su.t,

ncc ilhislrat hunpadcm suam , sed e conlrario lumcn cjus

c.vlinguitur, ct cHicitur una de insipicntlbiis virginibus
llxc cadem ct unusquisque in Ecclesia posilus apud semet-
ipsum rcpulct , ut in quocumquc loco stat, sivc iu clero ,

sive in plebe , illuslret ministcrium fidci su.-c , ct lales faciat

aclus suos, « ut vidcnles Itomincs opera cjas bona , ma-

Bgnificent Patrem qui in ccelis est\ » lloc enim faciebat et
Paulus doccndo (icnles, quorum erat Apostolus, ct in-
slrucnclo, infirmos olcrc, parvulos lacle alcndo , robuslis
forliorcm vcibi cibum pra^bendo'', crranlcs, cl in fidc lilu-

bantcs , ac vclut in abortivuui quoddam

rcdaclos malcrno
aflVclu riirsum parluricndo , doncc Chrislus formarchir in
cis ^
: ct pcr Ikcc omnia illuslrando minislcriiimAposlolalus
sui , in mnulationcm fidci ct zchim lion^e convcrsationis

adducebat carncm suam , id cst, sccundum carncm cogna-

tos : ut sinon omncs, aliquos lamcn salvos faccrct ex illis'"',

Sic ergo dnni pcrvigilcm ciiram, ct jiigcni solliciliidincm

crga doctrinaiu Genlium gcrit, ct convcrsationcm coriim
ac vitam valdc probabilcm facit , vidcnles hixc Jsraclilas
qui crant cognali cjus sccundum carncm , ad imitandos
cos (pii pronciuul in fidc Dci invilat, ct provocat ' : ct ost
gloria minislcrii cjus cum c.v criidilionc cciiim cliara illis

Miiin)'li. V, G, r>. — 2 I C< r. vrt, 32, 3'|. — ' I\la ili. V, ir;.

' r.oiii. XIV , a. I Cor. III, 2. — ' Giil.il. n ,

y. — " 1'a.in. .m, i.{. — 7 IJ,
 ,

356 OniGF.KlS' CGMMEXTAr.lA

profectus acccsscril. « Sl enlni amissio corum reccnclllalio

»cst mundi, qu.T est assumptio, nisi vita cx mortuis'? »

Hoc mihi ostcndcrc in liis scrmonibus vidclur A])oslolus,

quod abjecto Isrjcl , ct ad Ccntcs neccssario proeuicalione
mundus hoc cst universae Gentes ) rcconcilla-
translata, ( ,

tuscstDco, sccundum quodscriptumcst « QuiaDeus erat :

))in Chrislo mundum reconcihans siLI, non rcputans iliis

«dehcta ipsorum^ : » ct ilcrum sicut Paulus dicit : « Qui

«posuit in nobis vcrbum rcconciiiationis : » per quod ver-
hum diccbat : «Rogamus pro Chrislo, i*c'Conc!haminiDco.»
Si crgo, inquit , Israehlicai genlis hujus abjeclio rcconci-

liationcai prcTslilil mundo , ct si lanta fuit erga genlem is-

tam gratia ,
quas sublata ab ca univcrsum raundum Dco rc-

conciharc suniccrct quantum putas tunc inereLitur mun-

,

dus, cum ctiam gcns isla rcconcihari merucrit Dco? Et

quid illud sit quod cx rcconcihatione Israel mundus acqui-
rat, breviler oslcndit dicens : « Vita ex raortuis'. » Tunc
enim erlt assumplio Israel ,
quando jam ct mortui vilam
rccipient , et raundus ex corruplibih incorruptiblhs fict

et mortales immortahtate donabuntur. Absurdum namque

viderctursl cnm ollensio ipsorum reconciliationem mundo
donavcrit, assumplio ipsorum non majus aliquid mundo et
praestanllus largirctur.
XI. « Quod si dclibalio sancta cst , et massa : ct si radix
«sancta, et rami. Quod sl ahqui cx ramls fracti sunt, tu
» autem cum csscs oleaslcr, inscrtus cs In illis , ct soclus

»factus es radicls et pingucdinis ollvac, noii gloriarl adver-

»sus raraos. Qucd si gloriaris , non tu radicem portas, sed
»radix tc. Dicis crgo : Fracli sunt raml , ut cgo inserar.
»Bene : proptsr incredulitalem fracti sunt. Tu aulcni fide
» slas : noli suporbe sapcrc , sed timc. Si cnim Deus nalura-
»libus ramis non pcpercit, ncc libi parcct. \idc ergo boai*

* Roin XI, i5. — 2 2 Cor. v, ic), 20. — ' Rom. 31, i3.
 IN l-lMSr. Al) ROMANOS. 1.115. VIII. SS^

jit.ilom ct scvoril.il(Mn Dol : iii oos quidem qui ccculcrunt

)'Sovorilatom ; in lo aiilcm bonilalcm , si pcrmanscris in bo-
» nilalo. Alioqnln cl lu cxcldcrls , ct illi , si non pcrmansc-
»rint in incrcdulltate , inserentur. Polcns est enim Dcus
«Ilcriun iusererc illos. Nam sl lu c\ ualurali oleaslro exci-

» sus os , ct coulra ualuram iusorltis os iu bonam ollvam,

»quauto magis lii scciuulum naluram , iusorcntur sua^ oli-
«va3 *
? «Nescio quomodo hi qui dc schola ValentiuIctBasi-
lldis venlunt , ha^c ita a Paulo dlcla non nudientes , pu-
lant cssc naturam animarum qua: scmpcr salva sit , et nun-
quam pcrcnt , ct aliam qua; scmpcr porcat , el numquam
salvotur : cum anortc Paulus dlcat iVactos essc ramos bonac
oliva; proplor Incrcdulilalom suaui, ct divinx sevcrllalls iu-
diguisse vludlcla : ct rursus olcastrl ramos , quaj apud Illos

ualura pcrdlla ponltur, inscrlos cssc radici ct plngucdini

olivic. Scd illls quidcm pcr hacc facllc rcsponsum sit. Mhi-
lomluus autem cliam nobis qul unam ossc naluram omulum
houiiuum, imo cmnlum rallonablllum dlclmus , ct ad salu-

tcm a:qualitcr habilcm , ct ad pcrdilionem si ncgllgat, oc-

currl polcst et dici : Quomodo crgo Paulus ollvam bonr.m
et olcaslrum ponlt , cam ullquc si unam scirct cssc natu-
ram omnium divcrsi gcncris arborum non inlroduxlssct
,

cxcmplum? Dicendum ergo ad hac Sicut omnis materia :

corporalis , cum slucdublo r.ulus nalura^ slt ,

pcr accldentcs
sibl qualilalos dIvtM\sas spcclcs profcrl vol corporiuu , vcl
arborum,vcl hcrbarum : ila ot cum omniiim ralionabi-
llum uua natura slt, arbllril proprll ioqualllor liLcrlalc do-
nala , uuiuscujusquc proprii molus cx arbilrii polostato pro-

lall,vcl advuiulom,vcl ad liblilliu ni subjoclamsibi aulmam

pordiicculos , \ol iii boiKO oam, vol iu ui.ibo arboris spc-
cicm rormaut : ut aut boua aib^u' dicalur, si pcr arbilrii
pclo.sliiUMU ologorlt boua; autmal;; ^'icatur, sl clogcMll m.ila:

'
JloMi. \i , i'> cl .n;-(j.
 »

558 ORIGEiMS COMMENTAI\I\

ct slc iinnsfjuisqiic sccuaduni proposill sul molus aut Lona

«liva , si ilcr virlulls inccdat, aut si contrarla seclelur,
oicaster nominabltur. Indc dcnlquc ct Doniinus in Evangc-
IIo dlccLat : « Aut facllc arborcm Lonam , ct fructus ejus

» bonos; autfacile arboremmalam , et fructus ejusmalos * :

ut ostcnderet arborcm bonam vel malani non nasci , scd

lleri. Jam vero siaccedatallquid ad arbltril liLcrlatem, quod
extrlnsccus vcl ad mala provocet , vcl horletur ad Lona pcr
ineiraLIles quasdam diviuK providcntlae dispensationes , in
^

nullo conscquentiam propositas aLsolutionis offcndit. IlaLct

enim in scmetipsa natura ratlonaLills vlgcntem ct ad lia?c

arLItrli lILertalem, qua vel oLedire , si velit ,

provocanti ,

vel,si nollt, spcrnere posslt liorlantem. Quod autcm dlxl-

mus , qula matcrlffi corporall accedentes extrinsecus quali-

tates reddunt specics divcrsas , allquas quldem ad multuni
lempus permanentes, allquas ad Lreve, nonnullas vero non
solum annls exiguis , sed intcrdum ctiam mensILus aut die-
bus paucis vix durantes , ila intelligitur. VcrLi causa : spe-
cies ccell , et Solis , aut Lurbc , vel astrorum tallLus quILus-
dam formatne sunt qualitatlLus qua3 usque ad sa3culi fincm
pcrdurare sufliciant , et usquequo lILcrentur « a servitulc
))CorruptionIs in IILertatem glorlaj fillorum Del^. » Allaj
vero sunt terrenorum corporum qualitates, et in ipsis est

multa dlffcrentla. NonnuIIorum enlm anlniallum corpora ,

vel arLorum , vel avium, multis admodum possunt durare

lemporiLus : aliorum vero paucls, aut valde exiguis. Quod
si lia}C benc intellexisti , transcamus nunc ab exemplis cor-
poreaj qualltatls ad naturoe ralionabills qualitatem : el vide
quomodo aWx, quidem in qualitatibus bcatitudinis sa^cula

multa perdurant : ct alix In qualltate malitla3 nihilominus

sa3cula mulia consumunt : allte ex ipsis parvo tempore vel
in virtutibus, vcl in malitlis maiient; aliae perexiguo ; ahae

* Mallb. 1,33. — ^ Rom. viii, ai.

 iN i;risT. AD i\0M\N0?. l.in. VIII. 35()

admotlimi brovi. Qiiormn prr singnla noliliam nos ijuidcni

homincs , nl])olc corniplibilis coiporispondcre procgravali,
pcrc\i<;iinin , aiil cliam niillaiu capcrc possumus. Qui vcro
scrutiilur oninia , cliam alla Dci, Spirilus sanctus universa
novil, et nola facit cui ipsc voluerit revelarc*. In hls etcnim
pr.Tcipuc , id cst in dispcnsalionc ralionaLilis nalurac apos-

lolicum illud diccndum cst : « O alliludo divitiariim saplcn-

»li.T, ct scicnli.-c Dei, quam inscrulabilia sujit judicincjus,
«et iuvcstigabilcsviacejus'^ ! » Sic crgo unusquisqueex arbi-
trii potcslalc aut bona oliva , autolcaster cflicltur, autisrae-
litici gcncris, aut alterius culpabills gcntis : nt dicatur de
eo : Quia alicnali sunt peccatores ab ntero, erravcrunt a
«vcutre : loculi sunt falsa' :»ila ut sint peregrini tcstamen-

torum , cl hospilcs promlssionum Dei''. Et alii in Deum jac-

tantur cxutcro , ct dicunt : « In te jactntus sum ex utero,

» dc vcntrc matris mc.T Deus meus cs tu \ » Scd qiioniam
( ut dlximus )
pcrmanct scmpcr nalur.T hulc Ilbcrtas arbi-
irii ,
possiblle est ul cum slt quls Isrclillcae genlis, elbonac
olivac ramus , decidat in incrcdulilatcm, ct frangatur : €t
rursus alius qui elegcrat gcntiscsse culpabilis et peccatricls,
et pcr hoc rnmus oleaslri dlccbalur, slconvcrtatur ad fidcm
{ habcl cnlm in sc arbitrii sui Ilbcrlatcm , qua converti pos-
sit ad bonum )
, inseritur bonaj olivae per fidem , et cfticilur

soclusradlcls % ct pingucdinisoIiv.T. Radlccm vero hanc alii

Abraham nomhiant, alll Scth, alll aliquem nnum ex palri-

bus benc mcrilis poniuit. Ego aulcm radlccm allam qu;c
sancta sit , et sanctas prlmltias nescio nisi Dominum nos-
trum Jcsum Chrislum. Ipsccst cniui i^rlmlll.-c omnium vel ,

deUbalio , ut In prxscnti loco habcnuis Apostoli , sccundum

id quod allbi dc eo dlcilur : « Qni cst prlmogcnilus omnis
»cracatur.T'. » lliilc nanique radici onmis qui salvatur Insc-

* I Cor. II, ro. — ^ Rom. xi , 33. — ' Ps;iliu. lvii, 4- — * Epbcs. ii , i2.

— * Psalui. x..\i, II. — ^'

Roui. XI, 17. — ' Coloss. i, i5.
 — :,
,

56o CniGEMS CO.MMENTARIA

ritur, et cx hac delibatione sancla omnls massa humanl ge-

ncrls SDnctificatur : ctvero sicul radix sancta manenllbus in
sc ramis sanclitatis pii)gucdincm procLet , dtmi pcr Spiri-
tum sanctum suum adlia^rcntes sibi vivificat, vcrLo excolit,

saplenlia floridos reddlt, et in omnlum virtutum plcnitu-

dine afferre fruclus ubcrcs faclt : Ita ut ct Ipsa dicat dc eis
« Ego autcm sicul cllva fruciircra In'dcmoDcI *. » Etcnim
sl rami quifractl sunt, proplcr Incrcdulitaicm fracti sunt
et qul stant , fide stant^ : quls aliu3_ crit in quo stant nisi

Jesus Chrlstus? ct quls est allus a quo per incrcdulitatem

nisl ipsc cul non crcdidcrunt? Scmpcr crgo qul-
fracti sunt ,

cumque advcnx ad fidem, vel ad convcrsationem Isracl venlc-

Lant, Chrlslo qul crat vcrus Isracl iuscrcbantur. Prasclpue ta-

mcncxtcmpore ndvenlus ejus multus olcaster inscrlturhuic

radlcl, vclramiscjus, Apostolls scilicctet Prophetls Dei: ut
qul Inserunlur cls, socil fiant radlcls et plnguedlnis Chrlsli.
Post ha:c docet nos Aposlolus non extolli adversus radicem
vel fractos ramoslsraclltas , nequc Insultare eis : quia non nos
radlccm porlamus , sed radix nos". Non cnim habemus quod
non acccplmus^ Si autem acceplmus quldglorlaraur quasi ,

r.on acccperimus ?Tum dcinde quasl quibusdam impudentius

insultantlbus et diccntibus : « Si fracti suntrami : bene prop-:

yt ter incredulitatem fracti sunt , ul ego insererer ^

» qui crede-
l)om : hos crgo rcprlmcns Apostolus dlcit : Illl quidcm pcr
iacredulitalem fracli sunt , ct tu inscrtus es pcr fidem , et In

fide stas : scd mcmcnlo quia « omnis qul se exallathumilla-

»bitur ^"
» et ideo « noll superbc sopere' , » noll alla et elata
proloqui. Quamvis enim in radicc stes, et bcne stes tl- ,

inclo tamcn vidcns quia ct alii quibus Insultas ibi stclcrunt

libi cl lu stas : ct tu cum ibi non csses , ad o\\\x. hujus ra-
dlccm aliundc translatus cs , ct po-sibilc cst cliam le pcc-

irsalii!. LC, 10. — 2 Roiu. >::, 20. — '

ihld. iS. — 'lCo:'. iv, 7.

»Rom. XI, 19, 20. — * Luc. ivin, ii. — ' Rcia. ki, 20.
 ,,

IN EPIST. \D ROMVNOS. LIU. VIII. 5Gl

carc. Nam clhoc ipso <iiiod supoi-bis cl cxallaris , jam pcc-

cas : ct scito quoniam « si Dciis naturalibus ramis iioii

jpcpcrcit, ncc libi parcct'. » Post hxc vcro islc qui supcr-
bit ct insuUat lapsis, allioribus ab Aposlolo scasibiis liiinil-

lilalis Imbuilur; cl dicilur ad cuin : Tu ([ui hxv, dicis

« ^idcbonilatcui ct scvcritutcm Dci ' : » cl cum vidcs scvc-

rilalcai cjus cri;a dcfractos ramos, melucudum tlbi cst nc

forlc ct tu dum supcrbls ct iusullas lapsis , scvcritalom Dci
(pi;c pcccalorcs pcrur^ct , ii;ciu"ras ipsc pcccando. Bo-
nitas cnim cjus pcrnjanel iu h!s qul iu Ixiuilalc pcrman-
scrint. yllioijiiin codcui oidinc ct la , si lu bonilalc noQ
pcrmanscris , « cxcidcrls : ct illi sl iu Incrcdulilalc uou ptn*-

«manscrint , inscrcnlur'. » Dco cnim non cst inipossibilc

« Itcrum inscrcrc illos » si rcccdant ab incrcdulllalc pcr

quam fracli sunt : quandoquidcm facillus vidclur proprlcc

arboris ramos radici sune rcddcrc ,

quam inscrcrc allcnos.
Quod aulcm dlxlt, « cx nalurall olcaslro '
: <> ct Ilcrum :

« sccundum naluram inscrcnlur sUcX cliv.'c » naturam oIIv;c ''

:

vclolcastri secundumhoc dcbemusaccipcrc quod supra c.v-

posuimus, quod arbilrli libcrtas naturam fcccrit unlcuique
vclolcastri, vcl bonrc oIIv;c. Obscrvandum sanc cst quod hi
quidcm qui cx jnM^pria ollva dccidorunt, IVacli dicunlur :

hi vcro qui ex olcaslro iuscrunlur, si ilcrum pcccavcrint

non frangcndi ,
quod uliquc esscl Icvius , scd cxcldcudl ap-
pclhmtur". In quo vchcmcnliorprorcctoDeiscvcrilas indlca-
tur, si poslcaquam qnis, cum essct olcastcr, etex peccalo-
rum silva coUcctus ad radlccm iidfi ac sanclilatls adduclus
cst, rursus amaros maHli;c profcrat succos. Scd nc hoc (|ui-

dcm latcat nos in hnc loco ,

quod nou co ordinc Ap(>sl<)lus

oliv.T^ct ol(Mslii slmililudiiicu) posuil, <p!o apud ai^ricohis

habctur. Illi cniui m;v;is ollvaui olsMslro iascrcrc , ct ncn

» llom. \i,2i. — 2 IM.l 22. — Mi)ia. 2 5.

— ' Il.id ij. — Ml.i!. 17
ao. — ^ ILiJ. 22.
50)2 ORIGEMS COMMRNTAmA

olivcX olcaslram solcnt ; Pauliisvcro aposlcllca aiictorllaleor-

dinccommulato rcs magis causis, quam causasrebus aptavit.
XII. « Nolo enim vos ignorarc fratrcs, mystcrium hoc *
, ,

»ul non silis apud vosmelipsos sapicnles : quia Ccccitas cx

«parle conligit in Isracl, donec plenitudo Gentium subin-
» Iraret : ct sic omnis Israel salvus fieret , sicut scriptum
»est : Ycnict ex Sion qui libcret et avcrtat impictates ab
«Jacob : et hoc iliis a me testamentum, cum abstulero
»pcccata eorum^. » Adhuc ad eos qui ex Genlibus cre-
diderant , quasi elatos et superbientes advcrsum ramos qui
fracli suut , ct putantes quod hoc non Dei bonitatc et ineffa-
bih dispensatione sapientiae ejus, sed suis meritis consecuti
sunt, ut iUis defraclis , ipsi cum essent oleastri , insereren-
tur in bonam ohvam , dicit : « INolo vos ignorare , fratrcs ,

»mysterium hoc, ut non silisapud vosmetipsossapientes':»

quia insullare lapsis , et gloriari adversus ramos qui fracli

sunt , non fit pcr Dei sapientiam , sed pcr humanam ncta-
bilcm , ct ignoranlem mysterium Dei. Qui enim secundum
Deum sapit , in bcncficiis Dei non iasultat abjectis , sed
cum timore gralias agit miscricordicTC largienlis. Est ergo

myslerium quod ignorabatur ab iis qui insultabant, hujus-

modi quomodo in dispersionc (Ihorum Adam caeteris qui-
:

busque Gcntibus sccundum Angelorum numerum distribu-

tis'^, propria quadam pars Dci facta sit Israel , sicut et in
aliis ubi oporluit, et in his ipsis paulo superius memoravi-
mus ad quos
, et rcpromissioncs bonorum , cl lestamenta ,

et legishitio facta est \ IMancnte ergo partc illa Domini in

statu suo ,
possibile non crat nos ,
qui eramus Gcntes , in-

Iroirc in haereditalem Dei, ct in sceptri cjus jara succe-

dere. Idcirco igitur patitur Deus ex parte , id est , non om -

nibus, sed aliquibus ex Israel fieri ca.xitatem, ab illis sine

* Rom. XI , aS et seq. — ^ Isai. lix , 20. — ^ Rom, xi , 25. — ' Deuter.

XXXII, 8. — * Rom. IX, 4.

 ,

!N r.nST. Al) ROMKNOS. LIH. VIII. oG3

«liihio Angclls ()ltl(M)ln iiivida' aMmilalioiiis illalam , qnl c.T3-

Irrariim Cciiliuni soiiili rncranl princi|)oliim. Passus cst

crgo Dcus, cl cum posscl prohibcrc, noliiil, ut pro his qui
caxilale dcccpli, id cst , cordis oblusionc prohnpsi suul
ipsorum qui islos dccepcrant portioncs suam Dcus laceret
porlioncui , ul ({uodammodo in co ipso quo ccperanl, capc-
rculm". Avcrlcnlcs cnim ad se pcr pcccali illcccbras Dci
plcbcm , locum rccerunl (jlcutibus ingrcdicndi in lucrcdi-

lalcm Dci , Dco cuni ipsis communi quodam et aHpjissimo

jurc habcnte judicium, ut doncc ilii plcbcm Dci in cacci*

latis caplivilalc delincrcnt, quasi ad vicem eorum , quos

ab iuitio cx porlione Dci et segregata cjiis hccrcdilalc sub-
Iraxerant, Gcnlium ninncrus redderclur : cum vcro plc-
nitudoGcnlium liiissctexplcla , ct a^mulalionc salulis coruni
cocpisset Israel discutere h semetipso ciccitatem cordis , ct

clevatis oculis suis Chrislum verum lumen aspicere , ila

sccundum pra^cedonics Prophctias salulera quam obca^ca-

ius amiscrat Isracl , qua^rcrcl insligaliis , diccns apud sc-
mclipsum illud Prophcticum : « Revcrlar ad \irum meum
»priorcm , quoniam mclius mihi eral anlc , qiiam modo '.»

Quod aulcm liac illis promissa sint pcr Prophctas, in mul-

lis quidcm Prophcticis voluminibus invcnilur : poncmus ta-

mcn quod sufliciatad prasscns, unum de Jercmia lestimo-

nium , ita conlincns : « Si cxallctur ca^Ium in cxcelsum , et

» lcrra humiiiclur dcorsum , cgo non rcprobabo gcnus Is-

srael pro omnibus qiuc lecerunl ^ » Si crgo pro co ut in-

Iroirct Genlium plcniludo, caxitas facta cst in Isracl j)ro
oumibus qiuc rccerunt siue dubio ciim ingrcssa lucrit ,

Gcnlium plcnitudo ca^citas ccssabit. Quod si vis inquit,

, ,

Apostolus, scirc quomodo cliani post caxilalcm salvandus

sit Isracl , audi (|iiomodo scripliim cst : « ^ cnict ox Siou
»qiii libcrct, ct a^crlat iiiipiclalcm ab Jacob : ct hoc illis a

'
Osec n, 7. — ^ Jeiciu. wxi , 3;. IJ. wxviii, 37.
 :

364 OniGKNIS COMMENTARIA

»mc lcslamcntum, cum aLstulero peccala eorum *. » Scien-

clum sane cst , qaod in Prophcta Esaia , undc tcstimonium
islud Paulus assumit, pro co qucd dixit Aposlolus : o Vcnict
» cx Sion, » scriplumost : «\cnict proptcr Sion : » ct quod ait

liic : « Cum eorum » ibi omnino scrip-

abstulcro pcccata :

lum non cst scd nec apud Hcbra^os quidcm Apostoli ta-
, :

mcn auclorltalc prrcsumptum est. Interim vcnicns Domi-

nus cx Sion libcrat, et avertit impiclatcs ab Jacob. Avertit
aulem impietatcs ab co secundum
illud quod scriptum cst
«Quia Dominus sordcs filiorum et fdiarum Sion ct
di!;:ct ..

«sanguincm mundabit dc medio cjus in spirilu judicii, ct

• spiritu ustionis" : »et Iioc ila ficri lestamentum eis erat a

Dco, ut sic ab eis averterentur impictates , et auferrentur

pcccata. Quis aulcm sil iste cmnis Isracl qui salvus ficl,

vcl qucccrit ista plcnitudo Ciiam Gcnliuui Dcus solus novit,

ct Unigenilus suus , ct si vjui Ibrlc amici cjus sunt; ad quos
dicat : « Jam non dicam vos scrvos , scd amicos; quia nota
» vobis fcci omnia qiuT audlvi a Palrc '. » IIoc tamen polest
ctiam noslro scnsui occurrere ,
quod sicut Isracl quam- ,

dlu pcrmanet secundum carnem Israel, et non eliam secun-

dum spirilum factus fucrit Israelita verus mcnle videns
Dcum, pcrtlncre non potest ad salutem ; ita nec Gentcs
quidem omncs onmino s.dvari possunt , nisi qua." intra ple-
nlludlncm fucrlnt reperlx , qua>cumque i la csl qurc ab
Apostolo plcnlludo nomlnatur. l!a ergo myslerium Dei incf-
fabili quadam sapienliai ejus dispensatione traclatur , ut
cliam cum sibi anima sortcm malorum ipsa conscivcrlt,

illc qui novit unlversa dlsponcre , abjoctioncm cjuset ])cc-

nam, allorum laclat salulem. Scd ct iliud videlur mlbl in

lioc I<HO diligcnlius con!iicn;](un , qucd ca^cltatcm istam
uon dicit omul Isracl contigisse, scd « cx partc. Fieliqulae

1 rioiu. \(, 2G , •2-.li;u. l:\ . 20, - * IJ iv , 4- — ^ Ju.in. xr,

 IN i;PisT. iu l'.o\n\<>s. i.in. viir. r>()5

tcnitn sccundum cloclioiicm p^raluu s.tIv.tc fncl.T siinl\ »

Dc qiiibiis rcli<|iiiis cl l^sains proi^liclavcr.il (licciis : « ^isi

)il)omiiuis S.ibaolli rcli(|iiisscl noLis scincii". » Isl;c crgo
rcliqiiiai in hcaliliidinc coiircrnnlur cnm plcnilnclinc Ccn-
llum : c;clcri vcro qni cxCiTcali sunt cx Isracl , conrcninlur
liis Cenlibns qii.^^ non polnornnt atl plcnilndincm pcrvc-
nlrc. Siccr|;o (jurc invcnii.inli:r in scraionibns Prophclarnm
dc rcpromissioiiibus scrinla bcaliludincm conlincnlia , sl

dc Isracl , ad reliqnias islas qua; clcctas sunt, pcrlincnt : si

dcCcnlibus,adp!ciiiludincm rcspcclanl. Si qna vcro Irislia,

si qnidcm dc Isracl dlciinlnr, nd illos sinc dnbio rcliqnos

qiii cxcaxali snnl rcrcrnnliir : si vcro dc (Icnlibus , \.\vs

profcclo qni snnl c\lra plcniliullncm slriiu;;nnl. Omnia la-

n;cii finis jicrnrgct, ct cos qnidem qni bcali sunt , sive illi

cx Israel , sivc cliam ex Gcnlibus vcniant , pra.scnlis lcm-

poris cvangelica^ doclrinnc scrmo purificat , ut sint lalcs
sicut erant illi ad quos Dcminus dlccbat : « Eccc jam vos
»mnndi cslis proplcr scrmoncm qucm locnlns sum vobis",»
Qni \cro vcrlii Dci ct doclrln.c l'^vangclic;c purificalloncm
sprevcrlt, Irislibns cl pccnallbiis purlficalionibus scmcllp-
sum rcservat ut i^nis gclicnnic in crucialibns purgct,
,

qucm ncc Ajioslollca doclrina ncc Evangclicus scrnio ,

j)nrgavit , sccnndum qnod scri|)lnm c?t « El piirifi-

Illnd :

»cabo le igni ad j)nriim''.» ^ crum in hnc ipsa j)urgalIoiie

qu.T pcrpoMiam ignis adiribclur, qnanlis lcmporibns, qnan-
lisvc sicculls dc pcccaloilbus cxlgalnr crucialus ,solns sciro
potcst illc cui (( Palcr omnc judlclum (radidlt % » qni ila di-

ligit crcaluram suam, ut pro ipsa evacuavcrit scmclipsum

dc Dci forma, ct scrvi formam susccpcrit", hnmillans sc-
mclipsnm usqiic admorlcm , volcns « omncs homincs salvos
» ficii , cl In .•^ginlion(>m vciilalis vcnirc \ » Vcrnml.nncn
' Uoiii. XI , 2J. Iliiil. 5. — ^ Is.ii. I
, c). — ^ Jojii. XV, 3. -^ * Is;ii. i, a'5.

^ ^ Jo.lll. V, i2, — " rililij). II , 7. — "

I Tilll. IT, .j.
 ,

S66 OniGENIS COMMENTAfelA,

m^jmlnlssc scmpcr deLcmus , qiiod pracscnlcln locum Apo-

stoltis quasi mystcrlum habcri volnit, quo sciliccl liujus-

modi sensus fidelcs quique et perfccli intra semcptisos vel-

ut myslerium Dci silentio tcgant , ncc passim imperfcclis ct
minus capacibus profcrant. « JMystcrium cnim regis, ait
)•> Scriptiira , celare bonimi est '.»

XIII. «Secundum Evangelium quidem inimici propter

))VOS : sccundum clcctionem autem charissimi proptcr pa-
))tres. Sinepoenitentiacnim sunt dona, et vocalioDci. Sicut
» enim vos ahquando non crcdidistis Deo , nunc autem mi-
» sericordiam consecuti cstis proptcr ipsorimi incrcduhta-
))tcm : isla et isti nunc credidcrunt in vestri misericoi^dia

)) ut et ipsi mlscricordiam consequantur : conclusit enlm

)) Deus omnes iniacredulitate , ut omnibus misereatur. O al-

))liludo divitiarum sapientia; ct scientioe Dei : quam inscru-

»tabilia sunt judicia ejus , et investigabilcs via^ ejusl Quis

»cnim cognovit sensum Domini^? Aut quis ilh consiharius
» fuit? Aut quls prior dedit ei et retribuetur ei? Quonlam ,

»cx ipso ct per ipsum ct in ipso sunt omnla ipsi gloria in

, , :

«snccula socculorum. Amen\ » Eadem perscqucns adhuc de

Isracl ct Gentibus Apostolus , et ramis oleastri qui insulta-
bant ramis olivve defraclis imputans etlam ha?c addlt : Quia
Israel secundum Evangellum quldcm inimicus factus cst
Deo ,
quantum aulem spectat ad
quia non credidit Christo :

honorificcntiam patrum clectusest et charissimushabetur , ,

apud Deum. Semel aulem donata electione semlni patrum ,

et ddectione concessa, servat sine dubio Deus dona et vo-

cationem suam erga semen eorum quorum meritis id ali-

quando largltusest: necpocnitudoincurrit inDcum , eriamsi
minus digni videantur exlstere lii crga quos promissa patri-
bus beneficia conferuntur. Ycrum , ut srepc ccmmcnuianis,

* Tol). Mt, j'. — ^ S;ip. IX , 3. Isai. xi., i3. i Cor. ir, 16. — ' Kom. xi

el serj.
ay
 ,

iN i.risT. An ROMVAOs. i.in. vnr. 'Gj

niom in pr.vsonli loco illa cst obscr^amla dislinclio , quod

Isracl quidcni qui inimicus eslDco, illc dicalur qui clamat
dc Chrislo : « Tollc , tol lc , crucifigc cum *.
»
Quomodo cnim
non dicanlur inimici Dci ,
qui ^ol lunc , vcl cliam nimc dixe-
riut i>la , vci dicanl? Scd quod dtcit, Proptcr vos'^, lioc csl

quorum saluli scilicct invident , prohibcntcs Apostolos Gcn-

lil)us loqui , cl pcrscqucnlcs cos qui annunciant C.hrislum.
Sccundum rcliquias vcroqucc salvanda; dicunlur% iu quibus
elcclio crcdcnliiim sccula cst ex Israel , « charissimi sunt
jtproplcr patres^ : » (|uorum scilicet fidem sequenles, cre-
dunt « in cum qui suscilavil Chrislum Jcsumn mortuis^ »

Kl sccundum hoc orga luijusmodi scmcn « sinc pagnilcnlia

)>sunl dona ct vocatio Dci \ » Post Iutc vcro ctiam lalcnles
ct profundiorcs incredulilaliscorum aperitcausas , ctdicit:
Quia sicut vos Gentcs quondam non crcdebalis Dco, ncc
tamen idcirco pcnitiis rcliquit vos Dcus, sed aliquando ad
ultimummisericordiamconsccutieslis '
: occasiotamcn con-
fcrcndjc in vos miscricordi.c ,
po[)uli Isracl incrcduiilas cv-
litit : ila cliam hi qui nunc dc populo Isracl non crcdidc-
runt, ct pro incredulilatc sua dcrclicli sunl , ut ad vos Dci

miscricordia flcctcrctur, non usqucquaquc rclinqucntur in

incrcdulitale sua; scd postcaqiiam plcniludinisGcnlium fuc-
rit implcla dlspcnsalio, cliam ipsi miscrjcordiam consc-
quentur. In quo volcns Apostolus bonitatemDci ostcndcre,
qiia incrcdiililalc alioriim salulcm facit, « Conclusit, //)-

Dqnltf Dcus omncs in incrcdulilalc , ut omnibus miscrca-

wtur"; » non quo ipsceisinjcccrit incredulilalis proposilum ,

scd ex ipsorum incredulilatis proposilo credcndi aditum

nliis qui ct ipsi prius incrcduli Cucrant, palcrecil. In his nu-
trm posilus locis Pauliis, ct aliiiis inUuMis hiijiismodi cau-
sas ,
quomodo Dcus inaluni proposiliim non coiilinuo rcso-

» Joan. XIX, iJ.- 2 Ummi. xi, a3. — Uln.l. 5. — * Ibi.l.aS. "' lil. iv,

>4. -Ll. .S(, i'j. - '

ll)i.l. Jj, iu — '
Ib..l. U.
 :

5G8 OniCF.NIS COMMKNTAr.I.l

cet el cxcidat , scd palialtir ct rescrvct : prospicicns qula

aliquid hcni in aliis falurum sit por allcrius propositum ma-
luni : ab hlsj opinor, dc quibus loqucbatur, retulit oculos
cordis stii ad ipsaai malilicc origincm, quod cam Deus cv
inilio in liis quibiis oborta cst , quicumquc illi sunt, pullu-
lanlcm , et nrbilrii libertate cresccntem ulilc non judicave-
rit resccarc; scd pcrmiscrit cos uti proposilo suo, scicns ct
prospicicns quod multcruin profcclus ct ulilitas cx maliline
illorum occasione consurgct ct intanliim apud , bonum Deum
virtuli locus cst , ut ct maliliac opus quamvis illi perniciosa
sit dc quo proccdit, bcneficium lamen pivTstaredispensclur
cuiagoncs commovct , cum fijcrit supcrala. Cousidcrans igi-

tur sanctus Aposlolus tautas csse bonilalis Dci divilias, et

tantuni divina^ sapicnlijc opus crga ralionabilcs agi naturas,
lanlum « Deus dives est in niiscricordia *, et divcs
ct quia in

«omncsqui invocantcum^ »ct lanta cst bonitalis ejus, ct

patlcnlicc, ct longanimitatis magnitudo, repente interiori-

bus cas cordis oculis inlucns, Immcnsilalcmque earum pcr-

spicicns sf uporc simul cl pavcrc pcrcuisus cxclamat ct dicil
,

« alliltido diviliarum sapicntine ct scicnlhc Dei , quam In-

» scrutabilia sunt judlcia cjus , cl Invcsligabiles via; ejus ' ! »

Lndectcnim Iiamana) mcnlis scnsus ista posset opinari , ut

scrvala unicuiquc arbitrii libcrlalc , allcrius malitiaj opus

vcrlcrclur allcri ad salulem , ct vincenti sc malilia palmam
conrcrrct ,
quas ulcnli sc pcrnicicmprffibct ? Ilis igitur gcnc-

rali ,
quanluni videlur, Aposlolus ralione perspcctis , cxcla-

mat et dicit, quia tanta cst altitudo diviliarum Dcl , et sa-

picnlioc cjus tanta cst allitudo , ct sclentia; nihilominus tanla

cst allitudo ( adomniaenim h^ccalliludinissermo descrvit),

ut scrulari judicia ejus, quibus unamquamquc anlmam at-
que omncm naluramrationabilcm dispensat, nemosuIHcIat,
nec vias Dci quibus providcnlia cjus inccdit invesllgare ali-

» F.j>Ues. II , /\. - ^ Roin, > , 1 2, ~ ' Iil, xr, 33.

 ,

iN eMst. ah nfkMAXoi;. Lir.. viir. 3(5^

qnls possil. Ali(|ins aiilcm (liciimis non solnm hoiniiuim

sod cl lolius civaUir.Y. IVoqno cnim in scrutabilia jiidicia
rjus, cl invcstigabilos via3 cjus diccrcntur, nisi quia nulla
ostcrcalura quac vcl invcstigarc valcat illa , vcl scrutari. So-
Ius csl cnim Filiiis qui novcril Palivm*, ct solus cst« Spiri-
»lus sauctus qid scrulalur omnia cliam alliludlnem Dci'. »

Et idco hanc altitudinem Dci , quam et inscrutabllem dicit

el invcstigabilcm % crcaturas omni inscrutabilem ct invcsti-

gablicm dlcll. Dc Filio vero et Spirilu sancto diccrc ista

non polcrat, quia Filius in Evangclio dlcil ad Palrem : «Pa-

» ler, omniamea tua sunt , eltua mea " : » et deSpiritu sancto
ipsc Paulus pronunciat dicens : « Nemo enlm sclt Iiominum
u quaj sunt hominis , nlsl spirllus hoininls qui in ipso est : Ita

»ct quae in Dco sunt, nemo cognovit, nisi Splritus DcP. »

^ idcs ergo quod Pauliis in pr.Tscnli capllulo iii Iiis quae di-

cit: « Quiscnimcognovit scnsum Domlnl , aut quls illi con-

» sillarlus fuit ^
? » dc crcaturls dicat naluram vero Trlnitatis ,

cxcipiat : qulppc cui nihll sit cnm creatura commune , nisi

Lenericcnti.T opus. Scd ct quod alt : « Quls illi conslliarius

»fuil' ?» non quasi minus ipse sulUcIcns consllio indigerct

altcrlus , sod consllil parlit ipcm nulliim quldem intcr crea-
tiiras csse pronunclat. ConsIIium vcro sapicnli neccssarlo
iii sapi<MUla sua cst ,
qul est Chrlstus , ct in sanclltate, qui

cst Splrilus sanctiis. Slmlll aulcm modo et , « Quis prlor dc-

«dilcl; ct rclrlbnetur eP^ ? » Inlciligcndum csl.Ncmo cnini
allquld factori suo prior conlulit : ((!iippc cum ctlam hoc
ipsum ([iic/d esl , unusquls(pic a condllorc susccpcrlt. «Quo-
» niam cv ipso, ct por ipsum , ct in ipso sunt omnia^ »Vi-
dos quomodo in nllimls ostcndit, quod in omnibus quaj su-

pradi\.it , slgnavcrlt mystciIumTrinllalis. Sicut cnlinlnp'.\x-

* M;illli. \t , 27. — ^ t (or. H , I n. — ' r>oin. \t. 31. — ' So:\n. NVit,

lo. — ^
I t^tr. II , I r. - ^'
r.:>!ii. M , \.\. I (\n\ ii , tG. — "llcm. m ,
'\.\.

]:.:.!. M., I. - ^ 11)1.1. 35.— •'11.1;!. 3n.

 \:

S-jO oniOEXIS COMMENTARU

senti loco qiiodalt : « Quoniam cx ipso, ct pcr ipsum , et in

» ipso sunt omnia , » convenit illis (liclis quae idera Apostolus

memorat lociscumdlcit « Lnus Deus Pater ex quo
in allis :

» omnia et unus Dominus noslcr Jesus Christus pcr quem

,

«omnia^ : «etitem in Spiritu Dei dicit revelari omnia^, et

per baec designat in omnibus esse providenliam Trinilatis

ita et cum dicit , Altitudo divitiarum^ , Patrem , ex quo om-
nia dicit esse, slgnlficat : et saplentl^e altltudinem, Cliris-

tum , qul est sapientia ejus, ostendit : et sclentioe allitudl-

nem , Spiritum sanctum qui etiam alta Dei novit , declarat

,

Verumtamen quod dlclt.^^x ipso , hoc ipsum quod sumus

indicat : Pcr ipsmri autem ,
quod per ejus providenliam dis-

pensamur in vila : In ipso ^

vero , quod perfectio omnium et

finis in ipso erit tunc cum erit Deus omnia in omnihus* : et

tuncc ipsi gloria insa^cula sa^culorum : Amen^ »/n scscula,

propter hoc quod pcrfectio omnium non intra unura soccu-

lum concluditur, sed in muUa protenditur, et vix aliquando
adimplenda spcratur. Junglt autem et Amcn ut inteUiga- ,

mus per inum ad istam beatitudlnem veniendum , de quo

scriplum est in Apocalypsi : « Ha?c diclt qui est Amcn^ »

1 I Cor. VIII, 6. — ^ Iil. II, lo. — ' Piom. xi , 33. — ' i Cor. ii , lo. —
• Rom. XI , 36. — ^ I Cor. xv , a8. — ' Roiu. xi , 36. — * Apocal. iii , i 4-
 IN EPIST. AD ROMA^OS. Lin. IV. tJJt

%\V\\\V\\*\Vi\\V\\^^^^V\X^^»\\*\>V\V\'\'VV\\\,\\\\VVV\VVlVV\V\'VVVV\\'VV\V\'VVV\XV\^VV\\V\VWV\\\'V>|

TJBER NONUS.

I. CuM pcr omucm lexlum Eplstolac In supcrlorlbus tlo-

cuisscl Aposlolus ([iioniodo a Jnd.Tis atl Gcnlcs a clrciniici-
,

sionc ad lidcni , a lillcra ad sphitnm , ab umbra ad vcrita-

latcm , ab observantia carnali ad observautiam spirilalcm
rchgionis summa translata sit , et hac ita futura Prophc-
ticis ostcndissct vocibus dcsignata : jam nunc spiritaHs hu-
jus obscrvanliac , ad quam cultus Dci ritum docuit cssc
Iranslatum , aggrcdilur morcs ct instituta sancirc , ct ait :

« Obsccro itaquc vos, fralrcs , pcr miscricordiam Dcl , ut

«cxhibcatis corpora vcstra hostiam viventcm , sanctam Dco ,

«placcntcm , rationabilc obscquium vcstrum. Et nolltc con-

» formari huic sasculo : sed rcformamlni renovatione scnsus
«vcslrl : ut probclis quoD sit volunlas Dci ,
quod bonum, ct

«bcncplacltuin , ct pcrfcctum'. » Quoniam, inquil, oslcn-

dinius a sacrificlis carnalibus rcccdcndum, sccundum quod

ct Prophcta dicit, « Ilostias ct oblationem noluisti, noc pla-
;»cita sunt tibi" : » nunc , ait, docco vos qiiibus hostiis dc-

loctoliir Dcus : et hrcc docco non quasi impcrans , nihil cnini

prollcit Lcgis impcrium, scd qiiasi qui ofllcium suscepcrim

rcconcihandi vos Dco, c obsccro vos , fratrcs; ct obsccro
j) non ])cr polcntiam , scd per miscricordiam Dci \ » Quia
cnim (sicnt supra ostciidi) omncs conclusi sunt sub pnc--

calo , nunc jam non iii niciilis, sed in niiscricordia Dci sa-

' U'Jiu. XII , I. — ^ Tji.iliii. x:vs.ix , 7. llcijr. X, 8. — Mlom. xii, i,

 ,

072 OHIGENIS COMMENtARIl

lus liumana consislll*. Quld aulcm cst quod vos oLsecro?

« Ut exhibcalis corpora vestra liosllam vivcnlcm , sanctam ,

»Deo placcnlem , ut sit rationablle obseqtiium

vcslrum^. »
Obsoquium hic cultum Dei dicit. Qui cuhus quoniam du-
dum in pecudum mulorum corporibus conslslcbat nunc, ,

inquit, in corporc ratlonabills homlnis offeratur, ct cor-

pora mogls vestra quam pecudum fiant sacrificium Deo, at

que in sacris aUaribus collocentur. Hi enim qui mcmbra sua

niorlificant ab inccnlivo hbidlnis ct furoris , et actus corpo-
vis sui Deo placitos habent , hosllam vlvcnlem , sanctam
placentem Deo rationablHler offerunt , et legem sacrlficio-

rum quce in Levitico hita est , sccundum splrllalem inlclU-

gentlam ccmplent. \ crbi causa , ut Ibl offercbant vitulum

primo loco , vcl secundo arlctem , aut tertlo hircum, aut

quarto lurtures , vel eliain pullos columbarum , ut in his
uniuscujusque anlma purlficarctur pro qualitate gestorum;
hccc nunc in suo corpore uausqulsque purificans, et spiri-

tali sensu disccrnens, ralionablH obsequlo vivcntem hos-

tlam offert Deo. De quibus slnguHs, cum In fibrum Levi-
iici ahqua diccrcmus ,
pro viribus explanare tentavlmus
qaomodo unusquisque rationablll obsequlo cuhus Dei, si

supcrbiam corporis sui vlncat, immolet vituhmi; si ira-

cundlam superct ariclem jugulcl; si hbidluem vlncat, iu

,

holocaustum offerat hircum; si vagos et lubricos cogltatio-

jiuni rcsccet volatus cohjmbas et turtures immolet. Sed
,

hxc, ut dlxi, si quis scire dlgnum putat, ibi latius dlsserta

r.^pcrlct. Nunc autcm Paulus obsccrat credentes iu Christo ,

ut ccrpora sua exhiLeant« hostiamvivcntem,sanctam , pla-

))centem Deo"'. » Yivenlem diclt hostlam, qure vitam , hoc

e;t, Chrlslum in sc gerit, ct dicit : « Mortcm Jcsu in cor-

» pore noslro clrcumrcrimus , ut ct vita Jcsu Christi in cor-

» )ore noslro manifci-lclur'. » Snnclam diclt, in qua sanc-

1 Rom. xr, 32. G;>l;it. iir^ 2 2.— ^ ro.ii. ?. c, i. — ^llii.l. — '
2 Cor, iv, 10,
 ,

iN i.nsT. \n F\0MVN0!i. i,in. ix. .'7.5

liis Splrllus habilal, sccundum quod in alio loco dlxit : « Aii

i>uoscitis ([uia Iriiipliiui Dci cslis, et Splrltus Dci habilat iu
» vobis' ? » Phicculcm Dco , ulpolc a pcccatis ct viliis scpa-
ratam. Hax autcm omnia raliouabilis cultus cst Dcl. Polcst

cuim pro taU cuhu rcd(h ralio, ct ostcndi cjuia dignum cst

Dco lalcs hosllas Immolari : ariolcs autom ct hircos, ct vi-

tulos Immorlah ct incorporco Dco ollbrri nulla ratio rccla

ot honcsta susclpict. Uxc ergo Ita faccrc , ct itarcolere Dcuiu

eos qui Chrislo crcdidcrunt, non solum docct Aposlolus
scd ct obsccrat pcr miscricordiaui Dci' : ut oslcudat pcr
hoc humauo gcncrl (quoniam proclive cst ad dclictum) hu-
jusccmodi hostias Del miscratione provisas : quibus si un-
quam lapsus accldcrit, pcr rallouabilo obsccpiium et hos-
lias co modo quo supra diximus immolatas , rcparari possit
anlma ac rcstilul ad salulcm. Quod aulcm multac sint mi-
scricordiac Dci , designat Paulus hi secunda ad Gorlnthios,
dlcens : « Bcncdlctus Dcus , ct Palcr Domiul noslri Jcsu
» Christl , Palcr miscricordiarum'. » Audis Doum , sicut
Chrisli patcr cst, ct sapicntia) patcr est, ct justilhc palcr
(quac omnia Christus esl) ila essc ct miscricordiarum pa-
Ircm. Ergo Chrislus sicut caslcra omnia est , et miscrlcor-

diae ipse cst, mlscricordiai mullac , non una : hoc cst, sicut
ihesauri sapIcntKX ct scientia3 in Ipso suiit, scd sunl abs-
conditi^; ila ct mIscricordia3 thcsaurus in Ipso cst , sed cst
absconditus : nc fortc sl ad subitum et ante tempus profc-
ralur, faciat me, ct si quis mihi in dcsidia similis cssc vo-
luerlt , negllgenlem. Vidcbitur crgo prajclpuc hostia vivens ,

ct saucta Doo placcns corpus csse lucoutaminatiim. Yc-

, et ,

rum quoniam videmus nonnullos sanctorum aliqtios cliam ,

Apostolorum habuisse conjugia , non usqucquaquc possu-

miis hoc dc sola vlrglnilatc sontlrc , quamvis in hujuscc-
modi hostiis habcrc primuin orihncm possit sicul : cl in Lcgo
* I Cor. III , iG. — 2 Roiu. xti , I. — ' a C.yr. i , 3. — * Coloss. ii , 3.
 ,,

Sj/j ORIGENIS COmiENTAMA

nlia erat hoslla saccrdotls , alla princlpls , alla synagogac , ct
alia unlus animas \ El quainvis in Ecclesla prlma post Apos-
tolos liostia martyrum , secunda virglnum vidcatur, lcrlia

contincntium; pulo tamcn quod nequc illi qui in conjugiis

positi sunt , ct ex conscnsu ad tempus vacant oralioni% vcl-

Ut Nazarscorum vota solvcntes , si in cacterls sancte agant ct

juste, ncgandi sunt corpora sua cxhibere posse « hostiam
»vivcntcm, sanctam , Deo placentem' : » nec rursuni cor-
pora virginum vel continenlium , si aut superbiae macula
aut avarltiaj sordibus , aut lingua3 maledicoe , vel mendacil
jmmundltla polluantur, hostiam sanctam ct Deo placcntem
putandi sunt cx sola virginitate corporis oblulisse : quia et
in Lege hostia cum offerretur, inspiciebatur a sacerdote di-
ligcntlus non sohim sl cx mundis essct animalibus , sed ne
aut in oculo haberct vitium , aut in aiiribus , aut in pcdibus,
ne claudum , ne luscum , ne surdum animal divino admo-
veretur altari^.Sicergo per omnia membradlscutlturetpcr-
tractatur hostla vlvens , sancta , Deo placens , quae rationa-
bihter offerenda est. « Et nohte conformarl huic saeculo;
* sed reformamini renovatione sensus vestrl : utprobetis quaj
»sit vohuitas Dei ,
quod bonum , et bene placltum , et per-

» fectum ^ » Sciendum est quod in Grasco habetur : « Ut pro-

«bctis quac sit voluntas Dei bona , et bcneplacita, et per-

»fecta. »Sed nos quia unus In utroque polest sensus vlderi

consuetudincm sequimur Latlnorum. « Nolite ergo , inqalt

» conformari hulc sa^culo. » In quo ostendit csse quamdam

formam hujus sacculi, et allam esse sajculi futuri : et si qui
sunt qui amant pra?sens sa^culum , et ea quas sunt in hoc
mundo sccundum formam
, sa^culi praesentls aptantur : qui
vero non respiciunt ea quae videntur, sed quae non videntur
et aeterna sunt , transformantur et rcnovantur ad futurl sac-

* Levilic. iv, 3, i3 , 22 , 27 et seq. — ^ i Cor. vii, 5, — ' Rom. xir,

l. — *^
Le\iuc. xxH, 21 et se<j. — ^ Rom. xn, a.
 IN EMST. AD nOMANOS. LIB. IX. J);.")

ciill formnm ' : cl iiulc fit ul ccs non agnoscat hlc mundus,
scd odio liaboat, cl pcrscqualur'. Scd ognoscunt islam for-
niani Angcli Dei, qui sunt Jc illo saccido vcuturo. El simllc
niilu vidclur cssc hoc illi diclo quo ait : « Sicut portavimus
iniagincm lcrrcni ,
porlcmus ct iniaglncm cocleslis*. » Vide
crc;o nc fortc cum vcult ira in cor tuiun, conformcm lc fa-

ciat huic skcuIo : simllitcr autcm ct concupisccnlia mala,

ct avarilia , cactcraque villa quibus pracsens saeculum dclcc-
taliir, formam tiLi sacculi przesentls imponant. Si vero e

contrario mansuctudo ,
patlcutla , Iciiltas , contincntla ,
11-

dcs , vcritas, ca^cra^quc vlrlutcs habltent in scnsu luocon-

formem tc futuri sacculi facicnt , el ita pulchram animac tuoc

spocicai rcddcnt, ut Ycrbum Dei quod dcspondlt eam sibi

in miscricordia cl fidcS dicat ad cam : « Tola es formosa,

» proxima mca , ct macula non cst in te ^ » Intende autem

diligcntlus quod ait, « Scd reformamini renovatione sensus
»vestri% » ut ostcndat formam quldcm culpabilcm prius :

enim formam maIiti>T habult omnis auima. Sed adhortatur

ex hoc sermo Apostolicus , ut illa abjccta ad singularura
Sirtutum spccicm rcformcmur, et ila dcmum possimus rc-
vclato vultu cordis glorlam Domlni spcculari ab hujusmodi
imaginc transformati. Quomodo aulcm inhacc transforme-
mur ipse edocet dicens : « Rcnovatione scnsus vestri. »Re-
novalur aulcm scnsus nostcr pcr cxcrcitla sapicnlinc , ct mc-
ditalioncm verbi Dci , cl Icgls cjus inlclligcntiam spirilalcm

et quanto quis quotidie cx Scripturarum proficit lectione ,

quanto altius iutellcctus cjus acccdit, tanto sempcr novus

ct quolidie novus clficitur. Ncscio autcm si potest rcnovari
scnsus qui piger cst erga Scrlpluras dlvlnas et intclIigculI.TC

spiritalis exercitia ,
quibus possit non solum intclligerc qu.-c

scripta suut, vcrum ct explicarc apcrtlus, ct manifestarc

*2 Cor. IV , 18 — 2 Joan. xv, 19, 20. — ' I Cor. iT, 46.— * Osee u,

19 , ao, — * Cautic. IV, 7. — * Roiu. xii , a.

OyG ORIGEMS COMMENTARIA

diligcnllus. Polest tamcn ficri ut non omnls sensus In lioc

possit rcnovarl, ut agnillonc sclcntia: dilatctur. Polcstcnini

renovai'1 scnsus ad justlliam , ad contincntlam, ad mlscrl-
cordiam , fidem , palicnliam. Sed vide quid in sequcntibus

huic rcnovalloni scnsus adjungat Apostolus. « Ut proLelis ,

» Infjuit , qu?e sit voluntas Dci, quod bonum , et beneplacl-

» tum , et perfectum *. » Et utlquc nisi ad omnem sclenliam

rcnovatus sit scnsus , et tolus Dci sapicntia Illumlnatus,
probare non potcst quK sit voluntas Dei. In mullis enini
putatur csse voluntas Dci , ct non est. In quo bi utique qui
sensum non habent rcnovalum et falluntur. Est , errant ,

autcm revera non cujuscumquc scnsus, scd valde renovati,

et (ut Ita dlcam) adDel jam imaglnem reformati ,
probare
in singalis quibusque quac agimus , quae loquimur, quaj co-
gitamus , si slt voluntas Dei et nibil omnino vel agere vel
; ,

dicere, vel cogltare quod voluntallDel non senserlt conve-

nlrc. « Quce. slt , inqult , voluntas Del quod bonum et be-
, ,

»neplacltum, et pcrfectum^. » Si sccundum hoc legamus

quod In latinis codlcibus invenimus , hlc erlt sensus : Qula
voluntas Dei est quidquld bonum , et bcneplacltum , et per-

fectum est : ncc potcst ahud velle Deus , nisi quod bonum
est : et utlque quod bonum est et perfectum , sine dubio
hoc Deo placet. Si vero secundum hoc quod dlxlmus apud
Graecos habcrl , id est , * Ut prophctis qusc sit voluntas
»Dci bona, ct bcneplacita , et pcrfecta', quidem » potest
idcm quod supra diximus , vldcrl , quod omnls voluntas Dei
hona sit ct bcneplaclta , autem et tale , ct perfecta. Potest

aliquid in his sermonibus senliri quia Dei quldcm voluntas ,

sempcr bonaest, sed non scmpcr bona ejus voluntate dls-

pensari meremur, neque beneplacita ct pcrfecta. Yerbi
causa , rcgcm fuit quidera voluntas
ut ungerctur Saiil in
Del sed
, non beneplacita, neque perfecta. Irascensenimpo-
* Rom. XII, 2. — ^ Ibid. — ' Ibid.
 IN liPIST. VD ROMVNOS. I.IB. K. ^77
pulo ,
qnl rcfutavoral Dcuni liabere supcr se rcgcni ', rc|j;cm

ois Iiomiucm jussil iuslilui. Scd cl Proplicla c\ pcrsoua Dci

dicil : « Diuiisi ros sccunduin dcsidcria cordis corum , ut
• ircnl in cupidilalibus suis'. « Sic crgo aliquundo fil voluu-
tas Dei in his in quibus coucupiscimus et dcsidcramus :

scd qui rcnovalus cst scusu , probarc dcbct si volunlas Dci

htxc bona csl , ct bcncplacila, alquc pcrfccta , ct non lalis

qua3 magis dcsidcriis noslris iudulgcal, quam ulllitalibus

consulat. Sed jam ad sequcntia converlamur.

II. « Dico cnim pcr graliam ,
quas dala csl mihi , omni-
»bus qui sunl inlcr vos : non plus sapcrc quaui oporlct sa-
»pcrc, scd saperc ad sobriclatcm : uulcuiquc slcut divisit
»Dcus mcnsuram fidci. Sicut cnim in uno corporc midla
» mcmbra habcmus mcmbra aulcm omnia non cumdcm ac- ,

»tum habcnt ila mulli unum corpus sumus in Chrlslo sin-

: ;

»guli autcm altcr alterius mcmbra'. » Sclendumprimo cst,

quod ubi nos habcmus « Omnibus «jni sunt inlcr vos a : :

in Gr.Tco habctur : « Omni qui cst iu vobis. » Qui scrmo

utique ad eos indicat vcrbum ficri qui cum anlc non fuc- ,

rint , nunc essc cccpcrunt. Dcus cnim ut idcm Apostolus ,

ait , «vocat qua: non sunt,tanquam qua[? sunt'^ » Non sunt :

autem hi qui partlcipcs non sunt cjus qui vcrc est , qui dixit
ad Moyscn : Dic Filiis Isracl : « Qul cst , misit mc ad vos \ »

Quod crgo aitPauIus, « DIco cnim omnibus qui sunt inlcr

» vos ", » vcl, ul in Grajcls habcrl diximus , c Omui qui cst in
» vobis, » similc est ac si diccrct : « Dico cnim » omni qul Iji

Dco non plus sapcre quam oportct sapere. » Verumta-

est , «

mcn vldcndum cst quia Paultis (sicut ct in allis diclt) non ,

in suasoriis saplcnllai carnalls vcrbis, scd pcr graliam rjuac

sibi dala cst loquitur'. Est cnim mulla diircrcnlia pcr gra-
tiam loqucnlis, ct pcrhumanam saplcntiam. Deuiquc et rcbus
* I Reg. VII , 7 et ssq. — ' Psaliu. i.xxx , i3. — ' Rom. xii , 3 ct seq.
— Md. IV, 17. — '
EioJ. m, 14. — * Rom. xiij 3. — ' i Cer. n, 4-
 ,,
,
;

SjS OMGliXlS COMMENTARIA

Jpsls sfppc compcrtum est , nonnullos cloqiienlcs ct cra-

ditos viros non solum in sermone , sed in sensibus pr.xpo-
tcnles, cum mulla in Ecclesiis dixerint , et Ingenlem plau-
sum laudis acceperint , neminem tamcn auditorum cx liis

qua3 dicta sunt compunclionem cordis acclpere , nec profi-

ccrc ad fidem , nec ad timorem Dei ex recordatione eorum
'
qurc dicta sunt incitarl : sed suavilatc quadam, et dclecla-

tione sola auribus capta disceditur : snepe autcm vlros non

magnae cloquentine , nec compositioni sermonls studentes
vcrbis simplicibus ct incompositis multos infidelium ad fi-

dem convertcre , superbos inclinare ad bumilitatem , pec-

cantibus stlmulum conversionis infigere. Et hoc utique sig-
num est , sicut in praescnti Apostolus dicit , per graliam lo-

qul quac dala est cls*. Ego autem puto, non solum In verbo
Dei Ecclesiam docentibus adesse gratiam , si talls sit sermo
qualem supra dixlmus ,
qui auditorem non tam delectet
quam slimulet , et ad profectum allquem virtutls adducat
'
scd et in omnibus fere qux aguntur in vita , ita esse deprc-
hcndes. Est enlm aliquls qui et in eo quod agit et in eo quod
loqultur , habet gratiam : et alius qui interdum et prudcn-
tius loquitur, et diligcQlIus ac laborioslus agit , nequc in ver-

his suis, neque iu gestis invenit gratiam. Denique , sicut et

in alils jam diximus , scrlptum est quia et Joseph invenlt gra-
liam in conspectu prlncipls carceris ^ , et Esther invenit gra-
tiam apud regem^ Pieperimus autem nos in quodam secre-
tlorc libello scriptum quasi Angelum quemdam esse gratiae

qui etiam vocabulum ex gratia traheret. Ananehel eulm di-

cltur, quod est interpretatum gratla Dei. Hoc ergo scrlp-

tura illa contlnebat, quod missus esset a Domino iste Angelus

ad Esther ut el gratiam darct apud regem. Sic ergo

, afia vlrtus

est sermonis qui per gratiam dicltur : et alia vis doctrlnae po-
testas. Alius autom sermo est ex ejruditione comiQUQi , qui

* Rom. xir , 3. — ^Genes. xxxix, 21. — ' Esther 11, 17.

 »,

IN EPI?T. Ar> nOM.VNOS. l.IR. IX. 079

quamvis laulns j^il , cl nrl(^ couiposllus , tanicn si non pcr j^ra-

tiam vcl «licllur\cl scrihilur , dclcclare forlassis polcsl lcgcii-

lcm , adduccrc aulcui arl prorcolum non polx^st audilorcm.
Paulus iuilur nonsoluin ipsc qua*. dicil pcr graliamdicil, scd
rt audiloribus suis prccalur gratiamdari ; ct non solum gra-
liam, scd cl mulliludiucm gralia^. Sic cnim scribit : « Gra-
» tia vobis nndliplicclur *
: » cl in omnibus Epistolis suis di-
cil : « Cralia vobis , ct pa\. » Scd vidcamus quid cst quod
^jcr grallam qunc data cst sibi , Apostolus dlcit omnlbus qui
sunt intcr Romanos. « IXon plus , Inqint , sapcrc quam opor-
»lct sapcrc, scd sapcrc ad sobrictatcm^ »\idctur adhuc ad
supcrbientcs ramos olcaslri , ct insultantcs ramis qul de bona
oliva dcfracli sunt, cllam bunc aptarc scrmoncm , ct dlccrc

cis , nondebcrc pbis sapcre quam oporlctsaperc' : quod sl-

mlle qucm dixlt « Noli superbe sapere *

cst Illi sermonl : :

lioccstenim plussapcre quam oporlct. Sclcndum tamcn cst

quod ct c.Tteri crudill vlri uluntur hac defmlllonc, ut na-
turam vcl causam pcccali in co ponant sl aut addalur ali- ,

quid virtullbus , aut mlnuatur. Vcrbi gratla, justltia vlrlus

cst ; ct si quis minus aliquid facll quam justllla patitur, sinc

dublo Injustus cst. Si quls vcro sub speclc ]uslitia3 crga vln-
dlctas nlmlus fiat, ct sosvlus agilct uUIones, in crudclila-
lcm e.v justllia devolutus est. Lndc ct Salomon diclt : « Noli
»fierl juslus multum*. » Slmllitcr cl libcrtas , sl iutra tcm-
peranliam suam slt , vlrtus est : sl mlnus habcat , limldllas :

si ampllus , temeritas nominatur. Pari modo ct prudenlia si

in sua mensura sit virtus cst si mlnus habcal Imprudcn-

, : ,

tia : sl plusquam oporlct ,malilia appellatur. Indc puto quod

ct scrpens in paradiso prudcutior dictus slt caclcris bcstiis ,

hoc cst , cxcedens mensuram prudcntia?:, ct In partes mali-

i.\vc prolapsus*. Indc ct fllilhujus socculiprudeutiores dlcun-

" * I Peti-. I, a.— ^ Roin. xii , 3. — ' IJ. xi , 17. — * Ibid. 20. — * Ectlcs.

yii, 17. — "^

Geues. iii, i.
 ,,,

38o Or.IGENIS COMMENTA.niA.

tur quam filli lacis : plus enim sapiunt quam oportct snpere *.
Et sic in singulis qiiibusque virtulibus potest aliquis plns sa-
perc quam oporlet sapere. Potest cliam in castltate aliquis
plus sapere quam oportct sapcre, ut sant illi « qui attcndunt
Dsplrilibus scducloribusj et doctrinls dacmonlorum, in liy-
«pocrisi falsa loquenles , cauteriatam liabentes conscienliam
»suam , prohlbentes nubere , et abstincntes se a cibis quos
»Deus creavit". » Isti plus sapiunt de castitate quam opor-
lcl. ]Minus autcm sapit quam oportet luxuriosus et inccstus.
Ego auicm dico quod et baerellcl plus sapiunt dc Cbristo quam
oportet snperc ,
qui negant eum Dci creatoris esse lilium
sed allcrius ncscio cujus melioris Dei. Sed et illi plus de
Cbristo sapiuut quam oportet saperc , qui negant eum ia
carnc venisse, et natum csse cx Virgine, sed cceleste ei ccr-
pusassignant. In hiscrgo omnibusPauIus nos vult « nonplus
» sapcrc quam oporlet sapere , sed sapcre ad sobrietalem ^
: »

quod in Groeco dlcilur cwoooTJvr;, inuostrisautcmcodicibus

hoc est j in SciMpturis divinis sobrietas a majoribus interprc-
latiim cst ab aliis tamcn erudilis viris tcmpcrantia ponitur
: :

quoc temperantia una ex quatuor generalibus virtutibus ha-

bctur. Et in hoc crgo loco mclius Apostoli dicla lucerent,
si haberemus ct nos scriptum secundum Graeci sermonis vir-
tutem , « sed sapere ad temperantiam' : » hoc est , ut In om-
nibus vcl qusc agimus , vcl quae loquiraur , vel quae scntimus
temperantiam teneamus. In his enim quae supra enuracravi-
mus nequc araplius neque raiuus fieri debcre , raodura ser-
vare novit soId tcmpcrantia. Post ha:c ait : « Unicuique sicut
» divisit Deus mensurara fidel ^*
: » hoc est , ut sciat unusquis-
qucetintelllgatqure in eo sit raencuragratiaeDci ,quam con-
sequi mcrult pcr fidem. Inlcrdura enim accipit quis a Deo
ut sapiat in opcrc charitalis , aut ut sapiat in oflicio visitandi

* Luc. XVI ,8, — 2 I Timolli. iv , i , 2 , 3. — * Rom, sii , 3. —

' Ib.J.
 ,

IN EMST. AT) l\0\rVXf>S. 1,115 IX. .'«Sl

aiil crga niisoricordias paupcrum , aul circn (lcbilium cu-

ram , aut criia viduarnm ol pupillorum «Irfonsioni^m , aut
cv^A hospilalilnlis solliciludincMii. ILxc crgo sinj;ula divisit
unicuiquc Dcus sccundum mcnsuram ridci. Sccl si his cjui

acccpit praliam ul dc uno aliquo horum scipcrct , non inlol-

ligat mcnsuram gralix sibi daLx, scd vclit sapcrc dc sapicn-

lia Dei , do vcrbo doclrinac , dc profunuioris scientiaj ra-

lionc , in quo graliam non accipit , ct non lam discerc velit

quam doccrc quic ncscit ; islc cum niinus saplat ,

plus vult
sapcrc quam oporlct. Non cnim sapit ad lcmpcranliam ut
custodiat « unicuiquc sicut divisit Deus mensuram fidei*. »

Vcrum ut cvidentius adhuc dc his Aposlolus dcsignarct , in-

troducit cxcmplum , et dicit : « Sicut cnim in uno corporc

• mcmbra habcmus mcml)ra aulcm omiiia noa cum-
mulla ,

»dcm actum habcnl ila mulli unum corpus suinus in Chri-

:

»sto, singuli aulem allcr allcrius mcmbra^ » ordlnalissimc :

per hncc componens omne corpus Ecclcsio}; nt sicut mem-

Lra corporis singula quaeque proprios liabent actus, et ofTi-

ciis suisunumquodquc deservit ncc lamcn possibilc cst ut ,

non conscnsu mutuo sibi inviccm ccdant ita, inquit, ct in :

Ecclcsiaquaccst corpusChrisli diversos singuli hnbcmus ac- ,

tus. Verbi gratia alius studium omnc crga saplcnliam Dci

:

et doctrinam vcrbi adhibet , ct in mcdilationc Loiiis divinac

dic ac noclc pcrsistit ; ct est magni hujiis corporis oculiis.

Alius , ut supra dixiinus , erga minislcrium fralrum , ct in-

cligenlium curat; ct cst sancli hujus corporis ninnus. Alius

sludiosus auditor cst verbi Dci; ct auris csl corj)oris. Aliiis

ad viscudos dociimbcnles , ct rcqulrcndos liibulanlcs , cl po-

sitosin neccssilatibus eruendoscst impigcr; qiil pcs sIik^ du-
bio Ecclcsiaslici corporis appcllalur. Et ila iinonias iiiiiiiii-

«jucmquc propcnsius crga unnm aliquod onicliim, ol sjic-

cialius opcram dnrc; cajlcra vcro scqucnlia hubcic. Ncqiic

* IU)m. XII, 3. — - Ibid. /, , 5.

S82 ORIGENIS COMMEXTAI\I\

cnim hoc dlcimiis qiiod unum suflicerc dcLeat scd secun- ,

dum formnm propositi cxempli. Slcut verbi gratia oculus , ,

speciale officium habet ut videat unum tamcn est cx om- ,

nibus ct in omnibus mcmbris, et cum singulis agit omnla,

et cum Ipso singula quoeque agunt omnia; Ita et qui per gra-
liam fidel unum aliquod donum speclale merucrlt IUud qul- ,

dem prlncipaliter admlnlstrat; In omnibus vero actlbus so-

clus cumcffitcris habetur etparllccps. Quomodo autem cor-
pus Istud In Chrlsto slt , Id est , In verllate, et saplentla, et

juslitla , et sancllficatlone , quae omnla Christus est, sape

jam dlxlmus. Jam vcro sl in hoc corpore verbl , gratia , ut
slt ahquls oculus quod ,
cst in corpore loto nobllius; vcl ma-
nus , quod sequentl loco haberl potest; aut aurls , aut hn-
gua , aut caetera quaeque quse vldentur honestlora esse : et

rursus ut slt allquod ahud membrum cxhls qure vldentur In-

honestiora esse; ipse allquld causge pracstltcrit , an Dcl volun-

tateabsque ulhsomnlno causls Ule Illudconstltutussit mem-
brum , supra nostram esse Intelllgentiam puto. Verum ne hi
qul naturas dlversas asserunt anlmarum , ct a dlversls con-
ditorlbus Inslitutas , locum confirmandl dogmatls sul inve-

nire videantur , ea qusc nobls In superiorlbus de vasis hono-

ris et vasls contumellie dlsserla sunt , etlam in praesenti
sufficlantloco^ Nunquamenim concedendumest,ut slve in

praescnll, slve in praetcrllls, sive eliam In futurls s.tcuHs ,

non ita unumqucmque dispenset divlna provldentla , ut

unluscujusquc merltum arbitrll hbertate collectum mate-
riam praebucrlt dlspensantl. Justus est enlm Deus , et injus-

tltla non est apud eum^

III. « Ilabcntcs cnlm dona secundum gratiam quae datn
» cst nobis , dlffcrenlia slvc propheliam secundum ralio-
,

)> ncm fidel , slve mlnlslcrlum In mlnlslrando , sive qiil docet

»in docUina, qui cxhortatur in cxhorlaudo ,

qiil Iribult ia

* Rom. IX, 21. — ^ Joan. vii, i8.

 iN EPisT. AD roimAnos. Llft. I\. 583

wsimplicilalo , qui pr.xcsl in solliciliulinc , qui niisciclur in

»hilarilalc'. » Cum divisscl sin^ulos quosque crcdcnlium
mcmbra csse unius corporis Chrisli nuuc quasi , clivcrso-

rum mcmbrorum diversitatem opcris enumcrat; ct vcrbi

causa , vclul oculo visum, ila nicnli, qua) cst intcrior ocu-
his ,prophclia?, assignat olhcium; cl alii tanquam manui mi-
nisterium ascribit; et alii lanquam linguai doctrinam tri-

Luit : simililer cliam coetcra. lllud quoquc quod nobis in

ambiguum vidcbalur, absolvit, ubi quocrcba-

supefioribus
mus ntrum unumquodquc mcnibrum ad honesta, vel mi-
iius honesla corporis ofUcia ahquid cx se causa3 pra;bendo
venerit : an nullis c\ causis , scd sola Dci volunlate honcs-
tum, vcl minus honcslum cssc mcmbrum unicuique dcle-
gatum sit, Quod ergo ibi nobis rainus clarum fuit hic Apo- ,

stohis evidenlcr aperuit diccns, « sive prophetiam , sivc

Dministcrium »sivc rcliqua dona gratiarum «sccundum ra-
,

» lioucui fidci » dari : quainvis scrmo islc , hoc cst , « sccun-

4>dum rationcm fidei", »apud Latinos minus propric trans-
hitus vidcatur. A-jxlo-/iy. cnim in Gr^xco non lam ralio quam , ,

mcnsura compelcns dici polest, ut quia uno non potcst ,

duobus scrmonibus cxplicetur. «Sccundum mensuram crgo

»fidei » uniuscujusquc diversitates dari pronunciat gratia-
rum, ut, vcrbi causa , acccpta quis gralia illud vcl illud
mcmbrum in Christi corporc fial. Et hic quidcm mcnsin\i7n
fidci cansam capicndarum posuit graliarum : ad Corinlhios
Tcro scribcns ait : « ( nicui(|uc aulem datur manircslalio
» Spiritus ad id quod cxpcdit ' : » cl posl pauca addit : « Oni-
»nia autcm opcralur uims al([uc idcin Spiritus , dividcns
«unicuiquc prout vult''. »Undc mihi vidctur lani adRoma-
nos {(uam ad Corinlhios scribrns , trcs capicnda> grali.c nio-

dos docjre, ut cx nobis in co agi aliquid o^^lendal ,

pluri-

nHun Uuncu in Dci largilione consislcrc. Ponil crgo cl mcn-

* Ruiii, su, , 7. —,2 i).,iil. 0, — "'I Cor. xir, 7, 8. — "
IbiJ. 11,
 ,,

384 oniGEMS COMMKXTAillA

saram fidci *
osse , pcr quain quls gratiam capil : ponit et ad
id ijuod expcdit' ddvi; ct Spirltuni dividcrc prout vulf. Lt
ergo tanla in nobis fidcs invenialur, quanta possit sublinno-
reni grallam promcreri , noslri operis vidclur ct studii : ut
aulcni ad id detur quod expedlt , ct utile sit acclplenti , Dei
judicium est; vel omnlno si dari vclit, in ipso est. Ideo et
in aliis idera Apostolus dicit: « Nunc aulem Deus posuit in
«corpore unumquodque membrum prout volult^ » Voluit
autcm Dcus sccundum rationcm vel mensuram fidci quse est

in nobis; vel voluit ad id quod expedit. Nisi forle ila aliquls

el hoc vellt intclligere , «Deus posult in corpore unumquod-

» que mcmbrum prout voluit , » ut voluit ad membrum magis
rcrcralur, hoc est, prout voluit, prout cleglt, prout operara
dcdit; nc videatur de homine arbltril potestas auferri. Ve-
rumtamcn cx hoc quod alt darl grallam ad id quod e.rpcdit
polest fierl ut elsi sll in aliquo mcnsura fidei tanta qux ex- ,

celsiorera gratiam mereatur accipere , si sanctus Spirllus

futura prospiciens expcdlrc acciplcnllnon judlcct, necessa-
rio dlvldat uniculqueprout vult ct expedlt. Denique nonnul-
los vldemus accepisse graliara doctrlnoc vel exhorlationis ad

plebera , et cx hoc ipso elatos atque in superbiam vcrsos in

judlcium Incidlssc DlaboII : alios acceplsse quldem gratiam

sed negligenlia anlml ct vltai desidia corrupisse : undc erat
et Ille qui acceptum denarium in sudarlo colligavit , ncc opc-
rari ex eo allquld volult'' . Propterea denique et Apostolus
scriblt ad charlsslmum sibi fdium diccns : « Noli ncgllgere

» gratlam quoe In lc csl ^

: » lanquam sclens posse graliam

per negligentiam deperuc. Quod aulcm dlxlt : « Secundura

» rallonem vd mcnsuram fidei% »puto jam plonc in superlo-
rlbus cxpositum qua; slt fidcsquic a nobis rcquiralur, ol qune
sit qurc a Dco per gratiam dalur sccundum hoc quod idcm
» rioin. XII, f). — ^ I Cor. sit, 7. — MLLJ. 18. - ^' Luo. xix^. 20, 2 r.

.— 5
I Timolli. IV, i.i. — ^ Roiu. xii, 3.
 ,

IN EPisr. An noMvxos. Lin. ix. 385

Aposlolus dicit : « Alil fidcs in codem Spiritii* : » ct itcm
ulii Aposl(>Ii ad Domiiuun dicnnl « Augc uobis
: fldinn ^
: »

quod lldos ({tiidcui (puc spcrct ct crcdat, ct absquc ulla du-

bilnlionc confidat, iu nobis cst : ralio vero fidci ipsius , ct
scicnlia, et pcrfcclus coruui cpu-e crcdiuuis iulcllcclus, do-

nalur a Dco. Scd cl illud in loco uon omillamus (|uod vidc-

tursccrclioris essc myslerii. Si cnim in pra^scnll sncculo dat

Deas unicuique '^vnliam sccunduinnioisuram fidci^ , slnc du-

Lio ct in fuluro dablt unlculquc graliam pro mcnsura mcri-
lorum : ct si in pra.^sculi sacculo talls csl Dcl dispensallo, ct
talls crlt cllam in fuluro; quomodo non ct In prceterltis sa^-

cnlis, qua: fucrunt anlc nos , simllis Dci dlspensalio erga

omucm rationabllem crcaturam fuissc ci*cdctur? Scd jani
vidcamus quas sinl dona quic enumerat sccundum grallam
dala. Prophella , Incjult, ct ni"jiif.lerlum , ct doctrlna, et

exhorlallo, et Irlbullo (hoc cst, priTslallo ), et pra3csse,et

mlscrcrl ^ IIIs jungit et charllalcm , ct co^lcra. Dc quibus

dicat fortassc allc[uis : SI hicc omnla pcr graliani dnntur,
non erllin culpa si (piis non prophclct, aut non ministrct
aut non doceat , aut nou cxhorlclur, aut non tribuat, aut
non praisit, aut non miscrcalur, aut non diligat; qula ho-
rum omnlum gratiam non accepit. Sed ad hxc dlccmus :

SIcul cst lidcs quam doculmus csse In nobis , cl rursus cst

fidcs qii.-c pcr graliam dalur, slciit supra dixlmus scrlptum

csse : « AHI lides in codem Splrltii* : » ila cliam in unoquo-
quc horum qua3 supra cniimcra\Imus a Dco pcr gratiam
dari , cst ct In nobls alic|iiid, nd ciijiis unuscjulsquc mcnsii-
ram vel rationcm grallam promcrctur. Nccpic enlm dc sola
sapicntia acciplendum ilhid cjuod scriptum cst , ([uia « clsi

»sit aiiquis pcrlbctus In filils liomluuin , sl dcsit ci saj)iciilla

«qiKX cx lc csl, ad nihilum rc[nilabilur ". wEodcni namqiio

1 1 Cor. XII, 9.-2 I.iic. xvTF, 5. — 3 Iloiu. xit, 3. — * IbiJ 6, 7, 8 ct

jcij. — ^ I Cor. xii, g. — ''
S.i^), i.\
j
G.

MII, »5
 ,

38() OhlGEMS COMMENTAWA.

nioilo possumus dlcere : Etlamsl slt aliquls pcrfcctus In fjcle

In filils honiinum , sl dosit ci fules qucc ex tua gratia cst , in

nlhilum rcputabitiu'. Ita et si pcrfcclus sit quis iu minlste-

rio , si desit ei a Deo ministcrli gratla , in nlhilum rcputabi-
tur. Ila et si pcrfectus slt In doctrlna quis , ct dcslt ei doctri-

nse gralia qnrc cx Dco cst, in nihllum rcputabltur. Et ita in

omnibus his qure euumerala sunt , est quredam perfectio In-

ter fiHos hominum quam labore el studils proprlls assequun-

turjjsive in sapientla , sive In doctrina , slve in ahls olficlls :

quactamcn sinonhabeant aDcograliam datam , nihllerunt:

qula sl dcsit eis gratia Spiritus, nec membra esse Chrisli
corporis possunt. Sed In hls qua^rltur sl potest esse ahqua
in nobis vel ex nobis prophetiffi species qu.TB non totum ,

habeatexDeo, sed ahquantulum ellam ex humanis studlls

capiat. Hoc quldem apud caeteros valde impossiblle videbi-
lur; apud Pauhmi tamen cvidentcr probatur dicentcm :

« /Emuhiminl autem donamajora, magls autcm utprophe-

»tclis*. » In quo sicut nemulatur quis mlnlsterlum , et doc-

trinam , ct exhortalionem , ct cnelcra , per hoc quod adhibet
erga ha?c studlum ac laborem , ita et erga prophetiam ficri

debere ostcndit Apostolus.Undc prophetia IntelHgenda est

hajc quam docct Apostohis, non illam essc pcr quam dlcl-
tur « Hasc dicil Dominus » Illa cnim usque ad Joannem
: :

stellt, secundum quod In Evangeho scriptum est « Lex et :

«Prophetae usque ad Joannem' » sed illam de qua idem :

Aposlolus ait : « Qui prophctat , hominibus loquitur ad cedi-

ji ficationem , et exhortationem , ct consolationcm^ » Pro-

phetia ergo dlcitur apud Paulum cum quis loquitur homlni-

l)us ad aedlficatlonem , et cum loqultur ad exhortatlonem

et consolationem : ct idco adhlbere studium ad hujusce-

modi prophetiam possibile nobis est, et est in nostra potes-
tate ut nobis iu ha3c operam danlibus, si secuudum ratio-

> I Cor. xu, 3i , XI7, I. — ^Luc. XVI, i6.— ' iCor. xvi, 3,
 ,

IN tPisT. .\n ROMANos. un. IX. 087

noni vcl monsurnni fidcl hccc faclnnis, addaliir cl llla quae
ox Dco ost prophclia. Esl autem secundum Apostoium eliam
nlia specics proplicli.T , de qna dicil : « Si vcro proplielclis ,

Binlrct aulcm quis infidclis , vel idiota, arguilur ab omni-

»bus, judicatur ab omnibus, occulla quoquc cordis cjus
y> manifesta fiunt , et tunc cadensin faciem pronunciabitquia

jvcrc Deus in vobis esl'.

» Sicul enim h Spinlns Dcl ouinia

» %
scrutalur verbum Dei omnia cliam quoe lu occulto
» ila et

sunt perscrutatur maxlme cum « verbum vivens sit et eiTi-

: ,

»cax, et penetrabillus omni gladio utrlnquc acuto, pcne-

«Irans usque ad divisioncm anima^ et splritus, compagum
sqnoquc ac medullarum'. «Elenlm cum moralisin Ecclcsla
scrmo tractatur, tnnc uniuscujusque Intra semelipsum con-
scientia stimulalnr, recognosccntis ex his quic dlcnntur pro-

pria peccala , ct rccordanlis si qna forlc in occulto comml-

serit. Interdum aulcm et ajstlmatlo ipsa prndcnllum , vel ex
vultn, vel exmoribas ,vel exmotu uniuscujusqueconscien-
liam colligenllum , prophetijc specicm tenet. II-xc nobis dc
prophclI;c gralia dicta sint. Poslhwc sequilnr «Sive minls- :

«terium in miuistrando*. » Possumus hasc omnla ad illani

regulam revocarc qurc snpcrius dicla est : hoc esl : « Non
»plus saperc quam oportcl saperc' : » ut, verbi causa, dl-
camus non dcberc eum qni minlstrat , in ministrando plns
sapere quam oportet sapere : et qul docet, iu doctrinanon
plus sapere quani oporlct sapcic : ct qnl exhorlatnr, iu

exhortalionc non plns sapcre qnam oporlet sapere. IMnlli

enim accepto minislcrio , vel accepta doctrlna plns sapue-
rnnt qnam oportult saperc : ct elali In arrogantiani , vcl iu

delicias rcsoltili ,
pnrcipitcs corruerunt. « Qui exhortatur ia

«exhortando". » Exliorlatio speclcs est doclrIn;e et vcrbi

quo afllictac anlmas Scrlptnrarnuj divinarum prudentcr ap

* I Cor. XIV, 2,| >

2^' — ^ Iil. 11» 10. — ' Iklji. IV, 12. — * Iloin. xu ,
~,

— * llud. 3. — "iWiu. ill, 8.

 ,

588 OniGliXIS COMMENTARIA

lalis ct in unum colleclis sermoniLus relevantur. Accidit

enim saipe animaj tribulalionum nimietate desperatio; nec
facile reparari , aut refici quibuscuoique verbis polest ,

quamvis pollla illa sint et plausibilia. Si vero sermo ha-

bcns virtutem graliaj Dei fuerit adhibitus, tunc cor cjus
penelrat , ct consolalionem pi\Tbet , ac spem revocat des-
peratione submota, secundum illud quod per Prophetam
dictum est a Domino : « Sacerdoles loquimini in corde Je-
»rusalem^ »

« Qui Iribuit in slmplicitate , qui pvajcst in sollicitudlne ,

»qui miserclur in hilarltatc^. »Qui tribuit et proestat indi-

gentibus, oportet, inquit, ut in slmpllcltate cordls hoc fa-
cial; hoc est , nc vldeatur quldem benefacere indlgenllbus ,

corde vero laudcm quasrat ab homlnlbus. Non est ergo slm-

pllcltas si aliud agi vldeatur in manibus, et aliud quaratur
In corde. Quiveropra;estfralrIbus, vel qui pncest Ecclesiaj
in solllcltudlne esse debet non humanarum causarum , nec
sascularlum rerum (ha!c enlm sollicltudo aliena debet esse
ab hls qui Ecclesiffi pra^sunt) : sed talem reclpiat sollicitu-
dinem qualcm Apostolus dlcit « Concursus in me quotidia- :

»nus, soUIcitudo omnlumEccIesIarum. Quis infirmatur, et

»cgo non infirmor? Quisscandalizatur, el ego nonuror*?»
Qui ergo prKCst Ecclcslls talem solllcltudinem habere de-

bct , ct illam aliam sa^cularcm habei-e omnino non debet.

« Quimiscretur in hllaritate'. »Videatur forlassis unum at-

que idem esse quod supra dixit « Qul tilbult in simplici- ,

»tate,»et hoc, «Qui mlseretur in hilaritate. «Sedmlhi vi-

detur unum forlasse opus esse , non tamcn et operis ipsius

unus affectus. Aliud est enim dare indigenti , et allud est

affectu miserIcordia3 cum indlgente partlri : et ideonon vult

ia tali opere cssc trlslitiam. Qui enlm pra^rogat pecunlam
SJam, si infidelis slt, et reccpturum sc despcret, uecessa-

1 laai. 2.1., 2. •— .
2 r.oin. xrr , 8. — ' a Cor, xi, 28, 39. — ^Roiii. xii , S,
 ,

IN EMST. AD HOMANOS. 1.11». IX. 3<S(j

rlo l.inqnam qui oam pcrdidoril conlrislalur. Qul vcro cnm

fido, cl spc hoc agit , in liilarilalc cl lcTlilia agit , ccrlus quocl

parva liJCC qua? pro niandato Doi cxpcndit , ingcntcs siLi opcs
ca^lcslium diviliarum , insupcr aulcm et acternam confcrant
vitam.
IV. « Charitas slnc siniulalionc'. » Ego pulo quod omnis
charitas quac non cst sccundum Dcum slmulata sit , , et vcra

non sit. Elcnim crcalor anini.x Dcus idcirco ci cum c.xtcris

virtutibusctiani aflVctum charilalis inscruit , ut diligal Dcum,

€l ea qua3vult Dcus. Cum crgo opus hoc inanimam dcdcrit
charitatis ,
quicumque aliud aUquId dilexerit quam Deum
ct qua^ Dco placcnt , charilas in oo ficta ct simulala diccnda
est. Sed et si quis proxinium suum diligat , ct cum crran-
iem eum vidcrit non commoncat, non corrigat, simulala
charitas ista diccnda est. El idco nihil liaLorcaduhilorium ,

nihil fucatum charitas dcLct, sicut ct alibi idcm Apostohis

dicit ; « Charitas de cordc puro, etcorscicnlia Lona , ct fidc

»non ficta^. »

V. « Odicntcs mahnn , adh.Trcntcs l)ono'. » Mlrum for-

tasse sit, quod inlcr c.Ttcra Lona virlutum assumitur ctiam
odium, tanquam neccssarium aL Apostolo ponitur.Undc
et

ccrtum est incssc animaj odii aflcclum cst cnim laudnLile :

odissc vitia, odissc pcccala. INisI cnim quisodiohaLcal villa,

non potest amarc ncc conscrvarc virlulcs. YcrLI gratia , si

quis pudiciliam cuslodirc proponal, non polcst cam liilo

servare , nisi odiuin qiiodd..m ct cxecralioncm .Mdvcrsuni

impudicitiam sumat. DiHicilis cnim , ct valdc diHicilis cst

illa contincntia, uLi desidcratur illiid a quo aLstinctur, ct

cupiditas animi solo mctufuluri judicii rcfr.Tuatur. Pcricu-
losa hacc , ct valdc pcriculosa sunt , nisi sccundiim consi-
lium Aposloli audicnlos mala , et impacata (juodanimodo
adversum ea odiorum Lclla pcragcnlcs , sic adh.iM"camus

* Rcni. XII, 9. — ^ l J im. i , i 5. — ' Roiii. xn , g.

SgO CMGENIS COMMENTARIA

bono. Obscrvandum cliam lioc, quod slcut In alils cllclt ,

oQui adhscrct Domino, unus spiritus csl% » ita ct hic dicil,

Adhoereamus bono , siue dubio ut contingat nobis unum
esse cum bono.
VI. « Charltatem fralernitatls invlcem dlllgcntes'. » IIoc
mandatum ut dillgamus invicem, sicut et Deus dllexit nos,
,

cum sit primum post primum primum namque est dili- (

gercDeum; et inter homines |^iterum hoc primum est ut ,

invicem dihgamus),nescIo quomodo quasl ultimum et mi-

nus necessarium inter homines spernitur, et odium quod
nobis insitum esse dixlmus ad hoc ut mala odio habeamus,
praspostero ordine exercemus in bonis , et vltla carnis ac

peccata dlhgentes fratres odio habemus. JNec ahter accldlt

odisse nos quae non oportet, nisi quia dihgimus quae non
oportet. Fratres ergo jubemur dihgere, uon judicarc. Si
enim putas ahquem impium esse et ideo eum non judicas ,

dlligendum, audi quod « Chrlstus pro impils mortuus est '.»

Aut si quia peccator est frater tuus ideo eum non putas ,

dihgeudum audi qula « Christus Jesus in hunc mundum

,

» venlt peccatores salvos facere '. » Si vero justus est , mul-

lo magis dileclione dignus est ; « Dominus euim dihgit

s justos^ »

\ II. « Ilonore invicem praevenientcs \ » Hoc est quod et

Domlnus docuit, cum notarct Scribas et Pharisa^os prlraa

slbi loca in convlviis vindicantes , et doceret , ut cum vo-

catus fueris tu ad coenam , in novissimo loco recumbas '.

YIII. SoHicitudinenon plgri^ » Superius eum qui pra^-

est, in soUicitudine debere esse commouuit nunc vero :

omnlbus dat hoc in commune mandalum ne quis nostrum ,

audiat a Domlno : « Serve male et plger^ »

* I Cor, VI, 17. — ^ Rom. xii, 10. Joan. xr, 12. — ' Rom. v, 6. —
' I Tim. I, i5. — ^ Psalm. cxtv, 8. — ' Rom. xii, 10, — ' Lac. xiv, 7 ,

jo. — ^ Rom. XII, II. — ' MaUh. xxv , 26.

 ,

IN EPIST. AD nOMANOS. LIB. IX. ^O*

IX. « S)>irlln rorvciilcs'. » El hoc ad inipinrinii ct sollici

tuui spcolal. \ iill cnim ul nos ,

qni siib Lcgc spiriUis vivl-

JMUS, nihil rcmissnni, niliil lcpidum habeamus in nobis

8C(1 cnm fcrvore spirilns, ct calorc (klei cuncla pcragamus.
X. « Domino scrvicnlcs^. Domiuo scrvit, (jui po » llle

lest dicerc , « Nobis unus Domlnns Jesus Chrislus pcr ,

»quem omnia , et uos pcr Ipsum % » nec ultra ei aul hbido ,

aut avarllla , aiil inanis gloria dominatnr. Scio aulcm in

iionnunis Lallnorum c.\cmj)laribus habcri : « Tcuiporl scr-
«vlentcs : » quod non mihi vidclur convenientcr inscr-
lum , nisl sl quis forlc ila dictum putct , ut In ahis idcm
Aposlolus ait : « Tcmpus breve est , superest ut qui ha
» bcut uxorcs , lanquam non habentes sint » vcl ut Illud ' :

dictum est : « Rcdlmcntes tcmpus, quonlam dles mali

»sunt *. »

XI. « Spc gaudcntes , In trlbulallonc patlentcs". » Spc

gaudetqui uon resplcit ca qua; vidcntur, scd ca ([ux non vi-

dcntur cxpectat '

; ct qul scil qnia « uon sunt condignac pas-
» sloncs hujus tcmporis ad ruluram gloriam quaj rcvclabi-
»tur iii nobis \ » Idcm ipsc ct in trlbulalionc patlens erit
quia « tribulatio patieutiam operalur, palicntia probatio-

»ncm, probatlo vcro spcm" : » sl lamcu scrmon«Mii qui

subscquitur Impicamus , Id csl , « Oralioni instantcs". » lu
quo cnim non suflicit humana rragilllas, auxllium Del ora-
tionibus Implorandum csl.

XII. « Isibus sanclornm communicanlcs*'. » Mcmini iu

Latluis exemplaribus magis habcri : « IMcmoriis sanctoruni

> communlcantcs : » vcrum nos ncc consuctudlncm turba-
mus ncc , vcrilati pra-judicamus , maxiuie cnni utrum(|nc-
conveniat a'di(icalioni. iNtUn usibus sanctoruin honcslc ct

* Roui. XII, II. — ^ Ibid — 3 I Cor. riii ,6. — ' Id. vii, 29. — * Eplies-

V, 1(1. — * Roiu. XII, ij. — ' 3 Cor. IV, i3. — **

Rooj. tiii, 18. — ' Id-

V, 3, 4. —" 1(1. xa, 12. — »1 IbLd. i3.

 !,,

592 OHICr.MS CO^MEXTAKIV

decenlcr, non quasi stipem indigenlibus prncLcrc , scd sen-

sum noslrum cum Ipsis quotlammoclo liabcre communcm ,

ct meminissc sanctorum sivc in coUectis solcmnibus, sivc

pro eo ut ex rccorclallone eorum proficiamus, aptum et
convcnicns vidctur.
XIII. ff Hospltalitalem scctanles*. »Quam cligne liospita-

lem sectantis munlficenllam uno sermone compreliendlt

Dicens enim sectaudam csse hospitalitatcm non illud so- ,

lum oslcndit , ut vcnientcm ad nos hcspitem suscipiamus;

scd et recjuiramus, et solllciti simus , et sectemur, ac per-

quiramus ubique hospites, necubi forte in plateis sedeant

ne extra tectum jaceant. Pvccordare Lot , et invenles quod

iion illum hospltes , scd ipse qufcsicrit hospltes : et hoc
crat hospitahtatcm sectari^.
XIV. « Bencdicitc pcrsequenlibus vos , bcnedlcite , ct no^

))llte maledicerc'. » Moralem locum latius Apostolus exe-

qucns, actus , mentem proposllum , , os quoque ipsum dls-

clpulorum , rmguamf{uc componlt. INon vult credenles

Christo de ore suo profcrre malcdictum , sed bene loqui

benc dicere , bcne prccari, ut cx hoc ct boni dominl servi

et bonl magistri credantur esse discipuli. Scicndum tamcn
est quod sermo hlc benedictionis in Scripturis diverse posi-
tus invenitur. Nam et Deus bencdicerc vel homines vcl ,

CKtera qua; crcavcrat invenltur et homlnes vel cxtcr.TC

,
^"
; ,

creaturoe Deum benediccre jubcntiir^ S':;d Dei quldcm bc-

ncdictlo ahquld muncrls scmper his qui ab co bencdicuntur
impertit : homincs vero Deum bcncdicerc ,
pro eo quod est
laudarc , et gratias rcfcrrc dlcuntur. IIIc tamen Apostolus
dlccns , « Benedicite , ct nolitc malcdiccrc% » quasi cum
provocamurj inimlcls , vcl cum Insligamur injurlis monet
ne pro malcdiclls malcdicla icddamus; sed faciamus quod

1 Rom. XII , i3. — 2 Geiies. six ,1. — ^ Rom. xii, 14- — ^"
Genes. i,

a2 ,28. — * Daii. III, 57 et sefj. — ^ Roin. xu , i^.

 ,

i.\ rrrsT. at» romvno?. i.in. ix. SgS

In.^o ^o scmclipso scrllnt , nbl dicit : « iMalcdiccmur , rl Lc-

» ncdicimus*. »

\V. fl Gautlcro cuni sraudcnlibus , flcre cum flcnllbtis '. »

llnbcnda cst cluim In hoc compclons ct apta distlnctio. Non

cnim quibuscnmquc gandiis Cnrisliatiornm gaudla so-
cianda snnl, ncc qnibuscumquc fl.-^libus lacrymnc nostroc
jnngcndac sunt. Neque cnlm si vldeam gauderc allquem sii-

pcr quicstu pecunlac , anl posscsslonum lalitudlnc, aut sac-

cularis honoris cmincnlia , congratnlarl dobco talibus, qui
sclam quod hujnsniodi gaudia hictns scqu-nntur ct lacryma?.
Intantum ctenim non cst gaudcndum dc talibus , ut Domi-
nns discipulis snis nc indc quidcm gaudcrc conccsserit
qnod da^monla sibi vidcbant cssc subjccla, scd ait cis :

« Nolite gaudcre qula dasmonla vobls snbjocta snnl; scd

«gaudctc, inquit, qula nomina vcstra scrlpta sunt In hbro
» vllac'. » Et nos ergo si vidcamus ab aliquo talc opus gcri
quod In ca^lo scribi (lignum sit, sivc jnslili.x opus, sivc cha-
ritalis , sive pacis, sivc miscrlcordia!; ct ila goslum , ut iu

libro vitai rcfcrri mcreatnr: dcbcmus gandcr^^ cum lalibus.

Scd ct sl qucm videamus ab crrorc convcrsum ct , rclictis

Itruorantla^ tcnobris ad lucem veritalis venissc , et rcmlsslo-

ncm peccatorum, ct gratlamsanctl spiritus meruisse, dcbc-

mus gaudcrc cum lalibus. Simililcr aulom «flerccum flcnti-
»bus', nnon cumillisqui nontmorluossuos jnhcmur, aul(|iii

damna Scccularia% sclcntcs quia « luijus SiTculi Irislilia

flcnt

»mortcm opcralnr^ » Non sunt orgo lacrymre noslnc jim-

gondic cum lalibus; scd cum illis flcndum cst dc quibus dl-
clt Dominus : « Boall qui flcot, quoniam Ipsi consolabun-
»tur' . »Si quls flct pro pcccalis snis, si quls post delictum
convcrtltiu' ad pccnitcnliam , ot orrnrcm suiim lacrvmis la-

vat , si quis ingomiscll ctiam iii habilacnlo islo posilus , cl ad

* I Cor, IV, 12. — - Rom. xii, i5. — ' Lnr. x, ao. — * Roiii. xii , i5.

— ^ Matlh. vm, 12. — *2 Cor. vii , lo. — "'

Matlli. r, 5.
 5t^4 OKIGENIS COMMENTARIA.

Clirlstum rcdlrc dcsidcrat, ct sanctiim dcsldcrlum lacry-

marum profusionc solatur, jungamus cum talibus lacry-
mas noslras , ct gemitus socicmus; nam « tristilia quae sc-
«cundum Deum cst, salutem staLilcm pcr pcenitcntiam
«opcratur *. »

XVI. « Idlpsum invicem scntientes^. » Sermo iste non

natura sui , scd iuterpretalione obscurlor factusest. Hoc cst
enim qaod dicit , ut ita dc fratrc scnliamus , iit dc nobis ip-

sis; ct ila vellmus pro.vimo , sicut ct nobis volumus : ut ct

Domlnus iu Evangelio dlcit « Quoe vullis ut faciant vobis :

»homines,eadcm et vos facite illls\ »

XVII. « Non alta scntientcs, sed humillbus consenticn-
a»tes''. » Supcrbiam pcr omnia refugiendam docet : hoc
enim diclt alta sentire. Et merlto superbia fugienda est ,cum
Scriptura dlcat, quia « inltium discedendl aDeo, superbia
»est^ Bcnc autcm uno sermonc instltutioncm humilitalis
»

cxposuit. Conscntlrc cnim humilibus, et amare humiles,

atquc inclinare se ad eos hoc est cousuesccre imitarieum ,

qui cumlnforma Dei essct « formam servi susceplt et hu- , ,

miliavit se usque ad mortem^ »

XVIII. « Nolitc esseprudenles apud vosmetlpsos". » Qul

sibi ipsi prudens esse videtur, hic cum arrogantla stultus
est; nec potcst veram sapicntiam Del scire, qui suam stulli-

tiam quasl saplcntiam colit. Denlque in superloribus hauc

fuisse incredulltatls causam Judajls, ipse Paulus edocuit,
dicens de els quia « ignorantcs Dei justitiam , et suam justi-

9 tiam quccrentcs stalucre, justiliae Dcl non sunt subjccti \ »

Sic ergo et qui apuJ semetlpsum sapiens est , non potest

csse sapiens apud Dcum.
XIX. « Nulli malum pro malo rcddentes^ » Si malum

* 2 Cor. VII, 10. — Roin. 2 xii , i6. — ' MaUh. vii , la. — ''Rom. xii,
i6. — 5 Etcli. X, U. — ephilip. II, 6. — 'Rom. xu, i6. — « x,
Id. 3.
— ^ Id. XII, 17.
 ,

IN mST. AT) ROMANOS. LIB. IX. oy»)

InlVrro prccnrc csl, ct rcddcrc malum non, ul quibnsdam

Aidcliu', juslum cst, scd siuiilc pcccalum cst , aut ( ul cgo

arbilror ) ctiam gravius. Nam illc qui malum prior intulit

fortc non sensit malum cssc cum fecit. Qui autcm rcddidit
maium , co ipso quo ad ulcisccndum cst motus, confcssus
malum cssc quod rcddidit.
cstscnsissc Et ideo rcspicicudum
femper csl ad cum qui dixit « Milii : vindictam, ego rctri-
»buam, dicit Dominus'. »
XX. « Providcnlcs bona coram omnibus hominibus". »

Coram omnibus hominibus providct quis bona , si non pla-

ccat singulorum vcl viliis, vcl moribus. Alioquin contraria
crit illa Apostoli ipsius scnlcntia quac dicit : « Ego si homini-
))bus placcre vellcm , Scd qui
Chrisli scrvus uon csscm'. »

vilac suac et morum atque actuum tcnct libram

, , ut non ,

possil ab ullo hominum rcprchcndi istc bona coram oni- ,

nibus hominibus providcl. Scd ct hoc advcrtamus quo- ,

modo non dixit Apostolus ut omnibus hominlbus placca-

mus, scd ut providcamus bona coram omnibus hominibus,
hoccst, ut agamus nos bona coram omnibus hominibus ,
sivc illis placcanl quaj bona sunt, sivc non placcanl.
XXI. Si possibilc cst quod cx vobis cst cum om- , ,

» nlbus honiiuibus pacem habcnlcs\ » Scicns Aposlolus

paccm inlcr quos pav habctur non c\ una parle, scd ex ,

utraque constarc , ne nos allcrius animus , si forlc impaca-

ius cvcncrit, a bono pacis impcdire vidcrctur, modcralissi-

mum dcdit pracccplum : ut intcrim nostcr anlmus scmpcr

sit paratus ad paceui , cl discordiic culpa non pcncs nos scd ,

pencs allcrum conslet. Scdfortassc dicat aliquls : Quomodo

pofest ficri ul pacem cum omnibus hominibus habcamus ?
Et quid facicmus dc Scriplura cpia; dicil « Eurcm vidcbas, :

»et concurrcbas cum iilo , ct cum adultcris portioncm

* DciUer. 3LXXII, 35. — ^ iloiu, xii, 17. — 3 Qalat, i, lo. — ' Roiu.
XII, iS.
 :

SgG OMGENIS COMMliNTARli

» luam poneLas ' ? » Ideo crgo Lcne Apostolus addullt

« Quocl ex vobisest^ : » hoc cst, quod proposito vestro et
fidci veslroc convenit. Cum malisenim haberc pacem et so-

cietatem , fldei nostrac propositoque non convenit , quamvis

et aha in loco possit habcri dlstinctio. Allud est enlm ho-
mlnes amare, ahiid crimlna dillgere. Qui homines amat,
amat creaturam Dei : qui crlmlna dIlIgit,DIaboli sectatur
inventa. Qui ergo perfecli sunt, ipsos in quibus oderuntcrl-

mlna homlncs amant : et odlo habenles in eis illud qiiod

peccant, illud quod Deus creavit amare non deslnunt.

XXII. « Non vos vindicantes , carlsslmi , sed date locum
» Ira?. Scriptum est enim : Mlhi vlndlctam , ego retribuam ,

»dicit Domiuus'. » III qui scipsos non vlndlcant, quomodo

locum dent, dupliciler mlhi vldetur intelligi. Nam et
irnc

hoc ipso quod ( verbi causa ) manum manul non referunt ,

aut convitio convltlum non reddunt, irai illius qui fccit In-
juriam perlranseundi et evanescendi locum dederunt. Nemo
enim ita rabidus invenietur, qul illata injuria , si vicem non
reciplat, Iterum snevlat; sed quasi effuso ac digestO furore,
neccssarlo mltcscit. Est ergo et grande lucrum ubi et pec-
cnnlis mullltudo compescltur peccatorum, et injuriam passi
pallentla probabilis fit apud Deum. Est aulem et hoc modo
ira? locum dare , quando pro hls quae Infcruntur injurlls
qui pcccant, secundum Ipsius Pauli sententiam , iram slbi

thesaurizant iu dle
Irae tunc cum reddet Deus uniculque ,

secundum opera sua\ SI crgo nosmetlpsos vindiccmus ,

non est magnum quod pro injuria susccpta reddimus, verbi

causa aut palmam pro palma, aut saxum pro saxo aut
, ,

pro contumella scrmonls nihllomlnus contumellam. Si vero

reservomus ea vindicl;e Dei , in eo qul lacslt nos locum da-
mus irnc , illi sine dublo quam slbi ipse suis malis acllbus

1 Psaltu. XLix , i8. — ^ Rom, xii , l8. — ' Ibid. 19. — ' IJ. ii^

5, 6.
 »,

IN EPIST. AD nOMVNOS. l,in. IX. 5()^

thesnurlzat, qu.Tdc coin judiclo Dei nuillo graviores quam

iios infcrrcpossunius, evigal pci^nas.
XXIII. « Scd si csuricril iniuiicus liius, ciba illuni : si si-

• ticrit , potuni da illi : hoc cnim faciens carboncs ignis con-

»gcrcs supcr ca|)ut cjus'. » Ihvc ({uidem ct Domlnus in
Kvangeliis pr.-ccipii^. El quamvis in propatulo sil intcllec-

tus iste ,
quo secundum ca qu.-c supra diximus , inquantum
inimicis et la'dentibus non solumvicem non reddimus, scd
ct bona praL'slamus, intantum pcKnas corum in Dci judicio

cumulamus, ( cst enim vcre jusla damnallo si arguantur

nnte Deum hls intulissc mala a quibus perceperint bona )
tamen videamus ne forle dignius aliquid mandatihujus con-
tincat inlellcctus . Diclt enlm et Jercmlas Prophcta ad pcc-
calrlccm fdiam Babylonis : a Habes carboncs ignis , scde
«super cos, hi crunt tibi in adjulorlum'. » Fortassis crgo
et hic isti carbones ignis qui congreganlur supcr caput ini-
anici , in adjutorium ipsius congrcganlur. Potest enim ficri

ut animus ferus ac barbarus ininiici , si scntiat bencficlum

jiostrum , si humanitalcm , si affcclum, sl plol.ilem videat

compunclionem cordls capiut commissi pdenitudlnem gerat, ,

et c\hoc ignis in eo quidam succendatur, qui eum pro

commissi conscientia torqucat, et adurat: et isti crunt car-
Loncs ignls qui super caput cjus cx noslro miscrlcordla} et
pietatis opere congrcgantur. Caputvcro, prlucipalc cordls
appellatur : ct mcrito caput dicilur, cujus inlcllcctu ctpru-
dcnlia niembra rcguntur unlversa.
XXIV. « Noli vinci a malo , scd vince in bono malum *.

Vincltur n malo , qui malls provocatus rcddil nialiim. In

Lono autcm vinclt malum , qui acccplls maiis rcslltuit
l)onn. Ccrlum cst cnlm hanc cssc mall naluram , ut cx si-
inillbus suls augcatur et crescal : slcut igni si ignem jungns;

• Roiu. XII, 20. — ^ MauU. V, 4^« !'"*-'• Ti; 27 cl scfj. — ' Is.ii. xi.vir,

14, \\ } lU. XI(, 21,

5^8 ORIGENIS COMMENTA.RI\

sicut si noclis tenebris aeris nubilum socielur. Bonumvero

si adhiheas , cxtcrmlnatur malum. Contraria namque con-
Irariis perimuntur , sicut per aquam ignis extinguilur , et

per luceai tenebrce fugantur. Sed fortasse dicat aliquis

Paulum per imperitiam sermonls a propositodccidisse pro- :

posult enim loqui de donis gratlarum quae per Spiritum

sanctum dantur. Et quidem quod ait « Sive prophetia : ,

»sive ministerium, sive doclrina, sive exhorlatio*, » pos-

sunt haec ad dona «piritaha pertinerc. Forlassis et hoc quod
scqiiitur, « Qui tribult in simphcilate : qui praeest in soUici-
» tudine : qui miseretur in hilaritate^, » superioribus possit
adjungi : ea vero quae post haic euumerat, ut sit « chari-
»tas sinc simulationej odientes malum; adhaerentes bono,'
scharitate fraternitatis invicem diligentes; honore invicem
Dpraevenientes', » et caetera hujusmodi , praecepta potius
dicat esse ,
quam dona. Sed consideremus diligenlius nc
forte quoniam quidemin his omnibus moralem locum trac-
tare instituit et non solum in fide veritatis stabilem et im-
,

mobilem, verum et in morlbus ornatum facere Chrislia-

nuni , ideo ad munera gratiarum etiam moralia pnecepta
conjungat, ut ostcndat Ghristianis etiam hoec per Dei gra-
tiam dari. Sunt enim et nonnulii Gentiliuin composilis mo-
ribus et honeste institutis , qui tamen hoc ipsum quod ha-
beut, non ad Deum referunt, nec ab ipso sibi datam
gratiam confitenlur; sed aut propriae industriae adscribunt,
aut super maglstrls et institutoribus gloriantur. Nobis au-
tem ostendlt Apostolus omne quod bonum est, a Deo esse,

et per Splrltum sanctum dari : slcut et Jacobus Apostolus

dicit : « Omne datum bonum, et omne donumperfeclum de-
»sursum est descendens a Patre lumiuum; ut qui gloria-
»tur, in Domlno glorietur*. »

XXV. Yideamus ergo nunc quid etiam in consequenti •

* Rom. XII, 6, 7, 8. — ^ ILid. 8. — ' Jacob, i, 17. — * i Cor. i , 3r,

 ,

IN liMST. AT) I\OVVNf»S. I.in. I\. Sf)9

1»iis n(liiing;at Aposlolns : « Omnis anima potcslalibus siibH-

>' mioribus snlijaccalS » Vidclnrniihi in Iioc valdc landabi-

lilcr aniniam nominassc ,
qnam snbjaccrcpolcslalibns jnbcl.
Nunquam cnim Omnis spiritus sabjaccat poles-
dixissct,

lali scd, « Omnis anima. » Dc qna diffcrcnlia saepc jam

,

diximns quod inlcrdum pcr animam inlcrdum pcr car--

,
,

ncm , inlcrdnm pcr spirilum , liomo nominatnr. Scd cum

a palrc mcliore nominandus cst , ((uasi qni spirilalis inlcl-

li^i dcbcat, spirilns dicitnr : quando ab infcriorc, anima :

cnm vcro a di^lcriorc nominalur , caro dicitur : ct horuni

tcstimonia de Scripturis saspc protulimus. Nunc crgo quo -

niam prncccpla crcdcnlibus ponit Apostolns, vnlt nos qnic-

tcm quantum in nobis cst pi\Tscnlis vit.T paccmquc scr-
, ,

varc. si quidcm tales sumus qni conjuncli Domino unns

Et
cum co spiritns simns Domino dicimur essc subjectl". Si ,

vcro nondum talcs snmns s(^d comniunis adhuc anima csl ,

in nobis qua? habcal aliqnid hnjns mundi, qux sit ci allqno

alligata negolio , huic pra^ccpta Apostolns ponil , ct dicit

ut subjccta sit potcstatibus mundi : quia cl Domiuus dixit,

nt hi qni habcnt in sc supcrscriplioncm Ca^sarls , rcddant

Cacsari quTSunt Ca?saris'.Potrus ct Joanncs nihli habcbant
quod Caesari rcddcrcnt dicit cnim Pclrns « Anrnm cl ar- : :

wgcnlum non habco'. » Qni hoc non habct, ncc Ca\sari ha-
bct quod rcddat, ncc nndc sublluiloribus subjaccal polcs-
talibus. Qui vero habct autpccuniam, aut posscssioncs

aut aliqnid in sscculo negolii , audlat : « Omnls anima polcs-

«tallbus subllmioribus snbjaccat\ »

XXVI. « Non cst cnlm , iiuiail, potestas nisl a Dco*^. »DI-

cit fortasse aliquis : Qnld orgo ? Et illa potcstas quic scrvos
Dci pcrscqnitur impngnat, rcligioncm subvcrllt a
, ridcin ,

Deo cst? Ad hoc brcvllcr rcspondcblmus, Ncmo cst qnl ncs-

' Roin. XIII, I. — 2 I Cor. vj , i;. — ' ]\liillli. sxii, ai. — '
A( t. iil,

6. — ^ Roui. xiu, I, — ''Iljiii,

 ,

400 OHICENIS COMMENTARIA

ciat quod et vlsas nobis a Deo donatus cst, et anJitus, et

scnsus. Cum ergo a Deo haLcamus hnsc , in poteslale tamen
noslra est ut visu vcl ad hona vel ad mala ulamur : simili-

ler et audilu , et motu manuum , et cogitatione sensus : et in

hoc est justum judicium Dei quod his qujc ille ad usus Lo-
nos dedit , nos abulimur ad impia et iuiqua miuisteria. Ila
ergo et polestas omnis a Deo dala est o ad vindictam qui-
» dcm malorum , laurlem vero bonorum * , » sicut idem Apos-
lolus in subsequenlibus diclt. Erlt autcm justum judiclum
Dci crga eos qul acceplam potestatem secundum suas Im-
pletates , et non secundum divlnas tempcraut leges.
XXVII. Et Ideo dlclt : « Itaque qui resistlt polestati, Del
Bordluallonlreslslll : qul autemreslstunt, Ipsl sibi damnatio-
))uem acquirunt^. » Non hic de illis potestatibus dicit quae
persecullones inferunt fidel est « Deo : ibi cnim dlccndum :

» oportct obtcmperare magls quamhomlnlbus » sed de is- '

:

tls communlbus diclt qux « non sunt limori boni operis

»sed maU' » quibus utlquc qui resistit

: ipse sibi damna- ,

tlonem pro gestorum suorum qualllate conqulrlt.

XXVIII. « Ms aulem , uHjuit , non tlmeic potestatem ?
»Fac qiiod bonum est , et habebis laudem ex illa : Dei enim
«mlnlslcr est liblln bouum. SI aulem quod malum est fece-

» rls , time : non enlm slne causa gladlum portat : Del enim
«mlnlster est quod malum est agif\ »
: vindex in ira el qui
Movet me in his sermonibus Paulus quod potestatem sa3- ,

culi et judlcem mundl Del mlnistrum diclt et hoc non se- :

mel sed sccundo ct

, lcrllo rcpellt. VcIIm ergo requlrere quo-
modo judex mundiDei minister slt. Invcnimus scriptum iu
Aclibus Apostolorum, quia convcnlentes in unum Apostoli
statucrunt dccreta quic obscrvarc deberemus nos qui ex gen-
tibus crcdldlmus Ghristo , in quibus ha^c coiitinentur Apos- :

* I Pelr. II, 14. Roin. sui, 3. — ^ IliiJ- 2, — * Agt. Vj 29. — * Rom,

XIII , 3. ~ ^ Ibid, 3 et serj.
 IN EPIST. AD HOMAXOS. I.in. IX. 4oi

» loli cl prcsbylcii iValribus qui siinl opud Anlioclilam, cl Sy-

)»ri;nn , cl Ciliciam, omnibus cjiii cx Gcnlibus crcditlcrunl,
ssululcm. Quoniamquitlem audivinuis quosdamexiisseano-
»l)is cl pcrlinbarc vos , quibus non mandavimus*. » El post
aliquanlaaddilur : sPlacuilerjijosanclo Spirituicl nobis, ni-
»bil amplius supcrponi vobis pondcris ,
praeler ea quoc nc-
» cessaria sunt , ut abslincatis vos ab bis quac idolis immolan-
»lur, ct san^uinc, ct sufTocalis , ct fornicalione, a quibus
«cuslodicnlcsvosmclipsos bcne agclis. \ alelc^. » Inbiscrgo
pracccplis iu quibus dicit nibil amj)lius Imponcndum csse one-
ris lils qui cv Cenlibus crcdunt , nisl ul abslineaut sc ab his
q-.iac idolls immolanlur , ct sanguino , cl suflocatis , cl forni-
callonc, ncque liomicldium probibclur, ncqiie adullcrium,
ncquc furtum , neque masculorum concubitus nequc cx- ,

lcra crimiua qua; dlvlnls cl bumanis lcglbus puniunlur. Quod

si illa sola quai supra mcmoravit obscrvauda , dicit csse Cbris-

tiauis , vidcbitur cis de cacleris dedissc licenliam. Sed vidc

©rdlnationem Spiritus sancll : quouiam quidem caelera cri-
mina sa;culi lcgibus vindicantur, et superfluum vidcbatur
esseca nunc divlna lcge probibcri , qu.x sullicicuter bumana
lcge plectuntur; illa sola dc quibus nihil humana lcx dixe-
rat et quoe rcllglonl vidcbantur convenire decernit. Ex qiio ,

apparct judlccni mundipartcm maximamDciLcgis implcre.

Omnia cnlm crimlna qua; vludicari vult Dcus non j)cr an- ,

tistites et prlncipes Ecclesiarum scd pcr mundi judicem vo- ,

Kiit vlndlcari : ct hoc scicns Paulus , recle cum minlslruiu

Doi nominat ct vlndiccm in eum (jul quod malum esl agit'.
Quod aulcm dicit de poleslale, « Fac quod bonum est , ct
«habcbislaudcmcx ca * ,
» allius rcquirendiuu mihi videlur.
Non cnim consucludocst polcstatibussa,"CuIi laudnrc hosciui

uon fucrint criiuinosl. Nam pcccnnlcs quidciu j>uniunt , noii

pcccantcs vcro laudarc eis mos nullus csl. Scd vidcamus no
* Act. XV, q3 , a.j. — ^ lHd. 28, 39. — ' lloui. jiii, .{. — '•
IbiJ. 3^

MII. 2G
 4o2 Oi\iGJ-NlS cbMMKisTARlA

forle Pauliis cllatii cum moralla vi Jetur doccrc , Insererc setn*

pcr eliam de myslerlis aliquid non oniillat. Elcnim scicns

quodw omnes qui in Legc pcccavcrnnt , pcr Legem judica-
jjbuntur* : «unumqucmque aulcm in jndicioillaLexsinc du-
Lio arguet sccundiim quod vixit (ostendlmus autem sanc-
tum Spiritum in multls hnman.x Icgi locum dedlsse) , ccrtum
csi crgo quia in clie judicii habcbit ctiam ex istislcglbus lau-
dem apud Deum is qul nihil contra slatutascommiserit leges ,

cum dicetur ei a Domino « Euge scrvebone et fidelis; su- : ,

» pcr pauca fiiisti fidelis , super mulla te constituam^. » Sclen-

dura tamen est quod juslo « Lex non est posila, sed injustis

»et non subditis , scelcstls , homicidis , contaminalls , perju-

»ris, ct ccteris qui hujusmodi sunt'. » Ipsl cnim sunt qui

limcnt Legem. Qui autcm faclt bonum hoc est , , qui non
metu Lcgis sed amorc boni , liicit quod bonum est , iste jam
non sub Lege litterrc sed sub Lege , spirltus vivit.

XXIX. « Ideo neccssc est subditos esse, non solumprop-

» ter iram sed et proptcr conscientlam. Ideo enim
, ct tributa

y, penditis. Minlstri cnim Dci sunt, in hoc ipsum instantes *. »

Ordinat quidem per hrec Paulus Ecclcsiam Dci , ut nihll ad-

versi principlbus ct poleslatibus sa?cuh gercns per quietem

et tranquillitatem vitae , opus justitiae et pletatis exerceat. Si

enim ponamus verbi gratia credcntes Christo potestatlbus

, ,

ssccull non cssc subjectos Iribula non reddere nec vectiga- , ,

Ha pensitare nulli timorem nulli honorem deferre nonne

, , ,

per ha;c rectorum ct princlpum merito arma

in semetipsos

converlerent , et pcrsccutores quldem suos excusabiles, se-

metipsos vero culpabiles facerent ? Non enlm jam fidei , scd
contumacice causa impugaari viderentur et cssct eis causa :

quidem mortis dlgna , meritum vero mortis indignum.

XXX. Ilcec crgo Paulus per immensam sapientiam pro-

iRom. II, j2.-~^Mali\i. xxv, 21. —M Tiinoth. i, 9. — * Rom,

 IN rPIST. AD nOMANO.'?. i.in. I\". 40-^

Aulons dicit : «tRoddllc omnlbns tlcblluni : cui Irlbuluui , Iri-

p bntuni : cui vcctigal , Tcclig.il : cui limorcm, limorcm cui :

« bonorcm honorom. Nominl quitb(uam

, clcbcalis , nisl ul lu-

» vlccm tllligalis'. » Pulo lanicn (juod cliam liax Paulus non

absquc soiitis sermonum suorum profcrat sacramcnlis. Et-
cnim omncm crcaturam , omnesqnc spiritus sivc Lonos ct
rcclos, sivc cliam pravi mallquc proposili , Dco minlslrarc
ct cxhibcrc nniunqticmquc ad quod aplum sc prrcbucrit mi-

nisterium in snpcrioribus jam docuimus. Dc omnibus enim

slmul pronunciavll A})Ostohis nbl dixit : « Nonncomncs suut
»nn*nistcrlalcs splritus , in mlnislcrlum missi propler cos qui
» ha^rcditatcm capiunt salutis "
? » Mlnislrant ergo omnes spi-

ritus hominum vltx ; unusqulsquc tamen , ut diximus , pro

dlgnllalc ct mcrlto sui : nam cl illi minislrl dicunlur quo-
rummlnistcrioqua! ad mundum pcrllncjitpcragunlur. Undc
ct quia « mlhi mundus cruci-
Apostolus qui dixcrat dc sc ,

»fixusest,et egomundo' » ait etiam lioc «Nosautcm non , :

» spiritum hujus mnndi acccpinius scd splritum qui cx Dco ,

» cst'. » Qui aulcm adhuc dc mundo cst , ct qu;c mundi sunt

saplt , ct qua.' carnls snnt qua:rlt, ncccssarlo subjcclus cst

mlulslris mundi : subjeclus aulcm proplcr iram , quam sibi

lliesaurizavlt ex pcccalis. Et ob hoc mihl vldclur diccrc :

« Ideo necesse est suLjcctos esse, non solum propter iram,

»scd et proplcr consclentiam ^
; » quoniam qui subditur , ha-
bet in sc quod accnsclur a conscicnlia. Ilis crgo cllani Iri-

bula qui-edam pcndlaius, dimi adhnc sccundum carncm vi-

vimus , et quai caruls sunt cogitamus. Nam si vineam Do-

mini colamus , et vllem vcram , qux cst Chrlslus , cxercea
mus in nobis , de ista vinca non miulslris sa?culi pcndcmus
Irlbula , scd ipsi Domino fruclus in tem])orc rcddcmns : sc-

cundum quod ipse Sahalor in Evangcliis dlcit , qula « co-

* Rom. xni , 7, 8. — 2 lubr. i, i .j. ~ ' Ciilat. vi , i

.J.
— *
I Cot . 11 ,

12. — ^ Ivyai. xm , 5.
i^ol^ OHIGENIS COMMENTARIA

)>lonis malls tollet vinsam, et dablt eam allis colonls qui

Dreddant ei fructusin tempore*. » Sed ethocipsumquod di-

cit : Reddite omnibus deblta; cul Iributum , trlbutum;

»cul vecligal, veclIgaP : » ab eo quod in sequentlbus addi-
tur, « Cui tlmorem , limorem , cui honorem , honorem , »

dlvisum mlhl vldetur : ct ad eos qaidcm qtios supra dixi-

mus minislros ,pcrllnere tributa et vectigaha. Exlgunt enlm
de noblslrlbuta lerra3 noslrre , ct vectlgalia ncgollallonis nos-

trae. Et quid dlco, de nobls? Exactus cst trlbutum etiam

Dominus nosler Jesus Chrlstus in carne posltus' quod Id- :

circo se dicit exolvere non quod debitor slt sed ne scan-

, ,

dallzet cos. Quod sl ilie qui nlhll habcbat in se Csesaris, et

in quo princcps hnjus mundi vcnlens non invenlt quldquam
de suls cum hber csset
, solvit lamcn tributum ( vcnit enim * ,

ct in mortcm ut essel cl inter mcrtuos iiber^ ) , '•lanto nipgis

nos necesse cst ista tributa carnis expendere , ct negotiatio-

nis nostrae , si tamcn ncgotlamur margaritas rcgni ccelorum ,

per dlversas tcnlalloncs cxlgentibus nos spiritibus vcctigaha

pensitare ^
? Timorcm vero et honorem ad illum potius re-
ferre debemus qul dicit pcr Prophetam : « Nonne ct Domi-
))num ,etPalrcmvocatIs mcPEtsi Dominussum ego, ubicst
» timor mcus ? cl sl Pater sum ego , ubi est honor mcus' ? »

Posterlora sane quaj addldlt , id cst , Nemini (juidquam debca-

tis^ ', certum est ad mlnistros refcrri , quibus debilor quis ef-

ficilur cuni pcccavcrlt. Debltum enim pcccatum esse in

muhls et frequcnter oslendimus. Vult ergo Paulus pcccati

quidem omne dcbitum solvi, ncc remanere omnino apud
nos debitum peccall, pcrmancre tamenet nunquam cessarc
a nobis dcbllum charitatls : hoc enim et quolidie solverc,

et semper debere expedit nobis.

* M;itih. xsi, 4r.— 2 Roni. xiii, 7. — ^ Mauh. xvii, 23, aG. —

* Jo.nn. XIV, 3o. — ^ Psaliu. x.NXvii , G. — * Roin. xiii, 7. — ^Malacb.
1,6. — * Ronj. x'iii, 8.
 ,,

IN EPtST. AT) noMvxos. Lin. IX. l\ob

XXXI. « Doniqtio qunnLT virlulls sit charitas , in consc-

squrnlibus ponil. Qui eniin , Inqtdt , (llligit proximum ,Le-
»gom iniplcvil. Nnni non adullcrabis , non occidcs, non
«furlum lacics , non falsum leslimonium diccs ; non con-
)»cupisccs, et si quod est aliud mandatum , in hoc vcrbo
>)reslonralur : Diligos proxinium luum tanquam toipsum*.»
Et ad nllimum ralioncm tanli hujus boni brevitcr colligcns
ait : « Dilcctio proximi malum non opcratur : plenitudo crgo
»Legis est dileclio^. »Supra dixcrat quia« qui diligit proxi-
»mum, Lcgcm im|>lovit' : «ct quia diflicilc vldcbatur quo-
niodo possil quis omncm Lcgem iu uno sormono complerc,
plenissimam rcddit rationem dicons : « Dllcclio proximi
«malum non oporatur, ct Idco ploniludo Logis est dilectio.»
Pone cnim pcr singula mandala Logis dileclioncm , et vide

qiiam facilo cuncta complonlur. Numquid qui dillgit proxi-

mum , occidcre eum quod nemo quem
potest ? Gcrlum est

dillgit inlcrficlat. Est orgodllecllo per quamimploaturman-

datum quo prajclpilur : i\on occldcs''. El ilorum , numquid

qui proximum suum dillglt, In uxorcm cjus adulteriuni
committitl' Nunquam prolccto. Si oigo dillgas proximum
ncc adultcrium commlltos. Similltcr ot qui diligit proxi-

mum , qua^ ojus sunt non furatur : et qui diligit proximiim ,

falsum advcrsus cum tcslimonium non dlcit. Simllitcrel cac-

tcra mandata Legls, si sit erga proxlmum dlloctio , absquo

allquo laborc servantm\ Puto tamon quod et In hoc voliiit

nos Apostolus aliquid compendiosliis disccrc. Nam sl dili-

gcnlius rcquiras quis sit proxlmus nostcr, dlsccs In Evan:j;e-

llo illuni cssc proxlmtim noslriim qul vcnlt , ot jacontos nos

vulncralos a lalroulbiis, ot nudatos a dajmoulbus jumcnto
corporis sui superposuIt% et ad slabulum Ecclcsla3 detulil
et stabularlo pro cura nostra ct diligonlia ( vel ipsi Paulo ,

» Roin. xrii , 8, 9. — ^ IbLd. 10. — ^ IbiJ. .<?.

— " Ibiil. 9. — » Luc. x ,

ag et seq.
 ,

4p6 OaiGENIS CO.iMENTAHIA

vcl onml qLil Ecclcslffl prKcst) duos denarios novl ac velerls

Tcsljimcnti aJ nosti\T ci.irae concessit cxpensas. Iluac crgo
proxiiniim si diligamus, omncm Lcgem ct universa mandala
m ipsius amorc complemus. « Finis enim Legis Christus ad
»juslitiam omni crcdenti' ; »nec ficri ullo pacto polest , ut
C|ui ex toto corde , et ex totis visceriLus si;is diligit Chris-
tum , faciat aliquid quod non placeat Christo. illum enira
qui dillgit , non solum non occidlt , quod prohibet Lex , sed
nec irascitur fratrl suo. Qul Ita delcctatur lUo quem diliglt,

non solum non facit adultcrium scd nec mulierem respicit ,

adconcupiscendum; sed dlcitadlpsummagis « Concuplscit :

»et deficit aniraa mea in Deum vlvum^. » Qui diligit Chris-

lum quomodo de furlo cogltet , qui eliam sua omnla qiux-
,

cumque habct relinquit ut sequalur Christum? Qui Chris-

tumdiligit, quando falsum lestlmonium dicit cum sciat ,

ipsum quem diligit falso lestimonio prodilum? Necessario

aulem quidiligit Christum, tllligitet proximum suura^ Hoc
enim solo Indiclo Chrlsll esse disclpulus dcsignatur , si cha-
ritatera cura proximls habeat ''.
Certum est enlm quod qui
non dlligit proximum nesclat Christum*.
XXXII. « Et hoc scicntes tempus quonlam hora est jam ,

sdc somno surgere. Nunc cnlm propior cst nostra salus

» quam cum credidimus. Nox prsecessit , dics auteui appro-
»pinquavlt. Abjlslamus crgo opera tcncbrarum , hiduamus
» autem arma lucls, sicut in die honcste ambulemus ". » Cum
post Illas dissertlones quas vel de Gentibus , vel de Judaiis
Apostolus prosecutus cst , introduxlssct etiam moraiem lo-
cum quo magis ac magis audltores Incitct ad conversio-
,

nem introducit nunc ctiam perurgentem temporls ratio-

,

nem, quod est In rebus omnibus summum. Nemo enlra ita

somnolentus et plger est , quera advenientis diei non excitct

* Rom.x, 4' — ^ Psalm. lxxxui, 3. — ^ i Joan. iv, 20, 21, — ^"

Joan.
XIII, 35. — ^ i Joan. IV, 8. — ^ Rom. xui , 1 1 , 12 , 1 3.

I
 ,,

IN rpisT. Aii nowANOS. Lin. IX. 4f>7

clarllas , cl cul sol oculis inrnsiis non apcM-Ial aspccliim. Kst

rrjio <ll;iin aniniiv souuuis quidani. Si cniin suul ci, ulSLxpe
jiini dixiuius ,
proprii oculi , cl aurcs propriaj , ct inanus , ct
pciKs; quai singula noii lani nicmbra corporalia incssc ci

quaui virlulcs quibus ad uuuui([uodquc uiovclurct incilalur

rcpulandicsunl, accidll slnc dubio cl sccundiuu oculos suos
cliain soninus. Si cnlui non a^al tcmpore opportuno quaj
Dci sunt, scd dcsidia lorpcscal, mcrito dorniire dicctur.
Idcirco igltur Paulus prreco Chrisli circuicns mundum in
somno dcsidux posiluai , annunciat adcssc jam luccm , ct

teinpus cssc ul surgaliu' c somno; noctcmque, lioc est,

lciijpus illud quo iguorantla honilnlbus domina cst, pricccs-

sissc , ct proxiaianle justilia3 solis ad\ontu, rarcscentibus tc-

ncbris , iuuninere jam agnitionis diciu : atquc idco clamat

expcrgisccndum esse, nc per segniticm quis noctem patia-
tur in lucc; el abjicieuda esse opera lcuebrarum, atque
arma lucis inducuda. Opcra tcncbrarum sunt actus illl qui a
Deo alieni sunl arma vcro lncls assumptio virtulum. Et
:

sicut diximus dcdecorosum esse dle jam pcrui gpute dormirc,

multo cst dedocorosius sub tcmporc dlei el lucis opcra ge-
rerc tcucbrarum. Vcrum scicudum cst, advcutum lucis hu-
jus ct dici dupllci modo accipiendum ct geucralem omni-
:

bus , cl unicuiquc spccialcm. Gcncralls omnibus adcrit lux

ct dies, cum futuri saxuli lcaq>us advcncrit : ad cujus com-
paratioucm pnescutis hujusmundi spalium tcnebrtC appel-
laiitur. Quod leinpus labascentibus quotidlo dlcbus appro-
piatjCt spalia qua» piwtcritis augeuliu* , luluris sinc dubio
uiluuunlur : cl idco«propior csl, iiujuit , nunc nostra salus,
»quam cum crcdldlmus*, » ct quotidic fit propior sicut et :

Dominus cum consuaimationis sacculi signa dlslingucrct

dixit : « Cuiu aulciu Aidcrllls haic omuia , allcvato capila

» veslra , quoniam appr(»piat rcdcmplio vcstra ^ »Fil aulcm

* Rom. xtii ,12. —^ Luc. XXI, 28.

 ,

4o8 ORIGENIS COMMeNTAHIA

etper slngulos dlei hujus adventus. Et nobls cnim si Chrls-

tus In corde sit, diem noLis facit : sl ignorantias nostras
scienllce ralio fuget , cl indigtios actus dcclinanles pia qu;e-

que et honesta sectemur, iu luce sumus positl , et quasi in

die honeste ambulamus.
XXXIII. Quoe sint autem opera tenebrarum qua; abji-
cienda sunt , consequenter enumerat, et dicit : « Non in

» comessationibus et ebrietatibus ; non in cubilibus et Impu-

«dlcitiis, non in contenlione ct asmulaliouc' . » Ista suut

opera tenebrarum ,
quoj ct carnis opera appellantur , in his

qui carnem suam kixuriai et impudicltia;, non sanctitali ne-

que Domino manciparunt. Comessationes cnim, hoc est,

inhonesta ac luxuriosa convivia, quibus necessario comcs

cst turpissima temulentia , quid ahud subsequetur, nlsi cu-

biUa ct impudicitiffi? A foedis cubitatlonlbus cubilia appcl-

lata sunt, qua^ non tam rationabillbus vidcantur hominibus,
quam feris et bclluis convenire. « Non In contentione ct

aemulalione. » Illa quvc supra dixlt, carnis sunt vitia : ha3C

jam et anlmi : quamvis omnia simul carnis opera dlcantur,
ct opera tcnebrarum , quia revera contentio et oemulatio In
animis corum est qui sccundum carncm vivunt, ct qui in
tenebrls ambulant. Qul autcm In luce est, et sicut in die

honeste ambulat , nihil per contentloncm , nihll per inanem

glcriam gcrit. Hoc crgo modo abjicit quis (quod ait supra)
opera lcnebrarum.
XXXIV. Quod vero dixit « Induamus armalucis^, quo- , »

modo dcbcat fierl nunc cxponit. « Scd indultc, Incjult Do- ,

?)minum Jcsum Chrislum , ct carnis curam ne feceritls In

» concuplsccntlls^ »Frcquenter dixlmus Ghristum sapicn-

fiam esse, et justltiam, et sanctlficationem, et verltatem
et omncs simul virtulcs : quas utiquc qul assumpserit,
Christum dicltur induissc. Si cnim hxc omuia Chrislus est,

*Rom. xili, i3. — ^lbid. 12. — ^ Ibid. 14.

 »

iN rrrsT. ad romwop. i,ir. ix. 4^0

norossarlo r|ui liar luiluM , habrl ol C.lirisliini. Oiii rniiu

h;vx liabol , carnis cnram In concnpisccnliis non facll. l\lo-

iloralionc sohla Aposlolns nlitnr, cuni non por onmia car-

nis cnram nogal habcndam. Ccrtum cst cnim qnod in ne-
ccssariis habonda cst : In dohclis vcro, ct luxiiria, atqno
omni cononpiscontia ,
ponilns ovoUidcnda.
XXW. « Infirmum autom in iido assiunilc , non In dis-

» ccpJallonibns co2;IlatIoninn. Allus qnldom crcdit mandn-

»carc sc omnla : qnl aulom Infirmus cst, olora manducct*.
Et In supcriorlbus dc ildol Infirmllatc menlloncm fccItApo-
slolus , nbi ait dc Abraham : « Gum forc ccntnm annornm

«cssot, non Infirmalus cst fidc ". »I)c qna infirinllalo fidoi

In Illis locis qua3 occin^rcrc polucrnnt cxposulmns. Sod ot

nunc dc infirmo in fidc commcmorat qnom ,
In oo diclt In-
firmnm , qula non crcdlt manducarc omnla, scd tam exi-
gua csl fidcs cjns, nt sola oleracompclcnlcm sibl cssc exis-

timct clbum. Qnod potcst qnnk^m vidcrl dlctnm ad cos qui

cx Gcntlbns crcdldcrunt, cxtollcntcs sc In hbcrtatcm fidcl,

qua nihil communc ant immundmn (\ssc crcdcront advcr-

sum cos qul cx clrcumslone crcdidorunt, obscrvanlcs adhuc
secundum tradltionem Legls ciborum diirercntiam nl cos :

rcprlmcrc vidcatur et moncre ne insuUcnt eis quibus longa

consuctudoln obscrvandls clbis discrclioncm adhucaHqnam
et cunclalloncm movcbal. Jnbct crgo cum qiii ita In hac
fide infirmus cst , assumi magls , ct non abjicl, ncc quasi

infidclcm judicarl. Ahud cst oulm inildolcm esse, aliud

infirmari In fidc. Xam Infidolls dlcilnr qul non habct fi-

dom : infirmns aulcm in fidc, qnl dubilat iu partc allqua

iidci.

XXXVI. Componons Igilnr Apostolus In pacc corpns Ec-

cIcsK-e diclt : «Qnl manducat , non mandncanlcm nons pcr-
»aat:ct qui non mandacatmanducanlcm non jndlccl :Dcus

Rom. XIV, 1,2. — ^ Id. IV, ig.

 — ,,

4lO ORIGENIS COMMENTARIA

j>cnim illtim assiimpsit. Tu quls es, qni judicas allcnumser-

»vum?Suo domiuo stat , aut cadit : stoLit aulcm ,* polest
»cnim Deus statuere illum *
: » quo scilicet pcr hoec nuila
esset intcr credcntes ciborum causa dissensio. Scd vidctur
hacc Pauhis profondiore magis sensu clocutus. Neque enim
cx circumcisionc venlcutibus dc cdondls oleribus Lexali-
quid mandaverat , ut ipsis convenlrc vldcalur quod alt :

«Qui autem infirmus cst, olera manducct ^. aUnde con-

stat eum dc clbo vcrbi ista Iractare , et infirmum dicerc
esse in fide eam qui non ita perfectus cst sensibus ut possit
omnem cibum verbi Dci sumcre, sicut et ipse Aposlolus in
aUIs dicit : « Perfectorum autcm cst clbus soUdus , eorum
»qul pro possibUItatc sumendi exercilalos habcnt sensus
» et maU ^ » Et Iterum ad aUos dlclt
ad discrelionem bonl :

« Lac polum
vobls dcdi non cscam nondum enlm pote- , :

»ratls \ »Et numquld Ita inepti crimus, ut putemus Apo-

stolum qui missus est prrcdlcarc vcrbum Dei, lac portasse

secum quod Corinlhiis potum darct? Sed manifestum est
hrec eum de quaUtate verbi proloqui , et proplerca dlcere ;

Si quls infirmior est scnsibus , et non est ita perfectae fidei

ut dc sccretiorlbus mysteriis capiat vcrbum, non dcbere ei

pcr ea quaeinteUigere non potcst, disceptationes cogitatio-

num movcri. « AUus cnim , hujidt , crcdit manducare om-
»nia \ » Non per hocc Pauhis ad omnia comcdcnda disci-

puhos hortatur; ncc gulre et gurgllls est magister, sed de

illis sine dubio dlcit, quorum fides perfecta est, et nuUis in

vcrbo Dci discrelionibus impedltur; quos idem Apostolusin

aUis spirilales appeUat cum dlcit : « SpirltaUs autem exami-
»nat omnia ^» Ipse est ergo de quo hic dicit «AUus au- :

»lem manducare omnia ^ » Denique et ApostoUs

credlt
antequam spiritum sanctum acciperent, dicebatur a Do-

1 Roin. XIV, 3,4. — 2 iijij 2_ — ^ Hebr. v, 14. — * i Cor. iii , 2.

Rom. XIV, 2. —r * I Cor. 11 , 1 5. — ' Roin. xiv, 2.

 ,

IX IPrST. \]) UOMANOS. MR. IK. 4'*

liiino : «^lnlla atlliuc liahcoqnajloquar vchis; scdnonpolcs-

» lisilla nioclcaudiiv. Vcniclaulcni Paraclclus Spirilus vcri-
• lalis, cl ipsc vos (loccl)it onmia *. » Isla sunt crgo omnia
quae crcdit nianducarc is rui pro llclci porfcclionc pcr gra-

lic.m sancli Spirilus cajiax vcr])i sccrclioris cxlilcril. llabct

lamcn ct infirmns quod sumat cx vcrLo Dci, et cst spccics

qu;vilani vcrbi quam liic Aposlolus olcra appcllavit^, quac

fludiculis sensum non tara robuslum reddat et fortcm, quam
suslcn'(^t cl intcrircnon facial. In mullis ctcnim dc inlcrio-

ribus anima3 scnsibus Scriplura divina quasi dc cxlcriori-

Lus corporis loquilur mcmbris : ct sicut socpe docuimus in-

lcriorcm homincm vcl vidcrc , vcl audirc , vel ambulurc

nominari , ila ctnunc ipsc iulcrior homo aut omncmcibum
dicilur possc pcrcipcrc si pcrfcclus cst, aul si infirmus cst
olcra manducarc. Scd ut pcrfcctorum in Ecclcsia concor-
diam cl impcrfcclorum , tanquam inhoncslorum in corporc
mc.mbrorum honcstorumcjuc componat, ncc habcatur in
cis ulla disscnsio dicit « Qui manducat , non mandu- : ,

j)Canlem non spcrnat ct qui non mandiicat manducan- : ,

» lcm non judicct \ » IIoc cst quod et alibi dicit « Quia non :

«polcst diccrc ocuhis manui Non cs mihi ncccssaria ct : ;

Bcaput pedibus: Non dcsidcro operam vcslram. Scd mullo

))magis quK vidcntur mcmbra corporis inhoncsliora cssc ,

»ncccssaria sunt\»Ethiserr:;o quorum fidcs lanla cst ut om-

nia possint manducare , ct omncm verbi spccicm capcrc
ne supcrbiant ct spcrnantcos qui infcriorcs sunt pr.nccipit :

ct rursum liis qui incapaces sunt pcrfcctioris doctrinai man-

dat nc judiccat cos quorum scnsus capacior cst , ct inlcl-

lcctus cmincntior. Solcnt enim perverso ordine impcrili po-

i'ilos judicarc, at dcsidcs studiosos. Inlcrdum tamcn ct hi
qui scicntiac aliqua initia ccpcrint , inflantur ct cxtollunlur

1 Jonn. \vi , I a ,
i 3. — ^ Rom. \iv, 2. — ' Ibid. 3. — ^ i Cor. xn > a •
>

aa.
4l2 ORIGENIS COMM£NTARI\

aflvcrsum eos qul vldontur mlnus capaces cssc. Idclrco Igl-

tur incropallonc apostolicre auctoritatis Paulus utriusf|ue

parlis insolcntlam rcprlmens dicit : « Tu quls es, qui judi-
»casallenum servum ? Suo domlno stat , aut cadlt '.9 Quod
dicIt,«Stat , aut cadit,» sccundum scnsum ojus qucm in-
crepat dlcit. Nam ct Impcrlllor sl vldcat quemplam profun-
dius aliquid, et ut Ipse capere non polest , sentlentem , cc-
cldisse eum judlcat a lidei statu : et rursum qul Inflanlur
cx scicnlia , ct non cum charitate , sicut Paulus commonct,
agunt, slmillter de Imperilioribns quibusque oplnantur: ct
Ideo potestalem fratri judlcandi fratrls exemlt. Bene autem
« allenum servum » alt, qula Domlnus diclt : « Vos auleni
» omncs fralrcs estls ^. » Omnes hoc , est unlversa crcatura,

et unus Domlnus Jesus

cst sohjs Chrlstus, quIest«DomInus
Momnliuu, divcs In omnibus '. » Slniul et bonltatem Dei

incllabilcm manifestat, cum diclt de eo qui cccldlsse vlde-

lur, etiamsl vcrc ccclderit, quia « potcns est Deus statucre
»illum. Dominus enhn erlglt ellsos '. »

XXX\ II. « Altcr judlcat altcrnos dlcs : altcr autem judi-

»catomnem dlem. Unusquisque In suo sensu abundet \ »

Dlximus supcrius sccundum llltcrai Apostollcai consequen-

tlam vlderl ha;c de clborum contlnentla , vel llbertatc trac-

tarl : quonlam vocatio quldcm quae In Chrlsto est , nihll

communc aut immundum ponit In cibis , scd continenllaj

ralio suadet etiam a llcitls abstlnere. Non enlm ( ut et ipse

in alils dlcll) qula omnla llcent , idcirco etiam omnlaexpe-

diunt, vol omnia nedificant ^ Ipsa tamen abslincnllac rallo
diversa cst pro vcto ct proposito voventls. Allus namquc
hoc judlcat, ct ila apud anlmos suos dccernit, ut omnem
dlem, liocest, contlnuum vltoe su;c tcmpus exlgat In abstl-

nentla. Alius vcro tcmpus aliquod velut votlva professione

1 Rom. XIV, 4- — ^ MaUh. xxrir ,8. — 3 Rom. x , 12. — ' Id. xiv, 4«

Psalm. cxLiv, 14. — ^ Rom. xiv, 5. — ^ r Cor. vi, 12. IJ= x, 2 3.

 1\ uriST. \D nOMANOS. Lin. IX. 4>3
tlocrnill. In qiio sivc ul jiigeni, sivc ul loniporalem susci-
jiial continenliain , unluscnjiisquc sensihns dal libcram fa-
cultnlem. Llrumquc tamen acccptuni fieri apud Dominum
pollicetur, et propterea snbjnn^il.
X\X\ III. « Qni saj^il dieni , Domino sapit : ct qni man-
• ducat, Domino mandncat : gralias cnim agit Dco : ct qui

»non manducat Domino non manducat, ct gralias agit

,

»Dco \ » (lrali;e ergo Dco ab nlroqnc referunlur ab illo :

quidem pro fruclu conlincnlix; ab hoc vero pro libertale

vcscendi. Scd qnoniam , nt in anterioribns ostcndimus ,

profundior invcnilur Apcstoli scnsus , quam ciborum car-

nalium ratio conlinet , in spiritnali cxposilionc, sccundum
ca qua? supra disseruimus de his quorum alius omnem
dicm , alius vcro alternos judical dies , possumus illud scn-

lire, quod In Scriplurls divinls uniimqiiodf{ue capiliihim in

quo dogma pictatis cl lidei conlInclur,dics dicaliu''. Ycro

enim dics cst qui illuminat mcnlem qui ignorantinD tcnc- ,

Lras fugat ,
qui Chrislnm, qui sol cst justilia3,habet insese.
Si quis crgo sit qiii ila dlviiu"s lileris operam impcndat ac
sludium ' , ut omncm diem et omncm sensuni Scrlplurac di-
vinac discutiat et dijudicet, ita ut non cum transeat de Lege
iota unum vel unus apex, hlc omnem dlem vi(l(>bilur judl-

care\ Qui aulcm non cst taulus ingcnlo, allernos, id esl ,

paucos ex multis capiet sensus, qui si non ad plenitudincm

scienlia) suITiciant , al ccrlc qui ad summam fidei satis sinl.

t lerquc ergo secundum aposlolicum consillum gratias agat

Deo; illc qui sapit onnuMn dlem ct (jui manducal omnia ,
,

id est , qui agnoscil ct inlelligll omnia; et ille qul Ilcel nou

omnia manduccl, el non universorum inlelbgenliam caplal,
brevi tamen (Idei confcssionc salvatur. Ya ideo eliam non
manducans omnla , ncc onuilum scicnliam sumcns , agcrc
tamcn cliam ipsc gralia dlcilur Dco.

Roiii. XIV, G. — ^ Ibid. 5. — 5 Mal.nyb, iv, j, — « M.illli. v, x8,

 ,

4j4' ohicKNIS COMMENTARIA

XXXIX. « Ncmo enim noslriim siLi vivlt, ct nemo sILl

«moritur: sive eliam vivimus Dominovivimus , : sivc mori-

»mur, Domino morimur. Sivc igitur vivimus, sivemorlmur,

«Domini sumus. In hoc enim Christus et mortaus est, ct
»vlxit, ut et morluorum et vlvorum dominetur'. »Quiclsit
vivcre in Christo, et quid slt mori in Christo, dictum srcpc
a nohls cst In hujus EpIstohTe exposltionc , ct praecipue in

eo loco ubi explanare tentavimus sermoncm ApostcII quo

alt : « Si autcm mortui sumus cum Christo , credimus quia
»et convlvemus eP. » Si ergo meminimus quK in hoc loco
dicta sunt , ex ipsis etlam propositus in proesenti sermo
Apostoli apertior, et lucluior quomodo nemonostrum fiet ,

sibi vivat, et nemo sibi moriatur. Non enlm unusqulsquc

ipsc sibi dat , sed a Christo sumlt niortis exemplum qui ,

solus peccato mortuus est , ut et ipse imitatlone ejus possit

alienus ct mortuus effici a pcccato. Scd et vitse excmplum
non Ipsi cx nobis habemus , scd cx Chrlsli resurreclione
suscipimus, ut idem Apostolus dicit : « Ut sicut Chrlstus

«rcsurrcxlt a mortuls per gloriam Patrls , ila ct nos in novi-

»talc vitoD ambulcmus\ »Novilas crgo vltas qua in Chrlslo

pcrfidem resurrectionis ejus vivimus , Domino deputatur,

quia non a nobls , scd ab ipso sumit exordiura ; ct ideo :

« Sivc vivimus Domlno vivlmus , : sivemorimur Domino ,

» morimur. Slve igitur vivimus , sivc morlmur Domlni su- ,

»mus''. » Mortem etenim appellat illam , qua Chrlsto, ut

diximus , consepulti , ct in morte Ipsius baplizatl , pcccato
mortui sumus ^ , ct vitam qua alicni cfTectl ab hoc mundo,
et , ut ipse ait , « ex morluis viventcs % » non nobis, id cst
non carni vivimus, sed Deo, secundum ca quae in subsc-
qucntibus jungii. « In hoc cnim inciuit Christus morluus , ,

»est et vixlt, ut et mortuorum et ^lvorum dominolur'. »

1 Rom. XIV, 7, 8, fj. — 2 Id. vr , 8. — 3 ILiil. /j. — ^*

Id. siv, S. — * IJ,

vi,3. ~nbid.i3. -'Id. siv,9,

 IN i;r]ST. AT) nOMANOS. Lin. IX. 4i5

]\lorliuim (licil csso Chrislinn dispcnsr.liono sinc (Inl)io pas-

sionis : vixissc aiilcm pcr sacranicnlimi rcsurrrcclionls.
l lulc cl nobis primo passionis ct mortificalionis , poslc^a
cliam rcstuTCctionis cl vil.x novilalis rcliqiiit cxcmpltun.
IScil movcat aliqucm forlassis quod dicil Apostolus, idcirco
mortuum csse et vixissc, ut mortnorum ct vivorum domi-
nclnr ; qnasi qui hoc dcdcrit intclligcndum
quod nisi mor- ,

tuus fuissctmortuorum dominatum non liaLuisset, ct nisi

,

posl mortem rursum vlxissct non tcnulssct dominalloncni ,

vlvcrum. Scd ad h;cc Ila rcspondcndum puto. Duobus

cx modis constal In omncm crcaliiram C.hrlsli domlnatlo.
l no , pcr quem ut creator omnium ct potcslalcm gcrcns
univcrsorum , vl niajcslalis ct necessllate polcntix habct
cimcta subjecta , pcr qucm modum non sokim Lonls sanc-
lls mcnllLus ac spirillbus domlnalur, vcrum ct neqiiam ,

et rcfugis , et liis quos Scrlplura divlna mah*giios angclos

appcUavIt'. Idclrcocnim omnitenens, vcl omnipolens dlci-
tur, secundum quod Joannes dcsignat In Apocalvpsi, di-
cens : « Uxc diclt qul cst, et qul crat , et qui vcnlurus cst,

» omnipolcns ^. » llic ergo nnus est modus quo Chrlstus om-

nibus dominatur. Ahus vcroest, c[uotanquam bonus et Loni
Palrls Fihus non vult ratlonaLiles splritus ad obedlciiliam

leglssuffi violcntcr Inllectcre, scd expectat utsponle veniant,

ut voluntate et non neccssltate Lonum qu.ncrant, et docendo
magls quam Imperando, invitandopotlus quam exlorquendo
pcrsuadoat. Inde dcniquc cst, quod usquc ad mortcm dig-
natur acccdere , ut exemphim oLcdlenll.-e , el morlondi for-
mam volcnllLus pcccalo ct viliis cmorl dcrchnquat. Et
proptcr hoc In pr.Tsenli loco Aposlohis scrlLit Idclrco cum
m(^rtuum cssc el vlxisse, « ut et vlvorum et niortuorum do-

»minelur^; «vlvorum, profecto illorum qul resurrcclionis

cjus cxcmplo novam ct coclcslem In tcrris cxigunl vilam,-

* tuC. VIII, 2, 2 ;\pocul, I, 8. — ^ lloui, SIV, fj.

 »,

4l6 OMGENIS COMMENTARIA

mortuorum illorum , slue dublo qul morllficallonem Chrisli

in corpore suo circumferunt , ct mortlficant memLra sua

quaj sunt super lerram*.
XL. Quod sl hoEC ita sc hnhcnt, « Tu , hifjuit ,
quare ju-
» dlcas fralrem tuum ? Aut tu quare spernis fralrcm tuum ^,
cum slve morllflcallo slt In te carnls et vltlorum, non ex le

orta slt , sed Chrlsli morte donata : sive tihi novitas vilae

est^ , el in terris amhidans conversatlonem hahes in coehs

Chrisli hoc resurreclione mcrueris? Bcne autem utriusque

vitil notam vcrnacula appellatione slgnavlt lUI quldem di- ,

cens :« Qsiare spernis? et /luic : Quare judicas fratrem

» tuum ^
? » Solcnt enlm hlqul ahquantulum vldentur in scien-
lia profoclsse , spernere et nlhiil ducere eos qui altlorls in-

lelligenliffi minus capaces sunt e contrarlo autem imperiti :

et indcclios judicai^e hoc est incusare ct condemnare eos

, ,

qiii fdtiora ct profundlora perquiruut , quam ipsl capere aut

assequi possunt. Et ideo Apostoius resecarc culpam volens
ex ulraque parte nascentem , iilis quldem praGcIpIt , ne infe-

riores spernant alque dcsplciant : hls vero, ne superiores

se judiccnt , cum peritlam non haheant judlcandl. Quamvls
er^^o utrnmque reprehendat , et eum qui spernit fratrem in-

feriorem , et eum qul judicat superlorem , tamen ut osten-

deret liium gravius in judlcando , quam Imnc in sperncndo

fratrem peccare , omlssa sprellonis cuipa , praesumptionem
judicantis fratrls exaggerat, ct ideo in consequentiLus
junglt :

XLI. « Omnes enim slablmus ante Irihunal Dei \ Scrlptum

»est enlm Vivo ego dlcit Dominus quoniam mlhi llecte-
: , ,

»tur omne genu, et confitebltur omnis hngua Deo^ Itaque

«unusquisque nostrum pro se ratlonem reddet Deo. Non
«ergo amplius invicem judiccmus : sed hoc judlcale magis,

1 a Cur. IV, lo. ColoiS. i:r, 5.-2 Rom. xiv, lo. — ' Id. vi ,
4- ^
^'
Philip. ni, 20. — ^ Roiu. ?-iv', lo, ii, 12 , i3. -^ ' La, xj,v, 24.
 IN EPIST. AD ROMANOS. UB. I\, ^l^
»110 ponnlis ofronsionrm fiMlii,v<*l scandaliim. «Assnmons
Ap<isloliis causas rv his in qnibiis uon rcctc jiulicant lii (jui

jiulicanl fratrcs , rectl ct justi inlroducit divini judicii for-

m.nm , et ait : « Omncs cnim nos stare oportct antc tribunal

»Dci : nquo scilicct novcrit is qui judical fratrcm , tantum
so crimcn olalionis incurrcro, iit Iribunal Dci sibi vidoatur

assumerc , ct Inip^enili jiidicium prievenire. Verum quid

sibivolithoc ipsiim quod Vposlolus tribunal Del* momorat,
et qiiomodo iutclligcudum sit vidcamus. iNon solum cnim
in hoc loco , sed ct ad Corinthios scribens , tribunalis facit

nihilominus mentionem , ubi ait : « Propter qiiod sludemus

»sivo pra?sontes, sive absenlos ]>lacere illi. Omncs enim ncs
»mauilestarl oportet ante tribunal Christi,ut rccipiat unus-
«quisquc per corpus prout gcssit , sive bona , sive mala^. »

Scd et apud Dauiolom Prophctam iuvonimus talia quasdam

dc judicandi spccie dcscripta. « Videbam, inriuit , et ecce
Bsedes posltrc erant , ct vctustus dlerum sedebat, ct indu-
»mentum ejus sicut nix candidum , ct capllli capitis ejus

»sicut lana munda. Thronus ojus flamma ignis, rotas cjus

»ignis inflammans, fluvlus ignis currebat ante ipsum. Millios

»mlllia mlnistrabant ei , et dccles mlllies dena millia assis-

«tebantante eum. JudIciumconstItuIt,ct libri apertisunt'.»

In Duodoclm quoque Prophetarum libro , siib mystorio dl-

citur qula lu vallc Josapliat Domlnus judicet populiim

suum' : ipsam autem vallem Josaphat paulo post vallem

judlcii nomlnat. Sed dc hls nunc slngulls, qua? slmilitudinis
causa protullmus , dlssorcrc longum vidotur. Ea tamon qune
ad Corinlhlos scripslssc Aposlolum dlxlmus, confoiontcs
cum proescnti loco , vcl c;ctcris quae apud Prophetas scripta
mcmoravlmus, doclararl vldomus cx onuiibus ccrtisslmc
futurumesso judlciiim Dol : cujiis specic ut notior homini-
* Rom. XIV, 10. — 2 a Cor.v, y, lo. — ' Dnn. vii, g, lo. — *
Jool m,
2, 12.
xiir, 587
 ,: «

4lS OhicKNIS COMMKIfTAl^lA

Lus fieret ,
jadicaucll forma cx lils quac hilcr homlnes geruo'

tur assuuipta est, quo scilicct noscercmus, qula sicut judex

iste terreuus cclsiorem quemdam locum quod trlbunal ap-
pellatur, ascendit , ut ex eo altior et emlnentior caclerls qui
iudlcandi sunt, fiat, ne conspectum ejus lateant vel reorura
supplicia, vel allegallones inuoceutlum; ila intelllgamus et
judicem omnium Ghrlstum natura etmajestatecunctlsemi-
nentem Introspicere corda et consclenlias slngulorum , ma-
nifestare occulta , et obtecta revelare , ut et bonis actlbus

laudem tribuat, et mali poenam quam merentur excipiant.

Quod si manet futurum judiclum Del, et tale judiclum in
quo non solum unusqulsque reclplet pro actibus suis, sed
et pro omni otioso verbo reddet ratlonem secundum sen- ,

tentiam Domlni ^ : cogitatlones quoque malae confutabuntur

redarguente conscientia, et in omnIbus« unusquisque nos-
» Irum pro se rationera reddct Deo ". Non ergo , inquit, am-
» pllus invicem judicemus \ » slcut et in aliis diclt : « Itaque
»iicUte ante tempus quld judicaie, usquequo veniatDomi-
»nus qui illuminabit occulta tenebrarum , et manifestablt

j^consilia cordium : et tunc laus erlt unlcuique a Deo\ »

Nudabltur enlm universffi (ut ego arbitror) creaturae ratio-

nablll cor nostrum et revelabuntur occulta vel etlam ma-
, ,

nlfestabuntur. Est enim dllFerentia. \identur enim ea qui-

dem quai revelantur, ad malos pertinere, de quibus dlcltur :

«In igne enim revelabitur^ : » ea vero quae manlfeslanlur

ad bonos ; et Ideo dlcitur : « Omne enlm quod manlfestatur,

slux est'' : » et tanquam libri quidam descripti, vel tabulae

inclsae continentes litteras actuum,cogitationumque nostra-

rum ab omnl , (ut dlxlmus) creatura ratlouablli relegentur.

Et hoc est quod arbitror indicari per Danielem ubi dicit

(c Et libri apertl sunt % »qui scilicet in cordc nunc involuti

* Matth.xii, 36. — 2 Rom, xiv, 12. — ^ ILid. i3. — * l Cor. iv, 5. —

6 Id. ni, l3. — * Ephes. v, i3. — ' Dan. vii, 10.
 IN liPIST. AD ROMANOS. LlB. I\*. /jIC)

snnl ot oLlocli , conllncnles quidcm scrlpla quae gcrlmus,

cl nolis quibusdam conscicnliaj sulcati , ncc tiimcn uUi nisi

soli Dco cognili. Isti ergo libri animai noslra^, vcl hae cordis

nostri paginae aperientur in conspectu throni llamniei , et

rolarum ignis ardentis , et fluminis ignei ac percurrcntis

anle vetustum dierum'. Videbunt hacc, et legent etiam An-

geU , ct iUa miUics miiUa Angclorum , et dccies miiUes dcna
oiiUia minislrorum , et ita criuiinum nostrorum in quibus
nunc unum sakcm lcslem pati conrundimur, ccelesliuin
tunc virlutum testescatervasinnumcrabilespaticmur ^.Gum
autem Paulus dicat, quia « omnes stabimus ante tribunal
»Dei', «et dum se cum his societ qui stabunt ante tribunal

Dei , quisnam est qui semetipsum ila decipiat et faUat, ut

ad judicium sc Christi, ct ad Iribunal cognitionis ejus non
pulct esse venturum , aut manifestandum se non putet in
his quac sivc recte, sive cliam miiuis rccle commiserit?
Quod vero in pracsenti quidem loco tribanalDei; ad Corin-
^
ihios vero tribunal Christi posuit cgo quidcm nuUam ,

puto esse differenliam quominus unum atquc idem tiibunal

Christi^ ct tribunal Dci^ nominclur, sccundum quod ipse
Salvator in EvangcUo dicit « Omnia quae habet Pater, mea:

»sunt' : » et iterum : « Pater, omnia mca lua sunt, ct tua

»mea\ «Slquis tamcnputat in sermonibus Pauii (qula nuUa
in cjus Utterls otiosa vel syUaba cst) causas varietatis hujus
esse rcquircndas , poloril fortassis lalc aUquid diccre :

Christi vocabuhmi , ({uanlum ad proprletaLcm a])peUalIouIs

ipsius pertinet , vcrbl in carne positl el mundum Deo rccon-
ciUantis indicium cst, sicut et iucm Paulus dicil, quia

« Dcus cral in Christo mundum rcconciilans slbl'' : » sed

reconciliatlonis hujus spatia convcrsionis nostrae dllatio et

* Dan. VII, 9. — ^ Il)i(l. 10. — 3 Ilo.n. xiv, 10. — '2 Cor. v, lo. —
Ibid. — ' Rom, xiv, 10. — ' Jo.ui.xvi, i5. — " 11. xvii, lo. — ''2 Cor,
V, xy
 ,,

490 ORIGENIS COMMENTARIA

cmendationis negligentia dlstendlt , et longiora constitiiit ;

et donec evacuct omnes principatus et potestalcs et ponat ,

omnes inimicos sub pedibus suis , ac novissimum inimicum

destruat mortem, ita eum regnare oportet, ut mysterium
susceptai in carne dispensationis exerccat , et bonos quideni
manifestel , culpabilcs autcm recipiant unusquisque secun^
dum opera sua* : ubi vero tradiderit regnum Deo et Patri

idest, conversos et emendatos oranes obtulerit Deo , et ad

integrum mysterium mundi rcconciiiationis cxplevcrit^ ,

tunc ait ante tribunal Dei astare omnes ut impleatur hoc ,

quod sequitur : « Yivo ego , dicit Dominus, quia mihi flec-

»letur omne genu , et confitebitur omnis lingua Deo'. »

Flcctet autem genu omnis creatura Deo in nomine Jesu

per quem reconciliata est ei , secundum quod idem Aposto-
lus dicit : qula« in nomine Jesu omne genu flectetur cce-

» lestium, terrestrium, et infernorum ^. » Flectere sane genu,

et omnem linguam confiteri Deo, de Esaice Prophetaj ser-
monibus assumpsit Apostolus \ Quod tamen non est car-
naHler accipiendum, ut putemus quod ctlam coelestia, qnaj
dicit genu flectere , carnaUbus membrls facere hsec credan-
tur : verbi causa , ut putetur vel sol , \e\ luna, vel stellae,

vel etiam Angeli , ct quascumque sunt quas ccclestia nomi-

nantur , corporalibus inflexa genibus adorare, aut etiam
lingua carnali , et tall mcmbro quali nos homines loquimnr,
putentur confiteri Deum de quibus dicitur quia sint spiri-
,

tus et ignis, secundum quodPropheta dlcit : « Qui facit An-

»geIos suos splrltus , el ministros suos ignem urentem^ »

Et quai genua in spiritlbus esse credentur ? aut qua? lingua

in ignis specic requirctur? Sed genuflectere, subjecta esse
cuncta, et cultui Dci obedire declarat. Movet me adhuc ex
his quae dc Eplstola ad Corlnthlos assumpslmus, ubi diclt :

* I Cor. XV, 2', , aS , 26. — 2 i\j[i, 24. — ' Rom. xiv, ir. — Pbilip.

II, 10. * Isai. XT.v, 24. — ^ l's;iliu. cni , 4.

 ,

I\ liPlST. AD HOM\NOS. LlH. IX. ^il

« l l rcclplat uuusquisquc proprla corporis prout gessit, sive

» bona , sivc mala* : » utrum quia iu omnibus hominibus

ncccssc csl allqui»! boui essc, cl aliquld uiali; nec ullum in
bonis invcniri , qui non aliqui J liabucril ct mali ; vcl ilcrum
aliqucm in malis , qui non habucril aliquid ct boni , propter
Scripluram qua? dicit : « Spirilus cnim incorruptibilis in ho-

»minibus cst^, »proplcrca dixeril ut unusquisquc ct pro

Lonis suis bona, et pro malls suis rccipiat mala : an bonos
illos dicat quibus nihll mali ascrlbendum sit, ct illos ma-
los quibus boni nlhil omnlno dcbeatur. Scd si hoc novissi-
mum pulcnius , vldcbimur conlra cvldculcm venire ratio-
ncm. Nullusenim, ut dixi, ila bonus iiiveniclur, cui non
ahquid Insitum sit mah , ut ex multorum sanctorum pcrfa-
cilc coiiigi videlur cxcmphs : et rursus nemo cst pcssimo-
rum , ctlam si Ipsc Judas ponalur qui supra omnem impie-
latem impius fuit , ut non ahquid etiam ipse boni habuisse

videatur. Nam ut IHa omittam , qua? cum Aposlolls positus

quasi unus ex ipsis gcrebat, quamvls ct ibi jam bonis cjus
miscercntur ct mala (erat euim pccuulaj cupidus ) , tamcn.
hoc ipsum quod « poenitentia ductus reportavit trlglnla ar-
»genleos ad sacerdotcs , et dlxit : Peccavi Iradcus sangui-
» ncm justum ^, » fuit ahquid boni. Ex quibus oumlbus vidc-
lur mihi ,
quoniam non potest unus atquc idcm bona simul
recipcre , et mala (neque enim slmul et in paradisum quis
et in gchennam mltti polcst) , In ilhs tanliuumodo ratioucm
Loni non habcri , in quibus valdc pr.Tpondcrant mala ; cl in

illls rationcm mah non accipl , iu qulbus pi\Tpondcrant

hona, ct iu quibus malorum vcsligia pffuilculia convcrsio-
nis abolcvit. l t autem ad proposlli capllull fincm conclusio-
ncmque redcamus , cum , inquit, lanla sit apud Dcum ct
apud Christum cjus judicii veritas, tanta futiu\T examina-
llonis indago , « non crgo , oit , ampllus invicem judiccmus.
1 ?, Cor. V, lo. — 2 Jyl, XXXII ,8. — 5 MaUL. ixvu , 3.
 ,,

422 OniGENiS C0MM£NTAR1\

» iSed hoc juidlcate magis , ne ponatis offensioncm fralrl , vel

«scandalum*. » Hoc judicate, id est, hoc staluite ne per

observantiam ciborum offensioncs fralribus vel scandala ge-
iierelis. De offeusione vel scandalo jam supra diximus quod
scandalum sit cum in via qua inceditur aliquid invenitur
cbjectum, in quo offendant scandentium vel incedentium
pedes. Hoc est ergo quod patiuntur hi qui viam fidei nuper
ingressi , prlorum vel couteationibus , vel negligentiis , vel

contemptu eteialionibus offenduntur, atque exempHs eorum

recussi avertuntur a fide.

XLH. « Scio et confido in Domino Jesu quia nihil est ,

»commune per ipsum nisi ei qui existimat quid commune ,

»esse illi commune est. Si enim propter cibum frater tuus

,

» contristatur, jam non secundum charitatem ambulas. Noli

» cibo tuo illum perdere pro quo Christus mortuus est^. »
,

Dlximus etin aliis, quodin Scripturls sanctis vernacula qua-

dam quod sanctum vel mundum nou est com-

appellatione ,

mune nominetur quae lamen appellatio in novo Testamento

:

frequcntlus invenitur, in veteri vero non recordor sicubi

nominata est , utinEvangelio Salvator dicit , quia « de corde
«procedunt cogitationes malae, homicidia, fornicationes
» adulteria , furta , falsa testimonia : et ista sunt qufe com-
smunlcant hominem. Nonlotis autemmanibus manducare,
» non communicat hominem \ » Quamvis in nonnullis exem-

plaribus Latini pro communicant , coinquinant posuerint, et

liceteadem virtus sit proprletas tamen sermonis communi-
,

cat habet. Sed et in Actibus Apostolorum Dominus dicit ad

Petrum « Quod Deus mundavit tu commune ne dixcris'. »

: ,

Puto ergoinde usum hujus sermonis assumptum nt quia ,

verbi gratia, vasa templl ministerio segregata , vasa sine du-

bio Domini appellabantur, ad horum autem distinctionem

* Rom. xtv, l3. — 2 Ibid. i4, i5. — 3 Malth. xv, 19, 30. — " Act. x,
,i5.
 ,

IN EPIST. AO nOMANOS. l,in. IX. ^'^'S

tcllqna vasa commiinia diceLanlur: ila ct ad ciborum dis-

linclioncm , mimdos ct sccundiim Lcgcni

corum quos quasi
cdondos Scriptura soj^rcgavil rcliqui omnes commnncs ap- ,

pcllali siml. S(d Jiid;ci vim vcrbi ignoranlcs, undc com-

munis diccretur homo quem communem appcllabant scr- ,

,

monis usum sinc signillcationis inlclligcntia lcniicrunt.

Ncquc cnim clbi quos Dcus crcavit , aut ignorantcr aut sini-
plicilcr sumpti communcmfaccrc houiincm polcrant ctim-
mundum ; scd mens illa homiuis qiiac Dco soli segrcgata csl
mcrilo nuinda appcllatiir : qu;c vcro alicna a Dco cst, quo-

niam nou ab uno spiritu immundo, secl a pUirimis possidc-

tur, idcirco tah"s homo communis appcllatur, quasi qui mul-
lorum sit da^monum scrvus, secunduni
vcl vitiorum , vcl

illum qul InlcrrOgalus « Qiiod tibi nomcn cst? rcspondil, ,

«Lcgio umlti cnim sumus* » ct sccundum illud quod a

: :

Salvatore dicitur, quia« cum exierit immundus splritus ab

«homine ,circuit loca arida ,
qua:rcns rcquicm ; et non Im-

» vcnicns rcdit : ct Invcniens domum vacantcm et scopls

»raundatam, assumit secum scptcm alios spirlliis ncquiorcs
»se; et intrantes habitant in co^. » Et sine dubio istc talis

homo ."ommunls dicllur, corum vidclicct scrvus elTcctus

omnium splrltuum maliguorum qui habltant in co. Mcrllo
ergo sciens scrmonis hujus hanc esse rationem Paulus , di-
cit : « Scio ct confido in Domlno Jesu , quia nihil cst com-
»mune pcr ipsum '. » Nilill enlm In crcaturls Dci nalura siii

imnmndum cst (omnia namquc a bono Dco crcata, bonn

esse conslal ct munda) « scd ci iiKjtdt qui exiistimat ah-
: ,
,

» quid essc communo ipsi commiinc cst » hoc cst qui in-
,
''
:
,

tcntionc cordls immundum aliquid cogilat cl obscrvanliam ,

divcrsitatis admittit, siciit ct in conscquentibus diclt : « Qiii

» autem discernit , si manducaverlt , damnatus est; quia non

* Lnc. VIII , 3o. — 5 MiiHh. jii , ^3 , 44 , 45. — 3 Roui, xiv ,14. —

* Il)id. i5.
 »,,

424" ORIGENIS COMMENTAniA.

jjex fide. Omneenim quod non cstcx fide , pcccatum est*.

Nec tamen in his distinclionem Legis exclusit, ut absolute

diccret niliil essc commune aut immundum eorum qua3 Lex

definivit immunda. Prcemisit enim causam cur per semet-
ipsum nihil commune dicatur. « Scio, Inqidt , et confido in
^Domino Jesu". » Li Domlno ergo Jesu nihil commune pcr
semelipsum, hoc est, natura sui dicitur; « sed ilii, incjidt,

»qui existimat, etqui patat afiquid esse commune , ipsicom-

»mune est^ » Et ne mireris quod cogitatio mentis cihum
qui natura sui communis vel pollutus non est faciat pollu- ,

tum cum , e contrario cibum vcre pollutum ( vcrc enim pol-

lutus est aui idolis immolatur ) simplicitas mentis , et nulla

cogitationis scrupulositas injecta , omni suspicione couta-

minationis absolvat. Et rnrsum ctiam si mundus sit cibus
suspicionem tamen aliquis patiatur quasi quod idolis immo-
latus sit, poUui dicitur pro conscicntice scrupulo. « Si enim
))propler cibumlVater tuus conlristatur,non jam secundum
))charitalcm ambulas. Noli cibo tuo illum perdere, proquo
j) Christusmortuus est'. » GumdcfiuissetApostolicodogmato
perDominum Jesum nihilcommuue autlmmundum natura
sul putandum , et dcdisset erga usus ciborum fidclibus qui-

imsque absolutisslmamlibcrtalem, rursus ad ajdificalionem

fraternl amoris liccntlamresecat libertatis, et dicit: Etlamsi
communenlhll est, ct usus omnlum clborum licenter admlt-
titur, tamen tu sl propter cibum quem licito putas sumen-
dum , fratrem tuum ,
qui nondum scientiae hujus capax est
scandalizas ,
«
]am non secundum charitatem ambulas »nec ,

affectum in te fraterni amoris ostendls. Quid enim loederis,

si ut fratrem tuum non contrislcs , etlam a licitis abstineas ?

Tibi enlm abstlnere a licilis crimen nullum est; illi vero Iq

quibus discernit et putat non licere , condemnabills usus est.
«Qui enim discernit, si manducaverlt, damnatus est^ »

i
Rom. XIV, a3. — ^ ib;a. 14. _ = Ibid. i5. — nbid. — ^ Ibid. aS.
 IN EriST. AD nOMANOS. 1,115. I\. 4*^'^

Quod si facias , Ui uliquo fralrcui liiuni portlis « pro quo

vCluislns luorluus osl', »0! lu oi c;iusas poidilionis acqui-
lis. I\lagnilicontius aulom de liis idoui Paulus ad Golossenscs
scribcns dicil : «Ncmo ilaquc vos judicet in csca, aut in
»potu , aut in parle diei fesli , aul noomeniis , aut sabLato .,

»qua3 sunt unibra fnlurorum, corpus aulem Chrisli. Ncmo

»vos seducat volous iu liumilllale cordis ol roliy:iouo Ansc-
«lorum <|uam uon \ idil ovlollcns se , frustra iuflatus a mente
» carnis sua;, ct non tcncns caput^ : » et post pauca : « Sicrgo
«mortui cstis cum Chrislo ab olomcntis mundi , quid velut
» vivcntos in hoc mundo docornilis? Ne lotigcris , nc gusta-
» voris , ne attarainavcris : quoc sunt omnia iu corruptionem
» ipso usu , socundum prasccpta ot doclrinas hominum : quio
» sunt rationem quidom habcnlia sapioutia; in obsorvatione
» rchgionis , et humihlale pcr vcxationcm corporis, non in
Khonore ahquo ad saturilalem carnis '. » De quibus por
singula dissorcre ncn ost prjcsenlis opcris :dc his onim
nunc quae ad Piomauos scribit Apostolus conamur expo-
nerc. Hoc est lamen quod cllam prvTscnti asseritur exem-
plo : ne in cibo vel in potu , , vel in hujusmodi observantiis ,

quac apud Judocos vehil Angolorum rohglo pulatur, judice-

mur ab ahquo. Extolhmt onim sc iu ius quaj vidontur, ct
inflati sunt dc visibihbus roLus. Qu:c lamoii oLilIo non cst
secundum sapicntiam spiritus, scd sccundum scnsum car-
nis. Non aulem de carnailbus rcbus pra^ccptum cst : « Ne
«letigeris, ne attamlnavcrls, ne guslavorls ', » Ihrc enim
omnia, hoc est, carnalia ad usum hunc corruplibilom data
sunt : ct qua; polest csso in corruptlono obsorvaulia purita-
Scd cum Lcx hacc de rationabihbus pra^oiplt qua) si
tis? , ,

immunda sunt, vere tangenda non suul, no(pie gustanda,

nc participcs nos faciant peccali ol immunditi» sure ,
pr.x-

1 Ronj. XIV, i3. — 2 Coloss, n, 16, 17,18, — *

Ibiil. 10 et scq. —
Ibid. II, ai.
 ,,

426 ORIGliNIS COAIMENTARIA

ccpta homlnum et doctrlnas rellnqucnles, hunc splrltalcm

sensum ad carnalia hacc et corporaha translulerunt , quoc
ratlonem saplentioe habent in observatione religiouis et hu-
militate corporis, non tamen ut occasione hujusmodi obser-
vantiffi honor aliquls apud homines et carnis dehciae requl-
rantur, dum pro paucorum abslinentla multl cibl requirun-
tur et elccti. Vera autem observanlia est ubi ita sumitur
cibus, et ita aguntur omnia, ut non de talibus dicatur :

«Quorum Deus vcnter est\ » Absllnere enim convenit ab

omni cibo quem concupiscenlla et llbido praisumit, qucm
delicia; parant quem luxus excogitat. \idendum namquc
,

est non solum quali , sed et quanto cibo et quo In temporc

,

etquam parco utamur. SIc cnlm omnia munda mandls men-

tlbus fiunt : « Contamlnatis autem , ut diclt ApostoLus , et in-

»fidelibus nlhll mundum^. » In quo ostendit, quia etiam ea

quze apud Judaeos munda nomlnantur in cibis si quis con- ,

taminatus sit et infidells, munda ei esse non possunt. Con-

sequens Igltur erlt, ut si ea qua; munda sunt, contaminatis
immunda efficiantur, etiam ea quse dlcuntur immunda
sanctls et fidelibus munda fiant. « Sanctlficantur enlm per

«verbum Dei et orationem, quia omnis creatura Dei bona ,

»ct nihil abjicieudum quod cum gratiarum actlone perclpi-

»tur\ »Per orationem autem non cujuscumque sanctifi-

canlur, sed eorum qui levant «

puras manus slne Ira et dls-

» ceptatlone '. » Vis aulem magnlficentius adhuc de mundis

et immundls quod non de corporlbus sed de animis dican-
, ,

tur et mentibus , edocerl ? Audl ipslus Domini et Salvatorls

in Evangello sententiam dicentis : « Non quse Intrant in os,

» communicant homincm sed , quae ex ore procedunt ; quo-

»niam ab intus de corde exeunt cogitatlones malse , homi-
«cldia, adulteria%»etc. Cogitatloergoestetmensnonrecte

* Philip. ni,ig. — 2Tit. i, i5. — 'i Timolh, iv , 5 , 4. — '^ Ibid.

ji, 8. — sMatth. XV, II , 19.

 IN nriST. AD nOMANOS. MH. IX. t\'>-^

Srnlipiis fjii.T jiollult hominom, non ciborum qualitas qu.i; ,

cujuscumquo motll rucril pari codcmque cxitu usum cor-

,

ruplioiiis cxplcbit. El nihil mirum si sanctus cibum qucm

sumit, vcrbo Dci , cl oralionc sanclificat , cum ctiam ipsa
quibus induitur sancta sint vcstimcnla. Sudaria dcnique
rauii ct semiclnctia tantum cx ipsius puritate sanctificatlo-
nis acceporant, ut a^gris adhibila corporibiis fugarent mor-
bos , ct rcddcrcnt sanitatcm*. INam dc Petro quid dicam ,

cujus etiam umbra corporis tantumsanctificationis gcrebat,

ut quoscumque practeriens non ipse, sed sola ejus umbra
teligissct, conlinuo ab omni irgritudine levarcntur"? Sed

paulo latius exccssimus de raundis clbis et communibus

dlssercntcs, ut Apostoll sensum , quantum possibile cst,
considcraremus cxcclsius. Sed memorcs proposit.TC brcvila-

lis, in his nonl volumlnis conclusionc facla , dcclml cjus-

demquc ultimi aggrediamur cxordlum.

1 Act. XIX, 12. — ^ Id. V, i5.

428 ORIGENIS COMMENTA.ru

»VVVVtV\VVVV\\WWWVWVWVVVVV«,tV\WVVVkWVW\VWWVWVV«»W\VA/VV\\\W^WMlMV^^V^WV'VN

LIBER DECIMUS,

I. « NoiV Llasphemetur ergo bonum nostrum. Non enim

«regnum Dei est esca et potus, sed justitia, et pax, et gau-
«dium in Spiritu sancto. Nam qui in hoc servit Christo,
«placct Deo, et probatus est hominibus'. » Pieqairo quo-
modo blasphemari possit bonum nostrum. Bonum est le-
gcm spirituaHter intelligere, et impia atque iuepta haereti-
corum vel falsce philosophias studeniium dogmata tanquam
,

immundos cibos pollutosque vitare. Hoc enim est quod spi-

riluali lege saucitur. Tamen si quis ex Judaiis, verbicausa,
aut cx his qui Encralitaj appellantur, velit Ghristo credere,
putct tamen non parum inessc momenti in observantia con-
tinenliffi, vel eorum ciborum qui Lege prohibentur, vel
quos quasi castitati adversanles cestimant nonnulli eliam
Scripturarum auctoritate declinandos : hujusmodi homi-
nem si perurgcas ad communes omnium cibos, nec dicas
eum aliter posse salvari , vel ad fidcm Chrisii et gratiam
pervenire , nisi sumptls his quos refugit cibis , tunc vere
bonum spiritalis scnientiie blasphematur putante eo, quem
perurges hanc apud nos haberi fidem , ut salvum fieri nul-
lum credamus, nisi qui suillis vescatur carnibus vd aliis ,

hujusmodi communibus et indifferentibus cibis. Addit au-

lemhis «Non enim regnum Dei esca et potus est sed justi-
: ,

»iia, et pax, et gaudium in spiritu sancto. »In quo iterum

vehementcradmirorsapientiamPauIi,quipraesentistemporis
culpas futuri sacramenti aucioritate compescit , et ut Ec-
* Rcuj. XIV, 16, 17 , i8.
 IN EPIST. AH TIOMANOS. I.IB. X. ^^O
clcsi.T formam staliiat , rrgnl coelorum myslcrlum prodlt.
AIl cr{;o ; qiiiJ opiis csllanlopcrc pro cibls cl cscanim qua-
litalibus fratcrnam paccm cliarilalcmquc lurbarc, ciim re-
gnum Dci proplcr quod laboramus cl currlmus, ncquc pcr
cscas constel , ncquc pcr potum : seil allena hoec sint a re-
gno Dcl , et ab illa convcrsallonc futura? Ibl cnlm slcut
« ncquc nubunt, ncquc nubunlur, scil sunt slcut Angcli
«Dci *
; » sic ncque cscam nequc potum sumunt, sed sunt
slcut Angcli Dci. Igllur absolullsslmo dogmatc ct evldenti

ab Apostoloscntentla lcrminatum cst in rcgnoDcI, ncquc cs-

cas corporalcs ncquc potuni habcrc locum scd , juslltiam ct
paccm in Spiritu sancto ; ct ideo horlalur ut lu illis nos exer-
ccamus , et illa bona jam hlc ha!)crc mcdilcmur atquc , Illani

substanllam possidcre, qu.T nobiscum translrc possllad rogua

ccrlorimi. Pax ergo , ct justllia, ct sl qiia luijusmodi suut,

quac per Splrltum sancliim conqulruntur, ipsa nobls erunt

clbus et substanlia In i-cguo Dcl ; ct ideo pcr hccc docct
non cscarum corporallum ratloncs, ([ux. nulLxerunt In fu-
tnro sed virtutum curam gerendam qua? nobiscum et in
, ,

pra?scnli vita, et In fiituro pcrmancanl In rcgno Dcl. Et Idco

dlclt, quia « qul In hoc scrvit Christo, placct Dco, cl probalus
r)CsthominIbus". «Iloccstquodctdesclpsolnaliis diclt: « SI-

» cut et ego , incjidt , omnibus per omnia placeo, non qiiTrcns

»quod mihiutiieslt, sed quodmultls'. wldcocnlm ctcumcs-
sct ApostoIusChrlsli, iicbalJuda;Is Jiuhxus , sincdubioutpla-
ccns Juda?issalvaret eos"; ethls qui sinclcgecrant , ficbat ct

ipsesluelcge.utplacens elssalvos fticerct eos. Placcrcaulcm

sc homlnibusiladicll , nonobsecnndando vltiis, scdinnnui-
tatcs eorum perpaticnliam siistculando. Scd nc Illudquidcm
otlose pra;tereamus qiiod alt : « Nam qulin Uoc\ »hoc cst,

in Splrltu sanclo, « scrvit Chrlsto , placct Doo, cl probatiis

* Mailli. XXII , 3o. — ^ Rora. x;v, i3. — ' i Cor. x, 33. — *Iil. ix , 20,
ai. — ^ Koiu. XIV, i3.
 ,

^OO t>mGENIS COM^fKlS"iA.ftTA

>est hominlbus. »Ia Spiritu sancto Chrlsto servirc secun-

(lum hoc diclt quod et alihl ait : « Nemo dicit Dominum Je-
»sum , nisi in Spiritu sancto '. » Servit ergo Christo In Spi-
ritu Ipse Paulus, qui accepta gratia sancti Splritus servit

Verbo Dei , servlt sapientiae , servit justltlai , ct omnibus si-

mul qua Christus esse memoratur. Et ideo pla-

virtutibus,
cere in hls dicitur Deo qui implet voluntatem Dei secun- ,

dum verbum quod ipsc pronunclavlt dlcens « HIc est Filius :

»mcus dilectus In quo bene complacui ipsum audite'^. » ,

Qui ergo audlt Deum, et servlt Christo in quo complacult

Deus, placet Deo, et probatus est hominibus.
II. « Itaque qune pacis sunt sectemur, et quae aediricatio-
»nis sunt in invlcem. Nollte propter cibum solvere opus
>Dei'. » Supra dixit : « Hospitalitatem sectantes" : » ethic
simillter : « quce pacis sunt , inquit , sectemur, et qua; aedl-
«ficatlonis in invicem : » et slcut ibl ostendimus qualiter
sectanda sit hospltahtas , ita et hic quahler pax sectanda
sit inlelligamus : qula et Davld slmillter dlcit : « Inqulre pa-
» cem , et sectare eam^ » Licet in latlnis codicibus habeatur,
« sequere eam , sectare » tamen etiam ibi scriptum est. In
quo hoc mihi videtur ostendi : Quonlam quidem a multis
inquit , inquiete et insolenter agentibus turbata est pax , et
effugata velut subterfuglt ab hominibus; e contrarlo ab his
qui Christum didicerunt et ipsi serviunt, etiam fugltans
conscctanda est et modis omnibus revocanda. Sectatur
,

autem pacem, qui ea qulbus pax constare potest, etiam

cum labore suo , cum damuo cum opprobrio quoque et , ,

si ita necesse sit , etiam cum periculo vltae famaeque custo-

dit. Haec enim non solum pacem , verum et sedificatlonem

ad invicem servant. /Edlficatur enlm is qui vlderit te non

quae tibi soli , sed et quae aliis expediunt requirentem; et sic

* I Cor. XII, 3. — ^ Malth. iti, 17. Lnc. ix , 35. — ' Rom. xiv, 19, 20,
^' Id, III , l\.— ^ Psalm. sxxiii; i5.
 ,

IN F.MST. AD I\OW\NOS. LI». X. 4^1

crcscll trdiriciiuu luli^i , ac lcmpliun Dci cv lapidlLus vivis

pcr couslvucliououi charilalis assurgil : cl idcoaddil : « No-
)>lilc proplcr cihiuu solvcrc opiis Dei '. « Solvil cnini opiis

Dci , ct ajdificium deslruit cliaritatis , qui proptcr ciborum

iijlcmpcranliaui scandulunv fralribiis pouit,
III. « Omnia quidcni munda snnt , scd malum est homiui
»qui pcr offcnsioncm manducat. Bonum cst non mandu-
» care carncm , et uon bibcrc vinum neque in quo fratcr ,

xtuus oiTcuditur^. »Quod dixit « Omnia quidem munda , :

»sed uialum csl houjiui qui pcr oflbnsioncm manducat, »

simiie est illi quod supcrius dixit, « quia nihil commune per
» seipsum , nisi ci qui exislimat quid communc cssc , illi

ucommune est'.sccundum naturam sui ct ratio-

» Igilur

ncui crcaturK qua cuncta qua) sunt a Deo facta sunt,

, .

omuia munda suut; ct immnndum vcl quod commune ,

dicilur, nihii csl. Duas lamcn causas posuil quibus vcl qua; ,

munda sunt , immunda liant , vel quai boua sunt , maia.

Ait euim in pra^senti quidem loco : «Sed malum est homini
»qui per oficnsionem manducat'. » Quod ergo sui natura
bonum est, cx oflcnsionc cfikilur maium id , est , in co
quod oircnditur iVatcr le ulenlc iiis cibisin quibus iilc scan-
dalum palitur. Aiia vcro causa est qua communc vei im-
nuindum clficitur qiiod natura sui immuudum non cst si ,

cxistimcl quis ct apud sc ita liabcat quod commiiuc sit.

,

Illi crgo ipsi lanlummodo qui hoc ila cxistimat, commune

eflicitur vei immundum. Ex quibus evidcntcr Aposloius

edocet non in rcbus vci in subslanliis , scd iu aclibiis ct
iu cogilalionibus minus rcctis immundiliam pollulionem-
quc consisterc; quamvis Moysi Lcx quaedam inunda, et
qurcdam immunda signavcrit ^
: in quibus distinclioncsquas-
dam poncrc voluit , ut populus qui sub Lcge ccnscbatur

* Rom. siv, ao. — ^ IbiJ, ao, ai. — ' Ibiil. i^. — ^ Ibiil, ao — 5 Lcvit,
452 ORIGIINIS COMVENTARIA

discerni per hujusmodi observanlias a caeteris gentibus vi-

derctur, Et quamdlu quidem populus ille sanctus , et segre-

gatus a Cffitcris nationibus habebatur, etiam discrelio de

mundis et immundis necessaria vidcbatur , qusc segregarct
et secerneret spccialcm populum Dei a nationibus quas
ignorantia
o Dci et idoloriim cuhus faciebat immundas ubi :

vero janua fidei Genlibus aperltur, et iuvltantur omnes ad

Deum, ostenduntur Petro omnia quadrupedia, et repentia,
et volatilla exposlta in linleo quod coelitus fucrat deductum,
et dicltur ol : « Surgc Pctre , occlde , ct manduca \ » Cum-

quc legalls observanlla; memor rcspondlsset ad Dominumet

dixisset : « Absit , Domlne , quia nunquam commurie aut
»immundam introlvlt i.a os meum : » cffilcsti sententia pro-

nunclatur : « Quod Dcus mundavlt, tu commune ne dixe-

»rls. » Ubi ergo omncs Gentcs per agnilionem lidei a con-
taminatlonc mundanlur, ibi et omnis cibus verbo Domini
et oratlone purgatur : et ob hoc Apostolus dlcit qula « om-
»nla munda suut^, tantum ut illud vitetur quod in sequen-

libus ponlt, nc pcr ofFcnsionem fratris manducanti rursum

fiant immunda qurc munda sunt. Jam vero quod subjungit,
cBonum cst non manducare carnem , et non blbere vi-

»num ', » nlsl addldisset, « neque in quo frater tuus ofiendi-

» tur, » contrarium fortassis prioribus vidcretur. Manducare

eqlm carncm ct non manducarc vel bibere vinum aut ,

non blberc neque malum neque bonum sedmedium ha-

, , ,

bcri nocult ct Indlirerens. Potest enim non manducare car-

nem et non bibcrc vlnum etlam malus homo et a fide alle-
nus , ut sa^pe cliam nonnullos idolorum causa faccre hoc
certum est. Interdinn etiam malarum artium fertur talis

haberi observatio. Ha^reticorum certc non paucis observare

hrcc morls est; et tamen non continuo dicimus : Bonum
est eis quia non manducant carnem, neque blbunt viuum.
1 Act. X, i3 , t4 , i5. — ' Roin. xiv , 20. — ^ Ibid. 21,
 IN T.tlST, \J) nOMANOS. Lin. X. /^lZ

»So(l illoplanc modo quo iu consoqucniibus posult, «In quo

«fralor oflfondilnr, » non mniulucarc carncm cl non biberc
vinum, non jani nicdinm aul indiflcrcns, sc.l vcrc bonum
cst. Bonum cst cnini non ponorc offcnsioncm fralri vcl
scandalum. Proplcr hoc cnini cl in aliis dicit ; « Sinc oflcn-
«sionc cstotc ct Jud;cis , cl Graxis , el Ecclcsiac Dci \ » Et
idco vidcant si rccte faciunt hi ,
qui quahbet ex causa con-
linenlcs a carnibus ct vino , cogunt omnimodis dcgustarc ,

quo scihcet pcr hoc ab cis vidcatur aufcrri suspicio , qua

supcrstitiosc pulantur ciborum discrotionibus inhacrere.
Considcrent namque Apostolum non dixissc : « Bonum cst»
mandiicarc ct bibcrc vinum; scd , « non manducare car-
>ncm, ct non biborc vinum% » si in co fratcr oflcnditur.
Noluit crgo ut pro his qui manducandum judicant, cogatur
ille ad manducandum qui in hoc oflcnditur : sed pro illo

qui non putat manducandum , abstincrc pra:cipit cliam his

qui judicanlmanducanduQi. Yercndiuii namquc cstnc fortc
abrupto semcl muro conlincutiaj , et accepta licentia, in

guLT procellam acprofundum luxini;o dccidatur, et paritcr

subscquanlur naufragia castitatis. Onmla igltur flcri oportct

ob hoc nc dcstruatur opus Dci : ct idoo et manducandum

cst, sl In hoc fratcr a^dlficatur : ct non cst manducandum,
si pcr lioc non crescil opus Dei : ct bibcndum cst , si pcr hoc
proficitfratcrad fulom : ct non cst bibondum,siperhoc fra-

ler damnum fidci, aut tu dctrimentum charitatis incurras.

IV. Post Tu lldcm quam habcs apud tcmet-

hax dicit : «

ipsum, habe coram Dco'. «Fidcm liic illam dlcit qua crcdit
quis manducaro onmla slcut supra dlxit « Alius crcdit , :

«manducarc omnia'', » Illc sine dublo qni crcdit quod nihil

in crcalurls Dcl connnmic nllill Inimundiun sit. Scd suf- ,

ficit tibi inqult haborc coram Dco hujusmodi lidom

, , :

non tamcn idcirco cogondus cst et alius ut omnia mandu-

* I Cor. s, 82. — 2 llom. XIV, 21. — ^ Ibid 22. — ''
Ibid. 2;

XIII. 28
 ,

/j34 Ol\ir.i;MS COMMKNTAP.IA

cct, qul nolijiim habct talcm fidcm ut credat omnia essc

manducanda. Quod aulein di\it , « Habcs apud lemelip-
»sum » jaclanlium resccat, ne magis in oslenlatione sit
,

quod crcdlmas quam in virlutc. Addidit aulem « Habe,

:

»coram t)co » ut doceret satlsagcndum nobis non ut

: ,

apud homlncs fides nostra dilTamctur, sed ut apud Deum

probelur. Multam est autem coramDeo habere probabllem
fidem. Apud Deitm enlm eliam Apostolorum fides parra
judlcalur : unde Petrum « Modicae fidei, quare
dicltur ad :

» dubltasti *
? » Idclrco ergo vere magnus est qui coram Deo

\i ibet probabilem fidem.

y. «Bealus qui non judicat semcllpsum in eo quod probat.
»Qui aulem disccrnit, si manducavcrit damnatns cst, qula
» non ex fide. Omnc aulem quod non est cx fide pcccatum
»cst^. » Beatus quls dicitur non sokun si faciat ca quie
compellt , sed et si non faciat ca quae non compelit ut ille :

bcatusdlcitur qulnon aLiil in consilio impIorum',ct ille ni-

hilominus beatus qui ambulat In Lcge Domini''. Ille crgo,
quia non ambulat in via pcccatorum; hic, quia ambulat in
Lcge Domini bcatus , est. Ila cl in pracsenti loco Aposlolus
« Beatus , aujuit, qui noji judlcat scmellpsum in eo quod
»pr6bat\ » Sed cujus cperis sit ista beatitudo vidcamus,
IMulti enim sunl qui probant aliquld bonl facere: verbigra-

tia, qui audlcnlcs de pnemiis caslitalis probant et statuunt

caste vivere : scd processu tcmporis , vel subriplenlc nc-
gligentla, vel superante libidine, id quod observandum pro-
baverant maculatur et corrumpilur : et est inrellx isle , qui
in 00 quodobscrvaredecrevcrat viclus, semelipsum judicat
ct condemnat. Beatus vero ille est , qui in eo quod probat
el stalult ita permanct fixus ct slabilis, ut in nullo semct-
ipsum judicet , in nullo reprchendat. IIoc autem et in ob-

1 Matlb. XIV, 3i. — ^ Rom. xiv, 22 , 2 3. — ' Psalm. i, r. — ''

Id. cxviti. x.

r- ' J'0U1, XIV, 22.

 IN triST. An ROM\\os. Lin. X. 435
srrvanlia cibornni , sociindnm cam rcgiilam quam siiperlus

loMiil , lialtciidimi dicit , ul sl quis cst qiil pcr scicntlam

spirilalis Lcgis probal omnin manducanda, et onmia csse
munda, non rursum judicct scmclipsum, ct dubilallonem
capial ulrum snmrrc dcbcat , nccne : quia qui hoc modo
disccrnil , Iioc cst, qiii diibilat utrum vcrc mnndum sit an
imnnnulum qnod sumil, istc cx ipsa auimi sui dubitalionc
conscientia srguente damnalur. Causam quoque hujusdam-
nalionis cxponil dicens : Qiila uon cx fidc sunnlur, scd uti-
quc cx dubilalionc. Et post h.TC gcucralcin supcr omnibus
sentcnliam proponit , diccns : « Omne autem quod non est
))cx fidc, pcccatum cst^ » In hoc sermone credcntium
quornmqnc ncgligcnlcs et desldcs aniinas vlnculo arcliore
constringit, ut nlhil sinc fidc agnnl , nihil absquc fidc di-

cant, nec absque fide aliquid cogitcnt : qnla sive qnid ges-
scrls slnc fide , slve locutus fucris , sive cllam cogilaveris,

pcccas. IIoc idcm cst quod el in aliis diclt : « Sivc mandu-

flcalis, sivcbibilis, sivc aliud quid facllls, omnla adglorlam
»Dci facltc'. ); Sed rcquirataliquis si ethajretlcl quaj faciunt,

qula sccundumhoc (juodcredunl faclunl , cx fldc faccrc crc

dantur:anqulafides apnd IIIos, malacst, omnequodfaciunt
peccatum pronunciandumsit , quia nonfitexfidc. Ego puto
illorum crcdulilalcm appcllarl magis quamesse fidcm. Sicut ,

cnim pseudoprophclac fiilso nomiuc Interdum Prophcl;c np-

pcllantur,ctfalsascienlla, sclcnlla dicilur; ct falsasaplenlia,
sapientiaabusivenominatnr:Ita et hrcretlcorum credulilas,
fako nomiuc fidcs appcllalur. Undc vldendum est ne fortc
cliamsi quid boni opcris apud illosgcrl vldclur, qnln non fit

exfidc, converlaturin peccatum, sicutetdcqnodamdiclum

cst : « Fiat oratlocjus in pcccatum'. » Esl inlcrdum ct cas-
lllas qnrc non est cx fide , corum dnntaxat « qnl allciHliiut
»splrilibns scductoribus el doclriiiis d.Tmouiorum iii hypo-.
* Roni. XIV, 2J. — * Ibl.l. — ' I Cor. x, ji. — " r^alm. cvm, 7
 ;

436 ORIGENIS COMMHNTARIA

«crlsifalsa loqucnlium, cauteriatam habcnlium conscien-

»llam, prohibenlium nubere, ct abstinentium sc a cibi»
«quos Deus creavit*. » Est crgo ct falsa fidcs eorum qui
« circa fidem naufragaverunt^ : » est ct falsa sapientia,

hiijus scilicet mundi, ef principura hujus mundi', » qua;

deslructur.. Sicut enim pirata; solent in mari in locisvado-

is occultisque scopuhs per obscurum noctls hjmen accen-
dere ,
quo naviganles sub spe confuglendi ad portum saKi-
tls, ad naufragia perdillonis Invilent ita ct istud lumcn ;

falsa} saplenlitc ve! falsro fidci a mundi ct spirilus

prlncipibus
acris hujus accendllur, non per quod evadant, sed per
quod pereant homlncs mundihujus fluctus et vitoe pelagus

navigantes. De his, oplnor, piratis dlcebat et Job : « Saglltae

«piratarum cjus supcr mc vcnerunt''. » Et ob hoc nimirura

ctiara ipsc Pauhis Aposlolus dlcit , quia et « ipse Satanas

» transflgurat sc In Angelum lucis^ » Proplcrea crgo navi-

ganles vlla; hujus undas, non omni lumiai, id est non ,

omni sapientia; crederc debemus; scd sicutmonet Aposto-

lus , probarc «splritus, qul ex Deo sunt^ » Et ideo dcbcmns
indcsinentcr prccari auxIUum Domini , et spcrarc quod ipse

erlpiet nos de laqueo vcnanlium, ut ct nos dicamus : Quia

«anima nostra sicut passer crepta est de laquco vcnantium:
«laqucus conlrltus est , et nos hberati sumus. Adjutorliim
» nostrum in nomine Domlni , qui fecit ccelum ct terram '. »

YI. « Debcmus autem nos firmiores imbcciliitates infir-

»morum suslincrc , et non nobis placcre. Unusquisque ves-
»trum proximo placcat in bono ad tedlficationcm. Nam ct
»Chrlstus non sibi placult; sed slcut scrlptum cst Impro- *
:

«peria improperantiura tlbi ceciderunt superme. Quaecum-

» quc enim scripta sunt , ad nostram doctrlnam scripta sunt
»ut pcr palienliam, et consolationem Scrlpturarura , spem
* Tiinoth. IV, 1 ,
1. — ^ Ll. 1, 19.— ^ I Cor. 11, 6. — ' Jol) vr, 4. — ^ 2 Cor.
51 j
14. — ^ 1 Joan. IV, I. — '
Psjlin. cxsiir, 7, 8.— ? Id. i.ivui, 10,
 ,

IN liMST. Al> n-MIVNO;:. I.in. X. 4^7

i>hal)caimis'. » Vidctur in Iiis Paulns firmum scmclipsum
pronunciarc , sicut et in prima ad Corintliios dicit, quia

* faclns sum infirmis infirmus , ut infirmos lucrarer^ » Et

Jl)i cnim non sc dicil infirmum cssc, scd fieri infirmum :

cl non uliquc, si infirmus fuissct , ficri potuisset inllrmus.

Sed non cx lioc accipias cum quasi immemorem mandati

iNius loci quo dlcltur: « Laudct lc proxlmus tuus ct non ,

»tuum os; exlrancus , ct non lua labla\ » Non crgo pro

!audc propria, scdpro rcrumconsequcnlia firmum scmctip-
«um pronunciat. Si enim ipsc liumifitatis spccie inler fir-
mos vilassct cnumcrari quls cxhis qul allorimi Infirmilatcs ,

portarc dcbcrcnt , audcrct subire islud oflicii, ut quasi fir-

mus ipse fragilitales infirmorum fcrre nileretur? Sed ideo

Gommune facit islud officium ut unusquisquc noslrum in ,

i[uo polcst , cllam si non in oinnibus, tamen in quo vidc-

tur firmior proximo suo esse, portet infirmltalcm cjus : sic-

ul ct in ahls dicit : « Inviccm oncra vcstra portatc'. » Scd

vidcturonera hicprocorporcis ncccssitalibus nominassc , ut
si quis in facuhalibus opulcnlior cst, onus paupcriorispor-
let, et penuriam solctur abundantia. In co vero ubi dicit

«it firmiorcs infirmorum suslincant infirmltatcs , non aliud

inlclllgi potcst, quam ut ca , in ([ulbus alii pcr infirmitalcm

dcllnquunt, robustlorcs qulquc j>alienlcr fcrant, ct non

continuo spernantcos, abjiciant, abhorrescant , si fortc in

allquo infirmlfalis vilio vincunlur '; ncqucsub spcclcpiulo-

ris vlla:, a convcntu fratrum ct Ecclcsla; soclclatc dcpcl-
lanl. Qui enim hoc facit , non est imilator illius dc quo
Esaiasdicit : « Ipsc infirmitates nostras portat, et pro nobls
»dolcl : ct nos pulabamus cum in dolorc cssc , ct in plaga ,

»ct in aflliclionc^ » Quod si (Ihrlslus porlat infirmllales

nostras, ct Dcus patlcntcr fort dcllcta noslra ,

quomodo ct

* Rom. XIV , I ct scq. — * I Cor. ix , 22. — 3 Prov. xxvii ,2. — ' Gal.

VI, 2. — ^ Ruui. XV, i. — ^"

Isai, liii , 4-
458 OniGLMS COMMENTARIA

nos eorum qui paulo in^eriores vidcnlur nequaquam delicla

et negligentias toleravuus? llcc est nimirum ipsum Chris-
tum averterc ab hoc affectu , ne portare velit infirmilales
noslras. Nemo enim ita perfeclus est, qui apud Doum in
aliquonouinvcuiaturinfirmus, et porteluraChrislo : elidco
sympalhlam magis iu hoc docet,idest, compatl invlcem
et condolere, sicut ct in ahls scriblt : a Doaantcs vobis in-
» viccm dcUcta vcstra , slcut et Deus In Christo donavlt vo-
»bis*. » Hoc autem noii idcirco praicipit, ut delinquentes
nutriat , et infirmantes indulgeutia, luxiore dissolvat : sed
sclcns quoniam si portetur iiilirmus , aut erubescit dlutius
portari, et corriglt vltium dchnquendi; aut si emendare se
non valet, erit certe fructus iste portantis eum, quod non
proficit in pcjus , nec semetlpso deterior eiEcitur , sicut illi

de quibus dicit Apostolus : « Nequam autem homines et

«scductores prcficicnt in pejus, seducenteSj et errantes^.»
Debemus autem ad id quod iufirmitates portamus infirmo-
rum , addere etlam hoc , ut non nobis ipsls placeanius , sed
pro.iimo , in bono tantum, et ad (sdificationem*. Philautiae
vitlum , id est, sibi ipsi placcndi ct iu aiiis culpat Proplieta

cum dicit : « Vaihis qui apud semetlpsos sapientes sunt, et

*in conspectu suo erudlli^ » Simlliter ergo et in hoc pos-
sumus dicere : « Vaj hls qui sibilpsls placent , et in con-
V spectu suo boni videntur. » Oportet enim in couspectu
Dei primo placere , secundo etiam proximis. Sicut enim
primum est diligere Domlaum Deum et secundo proxi- ,

Bium ita et primum placerc Deo secundo etiam proxi-

: ,

mis. Sed fortasse dlcat allquis contraria slbi Paulum dlcere

in eo quod jubet nos placere promixis , qui in allis dlxerlt :

« Ego si hominibus placerem , Christi servus non essem '\ »

Et ulique huic sententiae videtur esse coutrarium ut anus-

* Ephes. IV, 32. — 2 2 Tim. iii, i3. — * Rom, xv, 2. — ' Isai, v, 2i. —
* Galat. I, lo.
 IN i;riST. Al) llOMANO.^. LIU. X. /i.^r)

^^/^(/«c noslrum proxiino /j/<i!cmi ', ct (jiiod la iMh dicit ;

<i Sicul cl cgo oninlbijs [icr ouiiiia placeo , noii c[ii;crous

«quotl milii ulilc csl , scd quod uiuliis , ut stilvi iiaul^ »

Diccnclum crgo ad luax ,

quia aliuil cst sludium liabcrc pla-
ccndiliomiuibus, iil laudcai abcis qutxral ; ct aliud csl slu-

dium habcrc plr.ccndi Jiominibus in co ut vila sua irrcprc-

licnsibilis sitapiid homincs , ct proficiant ex cq omncs qui

vcl vidcnt lalcm , vcl audiunl. Ibi crgo placcndum non est
hominibus, ubi conlia fldcm , conlra honcslalcm , contra
rchgioncmcst in qiio pUxccatur: ct idco dicit : Quia« si ho-
» minibus placcrcm ', » hoc est , incrcdulis et infldelibus Ju-
dacis , « Chrisli sorvus non csscm, » Si enim voluissct Pau-
lus placerc Judxis, Damascum cuni cpistolis niissus Iraxii-
set utiquc viros ctmiilicrcs vinctos Jcrosolymam ct visioni ,

delatoe sibi ia via, ccclcstiquc voci minimc credidisset''. Scd

et si quis nos aliquid ngcre exiglt contra juslitiam, contra
sanctilalem, coulra rcgulam Christianam , ct nisi hoc aga-
nius odia et inimicitias minitalur, tunc oporlet nos memlnissc
hujus scrmonis qui dicit : « Si hominibus placcre vcllcm,
» non cssem *. » Cum autcm dicitur « l nus-
Chrisli scrvus :

»quisquc vcslrum proximo placeat ", » nccessaria disliuctio

sociatur, quoein quo placendum sit proximoevidenter oslen-
dit cum diclt : « In bono ad a^dificatlonem. i Cum crgo hcno
agimus, ct beuc docemui, placemus proximo; ct axlidca-

mus eum. Non eniui gloriam ab hominibus quacrcndam mo-

net, sed aidificatloncm dc actu et sermone nostro prcximis
dandam : sicut ct in co qiiod dicit Salvator , ut« luceat lux
«vcslra coram hominibus , ct vidcntcs opcra veslra bona,
Bglorificcnt Patrcm vcstrum , qui in coclis est\ » Pcrqiiod
non uliqiic ad qiia?rcn(]ain ab hominibus gloriain discipnlos
adhortatur; scd ut rccte honcslcquc viventcs acdificationcm

* Roin. XV, 2. — * I Cor. x, 33. — ' Gol.nl. i, lo. — ''

Act. ix, 2 ct se<l.

— * Galat. I, lo. — *Ilom. xv, 2. — ' MatlU. v, iG.

 ;: ,

44o OMGENIS COMMENTARIA.

videntibus prneLeant , ct glorificetur Dcus qui honiinibus

viam emendationis et salulis aperuit. « Nam et Christus non
»sibi placuit; sed sicut scriptum est ' : Impropcria impro-
»perantium tibi cccidcrunt super me^. » In hoc videtur os-
tendere , quia et Christus non sibi placens , nec rapinam
arbitrans csse se requalem Dco , semetipsum exinanivit '

scd volens hominibus phicere, hoc est, homines salvarc ,

improperia improperantium pertuht, sicut scriptum est

« Improperia improperantium tibi ceciderunt super me\»
Quod evidentius fiet , si ea qurc in Evangeho scripta sunt
recolamus, quomodo ut prodesset hominibus, et salvos fti-

cereteos, cum peccaloribusct pubficanis manducabatetbi-

Lebat, et ad haec improperantes Judaei dicebant :
« Quare ma-
» gisler vester cum pubhcanis et peccatoribus manducat ? » *

vel ilerum cum peccalrlcem muhcrem non prohibebat con-

tiugere pedes suos, ct lacrymis suis rigare, vei capilhs de-
tergere , ac myrrha perungere ; ct pro hoc improperantes et
exprobrantes Judwi diccbant ,
quia « si hic Propheta essel

»sciret ulique quae et quahs cst muher quae tangit eum,

» quia pcccatrix est ^ » Quod si rcquiras cur exemplum quod
de Psalmo protulit , ita habeat quasi improperia qua^ im-
properentur Deo , ccciderlnt super Christum; ita possumus
explanare : quia sicut dixit, « Qui me recipit, recipit eum
»qui me misit', » ila et hoc acclpi potest, Quia qui mihi
improperat , improperat ei qui misit me. Exemplum ergo
quod assumpslt in sexagesimo octavo Psalmo hoc modo
,

scriptum cst « Ahenus factus sum fratribus meis et hospes

: ,

«fdilsmalrls mea?. Qula zelus domus tuae comedit me et ,

»improperia impropcrantium libi ceclderunt super me'. »

« Quoecumque enim scripta sunt , ad nostram doctrinam

1 Rom. XV, 3.-2 Psalm. lxviii, io. — 3 rhllip. ii , 6. — ^ Psalm. lxtiii,

lo, — 5 >Iarc. II, i6. — ^ Luc. vii, Sq. — ' Id. ix, 4^. — ' Psalm. lxviii,

9, lo.
 :,

«sciipla siinl'. » Simili osl lioc illi qiiod ipsc iii aliis dicit

« Scriplasunt aul(Mnproplcr nos, in ([nosfmcs s;cculornm dc-

» vcnernnl^ » Quod si rcv^nirilur quomodo proplcr nos scripta

sint qna3 scripla sunl, vidc quia proptcr nos scriplumcst:

«Nonobturabis os bovi Iriluranli : non cnim dc bobus cura
»cst Dco scd dc nobis dicit
, » ct proptcr nos scriplum cst '
:

quia « Abrabam duos filios habiiit, iinum dc ancilla ct uniim ,

»dc libera »ut nossciamusquiahoccsuntallcgorica, ct«luTc

,

sunt duo tcslamcnta. » Proplcr nos ct illud scriptum cst , quia

populus mandiicavit manna in dcscrto, ct bibit aquam do
pclra ', ut nos Intclligcrcmus quia « spiritalcmcscam mandu-
» caverunt , ct spiritalem potuni biberunt , bibentcs dc sc-
»qucnli pclra,qua?pctracrat Christus". » Etha^c , atqucalia
hujusmodi crant mysleria, qua3 occultata sunt tcmporibns
rclcrnis', manifestata autcm nunc pcrScripturasProj)hcticas,
etadventuniDominictSalvatoris nostri Jcsu Chrlsti \ Scdut
adhuc manircslius fiat quomodo qu.-c scripta sunt proplcr nos ,

scrlpta sunt , dc priori populo dicit Prophcla quia ,

« aurcau-
» dletls, ct non audlctis ; ct vidcntcs vldtbitis , ct non inlclll-

» gctis^ » De nobls aulcm dicitnr : qiiia « quibus non cst nun-

«ciatum dc eo, vldcbunt non audlcrunt : cl qul , intclll-

Bgcnt".» Considera crgo exhocproptcr quos quaj scrlpta

suntscriplavIdcantur.Quaj cnlm scribuntur,slnc dublopro-

ptcreosscrlbunturqui visuri ct Inlcllccluri sunt,non proptcr
eosqulnequc visuri , neque inlellccluri dicuntur. Qui aulcni
intclligunt qux scrlpta sunt, Illudsine dublo invcnlcntquod
consequcnter adjungilur : «l't per patlcnliam ct consolatio-
siicmScrlpturarum, spem habcamus ad Deum'\ » Conso-
lalioncm namquc cx Scripturis non ille (lul nequc credit,

' Roni. XV, /'|. — 2 I Cor. x, ii. — 3 npnlcr. xxv , 4- ' Cor. ix , q.
—
>> Ga]a\. IV, ??.. — 5F.xod.xvi, 35;xvii,(>. — <> i ror. x, 4- — ' Rom.
XVI , 25 , 26. — 8a Tiin. I, 10. — 'Isai. vi, 9.— *" Roiu. xv, 21. hai.
Lii,i5.— Kom. XV, 4'
 ,
,

442 OniCENIS COMMENTARIA

iicqac intelllgit; scd illa qul ct credit ct iQielliglt , capit.

\U. c Deus autcm patlcntiaj ct consolationis dct vobis

»id ipsum sapcre in alterutrimi sccundum Jesum Clirislum :

» ut unanimes uno ore honorificelis Deum, et Patrcm Do-

smiQi noslri Jesu Christi. Propter quod suscipite invicem,

»sicut et Ghristussuscepit vos in honorcmDcI *. »Si palicn-
lia virtus cst, omnis autem vlrtus a Deo est; et patientia a

Deo est. Cum ergo dicitur i)ea5 patienlicB hoc est quod vi- ,

detur ostendi , quia Dcus cum his est qui habent in se vir-
tutcm palienti» : sicutcum diciturDeus justitire, ostcndi-
lur in his esse Deus qui servant justitiam. SimiUter et Deus
veritalis, et Deus saplenliae intcUigitur. Sed et Dcus conso-
lationis cum dicitur, cum illis esse oslenditur Deus qui ex
dlvinis Scripturis per intenigentiam spiritalem consolalio-

nem Spiritus capiunt. « Deus ergo patieutiai et consolalionis

» det vohis , inquit , idipsum sapere in alterutrum secundum

»Jesum Christum. » In hoc Paulus Patriarcharum morc ct
Prophetarum quorum benedictiones scriplse referuntur,
,

benedictiones trlbult Romanis, exorans eis dari a Deo ut

idipsum sapiant in aUerutrum. Grandis est ista benedictio

ut unum omnes
sapiant atque senliant , et sicut sibi, ita

unusquisque vcht et proximo suo. Vis autem sclre quantum

valcat uQanlmltatis gralia ? Salvalor in Evangehis pronunciat
quia 4 si duo vel tres in unum consenserint , de omni re
» quamcumque petieriut a Deo , fiet ilhs ^
: » et iterum dc
semetipso dicit, quia« ubi fuerint duo vel tres congregati in
«nomlne meo', » hoc est , unum atque idem senlicntes in
nomine Jesu Chrisli « ibi inqaitj ero in medio eorum. »
, ,

Vis et ahud accipere exemplum, quomodo unum sentien-

tibus Christus medius fiat? Vide in Aclibus Apostolorum
quomodo post ascenslonem Domini,cumelevassent, inquit,
undecim Apostoli cum caeteris vocem , et unanimiter oras-

* Rom. XV, 5 el seij. — ^ Matlli. Xviii, 19. — ' Ibid. 20,

 ,,

IN LPIST. AD nOM\NOS. LIll. X. 44^

sonl , inolus csl lociis iii quo slabanl , cL pr.-uscnllam sancli

S|»irllusmcrucrunl'. Ut aulcm adliuc quaula sil unanimita-

lis virlus , ct quanla gralia clarius fiat , non puto absurJum
vidcri, si ca quaj no])is dc his cliam in vetcri Tcslamcnlo a
palribus ralionabililcr Iradila suul , liis scilicct qui cx IIc-
braMs ad Chrisli rulcui vcnerunt, in nicdium profcramus.
Aicbant crgo Ircs illosfdiosCorc quorum nomina mvenimusi
in Exodo^, id est, Ascr qui interprctatur cruditio , et El-

chana qui in noslra lingua dicitur posscssio Dci , et Abia-

saph quiin Lalino scrmonc indicat congrcgationcm palris

cumpaler corum Corcpcccassct unacum Datan ct Abirou%

el omuibus qui conseuserunt eis , ct diviu.T ullionis in cos

pararclur cxcidium, isios scgregasse sc a ccetii ncfario, ct

ab impia conspiralionc sequcstratos unauimilcr ad Dcum

prccem pccnilcnlix prcfudissc : alquc cxauditos a Dco uon
solum veniam poenrc , sed cl prophetixgratiam meruisse; et
hoc quoquc eis a Dco posccnlibus cssc praistitum, ne quid
Irisle aut cxitiabile prophclarc jubcrcntur : ct ob hoc om-
nes Psalmos quicumquc nominibus corum attitulali refc-

runtur, nihil trlslc advcrsum pcccalorcs , aut aspcrum cou-

lincre. Hoc autsm protulimus, ut quanla sit unanimilalis
virtus, et unum scnlirc , atque unum inviccm sapore , ma-
guificcntius nosccretur. Ego cliam illud quodPaulus iuqui- ,

busdam Epistolis ahorum vocabula sccum jungit, ct dicit

Paulus fCt Soslkcncs fratC7''' : ct alibi , Paulus , ct Syivanus ,

ct Tlmothcus^ ; puto non inauitcr factum; scd per hoc os-

iendi, quia duobus vcl tribus in uuo posilis Spiritus sanclus

unum de cisscnsum alc[uc uiunu clicucrit scrmoncm : ut qui

Ecclesias doccrc cupicbaut uuum dicerc onnics atque unuiu
sapere , ipsi prius unuui se dicerc atquc unum saperc, de-
monsJtrarcnt, et « uno orc honorificarcni Dcura, ct Palrcm
* Act. I, II. — * Exod, VI, 24. — ' Wiiiu. XVI, I el scq. — * i Cor. i, i.

— ^ I Thes.'. 1,1.
 ,
,

444 ORIGENIS COMMENT\RIA,

«Domlni nosUl Jcsu ChrlstP. » Unum namque os clicllar,

ubi unus atque idem per diversoriim ora sensus et serma
procedlt. Bene autem Apostolus ubi ait, Idipsum sapere in
alteridrmn addldlt Secandam Jcsum Christum'^. Posset
, :

cnlm fieri ut et in malitla aliqui unanimlter consentircnt , et

unum sapercnt In pejus. Obhoc ergoaddidlt : Secundum Je-
suvi Christum. Qul autemsecundum Jesum Chrlstumsapit,
sine dubloomnequod bonumestsapit. Post hajc alt «Prop- :

»ler quod susclpite invicem, slcut ct Chrlstus susccpit vos

»in honorcm Dei'. » Quod dicit, Suscipite invicem ad illud ,

refercndum est quod primo proposuerat, ubi occasione

mundorum vcl immundorum ciborum divcrsa scnticntcs ab
inviccm discrepabant; et alt : « Susclpite invicem, sicut et
«Chrlstus suscepit vos'', «qul nulliiis horrult iramundltias,
ncc reputavit alicul dcHcta sua. INIhil ergo dc Immunditia
animallum judicetis , sicutncc Illc imraundllias credenlium
rcputavit. Et qul In superioribus dixerat : «Qul autem man-
«ducat, non manducantem non judicet: Deus enlm illum
sassumpslt^ : »hic dixit, « Sicut Clirlstus susceplt vos*: »

ut ostenderct unum atque idem csse a Deo suscipi et a

Chrlsto. Addlt autcm et hoc ,
quod honor Dei sit suscipi a
Chrislo'. Quos enlm susciplt Chrlstus, docct cos Ita agere
debere , « ut vldcnles homincs opera eoram boua , glorifi-

»cent Patrem eorum qui iu coilis cst ^. »

VIII. «DIco^ enim Christum mlnlstrum fuissc circumci-

ssionls proptcr vcritatera Dci, ad slablliendas proraissiones
»Patrura : Gentes autem pro mlserlcordia honorare Deum,
sslcut scrlptum est : Proplerea confilebor tibi in Gentibus,
»ct In nomlne luo cantubo*". Et ilcrum dicll : Lactamini
«Gentes, cumpopuloejus'*. Et iterum : LaudateDominuno

'

1 Rom. XV ,
6.-2 IhiJ. 5. — 3 Ibid. 7. — * Ibid, — = I.l. xiv , 3. —
« Id. xv , 7. — ' IbiJ. — * .Mallh. v, 16.— ^ Rom. xv , 8 €t seq. — ** Psalni.

XVII, 5o. — *^ Deut. ZS.XII , 43.

 ,

IN liPIST. An nOMANOS, LIB. X. {\l\tt

»omncs gonlos; cl mngnificalc eum , omnes populi'. Et

»E$aias rursuni dicit : Erlt radix Jcssc , cl qui cxurgct rc-
»gerc Gcnlcs, in eo Gentcs spcrabunl^. wQuomodo C^hris-

tiis mlnistcr fucrlt clrcumcislonls ad stablliendas promlssio-

iit^s Palrum , duplicl modo Inlclligl polesl. SIvc pro eo (jnod
circumclsioncm In carnc sua Ipsc susccplt , ut manlfestls-

slmc nosccrctur (jnod cx scmlnc Abrabam vcnlcns , cui pro-

mlscral Dcus cjuod In scmlnc suo bencdicercnlur omncs

gcntcs , complerel In scmetipso quoj Patribus fucrant repro-
missa' : el ul pcr hoc , sccundum proposilum tolius Epis-

lolai ordlncm , cjuo nunc cos cjiii cx cncumclslouc crcdlde-

ranl , nunc cllani cos qui ex Genlibus advcrsuui sc Inviccm
supcrbicntes cranl rcfricnat ac rcprimlt, doccret non cssc
penitus judicandos cos qul in Legls obscrvatlonibus dcmo-
ranlur; quandoquldcm cllam Chrislusln carnc sua circum-
cisionls minlstcr extlterit : sivc aho modo, ut ilUus clrcum-
cisiouls Chrlslus minister fulssc dlcalur, dc qua idem Apo-
slolus chcil : «Non cnim qul in manlfeslo Jud;cus cst , nequo
«quaj manlfesta in carnc esl clrcumcisio, scd (jiii in occullo

xJuda^us est , ct clrcumcisio cordls In splrilu , non httcra

» cujus laus non ex homlnibus , sed cx Dco csl '
: » cl sccun-
dum quod Idem Apostohis In ahls dlcit : « In cjuo ctiam cir-
wcuuicisl estis circumcislonc non manufacla In cxpohatlouc
«corporls carnis , scd lu circumcisione Chrlsli, conscpuUi
»cl in baptisino\ »Pcr hujusuiodl crgo clrcumclsloncmcer-
tum cst Patrmn promissiones cssc complctas. Quaj aulcni
fucrlnt promlssloncs , subdilis dcclarat cxcmj>Iis qulbus di-
clt : « Proj>lcrca confilcbor tibi iu Gentlbus, et nomiui tuo
»canlabo\ » Ouod ex seplimo decluio Psalmo videlur as-
sumptum parva immutatione haljlta non sensus , sed sermo-
num. Ibi cnlmdlcil Prophcla : « Proptcrca confitcbor tibi In

* rsalin. cAVi, I. — ^ Isai. xi, id. — ' Gciics. xxii, i3. — ' Rom. ii,

^^ > '^V-
— ^ ColoSS. II, II. — ^ lloill. XV, C).
 ,

iJ46 omGEivis commentaria

» Gcnllbiis , Domine , et psallam nomini tuo '. » Quod aulcm

ait : «Lrctamini , Gentes , cumpopulo ejus ^, »cisdcm verbis
in Deutcronomii cantico scriplum csl'. «Laudale vcro Do-
«minum, omnes gentes, et magnificale cum , omnes po-
»puli'', »in cenlesimo sexto decimo Psalmo lcgilur :tanlum
est quod ibi pro7!/flg'ji//?cafe, Col laudate ^
\)Os\lum csl. llli-
mum vcro exemplum ipse Paulus de Esaia dicit esse as-

suinptum , in cujus corpore ita scriptum cst : «Et erit in die

» illa radix Jesse ; et (pii cxurget rcgere Gentes , in eo Gen-

» tes speraLunt. Eterit rcquies cjus honor^ »Omissis aulem
inprimo quidem duobus sermonibus, id cst, In die illa; et
in ultimis Et erlt reqaies ejas lionor, csetera eisdem verbis
,

posuit quibus Seplunginta Interpretescdiderunl. Unde scien-

dum est quod in omnibus pene Apostclus edilionem Sep-
tuaginta Interpretum tenet nisi si qua forte ei quam exe-
,

quitur asscrlioni minus necessaria videntur, aut si quando

non tam verbis Intcrpretum , quam sensibus Scriplura^ uli
Vult sua enunciatione prolatis. Hunc autem sermonem de
tadice Jcsse melius q'iidem in explanationc ipsius Prophetae
Esala3 (8) visum cst disseri. Et in prajsenti tamen loco di-
cetur, quoniam Jcsse interprctatur in nostra lingua, Est
mlhi. In adventu ergo Chrisll omnis qui credlt ci, conve-
nlcntcr dlxlt : Est mihi. Ille enlm , de quo Moyses dixlt

« Qui est misit mc ad vos ', » ipse cst mlhi , hoc est, in ip-

sum credo qui est, non qui ex nihllo factus est, ut impiis
placet, sed qui est , ct semper est, et hoc ei nomen cst et :

ipse est qui surrexit cx radlce Jesse , et in ipso Gcntcs spe-

robunt. Pro qua misericordia, quam ab eo conseculi sunt,
ut is qui semper erat nasceretur ex radice Jesse ad salutem
Gcntlbus dandam , pro hac , Inquam , sibi collata misericor-
dia Gentcs honorant et magnlficant Deum.
1 Psalrn. xvit, 5o. — ^ Rem. xv, lo. — ' Dcufer. xxxii, ^j. — ''
Rom.
^v, II, — ^Psalru.csvij i.— ^ Rom. xv, la.Isai. xi, lo. — ^ Exod.iii, 14 .
 ,

IN EPIST. AD I\OM.\X0S. U«. X. /|/i7

IX. « Doiis auUMii spci roj>loal vos omni j;nn(lIo cl paco iii

» crcdcndo , nl abunilclis in spc cl virlulc Spirilus sancli '. »

Qui supcriiis dixcral quod in Esaia scriplum est, « El in eo

«Gcntcs sperabnnt , » gratantcr adjccit : Dcus aiilcm spci^ :

«t si scrlplnni fuissct , In ipso Ccnfcs crcdcnt , adjccissct sinc

dubio, Dciis aiitcin lidci , ut nunc a spcrondo Gcntcs Dcum
Spei invocat supcr eos qui spcrant in cuni , a quo cis bcne-
dictionis munus precatur nngcri. Est aulcm bcncdictio hu-
jusmodi : Ut rcplcanlur omni gaudio , cl cmni pacc \ Simi-
lilcr autcm ct Proplicta in quodam loco dicit : « Et crit in

«dicbus ejus justitia ct mnltiludo pacis , usqueqno aufera-

» tur luna ''.
» Scd (juia ha^c dc Chrlsto dicuntur, in illo rccte
possumus mulliludincm pacis advcrterc , pro co quod paci-
ficavit pcr sanguincm crucis sux non solum qnre in tcrra
sunt , scd cllam qunc in coells sunt ^ In omnibus aulcm quo-
luodo possit implcrl hoc quod prccatur Apostolus , ut re-
plcanlur omni gaudlo cl omnl pacc , dinicilc mlhl vldclur
exponi'' : ma\.Imc cum cliam ipsc Apostolus in hls qua^ per
gratlam Splrllus conscculiis cst, cx parle sc dlcat sclre, ct
cx parlc prophclarc'. Scd cgo puto in eo possc habcre crc-
denles plenltudlncm pacis cum reconclliantur Dco Palri ,

per fidcm sccundum verbimi Pauli dlccnlis « Rogamus pro

, :

«Chrlslo rcconclllamlni Dco^ »ct cum In paccm rcdeunt

, :

cum Flllo Del pcr sangulncm crucis cjus , cl cum sanclo Spi-
rilui sociantur cum sc cmcndavcrint ab onini inquinamento
et elTecti fuorlnt vasa sancta : ul ila demun) quis roplolus
vidcatur omni pacc , si in plcnitudinc credidorlt Trinllalis.

Proptor hoc doni([uc snbjunglt Aposlolus ct diclt : « Uoploat

»vos onmi gaudio ct pacc in crcdcndo , ul abundctls In spc

»ct virtutc Spirltus sancli'. » Si cnim qui crodit, virluto

1 Rom. XV, —
i^. * iLiil. la. Isai. xi , lo. — 3 Rniii. xv , i3. —
* Psiilm. i.xxi, 7. — Coloss. 20. —
* 1 ,
* Rora. iv, i3. — "
i Cor. x ir ,9,
.— * 2 Cor V, 20. — lUni. XV,
' i 5.
448 ORIGF.NtS COMMhNTAhlA

sancli Splrllus munilur, certum cst quod plenltudlncm gau-

dii scmper habeat, et plenltudinem pacls.
X. « Certus sum aulem , fratrcs , ct cgo de vobis , quonlam
» et ipsi pleni estis bonitate , repieti omni scienlia , ita ut pos-
«sills et alios monere'. » Eadem ratione qua supra dixlmus
replerl omnl gaudio ct omni pace credentcs etiam hic ple- ,

nos esse bonitate et omnl scientia eos ad quos flt sermo con-
firmat^. Simihter autcmctCorinthlisscrlbens dicit ; «In om-
»nlbus divites facli estls in illo , in omnl vcrbo, ct in omni
» sclentla ^
: »qui, ut superius dixlmus, eliam de semetipso
pronunciat quod non omnem scientiam , neque omnem pro-
phetlamhabeat , sed cx parte; de quo et in ahis quidem saepe
nos dlxisse mcminl^ Etnuncnihilominus dlcemus quodPau-
his , ct si qui sunt tales , ad comparationem caeterorum per-
fcctl dlcunlur : ad lUam autem summam scientiam, vel ad
illam pcrfectlonem quaj in ccelcstlbus est ordinibus, nullus
potest inter homines vel dlci, vel esse perfectus. Ut si dica-
mus : In puerihbus studils , ad comparationem illius qui nu-
per imbultur, et prlma hlterarum suscipit elementa , magls-
ter ipse librarius pcrfectus appclhitur ; sed non est ita per-

fectus , ut est illc qui grammaticam docet. Ipse vero gram-

malicus quamvis slt perfectus, supcrlor est lamen perfectio
rhctoris ; ct hls omnibus longe eminentiorphilosophica) dcc-
trlnae perfcctio. Cumque in hls omnlbus hlteratura; doctrina
slt diversus tamen
, gradus perfectionis et magistcril In uno-
quoque habetur. Ita ergo potest fieri ut ct Pauhis cum di-
cit, « Non quod jamassecutus sim autperfcctus sim% » ad ,

ilhim apicem coclestls perfecllonis aspiclens vldeatur hocc

scriberc. Cum vero dicit , « Quicumque ergo perfecti sumus ,

»hoc scntlamus^ , » ad humanaj tantum pcrfectlonis respl-

cit gradum. SIc ergo el in pi\Tsenti loco intelligendi sunt vel

iRom. XV, 14. — 2ii,ij. i3_ — 3i Cor. I, i5. — ''

Id. 2111, 9. —
5 Fliilip. i"j 12. — - 1^^
IbiJ, i5.
 »

i\ tnsT. AD noMANOP. iin. X.

44o
pacc , vcl gautlio , vcl cliani Lonilalc, vcl cllam sclcnlia rc-
ploli t^ivc Romani , vsivc Corinlliii , in quanlnni possibilc cst
rcplcri cos qni doccnlur in Ecclcsia , cl sub pciicclis doclo-
ribus agunt. Dcsignal autem et scicnllaj ipslus meusuram ,

cum diclt : « Ila nl ])ossilis ct allos moncni*. »In quo oslcn-

dil, quia in co quod dicit unusqulsqnc, dcLct cllam alium
moncre , ct hujusmodi cum condlscipulis liabcre coUoquIa,
qulbus se et moncant Inviccm,ct;edificent. Polest enlm con-
Icrrc plurlmum crudillonls allcrna collallo sl cum cbarltalc
liabcatur, cl dc profundioiibus quibusquc vcl obscuriorlbus
expectct erudllorum perfcctorumque senlentiam , secun-
dum quod el Moyscs diclt ; « Inlerroga palrcs tuos, ct an-
«nunclabunt tibi; prcsbyleros tuos ct diccnt llbi'.
XI. « Audaclus aulcm scrlpsl vobls cx parle tanquam
,

» commemorans vos per gratlam datam mlhl a Dco ut slm ,

«mlnlslrans Christo Jcsu in Gonlibus , sancllficans Evangc-

Piium Dcl , ut slt oblallo Gcnllum acccpla , sancllllcata In
«Splrilu sancto^ » Tanquam qul conscius slt sibi in omni
tcxlu Eplslokc , dum ad eos inlerdum qul cx clrcumcislone
sunt , Inlcrdum vcro ad cos qui cx Gcnlibus crcdidcrunl fa-

ceret vcrbum ,
quod nonnulla cliam dc secrclioribus myslc-
riis et profundioribus conligeril , et studio rcddcnda^ rallo-
nis plura quac habcbanturin occullis palcfcccrit liccl in sln-

gulls dispcnsalloncm vcrbi cauta niodcratlonc servavcrlt , ct

cx allqua parle indlcans, cx mulla rursum partc conlcxerlt,

idclrco diclt : « Audaclus aulem scripsi vobis ex partc, lan-
MCjuam commcmorans vos pcr grallam qua3 dala cst mihi.
Audis Apostolum diccnlcm, Ex jmrle scripsi? Uudc ncquc
nobis aliquls succcnscat mystcriorum divinorum ralio- , si

nom cxplanarc ad liquidum non valcmus, cum audiat eum

qul nobls lucc Ipsa Iradidit , cx parlc tradidisse : ncquc qins-
quam sub sclcnlia3 lllulo ila inllalus inccdal, lanquam uni-

1 Jlom. XV, i.j. — 2 Dcut. sxxii ,7. — ' i\oiu. xv, i5 , lO.

MII. ?.(J
 ,,

/JoO bniGENIS (JOMMENTARIA

versacognoverit,cum ipscPaulusaquosclentlae nobisserniO

tranfusus est , ex parte se dicat scribere , et ex parle cognos-
cere'. » Ego lanien arbitror quod quamvis etlam Ipse Pau-
lus ex parle se sclre faleatur , plura tamen et mullo plura

sclerlt, qnam scrlpserlt. Tanquam enim qui ipse mulla sci-

ret, ncc tamen auderet multa proferre , audaciam sibi fulssc

sallem Scripturoe commltteret. Quod vero ait

dicit ut aliqua

« Commemorans vosper graliam datam mihi ^ » indlcat fuissii

quidem jam sermoncm de talibus et disseruisse se saspo
sibl ,

de mysleriis sed quonlam quce solo sermone dicta sunt fa-

:

cile interclpere possct oblivlo , psr hiec , inqult, pauca quaj

scripsl per gratiam datam mihi iilorum vobis memoriam

, re-

voco, qure a me hUius sjepe dlsserta sunl. De gratia autena

quam datam Paulus commcmorat, supra jam diximus.

sibl

Quam gratlam ob hoc slbi datam diclt « ut sim incjuity mi- , ,

«nistrans Cbrislo Jesu in Gentibus sanclificans Evangehum

j)Dei'. «Quoduoshabemus ((sanctificausEvangehumDel,» ,

GrtXcI m.ignificentlus dlcunt , iciOJiYoGvTX T<i gOayyiXiov toC Osoi;

quod licet non plene a nobis , posset tamen dici sacrlfcam

Evangeluan Dei perquodostenditursacrificale opus esse an-
:

nuntiare Evangefium. Idclrco dcnique subjungit : a Ut fiat

«oblatlo Gentium accepta , sanctificata in Spiritu sancto\ »

Slcut erso pontifices cum offcrebant , netessario els erat

providendum ne macula inesset hostla^ , ne vltuperatlo, ne
vitlum,ut posset accepta esseDeo etgrata "
: ita etquIEvan-
gelium sacrificat , et verbum Dci annunciat
, curare omni-

modis debet ne qua in proedicando macula ne quod in do-

, ,

ccndo villum nc qua In magislcrio culpa nascatur; sed ut

, ,

ita dixerlm , si fieri potest , semetlpsum primo immolet, se

primum vltlis jugulet , sua prius peccato membra mortificet,
ut non solum doctrlna , scd et vltaj exemplo discipuloruin

1 Rom. XV, 13. r Cor.xiii, 12. — - Rom. xv, :5. — ^ Ibid. 16. — * Ib;d,

— 5 Levil. XXII, 21- peut. 5V, ?. I.

 :

ix i:pist. at) noMANOS. i.in. x. /,5i

Siiliiiom oblaliononi siiain acccplaDi faciat Dco. « Sanclifi-

»cala,uu/«fV, iiiSpiritii saiuio. » SanclificalionisfonsSpirilus
sancliis cst , cl idoo oblalio Gcnlinm quac Paulo sacrificanle
offortur, non pcr observanliam Lcgis , scd pcr Spiritum san-
clum accepla ficri dicilur Deo.

XII. « Habeo' adDeum. Non

igitnrii^loriam in Chrislo Jesu

»cnim audoo oorum qua3 per me non eflicit

aliqiiid lofjui

»Cliristus In obcdicnliam Contium verbo et factis per po- , ,

• testalem signonim el prodigiorum in virliile Spiriliis Dei

» ila ut ab Jorusalom in circiiilii usfjuc adlllyricum ropleve-
>rim Evan|;eliiim Chrisli. Sic autcm hoc pranlicavi Evange-
»rmm non ubi nominatus est Christus , ne siiper aliemim
sfundamentum .Tdificarcm : sed sicut scriptum esl : qui-
))bus non est annunciatiim de eo , videbiint , et qiii noii

saudierunt, inlelligent^ » Vera quidem glorialio ad Deum

non est , nisi i!la qiine est in Christo Jesu. Sinc Christo au-
tem gloriari in Doo lale est , qiialc si quis dicat posse se ha-
Leregloriam apudDciim sine jiistilia ,sincsapientia sine ve- ,

rllale. Hkc enim omnia Chrisliis csl; et ideo in solo Christo

vora gloriatio est ad Deum. Similo est lioc illi quod in aliis

ipse dicit : « Qui aiilimi gloriatur , in Domino glorielur'. »

Quomodo aulcm culpabilis sit glorialio omnis qui exlra Chris-

lum cst, verbi causa , in divitiis, vcl honoribus sxculi , vel

sapienlia mundi , vol crrlcris arlibus cpia3 extra Christum

sunt , supra jam lalius disseriiiuius. Sciendum sane csl quod
liic Latini gloriam pro glorialione posucrunt. « Non oiiim ,

Ttincjuit , audeo aliquid loqiii corum qua; per mc non efllcit

sChristus in obcdicnliani CiMiliiim , vcrbo ct faclis ,

per po-
sleslalcmsignorumotprodigiorum in Airtulc SpiritusDei'. »

Quac loquor, inqult , non siint alieiii operis verba , nec alie-

norum gcstorum laudator cfllcior , sed quac scio Chrislum pcr

* Rom. XV, 17 ct seq. — ^lsai. i.ii , i5. — ' i Cor. i, 3i. — * Roai. xt,

18, 19.
 ,

^52 ORIGENIS COVIMr.NTARIA

me eficclssc, liacc vobis scrlLo , cjtiic pcr obcdlenllam Gen-

tlum vcrbo Iii me ct opcrc explevlt, vcrbo proedlcalionls
opere slgaorum ct prcdigiorum. Qua3 autcm slt dilTcrenlla

iuter signa ct prodigla , ct In allis jam lallus diximus , et In

prcTscnli loco compendloslus explicablmus. Signa appeilan-

lur, in quibus cum slt allquld mlrabilc , Indlcatur quoquc

allquid futurum. Prodigia vcro, In quibus tantummodo ml-
rabile aliquid ostcndItui\ Slgna vcro et prodigia quasi quae
ulrumque contlncant dixlt. Scriptura tamcn dlvina interdum
lcnct islas proprlctates Inlcrdum autcm abusivc et prodi-
,

gia pro slgnis, et signa pro prodigiis ponit. Paulus crgo pcr
potestatem signorum et prodiglorum , quac tamen signa et

prodigia In virtule Spirllus sancll raclebat, ab Jerusalem us-

que ad illyricum replevit Evangeiium Cliristl. Moysl ct Aa-
ron dederat Deus potestatem signorum et prodiglorum , si-
cut scrlptum est : t Posuit In eis vcrba slgnorum et jirodi-

V "iorum in terra Cham *

: » ut fiiios Isracl castigala /Egypto

libcrarent : sed ilil vlx rarumque pctucrunt ex yEgyptiorura

"•entcconvcrtere. Paulus accepta potestate signorum ctpro-
dia;Icrum non unam gcnlcm neque duos aut trcs popuios, ,

scd omncs ab Jerusaicm usque ad iilyricum nationes ac po-

pulos pricdicallonc vcrbi, et operum virtutumque potentia

ad Cliristi sacramcnta convertit. Sic autem praedicavit hoc

Evangeiium, ut non alienis iaboiibus, nequc aiicnnc prffidi-
calloni additamcnlum sul sermonis Insercrct ne ab allo ,

posltis fidei fundamentis ipse acdlficium proprlac praedicatlo-

nis Imponcret , et ailenl operis subripcre gloriam vidcretur.
Obscrvauda lia^c sunt Ecclesiarum rccloribus , et dillgenti

intentloneservanda, utnequeloqui aiiquid vidcantur eorum

quffi per ipsos non eHVccrit Clirlstus , ncquc aiienos labores
et sluJia dccoioren'. Loqsiilur nulcm quis ca qux. pcr sc non
cfficit Chiistus liocmodo; si ioqualur de conliucnlia et do-

* Psalm, civ, 27,

 ,,

IN KPIST. AD nOAT.VXOS. MB. X. 4-')?)

Ccr.l , cum Ipsc coiilinons non sll : vcl si loqnalur dc soLrle-

tale , vcl dc jnslllia , vcl de largicndls oplbus , el contemneii-
dis facnllnlibds pro rcgno Dci , et in ipso qni hocc docct

iiiliil liornm circccril ChristMs. Et idco formam sui Aposlo-

Ins ponll , cl di.clt ca so lofMii , cl ca caHcris pra:dicarc , qi^afl

per ipsum Cliristns prius implcvcrit. « Scd sicut scriptumcst

» inqnit ,
Qnibns non cst annunciatnm de eo , vidcbiint , rt

»qni non audicrunt, inloiligcnt'. » Obscrvavit ergo (llligcn-

lcr Aposlolns , nt sccnndum Prophcticum cloquium ilils nun-

ciaret Christnm , qulbus a nullo fnerat nunciatus , ct ut Illi

dc co intclllgcrcnt ,
qul a nnllo anlc dldicisscul. Et ista , ut
oplnor, causa fult, q(i;e cum iVcqucnlcr proponcnlem Ro-
mam pergere proliibcbat , sicul diclt : « Propter qnod im})C-
«dlcbar plnrimum vcnlrc ad vos^; » non, ut in aliis dicit ',

impcditus a Salana , scd fundnndl Ecclesias occupatlone dc-

lentus , fundandi, ubi nullum fidcl pra^ccssc-
et in his locis

rat fundamentum. Exemplum antem de Esaia sumplum est

et ilsdem ex inlcgro vcrbis qulbus npud Prophetam legltur^

positum '.

XIII. « Nunc vcro ultcrius locum non habens in his rc-

«gionibns, dcsiderium autem habcns venire ad vos jam cx
«mullis pravcdcnllbus annis , cum In Hlspaniam proficiscar,
«spcro quod pratcrgrcdicns vidcam vos , cta vobis dcducar
«illuc, cum primo ex parte frnitus fuero vobis''. » Yidetur
liasc in Achaiaposilusdiccreapud Corinlhum,sIcut ei in pri-

misEpistobr partibus jam pro viribus dcmonslravimus : qiia;

ullqiic Achaia vlclna cl coluTrcns cst IMaccdonhT. In qiiibus

locis degens, cum slngula qiuTque peragrassct Evangclium
pr.tdicans iu hls dunlaxat Ilnibus in quibus Chrlslus anlc
non fucrat praHlicatus, ct agnllionc Dci rcplcssct univcrsa ,

dicit ullcrlus sc locum non hnbcrc In his rcgionibus , hoc

*Roiii. XV, ?. I. Is;ii. tti, i5. - ^ Roiu. i.v , 22. I Ibcis. II, i8. — ' I^ai.

1,11 , l5. ' IlolU. XV, 2!J, 2.^.

 ,

454 ORIGENIS COMMEJvTARIA.

cst, locum nullum sibi superesse Christi prpcdicalionis va-

cuum, et tempus jam adesse dcsignat quo desidcrium suum
"videndi eos qui Rcmai sunt debeat adimplerc : quod concep-
lum ex multls annis gcrcLat , dilatum autem fucrat et dis-
simulatiim , donec omncm locum in quo Christus non fue-
rat praedicatus, aguilione Evangelii ejus replcrct. Quod au-
tem dixit , « Cum in Hispaniam proficiscar, spcro quod prac-
«tergrediens videam vos ' , » non ita accipicndum est quasi

tam parvo amore Paulus erga Romanos teneretur, ut eos in

transitutantummodoet aliorsumpergens judicaretvisendos.
Vide enim iu subsequentibus quid adjungit. « Cum primo
incjuit, ex parlc fruitus fuero vobis ". » In quo utique in ip-
sorum videtur ponere potestate ,
quando ab eis iler propo-
situm debeat relaxari : et per hoc quodam modo amorem
ipsorum erga se invitat et nutrit , ut si ipsi insatiabiliter erga
aflectum teneantur Aposloli , sciant etiam ipsum id habere
propositi non prius ab cis discedere , ncque alio proficisci,

quam charitalis ipsorum gralia perfruatur. Quam tamen cha-

ritalcm lantam pra^scntit futuram, cui nec possit cx integro
satisfieri, s>ediex parle inquit. Praemonet enim quod in om-
iiibus evangclizandi necessitas pra3ferenda sit. Bene autem
his quos nondum secundum carnem vidcrat , et ad quos
nondum in corporc adveucrat, pr<xsentiam sui et rcmora- 1
lioncm modcratius pollicetur. Desiderabilius cnim suscipi-
mus bona qure cilo mctuimus aufcrenda : sccurius vcro ne-
gligimus quod retenturos nos diulius crcdimus. Intantum
autem erga se Romanorum nutrit afTeclum , et remoratio-
nem suam in ipsorum arbitrio collocat, ut dicat sc ab ipsis

deduccndum ad Hispaniam ct tunc dcducendum cum ip- , ,

sis prius in amore satisfcccrit in quo utique si propensiores :

extitcrint, demorandi diutius causas ipsi Apostolo dabunt.

XIV. « Nunc vero prollciscar in Jerusalem ministrare

* Rom. XV, i^. — - Ibiii.

 IN EPIST. AT) nOM.VNOS. lAW. X. /\Oii

»!e.inclis.Placiiil cnimMaccdonioc et Achaia; collatlonem ali-

» fjuam facerc in pauperes sanctorum qui sunt in Jerusalem»

«(-oinplacuiloiiiiu ,ot dobiloros siint ooruni : quoniamsispi-
)<rilualiuui ooruin parlicipos iacUv sunt Goulcs,dcbcnt ct iu

» carnalibus ministrare cis. IIoc orgo cuni consummavero ,

»ct assignavcro eis fruclum huncproficiscar per vosiu Ilis-

»paniam. Scio cnim quoniam venions ad vcs , in abundan-

» lia bouodictionis Chrisli voniam '. » Quouiam placucrit IMa-

cedonias et Achaias coHalionom aliquam faccrc in paupcres

sanclornm qui sunt in Jorusalom ,
possumus et do sccunda
Kpislola ad Corinlhiosplcnius dicerc , in quahoc modo scri-

l)it : « Notam aulem facio vohis, fratres, gratiam Dci quae dala
»est mihi in Ecclesiis Macedoniae, quia in muita probalione
» Iribnlationis abundantia gaudii oorum , ct profuuda pauper-
»laseorum abundavit ad divilias simplicitatis oorum quo- :

»niamsecundumvirtutcm (teslimoniumpcrhibeo cis) et su-

»pra virlutem sua spontc, mullis prccibus obsecrantes nos
»graliam et communioncm qua? lit insauctos^ , » et reliqua.

Et sicut iu his testimonium rcddit Macedonibus , ita rursum

cohortatur et Corinlhios , dicons : « Sed sicut in omnibus
» abundalis fide , ct verbo , ct scicntia , ot noslra in vos cha-

» ritatc , ita et in hac gralia abuudelis'' , » ct rcliqua. Sed ot

in aliis collaudans Corinthios quia erga communionem pau-

perum qui sunt in Jorusalem prompli fuerint , dicit : « et

»consiIium in hoc do : hoc onimvobis oxpedit, quinou so-

»Ium faccrc , scd ct vcllc co3pislis ab auno priorc : nunc au-

»lem et facto pcrficite ''. » Sed ot in roliquis de hac cadcni
eanclorum cnmmiiuiouo pros<>qtrilur , ol post aliquaula ad-

dit : « Uc minislerio aulcm qiiod fit in sauctos , suporiluum

Dcst vobis scribere. Scio enim promplam voluntalcm ves-
jitram , pro qua gratulor de vobis Maccdonibus quia Aciiaia ,

* Roiii. XV, aS ct seq. — ' 2 Cor. viir, i ct seq. — ' liiiJ. j. — **

IbiJ.
45G ORIGE.MS COMMENTARIA
«parala ctit ab anno priore , et veslra acniMlallo provoca-
»vit mullos*. » Quod autem post luijusmodi Maccdonine ct
Achaiiu minlsterium , fjuod fit iu sanctos qui sunt In Jcrusa-
lem ,
proposulsset Apostolus etiam Romam vldere ludica- ,

tur iii Acllbus Apostolorum lioc modo « Cum autem cx-

:

»pleta essent Iikc ,

posuit Paulus in Spiritu sanclo , ut cum
» perambulasset ?>Iacedooiam et Achaiam proficisceretur 3e^ ,

•» rosolymam, dicens : Quia postquam fucro ibi , necessc est

» me ct Romam viderc ^ » Ex his autem omnibus serbis col-
ligitiir, quia iion solum prima ad Corinlhios, scd ct sc-
cunda ante scripta cst , quam haec ad Romanos quam habe-
mus in manibus : simuh{ue illud advertitur , quod quanlo
posterior Paulus in unaquaque invenitur Eplslola , tanto et
perfcctior : ut vcrus sit ille ejus sermo quem dixit , quia
« prselerita obhviscens , ad futura me extendo , ad perfec-r

»lum sequcns palmam supernoe vocationis '. » Quod autem

dlcit , « Placuit Maccdonlas et Achaioe collationem aliquam
»facere in pauperes sanctorum" , » subtiliter et verecunde
dum Corlnthlos laudat , hortatur Romanos. Facilius cnim
devotae mentes ad beneficiendum exemplis, quam sermoni-
Lus invitantur. Sed et In eo quod addit « Placuit enim, et ,

» debitores sunt eorum ^ , » quid ahud senlire vult Romanos ,

nisi ut si Achivi ct Macedoncs deLItores sunt pauperibus
sanctorum qui sunt in Jerusalem , cadem ratione qua unam
eamdemque quam , ilh fidem Ghristi etiam Romani tenent,
advertant et semetipsos his iisdem factos esse debitores ? jNe-

quc enim soli Maccdoncs et Achivi in spiritalibus parlicipcs

sunt facti sanctis qui sunt in Jerusalem, ut et in carnalibus
eis debeant ministrarej sed et Romani : et ideo pari condi'

tione debitores sunt : sed dc illis tantum pronunciat , ut ct

isti se noverlnt simlh sentcntlai subjacere. Hcec quidem se-

* 2 Cor. IX, 1,2,3. — ^ Act. XIX, 21. — ' Pbilip. m, i3, 14. — ^"
Rom.
XV, 26. — ^ Jliid. 27.
 ,,

IN r,risT. \D noM\xf>s. i.ib. x. 4*^7

CunJiim coaimiinrm lill(M\T dicla slnt IntcUeclum. Verunl

niagnificenliamsolilam rcfjiiiramusInlltlerisPalill.Nohcnlm
jnilo (|uo(l ila scnsorlt , ut Inlra solam Jcrusalom , unam dun-
taxat Palcstinos urbcm ,
paupcrcs sanclonmi concluscrit,
quos cl splritnalcs appcUavit ; rcliquos vcro qul in oliinl terra
snnt , Gcntos dlxcrit, qui habilantlbus Jerusalem tanquam
solisspiritualibas ministrarc incarnalibus dcbcant : cum uli-

que liccat ct cxtra Jcriisnlcm spirilualcs Invcniri ,

qiios non
locus , scd conversatio sancta , et fidei ac scicntlae perfcclio

fcccrit spiritalcs , sicut ct ipsc Panlns scribcns diclt :«Fra-

» tres , ct sl pracoccupatus fiicrit quis in aliqno dclicto, vos
»qui splrltalcs estis , instruitc hnjusmodi in spirltn mansuc-
)»tudlnls *. » Quid crgo est qnod in his scntlrc ncs convcnlt ?

Qnod omnis qui spiritalis csl , id cst , qui spiritnDeo scrvit

et qui non sccundum carncm vivit , scd sccnnchmi spiritnm ,

isle in Jerusalem , hoc est , in loco pacis habltat , ct In pa-

cis visionc consisllt : et iste est pauper sanclorum , ex ilHs

ScIUcct bcatis pauporibus ad qnos dicitur: o Beati pauperes

»splrll;i, quoniam Ipsornm cst rcgnum ccclorum". »Ista cst

Crgo beala paupertas qdac dlcit : « Aurum ct argcntum non

»habeo,' sedqnod habco ,hoc tibido. In nomlne Jcsn CluMsli
sNazareni surgc et ambula'. » Istc talis pauner in Jcrusa-
lem sempcr habltat , divltias possidcns spiritualcs. Aurum
ejus sapienlfa est , argcntum sermo sclcnllac : indumcnta
ejus CluMstus cst , dapos cjns ct delicKT mcnsa cst sapicnlia-"

ct cibus aHhicns in vcrlio Dci : vinum bclitlT bibit ,

qnod in

cratcrc suo miscult Saplcnlia , ct dc intclligcntire cjns vic-

timis odit cibos soHdos , ct Vcrbnm carncm faclum\ IslrC

sunt spiritalcs divitia; , ([ulbns Gcntcs in carnc adhnc posiloi

commnnicare festinant. Vidclur ergo mihi his qnos nomi'-

nat Gentes , impcrfccllorcs qnascpie animas indlcarc , (|urc

pcrfcctorum magislerio indigcant : et si fortc dignoo habit;G

* Ca'.at. vr, i. — ^ Mjtlb. v, 3. — » Act. la , G. — * l'iov. ix , a ,

5.
458 ORIGENIS COMMENTARIA

fuerint iit parlicipes eis fiant in inlelleclu et scienlia spiri-

tali , ipsne debeant in carnalibus ministrare eis : hoc est , cum
spiritus eorum imbui cccperit ad scientiam celsiorcm , de-
bct ctiam caro continentioc et caslitatis frena suscipiens spi-
ritalibus ministrare praeceptis; nc forte si adhuc in carnali-

l)us lasciviat , sessorem suum Dci Verbum incauta et effrc-

nata dejicial. Sed ct ipsa dilferentia sermonum qua erga

utramque parlcm usus est Paulus , non mihl videtur oliosa.

In spiritalibus enim communionem vel parlicipalionem po-

snit; in carnalibus vero ministerium : et hoc debitum esse,

illud vcro communicari dicit : ut ostendat quia perfectiora
qurcque tamjuam cffilestia tcrrenis non tam debentur, quam
commodanlur; terrcna vero et carnalia tanquam pro de-
bito exigunlur. Debitores enim efTecti sumus secundum il-
lum qui primitus acccptum immortalitatis et incorruptibi-
litalis censum in paradiso perdidlt persuasione serpentis et :

ideo debitorcs eflicimur omnes quolquot in similitudinem

Ada) sorte pra^varicationls astriugimur. Idcirco ergo et proe-

cepta donanlur, ut debila persolvamus. Denique et in Evan-

gelio Salvator ila dlcit : « Cum autem feceritis omnia qune
»praicepi vobis , dicile quia servi inutiles sumus; quod de-
«bulmus facere , fecimus'. » Ea vero qure supra debitum
facimus , non facimus ex prajceptls. Verbi causa , virginitas

non ex debito solvitur : neque enim per praiceptum expeti-

tur, sed supra debitum ofTcrtur. Audi dcnique Paulum di-

centem : « De virginibus aulem praiceptum Domini non ha-

«beo^. » Sic ergo de spiritalibus et perfectioribus commu-
nionem dlxlt : de inferloribus vero et carnalibus debltum
ministerium nomlnavit. Ego autem per hujusmodi ministe-
rium etiam iilud advertendnm puto quod est in Psalmis :

e Qui facit Angelos suos spiritus , et ministros suos flam-

» mam ignis ' : » ut scillcet Angelos bonos , spiritus appclla-

* Luc. XVII, 10. — 2 I Cov, VII, 25. — ' Psaloi. ciii, ^i.Ueb, i, 7.
 IN EPIST. AD nOMVNOS. Lin. X. 4'^9

voril Innqunm spirilales , cos vero qul pracsunl mlnisleriispoc-

naruu) , ol flamnias pcccaloribns parant, minlstros flammac
ardcnlis nominavcril. lUcc cpiamvis per exccssum qucmdam
dicla cssc videanlnr, tamcn quia locus admonuit, non omi-
simus. Post lia?c dicit : « lloc crgo cum consummavcro, ct

» assignavcro cls rruclnm hunc , prondscar pcr vos In Ilis-

» paniam. Scio cnim qMoniam vcnicns ad vos , in abundanlia

«henedictionls Chrisli vcniam \ » Vidc cum quanta cautela
consij;nalurum sc fruclum oflcrcntlum rcpromlltit. Quopu-
tas sli^nnculo rruclum sancti opcrls conslgnat Aposlohis ?illo

pnto quo imago Dci cxpriniilur, hoc cst, ut in complcndo

operc nullasit alieme cogilalionis admlxlio , non laus ab ho-
minibus qiucralur, scd ut iu slniplicilalc cordis qui Iribuit
trlbuat, ct « non cxtrislllia : hilarcm cnim datorcm diligit

» Deus *. » Etcictcra his slmilia qul obscrvat In opcrc Dci opus ,

suum slgnaculo divina) imagiuis slgnat. « Cum ergo, inqidt ^

nhoc consummavcro , iuiic pcr vos ad Hispaniam pro(icIs-

»car\ «Promillit sanc grandc munus Ilomanis et dicit , :

Scio enim quonlam vcnlens ad vos in abundantia bencdic-

ff ,

» tionisChrislI vcnlam ''

: »quod nlsi pcr Spiritum sanclnmct
prophctiac gratlam pollIcctin\ Supra hominem namquc ha?c
scirc dc fuluris, quod non solum in benedletlonc Chrisli ,

verum cllam ct in abundantla benedictionis vcnturus sit ad

cns. In quo ct venientis gratla , ct susciplcnllum pariter mc-
rila designantur.

XV. « Dcprecor igilur , vos fratres , per Dominum nos-

»trum Jcsum Christum , ct per charilatcm Spiritus , ul ad-

» jtivclis me In orollonlbus ad Dcum, ut libcrer al) incredu-

»lis qui sunt in Jud;ca , el mlulsterluui lioc meum acceptum
»fiat sanclis in Jcrosolyma , ul vcniens ad vos In gaudio

»cum volunlale Del , requiescam vobiscum^ »Licet iii su-

* Rora.xv, 28,29. — 2 2 Cor. ix, 7. — ' Roui. x\, 28. — * Ibid. 29. —
5 IbiJ. 3o el »crj.
4Go ORIGENIS COMMENTARI.i

perlorlhus dlxcrit , « Scio cnlm quoiilam vcnicns ad vos, in

wabundanlla Lcnedlctionls Chrlsti venlamS* » nihllominus
tamcn scleliat ctlam in his quae manifestc fatura cognovcrat,
orationcm essc neccssariam : quac utlquc sl , vcrbl causa,
non fuissct adhlbita , scqucrctur sinc dubio non implcri
quod fucrat propliclatum. Quis ergo est qulha^c lcgcns, quod
Paulus deprecctur eos qui Rom.-e sunt fralres orare pro se ,

contcmnat vel dcsplciat orationes EccIcsicTe postulare, ctiam

si Inferiores meritis csse vldeantur hi a quibus oralio postu-
latur? Ecce enim Paulus ApostoIIcis pra^ditus merilis non
solum Piomanos orarc pro se , scd et Corlnthlos adhortatur.
Vldc aulem et quam validls cos astringit rcligiosisquc sa-
cramcntls. « Per Domlnum inquit nostrimi Jcsum Chris-
, ,

» tum , ct pcr charltatem Spirilus deprecor vos ut adjuvells

»me in orationlbus ad Deum^ » Quod nostrl posucrunt,
« Adjuvctls me in orationibus, «magnificcntlus Icgltur apud
Gra?cos , luvaYw^/iTajexi i In quo hoc est quod Indicatur, « Ut
»adjuvetis mc in agonc oratlonum ad Dcum, «ostendens
quasl agonem habeat Ipse et certamen orationis, advcrsan
tibus sibl sine dubio illls de quibus dicebat ! « Non enlm
» nobls certamcn cst adversus carncm ct sangulnem , scd
»advcrsus principatus ct potcstates, adversus mundi hujus
«rectores lenebrarum , adversus splrltalia nequltlfe In coe-
» leslibus '. » Et cerlum est quod istl omnes sicut adversantur
fidcl ct rcslstnnt plctati, slcut contrarii sunt justitla), ct
veritatl, et omnlbus bonls, Ita sine dubio resistunt ct ad-
verisantur oratlonl. Et ideo ostendit Paulusesse uon mini-
mum ctlam In oratione certamen , sl quidem In hoc certa-
mlnc eliam auxilium corum qui Romoe sunt crediderlt Im-
plorandum. Obsistunt enlm vere dremones et contrarlaj
potesiates in oralione prirao per Illud , ne talis invcnlalur Is

qui In orationis agone desudat, ut Icvet«puras manus sine

* Roin. XV, 29. — 2 ILid. 3o. — * Epbes, vi, 12,
 ,

iN EPIST. \n noMVNos. i.in. x. /lOi

»lra\ »Qiioclcl si hoc qiiis obliiicrc^)oliierit ut sinc ira sit,

\i\ csl ul cHdgial cssc sine disccptallonc , hoc csl, sinc su-

pciniiis ct vanis cogilalionibus. \ ix cnim invcnics ul oranli

cuiquam non ali([ui(l inonis ct alicna} cogilationis occurrat,

ct iulcnlioncm qiia in Dcum nicns dirigllur, declinct ac
frangat , alquc eam pcr ca qua3 non conipclit rapial. Et idco
agou magnus cst oralionis , ut obsislcnlibus inimicis, ct
.oraulis scnsum in divcrsa rapiculibus, lixa ad Dcum scmpcr
mcns stabili inlcnlione conlcndat , ut mcrlto possit cliani
ipsc diccrc : « C^crlan.cn boninn ccrlavi , cursum cousnm-
»mavl^. )) iSunc crgo orat Aposlolus adjnvarl sc in agone
orationum , ut libcrclur ab inciedulis qui sunt in Juda?a,
a qjuibus non tam pali limct, ncque pcrferrc ea qu;c ad
Apostolalus cjus gloriam perlincnt, quam impcdiri vcrclur
nc diulius obslaculis corum rclcutiis , vcl minus gratum
cxliibeat sanclis ministerium ,
quod ct ipsum orationibus
indiget ut liat acccplum : vcl nc dcsidcrium cjus quod
crga Romanos habct viscndos, diutius diHcralur. Si cnim,
inquit, hoc ila ccsscrlt ut ct niiiiistcrium meum acccplum
jTiat sanclis in Jcrosolyma, ct libcratus ab incrcdulis qui
sunt in Jud.xa , vcnirc ad vos non iujpcdiar, pro bcnc gcslis

rcbus gaudcns prolccto ad vos vcniam cum volunlalc Dci

ct rcquicscam vobiscum. Non corporalem utiquc requicm
qua?rit Paulus, scd Illam qua3 consolationcm habct cx Dco,
sicut ct ipsc in primis Epislobc hujiis parlibus dixit : <(Con-
«solari in vobis pcr cam «puu inviccm cst fidcm vcslram
»alque mcam". )>

XVI. (( Dcus aulcm pacis sit cum omnibus vobis. Amen ''.»
Jngcnti bcucdiclionc muncraturllomanos, utDcus pacis sit

cumcis,idcst, ut (( paxDci qua; cxupcrat

, onmcm mcnlcm ,

»custodiat corda corum iu Cluislo Jc.ui fjui pii.vcslnoslra ',

»

1 r Tim. ii, 8. — - Iil. iv, 7. - * rvoni. ; , 13. _ « IJ. xv, 33. — » l'bil,

IV, 7.
4Cy ORIGENiS COMMENTARIA

XVII. « Commendo aulem vobis Phoebcn sororem noS -

» Irara ,
quaj esl in minislerio Ecclcsiie quae cst in Ccnchris,
» ut cam susclpiatis in Domino dignc salis, et assistalis ci in

«quibuscumqiie indiguerit veslri. Nam ipsa quoque astitit

»mullis , et iiiihi ipsi '. »Et hic locus Aposlohca anctorilalc

docct eliam fccminas in ininisterio Ecclesla; constitui. In
quo olficio posilam Pha-bcn apud Ecclesiam quaj est in
Ccnchris, Paulus cnm laude magna et commendationc pro-
sequitur , enumerans etiam gesla ipsius prcxclara, et dicens :

Quia in tantum omnlbus astitit , hoc est , in necessitalibus

prajsto fuit , ut cliam mihi ipsi in necessitatibus meis Apos-

tolicisquc laborlbus tota deyollonc menlis astiterit. Simile

anlem opus ejus dixerim hospltalilati Lot, qui dum semper

hospites susccpit, meruit aliquando et Angelos hospitio sus-
clpere^ Simililer ct Abraham, dum sempcr occurril hos-
pilibus, meruit ut et Domlnus cum Angelis diverteret ad

tabcrnaculum ejus'. Ita et ha^c rcliglosa Phcebe dum astat

omnibus ct omnlbus obscquitur , assistere et obsequi etiam

Apostolo meruit. Et idco locus hlc duo paritcr docet , ct

haberi, ut dlximus, foemlnas mlnlslras in Ecclesla , et lalcs

debcre assumi in minlsterlum ,

qux astitcrint multis , ct

pcr bona oflicla usque ad apostollcam laudcm meruerlnt

pcrvcnirc. Hortatin^ etiam illud, ut qui bonis operibus in
Ecclcsiis dant operam vicem recipiant a fratribus
, et ho-
norem , ut In quibuscumque necessiarum fncrit sive spirita-

libus , slve carnallbus ofllcils, honorlficc habeantur.

XVIII. « Salutate Priscani ct AquIIam adjulorcs meos in

«Chrlslo «Tesu (quipro anima mea suas cervices posuerunt:

wqulbns non solum ego gratlas ago , sed et unlvcrsaj Ecclc*

»sia; Gcnllum), ct domcsticani eorum Ecclesiam''. » Vidcn-
tur mihl ipsi esse , dc quibus in Actibus Apostolorum ita

scriplum est : « Post lia:c autem dlscedens Paulus ab Athc-

* Rom. svr, i, 2, — ^ Gcnes. xix. ~ ' IJ. xviii, — ^ Roni. xyi, 3, 4> 5.
 , :

IN l-PISt. AD nOMANOS. LIH. X. 4^*^

» nU , vcnlt Coriiilhum ; c[ invcnlo ibi quodam Jiidxo nomiiic

• Aquila, ponlico gcncrc , qui nupcr vcncrat dc Italla , ct

»Priscilla uxorc ejus , proptcr quod pracccpcrat Claudius

»disccderc Judacos omnes a Roma , acccssit ad cos ; ct quia

«crant consimilis arlificii , mansit apudeos, et opcrabanlur

t simul. Erant cnim arliliccs tabcrnaculorum', » b^c cst

sutores. Nec mirum si Priscam Paulus in Epistola scribit ,

quae in Actibus Priscillascripta est , CKlcrisconcordantibus.

Polest autem fieri ut quia illo lemporc, pulsis cx urbe Ju-
dwis per pracceptum Cicsaris , Corintlium vcncrant, rtirsus

cdicliccssanie s.xvitia , Romam regressi salutcntur a Paulo.

Quos tamcn apparct Judacorum insidiis Paulo periclitantc
scmelipsos objccissc , ut lllc libcr abcedcret : lioc aulcm ct
Jason quidam fecisse in Aclibus Apostolonnii refcrtur* : ct

hanceorum laudcm Apostolus non sllet, sed omnibus cam

Ecclcsiis admirandam tradit , et idco dicil :
« Quibus non so-
jilus ego gratias ago , sed et univers;c Ecclesiic Gentium". »

Unde apparct eos ofliciosos et hospilalcs cxtltisse crga oiu-

iies fratrcs fidcles , non soliim qui c\ Judxls, scdctiam qui
e\ Gcntibus crcdldissent. Magnacnim gralia iii hospllalilatis

ofllcio non solum apud Dcum, sed ct apud hoinincs invcni-

tur. Quaj tamen res quoniam non solum in volunlale etpro-
posito dominorum, scd ct grato ac fuleli conslilit ministc-

rio famulorum, idcirco omncs qui niinlslcrlum isl\id cum

ipsis fidclitcr adlmplcbant, doinciticam cormn nominavlt Zsc
clesiam''.

XIX. « Salutalc Ephcncliim dib^ctum inciiui ,

qui cst Iiil-

«tium Asifc in Christo '. » Ilic Eiphenctus vidcliir mihl om-

nium primus c\ Asia crcdidlssc; uudcet initium ciim Ecclc-
sia^ appellavit, vcl , iit in Gi\tco habeliir, /nimitias Asia:
nisi aliqiiid profundius scrmo islcsignificcl , iil inlclligainus

* Act. wiir, 1 , 2 , 3. — 2 Iil. XVII, 5 ct scq. — ' Roiu. ivi ,4- — ' tlj'*^'

5. — UlaJ.
 ,

4G4 ORICEXIS COMMENTARIA.

Angelos Dcl , fiul Ecclesiis pr(csunt, ofierrc singulos quos-

qiic prlmllias Dco cx liis qiil crcdunl; primili;c aulcm apud
illos judiccntur non in hls qul lempore priml sunt, sed qui
vlrtutlbus ct merltls praBcellunt. Quorum sclcns per Spirl-
lum Paulus ercctionem erga Ephenctum,ct quod Ipsum ex
omni fidcHum numero ,
qul erant In Asia , electio invcnerit
Augelorum ; appcllavit eum primitias Asuc. Sed et in alja
Epistola dicitde quihusdam , «Quiaslntprimitlcc Achalne*;»
camdem sine duLIo sacramentl ralloucm etlam in Illis aspi-

ciens.
XX. «SaIutateMariam,quoemuItum laboravitin vobls^. »

Docct ct in hoc dcbcre etiam fcEminas labcrare pro Eccle-

sils Del. Nam et laborant cum doceut adolescentulas sobrias
esse, diligere viros , fdios enulrire^, pudicas esse, castas,
domum bcne regentes., bcnignas, subditas virls suis , hospi-
tio rccipcrc , sanclorum pedcs lavare , et cretera omnia
quro de officiis mulicrum scripta referuntur, in omni gerere
castltate\
XXI. « Salutate Andronicum et Juniam cognatos meo9
» ct concaptivos mcos , qui sunt noblles in Apostolis ,
qui ct
» anle mc fuerunt In Christo '. » Potcst quidem lieri ut et se-

cundum carncm Isll ccgnati fuerint Pauh , et ante Ipsum

crcdldcrint, ct nobilcs habili sint in ApostoIIs Christi : de
quibus possibilc est ct illud iulelligi , quod fortassls ex Illis

septuaginta duobus qui ct ipsi Apostoh nomlnati sunt , fue-

rint , ct Ideo nobiles cos in ApostoIIs dicat , et in his Aposto-
hs qui ante eum fuerunt. Sed et illud me movct quod ait :

Concaptivos vieos. Qux enlm erat Pauli captivltas, in qua

sibi cliam Andronicum et Juiilam ccncaptivosessc testalur?
nisi forlc profundiorc myslerio ad illam resplciamus captivi-
lalem ,
quam Christus vcnlt absolverc, de qua scriplum est,

1 I Cor. XVI, i5. — - Roia. xvi,G. — ^ Tit. ir, 4. •— * i Tim. v, 10, —

5 Hcjni. S.VI .
7.
 ,,

ijj EPIST. AD nOMANOS. i.in. X. 4^5

Vrniiv, cl (larc cnm ciiplivis rcmissioncm , c.tcIs vlsnm\ Iii

tjua caplivilalc vidculur uiia atquc cadcm ralionc isli cssc

qua cl Paulus erat. Verbi cnimgratiasidicamus : Cum cap-

livus cssct populns Isracl apudAssyrios vclBabylonios , om-
ncs quidcm videbanlur cssc caplivi; scdalia ralio in cnctcris
caplivilatis , alia in Daniclo , ct Anania atquc Azaria
, vcl Mi-

sael. IUi cnim captivi crant pro pcccatis suis; isti vcro pro
consolationc caplivorum crant cliam ipsi captivi : et idco si

diccrct Danicl dc aliquo uno cx plcbc : Concaptivus mcus,

non ila convcnicnlcr dici vidcbatur, ut si diccrctdc Anania,
ct Azaria , cl Misael : Concaplivi mei. In istis enim una cap-
livitatiscst ralio , qua; longc a rcliqni populi ralionc diversa
cst. Ila crgo ct Paulus talc aliquid dc se ct Andronico, ac
Junia , scciuidum occullioris sacramenti intucns rationem ,

concaptiros cos sibi in Iioc mundo nomiuat, et nobilcs bi

yfpostolis *.

XXII. «SalulatcAmpliatumdilcctummeuminDomino^»
Iluic quamvis nihil cgrcgium proc cretcris in laudc videatur
.nscribcrc , tamen Iioc ipso qnod dileclus csl Pauli , laudabi-
iis ct salutalionc dignus clUcilur.

XXIII. « Salutatc Urbanum adjutorcm mcum in Christo

»ct Stachyn dilcctum mcum^ »Stacliyn in salulalione con-

jungit, sed l rbanum in laudibus pr;clulit. Illum cnim adju-
lorem in Chrislo; Slacliyn vcro dilcclum tantunnnodosibi
sicut Amplialum nominavit. Adjutor autcm Apostoli in
Christo non aliud inlclligilur quam Apostolici opcris par-
,

liccps.

XXIV. « Salutalc ApcIIcm probnm in Chrislo '. » Piilo

liunc Apellcm pcr multas tribulalioncs Iransissc paticnler
ct Ibrlilcr suslcnlalas, cl idco pronuncinri ab Ap(>sl<)Io/)/o-
/fitm , scciindiim ca ([u.c ipsc in aliis dixit, (piia « Irilmhilio
«palicnliam opcralur, ]);iliciilia vcro probalioncni ,pi'ob:ilio
* Luc. IV, iQ. — ^Rym. .\yi, 7. — i>
lliid. 8. -~ '<
Ibiil, 5. — '
IbiJ. 10.

xir. co
 4G^ 6RIGEMS COMME^TARIl

»vei*o spem *. » VideiKliim sanc est nc forle ipse sit Ijic qui
in Aclibus Apostoiorum Apollo nomlnatur, Alcxandriuus,
in Scripturis crudilus^
XXV. « Salutate eos qui sunl ck Aristobuli domo '. » Quo-
niam nihil oliose in lilteris Apostoli vel additur vel minui-
lur, istos qui sunt vcl de domo, vcl de familia Aristobuli,
non frustra ncque dilectos, neque probos, neque adjulores
in Cliristo nominat : sed forle quia niliil talc habebant in

mcritis , idcirco eos solo titulo salutalionis honoravit.

XXVI. « Salutate Ilcrodionem cognalum meum \ » Et
liic , similiter ut Andronlcus et Junias, coguatus Pauli di-
cltur : scd ncquc concaptivus ut illi , neque nobilis in Apo-
slolis ,in his qui ante Paulum fuerunt in Christo, nomina-
lur. Unde intelligendum cst ellam in hls quos cognalos suos
Paulus appellat , esse muham diffcrenliam, secundum il-

lam , utcgo arbilror, rationem ,

quam superius aperire len-
lavimus.
XXVII. « Salutate cosqui sunt exNarcissi domo ,qui sunt
))inDomino \ ))\identur quldem plures fuisse ex domo vel
familia Narcissl, scd non omnes in Domino fuisse et ideo :

addldit eos salutandos esse (jui sunt in Domino.

XXVIII. « SalutateTriphaenam et Tryphosam, qusc labo-
j) rant in Domino ^ » Bonum de his dat testimonium , quarum
laborcm non hujus mundi , neque communis vitoe, scd in
Domino esse testatur. I\lulti enim laborant sed non omnium ,

laborem constat essc in Domino.

XXIX. « Salutatc Persldam charisslmam ,
quag multum
»laboravIt in Domino". » Vidctur hxc magis laudari quam
,

Tryphncna et Tryphosa : quoniam quidem illas laborasse di-

cit in Domlno , hanc autcm laborasse multum iu Domino,
cui addldlt ct charisslma.

1 Rom. V, 3, 4. — Act. XVIII,

2 24. — ^ Pioni, xvi, 11. — ' IbiJ. —
Ulml.— «Ibid. la, — ILid. '
 \k liPIST. AD ROMANOS. I.in. X. 4^9
XXX» « S.nlnlalc Riifuin clocliun in Donuno, el malrcm
scjnsct uicani'. » ]\on pulo In Islis saliilatlouibus inanilcr

ficri pcr singulos quosquc laudis cl saiulationisdiflercnliam.

Qiu cnim soil quia C-hrislus loquilur in Paulo^, ccrtus est

quod pro merilo alius quidcm probus dicitur ab co , alius

cbarissimus , alius laborans iu Domino, alius multum labo-

rans in Domino, alius electus, sicut ct hic Rufus , dc quo
nunc uobis scrmo esl, clcctus in Domino salulatur. Crcdo
quod scirct Paultis csse cinu de niiuicro iion multoriim qui
vocali sunt, sed paucorum qui elccli sunt' cujus ct mater :

tantum meiilihabuit ut eam Paulus suam nominavcrit ma-

,

Irem , cum quo cliam ipsc , sicut Jcsus cum Joannc unum ,

parlilur matris aHeclum*.

XXXI. « Salutate Asyncretum , Phlogonlam , Ilcrmcm ,

»Patrobam , Ilcrmam , ct si qui siinl cuin ois fratros'. »De

islis simplcx csl sahitatio, noc aliquid ois insigne laudis ad-
jungitur. Puto lamon quod Ilcrmas istc sit scriplor libclli
illius qui Paslor appollatur, quae scriptura valdc mihi utihs
^idctur, et ut pulo divinitus iuspirala. Quod vcro nihil ci

laudis ascripsit, illa, opiiior, cst causa, quia vidclur, sicut

scriptura illa declarat , post mulla pcccala ad pccnitentiani
fuissc couvcrsus : ot idoo noquc opprobrium oi allquod
ficripsit : didicerat enim a Scrlplura non improporarc ho-
mini convcrtenti se a pcccato" : ucquc laudis aliquid tribuit,

quia adhuc positus crat sub Angclo pocnilentia; , a quo tcm-

pore opportuuo Chrislo rursum dobcrct oflorri. Inlolllgitiir

autcm quod sluiul habllavcrint hi quorum salulatio sociata

£St.

XXXII « Salulalc Phllologum ct Jiiliam, Nercum etso-

srorom cjus , ct Olyuipladom , ot omnos sanclos qui cum ois
wsunt '. »Polcst lieri ut Phllologusol Julia conjugcs fuoiMnt;

• Roni. XVI, i3. — ^ a Cor. xiir , 3. — ' Maiili. x\n, 14. — **

Joaii,

%i\, aO, 27. — * Roiu, ,\vi, i/{. — * EccU. viii, G. — '

Roui. \vi, i5.
4C(S bRIGENIS COMMENTARlA

cjeterl domesUcl eorum, ad quossimplex salutallo fllrlgilur.

XXXIII. « Salutate IiiYlcem In osculo sancto \ » Ex hoe

sermone, alllsque nonnullis slmllibus, mos Ecclesiis tradi-

tus est ut post oratlones osculo se invicem susclpiant fra-

tres. Hoc autcm osculum sanctum appcllat Aposlolus. Quo
jiomlne Illud docet prlmo , ut casta sint oscula quae In Ec-
clesiis dantur; tum deinde ut simulata non slnt, slcut fue-

1'unt Juda3 , qul osculiim labils dabat ,ct proditlonem corde

tractabat. Osculum vero fidclls primo, ut dixlmus, castum
sit; tum delnde pacemin se slmpllcltatemque habeat Incha-

rltale non ficta.

XXXIV. «Salutant vos omnes Ecclesla? Chrlsti^. »Num-

quld non In una Ecclesla positus Paulus hscc scribit ?Et quo-
niodo verum est quod omnlum simul Eccleslarum salutes
Uomana; mlttat Ecclesire? Sed pro eo Intelligere debemus
vel quod unus splritus erat in Pauloatquc omnibus Eccleslis
Christl , vel salutare dicat per fidem , et per splrltum jungl.
XXXV. «Rogo autcm vos, fratres, ut observetis eos qui

» dissensloncs et offendicula praiter doctrinam quam vosde-

»diclstis faclunt, et dccllnate ab illis. llujusmodi enlni
»ChrIsto Domino nostro non servlunt, sed suo ventrl : efe

» pcr dulces sermones ct Lcncdlcliones seducunt corda In-

»nocentium. Veslra enim obedientia ubique pervulgata est.

»In vobis crgo gaudeo^ » Ha:c et ad gos qul Ecclesiis pra;-

sunt , et ad omncs credenles per Spiritum sanctum scriberc
credcndus est Paulus , ut diligentius considerent , et perspi-

clant qui slnt qui dlsscnsioncs et offendicula in Ecclesilsge-

iierent , et allenl sint ab Illa heatltudlne quam Domlnu*
repromislt dlcens : «Beatl paclfici, quoniam ipsi filil Dei vo-
«cabuntur''. » IIoc cnim , Inquit, ut pacificlsitis, a Domino
pcr Evangcllum didiclslis : dissensioncs vcro coinmoverc

vcl scandala ,
pr.Tler doclriaam cst quam vos didicislls; ct

» rvoni. xvt, l6. — * Ibid. ^' Ibiil. 17, iS, 19.— * Malih. v, 9.
 TN KPIST. AI) nOM.VNOS. LIB. X. 4^9
idoo fillomis a volis sit , noc oniiiino rcciplalur Inlcr vos
quicorlaniina conimovcl, qui sorit jurgia , (juilitcs oxcllat,

cl sludla contcntlonls cxorcct. Quicnimtalcs sunt , « Christo

)iI)oun'no noslro, (jul cst pax nostra , non scrviunt, scd suo
» vonlri*. »Scd et quid caus.T sit qua jurgia in Ecclcsiis sus-
cilanlur, ct lilcs, divini Spiritus inslinclu aperlt. Vcntrls,
in.]uit, gralia , hoc cst , quasstus et cupidilatls. Indc est
luulo nonnulll clrcumcunl domos loqucntosad grallam cum
onml adidalionc cl doccplionc, non ut in vcrbo Dol aidifi-

contanimasad virlutom ,scdut adulalorlis dulclbusqucser-

monibus pormanorc, vcl cliom prodcorc ons hortcntur in
viliis, laudantcs ct boua diccnlos oa qua: corroptionc digna
sunl; (' poncnlcs lucem tcnebras,ct tcncbras lucem; dulce
» amarum , ct amarum dulce ^ ; » et in his , « scducunt corda
winnoccntlum^ » Et idoo diiigcnter oporlct intondcrc quo
prospcclu doccat illo qui docct; ulrum gratiam cl honorora
ab auditoribus quocrens, an mcrccdcm a Domino pro In-
slructionc ot profcclu discontium sporans. Snbtilller sano
Paulus indiscretam ct facilom Romanorum obcdicnliam no-
tat ,camquc asscrit ubique non laudatam, sed pcrvulgatam'',
Scd ne eos rursum , si pro hoc apertius castigaret , Inobc-
dlcntcs elTicerct, addlt : « In vobis crgo gaudco *. » Scd di-

ccs :Quomodo vulgarcm in cis notat obedicntiam , cum di-

cat se gaudere in cls ? Primo quidcm aliud est notare vitium;

aliud homlncs. Potcst onini ficri ut gaudoat in his in qul-

bus mulla alia bona doprehcndcrat; vitium autcm quod ci

displicucrat nolct, nc pulclur ci oliam ipsuni cum ca-lcrls

placulsse. Polcst autcm cl proco dixlssc Apostolus gamlerc

sc in ols ,
quod ([ui inobodions ost , noquc ad nlalum , no(pic

ad bonum Irahi polosl : qiil vcro obodions ost, si quidoni

ad inutilia trahalur, Impcrllla? cidpa sil, Ignoratcnim inu-

* Rooj. XVI, i8. --* l3;>i. V, ao. — ' Rom. xvi, i8. — ''
Ibid, 19. —
' Ibid.
4^0 CntGEMS COMMENTAHlA

tilia cssc ea qniuns oLedlcnliam sui pr.-cLet : ciim vcro didl-

ccrit qiicE sunt ulilia, habcns paraliini obcdicntioc bonum ,

conlinuo iter per cam virlutis ascendit. Gaudet ergo Paiilus

super obedientes, certus quod cum docuerit eos non vul-
gari obedientia, quam incautc omnibus prcxbent , «li de-
bere , sed i!la sola qua « obedire oportet Dco magis quam
sliominibus*, «relictis crcteris illa sola utcnlur. Nam et rc-
vera non cst parvce discreticnls , sed probabilis ct exercita-
tissimi judicii, scire cui verbo, cuivc operi obedlendum sit,

et cui rcnitendum. Denique ipsc Dominus in Evangelio di-

cit : « Attendite vobis ab his qui veniunt ad vos in vestimen'
«tisovium , intus autem sunt hipirapaces^. »Et ideovigiians
scnsus et intenta mens requiritur, quas probare noverit vel

ovis in propatulo simphcitatem , vcl lupi latentem rapacita-

Xcm. Unde vidc quam proximi periculo fiant hi qui cxerceri

in divinis htterls ncghgunt, ex quibus sohs hujusmodi cxa-

minationis agnosccnda dlscretio est. Continuo ergo in brcvi
speciem proposita! dlstlnctionis ostendit , et dicit : Quoniam
quidcm facihs et indiscrcta est vestra obedientia , uccipite
quid servare , quid cavere debeatis.
XXXVI. « Volo, «j^Htf, vos sapientes esse inbono, ot
))simphces in malo'. » Simile cst hoc ilii dicto quod ad Co-
rinthios scribit dlcens : «Mahtla parvuh estote, ut sensibus
»perfecti silis \ » Sed et ihud quod Dominus ait : «Quiafdii
»saecuh hujus prudentiores sunt quam fihi lucis in genera-
»tione sua% » huic convenit dicto. Filii enim sffcuh hujus
prudcntiores sunt in mahtla, pro eo quod semper ahquid
profundius et subtlhus iiiveniant in ea unde plus noceant,
et vehementius la^dant. Inbono aulem stulti suiit : vix enlm
inveniunt quld faciant boni. E contrario vor( P;udus vult
nos sapicntes esse in bono , hoc est, semper ahqaid plusin-

i Act. V, 20. — 2 Mailh. vii, i5. — ' Rom. xvi ,19. — * i Cor. xiv ,

30. — ' Luc. XVI, 8.

 :;

IX EPIST. AD nOMVNOS. LIl?* X. /,7!

Vcnlrc, pliis cxqulrcrc, ol piofunflius cogllarc quiJ fncia-

nius boni : ita ul cliauis;i iinpodiaimir pcr alicujus malilium

alj oporc bono, nos , si sapionles sunius, oxcogilenuis quo-

niodo si opus bonuni non possunius, vel scrmoncmbonuui
profcrauius : quod si nec Jioc licct, volnm sallcm bonuni ct
animum dcaionslrcmus. Sic crgo sapicnlcs cssc dcbenius
in bono , simpliccs voro in malo, ut si pulsamur malllia,
pulsamur injurla, non sinius callidi el vcrsuli, arles et ar-

gumcnla qu.Trcnlcs ,
quibus reddere nialum prom;tlo,ct
ncquiliam pro jiecpiilia dcbcauuis. Scd in tali loco mcmi-
nisse dcbemus illius sentcnliaj qua3 dicil « Si quis vult sa- :

«plcns CSS3 apud Dcuni stultus iiat in hoc mundo \ » Sinms ,

crgo slulti accipicntes injuriam ct non rcddcntes ul sapieu- ,

tcs simus apud Dcum qui dixit : « i\lilii \indictam , cgo rc-
» tribuam Dominus^ » Nam de impiis ct Jcremias dicit
, dicit

t Sapienlcs sunt ad malcfacicndam; bcne aulcm faccrcne-

«sclunt'. »Ad lioc rcsplcit et illud quod Dominus dixit :

Simplices debcrc nos cssc sicut columbas , ct prudentes

slcul scrpcntes Quod sl aliquis nobls cx infidelibus urgtilc

''.

occurrat , Quomodo potcst Idem ipsc ct sapicns

ct dlcat :

cssc, et slultus dicemus ad cum Rcspicc ad artcs islas

: :

quoB iu usu homliuun liabcntur, quomodo illequi.verbi

causa, sapicnllssinius cst grainmaticus , in arte f;d)rili insl-

j)Ientissimus iuvcultur : \cl rursum sapiciitlssimus gubcrna-

tor quomodo lu arlc medicin;c invenitur insipiens. Sic crgo

possibilc csl in liis qu;c ad Deum pcrtincnt , essc sapicntcin
ct in hls qurc ad s;vculuin pcrllncnl cssc , insij)Icnl(>m. Sclcn-

dum sanc est (juod ibi ail « lliijusnu)(ll cnlm (Ihrlslo Do- :

»mino nostro non scr\ iuut « nou quod ipsi sc prorilcanlur

'"
:

Christo Doiniuo non scr\irc, scd ([uod discrcpantcs a scr-

vitutis cjus rcgula , rcbus Ipsis oslciulant se Ghrlslo Donilno

ll Cor. itr, 18. — ^rcat. xxxn, 35. — ' Jciciii. 17, aa. — * iMillli.

I, 16. — ' Ruin. XVI, 18.

472 ORIGENIS COMMENTAMA
non scrvlrc. Non ciilm videtur slmul quis et Chrlsto servire
posse, et ventrl; ac voluptatis pariter amator esse, elDei;
sicutncc Dco quis simul scrvlre polest, et mammoncc*.
XXXVII. «Dcus autcra pacis conlerctSatanam sub pedes
» vcstrcs vclocltcr ^ » Quserltur in hoc loco quem dixerit Sa-

tanam sub pedes eorum quibus scribit, aDco contcrendum

Telociter. Si enlm ad unam personam rcfcratur, illam scili-

cet de qua in Eyangclio dicitur : « Eccc video Satanam sicut

«fulgur dc ccelo cadentem^; «qulque Satanas humani ge-
neris indicatur advcrsarius, vidcbitur utique, si vere dlcit
Paulus quac dicit ,
quod sub pcdcs eorum quibus tunc scri-

Lebat velociter couteratur, ultra jam non esse Satanas qui

agoncs et certamina et persecutioncs crcdcntibus excitct :

quod utique non admittit fides rerum. Sed vidctur mihi in

hoc loco Satanam dixisse omnem spiritum qui credentibus
adversatur. Satanas enim in lingua nostra adversarius inter-
pretatur. Quidquidergo animai iendenti ad Dcum resistit et
advcrsatur, et quidquidpaci cjus conlrarium est , hoc ei Sa-
tanas essc nominatur. Ideo denique prajmlsit, dicens : Deus
pacis ^"
; hoc est , Dcus cui pax placct , conteret eum qui con-
Irarius cst paci et dissensiones operatur. Sic denique et in
Regnorum libris Icgimus , quia « suscitavit Deus Salomoni
» satanam Ader IduiniGum ^
: » hoc est , Salomoni qui erat
pacificus , suscilavit satanam qul cst contrarlus paci. Sed
sicut his quos Apostobis docet , si sic agant , et tales se exhi-

beant, qualesejus sermo descripslt , pro cmendalione vltae

promittit sub pedibus eorum a Deo pacis sntanam veloclter

conterendum ita nihilominus Deus pacis ei quipacemejus
:

non in cordcpuro et conscientia munda servaverit suscitat ,

satanam", hoc est, advcrsarium; ut qui bonum pacis ne-

glexerit, impugnalionum amaritudines perferat, et ita do-

* Matth. VI, 24- — ^ Rom. 3lyi, 20. — ^ Luc x, 18. — * Rom. xvi, 32.
— 5 3Rcg. XI, i4-
 IN criST. AD I\OMAN'OS. MH. X. 47^
nmm pacls , quam lomeravit , dulccdinem in oppngnatione
positus rccordclur. Ex ulroquc igilur acdificcmur Scriptu-

ra; divin.T loco , quo vcl suscitarc Dcus satanam dicitur ne-
gligentibus , vel contererc ac subdcrc studiosis, ut illos ad
agones concitct , islls dc prostralo advcrsario palmam vic-
toriai tribuat, ct virtulis prneniia largiatur. Possumus autcm
et pcr slngulos quosquc agoncs, si lcgitlme certemus , di-
cerc qula Dcus contercl satanam sub pedes nostros vcloci-
ter. Verbi causa , si quls agoncm susccpcrlt castltalis , si

usque ad fincm immaculata conscicntia pcrdurarit , dicl de

eo polcst quia Dcus contrivit satanam sub pedes ejus, id
est , splrllum qul erat conlrarius castitati. Slmilltcr ct qui
agoncm fidci suscipit, si slans antc regcs et prncsldcs cum
fiducia confitcalur Domintmi Jcsum Christum, ct usque ad
iinem in confessionc permancal Deus contrivit Satanam sub ,

pedes cjus, cum pcr fidcm constantcm InfidcHtatls splritum

vlcit. Sic et qui concordiam pcrsevcrantcr colit, disscnsio-
nis da;monem sub pedlbus conterit : qui mansuetudincm
servat , iracundla:satanam palientlasvcstigiis calcat. Hoc cst
nlmirum quod Domlnus In Evangcllo diclt : « Eccc dedi vo-
i»bis potestatem calcandl supcr serpcnlcs ct scorpioncs, et
»super omncm virtutem inlmlci \ »

XXXVIII. (I Cratla Domini nostrl Jcsu Christl vobis-

«cum^. » GratiaDei, ct gratia Dominl nostri Jesu Christi

una atque eadcm gratia acclpicnda est. « Slcut enim Patcr

» fjuos vuU vivlficat , et Fillus quos vult vlvlficat ; et sicul Pa-

» tcr habct In sc vitam , ct Fiho dcdlt habcrc In scuiclipso

» vitam ', » ita ct gratiam quom dat Patcr, hanc et Filius dat.
Sciendum sanc est , quod oumc quod habent homines a Deo ,

gratia cst. Nihll cnlm cx debito liabcnt. « Ouis cuim ])rior

«deditilii, et rclribuclur ci ' ? » Gralia crgo csl qui«lquid

* Lu^'. X , ly. — * Rom. xvi , 20. — ' Joaa. v , a i , 26. — ' Rom.
XI, 35.
 ,,,,

/,^4 ORIGENIS COMMENTARIA

habct Is qui Bon ftilt, ct est , accipiens ab eo qui sempcr fuit

et cst , ct crit in pcternum.
XXXIX. « Salutat vos Timolheus adjutor racus , et Lu-
» cius , et Jason , et Sosipater cognati mei '. » Videtur mihi
deistisquos sequestravit ab omni catalogo salutantium ,plus
aliquid scnsisse. Dcnique et Timotheum adjulorem suum
dicit , et omnes simul cognatos suos. Et quidem de Timothco
plenissime refertur in A^ctibus Apostolorum quod fuerit Der-
Lkus civis , fdius mulieris vidu« fidelis , cx patre geutili ^
: de
quo et ipse Paulus diclt , quia proptcrca rogaverlt cum per-
manere Ephesi , utdenuncict quibusdam ne alller doceant
neque attendant fabulis et genealogiis infiullis'. Sed et Lu-
cium quidam ipsum perhibent csse Lucam qui Evangellum
scrlpslt, pro eo quod soleant nomina interdum secundum

patriam decHnationem, interdum etiam secundum GraGcam

Romanamque proferri. Jason vcro ille est de quo etlam in
Aclibus Apostolorum scribitur quod Thessalonlcam pro
Paulo et Sila scdilionem commoventlbus turbis, semelip-
sum dederit, ut Apostolis discedendi faceret libertatem ''.

Soslpaterquoque quihls jungltur, suspicor quod ipse sit qui

in Actibus Apostolorum scrlbitur Sosipatcr Pyrrki Beoren-
sis '
. Sed qui Pauli Iltleras curioslus tanquam Christo in eo
loqucnte considerat , movebitur slnc dubio quomodo Paulus
qui se Tharso Cilicine natum professus est Hebracum exlle-
bracis , nunc vel Timothei Derbensls clvis ex palre gentih
cognatus vel consanguineus esse dicatur, vel Jasonis Thes-
saloniccnsls , vel Sosipatrls Pyrrhl Bcroensls ^ Quod si pro
eo allquls dicat quia etiam ipsi qualibet ex parte ex clrcum-
cisione veniebaut : iion ergo oportult de his specialiter di-

cere , sed et de omnibus qui ex Judasis erant , quod essent

cognatl Paulo. Nunc vero cum caGteris nequaquam hoc no-
1 Rona. XVI , ai. — ^ Act. xvi, i. — ' i Tim. i , 3 , 4. — '^
Act. xvii

5 et scq. — * Id. XX , 4. -^ ^ Id. xxii , 3.

 IN EPIST. AD 1\0M\>0S. MH. X. 4/5
Tllon Indjilgoal , liis vcro ol aliis nonnullis ascrlbat, ccrtnm
rst cinn aliiim f[M;umlam coj;nalioncm nomiiiarc , f|nro sibi

cum Timotlioo , ot Luca aliisquc paucis horum similihus

,

comniunis habealur quam cognationem vcl consanguini-

:

latem ex illa sino chihio sciat sibi cum his patcrnitatc dcs-

ceudcrc , dc qua in alio loco dicit : « Ilac cnlm causa curvo

wgonua mea ad Patrcm Domini nostri Jcsu Christi , ex quo
» omnis paternitas in cado ct iii torra iiominatur^ » Sciens
igitur csse aliquam palernitatem in coclo sicut osl et in terra ,

corlum est quod istos qui sibi nequaquam secundum cogna-

tionem paternitatis terrcnas junguntur, jungi sibi noverat
secundum cognalioncm paternitatis coBlestis. Et idco cos
cognatos , ct concaplivos vocat, ct adjutores; utpote cum
quibus unamadcvangelizandum cognationem nascendi sorlc
susccpcrit , ct captivitatcm mundi hujus Babylonite perfc-
rendi. Aul si quis hocc non lali quadam Iropologia palltur

oplanari, cxponat nobis quomodo Timolhcus, et Lucius,

ct Jason , et Sosipaler longe diversarumnon solum urbium ,

sed ct provinciarumcives , Paulo sccundum carncm cognati

et consanguinci essc potiierunt : ct non solum isti , scd ct
Andronicus , ct Junias , et lierodion , quos omnes et cogna-
los suos , et concaptivos appellal ^
XL. « Salulo vos ego Terlius , qui scripsi Epistolam in
))Domino^ » Tanquam qui dignus habitus slt Epistolam
riomanls Paulo diclanle pcrscribcre , inserit ei eliam suum
nomen , non lemeritatc usus aut jactantia , scd quia sciebal
se non solum pra?l)uisso scriploris oilicium, sed scrlpsisse

in Domino : quoniam qiiidein justus omuia (juai iacil , ad

gloriam Dci facit''. Et si scribit crgo, ad gloriam Dei scri-
I)il , el ideo in Domino scribit : propter quod est dignum
ut Epistobe sui quoquc nouiinls indcrel mentioneni. ) el

* Epliefi. m, i4, i5. — * Roin. ivi ,7, 11. — ' Ibiil. aa. — * i Cor.
X, 3i. Coloss. ui, 17,
 .

47G 0MGENI5 COMMENTARIA

certc quoniam vlm sensuum Pauli cllctantis cxceperat et ,

Inlellexeral non hominis, sed Domini quajscribebat, idcirco

cum in Domino scripsisse commemorat.
XLI. « Salutat vos Gaius hospes meus , et totius Eccle-
»siai*. » IntcUigitur Gaius hic esse de quo ad Corinthios
scribcns commemorat , dicens : « Gratias ago Deo quo- ,

»niam neminem vestrum baptizavi nisi Crispum et , ,

«Gaium^. » Videtur ergo indicare de eo quod vir fuerit

hospitalis, qul nou solum Paulum ac siugulos quosquc
adveutanles Corinlhum hospilio receperit, sed Ecciesiaj
universreln domosua conventiculum ipsepraebuerlt. Fertur
sanc Iraditionc majorum quod hic Galus prlmus Episco-
,

pus fuerit Thessalonicensls Ecclesiie.

XLIL « Salutat vos Erastus arcarius civitatis, et Quartus

»frater^» Ipsum puto esscErastumqucm dicit quiareman--
sit % quique videtur dispensator civltatis ostendi
Corinlhi
Sed non puto quod ex hoc cfllcio magnopere Paulus mcntio-
nem in Epistola sua fecerit, nisl forte ahquid in eo amplius
senserit, ct arcarium eum, id est, dispensatorem illius civi-

tatisdixerit cujus arlifexetconditorDeus,ctideo nec nomen

posuerit cujus civltatis , sud tantummodo eum arcarium
nominaverit civitatis. Utrum ergo tail modo aliquo , anvero
simplicltcr magls acciplendum slt, et nlhil profundius in
Pauli littcris requirendum considerato qui
, legis.

XLIII. « Ei autem qui potens est vos conflrmare secun-

» dumEvaugelium mcum, ct praedicatlonem JesuChristi, se-
» cundum rcvelationem sacramenli lemporibus saculorum in

» silentio habili, manilcstati aulcm modoperScripluraspro-

«phcticas secundum prKccptum a>tcrni Dei ad obedientiam
» fidei In omncs gentes manlfestati soli sapienti Deo por ,

» Jesum Christum clarltas in saecula sroculorum. Amen ^»

* Rom. XVI, a3 —
s i Cor. i, i/,. — ' ]^oix\. xvi, a3. — * a Tiu». it

ao, — ^ Rom. xvi, a5, 36, a;.

 ,

IN JIPIST. AD nOMANOS. Lin. X. /,7^

Ciapul hoc Marcion a quo Scriptnra; cvangelicrc alqnc

aposlolicac intcrpolalaj suut, de hac Epistola penilus abs-
tulil; et non solum lioc , sed et ab eo loco ubi scriptum
est , « Omne aulem quod non est ex fido, pcccatum cst ', »

iisque ad finem cuncla dissccuit. Inaliis verocxemplaribus,

id est, in liis qua; non sunt a Marcionc temerala, hoc ip-
sum caput diverse posilum invenimus. In nonnullis etenim
codicibus post eum locum queni siipra diximus, hoc est
« Omnc autem quod non est ex fido, poccatum est, » sla-
tim coha-rens hubclur : « Ei aulem qui polens est vos con-
» firmare. » Alii vero codices in finc id , ul nunc est posi-
lum , continent. Sed jam vcniamus ad capituli hujus expla-
nationcm. Duas mihi causas Paulus vidclur oslcndore ,

quibus roborantur iii qui in fidc Evangclii confirmantur :

unam qua eis prasdicatio Pauli ,. qua; cst ct Chrisli pra}dica-

tio , inuotescit : ct aliam qua revelatur eis sacramcnlum
quod omnium lemporibus saiculorum in silcnlio habituni
cst, nunc vero hoc est, in advcnlu Chrisli pra;scntia cor-
,

porali manifestatum ost ct aperlum et quantum spcctat ,

iion sine idoneis lcslibus , sed Scripturis Prophcticis asti-

pulantibus dcclaralinn. Ita enim prxccplum exliin a;terni
Dei , ut per prwdicalionem quidem Evangolii Genles ab
obcdientiam fidei vocarentur : ex revelationo vero sacra-
menli agnila Dei sapienlia , gloria ct clarilas soli sapicnti

Dco redderelur in saxula saiculorum. Sed ileruni rccurra-

mus et consideremus quomodo dictum esl « Ei au
, : •

))tem qui potens est vos confirmarc secundum Evange-

»Iium meum, et pradicalionrm Jcsu ChrishV, sccundum
vrevclalioncm sacramculi loniporibus saculorum in silcn-

)) lio habiti*. » Non mihi vidclur qiiod ad oumes prrlincat

isla ulriusquc gcncris conlinnatio; sed ad oniU(\s qiiidiMn
perlinet crcdcnles dunluxal Evangolium Pauli, cl pr.iJica-

• Roiu, XIV , a3, — 2 14, x\i, a5,

 ,

478 OHIGENIS COMMI-NTARU

lio Chrlsti : revelatio vcro sacramcnli tcmporibus S£ecuIo-

rum In silentio habili , non ad plures , scd ad paucos et
clccles qul capaces esse posslnt saplentine et sclcntiic Dei
dc quibus dicitur : « MuUi vocati, pauci vero electl '. » Sed
et de eo quod alt, « Sacramentl in silentlo habltl% » re-

quirendum est utrum ita id dlcat In silentio habltum , ut

offinlno nullus agnoverit , ne ipsl quidem qul annunciabant
Prophetic : an ahior ahqua sileulii intclii|^enda est ratlo.

Mihi quidcm valde absurdum vldetur ut dlcamus Prophetas

Ita scripsisse dc sacramentis divlnls, ut non Intellexerint ea
ipsa qua) dlcebant .. cum Scriplura dicat : «Saplens Intenigit
)>quae de ore ejus procedunt, et in labils portat intellec-

«tum^ » Si ergo Prophetae non intellexerunt quaj de ore

proprlo proferebant, non erant sapientes. Verum si stuhum
estProphetas confitcrl , ct negare eos sapientesfulsse , restat

ut saplentes faerlnl , et Intellexerint quse cx ore proprio

proferebant , et habuerint iDtellcctum in hibiis suis. Quac
ergo sllenlil ratlo? Mdeamus ne IHa sit quam et ipse Pau-
his sibl traditam pro sacramentorum dispensatione perdo-
cult,ubldlcitabductumse esse in tertlum caelum\ ... ct au-
dlsse non edlccnda verba , qux non licet hominl loqui. In
quo utlquc ostendit non quod ipse ignoret quod audlerit,
sed quod proferre , et allis hominibus pandere quae sibi sunt
indicata non liceat. Ita ergo potest et in hoc loco dictum
videri sacramcnlum tcmporibus sKCulorum in silentio ha-
bitum% quod scierint quldem Propheta3 ( ex Scripturls

enlm propheticIsmanIfestatur),sedhomInibus, id est vulgo

non manifestaverint ncc patefacerint

sed silentio texerlnt ,

secundum praceptum KlerniDeI,usquequo tempus adessct

ut Yerbum caro fieret, et habitaret in nobls , etmanlfesta'
returomnibus gentlbus ad obedlentiam fidei *, Quod vero ait

* Matih. XXII, i4- — ^ Rom. xvi, aS. — ' Proveib. xvi, 2 3. — *

a Cor*
jtn, 2 , 3,4. — ^ Rom, xYi, 2 5, — * Joan. i, 14.
 ,

JN r.risT. Ai) noMAKos. i.iB. X. /|79

« Soli sapicnli Dco* : » sapienlcm Deum non ila accipias

qiiasi qiicm sapi<Milia foccril sapiciilcm , ul iMlcrliomincs ha-
J)clur. Sapicnsinlcrlioinincsdicilurcxparlicipalionc sapien-
liic : Dcus vcro non quasiqui cx sapicnlia saj)icns factus sit,
scd quasi qui ipsc auclor sit et genitor sapienlinc, sapicns

appcllalur. Non cnim , ul clixinms , cx sapionlia saplcns

Dcus , scJ cx sapicnlc Dco snpicntia proccdit. ]\lcrilo crgo
dicitur : « Soli sapicnli Dco » solus cst cnlm ila sapicns
;

Deus, ut sapicntlam ipsc magis gcnuerit , quam cx sapicn-

lia sapicns factus sit\ Et rcclc ci « clarilas pcr Jcsum Chris-
» tum * » rcfcrlur ,
quia ita sapicnlcm cssc solum Dcum, ut
ipse sapienllam gcnucrit, Chrlstus Jesus , qiii est Dcl virlus
ct Del saplcnlia, dcclaravil\ In scccula vero scccidoruin^
quod alt , moris est Scripturae divinac immensitalcm per
hoc lcmporum dcsignare. Anicn autcm quasi ad confirma- "

tioncm omnium qua^ superius sciipta sunt , in finc posuit

pcr quod vcrnaculo Ilebricorum scrmonc vcra cl fidclia essc

qua3 sunt scripla signarct (y).

* Roni. XVI , 27. — ^ Eccli. i, I. — ' Rom, xvi, 27, — ' Eccli. xv, 10.
I Cor. I, 2/{. — ^ Roiu. xvi, 27. — ^ Ibid.
 ^ V^^A^%^MVX>WV\ V%A Wf^VX^^M^^ \%^IW^ liMW^Wt^V^^

ANNOTATIONES.

Annot. ( l), pag. 2.

Iii tomo quarto operum Origenis edit. Par. habetur breve frag-
menTumexPhilocaliiCcapite septimo desumptum, elexhomilia
quarta in Acla Apostolorum ab Origene habila excerptum, re-
liqua enim interierunt. Quod vero commentaria Origenis in
Epistohim S. Pauli ad Romanos concernit, ipse Origenes haec
commentaria lib.vetviiicontra Celsum memorat, exquocolligit
D. De La Rue illa ante mortem Philippi Imp. circa aonum 246
conscripta fuisse. Cassiodorus , Inst. div. c. viii , viginti libros
in hanc epistolam ab Origene conscriptos referl. Verum Ru-
finus, qui Heracliicujusdam iiupulsu eos latine reddidit, in
suo prooemio quindccim, vel utalii manuscripli codices Icgunt
decem vel duodecim tantum numerat. Sed fortasse Rulinus de
libris sua aetate adhuc residuis loquitur, jam eniin aliquos in-
tercidisse in pracfatione sua testatur. Utulsit, depcrdita desiio
addidisse, totumque opusad nicdiam fereparteinse contraxisse
ibidem profitetur; adversus quam audaciam excandescit Eras-
mus nec immerito quidam Rufinum objurgarunt, quod non
;

suum potius nomen quam Origcnis huic opcri piiefixisscl, nc

Origenem in ipso Origene qusererc cogeremur. Ex Rufini igi-
tur versione non vero cx S. Ilieronymi interpreliUione, uti
monetD. Dc La Rue in Prafationetomi quarti, dcccmhos libros
in Epistolam S. Pauli ad Romanos latine tantum habemus,

qui malc quidem vcrtit , uti oslcndil Pcrkinsus falso aulem ;

Origcni attributos, contra opinioncm cujusdam rec^-nlioris ,

neuliquam cogilavit.

xiii. 5i
485! ANNOTATIONES.

Annot. {"i), ibid.

Ita potiores manusciipti. Manuscriptu» vero codex Vallis-

Clarae et unus regius habent decem. Sed Juxta Cassiodorum le-
gendum videtur vlginti.

Annot. (3), pag. i3.

Quam infida sit Rufini interpretalio ^ liquet ex Graecis , quse

Philocatice caip.xxr repraesentantur; quorum hic striclam da-
mus interpretationem :

— Tertioloco cxaminandum est fllud : o SegregalusinEvan-

ngelium Dei*;» et in Epistola ad Galatas, haec de se praedical
Apostolus : « Cum vero placuit ei ,
qui me segregavit abutero
» matris meae , ut revelaret Filiuin suum in me *. » Haec autem
verba ,
qui praenotionem non intelligunt, sic interpretantur,

quasi praefinitio causa sit cur eveniant qua; praenota sunt;.ob

eamque rem quosdam ex natura et conditione sua salvos in-
troducunt. Nonnulli ex his verbis liberlatem nobis arbitrii
adimunt, utunturque his etiam Psalmi verbis : « Alienatisunt
«peccatores a vulva' : » quibus cum interrogatione occurrere

licet; scriptum est enim : « Alienati sunt peccatores ab utero,

werraverunt a ventre matris, locuti sunt falsa : furor illis se-

Mcundum similitudinem serpentis. » Et quaeremus ab iis, qut

verba tanquam aperta accipiunt, an qui alienati sunt ab
illa

uteropcccatores , ae materno utero egressi sunt erraverint, ,

et a via salutis suo aliquo facto abducti sint. Quomodo vero

abalienati ab utero peccatores a ventre malrisaberrarunt, et ,

falsa locuti sunt ? Non enim ostendent eos , simul ac nati

sunt , veram ac plenam vocem , falsum quid proferentes ,

cmisisse. Si vero ea respiciamus ,

quae de praefinitione in

hac quam explicamus Epistola dicunlur, poleiimus, destruc-

tis iis quse
simpliciores in ejus sententiam pcrlrahunt qui

divinam doctrinam injustitiae accusat , de eo respondere qui

destinat quique servum Jesu Christi voca-
ab utero matris ,

i Rom. I, »• — * Galal. i
,
i5. — ' Psalm. Lvu.
 .

A>NOTATIO^KS. 4^0

tiim Apostolum Paulum in Evangelium Dei segregat. Yerba

liaec sunt : « Scimus quoniam diligenlibus Deum omnia coo-
» perantnr in bonum, iis qui secundnm propositum ipsius vocati
Dsunt quiaquosprsenovit, eos etprocdestinavilconformes ima-
:

»>pm Filii sui , ut sit ipsc primogenitus in multis fratribus.

wQuos nutem praedestinavit lios ct vocavit et quos Tocavit , :

whos et justificavit : quos vero juslificavit, hos et glorificavit*.»

Diclorum igiturseriem attendamus. Deus quos prius Justificat

vocavit : non autem

quosnon vocavit vocat au— justificavit :

tem praedestinatos ante vocationem , quos non vocasset nisi

praedestinasset; neque ipsis justificationis et vocalionis princi-
pium est praedestinatio. Si cnim haec principium esset eornm
quas sequunlur, haud dubievincerent quiabsurdum de natiira
sermonem introducunt scd ante praedestinationem pracno- :

tio est: « Qnos enim, inquity praenovit, hos et prsedestinavit

«conformes imaginis Filii sui^. » Deusigitur qui futurorum sc-

riem prospexit, et libertatis' nostra^ propensionem cognovit,
et aliquornm ad pietatem impetum affectnmque post hano
propensionem , quodque ii se totos virtuti daturi sint , ipsos
praenovit : cognoscens quidem praesentia , praesciens vero fn-
tura; et quos ita pncnovit, fnturos conformes imaginis Filii
sui, praedestinavit. Est igitiir Dei Filins, imago Doi invisi-
bilis , et hujus imago , ea quoe Filii Dei imago dicilur, quam
arbitramuream quam Dci Filius assumpsit huinanani ani-
esse
mam per virtutem imaginis Dci imaginem faclam. Hujus
,

vero, quam imaginis Filii Dei imaginem esse putamus, con-

formes fieri prsedeslinavit Dcus ,
quos pcr suam de ipsis pra;-

notionem praedeslinavit. Non est igitur existimanda fnturo-

rorum causaesse praenotio Dci : sed quia fulurnm erat «e-
cundum proprios impetns ct affcctus facienlis , proplerea
pracnovit , « qui novit nmnia ant eortum cornm •*
; » aliquos pra;-
novitet praedcslinavit imagini Filii sni fore conformcs, alios
vidit abalienatos. Ad han' autcm si quis objiciat , ficrinc nns-

sit ut non sint qua* tnlia lorc prajnovit Dcus : rcspondcbimns

• Roni. vm , 28 el M"'!. — ^ llii 1. ?() — "

Din Mii .'i?.
/^84 ANXOTATIONES.

fierinon posse ut non eveniant ; scd non ideo quia ficri non
potest ut noneveniant, nece?se est non evenire vel evenire.

Fiunt enim haudquaquam ex necessitate , sed fieri quoque

polest ut non fiant. Sed rationis ac intelligendi aciimen et

perspicienliam desiderat locus hic de iis quae fieri possunt, ut

qui mentis suse oculum absterserit, demonstrationum subti-
litatem assecutus , intelligere possit quomodo in miuimis
etiam rebus non impediatur quominus sit aliquid,quod ad
multa esse possit, cum unum sit e multis id quod futurum
est; et ita praenotum sit fore quidem , sed non necessario fore.
Sed cum fieri possit ut non sit, erit non conjectura dictum,
sed vere praenotum. Neque vero quis putet nos illud, secun-

dum propositam , reticuisse ,

quasi sententiae nostrae noceat.

Ait enim Paulus :« Scimus autem quoniam diligentibus Deum

))omnia cooperantur in bonum , iis qui secundum proposi-
»tum vocati sunt*?» Sed consideret illius secundum proposi-
tum vocationis causam Apostolum statim reddidisse, cum di-
cit: « Quos praenovit , eos et praedestinavit conformes imagini

wFilii sui^. »Etquem alium oportebat in justificantem vocatio-

nemproposito Dei secerni etsegregari, praeter eos qui ipsum

diligunt ? Hujus vero propositi et praenotionis causam in
nostra libertate esse satis declarat illud: « Scimus quoniam
xdiligentibus Deum omnia cooperantur in bonum » perinde :

quasi dixisset, omnia quse adbonum conducunt, ideo condu-

cere, quia auxilio digni sunt qui diligunt Deum. Sed interro-
gandisunt, qui conlrarium tuentur, ad haec nobis respon-
deant. Ponamus in conditione, aliqua in nostra esse potes-

ate ; idque adversus eos qui liberum arbitrium tollunt, donec

ex condilione eorum scntentia falsa convincatur. Sit ergo in
nobis libera voluntas an igitur Deus futurorum seriem in-
:

tuitus ,
praenoscet ea ,
quae ex libertate unusquisque nos-
trum libertatis compos acturus sit?an non praenoscet ? Qui
responderit non praenoturum , ignoret ille necesse est men-
lem infinitam , et magnitudinem Dei. Si praenoturum agnos-
caQtj rursus quaeremus ex ipsis,an ejus scientia causa sit cur

Kom. vin, 2S. - » Ti.i.l. 20.

 \NN0TAT10PIES. 485

evenlura sinl lutura, cuiu concedatur aliquid in nostra esse

poleolatc ; ;in quia futurum est prajnovit : neque ullo modo
procnotio causa est eorum qua; unicuique nostrum ex libertate
arbitrii futura sunt. Fierl ergo poterat, ut aliquibus occurren-
tibus impedimcntis non boc , sed illud faceret ,
qui liber
creatus est, Hocc igitur et similia si dicantur, id quoque ser-
vatur: « Euge, serve bone et fidelis; super pauca fuisti fidelis ,

«super multa te conslituam : intra in gaudium Domini tui': »

tum et laus omnis, quaj bonis tribuitur; ac demum ostendi-

tur jure dici : «Serve nequani, et ignave, oportebat te com-
mittere pecuniam meam trapezilaj^. » Sic etiam stabunt quae
juste dicuntur iis , qui ad dexteram assistent : « Venile ad me ,

»bencdicli Patris mei ;

possidele pra^paratum vobis regnum a

«constitutiooe mundi; quia esurivi , et dedistis mibi mandu-

»care,» et quaesequuntur: iisautemqui a sinistris : « Discedite a
» me , maledicti , in ignem aMernum praeparalum Diabolo et an-
• gelis ejus ;
quiaesurivi, et non dcdistis mihi quod ederem *, »

et caetera. Quin eliam , si illud, « Dcstinatus in Evangclium

» Dei' ; » et istud, oQui destinavit me ab utero matris meaj* , »

necessitatem aliquam continerenl , quomodo recte diceret

Paulus : « Suggillo corpus meum , et in servitutem redigo,

» ne cum aliis prjedicaverim , ipse rcprobus eiriciar * ; » et illud :

» Vae etenim mihi, nisi Evangclium enuntiavero ' ?» His enim

aperte declarat , nisi castigaret corpus suum , et in servilu-

tem redigeret, posse sc ,

postquam aliis pra;dicassct , repro-
bum fieri , et sibi esse vae , nisi Evangelium annuntiasset.
Fortassis igilur, cum istis sogregavit illum Deus ex ulcro ma-
tris, et scgrcgavil iu Evangeliuni Dci , causarn vidcns justa)
segregationis ,
quod castigaturus esset corpus suum , et in

servitutem redactiuus, veritus ne postquam aliis pracdicassct ,

ipsc rcprobus ficrct, quodquc scicns sibi forc v;e , nisi Evan-
gelium pra^dicasset, metuens ne sibi apud Deum va; esscl ,

nonsiluit, sed Evangeliuin pnedicavit. Atquc hiec vidcbat qui

Mtllh. XXV, 21 . '.'>, — ^ ll.iil. 77 — "

lliiil. Jj. 3,V —4 Hoiii 1,1. —
Gjlat. I , I j. — ' I C'>i i\ , 27. — "
lliiil. 1').
486 ANNOT4.TIONES.

euin segregavit in Evangelium suum , fore eum in aerumnis

abundanlius , in carceribus supra modum , in plagis plus

justo , in mortibus frequenler : a Judaeis quinquies quadra-

gies una minus accepturum , ter virgis csesum iri , semel lapi-
datum iri, et alia ejusmodi perpessurum : gloriantem in an-
gustiis, et scientem tribulationem patientiam efficere*, et sus-
tinentem quae futura Deus praenoverat, segregatum ex utero
matris , et segregatum in Evangelium Dei. Propterea au-
tem dignus erat qui segregaretur in Evangelium Dei , non
propler excellentem aliquam naturam, etquaeita esset com-
parata, ut eos qui tales non sunt, longe superaret : sed ob
praescitas prius actiones, quse poslea faciae sunt ex apostolica
quiidam institutione. Neque jam Psalmi dictum interpretari
tempestivum fuit; erat enim extra propositum quareproprio :

loco, Deo dante, explicabilur cum Psalmum edidisseremus.

,

Sed haec copiosius in illud, Segregatus % etc, disputata suffi-

ciant. —
Annot. (4), pag. i5.

Slc hunclocum commemorat Pamphilus martyr in Apologia

pro Origene : « Quod promiserat per Prophetas suos in Scriptu-
de filio suo qui factus est secundum carnem ex se-
» ris sanctis

»mine David. Factus est quodanie non erat. Manifestum enim

«est quia secundum carnem non erat prius secundum spiri- :

» tum vero erat ante , et non erat quando non erat. »

Annot. (5), pag. io6.

Ex hoc contextu clare patet, Origenem hic soli fidei

toto

ascribere justificationum tanquam initio et fundamento justi-

ticilionis, non vero alias dispositiones aJ illam excludere, uec

operibus justificatorum meritum denegare.

Annot. (6), pag. 173.

OrigeneshucusquetextumS. Pauli allegorice depeccito per-

' I Gur. XI , 23 cl seq. — ' R. ni. 1 , l.
 ANNOTATIONES. 4^7
sonali Adanii explicat, quod malum exemplum posteris suis

uotualiler peccandi praebuit, unde Pelagianis peccatum origi-

nalc ncgantibus nuUo modo prolusit , cuni ipse originalc in
prsecedentibus et in aliis suis scriptis raaDifesle astruat. Vid.

lluetium in Origeti, l. ii, n. 24.

Annot. (7), pag. 219.

Huc referendum videtur fragmentum Graecum quod e parte

nona in hanc Epistolam ad Romanos desumptam exhibet ca-
put nonum PhUocaUoe. Cujus fragmenli damns hic interpre-
tationem; unde iterum discere licet quam[infida sit RuQni in-
lerpretatio.
—
• Quid igitur? Lex peccatum est ?» Non quomodo lex '

unumnomenestj sicunusestubique delege Scripturae sermo.

Quare in singulis locis opus esteam accurate persequi ac con-
templari, et nunc quid significetur legis nomine, nunc vero
quid illud sit perpendere. Sed et in aliis compluribus vocibus
. id tenendum est. Sunt enim in Scriptura aliis significandis re-

bus eamdem sortitae appellationem voces ;

quse confundunt
eos qui existimant, quemadmodum una voxest, ita unum
esse significatum , ubicuraque nomen id locum habuerit. Quod
autem legis vox non eidem significando, sed pluribus pona-
tur, raultis praeterraissis, quae ad impeditos sensusquos con-
tinent solvendos , operam tum et studium efllagitent , expo-
nemus ea quae sedare quemlibet possunt, ut legis voce pluribus

( significandis ) posita : veluti cum in Epistola ad Galatas di-

citur : « Quicumque enim ex operibus Legis sunt, sub male-

ndictione sunt : scriptum est enira : Execrabilis qui non ad-
vhseret oranibus quae scripta suntin libro Legis, utfaciatea'.»
Planura est his verbis significari Moysis Legem quae imperat ,

facienda iisqui ipsi subjacent. Hoc autem declaratur in eadem

Epistola et hisverbis:« Lex enim propter transgressiones po-
osita est, donec venerit seraencui promissum est , ordinata pcr
» Angelos in raanu Mediatoris* :» et his : « Adeo ut Lex noster

' Roiii. ^'11 , 7. — > Galat. iii , lo. 'Dcul. x.wn ,|^26. — ' GaUl. iii , 19.
488 ANKOTATIONES.

» paBdagogus fuerit in Christum , ut ex fide justificemur : at

nubi venitfides, non jam sub pgedagogo sutnus. Omnesenim
» filii Dei estis per fidem in Christo Jesu*. » Lcgis etiam nomine
significatur historia apud Mosem descripta, queraadmodum ex
ea ipsa Epistola discimus his verbis : « Dicite mihi , qui sub
»Lege vultis esse, Legi non auscultatis : scriptum est enim :

sAbraham duos filios habuit, unum ex anciila, et unum ex

«libera, sed qui ex ancilla, secundum carnem natus est ;
qui
B autem ex libera, per promissionem^. » Scio et Psalmos Legem
appellari , ut iis plaoum
« Ut impleatur sermo qui io
est ex :

» Lege ipsorum scriptus Quia oderunt me gratis' » Sed et

est : .

Isaiae vaticinium Lex vocatur ab Apostolo dicente « In Lege :

» scriptum est : Et in aliis linguis et labiis aliis loquar populo

»huic , et neque sic audient me , dicit Dominus*.» Inveni enim
in Aquilae interpretatione, quae huic dicto ex aequo responde-
rent. Dicitur et lex, abstrusior et divinior Legis intelligentia ,

sicuti in hoc loco :«Scimus cnimLegem esse spiritalem ^ »Ad

haec, Lex dicitur, quae secundum communem sensum, animae
insitaest, et, ut loquitur Scriptura, inscripta cordi, imperans
quae facienda , et vetans quae non facienda, quod et his verbis
declafatur : « Cum enim Gentes quae legem non habent, na-
stura, quae legis sunt, faciant hi qui legem non habent, sibi
:

»ipsi sunt lex, qui ostendunt opus legis scriptum in cordibus

»suis , testimonium perhibente ipsorum conscientia^. » Quae
enim in cordibus scripta est lex, et in Gentibus natura quae
lex jubet facientibus , non alia est ab ea , quae secundum com-
munem sensum natura inscripta est principi parti nostrae, et
quae quotidie cum rationisperfectione ac consummatione adul-
tior fit et solidior. Hic erat
hoc loco legis significatus et in :

« Peccatum non imputatur cum non est lex ^ » et in hoc : :

« Peccatum non cognovi nisi per legem' ; » ante Legem enim

Mosis imputandum est peccatum et Cain, et qui diluvio ab-

sorpti sunt, et Sodomilis, et aliis innumeris. Et multi ante

' Galat. III , 24 et sefj. — ' Id. iv , 31 ct skj. — 3 Joan. ?>v, 25. rsalm.
XXXIV , 19. —* » Cor. MV , 31. Isui. xxvui , ) l. — ^ Eom. vil , i^- — * ii-
XXII , 14, l5. — ^ Rom V, i3. — * 1(1. VII , 7.
 ANNOTATIONBS. 4^9
Lpgcni Mosis peccalum cognoverunt. Ncc mireris quod duae
lcgis significationes vocis hujus in eodem loco accipiuntur.
Ilunc enim morem el in aliis Scripluris inveniemus; quemad-
modum : « Nonne dicilis quatuor menses superesse , et messis
»venit? Attollite oculos, et videte rcgiones, quia jam albac
1) sunt ad messem *.» Bis enim messis nominatur : prius quidem
ad corpoream messem refertur; posterius vero ad messem
spiritus. Simile autem invenies in cseco ab ipso natu curato,
cui hajc loquitur corpore cajcutienti Ego ad judicium in
: <

»hunc mundum veni , ut qui non vident, videant, et qui vi-

»dent,ca;ci fianl^. » Sicet:« Nunc sine lege naturae justitiaDei
wapparuit, testimonio Legis Mosis et Prophetarum praenun-
«liata^ » Dixerim vero iis qui dubilant duplicem legis signi-
ficatum recipere, si lex eadem accipitur et in hoc loco , « Nunc

«autem sine lege justitia Dei illuxit, »et in illo, « A Lege et

» Prophetis prajnunliata. » Si absque lege apparuit, non a le-
gis testimooio praenuntiatur : si vero legis testimonio compro-
batur, non sine lege declarala est. Justiliam itaque Dei ,
quic
a Jesu Christo declarata est, nequaqiiam suo teslimonio coiu-
probat naturae lex : uiinor enim est ipsa. Lex autem Mosis,
non littera, sed spirilus , et spiritui Legis respondcntes Pro-
pheta; : et qui in ipsis sunt serniones spiritales. Quare diligen-
ter observare oportet eum qui divinas Scripturas pervolutat,
non eas semper iisdem vocibus, non iisdem rebus uti quod :

interdum faciunt per cognominalioneni ^ quandoque per figu-

ratam rationem , aliquando proplcr elocutionis contextum ,

qui exigit ut aliter in aliquibus dictio usurpetur, quam ut in

aliis posila est. Quod si atteiite observemus, multos lapsusevi-
tabimus et sinistras interprelationes. Sciendum est itaque noti
codem semper significatu poni, F idit ^ sed aliquando in visu
corporis, idem interdum esse quod
Id enim uni- intelligere.

verse scicndum est, quod cum decretum sit Spiritui qui in

Prophetis loquitur, abscondere neque palam exponerc scnsa
,

veritatis; quemadmodum Christi verbo,in Apostolis; s.Tpo

' .luaii IV, ^r). — ' 1(1. IX, ii). - ' Hon . III, 21.
^go VNNOTATIONES.

et sub locutione permiscelur, neque qnasi sub unam seriem

oralionis contexitur, ne videlicet indigniad animae suaj judi-
ciura inveniant quae utiliter illis abscondita sunt. Quaj ut piu-
rimum causa est, curvideanturScripturae nonsatis apta com-
positioneetconsecutione cohaerere, maxime vero, uti superius
diximus, Prophelica ot Aposlolica, Epislola praesertim ad Ro-
raanos, in qua quae de Lege dicuntur, diversis raodis dicuntur,
et diversis rebus imponuntur, ut videatur Paulus in illa Epis-
tola rem propositam non exequi. —
Annot. ( 8) ,
pag. 446.

Origenes homilia iii in Isaiam de radice Jesse fusius qui-

dem disserit , sed non in hunc Isaiae contexlum quem videtur ;

commentariis suis in hunc prophelam explanasse. Scd ha;c

modo non extanl.

Annot. (9),pag. 479.

Praeler haec Origenis Commentaria in Epistolam ad Roma-

nos, prseter etiam commenlaria in S. Malthaeum, in S. Lncam
et in S. Joannem, in tomo quarto operura Origenis editionis
parisiensis habentur sequentia fragmenta. Fragmentum in
1°.

Epistolam ad Galalas ex Apologia S. Pamphili M. desumptum.

qP. In Epistolam ad Ephesios ex S. Hieronymi l. 1 Apologiae
adversus Rufinum. 3°. In Epistolam ad Colossenses ex Apo-
logia S. Pamphili M. 4°- Ir* Epistolam ad Thessalonictnses
priraam ex Eplstola S. Hieronymi ad Minervium et Alexan-
drum. 5°. adTitum ex Apologia S. Pamphili M.
In Epistolam
6°. In Epistolam ad Philemonem ex eadem Apologia. 7°. In

Epistolam ad Hebrseos ex eadem Apologia el ex Eusebio,

, 6 , 1

Hist. Eccl., cap. aS. Quae fragmenta cura nihil fere speciale
exhibeant, quod iu aliis Origenis libris non jam fusius expli-

catum fuerit, modo hic annotasse sufficiat.

 INDEX
TOMI DECIMI TERTII.

SEQUITHR ORIGENES.
COMMENTARIORUM IN EPISTOL^M S. PAULI AD
ROMANOS LIBRI DECEM.
Png.
RUFINI PRESBYTERI PRjEFATIO. 2

ORIGENIS PRiBFATIO. 5
LIBER PRIMUS.
9
LIBER SECUNDUS. ^9
LIBEB TERTIUS. yi
LIBER QUARTVS. 1 lO
LIBER QUINTUS. l5'2

LIBER SEXTUS. igS

LIBER SEPTIMUS. 2^8
LIBER OCTAVU8. 5l6
LIBER NONUS. >
07I
LIBER DECIMUS. 4 28

ANNOTATIONES. ^Si
TH£ INSTITUrE OF MCDIAEVAL Sl
59 QUEEN'S PARK CRESCENT
TORONTO - 5, CArJADA

/ M43