SPECYFIKA PRACY PIELĘGNIARKI NA ODDZIALE PSYCHIATRYCZNYM

Zawód pielęgniarki powinien być świadomym wyborem, gdyż wiąże się on z dużą
odpowiedzialnością za życie i zdrowie innych ludzi. W kontakcie z chorym człowiekiem, a w
szczególności z chorym psychicznie, odpowiednie podejście zarówno pielęgniarki, jak i
innych osób świadczących opiekę jest wręcz koniecznością i nieodzownym elementem
wpływającym na przebieg i skuteczność procesu terapeutycznego. Pielęgniarka wchodzi w
skład zespołu terapeutycznego, która dzięki odpowiedniemu doświadczeniu i wiedzy
współpracuje z pozostałym personelem pracującym na oddziale. Współpraca powinna opierać
się na ustaleniu zakresu obowiązków, dzięki czemu następuje sprawny obieg informacji i
rzetelne ich przekazywanie, co pozwala na ocenę i ewaluację założonych działań
terapeutycznych. Zadaniem pielęgniarki, jak i całego zespołu terapeutycznego jest pozyskanie
chorego do współpracy i zachęcenia jego, czyli wzbudzenia motywacji do podjęcia
aktywności w całym procesie leczenia.

Praca pielęgniarki na oddziale psychiatrycznym różni się od innych oddziałów ilością i

charakterem obowiązków organizacyjnych. Praca ta wymaga taktu i wnikliwości
psychologicznej. Pielęgniarka pracująca na oddziale psychiatrycznym odgrywa dość istotną
rolę w całym procesie terapeutyczno-diagnostycznym. Powinna to być osoba kompetentna,
wykazująca zainteresowanie drugim człowiekiem, umiejąca wysłuchać jego problemów.
Powinna mieć szacunek i cenić jego godność. Charakteryzować ją powinna opiekuńczość,
empatia, łatwość nawiązywania kontaktów interpersonalnych. Pielęgniarka powinna być
także osobą, dzięki której pacjent będzie miał poczucie bezpieczeństwa, a tym samym
zdobędzie jego zaufanie do personelu. Jest to czasami bardzo trudne, szczególnie wtedy, gdy
pacjent przejawia ostre fazy objawów chorobowych i niejednokrotnie kontakt z pacjentem jest
w dużej mierze ograniczony. Poza tym pielęgniarka pracująca na oddziale psychiatrycznym
jest narażona na przejmowanie negatywnych uczuć chorego, dlatego powinna
charakteryzować się umiejętnością rozładowywania tych negatywnych nastawień sfery
uczuciowej.

Na podstawie literatury wykazano, że praca pielęgniarki na oddziale psychiatrycznym

ukierunkowana jest przede wszystkim na działanie psychoterapeutyczne, które wpływa na
utrwalenie pozytywnych zmian w zakresie sfery poznawczej i emocjonalno-motywacyjnej.
Pielęgniarki powinny pamiętać o pełnej kontroli swoich emocji, o konieczności stworzenia

1
kontaktu terapeutycznego z chorym. Przy tym jednak nie należy negować przeżyć pacjenta,
ani ich komentować, nie należy także umoralniać pacjenta i próbować udowadniać, że to my
mamy rację, a nie on. Podejście takie do pacjenta warunkuje uzyskanie dobrego kontaktu z
chorym, co może zaowocować brakiem zachowań agresywnych. Należy też pamiętać, aby nie
być zbyt opiekuńczym, ponieważ dążymy do całkowitego usamodzielnienia pacjenta po
opuszczeniu oddziału psychiatrycznego. Pacjent odpowiada za jakość swojego życia, a w
sytuacji, gdy będzie umiał zadbać o swoje podstawowe potrzeby, będzie czuł się dużo lepiej
jako osoba samodzielna, a jednocześnie wartościowa i potrzebna.

Oddział psychiatryczny charakteryzuje się tym, że może dojść tutaj do zaistnienia zachowań
agresywnych, co dla pielęgniarki i pozostałego personelu może być obciążeniem zarówno pod
względem fizycznym, jak i psychicznym. Należy starać się tak pracować, aby tych zachowań
agresywnych było jak najmniej. Przede wszystkim pielęgniarka powinna być dobrym
obserwatorem i powinna umieć rozpoznać przyczynę agresji. Jeśli jest to spowodowane
lękiem lub frustracją, to zazwyczaj wystarczy spokojny, lecz zdecydowany ton głosu, postawa
pełna zrozumienia i empatii. Natomiast jeśli jest to manipulacja, to musimy mieć
świadomość, iż pacjent dąży do przejęcia kontroli nad otoczeniem, aby osiągnąć swój cel.
Należy wtedy wyrazić swoją dezaprobatę i zapowiedzieć realne konsekwencje jego
postępowania. Ważne, aby pamiętać, że bezpieczeństwo chorych i personelu było
nadrzędnym celem funkcjonowania oddziału. Podstawowa zasada , to dostosowanie rodzaju
interwencji do stopnia realnego zagrożenia. W razie konieczności zastosowania przymusu
bezpośredniego należy przestrzegać wszystkich związanych z tym zasad i procedur. Działania
te wymagają od pielęgniarki umiejętności samokontroli, pełnej świadomości odczuć w
stosunku do pacjenta oraz umiejętności opanowania lęku i pełnego profesjonalizmu.

Często też na oddziale psychiatrycznym w związku z zaistniałą chorobą psychiczną, a

w szczególności w przypadku ciężkiej depresji, dochodzi do przejawów tendencji
samobójczych. Oddział powinien być tak wyposażony i zorganizowany, aby pacjenci nie
mieli dogodnych warunków do realizacji prób samobójczych. Bardzo ważna będzie tu
obserwacja i znajomość zachowań pacjentów. Tu pielęgniarka pełni rolę nadrzędną, aby
poprzez szybką interwencję zapobiec tragedii.

Wyzwaniem w pracy pielęgniarki jest także zapewnienie pacjentowi odpowiedniego

kontaktu z rodziną. Prawidłowe relacje rodzinne warunkują pozytywny przebieg leczenia.
Pielęgniarka przejmuje tu rolę mediatora. Zdarza się jednak, że rodzina unika kontaktu z
pacjentem. Sytuacje te są o tyle trudne, że czasem nie dysponujemy danymi o rodzinie, a ona
2
sama unika kontaktu z lekarzem, czy pielęgniarką. Pacjent w tej sytuacji czuje się
nieszczęśliwy i odrzucony. Wówczas wspólnie z pacjentem pracuje się nad jego celami
życiowymi na przyszłość, odnalezieniem sensu życia i oparcia w innych osobach spoza
personelu i pacjentów oddziału. Pracując z chorymi psychicznie staramy się, aby po
opuszczeniu oddziału nie czuli się odrzuceni, czy gorsi. Dążymy do ich usamodzielnienia i
poczucia motywacji oraz siły do tego, że mogą sobie poradzić, by funkcjonować jako odrębna
jednostka społeczna poza oddziałem.

Jednak nie można pominąć faktu, iż pracując na oddziale psychiatrycznym

pielęgniarka narażona jest na stres, silne emocje, agresję ze strony pacjenta oraz trudne
warunki pracy. Niejednokrotnie pacjenci do oddziału przyjmowani są bez zgody, wbrew jego
woli, dlatego niechętnie godzą się na współpracę z personelem. Dodatkowym problemem
może być utrudniona komunikacja ze strony pacjenta. Pracę pielęgniarki na oddziale cechuje
stałe narażenie na trudne warunki pracy, na co składa się presja pilnych zadań i
odpowiedzialność za życie pacjentów, intensywność relacji z ludźmi, niejasność roli, duże
obciążenie pracą i jej szybkie tempo, długie godziny pracy i nieregularny system pracy
zmianowej.

Podsumowując, do czynników budujących specyficzny kontakt z pacjentem należą

uwarunkowania osobowościowe pielęgniarki oraz innych osób świadczących opiekę, a także
przygotowanie i dyspozycyjność emocjonalna do pracy z ludźmi chorymi psychicznie oraz
umiejętność stworzenia poczucia bezpieczeństwa i stabilizacji w środowisku szpitalnym.
Umiejętność rozwiązywania konfliktów niweluje lęki i niepewność chorych. Bardzo istotną
rolę odgrywa też odpowiednie wyposażenie oddziału, np.: w sale terapeutyczne, gdzie jest
możliwość rozwijania swoich talentów i dobrego wykorzystania czasu.

Pacjent czuje się potrzebny, niejednokrotnie odkrywa swoje talenty i zainteresowania.

Jednocześnie oddział powinien być bezpieczny, odpowiednio zabezpieczony, aby pacjent nie
miał możliwości ucieczki, czy zrobienia sobie lub komuś krzywdy.

Literatura:

1.Kurpas D.,Miturska H., Kaczmarek M.: Podstawy psychiatrii dla studentów pielęgniarstwa.
Wydawnictwo Continuo, Wrocław 2009

3
2.Wilczek-Różyczka E.: Komunikowanie się z chorym psychicznie. PZWL 2019