ĐẠO HÀM RIÊNG & VI PHÂN CỦA HÀM NHIỀU BIẾN

Bài 1. Tính đạo hàm riêng của các hàm sau:

z x

1) f  x, y, z     ;
y
f x, f y, f z 2) f  x, y   tan  x  y   e ; y
f x, f y
x

4) f  x, y   f  x  y, x 2  y 2  ; f x, f y
x
3) f  x, y   arcsin ; f x, f y
x y
2 2

5) f  x, y, z   f  x2  y 2 , y 2  z 2 , z 2  x2 ;  f x, f y, f z

6) f  x, y   ln  x 2  y 2  ;
x
f xy 7) f  x, y   arctan ; f xx , f xy
y

8) f  x, y   ln  x 2  y  ; f xx 1, 0  , f xy  0,1 9) f  x, y   e 2 x 3 y ;  , f xyx

f xxy 

10 f
10) f  x, y    2 x  1 e x2 y
;
x10

 x2  y 2
 xy ;  x, y    0, 0  2 f 2 f
11) f  x, y    x 2  y 2 . Tính  0, 0  &  0, 0  .
 xy yx
 0 ;  x, y    0, 0 
Bài 2. Tính đạo hàm riêng của các hàm hợp, hàm ẩn sau:
dz
1) Tính :
dt

a) z  sin x cos y; x   t , y  t b) z  x ln  x  2 y  ; x  sin t , y  cos t

d) z  z  tet , t 2  sin t 
y
c) z  xe ; x  t 2 , y  1  t
x

2) Tính các đạo hàm tương ứng:

u
a) f  u, v    euv ; u  x 2 y  2 x, v  ye xy . Tính f x, f y .
v

 f  u   u 3  sin u
b)  . Tính f xx , f xy .
 u  2 xy  e x

x y
c) f  u   arctan u ; u   . Tính f x, f y .
y x
 df f
d) f  x, y   e xy  ln  xy  ; y  sin 3 x . Tính ; .
dx x

3) Tính các đạo hàm của hàm ẩn sau:

a) e x  y  x 2  y 2  2 x; y  y  x  . Tính y x .

z z
b) e x  y  z  2 x  3 y  z 2  1; z  z  x, y  . Tính ; .
x y

z z
c) xyz  sin  x  y  z  ; z  z  x, y  . Tính ; .
x y

2 z
d) xyz  x 2  y 2  2 z  3; z  z  x, y  . Tính .
xy

Bài 3. Chứng minh rằng:

f f
1) f  x n  f  2  thỏa mãn phương trình x  2 y  nf .
y
x  x y

2 f 2 f
2) f  x, y   e  x cos y  e  y cos x thỏa mãn phương trình   0.
x 2 y 2

f f
3) f  x, y   ln  x 2  xy  y 2  thỏa mãn phương trình x y  2.
x y

Bài 4. a) Tìm vi phân của các hàm tại các điểm đã chỉ ra:
   
1) f  x, y, z   cos  xy  xz  . Tìm df 1; ;  .
 6 6

2) f  x, y   x ln  xy  . Tìm df 1,1 .

 x
3) f  x, y   f  xy;  . Tìm df & df  0,1 .
 y 

1
4) f  x, y   . Tìm df 1,1 .
ln  x  2 y 

5) f  x, y   f  x 2  2 y, e xy  . Tìm df  x, y  .

6) z  f  ln w  , w  x 2  y 2 . Tìm d 2 z  x, y  .

7) z  f  xy, x 2  y 2  . Tìm d 2 z  x, y  .

x
8) z  x  f   . Tìm d 2 z  x, y  .
 
y
 b) Áp dụng vi phân tính gần đúng:

1) f   0.97 2.02 2) f   4.05   2.93

2 2

1.03
2

4) f  1.04   ln 1.02 
1.99
3) f 
0.98  1.05
3 3
4

c) Xét sự liên tục và khả vi của các hàm số:

1) f  x, y   3 xy 2) f  x, y   3 x 3  y 3

 x3 y
; x2  y 2  0
3) f  x, y   xy 4) f  x, y    x 6  y 2
 0 ; x2  y 2  0


Bài 5. Tính đạo hàm theo hướng:

1) f  x, y   x3  3x 2 y  3xy 2  1 tại M  3,1 theo hướng từ điểm này đến N  6,5  .

2) f  x, y   ln  x2  y 2  tại P 1,1 theo hướng phân giác của góc phần tư 𝐼.

3) f  x, y   3x 4  xy  y 3 tại Q 1, 2  theo hướng góc lượng giác   135o .

y 1 3
4) f  x, y   arctan tại M  ;  theo hướng của vectơ bán kính AM của đường tròn
x 2 2 
x2  y 2  2 x (A là tâm đường tròn).

5) f  x, y, z   x 2  3 yz  4 tại B 1, 2, 1 theo hướng của vectơ tạo với các trục tọa độ
những góc nhọn bằng nhau.
6) f  x, y   x  2 yz tại C  0,1,1 theo hướng dương của 𝑂𝑥.

7) f  x, y, z   xyz  2 xy 2  yz 3 tại E 1,1, 2  lần lượt theo các hướng mà f  x, y, z  tăng

nhanh nhất và giảm nhanh nhất.
 ĐÁP SỐ

Bài 1. Tính đạo hàm riêng của các hàm sau:

 tan  x  y  
z z x
z y z y
1) f x     ; f y    ; 2) f x  e 1  tan 2  x  y  
y

x x y x  y 
x tan  x  y  
z
 y  y 
x
f z    ln   f y  e 1  tan 2  x  y  
y

x x  y2 
y xy 4) f x  fu  fv  2 x ; f y  fu  f v  2 y
3) f x  ; f y  
x y
2 2
y x2  y 2   với u  x  y, v  x2  y 2
x  fu x  f w 4 xy
5) f x   ; 6) f xy  
x y 2 2
z x
2 2
 x  y2 
2

y  fu y  f v
f y   ;
x2  y 2 y2  z2
z  f v z  f w
f z   ;
y2  z2 z 2  x2
với
u  x2  y 2 , v  y 2  z 2 , w  z 2  x2

2 xy x2  y 2
7) f xx   ; f xy  2 x 2  2 y
8) f xx 1, 0  
x 2
y 
2 2
x 2
y 
2 2

x 2
 y
2
 2
x 1, y  0

2x
f xy  0,1   0
x  y
2 2

x  0, y 1

  f xyx
9) f xxy   12e 2 x 3 y 10 f
10)   23  2 x  e x  2 y
x10
2 f 2 f
11)  
0, 0  1 ;  0, 0   1
xy xy
Bài 2. Tính đạo hàm riêng của các hàm hợp, hàm ẩn sau:

dz sin  t sin t
1.a)   cos  t cos t 
dt 2 t

dz sin t  cos t  2sin t 

1.b)  cos t ln  sin t  2 cos t  
dt sin t  2 cos t
 1t

1.c)
dz

et
2
 2t 2
 t  2
1.d)
dz z z
  t  1 et   2t  cos t  với
dt t dt u v

u  tet , v  t 2  sin t

2 xy  2 x 2 y  2 x xy   x 2 y  2 x  ye xy
2.a) f x 
ye xy

e xy
  x 2 2
y  4 xy  2  ye

x3 y  x 2 x 2 y  2 x xy   x 2 y  2 x  ye xy
f y  xy
 2 xy
  x3 y 2  4 x 2 y  2 x  e
ye ye

2.b) f xx   6u  sin u   2 y  e x    3u 2  cos u  e x

2

u  2 xy  e x
f xy  12u  2sin u   2 xy  xe x   6u 2  2 cos u

x2  y 2 xy y 2  x2 xy
2.c) f x  ; f  
2  x  xy  x y  x  y 2  y  x y  xy  x  y
3 2 2 2 2 y 3 2 2 2 2

f xe x sin x sin 3 x  1 df
 
3
sin x  3x cos x
  xe x sin x sin 3 x  1
3
2.d) ;
x x dx x sin x

e x y  2 x  2
3.a) yx   với y  y  x 
e x y  2

z e x  y  z  2 z e x y z  3
3.b)   x y  z ;   x y z với z  z  x, y 
x e  2 z y e  2z

z yz  cos  x  y  z  z xz  cos  x  y  z 
3.c)  ;  với z  z  x, y 
x xy  cos  x  y  z  y xy  cos  x  y  z 

2 z   z  2 y 2  2 z
3.d)    với z  z  x, y 
xy x  y   xy  2 2

Bài 4. a) Tìm vi phân của các hàm tại các điểm đã chỉ ra:

   3  
1) df 1; ;     dx  dy  dz  2) df 1,1  dx  dy
 6 6 2 3 

 1   x  x
3) df  x, y    y  fu   f v  dx   x  f t 2
 f v  dy với u  xy, v  ;
 y   y  y

df  0,1   f u  0,1  f v  0,1  dx

1
4) df 1,1    dx  2dy 
3ln 2 3
5) df  x, y    fu  2 x  f v  ye xy  dx   2 f u  f v  xe xy  dy với u  x2  2 y, v  e xy

6) d 2 f  x, y  
2
 
 2 x 2 f uu   y 2  x 2  f u dx 2  4 xy  f uu  f u  dxdy
x 2
y 
2 2


  x 2  y 2  fu  2 y 2 f uu dy 2 
 
với u  ln  x 2  y 2 

7) d 2 f  x, y   fuu  ydx  xdy   4 f uv  ydx  xdy  xdx  ydy   4 f vv  xdx  ydy 
2 2

2 fudxdy  2 f v  dx 2  dy 2 

với u  xy, v  x2  y 2

2 x   4x 2x2   2x2 x3 
8) d 2 f  x, y    fu  2 fuu  dx 2   2 f u  3 f uu  dxdy   3 f u  4 f uu  dy 2
y y  y y   y y 

x
với u
y

b) Áp dụng vi phân tính gần đúng:

1) f   0.97  2) f   4.05   2.93  4.998

2 2
 0.94
2.02

1.03
2

3) f  1.04   ln 1.02   1.05

1.99
4) f   1.054
0.98  1.05
3 3
4

c) Xét sự liên tục và khả vi của các hàm số:

1) f  x, y   3 xy liên tục   x, y   2
và khả vi   x, y    0, 0  .

2) f  x, y   3 x 3  y 3 liên tục   x, y   2
và khả vi   x, y    0, 0  .

3) f  x, y   xy liên tục   x, y   2
và khả vi   x, y    0, 0  .

 x3 y
 ; x2  y 2  0
4) f  x, y    x 6  y 2 liên tục và khả vi   x, y    0, 0  .
 0 ; x  y 02 2


Bài 5. Tính đạo hàm theo hướng:

2
1) ĐS. 0 2) ĐS.
2
 2 3
3) ĐS.  4) ĐS.
2 2

3
5) ĐS.  6) ĐS. 1
3

7) ĐS.  381 (Dấu “+” ứng với hướng tăng nhanh nhất và dấu “–” ứng với hướng giảm
nhanh nhất).