T.C.

MERSİN ÜNİVERSİTESİ
MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ
KİMYA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

KM 401 KİMYA MÜHENDİSLİĞİ LABORATUVARI-2

DENEY- 1 ÇİFT BORULU ISI DEĞİŞTİRİCİLERDE TOPLAM

ISI TRANSFER KATSAYISININ BELİRLENMESİ
(22-02-2022)

ÖĞR. GÖR. D. UZUNOĞLU DOĞRUYOL

GRUP-1 ÜYESİ
MAZLUM YILMAZ 17-157-016

RAPOR VERİLİŞ TARİHİ:01-03-2022

MERSİN
SUNUM/ÖZ
1.Grup olarak 1.Deneyin konusu olan çift borulu ısı değiştiricide toplam ısı transfer
katsayısının belirlenmesi deneyi yapıldı. Bu deneyde laboratuvar Armfield marka çift borulu
ısı değiştirici kullanarak toplam ısı transfer katsayısının belirlenmesi için amaçlanmıştır.
Deneyde çift borulu ısı değiştirici akış düzenini değiştirerek sıcak suyun ve soğuk suyun giriş
ve çıkış sıcaklıkları ölçülmüştür ve kaydedilmiştir. Deney sonuçları kaydedilmiş, gerekli
hesaplamalar yapılmış, sonuçlar karşılaştırılmış ve yorumlanmıştır. Deney sırasındaki
yardımlarından ve aktardığı bilgilerden dolayı Öğr. Gör. D. UZUNOĞLU DOĞRUYOL
hocamıza sonsuz teşekkür ederiz.

SAYGILARIMLA

Mazlum YILMAZ
 İÇİNDEKİLER
SUNUM/ÖZ
1. TEORİ
2. DENEYSEL YÖNTEM
2.1. Deneyin Amacı
2.2. Deney Sistemi
2.3. Deneyin Yapılışı
3. BULGULAR VE TARTIŞMA
4. SONUÇ
5. SİMGELER VE KISALTMALAR
6. KAYNAKLAR
7. EKLER
7.1. Veriler
7.2. Hesaplama
1. TEORİ
Isı değiştiricileri, mühendislik uygulamalarında karşımıza çok çıkan, farklı sıcaklıktaki iki
veya daha fazla akışkanının ısı geçişini sağlayan cihazlardır. Kullanım amaçlarına göre ısı
değiştiricileri değişik kapasitelerde, boyutlarda ve tiplerde olabilmektedirler.

Isı değiştiricileri mühendislik uygulamalarında sıkça kullanılan ve farklı sıcaklıklardaki

akışkanlar arasındaki ısı değişimini mümkün kılan önemli cihazlardan birisi olmakla beraber
çok çeşitli endüstrilerde ısıtma, ısı depolanması, iklimlendirme, soğutma tesisatlarında,
alternatif enerji kaynaklarının kullanımında ve benzeri birçok yerde kullanılırlar. Isı
değiştiricileri aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir:

 Isı Değişim Şekline Göre Sınıflama

a) Doğrudan temasın olduğu ısı değiştiriciler
b) Akışkanlar arasında doğrudan temasın olmadığı ısı değiştiriciler
 Konstrüksiyon Özelliklerine Göre Sınıflama
a) Borulu ısı değiştiricileri
b) Levhalı ısı değiştiricileri
c) Kanatlı yüzeyli ısı değiştiricileri
 Akıma Göre Sınıflama
a) Çok geçişli ısı değiştiriciler
b) Tek geçişli ısı değiştiriciler
 Isı Geçiş Mekanizmasına Göre Sınıflama
a) İki tarafta da tek fazlı akış
b) Bir tarafta tek fazlı, diğer tarafta çift fazlı akış
c) İki tarafta da çift fazlı akış
d) Taşınım ve ışınımla beraber ısı geçişi
 Farklı Akışkan Sayısına Göre Sınıflama

1. Isı Değişim Şekline Göre Sınıflama:

a) Doğrudan temasın olduğu ısı değiştiricilerinde gerek akışkan ve katı maddeler gerekse
iki akışkan birbirlerine doğrudan karıştırılır veya temas etmeleri sağlanır. İki akışkan
kullanıldığı durumlarda genelde akışkanlardan biri gaz, diğeri buharlaşma basıncı
düşük olan bir sıvı seçilir. İşlem bitiminde iki akışkan kendiliğinden ayrılır. Bu tip ısı
değiştiriciye örnek olarak ‘Buhar Enjeksiyonlu’ ve ‘Buhar Enfüzyonlu’ ısı
değiştiricileri örnek gösterilebilir.
b) Akışkanlar arasında doğrudan temasın olmadığı ısı değiştiricileri üç grupta
inceleyebiliriz. Bu tip ısı değiştiricilerinde temel prensip ısıyı önce sıcak akışkandan
ayırıcı yüzeye veya bir kütleye iletip, daha sonrada bu ısıyı ara yüzeyden veya
kütleden soğuk akışkana geçirmektir. Bu tip ısı değiştiricileri, yüzeyli (ince cidarlı
boru veya levha), dolgu maddeli (rejeneratör) veya akışkan yataklıdır.
2. Konstrüksiyon Özelliklerine Göre Sınıflama:
a) Borulu ısı değiştiricileri: bu tip ısı değiştiricilerinde; boru çapının, boyunun ve
boruların düzeninin kolayca değiştirilebilmesi, projelendirmede büyük kolaylıklar
sağlar. Bunun yanı sıra geometrisi sayesinde dairesel kesitli boruların kullanıldığı
ısı değiştiricileri yüksek basınçlarda rahatlıkla kullanılabilir.
b) Levhalı ısı değiştiricileri: Borulu tipte olan ısı değiştiricilerine nazaran yüksek
sıcaklık ve yüksek basınçlara daha az dayanıklı olan levhalı ısı değiştiricilerinde
esas ısı geçişinin olduğu yüzeyler genelde düz veya dalgalı ince metal levhalardan
yapılır. Plakalı ısı değiştiricileri olarak da adlandırılan bu tip ısı değiştiricilerinde
plakaların üzerinde akışkan için giriş, çıkış bağlantıları bulunmaktadır.
c) Kanatlı yüzeyli ısı değiştiricileri: Borulu ve levhalı ısı değiştiricilerinde ısı taşınım
katsayısının küçük olduğu akışkan tarafına kompaktlığı ve ısıl iletkenliği arttırmak
amacı ile kanat adı verilen ısıtma yüzeylerini arttıran çıkıntılar eklenir. Bu sayede
küçük hacimde daha fazla ısı geçişi sağlanabilir; ancak dikkat edilmesi geren bir
husus ilave edilen kanatların oluşturduğu ilave basınç kayıplarıdır.

3. Akıma Göre Sınıflama:

Isı değiştiricileri akıma göre tek geçişli veya çok geçişli olarak sınıflandırılabilirler.
a) Çok geçişli ısı değiştiriciler, çapraz-ters ve çapraz-paralel akımlı düzenlemeleri, çok
geçişli gövde borulu ısı değiştiricileri, çok sayıda paralel levha geçişli düzenlemeleri
kapsarlar.
b) Tek geçişli ısı değiştiricileri ise paralel, ters ve çapraz akımlı olmak üzere üç
gruptan oluşan tek geçişli ısı değiştiricilerinde iki akışkan ısı değiştirici içinde
birbirine göre sadece bir kere karşılaşırlar. Tek geçişli ısı değiştiricileri paralel
akımlı, ters akımlı ve çapraz akımlı ısı değiştiricilerine ayrılabilir.

 Paralel Akımlı Isı Değiştirici

Aktarılan ısı=- sıcak akışkanın verdiği ısı miktarı= Soğuk akışkanının aldığı ısı miktarı
 Q=-Wh.Cph.(Th2-Th1) = Wc.Cpc.(Tc2-Tc1)= Uo.Ao.ΔTLM

ΔT1= Th1-Tc1

ΔT2= Th2-Tc2

ΔTLM= (ΔT1 - ΔT2 )/ ln( ΔT1 /ΔT2 )

 Ters Akımlı Isı Değiştirici

Aktarılan ısı=- sıcak akışkanın verdiği ısı miktarı= Soğuk akışkanının aldığı ısı miktarı

Q=-Wh.Cph.(Th2-Th1) = Wc.Cpc.(Tc2-Tc1)= Uo.Ao.ΔTLM

ΔT1= Th1-Tc1

ΔT2= Th2-Tc2

ΔTLM= (ΔT1 - ΔT2 )/ ln( ΔT1 /ΔT2 )

Çift borulu ısı değiştiricilerde içteki boruda bir akışkan akarken diğer akışkan ise gövdede (iki
boru arasında) akmaktadır. Eğer içteki boruda sıcak akışkan akıyorsa ısı, içteki borunun iç
çapından dıştaki borunun dış çapına doğru aktarılacaktır. Isı, içteki sıcak akışkandan içteki
borunun iç yüzeyine konveksiyonla, içteki borunun iç çeperinden dış çepere doğru(boru duvar
kalınlığı boyunca) kondüksiyonla transfer edilir. Isı değiştiricilerde birden fazla akışkan
olduğu ve konveksiyonel ve kondüskiyonel ısı transferi etkilerini içeren toplam ısı transfer
katsayısı (U) kullanılmaktadır.

Kondüksiyonla (iletim) ısı transferi Eşitlik 1. De verilen ‘’Fourier yasası’’ ile tanımlanır:

(1)

K: Isı iletim katsayısı (W/m.k)

A: Isı transfer yönüne dik duvar alanı (m²)

Dx: Isının transfer olduğu yol uzunluğu (m)

Dt: Sıcaklık değişimi (k)

Konveksiyonla (taşınım) ısı transferi, Eşitlik 2. De verilen ‘’Newton’un soğutma yasası’’ ile
ifade edilir:

(2)

h: Konvektif ısı transfer katsayısı (W/m².K)

A: Isı transfer yönüne dik duvar alanı (m²)

T1,T2: Sıcaklık (k)

Isı değiştiricilerinde zamanla Kirlenme gerçekleşir. Kirlenme bir eşanjörün parçaları üzerinde
değişik tür birikintilerin oluşması anlamına gelen bir terimdir. Eşanjördeki kirlenme,
verimlilik kaybına neden olur Bu durum kendini daima eşanjördeki sıcaklık ve basınçlardaki
değişmeyle kendini gösterir. Sonuç olarak ısı transfer hızı azalır.

2. DENEYSEL YÖNTEM
2.1. Deneyin Amacı
Birbirinden duvar ile ayrılmış, içerisinde akışkan olan ve birinden diğerine dolaylı
yoldan ısıtma veya soğutmanın yapıldığı sistemlerin (ısı değiştirici) incelenmesi ve
 sistem parametrelerinin gerçekleşen ısı transferine ve çeşitli tasarım parametrelerine
olan etkisinin araştırılması.

2.2. Deney Düzeneği

2.3. Deneyin Yapılışı

 Deneye başlamadan önce sıcak akışkan için sıcak suyun sıcaklığı ayarlandı.
 Deneye başlamadan önce vanalar paralel akış konumuna getirildi.
 Soğuk su musluğu açılarak soğuk suyun ısı değiştiricide akışı başlatıldı.
 Sıcak su istenilen sıcaklığa ulaştığında sıcak su sisteme pompalandı.
 Sıcak ve soğuk akışkanların hacimsel akış hızları istenilen değerlere ayarlandı.
 Sıcak ve soğuk akışkanların giriş ve çıkış sıcaklıkları dengeye geldiğinde sıcaklık
değerleri kaydedildi.
 Bu deney her işlem tipi için, akış hızları değiştirerek her tip için 4 kez tekrarlandı.
3. BULGULAR VE TARTIŞMA
Deney sisteminde hacimsel akış ölçerlerin akışkanların çıkış bölgesinde bulunmasının nedeni
tasarım amaçlı olduğudur. Hacimsel akış hızı sisteme girerken ve sistemden çıkarken
değişmeyeceği için çıkışta bulunması hesaplamaları etkilemeyecektir.

Isı transferine etki edecek en önemli faktör ise “Kirlenme Faktörü’’ dür. Bazı akışkanlar
korozif etkiye sahip olduğundan ve yüzey ile reaksiyon verebileceğinden, akışkanın hızına,
akışkanın yüzeyle temas etme süresine bağlı olarak borunun iç yüzeyinde birikmelere neden
olduğundan sistemde verimlilik kaybına neden olur. Eğer ortamda kirlenme varsa
hesaplamalarda direnç olarak yazılır.

Paralel ve zıt akım arasında çift borulu ısı değiştirici için en verimli olan akış türü zıt akımdır.
Çünkü zıt akımda soğuk su, taze sıcak su ile daha fazla karşılaştığı için verimlilik artacaktır.
Paralel akımlı ısı değiştiricide ise hem soğuk hem de sıcak suyun beraber aynı yönde
ilerledikleri için taze sıcak su ile temas eden soğuk su miktarı az olacaktır, verim de buna
bağlı olarak az olacaktır. Bu da tercihimizi zıt akımdan yana kullanmamıza neden olur. Ayrıca
sistemdeki borunun uzunluğu ve borunun çapı sabit olduğu göz önünde bulundurularak
yorumlar yapılır.

Sistemde iki borunun ortasında termometre bulunmaktadır. Bu termometre sıcak ve soğuk

akışkanın ortalama sıcaklıklarını ölçer. Biz ortalama sıcaklığı teorik olarak da ölçebiliriz ama
sistem koşullarında ki değişliklerden dolayı sağlıklı ölçüm için sistemde sistemdeki
termometreler okunur.

Sisteme etki eden parametlere bakacak olursak bunlar; boru çapı, uzunluk, hacimsel akış hızı,
akışkanların sıcaklıkları, basınç, kirlenme faktörüdür. Bunlar sistem verimliliğini etkileyecek
faktörlerdir.

4. SONUÇ
Yapılan deneyde, toplam ısı transferin katsayısın bulmak amaçlanmıştır. Yaptığımız deneyde
zıt ve paralel akımlar için kaydettiğimiz giriş ve çıkış sıcaklıkları ve akış debileri kaydedildi.
Her iki akım içinde ortalama sıcaklık değerleri bulunarak suyun fiziksel özellikleri(yoğunluk,
viskozite, Cp, Pr, ksu değeri) belirlendi. Bu değerler ile Reynold sayısını hesaplayıp akışkanın
türü belirlendi. Akışkanların türü belirlendikten sonra uygun olan korelasyonu kullanarak hi
ve ho değerleri hesaplandı ve ısı transfer miktarı belirlendi. Sonra da her debi için toplam ısı
transfer katsayısı hesaplandı. Çift borulu ısı değiştiricilerin avantajların

5. SİMGELER VE KISALTMALAR
K: ısı iletim katsayısı (W/m.k)

A: ısı transfer yönüne dik duvar alanı (m²)

dx: ısının transfer olduğu yol uzunluğu (m)

dT: sıcaklık değişimi (k)

h: Konvektif ısı transfer katsayısı (W/m².K)

T1,T2 : sıcaklık (k)

‘’i’’ : alt indisi boru içini

‘’o’’ : alt indisi boru dışıdır

Ai: içteki borunun yüzey alanı (Ai=π.Di.L)

Ao: dıştaki borunun yüzey alanı (Ao= π.Do.L)

L: borunun uzunluğu

Re: Reynold Sayısı

D: boru çapı (m)

V: akışkanın ortalama çizgisel hızı (m/s)

Ρ: akışkanın yoğunluğu (kg/m³)

μ: akışkanın viskozitesi (kg/m.s)

6. KAYNAKLAR
 https://polen.itu.edu.tr/bitstream/11527/9843/1/9916.pdf
 https://www.ktu.edu.tr/dosyalar/makina_89e52.pdf
 https://depo.btu.edu.tr/dosyalar/kimyamuh/Dosyalar/3-ISI%20DEGISTIRICI(1).pdf
  Mersin üniversitesi mühendislik fakültesi kimya mühendisliği bölümü ders 402 KML
II deney föyü

7. EKLER

7.1.
Tablo 1: Paralel akış konumunda okunan sıcaklık değerleri

Qh Qc (L/min) Th,g Th,ç Th.ort Tc,g Tc,ç Tc ort

(L/min) (oC) (oC) (oC) (oC)
1 1 60 50 55 20 34 27
2 1 60 54 57 20 40 30
2 2 60 52 56 20 35 27,5
4 2,5 60 55 57,5 20 37 28,5

Tablo 2 : Zıt akış konumunda okunan sıcaklık değerleri

Qh Qc (L/min) Th,g Th,ç Th ort Tc,g Tc,ç Tc ort

(L/min) (oC) (oC) (oC) (oC)
1 1 60 50 55 20 37 28,5
2 1 60 55 57,5 20 43 31,5
2 2 60 51 55,5 20 36 28
4 2,5 60 54 57 20 38 29

Tablo 3 : Suyun fiziksel özellikleri

7.2. Hesaplamalar
1.Zıt Akım:

Q=1 L/min