GENERAL EDUCATION COMPONENT 5.

Concrete nouns exist in the physical

world
 Part I of the Licensure Examination for Teachers is
• Example: flower, moon, chair, bag,
devoted to General Education subjects with a
weight of 20% consisting of English, Filipino, bottle
Mathematics, Natural Science and Social Science. 6. Abstract nouns – refer to ideas and
feelings.
ENGLISH • Example: love, independence, honesty,
faith
The English component of the General Education  
portion of the Licensure Examination for Teachers Number of Nouns
includes Study and Thinking Skills, Writing in the
Discipline, Speech and Oral Communication, • Singular – refers to one noun
Philippine Literature and Word Literatures
• Plural – refers to two or more nouns.

PARTS OF SPEECH
Parts of speech is used to describe the mechanism
of the language, in other words, the grammar which Rules in forming the plural of nouns:
is defined as the art of speaking and writing the
language correctly according to the rules in 1. Most nouns add s to the singular form.
general. The parts of speech are noun, pronoun, • Ex.: boy + s = boys, room + s = rooms
verb, adjective, adverb, preposition, conjunction
and interjection.
2. Nouns ending in a hissing sound (s,
chi, she, x or z) add is.
NOUN
• Ex.: box – boxes, church – churches,
Nouns are names of persons, places, events, match – matches, dish – dishes
things, or ideas. Example: lawyer, province, table,
New Year, freedom 3. Most nouns ending in f or fee change f
to vet before adding s.
Kinds of Nouns
• Ex.: calf – calves, knife – knives, leaf –
leaves
1. Proper nouns – are specific and written
in capital letter.
4. Most nouns ending y preceded by a
• Example: Danica, Atty. Dined,
consonant sound usually change y to i and add
Christmas, Taft Ave.
es.
• Ex.: city – cities, lady – ladies, reply –
2. Common nouns – are general.
replies
• Example: house, girl, street, teacher,
country
5. Nouns ending in y after a vowel, add s.
• Ex.: key – keys, alley – alleys, monkey
3. Collective nouns – name groups
– monkeys
• Example: team, crowd, organization

6. Some nouns ending in o preceded by a

4. Mass nouns – cannot be counted.
consonant add es.
• Example: hair, sugar, water, sand, stars
• Ex. : cargo – cargoes, tomato –
tomatoes, hero – heroes
7. A few very common nouns add en or
change the vowel or remain unchanged.
• Ex.: ox – oxen, child – children, sheep
– sheep
8. Most compound nouns, add s or es to
the principal words of the compound.
• Ex.: bookcase – bookcases, handful –
handfuls, runner-up – runners-up
9. Some nouns function collectively.
• Ex.: information, battalion, artillery,
furniture, equipment, jewelry
Cases of Nouns
1. Nominative – used as the subject,
noun of address, predicate noun or
appositive. Examples:
a. Danica looks pretty in her red dress.
b. Celine, come and get your toys.
c. The winner in the oratorical contest
in Czarina.
d. Dr. Dioneda, our new professor
discusses the lesson well.
2. Objective – used as direct object,
indirect object, or object of the preposition.
Examples:
a. The students are playing basketball.
b. Charles sent Lourdes a love letter
c. The concert was held in the part.
3. Possessive – used to show ownership
or possession. Examples:
a. Mother’s bag is colorful
b. The house’ gate is newly painted
PRONOUNS
A pronoun is a substitute for nouns.
Examples: he, she, they, ours, those.
Antecedent of the pronoun – the noun to
which a pronoun refers. A pronoun must
agree with its antecedent in gender, person,
and number.
Kinds of Pronouns
1. Demonstrative pronoun. Examples:
• This (singular) – used to point near
object.
• These (plural) – used to point near
objects.
• That (singular) – used to point far
object.
• Those (plural) – used to point far
objects.
2. Indefinite pronoun. Examples:
• singular – any, anybody, anyone,
nobody, no one, anyone, anything, each,
everyone, one, someone, somebody, every,
either, neither, everything
• plural – all some, few, both, several,
many
3. Interrogative pronoun – who, which,
what, whom, whose, whoever, whomever
 
Below is the table of personal pronouns,
their cases and persons:
                          
 Nominative Case             Objective Case
           Possessive Case
SINGULAR
1st person                 I                       
me                             my, mine

2nd person                 You                       
You                            Your, yours

3rd person                 He, she, it           

Him, her, it            His, her, hers

PLURAL

1st person                We                       
Us                               Our, ours VERB

2nd person                 You                        A verb expresses action or state of
being.
You                               Your, yours
Ex. yell, interpret, feel, are
3rd person                 They             
Them                         Their, theirs
Forms of Verb

N s, No d/ed, No ing.

First (1st) person refers to the speaker. 1. The base-form educate, learn, write

Second (2nd) person refers to the person 2. The S-form for third person singular
spoken to.  noun or pronoun; educates, learns,
writes
Third (3rd) person refers to the person(s)
spoken about. 3. The ing-form or present participle;
educating, learning, writing

Case 
 4. The past form; educated, learned,  
wrote
2.    He looks great in black.

Kinds of Verb 3.    My friend became famous.

1. Regular verbs form their past tense  
by the addition of d, or ed to the base
form. They have the same form both for
Tense
the past tense and past participle.
 

Tense means time

Present tense. A verb is in the present tense if:

a.    The sentence expresses a permanent action.

2. Irregular verbs form their past tense and        •     Ex.The sun rises in the east and sets in the
past participle in several ways. west.

b.    It shows habitual action.

       •     Ex. He goes to church every Sunday.

c.    It expresses an on-going action.

3. Linking verbs are used to link or join the subject
with a word in the predicate which related to the
subject. The be form of the ver (am, is, are, was,  
were) is the most commonly used linking verb.
Others are the verbs of the senses: become, seem,        •     Ex. The students are researching in the
look, smell, appear, feel, taste, sound, remain. library now.

   

Linking verbs in sentences: Past tense. A verb is in the past tense if it

expresses a completed action.
 
 
1.    My favorite color is red.
Ex.: They transferred to a new building yesterday.
   

She gave alms to the beggar.  

Nica recited the poem well. The Uses of Adjectives

   

Future tense. A verb is in the future tense if it 1.    A noun modifier is usually placed directly
expresses an action that is yet to be done. before the noun it describes.

   

It is a verb phrase using the auxiliary verbs Ex.: He is an intelligent man.

will/shall + the simple form of the verb.
 
 
2.    A predicate adjective follows a linking verb and
Ex.: Will you visit me tonight? modifies the subject.

   

They will pass their projects next week. Ex.: He is happy.

I shall return.  

  The movie seems interesting.

Am / is / are + going to also expresses future  

tense.
3.    An article or noun marker are other names for
  these adjectives: a, an, the

Ex.: I am going to Baguio.  

  Ex.: Dorothy was given an apple.

The friends are going to perform on stage.  

  The teacher is awarded for her meritorious

performance.
ADJECTIVES
 
 
The new born is a baby boy.
Adjectives are words that describe, limit or modify
nouns and pronouns.  

Ex.: warm, quick, tall, blue, interesting  

   

Adjectives answer the questions “Which one?”, Kinds of Adjective

“What kind?” and “How many?”
   

1.    Indefinite Adjective: some, many, much, 4.    Proper adjective: Filipino flag, English

several, few, a few, a great deal of little, a little. language, Persian carpet, etc.

   

a.    With countable nouns: Ex. I have (many, Ex. Persian carpets are on sale at the mall.
several, few) books at home.
 
 
5.    Nouns that modify nouns: oak, paper, etc.
b.    With uncountable nouns: Ex. I have (much, a
great deal, little) information on history.  

  Ex. Here is your history book.

c.    With both plural countable and uncountable  

nouns. Ex. He has (some, a lot of, enough) money.
6.    Phrases and clauses that modify nouns:
 
 
d.    The indefinite adjectives much, many, little and
few may be modified by too and very. Ex. You are Ex. The girl watching television is my sister.
making too much noise.
 
 
 
 
 
2.    Numerals: one two, three, etc., are cardinal
numbers. 7.    A clause modifying a noun is usually
introduced by a relative pronoun: that, which,
  who, whom, whose and where.

Ex. He gave me three roses.  

  Ex. The man who is driving the car is my father.

While numerals like first, second, third, etc., are  

called ordinal numbers.
 
 
 
Ex. We will discuss the third chapter.
ADVERB
 
 
3.    Descriptive adjectives: new, tall, blue,
charming. An adverb modifies a verb, an adjective, or another
adverb. Ex. fast, slowly, well, very
 
 
Ex. The charming woman is my aunt.
Adverbs answer the questions, “How?”, “Where?”,  
“When?”, “How often?” and “To what degree?”
9.    easy
Adverbs should not be used to modify nouns.
 
 
10.  neat
Kinds of Adverb
 
 
 
1.    Adverb of Manner (how)
 
 
 
Ex. He spoke (poorly, fluently,slowly).
 
 
 
Written Exercise: Change the following adjectives
to adverbs by adding ly. 2.    Adverb of time (when)

   

1.    slow Ex. He is coming (tomorrow, next week, next

month, tonight).
 
 
2.    merry
Written Exercise: Underline the time expression
  used in each of the following sentences.

3.    graceful  

  1.    The doctor will check him up very soon.

4.    quick  

  2.    Are you going to Baguio this summer?

5.    quiet  

  3.    I could not sleep well lately.

6.    careful  

  4.    The students complained about their grades

last week.
7.    courageous
 
 
5.    They will spend their vacation in Baguio in April
8.    weak
 
6.    My sister will see the dentist later on.
7.    He hopes to finish college next year.
8.    It rained hard last night.
9.    Mother is baking a cake right now.
 
10.  Yoly is happy all this morning.
 
 
3.    Adverb of place (where)
Ex.: Let us meet in the restaurant. The concert will
be in the park.
4.    Adverb of frequency (how often)
 
Ex. He writes to him (daily, regularly, weekly).
 
5.    Adverb of negation/affirmation
 
Ex. Yes, no, not, never, always, absolutely
definitely
 
 
CONJUNCTIONS
Conjunctions connect words or group of words.
Ex. and, but, or, for, yet, therefore, also, however,
because, so that, as long as Ex. I will love you as
long as the grass shall grow.
 
PREPOSITION
Preposition shows the relation between a word and
a noun or pronoun that follows. It indicates:
a.    place and position – at, in, across, above,
below, between, behind, beyond
b.    direction and motion – in, towards, out,
about, around, through, by, down, over
 
c.    time – at, before, after, during, since, until
 
Ex. I have been waiting for your call since last
week.
 
INTERJECTION
Interjection expresses emotion, acts as a signal, or  
adds a conversational touch. It usually ends with an
exclamation point. Ex. Speaking English always, she acquired the
mastery of the language.
Ex. ouch! , what! , wow! , hurray!
https://letreviewereducation.com/p/general-
  education-component.html

Ex. Hurray! Ginebra won the game.

 
BAHAGI NG PANANALITA
 

VERBALS
PANGNGALAN
 
 
Verbals are used as modifiers or nouns in the
subject, object, predicate complement or object of a Ang Pangngalan ay pasalitang simbolo na ang
preposition. tinutukoy ay tao, hayop, bagay, pook at pangyayari.

Three Kinds of Verbal Ang Pangngalan ay ngan ng tao, hayop, bagay,

pook at pangyayari.
 
Ang unang katuturan ay gumagamit ng katawagang
  pansemantika, pasalitang simbolo;

  Ang ikalawa ay ang karaniwang katuturang

ibinibigay ng balarilang tradisyunal.
1.    Infinitive – to + the simple form of the verb (no
s, no d, or ed, no ing)  

  Halimbawa:    Mga pangngalang ngalan ng tao

Ex. To speak is necessary to improve one’s Gloria      Ama               guro

English.
Nonoy     anak        manananggol
 
Mga pangngalang ngan ng
2.    Gerund – verb + ing hayop

  Tagpi      Aso         Tandang

Ex. Speaking is necessary to improve one’s  

English.
Muning pusa   Katyaw    Kalabaw
 
 
3. Participle is a word that is formed from a verb
and used as an adjective.  
 
Mga pangangalang ngalan ng pook
Pilipinas                 lunsod            kaparanga
n pariralang, maaring mabuo nito, kasama ng iba
Bundok ng
Apo             bundok           kamaynilaan
Mga pangngalang ngan ng katangian
Bait         kabaitan                pagkamabait
Tapang katapangan               pagkamatapang
Mga pangngalang ngan ng
pangyayari
Ikalawang Digmaang Pandaigdig
Kasalan          pulong
Pag-aasawa    kaarawan
Sa ikalawang pananaw na batay sa
lingwistikang istruktural, ang pagbibigay ng
katuturan ay batay sa kayarian at gamit sa
pangungusap ng tunit ng wika na binibigayang
kahulugan. Hindi isinasaalang-alang ditto ang
kahulugang tinutokoy o binibigay ng salitang
binibigyangkatuturan.
Ang Kayarian ay tumotukoy sa anyo ng salita at
iba pang yunit ng wika. Sa kayarian, ang
pangngalang, ay karaning salitang ugat o anuman
pagbabagu-bagong anyo niyo ayon sa kung ito ay
inuulit, nilalapian, o pinagtatambal.
Halimbawa: ang agos ay salitang ugat o
anumang pagbabahu0bagong anyo nito ayon sa
kung ito ay inuulit, nilalapian, o pinag
tatambal.halimbawa and Agod ay salitang ugay;
ang buhay-buhay ay pag uuli ng salitang ugat
ng buhay; ang kabuhayan ay salitang ugat na
buhay na nilapian ng Ka…..an; ang buhay-alamang
ay dalawang salitang ugat ma pinagtambal. Hinggil
sa mga pangangalang maylapi. Sa
Pilipino ay mayroon tayong mga panlaping sadyang
ginagamit lamang sa pagbubuo ng pangngalan.
Tinutukoy pa rin ng kayarian ang gamit ng
salitang sa loob ng wika o ang kayarian ng mga
pang salita o kataga. Ang anumang salitang
maaring sa ang/si, ng/ni, sa/kay, at mga anyong
maramihan ng mga ito, ay isang pangngalan o dili
kaya ay isang salitang gumaganap ng tungkulin n
gang tatlong pares ng mga katagang binanggit sa
katuturan ay mga pananda.
Ang unang pares ay pananda ng mga pangngalang
na sa kaukulang palagyo; ang hulinf dalawang
pares ay pananda naman ng mga pangngalang
nasa kaukulang palayon.
Ano ang ibig sabihin ng pariralang “salitang
maaring isunod sa . . . loob ng katuturan?
Nangangahulugan na ang salita ay nagagamit na
kasunod ng alinaman sa mga katagang nabanggit
upang makabuo ng parirala.
Ang anyong maramihan ng ang/so ay ang
mmga/sina; ang maramihan ng ng/ni; ay ng
mga/nina; at ang mga maramihan ng sa/kay ay sa
mga/kina.Kung ang mga pariralang isahan sa mga
halimbawa sa itaas ay ilalagay natin sa maramihan,
ganito ang mga pariralang mabubuo natin:
 
1. ang mga anak                  2. Sina Maria
Ng mga anak                nina Maria
Sa mga anak                 kina Maria
 
Kung magpapatuloy tayong maghanap ng mga
salitang maaring isunod sa unang pangkay ng mga
kataga (ang, ng, sa ) makikita nating ang mga
sumusunod na salita ay maari ring gamitin: akin,
mabait, umawit.
Makabubuo tayo ng mga parirala na sumusunod:
1. ang akin                   ang mga akin
Ng akin                        ng mga akin
sa akin                         sa mga akin
 
2. ang mabait sa mga mabait
Ng mabait                    ng mga mabait
sa mabait                      sa mga mabait
HALIMBAWA:
1. Mga pariralang ANG
a. Sa opisyal na pulong ko na inuulat ang akin.
b. Laging pinagpapala ng DIyos ang mabait.
c. Ang umaawit sa ating palatuntunan ay tanyag sa
buong daigdig
2.    Mga pariralang NG
a.    Kalihim ko ang bumasa ng akin sa opisyal na
pulong
b.    Karaniwang tahimik at walang bagabag ang
buhay ng mabait
c.    Ang pangalan ng umaawit ay tanyag sa buong
daigdig.
3.    Mga pariralang SA
a.    Hindi ko malilimot ang kanyang ginagawang
tulong sa akin
b.    ang diyos ay lagging may gantimpala sa
mabait.
c.    Walaang katapusan ang papuri ng mga nakinig
sa umawit.
Saunang pangungusap, ang pariralang ang ANG
AKIN ay pinaikling anyo, isang ellipsis
 
Ang salitang AKIN ay pinaikling panghalip na
karaninwang ginagamit na kasama ng isang
pangngalang kasunod ng AKIN ay ULAT. Kung
gayon, ang buong pangungusap na walang elipsis.
Halimbawa:
Sa opisyal na pulong ko na iuulat ang aking ulat.
Sa kayarian n gating mga pangngusap sa Pilipino,
ang salitang ULAT sa ganitong halimbawa ay maari
nang alisin, kaya’t napapalitan ang mtungkulin ng
panghalip na AKIN.
Ang dating panuring na AKIN ay nagiging isang
salitang gumaganap ng tungkulin ng pangngalan.
Mga Klasipikasyon Ng Pangngalan
Ang mga pangangalan ay mauuri ayon sa
kahulugan og kayarian ng mga ito bilang isang
salita. Ang unang pag-uuri ay klasipikasyon
pansemantika, ang ikalawa ay pangkayarian o
pang-instruktura
Mga Uring Pansemantika
Sa ilalim ng pag0uuring pansemantika ay may
dalawang paraan ng klasepikasyon.
Ang una ay batay sa kung ang pangngalan ay 4. Mga pangngalang partikular na ngalan ng pool
may diwang panlahat o hindi panlahat, at ang
ikalawa ay batay sa kung ang pangngalan ay Talon ng Maria Carolina         Ilog pasig
tumutukoy sa isang bagay na tahas o hindi tahas .
Bulkang Mayon                            Naga
Ayon sa unang batayan, ang mga pangngalan nay
maaring pangngalang pantangi o pangngalang  
pambalan. Ayon naman sa ikalawang batayan,
ang pangngalan ay maaring tahas o Basal. 5.    Mga pangngalang particular na pangyayari

Pantangi ang pangngalan kung tumutukoy sa  

isang tanging tao, hayop, bagay, pook, o
pangyayari. Ang ibig sabihin ng tangi ay particular
ng tao, hayop, bagay, pook, o pangyayari.
Sumasagot ito sa tanong na: Ano ang panawag sa
o ngalan ng particular na ito; ng partikular na asong
ito, o pusang ito; dagat na ito ng particular na aklat
na ito o lapis na na ito; ng particular ng dagat na
ito, atbp.
HALIMBAWA:
1. Mga pangngalan ng particular na tao
Danica            Bb. Carol Reyes
Czarina           D. Dioneda
2. Mga pangngalang particular na ngalan ng ibat
ibang uri ng hayop
Tagpi      Bantay
Muning    Whitie
 
3. Mga pangngalang particular na ngalang ng ibat
ibang bagay
Pilot                      Mongol
Bagon Alpabeto      Magasing Time
Paligsajamg Bb.Universe Taong 1998
Araw ng Paggawa
Pambalana ang mga pangngalang tumutukoy sa
pangkalahatang diwa. Halimbawa, ang pangngalan
ng tao ay tumutokoy sa lahat ng nilang na may
katawan at kaluluwang rasyunal.
1.    Pangngalang pang kalahatang nglan ng tao.
Halimbawa: bata, guro, lalaki
2.    Pangngalang pangkalahatang ngalan ng hayop
Halimbawa: aso, pusa, baka
3.    Mga pangngalang pangkalahatang ngalan ng
bagay Halimbawa: Lapis, Radyo
4.    Pangngalang pangkalahatang ngalang ng
pangyayari Halimbawa: Kaarawan, sayawan
Ang mga pangngalang pantangi ay sinisimulan sa
malakng titik kapag isinusulat.
 
Ang mga pangngalang pambalana ay sinisimulan
naman sa maliit na titik maliban kung simula ng
pangungusap.
TAHAS ang pangngalan kung tumutukoy sa bahay
na material.

   
Halimbawa: Tao, hayop, puno, pagkain, gamut,
kasangkapan
 
Ang mga pangalang tahas ay mauuri pa rin sa
dalawa:
 
Palansak. Ito ay tumutukoy sa pangkay ng iisang
uri ng tao o bagay.
Halimbawa: buwig, kumpol, hukbo, tangkal, tampok
Di-Palansak. Ito ay tumutukoy sa lamang sa mga
bagay na isinasaalang-alang Halimbawa: saging,
sundalo, kamatis, tao, bulaklak
Basal ang pangalang kung ang tinutukoy ay hindi
material kundi diwa o kaisipan.
HAlimbawa: pag-ibig, katagan at pag-asa
Mga Uring Pangkayarian
 
Uri ng pangngalan, batay sa kayarian nito:
1.    Pangaalng Payak kung ito ay isang salitang –
ugat lamang. Wala itong kasamang panlapi o
katambal na salita, at hindi rin inuulit ang kabuuan
o bahagi nito. Ang pangalang payak ay binubuo ng
isang morpema lamang.
Halimbawa: Bulak, dahon, bunga, diwa
2.    Pangalang Maylapi o Hinango kung binubuo
ng salitang ugat at panlaping makangalan. Sa
bagon pananaw, sinasabing ang pangngalang
maylapi ay binubuo ng isang morpemang Malaya at
using morpemang di-malaya. Ang morpemang
malaya ay ang salitang-ugat: ang morpamang di-
malaya ang panlapi.
Halimbawa: kaklase, kabuhayan, pagbasa,
dinuguan
Ang unang halimbawa ay may salitang ugat na
dugo, gitlaping in, at hulaping an.
 
Tinatawag nating makangalan ang mga panlaping
ginagamit sa pagbubuo ng pangalan, at kaiba ito sa
iba pang panlapi na ginagamit naman sa pag
bubuo ng iba pang bahagi ng pananalita, tulad ng
panaguri at pandiwa.
3.    Pangalang Inuulit kung ang kabuuan nito o
ang bahagi nito ay inuulirr. Batay sa kung ano ang
inuulit, nmay dalawang uri ng pag-uulit a) ang pag-
uulit na di-ganap o ang pag-uulit na parsyal at (b)
ang pag-uulit na ganap.
Halimbawa: Bali-balita, da-dalawa, Sali-salita, bali-
baligtad
May mga pangalang maylapi na ang inuulit ay ang
unang salita (katinig) at ang patinig ng salitang
ugat.
Alaala, bulaklak, lapulapu, paruparu, sarisari
Payak ang klasipikasyong mga ito sapagkat wala
namang salitang-ugat na ala, lak, paro, lapu
Pag-uulit na ganap ang tawag sa pag0uulit ng
buong pangalan. MGa pangalang payak lamang na
binubuo ng dalawang patinig ang nauulit nang
ganap.
Halimbawa:
Kuru-kuru, bayan-bayan, buhay-buhay,sabi-sabi
 
4.    Pangngalang Tambalan
 
Ang panggalang tambalan ay binubuo ng
dalawang magkaibang salitang pinag- isa. BInubuo
ito, samakatwid, dalawang morpenang Malaya.
May mga pangalang tambalan na nanatili ang
kahulugan ng mga salitang nagtatambal at
nagkakaroon ng bagong kahulugan ang nabuong
pangalan.
 
 
 
 
 
Ang unang pangkat, yaong nanantili ang kahulugan
ng pinagsamang salita ay tintawag na
malatambalan o tambalang di-ganap. Samantal,
ang ikalawa yaong nagkakaroon ng bagon
kahulugan ang mga salita, ay tinatawag na
tambalang ganap.
Halimbawa:
(a)   Mga tambalang di-ganap
 
Balikbayan, alay- kapwa, dalagang-bukid, bahay-
kalapati Sa mga tambalang di-ganap ay may
kataga o mga katagang nawawala.
Halimbawa: ang balikbayan ay galling sa
pariralang bumalik sa bayan o nagbalik sa bayan
inalis ang katagang sa at kinuha na lamang ang
salitang-ugat ma balik buhat sa bumalik o nagbalik
upang mabuo ang pangalang balikbayan.
 
Sa halimbawang alay-kapwa, ang katagang
nawawala ay sa.
Sa dalagang-bukid, taga ang katagang inalis.
At sa bahay-kalapati ng ang nawawala.
(b)   Mga tambalang ganap
Kapitbahay, bahaghari, hampaslupa, dalagambukid
(isda)
Mapapansin sa mga tambalang ganap, ang
kahulugan ng mga pinagsamang salita ay
nawawala.
Mga Kakanyahan Ng pangngalan
May mga katangian o kakanyahan ang pangngalan
na ikinaiiba nito sa iba pang subkategorya ng mga
bahagi ng pananalita.
Sa balarila ni Lope K. Santos, apay ang
kakanyahan ng pangalan:
(1)   kausapan (2) kailanan, (3) kasarian, at
(4) kaukulan,
 
Sa mga balarilang tradisyunal, ang kausapan,
itinuturing na isa sa mga kakanyahan ng pangalan,
ay natutukoy lamang sa pamamagitan ng panghalip
na kasama nito o kaya’y sa pamamagitan ng
konteksto ng pangungusap.
Halimbawa: Ako, ang inyong ama, ang
magpapasya
 
Nalalaman nating ang pangalang ama ay nasa
kausapang kumakausap.
Samantala, sa pangungusap na:
Isang Pilantropo si Don Crispin.
Ang pangalang Don Crispin ay alam na nating nasa
ikatlong panauhan dahil sa konteksto.
Sa ibang salit, Don Crispin halimbawa, ay walang
kausapan kung nag-iisa. Kaya lang magkaroon ito
ng kausapan ay kung magiging bahagi ng
pangungusap dahil sa mga panghalip.
Halimbawa: Ako si Don Crispin.
 
Ikaw si Don Crispin.
Siya si Don Crispin.
 
Sa kailanman ng pangalan ay nalalaman natin
kung ang pangalan ay tumutukoy sa isa, dalawa, o
higit pang tao, hayop, bagay, pook o pangyayari. At
batay sa kung ilan ang tinutukoy, ang kailanan ng
pangalan ay maaring
(1)   isahan (2) dalawahan, (3) maramihan
lansakan
 
Halimbawa ng mga pangngalang likas na isahan,
dalawahan, o lansakan
Isahan     :             Kapatid
Dalawahan      :      Kambal
Lansakan :             Kawan
 
Ang kapatid na likas na isahan ay magagawang
dalawahan o maramihan sa pamamagitan ng
paggamit ng pantukoy, pang-uri, pamilang at
panlapi
 
Halimbawa:
Pantukoy: ang kapatid, ang magkapatid
Pang-uri: mabait na kapatid, mababait na kapatid
Pamilang: isang kapatid, dalawang kapatid, limang
kapatid
Panlaipi   : Kapatid, magkapatid, magkakapatidd
 
Kasarian ng Pangngalan
 
Ang tao, hayop, bagay na tinutukoy ng pangalan ay
maaring urrin ayon sa sekso; (1) may sekso at
(2) walang sekso. Tao at hayop ang may sekso;
bagay, pook, at pangyayari ang mga walang sekso.
Dalawa ang uri sekso: (1) lalaki at (2) babae, kaya
tang pangalan ay maaring tumutukoy sa isang tao
o hayop na lalaki o isang tao o hayop na babae.
Ngunit may mga pangalang maaring tumutukoy sa
alin man sa babae o sa lalaki
Tinatawag na kasariang panlalaki ang kasrian ng
o mga pangalangg tumutokoy sa tao o hayop na
lalaki. Kasariang pambabae kung ang mga
pangalang ay tumutukoy sa tao o hayop na
pambabae. Kasariang di-tiyak kung ito ay mga
pangalang maaring panlalaki at
pambabae. Walang Kasarian ang mga pangalang
tumutukoy sa nga bagay, pook, pangyayari na
walang sekso.
May mga salitang likas na pawing sa lalaki, tulad
ng ama, kuya, tiyo at mayroon namang likas na
panawag sa babae, tulad ng ina, ate, tiya.
Mapapangsing sa mmga salitang ito ay walang
tiyak na palatandaan sa kayarian. Kahukugan
lamang an gating pinagbabatyan sa pagkilala ng
kasarian, tulad ng
abogado,abogada,biyahero,biyahera,kondukto,kon
duktora sa pamamagitan ng mga morpenang (a) at
(o) sa pusisyong pinal.
 
Kaukulan ng Pangngalan
Kaukulan ang tawas sa kakanyahan ng pangalang
nagpapakita ng gamit nito sa pangungusap. May
iba’t ibang gamit ang pangalan sa loob ng
pangungusap, at batay sa mga gamit na ito ay
mauuri natin ang kaukulan ng pangngalan sa
dalawa: kaukulang palagyo at kaukunglang
palayon.
Nasa kaukulang palagyo ang pangalang kung
ginamit itong simuno, pamuno sa
simuno o pamuno sa kaganapang pansimuno.
 
Halimbawa:
1. Simuno ang gamit ng pangngalan.
Si Bonifacio ay Dakilang Filipino.
2. Pamuno sa simuno ang gamit ng pangngalan.
Si Bonifacio, ang bayani, ay Dakilang Filipino.
3.Kaganapang pansimuno ang gamit
pangngalan
Si Mabini ay Dakilang Lumpo.
4.    Pangngalang patawag ang gamit
gpangngalan.
Czarina, alagaan mo si Celine.
5.    Pamuno sa kaganapang pansimuno ang gamit
sa panggalan.
Ang dalang iyon ay si Alice, ang pinsan ko.
 
Sa unang pangungusap, ang pangngalang
BOnifacio ay pinapaksa kaya’t simuno ang gamit.
Sa sususnod na pangungusap ay mamy pamuno
ang simunong Bonifacio, ang pangngalang bayani.
Ang kaukulan ng pamuno ay tulad sa kaukulan ng
pangngalang pinupunoan.
 
 
Ang pangngalang ginagamit na panawag ay
tinatawag na pangngalang patawg. Sa ikatlong
pangungusap, ang pangngalang Czarina, ay
pangngalang patawag: ito ay nasa ikaukulang
palagyo.
Nasa kaukulang palayon ang pangngalan kung
ginagamit na layon ng pandiwa o layon ng pang –
ukol, o kung pamuno sa alinaman sa dalawa.Tulad
ng Makita sa mga halimbawa sa kaukulang
palagyo, ang pamuno ay may kaukulang tulad ng
salitang pinupunuan nito.
Halimbawa:
1.    Layon ng pandiwa ang gamit ng pangngalan.
Ang masipag na ina ay nagsisinop ng kanilang
bakuran.
 
2.    Layon ng pang-ukol ang gamit ng pangngalan.
ng Ang mga mag-aaral ay nasa palaruan.
ng
PANGHALIP
Ang panghalip ay mga salita na pamalit o panghalili
sa pangngalan. Maaring bigyang katuturan ang
panghalip ayon sa pananaw pangsemantika at
pananaw na pang-istruktura.
 
Halimbawa:
 
Si Manuel L. Quezon ang kinikilalang “AMa ng
Wikang Pambansa”
 
Sa pananaw na istruktural, ang mga panghalip ay
makikilala dahil sa implekasyon o pagbabagong-
anyo ayon sa kaukulan : (a) ang mga panghalip na
nasa anyong ang, (b) ang mga panghalip na nasa
anyong sa.
Tulad ng napag-aralan na natin, ang mga
pangngaln ay may kaukulan. Ang pangngalang
pinangungunahan n gang/si ay nasa kaukulang
ang. Ang pangangalang pinangungunahan ng ng/si
nasa kaukulang ng. Ang pangngalang
pinagngungunahan ng sa/kay ay basa kaukulang
sa.
Batay sa mga kaukulan ng pangngalan, ang mga
panghalip ay maroon ding mga kaukulan. Ang
panghalip na maaring ihalili sa pariralang
pangngalang pinangungunahan n gang o si ay
sinasabing nasa kaukulang ang o kaukulang
palagyo.
Narito ang tsart ng mga panghalip na panao sa
ibaa’t ibang anyo. Pinag – iiba rin sa tsart ang mga
panghalip ayon sa panauhan o kung sno ang
tinutukoy: unang panauhan (kumakausap),
ikalawang panauhan (kinakausap), at ikatlong
(pinag- uusapan).

Halimbawa: Gayundin, pinapangkat ang mga panghalip ayon sa

kailanan o bilang ng tinutukoy : isahan, dalawahan ,
  at maramihan

(1) Ang mabuting mamamayan ay may disiplina sa  

sarili.
 
Ang pariralang pangngalang ang mabuting
mamayan ay maaring palitan ng panghalip na siya.  
Nasa kaukulang an gang pariralang
pangngalang ang mabuting mamamayan, kaya’t        Tsart I    
ang panghalip na siya ay nasa kaukulang ang din.
Panauhan/kailanan    Anyong ang     Anyon
  ng       Anyong sa

MGA URI NG PANGHALIP                                  (palagyo)     (paukol)         (paa

ri)
May apat na uri ang mga panghalip na panao,
panghalip na pamatig, o panghalip na panaklaw, at  
panghalip na pananong.
 
 
 
Mga Panghalip na Panao
Isahan                
 
Una                ako                ko                  akin
Ang panghalip na panao ay panghalili sa ngalan ng
tao. Halimbawa: Ikalawa          ikaw, ka         mo                iyo

Si Dr. Jose Rizal ay manggagamot ng baryo. Ikatlo             siya                niya               kanya

Ang si Dr.Jose Rizal ay maaring palitan ng siya,  

kaya tang pangungusap ay magiging:
 
Siya ay manggagamot ng baryo. O kaya’y
Dalawan
Manggagamot siya ng baryo.
Una                *kata                    *nita                     *k
  anita

Mapapangkay sa tatlong anyo ang mga panghalip Kita,

na panao: panghalip panao sa tayo               natin                     atin
anyong ang, panghalip panao sa anyong ng, at
panghalip panao sa anyong sa. Ikalawa          kayo                     inyo               inyo

Ikatlo             sila                       nila                kanilal
  sa guro ay tungkol sa industriya at ekonomiya ng
bayan.
Maramihan                
Ay magiging:
Una                kami                      naming           ami
n Ang aklat para sa kanya ay tungkol sa industriya at
ekonomiya ng bayan.
Ikalawa          kayo                      ninyo             inyo
Sa panauhan malalaman kung ang panghalip ay
Ikatlo             sila                       nila                kanila tumutukoy sa taong kausap, sa taong kinakausap,
o sa taong pinag-uusapan.
 
Ang kailanman naman ay tumutukoy sa bilang ng
*Bihira nang gamitin taong kinakatawan ng panghalip. Nasa
kailanang isahan ang panghalip na panao kung
Ipinakikita sa tsar tang mga panghalip na panao sa tumutukoy sa isang tao; dalawahan kung dalawa
ibat ibang anyo, sa ibat ibang panauhan, at sa ibat ang itinutukoy, ay maramihan  kung tatlo o higit pa
ibang kailanan. ang tinutukoy.

Ang pag-iiba ng anyo ng panghalip ay naayon sa  

mga kaukulan ng pangngalang hinihalipan ay nasa
anyong ang, ang panghalip na maihahalili ay nasa Mga Panghalip na Pamatlig
anyong ang din.
Panghalip na pamatlig ang tawag sa mga
  panghalip na humahalili sa ngalan ng tao, bagay,
atb. Na ituturo o inihihimaton.
Halimbawa:
 
Ang Unang Ginang ng bansa ay masigasig na
tagataguyod ng kapakanang pang madla.  

Ay magiging: Halimbawa:

Siya ay masigasig na tagapagtaguyod ng Gaya ng mga turista ang kapatid nito.

kapakanang pangmadla.
Ang nito ay may hinahanlinhang pangngalang at,
Kung ang pangngalang hinahalipan ay nasa gayundin, nagpapahiwatig na ang tinutukoy ay
anyong ng, ang panghalip na maihahalili ay dapat itinuturo ng nagsasalita.\
na nasa anyong ng din. Halimbawa, ang
pangungusap na: Mapapangkat sa apat na uri ang mga panghalip
na pamatlig: prominal, panawag- pansin o
  pahimaton, patulad at palunan.

Malaki at matataba ang mga baboy na alaga  

ni Mang Coro.
Ang bawat uring pronominal ay yaong
Ay magiging: pamalit at nagtuturo lamang sa ngalan ng tao, o
bagay, at wala nang iba pang kahulugang sangkap,
Malalaki at matataba ang mga alaga niya. tulad ng panghihimaton sa tao, o bagay,
paghahambing, o pagsasaad ng pook na
Samantala naman, kung ang pangngalang kinaroroonan ng tinutukoy, na siya namang
hinahalipan ay nasa anyong sa, ang panghalip na kahulugang ng iba pang mga uri.
magagamit ay yaong nasa anyong sa rin.
Halimbawa, ang pangungusap na: Ang aklat para  
 Ang bawat uri ng panghalip na pamatlig ay  
may apat na kategorya: malapit na malapit sa
nagsasalita, malapit sa nagsasalit, malapit sa 1.    Napapanahon ang kurso ng mag-aaral na ito.
nakikinig, at malayo kapwa sa nagsasalita at
nakikinig. 2.    Napapanahon ang kurso nito.

Ang pamatlig na pronominal ay Ginagamit ang anyong sa bilang panghalili sa

mapapangkat din sa tatlong anyo ayon sa pariralang pang-ukol ba pinangungunahan ng
pagkakaugnay nito sa pokus ng pangungusap: pang-ukol na sa at samakatwid ay nagsasaad ng
anyong ang, anyong ng, at anyong sa. lunan.

Ang pamatlig na palunan ay pinaikling anyo Halimbawa:

lamang ng gaya at ng anyong ng upang
magpahayag ng pagkakatulad ng mga tinutukoy ng 1.    Ang klima sa pook na ito ay mabuti sa
nagsasalita. kalusugan.

Halimbawa 2.    Ang klima rito ay mabuti sa kalusugan.

Gaya nire – ganire, gaya niyan- ganiyan/ganyan  

Ang pamatlig napalunan ay masasabi  

namang pinaikling anyo ng nasa at ng anyong ang
ng pamatlig na maaring ipalit sa mga kayariang Mga Panghalip na Panaklaw
nasa sa mga pusisyong kategoryang iyan,
niyan,diyan,ayan,ganyan, at nariyan kung ang
 
inihihimaton o ang itinuturo ay higit na malapit sa
kinakausapan kaysa nagsasalita.
Panghalip panaklaw ang tawag sa mga panghalip
na sumasaklaw sa kaisahan
Iba’t ibang gamit sa pangungusap ng mga anyo
ng pamatlig.
dami o kalahatan ng tinutukoy.
 
 
Simuno o kaganapang pansimuno ang gamit sa
pangungusap ng anyong ang. Narito ang halimbawa ng mga panghalip na
panaklaw.
Halimbawa:
 
 
Isa                        anuman                        magkanu
man
1.    Ito ay yaring Pilipino. ( simuno)
Iba                       alinaman                      kuwan
2.    Ang yaring Pilipino ay ito. (kaganapang
pansimuno)
Balana                   sinuman                       lahat
 
Ilanman                 tanan                           kailanman
Ginagamit ang anyong ng na panghalili sa
pariralang pang-ukol na nagpapahayag ng  

diwang paari. Halimbawa sa ilang pangungusap:

   

Halimbawa: 1.    Pinalabas ng guro ang isa.

2.    Balana ay humahanga sa kagandahan ng
Bulkan Mayon.
3.    Sinuman ay maaring lumahok sa timpalak na
ito.
Ayon sa kahulugang pansemantika, ang
pandiwa ay salitang nagpapakilos o nagbibigay
buhay sa isang lipon ng mga salita.
 

4.    Hahanapin ka raw niya saanman. Halimbawa:

5.    Nawawala ang kuwan. Ang pulisya ay naglunsad ng puspusang

kilusan sa pagsugpo ng pagkasugapa sa narkotiko.
 
Ang salitang naglunsad ay pandiwa
  sapagkat nagsasaad ng kilos o galaw.

   

  Sa pananaw na istruktural, ang pandiwa ay

nakikilala sa pamamagitan ng mga implekasyon
  nito sa ibat ibang aspeto ayon sa uri ng kilos nito.

Mga Panghalip na Pananong  

  Halimbawa:

Panghalip na pananong yaong mga 1.    Nagdasal na ang mag-anak. (Perpektibo)

panghalili sa ngalan ng tao at bagay, na ginagamit
sa pagtatanong. Kaganapang pansimuno ang 2.    Nagdarasal ang mag anak ngayon.
gamit ng mga ito. Mapapangkat ang mga ito sa (Imperpektibo)
dalawang kailanan: isahan at maramihan
3.    Magdarasal na ang mga mag-anak.
  (Kontemplatibo)

Narito ang talaan ng mga panghalip na pananong:  

  Ang mga pandiwang nagdasal, nagdarasal,

magdarasal ay may ibat ibang anyo sa ibat ibang
Isahan                          Maramihan aspeto ng mga ito.

Sino                            sinu-sinu  

Ano                             anu-ano (1)  Kayarian ng Pandiwa

Alin                             alin-alin  

Kanino                         kani-kanino Ang pandiwa sa Pilipino ay nabubuo sa

pamamagitan ng pagsasama ng isang salitang ugat
Ginagamit ang sino at kanino para sa tao; ang ano at ng isa higit pang panlapi. Ang salitang – ugat
at alin ay para sa tao; ang ano atalin ay para sa ang nagbibigay ng kahulugan sa pandiwa
bagay, hayop, o lunan. samantalang ang panlapi naman ang
nagpapahayag bg pokus o relasyong pansemantika
  ng pandiwa sa simuno o paksa ng pangungusap.

PANDIWA  
Mga Kaganapan ng Pandiwa Ang kaganapang tagaganap ay ang bahagi ng
panaguri na gumaganap sa kilos na isinasaad ng
Kaganapang ng pandiwa ang tawag sa bahagi ng pandiwa.
panag – uri na bumubuo o nagbibigay ng ganap na
kahulugan sa pandiwa at magagawang paksa ng  
pangungusap kung babaguhin ang pokus ng
pandiwa. Halimbawa:

Ang mga kaganapang tagaganap at kaganapang  

layon ay naipapahayag sa pamamagitan ng
pariralang ng. Ipinagdiwang ng mga kabataan ang unang
anibersaryo ng kanilang samahan.
Halimbawa:
Ang pariralang ng mga kbataan ay siyang
  nagsasaad kung sino ang gumaganap ng kilos ng
pandiwa.
1.    Kinain ng bata ang suman at manggang hinog/
 
(Kaganapang tagaganap)
Halimbawa:
2.    Kumain ang bata ng suman at manggang
hinog. Nagpasadya ako sa Pasig ng binurdahang husi.

(Kaganapang layon) Ang pariralang ng binurdahang husi ang itinutukoy

Ang iba [ang kaganapan ay naipapahayag sa
pamamagitan ng pariralang sa, o para sa, tulad ng
mga halimbawa pariralang sa (sa phrase) sa mga
sumusunod na pangungusap:
3.    Bumili ako ng ilaw na kapis para sa pinsan
kong nag-balikbayan. (Kaganapang tagtanggap)
4.    NAgtanim ng gulay sa bakuran ang aming
katulong.
sa binili.
Ang kaganapang tagatanggap ay ang nagsasaad
kung sino ang nakikinabang ng kilos ng pandiwa.
 
Halimbawa:
Nagluto sina Ingga ng halayang ube para sa aking
mga panauhin.
Ang pariralang para sa aking mga panauhin ay
nagsasaad kung ano para kanino ang nilulutong
halayang ube.

5.    Pinunasan ko ang mga kasangkapan sa  

pamamagitan ng basahang malinis. (kaganapang
kagamitan) Ang kaganapang ganapan ay ang nagsasaad ng
lugar ng ginaganap ng kilos ng pandiwa.
6.    Nagkasakit siya dahil sa labis na panghitit ng
opyo. (kaganapang sanhi)  

7.    Ipinasyal ko sa tagaytay ang mga panauhin Halimbawa:

kong kabilang sa ‘Peace Corps’. (kaganapang
direksyunal) Naglaro ng basketbol sa Rizal Stadium ang
koponan n gaming
 
pamantasan.
Katuturan ng mga Kaganapan
Ang pariralang sa Rizal Stadium at nagsasaad
kung saan naglaro ang koponan.
Ang kaganapang kagamitan ay nagsaad kung
anong bagay, kagamitan o instrument ang
ginagamit upang magawa ang kilos ng pandiwa.
Halimbawa:
Binungkal ng tatay ang lupa sa pamamagitan ng
asarol.
Ang pariralang sa pamamagitan ng asarol ay
nagsasaad kung ano ang ginagamit upang
mabungkal ang bukid.
Ang kaganapang sanhi ay nagsasaad kung ano
ang dahilan ng pangyayari ng kilos pandiwa.
Halimbawa:
Yumaman siya dahil sa mina ng ginto.
Ang pariralang dahil sa mina ay nagsasaad ng
ikinayaman ng tinutukoy.
 
\      Ang kaganapang direksyunal ay ang
nagsasaad ng direksyon ng kilos na taglay ng
pandiwa.
 
 
Halimbawa:
Nagtungo sila sa Bicol.
Ang pariralang sa bicol ay nagsasaad ng direksyon
ng kilos na taglay ng padniwa.
Mga Aspeto ng Pandiwa
 
Maraming makabagong lingwistiko ang
naniwala na ang mga pandkwang Tagalog ay
nababanghay sa aspeto at hindi dahil sa
panahunan. Anila ay wala talagang pagkakaiba ang
mga pandiwang Tagalog ayon sa panahunan na di
tulad sa Ingles. Sa IIngles ay may pagkakaiba ang
kilos ng pangnagdaan o pangkasalukuyan.
Halimbawa:
 
1.    My brother studied in Europe.
2.    My brothere studies in Europe.
 
Sa Tagalog, ang distingksyon ng kilos ay tulad sa
pakakaiba ng aspekto ng mga pandiwa sa mga
sumusunod na pangungusap:
1.    He ate his lunch early.
2.    He was eating his lunch.
Aspetong Pangnakaraan o Perspektibo
Nagpapahayag ang aspetong pangnakaraan ng
kilos na nasimulan na at natapos na.
Ang implekasyon sa aspetong ito nabubuo sa
pamamagitan ng mga sumusunod na tuntunin:
(a)   Kapag ang panlapong pandiwa ay may inisyal
na ponemang /m/, ang /m/ ay nagiging /n/
Halimbawa:
Anyong Pawatas                          Aspetong
Pangnakaraan
Magsaliksik                                 Nagsasaliksik
Manghakot                                 nanghakot
Maunawaan                                nauunawaan
 
(b)   Kapag ang pandiwa ay banghay sa –um/-um,
ang panalaping ito ay nanatili sa pangnakaraan at
walang pagkakaiba.
Halimbawa:
 
Anyong Pawatas                          Anyong
Pangnakaraan
Umunlad                                     umunlad
Yumuko                                     yumuko
c. Kapag ang pandiwa ay banghay sa hulaping –
an/-han ay nanatili ngunit nagdaragdag ng
unlapiong –in kung ang pandiwa ay nagsisimula sa
patinig, at gitlaping –in- naman kung ang pandiwa
ay nagsisimula sa katinig
Halimbawa:
Anyoong Pawatas                        Anyong
Pangnakaraan
Alatan                                       inalatan
Sabihan                                     sinasabihan
 
Taliwas sa tuntuning ito ang –an/-han na may
kakambal na unlaping ma-. Kapag ang pandiwa ay
banghay sa kabilang panlaping ma– an/han ay
nagiging na-
 
Halimbawa:
Anyong Pawatas                                Anyong
Pangnakaraan
Matamaan                                        natamaan
Masabihan                                        nasabihan
 
Dapat ding banggiting ang panlaping –in- nas
idinaragdag sa anyong pangnakaraan ng mga
pandiwang may –an/-han ay nagiging ni- kung ang
pandiwa ay nagsisimula sa /l/. Opsyunal ang
ganitong pagpapalit kung ang pandiwa ay
nagsisimula sa /r/, /w/, p /y/.
 
Mga Halimbawa:
Anyong pawatas                                Anyong
Pangnakaraan
Lagutan                                            nilagutan
Ligawan                                            niligawan
Regaluhan                                        niregaluhan
Walisan                                            niwalisan
 
 
Aspetong Pekpektibong Katatapos
Sa mga pandiwang tagalaog ay matroon
ding aspetong pangnakaraan katatapos o aspetong
perpektibong katatapos. Nagsasaad ito ng kilos na
kayayari o katatapos lamang bago nagsimula ang
pagsasalita. Maihahanay na rin ang aspetong ito sa
aspetong katatapos lamang na nabubuo sa Anyong          Pangnakaraan                Aspetong
pamamagitan ng unlapong ka- at pag-uulit ng Kasalukuyan
unang katinig-patinig o patinig ng salitang-ugat.
Magsaliksik     nagsaliksik                    nagsasaliksi
  k

Halimbawa: Manghakot      nanghakot                    naghahakot

Anyong Pawatas                                Aspetong Umunlad         umunlad                       umuunlad

katatapos
Yumuko          yumuko                        yumuyuko
Tumula                                             katutula
Alatan            inalatan                        inaalatan
Uminog                                            kaiinog
Sabihan          sinabihan                      sinasabihan
Masulat                                            kasusulat
Pagtawanan    tinawanan                     pinagtawana
Makalibot                                          kalilibot n

Magpatala                                         kapatatala Pagbilhan        pinagbilhan                   pinagbibilha
n
 
 
Pansining sa huling halimbawa ang salitang
inunlapian ay pangangalang hango na binubuo ng Aspetong Panghinaharap o Komplatibo
salitang ugat na tala at ng panglaping pa-. Ang iba
pang ngalang hango na nagiging pandiwa sa mag-  
at nalalgyan ng aspektong pangnakaraan
katatapos ay yaong may pang- at ma-. Ang aspetong panghinaharap ay
nanglalarawan ng kilos na hindi pa nasisimulan.
Aspetong Pangkasalukuyan o Imperpektibo
Nabubuo ito sa pamamagitan ng pag-uulit ng
  unang katinig-patinig o unang patinig ng Salitang-
ugat o pangngalang hango. Walang pagbabago sa
Ang aspetong pangkasaliukuyan o taglay na panlapi.
imperpektibo ay nagpapahayag ng kilos na
nasimulan na ngunit, di pa natatapos at Samakatwid, ang aspetong panghinaharap ay tulad
kasalukuyang ipinagpapatuloy. Nabubuo ito sa din ng anyong pawatas; inuulit lamang ang unang
pamamagitan ng pag-uulit ng unang katinig-patinig katinig-patinig o unang patinig ng salitang-ugat.
o unang patinig ng salitang-ugat at gayundin sa
pamamagitan ng ibat ibang tuntuning tinalakay sa  
ilalim ng aspetong perpektibo. Samakatwid, ang
aspetong pangkasaliukuyan ay tulad din ng  
aspetong pangnagdaan; inuulit lamang ang unang
katinig-patinig o unang salitang-ugat. Ang tanging taliwas sa tun tunin ay ang banghay sa
–um/-um-. Ang panglaping –um/- um- ay nawawala
  sa aspetong panghinaharap.

Halimbawa;  

Anyong Pawatas     Halimbawa     

   
Anyong Pawatas                                Aspetong Silid        +     -an                silidan            sidlan
Panghinaharap
Tanim     +     pag-..-an        pagtaniman    pagtamn
       Magsaliksik                                magsasaliksik  an

Umunlad                                    uunlad  

       Yumuko                                     yuyuko Ang mga sumusunod na halimbawa naman ay mga

pandiwang may ponema o mga ponemang
Alatan                                       aalatan napapalitan ng ibang ponema.

   

Mga Pandiiwang Di- Karaniwan Salitang Ugat  +     Panlapi    Di

Karaniwan   Anyong Pawatas
 
Tawa              +     -han        tawahan         tawanan
Pandiwang di-karaniwan ang tawag sa mga
pandiwang nagkakaroon ng mga pagbabagong Halili               +     -han        halilihan          halinhan
morpoponemikong pagkakaltas ng ponema o mga
ponema, pagpapalit ng ponema, metatesis. Pawis             +     pag-..-an pagpawisan     pagpus
an
Narito ang ilang halimbawa ng mga pandiwang di-
karaniwan na may pagkakaltas ng mga ponema.  

Salitang Ugat  +     Panlapi    Di- PANG-URI

karaniwan   Anyong Pawatas
 
Buhos            +     an           buhusan         busan
Ang mga pang-rui ay salitang nagsasaad ng
Dumi             +    han         dumihan         dumhan katangian o uri ng taom hayop, bagay, lunan atbp.
Na tinutukoy ng pangngalang o panghalip na
Higit               +     ma.an     mahigitan        mahigta kasama nito sa loob ng pangungusap.
n
May ibat-ibang gamit ang pang-uri sa loob
  ng pangungusap: pang –uuring pangngalan o
panghalip, pang-uring ginagamit bilang
May mga halimbawa rin na ang pagbabagong pangngalan, at kaganapang pansimuno.
nagaganap ay hindi lamang pagkakaltas kundi
nagkakaroon din ng dagdag na ponema, tulad ng  
dinig +-in- dinigin-dinggin
Halimbawa:
Narito naman ang ilang halimbawa ba nay
metatesis o paglilipat ng mga penema. 1.    Panuring ng Pangngalan
Mapapansing sa metatesis ay mayroon ding
nawawalang ponema. (a) Mararangal na tao ang pinagpala.

  Panuring ng panghalip

Salitang – ugat       +     Panlapi    di- (a) Kayong masigasig ay tiyak na magtatagumpay.

Karaniwan  Anyong Pawatas
 
Atip        +     -an                atipan            aptan
2.    Pang-uring ginagamit bilang pangngalan
(a) Ang mapagtimpi ay malayo sa gulo  

  Ang pang-uring inuulit ay salitang-ugat o salitang

3.    Pag-uring kaganapang Pansimuno
(a)   Mga madasalin ang mga Pilipino.
Kayarian ng Pang-Uri
Mapapangkat sa apat na kayarian ang mga
pang-uri: payak, maylapi, inuulit, at tambalan
Payak ang pang-uri kung binubuo ng likas na salita
lamang o salitang walang
lapi.
maylapi na may paguulit.
Maaring ganap o di ganap ang pag-uulit.
Halimbawa:
PAg-uulit na ganap: (ang) puti-puti
Puting-puti
Maputing-maputi
Pag-uulit na di-ganap:- (ang) liliit
Maliit
Tambalan ang pang-uri kung binubuo ng dalawang
salitang pinag-iisa. Ang mga ganitong pang-uri ay
maaring may kahulugan karaniwan o patalinghaga.

   

Halimbawa: Halimbawa:

  Karaniwang Kahulugan   Taus-puso      biglang-
yaman
1.    Mainit ang ulo ng taong gutom.
Bayad-utang   
2.    Huwag kang makipagtalo sa sinumang galit. hilis-kalamay

   

Maylapi ang pang-uri kung binubuo ng Patalinghagang Kahulugan     Kalatog-pinggan

salitang-ugat na may lapi. Tinatawag na panlaping
makapang-uri ang mga panlaping ginagamit sa Bulang
pagbuo ng pang-uri Ginagamit ang mga panlaping -gugo
ka-, ma-, maka- at mala.
 
 
 
Halimbawa:
 
Kalahi      kayganda
 
Mataas    makatao
 
Kailanan ng Pang-uri
May tatlong kailanan ang mga pang-uri : isahan,
dalawahan, at maramihan.
Anyong isahan ang ginagamit kung iisa lamang ang
inilalarawan; anyong dalawahan kung dalawa ang
inilalarawan; at anyong maramihan kung higit sa
dalawa ang inilalarawan.
 
Halimbawa:
1.    Kalahi ko siya (isahan)
2.    Magkalahi kaming dalawa. (Dalawahan)
3.    Magkakalahi tayong lahat. (Maramihan)
Ang anyong isahan ay naipakikita sa
paggamit ng panlaping pang-isa, tulad ng
ma,ka,pang nang walang pag-uulit ng unang P o
KP ng salitang ugat o walang panandang mga, o
ibang pang salitang nagsasaad ng bilang na higit
sa isa.
Halimbawa:
1 Magkamukha ang magkapatid na Nica at Zsa
Zsa.
2.    Magsinlaki sina Dannize at Chris
3.    Magkasingganda ang damit ninyo.
 
Ang anyong maramihan ay naipapakita sa
pamamagitan ng pantukoy na mga, sa pag uulit ng
unang P o KP ng salitang ugat o sa pag uulit ng
pantig n aka sa mga panlaping magka at
magkasing ; o sa paggamit ng salitang nagsasaad
ng bilang na higit sa dalawa.
Halimbawa:
1.    Mga mapagkakattiwalaang kawaksi sa bahay
ang mga iyan.
2.    Malilintog na ang mga butyl ng palay.
3.    Magkakakulay ang mga Pilipino, Indonesyo, at
Malayo
 
Ang pantukoy sa mga ay maaring samahan
ng pang-uring may panlaping ma na nasa anyong
isahan o maramihan
 
 
Kaantasan ng kasidhian ng pang-uri
 
1.    Lantay ang karaniwang anyo ng kasidhian ng
pang uri, tulad ng mayaman, pang araro, palabiro.
2.    Katamtamang antas ay naipakita sa
pamamagitan ng paggamit ng mga salitang medyo,
bahagya, nang kaunti o sa pag uulit ng salitang
ugat o dalawang pantig nito.
Halimbawa:
1.    Medyo hilaw ang sinaing
2.    Labis nang bahagya ang pagkain
3.    Masidhi ang ikatlong antas at naipapakita sa
pamamagitan ng paggamit ng mga panlaping
napaka, nag. an, pagka at kay ; ng mga salitang
lubha, masyado, totoo , talaga.
 
Halimbawa:
1.    Mataas na mataas pala ang Bundok ng Apo
2.    Napakalamig pala sa Lalawigang
Bulubundukin.
Hambingan ng mga Pang-uri
Pang uring pahambing ang tawag sa mga pang-
uring naghahambing ng dalawang tao, bagay, pook
Pasukdol naman ang tawag sa mga pang uring
naghahambing ng higit sa dalawa.
 
 
Dalawang uri ng pang-uring pahambing:
1.    Pahambing na magkatulad kung ang mga
pinaghahambing ay pareho o magkapatas ng uri o
katangian. Naipapakita ito sa pamamagitan ng
paggamit ng mga panlaping ka, sing, kasing, at ng
mga salitang pampaunlad tulad ng gaya, tulad,
paris, kapwa
Halimbawa: a- Kamukha ni Mike ang ama niya.
b- Kasingganda niya ang
kanyang kapatid.
2.    Di-magkatulad ang hambingan kung ang
mgma pinaghahambing ay hindi magkapatas ng uri
o katangian. Naipapakita ito sa pamamagitan ng
mga salitang paghahambing tulad ng kasya, di-
tulad, di-gaya, di gaano.
Halimbawa: Malayo ang Kalinga kaysa Baguio
kung manggaling sa Maynila.
 
3.    Panukdulan ng pang-uri ay napakikita sa
pamamagitan ng mga panlaping pinaka, walang
kasing.
 
Halimbawa:    a- Pinakatanyag na laro sa Pilipinas
ang basketbol.
b- Walang kasing sungit ang
matandang dalaga.
Mga Pamilang
 
Ibinibilang sa mga pang uri ang mga pamilang
sapagkat ginagamit na panuring ng pangngalang o
panghalip.
Halimbawa: a- Limang malalaking kaimito ang uwi
niyang pasalubong. Ang pamilang na lima ay
panuring ng pangngalang kaimito.
Mga uri ng Pamilang
Pamilang na Patakaran o Pamilang na Kardinal
Ang pamilang na panunuran ay ginagamit sa
pagpapahayag ng pagkakasunod-sunod ng tao,
bagay, atbp may panlapi itong ika-, o pang-.
Halimbawa:
 
Pamilang na Patakaran o Pamilang na Kardinal
Isa                              siyam                           labinpit
o
Dalawa                         sampu                          labin
gwalo
Tatlo                                  labing-isa                     la
binsiyam
Apat                            labindalawa                   dala
wampu
 
 
Pamilang na panunuran
 
Anyong
Ika-                                                    Anyong Pang-
 
Una                                                         pang-una
Ikalawa                                                   pangalawa
Ikatlo                                                      pangatlo
Ang mga pamilang na patakaran ay batayan ng iba
pang pang-uring pamilang: (1) Pamilang na
pamamahiga (fraction). (2) pamilang na palansak o
pangkat-pangkat (collective-distributive) at (3)
pamilang na pahalaga (unitary collective)
PANG-ABAY
Ang pang-abay ay nagbibigay turing sa pandiwa,
pang-uri, pandiwari at iba pang pang-abay. Ang
pang-abay ay nahahati sa ibat ibang uri: 1.
Pamanahon, 2. Panlunan, 3. Pamaraan, 4.
Panggaano, 5. Pang-agam, 6. Pananggi at panang-
ayon, at 7. Panulad
Pang-abay na pamanahon
Ang pang-abay na pamanahon ay karaniwang
nagbibigay turing sa pandiwa at pang-uri at
nagsasaad ng panahon. Sinasagot ng pang-abay
ang tanong na “kalian”.
Halimbawa :   Ang pangulo ay dumating kahapon.
Masaya kagabi ang tatay.
Ang iba pang mga pang-abay na pamanahon ay
gaya ng: mindan bukas,
 
Kamakalawa, ngayon,dati, lagi, bihira at iba pang
mga salitat pariralang nagsasaad ng panahon.
Pang-abay na panalunan
Ito ay pang-abay na sumasagot sa tanong na
“saan” at madalas na nagbibigay- turing sa
pandiwa at pang-uri.
Halimbawa:    Dito nakatira ang guro nina Teodora.
Si Lyn ay maligaya roon
ngunit siyay malungkot ditto.
Pang-abay na pamaraan
Ang pang-abay na ito ay nagsasabi kung
paano ang pagganap na binabanggit sa pandiwa.
Ang mga pang-uring inuunlapian ng “ma” ay
ginagamit ding pang-abay na pamaraan.
 
Halimbawa:    Ang manlalaro ay patakbong umalis.\
Marahang lumapit ang pulis
at hinuli ang magnanakaw.
Pang-abay na panggaano
 
Karamihan sa mga pang-abay na itoy mga
pang-uri rin. Sinasaklaw ng uring ito and “dami” na
binabanggit sa pandiwa. Nagbibigay turing din ang
pang-abay na ito sa pang-uri.
Halimbawa: Ang bata ay busog na, huwag mo na
siyang pilitin.
 
Maraming sinba ang matalas na babae ngunit ang
kausap ay hindi man lamang sumagot gaputok
man.
Ang pang-abay na panulad ay ginagamit sa
paghahambing ng kilos o galaw ng pandiwa o
kayay paghahambing ng mga pang-uri.
 

  Halimbawa: Lalong nasasayahan si Gloria ditto sa

Maynila kaysa lalawigan.
Pang-abay na pang-agam
Si Mang Pedro ay higit na mayaman
  kaysa kay Aling Juana.

Kapag ang nilalaman ng pandiwa o pang-uriy MGA PANG-UGNAY

nagkakaroon ng diwa ng pag- aalinglangan at di-
katiyak, ang pang-abay na pang-agam ay  
ginagamit.
PANG-UKOL
Halimbawa Sasama marahil ang ama ni Gliza sa
pagdiriwang. Ang kalahok ay tila nahihiya sa mga  
tao.
Ang pang-ukol na panulad ay nag-uugnay
  sa pangalang o panghalip sa ibang mga salita sa
pangungusap. Ang pang-ukol ay maaring isang
Pang-abay na pananggi at panang-ayon salita o kayay dalawang salita.

   

Ang pang-abay na pananggi ay nagbibigay-turing Pang-ukol na isang salita

sa pandiwa at pang-uri at ang diwang isinasaad ay
pag-ayaw o kayay pagtanggi.  

Halimbawa: Huwag kayong mabahala at tutuparin Halos “sa” lamang ang siyang ginagamit na pang-
nila ang kan ilang pangako. ukol na isang salita. Ginagamit din kung minsan
ang “ng”
Ayaw magluto ni Nanay sa dahilang siyay bumili na
lamang ng pagkain sa restaurant. Halimbawa:    Ang mga pagkain ay inilagay na sa
mesa.
 
Ang alagang aso ay
Ang pang-abay na panang-ayon ay pumanhik ng (sa) bahay.
nagsasaad ngn pagsang-ayon at pagkatig sa
kahulugang binabanggit sa pandiwa at pang-uri  

Halimbawa: Oo, nakalampas na si Crispin sa  

mahigpit na pagsusulit.
Pang-Ukol na Dalawang Salita
Tunay na maligaya na ngayon ang mag-
anakk na Dioneda  

Pang-abay na panulad Halimbawa: Ang mga ala-alang ito ay para sa iyong

ina.
 
Ayon sa balita, nagkaroon dawn g mahigpit na
pagtatalo sa Kongreso
Ang pang-ukol na sinusundan ng pangngalan o Kung ikaw ay dadalo sa handaan, tumawag
panghalip ay siyang bumubuo ng pariralang pang- k asana kay Elisa.
ukol.
 
Halimbawa:    sa bahay                              ukol sa
iyo Pangatnig na pamukod

Bahay na may Ang pangatnig na itoy nagbubukod ng dalawa o

ilaw                punong may bunga mahigit na tao bagay na binibigyang linaw.

  Halimbawa:           Si Nestor ba o ikaw ang

kandidato.
PANGATNIG
Ni ikaw ni ako ay
  hindi dadalo sa handaan.

Ang pangatnig ay nag-uugnay ng kapwa  

salita, parirala at sugnay. Ang pangatnig ay
maaring panimbang, paninsay, panubalim
pamukod, pananhi, at panapos.
Pangatnig na panimbang
Tinatawag na panimbang ang pangatnig na
ginagamit kapag ang dalawangsalita, parirala o
sugnay na pinag-uugnay ay magkasing-halaga o
magkasintimbang. Kabilang sa mga ito ang at,
saka, at saka.
Halimbawa: Ang palatuntunan ay sinimulan ngunit
wala ang panauhing tagapagsalita.
Pangatnig na pananhi
Ginagamit ang pangatnig na ito kapag ang diwang
iniugnay ay isang pangangatwiran o isang
kadahilanan ng binananggit sa inuugnayan.
Halimbawa: Dahil sa malayo ang bahay sa
simbahan, ang mga bata ay madalas na hindi
makasimba
Si Felisa ay nahinto sa pag-
aaral pagkat napaalis sa pina-
pasukan ang kanyang ama.
 

Si Lourdes ay dadalo sa ating kasal  

bagaman masama ang kanyang loob.
 
 
 
 
 
Pangatnig na panubali
 
 
Pangatnig na panlinaw
Ito ay nag-uugnay ng mga kaisipang pasumala o
may pasubali.  

Halimbawa: Pag nasira ka sa iyong Ang pangatnig na panlinaw ay nag-uugnay

pangako, sila ay hindi na maniniwala sa iyo. sa isang kaisipang nagpapaliwanag sa ibang mga
bagay na binabanggit o binanggit na.
 Halimbawa: Ang sabi nilay wala na sa  
talaan ng tanggapan ang iyong pangalan,
samakatwid inalis ka na nila sa iyong Gawain. Ano ka aba! Bakit ka nakatulala?

Pawang masama ang kanilang ginagawa at  

sinasabi, kung gayon nararapat nang paalisin sila
sa lalong medaling panahon. SUGNAY AT PARIRALA

Ang iba pang mga pangatnig na panlinaw  

na lalong gamitin ay: alalaong baga, alalaong sana,
sa katagang sabi, sa tahasang sabi at iba pa na
pawing binubuo ng mahigit sa isang salita.
 
ANG SUGNAY ay kalipunan ng mga salitang may
simuno at panag-uri na maaring may buong diwa o
di-buong diwa.
1.    Sugnay na makapag-iisa- may simuno at
panaguri na may diwa.

Pangatnig na panapos Halimbawa:    1. Nang si Leo ay dumating

  2.    Sapagkat siyay nanalo

Kapag ang diwang iniuugnay ay nagsasaad  

ng kawakasan, ang pangatnig na ginagamit ay
pangatnig na panapos. 2.    Sugnay na di-makapag-iisa – may simuno at
panaguri ngunit walang buong diwa
Halimbawa: Nayari na ang lahat ng Gawain
sa loob ng linggong ito, at at saw akas kami ay Halimbawa:    1. Umawit siya.
makauuwi na.
2. Mabalis silang
Ang mga dala-dalahay makahanda nang magtrabaho.
lahat, sa lahat ng uti, nagpapaalan na kami sa inyo.
 
 
ANG PARIRALA ay lipon ng mga salitang walang
  simuno at panaguri. May ibat ibang uri ito ayon sa
kayarian.
PANDAMDAM
 
 
1.    Pariralang pang-ukol- binubuo ng pang-ukol
Ang pandamdam ay isang bahagi ng na sa at layon ( pangngalan o panghalip)
panalitang nagpapahayag ng damdaming di
karaniwan. Maaring isang kataga, salita o lipon ng Halimbawa:    1. Sa Legaspi
mga salita ang isang pandamdam.
2.    Ng ibon
Halimbawa: Ay! Hanggang kalian pa kaya ang
hirap na ito. 3.    hinggil sa tubig
Mabuhay! Tiyak na siya ang panalo.  
   
   
2.    Pariralang pawatas – binubuo ng pantukoy at
pawatas na pandiwa (may panalapi)

Halimbawa:    1. Sa nanatili

2.    Ang mga tumayo

3.    Ang mga lumabas

3.    Pariralang pangngalang-diwa – binubuo ng

pantukoy at pangngalang pandiwa (pag+salitang
ugat)

Halimbawa:    1. Sa pagtuklas

https://letreviewereducation.com/p/bahagi-ng-
pananalita.html