Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 121

See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

net/publication/322101932

Let's Learn English in Three Months Volume 1

Book · January 2005

CITATIONS READS

0 8,788

1 author:

Faisal A. Garba
Sa'adatu Rimi College of Education, Kano, Nigeria
28 PUBLICATIONS   9 CITATIONS   

SEE PROFILE

Some of the authors of this publication are also working on these related projects:

MIRAI BOTNET NETWORK FORENSIC ANALYSIS TOOL (MB-NFAT) View project

DEVELOPMENT OF AN OPTIMAL END-TO-END SHORT MESSAGE SERVICE (SMS) ENCRYPTION SCHEME FOR MOBILE DEVICES View project

All content following this page was uploaded by Faisal A. Garba on 28 December 2017.

The user has requested enhancement of the downloaded file.


LET’S
LEARN ENGLISH
IN THREE MONTHS
Volume One

MU KOYI TURANCI
CIKIN WATANNI UKU
Kashi Na ‘Daya

FAISAL ALI GARBA


(B. Sc. Computer)

For Primary, Secondary, Adult Schools and General Reference

First Published 2005


Second Edition 2011
(c) Faisal Ali Garba
0803 602 8632, 0809 165 0324,
0704 312 0126
www.alifa2try.blogspot.com,
e-mail alifa2try@yahoo.com

Rainbow Publishers
Kano, Nigeria.

2005 (c) Faisal Ali Garba


All rights reserved. No single part of this publication may be reproduced,
copied, stored in retrieval system, transmitted in any form or by any means,
electronic, mechanical, electrostatic, magnetic tape, photocopying, recording or
otherwise without the prior written permission or in accordance with the provisions
of the copyright, designs and patent act of 1988 or under the terms of any licence
permitting limited copying issued by the copyright licensing agency.
Any person who does any unauthorized act in relation to this publication
may be liable to criminal prosecution and civil claim for damages.

First Published 2005


Second Edition 2011

Published by
Rainbow Publishers
1
Kano, Nigeria.

2
GAME DA MARUBUCIN
FAISAL ALI GARBA
Faisal Ali Garba haifaffan birnin Kano ne. An haifi haifi Faisal shekaru 25 da suka
shude. Ya yi karatunsa na firamare a Shukurah Nursery and Primary School,
Kurna, Babban Layi, da ke birnin Kano (1993-1998). Daga nan ya zarce zuwa
makarantar sakandare ta Command Secondary School, Jos da ke birnin Plateau
(1998-2004). Kafin ya fara karatunsa na Digiri na Farko kan Kimiyyar Na’ura mai
KwaKwalwa a Jami’ar Bayero (2005-2010) sai da ya fara karatun share fagen shiga
jami’a har na tsawon shekara ‘daya (2004-2005).
Faisal ya sami kyaututtuka masu ‘dimbin yawa a zamanin karatunsa
wadanda suka kunshi: Overall-best Student a JSS3 da SS1 da kyaututtuka a darusa
da dama. Faisal ya kasance daya daga cikin mutum hudu da suka wakilci Jami’ar
Bayero a wasan kacici-kacicin nan na Zain Africa Challenge, Nigeria’s National
Qualifying Tournament, 2009 karo na farko.
Faisal na da son tsafta, ado, da’a, turare, karatu, rubutu, kasuwanci
(entrepreneurship), kauna da kishin kasa da al’umma. Wasansa kuwa shi ne
Taekwondo (wasan hauri da naushi na kasar Korea ta kudu). Ya na kuma daga
cikin burinsa a rayuwa-- habaka wannan wasan a arewacin kasar nan, don
alfanunsa ga rayuwa.
Don ganin karin rubuce-rubuce na wannan marabuci, a iya duba shafinsa na
yanar gizo da ke a www.alifa2try.blogspot.com . Za a kuma iya tuntubar sa kai
tsaye ta wadannan hanyoyin: 0803 602 8632, 0809 165 0324
08026118764, e-mail: alifa2try@yahoo.com, ko kuma shafinsa na zumunta a
Facebook ko Twitter.

3
SADAUKARWA
Na sadaukar da wannan littafin ga Mahaifina Alhaji Ali Garba Fagge da
Mahaifiyata Hajiya Hajara Hassan da kanwar Mahaifiyata Hajiya Aishatu Hassan
da yayar Mahaifina Hajiya Aishatu Garba (Hajiya Shatu) da wan Mahaifina
Alhaji Ibrahim Garba Fagge da matarsa Hajiya Mariya da dukkanin kakannina
Alhaji Garba, Hajiya Binta (Kande), Alhaji Hassan, da Hajiya Amina (Hajiya ta
Rano) da kuma abokina Abdulrashid Isa. Da kuma ni kaina. Allah ka sa wadannan
littattafai su zama sadaqatul jariya a garesu. Allah ya kai ladan kabarinsu. Amin.

4
CONTENTS
ABUBUWAN DA KE CIKI
Gabatarwa...........................................................................................................10
Godiya................................................................................................................ 12

Chapter One Babi Na Daya.................27


My Family and Relatives Iyalina da Dangina...........27
Days of the Week Ranakun Mako.................30
Gregorian Calendar Kalandar Turawa..............30
Grammar Nahawu............................31
Phrase Sashen Jimla.....................31
Do You Know Me? Ka San Ni?.......................34
Let Us Write in English Mu Rubuta da Turanci.....39
Punctuation Marks Alamomin Rubutu............39
The Full Stop Aya...................................39
Let Us Learn More Words Mu Kara Koyan Kalmomi40
To Ai Sai Mu Auna Fahimtarmu Kuma!..............................................................42

Chapter Two Babi NaBiyu.....................44


Sweet Home Gida Mai Dadi.................44
The Parts of a Modern Home Sassan Gidan Zamani.......44
House Hold Items Kayan Gida......................45
Grammar Nahawu............................48
Sentences Jimloli...............................48
Narration Labari...............................52
Sanitation Day Ranar Tsabta....................52
When Did It Happen? Yaushe Ya Faru?.............55
World Regions Nahiyoyin Duniya............56
Let Us Write in English Mu Rubuta da Turanci.....59
The Comma Wakafi.............................59
Let Us Learn More Words Mu Kara Koyan Kalmomi60
To Ai Sai Mu Auna Fahimtarmu Kuma!..............................................................62

It’s Fun Time Lokacin Nishadi................64

Chapter Three Babi Na Uku......................68


Religion Addini................................68
Islam Musulunci..........................70
Christianity Kiristanci...........................71
Judaism Yahudanci.........................72
Traditional Religion Addinin Gargajiya.............73
Names of Prophets etc Sunayan Annabawa d.s.....73
Grammar Nahawu.............................75
Parts of Speech Azuzuwan Kalmomi.........75
Noun Suna...................................75
Types of Nouns Ire-iren Suna......................75
Conversation Hira....................................79
What is Your Religion? Mene ne Addininka?....... .79
Let Us Write in English Mu Rubuta da Turanci......84
The Dash Dogon Layi.......................84
Let Us Learn More Words Mu Kara Koyan Kalmomi.85
5
To Ai Sai Mu Auna Fahimtarmu Kuma!............................................................87

Chapter Four Babi Na Hudu...................89


Professions Sana’o’i.............................89
Parts of Human Body Sassan Jikin Dan Adam....93
Grammar Nahawu.............................98
Pronoun Wakilin Suna.....................98
Conversation Hira..................................106
What is Your Future Career?...............................................................................106
Wani Aiki Za Ku Yi Nan Gaba?..........................................................................106
Question and Answer Tambaya da Amsa............110
Let Us Write in English Mu Rubuta da Turanci........113
The Hyphen Karan Dori..........................113
Let Us Learn More Words Mu Kara Koyan Kalmomi...............114
To Ai Sai Mu Auna Fahimtarmu Kuma!...............................................................116

It’s Fun Time! Lokacin Nishadi!.................118

Chapter Five Babi Na Biyar...................122


Mr Faruk’s Garden Lambun Malam Faruk........122
Fruits ‘Ya ‘Yan Itatuwa...............122
Vegetables Kayan Gwari......................123
Herbs Kayan Kanshi.....................124
Let Us Count Mu Kirga............................128
What is Your Position? Mene ne Matsayinka?........131
Grammar Nahawu..............................132
Verb Aikatau...............................132
Tenses Lokuta................................135
Conversation Hira.....................................138
Fruits are Essential to Our Health.......................................138
‘Ya ‘yan itatuwa na da Muhimmanci ga Lafiyarmu...........138
Command Umarni................................142
Request and Answer Tambaya da Amsa............144
Let Us Write in English Mu Rubuta da Turanci........147
Question Mark? Alamar Tambaya?..............147
Let Us Learn More Words Mu Kara Koyan Kalmomi...148
To Ai Sai Mu Auna Fahimtarmu Kuma!............................151

Chapter Six Babi Na Shida.................152


The Rainbow in the Sky Bakan Gizo a Sararin Sama152
Colours Launuka..........................152
Let Us Count Again Mu Sake Kidayawa.........153
Grammar Nahawu...........................154
Verb Aikatau............................154
Conversation Hira..................................159
What is Your Best Colour? Wani Launi Ka Fi So?.....159
Greetings Gaishe-Gaishe.................164
Condolence Ta’aziyya........................168
Let Us Write in English Mu Rubuta da Turanci....170
Exclamation Mark Alamar Motsin Rai..........170
6
Let Us Learn More Words.................................................................................171
Mu Kara Koyan Kalmomi...................................................................................171
To Ai Sai Mu Auna Fahimtarmu Kuma..............................................................173

Chapter Seven Babi Na Bakwai.............177


The World of Animals Duniyar Dabbobi............177
Domestic Animals Dabbobin Gida...............177
Wild Animals Namun Daji....................178
Domestic Birds Tsuntsayan Gida.............181
Wild Birds Tsuntsayan Daji..............181
Aquatic Animals Dabbobin Ruwa..............184
Insects Kwari..............................185
Young Animals Kananan Dabbobi...........188
Animal Homes Gidajan Dabbobi.............189
Animal Sounds Saututtukan Dabbobi......190
Grammar Nahawu..........................192
Verb Forms Siffofin Aikatau..............192
Conversation Hira................................195
Have You Ever Been to the Zoo?......................................................................195
Kin Taba Zuwa Gidan aje Namun Daji?............................................................195
How Often? Sau Nawa?.....................199
Where? A Ina?...........................200
Let Us Write in English Mu Rubuta da Turanci.202
The Quotation Mark Alamun Kauli................202
Let Us Learn More Words Mu Kara Koyan Kalmomi205
To Ai Sai Mu Auna Fahimtarmu Kuma!..........................................................208

It’s Fun Time! Lokacin Nishadi!..........210

Chapter Eight Babi Na Takwas..........212


Revision Bita..............................212

7
GABATARWA
Da sunan Allah mai dimbin rahama da yawan jinkai. Dukkan yabo, tsira da
amincin Allah subhanahu wata’alla sun tabbata ga annabinmu Muhammad
sallallahu alaihi wassalam.
Ganin cewa babban abinda ke damun dalibai a wannan yanki na arewacin
kasa shi ne matsalar fahimta ta wannan harshe na Turanci, ya sa wadannan
littattafai za su kasance masu matukar alfanu ga wannan yanki namu.
An tsara wadannan littattafan domin koyar da Turanci cikin watanni uku—
wato kowanne littafi zai dauki makaranci kimanin wata daya ke nan. Haka kuma
kowanne littafi an kasafta shi zuwa babi takwas; babi biyu duk mako. Kowanne
babi ya kunshi wani fanni na rayuwarmu ta yau da kullum illa babi na takwas da ke
bitar abun da aka koya daga babi na daya zuwa na bakwai.
Har ila yau wadannan littattafai sun zo da sababbun tsararruka wadanda za
su karawa makaranci sha’awar yin karatu domin cimma manufar rubuta littattafan.
Na farko littattafan an rubutasu cikin saukakkye kuma tattausan lafazi
yadda in mai karatu ya bude bangon farko to sai ya ga bangon karshe. Har ila yau
kuma ga hotuna masu kayatarwa wadanda suka kuma yi dai- dai da abun da babin
ke batu. Haka kuma ga hirarraki na barkwanci kamar wadanda za a gani a kashi na
biyu, babi na biyar inda Danburuntu da Dankuyas suke sha’aninsu da kuma babi na
farko inda Allah ya hada Sa’idu da likita mai cizge hakwara; koya ta kaya? Duk a
cikin kashi na biyu suke. Sai ai nutso cikin littafin a duba . Haka dai sassa da
daman littattafan suka kunshi hirarraki na barkwanci da ke karawa karatu armashi.
Bayan haka kuma hirarrakin da ke cikin jimlar sun ginu ne da kalmomin
fannin wannan babin domin misaltawa mai karatu yadda za a iya sarrafa wadannan
kalmomin da aka bayar a farkon wannan babin.
Na biyu karshan kowanne babi akwai tarin wasu kalmomi da manazarci zai
kara diba ya cika rumbunsa na kalmomi. A hakikanin gaskiya samun nasarar
fahimtar kowanne irin harshe na tafiya hannu da hannu ne da fahimtar kalmomi
masu dimbin yawa daga wannan harshen. Wannan sashen ya kunshi kalmomi ne
wadanda ake amfani da su a yau da kullum cikin maganganinmu, gidajen rediyo da
jaridu da sauran al’amuranmu na yau da kullum.
Na uku kowanne babi ya kunshi sashe da aka ware kacokan ga nahawu.
Nakaltar nahawun harshe na taimakawa wajan sarrafa harshen yadda yakamata.
Sa’anan kuma ga wani sashe da ke magana kan rubutu cikin harshen Turanci wato
‘Mu Rubuta Da Turanci’. Wannan sashe zai zama kamar wata fitila ne don sa masu
karatu kan hanya game da yadda ake rubutu cikin harshen na Turanci.
Domin karawa karatu armashi ya sa aka shigo da Farfesa Dankadafi-
Farfesan kiriniya, Dakta Dankam da Malam Tsito. Don haka mai karatu zai dauka
kamar tare da shi suke karatun. Hakan zai karawa karatu armashi da kuma canja
fahimtar mutane ta cewa karatu wani abu ne mai tsauri. Sa’anan kuma bayan an
auna fahimta ga wani sashe na dan wasa: ‘Lokacin Nishadi’ a inda dalibi zai nemo
wasu kalmomi daga wani dan akwati. Ta hakan wadannan kalmomin za su zauna
daram cikin kwakwalwarsa. Don koyarwa cikin wasa na daya daga cikin hanyoyi
karbabbu na koyarwa.
Ina fata dalibai, malamai, da manazarta za su rungumesu da hannu bi-biyu
domin cin moriyar littattafan.

Abdallah Uba Adamu


Bayero University, Kano

8
GODIYA
Dukkan yabo da godiya sun tabbata ga Ubangijina Allah subhanahu
wata’ala da ya bani lafiya, ilimi, hikima da basirar da har na sami damar rubuta
wadannan littattafai. Tsira da amincin Allah su tabbata ga annabina Muhammad,
sallallahu alaihi wasallam.
Godiya ta musamman ga dukkanin ‘yan uwana: Alhaji Kabiru, Hajiya
Maryam, Alhaji Abubakar, Hajiya Mannira, Hajiya Samina, Alhaji Manniru, Alhaji
Sagiru, Hajiya Wasila da Hajiya Aisha. Allah ya saka maku da gidan aljannah bisa
ga dawainiya da ni da ku ke sha.
Godiya ga Professor Abdallah Uba Adamu bisa ga duba wannan littafi da
ya yi da kuma Professor Aliyu Kamal na sashen koyar da harshen Turanci na
jami’ar Bayero da ke Kano, bisa ga ingantattun shawarwari da ya bani kan wannan
littafi, musamman ma yadda ya shawarceni da mayar da kalmomi da suka fara da
manya harafi zuwa kanana. Godiya ba adadi ga Alhaji Ado Ahmad shugaban Gidan
Dabino International Limited bisa ga gagarumar gudunmawarsa wajan tabbatar
wannan littafi. Yayana Alhaji Tafida Mukhtar Sarari, Assistant Zonal Educational
Officer, Kano Municipal, Malam Bashir Tijjani, Co-ordinator Humanities, da
Malam Abba Muhammad Head of English Unit, da Malam Abubakar Muhammad
Kankarofi, Inspector Hausa, da Malam Usman Ali Ibrahim, Chemistry Unit, da
Malam Kamalu Usman da Malam Sa’idu Dahiru ma’aikatan bangaran na’ura mai
kwakwalwa duk a hukumar Kano Educational Resource Department (KERD) da
yayyena Malam Abba Tofa da Malam Lawan Ali Garba, ma’aikatan Hukumar
Ilimin Manya (Agency for Mass Education) ta Kano, da kuma Haruna Isa Khalil da
ya zana hotunan littattafan, sun cancanci godiyata bisa ga gudunmawarsu ta ganin
tabbatuwar wannan littafi. Allah ya saka maku da alkhairinsa. Amin.
Gaisuwa ta musamman ga kawuna Salisu Hassan (former councillor Rano
Local Government), abokin mahaifina Malam Garba Muhammad Tofa na sashen
Ilmin manya da kuma aiyukan al’umma da ke jami’ar Bayero ta Kano.
Ina mika jinjina ta ga gaggan abokai da makusanta a gareni wadanda sun
kunshi mutane kamar su Benyamin Usman, lauyana Barrister Ibrahim Sagagi,
Faruk Umar Yarima, Bello Shehu da ya tsara bangon littattafan nan, Muhammad
Ziya’ulrahaman Abubakar, da Salisu Musa Borodo bisa ga agajin gaggawa da ka
kawo kan wannan littafi da Sani Armaya’u and Family, Tasi’u Bello Umar da
Munnir Dauda. Allah ya kara dankon abotar da ke tsakaninmu.
Ina mika jinjinata ga Ex-Commandos Command Secondary School, Jos,
Hausa Empire, (Set 2004). Kadan daga ciki sun kunshi- Abdulkadir Harisu,
Mushiri Nakande, Abubakar Ado Datti, Kamal Muhammad, Ibrahim Bala Musa,
Khalid Muhammad Giwa, Abdulaziz Muhammad, Murtala Yusuf, Musab Idris, da
Nura Sani.
Ina ni ina mantawa da Zainab Muhammad Waziri!? Shawarwarinki sun
zamanto min masu matukar alfanu. Godiya ta musamman.

9
Ha! ha!! ha!!!
Shin kun san mu kuwa?

Suna na Farfesa,
Dankadafi,
Farfesan Kiriniya

Ni kuwa Dakta
Dankam, Daktan Kaudi
da Katsalandan.

Ni kuma Malam Tsito,


uban tsiwa.

Muna taya ku murna mallakar wadannan littattafai. Tare da


ku za mu koyi Turanci don rayuwarmu ta inganta. Mu sha
karatu lafiya!

10
FIRST MONTH
WATA NA FARKO

FIRST WEEK
MAKO NA FARKO

TURANCI MABUDIN ILIMIN BOKO;


ILIMI GATANMU A RAYUWA

11
Suna na Farfesa
Dankadafi.
Ni Shehun Malami
ne. Amman fa a
fannin kiriniya!
Tare za mu koyi
Turanci. Ina taya ku
murnar mallakar
wadannan littattafai.

A halin yanzu dai


rumbuna wayam ya
ke. Amma mu ga
zuwa karshe ko
Allah ya sa rumbuna
ya cika. Mu
tsunduma cikin
littafi.

12
CHAPTER ONE
BABI NA DAYA
MY FAMILY AND RELATIVES
IYALINA DA DANGINA

ENGLISH HAUSA
1. ancestor kakan kaka/kakar kaka
2. aunt/auntie/aunty gwaggo/inna
3. brother dan uwa
4. brother-in-law dan uwan mata/dan uwan miji
5. cousin da ko ‘yar ‘yan uwan mahaifa
6. daughter ‘ya
7. daughter-in-law suruka (matar da)
8. elder brother wa
9. elder sister ya
10. eldest child/firstborn dan fari/‘yar fari
11.eldest daughter ‘yar fari
12. eldest son dan fari
13. family iyali
14. father/dad/daddy mahaifi/uba/baba
15. father-in-law suruki
16. foster-mother uwar rana/uwar riko
17. grandchild jika (namiji ko mace)
18. granddaughter jika mace
19. grandfather kaka (namiji)
20. grandmother kaka (mace)
21. grandparents kakanni
22. grandson jika namiji
23. great grandchild tattaba kunne
24. great grandfather kakan mahaifa
25. great grandmother kakar mahaifa
26. great grandparents kakannin mahaifa
27. half brother dan uba /dan uwa (mahaifiya)
28. half sister ‘yar uba/‘yar uwa (mahaifiya)
29. lastborn/youngest child dan auta/‘yar auta
30. mother/mum/mummy mahaifiya/uwa /mama
31. nephew dan ‘yan uwa
32. niece ‘yar ‘yan uwa
33. parents iyaye
33. relatives dangi
34. siblings ‘yan uwa
35. sister ‘yar uwa
36. sister-in-law ‘yar uwar mata/‘yar uwar miji
37. son da
38. son-in-law suruki (mijin ‘ya)
39. step brother dan mijin mahaifiya /dan kishiyar mahaifiya
40. step child agola (namiji ko mace)
41. step daughter agola (mace)
42. step father mijin mahaifiya
43. step mother kishiyar uwa
44. step sister ‘yar kishiyar mahaifiya /‘yar mijin mahaifiya
13
45. step son agola (namiji)
46. uncle baffa /kawu
47. younger brother kani
48. younger sister kanwa
49. youngest daughter ‘yar auta
50. youngest son dan auta

mahaifi ‘ya mahaifiya

‘yar uwa kanwa kaka

DAYS OF THE WEEK


RANAKUN MAKO
ENGLISH HAUSA
1. Monday Litinin
2. Tuesday Talata
3. Wednesday Laraba
4. Thursday Alhamis
5. Friday Juma’a
6. Saturday Asabar
7. Sunday Lahadi

GREGORIAN CALENDER
KALANDAR TURAWA

MONTHS OF THE YEAR


WATANNIN SHEKARA
ENGLISH HAUSA
1. January Janairu
2. February Fabrairu
3. March Maris
4. April Afrilu
5. May Mayu
6. June Yuni
7. July Yuli
14
8. August Agusta
9. September Satumba
10. October Oktoba
11. November Nuwamba
12. December Disamba

GRAMMAR NAHAWU
PHRASE
SASHEN JIMLA
A phrase is a part of a sentence that does not make a complete meaning.

Sashen jimla (phrase) bangare ne na jimla da baya ba da cikakkiyar ma’ana.

Examples=Misalai:

E: inside the office


H: cikin ofishin

E: outside the office


H: wajan ofishin

E: while I was bathing


H: yayin da na ke wanka

E: a very kind person


H: mutum mai matukar kirki

E: do you have
H: ka na da

E: I have
H: ina da
E: many people
H: mutane masu yawa

E: two children
H: yara biyu

E: show me
H: nuna min

E: in the village
H: a kauyan

E: beautiful girl
H: kyakkyawar yarinya

E: handsome boy
H: kyakkyawan yaro

E: ugly man
15
H: mummunan namiji/ mutum

E: in broad day light


H: a rana tsaka

E: a slip of the tongue


H: tuntuben harshe

E: in a nutshell
H: a takaice

E: that is all
H: shi ke nan

E: all right
H: shi ke nan

E: by all means
H: i mana/kwarai kuwa

E: not at all
H: ko kadan/ ko kusa

E: all at once
H: farat daya

E: for all that


H: duk da haka

E: donkey years
H: shekaru aru-aru

E: a toothless bulldog
H: magen lami

E: good riddance
H: Allah raka taki gona

E: sooner or later
H: badade ko bajima

DO YOU KNOW ME?


KA SAN NI?
E: My name is Ahmad.
H: Suna na Ahmad.

E: I live in Kano.
H: Ina zaune a Kano.

E: Kano is a state in Nigeria.


16
H: Kano jaha ce a Najeriya.

E: We are a family of ten.


H: Mu goma ne a gidanmu.

E: I have five brothers and five sisters.


H: Ina da ‘yan uwa maza biyar da ‘yan uwa mata biyar.

E: I am the youngest child of my family.


H: Ni ne dan ‘autan iyalina.

E: My dad is a farmer.
H: Babana manomi ne.

E: He is a hardworking farmer.
H: Manomine mai himma.

E: He works in the farm every day.


H: Ya na aiki a gona kowacce rana.

E: The farm is very extensive.


H: Gonar katuwace sosai.

E: He has three assistants.


H: Ya na da mataimaka uku.

E: He cultivates cereals and vegetables.


H: Ya na noma hatsi da kayan gwari.

E: My mother is a midwife.
H: Mahaifiyata ungozoma ce.

E: She assists delivering women.


H: Ta na agazawa mata yayin haihuwa.

E: I resemble my mother.
H: Ina kama da mahaifiyata.

E: She is a very kind woman.


H: Mace ce mai matukar kirki.

E: I like staying with my uncle during the weekend.


H: Ina son zama tare da kawuna a karshan mako.

E: I do not go to school during the weekend.


H: Ba na zuwa makaranta a karshan mako.

E: He resides at Hotoro.
H: Ya na zaune a Hotoro.

E: He is a businessman.
17
H: Dankasuwa ne shi.

E: I usually play with my friends at dusk.


H: Na kan yi wasa da abokaina da almuru.

E: I love them all.


H: Ina son su duka.

E: I like visiting my grandmother.


H: Ina son ziyartar kakata.

E: She lives in the village.


H: Ta na zama ne a kauye.

E: My grandma is a very generous woman.


H: Kakata mace ce mai matukar karamci.

E: She is very fond of me.


H: Ta na so na matuka.

E: I stay with my aunt during the holiday.


H: Ina zama tare da gwaggona lokacin hutu.

E: She lives at Jigawa.


H: Ta na zaune a Jigawa.

Ahmad Ahmad’s father=baban Ahmad

Ahmad’s mother=babar Ahmad Ahmad’s uncle=kawun


Ahmad

E: Her house is at Gumel town.


H: Gidanta na garin Gumel.

E: She loves me so much.


H: Ta na so na sosai.
18
E: I love her too.
H: Ina son ta nima.

E: I love my family and relatives.


H: Ina son iyalina da dangina.

LURA.
Grandma takaitacciyar hanyar rubuta grandmother ce, kamar yadda
grandpa ya ke ga grandfather.

LET US WRITE IN ENGLISH.


MU RUBUTA DA TURANCI.

PUNCTUATION MARKS.
ALAMOMIN RUBUTU.
ENGLISH HAUSA
1. full stop . aya
2. comma , wakafi
3. dash -- dogon layi
4. hyphen - karan dori
5. question mark ? alamar tambaya
6. exclamation mark ! alamar motsin rai
7. inverted comma ‘’ alamun kauli
8. semi-colon ; wakafi mai ruwa
9. colon : tagwan aya
10. bracket () baka biyu
11. aphostrope ‘ wakafin sama

1. THE FULL STOP.


AYA.
The full stop has four main uses.
1. To indicate the end of a sentence.
2. To indicate that a word has been printed in its abbreviated form. For example the
acronym M.A.N. that is equivalent to Manufacturers Association of Nigeria.
3. To show that a word or some words has been omitted from a piece of writing e.g.
dog, cat,...

19
4. In internet and e-mail addresses (pronounced “dot”) e.g.
http://www.rainbowpublishers.com.

Aya na da amfani hu]u muhimmai a rubutun Turanci kamar haka.


1. Don nuna karshan jimla.
2. Don rage tsayin rubutu. Misali M.A.N. wanda yai dai-dai da Manufacturers
Association of Nigeria.
3. Domin nuna cewa akwai ragowa a tsarin wasu kalmomi da aka kawo. Misali
kare, mage,....
4. Da kuma wurin rubuta addireshin yanar gizo da na sa}o (A nan ana furta ta da
dot) Misali http://www. rainbowpublishers.com

Each sentence in English must start with a capital letter and finish with a
full stop. Example: Tanimu is a good boy. He goes to school every day.

Kowacce jimla a Turanci na farawa da babban harafi ta kuma kare da aya.


Misali: Tanimu yaro ne na gari. Ya na zuwa makaranta kullum.

LET US LEARN MORE WORDS.


MU {ARA KOYAN KALMOMI.
ENGLISH HAUSA
1. bubble/foam kumfa
2. drought fari (rashin ruwa)
3. disability nakasa
4. divination duba (na bokanci)
5. dwarf wada
6. dizzy jiri
7. expert gwani
8. first farko/fari (na matsayi)
9. gain karuwa/ riba
10. grass ciyawa
11. grasshopper fara (kwaro)
12. hunger yunwa
13. interest sha’awa/ra’ayi/kudin ruwa
14. kneel durkusa (aikatau)
15. language yare/harshe
16. pride fariya
17. profit riba
18. sack buhu/sallama (daga aiki)/sata
19. salary albashi
20. sand yashi
21. sense hankali
22. short gajere
23. spectacles tabarau
20
24. stakeholders masu rawa da tsaki
25. superstition camfi
26. tongue harshe/ yare
27. twins tagwaye
28. usury ruba
29. white fara/ fari (launi)
30. yolk kwanduwa

MU DUBA MU GANO!
Mu duba mu gano yadda za ai amfani da kalmomin da suka gabata daga
Kamus Din Farfesa Dankadafi.

TO AI SAI MU AUNA FAHIMTARMU KUMA.


A. Mu kawo fassarar wadannan kalmomin da Hausa.
1. niece 2. Thursday 3. June 4. divination 5.siblings 6.Tuesday 7. March 8. dwarf
9. aunt 10. superstition 11. expert 12. pride 13. foster mother 14. step-son 15. half-
brother 16.nephew 17. youngest child 18. great grandchild 19. salary 20. grass.

B. Mu fassara wadannan kalmomin zuwa harshen Turanci.


1. tagwaye 2. tabarau 3. durkusa 4. nakasa 5. suruki 6. danfari 7. jika 8. kanwa 9.
iyaye 10. kakanni 11. kawu 12. Juma’a 13. Yuli 14. yunwa 15. hankali 16. kumfa
17. kudin ruwa 18. dangi 19. kishiyar uwa 20. mijin mahaifiya

C. Mu fassara wad]annan kalmomin zuwa harshen Hausa.


1. I live in Kazaure.
2. My uncle is a hardworking farmer.
3. I resemble my sister very much.
4. He is a very kind man.
5. Malam Haruna, the village teacher has three large farms in the village.

D. Mu kawo fassarar wadannan kalmomin da Turanci.


1. Suna na Fatima.
2. Gwaggona ungozoma ce.
3. Yarinya ce mai himma.
21
4. Bilkisu ta rufe kofar.
5. Ya matsa kusa da ita.

F. Alamomin rubutu nawa muke da su a harshen Turanci? Mu kawo misalan shida


daga ciki.

G. Mu kawo amfanin fullstop hudu.

H. Mu rarrabe jimlolin sashen C zuwa main verb, auxiliary verb, verb phrase,
object, adjectival, adverbial, Misali:
A very beautiful girl, Jamila is reading a book in the class.

A very beautiful girl +Jamila+is+reading+a book +in the class


adjectival+subject+auxiliary verb+main verb+object+adverbial

22
CHAPTER TWO
BABI NA BIYU
SWEET HOME
GIDA MAI DADI

PARTS OF A MODERN HOME


SASSAN GIDAN ZAMANI
ENGLISH HAUSA
1. bathroom ban daki
2. bedroom dakin barci
3. ceiling silin
4. dining room dakin cin abinci
5. decking dakin
6. door kofa
7. downstairs jakin bene
8. garage gareji/ dakin aje mota
9. garden lambu
10. gymnasium dakin motsa jiki
11. home muhalli/gida
12. house gida (ginin)
13. kitchen dakin girki
14. laundary dakin wanki
15. lavatory masai/shadda/salga
16.library dakin karatu
17. lintel linta
18. living room/sitting room falo/dakin hutawa
19. parking space gurbin aje mota
20. verandah baranda
21. roof rufin kwano
22. shutter kyauran taga
23. skylight tagar rufin ]aki
24. stairs matattakala
25. store taska
26. swimming pool tabkin iyo
27. toilet dakin bahaya/bayan gida
28. upstairs bene
29. wardrobe gurbin aje tufafi
30. window taga

HOUSEHOLD ITEMS
KAYAN GIDA
ENGLISH HAUSA
1. air conditioner na’urar sanyaya daki
2. armchair kujera mai laushi
3. bathtub kwanon wanka na tangaran
4. bed gado
5. bedsheet zanin gado
6. bookcase kabar littattafai
7. bulb kwan lantarki
8. carpet dardumar daki/ kafet
9. CD player na’urar faifan sidi
23
10. cupboard kwabet
11. curtain labule
12. dining chair kujerar dakin cin abinci
13. dining table teburin cin abinci
14. DVD player na’urar faifan DVD
15. dust pan sheburin kwashe shara
15. fan fanka/mafifici
16. foot mat dardumar bakin }ofa
17. fridge/refrigerator firji
18. key makulli
19. locker loka
20. mat tabarma
21. mattress katifa
22. mirror madubi
23. padlock kwado
24. pillow matashin kai
25. radio radiyo
26. sofa doguwar kujera mai laushi
27. switch makunni
28. tank tanki
29. tap famfo
30. television talabijin
31. video bidiyo
32. washing machine na’urar wanki

lavatory=salga locker=loka

bed=gado bookcase=kabar littattafai

electric lamp=fitilar lantarki table=tebur


24
television= talabijin gas cooker=murhun iskar gas

P R O G R A M
M E S

fridge=firji washing machine=na’urar wanki

GRAMMAR NAHAWU
SENTENCES
JIMLOLI
A sentence is a group of words that makes a meaning.

Jimla rukuni ne na kalmomi da ke ba da ma’ana.

Examples=Misalai:
E: Adamu closed the door.
H: Adamu ya rufe kofar

E: Zainab is walking.
H: Zainab na tafiya.

E: She moved closer to him.


H: Ta matsa kusa da shi.

The following are not sentences. They do not make meaning.


1. E: Adamu door the closed.
2. E: Walking Zainab is.
3. E: She to him closer moved.

Misalan da aka bayar a sama ba jimloli ba ne don ba sa ba da ma’ana.

We would notice that, it is not the collection of words that matters, but how
they are arranged, to obey the rules of grammar.

In muka lura zamu ga ba tara kalmomin shi ne mafi a’ala ba, a’a amma
yadda aka jerantasu domin suyi dai-dai da ka’idojin nahawu.

25
TYPES OF SENTENCES
IRE-IREN JIMLOLI
1. statements= magana/furuci
E: I heard the dog barking yesterday.
H: Na ji karan na haushi jiya.

2. question= tambaya
E: Are you coming tonight?
H: Za ka zo daran yau?

3. command= umarni
E: Switch off the television and go to bed.
H: Kashe talabijin din ka je ka kwanta.

4. exclamation= maganar motsin rai


E: Happy Sallah Umar!
H: Barka da Sallah Umar!

THE PARTS OF A SENTENCE


SASSAN JIMLA
Every English sentence is divided into two parts subject and predicate.
Kowacce jimlar Turanci an kasafta ta kashi biyu subject- ma’aikaci, wato
mutum ko wani abu da ya aikata wani aiki a cikin jimlar da kuma predicate-
ragowar sassan jimlar.
The predicate may consist of some or all of the following.
1. main verb as a part of a verb phrase with an auxiliary verb.
2. object
3. adjectival
4. adverbial
Ragowar sassan jimlar wato predicate na iya kunsar wasu ko kuma dukka
daga cikin wadannan.
1. muhimmin aikatau (main verb) shi kadai ko kuma a sashen aikatau (verb phrase)
wanda ya kunshi mataimakin aikatau (auxiliary verb)
2. goya aikatau, wato abun da aikin kan sauka akai (object)
3. sashen siffatau (adjectival)
4. sashen bayyanau (adverbial)

Examples= Misalai:
1. Subject + Predicate (verb phrase)
E: Jummai is reading.
H: Jummai na karatu.

2. Subject + Predicate (verb phrase + object)


E: Jummai is reading a book.
H: Jummai na karanta littafi.

3. Subject + Predicate (auxiliary verb + adjectival)


E: The girl is very beautiful.
H: Yarinyar kyakkyawa ce matuka
26
4. Subject + Predicate (main verb + object+ adverbial)
E: Aisha visited her father last Monday.
H: Aisha ta ziyarci mahaifinta litinin da ta wuce.

The above examples of sentences are called simple sentences. The other
classes of sentences is called complex which you shall come across as you progress
with your study of the language.

Misalan jimlolin na sama ana kiran su da suna saukakkakiyar jimla, daya


rukunnin jimlolin kuma ana kiran su da suna sarkakkiyar jimla (complex sentence )
wadda za ku hadu da ita yayin da ku ka cigaba da koyan harshen.

NARRATION LABARI
SANITATION DAY
RANAR DUBA GARI
E: We observe sanitation every Saturday.
H: Mu na tsabtace-tsabtace kowacce Asabar.

E: On that very day.


H: A wannan rana.

E: We wake up very early.


H: Mu na tashi da wuri.

27
E: Sometimes we wake up at dawn.
H: Wani sa’in mu kan tashi da alfijir.

E: The household chores are shared amongst us.


H: Ana rarraba aiyukan gidan a tsakankaninmu.

E: My immediate elder brother cleans the bathroom.


H: Yayana wanda nake bi ya na tsabtace dakin wanka.

E: My younger sister tidy’s up the kitchen.


H: {aramar }anwata na tsabtace dakin girki.

E: My mother washes the kitchen utensils.


H: Babata na wanke kayan cikin dakin girki.

E: I and my remaining siblings sweep the house.


H: Ni da ragowar ‘yan uwana mu na share gidan.

E: We ensure that every section of the house is well attended to.


H: Mu na tabbatar da kowanne sashe na gidan an bashi kulawar da ta kamata.

E: Our house always looks spick and span.


H: Gidanmu koyaushe ta-tas kuma tsa-tsaf ya ke.

E: The sanitary inspectors always commend us.


H: Ma’aikatan duba gari koyaushe na yabonmu.

E: Cleanliness is next to godliness.


H: Tsabta cikon addini ce.

WHEN DID IT HAPPEN?


28
YAUSHE YA FARU?
E: When did it happen?
H: Yaushe ya faru?

E: The day before yesterday.


H: Shekaran jiya.

E: We will start our examinations the week after next.


H: Za mu fara jarrabawarmu mako na sama.

E: What of you?
H: Ke/kai kuma fa?

E: Next week.
H: Mako mai zuwa.

E: I wish you goodluck.


H: Ina yi maka fatan alheri.

E: Same to you.
H: Kai ma haka.

E: When is your wedding?


H: Yaushe ne daurin auranka?

E: The end of the week.


H: A karshan mako.

E: On Saturday, to be precise.
H: Ranar Asabar, a takaice.

E: Will you invite me?


H: Za ka gayyace ni?

E: Of course I will.
H: Kwarai kuwa zan yi.

E: Will you organize a party?


H: Za ka shirya walima?

E: Yes!
H: E!

E: It is going to be special.
H: Za ta zama ta musamman.

WORLD REGIONS, CONTINENTS, COUNTRIES AND TOWNS


|ANGARORIN DUNIYA, NAHIYOYI, {ASASHE DA GARURUWA
ENGLISH HAUSA
1. Accra Ankara
2. Africa Afirka
29
3. Alexandria Iskandariya
4. America Amirka
5. Asia Asiya
6. Baghdad Bagadaza
7. Cairo Alkahira
8. Cameroon Kamaru
9. Chad Cadi
10. China Sin
11. Egypt Masar
12. England Ingila
13. Ethiopia Habasha
14. Europe Turai
15. France Faransa
16. Germany Jamus
17. India Indiya
18. Iran Farisa
19. Israel Isra’ila
20. Istanbul Santambul
21. Italy Italiya
22. Lagos Ikko
23. Mecca Makka
24. Medina Madina
25. Nigeria Najeriya
26. Onitsha Anaca
27. Palestine Falasdinu
28. Portharcourt Fatakwal
29. Red sea Bahar Maliya
30. River Niger Kogin Kwara
31. Russia Rasha
32. Sierra Leone Saliyo
33. Syria Sham
34. Timbuktu Tambutu
35. Tripoli Tarabulus
36. Yemen Yamal

30
LET US WRITE IN ENGLISH
MU RUBUTA DA TURANCI
THE COMMA ,
WAKAFI ,
The two main functions of the comma are as follows.
a. To separate a list of things
b. To separate phrases in a sentence.

examples
a. Rice, yam, cocoyam and potatoes
b. Take these clothes, wash them, iron them and keep them in my wardrobe.

Aiyuka biyu muhimmai na wa}afi su ne haka.


a. Don rarrabe jeri na abubuwa
b. Don rarrabe sassan jimla.

misali
a. Shinkafa, doya, gwaza da dankalin turawa.
b. Dauki wadannan kayan, ka wankesu, ka gogesu sa’annan ka ajiyesu a turakar
tufafina.

LET US LEARN MORE WORDS


MU KARA KOYAN KALMOMI
ENGLISH HAUSA
1. beach gabar teku
2. calamity jaza’i
3. catapult basusa/ dan}o
4. crippled gurgu
5. dawn alfijir
6. dusk almuru
7. dye-pit marina
8. echo amsa kuwa
9. excursion kilisa
10. hump doro
11. injury rauni ( na ciwo)

31
12. insecticide maganin kwari
13. intelligence basira/ fahimta
14. look dubi/ kalli
15. loudspeaker na’urar amsa kuwa
16. mallet gudumar katako
17. microphone bututun amsa kuwa
18. quack doctor magori
19. rumour jita-jita
20. searching bincike
21. shopping cefane
22. signature sa hannu
23. stanza baiti
24. swear rantse
25. tuareg buzu
26. villager dankauye
27. weakness rauni (na yanayin jiki)
28. wisdom/skill hikima
29. witch mayya
30. wizard maye

MU DUBA MU GANO!
Mu duba mu gano yadda za ai amfani da kalmomin da suka gabata daga
Kamus Din Farfesa Dankadafi.

TO AI SAI MU AUNA FAHIMTARMU KUMA.


A. Mu kawo fassarar wadannan kalmomin da Hausa.
1. stairs 2. curtain 3. Red sea 4. tuareg 5. catapult 6. Cairo 7. mirror 8. garden 9.
gymnasium 10. mattaress 11. China 12. hump 13. dusk 14. Syria 15. bed 16.
bathroom 17. upstairs 18. switch 19. Portharcourt 20. wizard

B. Mu fassara wadannan kalmomin zuwa harshen Turanci.


1. dakin barci 2. zanin gado 3. Masar 4. gabar teku 5. jita-jita 6. Saliyo 7. famfo 8.
kabar littattafai 9. dakin karatu 10. gida 11. kabad 12. Turai 13. jaza’i 14. hikima
15. Ikko 16. tabarma 17. jakin bene 18. na’urar wanki 19. Jamus 20. maganin kwari
32
C. Mu fassara wadannan jimlolin zuwa harshen Hausa.
1. What of me?
2. He lives in the town.
3. I woke up very early.
4. Cleanliness is next to godliness.
5. The end of this month.

D. Mu kawo fassarar sassan wadannan jimlolin da Turanci.


1. da rana tsaka.
2. shekaran jiya.
3. yayin da na ke wanki.
4. mace mai matukar kirki.
5. a cikin ofishin.

E. Mu kawo ire-iren jimloli guda hudu da misalansu.

E. A dan guntun rubutun nan na kasa an yi kuskure ba a sa babban harafi, wakafi da


aya ba a inda ya kamata. Bi rubutun a hankali ka/ki sa babban harafi, wakafi da aya
a inda ya kamata.
i woke up very early brushed my teeth took my bath and dashed for school
our school is very far but I arrived early

IT’S FUN TIME!


LOKACIN NISHADI!

LEARNING IS FUN!
KOYO NA DA DADI!

33
LET US PLAY SOME GAME.
MU DAN YI WASA.
Mu nemo sunayan kalmomin nan da Turanci daga akwatin nan na kasa.
1. wada 2. gwaggo 3. camfi 4. gwani 5. fariya 6. duba (na bokanci) 7. albashi 8.
ciyawa 9. tagwaye 10. nakasa 11. iyaye 12. kawu 13. yunwa 14. kumfa 15. dangi
16. labule 17. buzu 18. basusa 19. madubi 20. almuru 21. lambu 22. katifa 23. doro
24. dakin barci 25. dakin karatu 26. hikima 27. tabarma 28. zanin gado 29. makunni
30. jita-jita

Z N A U L D W A R F A A T I C
D U S K M I N Y I W I S D O M
N N B H I S W A F E N S N N I
I A R E L A T I V E S N N A A
N A G O A B D T A S A H K I T
M G A S U I A K A N A O A T Y
H K A W L L L K H U N G E R A
D Y C I K I G E A N U N N M A
A R A T S T K R U O M U R I M
M A T C A Y M Y A M A M N G O
A L A H R N T W I N S B R T O
T A P N I N A N K L E I B N R
T S U N U K E I A X S A N A D
R T L A B K M I P A I F N U E
E W T I A M N E M H I I O R B
S D A T Z A R Y I O T E I A N
S A A E T T K A S A Y N R R M
L A M R I M T H U M P A A N T
K A I K B E D S H E E T A M U
I N R K K B S N A B M E U N A
M N R N O I T I T S R E P U S
T I O N A A I A A A F U A K K
A A R I A G A P A R E N T S N
34
A T A U T R L A R K N C U U N
N R W G T A I E N I I L A I C
E U N R R S N A G M D E R T E
D C E A I S I I K K Y E E N T
R A A M A A Y A V D A O G U M
A M N K N A D M A I F A C B K
G I L I B R A R Y N D I C M I

FIRST MONTH
WATA NA FARKO

SECOND WEEK
MAKO NA BIYU

TURANCI MABUDIN ILIMIN BOKO;


ILIMI GATANMU A RAYUWA

35
Ni ne Dakta Dankam.
Daktan Kau]i da
Katsalandan.
Ina yi muku marhabun
da shiga mako na
biyu.

A wannan makon kuwa


massalaci za mu shiga mu
yi ibada. Kana kuma mu je
mu koyi sana’a. Kamar
yadda wani mawa}i ke
cewa ‘Mu kama sana’a
‘yan Najeriya, Zaman
banza bai kyau da mu ba.’
Zancanka dutse Allah
gafarta Malam. Ja muje!

CHAPTER THREE
BABI NA UKU
RELIGION
ADDINI

ENGLISH HAUSA
1. alms/charity sadaka
2. angel mala’ika
3. apostasy ridda
4. apostate wanda yai ridda
5. congregation jam’i (a massalaci ko coci)
6. Creator1 Mahalicci
7. devil/Satan shai]an
8. djinn/genie aljanni
9. faith imani
10. forbidden haram
11. God/Lord Ubangiji/Allah
36
12.hell jahannama
13. holy book littafi mai tsarki
14. heresy bidi’a
15. heretic ]an bidi’a
16. infidel kafiri
17. judgement day ranar tashin al}iyama
18. lawful halal
19. martyrdom shahada
20. miracle mu’ujiza
21. messenger manzo
22. obligatory wajibi
23. pagan arne
24. paradise aljannah
25. pilgrim alhaji/hajiya
26. pilgrimage hajji
27. pious mai son ibada
28. prayer addu’a/ salla
29. preaching wa’azi
30. prophet annabi
31. pulpit mambari
32. punishment azaba
33. purity tsarki
34. revelation wahayi
35. reward lada
36. sacrifice hadaya
37. saint waliyyi
38. sect ]arika
39. sermon hu]uba
40. sin sa~o/zunubi
41. worship bauta/ibada

crescent=jinjirin wata Ka’abah

Arabian=Balarabe
ISLAM
37
MUSULUNCI
ENGLISH HAUSA
1. caliph halifa
2. dome kubba
3. fasting azumi
4. holy war jahadi
5. imam limami
6. mosque massalaci
7. muezzin ladan
8. Muslim Musulmi
9. prayer beads/rosary carbi
10. prayer mat/prayer rug dardumar salla
11. Qur’an Kur’ani
12. ritual bath wankan janaba

church=coci

CHRISTIANITY
KIRISTANCI
ENGLISH HAUSA
1. baptism bastizma/ wankan tsarki
2. Bible/Gospel/New Testament linjila
3. boxing day washe garin kirsimeti
4. cardinal ]an majalisar fafaroma
5. carol wa}ar kirsimeti
6. church coci
7. Christian Kirista
8. Christmas Kirsimeti
2
9. lent azumin kiristoci
10. monastery gidan zahudu
11. monk suff/mai zahudu
12. nun mace mai zahudu
13. Old Testament/Torah Attaura
14. parson mataimakin limamin kirista
15. parsonage gidan mataimakin limamin kirista
16. pastor limamin kirista
17. priest fada
18. Psalms Zabura

38
JUDAISM
YAHUDANCI
ENGLISH HAUSA
1. Jew Bayahude
2. Pass over Idin yahudawa
3. rabbi malamin yahudu
4. synagogue wurin bautar yahudawa
5. temple3 ]akin ibada

idol=gunki
TRADITIONAL RELIGION
ADDININ GARGAJIYA
ENGLISH HAUSA
1. idol gunki
2. idol worship bautar gunki
3. idol worshipper mai bautar gunki
4. shrine ]akin bautar gunki

LURA
1, 2, & 3 Wa]annan kalmomin na da wata ma’anar badda wadda aka bayar
a nan. A duba {amus [in Farfesa [anka]afi.

NAMES OF PROPHETS, ANGELS AND OTHER NAMES


SUNAYAN ANNABAWA, MALA’IKU DA KUMA WASU SUNAYAN
ENGLISH HAUSA
1. Angel Gabriel Mala’ika Jibrilu
2. Angel Michael Mala’ika Mika’ilu
3. Antichrist Dujal
4. Eve Sayyada Hauwa
5. Gog and Magog Wajujuwa -majujuwa
6. Goliath Jaluta
7. Holy Mary Sayyada Maryam
8. Jesus Annabi Isa
9. Phroah Fir’auna
10. Prophet Abraham Annabi Ibrahim
11. Prophet Adam Annabi Adam
12. Prophet Aorun Annabi Haruna
39
13. Prophet David Annabi Dauda
14. Prophet Elias Annabi Iliya
15. Prophet Hud Annabi Hudu
16. Prophet Isaac/Israel Annabi Ishaq
17. Prophet Ishmael Annabi Isma’ila
18. Prophet Jacob Annabi Yakubu
19. Prophet Job Annabi Ayuba
20. Prophet John Annabi Yahaya
21. Prophet Jonah Annabi Inusa
22. Prophet Joseph Annabi Yusuf
23. Prophet Muhammad (Peace Be Upon Him)
Annabi Muhammad (Aminci ya tabbata a gareshi)
24. Prophet Moses Annabi Musa
25. Prophet Noah Annabi Nuhu
26. Prophet Solomon Annabi Sulaiman
27. Prophet Zechariah Annabi Zakariya

LURA
‘Eve’ na da wata ma’anar. Mu duba {amus [in Farfesa [anka]afi.

GRAMMAR NAHAWU
PARTS OF SPEECH
AZUZUWAN KALMOMI
There are eight parts of speech in the English language. They classify and
tell us the function of a word in a sentence. They are as follows.

Azuzuwan kalmomi takwas ne a harshen Turanci. Su na rarrabe kalmomin


da ke cikin jimla su kuma gaya mana aiyukan da su kalmomin su ke yi a jimlar. Su
ne kamar haka.

1. noun= suna
2. pronoun= wakilin suna
3. verb= aikatau
4. adverb=bayanau
5. adjective=siffatau
6. conjunction=maha]i
7. interjection=kalamun motsin rai
8. preposition=~igirau
NOUN
40
SUNA
Noun means the name of anything-- person, animal, place or things.

Suna (noun) na nufin sunan komai-- mutum, dabbobi, wurare da abubuwa.

TYPES OF NOUNS
IRE-IREN SUNA
There are four different types of nouns. They are as follows.

Da akwai ire-iren suna guda hu]u. Su ne kamar haka.

a. common noun= suna gamagari


b. proper noun= sunan yanka/ ke~antancan suna
c. abstract noun=~oyayyan suna
d. collective noun=suna jama’u

a. common noun=suna gamagari


Just as the name suggests, it is the ordinary name given to things. Examples:
paper, book, butcher, door, tail, skin, flower, grass, boy, girl, man, woman, tree.

Kamar yadda sunan ya ke, suna ne gama gari da ake bawa abubuwa.
Misalai: takarda, littafi, mahauci, }ofa, jela, fata, fure, ciyawa, yaro, yarinya,
namiji, mace, bishiya.
b. proper noun=sunan yanka

This is a ‘specific’ name given to a person, animals, places and things. The
name always starts with a capital letter. If it is made up of more than a word, each
of the word will begin with a capital letter.

Wannan ke~antancan suna ne da ake bawa mutane, dabbobi, wurare, da


kuma abubuwa. Sunan na farawa da babban harafi a koyaushe. In kuma sunan ya
}unshi kalma fiye da ]aya, to kowacce kalmar daga ciki itama zata fara da babban
harafi.

Examples: Ahmad, Zainab, Queen Amina, King Fahad, Hamza Umar, River
Niger, Africa, Kano, Jigawa, Mrs. Hadiza, Mr. Faruk etc

Misalai: Ahmad, Zainab, Sarauniya Amina, Sarki Fahad, Hamza Umar,


Kogin Naija, Afirka, Kano, Jigawa, Malama Hadiza, Malam Faruk da sauransu.

c. abstract noun=~oyayyan suna


This is the name given to a thing which cannot be touched, seen or heard.
Examples: joy, anger, argument, government, silence, sorrow, kindness, truth, etc.
Many abstract nouns end with the following: -ion, -ism, -ment, -ness, -ty.
Examples: education, capitalism, government, blindness, beauty.

Wannan suna ne da ake bawa abu da baza a iya ta~awa ba, gani ko kuma ji.
Misalai: farin ciki, fushi, musu, gwamnati, shuru, }unci, kirki, gaskiya da sauransu.
|oyayyun sunaye (abstract nouns) da dama kan }are da kamar haka: -ion, -
ism, -ment, -ness, -ty. Misalai: education-ilmi, capitalism- jari hujja, government-
gwamnati, blindness- makanta, beauty- kyau.
41
d. collective noun=suna jama’u
Collective noun is use to name a group or collection of things with similar
characteristics. Examples: a herd of cattle, a gang of robbers, a flock of sheep, a
pack of asses, etc.
In writing sometimes, we write only the main word of the collective noun.
Examples: herd, gang, etc.

Suna jama’u (collective noun) ana amfani dashi don kiran }ungiya ko taro
na abubuwa masu halaye iri ]aya. Misalai: garken shanu, gangan ‘yan fashi, garken
tumaki, garken jakuna da sauransu.
A wasu lokutan muhimmiyar kalmar da ke cikin suna jama’u ka]ai ake
rubutawa. Misalai: garke, gangan da sauransu.

Another class into which nouns are classified are countable and uncountable
nouns.
Countable noun takes the form of singular and plural. Example of countable
nouns: house, pot, bed, cup, mat, etc.
Uncountable nouns do not take the form of singular or plural. Examples of
uncountable nouns: sand, water, air, smoke, tears, salt, fire etc.

Wani rukuni da ake kasa suna shi ne suna mai }irguwa (countable noun) da
suna mara }irguwa (uncountable noun).
Suna mai }irguwa (countable noun) kan ]auki siffar tilo (]aya) ko jam’i (da
yawa). Misalan suna masu }irguwa: gida, tukunya, gado, kofi, tabarma da
sauransu.
Suna mara }irguwa basa ]aukar siffar tilo ko jam’i. Misalan suna marasa
}irguwa: yashi, ruwa, iska, haya}i, hawaye, gishiri, wuta da sauransu.

Nouns are preceded by the words ‘a’ or ‘the’ most of the times. We write
‘the’ in front of a noun to mean any noun. We use ‘a’ in front of nouns beginning
with consonant and we use ‘an’ in front of words beginning with a vowel. ‘The’ is
called definite article and ‘a’ or ‘an’ indefinite article.

‘A’, ‘an’ ko ‘the’ kan gabaci suna a lokuta da dama. Mu kan rubuta ‘the’ a
gaban suna domin nufin ko wanni nau’in suna. Mu na kuma amfani da ‘a’ a gaban
sunaye ma su farawa da ba}i sa’annan kuma mu na amfani da ‘an’ a gaban
kalmomi ma su farawa da wasali. Ana kiran ‘the’ da suna definite article su kuma
‘a’ ko ‘an’ indefinite article.

CONVERSATION HIRA
WHAT IS YOUR RELIGION?
MENE NE ADDININKA?
E: I am a Muslim.
H: Ni Musulma ce.

E: I am proud being a Muslim.


42
H: Ina alfaharin kasancewata Musulma.

E: I am really grateful to Allah.


H: Ina mai matu}ar godiya ga Allah.

E: He has created me a Muslim.


H: Ya halicceni Musulma.

E: Action is judged according to intention.


H: Aiki baya yiwu wa sai da niyya.

E: Have you ever been on pilgrimage?


H: Kin ta~a zuwa Hajji?

E: Yes.
H: E.

E: I have been to Makka twice.


H: Na ta~a zuwa Makka sau biyu.

E: I like the taste of zam-zam water.


H: Ina son ]an]anon ruwan zam-zam.

E: I pray five times a day.


H: Ina salla sau biyar a rana.

E: I don’t joke with my prayers.


H: Ban a wasa da sallolina.

E: God has created me so as to worship him.


H: Ubangiji ya halicceni don na bauta masa.

E: I fast during the month of Ramadan.


H: Ina yin azumi a cikin watan Ramadan.

E: I enjoy fasting.
H: Ina jin da]in azumi.

E: Ramadan fast is obligatory to all Muslims.


H: Azumin Ramadan wajibi ne ga dukkan Musulmai.
43
E: There is no deity worthy of worship except Allah.
H: Babu abin bautawa daya can-can ci bauta sai Allah.

E: May God forgive us.


H: Allah yai mana gafara.

E: Can you recite the Qur’an?


H: Ka iya karatun Kur’ani?

E: Of course!
H: {warai kuwa!

E: I have committed the Qur’an to memory.


H: Na haddace Kur’anin.

E: Wonderful!
H: Abun mamaki!

E: May God bless you.


H: Allah ya yi ma ka albarka.

E: Amen.
H: Amin.

E: I recite the Holy Qur’an every morning.


H: Ina karanta Al-Kur’ani mai tsarki kowacce safiya.

E: May God save us from hell fire.


H: Allah ya karemu daga wutar Jahannama.

E: Next week is Sallah.


H: Mako mai zuwa Sallah.

E: Look at my Sallah clothes.


H: Kalli kayan Sallah na.

E: Who bought it for you?


H: Wa ya siyo ma ka?

E: My father bought it for me.


H: Babana ne ya siyo min.

E: Do you know how to perform ablution?


H: Ka san yadda ake yin alwala?

E: Yes, I know.
H: E, na sani.

E: It is not difficult.
44
H: Babu wuya.

E: My religion is a simple religion.


H: Addinina addini ne mai sau}i.

E: I love my religion.
H: Ina son addinina.

E: My classmate John is a Christian.


H: Abokin karatuna John Kirista ne.

E: Today is Christmas.
H: Yau Kirsimeti.

E: John and his family went to church early in the morning.


H: John da iyalansa sun tafi coci da sassafe.

E: I wished John a happy Christmas.


H: Na yi wa John barka da Kirsimeti.

LET US WRITE IN ENGLISH


MU RUBUTA DA TURANCI
THE DASH —
DOGON LAYI —
The two main functions of the dash are as follows.
1. It is use instead of a colon or semi-colon to summarize or conclude what has
come before.
2. It is use singly or in pairs to indicate a comment or the writer’s opinion.

Aiyuka biyu muhimmai na dogon layi su ne:


1. Ana amfani da shi a madadin aya biyu ko aya mai wa}afi don ta}aice ko
kammale abin da ya gudana.
2. Ana amfani da shi shi ka]ai ko su biyu don nuna sharhi ko kuma tunanin
marabuci.

Examples
1. Some were dead, some breathing heavily, and others seriously injured— it was
an awful sight.
2. He wore a black suit and a black shoe— he must be a banker.

Misalai
1. Wasu sun mutu, wasu na numfasawa da kyar saura kuma sun ji munanan
raunuka—abun ba kyan gani.
45
2. Ya sa ba}ar kwat da ~akin takalmi— duk yadda akayi ma’aikacin banki ne.

LET US LEARN MORE WORDS


MU {ARA KOYAN KALMOMI
ENGLISH HAUSA
1. authority hukuma
2. bite cizo
3. carcase gawar dabba
4. carrion mushe
5. chinaware tangaran
6. command /permission umarni
7. counting lissafi
8. cruel/tyrant/wicked azzalumi/ mugu
9. cruelty/ wickedness mugunta
10. dignity martaba
11. erosion zaizaya
2. footprint sawun }afa
13. grease giris
14. menstruation haila
15. mortar turmi
16. musk al- muski
17. origin asali
18. pestle ta~arya
19. private part al’aura
20. promise/vow al}awari
21. scalp ]ankwali/ kallabi
22. snatch fincika/}wace
23. success/victory nasara
24. tasteless lami
25. tasty ]an]ano
26. thorn }aya
27. tour rangadi
28. urine fitsari
29. veil gyale
30. visitor ba}o

MU DUBA MU GANO!

46
Mu duba mu gano yadda za ai amfani da kalmomin da suka gabata daga
{amus [in Farfesa [anka]afi.

TO AI SAI MU AUNA FAHIMTARMU KUMA.


A. Mu kawo fassarar wa]annan kalmomin da Hausa.
1.sect 2. mosque 3. Psalms 4. Jew 5. idol 6. Antichrist 7. dignity 8. carrion 9.
Goliath 10. shrine 11. Pass over 12. priest 13. carol 14. dome 15. revelation 16.
apostasy 17. cardinal 18. synagogue 17. Prophet Joseph 18. mortar

B. Mu fassara wa]annan kalmomin zuwa harshen Turanci.


1. lami 2. Fir’auna 3. Attaura 4. ladan 5. mambari 6. tsarki 7. jahadi 8. linjila 9.
malamin yahudawa 10. bautar gunki 11. Wajujuwa-majujuwa 12. ta~arya 13.
}aya 14. Annabi Nuhu 15. azumin kiristoci 16. halifa 17. waliyyi 18. imani 19.
Sayyada Hauwa 20. asali

C. Mu fassara wa]annan jimlolin zuwa harshen Hausa.


1. Action is judged according to intention.
2. I bath five times a day.
3. Can you recite the Qur’an?
4. Do you know how to perform the ritual bath?
5. May God bless you.

D. Mu kawo fassarar wa]annan jimlolin da Turanci.


1. Ina alfaharin kasancewata Musulma.
2. Ina bautawa Ubangiji sau biyar a rana.
3. Na ta~a zuwa Makka sau biyu.
4. Ka ta~a zuwa Hajji?
5. Ka na azumi?

E. Mu fitar da ire-iren sunan da ke cikin wa]annan jimlolin. Wato ‘common noun’,


‘proper noun’, ‘collective noun’, da kuma ‘abstract noun’ ke nan.
1. Sulaiman was once a soldier. But he has now retired. He lives in a farmhouse
with his beautiful wife Bilkisu on the outskirt of Rimin Gado.
2. Alhaji Yahaya is our headmaster. He owns the black Kia Picanto you saw
outside. He lives in Goron Dutse.
47
3. I saw [anfulani driving his herd of cattle home. He looks so hungry and thirsty.
He is quite exhausted.
4. There is saying that knowing a problem is half the solution.

F. Mu kawo misalai uku-uku na ire-iren suna (noun) banda wa]anda aka kawo a
wannan babin.

G.Mu kawo hanyoyi biyu da ake amfani da dogon layi (dash).

CHAPTER FOUR
BABI NA HU[U
PROFESSIONS
SANA’O’I
ENGLISH HAUSA
1. accountant akanta
2. actor ]an wasan kwaikwayo
3. actress ‘yar wasan kwaikwayo
4. airforce sojan sama
5. airhostess/airstewardess sabis ta jirgin sama
6. airsteward sabis na jirgin sama
7. army sojan }asa
8. architect mai zana taswirar gidaje
9. artist mai zane-zane
10. athlete/ sportsman ]an wasan motsa jiki
11. author marabucin littafi
12. blacksmith ma}erin }arfe
13. bricklayer birkila
13. builder magini
14. businessman ]ankasuwa
15. businesswoman ‘yar kasuwa
16. butcher mahauci
17. carpenter kafinta/masassa}i
18. chauffeur matu}in gida
19. clerk akawu
20. cobler/ shoemaker1 baduku
21. cook kuku
22. custom jami’in hana fasa }wauri
23. doctor likita

48
24. driver matu}i
25. engineer injiniya
26. farmer manomi
27. fisherman masunci
28. goldsmith gursumeti/ ma}erin zinare
29. hairdresser makitsiya
30. haberdasher ]ankoli
31. hunter mafarauci
32. immigration jami’in shige da fice
33. janitor mai gadi
34. journalist ]an jarida
35. judge al}ali/}uliya
36. judge’s clerk magatakardar al}ali
37. lawyer lauya
38. messenger masinja
39. musician maka]i
40. navy sojan ruwa
41. photographer mai ]aukan hoto
42. pilot matu}in jirgin sama
43. plumber galumba
44. policeman ]ansanda
45. policewoman ‘yar sanda
46. potter mai yin tukwane
47. sailor ma’aikacin jirgin ruwa
48. secretary sakatare
49. singer mawa}i
50. steward boyi
51. tailor ma]inki/tela
52. tanner majemi
53. teacher malami
54. writer marabuci

barber=wanzami airforce=sojan sama

49
teacher=malama doctor=likita

vetenary doctor=likitan dabbobi journalist=]anjarida

pilot=matu}in jirgin sama photographer=mai ]aukan hoto

LURA
1. ‘Cobler’ a Turance na nufin mai gyaran takalmi. ‘Shoemaker’ kuma na nufin
mai yin takalma. A Hausance amman duk za su ]auki fassarar baduku.
2. Wasu kalmomin a harshen Turanci da sukan ]auki ma’anar lauya sun ha]a da:
barrister, advocate, attorney, counsel, solicitor.

PARTS OF HUMAN BODY


SASSAN JIKIN [AN ADAM
ENGLISH HAUSA
1. ankle idon sau
2. anus dubura
50
3. arm hannu (gaba ]aya)
4. armpit hammata
5. artery/vein1 jijiya
6. back baya
7. backbone/spine }ashin baya
8. beard gemu
9. bladder mafitsara
10.blood jini
11. brain }wa}walwa
12. breast nono
13. bowels ‘ya ‘yan hanji
14. brow/forehead goshi
15. buttocks/backside/behind ]uwawu
16. calf2 bayan }wauri
17. cartilage gurin guntsi
18. cheek kumatu
19. chest }irji
20. chin ha~a
21. eardrum dodon kunne
22. elbow gwiwar hannu
23. eye ido
24. eyeball }wayar ido
25. eyebrow girar ido
26. eyelid fatar ido
27. eyelash gashin ido
28. finger yatsan hannu
29. flesh naman jiki/ tsoka
30. foot3 }afa
31. forearm damtse
32. front gaba
33. gallbadder matsarmama
34. gullet/oesophagus ma}wallato
35. gum dadashi
36. grey hair furfura
37. groin tsakanin }afafuwa
38. hair gashi
39. head kai
40. heart zuciya
41. heel diddige
42. hip }ugu
43. hipbone }ashin }ugu
44. intestine hanji

ear=kunne teeth=ha}ora
51
lungs=huhu ribs=ha}ar}ari

lips=le~e

45. jaw mu}amu}i


46. joint ga~a
47. kidney }oda
48. knee gwiwar }afa
49. knee cap }o}on gwiwar }afa
50. large intestine mazawari
51. leg4 }afa
52. lip le~e
53. liver hanta
54. marrow ~argo
55. membrane tantani
56. milktooth ha}orin madara/farko
57. molar matauni
58. moustache gashin baki
59. muscle }wanji/naman jiki
60. navel cibiya
61. nipple kan nono
62. neck wuya
63. nose hanci
64. nostril ramin hanci
65. optic nerve jijiyar ido
66. palm tafin hannu
67. pelvis }ashin mara
68. penis azzakari
69. rib ha}ar}ari
70. scrotum jakar }walatai
71. shin }wauri
72. shin bone/tibia }ashin kwauri
73. shoulder kafa]a
74. shoulder blade allon kafa]a
75. skull }o}on kai
76. spinal cord laka
52
77. spleen saifa
78. stomach ciki/tumbi
79. testicle golo/lunsaye
80. thigh cinya
81. thigh bone/femur }ashin cinya
82. toe yatsan }afa
83. toenail farcen }afa
84. tonsil ha}in wuya
85. tooth ha}ori
86. trachea/windpipe ma}ogwaro
87. uterus5 mahaifa
88. uvula beli/‘yar wuya
89. vagina matuci
90. waist mara
91. wart tusar jaki
92. whiskers saje
93. wisdom tooth hakorin girma
94. wrist wuyan hannu
95. womb6 mahaifa

LURA
1. ‘Artery/ Vein’ – a Turance/kimiyance jijiyoyi sun rabu kashi biyu. A mafiya
lokuta anfi amfani da ‘vein’ don nufin jijiyoyi. Nemi }arin bayani gun malam.
2. ‘Calf’ na iya ]aukar ma’anar ‘]an mara}i’.
3. ‘Foot’ na nufin daga yatsun }afa zuwa idon sau.
4. ‘ Leg’ na nufin gabaki ]aya kafar. Daga yatsun }afa zuwa gwiwar }afa
GRAMMAR NAHAWU
PRONOUN
WAKILIN SUNA
Pronouns just as the name suggest are words that are use instead of nouns.
They replace nouns in speech and in writing. They are use so as to avoid repetition.

Kamar yadda sunan ya gudana, Wakilan suna wato ‘Pronouns’ kalmomi ne


da ake amfani da su a maimakon suna. Su na maye gurbin suna a lafazi da kuma
rubutu. Ana amfani da su domin a guje maimaitawa.

Pronoun can serve as the subject or object of a sentence.

Wakilin suna kan iya kasancewa ‘ ma’aikaci’ wato ‘subject’ ko kuma goya
aikatau ‘ object’ ]in jimla.

Examples
Sumayya has returned the knife.
She has returned it.
53
As you can see from the above sentences, ‘Sumayya’ and ‘the knife’ are the
subjects and objects of our sentence and we have used ‘she’ and ‘it’ to replace
Sumayya and the knife.

Misali
Sumayya ta dawo da wu}ar.
Ta dawo da ita
Kamar yadda za ku gani a jimlar nan ta sama, ‘Sumayya’ da ‘wu}ar’ (the
knife) su ne ma’aikaci (subject) da kuma goya aikatau (object) ]in jimlar. Sa’anan
kuma mun yi amfani da ‘ta’ (she) da kuma ‘ita’ (it) don maye gurbin Sumayya da
wu}ar.

There are eight types of pronouns. They are as follows.

Da akwai ire-iren wakilan suna guda takwas. Su ne kamar haka.

1. personal pronoun= wakilin suna


2. reflexive pronoun = wakilin suna mai dawowa
3. interrogative pronoun=wakilin suna mai tambaya
4. relative pronoun=wakilin suna mai nuna dangantaka
5. demonstrative pronoun=wakilin suna mai nuni
6. indefinite pronoun=wakilin suna mai }intace
7. possessive pronoun=wakilin suna na mallaka
8. reciprocal pronoun=wakilin suna mai nuna musaye

1. personal pronoun=wakilin suna


Personal pronoun is use to replace the name of people previously
mentioned. It assumes different forms when acting either as the subject or object of
the sentence.
They are as follows:

Ana amfani da Wakilin Suna (Personal pronoun) domin maye gurbin


sunayan mutane da aka ambata a baya. Yakan ]auki siffa daban-daban yayin da ya
zo a matsayin ma’aikaci (subject) ko goya aikatau (object) ]in jimlar.
Su ne kamar haka:
1. I/me ni/ in
2. he/him shi
3. it ya/shi/ ita (ba mutum ba)
4. she/her ta/ita/-ta
5. they/them su
6. we/us mu
7. you (masculine) kai/ka
8. you (feminine) ke/ki
9. you (plural) ku

Examples
1. Saratu resembles Aisha. She resembles her.
2. Umar, Sabi’u and Nasiru are playing. They are playing.
3. Naja’atu came here yesterday. She came here.
4. I, Abdulkadir and Mushiri are friends. We are friends.

54
Misalai
1. Saratu na kama da Aisha. Ta na kama da ita.
2. Umar, Sabi’u da Nasiru na wasa. Su na wasa.
3. Naja’atu ta zo nan jiya. Ta zo nan.
4. Ni, Abdulkadir da Mushiri abokaine. Mu abokaine.

2. reflexive pronoun=wakilin suna mai kome


Reflexive pronoun is use to show that a particular action carried out by the
actor returns to it. They are as follows:

Ana amfani da wakilin suna mai kome (reflexive pronoun) don nuna cewa
wani aiki da aka yi ya dawo kan wanda yai aikin. Su ne kamar haka.

1. myself— kaina
2. yourself— kanka/ kanki
3. himself— kansa
4. herself— kanta
5. itself— kanta/kansa (ba mutum ba)
6. ourselves— kanmu
7. yourselves— kanku
8. themselves— kansu

Examples
1. I cut myself.
2. She did it herself.
3. He has hurt himself with the machete.

Misalai
1. Na yanka kaina.
2. Ita ta yi da kanta.
3. Ya jiwa kansa ciwo da addar.

3. interrogative pronoun=wakilin suna mai tambaya


Interrogative pronouns are use to ask questions.

Ana amfani da wakilin suna mai tambaya (interrogative pronoun) don yin
tambaya.

Examples
1. Who is this?
2. Which is yours?
3. Whom did he marry?
4. What is his name?
5. Whose is the car parked outside?

Misalai
1. Wa ye wannan?
2. Wanne ne naka?
3. Wa ya aura?
4. Mene ne sunansa?
5. Motar wa ce wadda aka ajiye a waje?
55
4. relative pronoun= wakilin suna mai nuna dangantaka
Relative pronoun is related to the noun which it refers to. They are the same
with the interrogative pronoun only that ‘what’ is excluded and ‘that’ added.

Wakilin suna mai nuna dangantaka (relative pronoun) na da dangantaka da


sunan da ya nufa. Iri ]aya ne da wakilin suna mai tambaya illa kawai an cire ‘
what’ an kuma }ara ‘that’.

They are use as follows:


1. The girl who came here was the one that sang the song.
2. This is the car that I bought.
3. He is the man to whom she has been betrothed.
4. The phone which Musa bought had been stolen.

Ana amfani da su kamar haka:


1. Yarinya da ta zo nan itace ta rera wa}ar.
2. Wannan ce motar da na siya.
3. Shi ne mutumin da aka yi mata baiko da shi.
4. Wayar tafi da gidanka ]in da Musa ya siyo an sace.

5. demonstrative pronoun= wakilin suna mai nuni.


Just as the name suggest, they are use to demonstrate or point at things.They
are use as follows:

Kamar yadda suna ya kasance, ana amfani da su domin gwaji ko yin nuni ga
abubuwa. Ana amfani da su kamar haka:

1. that (masculine) wancan (namiji)


2. that (feminine) waccar
3. this (masculine/feminine) wannan (namiji/mace)
4. these wa]annan
5. those wa]ancan

They are use as follows.


1. Ibrahim do you want this or that.
2. I prefer those to these.

Ana amfani da su kamar haka.


1. Ibrahim wannan ka ke bu}ata ko wancan.
2. Zan fi son wa]ancan kan wa]annan

6. indefinite pronoun = wakilin suna mai }intace


They are use to give an estimate of the quantity or extent of things without
being exact.

Ana amfani da su domin }intace yawa ko iyakar abubuwa ba tare da an fa]i


dai-dai ko ainihin yadda abun ya ke ba.

They are use as follows.


1. Some children are playing outside.
56
2. Do you have any book?
3. None of you was present.
4. Only a few people attended the wedding.
5. Help me with a little salt.
6. Many children were reported missen.
7. I have written several books on English language.
8. I need more.
9. You have less than two minutes to stop.

Ana amfani da su kamar haka:


1. Wasu yara na wasa a waje.
2. Ka na da kowanne irin littafi?
3. Ba wani daga cikinku da ya ke nan.
4. Mutane }alilan ne ka]ai suka halarci ]aurin auran.
5. Taimaka min da ]an gishiri ka]an.
6. An sanar da ~atan yara da dama.
7. Na rubuta littattafai da dama kan harshen Turanci.
8. Ina bu}atar }ari.
9. Nan }asa da mintuna biyu za ku tsaya.
7. possessive pronoun=wakilin suna na mallaka
Just as the name suggests, possessive pronouns are used to show possession.
They are as follows:

Kamar yadda sunan ya gabata, wakilin suna na mallaka (possessive


pronoun) ana amfani da su ne don nuna mallaka. Su ne kamar haka:

1. hers -rta/nta/nata
2. his -rsa/nsa/nasa
3. it’s nata/ nasa (ba mutum ba)
4. mine/my -na/ nawa
5. their/theirs -nsu/nasu
6. our/ours -nmu/namu
7. your/yours -nka/naka

They are used as follows


1. It is not yours, it is mine.
2. Their house is big, but ours is bigger.
3. The baby that died in that tragic accident was hers.
4. The book is his, give it back to him.

Ana amfani da su kamar haka


1. Ba naka bane nawane.
2. Gidansu na da girma, amman namu yafi girma.
3. Jaririnta ne ya mutu a wannan mummunan hatsarin.
4. Littafin nasa ne, mayar masa da shi.

8. reciprocal pronoun=wakilin suna mai nuna musaye.


In this type of pronoun, there is an exchange of action between two or more
people.

57
A wannan nau’i na wakilin suna, ana samun musayan aiki a tsakanin mutum
biyu ko fiye.

They are use as follows


1. They do not talk to each other.
2. We should help one another to succeed.

Ana amfani da su kamar haka


1. Ba sa wa juna magana.
2. Mu taimakawa juna mu yi nasara.

CONVERSATION HIRA
WHAT IS YOUR FUTURE CAREER?
WANI AIKI ZA KU YI NAN GABA?
E: What would you like to become in the future?
H: Me za ki so ki zama nan gaba?

E: I would like to become a doctor.


H: Zan so na zama likita.

E: A vetenary doctor?
H: Likitar dabbobi?

E: No!
H: A’a!

E: A medical doctor.
H: Likitar mutane.

E: This would enable me help my fellow sisters.


H: Hakan zai bani damar taimakawa ‘yan uwana mata.

E: I hate to see a male doctor examining a female patient.


H: Na tsani naga likita namiji na duba mace mara lafiya.

E: That means you want to be a gynaecologist.


H: Likitar mata ki ke son zama ke nan.

E: God willing.
H: Da yardar Ubangiji.

E: You have to read hard.


H: Sai ki yi karatu sosai.

E: Certainly.
H: {warai kuwa.

E: As for me, I would like to be a teacher.


H: Ni kuwa zan so in zama malama.

58
gynaecologist=likitar mata

teacher=malama

E: Through this, I shall impart discipline and knowledge.


H: Ta haka, zan koyar da ilimi da ]a’a.

E: Would you like to be a policeman?


H: Za ka so ka zama ]ansanda?

E: Yes, of course.
H: E, }warai da gaske.

E: Why?
H: Saboda me?

E: A policeman is everyone’s friend.


H: [ansanda abokin kowa ne.

E: Will you collect bribe?


H: Za ka kar~i cin hanci?

E: No!
H: A’a!

E: My religion forbids that.


H: Addini na ya haramta haka.
59
E: May God bless you.
H: Allah ya yi maka albarka.

E: Amen.
H: Amin.

QUESTION AND ANSWER.


TAMBAYA DA AMSA.
E: Where is my bag?
H: Ina jakata?

E: It is in the class.
H: Ta na cikin aji.

E: I have not seen it.


H: Ban ganta ba.

E: What are you doing?


H: Me ka ke yi?

E: I am cleaning my shoes.
H: Ina goge takalmina ne.

E: I am not doing anything.


H: Babu abin da na ke yi.

E: How much do you have?


H: Nawa ka ke da shi?

E: My pocket is full.
H: Aljihuna cike ya ke.
E: I have nothing/ I do not have anything.
H: Ban da komai.

E: Why are you crying?


H: Me ya sa ka ke kuka?

E: I have lost my money.


H: Na zubar da ku]ina.

E: I am not crying.
H: Ba kuka na ke yi ba.

E: Where is your money?


H: Ina ku]inka?

E: I have spent it.


H: Na kashe.

E: Are you sure you can do it?


60
H: Ka tabbata za ka iya?

E: I can do it.
H: Zan iya.

E: It is not difficult.
H: Ba wuya.

E: It is easy/It is simple.
H: Da sau}i.

E: It is not easy/It is not simple.


H: Ba sau}i/Da wuya.

E: Where is your house?


H: Ina ne gidanku?

E: Our house is a long way from here.


H: Gidanmu na da nisa sosai daga nan.

E: What can you do?


H: Me za ka iya yi?

E: I can do more than you expect.


H: Zan iya fiye da yadda ka ke zato.

E: I will surprise you.


H: Zan baka mamaki.

E: I cannot do anything.
H: Ba abin da zan iya yi.

E: Do you know me?


H: Ka/kin san ni?

E: Yes I know you.


H: E na san ki.

E: No, I don’t know you.


H: A’a ban san ki ba.

E: How old are you?


H: Shekararki nawa?

E: I am twenty five years old.


H: Shekarata ashirin da biyar.

61
LET US WRITE IN ENGLISH
MU RUBUTA DA TURANCI
THE HYPHEN –
KARAN [ORI -
It is use in the following ways.
1. To form a compound word or to separate certain prefixes and suffixes from their
root words. Examples: brother-in-law, ex-governor, five- story, co-operate.
2. To indicate the continuation of a word at the end of a line. example
No one is above mis-
takes.
3. When writing compound numbers between 21 and 99 in words. Examples: forty-
five, eighty-nine.

Ana amfani da shi a wa]annan hanyoyin.


1. Don samar da ha]a]]iyar kalma ko don raba sashen farko ko sashen }arshe na
kalma. Misali brother- in- law (]an uwan mata),ex-governor (tsohon gwamna),
five-story (bene hawa biyar), co-operate (ha]in kai).
2. Don nuna cigaban kalma a }arshen layi.
misali
Ba wanda ya wuce kus-
kure.
3. Yayin rubuta lambobi daga 21 zuwa 99. Misali: forty-five (arba’in da biyar),
eighty-nine (tamanin da tara)

LET US LEARN MORE WORDS


MU {ARA KOYAN KALMOMI
ENGLISH HAUSA
1. box akwati/sundu}i
2. camouflage riki]a
3. charcoal gawayi
4. choose/select za~a/za~i
5. cobweb yanar gizo-gizo
6. courtesy ladabi/yakana
7. cry/wail/weep kuka
8. damage lalatawa/ta’adi
9. desk teburin rubutu
10. destitute gajiyayye
62
11. dish akushi/kwano/tasa
12. doll ‘yar tsana
13. dust }ura
14. dream buri/mafarki
15. drum dirom/ganga
16. earthquake girgizar }asa
17. embrace/hug runguma
18. hatch }yan}yasa
19. immorality fasi}anci
20. ivory hauran giwa
21. lake tabki
22. laughter dariya
l3. leper kuturu
24. license lasisi
25. literature adabi
26. music ki]a da wa}a
27. ode }asida
28. poem/poetry wa}e
29. siren jiniya
30. winnow bakace/she}a

MU DUBA MU GANO!
Mu duba mu gano yadda za ai amfani da kalmomin da suka gabata daga
{amus [in Farfesa [anka]afi.

TO AI SAI MU AUNA FAHIMTARMU KUMA


A. Mu kawo fassarar wa]annan kalmomin da Hausa.
63
1. butcher 2. beard 3. destitute 4. siren 5. thigh 6. tanner 7. pilot 8. whiskers 9. lake
10. camouflage 11. skull 12. clerk 13. cobler 14. bladder 15. jaw 16. earthquake 17.
dust 18. liver 19. shin 20. gold-smith

B. Mu fassara wa]annan kalmomin zuwa harshen Turanci.


1. birkila 2. ]ankoli 3. ha~a 4. dodon kunne 5. kuturu 6. yanar gizo-gizo 7. gawayi
8. ha}ori 9. harshe 10. al}ali 11. mafarauci 12. mafarki 13. kwano 14. le~e 15.
zuciya 16. masinja 17. masunci 18. goshi 19. }wa}walwa 20. adabi

C. Mu fassara wa]annan jimlolin zuwa harshen Hausa.


1. Would you like to be a policeman?
2. A policeman is everyone’s friend.
3. I would like to be a teacher.
4. Are you sure?
5. It is very far from here.

D. Mu fassara wa]annan jimlolin zuwa harshen Turanci.


1. Shekarata ]ari!
2. Za ku iya yin fiye da yadda mu ke zato.
3. Ka zubar da ku]inka.
4. {warai kuwa.
5. Zan so in zama likita.

E. Mu gano ire-iren wakilan suna da akai amfani da su a cikin wa]annan jimlolin


na }asa:
1. She likes him and he likes her too.
2. It is yours.
3. Who sighted the moon?
4. These fruits are not yet ripe.
5. Whose wife is she?
6. We love each other.
7. She gave each of us a bean-cake.
8. Fetch me some water.

F. Mu kawo misalai uku na hanyoyin da ake amfani da gajeran layi (hyphen)

64
IT’S FUN TIME!
LOKACIN NISHA[I!

LEARNING IS FUN!
KOYO NA DA DA[I!

LET US PLAY SOME GAME.


MU [AN YI WASA.
Mu nemo sunayan kalmomin nan na Turanci daga akwatin nan na }asa.
1. ]arika 2. masallaci 3. bayahude 4. martaba 5. turmi 6. tsarki 7. ta~arya 8.
waliyyi 9. imani 10. asali 11. kafiri 12. ridda 13. shahada 14. aljannah 15. hadaya
16. mahauci 17. gemu 18. cinya 19. kuturu 20. ]ankoli 21. ha~a 22. al}ali 23.
mafarauci 24. }ura 25. girgizar }asa 26. mafitsara 27. gawayi 28. ha}ori 29.
}wa}walwa 30. adabi

M U K M K S A T I S S E C T K
O R I G I N A M T Z O Z N S H
R A A B A A A N I Y Z W Y I F
T H A B E R D A S H E R N I R
A N W I H B O I N F I D E L R
R U A K I N A W R F N A B N D
I R T O O T H B S O J T S U D
Y M I N O E U L E P E R T O D
K K N L I T E R A T U R E A T
A L Y L F A W N B R A N A O E
J S W M A S S A C R I F I C E
D E I Y A N E B F Y U O B K T
L S I B E A R D T K O A A K A
65
A I R E M B Y I A M J U D G E
O D J T O E R S V N S D K K W
C A A A T U G L N A A A F A S
R R K I P L A A P O S T A S Y
A A I O Y I E D I Z T A I O O
H P E A R T H Q U A K E N P N
C D E F A H U D I G N I T Y E
E R Y S K B K A H U N M K T F
M A I A T W F H U N T E R A R
O O K N H L N A W C I E I I A
D G U A I I E N L Y N T Y Y D
R U D K G A A O A I H L A H D
Y A A A H K O R A N W I K I A
T J T L A L C R R E H C T U B
R E D D A L B F W T B I I E L
A K W T N A I N E W A F N S L
M O S Q U E A L J A W A C K Y

FIRST MONTH
WATA NA FARKO

THIRD WEEK
MAKO NA UKU

TURANCI MABU[IN ILIMIN BOKO;


ILIMI GATANMU A RAYUWA

66
Ha! Ha!! Ha!!!
Ni ne dai Malam Tsito
Ba hannu rabana na zo
ba. Tafe na ke da
kwando cike da ‘ya
‘yan itatuwa da kuma
launuka mabambanta.
Sai ai nutso cikin babin
a sha lagwada.

Ai karatu lafiya ‘yan


uwana ]alibai!

CHAPTER FIVE
BABI NA BIYAR
MR FARUK’S GARDEN
LAMBUN MALAM FARUK

FRUITS
‘YA ‘YAN ITATUWA

ENGLISH HAUSA
1. apple tufa
2. banana ayaba
3. black plum fruit ]inya
4. cashew kanju/kashu
5. cherry agwaluma
6. coconut kwakwa
7. custard apple fasadabur/gwandar daji
8. deleb fruit giginya
67
9. desert date aduwa
10. dum fruit goruba
11. ebony fruit kanya
12. fig ~aure/durumi
13. garden egg ]ata/yalo/gauta
14. grape inibi
15. grape fruit garehul/tonis
16. guava goba
17. jujube fruit magarya
18. lemon/ lime lemon tsami
19. locust bean ]orawa
20. mango mangwaro
21. mimosa bagaruwa/gabaruwa
22. olive zaitun
23. orange lemon za}i
24. pawpaw gwanda
25. pear fiya
26. pineapple abarba
27. plantain agada
28. pomegranate ruman
29. raisin zabibi
30. shea-fruit ka]anya
31. sugar-cane rake
32. tiger-nut aya
33. tamarind tsamiya
34. tangerine tanjariya
35. water melon kankana

VEGETABLES
KAYAN GWARI
ENGLISH HAUSA
1. bitter-leaf shuwaka
2. cabbage kabeji
3. carrot karas
4. cauliflower kabeji mai fari a ciki
5. cucumber gurji
6. cress lafsur
7. green beans koran wake
8. horse-radish leaf zogale
9. lettuce latas/salak
10. marrow }abushi
11. melon seeds agushi
12. mushroom kashin wata
13. okra }u~ewa
14. onion albasa
15. onion tops lawashi
16. pepper attarihu/barkono/tattasai
17. pumpkin kabewa
18. sorrel yakuwa
19. spinach alayyahu
20. spring onion albasa mai lawashi
68
21. tomato tumatir
22. water lettuce kainuwa
23. water lily bado

HERBS
KAYAN {ANSHI
ENGLISH HAUSA
1. black pepper masoro
2. cinnamon }irfa
3. clove kanumfari
4. garlic tafarnuwa
5. ginger citta
6. small pepper kimba

apple=tufa banana=ayaba

cherry=agwaluma pineapple=abarba

pineapple=abarba water melon=kankana cucumber=gurji

pear=fiya grape=inibi

69
orange=lemo mango=mangwaro

carrots=karas tomato=tumatur

pepper=barkono green beans=koran wake

marrow=}abushi onions=albasa

70
LET US COUNT!
MU {IRGA!
ENGLISH HAUSA
1. one ]aya
2. two biyu
3. three uku
4. four hu]u
5. five biyar
6. six shida
7. seven bakwai
8. eight takwas
9. nine tara
10. ten goma
11. eleven sha ]aya
12. twelve sha biyu
13. thirteen sha uku
14. fourteen sha hu]u
15. fifteen sha biyar
16. sixteen sha shida
17. seventeen sha bakwai
18. eighteen sha takwas
19. nineteen sha tara
20. twenty ashirin

71
WHAT IS YOUR POSITION?
MENE NE MATSAYINKA?
ENGLISH HAUSA
1. first (1st) na ]aya
2. second (2nd) na biyu
3. third (3rd) na uku
4. fourth (4th) na hu]u
5. fifth (5th) na biyar
6. sixth (6th) na shida
7. seventh (7th) na bakwai
8. eight (8th) na takwas
9. ninth (9th) na tara
10. tenth (10th) na goma
11. eleventh (11th) na goma sha ]aya
12. twelfth (12th) na goma sha biyu
13. twentieth (20th) na ashirin
14. twenty-first (21st) na ashirin da ]aya
15. twenty-second (22nd) na ashirin da biyu
16. twenty- third (23rd) na ashirin da uku
17. twenty-fourth (24th) na ashirin da hu]u
18. one-third sulusi
19. two-third sulusani
20. one-fourth rubu’i
21. zero sifiri

GRAMMAR NAHAWU
VERB
AIKATAU
A verb is a word or a group of words that expresses an action.

Aikatau (verb) kalma ce ko rukuni na kalmomi da ke nuna aiki.

Examples
1. Musa has eaten his food.

72
2. I am playing.
3. Ahmadu is walking down to his farm.
4. It is raining.
The main verbs of the above sentences are: eaten, playing, walking and
raining.

Misalai
1. Musa ya cinye abincinsa.
2. Ina yin wasa.
3. Ahmadu na tafiya izuwa gonarsa.
4. Ruwa ake yi.
Muhimman aikatau na cikin jimlolin nan na sama su ne: cinye (eaten), wasa
(playing), tafiya (walking) da kuma ruwa (raining).

TRANSITIVE AND INTRANSITIVE VERBS


Verbs are classified into two groups: transitive and intransitive verb. A
transitive verb must be followed by an object for it to convey its message. An
intransitive verb on the other hand does not need an object to convey its message.

An rarraba aikatau (verb) zuwa rukuni biyu: ‘transitive verb’ da kuma


‘intransitive verb’. ‘Transitive verb’ aikatau ne wanda lalle ya na bu}atar goya
aikatau wato ‘object’ ya biyo bayansa kafin a fahimci sa}on da ya ke }o}arin
isarwa. Shi kuwa ‘Intransitive Verb’ ba ya bu}atar goya aikatau ‘object’ ya biyo
bayansa kafin a fahimci sa}on da zai isar.

Examples of transitive verbs:


1. Shu’aibu killed the lion.
2. Na’ima drank the water.
3. Abdulmalik caught the bird.
4. Hassana wore the dress.

Each of the verbs in the above sentences is being followed by an object.


Without the object the sentence would have been meaningless. For instance when
we say: Abdulmalik caught. What did he catch?

Misalan ‘transitive verbs’:


1. Shu’aibu ya kashe zakin.
2. Na’ima ta sha ruwan
3. Abdulmalik ya kama tsuntsun.
4. Hassana ta sanya rigar.
Kowanne aikatau na jimlolin nan na sama na da goya aikatau (object) da ya
biyo bayansa. Ba tare da goya aikatau ]in ba, jimlar bata da wata ma’ana. Alal
misali in muka ce: ‘Abdulmalik ya kama’. Me ya kama?
Examples of intransitive verbs:
1. Sadiya has slept.
2. Faruk is crying.
3. Why are you laughing?
4. She is resting.
None of the verbs in the above sentences was being followed by an object,
and yet it has conveyed its message.
73
Misalan ‘Intransitive Verbs’:
1. Sadiya tai barci.
2. Faruk na kuka.
3. Me ya sa ka ke kuka?
4. Ta na hutawa.
Ba wani aikatau daga cikin jimlolin nan na sama da ya ke da goya aikatau
mai biye ma sa baya kuma ga shi ya sadar da sa}onsa.

Some verbs could be used transitively as well as intransitively.

Example:
1. Fatima is reading. (intransitive)
2. Fatima is reading a book. (transitive)

Wasu aikatau ]in kan iya kasancewa ‘transitive’ a lokaci ]aya kuma
‘intransitive’.

Misali:
1. Fatima na karatu. (intransitive)
2. Fatima na karanta littafi. (transitive)

TENSES
LOKUTA
Verb tenses tells us whether an action has taken place, it is taking place or it
will take place in the future. There are six main tenses in the English Language. But
we shall treat only three here. They are as follows

Lokutan aikatau (verb tenses) na sanar da mu ko aikin ya faru, na faruwa


yanzu ko kuma zai faru a nan gaba. Da akwai muhimman lokuta shida a harshen
Turanci. Amman za mu tattauna akan uku ne a nan. Su ne kamar haka

1. present tense= aikin da ake ciki.


2. past tense= aikin da ya wuce.
3. future tense= aikin da za ai a nan gaba.
1. present tense= aikin da ake ciki

Examples
1. I am reading a book.
2. I go to school everyday.
3. Binta sweeps the room.
4. She is sweeping the room.

Misalai
1. Ina karanta littafi.
2. Ina zuwa makaranta kowacce rana.
3. Binta na share ]akin.
4. Ta na sharar ]akin.
74
Sentence (3) tell us what Binta do (sweeps the room) perhaps regularly,
while sentence (4) tells us what Binta is doing at the moment (sweeping the room).
The tense of the verb of sentence (2) and (3) is called the Simple Present Tense
while that of sentence (4) is the Present Continous Tense.

Jimla ta uku (3) na sanar da mu aikin da Binta ke yi (share ]aki) wata}il


akai-akai yayin da jimla ta hu]u(4) na sanar da mu aikin da Binta ta ke yi a halin
yanzu a dai-dai wannan lokaci (sharar ]aki). Lokacin aiki (tense of the verb) na
jimla ta uku (3) ana kiransa da ‘Simple Present Tense’ na jimla ta hu]u (4) kuma
‘Present Continous Tense’.

2. past tense= aikin da ya wuce

Examples
1. He swept the room.
2. He was sweeping the room yesterday.
3. She drove the car.
4. She was driving the car yesterday.

Misalai
1. Ya share ]akin.
2. Ya na share ]akin jiya.
3. Ta tu}a motar.
4. Ta na tu}in motar jiya.

Sentence three (3) tells us that she drove the car, an action that has been
carried out. Sentence four (4) however, told us that she was driving the car
yesterday. It was yesterday not today that the action is taking place. The tense of
the verb of sentence (1) and (3) is called Past Simple Tense, while that of sentence
(2) and (4) is the Past Continous Tense.

Jimla ta uku (3) na gaya mana cewa ta tu}a motar, aikin ya shu]e. Jimla ta
hu]u (4) kuwa na sanar da mu cewa ta na tu}in motar amman fa jiya. Jiya ne akai
aikin ba a yau ake yi ba. Lokacin aikin (tense of the verb) na jimla ta (1) da (3) ana
ce masa ‘Past Simple Tense’ yayin da na jimla ta (2) da (4) kuma ake ce masa ‘Past
Continous Tense’.

3. future tense= aikin da za ai nan gaba.

Examples
1. I shall come.
2. I shall be coming tomorrow.
3. He will drive.
4. He will be driving tomorrow.

Misalai
1. Zan zo.
2. Ina nan tafe gobe.
3. Zai tu}a.
4. Ya na nan ya na tu}i gobe iwar haka.
75
From sentence three (3) we learnt that he is going to drive the car, perhaps
tomorrow, but sentence four (4) tells us that by tomorrow he will be driving the car.
The tense of the verb of sentence (1) and (3) is called the Future Simple Tense
while that of sentence (2) and (4) is the Future Continous Tense.

Jimla ta uku (3) na sanar da mu cewa zai tu}a motar, wata}il ma gobe,
amman jimla ta hu]u (4) na sanar da mu cewa gobe iwar haka ya na nan ya na tu}i.
Lokacin aiki (tense of the verb) na jimla ta (1) da (3) ana kiransa da ‘Future Simple
Tense’ yayin da na jimla ta hu]u (4) kuma ake cewa da shi ‘Future Continous
Tense’.

CONVERSATION HIRA
FRUITS ARE ESSENTIAL TO OUR HEALTH
‘YA ‘YAN ITATUWA NA DA MUHIMMANCI GA LAFIYARMU
E: Mr Faruk is a gardener.
H: Malam Faruk mai sana’ar lambu ne.

E: He provides the green grocers at the ‘Yankaba market with all the fruits and
vegetables they require.
H: Ya na samarwa da masu sana’ar kayan gwari da ke kasuwar ‘Yankaba da
dukkanin ‘ya ‘yan itatuwa da kayan gwarin da su ke bu}ata.

E: Everytime I visits him in the garden, he gives me some fruits.


H: Duk sa’ar da na ziyarce shi a lambun, ya kan bani wasu ‘ya ‘yan itatuwa.

E: Riped fruits are sweets and vital to the body.


H: Nunannun ‘ya ‘yan itatuwa na da za}i da kuma alfanu ga jiki.

E: Fruits increases our body fitness.


H: ‘Ya ‘yan itatuwa na }arawa jikinmu }arko

E: They also aid digestion.


H: Su na kuma taimakawa wajan narkewar abinci.

E: They should be taken after meal.


H: A dinga shansu bayan an kammala cin abinci.

E: I like banana.
H: Ina son ayaba.

E: Fruits are costly


H: ‘Ya ‘yan itatuwa na da tsada.

E: Especially, if it is outside their season.


H: Musamman ma in ba lokacin yinsu ba ne.

E: This orange is unripe.


H: Wannan lemon bai nuna ba.

76
E: Let us share this cherry.
H: Mu raba agwalumar nan.

E: I do not like it.


H: Ba na son ta.

E: It is very sour.
H: Ta na da matu}ar tsami.

E: I prefer spring onions to ordinary onions.


H: Na fi son albasa mai lawashi a maimakon mara lawashi.

E: I hate the smell of garlic.


H: Na tsani warin tafarnuwa.

E: Extract the orange juice for me.


H: Matse min ruwan lemon.

E: Where is the fruit extractor?


H: Ina na’urar matse ‘ya ‘yan itatuwan?

E: You will find it in the kitchen.


H: Za ka sameta a ]akin girkin.

E: Do you take cashew?


H: Ka kan sha kashu?

E: No, I don’t.
H: A’a ba na sha.

E: I don’t like the taste.


H: Ba na son ]an]anon.

E: Would you take a mango?


H: Za ka sha mangwaro?

E: But it has overriped.


H: Amman ai ya ru~e.

E: Go and pluck me an apple.


H: Je ka tsinko min tufa.

E: I cannot climb the tree.


H: Ba zan iya hawa bishiyar ba.

77
E: Do you like vegetable soup?
H: Ki na son miyar ganye?

E: I love it!
H: Ina son ta!

E: Most especially bitter leaf soup.


H: Musamman ma miyar shuwaka.

E: But bitter leaf soup is bitter.


H: Amman miyar shuwaka na da ]aci.

E: Despite that.
H: Duk da haka.

E: Can you prepare tamarind gruel?


H: Kin iya ha]a kunun tsamiya?

E: No.
H: A’a.
78
E: But I know how to prepare groundnut gruel.
H: Amman na iya ha]a kunun gya]a.

COMMAND
UMARNI
E: Come here!
H: Zo nan!

E: Cover your food.


H: Rufe abincinki.

E: Stop making a noise.


H: Dai na yin surutu.

E: Keep quiet!
H: Yi shiru!

E: Shut up your mouth.


H: Rufe bakinka.

E: You may sit down Mairiga.


H: Kya iya zama Mairiga.

E: Knock at the door.


H:{wan}wasa }ofar.

E: Stand up.
H: Mi}e tsaye.

E: Pay attention.
H: Lura.

E: Close your eyes.


H: Rufe idanunki.

E: Listen to me.
H: Saurare ni.

E: Go and extinguish that fire.


H: Je ka kashe wutar can.

E: Get out of my room.


H: Fitar min daga ]aki.

E: Switch off your light.


H: Kashe wutarka/fitilarka.

E: Switch off your bulb.


H: Kashe }wanka (na lantarki) .

79
E: Turn off the tap.
H: Rufe famfon.

E: Bring me your books Suwaiba.


H: Mi}o min littattafanki Suwaiba.

E: Go and fetch me some water.


H:Je ki ]ebo min ruwa.

E: Stop writing.
H: Dai na yin rubutu.

REQUEST AND ANSWER


RO{O DA AMSA
E: Bilal lend me your pen.
H: Bilal ara min al}alaminka.

E: I have borrowed Anas.


H: Na ara wa Anas.

E: Would you mind passing me that book?


H: Don Allah mi}o min littafin can in ba za ka damu ba.

E: No please, have it.


H: Ina ba komai, ga shi.

E: Close the door please.


H: Rufe }ofar don Allah.

E: Okay.
H: To.

E: Please play back those tracks.


H: Don Allah dawo da wa}o}in nan baya.

E: I am afraid, I can’t.
H: Assha, ba zan iya ba.

E: No, I will not.


H: A’a ba zan yi ba.
80
E: Can I come tonight?
H: Na iya zuwa daran yau?

E: If you wish.
H: In ka ga dama.

E: Can I go and come back later?


H: Na iya jewa in dawo anjima?

E: Yes, you can.


H: E, za ki iya.

LET US WRITE IN ENGLISH


MU RUBUTA DA TURANCI
QUESTION MARK?
ALAMAR TAMBAYA?
The question mark is use in two ways as follows.
1. When asking questions.
2. To express doubt.
Examples
1. Are you ready?
2. During the reign of Queen Amina (? 1801-1860)

Ana amfani da alamar tambaya ta hanyoyi biyu kamar haka.


1. Yayin yin tambaya?
2. Domin nuna kokwanto.

Misalai
1. Ka shirya?
2. A zamanin mulkin Sarauniya Amina (? 1801-1860)

Note that we do not use a question mark when reporting a question. For
instance
1. He asked if I was ready.

Kula da cewa ba a amfani da alamar tambaya yayin kawo tambayar da wani


ya yi. Alal misali
1. Tambayata ya yi ko na shirya.

81
LET US LEARN MORE WORDS
MU {ARA KOYAN KALMOMI
ENGLISH HAUSA
1. albino zabiya
2. announcement sanarwa
3. baldness san}o
4. bicycle keke
5. bridge gada/kadarko
6. fuel makamashi
7. funnel mazurari
8. guardian mari}i (mutum)
9. handle mari}i (na abu)
10. hoof }ofato
11. hunch-back mai }usumbi
12. insane/lunatic/mad mahaukaci
13. left-handed bahago
14. lemonade ruwan lemo
15. neighbour ma}wabci
16. pocket-knife aska
17. popularity tagomashi
18. refuse heap/refuse pit juji
19. relief sawaba
20. right-handed badame
21. rose furan wardi
22. sandpaper samfefa
23. sarcasm gatse
24. satchel gafa}a
25. shelter mafaka
26. splinter sartse
27. stupidity shashanci
28. surplus rara
29. tannery majema
30. tobacco taba

MU DUBA MU GANO!
82
Mu duba mu gano yadda za ai amfani da kalmomin nan da su ka gabata
daga {amus [in Farfesa [anka]afi.

TO AI SAI MU AUNA FAHIMTAR KUMA.


A. Mu kawo fassarar wa]annan kalmomin da Hausa.
1. cherry 2. fig 3. cucumber 4. bitter-leaf 5. clove 6. ginger 7. albino 8. surplus 9.
mimosa 10. pomegranate 11. cress 12. lettuce 13. garlic 14. cinnamon 15. relief 16.
rose 17. tiger- nut 18. tamarind 19. water lily 20. spinach

B. Mu fassara wa]annan kalmomin zuwa harshen Turanci.


1. masoro 2. kimba 3. makamashi 4. ma}wabci 5. ]inya 6. giginya 7. ka]anya 8.
yakuwa 9. kainuwa 10. kashin wata 11. mafaka 12. }ofato 13. mazurari 14.
shashanci 15. inibi 16. magarya 17. zaitun 18. agada 19. barkono 20. albasa mai
lawashi

C. Mu fassara wa]annan jimlolin zuwa harshen Hausa.


1. Auwalu has eaten his groundnut.
2. Why are you crying?
3. Fruits are costly.
4. This orange is unripe.
5. You may sit down.

D. Mu fassara wa]annan jimlolin zuwa harshen Turanci.


1. Mangwaron ya ru~e.
2. Kin iya ha]a kunu?
3. Kashe wutar.
4. Na iya zuwa?
5. Rufe littafin.

E. Mu fitar da aikatau (verb) daga cikin wa]annan jimlolin.


1. I met them in the garden.
2. Can you see me?
3. I like your shirt.
4. Clean your face.
5. Have you brush your teeth?
6. She has washed the plates.
7. They are still negotiating.
8. When did they fix the date?

83
F. Mu kawo hanyoyi biyu da ake amfani da alamar tambaya (Question mark)

CHAPTER SIX
BABI NA SHIDA
THE RAINBOW IN THE SKY
BAKAN GIZO A SARARIN SAMANIYA

COLOURS
LAUNUKA
ENGLISH HAUSA
1. ash-colour/grey ruwan toka
2. black ba}i
3. black-jet/pitch-black ba}i }irin
4. blue shu]i
5. brown ruwan }asa
6. dark duhu/ba}i
7. dark-blue shu]i mai duhu
8. green kore
9. light haske
10. light green kore mai haske
11. light yellow ruwan ]orawa
12. maroon colour algashi
13. orange ruwan goro
14. pink launin furan }arya
15. purple/violet launin jar garura
16. red ja
17. snow-white fari-fat
18. yellow rawaya
19. white fari

84
LET US COUNT AGAIN!!
MU SA KE {IDAYA KUMA!!
ENGLISH HAUSA
1. thirty (30) talatin
2. forty (40) arba’in
3. fifty (50) hamsin
4. sixty (60) sittin
5. seventy (70) saba’in
6. eighty (80) tamanin
7. ninety (90) casa’in
8. hundred (100) ]ari
9. million (1 000 000) miliyan
10. billion (1 000 000 000) biliyan
11. decade shekaru goma
12. century }arni (shekaru ]ari)
13. millenium shekaru dubu
14. generation zamani (shekaru talatin)

GRAMMAR NAHAWU
VERB
AIKATAU
MORE EXAMPLES ON TENSES
{ARIN MISALAI KAN LOKUTA

PAST TENSE
AIKIN DA YA WUCE
E: Saratu came here yesterday.
H: Saratu ta zo nan jiya.

E: Tanko has finished.


H: Tanko ya gama.

E: Samina went to the market an hour ago.


H: Samina ta je kasuwa sa’a ]aya da ta shu]e.

E: Lami broke his pencil.


H: Lami ta karya ma sa fensur.

E: Jamilu visited me fortnight ago.


H: Jamilu ya ziyarce ni makwanni biyu da suka wuce.

E: Who shouted my name?

85
H: Wa ye ya }walla min kira?

E: I was referring to your name-sake.


H: Ina nufin takwaranka ne.

E: I went to see her- off.


H: Na je na rakata.

E: I made a pilgrimage last year.


H: Na yi Hajji shekarar da ta wuce.

E: I accompanied Safiya to the museum.


H: Na raka Safiya zuwa gidan adana kayan tarihi.

E: Who escorted the Governor?


H: Wa ya raka Gwamnan?

E: I was one of the escorts.


H: Ina ]aya daga cikin ‘yan rakiyar.

E: I was among them.


H: Ina daga cikinsu.

E: I caught him red-handed.


H: Na kama shi dumu-dumu.

E: I left it on the table.


H: Na bar shi akan tebur.

E: I have left Abuja since morning.


H: Na bar Abuja tun safe.

E: We have arrived at the airport.


H: Mun isa tashar jirgin saman.

E: I wrote a letter to Sakina.


H: Na rubutawa Sakina wasi}a.

E: And she has replied back.


H: Ta kuma maido da martani.

PRESENT TENSE
AIKIN DA AKE CIKI
E: I am going to the garden.
H: Ina tafiya izuwa lambun.

E: I am on my way to the market.


H: Ina kan hanyata izuwa kasuwa.

E: Nafisa is reading a book.


86
H: Nafisa na karanta littafi.

E: She reads everyday.


H: Ta na karatu kowacce rana.

E: We are learning English.


H: Mu na koyan Turanci.

E: Who teaches you Arabic?


H: Wa ke koyar da ku Larabci?

E: Malam Haruna teaches us Arabic.


H: Malam Haruna ke koyar da mu Larabci.

E: Why is Saifullah crying?


H: Me ya sa Saifullah ke kuka?

E: Who is screaming?
H: Waye ya ke ihu?

E: Halima is dancing.
H: Halima ta na rawa.

E: We are eating our food.


H: Mu na cin abincinmu.

E: They are washing their clothes.


H: Su na wanke tufafinsu.

E: Hadiza is sleeping.
H: Hadiza na barci.

E: She sleeps regularly.


H: Ta na barci akai-akai.

E: Yamani is sharpening his pencil.


H: Yamani na fe}e alkalaminsa.

E: Why are you sweating?


H: Me ya sa ka ke zufa?

E: I am feeling hot.
H: Ina jin zafi.

E: I feel sick.
H: Ba na jin da]i.

FUTURE TENSE
AIKIN DA ZA AI NAN GABA
E: I will come to your house tonight.
H: Zan zo gidanku daran yau.
87
E: Mummy is returning home tomorrow.
H: Gobe mama za ta dawo gida.

E: I shall go on pilgrimage next year too.


H: Ni ma zan je Hajji shekara mai zuwa.

E: He will go and bring it.


H: Zai je ya kawo ta.

E: Mahmuda will go back to school tomorrow.


H: Mahmuda zai koma makaranta gobe.

E: We will phone you next week.


H: Za mu yi maka waya mako mai zuwa.

E: They would soon finish.


H: Sun kusa gamawa.

E: They have almost finished.


H: Sauran }iris su gama.

E: I would go to the bank in the next five minutes.


H: Zan je banki nan da mintuna biyar masu zuwa.

E: She will finish her examinations the week after next.


H: Za ta ga ma jarrabawarta mako na sama.

CONVERSATION HIRA
WHAT IS YOUR BEST COLOUR?
WANI LAUNI KA FI SO?
E: My best colour is white.
H: Fari ne launin da na fi so.

E: Are you colour-blind?


H: Kai bami ne?

E: No at all!
H: Ina ko ka]an!

E: Do you know the colours of the rainbow?

88
H: Ka san launukan bakan gizo?

E: Yes of course!
H: {warai kuwa!

E: I have mastered them all.


H: Na kiyayesu duka.

E: Then how many colours have the rainbow?


H: To launuka nawa ne da bakan gizo?

E: The rainbow has seven colours.


H: Bakan gizo na da launuka bakwai.

E: What was my Zainab wearing?


H: Me Zainab ]i ta ke sanye da shi?

E: She was putting on a blue blouse.


H: Ta na sanye da shu]iyar bulawus.

E: Hassana look at that black cat!


H: Hassana kalli ba}ar kyanwar can!

E: What are the colours on our flag?


H: Wasu launuka ne akan tutarmu?

E: They are white and green.


H: Fari da kore ne.

E: Do you know what the colours symbolize?


H: Kin san alamun da launukan ke nuni da shi?

E: No, I don’t.
H: A’a, ban sani ba.

E: White symbolizes peace.


H: Fari na nuni da zaman lafiya.

E: While green symbolizes agriculture.


H: Kore kuma na nuni da noma.

E: How about blue?


H: Shu]i kuma fa?

E: Blue is a symbol of hope.


H: Shu]i alamu ne na fata.

E: Can you guess what red symbolizes?


H: Za ki iya cankar ko me ja ke nu na alamu?

89
E: Blood of course!
H: Jini mana!

E: Red symbolizes love.


H: Ja na nuna alamun so.

E: Musa said he doesn’t like pink colour.


H: Musa ya ce ba ya son launin furan }arya.

E: He said that it is a feminine colour.


H: Ya ce launin mata ne.

E: These clothes are colour-fast.


H: Tufafin nan ba sa ko]a.

GREETINGS
GAISHE-GAISHE
E: Good morning daddy.
H: Baba ina kwana.

E: Good morning my daughter.


H: Ina kwana ‘ya ta.

E: Good afternoon mummy.


H: Ina wuni mama.

E: Good afternoon my son.


H: Ina wuni ]a na.

E: Good day uncle.


H: Barka da rana kawu.

E: Good day Nazir.


H: Barka da rana Nazir.

E: How are you?


H: Yaya ka ke?

E: I am fine, what of you?


90
H: Lafiya lau na ke, kai fa?

E: I am also fine.
H: Ni ma lafiya }alau na ke.

E: Good night aunty.


H: Mu kwana lafiya gwaggo.

E: Good evening Munta}a.


H: Barka da yamma Munta}a.

E: Nice to meet you Alhaji Nuhu.


H: Ina farin cikin ha]uwa da kai Alhaji Nuhu.

E: How do you do?


H: Ya ya ka ke?

E: How do you do? 1


H: Lafiya lau na ke.

E: Happy New Year Sadiq.


H: Barka da sabuwar shekara Sadiq.

E: Same to you Zubaida.


H: Barka ki dai Zubaida.

E: Happy Sallah Kamalu.


H: Barka da Sallah Kamalu.

E: Same to you Isa.


H: Barka ka dai Isa.

E: What of my Sallah gift?


H: Barka da Sallah ]ina fa?

E: I will bring it to you later.


H: Zan kawo maka anjima.

E: I am very grateful.
H: Na gode }warai da gaske.

E: Where are you going now?


H: Ina za ka yanzu?

E: I am going to do some shopping for my mother.


H: Zan je yi wa mahaifiyata ‘yar siyayya ne.

E: At which shopping plaza?


H: A wani shagon siyayya?

91
E: At Network Plaza.
H: A Network Plaza.

E: Can I come with you?


H: Na iya biyoka?

E: Yes you can.


H: E za ka iya.

E: But the place is a bit far.


H: Amma wajan da ]an nisa.

E: No problem I will come.


H: Babu damuwa zan zo.

E: Farewell daddy.
H: A dawo lafiya baba.

E: Good bye/Bye-bye/Bye.
H: Sai wata rana/Sai anjima.

E: Welcome mummy.
H: Sannu da zuwa mama.

E: Welcome back.
H: Sannu da dawo wa.

{ARIN BAYANI
1. “How do you do” duk da ya ke fassarar “How do you do” ita ce “Ya ya ka ke”
amman in mutum ya gaya maka haka to kaima haka amsarka gare shi za ta kasance.
Don haka amsarka za ta ]auki ma’anar “Lafiya }alau na ke”.

CONDOLENCE
TA’AZIYYA
E: So your father has passed away?
H: Ashe mahaifinka ya rasu?

E: Yes, he died last week.


H: E, makon da ya wuce ya rasu.

92
E: May his soul rest in peace.
H: Allah ya ji}ansa.

E: Amen.
H: Amin.

E: May God grant him eternal rest.


H: Allah ya kyautata makwancinsa.

E: Amen.
H: Amin.

E: May the paradise be his abode.


H: Allah ya sa Aljanna ce makomarsa.

E: May God give you the fortitude to bear the loss.


H: Allah ya baka }arfin jure rashin.

E: Amen.
H: Amin.

E: Where was he buried?


H: A ina aka binne shi?

E: He was buried at ‘Yankaba cemetery.


H: A maka~artar ‘Yankaba aka binne shi.

E: Was Shehu at the funeral?


H: Shehu na wurin jana’izar?

E: Yes, Shehu came.


H: E, Shehu ya zo.

E: He was the one that informed me.


H: Shi ne ya sanar da ni.

{ARIN BAYANI
1. ‘Pass away’ ladabtacciyar hanyar fa]in mutuwa ce. Maimakon a ce ‘die’. Za
kuma a iya cewa “passed on”.

93
LET US WRITE IN ENGLISH
MU RUBUTA DA TURANCI
EXCLAMATION MARK!
ALAMAR MOTSIN RAI!
Exclamation mark is used to express emotions such as joy, anger, shock,
surprise etc.
Ana amfani da alamar motsin rai (exclamation mark) domin nuna halin da
zuciya ke ciki na jin da]i, fushi, gigicewa, mamaki, da sauransu.

The following sentences illustrates the use of exclamation mark.


1. Jummai have delivered twins!
2. It was an eye-sore!
3. I have won the elections!
4. Well done Sumayya!

Jimlolin nan masu zuwa na nuni da yadda ake amfani da alamar motsin rai.
1. Jummai ta haifi tagwaye!
2. Abun ba kyan gani!
3. Na cinye za~an!
4. Da kyau Sumayya!

LET US LEARN MORE WORDS


MU {ARA KOYAN KALMOMI
ENGLISH HAUSA
1. after-birth mahaifa (jakar mahaifa)
2. birth-mark tawadar Allah
3. bran dusa
4. brothel gidan karuwai
5. carton katan
6. catnap gajeran barci
7. cemetary/graveyard kabari
8. daft sullutu/ta~a~~e
9. deceased mamaci
10. diligence himma/}wazo
11. ditch hanyar ruwa/lambatu
12. explanation bayani
13. goblin dodo

94
14. grave/tomb kabari
15. harlot/prostitute. karuwa
16. mud laka/ta~o
17. orphan maraya/marainiya
18. penny kwabo
19. poison guba
20. receipt rasiti
21. reform gyara/sabunta
22. regulation }a’ida
23. siesta }ailula
24. sheaf dami
25. tail bindi/jela/wutsiya
26. twine kirtani
27. widow matar mamaci
28. widower mijin mamaciya
29. yawn hamma
30. yolk }wanduwa

MU DUBA MU GANO!
Mu duba mu gano yadda za ai amfani da kalmomin da suka gabata daga
{amus [in Farfesa [anka]afi.

95
TO AI SAI MU AUNA FAHIMTARMU KUMA.
A. Mu kawo fassarar wa]annan kalmomin da Hausa.
1. siesta 2. orphan 3. century 4. generation 5. maroon-colour 6. orange colour 7.
snow-white 8. widow 9. widower 10. prostitute 11. cemetary 12. grey-colour 13.
brown 14. bran 15. ditch 16. reform 17. sheaf 18. yawn 19. poison 20. deceased

B. Mu fassara wa]annan kalmomin zuwa harshen Turanci.


1. tawadar Allah 2. }wazo 3. ta~o 4. kwabo 5. }a’ida 6. bindi 7. }wanduwa
8.bayani 9. jana’iza 10. aljannah 11. tuta 12. bakan-gizo 13. bami 14. kore 15.
tsami 16. ]aci 17. kunu 18. }arko 19. kumatu 20. tantani

C. Mu fassara wa]annan jimlolin zuwa harshen Hausa.


1. I went to see her-off.
2. I caught him red-handed.
3. They would soon finish.
4. I have mastered them all.
5. How do you do?

D. Mu maida wa]annan jimlolin zuwa harshen Turanci.


1. Na iya biyo ku?
2. Allah ya baka }arfin jure rashin.
3. Shu]i alamu ne na fata.
4. Bakan gizo na da launuka bakwai.
5. Na bar Kaduna tun safe.

E. Don me mu ke amfani da alamar motsin rai?

F. Lura da cewa sifar aikatau (verb form) na canjawa yayin da akai amfani da ita a
matsayin ‘present tense’ ko ‘past tense’. Nemo aikatau (verb) goma tare da ‘present
tense’ da kuma ‘past tense’ ]insu.

96
FIRST MONTH
WATA NA FARKO

FOURTH WEEK
MAKO NA HU[U

TURANCI MABU[IN ILIMIN BOKO;


ILIMI GATANMU A RAYUWA

97
Barka da shigowa
mako na hu]u. Kuma
}arshan wannan kashi
na farko. Da fatan dai
rumbunku ya fara
]agowa. Ni dai nawa
ya fara. .

A wannan babin, daular


dabbobi za mu shiga. A
nan ne ma na gano
sunana Professor
Crablice. Duba ko
kuma kwaga naku
sunan!

CHAPTER SEVEN
BABI NA BAKWAI
THE ANIMAL KINGDOM
DAULAR DABBOBI

DOMESTIC ANIMALS
DABBOBIN GIDA
ENGLISH HAUSA
1. billy goat bunsuru
2. bitch karya
3. bull sa
4. bullock/steer hurtumi
5. camel ra}umi
6. cat mage/kyanwa
7. cattle shanu
8. cow saniya
98
9. dog kare
10. donkey/ass jaki
11. dromedary ra}umi (mai doro ]aya)
12. female camel taguwa
13. gecko tsaka
14. goat akuya/bunsuru
15. heifer karsana
16. large gecko sari-kutuf
17. lizard }adangare
18. male cat muzuru
19. nanny goat akuya
20. ox ta}ar}ari
21. ram rago
22. sheep tinkiya

WILD ANIMALS
NAMUN DAJI
ENGLISH HAUSA
1. adder kasa
2. african fox/fennec yanyawa
3. ant-eater daugi
4. antelope barewa
5. ape biri (wani nau’in)
6. bandicoot rat ~urgu/gafiya
7. bear dubbu
8. black horse akawali
9. boar gaddu/namijin alade
10. buffalo/bushcow ~auna
11. bull elephant toron giwa
12. cheetah damusa (wani nau’in ‘yar Indiya)
13. chimpanzee goggon biri
14. civet cat magen juda
15. cobra gamsheka/kumurci
16. deer gada
17. elephant giwa
18. girrafe ra}umin dawa
19. gorilla }aton biri
20. greyish brown horse gunya
21. grey-horse hur]e
22. guinea pig ~eran masar
23. hare/rabbit zomo
24. hartebeest kanki
25. hedgehog bushiya
26. hog/pig/swine alade
27. horse doki
28. hyena kura/siyaki
29. iguana/land monitor lizard damo
30. jackal dila
99
31. jaguar damisa (‘yar Amirka)
32. kangaroo kyangaru
33. leopard damusa (wani nau’in)
34. lion zaki
35. mare go]iya
36. mongoose tunku
37. monkey biri
38. mouse/rat ~era
39. mule alfadari
40. oryx mariri
41. porcupine beguwa
42. python mesa
43. roan horse bidi
44. roan antelope gwanki
45. shrew mouse ja~a
46. skink kul~a
47. snake maciji
48. squirrel kurege
49. stag namijin gada
50. stallion ingarma
51. tiger damusa (‘yar Indiya)
52. tortoise kunkuru

oryx=mariri horse=doki

snake=maciji kangaroo=kyangaru

53. wart hog durungu/gadu/mugun-dawa


54. wild pig alhanzir
55. zebra jakin dawa
100
DOMESTIC BIRDS
TSUNTSAYAN GIDA
ENGLISH HAUSA
1. bat jemage
2. capon agufi
3. cock/rooster zakara
4. drake toron agwagwa
5. duck agwagwa
6. finch baina
7. guinea fowl zabo
8. hen/fowl kaza
9. pigeon tantabara
10. sparrow gwara
11. turkey talo-talo

WILD BIRDS
TSUNTSAYAN DAJI
ENGLISH HAUSA
1. bishop bird dale
2. black kite shirwa
3. bush fowl makwarwa
4. bustard kadafkara
5. canary kanari/marai
6. cattle egret balbela
7. crown bird gauraka
8. dove kurciya
9. eagle gaggafa/juhurma
10. falcon/hawk shaho
11. fruit bat yabirbira
12. gander mijin dinya
13. goose dani/dinya
14. goshawk cikadangaru
15. grey heron zal~e
16. griffon miki
17. ground horn bill burtu
18. hoopoe alhudahuda
19. house martin allalakar ]aki
20. ibis duddufa/jinjimi
21. lark kwanta toyi
22. marabou stork babba da jaka
23. night jar yautai
24. ostrich jimina
25. owl mujiya
26. parrot aku
27. peacock ]awisu
28. pheasant kazar dutse
29. pied-crow/crow hankaka
30. quail ~ar~arwa/tsuntsun jan baki
101
31. robin ]anba}i
32. shrike suda
33. senegal roller tsanwaka

ostrich=jimina

fish=kifi

shark=}aton kifi
34. starling cakwaikwaiwa
35. sunbird shakauci
36. swallow allala}a
37. thrush alafa/cizar
38. warbler beru/dalla/tsigi
39. weaver bird gado/jira
40. white billed stork shamuwa
41. wood pecker mako]iya/ma}wa}}afi
42. vulture ungulu

AQUATIC ANIMALS
DABBOBIN RUWA
ENGLISH HAUSA
1. cat fish karaya/tarwa]a
2. crab/pincher }aguwa
3. crocodile kada
4. eel bano/gwando
5. fish kifi
6. frog/toad kwa]o
7. hippopotamus dorinar ruwa
8. kingfisher cinawuya/tsintar
9. leech matsattsaku
102
10. moor hen kazar ruwa
11. mud fish gaiwa
12. nile perch giwar ruwa
13. otter karan ruwa
14. oyster }unda
15. prawn/shrimp jatan lande
16. perch karfasa
17. rhinoceros karkanda
18. shark }aton kifi
19. snail dodon ko]i
20. terrapin/turtle }ififiya
21. tiger-fish tsage
22. water monitor lizard guza
23. whale }atuwar kifiya

INSECTS
{WARI
ENGLISH HAUSA
1. ant cinnaka/kiyashi/tururuwa
2. bed-bug ku]in cizo
3. bee }udan zuma
4. beetle buzuzu/hangara
5. black hornet zirna}o
6. boll worm tsutsar auduga
7. butterfly malam bu]a mana littafi
8. centipede kunamar fulani/shanshani
9. cockroach kyankyaso
10. crab-lice ]anka]afi
11. cricket tsanya
12. driver-ant kwarkwasa
13. earthworm tana
14. earwig tsatso
15. firefly ma}esu
16. flea }uma
17. grasshopper/locust fara
18. hookworm kwarba/farar tsutsa
19. hooper dango
20. hornet/wasp rina/zanzaro
21. housefly }uda
22. jigger jiga
23. large-cricket gyare
24. louse kwarkwata
25. maggot tsutsa
26. millipede shanshani mara }ari
27. mosquito sauro
28. moth fa]a-wuta
29. praying mantis zan}ala }o}i-}o}i
30. scorpion kunama
103
31. small cricket tsanya
32. sugar-ant shazumami
33. spider gizo-gizo
34. termite gara/zago

cockroach=kyankyaso scorpion=kunama

housefly=}uda

termite=gara centipede=shanshani

35. threadworm ambuwa/kwarba


36. tick kaska
37. tsetsefly }udan tsando
38. warble fly bobuwa
39. weevil maya
40. wood borer gun]a

YOUNG ANIMALS
{ANANAN DABBOBI
ENGLISH HAUSA
1. bowet ]an shaho
2. calf ]an mara}i
3. caterpillar jaririn malam bu]a mana littafi
4. chick ]antsako
104
5. cockerel }aramin zakara
6. colt/foal du}ushi (]andoki)
7. cub ]an zaki
8. duckling ]an agwagwa
9. eaglet ]an juhurma
10. elver ]an gwando
11. fawn ]an gada
12. filly }aramar go]iya
13. fingerling ]an kifi
14. foal ]an jaki
15. gosling ]an dinya
16. kid ‘yar akuya
17. kitten ]an/’yar kyanwa/muzuru
18. lamb ]an/’yar tinkiya
19. leveret ]an zomo
20. nestling ]an tsuntsu
21. owlet ‘yar mujiya
22. piglet ]an alade
23. pullet sagara
24. puppy ]an kwikwiyo
25. tadpole talibambam

ANIMAL HOMES
GIDAJAN DABBOBI
ENGLISH HAUSA
1. aviary akurkin tsuntsaye
2. cage akurkin kaji
3. cobweb yanar gizo
4. den kogon zaki
5. fold gidan tumaki
6. hive gidan zuma
7. hutch gidan zomo
8. insectarium gidan }wari
9. kennel ]akin kare
10. nest she}ar tsuntsu
11. pen gidan shanu
12. stable gidan doki
13. sty ]akin alade

ANIMALS DISTINTICTIVE SOUNDS


SAUTUTTUKA MABAMBANTA NA DABBOBI
ENGLISH HAUSA
1
1. bark /yelp haushin kare
2. bell 2 kukan gada
3. bellow 3 kukan bajimi
4. bleat kukan tinkiya/akuya/mara}i
5. bray kukan jaki
6. buzz kukan }udan zuma
7. cackle/chuckle/cluck kyarkyarar kaza/dinya
8. chirp kukan tsanya/]an ba}i
9. chatter kukan aku/biri/gwara
105
10. coo kukan kurciya
11. caw kukan hankaka/jemage
12. chirr kukan fara
13. croak kukan kwa]o
14. cur/hoot kukan mujiya
15. gobble kukan talo-talo
16. hiss kukan maciji/dodon ko]i
17. low kukan ta}ar}ari
18. moo kukan saniya
19. mew/purr kukan kyanwa
20. neigh/whinny haniniyar doki
21. grunt/squeal kukan alade
22. roar kukan zaki
23. squeak kukan ~era
24. squeal kukan zomo
25. trumpet kukan giwa

{ARIN BAYANI
Bayan kasancewa kuka na dabba, kowacce kalmar da ta gabata a nan sama
na iya ]aukar wata ma’anar dabam. A duba {amus [in Farfesa [anka]afi ko a
tuntu~i malam don }arin bayani.

Let us now cite some few examples to see how these various sounds fit into
a sentence.

Examples
1. Why is the dog barking?
2. I met the sheep bleating, perhaps it is hungry.
3. I heard the lion roared.
4. Can you hear it squeaking?
5. The cat mewed but none came to its aid.

Yanzu kuma bari mu kawo wasu ‘yan misalai mu ga yadda saututtukan nan
za su shiga cikin jimla.

Misalai
1. Me ya sa karan ya ke haushi?
2. Na tadda tinkiyar na kuka, wata}il ta na jin yunwa.
3. Na ji zakin yai gunji.
4. Ka na iya jiwo kukansa? (~era)
5. Magen tai kuka amma ba wanda ya zo ya agaza mata.

GRAMMAR NAHAWU
VERB FORMS
SIFFOFIN AIKATAU
106
Verb forms change to suit the tense.

Siffar aikatau na canjawa don ta dace da lokacin (tense).

Present Present Past Past Future Future


Simple Continous Simple Continous Simple Continous
Tense Tense Tense Tense Tense Tense
1. I walk. I am I walked. I was I shall I shall be
walking. walking. walk. walking.
He/She He/She is He/She He/She was He/She He/She will
walks. walking. walked. walking. will walk. be walking.
2. I dance. I am I danced. I was I shall I shall be
dancing. dancing. dance. dancing.

He/She He/She is He/She He/She was He/She He/She will


dances. dancing. danced. dancing. will dance. be dancing.
3. I read. I am I read 1 I was I shall I shall be
reading. reading. read. reading.
He/She He/She is He/She He/She was He/She He/She will
reads. reading. read. reading. will read. be reading.
4. I write. I am I wrote. I was I shall I shall be
writing. writing. write. writing.
He/She He/She is He/She He/She was He/She He/She will
writes writing. wrote. writing. will write be writing.
5. I sleep. I am I slept. I was I shall I shall be
sleeping. sleeping. sleep. sleeping.
He/She He/She is He/She He/She was He/She He/She will
sleeps. sleeping. slept. sleeping. will sleep. be sleeping.
6. I sing. I am I sang. I was I shall I shall be
singing. singing. sing. singing.
He/She He/She is He/She He/She was He/She He/She will
sings. singing. sang. singing. will sing. be singing.
7. I eat. I am eating. I ate. I was I shall eat. I shall be
eating. eating.
He/She He/She is He/She ate. He/She was He/She He/She will
eats. eating. eating. will eat. be eating.
8. I listen I am I listened. I was I shall I shall be
listening. listening. listen listening.
He/She He/She is He/She He/She was He/She He/She will
listens. listening. listened. listening. will listen. be listening.
9. I sow I am I sowed. I was I shall I shall be
sowing. sowing. sow. sowing.
He/She He/She is He/She He/She was He/She He/She will
sows. sowing. sowed. sowing. will sow. be sowing.
10. I teach. I am I taught. I was I shall I shall be
teaching. teaching. teach. teaching.
He/She He/She is He/She He/She was He/She He/She will
teaches. teaching. taught. teaching. will teach. be teaching.

Ga fassarar aikatau ]in da aka misalta a baya.


107
1. walk= tafiya
2. dance=rawa
3. read= karatu
4. write=rubutu
5. sleep=barci
6. sing= wa}a
7. eat= ci (abinci)
8. listen=sauraro
9. sow=shuka (aikatau)
10. teach=koyarwa.

Duba misalan da aka kawo a babi na shida- yadda aka kawo misalai na
lokuta (tenses). Yi }o}arin gina jimloli daga aikatau ]in da aka bayar a baya.

Examples
walk
1. I walk to school everyday.
2. I am walking to school.
3. I walked all alone to the stadium.
4. I was walking with Zainab when I saw him.
5. I shall walk to his house.
6. I shall be walking by this time tomorrow.

Misalai
tafiya/takawa
1. Ina takawa makaranta kowacce safiya.
2. Ina tafiya izuwa makaranta.
3. Na taka izuwa sitadiyom ni ka]ai.
4. Ina tafe tare da Zainab lokacin da na ganshi.
5. Zan taka izuwa gidansa.
6. Gobe iwar haka ina nan ina tafiya.

LURA
‘Past tense’ ]in ‘read’ za a furta shi ne kamar ‘red’.

CONVERSATION HIRA
HAVE YOU EVER BEEN TO THE ZOO?
SHIN KIN TA|A ZUWA GIDAN AJE NAMUN DAJI?
E: I often visit the zoo during the weekend.
H: Na kan ziyarci gidan aje namun daji a }arshan mako.
E: I always filled a basket with bananas to feed the monkeys.
H: Koyaushe na kan cika kwando da ayaba don ciyar da birrai.

108
E: Monkeys loves banana!
H: Birrai na son ayaba!

E: The state government renovated the zoo last year.


H: Gwamnatin jaha ta yiwa gidan aje namun dajin kwaskwarima a shekarar da ta
wuce.

E: Ru}ayya have you ever seen a lion?


H: Ru}ayya kin ta~a ganin zaki?

E: Not even once!


H: Ko sau ]aya!

E: What of lioness?
H: Zakanya kuma fa?

E: None at all!
H: Ina ko sau ]aya!

E: Appoint a time and I will take you to the zoo.


H: Tsaida lokaci zan kai ki gidan aje namun dajin.

E: I am very glad!
H: Ina mai matukar farin ciki!

E: Thank you so much.


H: Na gode }warai da gaske.

E: You are welcome. 1


H: Madalla.

E: It is my pleasure. 2
H: Ina ba komai.

109
E: There you would see all the wild animals you have never seen before.
H: Nan za ki ga duk namun dajin da ba ki ta~a gani ba.

E: But will not they devour us?


H: Amma baza su cinye mu ba?

E: No, they are all enclosed within a fence.


H: Ina, dukkaninsu an katangesu cikin shinge.

E: Don’t you think they could jump out?


H: Ba kya ganin za su iya yiwo tsalle waje?

E: The fence is constructed very high.


H: Shingen an gina shi da tsayi.

E: Moreover, the zoo staff is always there to ensure all is well.


H: Bugu da }ari, ma’aikatan gidan aje namun dajin na nan a koyaushe don tabbatar
da cewa ko mai na tafiya dai-dai.

E: I found it fun visiting the zoo.


H: Ina jin da]in ziyartar gidan aje namun dajin.

E: It is a place one should visit during his leisure time.


H: Wuri ne da mutum ya kamata ace ya ziyarta a lokacin hutunsa.

E: I look forward to my first visit to the zoo.


H: Ina ]aukin ziyarata ta farko zuwa gidan aje namun dajin.

E: It would be great.
H: Za ta kasance }asaitacciya.

E: And we would have fun!


H: Za kuma mu yi nisha]i!

lioness=zakanya elephant=giwa

110
{ARIN BAYANI
1. ‘You are welcome’ hanyace ta amsa godiya. Ainihin ma’anarta ita ce:sannu da
zuwa.
2. Duk da ya ke ainihin fassarar ‘It is my pleasure’ shi ne jin da]i na ne, amman
fassararta a nan zai kasance ne ‘Ina ba komai’ ko wanin haka.

HOW OFTEN?
SAU NAWA?
1. always koyaushe
E: I always say my prayers before going to bed.
H: A koyaushe ina yin addu’a kafin na kwanta.

2. at times a wani lokacin


E: I feel headache at times.
H: Na kan ji ciwon kai a wani lokacin.

3. from time to time daga lokaci zuwa lokaci


E: He visits here from time to time.
H: Ya kan ziyarci nan daga lokaci zuwa lokaci.

4. often sau da yawa


E: I often see Nusaiba in the morning.
H: Sau da yawa na kan ga Nusaiba da safe.

5. sometimes a wani lokacin


E: I always listen to the radio but sometimes I watch the television.
H: A koyaushe na kan saurari rediyo amma a wani lokacin na kan kalli talabijin.

6. forever har abada


E: I will love you forever.
H: Zan soki har abada.

WHERE?
A INA?
1. behind baya
E: Tanimu’s car is behind the house.
H: Motar Tanimu na bayan gidan.

2. next kusa
E: His shop is next to mine.
H: Shagonsa na kusa da nawa.

111
3. inside ciki
E: Mariya is inside the room.
H: Mariya na cikin ]akin.

4. outside waje
E: Balaraba is waiting for you outside.
H: Balaraba na jiranka a waje.

5. opposite na daura da
E: His room is opposite hers.
H: [akinsa na daura da na ta.

6. below }asan
E: The shops are below the hospital.
H: Shagunan na }asan asibitin.

7. between tsakani
E: The video is between the television and the radio.
H: Bidiyon na tsakanin talabijin da rediyon.

8. near kusa (da)


E: Habibu is squatting near the car.
H: Habibu na tsugune kusa da motar.

9. in front a gaban
E: Her bag is in front of the class.
H: Jakarta na gaban ajin.

10. under/underneath }asa/}ar}ashin


E: The ball is under/underneath the table.
H: Kwallon na }ar}ashin/}asan teburin.

11. beside gefen


E: The pencil is beside the book.
H: Fensirin na gefen littafin.

LET US WRITE IN ENGLISH


MU RUBUTA DA TURANCI
THE QUOTATION MARK/INVERTED COMMA ‘’
ALAMUN {AULI ‘’
The quotation mark is use as follows.
1. To quote speech and sayings.
2. To indicate the title of articles, books, poems, plays, etc.

112
3. To enclose word use to mean a different thing, apart from it’s original meaning
or a word used to express sarcasm or irony.

Ana amfani da wa}afin sama kamar haka.


1. Don kawo maganar da akai da kuma karin magana.
2. Don nuna sunan sharhi, littattafai,wa}o}i, wasanni da sauransu.
3. Don ware kalmar da akai amfani da ita ta nufi wani abu daban banda ainihin
ma’anarta ko kuma kalmar da kai amfani da ita don nuna ba’a ko habaici.

Examples
1. Malama Na’ima said ‘All hands must be on deck’.
2. Alhaji Abubakar Imam is the author of ‘Magana Jari ce’.
3. To ‘reward’ him, the judge sentenced him to a one year imprisonment.

Misalai
1. Malama Na’ima ta ce ‘Dole mu mi}e tsaye’.
2. Alhaji Abubakar Imam ne marabucin ‘Magana Jari ce’.
3. Don ya saka masa, }uliyan ya aika da shi ]aurin shekara ]aya a jarum.

To use a quotation mark properly, we must observe the following rules.


1. Quotation marks always come in pairs for opening and closing a quotation.
2. Comma and period always come before the quotation mark.

Examples
a. She said ‘Welcome darling’, and went over to hug him.
b. The teacher said ‘You are all fools’.

3. Semi-colons and colons come after the quotation mark.

Examples
a. Her stare reads, ‘I love you too’; as I interpret it.
b. Just take a look at her ‘assets’: light complected skin, tall and slim figure, erect
posture and a beautiful face.

4. Quotation mark and exclamation mark may come before or after the quotation
mark depending on the meaning we are trying to make.

Examples
1. Nabila asked him ‘Where are your friends?’
As you can see above the question mark applies only to the quotation, in
this case a question.
2. Are you sure he said ‘I love you Farida’?
It is not the quotation here that is a question but the whole sentence, hence
the question mark comes after the quotation mark.
3. ‘Get out of my office!’ the headmaster barked.
The exclamation mark here applies only to the quotation- an order.
4. The doctor said ‘She has delivered twins’!
Here the exclamation mark applies to the whole sentence.

Don ganin cewa munyi amfani da alamun }auli yadda ya kamata , ya zama
dole mu kiyaye wa]annan dokokin.
113
1. Alamun }auli na zuwa bi-biyu don bu]ewa da rufewar fa]in wani.
2. Wa}afi da aya na zuwa ne a koyaushe kafin alamun }auli.
Misalai
1. Ta ce, ‘Barka da zuwa rabin raina,’ kana ta je ta rungume shi.
2. Malamin ya ce ‘Duk kanku wawaye ne.’

3. Wa}afi mai ruwa da kuma tagwan aya na zuwa ne bayan alamun }auli.

Misalai
a. Fuskarta (dubanta ya) ta nuna, ‘Nima ina sonka’; kamar yadda na fassara.
b. Ka tsaya kai dubi ga ‘kadarorinta’: farar fata, doguwa kuma siririyar sura,
mi}a}}yan diri da kuma kyakkyawar fuska.

4. Alamar tambaya da alamar motsin rai kan zo kafin ko bayan alamun }auli ya
danganta da irin ma’anar da mu ke son jimlar ta isar.

Misalai
a. ‘Ina abokanka?’ Nabila ta tambaye shi.
Kamar yadda za ku gani a sama, alamar tambaya ta shafi }aulin ne kawai a
wannan karan tambaya.
b. Kin tabbata ya ce, ‘Ina sonki Farida’?
A nan ba }aulin bane ba tambaya don haka alamar tambayar za ta zo ne
bayan alamun }aulin.
3. ‘Fitar min daga ofis!’, hedimastan ya doka tsawa.
Alamun kauli nan ya shafi fa]in ne ka]ai- umarni.
4. Likitan ya ce ‘Ta haifi tagwaye’!
A nan alamun }aulin ya shafi dukkanin jimlar.

LET US LEARN MORE WORDS


MU {ARA KOYAN KALMOMI
ENGLISH HAUSA
1
1. advice (verb) nasiha/shawara (aikatau)
2. blow hura
3. bunch dami
4. change/replace canja (aikatau)
5. civilian farar hula
6. claw akaifa/farce/}ambori/}umba (na dabba)
7. clay yum~u
8. demolish ruguza/rusa (aikatau)
9. difference bambanci
10. drama wasan kwaikwayo
11. fog gazo
12. garden lambu
13. grass-hut bukka
114
14. hamlet/ward unguwa/yanki
15. harpoon hargi
16. kerosine kananzir
17. pension fensho
18. perfume turare
19. pour zuba
20. reconciliation sulhu
21. rubber solution sholisho
22. short gajere/guntu
23. snore minshari
24. soak tsoma
25. stingy marowaci
26. stubborn mai taurin kai
27. trailer tirela
28.tarpaulin tamfol
29. traveller matafiyi
30. truth gaskiya

MU DUBA MU GANO!
Mu duba mu gano yadda za ai amfani da wa]annan kalmomin da suka
gabata daga {amus [in Farfesa [anka]afi.

LURA
1. ‘Advise’ aikatau ne wato (verb) ‘advice’ kuma suna (noun), duk kuma za
su ]auki ma’anar nasiha/shawara.

TO AI SAI MU AUNA FAHIMTAR KUMA.


A. Mu nemo fassarar wa]annan kalmomin da Hausa.
1.hedgehog 2. porcupine 3. finch 4. guinea fowl 5. cattle egret 6. hoopoe7. otter 8.
turtle 9. firefly 10. woodborer 11. foal 12. puppy13. roar 14. gobble 15. fog 16.
bunch 17. gecko 18. ox 19. guinea pig 20. starling

115
B. Mu juyar da wa]annan kalmomin zuwa harshen Turanci.
1. taguwa 2. karsana 3. magen juda 4. mesa 5. jemage 6. toron agwagwa 7. shaho 8.
kurciya 9. babba da jaka 10. kazar ruwa 11. tsage 12. }uma 13. fa]a wuta 14.
talibambam 15. ]antsako 16. kukan jaki 17. haniniyar doki 18. yum~u 19. }umba
(ta dabba) 20. shawara (suna)

C. Mu maida wa]annan jimlolin zuwa harshen Hausa.


1. Can you hear it roaring?
2. Adamu walks to his farm everyday.
3. I found it fun visiting the zoo.
4. She always performs ablution before going to bed.
5. Who was lying next to him?

D. Mu fassara wa]annan jimlolin zuwa harshen Turanci.


1. Shekarar da ta wuce akaiwa gidan aje namun dajin kwaskwarima.
2. Ba kya ganin za su iya yiwo tsalle?
3. Ya kan zo nan daga lokaci zuwa lokaci.
4. [akin Hasiya na daura da nawa.
5. Likitan ya ce ‘Ta haifi tagwaye’!

5. Mu kawo hanyoyi uku tare da misalai cikin harshen Turanci kan yadda ake
amfani da alamun }auli.

6. Wasu dokoki ya kamata mu kiyaye wurin amfani da alamun }auli. Mu kawo


wasu tare da misalan jimloli cikin harshen Turanci.

116
IT’S FUN TIME!
LOKACIN NISHA[I!

LEARNING IS FUN!
KOYO NA DA DA[I!

LET US PLAY SOME GAME.


MU [AN YI WASA.
Mu nemo sunayan kalmomin nan na Turanci daga akwatin nan na }asa.
1. agwaluma 2. gurji 3. tafarnuwa 4. tsamiya 5. citta 6. ~aure 7. bado 8. agada 9.
aya 10. zabiya 11. }ailula 12. marainiya 13. hamma 14. guba 15. }wanduwa 16.
jana’iza 17. tuta 18. bakan gizo 19. tsami 20. ]aci 21. bushiya 22. beguwa 23. baina
24. zabo 25. alhudahuda 26. jemage 27. ~eran masar 28. ]ankwikwiyo 29. tsaka 30.
balbela

C H E R R Y K A S O U R M U S
N H O O P O E A G E C K O T U
R T R A T A L B I N O A E D D
I A I U D B I E U A R I L K E
N F L A G N P O R C U P I N E
Y C A D Y N C R Y N A N Y A S
P I W A T E R L I L Y G A I T
P D A T A I T C E T U T H U P
U H E D G E H O G H M I N H N
P A A K A I I A A K A R I K K
A L U Y W F I G A D E T N L D
W C A S A Z O I A G A Y O A O
A S S N A N N Y I E A Y A W N
N N L K T E A T Z W R B A M R
O O K A I A N U N I H T W A S
E B A T G T I R E B M U C U C
Y C L A R N R N K W A I H A W
O A I F U N E R A L U U D N N

117
R T A A G U I N E A P I G S M
A T R H B L Y C F O R P H A N
I L E S W G I H Y I I O N T E
N E G I A L A A N I D I M T E
B E N M R I W O T A D S U O S
O G I A L F I N C H N O S K U
W R G A K Y A N E A I N N F T
S E I I E D O A T A R D E I B
S T L A T S E I S R A L J B A
G U I N E A F O W L M L E U D
A I S L A F U R A A A U B U A
B I T T E R N W T W T S U A M

118
CHAPTER EIGHT
BABI NA TAKWAS
REVISION
BITA
A. Mu kawo fassarar wa]annan kalmomin da Hausa.
1. divination 2. dwarf 3. superstition 4. expert 5. pride 6. niece 7. curtain 8. tuareg
9. catapult 10. garden 11. dusk 12. wizard 13. sect 14. jew 15. idol 16. antichrist 17.
carrion 18. apostasy 19. butcher 20. beard 21. destitute 22. liver 23. bladder 24.
tanner 25. cherry 26. albino 27. tamarind 28. relief 29. garlic 30. ginger
31.prostitute 32. bran 33. yawn 34. orphan 35. reform 36. generation 37. porcupine
38. puppy 39. turtle 40. firefly 41. gecko 42. hoopoe

B. Mu juyar da wa]annan kalmomin zuwa harshen Turanci.


1. shaho 2. kurciya 3. tsage 4. jemage 5. karsana 6. fa]a wuta 7. tagwaye 8. na}asa
9. suruki 10. yunwa 11. dangi 12. kishiyar uwa 13. zanin gado 14. jita-jita 15. Turai
16. tabarma 17. hikima 18. ga~ar teku 19. tsarki 20. jahadi 21.ta~arya 22. halifa 23.
waliyyi 24. imani 25. ]ankoli 26. ha~a 27. dodon kunne 28. kuturu 29. gawayi 30.
masunci 31. masoro 32. makamashi 33. ma}wabci 34. ]inya 35. giginya 36.
kainuwa 37. }wazo 38. ta~o 39. }a’ida 40. bindi 41. }wanduwa 42. bakan gizo

C. Mu fassara wa]annan kalmomin zuwa harshen Hausa.


1. I resemble my brother.
2. She is a very kind woman.
3. They woke up very late.
4. What of me?
5. I know how to perform ritual bath.
6. He is reciting the Holy Qur’an
7. Would you like to be a policeman?
8. A policeman is everyone’s friend.
9. Fatima has eaten her cherry.
10. Fruits are costly.
11. They went to see him off.
12. I caught them red-handed.
13. She was lying to him.
14. Muntari walks to his stall every morning.

D. Mu mayar da wa]annan jimlolin zuwa harshen Hausa.


1. Hamisu kan zo nan daga lokaci zuwa lokaci.
2. Gidansu Yahuza na daura da nawa.
3. Yaro ne mai himma.
4. Babangida ya rufe }ofar.
5. Yayin da na ke wanki.
6. Mutum mai matu}ar kirki.
7. Za ta iya yin fiye da yadda ka ke zato.
8. Ya zubar da ku]insa.
9. Ya iya zuwa?
10. Ka iya ha]a kunun tsamiya?
11. Allah ya baku }arfin jure wannan rashin.
12. Bakan gizo na da launuka bakwai.
119
13. Zuwana Makkah sau biyar.
14. Azumi na ke yi yau.

E. Mu kawo ire-iren jimloli guda hu]u tare da misalansu.

F. Don me mu ke amfani da alamar motsin rai?

G. Mu kawo hanyoyi uku tare da misalai cikin harshen Turanci kan yadda ake
amfani da alamun }auli.

H. Wasu dokoki ya kamata mu kiyaye wurin amfani da alamun }auli. Mu kawo


wasu tare da misalan jimloli cikin harshen Turanci.

THE NIGERIAN PLEDGE


I am a Nigerian. I am proud to be a Nigerian. I will always be thinking of
what I can do to my country. And not what my country can do for me. I promise to
be a good citizen. To always abide by rules and regulations. To always do what is
expected of me. I must contribute my quota towards the development of my
country. And so shall my country become great someday.

AL{AWARIN [AN NAJERIYA


Ni ]an Najeriya ne. Ina alfaharin kasancewata ]an Najeriya. A koyaushe
zan kasance cikin tunanin abun da zan iya yiwa }asata. Ba abun da }asata za tai
mun ba. Na yi al}awarin zama ]an }asa nagari. Zan kiyaye dokoki da }a’idoji. A
koyaushe zan yi abun da aka tsammaceni da yi. Dole na ba da tawa gudunmawar ga
ci gaban }asata. Ta haka }asata za ta zamo mashahuriya wata ran.

NIGERIA
Good People. Great Nation.

NAJERIYA
Nagartattun Al’umma. Mashahuriyar }asa.

120

View publication stats

You might also like