Ang Panitikan ng Pilipinas (MIDTERM) 0 of 15

2021-2022, 2nd

MIDTERM

ANG PANITIKAN NG
PILIPINAS
GE 11ED

DAREEN P. VENDERO, LPT, MAED (CAR)

ERNEL T. FLORES, LPT

OSMEÑA COLLEGES College of Teacher Education

Aspire…Achieve…Advance!
 Ang Panitikan ng Pilipinas (MIDTERM) 1 of 16

PANAHON NG MGA KASTILA

MOD YUL 3
MGA LAYUNIN
 Nailalarawan ang Panitikan ng Pilipinas sa Panahon ng Kastila
 Naihahanay ang mga epekto ng kulturang Espanyol sa kulturang Pilipino
 Natutukoy ang mga impluwensya ng Kastila sa Panitikang Filipino
 Naipaliliwanag ang iba’t-ibang estilo ng pagsulat ng mga Dulang Panlimbagan

ANG MGA KARANASAN SA PAGKATUTO AT MGA GAWAIN SA

PANSARILING PAGTATAYA

GAWAIN (ACTIVITY)

Tukuyin kung sino ang kilalang Propagandista sa Panahon ng mga Kastila. Isulat
ang sagot sa isang malinis na papel.

1. Predikador ng Masa
2. Utak ng Himagsika
3. May sagisag na “taga-ilog”
4. Utak ng katipunan
5. Pinakabatang heneral
6. May sagisag na “Laong Laan” at “Dimasalang”
7. Dakilang Plebeyo
8. Mandirigmang umaawit sa gitna ng laban
9. Naglapat ng musika ng “Lupang Hinirang”

ABSTRAKSIYON (ABSTRACTION)

MGA IMPLUWENSYA NG KASTILA SA PANITIKANG FILIPINO

1. Ang “ALIBATA” na ipinagmamalaking kauna-unahang abakadang Filipino na nahalinhan ng alpabetong Romano.

2. Ang pagtuturo ng Doctrina Cristiana na kinasasaligan ng mga gawang panrelihiyon.
3. Ang wikang Kastila na naging wika ng Panitikan nang panahong yaon. Marami sa mga salitang ito ang nagging bahagi
ng wikang Filipino.
4. Ang pagkakadala ng mga alamat ng Europa at tradisyong Europa rito na naging bahagi ng Panitikang Filipino tulad ng
awit, corido, moro-moro at iba pa.
5. Ang pagkakasinop at pagkakasalin ng makalumang panitikan sa Tagalog at sa ibang wikain.
6. Ang pagkakalathala ng iba’t-ibang aklat pambalarila sa wikaing Filipino tulad sa Tagalog, Ilokano, at Bisaya.
7. Ang pagkakaroon ng makarelihiyong himig ng mga lathalain ng mga panahong iyon.

MGA UNANG AKLAT NA NAILATHALA SA PILIPINAS

1. Ang Doctrina Cristiana

OSMEÑA COLLEGES College of Teacher Education

Aspire…Achieve…Advance!
 Ang Panitikan ng Pilipinas (MIDTERM) 2 of 16

-Ito ang kauna-unahang aklat na nalimbag sa Pilipinas noong 1593, sa pamamagitan ng silograpiko. -
Nagtataglay lamang ito ng 87 pahina subalit nagkakahalaga naman ng $5,000.

2. Nuestra Señora del Rosario

-Ito ang ikalawang aklat na nalimbag sa Pilipinas.
-Ito ay naglalaman ng mga talambuhay ng mga santo, nobena at mga tanong at sagot sa relihiyon.

3. Ang Barlaan at Josaphat

-Ito ang ikatlong aklat na nalimbag sa Pilipinas.
-Ipinalalagay itong kauna-unahang nobelang napalimbag sa Pilipinas.

4. Ang Pasyon
-Ito ay aklat na natutungkol sa buhay at pagpapakasakit ni Hesukristo. Binabasa ito tuwing Mahal na Araw.

-Version de Pilapil
-Version de Belen
-Version de la Merced
-Version de Guia

5. Ang Urbana at Felisa

-Ito ay aklat na sinulat ni Modesto de Castro, ang tinaguriang “Ama ng Klasikang Tuluyan sa Tagalog”.
-ito ay naglalaman ng pagsusulatan ng magkapatid na sina Urbana at Felisa.

MGA AKDANG PANGWIKA

1. Arte y Regas de la Lengua Tagala

-sinulat ni Padre Blancas de San Jose at isinalin sa Tagalog ni Tomas Pinpin noong 1610.

2. Compendio de la Lengua Tagala

-inakda ni Padre Gaspar de San Agustin noong 1703.

3. Vocabulario de la Lengua Tagala

-kauna-unahang talasalitaan sa Tagalog na sinulat ni Padre Pedro de San Buenaventura noong 1613.

4. Vocabulario de la Lengua Pampango

-unang aklat pangwika sa Kapampangan na sinulat ni Padre Diego Bergano noong 1732.

5. Vocabulario de la Lengua Bisaya

-pinakamahusay na aklat pangwika sa Bisaya na sinulat ni Mateo Sanchez noong 1711.

6. Arte de la Lengua Bicolana

-unang aklat pangwika sa Bikol na sinulat ni Padre Marcos Lisboa noong 1754.

7. Arte de la Lengua Iloka

-kauna-unahang balarilang Iloko na sinulat ni Francisco Lopez.

MGA KANTAHING BAYAN

OSMEÑA COLLEGES College of Teacher Education

Aspire…Achieve…Advance!
 Ang Panitikan ng Pilipinas (MIDTERM) 3 of 16

1. Leron-Leron Sinta (Tagalog

2. Pamulinawen (Iloko)
3. Dandansoy (Bisaya)
4. Sarong Banggi (Bikol)
5. Ati Cu Pung Singsing (Kapampangan)

MGA DULANG PANLIMBAGAN

1. Tibag
-Dala ito sa atin ng mga Kastila upang ipakita at ipaalala ang paghahanap ni Santa Elena sa kinamatayang
krus ni Hesus sa pamamagitan ng pagtitibag ng bunduk-bundukan.

2. Lagaylay
-Ang layunin nito at paggalang, papuri, at pag-aalay ng pagmamahal sa mahal na krus na nakuha ni Santa Elena sa bundok
na tinibag.

3. Sinakulo
-Pagtatanghal ito na isinasagawa sa buhay at pagpapasakit ng ating Poong si Hesukristo.

4. Panunuluyan
-Isang pagtatanghal na isinasagawa bago mag alas-dose ng gabi ng kapaskuhan. Natutungkol ito sa
paghahanap ng matutuluyan ng Birheng Maria at ni Joseph upang doon iluwal ang sanggol na si Hesukristo.

5. Panubong
-Isang mahabang tulang nagpaparangal sa isang may kaarawan o kapistahan na kung tawagin ay panubong
ay ginaganap bilang parangal sa isang panauhin o may kaarawan.

6. Karilyo
-Ito ay itinuturing na isang laro ng mg tau-tauhang ginagampanan ng mga aninong ginawa mula sa karton,
na pinanonood na gumagalaw sa likod ng isang puting tabing at pinapagalaw naman ng taong di nakikita na siyang
nagsasalita rin para sa mga karting gumagalaw.

7. Moro-moro
-Tulad ng sinakulo, ito din ay tinatanghal sa isang ipinasadyang entablado. Ito ay itinatanghal sa mga araw ng pista
ng bayan o ng nayon upang magdulot ng aliw sa tao at laging ipaalala sa mga ito ang kabutihan ng relihiyong
Kristiyano. Ang mga moro-moro ay may hari’t reyna at mga madirigmang kawal.

8. Karagatan
-Ito ay batay sa alamat ng singsing ng isang prinsesa na naihulog niya sa dagat sa hangaring mapangasawa
niya ang kasintahang mahirap.

9. Duplo
-Ito ay paligsahan ng husay sa pagbigkas at pangangatuwiran na patula. Ang mga pangangatuwiran ay
hango sa Bibliya, sa mga salawikain, at mga kasabihan. Karaniwang nilalaro ito sa paglalamay sa gunita ng isang
namatay.

10. Kurido
-ay isang tulang pasalaysay na natutungkol sa katapangan, kabayanihan, kababalaghan at pananampalataya
ng mga tauhan.
OSMEÑA COLLEGES College of Teacher Education
Aspire…Achieve…Advance!
 Ang Panitikan ng Pilipinas (MIDTERM) 4 of 16

11. Saynete
-Ang paksa ng dulang ito ay nahihinggil sa paglalahad ng kaugalian ng isang lahi o katutubo, sa kanyang pamumuhay,
pangingibig, at pakikipagkapwa.

12. Sarsuela
-isang melodrama o dulang musical na tatatluhang yugto. Ang paksa at natutungkol sa pag-ibig,
paghihiganti, panibugho, pagkasuklam at iba pang masisidhing damdamin.

MGA GAWAIN SA PANSARILING PAGTATAYA

PAGLALAPAT (APPLICATION)

Ihayag ang pagkakaiba-iba sa estilo ng pagsulat ng mga dulang panlimbagan na (Panunuluyan, Sarsuela at Sinakulo).
*Panimula, Katawan, Konklusyon (300 salita-pataas) ISULAT ANG SAGOT SA ISANG MALINIS NA PAPEL

PANGHULING PAGTATAYA SA KABIHASAAN NG MODYUL

ISULAT ANG SAGOT SA ISANG MALINIS NA PAPEL

PANGALAN : ___________________________________________ SECTION: ________________
COURSE&YEAR : ___________________________________________

I. Isulat ang may-akda ng mga sumusunod:

1. Arte de la Lengua Bicolana

2. Vocabulario de la Lengua Bisaya
3. Arte de la Lengua Iloka
4. Vocabulario de la Lengua Pampanga
5. Compendio de la Lengua Tagala
6. Arte Y Reglas de la Lengua Tagala
7. Vocabulario de la Lengua Tagala
8. Urbana at Felisa
9. Barlaan at Josaphat
10. Dotrina Cristiana

II. Pagtapat-tapatin: Hanapin ang sagot sa Hanay A sa Hanay B.

Hanay A

OSMEÑA COLLEGES College of Teacher Education

Aspire…Achieve…Advance!
 Ang Panitikan ng Pilipinas (MIDTERM) 5 of 16

1. Kauna –unahang abakadang Filipino Hanay B

2. Ikatlong aklat na nalimbag sa Pilipinas A. Blancas de San Jose

3. Ikalawang aklat na nalimbag sa Pilipinas B. Arte de la Lengua Bicolana

C. Alibata
4. May-akda ng Urbana at Felisa D. Vocabulario de la Lengua Tagala
5. May akda ng Nuestra Senora del Rosario E. Vocabulario de la Lengua Pampanga
F. Barlaan at Josaphat
6. Kauna-unahang talasalitaan sa Tagalog G. Arte de la Lengua Iloka
H. Duplo
7. Kauna-unahang balarilang Ilokano I. Nuestra Senora del Rosario

8. Unang aklat pangwika sa Bikol J. Karagatan

K. Modesto de Castro
9. Unang aklat pangwika sa Kapampangan

10. Dulang panlibangan na kinatatampukan ng mga bilyako at bilyaka

PANAHON NG PAGBABAGONG ISIP

MODYUL 4
MGA LAYUNIN

 Naipapakita sa pamamagitan ng mga akdang Filipino ang magagandang kaugalian ng mga

Pilipino noon na maaaring makabuluhan pa sa kasalukuyan.

ANG MGA KARANASAN SA PAGKATUTO AT MGA GAWAIN SA

PANSARILING PAGTATAYA

GAWAIN (ACTIVITY)

Tukuyin kung kaninong sagisag ang mga ito. Isulat ang sagot sa isang malinis na papel.
1. Laong-laan
2. Plaridel
3. Diego Laura
4. Taga-ilog
5. Jomapa
6. Tikbalang
7. Ramiro Franco
8. Dimasalang
9. Naning

OSMEÑA COLLEGES College of Teacher Education

Aspire…Achieve…Advance!
 Ang Panitikan ng Pilipinas (MIDTERM) 6 of 16

10. Fray Botod

ABSTRAKSIYON (ABSTRACTION)

ANG KILUSANG PROPAGANDA

Ang kilusang ito ay binubuo ng pangkat ng mga intelektuwal sa gitnang uri na tulad nina Jose Rizal, Marcelo H. del Pilar,
Graciano Lopez Jaena, Antonio Luna, Mariano Ponce, Jose Ma. Panganiban, Pedro Paterno at iba pa. Paghingi ng
reporma o pagbabago gaya ng mga sumusunod ang layunin ng kilusang ito.

1. Magkaroon ng pantay-pantay na pagtingin sa mga Pilipino at Kastila sa ilalim ng batas.

2. Gawing lalawigan ng Espanya ang Pilipinas.
3. Panumbalikin ang pagkakaroon ng kinatawang Pilipino sa Kortes ng Espanya.
4. Gawing mga Pilipino ang mga kura paroko.
5. Ibigay ang kalayaan ng mga Pilipino sa pamamahayag, pananalita, pagtitipon o pagpupulong, at pagpapahayag ng
kanilang mga karaingan.

MGA TALUKTOK O PINAKALIDER NG PROPAGANDA

 Jose Rizal
 Marcelo H. del Pilar
 Graciano Lopez Jaena

JOSE PROTACIO RIZAL MERCADO ALONZO Y REALONDA

ang buo niyang pangalan. Siya ay pinanganak noong Hunyo
19, 1861 sa bayan ng Kalamba, lalawigan ng Laguna. Naging unang guro niya ang kanyang ina na si Teodora Alonzo.

- Nag-aral siya sa Ateneo de Manila, Pamantasan ng Santo Tomas, Unibersidad Sentral ng Madrid, Pamantasan ng
Berlin, Leipzig at Heidelberg.
- Namatay noong Disyembre 30, 1896.
- Ginamit nya na sagisag ay Laong-laan at Dimasalang.

ANG KANYANG MGA AKDA:

1. “Noli Me Tangere” – Ito ang una at walang kamatayang nobelang nagpasigla nang Malaki sa Kilusang Propaganda
at siyang nagbigay-daan sa himagsikan laban sa Espanya.

Sa aklat na ito ay walang pakundangan niyang inilantad ang kasamaang nnghahari sn pamamahala ng mga Kastila
sa Pilipinas. Mahigpit nn ipinagbnwnl ng mgn Kastila ang pagbasa ng mga ito, ngunit maraming salin ang lihim na
nakapasok sa kapuluan bagama't ito'y nangangahulugang kamatayan sa nag-iingat. Ang "Noli" ay nagbigay sa panitikang
Pilipino ng mga di-malilimot na tauhang larawang-buhay na mananatili sa isip ng mga bumabasa, gaya nina Maria Clara,
Juan Crisostomo Ibarra, Elias, Sisa, Pilosopong Tasio, Donya Victorina, Kapitana Maria, Basilio, at Crispin.
Makapangrarihan ang panitik ni Rizal sa paglalarawang-tauhan.

1. “El Filibusterismo” – Ang nobelang ito’y karugtong ng Noli. Kung ang Noli ay tumalakay sa mga sakit ng lipunan,
ang Fili ay lantad sa mga kabulukan ng pamahalaan, kasama rito ang katulong ngunit higit na naging
makapangarihan, ang simbahan. Kaya't madalas uriin ang Noli na nobelang panglipunan at pampulitika naman ang
Pili.

OSMEÑA COLLEGES College of Teacher Education

Aspire…Achieve…Advance!
 Ang Panitikan ng Pilipinas (MIDTERM) 7 of 16

Sa Fili ay naging Simoun si Ibarra. Ang dating malamig, mapagtimpi, at makabatas, at makapamahalaang si Ibarra
ay naglagablab na kagubatan ngngitngit, poot, at paghihiganti sa bulok at tiwaling pamahalaan.

2. "Mi Ultimo Adios" — (Ang Huli Kong Paalam) — Ito ay kanyang sinulat noong Siya ay nakakulong sa "Fort
Santiago." Ipinalalagay ng marami na ang tulang ito ay maihahanay sa lalong pinakadakilang tula sa daigdig.

Ang tulang ito'y di nilagan ng pamagat ng umakda. Ang pamagat na ito'y inilapat lamang ng ibang tao nang si Rizal
ay namatay na.

3. "Sobre La Indolencia de Los Filipinos" (Hinggil sa Kata-maran ng mga Pilipino). Ito'y isang sanaysay na
tumatalakay at sumusuri ng mga dahilan ng palasak na sabing ang mga Pilipino ay tamad.

4. "Filipinas Dentro De Cien Anos" (Ang Pilipinas sa Loob ng Sandaang Taon). Ito ny isang sanaysay na
nagpapahiwatig na darating ang panahon na ang interes ng Europa sa Pilipinas ay mababawasan, samantalang ang
impluwensya ng Estado Unidos ay maramdaman. Hula ni Rizal: Kung may sasakop uli sa Pilipinas, walang iba
kundi and Estados Unidos.

5. Juventud Filipino" (Sa Kabataang Pilipino) —Ito ay isang tulang inihandog niya sa mga kabataang Pilipinong
nag-aaral sa Pamantasan ng Santo Tomas.

6. "El Consejo De Los Dioses" (Ang Kapulungan ng mga Bathala) — Ito ay isang dulang patalinghagang
nagpapahayag ng paghanga kay Cervantes.

7. "Junto Pasig' (Sa Tabi ng Pasig) — Isinulat niya ito nang siya ay may 14 na taong gulang lamang.

8. "Me Piden Versos" (Hinilingan Nila Ako ng mga Tula) - 1882 at AA Las Flores de (Sa mga Bulaklak ng 102)
Ang dalawang tulang ito ay nagpapahayag ng mga di-pangkaraniwang kalaliman ng damdamin.

9. “Notas A La Obra Sucesos De Las Filipinas Por El Dr. Antonio de Morga (M ga Tala saAkdang mga
Pangyayari sa Pilipinas ni Dr. Antonio de Morga) 1889.

10. “P. Jacinto: Memorias de Un Estudiante de Manila” (P. Jacinto: Memorias de Un Estudiante de Manila: Mga Gunita
ng Isang EStudyante sa Maynila) 1882.

11. “Diario de Viaje de Norte Amerika” (Talaarawan ng Paglalakbay ga Hilagang Amerika)

MARCELO H. DEL PILAR

Si Marcelo H. del Pilar ay kilalang-kilala sa kaniyang mga sagisag sa panulat na Plaridel, Pupdoh, piping Dilat, at
Dolores Manapat. Siyay isinilang sa Cupang, San Bulacan ika-30 ng Agosto, 1850.

- Ang kanyang mga magulang ay sina Julian H. del Pilar at Ginang Biasa Gatmaitan.
- Sya ang nagtatag ng pahayagang (Diariong Tagalog” noong 1882.

OSMEÑA COLLEGES College of Teacher Education

Aspire…Achieve…Advance!
 Ang Panitikan ng Pilipinas (MIDTERM) 8 of 16

ANG MGA AKDA NI MARCELO H. DEL PILAR

1. "Pag-ibig sa Tinubuang Lupa"— salin sa tulang Kastilang "Amor Patrion ni Rizal na napalathala noong Agosto 20,
1882 sa "Diariong Tagalog."

2. "Kaiigat Kayo" — ito'y isang pabiro at patuyang tuligsa at tugon sa tuligsa ni P. Jose Rodriguez sa "Noli" ni Rizal;
inilathala sa Barcelona noong 1888. Gumamit Siya ng sagisag na "Dolores Manapat" sa akda niyang ito.

3. "Dasalan at Tocsohan" — akdang hawig sa katesismo subalit pagtuya laban sa raga prayle na inilantad sa Barcelona,
1888. Dahil dito'y tinawag siyang "Pilibustero." Kahanga-hanga ang himig na panunuya at ang kahusayan ng
pananagalog.

4. "Ang Cadaquilaan ng Dios" -ito'y isang hawig sa katesismo subalit pagtuya laban sa prayle na inilathala sa Barcelona.
Ito'y isnng snnnygny ng pngt,ulir.nn Inbnn rngn prnyle ngunit nngtatnglay ng mgn pilosopiyn t,unglcol gn
unpnngynrihan at linuhan ng Poong Lumikhn, pngpnpnhnlngn, at pag-ibig kalikasan.

5. "Sagot ng Espanya sa Hibik ng Pilipinas”— isang tulang nag-sasaad ng paghingi ng pagbabago ngunit ang Espanya
ay napakatanda at napakahina na upang magkaloob ng anumang tulong sa Pilipinas. Ang tulang ito'y katugunan sa tula
Hi Herminigildo Flores na "Hibik sa Pilipinas, sa Inang Espanya."

6. "Dupluhan...DaIit...Mga Bugtong" — ito'y katipunan ng maiigsing tula at pang-aapi ng mga prayle sa Pilipinas.

7. "La Soberana en Filipinas” –sanaysay na tungkol mga katiwalian at di makatarungang ginawa ng mga prayle sa mga
Pilipino.

8. "Por Telepono"

9. "Pasiong Dapat Ipag-AIab ng Puso ng Taong Babasa"

SI GRACIANO LOPEZ JAENA (1856-1896)

Isinilang noong Disyembre 18, 1856, at binawian ng buhay noong Enero 20, 1896, ang isa sa pinakadakilang bayani
at henyo ng Pilipinas, si Graciano Lopez Jaena. Siya ay ipinagmamalaking anak ng Jaro, Iloilo, na ang katalinuhang taglay
ny hinangaan ng mga Kastila at Europeo. Isa giyang kilalang mnnunulat at mana- nalumpati sa "Gintong Panahon ng
Panitiknn at Pananalumpaii" sa Pilipinas. Siya ay nakagawa ng may 100 pananalumpati na magpahanggang ngayon ay
binnbasa ng mga makabagong Pilipino na tinipon at inilimbag sa imprentn ni Remigio Garcia, dating may-ari ng tindahan
ng aklat, "Manila Filatica."

Si Graciano Lopez Jaena ay umalis sa Pilipinas noong 1887 sa tulong ng kanyang mayamang tiyuhing si Don
Claudio Lopez Upang makatakas sa pagpaparusa sa kanya og kanyang mga kaaway, at humantong sa Valencia, ang
pinaknsentro ng kilusang Republican o ng mga Kastila tulad nina Pi y Margall, Morayta, Moret, Castelar,

OSMEÑA COLLEGES College of Teacher Education

Aspire…Achieve…Advance!
 Ang Panitikan ng Pilipinas (MIDTERM) 9 of 16

ANG MGA AIDA NI GRACIANO LOPEZ JAENA

1. “Ang Fray Botod”- isa sa mga akdang isinulat niya sa Jaro, Iloilo, noong 1876, anim na taon pagkatapos ng
himagsikan sa Kabite, na tinutuligsa ang mga prayle na masiba, ambisyoso, at imoral ang pagkatao. Ang "satire" o
mapagpatawang Bisaya ay malaki ang tiyan" o mapagpatawang kuwentong tuligsa sa kasamaang laganap noon sa
simbahan.

2. Ang iba pang isinulat ay ang “La Hija del Praile, at ang “Everything is Hambug” o (ang lahat ay kahambugan).
Dito ay ipinaliliwanag ni Lopez Jaena ang mga kapahamakan at kabiguan kung mapakasal sa isang Kastila.

3. “Sa Mga Pilipino”-1891-Isang talumpati na ang layunin ay mapabuti ang kalagayan ng mga Pilipino. Malaya,
maunlad, at may karapatan.

4. “Talumpating Pagunita kay Kolumbos” – Noong ika-391 Anibersaryo sa pagkakatuklas ng Amaerika na binigkas
niya sa teatro ng Madrid.

5. “En Honor del Presidente Morayta dela Asociacion Hispano Pilipino” – 1884 – pinuri ni Lopez Jaena si Hen.
Morayta sa pagpapantay-pantay niya sa tao.

6. “En Honor de los Artistas Luna y Resurreccion Hidalgo” – 1884 – Matapat na papuri sa kanilang mga iginuhit
na naglalarawan ng mga kalagayan ng mga Pilipino sa kamay ng mga Kastila.

7. “Amor A España o Alas Jovenas de Malolos” – (Pag-ibig ng Espanya sa mga kababaihan ng Malolos. Pagaaral
sa Kastila ng mga babae na ang guro ay gobernador ng lalawigan ang magbibigay.)

8. “El Bandolerismo En Pilipinas” – Ipinagtanggol ni Graciano Lopez Jaena na walang tulisan sa Pilipinas at dapat
magkaroon ng batas tungkol sa mga nakawan at kailangang (Pilipinas) baguhin upang hindi mahirapan ang
Pilipinas.

9. “Honor En Pilipinas” – Karangalan sa Pilipinas- ang pagwawagi sa exposisyon nina Luna, Resurreccion, at Pardo
de Tavera na ang katalinuhan ay nagbigay ng karangalan sa Pilipinas.

10. “Pag-aalis ng Buwis sa Pilipinas”

11. Isang paglinang sa “Institucion ng Pilipinas”

12. “Mga Kahirapan ng Pilipinas” – Tinutukoy rito ni Lopez Jaena ang maling pamamalakad ng edukasyon sa
Pilipinas 1887.

IBA PANG MGA PROPAGANDISTA

OSMEÑA COLLEGES College of Teacher Education

Aspire…Achieve…Advance!
 Ang Panitikan ng Pilipinas (MIDTERM) 10 of 16

ANTONIO LUNA

Si Antonio Luna ay isang parmasyotikong dinakip at ipinatapon ng mga Kastila sa Espanya. Sumanib sa Kilusang
Propaganda at nag-ambag ng kaniyang mga sinulat sa La Solidaridad.
-namatay noong Hunyo 3, 1899
-Taga-ilog ang kanyang ginamit na sagisag
Ang ilan sa knniyang nign innkda ay ang rnga gurnusunod:

1. Noche Buena — naglalarawan ng tunay na buhay Filipino.

2. Se Divierten — (Naglilibang Sila) —isang pagpuna sa sayaw ng mga Kastila na halos di-maraanang sinulid ang
pagitan ng mga nagsisipagsayaw.
3. La Tertulia Filipina — (Sa Piging ng mga Pilipino) —naglalahad ng isang kaugaliang Filipino na ipinalalagay
niyang lalong mabuti kaysa kaugaliang Kastila.
4. Por Madrid — tumutuligsa sa mga Kastilang nagsasabing ang Pilipinas ay lalawigan ng Espanya ngunit ipinalalagay
na banyaga kapag sinisingilan ng selyo.
5. La Casa de Huespedes — (Ang Pangaserahan) naglalarawan ng isang pangaserahan na ang kasera'y naghahanap ng
mangangasera hindi upangkumita, kundi upangmaihanap ng mapapangasawa ang kaniyang anak.
6. Impresiones — ito’y isang paglalarawan sa ibayongkahirapang dinaranas ng isang mag-aaral na naulila sa amang
kawal.

MARIANO PONCE

Si Mariano Ponce ay naging tagapamahalang patnugot, mananalambuhay, at mananaliksik ng Kilusang Propaganda.

Ang kaniyang mga ginamit na sagigag sa panunulat, ay Tikbalang, Kalipulako, at Naning. Tungkol sa kahalagahan ng
edukasyon ang karaniwang paksa ng kaniyang mga sanaysay. Inilahad din niya ang pang-aapi ngmga banyaga at ang mga
karaingan ng bayan.

Ang ilan sa kaniyang mga akda na naiambag niya sa Panitikang Filipino ay ang mga sumusunod:
1. Mga Alamat ng Bulahan — naglalaman ng mga alamat at kuwentong bayan ng kaniyang bayang sinilangan.
2. Pagpugot kay Longino — isang dulang Tagalog na itinanghal sa liwasan ng Malolos, Bulakan.
3. Sobre Filipinas
4. Ang Mga Pilipino Sa Indo-Tsina

PEDRO PATERNO

Si Pedro Paterno ay isang iskolar, dramaturgo, mananaliksik, at nobelista ng Kilusang Propaganda. Sumapi rin Siya
sa Kapatiran ng mga Mason at sa Asociacion Hispäno-Pilipino upang itaguyod ang layunin ng mga Propagandista. Siya ang
unang manunulat na Pilipinong nakalaya ga gensura sa panitikan noong mga huling araw ng pananakop ng mga Kastila.

Ang mga sumusunod ay ilan lamnng sa kaniyang mga sinulat:

1. Ninay — kauna-unahang nobelang panlipunan sa wikang Kastila na sinulat ng isang Pilipino.
2. A Mi Madre (Sa Aking Ina) — nagsasaad ng kahalagahan ng isang ina, na nagiging malungkot ang isang tahanan
kung wala ito.

OSMEÑA COLLEGES College of Teacher Education

Aspire…Achieve…Advance!
 11 of 16

Ang Panitikan ng Pilipinas (MIDTERM)

3. Sampaguitas Y Poesias Varias — katipunan ng kaniyang mga tula.

JOSE MA. PANGANIBAN

Ikinubli ni Jose Ma. Panganiban ang kaniyang tunay na pangaIan sa ilalim ng sagisag na Jomapa. Kilala rin Siya sa
pagkakaroon ng "Memoria Fotografica." Siya ay halos kabilang sa mga kilusang makabayan.

Ang ilan sa kaniyang mga naisulat ay ang rnga sumusunod:

1. Ang Lupang Tinubuon
2. Sa Aking Buhay
3. Su Plan de Estudio
4. El Pensamiento

MGA TALUKTOK NG TAHASANG PAGHIHIMAGSIK

Ang kinikilalang taluktok o pinakalider ng tahasang paghihimagsik ay sina Andres Bonifacio, Emilio Jacinto at
Apolinario Mabini.

ANDRES BONIFACIO

-“Ama ng Demokrasya”
-“Ama ng Katipunan”
- Nagtatag ng samahang (Kataas-taasan, Kagalang-galangang Katipunan ng mga Anak ng Bayan.”

Narito ang ilan sa kanyang mga akda:

1. Katungkulang Gagawin ng Mga Anak ng Bayan – nahahalintulad sa Sampung Utos ng Diyos ang pagkakahanay ng
KARTILYANG ito.
2. Huling Paalam – salin sa Tagalog ng – “Mi Ultimo Adios” ni Rizal.
3. Pag-ibig sa Tinubuang Lupa – isang tulang nagging katulad din ng pamagat ng kay Marcelo H. del Pilar.
4. El Verdadero Decalogo (Ang Tunay na Sampung Utos) – ito ay ipinalalagay na kaniyang pinaka “obra maestro” na
ang pinakahangarin niya rito ay ang magpalaganap ng nasyonalismong Pilipino.
5. El Desarollo Y Caida de la Republika Filipina (Ang Pagtaas at Pagbagsak ng Republikang Pilipino)
6. Sa Bayang Pilipino
7. Pahayag

EMLIO JACNTO (1875-1899)

Sagisag ng kabataang mapanghimagsik. Si Jacinto ay kinilalang utak ng Katipunan, sapagkat tumayo giyang
kanang-kamay ni Bonifacio, na hindi niya hiniwalayan liban na lamang sa hulingyugto ng paghihimagsik, nang mapasugo
Siya sa Laguna at si Bonifacio nama'y sa Cavite. Anak-mahirap din, si Jacinto ay nagkaroon ng matiising magulang na
nagsikap na mapapasok sa kolehiyo ang anak. Sa ganito, si Jacinto ay nakapag-aral at naging bihasa ga Kastila, na una
niyang natutuhan sa lansangang pinaglumagian niya nang bata pa. Lalong bihasa sa Kastila, nagpakahusay ni Jacinto sa
Tagalog, sapagkat ito ang wikang kailangan para makasapi sa Katipunan, hanggang sa makasulat ng mga maaalab na katha
bilang pagsunod sa tanging layuning makaakit ng mga kaanib sa samahang mapanghimagsik. Matapat na makabayan, si
Jacinto ay sumulat ng mga paksang makabansa at mapanghimagsik sa Tagalog at Kastila. Sa mga sinulat niya sa Tagalog,
na nilagdaang Dimas Ilaw, ibinibilang ang tinanggap naKartilya ngKatipunan na pinagtibay gamitin sa halip ng kartilya na
inihanda ni Bonifacio, saka ang Pahayag, Sa mga Kababayan, Ang Kasalanan ni Cain, Pagkatatag ng Pamahalaan sa
Hukuman ng Silangan, at Samahan ng Bayan sa Pangangalakal. Isa sa lalong malaking nagawa niya para sa kapakanan ng
OSMEÑA COLLEGES College of Teacher Education
Aspire…Achieve…Advance!
 Ang Panitikan ng Pilipinas (MIDTERM) 12 of 16

Katipunan, at samakatuwid sa rebolusyon, ay ang pagkakatatag at pagkakapamahala niya ng Kalayaan, ang tagapamansag
ng Katipunan na miminsang lumitaw noong Enero 18, 1896, na sa pagkalaganap ay nakaakit ng Iibu-libong kaanib ng
samahan.

Si Emilio Jacinto ang naging matalinong katulong ni Andres Bonifacio sa pagtatatag ng Katipunan. Siya ang
tinaguriang "Utak ng Ratipunan." Pinamatnugutan din niya ang "Kalayaan" — ang Pahayagan ng Katipunan. Iniurongni
Bonifacio angkaniyang sinulat na Kartilya bilang paggalang sn tungkulin ni Jacinto bilang kalihim ng Katipunan. Ang
kaniyang Kartilya ang nasunod bilang kautusan ng mga kaanib sa samahan.

Narito ang ilan sa kaniyang mga sinulat.

1. Kartilya ng Katipunan
2. Liwanag at Dilim –Katipunan ng kaniyang mga sanaysay na may iba’t-ibang paksa, tulad ng kalayaan, paggawa,
paniniwala, pamahalaan, at pag-ibig sa bayan.
3. A Mi Madre (Sa Aking Ina) – isang madamdaming oda
4. A La Patria – ang ipinalalagay na kaniyang obra-maestra

IBA PANG MAGHIHIMAGSIK

JOSE PALMA y VELASQUEZ (1876-1903)

Si Palma ay ipinanganak sa Tundo noong ikn-6 ng Hunyo, 1876. Kapatid siya ni Rafael Pnlmn na naging pangulo
ng Unibersidad ng Pilipinas. Nakatagpo ni Jose Palma, noong nag-aaral siya sa Ateneo de Manila, si Gregorio del Pilar na
naging pinakabatang heneral ng mga hukbong manghihimagsik. Kahit, bata pa sa Ateneo, si Jose Palma ay kumatha ng mga
lirikong tula at pinahanga ang marami sa pamamagitan ng pagpapalimbag ng isang aklat ng mga tula noong siya'y 17 taong
gulang pa lamang. Sumama sa himagsikan laban sa mga Amerikano. Ngunit kahit taglay niya ang damdamin at sigla ng
panghihimagsik, ang mahina niyang katawan ay hindi mailaban sa higpit at hirap ng buhay-sundalo, kaya't ginugol niya ang
kaniyang panahon sa panlilibang sa mga kawal ng manghihimagsik sa pamamagitan ng kanyang mga kundiman. Ang
kanyang mga tula ay tinipon sa isang aklat na pinamagatang "Melancolicas" (mga pan-imdim) na inilathala ng kanyang
kapatid na panahon na ng Amerikano. Ngunit ang pinakadakilang ambag niya sa panitikang Filipino ay ang mga titik ng
"Pambansang Awit ng Pilipinas" sa Kastila, na nilapatan ng musika ni Julian Felipe. Sinulat niya ang mga titik na ito habang
ang pulutong ng kawal na kinabibilangan niya ay nakahimpil sa Bautista, Pangasinan. Ang mga letra ni Palma ay bihira
nang awitin ngayon sapagkat ang salin sa Ingles at Tagalog ang siyang lalong gamitin.

ANG MGA PAHAYAGAN NANG P ANAHON NG HIMAGSIKAN

Sa layuning maipaabot, sa daigdig ang kahilingan at, rnithiin para sa bayan ng mga manghihimagsik nating mga
kababayan, marami ring mga pahayagan ang naitatag at nalirnbag nang panahon ng himagsikan.

1. Heraldo de la Revolucion – naglalathalaa ng mga dekreto ng pamahalaang mapanghimagsik, mga balita, at mga
akda sa Tagalog na pawing gumigising sa damdaming makabayan.
2. La Independencia – pinamatnugutan ni Antonio Luna na naglalayon ng pagsasarili ng Pilipinas.
3. La Republica Filipina – itinatag ni Pedro Paterno noong 1898.
4. La Libertad – pinamatnugutan ni Clemente Zulueta.

OSMEÑA COLLEGES College of Teacher Education

Aspire…Achieve…Advance!
 Ang Panitikan ng Pilipinas (MIDTERM) 13 of 16

MGA GAWAIN SA PANSARILING PAGTATAYA

PAGLALAPAT (APPLICATION)

GUMAWA NG ISANG REPLEKSYON TUNGKOL SA ISANG LIHAM NI BONIFACIO KAY ORYANG

(ISULAT SA ISANG MALINIS NA PAPEL) 1897 Mayo 1
Mahal kong Oryang, Mali ka. Hindi kita nakasalubong upang sa dulo ng kalsada, ako ay liliko sa kanan at ikaw sa kaliwa.
Sapagkat saan man tayo dalhin ng ating pakikibaka, ikaw lang ang aking itatangi at makailang ulit na ihaharap sa pulang
bandila. Hindi tayo nagpalitan ng mga kwento upang sa pinakahuling tuldok ng pangungusap, ang karugtong ay
alingawngaw ng katahimikan. Walang pagod kitang aawitan ng imnong pambayan, Oryang. Hindi kailanman ako
mauubusan ng salita upang maialay sa iyo bilang mga tula. Maging ang bulong at buntung-hininga’y magpapahayag ng
pagsinta sa tulad mong umiibig din sa bansa. Hindi tayo sabay na tumawa, nagkatinginan, at tumawa pa nang mas malakas,
upang sa paghupa ng halakhak ay may butil ng luha na mamimintana sa ating mga mata. Loobin man ng Maykapal na
pansamantala tayong magkawalay, tandaan mong ang halakhak at sigaw ng ating mga kasamahan ay sa akin rin. Hindi ka
dapat masabik sa akin sapagkat ako’y mananatili sa iyong piling. Hindi kita niyakap nang ilang ulit upang sa pagkalas ng
mga braso ko sayo ay maramdaman mong iniiwan kita. Habambuhay akong magiging tapat sa ating panata, Oryang. Kapara
ng binitawan kong sumpa sa ngalan ng bayan, tayo’y mananatiling katipun, kawal, at bayani ng ating pagmamahalan. Hindi
tayo bumuo ng mga alaala sa umaga, tanghali at gabi upang sa muli mong paggising ay maisip mong hindi tayo nagkasama
sa pakikidigma. Hindi ko man hawak ang bukas, nais kong tanganan mo ang aking pangako na ilang ulit kong pipiliing
mabuhay at pumanaw upang patunayan sa iyong mali ka. At kung magkataong ako’y paharapin sa ating anak na si Andres,
buo ang loob kong haharap sa kanya at sasabihin ko sa kanyang mali ka. Hindi ako bumati sa simula upang sa huli ay
magpaalam.
Ikaw ang aking bayan, Andres.
Mga gabay sa paggawa ng Repleksyon:
-Ikumpara ang pag-ibig ni Bonifacio kay Oryang at pag-ibig nito sa bayan.
-Ihayag an iyong naramdaman matapos mabasa ang liham
-Ikumpara ang paraan nang pagpapahayag ng pag-ibig sa panahon noon at ngayon.

OSMEÑA COLLEGES College of Teacher Education

Aspire…Achieve…Advance!
 Ang Panitikan ng Pilipinas (MIDTERM) 14 of 16

PANGHULING PAGTATAYA SA KABIHASAAN NG MODYUL

ISULAT ANG SAGOT SA ISANG MALINIS NA PAPEL

PANGALAN : ___________________________________________ SECTION: ________________
COURSE&YEAR : ___________________________________________

I. Isulat ang may-akda ng mga sumusunod:

1. Sobre La Indolencia de los Filipinos
2. Dasalan at Tocsohan
3. Ninay
4. Fray Botod
5. Se Divierten
6. Himno Nacional Filipina
7. El Verdadero Decalogo
8. Mga Alamat ng Bulakan
9. Noche Buena
10. El Pensamiento

II. Turan kung kani-kaninong sagisag ang mga sumusunod:

1. Dolores Manapat
2. Tagailog
3. Kaipulako
4. Dimasalang
5. Plaridel
6. Jomapa
7. Laong Laan
8. Pupdoh
9. Tikbalang
10. Piping Dilat

III. Piliin ang titik ng tamang sagot:

1. Nobela ni Rizal na tumatalakay sa malalang sakit sa lipunan.
a. Noli Me Tangere
b. El Filibusterismo
c. Filipinas Dentro de Cien Anos
d. Wala rito ang sagot
2. Nobela ni Rizal na naglantad ng bulok na sistema ng pamahalaan. a. Noli
b. Fili
c. Mi Ultimo Adios
d. Sobre La Indolencia de los Filipinos
3. Naging pagtnugot ng La Solidaridad
a. Antonio Luna
OSMEÑA COLLEGES College of Teacher Education
Aspire…Achieve…Advance!
 Ang Panitikan ng Pilipinas (MIDTERM) 15 of 16

b. Marcelo H. del Pilar

c. Jose Rizal
d. Graciano Lopez Jaena
4. Kilala sa pagkakaroon ng “Memoria Fotogprapica”
a. Pedro Paterno
b. Emilio Jacinto
c. Jose Ma. Panganiban
d. Jose Palma
5. Tanyag sa pagiging “Ama ng Demokrasyang Pilipino”
a. Andres Bomifacio
b. Apolinario Mabini
c. Emilio Jacinto
d. Marcelo H. del Pilar
6. Kauna-unahang nobelang panlipunan sa wikang Kastila na sinulat ni Pedro Paterno. a. A Mi Madre
b. Ninay
c. Melancholias
d. El Pensamiento
7. Isang lathalaing sinulat ni Antonio Luna na natutungkol sa pagpuna sa sayaw ng mga Kastila na halos di
na mahuluhang sinulid ang pagitan ng mga nagsisipagsayaw. a. Por Madrid
b. La Tertulia Filipina
c. Se Divierten
d. La Casa de Huespedes
8. Kilala sa pagiging "Utak ng Himagsikann
a. Apolinario Mabini
b. Emilio Jacinto
c. Andres Bonifacio
d. Jose Palma
9. Pahayagang naglathala ng mga dekreto ng pamahalaang mapanghimagsik, mga balita, at mga akda sa
Tagalog na gamising sa damdaming makabayan. a. La independencia
b. La Libertad
c. La Republica Filipina
d. Heraldo de la Revolucion
10. Kilala sa pagiging Utak ng Katipunan
a. Apolinario Mabini
b. Emilio Jacinto
c. Andres Bonifacio
d. Jose Palma

SANGGUNIAN

Semorlan, Teresita P., rubin, Ligaya T., Casanova Arthur P., Panitikan sa Nagbabagong Panahon., p. 11-71.

OSMEÑA COLLEGES College of Teacher Education

Aspire…Achieve…Advance!