Klasyfikacja ubezpieczeń - WYKŁAD 3
Ubezpieczenia społeczne a ubezpieczenia prywatne.
Ubezpieczenia społeczne
● Instrument polityki społecznej państwa. (dba o
dobrostan społeczny, realizują cele społeczne nie
decyduje indywidualnie - decyduje społeczeństwo)
● Realizowane za pośrednictwem instytucji
państwowych o charakterze non profit (nie uzyskują
zysku z realizowanego celu)
● Stosunek publicznoprawny (łączy obywatela z
państwem, podmiot dominujący - państwo podmiot
podrzędny - obywatel, nie ma umowy - jest na mocy
prawa)
● Obowiązkowe z mocy prawa dla określonych grup
społecznych, aktywnych zawodowo (m. in.
pracowników, osób prowadzących działalność
gospodarczą, rolników, itp.)
● Fundusze ubezpieczeniowe tworzone są w oparciu o
obowiązkowe składki, których płatnikami są
pracodawcy. Fundusze ubezpieczeniowe mają
charakter państwowych funduszy celowych i znajdują
się pod ścisłym nadzorem państwa
● Składki ubezpieczeniowe odzwierciedlają wkład
finansowy ubezpieczonych w finansowanie danego
rodzaju ryzyka społecznego i są zależne od
dochodów z pracy, a nie od czynników ryzyka, jakim
podlega konkretny ubezpieczony (pobierana jako
procent od dochodów z pracy)
● Funkcjonowanie systemu opiera się na zasadzie
solidaryzmu społecznego i redystrybucji środków
(większość finansuje mniejszość, bogaci finansują
biednych, pracujący niepracujących
● Pewność wypłaty świadczeń. Państwo jest
gwarantem wypłacalności świadczeń z systemu dla
osób, które nabyły prawo do roszczeń. Fundusz
Ubezpieczeń Społecznych może być dofinansowany
(i często jest) z budżetu państwa
Ubezpieczenia prywatne
● Instrument polityki gospodarczej (decydujemy
indywidualnie, mają efekty gospodarcze )
● Oferowane przez ubezpieczycieli zaliczanych do
sektora prywatnego działających dla zysku
(spółki akcyjne) lub non profit (towarzystwa
ubezpieczeń wzajemnych) ( instrumenty uzyskują
zysk, przez co obsługa jest droższa)
● Stosunek cywilnoprawny (kodeks cywilny, jest
umowa)
● Umowy dwustronne, co do zasady dobrowolne.
Istnieje jednak przymus prawny odnośnie
określonych umów ubezpieczeniowych np.
ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej
posiadaczy pojazdów mechanicznych
● Fundusze ubezpieczeniowe tworzone są w
oparciu o składki ubezpieczeniowe dobrowolne
lub obowiązkach
● Składki ubezpieczeniowe odzwierciedlają
spodziewane straty wywołane zdarzeniami
losowymi, a ich wysokość zależy od czynników
ryzyka (np. wieku ubezpieczonego, jego stanu
zdrowia, wykonywanego zawodu itp.) (składka
zależy całkowicie od ryzyka)
● Funkcjonowanie systemu opiera się na
podstawie zbilansowania aktuarialnego
(solidaryzm matematyczny) – zbilansowanie
wartości oczekiwanej składki z wartością
oczekiwanego świadczenia ubezpieczeniowego
● Państwo nie gwarantuje świadczeń, sprawuje
natomiast nadzór nad funkcjonowaniem rynku
ubezpieczeniowego, ale ryzyko bankructwa
ubezpieczyciela ponoszą sami ubezpieczający
● Ubezpieczenia społeczne są metodą realizacji zabezpieczenia społecznego. Zabezpieczenie społeczne
finansowane jest ponadto z podatków oraz z funduszy prywatnych. Główną instytucją odpowiedzialną za
realizację zadań zabezpieczenia społecznego jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych, ale także Kasa
Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego oraz systemy zaopatrzeniowe dla służb mundurowych,
sędziów i prokuratorów.

● Odrębną instytucją mającą niektóre cechy ubezpieczenia społecznego jest powszechne ubezpieczenie
zdrowotne. Jego celem jest finansowanie publicznej służby zdrowia, a składkami na ubezpieczenie zdrowotne
zarządza Narodowy Fundusz Zdrowia.
Czy płacimy ubezpieczenie zdrowotne wyższe czy niższe wszyscy otrzymujemy takie samo świadczenie, tak
samo jest w przypadku podatku.

Uwaga: w Polsce ryzyko bezrobocia nie jest objęte systemem ubezpieczeń społecznych. Zasiłki dla
bezrobotnych pochodzą z Funduszu Pracy, a ich otrzymywanie nie jest warunkowane obowiązkiem
składkowym.

Podział funkcjonalny ubezpieczeń rynkowych

1. Ubezpieczenia osobowe – dotyczące dóbr osobistych, niemajątkowych ( nie podlegają wycenie) np.
życia, zdrowia, zdolności do pracy;
1.1. Ubezpieczenia życiowe;
1.1.1. Ubezpieczenia na wypadek śmierci – chronią sytuację finansową uposażonych przed jej
pogorszeniem na skutek przedwczesnej śmierci żywiciela rodziny;

1.1.2. Ubezpieczenia na dożycie określonego wieku – wypłacane ubezpieczonemu po osiągnięciu przez

niego określonego wieku, sprowadzają się do przesunięcia konsumpcji z okresu zarobkowania na okres, w
którym ubezpieczony nie otrzymuje już wynagrodzenia z pracy. Wcześniejsza śmierć pozostawia całość
środków w zakładzie ubezpieczeń;

1.1.3. Ubezpieczenia na życie i dożycie – polegają na wypłacie środków po osiągnięciu określonego

wieku, śmierć w okresie umownym prowadzi do wypłaty środków uposażony, kombinacja dwu wcześniejszych
typów ubezpieczenia;

1.1.4. Ubezpieczenia posagowe – są formą gromadzenia środków wypłacanych dziecku w wybranych

momentach życia np. osiągnięcie pełnoletności, może mieć formę wypłaty jednorazowej lub renty;

1.1.5. Ubezpieczenia rentowe polegają na zmianie składki na szereg wypłat dożywotnich w formie renty.
Dzielone są na formy ze składką jednorazową lub płaconą regularnie;

1.2. Ubezpieczenia wypadkowe;

1.2.1. Ubezpieczenia od następstw nieszczęśliwych wypadków;
1.2.2. Ubezpieczenia chorobowe;
Różnica polega tylko na tym czy dysfunkcja nastąpiła nagle na skutek wypadku, czy długotrwale na skutek
choroby

2. Ubezpieczenia majątkowe – dotyczą dóbr materialnych lub zobowiązań majątkowych;

2.1. Ubezpieczenia majątku rzeczowego – zapewniają ochronę majątku rzeczowego przed stratą np.
pożarem, kradzieżą, uszkodzeniem;
2.2. Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej – chronią ubezpieczonego przed odpowiedzialnością
finansową wobec osób trzecich;

2.3. Ubezpieczenia finansowe;

2.3.1. Ubezpieczenia wierzytelności;
2.3.2. Ubezpieczenia utraty zysku (inwestycje, zysk który chcemy osiągnąć)
2.3.3. Gwarancje ubezpieczeniowe

Ubezpieczenia dzielimy na indywidualne, zbiorowe i grupowe ze względu na sposób zawarcia umowy.

Ubezpieczenia indywidualne – umowa dotyczy dóbr osobistych lub majątkowych jednej osoby. składka
wyliczana według intywidualnego ryzyka
Ubezpieczenia zbiorowe – w ramach jednej umowy zapewniana jest ochrona kilku obiektów lub dóbr
osobistych kilku podmiotów.
Ubezpieczenia grupowe – to odmiana ubezpieczeń zbiorowych, w których składka ubezpieczeniowa
kalkulowana jest na podstawie uśrednionego ryzyka da zbiorowości objętej ubezpieczeniem. składka
wyliczana według śrdniego ryzyka - koszt obsługi jest niższy

Ze względu na swobodę zawarcia umowy ubezpieczenia dzielimy na dobrowolne i obowiązkowe.

Regułą jest, że ubezpieczenia prywatne (rynkowe) są dobrowolne, jednak w pewnych sytuacjach państwa
wprowadzają przymus ubezpieczeniowy. Zakres ubezpieczeń obowiązkowych w poszczególnych państwach
jest bardzo zróżnicowany.

Przyjmuje się, że obowiązek ubezpieczeniowy można wprowadzić gdy:

-grupa potencjalnie poszkodowanych jest duża,
-szkody wynikają z działalności niebezpiecznej,
-zagrażają życiu i zdrowiu ludzi,
-powstają w związku ze świadczeniem usług specjalistycznych,
-wymaga tego ważny interes społeczny.

Ustawowy obowiązek ustawowy wprowadza w Polsce ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach
obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli
Komunikacyjnych.

Art. 4. Ubezpieczeniami obowiązkowymi są:

1) ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w
związku z ruchem tych pojazdów, zwane dalej „ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych”;
2) ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego, zwane dalej
„ubezpieczeniem OC rolników”;
3) ubezpieczenie budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych,
zwane dalej „ubezpieczeniem budynków rolniczych”;
4) ubezpieczenia wynikające z przepisów odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych ratyfikowanych
przez Rzeczpospolitą Polską, nakładających na określone podmioty obowiązek zawarcia umowy
ubezpieczenia.

Ustawowy podział ubezpieczeń wiążący dla zakładów ubezpieczeń prowadzących działalność na obszarze
Rzeczypospolitej zawiera załącznik do ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i
reasekuracyjnej.
PODZIAŁ RYZYKA WEDŁUG DZIAŁÓW, GRUP I RODZAJÓW UBEZPIECZEŃ
DZIAŁ I
Ubezpieczenia na życie
1. Ubezpieczenia na życie.
2. Ubezpieczenia posagowe, zaopatrzenia dzieci.
3. Ubezpieczenia na życie, jeżeli są związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, a także
ubezpieczenia na życie, w których świadczenie zakładu ubezpieczeń jest ustalane w oparciu o określone
indeksy lub inne wartości bazowe.
4. Ubezpieczenia rentowe.
5. Ubezpieczenia wypadkowe i chorobowe, jeżeli są uzupełnieniem ubezpieczeń wymienionych w grupach 1–
4.

DZIAŁ II
Pozostałe ubezpieczenia osobowe oraz ubezpieczenia majątkowe
1. Ubezpieczenia wypadku, w tym wypadku przy pracy i choroby zawodowej:
1) świadczenia jednorazowe;
2) świadczenia powtarzające się;
3) połączone świadczenia, o których mowa w pkt 1 i 2;
4) przewóz osób.

2. Ubezpieczenia choroby:
1) świadczenia jednorazowe;
2) świadczenia powtarzające się;
3) świadczenia kombinowane.
3. Ubezpieczenia casco pojazdów lądowych, z wyjątkiem pojazdów szynowych, obejmujące szkody w:
1) pojazdach samochodowych;
2) pojazdach lądowych bez własnego napędu.

4. Ubezpieczenia casco pojazdów szynowych, obejmujące szkody w pojazdach szynowych.

5. Ubezpieczenia casco statków powietrznych, obejmujące szkody w statkach powietrznych.
6. Ubezpieczenia żeglugi morskiej i śródlądowej casco statków żeglugi morskiej i statków żeglugi
śródlądowej, obejmujące szkody w:
1) statkach żeglugi morskiej;
2) statkach żeglugi śródlądowej.

7. Ubezpieczenia przedmiotów w transporcie, obejmujące szkody w transportowanych przedmiotach,

niezależnie od każdorazowo stosowanych środków transportu.

8. Ubezpieczenia szkód, obejmujące szkody rzeczowe nieujęte w grupach 3–7, spowodowane przez
żywioły:
1) ogień;
2) eksplozję;
3) burzę;
4) inne żywioły;
5) energię jądrową;
6) obsunięcia ziemi lub tąpnięcia.

9. Ubezpieczenia pozostałych szkód rzeczowych (jeżeli nie zostały ujęte w grupach 3, 4, 5, 6 lub 7),
wywołanych przez grad lub mróz oraz inne przyczyny (jak np. kradzież), jeżeli przyczyny te nie są ujęte w
grupie 8.
10. Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej wszelkiego rodzaju, wynikającej z posiadania i
użytkowania pojazdów lądowych z napędem własnym, łącznie z ubezpieczeniem odpowiedzialności
przewoźnika.
11. Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej wszelkiego rodzaju, wynikającej z posiadania i
użytkowania statków powietrznych, łącznie z ubezpieczeniem odpowiedzialności przewoźnika.
12. Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za żeglugę morską i śródlądową, wynikającej z
posiadania i użytkowania statków żeglugi śródlądowej i statków morskich, łącznie z ubezpieczeniem
odpowiedzialności przewoźnika.
13. Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej ogólnej)
nieujętej w grupach 10–12.

14. Ubezpieczenia kredytu, w tym:

1) ogólnej niewypłacalności;
2) kredytu eksportowego, spłaty rat, kredytu hipotecznego, kredytu rolniczego.
15. Gwarancja ubezpieczeniowa:
1) bezpośrednia;
2) pośrednia.

16. Ubezpieczenia ryzyk finansowych, w tym:

1) ryzyka utraty zatrudnienia;
2) niewystarczającego dochodu;
3) złych warunków atmosferycznych;
4) utraty zysków;
5) stałych wydatków ogólnych;
6) nieprzewidzianych wydatków handlowych;
7) utraty wartości rynkowej;
8) utraty stałego źródła dochodu;
9) pośrednich strat handlowych, poza wyżej wymienionymi;
10) innych strat finansowych.

17. Ubezpieczenia ochrony prawnej.

18. Ubezpieczenia świadczenia pomocy na korzyść osób, które popadły w trudności w czasie podróży
lub podczas nieobecności w miejscu zamieszkania.