T.C.

MERSİN ÜNİVERSİTESİ
MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ
KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

KM 401 KİMYA MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI-2

DENEY- 2 SIVI SIVI EKSTRAKSİYON İŞLEMİ

(01-03-2022)

ÖĞR. GÖR. D. UZUNOĞLU DOĞRUYOL

GRUP-1 ÜYESİ
BARAN YILMAZ 17-157-014

RAPOR VERİLİŞ TARİHİ:08-03-2022

MERSİN
SUNUM/ÖZ
1.Grup olarak 2.Deneyin konusu olan sıvı-sıvı ekstraksiyon ile ayırma deneyi yapıldı. Bu
deneyde ayırma işlemi için ayırma hunisi kullanılarak ayırma işlemi sonucunda kütle transferi
amaçlanmıştır. Deneyde 5 farklı çözücü kullanılarak ayırma işlemi gerçekleştirilip gerekli
ölçümler yapılmış ve kaydedilmiştir. Deney sonuçları kaydedilmiş, gerekli hesaplamalar
yapılmış, sonuçlar karşılaştırılmış ve yorumlanmıştır. Deney sırasındaki yardımlarından ve
aktardığı bilgilerden dolayı Öğr. Gör. GÜRBÜZ ÇOMAK hocamıza sonsuz teşekkür ederiz.

SAYGILARIMLA

Baran YILMAZ
 İÇİNDEKİLER
SUNUM/ÖZ
1. TEORİ
2. DENEYSEL YÖNTEM
2.1. Deneyin Amacı
2.2. Deney Sistemi
2.3. Deneyin Yapılışı
3. BULGULAR VE TARTIŞMA
4. SONUÇ
5. SİMGELER VE KISALTMALAR
6. KAYNAKLAR
7. EKLER
7.1. Veriler
7.2. Hesaplama
1. TEORİ
Herhangi bir fazda bulunan bileşiğin bir başka faza çekilmesi işlemine ekstraksiyon denir.
Ekstraksiyon bir tepkime karışımından bir bileşiği ayırmada en çok kullanılan bir yöntem
olup, kısaca bir karışımdan bir bileşiği çözücü ile çekme işlemi olarak tanımlanabilir. Amaç,
çözeltilerden, katı veya sıvı karışımlardan bir maddeyi ayırmak ve istenmeyen safsızlıklardan
uzaklaştırmaktır.

Ekstraksiyon;

• Katı-Sıvı Ekstraksiyonu

• Sıvı-Sıvı Ekstraksiyonu

olmak üzere iki ana başlık altında toplanır.

Katı-sıvı ekstraksiyon; başlıca doğal ve biyolojik örneklerle ilgili uygulamalarda kullanılır.

Katı-sıvı ekstraksiyonunda katının içerdiği maddelerden biri veya bir bölümü uygun bir
çözgen ile ekstrakte edilir. Katıların ekstraksiyonu genellikle uzun zaman aldığı için sürekli
ekstraksiyon yöntemleri tercih edilir. Katı-sıvı ekstraksiyonunda ise Soxhlet Ekstraktörü
denen bir cihaz kullanılır.

Bir çözelti içerisinde bulunan bir veya daha fazla bileşeni, bu çözeltiyi uygun bir çözücü ile
temasa getirerek, çözeltiden uzaklaştırma işlemine sıvı-sıvı ekstraksiyonu denir.

Sıvı-sıvı ekstraksiyonu; birbiri içinde çözünmeyen, karışmayan ve aynı kap içerisine

konulduklarında dışarıdan bir etki yapılmadığı takdirde ayrı fazlar halinde kalan iki sıvı
arasındaki kütle aktarımıdır. Biri girdi diğeri çözücü olarak adlandırılan bu ikili sistemde
çözücü, girdi içerisindeki istenilen bileşene seçimli olarak hareket eder.

Şekil - Bir Ekstraksiyon Sisteminin Bileşenleri

Nernst’in dağılım prensibine göre bir maddenin A ve B fazlarındaki konsantrasyonları
arasındaki ilişki CA /CB = K(sabit) şeklindedir. Maddenin iki farklı fazdaki konsantrasyonu
maddenin o fazdaki çözünürlüğü ile ilgilidir. Organik kimyasal bileşikler suda çözünmediği
için veya çok az çözündüğü için ayrı bir faz halinde ayrılırlar. Suda çözünmüş halde bulunan
az miktardaki organik bileşiğin uygun bir çözücüdeki çözünürlüğü sudaki çözünürlüğünden
daha çok olduğundan bu bileşik ekstraksiyon ile sudan çekilir. Organik bileşiğin su ve organik
çözücü içerisindeki çözünürlük derecelerinin birbirine çok yakın olması durumunda ters akım
ekstraksiyonu uygulanır.

Şekil - Tek kademeli sıvı-sıvı ekstraksiyonuna ait şematik gösteri

Tek kademeli sıvı-sıvı ekstraksiyonu tekniğinde; girdi akımlarından besleme akımı (F),
çözünen (A) ve taşıyıcı çözücü (B) bileşenlerinden oluşurken çözücü akımı (S) saf bir
çözücüden veya çözücü karışımından oluşabilir. Ekstraksiyon çıkış akımlarından olan ekstrakt
akım (E), çözücü (S), çözünen (A) ve az miktarda taşıyıcı çözücü (B) bileşenlerini içerirken
rafinat akım (R), az miktarda çözücü (S), çözünen (A) ve taşıyıcı çözücü (B) bileşenlerini
içerir.

i- F + S = M = E + R toplam kütle denkliğ

i ii- F(xA)F + S(yA)S = M(xA)M = E(yA)E + R(xA)R çözünen (A) için

iii- F(xS)F + S(yS)S = M(xS)M = E(yS)E + R(xS)R çözücü (S) için

Ayırma işlemi olarak distilasyon veya ekstraksiyon proseslerinden Hangisinin seçileceği
maliyet analizine bağlıdır. Ekstraksiyonda kullanılan çözücünün geri kazanımı ekstra maliyet
getirdiği için genellikle daha pahalıdır.

Bu demkektir ki prosesde ekstraksiyon ünitesinden sonra bir adet daha ayırma ünitesinin yer
alması gerekir. Çözücü ile istenilen bileĢeni birbirinden ayırmak amacıyla. Bu genellikle bir
distilasyon kolonudur.

Sıvı-sıvı ekstraksiyonu bir deney tüpü içerisinde veya ayırma hunisi kullanılarak yapılsa bile,
birbiri ile karışmayan iki sıvı çalkalanarak moleküllerin birbiri ile temas etmeleri sağlanır ve
böylece istenilen bileşenin çözücü fazına transferi başarılmış olur.

Şekil - Bileşenlerin Fazlar Arası Transferi

Sıvı sıvı ekstraksiyonunda karışımdan çekilecek maddeye göre uygun çözücünün seçilmesi
oldukça önemlidir. Bu çözücü,

• Kaynama noktası düşük olmalı,

• Karışımdan kolay ayrılabilmeli,

• Zehirli olmamalı,

• İstenen madde dışındaki maddeleri çözmemeli,

• Ucuz olmalı ve kolay temin edilebilir olmalıdır.

Sıvı sıvı ekstraksiyon verimini etkileyen faktörler aşağıdaki gibidir.

• Temas yüzey alanı

• Temas Süresi

• Dolgu hacmi

• Kolun yüksekliği

• Besleme, ekstrakt ve rafinat akış hızları

• Dağılım katsayısı

2.DENEYSEL YÖNTEM
 2.1. Deneyin Amacı
Tek kademeli kesikli olarak işletilen bir ekstraksiyon sürecinde ikili bir karışımdan
istenilen ürünün uygun bir çözücü ile ekstraksiyon sürecinin incelenmesidir.

2.3.Deney Sistemi

Şekil 1. Deney düzeneğine ait görsel Şekil 2. Deney düzeneğine ait şematik gösterim

2.4.Deneyin Yapılışı
 Hazırlık 0,03N’lık benzoik asit 10’ar mL numune alınarak ayırma hunilerini konuldu.
Numuneler üzerine 10’ar mL kloroform, aseton ,diklorometan ,toluen ve dietileter
çözücülerinden ilave edildi.
 Ayırma hunileri 5’er dakika süre ile çalkalandı. Belirli aralıklarla musluk açılarak
içerideki basınç fazlası çıkması sağlandı. Fazlar birbirinden iyice ayrılınca alttaki
fazlar toplama kabına alındı.
 Sulu fazdaki benzoik asit miktarı daha önceden hazırlanmış olan NaOH çözeltisi ile
titre edilmiştir. NaOH sarfiyatlarına bakılarak sulu fazdaki ve organik fazdaki asit
miktarları hesaplanmıştır.

3. BULGULAR VE TARTIŞMA