ُ‫ـب ال ِْم ْنبَ ِريَّـة‬

ُ َ‫الْ ُخط‬
SO MANGA KHUTBAH
SA MIMBAR

Gintas - I

,Pianimo ago piagiasa i

Alim HASSANOR BIN MAKA ALAPA

Al Murshid al Am
Rabitah al Insan al Islamiyyah

Paganay a Tombok
2008

1
So Manga Khutbah sa Mimbar
By Alim Hassanor ‫ال‬in Maka Alapa

Copyright 2008
Al Hassan Resources. Inc.

Published and distribured by

Al Hassan Islamic Research and Translation
012 – Narr Street, Payatas B. Litex Road,
Quezon City, Philippines
Tel: 431-4474
E-mail: hnoralapa@yahoo.com

First Edition 2008

ISBN 871-74-6671-8

All rights reserved.

No part of this book be
reproduced in any form or by
any means, except brief quotations
for a review, withour permission
in writing from the Publisher.

Printed in the Philippines

2
 ijk

        

 
  

3
 Panalamat ago Slasla
Phanalamatan ami so manga pagariya ko agama a miakaogop sankai a
panagontaman sa kiasamporna iyan, sa miakalankap ko kadaklan ko manga
masjid sa Metro Manila ago sii ko manga pd a darpa sa Pilimpinas, so manga
pagari ami a inampda ko al Insan Islamic Assembly ko manga gintasan iyan
(chapter) sii ko manga ingd sa Saudi Arabia, na siran i mala a pasbal ago
mianagontaman ko kianggastowi sankai a romasay ko agama sa taman sa
miasamporna, sa so sangat a panalamat ago slasla na sii kiran langon.

Go pd a phanalamatan ami so lagowan a manga Imam ko manga masjid sa

Metro Manila a inidawag iran so mala a panamar sa kapmbatiayaa iran sankai
a manga khutbah ko oman alongan a Jumuah ko tnday o miakasaragon ipoon
ko July 2007 na mianinggaposan ko July 2008. So panagontaman iran na di
pagilagn o Allāh , sa khaoma iran so balas iyan sa alongan a khandodan.

Kadnan ami pariala anka so manga galbk ami sa soasoat rka, sa tatapa kami
nka ko agama nka sa taman sa matmo ami ska a masosoat ka rkami. Amin.

ijk
Pamkasan
So Tarotop a Bantog ago Podipodi na sii ko Kadnan tano a Rabbul Alamin, a
inipangalimo iyan so manosiya ago piangndao niyan ago tioro iyan ko lalan iyan a

4
mathito. So kapakaslang ago so kapakadaya na sii ko olowan tano a miatindos a Nabi
a olowan o manga baraprang ago Imam o miamaratiaya a so Mohammad  ago sii ko
manga tonganay niyan ago so manga bolayoka iyan, na lomankap ko kadandan o
manga Muslim so oyagoyag kiran ago so miangawawafat kiran. Aya oriyan na:
Giai so kiatimoan ko manga Khutbah a pmbatiyaan o manga Imam sii ko manga
masjid oman alongan a Jumuah, sii ko langowan a masjid a pphangosiyatan sa basa
Mranaw sii sa Metro Manila, ago so sabaad a manga Masjid sa Bulacan, ago sii sa
Luzon.
Giankaya a manga Khutbah na lomiagaday sa miakasaragon a kiapagiyasaa on sa
pphakalankapn ko manga Masjid oman pito gawii, sa panagontaman o pangadapan a
al Maktab al Islami, a pagoolowanan o isa a pagari tano ko Islam a si, alim Hassanor
Bin Maka Alapa, a sosomangn a panagontaman ago ogop a matolangd o manga
inampda iyan ko ompongan a Rabitah al Insan al Islamiyyah (al Insan Islamic
Assembly) sa Pilimpinas, a skaniyan i mababaloy a Murshid Am iyan, a giindiator ko
manga galbk iyan ago so manga romasay niyan a kaiislami.
Pdai ko romasay ankanan a Ompongan ko kapakasapari niyan ko kapphakalankapa ko
Da’wah Islamiyyah, ko manga Muslim sa Pilimpinas, na lalan bo na so bangnsa
Mranaw, a isa ini a bangnsa a makikilala ko kala o sambatan iyan ago so rantapan
iyan ko kapphakabagr o Islam sankai a manga polo sa Pilimpinas, aya dn a mala on a
karina ago saksi, na so kiabmbar o pinggatos a manga masjid sankai a manga polo sa
Visayas ago Luzon, a langowan a kadarpaan on o manga Mranaw na pkhatindgan a
masjid a ipphananawag on so Allāhu Akbar.

Giankai a kitab na inidawag a sanang a maliwanag a pammgayan o mizorat sankaya a

bangnsa niyan a Mranaw, a ipphagandisan iyan a kababaloy niyan a pd sankai a
bangnsa a mala i panagontaman ko agama, sa gioto mambo i sabap a inosar iyan so
kalaan ko manga masa niyan ago so galbk iyan antaa ka romasay niyan ko gii niyan
kakhotai a katao sankaya a bangsna a Mranaw, sa tarima ago saksi ko panagontaman
iyan ko kaphagawidi sankai a agama Islam sankaya a manga polo sa sindadan a
sbangan o doniya.
Giankai a manga bandingan a pizabanding aknai a manga Khutbah ko kiazosonan
iyan na aatorn a pakaaayonn ko sosonan (manhaj) o Islam ko kaphagosaya on, sa
mianagipoon ko kiaosaya niyan ko nm rokon o paratiaya ago so lima Rokon o Islam,
na piakalagaday niyan ko manga bandingan o agama a makathotompotompok, a andai
kaposa on o pmbatiya na adn a khakowa niyan on a gonanao ago antap a skaniyan so
giikapanagontaman sa kasaboti phorong ko manga ndao o Islam a romarankom, ka an
mabaloy a okit ko kagaan a kisampay ko simalaw a skaniyan so kapakamoayan o
kaphagingd a Islam sankai a manga ingd a Muslim sa sbangan a alongan sa makatindg
so Parinta Islamiyyah ko ingd o manga Muslim, sa makandod kiran so andisan iran a
bagr a so miathay dn a kiadadas iyan ko kiapakaoma o manalaingd a manga Ispaniol
sankai a manga polo sa Pilimpinas.

5
Giankai a panagontaman a maito a pinggalbk ankaya a manga pagari tano ko agama,
na matagai sagpik ko giikatharagomabalaya ko pagator o kota o Islam sankai a manga
ingd sa Sbangan.
Sa pangindaw ami a mabidang so panamar ago so panagontaman o manga pagari ami
a manga Ulama a khipananagontaman sa giikapakambalabala o manga panizakay sa
kagaan a kisampay ko simalaw, sa makazosomanga so manga pamikiran ago so
manga galbk sa kagaan a kapkhigakat o manga roaroan ago so manga antap a
kaiislami, sii sankai a manga ingd tano.
So kapakazisinabota ago so kaisaisa o panagontaman, na pd anan sa pangni ankai a
masa a somasagad sa kapakaadn sa bagr o manga Muslim a pphagingd sankai a
manga Iqlim sa sbangan a alongan.
Pphagarapn ami ko Allāh , a mabaloy ankai a maito a panagontaman a pamokaw ago
pannkat ko panamar o nggagaisa a adn a pikir iyan sa kasamporna o panagontaman o
manga Muslim sankai a manga ingd sa Pilimpinas na lalan bo a giya Mindanao.

Wal Hamdulillahi Rbbil Alamin,,,

Hassanor bin Maka Alapa

Payatas, Quezon City, Philippines

25 June 2008

So Manga Bandingan
Panalamat ago Slasla ………………………………………….….… 4
Pamkasan ……………………………………..………………......…. 5
So Manga Bandingan ………………………………………..……… 7
Al Khutbah 1 - So Bandingan ko Islam ago
So Paratiaya ko Allāh …………..…………....….. 11
Al Khutbah 2 - So Bandingan ko Kaparatiayaa
ko al Malāikah ……………..………………….…. 20
Al Khutbah 3 - So Bandingan ko Kaparatiayaa
ko Manga Kitab o Allāh ………………………….
31
6
40
Al Khutbah 4 - So Bandingan ko Kaparatiayaa
ko Manga Sogo’ o Allāh………………..….….….
Al Khutbah 5 - So Bandingan ko
Kaparatiayaa ko Alongan a Maori …….….….…
Al Khutbah 6 - So Bandingan ko Kaparatiayaa
ko Okoran o Allāh Al Qadhā’ wal Qadar ….….
Al Khutbah 7 - So Bandingan ko Kalimah
As Shahādah .....................................................
Al Khutbah 8 - So Bandingan ko Sambayang .............................
Al Khutbah 9 - So Bandingan ko Zakah …………………..….…..
Al Khutbah 10 - So Bandingan ko Powasa
ko Ramadhān ……………………………….…….
Al Khutbah 11 - So Bandingan ko Hajj …………………….....……
Al Khutbah 12 - So Bandingan ko
Tawhid ago so Kapanakoto ………………..……
Al Khutbah 13 - So Bandingan ko Kakhafir
ago so Kapmonafiq …………………………..…..
Al Khutbah 14 - So Bandingan ko Kapapatay
ago so Kazadka …………………….…….......…… 120
Al Khutbah 15 - So Bandingan ko Kapatay
ago so Qobur ……………………………….…….. 129
Al Khutbah 16 - So Bandingan ko
Sorga ago so Manga Balas on o Allāh …..…..….. 135
Al Khutbah 17 - So Bandingan ko Naraka
ago so Manga Sikasa on o Allāh ………………… 141
Al Khutbah 18 - So Bandingan ko Ptharoon a Dosa ……………… 147
Al Khutbah 19 - So Bandingan ko At Tawbah ………………....…. 155
Al Khutbah 20 - So Bandingan ko Maana
o Simba sii ko Islam ……………………………… 162
Al Khutbah 21 - So Bandingan ko Kaphiapiyai
ko Mbalaa Loks ……………………..…………… 169
Al Khutbah 22 - So Bandingan ko Kabnar
o Manga Wata sii ko Islam ………………..…..… 179
Al Khutbah 23 - So Bandingan ko Parangay a Islam …………….. 186
Al Khutbah 24 - So Kasiig ago so Rarad
193
7
200
 Iyan a Marata …………………………..……..…..
Al Khutbah 25 - So Bandingan ko
Kaphagingd a Islam ………………………….……
Al Khutbah 26 - So Bandingan ko
Kaphamiliya sii ko Islam …………………………
Al Khutbah 27 – So Bandingan ko Parinta Islamiyyah ………...…
Al Khutbah 28 - So Bandingan ko Kapagisaisa
ago Kathatabanga …………………………….…..
Al Khutbah 29 - So Bandingan ko Kaphapagariya
sii ko Islam …………………………………….…..
Al Khutbah 30 - So Bandingan ko Islam
ago so Kanggalbk …………………………..……..
Al Khutbah 31 - So Bandingan ko Kazabar
ago so Kapromasay ……………………………....

Al Khutbah 32 - So Bandingan ko
Kapagimam sii ko Islam …………………..…….. 251
Al Khutbah 33 - So Bandingan ko Kamrmr
ago so Bolong on o Islam ………………………… 259
Al Khutbah 34 - So Bandingan ko Manga
Kasalaan a Hudud sii ko Islam …………………… 268
Al Khutbah 35 - So Bandingan ko
Kakhaoyagan sii ko Islam ………………………… 277
Al Khutbah 36 - So Bandingan ko
Kitas (Qisas) sii ko Islam ……….……………..….. 285
Al Khutbah 37 - So Bandingan ko Jihad sii ko Islam ….…………... 293
Al Khutbah 38 - So Bandingan ko Kabnar
o Allāh ago so Kabnar o Manosiya ………….…… 301
Al Khutbah 39 - So Bandingan ko Kipantag
o Manga Polaos o Islam ko Kapakatindg
o Tarotop a Okitokit o Islam …………………….. 308
Al Khutbah 40 - So Bandingan ko Kabnar
ago Atastanggongan o Ama sii ko Pamiliya …..… 316
Al Khutbah 41 - So Bandingan ko Ndayagaan

8 323
 o Kaphamiliya a Islam ago so Kapapantagan
a Okit o Manga Muslim …………………..…….…
Al Khutbah 42 - So Bandingan ko Manga
Pasodan o Atoran a Kaphagingd a Islam a so
Tawhīd, Risālah, Khilāfah ago so Shūra ………….
Al Khutbah 43 - So Bandingan ko Manga
Pakayan o Khabaloy a Olowan (Imam) …….……
Al Khutbah 44 - So Kipapaliogatn ko Kaadn
o Tarotop a Kapagolowan ko Oman i
Phagingdan ago so Kalankapan a Muslim ............
Al Khutbah 45 - So Bandingan ko Ndayagaan
o Okitokit a Islam ago so Mamomondas a
Okitokit sa Masa Imanto .....................................
Al Khutbah 46 - So Bandingan ko Manga
Sabap a Kiadarodos o Kipphagintawn
ko Tarotop a Okitokit a Islam .............................
Al Khutbah 47 - So Bandingan ko Kapakamblaga
ko Kapangintuhan ago so Kaphagingd
ago so Rarad iyan ............................................... 368
Al Khutbah 48 - So Bandingan ko Manga Antap
o Shariah Islamiyyah ......................................... 376
Al Khutbah 49 - So Bandingan ko Kapakandod
o Tarotop a Kapagintaw a Islam ...................... 385
..

Khutbah Al Eid - So Bandingan ko Buka sa Hariraya .………...….. 393

So Manga Dowaa ……………………………………………….…… 401

9
 ijk

Al Khutbah 1
So Bandingan ko Islam ago so Paratiaya ko Allāh
Ki: Alim, Hassanor Bin Maka Alapa
Komikibir ko Pangadapan a Al Maktab Al Islami
Ago Murshid ko Rabitah Al Insan Al Islamiyyah sa Pilimpinas

‫سـ ـالَ ُم َعلَى نَبِِّينَـــا‬ ِ ِ ‫ب الْعـــال َِم‬ ِِ

َّ ‫صـ ـالَةُ َوال‬ ْ ‫ين الَّذي َعلَّ َم بـــالْ َقلَ ِم َعلَّ َم اِإل نْ َســا َن َمـــا ل‬
َّ ‫ َوال‬. ‫َم َي ْعلَ ْم‬ َ َ ِّ ‫ْح ْمــ ُد للَّه َر‬
َ ‫ال‬
:‫َو َب ْع ُد‬ ‫ين‬ ِِ ِ ِ ِ َ ‫صلَّى اهلل َعلَْي ِه وسلَّم و َعلَى آلِ ِه و‬ ٍ
َ ‫ص ْحبه َو َجمي ِع ال ُْم ْسلم‬ َ ََ ََ ُ َ ‫ُم َح َّمد‬
:‫ول اهللُ ُس ْب َحانَهُ َوَت َعالَى فِي ُم ْح َك ِم كِتَابِ ِه‬ ِ ‫اد‬
ُ ‫اهلل َي ُق‬ َ َ‫َفيَا ِعي‬
ِ ‫" ِإ َّن الدِّين ِع ْن َد‬
)19 ‫اهلل اِإل ْسالَ ُم (آل عمران‬ َ
Al hamdulillāhi rabbil ālamīn al ladī allama bilqalami allamal insāna mā lam ya’lam,
was salātu was salāmo alā Nabīnā Mohammadin sallallāhu alayhi wa sallama wa alā
ālihi wa sahbihi wa jamīil muslimīna wa ba’du:

Fayā Ibādallāhi yaqūlul haqqu sub’hānahu wa taālā fī muhkami kitābihi:

10
 Innad dīna indallāhil Islām (Ali Imran 19).

So langowan o podopoi ago so bantog na tanan dn rk o Allāh, a Mahasuti a Maporo, a

Kadnan o maga kaadn, a so inipangndao niyan so kazorat, a inipangdao nyan ko
mansoiya so nganin a di nyan katawan.
So kalilintad ago so kapakaslang sa maliwanag na si ko pangolo tano a Muhammad 
ago sii ko manga pamilya niyan ago so maga bolayoka iyan na langkap ko lagowan a
muslim… Aya oriyan oto, na pitharoo Allāh ko Qur’an a:

ِ ‫ِإ َّن الدِّين ِع ْن َد‬

)19 ‫اهلل اِإل ْسالَ ُم (آل عمران‬ َ
Aya agama (a tatarimaan) sii o Allāh na so Islam.
Manga Oripn o Allāh, sabap sa ngkanan a katharoo Allāh a aya bo a agama okitokit
ko kibabatog ko doniya a tharimaan o Allāh na so Islam, na gianan imbalowin tano a
onaan o manga bandingan sankai a Khutbah tano imanto a khabaloy a pasodan o
manga osayan tano, sa omiog so Allāh, na makapthondotondog dn so manga osayan o
Islam, ko pphamakasalono a manga Jumuah sa pzakntaln tano so manga onayan iyan
a bandingan sa okit a maaator ago matatalasay ka an tano ron makakowa sa mapiya a
sabot a mabaloy a palitaan tano ko giitano kapagintaw ago mabaloy a gonsi a khilka
tano ko limo o Allāh a misabap on na phakasoldn tano niyan ko sorga yan ko oriyan o
kapatay.
Manga oripn o Allāh, antonaa so ISLAM a pitharoo Allāh a aya niyan bo tharimaan
a okitokit o manosiya ko kibabatog iyan? So katharo a ISLAM, na makatototoro sa
maana a kambayorantang ago kambonayon ago kathayakop ago kambalantan ago
kapagongonotan a tarotop ko kabaya o Allāh, a skaniyan a Islam na sipik ko basa a
rab a SALAMA odi na SILM a makanggogonanao sa tarotop a kalilintad o pamikiran
ago so darm ago so mokarna ago so goagoay a koat o manosiya ko kababaloy nyan a
manosiya a magaagama sa Islam, sabap roo na so MUSLIM na skaniyan so taw a
magaagama sankoto a Islam a maggdam iyan so maana o agama niyan a kalilintad a
tarotop ago kapipiya ginawa, na aya pn a smang iyan, pammgayan iyan ko
kimbaratmowaan iyan ko pagari niyan a Muslim na skaniyan so SALAM, a
makanggogonanao sa maana a kalilintad,
Sabap san na so katharo a ISLAM, MUSLIM, SALAM, na isaisa i pakapoon ago
isaisa i antap ago isaisa i okit sii sankai a doniya ago sii ko alongan a Maori.
Manga oripn o Allāh, imanto a kiatokawan tano a gianan i btad o Agama tano a
Islam, ino mangaday maggdam tano sa ginawa tano a mataan a so maana ankai a
gama a kalilintad ago tarotop a kambayorantang ko sogoan o Allāh, na maggdam tano
ago makokowa tano? Antaa ka ba so sopaka iyan na aya tano makhikipnatag sa masa
ini? Sakano dn i smbag sa ginawa niyo.
So kababaloy nka a Muslim na patoray a magdam ka ankanan a maana o agama nka a
Islam, sa sii nka nggdama sa ginawa nka, ago patoray a magdam ka sii ko gii nka
khisolbiyaan ko manga taw a salakaw a makalilibt rka, ago patoray a magdam ka so

11
maana niyan ko kiphapantagn ka ko salakaw a manga kaadn, na aya samporna iyan na
magdam ka so thito a maana nyan ko kiphapantagn ka sankai a kaoyagoyag a lankap a
so dn so doniya a katatagoan rka, aya maana nan na mababaloy ka dn a Muslim, sii ko
apiya atonaa a btad i katatagoan rka, sa o di nka nan magdam na karina sa korang so
rarad o agama Islam a ipamamankolong ka so pandi iyan ago totontotn ka a pd ka ko
pagtaw niyan, sa di nka kalilipati o ba rka mambasa so: Ba dn taw ko padian na di pd
ko pasa iyan.
Giankai a masa imanto na isa a kasasabapan ko kalobay o Muslim, na kagiya so
kapagiislam iyan na miakowa niyan sa rarad o kiapangwarisi niyan on ko mbala a loks
iyan sa da okit sa ba niyan piaganad sa matolangd so manga ndao niyan, sabap roo na
malobay so rarad iyan ko darm o pizakatawan, ka kagiya korang so sabot iyan on ago
da niyan pangdga so manga ndao niyan sa okit a kapaganad a matolangd. Gianan i
sabap a adn a pkhatoon rki tano a iphagiza iyan ko manga salakaw ron o anda sabap i
so manga pagari tano a gopn miamagislam (balik Islam) na matolangd so galbk iran
ago so panamar iran ago so pangnal iran ko Islam a di ski tano a andang dn sa mona a
kaiislam iyan, na gianan i pd sa smbag sabap sa so manga taw a gopn miangnsa ko
Islam, na aya kiabangnsa iran ko Islam na rarad ago onga o manga pangamad iran a
matolangd ago so sima iran a sangat ago balantan, na so kiasabota iran ko Agama na
kabaya iran a makamoayan sa tarotop sii ko ginawa iran ago sii ko makaliliyot kiran.
Skitano pman a andang dn a Muslim na ipmamaratabat tano a kababaloy tano a
pakaasal a Muslim, ogaid na sii bo sa ingaran, na da on so kanggolalan, opama o izaan
rka o andai masa a kiamuslim ka? Na aya izmbag ka na Muslim ako dn ko da rakn pn
kimbawataan o ina akn, aya oto a sabap na kagiya Muslim so Ina ago so Ama, sabap
san na bialoy tano so kaiislami rki tano a Islam a kiapangwarisan, sa giaya mambo i
bontal iyan a mimbaloy so Muslim a koyapr o bagiyaw a daa a bagr iyan ago daa a
arga iyan ko doniya imanto a kapapatagan.
Oway dn ka so kamumuslim o mbla a loks odi na so ama na pkhasabapan ko
kakhamuslim o wata odi na kagiya so ISLAM na aya tin’dg iyan na langowan a
inimbawata na sii inimbawata ko Fitrah waraan a kamumuslimi, na paliyogat a
kasabotan tano ago maknal tano a so kakhabaloy o taw a Muslim a mabagr ago
tomankd na onga oto o knal a sabot a mabagr o taw a khisabap on na phakaparatiaya
skaniyan sa tolabos sii ko Islam, di khaadn so paratiaya a thito sii ko Allāh odi
mabaloy a rarad o knal, katao, sabot, ago pangamad o manosiya ko kiaplobaa niyan ko
Islam.
Manga Oripn o Allāh, sabap san na so agama tano a agama Islam, na adn a manga
onayan iyan (rokon iyan) a di dn phakatindg odi ron makambkn, sa giankai a manga
onayan a manga rokon na skaniyan i onayan o manga bandingan o manga khutbah
tano sankai a langown a Masjid sa Metro Manila oman alogan a Jumuah, ka kagiya
phanagontaman so manga ulama iyo sa kaankosi ko kipzoratn iran sankai a manga
bandingan sa pkhabatiya ko langowan a Masjid a giizambayangn sa Jumuah sa Metro
Manila, a mararani manga magatos a Masjid a kadakl iyan.

12
So ISLAM na di phakatindg sa tarotop odi makamoayan so nm a manga rokon o
paratiaya niyan ago so lima rokon o manga galbk iyan, sabap san na madodowa soko
so Islam ko kababaloy niyan a agama a tarotop, sasoko ron so katampar a rahasiyan a
kaniniawai a gioto so paratiaya a patot a makathampat ko rarb a skaniya so poso a
gioto so bithowan sa Aqidah (paratiaya a mapapalot ko poso sa di ron khablag) a siran
so: (1) Kaparatiayaa ko Allāh, (2) So kaparatiayaa ko manga malaikat o Allāh, (3) So
kaparatiayaa ko manga Kitab o Allāh, (4) So kaparatiayaa ko manga Sogo o Allāh, (5)
So kaparatiayaa ko alongan a Maori, (6) So kaparatiayaa ko okoran a mapiya ago
marata a palaya dn phoon ko Allāh.
Ika dowa soko ko Islam na so katampar a barandiya a skaniyan so kanggalbka ko
Islam sa tarotop a mipkhoat o anggawta o manosiya a bithowan sa galbk a mapiya
(amal sālih) a aya manga rokon iyan na lima a siran so: (1) Kazksii sa da dn a Tuhan
a phamarinta a zogo ago zapar a rowar ko Allāh ago so kazaksii sa mataan a so
Muhammad na Sogo o Allāh, (2) So kitindgn ko sambayang, (3) So kibgan ko Zakah,
(4) So kaphowasai ko Ramadhan, (5) So kanayk sa Baytullahir Haram.
Gianan i dowa soko a manga onayan o Islam a rahasiyan ago barandiya aaya
kaphagosaya on o manga ulama na so ISLAM na paratiaya ago galbk (Imān wa
Amal), pamikiran ago kanggolalan, sa pkhailay tano a so Allāh na oman iyan tawagn
so miamaratiaya na aya gii niyan tharoon na: Hay so miamaratiaya ago mingagalbk
sa manga pipiya, anda dn i kaaloya san o Allāh na dowa a khabals iyan, paganay ron
na sogoan, na ika dowa na lalangan, a gioto so rinayagan o halal ago so haram, ago
gioto so kasogo ago kasapar a gianan so manhaj (sosonan) a lalan a pagokitan o
manosiya a skaniyan dn so ISLAM ko katimbl iyan. Sa aya maana o miaratiaya ko
tawathawag o Allāh ko Qur’an na so taw a piaratiaya niyan so nm rokon o Imān, na
aya minggalbk sa mapiya na so taw a pinggalbk iyan so lima rokon o Islām a so
miaaloy tano sa onaan. Aya maana nan na di makapmblag so Imān (paratiaya) ago so
Islām (a galbk) sa so galbk a daa paratiaya on na daa bali nyan, na so paratiaya a daa a
galbk on na daa gona nyan, sa aya bo a kakhatarotop o Islam, na makazolbiya so
paratiayaa ago so galbk. Giankoto a dowa soko a Imān ago Islām, na aya tampata o
Imān na so poso a matatago ko rarb, na aya darpa o Islām na so manga anggawta sa
ipkhoat iran sa mapayag, gioto i kiatharoa on sa so kaparatiaya na na skaniyan so
kapangimbnar o poso ago so kapagikral o dila (katharo) ago so kanggalbka on o
manga anggawta. a gioto i kakhabaloy o taw a Mu’min ago Muslim, a pthawagn o
Allāh ko Qur’an iyan a pnggolalan ko sogoan iyan ago thaplk ko manga lalangan
iyan.
Kna o ba aya kanggalbk sa manga pipiya a so inaloy Qur’an na so kanggalbk sa
manga pd a galbk a adn a gona niyan a mapiya a ibabagak o taw so kanggalbka niyan
ko lima rokon a agama Islam, ka o gianan i sabot on na dadag so sabot iyan ko Islam.
Manga Oripn o Allāh, sii ko kiayosaya tano san na tomogalin tano ko bandingan ko
paratiaya ko Allāh a skaniyan i paganay a Rokon o Paratiaya.
Antaonon so ALLAH?

13
Gianan i pakaiza a opama ka izaan imanto ko pizakatawan rkitano na disomala a
makambidabida so smbag tano ron, sa adn a aya izmbag iyan na pagosayin iyan so
Allāh sa sii niyan phakaokita ko kapagoasaya niyan ko kiapangadn o Allāh, sa oman i
isa na pagosayin yan sa okit a kasasabota niyan on.
So sataga a katharo a ALLAH, na miakadowa nggibo ago walo gatos ago walo
makasoy ko Qur’an (2808) liyo san so kiaaloy niyan ko manga Bismillah o manga
ayat o Qur'an a magatos ago sapolo ago pat a adn a isa on a surah a daa Bismillah
niyan. Sakaniyan i ngaran a da dn a lawan iyan a madakl a kiaaloya on o Qur’an, a
giankanan a katharo na basa Arab, a makanggogo-nanao ko ngaran a da dn a datar
iyan a maporo a ingaran ago mala a andai kaaloya on na pkhagdam o pphakan’g on so
kala iyan ago so kaporo yan, a katawan skaniyan o manga Arab ko da pn kapakaoma o
Islam, aya tindg o manga taw a panggaway ko basa Arab na skaniyan na ingaran a
bothong a di khadowa ago di phakadakl, katawan a so nagaran na sipat iyan so
kapkhabaloy niyan a dowa odi na madakl na so katharo a ALAH na ingaran a botong
a da kokomn o basa Arab o ba mabaloy a dowa odi na tlo antaa ka ba makadakl, a
karina oto sa isaisa a da maribang, ko lawas iyan ago so manga sipat iyan ago so
manga ingaran iyan.
Miapanothol a adn a isa a taw a iniiza yan ko Al Imam Ja’far As Sadiq o antaa so
ALLAH? Na ptharo iyan a: Ba rka da sagad a isa a alongan na gii ka mlayalayag sa
kalodan na miasogat ka a mabagr a sobosobo ago manga ala a bagl na kagiya
masarabantang ka sa ginawa nka so kakhasokar sankoto a domadansal a mabagr a
ndo’ na miakatawag ka sa isa a mabagr a gioto i tatankdn ka a phakatabang rka
sankoto a margn? Na pitharo iyan a Oway. Na pitharo ankoto a Imam a gioto so
ALLAH, a matatago ko waraan o manosiya ago maggdam iyan, sabap sa so Allāh na
piakizaksian iyan ko manga ginawa o manosiya ko da iran pn kaadn a skaniyan so
Kadnan iran na tomiarima siran, miaaloy anan ko Surah Al A’raf 172.
Aya dn a knaln tano na so kiniropaan o Allāh sa ginawa niyan o antawaa skanyan? Sa
pitharo Iyan ko Quran a:

ُ ‫ص َار َو ُه َو اللَّ ِط‬

)103 ‫يف الْ َخبِ ُير (األنعام‬ َ ْ‫ار َو ُه َو يُ ْد ِر ُك اَألب‬
ُ‫ص‬ َ ْ‫الَ تُ ْد ِر ُكهُ اَألب‬
Di skanyan thantaln o maga kailay a pamikiran, a pthantaln iyan so pamkiran o
manga kaadn iyan, a skaniyan so Mananaw a Gomgpa (Surah al An’am 103).
Samanan na miatankd a di dn khagaga o akal o manosiya o ba niyan raota a pamikiran
so lawas o ALLAH, sa aya bo a praotn o akal o manosiya na so kaknala niyan ko
manga kaadn o Allāh a gioto i khiknal sii rkaniyan, ka so kaaadn o inadn na karina sa
adn a miyadn on.
Iniropa o ALLH a ginawa niyan ko Qur’an gowani a tharoon iyan a:

)‫َأح ٌد (اإلخالص‬ ِ ‫الصم ُد ل‬

َ ‫َم يَ ُك ْن لَهُ ُك ُف ًوا‬
ْ ‫َم يُولَ ْد َول‬
ْ ‫َم يَل ْد َول‬
ْ َ َّ ُ‫َأح ٌد اهلل‬
َ ُ‫قُ ْل ُه َو اهلل‬
Tharo anka a skaniyan so ALLAH a isaisa, so ALLAH a babantakn ko langowan a
ongaya, a da mbawata ago da mbawataan, ago da a miaadn a datar iyan a isa bo (al
Ikhlas).

14
Lalayon iphropa o ALLAH a ginawa niyan a skaniyan i miadn ko manga langit ago so
lopa, so langowan a kaadn a kasasandngan o manosiya, ka an kiran makaliwanag so
sabot rka niyan a ALLAH, go piakatoron iyan so Qur’an a tatagoan iyan sa madakl a
ongangn a pantag ko manga taw a manga lalantas i pamikiran, ka so kalantas o
pamikiran na okit ko kakhatoona ago kakhaknala ko kamamataani ko ALLAH, sa
tanto a inipannkat o Islam so kapakalantasa ko pamikiran, sa inisapar iyan so
kapangonotonot sa kpit a da on maosar so pamikiran a matolangd.
So Karina sa mataan a so ALLAH na maaadn:
Aya manga karina sa so ALLAH na maaadn a makamomoayan na so kiaknala tano ko
langowan o kaadn a matatago sankai a kibabatog, so langit ago so lopa so manga
kalodan ago so manga palaw, so alongan ago so olan, so langowan o kaadn a da a
khatoon tano a kaadn a salakaw o ba niyan thontota a skaniyan i miadn sankai a
manga kaadn, na karina ini a mapayag sa aya miadn on na so Allāh, sabap sa kagiya
da iran adna a ginawa iran ago daa tomiyontot a salakaw sa ba skaniyan i miadn kiran,
apiya so kaadn a di khailay o mata ogaid na pkhagdam o hawas so kaaadn yan a datar
o korinti ago so ndo’ so mayaw ago so matnggaw a di anan khailay o mata ogaid na
pkhagdam o anggawta a kagdam, na dalil sa inadn siran o Allāh, a so di kiran
kakhailya o mata na lawan so ALLAH sa di ron kakhailaya o mata o manosiya sankai
a doniya.
So akal o manosiya i isa a kaadn o Allāh a piakalbi niyan ago tinindos iyan a kipantag
o manga oripn iyan a manga ala on i kalk sabap sa so akal i kasankapan ko kakhaknala
ko kaaadn o Allāh, sabap roo na bialoy skaniyan o ALLAH a aya giingolalanan o
paliogat o agama, sa so kasogo ago so kasapar na sii pnggolalan ko taw a adn a akal
iyan, ka kagiya so akal na skaniyan i lalan ago sabap o paliogat, na so daa akal iyan na
da a paliogat on. Na aya thtito a baraakal na so taw a miatoon o akal iyan so kaiisaisa
o Allāh ago piangintuhan iyan sa miangongonotan on.
Manga Oripn o Allāh, aya pharatiayaan tano ko ALLAH ko kababaloy tano a
Muslim, na so kaparatiayaa tano ko tlo a kapakaisaisaa ko Allāh, a skaniyan so
ptharoon a: Tawhid ar Rububiyyah, ago so Tawid al Uluhiyyah, ago so Tawhid al
Asmai was Sifat.
Aya ptharoon a kapakaisaisaa ko Allāh ko kababaloy niyan a Rabb, na so
kaparatiayaa o taw sa skaniyan a Allāh i miadn ko langowan o kaadn ago skaniyan a
prizki sankai a manga kaadn iyan ago skaniyan i gii kiran nggiragiray ko lagowan a
btad iran, sa sosodiotn iyan siran ko apiya antonaa a masa kotika ko kagagawii ago
kadawndaw, sa da dn a kaadn a ba niyan makhakapaar so kanggiragiraya sankai a
manga kaadn. So manga kafir ago so manga pananakoto na piaratiaya iran a so Allāh i
miangadn a mimbiat ko langowan a kaadn ogaid na da siran miliyo ankoto a paratiaya
iran on ko goliling o kakakafiri sa ba siran mimbaloy a Muslim, sabap sa da iran
paratiayaa so kababaloy o Allāh a tuhan a zogo ago zpar a gioto so tawhid al
Uluhiyyah. Pitharoo Allāh a:

15
 , ُ‫ُن اهلل‬
َّ ‫س َوالْ َق َم َر لََي ُقول‬ َّ ‫َّر‬ ِ َّ ‫ولَِئن سَألَْت ُهم من َخلَ َق‬
َ ‫الش ْم‬ َ ‫ض َو َسخ‬
َ ‫اَألر‬
ْ ‫الس َم َوات َو‬ َْ ْ َ ْ َ
)61 ‫فََأنَّى تُْؤ فَ ُكو َن (سورة العنكبوت‬
Go mataan a amay ka iiza aka kiran o antawaa i miadn ko manga lagit ago so lopa
ago inipananding iyan so alongan ago so olan (ko manosiya) na disomala a tharoon
ran a so ALLAH, na andamanaya dn i gii niyo kapamrak.(al Ankabut 61)

‫ْح ْم ُد لِلَّ ِه‬ َّ ‫ض َب ْع َد َم ْوتَِها لََي ُقول‬ ِ ِ َّ ‫ولَِئن سَألْتهم من َن َّز َل ِمن‬
َ ‫ُن اهللُ قً ِل ال‬ ْ ‫َأحيَا بِه‬
َ ‫اَألر‬ ْ َ‫اء ف‬
ً ‫الس َماء َم‬ َ ْ َ ْ َُ َ ْ َ
ِ
)63 ‫بَ ْل َأ ْك َث ُر ُه ْم الَ َي ْعقلُو َن (سورة العنكبوت‬
Go mataan a amay ka iizaaka kiran o antawaa i miakatoron a phoon sa kawang sa ig
a inioyag iyan ko lopa ko oriyan o kapapatay niyan (sa daa magtho on a mangngtho)
na disomala a tharoon iran a so ALLAH, na tharo anka a so langowan o bantogan na
rk o ALLAH, ogaid na so kadaklan kiran na di siran phamimikiran.(al Ankabut 63)
Manga Oripn o Allāh, aya ika dowa a kapakaisaisaa ko Allāh na so tawhid al
uluhiyyah a skaniyan so kaparatiayaa ko kaiisaisa o Allāh ko kababaloy niyan a
Tuhan a zogo ago zapar, a gioto so maana o Lā Ilāha Illallāh, da dn a tuhan a zogo
ago zapar a rowar ko Allāh, pharatiayaan o Muslim a so Allāh na skaniyan bo i khirk
ko katotohani a khikapaar ko kasogo ago kasapar skaniyan bo i phakahalal ago
skaniyan bo i phakaharam, skanyan bo i phakakokom ko manga kaadn iyan, ka kagiya
skaniyan i miadn kiran,
Na opangokoma siran o kaadn a datar iran na pmbaloy so giimangokom a datar o
tuhan na khaadn so mala a kapanalimbot ko kabnar o Allāh a skaniyan so kapanakoto,
a so kibgan ko kapaar o Allāh ko salakaw ron a pd ko kaadn iyan.
Giankanan a paratiaya na da tarimaa o manga kafir ago so manga mushrikin, sabap ko
katawi ran sa anda dn i kisabotn iran ko kalimah a shahadah, na phakaawid siran sa
mapnd a patoray ago paliogat o Allāh, na misabap roo na giarobat ran ankanan a
paratiaya ipoon dn ko kiapananawaga kiran o Rasūlullāh  a domadapo sa as Safa sii
sa Makkah, na taman dn ko kabankita ko doniya na maaadn dn ankai a giikathidawa
sabap sankai a paratiaya ko Lā Ilāha Illallāh.
Manga oripn o Allāh, aya ikatlo a tawhid a pharatiayaan o Muslim na so tawhid al
Asmāi wa as Sifāt, so kapakaisaisaa ko Allāh ko manga ingaran iyan ago so manga
sifat iyan, sa so Allāh na rk iyan so manga tatanos a ingaran ago manga sifat a manga
pipiya, miaaloy ko sabdan o Rasūlullāh  a so Allāh na adn a siyaw polo ago siyaw a
manga ingaran iyan a sa dn sa taw a ilahar iyan ago paliharaan iyan na misold iyan ko
sorga. Inaloy o Allāh a adn a manga ingaran iyan a manga pipiya a apiya anda on on i
ipanongganoy nka on ko Allāh na so Allāh na smbagn ka niyan ago tharimaan iyan so
pangni nka on.
Manga Oripn o Allāh, paliogat ko pizakatawan a katokawan iyan ankanan a manga
ingaran o Allāh ago milahar iyan sii ko poso iyan, ka so kaknala ko Allāh na gianan i

16
Ilmo a paliogat ko pizakatawan sa paliogat a tinanggisa a iziksa ko taw amay ka di
niyan maknal so manga ingaran o Kadnan iyan a Rabbul Alamin. Pitharoo Allāh a:

)19 ‫محمد‬ ‫ين َوال ُْمْؤ ِمنَ ِـ‬ِ ِ ‫ك ولِل‬ ِ ِ ِ ْ ‫فَا ْعلَم َأنَّهُ الَ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ و‬
ّ ‫ات (سورة‬ َ ‫ْمْؤ من‬
ُ َ َ ‫اسَتغْف ْر ل َذنْب‬ َ ْ
Knal anka a mataan a da dn a tuhan a rowar ko ALLAH, ago pamangni ka sa
kasapngan rka so dosa nka ago so dosa o miamaratiaya a manga mama ago so
miamaratiaya a manga babay (Muhamad 19).
Manga Oripn o Allāh, gianan i kiatinsan ko kaparatiayaa ko Allāh, a paganay a
rokon o Imān, sa di tano mapzalisay ka tanto a phakatas sa so taw a khabaya san
mangolad ko kasabota on na pamatiya ko manga kitab a Islam, ago pphamisita ko
Pangadapan a Islam sa Quaipo a adn a manga ulama on ka an on pphakaiza ko btad o
agama niyan a gioto i phakasabt on ko kakhaawat iyan ko naraka ago so siksa o Allāh.

ُ‫اسَتغْ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل ذَن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَتغْف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.

Khutba a Ika Dowa

Alhamdulillāhi rabbil ālamīn, wassalātu was salāmu alā rasulihil karīm,
Mohammadin Bin Abdillāh, wa alā ālihi wa sahbihi ajmaīn.

Manga Oripn o Allāh, giankoto a miaosay tano na gioto so paganay a rokon o

paratiaya a so kaparatiayaa ko ALLAH ago so kapakaisaisaa on ko kababaloy niyan a
Kadnan a miangadn a mimbiat a miririzki, ago so kababaloy niyan a Kadnan a zogo
ago zapar ago khokom ko manga kaadn iyan, ago so kapakaisaisaa on ko manga
ingaran iyan ago so manga sipat yan. So kapharatiayaa tano san na tolabos a
kambayorantang ko manga sogoan iyan ago pnggalbkn o manga anggawta so lagowan
a inisogo iyan ago pagangiasan so langowan a inisapar yan, so paratiaya na sii
thatampat ko poso, ago Inaloy o dila ago pinggalbk o manga anggawta, sa di anan
makapmblablag ka isa bo i magalat on na khada so paratiyaya.
Manga Oripn Allāh, mangndod tano ko ALLAH ago magapas tano ron sa
mamangni tano ron sa rila, Ya Allāh, mapapadalm kami imanto sa nkai a walay nka
sa pantag sa giiami rka kazoasoata na rilai kami nka ago rila inka so manga loks ami
ago rila inka so kadandan o manga Muslim so miamatay kiran ago so oyagoyag kiran,
ya ALLAH, pakabagr anka so paratiaya mi rka ago ompiya inka so btad ami sa baloy
anka so imanto ami a mapiya a di so kagai ami, na so mapita ami na mapiya a di so
imanto ami, Ya ALLAH, kalimoon kami nka ago lindinga kami nka sa awata kami
nka ko manga sakit ago piya anka so pphangasasakit rkami, ago pakabayad anka so
makambabayadan rkami, na pakakhawasa anka so manga mrmr rkami, na pakandiakat

17
anka so manga kawasa rkami, na timo anka so kasasagomparak ami, na bagr anka so
malobay rkami, na ayon inka so manga dato ami sa aya manggalbk iran na so
kamapiyaan ami ago so Islam, Ya Allāh, pakadaag anka so ronda o ISLAM sa
madaag ami so manga ridoay o agama nka sa tatap anka so manga palo ami sa
maydan ago bgan ka rkami a limo a makapagintaw kami ko agama nka ago
mapakatindg ami so parinta Islamiyyah ko manga poso ami a go sii ko manga ingd
ami.

Ya Allāh, tabangi kami nka ko kaptadmi ami rka ago so kapiya o kapzimbaami rka,
Ya Alāh, pakiilayin ka rkami so bnar na dograan ka rkami so kaonoti ami ron, na
pakikilalaan ka rkami so batal, na dograan ka rkami so kapananggilai ami ron.

.‫اب النَّا ِر‬ ِ ِ ِ ِ َّ ‫َر َّبنَا آتِنَا فِي‬

َ ‫الد ْنيَا َح َسنَةً َوفي اآلخ َرة َح َسنَةً َوقنَا َع َذ‬
Ya Allāh, bgi kami nka ko doniya sa mapiya ago sii ko akhrat sa mapiya ago lindinga
kami nka ko siksa ko naraka, Ya Allāh, kalimoon ka so Nabi ami a Mohammad  ago
so manga pamiliya niyan ago so manga sahabah niyan sa kalangolangon iran, wal
hamdulillahi rabbil alamin.

Aqimus salah,,,,

ijk
Al Khutba 2
So Bandingan ko Kaparatiayaa ko al Malāikah
Ki: Alim, Hassanor Bin Maka Alapa
Al Murshid Al Aam
Al Insan Islamic Assembly

‫سـالَ ُم‬َّ ‫صـالَةُ َوال‬

َّ ‫ َوال‬,,, ‫ش‬ِ ‫ض فِي ِسـت َِّة َأيَّ ٍام ثُ َّم ا ْسـَت َوى َعلَى ال َْعـ ْـر‬َ ‫اَألر‬ ِ َّ ‫الْح ـم ُد لِلَّ ِه الَّ ِذي َخلَـ َـق ال‬
ْ ‫سـ َم َوات َو‬ َْ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ٍ ِ ِ ِ َّ ِ ِ
:‫ين َو َب ْع ُد‬
َ ‫َأج َمع‬ْ ‫ص ْحبه‬َ ‫ين ُم َح َّمد بْ ِن َع ْبد اهلل َو َعلَى آله َو‬ َ ‫ض ِل َم ْخلُوق ـه الذي َْأر َسلَهُ َر ْح َمةً لل َْعالَم‬
َ ْ‫َعلَى َأف‬

:‫ال فِي ُم ْح َك ِم َت ْن ِزيلِ ِه‬ ِ ‫اد‬

َ َ‫اهلل َّات ُقوا اهللَ َوا ْعلَ ُموا َأنَّهُ ق‬ ِ ‫َفي‬
َ َ‫اعب‬َ

َ َ‫َأجنِ َح ٍة َم ْثنَى َوثُال‬ ِ ِ ِ َ‫الْحم ُد لِلَّ ِه ف‬

ْ ‫ َجاع ِل ال َْمالَِئ َكةَ ُر ُسالً ُأولي‬, ‫ض‬
‫ يَ ِزي ُد‬, ‫اع‬
َ َ‫ث َو ُرب‬ ِ ‫اَألر‬ ِ َّ ‫اط ِر‬
ْ ‫الس َم َوات َو‬ َْ
)1 ‫ ِإ َّن اهللَ َعلَى ُك ِّل َش ْي ٍء قَ ِد ٌير (سورة فاطر‬, ُ‫فِي الْ َخل ِْق َما يَ َشاء‬

18
Al Hamdulillāhil ladī khalaqas samāwāti wal ardha fī sittati ayyāmin thumas tawā
alal arsh,,, was salātu was salāmu alā afdhali makhlūqihi al ladī arsalahu rahmatan lil
ālamīn, Mohammadin Bni Abdillāhi wa alā ālihi wa sahbihi ajmaīna wa ba’du:

Manga Oripn o Allāh, imanto a alongan a Jumuah na pagosayin tano ankai a

bandingan a ika dowa ko rokn o paratiaya a skaniyan so bandingan ko kaparatiayaa ko
al Malāikat, sii ko miaipos a Jumuah na miazabanding tano so paganay a Rokon o
paratiaya a so kaparatiayaa ko Allāh . So da tano ron pn kalaboi na patoray a
katokawan tano a so Allāh a Mahasuti a Maporo na so kiapangadn iyan na pizoson
ago pimbarang so manga kaadn iyan ago so manga pakaasal a inadnan iyan kiran
sabap ko hikmah ongangn iyan a maporo a di kharaot a kirakira o inadn. Inadn iyan so
manosiya a phoon sa bayank odi na lopa, inadn iyan so manga jinn a phoon sa apoy a
pd san so iblis ago so shaytan, na inadn iyan so manga malāikat a phoon sa sindaw a
tihaya.
Imanto na tokawon tano so ptharoon a Malāikat o antonaa siran a kaadn, so Malāikat
na katharo a madakl a phoon ko satiman a ngaran a so Malak, isa a kabthowa kiran na
siran so al Malaul A’lā, sagorompong a manga kaadn a matatampar sa poro a so
kamataani kiran na siran na manga kaadn a matatago ko talikhodan o waraan a
kamamasaan a maggdam, sa so doniya iran na doniya a rahasiyan a di khagdam o
hawas o manosiya, sabap ko pakaasal iran a kaadn a mananaw a phoon sa tihaya, sa
aya bo a matao ko kamataani kiran na so bo so Allāh a Rabbul Alamin.
Manga Oripn o Allāh, giankoto a ayah a biatiya tano kagiya na aya maana niyan na:
So langowan o bantog na rk o Allāh a miadn ko manga langit ago so lopa, a bialoy
niyan so manga Malāikat a manga Sogo a adn a manga papak iran a dowa, tlo, ago
pat (so Allāh) na phagoman sii ko kapangadn sa nganin a khabayaan iyan, mataan a
so Allāh ko kalangowan a shayi a Gomagaos (Fatir 1).
Sabap ko waraan a kiaadna kiran a phoon sa tihaya, na masosoti siran ko kabayaa a
kabibinatangi, sa daa ba iran kabaya a kagiginawai, sabap roo na mapopokas kiran so
kapakandosa ago so kasopak ko kabaya o Allāh. Pitharoo Allāh  a:

)6 ‫(سورة التَّحريم‬ ‫صو َن اهللَ َما ََأم َر ُه ْم َو َي ْف َعلُو َن َما ُيْؤ َم ُرو َن‬
ُ ‫الَ َي ْع‬
Di ran zankaan so Allāh ko nganin a inisogo iyan kiran, go gii ran nggolawlaan so
nganin a ipzogo kiran (o Allāh) (at Tahrim 6).
Siran a manga Malāikat na kna o ba siran datar o manosiya ko waraan a kiaadna
kiran, sa di siran khan ago di siran maginom go di siran thorogn go di siran dokawan
ko gii ran kanggalbk, daa soson iran a kamamamai ago kabababayi, apiya igira
mianiaropaan siran sa manosiya na daa ba iran soson a kamamamai ago kabababayi,
sa sii siran bo pkhapayag ko bontal a manosiya ogaid na da kiran so waraan a
kamamanosiyai ko kazasalin iran sa bontal a manosiya ko sabaad a masa.
So doniya iran na salakaw dn ko doniya o manosiya, sa daa ba iran kapakathotompok.
Siran oto a manga Malāikat na inibgay kiran o Allāh a waraan so gii ran kapakazalin

19
sa bontal a manosiya ago so salakaw a bontal a maggdam ago pkhailay o mata o
manosiya, sa katawan tano so thotolan ko Jibril gowani a phayag ko Maryam sa
bontal a mama a manosiya gowani a izampay niyan on so sogoan o Allāh ko
kikhaogatn iyan ko Isa a Sogo o Allāh (Maryam -16,17). Go so kiapakaoma o manga
Malāikat ko Ibrahim a zasalin siran sa manga mama (Hud 69-73).
Antonaa i inadnan kiran:
Inadn siran o Allāh  a phoon sa tihaya, sa datar o kiaadna niyan ko Adam a phoon sa
lipaw, ago datar o kiaadna niyan ko Jinn a phoon sa apoy. Pianothol o Muslim a
phoon ko Aishah a miasoat so Allāh  sii rka niyan a mataana so Rasūlullāh  na
pitharo iyan a: Inadn so manga Malaikat a phoon sa tihaya, na inadn so Jinn a phoon
sa apoy, go inadn so Adam a phoon ko nganin a iniropa rkano (so lopa a lipaw).
So manga Malāikat na aya darpa iran na so langit, sa aya kapthoron iran ko lopa na
sabap ko sogoan o Allāh. Pianothol o Ahmad ago so al Bukhari a phoon ko Ibn Abbas
a so Rasūlullāh na pitharo iyan ko Jibril a: Antonaa i makasasapar rka sa di nka
rkami kambisitaa lalayon? Na pitharo iyan a tomioron so katharoo Allāh a:

)64 ‫ك نَ ِسيًّا (مريم‬ َ ِ‫ك لَهُ َما َب ْي َن َأيْ ِدينَا َو َما َخ ْل َفنَا َو َما َب ْي َن َذل‬
َ ُّ‫ َو َما َكا َن َرب‬, ‫ك‬ َ ِّ‫َو َما َنَتَن َّز ُل ِإالَّ بِ َْأم ِر َرب‬
Go di kami phakatoron inonta o sogoan o Kadnan ka, a rk iyan so kasasangoran ami
ago so katatalikhodan ami ago so pagltan a nkoto a dowa, go da maadn so Kadnan
ka a balilipatn (Maryam 64). Aya maana oto na da a mipapaar o Malāikat a
pnggalbkn iyan a kabayabaya iyan, ogaid na aya gii niyan manggolawla na so kabaya
ago sogoan kiran o Allāh , sabap sa inadn siran a mattgl di siran makambabayabaya
sa ba datar o kiaadna ko manosiya a bigan sa sagintas a kapakambabayabaya, a gioto i
sabap a kiapaliogati ron ko kipnggolalann iyan ko sogoan ago so kithaplkn iyan ko
lalangan.
So kiaadna ko malāikat na miaona so masa niyan a di so kiaadna ko manosiya, sa
pianothol kiran o Allāh  gowani a kabayaan iyan so kapagadna niyan ko manosiya
(so Adam) a ama o manosiya, sa pitharo iyan a:

ُ ‫ قَالُوا َأتَ ْج َع ُل فِ َيها َم ْن ُي ْف ِس ُد فِ َيها َويَ ْس ِف‬, ً‫ض َخلِي َفة‬ ِ ِ ِ ‫ال ربُّ َ ِ ِئ‬
‫ك‬ ْ ‫ك لل َْمالَ َكة ِإنِّي َجاع ٌل في‬
ِ ‫اَألر‬ َ َ َ‫َوِإ ْذ ق‬
)30 ‫ال ِإنِّي َأ ْعلَ ُم َما الَ َت ْعلَ ُمو َن (سورة البقرة‬ َ َ‫ ق‬, ‫َك‬
َ ‫ِّس ل‬ ِ ِ
ُ ‫اء َونَ ْح ُن نُ َسبِّ ُح ب َح ْمد َك َو ُن َقد‬
َ ‫ِّم‬
َ ‫الد‬
Go gowani a tharoon o Kadnan ka ko manga malaikat a sakn na magadn ako sii ko
lopa sa pakasasambiin on a gii ron nggagantiya, na pitharo iran a pagadn ka on sa
taw a phaminasa on ago phamakatoga ko manga rogo, a skami na ipthasbih ami so
bantogan ka ago pzotin ami ska, na pitharo iyan a: Mataan a sakn na katawan akn so
nganin a di niyo katawan (al Baqarah 30).
So Manosiya na Makallbi a di Siran:
Manga Oripn o Allāh, aya mapayag na so manosiya na makallbi a di so malāikat, sa
miarinayag oto ko da iran kagagaa sommbag ko manga ngaran a iniiza kiran o Allāh,

20
a miasmbag oto o Adam sa smbag a ontol a mapiya, sa miniombaw niyan kiran so
katao a so inibgay ron o Allāh sa kialawanan iyan siran ko katawi niyan ko manga
shayi ago so kasasabota niyan ko manga waraan iyan.
Go makapnggonanao so kiasogoa o Allāh ko manga malāikat sa somojud siran ko
Adam sa sojud a sakasakaw kna o ba sojud a simba (ka so sojud a simba na sii bo ko
Allāh miapatot) na karina oto sa so manosiya na lbi a di so malāikat (aAl Baqarah 31-
34).
Pianothol o al Bukhari a so Rasūlullāh  na pitharo iyan a: Igira gitas o Allāh so
sogoan (btad a kokoman) sii sa langit na kayatn o manga malāikat so manga papak
iran sa kapangalimbabaan ko katharo o Allāh sa datar o sowara a taginting a
maririnkit ko lakongan a ator, na amay ka mapokas so kawan ko manga poso iran na
tharoon iran a: Antonaa i pitharoo Kadnan iyo? Pitharo iyan so Bnar, a skaniyan so lbi
a Maporo a lbi a Mala.
Manga Oripn o Allāh, so manga malāikat na mbidabida siran i pankatan ko kiaadna
kiran o Allāh, ago mbidabida siran sa kabagr, a aya bo a matao ron na so All āh. Sii ko
Ayat a paganay tano a batiyaan na miaaloy niyan a so malāikat na adn a phapapak on
sa dowa, na adn a phapapak on sa tlo na adn pman a phapapak on sa pat, go so
salakaw roo ko kadakl sa karina oto sa mbidabida so kiaadna kiran ko kabagr ago so
kagaan ko giikathotogalin. Pianothol o Muslim a phoon ko Ibn Mas’ud a so
Rasūlullāh  na miailay niyan so Jibril a adn a papak iyan a nm gatos a kadakl iyan.
Sa so kadakl o papak o malāikat na karina oto ko kagaan ago kabagr ko
giikinggolalann ko manga sogoan o Allāh ago so kipzampayin ko Wahī niyan ko
manga Sogo iyan a manga Nabī.
Pitharoo Allāh  ko bandingan iyan ko malāikat a:

‫ َوِإنَّا لَنَ ْح ُن ال ُْم َسبِّ ُحو َن‬, ‫الصافُّو َن‬

َّ ‫ َوِإنَّا لَنَ ْح ُن‬, ‫وم‬ ِ
)166-164 ‫(الصَّافَّات‬ ٌ ‫َو َما منَّا ِإالَّ لَهُ َم َق‬
ٌ ُ‫ام َم ْعل‬
Da a pd rkami inonta a adn a darpa iyan a mattndo, go mataan a skami na khizasaap
kami, go mataan a skami na gii ami ipanasbih so bantogan o Allāh (as Saffat 164-
166).
Pitharoo Ibn Kathir a: Daa pd sa malāikat inonta a adn a darpa iyan a missnggay sii ko
manga langit ago adn a manga tampata iran ko kapzimbaa iran ko Allāh  a di ran oto
khalampasan ago di ran khaliyo.
Pitharoo Ibn Asakir a so Rasūlullāh  na pitharo iyan ko manga sahabah niyan a:
Gomialikt so langit a miapatot on a kagalikt iyan, a da dn a ba on khabtadi sa palad a
ski inonta a adn a malaikat on a romoroko odi na somosojud, oriyan iyan na biatiya
iyan so Ayah a miaaloy sa poro.
So Manga Galbk o Manga Malāikat:

Adn a galbk o malāikat sii ko doniya o manga niawa, go sii ko doniya o waraan, ago
adn a kitotompok iran a mattndo ko manosiya.

21
So manga galbk iran ko doniya a rahasiyan na pd on so: Gii ran kapanasbih sa
kapzotiya iran ko Allāh  sii ko langit ago so kasosojud iran on, so kakhokoliling iran
ko mlilibta ko Arsh (panggaw) sa iptasbih iran so bantogan o Kadnan iran (az Zumar
75), so kaawidi ran ko Arsh, sa ipthasbih iran so ingaran o Allāh  (Gafir 7), so
kapzold iran ko manga taw ko sorga sa pzalamn iran so manga taw ron. (ar Ra’d 23-
24), so kapziksaa iran ko manga taw ko naraka (at Tahrim 6).
So Kipthoronn ko Wahi:
Pd ko galbk o Malāikat so kipthoronn ko Wahī o Allāh, sa aya pthoron ko Wahī o
Allāh  na so Jibril Alayhis Salam. Pitharoo Allāh  a:

)97 ‫(اليقرة‬ ‫ص ِّدقًا لِ َما َب ْي َن يَ َديْ ِه‬ ِ ِ َ ِ‫قُل من َكا َن َع ُد ًّوا لِ ِج ْب ِريل فَِإ نَّهُ َن َّزلَهُ َعلَى َق ْلب‬
َ ‫ك بِِإ ْذن اهلل ُم‬ َ َْ ْ
Tharo anka a sa taw a miaadn a ridoay o Jibril na mataana skaniyan (a Jibril) na
initoron iyan (so Wahi) sii ko poso oka sa sogoan o Allah a babagrn iyan so
miaonaan iyan (al Baqarah 97). So Jibril na pmbthowan o Qur’ān sa Ar Ruhul Amin
(Niawa a Kasasarigan) pitharoo Allāh  a:

ِ ِ ِ ‫الروح‬
ِ َ ِ‫اَألمين َعلَى َق ْلب‬ ِِ ِ ‫ِإ‬
)194-192 ‫(الشعراء‬ َ ‫ك لتَ ُكو َن م َن ال ُْم ْنذ ِر‬
‫ين‬ ُ ُ ُّ ‫ َن َز َل به‬, ‫ين‬
َ ‫ب ال َْعالَم‬ ُ ‫َو نَّهُ لََت ْن ِز‬
ِّ ‫يل َر‬
Go mataana skaniyan (a Qur’ān) na initoron o Kadnan o manga kaadn, a ninitoron
skaniyan o ar Ruhul Amin (jibril) sii ko poso oka, ka an ka mabaloy a pd ko
pphamarinta a pphangangalk ko siksa (as Shu’ara 192-194). Go bithowan skaniyan a
Jibril o Qur’ān sa Ruh al Qudus, pitharoo Allāh  a:

)102 ‫(النحل‬ ‫ْح ِّق‬ َ ِّ‫س ِم ْن َرب‬

َ ‫ك بِال‬ ِ ‫وح الْ ُق ُد‬
ُ ‫قُ ْل َن َّزلَهُ ُر‬
Tharo anka a initoron skaniyan (a Qur’an) o Ruh al Qudus (Jibril) a phoon ko
Kadnan ka a minggolalan sa bnar (an Nahl 102).
Go bithowan so Jibril sa ingaran a an Namus, sa datar o kiatharoa on o Waraqah Bin
Nawfal ko Rasūlullāh  ko paganay ron a katoron o Wahi a: Sabnar a miakaoma rka
so an Namus (Jibril) a so piakatoron o Allāh ko Musa. Adn a masa a pphakaoma so
Jibril ko Rasūlullāh  sa bontal a manosiya, na adn pman a masa a makaiibarat sa
taginting a bathing a maririnkit so sowara niyan.
Pitharoo Rasūlullāh  ko hadith a piakambowat o Ibn Abi ad Dunya ago so al Hakim a
phoon ko Ibn Mas’ud a so Rasūlullāh  na pitharo iyan a:

ِ ِ ‫ث فِي ر‬
َ‫ فَ َّات ُقوا اهلل‬, ‫وت َحتَّى تَ ْستَكْم َل ِر ْز َق َها‬
َ ‫َن تَ ُم‬ َّ ‫وعي‬
ْ ‫َأن َن ْف ًسا ل‬ َ ‫ِإ َّن ُر‬
ِ ‫وح الْ ُق ُد‬
ُ َ ‫س َن َف‬
‫ب‬ِ َ‫َأج ِملُوا فِي الطَّل‬
ْ ‫و‬.َ
Mataana so Ruh al Qudus (Jibril) na iniiyop iyan ko poso akn (iniwahi niyan rakn) a
langowan a ginawa na di dn matay taman sa di niyan matarotop so pagpr iyan (di

22
 niyan malngan so rizkhi niyan) na kalkn iyo so Allah sa lalanat kano ago phipiapiya
kano ko gii niyo kaplobaa ko rizkhi niyo.
Manga Oripn o Allāh, aya pman a galbk o manga malaikat ko doniya o waraan ago
sii ko manosiya, na so manga malāikat na siran i giinggiragiray ko manga btad o
doniya ko kapphakasambra ko ndo’ ago so kapphalalagoy o gabon ago so kapthoron o
oran, ago so kaphagthoo mangngtho, ago so salakaw san a di mapayag ko kailay o
manosiya ago di khagdam o manga anggawta o kagdam ko lawas (hawās).
Go so sabaad a malāikat na di ran dn bblagn so manosiya ko kaoyagoyag iyan ago sii
ko oriyan o kapatay niyan, sa pitharoo Rasūlullāh  a:

ُ ‫وه ْم َوَأ ْك ِر ُم‬

‫وه ْم‬ ُ ُ‫استَ ْحي‬ ِ ‫ و ِع ْن َد ال‬, ‫ِإ َّن ِم ْن ُكم من الَ ي َفا ِرقُ ُكم ِإالَّ ِع ْن َد الْ َخالَِء‬.
ْ َ‫ ف‬, ‫اع‬
ِ ‫ْج َم‬ َ ْ ُ َْ ْ
Mataan a pd iyo (so malaikah) a di kano iran dn bblagn inonta bo igira zisii kano sa
diamban, ago sii ko masa a kaphlawasi niyo ko karoma niyo, na kayaan iyo siran ago
sakawa niyo siran.
Manga Oripn o Allāh, aya inisogo o Allāh a kikhayaan kiran ago kazakawa kiran na
so di kapthalandiyang o manosiya mapiya daa pd iyan sabap sa so malāikat na
makaoobay ron a di niyan khailay, sa patot ko manosiya a kambibilangataw niyan ko
kisisibay niyan ka gioto dn i sakasakaw niyan ko manga malāikat, so manga loks tano
na minimbayok iran ankoto a kasanggila iran o ba pkhadiyampa so manosiya ka mala
so paratiaya iran ko kaadn o manga malāikat minsan pn korang so knal iran ko agama
Islam, sa pitharo iran so: Khaya ka pn sa ilag, aya maana niyan na go phoon adn a lbo
a mayto na pangangila inka dn o ba ana makadiyampa rka, na so manga day so
malāikat a pkhailay ka niyan sa gagawii dawndaw a di nka khailay.
Pitharoo Rasūlullāh  a:

, ‫آد َم‬ َ ‫ان ل ََّمةً بِــابْ ِن‬ َّ ‫ ِإ َّن لِل‬:‫ـال‬

ِ َ‫شـ ْيط‬ َ ‫صـلَّى اهللُ َعلَْيـ ِـه َو َسـلَّ َم قَـ‬ ِ َ ‫َأن رسـ‬
َ ‫ول اهلل‬
ِ ٍ
ُ َ َّ ُ‫َع ِن ابْ ِن َم ْسـعُود َرضـ َي اهللُ َع ْنــه‬
ِ ‫ و ََّأما ل ََّمةُ الْملَ ـ‬, ‫ـذيب بِ ــالْح ِّق‬
‫ فَِإ َيع ــا ٌد بِ ــالْ َخ ْي ِر‬, ‫ـك‬ ِ ِ َ‫شـ ـ ْيط‬
َّ ‫ان فَِإ َيع ــا ٌد بِال‬ ِ ‫ولِلْملَ ـ‬
َّ ‫ فَ ََّأما ل ََّمةُ ال‬, ٌ‫ـك ل ََّمة‬
َ َ َ ٌ ‫شـ ـ ِّر َوتَ ْكـ‬ َ َ
ِ ِ ِ
‫ َو َم ْن َو َـج ـ َد اُأل ْخـ َـرى‬, َ‫ َولْيَ ْح َمــد اهلل‬, ‫ـك َشـ ـيًْئا َفلَْي ْعلَ ْم َأنَّهُ م َن اهلل‬ ِ ِ
َ ‫ فَ َم ْن َو َـج ـ َد م ْن ذَل ـ‬, ‫ْح ِّق‬ ِ ِ
َ ‫يق ب ــال‬
ُ ‫صـ ـد‬ْ َ‫َوت‬
.‫ان‬ ِ َ‫الش ْيط‬َّ ‫َفلْيََت َع َّو ْـذ ِم َن‬
Mataan a adn a rk o shaytan a waswas ko mbawataan o Adam, sa datar oto a adn
mambo a poyapoy ron o Malāikat a mapiya, na aya waswas o shaytan na so
kipthitikn iyan sa poso o taw ko manga talad a marata ago so kapakambokhaga ko
Bnar, na aya pman a poyapoy o Malaikat ko taw na so kipthitikn iyan on sa poso iyan
ko talad a kanggolawla sa mapiya ago so kapangimbnara ko Bnar, na sa taw a
magdam iyan oto na knala niyan a phoon oto ko Allāh sa bantoga niyan so Allāh, na
sa taw a makagdam sa salakaw roo na lindong ko Allāh phoon ko shytan, oriyan oto
na biatiya o Rasūlullāh  so katharoo Allāh  a: So shaytan na ipndiandi iyan rkano so
kamrmr go ipzogo iyan rkano so piakasisingay a dosa, na so Allah na adn a ipndiandi
iyan rkano a rila ago kalbihan a phoon on, so Allāh na Makaankos a lbi a Matao (al
Baqarah 268).

23
Manga Oripn o Allāh, pd sa manga galbk o malāikat so kipphamangnin iran ko
manga mu’min sa kadaan siran sa manga dosa ago ikalimo siran o Allāh ago
pakasoldn iyan siran ko sorga, go ipphamangni ran so taw a baramora sa
kapakandakla o Allāh ko rizkhi niyan on, ago ipphamaninta iran so taw a maligt sa
binasaan o Allāh  so tamok iyan ago laklakn iyan. Pd a galbk iran a phagaminn iran
so pangni o Mu’min, sa karatimaa on o Allāh , go pndarpaan o manga malāikat so
sambayang o Mu’min a zobo ago so sambayang iyan a Asar, sa adn a malāikat ko
kagagawii a totonggoan iran so taw ago sii ko kadawndaw, na aya gii ran kazambi na
sii ko sambayang a Zobo ago so sambayang a Asar ko kapphamanik iran sa langit.
Pthoron so sabaad a malāikat ko taw a pmbatiya sa Qur’ān, go phliyotn iran so manga
kalilimod odi na koliling a phagalowin iran so tadntadm ko Allāh , go so sabaad a
malaikat na ipphamangni ran sa kapakaslang sa maliwanag so manga Mu’min, ago so
manga taw a manga ala i katao ko agama, taman sa miaaloy ko hadith o Rasūlullāh  a
so manga malāikat na pkhayatn iran so manga papak iran ko taw a giithontot sa katao
sa kasosoat ko gii niyan nggalbkn (pianothol o Abu Daud ago so at Tirmidi).
Pthoronan o malāikat so dowa kataw a mu’min a mimbisitai siran sa pantag ko
kaphagariya iran ko Allāh  sa da dn a sabap a rowar roo. Inaloy o Rasūlullāh  a
amay ka so Allāh  na kababayaan iyan a isa a oripn iyan na talowan iyan so Jibril na
tharoon iyan on a sakn na kiababayaan akn si polan na kababaya inka, na kababayaan
skaniyan o Jibril oriyan iyan na mananawag ko langit sa tharoon iyan a mataan a so
Allāh  na pkhababayaan iyan si polan na kababayai niyo skaniyan, na kababayaan
skaniyan o manga malāikat ko langit, oriyan iyan na ibtad a rk iyan so katatarima o
manga amal iyan ko lopa.
Pd a galbk o manga malāikat a ipzorat iran so manga galbk o manosiya so manga
pipiya on ago so manga rarata on sa panoratan a mapagiiyasa a imbgay ko manosiya
ko alongan a Qiyamah, palaya dn anan miaaloy ko Qur’ān ago sii ko sabdan o
Rasūlullāh . Pd ko galbk o malāikat so kapthonggosa ko manga niawa o taw a phatay
so mu’min ago so kafir.
Manga Oripn o Allāh, so manga ngaran o manga malāikat na di rki tano mapayag so
kadaklan on, sa aya bo a miaaloy ko Qur’ān a bathk so ngaran iran na so Jibril, so
Mikal, ago so Mālik, a skniyan i komikibir ko Naraka Jahannam. So pman so
kadaklan ko manga malāikat na da rkitano pagikayata o Qur’ān so manga ingaran
iran, sabap sa so katokawi tano ko manga ngaran iran ago so di tano ron katokawi na
mlagid, sa aya inipaliogat o Islam a katao na so katao a o mapapas rkitano so katokawi
ron na khabinasa so kaoyagoyag tano sankai a doniya ago sii ko alongan a maori,
gianan i sabap a aya dn a pagampaganay a ipaliogat o Allāh  a katao na so kaknala
ko btad o agama Islam, sa managipoon ko kaknala ko Allāh , ago so manga rokon o
Iman ago so Islam a skaniyan i manga bandingan ankai amanga khutbah a
makapzasalo-noay ko oman alongan a Jumuah ko kalankapan a manga Masjid sa
Metro Manila ko khagampasan on a galbk o manga pagari niyo a manga ulama.
Manga Oripn o Allāh, so knal ko agama na paliogat a tinanggisa (fardh ayin), a odi
paganada na khisiksa ko taw, na so kaknala ko manga pd a katao na matag paliogat a

24
ampl (fardh kifa’i) a kna o ba langowan a taw na pialiyogatan sa kabaloy niyan a
doctor (pamomolong) odi na engineer, odi na abogado. Ogaid na paliogat ko
pizakatawan a kaknala niyan ko agama niyan ka odi niyan paganada na khiziksa on
ago matatankd a khadadag amay ka talikhodan iyan so manga ndao o agama niyan, na
so taw a dadag na aya tampata iyan na so apoy o naraka. Sa so Pangadapan a Islam a
makatitindg imanto sa Quiapo na zakodowan iyan so pagtaw a Mranaw sa kaknala
iran ko agama iran sa o adn a manga pakaiza iyo ko agama na pphamisita kano ron sa
phagizaan iyo ron, ka an kano iran pkhabgi sa ndao ko agama niyo ago makala so
katao niyo ron.
So Kaparatiayaa ko Malāikat:
Manga Oripn o Allāh, gianan i sabaad a btad o malāikat sii ko doniya a niawa ago
sii ko doniya a waraan sankai a kibabatog, go gianan i kikokoyapt iyan ko manosiya
sankai a kibabatog tano, ago sii ko doniyaa phakatalingoma ko oriyan o kapatay.
Sabap san na kiatokawan tano a mataan a so Allāh  na bialoy niyan so kaparatiayaa
ko malaikat a onayan a ika dowa ko paratiaya, sa pharatiayaan tano so kabbnar o
kaaadn o malāikat, go so manga galbk iran a inaloy o Qur’ān ago so Sunnah o
Rasūlullāh , so manga ropaan iran ago so waraan iran, go so kapakikhoyapta kiran sa
nggolalan ko kasotiya ago so kalompiyowa ko manga poso tano ago so kasimbaa tano
ko Allāh  sa tarotop a simba.

Sa so kaparatiayaa o taw sa mataan a adn a malāikat a tomotonggo on ko kadawndaw

ago sii ko kagagawii a pzorat ko amal iyan a mapiya ago marata, na amay ka thitho so
paratiaya niyan roo na phakasapar on oto ko kapakang-golawla sa manga dosa ko
masa a kisisibay niyan a daa a pd iyan sabap sa kagiya katawan iyan a adn a
tomotonggo on a di niyan khailay.
Sa anda i kisampay san o manosiya sankanan a datar anan a kagdam na khamataanan
iyan so ongangn a maporo a so inadnan ko manosiya a skaniyan so katonaya ko sarig
o kaoyagoyag ago so khitindgn ko kapakasasambi o manosiya a ptharagombalay ko
doniya sa onot ko kabaya o Allāh.

Misabap san na miaadn so kaparatiayaa ko malāikat a pd ko tanda o kaphiapiya ago

kapangongonotan ago papata a toos ko kapangingimbnar ago so kala o kalk ko Allāh
.

Mataan a so paratiaya na daa kakhamataani ron inonta bo amay ka paratiayaan o

manosiya ankanan a doniya a rahasiyan (spiritual world - al ālam ar rūhī) sa
paratiayaa a daa khisogat on a kazasanka, ago paratiayaan iyan ankai a doniya a
barandiya (material world – al ālam al māddī) a skaniyan na tanda o Allāh  a
kasasandngan a pkhailay a patot a masabot so waraan iyan ago mapakapagayon ago so
kitab o Allāh a pmbatiyaan a so Qur’ān. Sa so waraan o Qur’ān ago so waraan o
doniya na di makapzopaka ka magpda a palaya anan tanda o Allāh  ko manosiya, sa
phangongonotan tano ko katharoo o Qur’ān, sa di tano pmbabago ko btad o agama ka
khaadn so bid’ah a kapanarankoni sa di pd ko agama a phakadadag, na pmbagobago

25
tano ko btad o doniya ka ron so kapakaozor o kaoyagoyag, ago skaniyan i blangan o
kambagobago, sa kasawiti ko pithibarang a pananding o Allāh  a kamapiaan o
manosiya. Ogaid na giankai a masa tano na kklidn o manga Muslim ka sii siran
giimbabago ko agama a misabap on na mindakl so bid’ah a lalan ko kadadag, na sii
siran mabbrn ko sabot ko doniya sa di ran igagatang ago di ran irrngd so kaknala on a
kiasabapan sa kinitatanan iran sabap ko korang so sabot iran ko waraan ankai a doniya
a pphagintawan iran, sa aya miakanggona on na so manga taw a kna o ba kiran
pakapanonompanga so kiaadna on, ka amay ka tanodan na sakodo anan o Allāh  ko
miamaratiaya sa kaosara iran on a mabaloy a bagr iran ago bagr o agama iran.
Manga Oripn o Allāh, gianan i btad o kapartiayaa ko malāikat o Allāh, sa kna o ba
aya kapharatiayaa kiran na ba tano siran phanongganoya (phangaramata) a salakaw ko
Allāh sa phamangni tano kiran sa tabang ago safaat ka o gianan i masowa na sabnar a
miakasilay so paratiaya tano sii kiran ago khabaloy tano a manga pananakoto, sabap
sa kiatokawan tano a so malāikat na da a ba niyan kapakambabayabaya sa aya bo a
mapnggalbk iran na sa isogo kiran o Allāh , sabap roo na o panongganoya tano siran
sa pantag sa kapamangni odi na kapakakowa sa limo na matatankd a daa khibgay ran
rki tano a shayi sabap sa makaliliyo to ko waraan iran, sa aya bo a mapnggalbk iran na
sa iphaliyogat kiran o Allāh.
Sabnar a miadadag so manga pananakoto gowani a tharoon iran a so manga malāikat
na manga babay a manga wata o Allāh, sa miamokhag siran sa pitharo iran so nganin
a daa tanda iran ko kabbnar ankoto a pangantap iran.
Manga Oripn o Allāh gianan i lalan o manga nabī ago so miamaratiaya a so
kiasawaan so manga pagns o kamataanan sii ko manga kailay ran na siabot iran ko
waraan o kibabatog so nganin a da sabota o manga taw a dadag a salakaw kiran.
Pitharoo Allāh  a:

ِ ِ‫ول بِما ُأنْ ِز َل ِإل َْي ِه ِمن ربِِّه والْمْؤ ِمنُو َن ُكلٌّ آمن ب‬
‫اهلل َو َمالَِئ َكتِ ِه َو ُكتُبِ ِه َو ُر ُسلِ ِه‬
)285 ‫(البقرة‬ ََ ُ َ َ ْ َ ُ ‫الر ُس‬
َّ ‫آم َن‬
َ
Piaratiaya o Rasūl so nganin a initoron on a phoon ko Kadnan iyan, go so
miamaratiaya na oman i isa kiran na piaratiaya niyan so Allāh, go so manga
malaikat iyan, go so manga kitab iyan, ago so manga Sogo iyan (al Baqarah 285).
Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh  a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lb iron a mapiya.

ُ‫اسَت ْغ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل َذن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَت ْغف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.

26
 Khutba a Ika Dowa
Alhamdulillāhi rabbil ālamīn, wassalātu was salāmu alā rasulihil karīm,
Mohammadin Bin Abdillāh, wa alā ālihi wa sahbihi ajmaīn.

Manga Oripn o Allāh, giankoto a miaosay tano na gioto so ika dowa a rokon o
paratiaya a so kaparatiayaa ko ALLAH ago so kapakaisaisaa on ko kababaloy niyan a
Kadnan a miangadn a mimbiat a miririzki, ago so kababaloy niyan a Kadnan a zogo
ago zapar ago khokom ko manga kaadn iyan, ago so kapakaisaisaa on ko manga
ingaran iyan ago so manga sipat yan. So kapharatiayaa tano san na tolabos a
kambayorantang ko manga sogoan iyan ago pnggalbkn o manga anggawta so lagowan
a inisogo iyan ago pagangiasan so langowan a inisapar yan, so paratiaya na sii
thatampat ko poso, ago Inaloy o dila ago pinggalbk o manga anggawta, sa di anan
makapmblablag ka isa bo i magalat on na khada so paratiyaya.
Manga Oripn Allāh, mangndod tano ko ALLAH ago magapas tano ron sa
mamangni tano ron sa rila, Ya Allāh, mapapadalm kami imanto sa nkai a walay nka
sa pantag sa giiami rka kazoasoata na rilai kami nka ago rila inka so manga loks ami
ago rila inka so kadandan o manga muslim so miamatay kiran ago so oyagoyag kiran,
ya ALLAH, pakabagr anka so paratiaya mi rka ago ompiya inka so btad ami sa baloy
anka so imanto ami a mapiya a di so kagai ami, na so mapita ami na mapiya a di so
imanto ami, Ya ALLAH, kalimoon kami nka ago lindinga kami nka sa awata kami
nka ko manga sakit ago piya anka so pphangasasakit rkami, ago pakabayad anka so
makambabayadan rkami, na pakakhawasa anka so manga mrmr rkami, na pakandiakat
anka so manga kawasa rkami, na timo anka so kasasagomparak ami, na bagr anka so
malobay rkami, na ayon inka so manga dato ami sa aya manggalbk iran na so
kamapiyaan ami ago so Islam, Ya Allāh, pakadaag anka so ronda o ISLAM sa
madaag ami so manga ridoay o agama nka sa tatap anka so manga palo ami sa
maydan ago bgan ka rkami a limo a makapagintaw kami ko agama nka ago
mapakatindg ami so parinta Islamiyyah ko manga poso ami a go sii ko manga ingd
ami.

Ya Allāh, tabangi kami nka ko kaptadmi ami rka ago so kapiya o kapzimbaami rka,
Ya Alāh, pakiilayin ka rkami so bnar na dograan ka rkami so kaonoti ami ron, na
pakikilalaan ka rkami so batal, na dograan ka rkami so kapananggilai ami ron.

.‫اب النَّا ِر‬ ِ ِ ِ ِ َّ ‫َر َّبنَا آتِنَا فِي‬

َ ‫الد ْنيَا َح َسنَةً َوفي اآلخ َرة َح َسنَةً َوقنَا َع َذ‬
Ya Allāh, bgi kami nka ko doniya sa mapiya ago sii ko akhrat sa mapiya ago lindinga
kami nka ko siksa ko naraka, Ya Allāh, kalimoon ka so Nabi ami a Mohammad  ago
so manga pamiliya niyan ago so manga sahabah niyan sa kalangolangon iran, wal
hamdulillahi rabbil alamin.

Aqimus salah,,,,

27
 ‫‪ijk‬‬
‫‪Al Khutbah 3‬‬
‫‪So Bandingan ko Kaparatiayaa ko Manga‬‬
‫‪Kitab o Allāh‬‬
‫‪Ki: Alim, Hassanor M. Alapa‬‬
‫‪Al Murshid Al Am‬‬
‫‪Al Insan Islamic Assembly of the Philippines‬‬

‫ِِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِِ‬

‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َم ُدهُ َونَ ْستَعينُهُ َونَ ْسَت ْغف ُرهُـ َو َنعُوذُ بِاهلل م ْن ُش ُرو ِر َأْن ُفسنَا َو َسيَِّئات َأ ْع َمالنَا َم ْن َي ْـهـده اهللُ‬ ‫ِإ َّن ال َ‬
‫َأن‬ ‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‪َ ,‬وَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر َ‬
‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد َّ‬ ‫فَالَ م ِ‬
‫ض َّل لَهُ َو َم ْن يُ ْ‬ ‫ُ‬
‫مح َّم ًدا َعب ُدهُ ورسـولُهُ ‪ ,‬اللَّه َّم َصـ ِّل وسـلِّم وب ـا ِر ْك َعلَى مح َّم ٍد صـلَّى اهلل َعلَي ِـه وسـلَّم و َعلَى آلِ ِـه وصـحبِهِ‬
‫َ َْ‬ ‫ُ ْ ََ ََ‬ ‫َُ َ‬ ‫ُ َ َ َ ْ ََ‬ ‫ْ ََ ُ‬ ‫َُ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِه ِإلَى َي ْوم الدِّي ِن َو َب ْع ُد‪.:‬‬
‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر ِ‬
‫آن الْ َك ِر ِيم‪:‬‬ ‫ِ‬
‫اعب َ ِ‬
‫ْ‬ ‫اد اهلل َي ُق ُ َ َ َ َ َ‬ ‫َفيَ َ‬
‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫ف َعلَْي ِه ْم‬ ‫ُقلْنَا ْاهبطُوا م ْن َها َجم ًيعا فِإ َّما يَْأتَينَّ ُك ْم منِّي ُه ًدى فَ َم ْن تَب َع ُه َد َ‬
‫اي فَالَ َخ ْو ٌ‬
‫َوالَ ُه ْم يَ ْح َزنُو َن (البقرة ‪)31‬‬

‫‪28‬‬
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:

Fayā ibādallāhi, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:

Qulnah bitū minhā jamīan fa’immā ya’tiyannakum minnī hudan faman tabi’a hudāya
.falā khawfun alayhim wa lā hum yahzanūn (al Baqarah 31)

So langowan a podipodi ago so samporna a bantog na rk o Allāh , bantogn tano

Skaniyan go mamangni tano ron sa tabang, ago mangni tano Ron sa sapngan Iyan so
manga dosa tano, go lomindong tano ko Allāh  phoon ko manga antiyor o manga
ginawa tano, ago so pangararata o manga galbk tano, sa taw a toron skaniyan o Allāh
, na da a makadadag on, na sa taw a dadagn iyan na di nka dn mitoon sa salinggogopa
iyan a phakatoro on.
Manga Oripn o Allāh, tomtnkayos dn so gii tano kapamagosaya ko manga Rokon o
Paratiaya, sa miazabanding tano ko miangaoona a manga Khutbah so bandingan ko
kaparatiayaa ko Allāh , ago so kaparatiayaa ko manga malāikat iyan, sa imanto na sii
tano pman kapapantagi sankai a bandingan a kaparatiayaa ko manga kitab o All āh  a
inipamanoron a phoon sa langit.
Manga Oripn o Allāh, sabap ko kala o limo o Allāh  ko manosiya ago piakalbi
niyan ko langowan a kaadn iyan ago tinindos iyan a pakasasambiin iyan a
ptharagombalay ko doniya sa ayon ko kabaya iyan, na so paganay a kaadna niyan on
na sii niyan piakathampat ko kasorgaan iyan a giyoto so kiapakabaling o Adam ago so
karoma niyan a Hawwa’ sii ko sorga, sa miakapagintaw siran on sa madaya a
kapagintaw ago kapangondaya ko kapzawiti ko manga limo o Allāh . Ogaid na adn a
satiman a btad a inisapar kiran o Allāh  o ba iran nggolawlaa a skaniyan so kaobay
ko sapoon a kayo.
Sabap ko waraan o ginawa o manosiya a so iasasapar on na aya niyan pphangontarmn
ago sabap ko gogo’ o Iblis ago so ikmat iyan ago so waswas iyan, na miagogo iyan
siran sa kasopaka iran ko lalangan o Allāh  ago lomiawan siran ko kiasopak, ka aya
bo a inilalang kiran na di siran mobay ko kayo, na aya siowa iran na diazg iran ago
komiyan siran ko onga niyan, sa lomiawan siran ko lalangan, sabap roo na miadosa
siran ago miakasopak siran ko lalangan o Allāh.
Na aya minisogat kiran a kasalaan na phakaawa siran ko sorga sa phakabaling siran ko
doniya, a gianan so ingd a matatampar sa baba, ogaid na so kaphakabaling iran sa
doniya na kna o ba tarotop a kadadas, ka inibgay a pasad o Allāh  ko Adam, a adn a
phakatalingoma kiran a toroan ko oriyan o kapakabaling iran sa doniya, na sa dn sa

29
onotan iyan so toroan na phakaslang sa maliwanag sa makapmbalingan ko sorga a
gaganatan a ingd. Pitharoo Allāh  a:

ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
‫ف َعلَْي ِه ْم‬ َ ‫ُقلْنَا ْاهبطُوا م ْن َها َجم ًيعا فِإ َّما يَْأتَينَّ ُك ْم منِّي ُه ًدى فَ َم ْن تَب َع ُه َد‬
ٌ ‫اي فَالَ َخ ْو‬
)31 ‫َوالَ ُه ْم يَ ْح َزنُو َن (البقرة‬
Pitharo Ami a tana kano (so Adam, so Hawwa’ so Iblis) phoon ko sorga (sa baling
kano ko doniya) na amay ka adn a makaoma rkano a toroan a phoon rakn, na sa taw
a onotan iyan so toroan akn na daa kalk a khisogat kiran, ago di siran makamboko (al
Baqarah 31)
Manga Oripn o Allāh, giankanan a ayat na piakisabotan iyan rki tano a so
kaphakabaling o Adam sii ko lopa na adn a phakatalingoma on ago sii ko manga
moriataw niyan a toroan a phoon ko Kadnan iyan, a giankoto a toroan na gioto so
Wahi o Allāh  a phakatoronn iyan ko manga nabi ago so manga rasul a
phangatitindos iyan ko manga oripn iyan a phakaawidn iyan ko panolon sa katoro o
manosiya ko lalan a mathito, sa giankoto a wahi, na amay ka midakat ko pandangan
na mabaloy a manga kitab o Allāh, a skaniyan i bandingan ankai a osayan tano imanto
a alongan a Jumuah.
Manga Oripn o Allāh, so toroan o Allāh  ko manosiya na madodowa paganay ron
na so wahi a gioto so katharoo Allāh , na ika dowa so Sogo o Allāh a magawid
sankoto a wahī niyan ko kisampay niyan ko manga oripn iyan, sa di anan
makapmblag, sa amay ka itoron so katharoo Allāh a mapapayag ko kitab, na patoray a
adn a Nabī odi na Rasūl a aya on makapndiorobasa sa kasaboti ron o manga
manosiya.
Aya ibarat anan a mapayag ago malbod a kakhasabota on o manosiya na datar o
kapakaphapantag o engineer sa kambaly ago so plano a pmbalayin sa di anan
makapmblag, sa so kaadn o plano a pmbalayin na di niyan miphanali-pndaan so
kapasang o engineer, sa sakamaoto a so engineer na di niyan miphanalipndaan so
kaadn o plano a pmbalayin sa ngganapa anan adi makapmblag sa kapakatindg o
taragombalay a phakatindgn.
Sabap san na so kitab o Allāh  ko mizasaloyana a manga masa ipoon ko Adam na
taman sa kabankita ko doniya na gianan i padoman ago gonanao o Allāh  ko manga
oripn iyan, na aya kakhasabota iran on na maosay kiran o isa a miatindos a Nabī odi
na Rasūl a pinili o Allāh  a aya pndiorobasa ago pnggolalan sankoto a pangitaban a
piakatoron o Allāh  ko manga oripn iyan.

Sabap san na miailay tano a daa initoron a kitab a phoon sa langit inonta a adn a Nab ī
odi na Rasūl a tioronan on sii ko masa niyan a mattndo ago so pagtaw niyan a
pnggolalan sankoto a toroan. Pitharoo Allāh  a:

ِ ِ ِ ‫َكا َن النَّاس َُّأمةً و‬

َ ‫اب بِال‬
‫ْح ِّق‬ َ ‫ين َو ُم ْنذ ِر‬
َ َ‫ َوَأْن َز َل َم َع ُه ُم الْكت‬, ‫ين‬ ِ
َ ‫ث اهللُ النَّبيِّين ُمبَ ِّش ِر‬
َ ‫ َفَب َع‬, ً‫اح َدة‬ َ ُ

30
 )213 ‫يما ا ْخَتلَ ُفوا فِ ِيه (البقرة‬ ِ ِ ‫لِيح ُكم بين الن‬
َ ‫َّاس ف‬ َ َْ َ ْ َ
Miaadn so manga taw a pagtaw a satiman, na siogo o Allāh so manga Nabī a
pphamanothol ko manga pipiya a balas ago pphangangalk ko manga siksa, go
initoron iyan a pd iran so kitab sa minggolalan sa bnar ka an iyan makokom so ltlt o
manga taw ko nganin a miasobag siran on (al Baqarah 213).
Sabap san manga oripn o Allāh  na tokawon tano so manga kitab a misosorat a
tomiyoron a phoon sa langit o antonaa siran:
Paganay a kitab a tomoron a midadakat (misosorat) na skaniyan so kitab a Tawrāh, a
initoron ko Mūsā alayhis salām. Pitharoo Allāh  a:

ِِ ِ َّ ِ ِ ِ
‫ار‬ ْ ‫الربَّانِيُّو َن َو‬
ُ َ‫اَألحب‬ َّ ‫ادوا َو‬ َ ‫َأسلَ ُموا للَّذ‬
ُ ‫ين َه‬ ْ ‫ين‬ ٌ ُ‫ِإنَّا َأْن َزلْنَا الت َّْو َراةَ ف َيها ُه ًدى َون‬
َ ‫ يَ ْح ُك ُم ب َها النَّبيُّو َن الذ‬, ‫ور‬
ِ ِ ِ َ‫استُ ْح ِفظُوا ِمن كِت‬
.)44 ‫اء (المائدة‬َ ‫اب اهلل َو َكانُوا َعلَْيه ُش َه َد‬ ْ ْ ‫بِ َما‬
Mataan a initoron Ami so at Tawrāh a kadadalman sa toroan ago sindaw, a
iphkhokom skaniyan o manga Nabi a siran oto so miagislam siran (mithapapay siran
ko Allāh) sii ko manga Yahudi, ago (iphkokom skaniyan) o manga ulama ko yahudi
ago so manga ala kiran i katao ko nganin a piakisiyap kiran a pd ko kitab o Allāh
ago miaadn siran on a manga saksi (al Ma’idah 44).
Manga Oripn o Allāh, giankanan ayah na kadadalman sa dalil a mapayag a aya
sabap a kiapangalin ankanan a kitab a Tawrah sa kiapanambii ron o manga Yahudi sa
salakaw a katharo na sabap sa inaloy o Allāh a siran a manga ulama ago manga ala i
katao ko Yahudi na siran i bialoy o Allāh  a phakasiyapn sankanan a kitab, sa da
siapa o Allāh  sa ba datar o Qur’ān a inizapa o Allāh  a skaniyan i ziyap ago
phalihara on o ba mapangalin ago kaomanan antaa ka kalbatan. Pitharoo Allāh  a:

)9 ‫َحافِظُو َن ( الحجر‬
َ ‫الذ ْك َر َوِإنَّا لَهُ ل‬
ِّ ‫ِإ َّن نَ ْح ُن َن َّزلْنَا‬

Mataan a Skami na initoron Ami so Qur’ān ago mataan a Skami na Skami i

somisiyap on (al Hijr 9)
Pitharo pn o Allāh  makapantag ko Tawrāh a:

‫اء بِ ِه‬ ِ َّ َ‫ْكت‬

ِ ٍ ِ ِ
َ ‫ قُ ْل َم ْن َأْت َز َل ال‬, ‫َو َما قَ َد ُروا اهللَ َح َّق قَ ْد ِره ِإ ْذ قَالُوا َما َأْن َز َل اهللُ َعلَى بَ َش ٍر م ْن َش ْيء‬
َ ‫اب الذي َج‬
)91 ‫يس ُت ْب ُدو َن َها َوتُ ْخ ُفو َن َكثِ ًيرا (األنعام‬ ِ ِ ‫ورا َو ُه ًدى لِلن‬
َ ‫ تَ ْج َعلُونَهُـ َق َراط‬, ‫َّاس‬ ً ُ‫وسى ن‬ َ ‫ُم‬
Go da iran madianka so Allāh ko thito a dianka iyan, gowani a tharoon iran a da a
initoron o Allāh ko manosiya a pd sa shayi, tharo anka a antaa i tomioron ko kitab a
so minioma o Musa a tihaya ago toroan ko manga taw, a pmbalowin iyo sakaniyan a
kitab a manga karatas a pphayagn iyo ago pphag’maan iyo (isosoln iyo sa madakl)
(al An’am 91).

31
Sii sankanan a ayah na pizaksian o Allāh a so manga yahudi na mala so kapphagmaa
iran ko kitab a Tawrāh a di so kipapayagn iran on sa bialoy ran a karatas sa piangalin
iran ago pillbatan iran ago piangomanan iran, sa di ron pd.
Manga Oripn o Allāh, aya ika dowa a kitab a itoron a midadakat, na so kitab a az
Zabūr a initoron o Allāh  ko Daud Alayhis Salam. Giankanan a kitab na
romarankom sa manga dowaa ago manga pangni ago manga tasbih a podopodi ago
bantog ko Allāh  Pitharoo Allāh  a:

)55 ‫ورا (اإلسراء‬

ً ُ‫َوآَت ْينَا َد ُاو َد َزب‬
Go inibgay Ami ko Daud so Zabur (al Isra’ 55)

Manga Oripn o Allāh aya ika tlo a kitab a initoron a midadakat, na so al Injil a
initoron o Allāh  ko Īsā Alayhis salām. Pitharoo Allāh  makapantag sankanan a
kitab a:

‫يل فِ ِيه‬ ِ ِ ِِ ِ ِِ ِ
َ ‫ َوآَت ْبنَاهُ اِإل نْج‬, ‫ص ِّدقًا ل َما َب ْي َن يَ َديْه م َن الت َّْو َراة‬ َ ‫َو َق َّف ْينَا َعلَى آثَا ِره ْم بع‬
َ ‫يسى ابْ ِن َم ْريَ َم ُم‬
.)46 ‫ين (المائدة‬ ِ ‫ُه ًدى ونُور ومص ِّدقًا لِما بين ي َدي ِه ِمن التَّور ِاة و ُه ًدى ومو ِعظَةً لِل‬
َ ‫ْمتَّق‬
ُ َْ َ َ َ ْ َ ْ َ َ َْ َ َ ُ َ ٌ َ
Go initondog ami ko oriyan iran so Isa a wata a mama o Maryam a babagrn iyan so
miaonaan iyan a pd ko Tawrāh, go inibgay Ami ron so al Injil a kadadalman sa
toroan ago sindaw ago babagrn iyan so miaonanaan iyan a so Tawrāh ago toroan
ago thoma ko miangaalk ko Allāh (al Ma’idah 46).
Manga Oripn o Allāh, adn a manga kitab a miaaloy sa Qur’ān a so pmbthowan sa
Suhuf a rk o Ibrāhīm ago so Mūsā, aya ptharoon a suhuf na manga kitab a misosorat
sa manga pandangan odi na migagaang sa manga papanan. Pitharoo Allāh  a:

ِ ‫ و‬. ‫الد ْنيا‬ ِ ِ

. ‫اآلخ َرةُ َخ ْي ٌر َو َْأب َقى‬ َ ‫ بَ ْل تُْؤ ث ُرو َن ال‬. ‫صلَّى‬
َ َ ُّ َ‫ْحيَاة‬ ْ ‫ َوذَ َك َر‬. ‫قَ ْد َأ ْفلَ َح َم ْن َت َز َّكى‬
َ َ‫اس َم َربِّه ف‬
.)19-14 ‫وسىـ ( األعلى‬ ِ ‫ِ ِإ‬ ُّ ‫ِإ َّن َه َذا ل َِفي‬
ِ ‫الص ُح‬
َ ‫يم َو ُم‬
َ ‫ص ُحف ْب َراه‬ ُ . ‫ف اُألولَى‬
Sabnar a miakadaag so taw a mizoti (odi na tionay niyan so zakat iyan) ago tiadman
iyan so ngaran o Kadnan iyan na mizambayang, ogaid na pkhatomo iyo so
kaoyagoyag ko doniya, a so Akhirah i mapiya ago lbi a tatap, mataan a gianan na
madadalm ko suhuf a paganay a so suhuf o Ibrāhīm ago so Musa (al A’la 14-19).
Manga Oripn o Allāh, aya ika pat a kitab a ago kaposposan a kitab a initoron na
skanyan so Qur’ān a initoron o Allāh  ko Rasūlullāh r. Pitharoo Allāh  a:

َ‫ص ِّدقًا لِ َما َب ْي َن يَ َديْ ِه َوَأْن َز َل الت َّْو َراة‬ َ ‫اب بِال‬
َ ‫ْح ِّق ُم‬
ِ َ ‫ َن َّز َل َعلَي‬. ‫اهلل الَ ِإلَهَ ِإالَّ ُهو الْح ُّي الْ َقيُّوم‬
َ َ‫ك الْكت‬ ْ ُ َ َ ُ
ِ ِ ِ
)4-3 ‫َّاس َوَأْن َز َل الْ ُف ْرقَا َن (آل عمران‬ ِ ‫ م ْن َق ْب ُل ُه ًدى للن‬.‫يل‬ َ ‫َواِإل نْج‬
So Allah a da a tuhan a rowar Rkaniyan a so Oyagoyag a so Mamamayandg, a
inipamanoron Iyan rka so kitab (Qur’ān) sa minggolalan sa bnar a babagrn iyan so

32
miaonaan iyan (a manga kitab) go initoron Iyan so Tawrah ago so Injil sa miaona, a
toroan ko manga taw ago initoron Iyan so Furqan (ali Imran 3-4).
So Milalawan o Qur’ān ko manga kitab a miangaoona:
1. Skaniyan a Qur’ān na miarankom iyan so kiatimblan ko manga ndao o Allāh  a so
miaaloy ko Tawrah ago so Injil, ago so langowan o manga thoma ago wasiyat a
piakatoron o Allāh . Pitharoo Allāh  a:

Go initorn Ami rka so kitab sa minggolalan sa bnar a babagrn iyan so miaonaan

iyan a manga kitab ago gaganggaman iyan (totonggoan iyan) na kokomn ka ko ltlt
iran so nganin a initoron rka o Allāh, sa oba nka onoti so manga baya a ginawa iran
ko miakaoma rka a pd ko bnar, oman i isa na inadnan Ami a pd rkano sa okit ago
sosonan (bitikan) a pagokitan iyan (al Ma’idah 48).
Aya maana ankanan a ayah, na so Qur’ān na miakaoma sa plompiyon iyan so
miaonaan iyan a manga kitab ko minioman on ago so mialbat on, sa thankdn iyan so
bnar on a pakaasal na phakadaan iyan so pimbabago ron a di ron pd. Go inaloy o ayah
a so manga taw na adn a manga sosonan iran a bitikan a ipnggolalan iran ko manga
masa iran, ogaid na so pakaasal o paratiaya ko Allāh  na isaisa a di dn khaalin ko
kapkhaalin o masa ago so darpa, sa aya bo a pkhaalin na so manga bitikan a
kandodolona sa sii pkhailay ko oman i masa a katatagoan ko taw. Sabap san na
miakaoma so katharo a: So kandadakl o manga bitikan a kitab ago so kaiisaisa o
agama ko kasaromag iyan ko paratiaya.
Oriyan iyan na so kiapakaoma o Qur’ān na miansok iyan (piakada iyan) so langowan
a kokoman ko manga kitab a miaonaan iyan sa so langowan o pagtaw ko lopa na aya
khaonotan iran na so Qur’ān a polimposan a kitab a initoron a phoon sa langit, a tatap
skaniyan sa taman sa kabankita ko doniya.
2. So manga ndao o Qur’ān na skaniyan i kaposan ago polimposan o katharoo Allāh 
ko kathoroa ko manosiya, a giankanan a Qur’ān na piangako o Allāh  a skaniyan dn
i phalihara on ago ziyap on oba mabinasa odi na mapangalin. Pitharoo Allāh  a:

ٍ ‫اطل ِمن بي ِن ي َدي ِه والَ ِمن َخل ِْف ِـه َت ْن ِزيل ِمن ح ِك ٍيم ح ِم‬
ِ ِِ ِ
)43-41 ‫يد (فصلت‬ َ َ ْ ٌ ٌ َ‫َوِإنَّهُ لَكت‬
ْ َ ْ َ ْ َ ْ ُ َ‫ الَ يَْأتيه الْب‬. ‫اب َع ِز ٌيز‬
Matan a skaniyan na kitab a maporo a mabagr. Daa phakaoma on a batal ko
hadapan iyan ago da pn ko talikhodan iyan a initoron a phoon sa Maongangn a
Babantogn (Fussilat 41-43).
Aya sindadan oto, na so kakhatatap o Qur’ān a tanda o Allāh  ko manga taw a
makatitindg sa taman sa pangwarisan o Allāh  so lopa ago so matatago on.

3. Giankai a Qur’ān a so kiabayaan o Allāh  a kabaloy niyan a tatap sa dayon sa

dayon na di khiropa o pamikiran o ba adn a gawii a makaoma a khisampay ron so
katao o manosiya ago so kiasawaan iyan a katao sa ba niyan masopak so kamataanan
a madadalm ko Qur’ān, sabap sa so Qur’ān na katharoo Allāh  na so doniya na

33
kaadn a galbk o Allāh  na so katharoo Allāh  ago so galbk iyan na di makapzopaka
sa dayon sa dayon, ogaid na mbagrn o oman i isa kiran so salakaw ron, misabap san
na langowan a khasawaan o katao o manosiya na pkhaona dn so kidadakat iyan ko
Qur’ān, sa pangimbnar ko katharoo Allāh  a:

ِ ‫ْح ُّق َأولَم يك‬

َ ِّ‫ْف بَِرب‬ ِ ِ ِ ِ ِ
ُ‫ك َأنَّه‬ َ ْ َ َ ‫َسنُ ِري ِه ْم آيَاتنَا في اآلفَاق َوفي َأْن ُفس ِه ْم َحتَّى َيتََبيَّ َن ل َُه ْم َأنَّهُ ال‬
)53 ‫َعلَى ُك ِّل َش ْي ٍء َش ِهي ٌد (فصلت‬
Matatankd a phakiilay Ami kiran so manga tanda Ami ko manga kawankawa-ngan
ago sii ko manga ginawa iran, sa taman sa marinayag kiran a mataan a Skaniyan a
Allāh na Skaniyan so Bnar, ba da makaampl so Kadnan ka a mataan a Skaniyan ko
kalangowan a shayi na Somasaksi (Fussilat 53).
4. Aya kabaya o Allāh  ko katharo iyan na so kalankap iyan sa misampay ko manga
pamikiran ago so manga tangila sa mabankiring skaniyan sa btad a makamomoayan,
sa di oto katharotop inonta amay ka mabaloy skaniyan a Qur’ān a malbod a tadman
ago malbod a ilangag ago malbod a sabotn, sa misabap san na miakaoma so Qur’ān a
gianan i manga sipat iyan, sa pitharoo Allāh  a:

Sabnar a piakalbod Ami so Qur’ān ko kipphanadntadmn on, na ba adn a

phananadm? (al Qamar 17).
Aya karina sa bnar anan, na imanto a masa na gatos nggibowan a manga morit a
palaya dn lomalangag sankaya a Qur’ān, adn a pkhatoon a maito a wata a da pn
sombak sa madrasah ka ba dn walo ragon i omor odi na siyaw ragon na minilangag
iyan dn so Qur’ān, nggibowan a kadakl iran sii sa Misir ago sii ko manga pd a ingd a
Muslim sii sa doniya, karina nan sa so Qur’ān na mapapalihara ago di khagaga o
manga ridoay o ba iran mabinasa ka mapapadalm ko di khaitong a rarb o Muslim ko
pat a pidoro o doniya.
Manga Oripn o Allāh, so Qur’ān na skaniyan so tali o Allāh  a malamit, a sa dn sa
taw a kpitan iyan ago paganadn iyan na di dn madadag, na sa taw a mloba sa toroan
ko salakaw ron na dadagn skaniyan o Allāh  skaniyan so pianginsana o Rasūlullāh 
ko kagaan dn o kakhawafat iyan a adn a dowa a shayi a imbagak iyan ko manga umat
iyan a di siran dn madadag ko tnday o kaphagonoti ran on, a gianan so Qur’ ān ago so
Sunnah o Rasūlullāh.

Manga Oripn o Allāh, so kapharatiayaa tano ko manga kitab o Allāh  a

inipamanoron iyan na aya paganay a paratiayaan tano ron, na so kambnara tano sa
mataan a so Allāh  na adn a inipamanoron iyan a manga kitab a minidakat so sabagi
on na da misorat so sabaad on, sa aya mapayag a minisorat on na so Tawr āh, so
Zabūr, so Injil ago so Qur’ān, sa giankoto a tlo a miaona a kitab a itoron a so Tawrāh,
Zabūr, Injil, na pharatiayaan tano so pakaasal iyan ko kinitoronn on a mataan a
katharoo Allāh .

34
Giapman ankai a manga kitab a kapapantagan a gii ran tharoon a skaniyan so Tawrāh
a pakaasal ago so Injil antaa ka Zabūr na di tano pharatiayaan o ba gianan dn so
linang a kitab ko pakaasal iyan sabap sa inaloy rkitano o Qur’ān ago so Sunnah o
Rasūlullāh  a giankaya a manga kitab na miapangalin ago kiaomanan ago kialbatan
ago miadadas so kalaan on ko miathay dn a masa. Pitharoo Allāh  a:

Pd ko siran oto a manga Yahudi so taw a pphangalinn iran so kitab

ko manga darpa iyan (An Nisa’ 46).
Gianan na manonompang ko kitab a Tawrāh, so pman so kitab a Injil na pitharoo
Allāh  a:

Go phoon ko siran oto a pitharo iran a skami na manga Nasrani, na kinowa Mi so

kapasadan iran (ko kipnggolalann iran ko Injil) na inibagak iran (linipatan iran) a
sagintas a pd ko nganin a piakitadman kiran, na inoyatan Ami ko lt iran so
kapriridoay ago so kakhakararangita sa taman ko alongan a Qiyamah, sa matatankd
a phanotholn kiran o Allāh so nganin a gii ran pangambarn. Hay tioronan sa kitab
sabnar a miakaoma rkano so sogo Ami a pphayag rkano sa madakl a nganin a
miaadn kano a pphagmaan iyo a pd ko kitab, ago pndapay sa madakl (al Ma’idah 14-
15).
Marayag a kiaaloya on o Allāh  sa inibagak iran so piakitadman kiran sa da iran
panagotiapa na karina nan sa madakl a miadadas sankoto a kitab ago adn a piangalin
iran on ago piangomanan iran sa di ron pd.
Antonai maana a mitotoro o kiapakaoma o Qur’ān a pmbagrn iyan so miaonaan iyan a
manga kitab, amay ka giankai a manga kitab na miangaaalin ago kiakorangan ago
kialbatan ko kiapakaoma o Qur’ān?
Aya smbag san na so Qur’ān na miakaoma sa mbagrn iyan a mataan a adn a manga
kitab o Allāh  a miaonaan iyan, sa aya mbagrn iyan na so manga kamataanan a
madadalm sankoto a manga kitab a miangaoona, sa so kiapangalin ankoto a manga
kitab na da a labot roo o Qur’ān ago di niyan tharimaan aya tharimaan iyan na so
pakaasal a bnar a katharoo o Allāh  sa amay ka payagn o manga mama o agama a
Yahudi ago so Nasrani so thito a bnar a pd o kitab a piangalin iran na mbagrn oto o
Qur’ān a katharoo Allāh . Pitharoo Allāh  a:

Tharo anka a hay tioronan sa kitab da a kaphapasodan iyo a shayi taman sa di niyo
pakanggolalann so Tawrāh ago so Injil (ko kamamataani ron) ago so nganin a
initoron rkano a phoon ko Kadnan iyo (al Ma’idah 68).
Aya maana oto na taman sa di ran lompiyon so manga kitab iran ko minioman on a
manga kabokhagan a pianarankoni iran a di ron pd.
Sabap san manga Oripn o Allāh , na miatankd sa miabagr a aya bo a kitab o Allāh  a
da mabaroba ko pakaasal iyan a da dn kalbati ago da kaomani na so Qur’ān, a
skaniyan so kitab a oman lomagaday so masa na ba dn pamagoman sa kababago, sa

35
datar o ba kagaigai i kinitoronn on, minsan pn lominimpa so nggibo a manga ragon ko
kiatoron iyan.
Pangnin tano ko Allāh  a balowin iyan so Qur’ān a pakaig o manga poso tano ago
ipkhoyakas ko manga boko tano ago khisawa ko manga awid a akal tano, skaniyan so
kitab a tihaya a sindaw a palitaan ko giikapanglm ko manga lilibotng ko kaoyagoyag,
a skaniyan so lalan a mathitho, ago tali o Allāh a mikakampt ko langit.
Manga Oripn o Allāh paniphatay kano sa mala a masabot iyo sangkanan a Qur’ān,
ka so poso a da a ba on Qur’ān na datar kon o walay a migogobar ko kiyaaloy niyan
ko sabdan o Rasūlullāh  .

ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل ذَن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

‫ب‬ َ ‫َأسَتغْف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬ ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬ ِ َ‫ف‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫اسَت ْغف ُروهُـ ِإنَّهُ ُه َو الت‬
ْ
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.


Al Khutbah 4

36
 So Bandingan ko Kaparatiayaa ko Manga
Sogo’ o Allāh
Ki: Alim, Hassanor Bin Maka Alapa
Al Murshid Al Am
Al Insan Islamic Assembly of the Philippines

ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِِ
ُ‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َمـ ُدهُ َونَ ْسـتَعينُهُ َونَ ْسـَتغْف ُرهُ َو َنعُــوذُ بِاهلل م ْن ُشـ ُرو ِر َأْن ُفسـنَا َو َسـيَِّئات َأ ْع َمالنَــا َم ْن َي ْهـد اهلل‬ َ ‫ِإ َّن ال‬
‫َأن‬ َ ‫ َوَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر‬,‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‬
َّ ‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد‬ ْ ُ‫ض َّل لَهُ َو َم ْن ي‬ِ ‫فَالَ م‬
ُ
‫صـ ْحبِ ِه‬ ِِ ِ ٍ
َ ‫صـلَّى اهللُ َعلَْيـه َو َسـلَّ َم َو َعلَى آلـه َو‬ َ ‫صـ ِّل َو َسـلِّ ْم َوبَـا ِر ْك َعلَى ُم َح َّمد‬ َ ‫ اللَّ ُه َّم‬, ُ‫ُم َح َّم ًدا َع ْب ُدهُ َو َر ُسـولُه‬
:‫َو َب ْع ُد‬ ‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِ ِه ِإلَى َي ْوِم الدِّي ِن‬
ِ ‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر‬
:‫آن الْ َك ِر ِيم‬ ِ َ ‫اعب‬ ِ
ْ َ َ َ َ َ ُ ‫اد اهلل َي ُق‬ َ َ‫َفي‬
)165 ‫الر ُس ِل (النساء‬
ُّ ‫اهلل ُح َّجةٌ َب ْع َد‬ ِ ‫ين لَِئالَّ يَ ُكو َن لِلن‬
ِ ‫َّاس َعلَى‬ ِ
َ ‫ين َو ُم ْنذ ِر‬
َ ‫ُر ُسالً ُمبَ ِّش ِر‬
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:

Fayā ibādallāhi, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:

Rusulan mubasshirīna wa mundirīna li’allā yakūna linnāsi
.alallāhi hujjatun ba’dar rusuli (an Nisa’)

Manga Oripn o Allāh, so oriyan o kiabantoga tano ko Allāh  ago so kiasalawati

tano ko Mohammad  ago so manga tonganay niyan ago so manga bolayoka iyan na
kadandan o manga Muslim, na imanto na aya pman a bandingan tano sa nkai a
Khutbah tano na so ika pat a rokon o paratiaya a skaniyan so Kaparatiayaa ko manga
Sogo o Allāh .

So kaparatiayaa ko manga Rasul ago so manga Nabi na onayan anan o paratiaya.

Pitharoo Allāh  a:

ِ ‫وب واَألسب‬ ِ ‫ وما ُأنْ ِز َل علَى ِإبر ِاه ِإ‬, ‫اهلل وما ُأنْ ِز َل علَينا‬ ِ
‫اط َو َما‬ َ ‫يل َوِإ ْس َح‬
َ ْ َ ‫اق َو َي ْع ُق َـ‬ َ ‫يم َو ْس َماع‬ َ َْ َ َ َ َْ َ َ َ ِ‫آمنَّا ب‬
َ ‫قُ ْل‬
.)84 ‫َأح ٍد ِم ْن ُه ْم َونَ ْح ُن لَهُ ُم ْس ِل ُمو َن (آل عمران‬ ِ
َ ‫يسى َوالنَّبِيُّو َن م ْن َربِِّه ْم الَ ُن َف ِّر ُق َب ْي َن‬
ِ
َ ‫وسىـ َوع‬
ِ
َ ‫ُأوت َي ُم‬
Tharo anka a piaratiaya mi so Allāh go so nganin a initoron rkami, go so nganin a
initoron ko Ibrahim, go so Ismail, go so Is’haq, go so Yaqub, go so manga wata o
ya’qub, go so nganin a inibgay ko Musa ago so Isa, go so manga nabi a phoon ko

37
Kadnan iran, sa di ami pakapmbidabidaan so oman i isa kiran, a skami na sii
rkaniyan a Allāh na mimbayorantang kami ron sa miagislam kami (Ali Imran 84).
Manga Oripn o Allāh, sa dn sa taw a sankaan iyan so manga Sogo a skaniyan na
pipikirn iyan a paparatiayaan iyan so Allāh  na skaniyan oto sii ko Allāh  na kafir, sa
di ron phakanggay a gona so paratiaya niyan. Pitharoo Allāh  a:

ٍ ‫ َو َي ُقولُو َن نُْؤ ِم ُن بَِب ْع‬, ‫اهلل َو ُر ُسلِ ِه‬

‫ض َونَ ْك ُف ُر‬ ِ ‫ وي ِري ُدو َن َأ ْن ي َف ِّرقُوا ب ْين‬, ‫اهلل ورسلِ ِه‬
َ َ ُ
ِ
ُ َ ُ ُ َ ِ‫ين يَ ْك ُف ُرو َن ب‬
ِ َّ
َ ‫ِإ َّن الذ‬
)151-150 ‫ك ُه ُم الْ َكافِ ُرو َن َح ًّقا (النساء‬ َ ‫ ُأولَِئ‬, ً‫ك َسبِيال‬َ ِ‫َّخ ُذوا َب ْي َن َذل‬
ِ ‫ وي ِري ُدو َن َأ ْن يت‬, ‫ض‬
َ ُ َ ٍ ‫بَِب ْع‬
Mataan a so siran oto a pzankaan iran so Allāh ago so manga sogo iyan, go
khabayaan iran a pakapmblagn iran so paratiaya ko Allāh ago so manga sogo iyan,
sa ptharoon iran a pharatiaya kami sa sabaad a manga sogo na zanka kami sa
sabaad, sa khabayaan iran a kapakakowa iran ko pagltan oto sa okit, na siran oto na
siran so thito a manga kafir (an Nisa 150-151).
Manga Oripn o Allāh, tanto a marayag sankanan a ayah so kiaaloya niyan sa kafir so
taw a sankaan iyan so sogo o Allāh . Pitharoo al Qurtubi a: Sabnar a biathk o Allāh 
a so kapakamblaga ko kaparatiayaa ko Allāh  ago so manga sogo iyan na kakakafiri,
miabaloy oto a kakhafir ka kagiya so Allāh  na inipaliyogat iyan ko manga oripn iyan
a kasimbaa iran on ko langowan a okit a piayag iyan sa sii minggolalan ko katharoo o
manga sogo iyan, na amay ka sankaan iran so sogo na aya dn a sianka iran na so
kipnggolalann iran ko sogoan o Allāh  ko kazimbaa on, sabap roo na aya dn a
miasanka iran na so Allāh  sa miakokom siran sa kafir. Datar oto a so kasanka sa isa
bo a Sogo na datar o palaya iyan dn sianka so kadandan o manga sogo o Allāh .
Pitharoo Allāh  a: Piakambokhag o pagtaw o Nuh so manga Sogo. Go pitharo iyan a:
Piakambokhag o pagtaw o Ad so manga Sogo. Go pitharo iyan a: Piakam-bokhag o
pagtaw o Thamud so manga sogo. Go pitharo iyan a: Piakambokhag o pagtaw o Lut
so manga sogo. Sii sankai a amanga ayat na katawan tano a oman i pagtaw na adn a
siogo on a sakataw a sogo, ogaid na so Qur’an na aya pitharo iyan na piakambokhag
iran so manga sogo kiran (madakl a manga sogo), gianan i karina sa so kasankaa ko
sakataw a sogo o Allāh  na mandn sa aya sianka na so kadandan o manga sogo o
Allāh  .

Manga Oripn o Allāh, sabnar a biantog o Allāh  so sogo sankai a ummah a

kaposan, ago biantog iyan so miamaratiaya a inonotan iran ankoto a sogo sa da iran
pakambidabidaa so oman i sogo o Allāh . Pitharoo Allāh  a:

ِ ِ‫ول بِما ُأنْ ِز َل ِإل َْي ِه ِمن ربِِّه والْمْؤ ِمنُو َن ُكلٌّ آمن ب‬
, ‫اهلل َو َمالَِئ َكتِ ِه َو ُكتُبِ ِه َو ُر ُسلِ ِه‬ ََ ُ َ َ ْ َ ‫الر ُس ُـ‬
َّ ‫آم َن‬
َ
)285 ‫َأح ٍد ِم ْن ُر ُسلِ ِه (البقرة‬
َ ‫الَ نُ َف ِّر ُق َب ْي َن‬
Piaratiaya o Rasul so nganin a initoron on a phoon ko Kadnan iyan, go so
miamaratiaya na oman i isa kiran na piaratiaya niyan so Allāh ago so manga
Malaikat iyan ago so manga kitab iyan ago so manga sogo iyan, (pitharo iran a) di

38
ami dn pakapmbidabidaan so oman i isa ko manga sogo iyan (sa palaya ami dn
pharatiayaan) (al Baqarah 285).
Go sabnar a bigan sa kapasadan o Allāh  so siran oto a da iran pakambla-blaga so
paratiaya iran ko manga sogo sa mala a balas ko alongan a Qiyamah. Pitharoo All āh 
a:

ِ َ ‫ك سو‬ ‫ِئ‬ ِ ٍ ‫ ولَم ي َف ِّرقُوا بين‬, ‫اهلل ورسلِ ِه‬

ِ ِ َّ
, ‫ور ُه ْم‬ ُ ‫ف ُيْؤ تي ِه ْم‬
َ ‫ُأج‬ ْ َ َ َ‫ ُأول‬, ‫َأحد م ْن ُه ْم‬
َ َ َْ ُ ْ َ ُ ُ َ ِ‫آمنُوا ب‬َ ‫ين‬
َ ‫َوالذ‬
)152 ‫يما (النساء‬ ِ
ً ‫ورا َرح‬
ً ‫َو َكا َن اهللُ غَ ُف‬
Go so siran oto a piaratiaya iran so Allāh ago so manga sogo iyan, sa da iran
pakambidabidaa so oman i isa kiran (ko paratiaya iran on) na siran oto so matatankd
a imbgay niyan kiran so manga balas iran, go miaadn so Allāh a Paririla a
Masalinggagawn (an Nisa’ 152).
Manga Oripn o Allāh, sabnar a piamaawing o Allāh  so manga taw a tioronan sa
kitab sabap ko kiaparatiayaa iran ko sabagi ko manga sogo na sianka iran so sabagi.
Pitharoo Allāh  a:

ِ ِ ِ ِ ِ ِ ‫ِإ‬
َ ‫ َويَ ْك ُف ُرو َن ب َما َو َر‬, ‫ نُْؤ م ُن ب َما ُأنْ ِز َل َعلَْينَا‬: ‫ قَالُوا‬, ُ‫يل ل َُه ْم آمنُوا ب َما َأْن َز َل اهلل‬
ُ‫اءه‬ َ ‫َو ذَا ق‬
)91 ‫ص ِّدقًا لِ َما َم َع ُه ْـم (البقرة‬ َ ‫ْح ُّق ُم‬
َ ‫َو ُه َو ال‬
Go igira pitharo kiran a paratiayaa niyo so nganin a initoron o Allāh, na tharoon
iran a: Pharatiayaan ami so nganin a initoron rkami, sa sasankaan iran so kitab a
makatotondog on a skaniyan so bnar (so Qur’an) a babagrn iyan so (kitab) a initoron
kiran (al Baqarah 91).
So manga Yahudi na di ran paparatiayaan so Isā go di pn so Muhammad . Na so
manga Nasrani, na di ran paparatiayaan so Muhammad .

So Mbidaan o kaparatiayaa tano ko Muahammad r ago so kaparatiayaa tano ko

manga pd a manga Sogo ago manga Nabi:

Aya kapharatiayaa tano ko manga sogo a miangaoona na so kaphangimbnara tano sa

mataana so Allāh  na tinindos iyan siran ago pinili iyan siran ago siyogo iyan siran
ko manga pagtaw iran, sa pantag sa toroan ago onot ko kabaya o Allāh . So pman so
paratiaya tano ko Muhammad , na di ron oto phakaampl, ogaid na patoray a mioman
roo so kapangimbnara tano ko langowan a pianothol iyan ago pagonotan tano so
langowan a inisogo iyan, ago phananggilaan tano so langowan a inisapar iyan, ago
pagonotan tano so agama a minioma niyan, sabap sa so Allāh  na miansok iyan
(piakada iyan) so langowan a bitikan ago kokoman o miangaoona a manga kitab ko
oriyan o kinitoronn ko Qur’an, sa paliogat ko langowan a manosiya a aya kaonotan
iran na so Qur’an sa daa salakaw ron.
Manga Oripn o Allāh, antonai mbidaan o ptharoon a Nabi ago so ptharoon a Rasul?
So katharo a Nabi na sipik ko pakaasal a Naba’ a aya maana niyan na thotol, sa aya

39
mitotoro o maana o Nabi na so taw a pphamanothol ko Allāh  ago so manga sogoan
iyan, ikadowa a maana o Nabi na sipik ko katharo a Nubuwwah a aya maana niyan an
so mipapanggaw a lopa, sabap roo na so Nabi na skaniyan so maporo i pankatan a taw
a ladiawan ago rawatn a babalowin a toos sabap ko kaporo o btad iyan, sa giankanan a
dowa a maana na palaya domadait ko katharo a Nabi.
So pman so Rasul, na skaniyan so taw a siogo sabap ko kathonaya ko isa a galbk a
mattndo, sabap roo na bithowan o Allāh  so manga mama a siyogo iyan ko
kizampayin ko wahi niyan sii ko manga taw sa Rasul (sosogoon) sa ipapaliyogat on so
kizampayin ko wahi o Allāh  ago so kazodiyota on o ininggolalan o pagtaw antaa ka
da.
Sabap sa nkanan a dowa a maana na khailay tano a so ngaran a Rasul na lankap a di so
ngaran a Nabi, sa so Nabi na mattndo so maana niyan, sa gioto i gii ran on katharoa
sa: Langowan a Rasul na Nabi, na kna o ba langowan a Nabi na Rasul.
So Kadakl o bilangan o Manga Nabi ago so manga Rasul:
Piakanggolalan o Allāh  so kabaya iyan sa kasogo iyan ko oman i pagtaw sa mama a
phamarinta on ko kabaya iyan, sa daa siyogo o Allāh  a sogo ko kalankapan a pagtaw
a rowar ko Muhammad  go piakanggolalan o Allāh  so kaontol iyan sa daa ziksaan
iyan a isa bo a pd ko kaadn inonta ko oriyan o kapakanggolalan on o tanda ko
kapakaoma on o panolon na da niyan paratiayaa. Pitahroo Allāh  a:

ِ
)15 ‫ث َر ُسوالً (اإلسراء‬ َ ‫َو َما ُكنَّا ُم َع ِّذب‬
َ ‫ين َحتَّى َن ْب َع‬
Go da Kami maadn a phaniksa sa taman sa di kami makasogo sa sogo
(al Isra’ 15).
Phoon sii na mindakl so manga Nabi ago so manga Sogo sii ko thotolan ko
kamamanosiyai sa bilangan a madakl. Pitharoo Allāh  a: Daa pd sa ummah a ba
kiapokasi sa phamarinta on a sogo (Fatir 24). Aya maana niyan na oman i pagtaw na
adn siyogo on o Allāh  a phamarinta on a zogo ko mapiya a zapar ko marata a pd sa
Nabi, sabap sa amay ka di siran kasogoan na di siran khasiksa ko kaontol o Allāh.
Manga Oripn o Allāh, pianothol rkitano o Rasūlullāh r so bilangan o manga Nabi
ago so manga Rasul, sa miakapoon ko Abu Darr a: Pitharo akn a hay Rasūlullāh r pira
i kadakl o manga Rasul? Na pitharo iyan a: Tlo gatos ago kalalawnaan so sapolo a
sagorompong a madakl. Go sii ko thotol o Abu Umamah, na pitharoo Abu Darr a
pitharo akn a hay Rasūlullāh r pira i kadakl o manga Nabi? Na pitharo iyan a:
Magatos nggibo ago dowa polo ago pat nggibo, so manga Rasul kiran na tlo gatos ago
sapolo ago lima kataw, a sagorompong a madakl (Pianothol o Ahmad ko Musnad
iyan) Go bialoy skaniyan o al Albani a hadith a sahih (mapiya).
Manga Oripn o Allāh, aya pman a kadakl o manga Rasul ago manga Nabi a miaaloy
ko Qur’an na dowa polo ago lima kataw siran, inaloy so sapolo kiran ago walo kataw
sii ko darpa a satiman sii ko Sūrah al An’ām, na miaaloy so pd kiran sii ko manga
darpa a salakaw sii ko Qur’an.

40
Giankai a bilangan a madakl o manga nabi ago so manga rasul na makapng-gonanao
sa mataan a adn a madakl kiran a di tano katawan, a inaloy anan o Qur’an sa mapayag.
Pitharoo Allāh  a:

)164 ‫ك (النساء‬
َ ‫ص ُه ْم َعلَْي‬ ِ َ ‫ورسالً قَ ْد قَصصناهم علَي‬
ْ ‫ص‬
ُ ‫َم َن ْق‬
ْ ‫ َو ُر ُسالً ل‬, ‫ك م ْن َق ْب ُل‬ ْ َ ْ ُ َْ َ َُُ
Go manga sogo’ pianothol ami siran rka sa miaona, ago manga sogo’ a da ami rka
mapanothol (so btad iran) (an Nisa’ 164).
So miabathk so ingaran iyan a nabi odi na rasul sii ko Qur’an odi na pianothol rkitano
o Rasūlullāh r na pharatiayaan tano sa tarotop, na so da kiran maaloy so ingaran iyan
ko kitab o Allāh  na pharatiayaan tano a siran na manga nabi ago rasul o Allāh  ko
katimbl iyan.
So Kissnggay o Rasūlullāh  ko langowan a Nabi odi na Rasul:

1. So Panolon o Rasūlullāh r na lankap ko langowan a manosiya ago so Jinn, sa

da dn a isa bo a manosiya inonta a siogoon so Rasūlullāh r ago patot so
kaonoti ran on.
2. Skaniyan i kaposposan o manga Sogo, sa da dn a Nabi ago daa Rasul ko
oriyan iyan.

3. So Panolon iyan na tarotop a romarankom ko langowan taman, sa so kiabaloy

niyan a kaposan o manga sogo na karina sa so panolon iyan na diankaa
tarotop a da dn a makokorang on a mlk bo a shayi. Go inankosan o Allāh  a
ziapn iyan so kitab a Qur’an a minitalingoma o Rasūlullāh r ko manga
manosiya.
Manga Oripn o Allāh antonaa i galbk o manga Rasul?
Aya manga galbk iran na katii:
1. So khizampayin iran ko wahi sogoan o Allāh  ko manga kaadn iyan, sa so
manga Rasul na siran i manga ambassador o Allāh  ko manga oripn iyan ago
siran i maawid ko sogoan iyan ago so lalangan iyan, sa so galbk a
kapanampay na mapitl a romasay a mangingindaw sa kawaraw a matgas ago
maprs. Sa aya okit o kapanampay na so kambatiyaa ago so kapagosaya ko
manga sogoan o Allāh  ago so lalangan iyan ko manga manosiya. Samanan
na so kapanampay na pnggolalan sa katharo ago galbk a koat a khailay o
manga taw a sosogoan ko Rasul.
2. So Kiphanolonn ko Allāh  ko kabaloy niyan a skaniyan bo’ i zimbaan o
manosiya sa da dn a zimbaan iran a salakaw ron. Pitharoo Allāh  a: Go
sabnar a somiyogo kami sa oman i pagtaw sa sogo (sa pitharo iran a) simbaa
niyo so Allāh ago pakawatani niyo so Tagut (langowan a sinimba a salakaw
ko Allāh) (an Nahl 34). Katawan tano so kiaromasay o manga Rasul ko

41
 kinipanolonn iran ko Allāh  sii ko pagtaw iran a aya kaposan iyan na so
Muhammad  sa taman sa inibowang skaniyan o pagtaw niyan sa miakatkas sa
Makkah sa miakapagingd sa Madinah sabap ko panolon iyan ko Allāh .

3. Pnggalbkn o Rasul so kaompiyai ko manga ginawa ago so kasoti niyan, sa

malompiyo ko kadadag sa makatogalin ko sindaw o toroan, mada ko
kakakapiri sa makatogalin ko paratiaya ko Allāh .

4. Phakatanorn o Rasul ago phakathiton iyan so pamikiran a makasisilay ago so

paratiaya a madadadag, sa mapakabantak iyan ko toroan, sa makdg iyan so
lalan a mathito.
5. Phakatindgn iyan ko manga taw so tanda, sa mapokas kiran so langowan a
daawa sa ino siran da matoro ka kagiya daa miangndao kiran sa miadadag
siran. Gioto i sabap a somiogo so Allāh  sa sogo ago tomioron sa kitab a
toroan ko manga manosiya, sa da dn a daawa iran ko alongan a Qiyamah o
ino siran da matoro ko oriyan o Rasul ago so kitab iyan. Pitharoo All āh  a:
(somiyogo) sa manga sogo a pphamanothol ko manga balas o Allāh ago
pphangangalk ko manga siksa iyan ka an di khaadni so manga taw sa daawa
sii ko Allāh ko oriyan o manga sogo (an Nisa’ 165). Opama o da sogo so
Allāh sa sogo na ptharoon o manga taw ko alongan a Qiyamah a yā Allāh da
ami ska masimba ka di ami ska katawan ago daa miakalalang rkami a sogo
oka.
6. So Kaphagolowani ko pagtaw, sa makaadn siran sa lompokan a isa ka
phagingd a aya tuhan iran na so Allāh , ago ptharagombalayin iran so lopa
(doniya) ko ikhasoat o Allāh . Giyanan so kapakatindg o parinta iran a
kaiislami, sa phakalankapn iran so panolon a Islam, ago plindngn iran a
ginawa iran ko ridoay a phakapoon sa liyo ago so matatago on sa sold ka an
pamondas so kabaya o Allāh  ko liawaw o lopa iyan.

So Manga Okit a Kapkhatokawi o Rasul ko Sogoan o Allāh  :

Aya okit a kapkhatokawi o Rasul ko sogoan o Allāh  na giinggolalan sa Wahi, aya

ptharoon a Wahi na so kapakatokaw sa nggolalan sa masoln a magaan, apiya antonaa i
okit iyan, adn oto a giinggolalan sa ilaham (poyapoy), adn pman a giinggolalan sa
misosorat odi na insarat odi na kasogo. Pitharoo Allāh  a: Go da maadn a ba rk a
sakataw a manosiya o ba mbitiyarain skaniyan o Allāh inonta o nggolalan sa wahi,
odi na sii sa talikhodan a rnding, odi na somogo sa sogo (malaikat) na iwahi niyan sa
idin iyan so nganin a khabayaan iyan ka mataan a skaniyan na Maporo a
Maongangn (as Shura 51).
So Manga Sipat o manga Rasul:
1. So Kamamanosiyai: Piakanggolalan o Allāh  so kabaya iyan sa aya pinili
iyan a sogo’ iyan na manosiya a pd ko manga taw a siogoan on. Pitharoo
Allāh  a: Tharo anka a sakn na manosiya a datar iyo (al Kahf 110). Sabap

42
 san na so Rasul na manosiya a datar dn o salakaw ron a so pangindaw niyan a
rahasiyan ago barandiya na datar o pangindaw iran. So manga pananakoto na
aya kabaya iran a sogoon o Allāh  sii kiran na malaikat a kna o ba manosiya,
na da kiran oto tarimaa o Allāh .
2. So Katatarotop o waraan iyan: Kalalayaman a so manosiya na mbidabida i
waraan ago paparangayan ago dadabiatan ago so kapasang ago so bontal, na
so Rasul a tinindos o Allāh a sogo’ iyan, na tarotop ago dianka ko langowan a
waraan o manosiya sa daa makokorang on, sa skaniyan na soti i kaphoso ago
mapiya i parangay ago malantas i kapamimikiran ago malambt i kandirogod.
3. So Kapasang ago so kabagr o gaga niyan: Bigan skaniyan sa kabagr a
pamikiran ago kapasang a malathos ago dila a matompis ko katharo ago kaprs
a mabagr, sa daa ikhalk iyan a kaadn a rowar ko Allāh  ko kapnggalbka
niyan ko isosogo on.

Manga Oripn o Allāh, kiatokawan tano a so manga Rasul na adn a kibibida iran ko
kalilid a manosiya, a skaniyan so kapthoroni kiran o Wahi o Allāh , ago so kababaloy
ran a Ma’sūm mapipindiyara siran ko kanggolawla sa manga dosa, sabap ko kaaawidi
ran ko panolon, ago so katharimaa kiran o manga taw a pndolonn iran, sa di siran
phakalipat ko langowan a katao a inibgay kiran o Allāh , ago daa phagmaan iran a
shayi a pd ko inisogo kiran sa palaya iran dn izampay ko pagtaw iran.
Manga Oripn o Allāh, giankaya a manga Rasul ago manga Nabi na bigan siran o
Allāh  sa Mu’jizah, aya ptharoon a Mu’jizah na langowan a shayi (nganin) a
khakowaan iyan sa bagr so taw sa kasayani niyan on odi na oba niyan marn so bagr
iyan, a so giikanggolalan o mujizah na pkhasopak iyan so atoran a kalalayaman ko
doniya a so kapakathotompok o sabap ago so misasabap on (Cause & Effect) Na so
Mu’jizah na giinggolalan sa sopak roo a pkhitana sa daa sabap iyan, a daa ba on gaga
o manosiya, ka pd oto ko galbk o Allāh  a mamantk.
So manga Rasul na adn a manga Mu’jizah iran a inibgay kiran o Allāh , a aya
kadaklan on na mu’jizah a barandiya a maggdam, a aya phakaparatiayaan on na so
manga taw a makasasandng on sankoto a kinitana iyan, a datar o mu’jizah o Musa ko
giikambaloy o tonkat iyan a nipay ago so salakaw ron, go so mu’jizah o Isā a
phkhabaloy niyan so lipaw a inmbaalan a papanok a thito dn a papanok a phlayog
amay ka iyopn iyan. Ogaid na so Muhammad  na aya mala a Mu’jizah a inibgay ron
o Allāh  na so Qur’an a skaniyan na katharoo Allāh  a midadakat a oombawan iyan
so langowan a katharo, a skaniyan i pondiyong o katao ago pamikiran a di dn
khasankay o akal o manosiya oba niyan marpng na aya pn o ba niyan kalampasi.
Manga Oripn o Allāh, gianan i kiatimoan sankai a bandingan tano ko kaparatiayaa
ko manga sogo Allāh  sa imanto a alongan na mianinggaposan so masa o manga
Nabi ago so manga Rasul, sa so kiawafat o Rasūlullāh r na mianinggaposan so wahi o
Allāh  ago so khoyaptaan o langit ago so lopa, sa aya mibabagak na so Qur’an ago so
Sunnah o Rasūlullāh r na so kaphagosaya on ko manga taw na miangombalikan ko
manga Ulama a siran i miangwaris ko galbk o manga Nabi, ko kapndolona ko manga
taw ago so kapthoroa kiran ko lalan o Allāh  a mathito.

43
Sabap san na sa dn sa taw a khabaya mangnal ko btad o agama na maphanontot iyan
ko manga Ulama sa ron iyan maphaganad sa di skaniyan makaphanarankoni sa
panarima iyan a phoon sa ginawa niyan, aya dn a patot on na phakaiza ko matao ka
gioto i di niyan kakhadadag ko kaoyagoyag iyan.
ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل ذَن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬
‫ب‬ َ ‫َأسَتغْف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬ ِ َ‫ف‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫اسَت ْغف ُروهُ ِإنَّهُ ُه َو الت‬
ْ
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.


Al Khutbah 5
So Bandingan ko Kaparatiayaa ko Alongan a Maori
Ki: Alim, Hassanor M. Alapa
Al Murshid Al Am
Al Insan Islamic Assembly of the Philippines

ِِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِِ
ُ‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َم ُدهُ َونَ ْستَعينُهُ َونَ ْسَتغْف ُرهُـ َو َنعُوذُ بِاهلل م ْن ُشـ ُرو ِر َأْن ُفسـنَا َو َسـيَِّئات َأ ْع َمالنَــا َم ْن َي ْـهـده اهلل‬ َ ‫ِإ َّن ال‬
‫َأن‬ َ ‫ َوَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر‬,‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‬
َّ ‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد‬ ْ ُ‫ض َّل لَهُ َو َم ْن ي‬ِ ‫فَالَ م‬
ُ
‫صـ ْحبِ ِه‬ ِِ ِ ٍ
َ ‫صلَّى اهللُ َعلَْيــه َو َسـلَّ َم َو َعلَى آلــه َو‬ َ ‫ص ِّل َو َسلِّ ْم َوبَا ِر ْك َعلَى ُم َح َّمد‬ َ َ‫ اللَّ ُه َّم ف‬, ُ‫ُم َح َّم ًدا َع ْب ُدهُ َو َر ُسولُه‬
:‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِ ِه ِإلَى َي ْوِم الدِّي ِن َو َب ْع ُد‬
ِ ‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر‬
:‫آن الْ َك ِر ِيم‬ ِ
ِ َ ‫اعب‬
ْ َ َ َ َ َ ُ ‫اد اهلل َي ُق‬ َ َ‫َفي‬
, ‫ْح ُّق‬ ُ ِ‫ َفَت َعالَى اهللُ ال َْمل‬, ‫َأفَ َح ِس ْبتُ ْم َأنَّ َما َخلَ ْقنَا ُك ْم َعبَثًا َوَأنَّ ُك ْم ِإل َْينَا الَ ُت ْر َجعُو َن‬
َ ‫ك ال‬
)116-115 ‫ش الْ َك ِر ِيم (المؤمنون‬ ِ ‫ب ال َْع ْر‬ ُّ ‫الَ ِإلَهَ ِإالَّ ُه َو َر‬
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:

Fayā ibādallāhi, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:

44
 Afahasibtum annamā khalaqnākum abasaw wa annakum ilaynā lā turja’ūn,
fataālallāhul malikul haqqu, lā ilāha illā huwa rabbul arshil karīm
(al Mu’minun 115-116).
Manga Oripn o Allāh, so oriyan o bantog ko Allāh  ago so salawat ko Nabi tano a
Muhammad r na aya bandingan tano imanto na so ika lima pankat ko manga rokon o
Iman a skaniyan so kaparatiayaa ko alongan a maori, a giai i isa a mala so btad iyan
ko kiazabandinga on o Qur’an ko kiapakaoma niyan.

So Kaparatiayaa ko alongan a maori na onayan a pakaasal ago sagintas a mala sii ko

paratiaya (aqidah) ago skaniyan i tomadng a paganay a makatotondog ko kaparatiayaa
ko Allāh  sabap sa so kaparatiayaa ko Allāh  na khamataanan iyan so kaknala ko
poonan a paganay a so ron miakambowat so kaaadn a lankap ko doniya, na so
kaparatiayaa ko alongan a maori na khamataanan iyan so kaknala ko khabolosan a so
ron phaninggaposan ankai a kibabatog ko kalangolangon iyan.
Na sii ko along o kaknala ko poonan a pakaasal ago so kaposan a khabolosan na
khibgay niyan ko manosiya a katamani niyan ko antap iyan, ago khitolad iyan so
bantak iyan, sa phakakowa sa manga okit a kakisampay niyan sankoto antap iyan sa
kaparoliya niyan ko bantak iyan a mattndo.
Na anda dn i kadadasa o manosiya sankai a knal na mataan a so kaoyagoyag iyan na
matatankd a khatatap a kaoyagoyag a daa antap iyan ago daa bantak iyan a mattndo.
Sii sankanan na maphakada o manosiya so kaporo o niawa niyan, ago so manga
kalbihan iyan a maporo, sa makaphagintaw sa datar o giikapagintaw o binatang, a aya
phapalatiko on na so baya a ginawa niyan a waraan, a gianan so kapkhidozo o niawa a
phakaantiyor ko mnang o manosiya.
Manga Oripn o Allāh, so Qur’an na miakaoma sa pphakitanodan iyan ko manosiya a
mataan a so Allāh  na da niyan adna so manosiya sa ba daa bali niyan ago daa antap
iyan, ka makasosopak anan ko kababaloy o Allāh  a Miangadn a Maongangn.

Manga Oripn o Allāh, mataan a so Allāh  na da niyan adna so manosiya a so dn so

lima niyan, ago iniiyop iyan on so niyawa niyan ago piakalbi niyan ko langowan a
kaadn iyan ago inipananding iyan on so langowan a kaadn iyan ago bialoy niyan a
pakaptharagombalayin iyan ko doniya iyan inonta bo a sabap sa adn a antap iyan on
ago adn a hikmah niyan on a maporo. Pitharoo Allāh  a:

, ‫ْح ُّق‬ ُ ِ‫ َفَت َعالَى اهللُ ال َْمل‬, ‫َأفَ َح ِس ْبتُ ْم َأنَّ َما َخلَ ْقنَا ُك ْم َعبَثًا َوَأنَّ ُك ْم ِإل َْينَا الَ ُت ْر َجعُو َن‬
َ ‫ك ال‬
)116-115 ‫ش الْ َك ِر ِيم (المؤمنون‬ ِ ‫ب ال َْع ْر‬ ُّ ‫الَ ِإلَهَ ِإالَّ ُه َو َر‬
Ba niyo initong (inantap) sa inadn ami skano sa daa bali niyan, ago mataan a skano
na di kano rkami phakandod, Maporo so Allāh a dato a Bnar, daa tuhan a rowar rka
niyan a Kadnan o Arsh a Sasakawn (al Mu’minun 115-116).

45
Manga Oripn o Allāh, kna o ba giankai a kaoyagoyag a pphagintaw tano ron na ba
aya kaposan o lalakaw tano, go kan o ba skaniyan i sndadan o kapphalalagoy o
kaoyagoyag o manosiya, ogaid na adn a kaoyagoyag a salakaw a matatago ko
talikhodan ankai a kaoyagoyag a katatagoan rkitano, a giankoto a kaoyagoyag na
phakandodn on o Allāh  so kamamanosiyai langon sa da dn a khibagak on a sakataw
bo a manosiya, ago daa khalipatan on a di ron mapzagipa. Pitharoo Allāh  a:

, ‫َّه ْم َعدًّا‬
ُ ‫اه ْم َو َعد‬
ُ‫ص‬ َ ‫َأح‬ َّ ‫ض ِإالَّ آتِي‬
ْ ‫ لََق ْد‬, ‫الر ْح َم ِن َع ْب َدا‬ ِ ‫اَألر‬ ِ
ْ ‫الس َم َاوات َو‬ َّ ‫ِإ ْن ُك ُّل َم ْن فِي‬
)95-93 ‫َو ُكلُّ ُه ْم آتِ ِيه َي ْو َم ال ِْقيَ َام ِة َف ْر ًدا (مريم‬
Da so kalangowan a adn a akal iyan a matatago ko manga langit ago so lopa inonta
a phakatalingoma ko Allāh a Makalimoon a skaniyan na oripn, sabnar a inisip siran
ago binilang siran o Allāh, ago langon siran na phakaoma siran on ko alongan a
Qiyamah a zasakataw siran (Maryam 93-95).
Manga Oripn o Allāh, giankanan a ayah na tiankd iyan a langowan a kaadn na oripn
o Allāh  a inadn iyan siran a zasatiman odi na zasakataw, na phakakasoy siran ko
Allāh  a zasakataw siran a da dn a ba iran pd.

Manga Oripn o Allāh, so kaparatiayaa ko alongan a maori na gianan i kapmblagan o

dowa lalan a phagokitan o manosiya ko kibabatog iyan ko doniya, so taw a piaratiaya
niyan a adn a ingd a khandodan iyan ago adn a isipan on a pagisipn on so langowan a
sakro kabintng o kaoyagoyag iyan ko doniya, na phagiasaan iyan a ginawa niyan
sankanan a gawii, sa khaknal iyan a mataan aso doniya na matag lalan ago pkhtasn o
manosiya a so kasasagad iyan on na phakasagad on sa manga tpng ago manga tiyoba,
na skaniyan oto na giimanizakay sa pantag sa kisampay niyan ko kaoyagoyag a lbi a
mapiya, sa apiya pn adn a pkhaparoli niyan a manga shayi a pd ko pkhababayaan ko
doniya, ogaid na aya mala a bantak iyan na so kisampay niyan ko alongan a maori.
Pitharoo Allāh  a:

ِ ‫ب وال ِْفض‬ ِ َ‫ والْ َقن‬, ‫ات ِمن النِّس ِاء والْبنِين‬

َّ ‫اطي ِر ال ُْم َق ْنطََر ِة ِم َن‬ ِ ‫الش َهو‬ ِ ‫ُزيِّ َن لِلن‬
‫َّة َوالْ َخ ْي ِل‬ َ ِ ‫الذ َه‬ َ َ َ َ َ َ َ َّ ‫ب‬ ُّ ‫َّاس ُح‬
‫ قُ ْل َأُؤ َنبُِّئ ُك ْم بِ َخ ْي ٍر‬, ‫آب‬ِ ‫ َواهللُ ِع ْن َدهُ ُح ْس ُن ال َْم‬, ‫الد ْنيَا‬ ُّ ‫ْحيَ ِاة‬ َ ِ‫ َذل‬, ‫ث‬
َ ‫ك َمتَاعُ ال‬
ِ ‫الْمس َّوم ِة واَألْنع ِام والْحر‬
َْ َ َ َ َ َ ُ
ِ ‫َّات تَج ِري ِمن تَحتِها اَألْنهار َخالِ ِد‬ ِ ِِ ِ ِ
‫ض َوا ٌن‬ ْ ‫َّرةٌ َو ِر‬ َ ‫اج ُمطَه‬ ٌ ‫ين ف َيها َوَأ ْز َو‬
َ َُ َْ ْ َ ‫م ْن ذَل ُك ْم للَّذ‬
ْ ٌ ‫ين َّات َق ْوا ع ْن َد َربِِّه ْم َجن‬
.)15-14 ‫ص ٌير بِال ِْعبَ ِاد (آل عمران‬ ِ ِ
ِ ‫اهلل واهلل ب‬
َ ُ َ ‫م َن‬
Pipharasan ko manga taw so kapkhababayai ko manga karoma ago so manga wata
(moriataw) ago so kakawasaan a pd sa bolawan ago pirak, ago so manga koda a
kithatalonn ago so manga ayam ago so manga pangomaan (asinda) gioto na kasawit
ko kaoyagoyag ko doniya, na so Allāh na ron matatago so mapiya a khandodan,
Tharo anka a ba ko skano phanotholi sa mapiya a di gioto a bagian o siran oto a
miamananggila siran sii ko Kadnan iran, a manga kasorgaan a pphamanoga ko
kababaan iyan so manga lawas a ig a tatap siran on, ago adn a (rk) iran a manga
karoma a manga soti ago (adn) a rk iran a kasosoat a phoon ko Allāh, ka so Allāh na
titikayan iyan so manga oripn iyan (Ali Imran 14-15).

46
So pman so manga taw a di ran paparatiayaan so alongan a maori, na sabnar a kinowa
iran so doniya a aya iran tampata, ago initong iran sa gioto dn i kaposan o lalakaw
iran, a aya iran dn naraka ago aya iran dn sorga, sa di dn oto khalampasan o manga
kailay ran, sa daa a awid a akal iran a rowar ko kapphanimoa ko kakayaan on ago so
manga tamok on. Pitharoo Allāh a:

ْ ‫ َو َما ُي ْهلِ ُكنَا ِإالَّ الد‬, ‫وت َونَ ْحيَا‬

, ‫َّه ُر‬ ُّ ‫َوقَالُوا َما ِه َي ِإالَّ َحيَا ُتنَا‬
ُ ‫الد ْنيَا نَ ُم‬
.)24 ‫ك ِم ْن ِعل ٍْم (الجاثية‬ َ ِ‫َو َما ل َُه ْم بِ َذل‬
Go pitharo iran a daa kaoyagoyag a rowar ko kaoyagoyag tano sangkai a doniya a
phatay tano ago khaoyag tano, ago daa phakapatay rkitano a rowar ko kapthingr o
masa, go daa rk iran roo a pd sa katao (al Jathiyah 24).

Opama ka siran oto a manga taw na pindirogod iran so kiarombaan o manga apo iran
na disomala a katokawan iran a mataan a so doniya na pphaning-gaposan ko
kakhadadas, sa daa khatatap a khalamba a rowar ko Allāh, sa lalayon dn phagalowin o
Umar Ibn al Khattab ankayaa tobathobad a Arab a:

Da dn a shayi a pkhailay nka i ba kathatap so kalangas iyan

Aya bo a khalamba na so Allāh, na khadadas so tamok ago so wata
Da makanggay a gona ko Hurmuz so manga pondowa iyan
Na mianamar so Ad sa katatap ko doniya na da siran malalayon
Di pn so Sulayman a phagawidan o ndo’
Na rapg o manosiya ago so langowan o Jinn
Anda so manga dato a mimbkn ko pankatan
A so pidoro o doniya na tanan on pphananding
Kaoto so Paridi a kapphamakaigan o langowa baratapa
A di dn dowa so thotol na kaphanalanan tano.

Manga Oripn o Allāh, iniropa o bayok a so langowan taman na palaya dn khadadas

sa so bo so Allāh  i khatatap a phangwaris ko manga kaadn. Daa Nabi a marani ko
Allāh , Daa dato a mala i pankatan, daa wali a barasimba, daa malawanda i lalag
inonta a palaya siran dn zakabn ankayaa lopa.
Mataan a so manosiya na adn a mala a galbk iyan ago romasay niyan ko kiaadna on
sankai a lopa a skaniyan so kabaloy niyan a phangondato on sa ptharagombalayin iyan
so doniya sa ayon ko kabaya o Allāh  , sa makatindg so doniya langon a pzimbaan
iyan so Allāh sa tarotop a simba, maadn so pizakatawan, so sagorompong, so parinta
ago so kadandan o doniya a palaya dn somimba ko Kadnan o manga kaadn a so Allāh
a Rabbul alamin, gianan i pamotosan o galbk o manosiya ko kiaadna on, na sii ko
kapakandod iyan ko Allāh I na ipagiza on o Allāh I so kianggalbk iyan, sa ron
phanagombalaya so kambalasi ron ago so kaziksaa on.
Na so kanggalbk o manosiya sa salakaw roo ago so kasilay niyan sankoto a antap na
kapanoraak ago kadadag a mapayag. Pitharoo Allāh I a:

47
‫ فَ َج َع َل‬, ‫ ثُ َّم َكا َن َعلَ َقةًـ فَ َخلَ َق فَ َس َّوى‬, ‫َم يَ ُك ْن نُطَْفةً ِم ْن َمنِ ٍّي يُ ْمنَى‬
ْ ‫ َأل‬, ‫ب اِإل نْ َسا ُن َأ ْن ُي ْت َر َك ُس ًدى‬
ُ ‫َأيَ ْح َس‬
.)40-36 ‫ك بَِق ِاد ٍر َعلَى َأ ْن يُ ْح َي ال َْم ْوتَى (القيامة‬ َ ِ‫س ذَل‬ َّ َّ ُ‫ِم ْنه‬
َ ‫ َأل َْي‬, ‫الز ْو َج ْي ِن الذ َك َر َواُألْنثَى‬
Ba iitonga o manosiya a imbagak skaniyan a daa bali niyan (sa di dn pagisipn) ba
skaniyan da mabaloy a sathak a ig a phoon sa mani a pkipntos. Oriyan iyan na
miaadn a sagamak a rogo a misasambir ko kandangan o ina, na inadn skaniyan o
Allāh sa piakambatang iyan a manosiya, na miadn on sa ngganapa a mama ago
babay, na ba di gioto na khagaga niyan a kaoyaga niyan ko miamatay (al Qiyamah
36-40).
So Sabot ko Alongan a Maori:
Phanagipoon so alongan a maori ko kagba ankai a doniya tano, sa phatay so langowan
a madadalm on a pd sa oyagoyag, sa pmbaropa so lopa ago so langit sa salakaw a
lgawan. Oriyan iyan na phakatindgn o Allāh I so alongan a Maori sa pagoyagn iyan
so manga manosiya langon, sa phakandod siran ko kaoyagoyag pharoman.
Oriyan oto na pagisipn siran o Allāh I sa kazakataw sii ko pinggalbk iyan ko lopa a pd
sa mapiya ago marata, na sa taw a mataban o mapiya niyan so marata iyan na isold
skaniyan o Allāh I ko sorga sabap ko limo iyan. Na sa pman sa taw a mataban o
marata iyan so mapiya niyan na pozangn o Allāh I ko apoy o naraka sabap ko kaontol
iyan.
Manga Oripn o Allāh, opama o zalkata tano so pandangan o Qur’an na matoon tano
a tanto a madakl a kiazabandinga niyan ko btad o alongan a maori, ago tanto a madakl
so kiapamgay niyan sa manga tanda ago karina ko kabbnar ankanan a btad.
So alongan a maori na madakl a inibtho ron o Qur’an a manga ingaran a oman i
satiman on na makatotoro sa maana a pd ko ropaan ankoto a gawii. Bithowan
skaniyan sa gawii a kakhaoyag (yawmul ba’th) sabap sa kagiya gianan so kotika a
khaoyag on so langowan a manosiya ko oriyan o kiapamatay ran, Bithowan sa
alongan a kaphakatindg (yawmul qiyamah) ka kagiya so langowan o manosiya na
phakatindg siran ko manga kobor iran a datar siran o totorogn a miakanaw siran.
Bithowan sakaniyan sa kotika a bankit (yawmus sa’ah) kakagiya pankaw so
kaphakaoma niyan a khitalmba ko manosiya sa pankaw. Bithowan sa gawii a kaposan
(yawmul akhirah) ka kagiya da dn a kapatay ko oriyan iyan ago daa phakatondog on a
kaoyagoyag pharoman, bithowan sa gawii a kaphamalas (yawmud din) ka kagiya
palaya dn mbalasan so manosiya sa masa oto ko mapiya ago marata a pinggalbk iyan
ko doniya. Bithowan sa gawii a kapagisip (yawmul hisab) ka kagiya pagisipn so
langowan a galbk o manosiya sa izomariya kiran so manga galbk iran, bithowan sa
gawii a kapakataban (yawmul fat’h) ka kagiya phakadaag roo so miaratiaya na
phakadapanas roo so manga kafir, bithowan sa gawii a kambaratmowa (yawmut
talaq) ka kagiya makapthototoona roo so oman i isa sa zkatan o sialimbotan so
somialimbot on, bithowan sa gawii a kaplimod (yawmul jam’) ka kagiya palaya dn
katimo so manosiya ipoon ko Adam na taman ko kaposan a manosiya ko
kaphakatindg o bankit, bithowan sa gawii a kaplapisa, ka kagiya adn a khalapis roo a

48
manosiya na adn pman a phakalaba on (yawmut tagabun) bithowan sa gawii a katatap
(yawmul khulud) ka kagiya gawii oto a so phakasorga na khatatap san ko sorga sa
dayon sa dayon, sa datar oto mambo so phakanaraka, bithowan sa gawii a kaliyo
(yawmul khuruj) ka kagiya phamakaliyo so manosiya ko manga koba iran sa datar
siran o manga tarapan a mikakayambr, bithowan sa gawii a kapthatawaga (yawmut
tanad) ka kagiya khoriskn dn o oman isa so pd iyan so loks ko wata iyan so wata ko
loks iyan sa kalk ko siksa o Allāh I, bithowan sa gawii a marani (yawmul azifah) ka
kagiya so kakhitana iyan na datar o sasalongan so manosiya ko kiasagad iyan ko
doniya, bithowan sa gawii a pankaw (yawmut tammah) ka kagiya thalmbaan iyan so
manosiya ko masa a kalilipat iyan, bithowan sa gawii a masopiit i sowara (yawmus
sakkhah) ka kagiya khitkaw a bto a masopiit i dalndg ko tangila, bithowan sa
Phanankd (al haqqah) ka kagiya thankdn iyan so langowan a piakambokhag o
manosiya a manonompang on, bithowan sa Mangolambo (al Gashiyyah) ka kagiya
kholambowan iyan so manosiya sa piamakalklk a btad, bithowan sa Phakatana a
pankaw (al waqi’ah) ka kagiya phakaoma sa ba dn khaolog sa pankaw.
Manga Oripn o Allāh, anda i masa ankai a alongan a Qiyamah?
So Allāh I a Kadnan o manga kaadn na pd sa ongangn iyan a piagma iyan so kotika
ankanan a gawii sa da dn a ba niyan on piakasarzb, sa daa Nabi ago da pn a malaikat i
ba iran katawi so masa niyan. Pitharo iyan a:

.)34 ‫اَألر َح ِام ( لقمان‬ ِ َ ‫اع ِة َو ُيَن ِّز ُل الْغَْي‬ ِ ِ ‫ِإ‬

ْ ‫ث َو َي ْعلَ ُم َما في‬ َ ‫الس‬ ُ ‫َّن اهللَ ع ْن َدهُ عل‬
َّ ‫ْم‬
Mataan a so Allāh na matatago on so katawi ko kotika o bankit, go pphakatoronn
iyan so oran, ago katawan iyan so nganin a madadalm ko manga kandangan o
(babay) (Luqman 34).
Miaadn so manga taw a iphagiza iran ko Rasūlullāh  so makapantag on, ago tanto
iran i ittgl so kiphagizaan iran on, na inisogoon o Allāh I so kasmbaga niyan kiran sa
nggolalan ko katharo iyan a piakatoron iyan a:

‫ت ِفي‬ْ َ‫ َث ُقل‬, ‫ْم َها ِع ْن َد َربِّي الَ يُ َجلِّ َيها لَِوقْتِ َها ِإالَّ ُه َو‬ ِ
ُ ‫ قُ ْل ِإنَّ َما عل‬, ‫اها‬َ ‫اع ِة َأيَّا َن ُم ْر َس‬ َّ ‫ك َع ِن‬
َ ‫الس‬ َ َ‫يَ ْسَألُون‬
ِ ِ ‫ قُل ِإنَّما ِعل‬, ‫ك ح ِف ٌّي َع ْن َها‬
ِ ‫اهلل ول‬ َ َ‫ يَ ْسَألُون‬, ً‫ الَ تَْأتِي ُك ْم ِإالَّ َبغْتَة‬, ‫ض‬ ِ َّ
‫َك َّن‬ َ ‫ْم َها ع ْن َد‬ ُ َ ْ َ َ َّ‫ك َكَأن‬ ِ ‫اَألر‬
ْ ‫الس َم َوات َو‬
.)187 ‫َّاس الَ َي ْعلَ ُمو َن (األعراف‬ ِ ‫َأ ْك َث َر الن‬
Ipagiza iran rka so makapantag ko bankit o andai kaphakaoma niyan, na tharo anka
a so katawi ron na sii ko Kadnan ko, a daa phayag ko masa niyan a rowar rkaniyan,
a minipnd ko manga langit ago so lopa (so katokawi ron) a di rkano phakaoma inonta
a pankaw, iphagiza iran rka a datar o ba nka katawi, na tharo anka a mataan a so
katawi ron na sii ko Allāh, ogaid na so kadaklan ko manga taw na daa katawan iran
(al A’raf 187).
Sii sankanan a ayah, na inaloy niyan a daa matao ko kotika a kakhitana o bankit a
rowar ko Allāh I, ogaid na so Allāh I na piakitokawan iyan rkitano so manga papata
ago toos ko kaphakarani niyan ka an makapagiyasa so manosiya sa nkanan a gawii.

49
Manga Oripn o Allāh, so kapharatiayaa tano ko alongan a maori, na aya onayan iyan
a pharatiayaan tano ron na so Sorga ago so Naraka, sa so langowan a mapnggolawla
roo a pd sa kakhaoyag (al Ba’th) so kaphlimod (al Hashr) so kathimbanga ko manga
amal (al Mizan) ago so kakhakowaa ko panoratan iyan (al kitab) so kathitay ko lantay
(as Sirat) na maipos oto na aya bo a khaposan on na so kaphakasold ko sorga odi na
so kakhaolog ko naraka, sabap san na pharatiayaan tano so langowan a btad a
mitotompok on ago so langowan a khaolawla roo, pharatiayaan tano so Sorga a
mataan a bnar, go so langowan a madadalm on a manga pipiya a balas a khakowa o
taw a miangongonotan ko Allāh I go pharatiayaan tano a so naraka na mataan a bnar
go so langowan a madadalm on a phizoson a siksa a khisogat ko taw a siopak iyan so
kabaya o Allāh I sii sankai a doniya, pharatiayaan tano so kapagisipa ko oman i
manosiya, go pharatiayaan tano so kaphlimod o langowan a kaadn, pharatiayaan tano
so kakhdg tano ko titay, go pharatiayaan tano so kathimbanga ko manga amal.
pharatiayaan tano a so phamakasold ko sorga na tatap siran on sa dayon sa dayon, sa
sakamaoto so phamakasold ko naraka a manga kafir a dayon sa dayon siran on, so
pman so Muslim a phakanaraka na phakaliyo ron ko oriyan o kaipos o masa a
kaziksaa on sa phakasold ko sorga sa limo o Allāh I.

Manga Oripn o Allāh, so maori a alongan na gioto i darpa a ron tano maphragon so
mianggalbk tano sankai a doniya, sabap san na di tano mapakapmblag so btad o
doniya ago so maori a alongan, ka daa a maori a alongan o daa doniya, sa di bnar so
katharo a aya bo a rk o Mu’min na so maori a alongan na daa kipantag iyan ko doniya,
aya mataan a bnar na inisogo rkitano o Allāh I a kaphlobaa tano sankanan a dowa a
ingd ka di anan makapmblag ko kaoyagoyag o manosiya, khowaan tano so doniya sa
pagosarn tano a lantay a khiripag tano ko maori a alongan, khowaan tano so kakayaan
ko doniya sa pagosarn tano a koda ko kisampay tano ko alongan a maori, mbalowin
tano so doniya a babasoka sa manga pipiya a amal na roo tano phragona so balas iyan
sa alongan a maori, so doniya na darpa a pnggalbkan o muslim ko manga simba
niyan, na so maori a alongan na darpa a ndkhaan o mu’min sa khowaan iyan roo so
balas o galbk iyan ko doniya. So doniya na ingd a kaprasarasay ago ipnggolalan on so
paliogat, na so akhirah na ingd a ron dkha so manosiya sa khowaan iyan on so balas o
kiapromasay niyan ko doniya, sa daa paliogat ko alongan a maori, ka so kanggalbka
ko paliogat na sii oto ko doniya. Pitharoo Allāh I a:

َ ‫َأح َس َن اهللُ ِإل َْي‬ ِ ‫ و‬, ‫الد ْنيا‬ ِ َ ‫صيب‬ ِ ِ ِ

,‫ك‬ ْ َ َ ُّ ‫ك م َن‬
ْ ‫َأحس ْن َك َما‬ َ َ‫س ن‬ َ ‫َّار اآلخ َر َة َوالَ َت ْن‬
َ ‫اك اهللُ الد‬ َ َ‫يما آت‬
َ ‫َو ْابتَ ِغ ف‬
.)77 ‫ين (القصص‬ ِِ ُّ ‫ ِإ َّن اهللَ الَ يُ ِح‬, ‫ض‬ ِ ‫اَألر‬ ِ َ ‫والَ َتب ِغ الْ َفس‬
َ ‫ب ال ُْم ْفسد‬ ْ ‫اد في‬ َ ْ َ
Go ploloba anka so nganin a inibgay rka o Allāh ko ingd a pkhaori (so Akhirah) sa
oba nka lipati so kipantag ka ko doniya, go phiapiya ka sa datar o kiaphiapiyai rka o
Allāh, go oba nka plobaa so kapaminasa ko lopa, ka mataan a so Allāh na di niyan
khababayaan so giimaminasa (al Qasas 77).
Manga Oripn o Allāh, iniiza o Aishah ko Rasūlullāh r sa pitharo iyan a: Hay
Rasūlullāh r khatadman iyo so manga karoma niyo ko alongan a Qiyamah, na

50
pitharoo Rasūlullāh rَ a: Oway inonta ko tlo a darpa ka da dn a khatanodan o taw a
salakaw ron, sii ko masa a kathimbanga ko amal iyan o phakapnd antaa ka phakakhap,
go sii ko kakhowaa niyan ko sosoratan ko amal iyan o ino aya khikawa iyan on na so
kawanan iyan o so diwang iyan, antaa ka ba sii niyan khakawa sa likod iyan, go sii ko
kathitay ko lantay, sa sii sankai a manga darpa, na da dn a khapikir o taw sabap ko
kapnd ankoto a masa a mapitl a btad.

Gowani a tharoon o Rasūlullāh rَ a so manosiya ko kapagoyaga on na manga

talandiyang siran a phizonodan (maana a so ibanis on a kobal ko kiatoria on na khasoy
ron) na pitharoo o Aishah a: Hay Rasūlullāh rَ so manga babay ago so manga mama
na pkhailay dn o oman i isa so pd iyan? Na pitharoo Rasūlullāh rَ a: Giankoto a masa
na mabasng ago mapitl a di dn mapzagipa o oman i isa i ba niyan phanntngi so awrat
o pd iyan.
Manga Oripn o Allāh, gianan i kiatinsan ko makapantag ko bandingan ko maori a
alongan a pharatiayaan o Muslim, maapd san so kaparatiayaa ko langowan a
migagayb a da mailay o mata, a aya onayan iyan na so kaparatiayaa ko Allāh I sabap
sa skaniyan na gayb so lawas iyan, na so kaparatiayaa on o manosiya na magonot on
so kapharatiayaa niyan ko langowan taman a migagayb a inisogo o Allāh I so
kaparatiayaa niyan on a gianan so bandingan ko Sam’iyyat, manga shayi a gayb a ba
dn pkhan’g o manosiya sa da niyan kasandngi.

Manga Oripn o Allāh, magapas tano ko Allāh I ago manarig tano ron, ago zarakan
tano ron sa tarotop a kapanarig sa kowaan tano so manga sabap a inadn iyan ko
doniya ka an tano makowa so misasabap on ka gioto i sindadan o thito a kazarakan ko
Allāh.

ُ‫اسَت ْغ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل َذن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَت ْغف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.

51
 
Al Khutbah 6
So Bandingan ko Kaparatiayaa ko Okoran o Allāh
Al Qadhā’ wal Qadar
Ki: Alim, Hassanor M. Alapa
Al Murshid Al Am
Al Insan Islamic Assembly of the Philippines

ِِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِِ
ُ‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َم ُدهُ َونَ ْستَعينُهُ َونَ ْسَت ْغف ُرهُـ َو َنعُوذُ بِاهلل م ْن ُش ُرو ِر َأْن ُفسنَا َو َسيَِّئات َأ ْع َمالنَا َم ْن َي ْـهـده اهلل‬ َ ‫ِإ َّن ال‬
‫َأن‬ َ ‫ َوَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر‬,‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‬
َّ ‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد‬ ْ ُ‫ض َّل لَهُ َو َم ْن ي‬ِ ‫فَالَ م‬
ُ
‫صـ ْحبِ ِه‬ ِِ ِ ٍ
َ ‫صلَّى اهللُ َعلَْيــه َو َسـلَّ َم َو َعلَى آلــه َو‬َ ‫ص ِّل َو َسلِّ ْم َوبَا ِر ْك َعلَى ُم َح َّمد‬ َ َ‫ اللَّ ُه َّم ف‬, ُ‫ُم َح َّم ًدا َع ْب ُدهُ َو َر ُسولُه‬
. :‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِ ِه ِإلَى َي ْوِم الدِّي ِن َو َب ْع ُد‬
ِ ‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر‬
:‫آن الْ َك ِر ِيم‬ ِ
ِ َ ‫اعب‬
ْ َ َ َ َ َ ُ ‫اد اهلل َي ُق‬ َ َ‫َفي‬
)49 ‫ِإنَّا ُك َّل َش ْي ٍء َخلَ ْقنَاهُ بَِق َد ٍر (القمر‬
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli

52
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:

Fayā ibādallāhi, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:

Innā kulla shay’in khalaqnāhu biqadar (al Qamar 49).

Manga Oripn o Allāh, giankai a doniya a pphangongoyagan tano ron na

matataragombalay sa katao a maolad a romarankom, ka opama o di gianan i btad iyan
na di thagompiya so kibabatog sii, sa so kaoyagoyag ko pithibara-ngan o blangan iyan
ago so sosonan iyan na makatitindg sii ko katao, so manga bitoon ko manga lalan
iyan, go so kadidiankaa ko kaphlalakaw niyan ago so panga wawatan iyan, go so lopa
a katatagoan rki tano, na go so madadalm on a pd sa kaadn a oyagoyag na langon oto
makatitindg ko katao o Allāh I a so da dn a maphagma on a shayi sii ko langit ago sii
ko lopa. Sabnar a katawan o Allāh I so nganin a khaadnan ko kaadn iyan ko da niyan
on pn kaadna, pitharo iyan a:

)49 ‫ِإنَّا ُك َّل َش ْي ٍء َخلَ ْقنَاهُ بَِق َد ٍر (القمر‬

Mataan a skami na inadn ami a langowan a shayi sa minggolalan
sa okoran a madidianka (al Qamar 49).
Go miaaloy ko hadith a Sahih a so Rasūlullāh  na pitharo iyan a:

ُ ُ‫ َو َما َأ ْكت‬, ‫ب‬

‫ب؟‬ ٍّ ‫َأي َر‬
ْ :‫ال‬ َ َ‫ ق‬, ‫ب‬ َ َ‫ ق‬, ‫ِإ َّن ََّأو َل َما َخلَ َق اهللُ الْ َقلَ ُم‬
ْ ُ‫ اُ ْكت‬:‫ال‬
ٍ ِ
.ُ‫اعة‬
َ ‫الس‬
َّ ‫وم‬ َ ‫ب َم َقاد َـير ُك ِّل َش ْيء ِإلَى َأ ْن َت ُق‬ ْ ُ‫ اُ ْكت‬:‫ال‬َ َ‫ق‬
Mataan a aya paganay a nganin a adnn o Allāh na so pansom (al Qalam) sa pitharo
iyan on a: Sorat ka. Na pitharo iyan a: Kadnan ko antonaai izorat akn? Na pitharo
iyan a: Soratn ka so manga dianka o langowan a shayi sa taman sa makatindg so
bankit.
Manga Oripn o Allāh, gitas o Allāh I ago kiokom iyan a giankai a kibabatog ago so
langowan a madadalm on na makaaayon dn sankoto a okoran odi na dianka a miaadn
sa paganay. Sa so kabaya o Allāh I a mamamantk ago da dn a ba on phakarn na inadn
iyan ankai a kaadn a lankap sa piakaayon iyan sankoto a okoran iyan.
Sabap roo, na pharatiayaan tano a mataan a so Allāh I na skaniyan i khirk ko okoran a
mapiya ago so marata sa tarotop a paratiyaya, sa so di san kaparatiayaa o manosiya na
khabaloy skaniyan a datar o ba niyan sinditi so Allāh I sa daa katao niyan, sa so taw a
di niyan paratiayaan o ba so Allāh I na katawan iyan so langowan taman ko da niyan
on pn kaadna, na iphropa niyan so Allāh I sa daa mlng iyan, a so Allāh I na katawan
iyan ago gpa iyan ago kaip iyan so nganin a miaadn, ago so nganin a khaadn, go so
nganin a da maadn a opama o miaadn ago andamanaya i kakhaadn iyan na palaya dn
oto katawan o Allāh I.

53
Misabap san, na miaadn so kaparatiayaa ko okoran o Allāh I a pd ko manga pakaasal
o paratiaya, go pd ko okoran a katokawi o oripn sa langowan a shayi a minisogat on a
pd sa mapiya odi na marata na skaniyan oto na minggolalan sa okoran ago takdir o
AllāhI go pd ko katharoo Rasūlullāh َ ko Ibn Abbas a:

َ ‫وك ِإالَّ بِ َش ْي ٍء قَ ْد َكتَبَهُ اهللُ ل‬

, ‫َك‬ ‫َم َي ْت َفعُ َـ‬ ٍ ِ َ ‫ت علَى َأ ْن ي ْن َفع‬
ْ ‫ ل‬, ‫وك ب َش ْيء‬ ُ َ ْ ‫اُألمةَ لَ ِو‬
َ ْ ‫اجتَ َم َع‬ َّ ‫َأن‬ َّ ‫َوا ْعلَ ْم‬
,‫ك‬ َ ‫وك ِإالَّ بِ َش ْي ٍء قَ ْد َكتَبَهُ اهللُ َعلَْي‬َ ‫ض ُّر‬
ُ َ‫َم ي‬ ٍ ِ َ ‫ض ُّر‬
ْ ‫وك ب َش ْيء ل‬ ُ َ‫اجتَ َمعُوا َعلَى َأ ْن ي‬ ِ
ْ ‫َوِإن‬
.‫ف‬ُ ‫الص ُح‬ ُّ ‫ت‬ ِ ‫رفِ َع‬
ِ ‫ت اَألقْالَ ُم وج َّف‬
ََ ُ
Knal anka a so pagtaw na o thimotimo siran sa bgan ka iran sa gona (kamapiaan) sa
nggolalan sa isa a shayi, na di ka iran dn kabgan sa gona sa nggolalan sa shayi
inonta bo o nggolalan sa shayi a inisorat o Allāh a rk ka, na o thimotimo siran sa
kambinasaa iran rka sa nggolalan sa isa a shayi, na di ka iran dn kabinasaan inonta
bo o nggolalan sa shayi a inisorat o Allāh a phakabinasa rka, sa inankat so pansom,
ago miamara so pandangan (ko kinidakatn iyan roo).
Manga Oripn o Allāh, sii ko kaparatiayaa o manosiya sankanan a okoran o Allāh I
na khabaloy niyan so taw a lomilintad i mokarna go thatana i poso, sa di skaniyan
kaphakatkawan o tioba a masakit igira miasogat iyan, ago di skaniyan
mapakaphagambog o limo igira miakowa niyan, ka kagiya katawan iyan a langowan a
mapnggolawla na matatago sa okoran o Allāh I, pitharoo Allāh I a:

, ‫اب ِم ْن َق ْب ِل َأ ْن َن ْب َر ََأها‬
ٍ َ‫ض َوالَ فِي َأْن ُف ِس ُك ْم ِإالَّ فِي كِت‬
ِ ‫اَألر‬ ِ ٍ ِ ِ ‫ما َأص‬
ْ ‫اب م ْن ُمصيبَة في‬ َ َ َ
)23-22 ‫ َوالَ َت ْف َر ُحوا بِ َما آتَا ُك ْم (الحديد‬, ‫ْأس ْوا َعلَى َما فَاتَ ُك ْم‬ ِ ِ ِ َ ِ‫ِإ َّن ذَل‬
َ َ‫ ل َك ْيالَ ت‬, ‫ك َعلَى اهلل يَس ُير‬
Go da a pd sa nganin a miakasogat a pd sa tioba sii ko lopa, go da pn sii ko manga
ginawa niyo inonta a madadalm dn oto sa isa a panoratan ko onaan o da ami ron pn
kaadna, mataan a gioto sii ko Allāh na malbod, ka an kano di makapmboko sa nganin
a miapapas rkano, ago di kano mababaya ko nganin a inibgay niyan rkano (al Hadid
22-23).
Misabap san manga oripn o Allāh I, na khabaloy so Mu’min a salakaw dn a manosiya
a phlalakaw ko lopa, a aya waraan iyan na o masogat a tioba a marata na zabar
(phantang) ko okoran o Allāh I, na o masogat a mapiya na manalamat ko Allāh I, na
sii sankoto a dowa a btad na pkhaparoli niyan so balas o Kadnan iyan, na sii sankoto
na pitharoo Rasūlullāh  a:

َ ِ‫ فَ َكا َن ذَل‬, ‫اء َش َك َر‬ ِ

, ُ‫ك َخ ْي ًرا لَه‬ َ ‫ ِإ ْن‬, ‫ َْأم ُرهُ ُكلُّهُ َخ ْي ٌر‬, ‫َِألم ِر ال ُْمْؤ م ِن‬
َ ‫َأص َاب ْتهُ َس َّر‬ ْ ‫َع َجبًا‬
َ ِ‫ فَ َكا َن َذل‬, ‫صَب َر‬
.ُ‫ك َخ ْي ًرا لَه‬ َ ‫اء‬َ ‫ض َّر‬ َ ‫َوِإ ْن‬
َ ُ‫َأص َاب ْته‬
Piakammsa so btad o mu’min, a so btad iyan na langon dn mapiya, a o masogat
skaniyan a mapiya (limo) na manalamat, na maadn oto a mapiya on, na o masogat a
marata na phantang sa zabar na maadn oto a mapiya on.

54
Go bnar so Allāh I gowani a tharoon iyan a:

ِ ِ‫ ومن يْؤ ِمن ب‬, ‫اهلل‬

.)11 ‫اهلل َي ْه ِد َقلْبَهُ (التَّغابن‬ ِ ِ ‫وما َأص‬
ِ ‫صيب ٍة ِإالَّ بِِإ ْذ ِن‬
ْ ُ ْ ََ َ ‫اب م ْن ُم‬
َ َ ََ
Daa miakasogat a pd sa tioba inonta a minggolalan sa idin o Allāh, na sa taw a
paratiayaan iyan so Allāh, na thoroon iyan so poso iyan (at Tagabun 11).

Manga Oripn o Allāh, patoray a kasabotan tano phiapiya a so okoran o Allāh I na

aya kabthowa on ko basa Arab na al Qadha wa al Qadar, dowa nan a katharo a so al
Qadha. Ago so al Qadar, aya ptharoon a al Qadha, na gioto so langowan a btad a
gitas o Allāh I ago piakanggolalan iyan sa da dn a paaran on o oripn ago da a ba niyan
on kapakambabayabaya, sabap roo na di ron ipagiza o Allāh I ago di niyan on
izomariya ankoto a btad a minisogat on a daa paaran iyan on, aya ibarat iyan na so
kasogat iyan a sakit, odi na so kiaadna on a mapoti i kobal odi na maitm i kobal odi na
maporo i tindg odi na mababa i tindg odi na inimbawata a skaniyan na babay odi na
mama, sa giankanan a manga btad na gtas anan a piakanggolalan o Allāh I sabap ko
ongangn (hikmah) niyan a maporo a skaniyan bo i matao ron, sa di dn anan izomariya
ko manosiya o ino niyan oto khasowa.
Adn pman a manga shayi, a mapnggolawla o manosiya a adn a kapakamba-bayabaya
iyan on sa khapakay a nggolawlaan iyan na khapakay pn a di niyan nggolawlaan sa
palaya iyan mipapaar ankoto a dowa a kabaya ago dowa a gaga, na giankanan a btad a
piakambaya on so manosiya ko kapnggalbk ago so di kapnggalbk, na san pagisipa so
manosiya ago san zomariyaa, a gianan i kianggolalanan o sosonan o Allāh I (manhaj)
a so kasapar ago so kasogo, aya maana niyan na sii siapari so manosiya ko nganin a
khagaga niyan a kanggalbka niyan on, go sii siyogo so manosiya ko nagnin a khagaga
niyan a di niyan on kanggalbka, ino ka siyapari ka kagiya khagaga nka nggalbk so
inisapar rka, na ino ka siyogo ka kagiya khagaga nka a di nka on kapnggalbka, sa
patoray a kasabotan anan o manosiya phorong, di khapakay o ba sapari so taw ko di
niyan khagaga nggalbk ka daa bali o kasapar sankoto a btad, aya ibarat iyan na so
kagiraw nka ko bota a di nka pagilaya a toladan anan, sa daa bali o kiasapari nka on ka
saparan ka sa di na di niyan bo khailay ka skaniyan na bota, na so Allāh I na lbi a
Maongangn a di so inadn iyan, sa di niyan pnggolawlaan so btad a maphamaganta on
o kaadn iyan, datar oto a di nka zogoa so manosiya a di niyan bo khagaga so izogo
oka on, ka datar o katharo anka on a tabid anka a langit, ka so kasogoa on ago so di
ron kasogoa na mlagid ka di niyan bo khagaga.
Manga Oripn o Allāh, giankanan a btad a makambabayabaya on so manosiya ko
kapnggalbka on ago so di ron kapnggalbka, na san miapayag ankoto a ptharoon a al
Qadar, so okoran o Allāh I sa aya inokor o Allāh I na so katawi niyan ko
pnggolawlaan o manosiya sankanan a btad ko da niyan on pn kaadna, sabap sa so
Allāh I na lambas so katao niyan ko langowan taman, na so manosiya na aya
kakhanaraka iyan odi na kakhasorga iyan na sabap sankanan a btad a pinggolalanan o
kasapar ago kasogo, sa o nggolawlaa niyan so inisogo on na makasorga, na o sopaka
niyan so inisapar on na makanaraka, saman oto na so manosiya na bigan sa kapaar ko
kapzorga iyan ago so kaphnaraka iyan, sa da on tgla o Allāh I sa ba niyan kiokom a

55
naraka odi na sorga, aya bo a inokor o Allāh I na so katawi niyan sa so manosiya na
pnggalbk sa kapzorga iyan odi na panggalbk sa kaphnaraka iyan.

Gioto i maana o pkhan’g tano a hadith o Rasūlullāh َ, a amay ka pmasokan sa niawa
so ikaogat ko kandangan o ina na sogoon o Allāh I so malaikat iyan sa isorat iyan so
dianka o ajal iyan (omor iyan) so kadakl o pagpr iyan (rizki niyan a kakahan iyan ko
lopa) so khabolosan iyan o phnaraka antaa ka pzorga, sa giankoto a inisorat o malaikat
na di dn oto phliwag ka gioto so katao o Allāh I a lomalambas ko talikhodan o masa a
gioto i ptharoon a okoran a mapnggolawla o manosiya, a di dn phakaliyo ko katawi
ron o Allāh I.

Miyan’g tano so hadith o Rasūlullāh , a so manosiya ko kaoyagoyag iyan na

pnggolawla sa galbk a khisorga iyan taman sa aya bo a kawatan iyan ko sorga na rpng
a barokan, na kaonaan skaniyan o sorat (kitab a gioto so inisorat o malaikat a ilmo o
Allāh I ko kikaogatn sankoto a manosiya, a giankoto a manosiya na phnaraka) na
nggalbk sa galbk a khinaraka na ron mapotos sa kaposan na makanaraka skaniyan, sa
datar oto so kaklida on, sa adn a manosiya a pnggalbk sa galbk a khinaraka taman sa
aya bo a karani niyan on na rpng a barokan, na kaonaan skaniyan o sorat (kitab a so
inisorat o malaikat a ilmo o Allāh a si aki oto na pzorga) na nggalbk sa galbk a
khisorga na ron mapotos na makasorga.
Manga Oripn o Allāh, sabota niyo ankoto a hadith a inaloy niyan a sii sa kaposan na
so marata i galbk na kagiya phatay na minggalbk sa mapiya na miakasorga, datar oto
mambo so giinggalbk sa mapiya a kagiya phatay na minggalbk sa marata na
miakanaraka, aya sabap oto na di khapakay ko Allāh I o ba niyan pakasorgaa so taw a
aya galbk iyan na kapnaraka, sa datar oto a di niyan phakanarakaan so taw a aya galbk
iyan na kazorga, sa patoray a so phakanaraka na makanggalbk sa khinaraka iyan, sa
datar oto mambo so pzorga na patoray a makanggalbk sa khisorga iyan.
Samanan manga Oripn o Allāh I na so kakhasorga aka ago so kakhanaraka aka, na sii
rka matitimo, di nka khisndit ko Allāh I ago da ka niyan okora a ba ka naraka odi na
sorga, sii rka dn miatimo o phnaraka ka antaa ka pzorga ka, ogaid na so Allāh I na
katawan iyan so pnggolawlaan ka ko da nka on pn kanggolawlaa gioto i sabap a
pakisosorat iyan dn ko malaikat so zowaan ka sa kaposan, sa ska a manosiya na di nka
katawan so mapnggolawla nka ko pkaori a masa, gioto i sabap a lalayon tano
pphangnin ko Allāh I a toron tano niyan ago tatapn tano niyan ko toroan iyan, ka
kagiya so shaytan na da dn a iddkha iyan ko kapndadaga niyan ko manosiya ka an
maolog ko naraka sa mipagpda iyan roo.
Madakl a manosiya a dadag so sabot iyan ago so paratiaya niyan ko okoran, ka aya
katao niyan on na inokor skaniyan o Allāh I a sorga odi na naraka, na ribat anan a
paratiaya ka di ndait ko kaontol o Allāh I o ba ka niyan paliogati sa kanggalbk ka sa
khisorga a papasasdn iyan bo a naraka ka, aya mataan na so manosiya na tioro iyan sa
dowa a lalan na piayag iyan on so langowan a balas ago siksa sa nkoto a dowa a lalan
na ska a manosiya na kapaar ka so kapzamili ika sankanan a dowa lalan, sa sa dn sa

56
khabayaan ka on na khakowa nka, aya bo a sangan roo o Allāh I na so katawi niyan
ko pnggolawlaan ka ko da nka on pn kanggolawlaa.
Manga Oripn o Allāh, gowani a adnn o Allāh I so sorga ago so naraka, na piakiilay
niyan ko Jibril, na kagiya mailay o Jibril so sorga na pitharo iyan a da dn a sakataw bo
a manosiya ko doniya a ba sii di mabaya somold, na pitharoo Allāh I a kagiya pliotn
akn so sorga a langowan a shayi a di khabayaan nggalbk o manosiya, na kagiya
mailay niyan so naraka na pitharo iyan a da dn a sakataw bo a manosiya a ba sii sold,
na pitharoo o Allāh I a kagiya pliotn akn so naraka a langowan a pkhababayaan o
manosiya. Sabap roo na mimbaloy a aya lalan ko sorga na langowan a mapnd ko
ginawa o manosiya a di niyan khababayaan nggalbk a bobokln iyan, na so naraka na
aya lalan on na langowan a phkababayaan o ginawa o manosiya, na so shaytan na
gianan i lalan iyan ko manosiya a pmbodiokn iyan ko pkhababayaan o ginawa niyan
taman sa kalipatan o manosiya so kaosara niyan ko akal iyan, sa aya kaonotan iyan na
so baya a ginawa niyan na mapozang dn ko langdng o naraka.
Manga Oripn o Allāh, sii sankai a doniya na igira iphamanik so lakongan a ator ko
poro o palaw na sayana dn a margn a galbk ka mangingindaw sa bagr a mala ago
dokaw a mapitl, na amay ka mipamanik ankoto a lakongan ko poro o palaw na di dn
awid a akal so kimbabaan on ko itado o palaw ka maito bo a alid na pthambalilid so
lakongan sa tanto a magaan a kakhaolog iyan sa baba, na gianan i bayambayanan o
kakowaa ko sorga a kaphanagontamanan ka mala i arga a limo, na so kazombo ko
naraka na di mangingindaw sa mala a romasay, so mnang o manosiya na sayana a
margn a mbaalan, na igira mbinasaan na sayana a malbod.
Manga Oripn o Allāh, aya bayambayanan o kazorga na datar o kapanik sa towak a
maporo a so kapzakat ka on na mangingindaw sa bagr ago thkhs a mala, gioto i sabap
a so sorga na bithowan sa darajāt, manga pankatan a datar o kritan o towak ko
kapphanik on, so pman so naraka na datar o kapanog ko towak a di mangingindaw sa
bagr a mala ka giya bo a kipmbibayin ka sa ski nka na pphakapanog ka ko kritan o
manga towak, sa so naraka na bithowan sa darakāt a manga ktitan o towak sa baba a
sopaka o darajāt a so kritan iyan ko kapamanik. Samanan na so sorga na manga
pankatan a maporo, na so naraka na manga landng sa kababan, so sorga na datar o
kapamanik ko palaw, na so naraka na datar o kathipo ko landng, sa gianan i mapayag
a ibarat iyan.
Manga Oripn o Allāh, takika niyo sa ginawa niyo a giankai a doniya ago so
langowan a madadalm on na giinggolalan sa sabap, sa daa ba sii khaadn a shayi a daa
sabap iyan, ka giai so ingd a katatagoan ko sabap ago so misasabap on, sabap san na
so okoran o Allāh I na di niyan mizosopaka so kaosara ko manga sabap, ogaid na aya
thito a kaparatiayaa ko okoran o Allāh I na so kaosara ko manga sabap a inadn o
Allāh I sankai a lopa, sa amay ka maosar so langowan a sabap na mampn ka zarakan
so manosiya ko okoran o Allāh I. Sa so di kaosara ko sabap sa thapapay so manosiya
ko okoran iyan sa di khaokhaog na gianan na mala a dosa ago kasopak ko kabaya o
Allāh I, sabap sa inadn iyan so doniya a tatagoan iyan sa sabap na wajib ko manosiya
a kaosara niyan ko doniya sa nggolalan ko sabap iyan.

57
Manga Oripn o Allāh, di khapakay ko manosiya, na aya lawan on na so Muslim, oba
ba dn ggnk sa phnayaon iyan i okoran o Allāh I, aya paliogat on na pnggalbk ko
langowan a kapasang iyan ko kapagosara niyan ko sabap, oriyan iyan na
mbayorantang ko okoran o Allāh I. Okhabaya i niyan a kabaloy niyan a kawasa na
okiti niyan so lalan ko kakhawasa, na amay ka da khawasa na mbayorantang ko Allāh
I, ka so Allāh I na katawan iyan so pagns a skaniyan a manosiya na di niyan katawan,
sa adn a shayi a pkhaba-bayaan o manosiya a gioto i marata on, na adn a marata on a
kapipikira niyan on a gioto i mapiya on sii ko imo o Allāh I, miyaaloy ko hadith
Qudsi a so Allāh I na pitharo iyan a langowan a phangnin o oripn iyan na khagaga
niyan a kibgan iyan on sii kiran, ogaid na adn a miamangni a da niyan on bgan so
pangni niyan sankai a doniya ka kagiya phakabinasa on o makowa niyan, ogaid na
imbgay ron o Allāh I ko alongan a maori sa imbbts iyan on, sa gioto i lalayon pipikira
o oripn o Allāh I, a amay ka so pianamaran iyan ko doniya na da niyan makowa ko
kiaokiti niyan ko langowan a sabap a inibgay o Allāh I, na tatankda niyan a sii ko
akhirat na imbgay ron o Allāh I so mapiya sa limo iyan on.

Manga Oripn o Allāh, giai i kaposan ko manga rokon o paratiaya a gii tano
zabandingn sankai a manga jumuat a miakathondotondog, sa aya kiatinsan sankai a
bandingan, na pharatiayaan tano a mataan a so Allāh I na inokor iyan so langowan
taman, sa minggolalan ko kabaya iyan ago so katao niyan, sa da dn a mapnggolawla
inonta a zisii ko kabaya iyan ago katawan iyan ago madidianka iyan sa tarotop. Sa
giankai a okoran o Allāh I na piagma iyan ko oripn iyan oba niyan katokawi, ka
pantag oto sa kamapiaan o oripn.
Sa amay ka paratiayaan anan o manosiya, na thakna so poso iyan ago so ginawa niyan
sa di kattkawan ko pphamangitalmba a manga pankaw o kibabatog ko mapiya on ago
so marata on sabap sa kagiya paparatiayaan iyan a langowan a mapnggolawla na sii sa
kabaya o Allāh I ago sii ko ilmi niyan. Ogaid na patoray ko manosiya a katokawan
iyan a so kapnggalbka niyan ko nganin a bigan on sa kapakambabayabaya na di niyan
khidaawa i aya kianggalbka niyan on na sabap ko tgl o okoran o Allāh I, sa o
khanaraka na ba niyan daawaan i mianggolawla ko anan ka kabaya o Allāh I a inokor
ako niyan on, ka gianan na tindg a ribat ago dadag, sa langowan a pinggalbk o
manosiya a makambabayabaya on na ipagiza on ago izomariya on, sa so siksa iyan na
phakatana on sa di niyan khidaawa so Allāh I, ko manga dosa niyan, ka kagiya
kialalangan skaniyan sa miyaona sa di niyan oto pnggolawlaa.

Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh I a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَت ْغ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل ذَن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَت ْغف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.

58
 
Al Khutbah 7
So Bandingan ko Kalimah as Shahādah
Ki, Alim, Hassanor Bin Maka Alapa
Al Murshid al Am
Rabitah Al Insan Al Islamiyyah

59
‫ـك‬َ َ‫ ل‬, ‫ك‬ َ ِ‫ضـات‬
َ ‫ـاء َم ْر‬ ِ َ ِ‫ وَأ ْشـ ُكر َك ُشـكْر نِ ْعمت‬, ‫ك الْ َك ِر ِيم‬
َ َ‫ـك َوابْتغ‬ َ َ ُ َ َ ‫النيَّةَ لَِو ْج ِه‬
ِّ ‫ص‬َ َ‫َأح َم ُد َك اللَّ ُه َّم َح ْم َد َم ْن َأ ْخل‬
ْ
ِ ِ ِ ِ ِ
َ ‫ْح ْـمـ ُد َك َمــا َي ْنبَغي ل َجالَ ِل َو ْج ِهـ‬
ُ‫صـ ـلَّى اهلل‬ َ .‫ـور‬ُ ‫اُألم ـ‬
ُ ‫ـع‬ َ ‫ْم َوِإل َْي ـ‬
ُ ‫ـك ُت ْر َجـ‬ ُ ‫ْحك‬
ُ ‫ـك ال‬
َ ‫ لَ ـ‬, ‫ك‬َ ‫ـك َول َعظ ِيم ُسـ ـ ْلطَان‬ َ ‫ال‬
:‫َو َب ْع ُد‬ ,‫ان ِإلَى َي ْوِم الدِّي ِن‬ ٍ ‫وبار َك وسلَّم َعلَى سيِّ ِدنَا مح َّم ٍد و َعلَى آلِ ِه وص ْحبِ ِه ومن تَبِع ُهم بِِإ حس‬
َ ْ ْ َ ْ ََ َ َ َ َُ َ َ َ َ َ ََ
:‫ال فِي كِتَابِ ِه الْ َك ِر ِيم‬ ِ ‫اد‬
َّ ‫اهلل ا ْعلَ ُموا‬
َ َ‫َأن اهللَ ُس ْب َحانَهُ َوَت َعالَى ق‬ َ َ‫َفيَا ِعب‬
‫َش ِه َد اهللُ َأنَّهُ الَ ِإلَهَ ِإالَّ ُه َو َوال َْمالَِئ َكةُ َو ُأولُو ال ِْعل ِْم قَاِئ ًما بِال ِْق ْس ِط‬
)18 ‫يم (آل عمران‬ ِ ‫الَ ِإلَهَ ِإالَّ ُهو الْع ِزيز ال‬
ُ ‫ْحك‬ َ ُ َ َ
Ahmadukallāhumma hamda man akhlasan niyyata liwaj’hikal kalrīm, wa ashkuruka
shukra ni’matika wabtigāa mardhātikal amīn, lakal hamdu kamā yanbagī lijalāli
waj’hika wa liadhīmi sultānik, lakal hukmu wa ilayka turja’ul umūr, sallallāhu wa
bāraka wa sallama alā sayyidinā Mohammadin wa alā ālihi wa sahbihi wa man
tabiahum biihsānin ilā yawmid dīn, wa ba’du:

Fayā ibādallāhi i’lamū annallāha sub’hānahu wa taālā qāla fī kitābhil karīm:

Shahidallāhu annahu lā ilāhailla huwa wal malāikatu wa ulul ilmi qā’iman bil qisti lā
ilāha illā huwal azīzul hakīm (Ali Imran 18).

Manga Oripn o Allāh, So bandingan ko Kalimah as Sahādah, na skaniyan i paganay

a rokon ko manga rokon o Islam a lima. Skaniyan a Kalimah as Shahadah i miatndo a
gonsi o Islam, a anda dn i katharoa on o taw sa ikhlas ko ginawa niyan ago siabot iyan
so maana niyan ago so manga antap iyan, na makasold skaniyan ko goliling o Islam sa
khatawag sakaniyan a Muslim.

Giankanan a Kalimah, na skaniyan i onayan o panolon o manga rasūl ago so manga

nabī ago aya sabap a kiasogoa kiran o Allāh  ko manga pagtaw iran ipoon ko Adam,
na taman ko nabi tano a Mohammad . Gianan so katharo a thamanaan o dowa a btad
a so kamumuslimi ago so kakakafiri, gianan so kiamblagan o dowa lalan ago so dowa
a doniya a da dn a ba niyan kapakapzopona pharoman, gioto so doniya o Islam ago so
doniya o kakhafir, gianan so onayan a kasasabapan ko giikaplotng o bnar ago so ribat.
Gianan so katharo a inipananawag skaniyan o Mohammad  sii sa as Safa, gowani a
limodn iyan so manga Quraysh sa inisampay niyan kiran so panolon o Islam.
Ipoon sankanan a gawii na miakatindg so rido o kapakaisaisaa ko Allāh , ago so
kapanakoto, go roo dn miphoon so gii ran kathidawa sa taman sa kagba o doniya.
Giankanan a Kalimah, na skaniyan i pasodan o sosonan o Allāh , (manhaj) ko
liawaw o lopa. Sabap sa skaniyan i poonan o ptharoon a Tawhid al Ibadah, so
kapakaisaisaa ko Allāh  ko kapzimbaa on, sa da dn a zimbaan a salakaw ron, sa aya
bo a pagonotan na so sogoan iyan, na aya phananggilaan na so inisapar iyan. Di dn
mamuslim so manosiya o di ron makanggolalan.

60
Giankanan a Kalimah, na da dn a miangraw ron ko langit ago so lopa ago so manga
palaw sabap ko kapnd iyan ago so kala iyan, sa piangraw skaniyan o manosiya, sa
tianggong iyan sa gioto i kiapatot a skaniyan a manosiya i makandato ko doniya sa
matharagombalay niyan ago mapakaozor iyan sa ayon ko kabaya o Allāh , a miadn
on ago aya on khirk.
Manga Oripn o Allāh, anda dn i kisabotn sankaya a Kalimah o taw a zold ko Islam,
na makatogalin skaniyan ko isa a doniya a salakaw dn ko doniya a kialayaman iyan sa
miaona, sa datar skaniyan o inimbawata sa bago a salakaw dn so kaoyagoyag iyan ago
so paparangayan iyan ago so gii niyan kapamimi-kiran ko kibabatog iyan ago so gii
niyan kapakindodolona ko manga taw ago so makaliliot a salakaw a kaadn ko liawaw
o lopa. Gianan so towanga a anda dn i kapakaokit on o manosiya na mabatak skaniyan
ko salakaw a kagdam, go salakaw a galbk, go salakaw a kapamimikiran ko
kaoyagoyag.
Manga Oripn o Allāh , giankanan a Kalimah na skaniyan so katharo a ko:
ِ ‫ول‬
‫اهلل‬ َّ ‫َأ ْش َه ُد َأ ْن الَ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َوَأ ْش َه ُد‬
ُ ‫َأن ُم َح َّم ًدا َر ُس‬
Ash-Hasu Allā Ilāha Illallāh, wa Ash-hadu Anna Mohammadan Rasūlullāh,
Pzaksian ko a da dn a tuhan a rowar ko Allāh, go pzaksian ko a mataan
a so Mohammad na sogo o Allāh.
So kapakakmpta san na gioto so gii katharoa ko:
ِ ‫ول‬
‫اهلل‬ ُ ‫الَ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ ُم َح َّم ٌد َر ُس‬
La Ilāha Illallāh, Mohammadun Rasūlullāh.
Manga Oripn o Allāh, so nabi tano a Mohammad  na miakasapolo ago tlo ragon a
kinipanolonn iyan sankanan a katharo ko katatago iyan sa Makkah, sa diolon iyan so
pizakatawan ago so manga lompokan ago so pithikaloksan sa Makkah. Inalaw niyan
so langowan a manga Arab a pphakaoma a nomanayk ago manga padagang sa
pizakataw niyan siran domolon ko katharoa iran ko La Ilāha Illallāh. Tiondog iyan
siran ko manga padian ago sii ko manga lalan ago sii ko manga itopang sa kipndolonn
iyan kiran ko La Ilāha Illallāh, sii ko kagagawii ago so kadawndaw.

Manga Oripn o Allāh, gowani a giimanolon so Rasūlullāh  ko manga padian sa

Makkah, na totondogn skaniyan o Abu Jahl, sa gii niyan tharoon ko manga taw a oba
niyo paratiayaa ka skaniyan na pmbthangn a miawa ko agama niyan a pakasal. Adn a
manga taw a diolon siran o Rasūlullāh , ko katharoa iran ko Lā Ilāha Illallāh, na
pitharo iran a opama o onoti ami ska, ino sii ko oriyan o kapatay nka magndod rkami
so kadato a khakowa nka, na pitharo iyan a so btad na di ko kapaar ka so Allāh  i
khirk on, na pitharo iran a: Awai kami nka, ka di ami ska pharatiayaan, zold kami
sankai a agama sa pridoon kami o manga taw na amay ka miakadaag ka na imbgay
nka so kadato ko salakaw rkami.

61
Ino da paratiyayaa o manga Quraysh ankanan a Kalimah?
Aya da iran on kaparatiayaa na kagiya katawan iran a adn a maririmbit iyan a mala a
atastanggongan ago patoray a khabalambanan iyan so manga baya a ginawa iran ago
ithaplk iyan sa tarotop so kasimba sa salakaw a manga katuhanan. Sabap sa so
Kalimah na makaaawid sa dowa a maana a kapakada (nafiyun) ago katankd
(ithbātun).
Anda i katharo anka ko Lā IIāha na aya maana niyan na, “da dn a tuhan ko langowan
o sosonan iyan a maadn a phangintuhann ago zimbaan” samanan na piakada aka so
langowan a zimbaan a phangintuhann, na anda i kisompatn ka on ko Illallāh, a aya
maana niyan na, “Inonta bo so Allāh” na aya bo a riyowar ka ago tiabiya aka a da nka
pakadaa na so bo so Allāh , sa tiankd ka a skaniyan bo i tuhan a zimbaan, sa gioto i
ptharoon a katankd a oriyan o kapakada, na sabap sankanan a maana na sianka o
manga Arab ka kagiya garobat ko paratiaya iran a kialayaman iran ago garobat ko
langowan a btad ago dadabiatan ago olawla a sopak ko mitotoro iyan a maana. Opama
ka minilapiat sa salakaw a datar o katharoa sa so Allāh  i tuhan akn / Allāhu Rabbī,
na adn a kapakappharowa iyan ka kagiya so katharo anka sa so Allah i tuhan ka, na
khapakay mambo a tharoon iran a so Al Llāt ituhan ami odi na so Hubal. Ogaid na so
kiapakapoon o katharo sa “Da” a sii ko basa Arab na gioto so “Lā” a makatotoro sa
phamakada ko langowan a soson a nganin, na miatankd a da dn a tuhan inonta bo so
Allāh, na da iran tarimaa.
Manga Oripn o Allāh, giankaya a Lā Ilāha Illallāh, na skaniyan so bithowan o Islam
sa al Kalimah at Tayyibah, skaniyan so katharo a soti, skaniyan i gonsi o Islam, ago
skaniyan i gonsi o sorga, go skaniyan i mapnd ko timbangsn a da dn a ba on
phakalawan sa kapnd.

Miaaloy ko Hadith o Rasūlullāh  a adn a sakataw a mama ko alongan a Qiyāmah ko

kapthimbanga ko manga amal a maito a amal iyan a mapiya, na so kasosoratan ko
amal iyan a marata na isa ka mamandangan a kaolad iyan, na kagiya thimbangn so
amal iyan na bigan skaniyan sa sasoro a karatas a isosorat on so Lā Ilāha Illallāh, na
kagiya makowa niyan na inisogoon a ibtad iyan ko sabala a papak o timbangan, na
miatharo iyan a andamanaya dn i kakhatimbanga ankai a satbi a karatas sankai a amal
akn a marata a isa ka mamandagangan a kasosoratan on?! Na miatharo on a btadn ka
on, na inibtad iyan on na so kinibtad iyan on na miapayogantong so sabala a papak o
timbanga a katatagoan ko amal iyan a marata, sabap ko kapnd o Lā Ilāha Illallāh.
Manga Oripn o Allāh, da dn a phakatimbang sa kapnd ko Lā Ilāha Illallāh, sii ko
doniya ago sii ko alongan a maori.

Manga Oripn o Allāh, miasabot ko Hadith o Rasūlullāh  a: Sa dn sa taw a aya

kaposan a matharo iyan ko kaphatay niyan na so Lā Ilāha Illallāh, na makasold ko
sorga, sabap on, gioto i sabap a so Rasūlullāh  na piangni niyan ko bapa iyan a Abu
Talib a isabot iyan so Lā Ilāha Illallāh ko kaphatay niyan ka an mabaloy a rnding iyan
ko siksa ko naraka, ogaid na da niyan matharo na miatay skaniyan a kna o ba Muslim.

62
Manga Oripn o Allāh , giankai a Lā Ilāha Illallāh na dn a manga rokon iyan a di dn
khatankd so kinilapiyatn on o taw inonta bo o mapadalm on ankai a manga rokon iyan
a pagalowin tano:

1. Al Ilm ‫ْم‬ ِ
ُ ‫( العل‬so knal ago katao ko maana niyan)
Manga Oripn o Allāh , patoray ko taw a iplapal iyan so Kalimah a kabaloy niyan a
migpa iyan so manga maana ankanan a kalimah. Giankanan a knal a katao na gianan i
pagampaganay a ipaliogat o Allāh  a katao a phaganadn o manosiya ko da niyan pn
kaknala ko langowan taman. Paliogat ko pizakatawan a maknal iran so Allāh  sa
tarotop a knal. Pitharoo Allāh  a:

َ ِ‫اسَت ْغ ِف ْـر لِ َذنْب‬

‫ك‬ ْ ‫فَا ْعلَ ْم َأنَّهُ الَ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو‬
Knal anka a mataan a da dn a tuhan a rowar ko ALLAH,
ago pamangni ka sa rila ko dosa nka. (19:47)
Sii sankanan a ayat na mianagipoon ko katao, ko da pn kaadn o katharo ago so galbk,
sabap san na di dn khapakay ko Muslim o ba adn a paganadn iyan a katao a ilawan
iyan ko kapaganada niyan ko kaknala niyan ko Allāh , sa gianan i paganay a paliogat
a katao a phaganadn sa odi paganada na kadadag ago kadadas san ko taw a daa sabot
iyan ko kamataani ko Allāh .

Da dn a bali o manga katao a matatago ko olo o manosiya amay ka mapapas on so

knal ko Allāh , giankanan a knal na paliogat ko pizakatawan a taw, a kapaganada
niyan on sa odi niyan paganada na miakanggolawla sa mala a dosa.

2. Al Yaqīn ‫ـن‬ ِ
ُ ‫اليَقي‬
Manga Oripn o Allāh, aya ptharoon a al Yaqin, na so kathakna o paratiaya ago so
katao ko Allāh  sii ko ginawa o Muslim, sa tankdn iyan so maana ankoto a Kalimah
sa da dn a ba on sankaan a pamikiran a maito bo, sa magakot ko poso iyan ago so
ginawa niyan a mataan a da dn a tuhan a zimbaan inonta bo so Allāh . Giankoto a
kapthakna o paratiaya sankanan a katharo, na gianan i bithowan sa Aqīdah, a aya
maana niyan na so kapapalot ago kagagakot sa mabagr o paratiaya o taw sii ko poso
iyan. Sabap sa so aqīdah na phoon ko katharo a aqada a aya maana niyan na mialot,
na ino ron pn miapalot ka miathkhs on sa di ron khablag, sabap roo na pimaanaan so
mabagr a paratiaya sa aqīdah sii ko basa Arab, so aqīdah na ititimbang ko faīla a aya
maana niyan na so maana o maf’ūl, a ititimbang on so ma’qūd, a makatotoro sa
maana a mapapalot a margn a bkarn.

ُ َ‫اِإل ْخال‬
3. Al Ikhlās ‫ص‬
Manga Oripn o Allāh, aya ptharoon a al Ikhlas na so kambonayon o taw, sa
pakapamantkn iyan so paratiaya niyan ago bonayonn iyan ago balantann iyan sa sii bo
ko Allāh , sa da dn a salakaw ron a ba niyan phanarigi ago phanga-ngarapani, odi na

63
khababayaan iyan a katuhanan a salakaw ko Allāh . So kabonayona ko pangni sii ko
Allāh  na karina ago toos ko kazalimbotawan a tarotop sii rkaniyan, ka so
kapamangni na onayan o paratiaya a patot a sii bo mibantak ko Allāh  sa di
makasilay. Sii ko Qur’an na lalayon iyan pmbthowan so kapamangni sa lapiyat a
agama (Dīn) ka kagiya aya rinayagan o agama na so simba na aya rinayagan o simba
na so kapamangni, ka langowan a katuhanan na aya kiapangintuhana on na so
kapphamangnii ron o miangintuhan on, ka di khabthowan so tuhan sa tuhan amay ka
di kaphamangniyan. Sabap roo na bialoy o Allāh  a so kapamangni na wajib a
mabonayon sii rkaniyan bo sa di ron pd so salakaw ron.
4. As Sidq‫ق‬
ُ ‫الص ْد‬
ِّ
Manga Oripn o Allāh, aya ptharoon a As Sidq na so kathomankd ago so
kapangimbnar sa mataan a aya bo a tuhan a pzoasoatn na so bo Allāh , sa da dn a
misaog on a kapamokhag ago kapamrak, sa matatanto niyan sii ko poso iyan ago sii
ko katharo iyan ago so manga galbk iyan a so bo so Allāh  i kadnan iyan a gii niyan
zoasoatn sa nggolalan sa manga simba. Patot a masabot o Muslim, a so iphlapiyat o
dila iyan na phoon ko poso iyan, na so katharo iyan na mbanarn o galbk iyan. So gii
tano katharoa ko Allāhu Akbar (so Allāh  i Lbi a Mala) na paliogat a mabnar o
galbk, kna o ba giya bo a khiplapaln on dila sa daa maana niyan.
So kiatharoa tano sa so Allāh  i Lbi a Mala, na langowan a salakaw ron na maito,
mala so Allāh  a di so ginawa tano, mala so Allāh  a di so manga wata tano, mala so
Allāh  a di so manga karoma tano, mala so Allāh a di so manga tamok tano, mala so
Allāh  a di so manga kadato tano, mala so Allāh  a di so langowan taman ko doniya
tano, sa anda dn i kamataani tano san, manga oripn o Allāh , na minikoyapt tano ko
Allāh , sa mimbaloy a aya tano pamamakin’gan so Allāh  go aya tano pangilaylayan
so Allāh , mimbaloy so ski tano aya iphalakad iyan na so Allāh , mimbaloy so
manga lima tano aya ipphangawakawa iyan na so Allāh , na antonaa pn i
mapnggolawla ko datar anan a manosiya, gianan so manosiya a mala i arga ko Allāh 
a di so doniya ago so langowan a dalm iyan, gianan so manosiya a o matay na
nggoraokn o lopa ago so langit ago so arsh o Allāh .

Allāhu Akbar, manga oripn o Allāh , giankanan a inaloy tano na phoon ko sabdan o
Rasūlullāh , kna o ba tano pphangantanga a katharo a phoon sa ginawa tano. Mnga
Oripn o Allāh  katawan iyo o makapira tano makasoy so katharoa ko Allāhu Akbar
sii ko lima a waqto a gii tano zambayangan oman gawii, antonai sabap a oman mabtr
mapko so lawas tano ko sambayang na ipthawag tano so Allāhu Akbar. Manga Oripn
o Allāh , patot a katawan iyo i kadakl a kiphlapiyatn iyo ko Allāhu Akbar ko lima a
sambayang iyo. Sa ipoon imanto na pagitonga niyo ago izai niyo a ginawa niyo o ay
kala a rarad iyan sii rkano, ago ay kala a gii niyo kinggolalann ko maana niyan? So
taw a gii niyan tharoon a Mala so Allāh, ogaid na amay ka miakaphantag so kabaya
iyan sa ginawa niyan, odi na so wata iyan, odi na so karoma niyan, odi na so tamok
iyan, odi na so kadato iyan, na mimbaloy so Allāh  a aya lbi a maito, na aya lbi a
mala ankoto a manga nganin, na mataan a skaniyan na bokhag sii ko ginawa niyan,

64
ago bokhag sii ko manga taw, ago bokhag sii ko manga malaikat, ago bokhag sii ko
Allāh , sa taman a bokhag, a so gii niyan tharoon na sopak ko galbk iyan, na da
skaniyan mabaloy a taw a khababayaan o Allāh , ka so bokhag na di pd ko ummah o
Rasūlullāh , na sa dn sa taw a di mapd ko ummah o Rasūlullāh , na taw ko naraka.
Pitharoo Allāh a: Miakalala a rarangit o Allāh a katharo iyo sa nganin a di niyo bo
pnggalabkn.(as Saff).

5. Al Mahabbahُ‫حبَّـة‬
َ ‫ال َْم‬
Manga Oripn o Allāh , aya ptharoon a al Mahabbah, na so kababayai o taw ko
Kadnan iyan sa pakalbin iyan so kapkhababayai niyan on sii ko langowan taman a
nganin apiya so ginawa niyan, ago so loks iyan, wata iyan, karoma niyan, ago so
langowan taman a mala on i arga, sa palaya iyan dn oto khorbann sa pantag ko
kapkhababayai niyan ko Allāh .

Miaaloy ko hadith o Rasūlullāh , a pitharo iyan a di dn mabaloy a miaratiaya so taw

taman sa di mabaloy so Allāh  ago so sogo iyan a aya lbi a pkhababayaan sii rkaniyan
a di so salakaw kiran a dowa. So kabaya na patot a makabantak ko Allāh , sa aya
piangni o Allāh  a ikhababaya on o oripn iyan na so kabaya o akal iyan, kna o ba so
kabaya o rarb iyan. Sabap sa so akal na skaniyan i miatindos a lalan o paliogat ko
manosiya (manāt at taklīf) sa tomioron so Qur’an sa pantag sa an mapamimikiran ago
manditrogod o manga lalantas i pamikiran a manga baraakala, kna o ba pantag ko
manga bon’g ago so pphangadadadawayan a manga taw.

ِ
6. Al Inābah wal I’tisām‫ام‬
ُ‫ص‬ َ ‫اِإل نَابَةُ َواِإل ْعت‬
Manga Oripn o Allāh, aya ptharoon a al Inābah na gianan so kapagapas ko Allāh 
ago so kambalingan on o manosiya sa ron manarig ko langowan a pangindaw niyan a
barandiya ago rahasiyan, sa balowin iyan so Allāh  a aya niyan lindonga ko langowan
taman a khisogat on a margn ko kibabatog iyan, sa zasalimbotawan on ago zasarakan
on ago mananarig on sa tarotop.

7. Al Qabūl‫ـول‬
ُ ُ‫ال َقب‬
Manga Oripn o Allāh, aya ptharoon a al Qabūl, na gioto so katarimaa o oripn sa
mataan a so Allāh  na aya niyan Kadnan sa maliwanag ko poso iyan, sa da dn a
tarimaan iyan a pd sa katuhanan a salakaw, sa langowan taman iyan na balowin iyan a
lalan ago okit sa kisampay niyan ko Allāh , sa nggolalan ko manga simba a inisogo
on o Allāh  sa palaya iyan dn ipnggolalan sa araparap iyan sa kithoonaan iyan ko
Kadnan iyan a Mahasuti a Maporo.
Manga Oripn o Allāh, amay ka masamporna anan ko ginawa o manosiya na mapatot
on so kabaloy niyan a mu’min a miaratiyaya ko Allāh , sa gianan i onayan a patot so
kaadn iyan ko taw a izabot iyan ankanan a Kalimah, sa giankanan a manga katao na

65
paliogat a ipagiza ko taw ago iziksa on o Allāh , amay ka di niyan paganadn sa
masabot iyan.
Mnga Oripn o Allāh, so Lā Ilāha Illallāh, na skaniyan so kalimah at Tawhid, so
kapakaisa-saa ko Allāh , sa migakd iyan so langowan a simba ago skaniyan bo i
pathot a phanompangan o soasoat ago kathawripn o manosiya.
So kapakaisaisaa ko Allāh , na tlo a kiambagibagi iyan a so bithowan sa; Tawhid ar
Rbūbiyyah, so Tawhid al Ulūhiyyah, odi na Tawhid al Ibādah, go so Tawhid al Asmāi
was Sifāt. Giankanan a tlo a kapakaisaisaa ko Allāh  na wajib a maknal o Muslim ago
patoray ron a kasowaa niyan on ka gianan i onayan o agama Islam.

Mnga Oripn o Allāh, aya ptharoon a Tawhid ar Rubūbiyyah, na skaniyan so

kapakaisaisaa ko ko Allāh , ko kababaloy niyan a tuhan a miangadn ago mimbiat ago
prizki ko langowan o kaadn iyan. Giankanan a paratiaya ko tawhid na piaratiaya o
manga ahlul kitab ago so manga pd a pagtaw ogaid na da niyan siran miliyo ko
goliling o kakakapiri, sa ba siran mimbaloy a Muslim, sabap sa da a iran, paratiayaa
so Allāh , ko kababaloy niyan a tuhan a zimbaan.

So Tawhīd al Ulūhiyyah, na skaniyan so kapakaisaisaa ko Allāh , ko kapzimbaa on,

sa skaniyan imbtad sa bitikan ago kitaban o manga kaadn iyan, go skaniyan i zogo ago
zapar. Go skaniyan i mbgay ko halal ago so haram, so piakarata iyan na aya marata
mapia pn mapiya a kapipikira on o manosiya, na aya mapiya na so piakapiya niyan
mapiya pn marata a kapipikira on o manosiya,

So Tawhīdul Asmāi was Sifāt, na gianan so kapakaisaisaa ko Allāh , ko manga

ingaran iyan ago so manga sifat iyan. Miaaloy ko sabdan o Rasūlullāh  a adn a siyaw
polo ago siyaw a manga ingaran iyan, na sa dn sa taw a ilahar iyan ago siyapn iyan na
misold iyan ko sorga.

Manga Oripn o Allāh, so Kadnan tano a Rabbul Alamīn na da dn a saginda niyan ago
daa datar iyan, isaisa skaniyan ko manga ingaran iyan, ago isaisa skaniyan ko manga
sifat iyan. Di khapakay o ba skaniyan pkhasangay o kaadn iyan, gioto i sabap a igira
pingaran so ingaran iyan na pkhasompatan sa Abd maana a oripn sa so Allāh , na
khapakay a pngarann o manosiya sa kizompat on so Abd na pmbaloy a Abdullāh oripn
o Allāh , Abdurrahmān, oripn o Makalimoon, sa datar anan.

So manga ingaran o Allāh  ago so manga sifat iyan na imbgay tano ron so maana
niyan sa di tano iplagid, go di khisaginda ago di khidatar ago di khisapo ko salakaw
ron. Ka so Allāh na da dn a datar iyan a nganin a skaniyan so pphakan’g a
pphakailay.

Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh  a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

66
 ُ‫اسَتغْ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل ذَن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬
ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَتغْف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.


Al Khutbah 8
So Bandingan ko Sambayang
Ki, Alim, Hassanor Bin Maka Alapa
Al Murshid al Am
Rabitah Al Insan Al Islamiyyah

‫ـك‬َ َ‫ ل‬, ‫ك‬ َ ِ‫ضـات‬ َ ‫ـاء َم ْر‬ ِ َ ِ‫ وَأ ْشـ ُكر َك ُشـكْر نِ ْعمت‬, ‫ك الْ َك ِر ِيم‬
َ َ‫ـك َوابْتغ‬ َ َ ُ َ َ ‫النيَّةَ لَِو ْج ِه‬
ِّ ‫ص‬َ َ‫َأح َم ُد َك اللَّ ُه َّم َح ْم َد َم ْن َأ ْخل‬
ْ
َّ ‫ِإ‬ ِ ِ ِ
َ ‫ـك َول َعظ ِيم ُسـ ـ ْلطَان‬ ِ ِ ِ
َ ‫ْح ْـمـ ُد َك َمــا َي ْنبَغي ل َجالَل َو ْج ِهـ‬
ُ‫صـ ـلى اهلل‬ َ .‫ـور‬ ُ ‫اُألم ـ‬
ُ ‫ـع‬ ُ ‫ـك ُت ْر َجـ‬
َ ‫ْم َو ل َْي ـ‬
ُ ‫ْحك‬
ُ ‫ـك ال‬ َ ‫ لَ ـ‬, ‫ك‬ َ ‫ال‬
:‫َو َب ْع ُد‬ ,‫ان ِإلَى َي ْوِم الدِّي ِن‬ ٍ ‫وبار َك وسلَّم َعلَى سيِّ ِدنَا مح َّم ٍد و َعلَى آلِ ِه وص ْحبِ ِه ومن تَبِع ُهم بِِإ حس‬
َ ْ ْ َ ْ ََ َ َ َ َُ َ َ َ َ َ ََ
:‫ال فِي كِتَابِ ِه الْ َك ِر ِيم‬ ِ ‫اد‬
َّ ‫اهلل ا ْعلَ ُموا‬
َ َ‫َأن اهللَ ُس ْب َحانَهُ َوَت َعالَى ق‬ َ َ‫َفيَا ِعب‬
, ‫ فَِإ ْن ِخ ْفتُ ْم فَ ِر َجاالً َْأو ُر ْكبَانًا‬, ‫ين‬ِِ ِ ِ ُ‫ وق‬, ‫الصالَ ِة الْو ْسطَى‬
َ ‫ومواـ للَّه قَانت‬
ُ َ ُ َّ ‫ات َو‬ ِ ‫الصلَو‬
َ َّ ‫َحافظُوا َعلَى‬
ِ
ِ
)239-238 ‫َم تَ ُكونُوا َت ْعلَ ُمو َـن (البقرة‬ ْ ‫فَِإ ذَا َأم ْنتُ ْم فَاذْ ُك ُروا اهللَ َك َما َعلَّ َم ُك ْم َما ل‬
Ahmadukallāhumma hamda man akhlasan niyyata liwaj’hikal kalrīm, wa ashkuruka
shukra ni’matika wabtigāa mardhātikal amīn, lakal hamdu kamā yanbagī lijalāli
waj’hika wa liadhīmi sultānik, lakal hukmu wa ilayka turja’ul umūr, sallallāhu wa
bāraka wa sallama alā sayyidinā Mohammadin wa alā ālihi wa sahbihi wa man
tabiahum biihsānin ilā yawmid dīn, wa ba’du:

Fayā ibādallāhi i’lamū annallāha sub’hānahu wa taālā qāla fī kitābhil karīm:

Hāfidhū alas salawāti was salātil ustā, wa qūmū lillāhi qānitīn, fain khiftum farijālan
aw rukbānan, fa’idā amintum fadkurullāha kamā allamakum mā lam takūnū
ta’lamūn (al Baqarah 238-239)

Manga Oripn o Allāh, imanto na na minisampay tano ko ika dowa a rokon o Islam a
skaniyan so kitindgn ko sambayang.

67
Giankaya a sambayang na makhikipantag iyan so pankatan a da dn makhipantag o
apiya antonaa a simba a salakaw ron, skaniyan a sambayang i polaos o agama a di dn
phakatindg odi ron makambkn, pitharoo Rasūlullāh r a: Aya olo o btad na so Islam,
na aya polaos iyan na so sambayang, na aya piphaporoan o pondiyong iyan na so
jihad sa lalan ko Allah . Skaniyan a sambayang i pagampaganay a ipaliogat o Allāh 
ko manga simba, sa skaniyan dn i mialiogat on ko Rasūlullāh r ko masa a kamiraj
iyan ko kinindarpa in iyan ko Kadnan iyan. Sa da dn a kiaokitan iyan a malaikat a
sosogoon, ka mamantk a phoon ko Allah , inipaliogat sa lima polo a sambayang na
miaroros sa lima a sambayang ko salongan a tarotop, ogaid na pitharoo Allāh  a so
lima a manga sambayang na badal o lima polo a sambayang, sa tiatankd o Allāh  a di
dn khasambian so katharo iyan ago di khabaroba ko oriyan o kinikokomn iyan on ago
so kinipaliogatn iyan ko lima a manga sambayang.
So sambayang i pagampaganay a pagisipn ko oripn, pitharoo Rasūlullāh r a:

, ‫صلَ َح َساِئُر َع َملِ ِـه‬

َ ‫ت‬ ْ ‫صلَ َح‬ َّ ‫ب َعلَْي ِه ال َْع ْب ُد َي ْو َم ال ِْقيَ َام ِة‬
َ ‫ فَِإ ْن‬, ُ‫الصالَة‬ ُ ‫اس‬
َ ‫ََّأو ُل َما يُ َح‬
)‫(ر َواهُ الطََّب َرانِ ُّي‬ ِ ِ ِ ‫ِئ‬ ْ ‫َو ِإ ْن فَ َس َد‬
َ ‫ت فَ َس َد َسا ُر َعمله‬
Aya paganay a pagisipn ko oripn ko alongan a Qiyāmah na so sambayang, na amay
ka makapiya na makapiya so langowan a galbk iyan, na amay ka binasa so
sambayang na mabinasa so langowan a amal iyan (pianothol o at Tabarani).
Skaniyan a sambayang i kaposposan a inithanan o Rasūlullāh r ko manga ummat
iyan ko kakhapandos dn o napas iyan sa gii niyan tharoon a: So sambayang!! So
sambayang!! Ago so manga oripn iyo. Inipagamanat iyan so kikapdiin ko oripn sa
inipannkat iyan.
So sambayang i kaposposan a khada ko anggawta o Islam, na anda i kada iyan na
madadas dn so agama. Pitharoo Rasūlullāh r a:

ً ‫ فَ ََّأول َُها َن ْق‬, ‫َّاس بِالَّتِي تَلِ َيها‬

‫ضا‬ ُ ‫ت الن‬َ َّ‫ت عُ ْر َوةٌ تَ َشب‬ َ ‫ض َّن عُ َرى اِإل ْسالَِم عُ ْر َوةً عُ ْر َوةً فَ ُكلَّ َما ا ْن َق‬
ْ ‫ض‬ َ ‫لََت ْن ُق‬
ِ ‫الصالَةُ (رواهُ ابْن ِحبَّا َن ِمن ح ِد‬
‫يث َأبِي َُأم َامةَ)ـ‬ ِ
َ ْ ُ َ َ َّ ‫ َوآخ ُر ُه َّن‬,‫ْم‬ ُ ‫ْحك‬ ُ ‫ال‬
Khabnkas so manga kawar (onayan) o Islam sa giimazatiman a kapkhada iyan, sa
oman mada so isa a kawar iyan na matondog o isa on, na oman i mabnkas on a
onayan (sa mada) na mikoyapt so manga taw ko makatotondog on a onayan, na aya
paganay a khabnkas on na so kadato a Islam (Khilafah Islamiyyah) na aya kaposan a
khabnkas on an so sambayang (pianothol o Ibn Hibbān a phoon ko thotol o Abū
Umāmah).
Manga Oripn o Allāh, giankaya a sambayang na tanto a madakl a kiaaloya on o
Qur’an, adn oto a alowin iyan sa isasarta iyan on so kapananadmi o All āh , pitharoo
Allāh  a:

Mataan a so sambayang na phakasapar ko piamakasisingay ago so marata a galbk,

go mataan a so katadmi ko Allāh  na lbi a mala (al Ankabut 45).

68
Pitharo iyan pn a:
Sabnar a miakadaag so taw a zoti (odi na ndiyakat) ago tiadman iyan so ingaran o
Kadnan iyan na mizambayang (al A’la 14-15).
Pitharo iyan pn a:
Go tindgn ka so sambayang sa tadntadm rakn (Ta Ha 14).
Tanto a madakl a kinitompokn iyan ko sambayang sii ko katonaya ko zakah. Pitharo o
Allāh  a:

Tindgn iyo so sambayang ago bgan iyo so zakah (al Baqarah 110).
Initompok iyan pn so sambayang ko kazabar, pitharoo Allāh  a:

Go pamangni kano sa tabang ko Allāh sa nggolalan ko kazabar ago so sambayang (al

Baqarah 45).
Initompok iyan pn so sambayang ko kakhorban sa binatang a soasoat ko Allāh ,
pitharoo Allāh  a:

Tharo anka a mataan a so sambayang akn ago so korban akn go so kaoyagoyag akn
go so kaphatay akn na rk o Allāh a Kadnan o manga kaadn, a daa sakotowa iyan, ago
sabap roo na siogo ako ago sakn i paganay ko manga muslim (al An’am 162-163).
Manga Oripn o Allāh, aya taman a kiasiapa o Islam ko sambayang na skaniyan bo i
miaskhd a simba a da niyan dn pharowa o ba mibagak so katonaya on o Muslim sii ko
apiya antonaa i masosowa iyan. Apiya sii dn ko masa a giikathidawa sa maydan ko
kassmpanga ko ridoay na inipatoray niyan so katonaya ko sambayang sa da niyan dn
pharowa o ba mibagak sa di matonay ko waqto niyan a mappnto.
Manga Oripn o Allāh, gianan i karina a mala sa mataan a so sambayang na da dn a
datar iyan ko manga simba ko Islam a bigan iyan sa mala a siap.
Manga Oripn o Allāh, so sambayang na skaniyan i kiambidaan o mu’min ago so
kafir, sa sa dn sa taw a ibagak iyan so sambayang sa paratiaya sa kna o ba paliogat na
skaniyan na kafir, opama ka Muslim na pmbaloy a murtadd (miawa ko agama Islam),
na odi kasoy ko Islam, na pnggolalan on so garangan o pdang sa khabono. Amay
pman ka inibagak iyan sa di niyan ipnggolalan sabap ko kabobokla niyan on, na aya
tindg o kalankapan a manga ulama na skaniyan na kafir, sa miada ko kamumuslimi.
Tanto a madakl a hadith o Rasūlullāh r a inaloy niyan a so taw totontotn iyan a
muslim a miagak sa sambayang na skaniyan na kafir.

Go miakapoon ko Abdullāh Bin Saqiq al Uqayli a: Miaadn so manga sahabah o

Rasūlullāh r a daa mapipikir iran a shayi a so kibagakn on na ikhakafir a rowar ko
sambayang (pianothol o at Tirmidi ago so al Hakim).

69
Manga Oripn o Allāh, anda miawajib so sambayang? Miawajib so sambayang ko
taw a Muslim, adn a akal iyan, a kiabaligan, sabap ko thotol o Aishah a miakapoon ko
Nabi  a: Inankat so pansom (kisoratn ko amal) sa tlo a manga taw; so totorogn
taman sa makanaw, so maito a wata sa taman sa kabaligan, so pmbthangn taman sa
makatanod (pianothol o Ahmad go so manga imam ko hadith).
Manga Oripn o Allāh, so samabayang na adn a manga sarat iyan, a paliogat so
katonaya on ko da on pn kitindgn a siran so:
1. So katokawi ko kiapakasold o waqto.
2. So kapagabdas sa masoti so taw ko mala a hadas ago so maito on.
3. So kasotiya ko lawas ago so nditarn ago so darpa a pzambayangan.
4. So Kasapngi ko awrat o pzambayang.
5. So Kaadapa sa Qiblah
Manga Oripn o Allāh, adn pman a manga paralo ko sambayang a wajib so kasiapa
on a gianan so bithowan sa manga rokon iyan a siran so:
1. So kapniat o pzambayang ko pazambayangan iyan a sambayang.
2. So Takbiratul Ihrām (so katharo a ko Allāhu Akbar kapangalinkakp)
3. So katindg ko kapzambayang sii ko sambayang a paralo.
4. So kabatiyaa ko al Fātihah ko manga rakaat o sambayang a paralo ago sunat.
5. So Karoku.
6. So kambangon ko kiaruku.
7. So Kasojud sa musallā.
8. So kaontod a kaposan ago so kathayayyat on.
9. So kazalam o giizambayang.
Manga Oripn o Allāh, so sambayang na adn a manga sonat iyan a di khatarotop so
sambayang odi siran minggolalan a siran so:
1. So kiporoon ko lima sii ko pat a manga btad ko sambayang;
a. sii ko takbīratul ihrām,
b. Sii ko kaprokū.
k. Sii ko kiambangon ko kiarokū
d. Sii ko kiatindg ko rakaat a ika tlo, maana a sii ko oriyan o tahayyat a
paganay.
2. So kibtadn ko kawanan a lima sii ko diwang a lima ko katitindg o
giizambayang. Sa sii niyan ibtad a lima niyan ko kababan o rarb iyan a
kaporoan a posd iyan.
3. So Katontola niyan ko dowaa a kalka (istiftāh) ko sambayang.
4. So kisolnn ko kabatiyaa ko Aūdubillāhi Minas Shaytānir Rajīm.
5. So kaamin, ko oriyan o kabatiya ko al Fātihah.
6. So kabatiya sa ayat ko oriyan o al fātihah.
7. So katakbir ko oman magalin so giizambayang sa lanka ko sambayang ko
kambangon kasojud kaontod katindg.

70
 8. So Karokū ko sambayang.
9. So katasbih ko karorokū, sa tharoon so Subhāna Rabbiyal Adhīm wa
bihamdihi, sa makatlo.
10. So katharoa ko Samiallāhu Liman Hamidahu ko oriyan o kambangon ko
kiarokū.
11. So lanka ko kazojud ko katitindg a phakaonaan a lb na go bo so lima.
12. So lanka ko kasojud a pakathaknaan so pito a anggawta a so bn’ng, poro o
ngirong, so palad a lima so dowa a lb, so manga kmr o ski a palaya pakaadapn
sa Qiblat.
13. So katasbih ko kasosojud sa makatlo a so Subhāna Rabbiyal A’lā wa
bihamdihi.
14. So kaontod ko pagltan o dowa a sojūd, sa balawagn iyan a palad a ski niyan a
diwang sa ontodan iyan, na pakatitindgn iyan a kawanan a palad a ski niyan sa
pakasasangorn iyan sa Qiblat so manga kmr iyan.
15. So kaontod sa di mathay ko da niyan pn katindg sii oto ko oriyan o kiasojud
ko rakaat a paganay ko sambayang, go sii ko rakaat a ika tlo ko da niyan pn
katindg ko rakaat a ika pat.
16. So kaontod ko kapthahayyat.
17. So kathahayyat a paganay.
18. So kazalawati ko Nabi  ko tahayyat a kaposan.
19. So kandowaa ko oriyan o kathayyat a kaposan ko da niyan pn kazalam.
20. So kandowaa ko oriyan o kazalam.
Manga Oripn o Allāh, gianan i manga sarat ago manga rokon ago manga sonat o
sambayang a wajib ko langowan a Muslim a mama ago babay a maknal iran phiapiya,
ka kagiya san matatago so kaphakaapas iyan ago so kakhaola iyan ko alongan a
Qiyāmah amay ka di niyan masowa phorong so sambayang iyan sa di matarima.
So Sarat (shart) o sambayang ago so rokon iyan na aya mbidaan iran na so sarat, na
skaniyan so manga galbk odi na ropaan a di pd ko fiil o sambayang ogaid na di
khatarima so sambayang odi maadn. So pman so rokon (rukn) na skaniyan so manga
galbk ago manga btad a pd ko fiil o samabayang a odi maadn na di khatarima so
sambayang. Samanoto na aya mbidaan o sarat ago so rokon na so kababaloy o sarat a
di pd ko fiil o samabayng ogaid na mikakampt on, so pman so rokon na pd ko
anggawta iyan a di ron khablag.
Manga oripn o Allāh, adn a manga btad ko sambayang a patot a kasabotan o oman i
isa a Muslim ka aya kalilid na so di ron katotokawi, sa alowin tano siran:
1. So kabatiya o giizambayang sa al Fātihah; Gophoon zambayang so taw a
skaniyan bo, odi na moonot ko imām a so sambayang na masoln on so
batiya ka datar o manga sambayang ko kadawndaw liyo ron so jumuah, na
skaniyan oto na phakabatiya sa al Fātihah ko ginawa niyan, ka odi batiya
na daa sambayang iyan. Amay pman ka mizambayang a moonot ko imām
sii ko matanog on so batiya o imām na skaniyan na di phakabatiya sa ayat a

71
 pd on so al Fātihah sa ba dn makaphamakin’g ko batiya o imām sabap sa so
batiya o imām na aya niyan dn batiya.
Kadaklan a giizambayang a di niyan anan kasasabotan sa pmbatiya ko
kapmbatiya o imām sa matanog, na pkhasopak iyan so Qur’an a aya inisogo
iyan na igira pmbatiaan so Qur’an na phamakin’gn o taw a pphakan’g on.
Sa adn mambo a hadith a inisogo iyan so kabatiyaa ko al Fātihah ko
sambayang, na pantag sa kakowaa sankoto a dowa a dalil sa daa mibagak
on na, aya khasowa o ma’mūm, na phakabatiya ko masoln on so batiya o
imām, na makaphamakin’g badn sa di phakabatiya ko kapmbatiya o imām
sa matanog.
2. Ozanka so giizambayang o pira a rakaat i kiazambayangan iyan na aya
khakowa niyan na so maito on, opama o mizanka ko sarakaat ago so dowa
rakaat na aya khakowa niyan na sarakaat a kiazambayangan iyan sa
khaganap iyan, datar oto mambo o dowa rakaat antaa ka tlo rakaat a
kiazambayangan iyan na aya khakowa niyan na so dowa rakaat sa khaganap
iyan.
3. Aya datar oto na o zanka so pzambayang o miakapagabdas antaa ka da, na
aya kokoman iyan na da a abdas iyan, na makaphagabdas, opman o zanka o
kiabatali antaa ka da ko kiapagabdas iyan, na aya khakowa niyan na da
kabatali, sabap sa miatankd a miakapagabdas na so sankaan na sii miaadn
ko kiabatali ron ago so da on kabatali. Na aya khakowa niyan na so da
kabatal o abdas iyan, so Islam na sii niyan pphakabkna so kokoman iyan ko
matatankd, sa ipmbowang iyan so di matatankd. Sii ko kaadn o abdas ago
so kaada iyan na aya pakaasal na so di kaabdas o taw, na ozanka o ino
miaabdas antaa ka di na aya khakowa niyan na so pakaasal a di niyan
kaabdas sa makaphagabdas.
Manga Oripn o Allāh, aya paliogat ko Muslim na maknal iyan phiapiya ankaya a
sambayang ka so kakhatarima iyan ago so kapiya o balas iyan na misasankot ko
kapiya a kiasowaa on ago so gii ron kinggolalann. Sa oman i isa a Muslim, mama
babay, na panamar sa kasowaa niyan ko btad o agama niyan ago matonay niyan sa
tarotop ka san matatago so bagr ago so limo o Allāh .

Gianan i pagns a bagr o manga sahābah o Rasūlullāh r a igira miakasmpang siran sa

awid a akal a mapnd na magapas siran ko sambayang, sa miaanad iran oto ko
Rasūlullāh r, sa so gii ran kapanambayang na ron iran pkhatoon so pithamanan a
kapakaddkha o lawas ago so pamikiran ago so darm. Gioto i kiatharoa on o Rasūlullāh
r a: Pakadkhaa kami nka hay Bilal sa nggolalan ko sambayang. Di ran ipagitong so
kapanambayang sa ba galbk a khasabapan sa dokaw ka kagiya ron iran pkhatoon so
kapakaddkha ko gii ran kapanam-bayang, a gianan na btad a tanto dn a mapapato
sankai a masa a kapapan-tagan a so kalankapan a Muslim, na aya kaggdama iran ko
sambayang na mapnd a galbk a khasabapan sa dokaw, na amay ka miakatas so batiya

72
na iphakagowad iran, a di ran katawan a sa dn sa katas o batiya ko sambayang na
gioto dn i kala a balas ago karani ko limo o Allāh  ago khisokat ko kasosoat iyan.

Manga Oripn o Allāh, So sambayang na da dn pharowa o Allāh  oba mibagak sa di

matonay ko apiya antonaa a btad, amay ka so taw na pkhasakit sa di niyan khagaga so
katindg ko sambayang na zambyang a moontod, na amay ka di niyan khagaga a
moontod na zambayang a miiga, na amay ka di niyan dn khagaga so kikhoatn ko
sambayang o manga anggawta iyan na zambayang sa ba dn giipaginsarat na odi niyan
pn khagaga na zambayang sa so bo so niyat iyan. Sa so Allāh  na katawan iyan, so
mapipikir o oripn iyan sankoto a kapthonaya niyan ko sambayang ko dianka a
khagaga niyan.
Manga Oripn o Allāh, amay ka so Muslim na daa a miphagabdas iyan a ig na
thayammum sa lopa a soti, na amay ka di niyan pn khagaga so kapthayam-mum iyan
sa da dn a okit na zambayang mapiya da dn a abdas iyan. Ka da on dn pharowa so
kibagakn ko sambayang sa da dn a sndod ago daa khidawaawa o Muslim sa da
makazambayang ka da maparo ko kapnggalbka niyan on.
Manga Oripn o Allāh, so Rasūlullāh r na iniibarat iyan so sambayang sa lawas a ig a
mababanday ko oman i pinto o Muslim a gii ron phaygo oman gawii sa makalima, na
ino adn a khalamba a boring ko lawas iyan? Aya smbag o manga sahābah na da dn a
khalamba on a boring, na pitharo iyan a datar oto so sambayang a lima ko oman
salongan a ipphonas o Allāh  ko manga dosa.

Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh  a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَت ْغ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل َذن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَت ْغف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.

73
 ‫‪‬‬
‫‪Al Khutbah 9‬‬
‫‪So Bandingan ko Zakah‬‬
‫‪Ki, Alim Hassanor bin Maka Alapa‬‬
‫‪Al Murshid al Am‬‬
‫‪Rabitah Al Insan Al Islamiyyah‬‬

‫ش‪ْ GG‬ك َر نِ ْع َمتِ‪GG‬كَ َوا ْبتِ َغ‪GG‬ا َء‬‫ش‪ُ GG‬ك ُر َك ُ‬‫يم ‪َ ,‬وَأ ْ‬ ‫َأ ْح َم‪ GG‬دُكَ اللَّ ُه َّم َح ْم‪َ GG‬د َمنْ َأ ْخلَ َ‬
‫ص النِّيَّةَ لِ َو ْج ِه‪َ GG‬ك ا ْل َك‪ِ GG‬ر ِ‬
‫س‪ْ G‬لطَانِكَ ‪ ,‬لَ‪GG‬كَ ا ْل ُح ْك ُم وَِإلَ ْي‪GG‬كَ ت ُْر َج‪ُ G‬ع‬ ‫يم ُ‬ ‫ضاتِ َك ‪ ,‬لَكَ ا ْل َح ْم ُد َك َما يَ ْنبَ ِغي لِ َجالَ ِل َو ْج ِه‪GG‬كَ َولِ َع ِظ ِ‬ ‫َم ْر َ‬
‫ان‬‫س‪ٍ GG‬‬ ‫ص ْحبِ ِه َو َمنْ تَبِ َع ُه ْم بِِإ ْح َ‬‫سيِّ ِدنَا ُم َح َّم ٍد َو َعلَى آلِ ِه َو َ‬ ‫سلَّ َم َعلَى َ‬ ‫ار َك َو َ‬ ‫صلَّى هللاُ َوبَ َ‬ ‫اُأل ُمو ُر‪َ .‬‬
‫َوبَ ْعدُ‪:‬‬ ‫ِإلَى يَ ْو ِم الد ِ‬
‫ِّين‪,‬‬
‫يم‪:‬‬‫س ْب َحانَهُ َوتَ َعالَى قَا َل ِفي ِكتَابِ ِه ا ْل َك ِر ِ‬ ‫فَيَا ِعبَا َدهللاِ ا ْعلَ ُموا َأنَّ هللاَ ُ‬
‫ص َدقَةً تُطً ِّه ُر ُه ْم َوتُزَ ِّكي ِه ْم بِ َها (التوبة ‪)103‬‬ ‫ُخ ْذ ِمنْ َأ ْم َوالِ ِه ْم َ‬
‫ضا‪:‬‬ ‫َوفَا َل َأ ْي ً‬

‫‪74‬‬
 ِ ‫ون آ ِخ ِذينَ َما آتَا ُه ْم َربُّ ُه ْم ِإنَّ ُه ْم َكانُوا قَ ْب َل َذلِ َك ُم ْح‬
, َ‫سنِين‬ ٍ ُ‫ت َو ُعي‬ ٍ ‫ِإنَّ ا ْل ُمتَّقِينَ فِي َجنَّا‬
, َ‫َكانُوا قَلِيالً ِمنَ اللَّ ْي ِل َما يَ ْه َجعُون‬
)45 ‫وم (الحجر‬ ِ ‫ساِئ ِل َوا ْل َم ْح ُر‬ َّ ‫ق لِل‬ ٌّ ‫ َوفِي َأ ْم َوالِ ِه ْم َح‬, َ‫ستَ ْغفِرُون‬ ْ ‫َوبِاَأل‬
ْ َ‫س َحا ِر ُه ْم ي‬
Ahmadukallāhumma hamda man akhlasan niyyata liwaj’hikal kalrīm, wa ashkuruka
shukra ni’matika wabtigāa mardhātikal amīn, lakal hamdu kamā yanbagī lijalāli
waj’hika wa liadhīmi sultānik, lakal hukmu wa ilayka turja’ul umūr, sallallāhu wa
bāraka wa sallama alā sayyidinā Mohammadin wa alā ālihi wa sahbihi wa man
tabiahum biihsānin ilā yawmid dīn, wa ba’du:

Fayā ibādallāhi i’lamū annallāha sub’hānahu wa taālā qāla fī kitābhil karīm:

Khud min amwālihim sadaqatan tutahhirum

wa tuzakkīhim bihā (at Tawbah 103).

Manga Oripn o Allāh, imanto na minisampay tano dn ko bandingan o kabgay sa

Zakah, a skaniyan i ika tlo a polaos o Islam a lima, so kiaaloya on ko Qur’an na tanto
a madakl, na so kinipagpadaan iyan ko sambayang ko kapkhaaloy ran a dowa na
miakadowa polo a go walo siran maaloy a magpda sii ko Qur’an. Miaaloy ko Fiqhu as
Sunnah a miaka 82 siran maaloy ogaid na miaribat so bilang ko kinitombokn san koto
a kitab, ka maiklid so bilang sa aya ontol na 28.
Giankayai a Zakah na inipaliogat skaniyan o Allāh  ko kitab iyan, a go sii ko sunnah
o Rasūlullāh , a go sii ko kiaompong o Ummah Islamiyyah.

Manga Oripn o Allāh, so katharo a Zakāh na ngaran o tamok a inibgay skaniyan o

manosiya a pd ko kabnar o Allāh  sa phanompang ko manga miskin. Bithowan
skaniyan sa Zakāh, sabap ko madadalm on a araparap ko kaadn o barakah, ago so
kasoti o ginawa ago so kapakatho iyan sa nggolalan ko manga pipiya. Sa so Zakāh na
makatotoro’ sa maana a kaphagtho a go so kasosoti a go so kabarakat, pitharoo Allāh
 a:

)103 ‫ص َدقَةً تُطً ِّه ُر ُه ْم َو ُت َز ِّكي ِه ْم بِ َها (التوبة‬ ِ ِ

َ ‫ُخ ْذ م ْن َْأم َوال ِه ْم‬
Kowa ka (hay Mohammad) ko pd ko manga tamok iran sa sadaqah (Zakah) a izoti
nka kiran a go iphlompiyo nka kiran (ankoto a Zakah)( at Tawbah 103).

Pitharo’ o Rasūlullāh  a:

ٍ Gَ‫ا َذ بْنَ َجب‬GG‫ َأنَّ النَّبِ َّي لَ َّما بَ َع َث ُم َع‬:‫ا‬GG‫ َي هللاُ َع ْن ُه َم‬G ‫ض‬
‫ل‬G ِ ‫س َر‬ ٍ ‫ ةُ ع َِن ا ْب ِن َعبَّا‬G‫َر َوى ا ْل َج َما َع‬
‫هَ ِإالَّ هللاُ َوَأنِّي‬G َ‫ َها َد ِة َأنْ الَ ِإل‬G ‫ش‬
َ ‫ فَا ْد ُع ُه ْم ِإلَى‬,‫ب‬ ٍ ‫ ِإنَّ َك تَْأتِي قَ ْو ًما َأ ْه َل ِكتَا‬:‫ِإلَى ا ْليَ َم ِن قَا َل‬
‫س‬َ ‫ض َعلَ ْي ِه ْم َخ ْم‬ َ ‫ َر‬Gَ‫ َّل ا ْفت‬G‫ َّز َو َج‬G‫َأ ْعلِ ْم ُه ْم َأنَّ هللاَ َع‬Gَ‫ َذلِ َك ف‬Gِ‫ فَِإنْ ُه ْم َأطَاعُوا ل‬, ِ‫سو ُل هللا‬ ُ ‫َر‬
‫ض‬ ْ َ ‫َأ‬ ‫َأ‬ َ َ َ ‫َأ‬ َ
َ ‫ َر‬Gَ‫الى افت‬GG‫ ْعلِ ْم ُه ْم نَّ هللاَ تَ َع‬G‫ذلِ َك ف‬Gِ‫اعُوا ل‬GG‫ِإنْ ُه ْم ط‬G‫ ف‬, ‫ ٍة‬G‫و ٍم َول ْيل‬G َ َ ُ
ْ Gَ‫ت فِي ك ِّل ي‬ ٍ ‫صل َوا‬َ َ
َ ‫َأ‬ َ
‫اعُوا‬GG‫ِإنْ ُه ْم ط‬G‫ ف‬, ‫راِئ ِه ْم‬G َ ُ َ ُ ْ ‫َأ‬ ُ َ ‫ُْؤ‬
َ G‫ َر ُّد ِإلى فق‬G‫ ت خذ ِمنْ غنِيَاِئ ِه ْم َوت‬,‫ص َدقة فِي ْم َوالِ ِه ْم‬ ‫َأ‬ ً َ َ ‫َعل ْي ِه ْم‬َ

75
 ِ‫ا َوبَيْنَ هللا‬GG‫س بَ ْينَ َه‬ ِ ُ‫وةَ ا ْل َم ْظل‬GGْ
َ ‫ فَِإنَّهُ لَ ْي‬, ‫وم‬GG َ ‫َّق َدع‬ َ ‫ َراِئ َم َأ ْم‬GG‫ َذلِ َك فَِإيَّا َك َو َك‬GGِ‫ل‬
ِ ‫ َوات‬, ‫م‬Gْ ‫والِ ِه‬GG
.‫اب‬
ٌ ‫ِح َج‬
Pianothol o sagorompong (a manga pahahadith) a miakapoon ko Ibn Abbas a
so Nabi  na gowni a sogoon iyan so Muad bin Jabal sii sa Yaman a phangokom
roo a go aya roo pn wali ko ragon a ikasapolo ko Hijrah na pitharo’ iyan on a:
Khaoma nka a pagtaw a ahlul kitab (tioronan sa kitab) na dolonn ka kiran so
kazaksii sa daa tuhan a rowar ko Allāh  ago mataan a sakn na sogo o Allāh ,
na amay ka mangongonotan siran roo, na pakitokaw inka kiran a mataan a so
Allāh  na adn a inipaliogat iyan kiran a lima a manga sambayang sii ko oman
dawndaw ago kagagawii, na amay ka mangongonotan siran roo, na pakitokaw
inka kiran a mataan a so Allāh  na adn a inipaliogat iyan kiran a sadaqah
(zakah) sii ko manga tamok iran, a khowaan ko manga kawasa kiran na imbgay
ko manga mrmr kiran, na amay ka mangongonotan siran roo, na pananggila
inka (o ba nka makowa a zakah) so manga pipiya ko manga tamok iran, go
kalkn ka so pangni o mialalim, ka mataan a da dn a lt iyan ago so Allāh  a
rnding.

Manga Oripn o Allāh, sii sankanan a paraman a go sabdan, na kiatokawan tano a so

Zakāh na pd ko rokon o Islam a go bkhokhong iyan a mabagr, a di dn
miphanalipndaan o Muslim, o di niyan mapakatindg.
Miasabot pn sankanan a paraman a go sabdan, a so Islam na inipaliogat iyan ko
manga Muslim a kabaloy ran a manga kawasa, sa bialoy niyan so kakhakawasa a isa a
onayan o Agama niyan a Islam, sa patot ko langowan a Muslim a kasabotan iran anan.
Antonai dalil sa mataan a so Islam na inipaliogat iyan ko Muslim a kabaloy niyan a
kawasa, sa inisapar iyan on o ba skaniyan thaoripn ko kamrmr? Aya smbag san na so
kiabaloya o Islam ko kabgay sa Zakāh a ika tlo a rokon (polaos) o Islam, sa bialoy
niyan a paliogat so kandiakat. Sii sankoto a hadith a biatiya tano kagiya na khasabot
tano ron a aya mbidaan o kawasa a go so pobri na so kaphakabgay sa Zakāh, sa sa dn
sa makapndiakat na skaniyan i kawasa, na sa dn sa khabgan sa Zakāh na skaniyan na
mrmr, gioto so katharo’ o o Rasūlullāh  a: Khowaan so Zakāh ko manga kawasa
kiran, na phakandodn (imbgay) ko manga pobri kiran, saman oto na so makapndiakat
na aya kawasa, na so khbagan ko Zakāh na aya pobri. Tanto a maliwanag a kiaaloya
san o Hadith, sabap sa so kakhakawasa a go so kapopobri na da’ a tamana a inibtad o
Islam a khabaloy a toos iyan a rowar sankanan a Hadith, sa so makapndiakat na
kawasa, na so khabgan sa Zakāh na pobri.
Manga Oripn o Allāh, gianan i karina a marayag a tanto ko langowan a adn a akal
iyan a Muslim, a mataan a so Islam, na inipaliogat iyan ko manga Muslim a kabaloy
ran a manga kawasa, sa odi tano makakowa sa tamok a pndiakatan na da tano dn
matarotop so polaos o Agama tano, kna’ o ba so kamimiskini i pinili o Allāh  a pd ko
polaos o Agama niyan.
Manga Oripn o Allāh. Mataan a so kamrmr na sakit a makaopaw a kna o ba aya
pagopawa niyan na so bok ko olo o Muslim, aya mataan na aya pagopawn iyan na so

76
dn so Agama o Muslim, sa plowasn iyan on a go phakadaan iyan, hadith anan o
Rasūlullāh , a piakipananggilaan iyan rkitano oba rki tano misogat, go inipaliogat o
Islam so kabolongi sanka’i a kamrmr sa mapokas ko manga Muslim a go marantas
iran so patong iyan a misasanggolay ko manga lig iran.
Manga Oripn o Allāh, da’ dn a miatoon akn a satiman bo a dalil sa ba piakapiya o
Islam so kamrmr, go da’ pn a miabatiya akn sanka’i a sold a phakapat polo ragon a gii
ko kapamatiya a satiman bo a Ayah odi na Hadith odi na so salakaw ron a ba
piakapiya o Islam so kamrmr.
Mataan a so kamrmr na gdaman a go sakit a mala a piakalklk ko kaphagingd a Islam,
sabap sa so kmrmr na sakotowa o kakhafir a go maito bo’ na khabaloy skaniyan a aya
dn so kakhafir.

‫َكا َد ا ْلفَ ْق ُر َأنْ يَ ُكونَ ُك ْف ًرا‬

Maito’ bo’ na so kamrmr na mabaloy a kakhafir.
Sabap ko limo o Allāh  ko manga oripn iyan sa kasabt o manga miskin a go so manga
mrmr na bialoy niyan a pd ko rokon o Islam so kabaloy ran a manga Muslim a manga
kawasa, ka an siran makandiakat a giankoto a Zakāh iran i phakaaon ko manga miskin
ko kamargnan iran, opama ka so Allāh  na pkhababayaan iyan so kamimiskini na di
niyan ipaliogat so kaampli kiran, ka kagiya so kabgi kiran sa Zakāh na sabap a
kakhada iran sankoto a btad iran a kamimiski opama ka inikasoat kiran oto o All āh .
Sa ino pn inisogo’ o Allāh  a kaampli ko miskin ka karina sa so kamimiskini na
ipkhagowad o Allāh  a go da niyan kababaya’i, a aya bo a kiaadn iyan na tpng a go
tioba ko taw i taman a kaphakasabar iyan, a go so kawasa o anda taman i khatigr iyan
ko kibgan iyan ko Zakāh o tamok iyan.
Patoray a sabotn o Muslim, a giankaya a manga panolon a pphakalankapn sa Doniya
a aya pkhasabot on na so miskin a go so pobri na aya tomo’ a di so kawasa, na mataan
a panolon anan a dadag a go ribat a go angiyas on so Islam, sa panolon anan o manga
ridoay o Islam, sa kapnggarobata iran ko manga Muslim, ka so kapopobri o Muslim,
na gioto dn i katatabana on sii ko apiya antonaa a maydan ko giikaplotng sanka’i a
Doniya a barandiya’.
Manga Oripn o Allāh, sabap sanka’i a bandingan a Zakāh, na kiatokawan tano a
mataan a so Islam na aya inipaliogat iyan a phanagontamanan o Muslim na so kabaloy
niyan a kawasa, sa palagoyan iyan so sarinkot o kamimiskini, sa osarn iyan so
langowan a mipapaar iyan a bagr a go akal sa kapakasokat iyan sa kaoyagan sa
mamaradika skaniyan ko kamimiskini.
Ika dowa a dalil sa mataan a so Islam na tanto a mala a kinisogoon iyan ko kakhawasa
o Muslim, na inisapar iyan o ba bgi ko Zakāh so taw a mrmr a mabagr i lawas a boklo
a di pnggalbk, sa da’ a kabnar iyan ko Zakāh apiya miasokar a ongos sabap sa so
kapopobri niyan na thitibabaan iyan ka di pnggalbk. Datar pn oto so taw a di’
phanamar maningkaoyagn, ka ba dn dadarkt ko manga masjid sa ingaran a
kambarasimba. Na giankanan a manga taw na da’ a kabnar iran ko Zakāh o manga

77
kawasa a mlk bo, ka so gii ran kambarasimba na sii bo ko ginawa iran a da’ a khibgay
niyan a gona ko kaphagingd a lankap o manga Muslim.
So pman so morit a pphaganad ko kata’o o Islam, na khabgan ko Zakāh o manga
kawasa sabap sa so gii niyan kapaganad na kna o ba sii bo sa ginawa niyan, ka rabray
so gona niyan ko kaphagingd o manga Muslim, na patot a kabgan sa Zakāh ka an
matankd a so gii niyan kathontot sa ilmo’ na mala’ a makowa niyan on a khasabapan
ko kaphakaozor o kaphagingd a Islam.

Manga Oripn o Allāh, sii ko masa a kandadato o Umar Ibn al Khattab, a go so Umar
bin Abdil Aziz, na maawid siran sa badas a garoti na phlibtn iran so ingd a pompongan
o Islam, na phlatigon iran a langowan a mama a pkhaoma iran a manga babagr a di
siran pnggalbk sa galbk a khasabapan ko kakhawasa iran. Aya katharo’ o Umar Ibn al
Khattab, na so langit na di magoran sa bolawan a go pirak, sa plobaa niyo so rizki ko
manga balintad o lopa. Sabap roo na so kaphagingd a Islam, na miamondiong sa
kaothowan sa miamaradika so manga Muslim ko patong o kamrmr.
Batabo labaw ko masa a kiandato o Umar bin Abdil Aziz ka miakadowa dowa ragon
na miada dn so kamrmr ko ingd o manga Muslim sa da’ a khatoon a isa bo a Muslim a
pobri, sa kiazoratan o manga wali niyan (governors) sii sa Misir a go sa Africa a go sii
ko manga pd a ingd sa pitharo’ iran a: Da’ dn a miskin a khabgan sa Zakāh, na
pitharo’ iyan kiran a pphakakasoya niyo kiran so manga Zakāh sa taman sa
khakawasa siran langon.
Manga Oripn o Allāh, katawan tano so kabagr anka’i a Zakāh, amay ka maator a go
makanggolalan sanka’i a masa tano imanto. Imanto a masa na ikakayonkong a go
ililinog ko manga parinta a manga ala sii sa Doniya ko sbangan iyan ago so sdpan
iyan ankaya a rarad a mala o Zakāh ko manga Muslim, katawan tano so mianggolawla
ko sakataw a mama a inosar iyan so tamok iyan ko kiarna niyan ko ronda o batal a
pphangalandada ko Doniya imanto, na so sakataw a mama na inikayonkong a go
inibankit ko Doniya o jahiliyyah a go so parinta niyan ankanan a bagr a miato ron, a
sasakataw anan a mama a kawasa ko manga Muslim, na opama ka miadowa nan odi
na mialima odi na miasapolo antaa ka magatos siran, antonaa mangaday i bontal o
Doniya imanto?
Miatankd imanto a so bagr o tamok na aya di khalangganan sanka’i a Doniya a
barandiya a madadadag so lalan iyan, na amay ka so Muslim, na kabaya’ iyan a
mamaradika so kaoyagoyag iyan sa mapokas ko gii niyan kathaoripn ko salakaw ron
na panagontaman sa kapakasokat iyan sa tamok, sa mapd skaniyan ko pphakabgay sa
Zakāh, ka an makabagr so pagtaw niyan a go so Agama niyan, sa miporo’ iyan a
badbad iyan sa di makasosondong ko salakaw ron a pagtaw odi na parinta.
Manga Oripn o Allāh, gianka’i a bandingan tano a Zakāh, na patot a masabot
phorong o pizakatawan rki tano, sii ko kinipaliogatn on o Islam, na gioto dn i
kinipaliogatn iyan ko kazokat sa tamok a halal, sa okitan so langowan a lalan a
kapakasokat sa halal a tamok, sa so Agama tano a Islam na da’ a a piamaawing iyan a
galbk a halal mala’ maito’, sa oman i isa na panamar sa kapakasokat iyan apiya

78
kapangintagon a go kapamayopas ko manga lalan, na amay ka khasokatan iyan na
patot a manggalbk iyan. Da’ a paawing o Islam ko taw a giizokat sa kaoyagan a halal.

Aya miakalala a paawing ko Islam a go pagrg na so kaggn’k a di pnggalbk so taw a

adn a gaga niyan ko kanggalbk, na ba dn llmi sa igaan na giankanan a manga taw na
da’ a kipantag iran a rowar sa badas a go garoti o parinta a Islam, ka siran na manga
sakit o kaphagingd sa patot a masiksa siran ka an siran makanggalbk sa misokat iran
sa kaoyagan.
Manga Oripn o Allāh, gowani a makatogalin so manga Muslim sa Madinah a phoon
siran sa Makkah, na inipanalinggagaw siran o manga Ansar sa Madinah, sa
miphapagariya siran ko Islam, na so ansari na kabaya iyan a bagian iyan so muhajir
ko tamok iyan a go adn pn a phakaraw kiran a pagndaan iyan so isa ko manga karoma
niyan na phakipangaroma niyan ko muhajir a pagari niyan ko Agama, na ino ba
miasoat so manga muhajir sankoto a pangalimo a miabaak iran ko manga taw sa
Madinah? Aya smbag na da, aya bo a pitharo iran na pakambarakatn rkano o Allāh 
so manga tamok iyo a go so manga karoma niyo, sa toroon iyo rkami i lalan a izong
ko padian sa Madinah, na kagiya matoon iran so padian na mianamar siran
mamantiari ko apiya antonaa a okit a halal, na da mathay a masa na miapayag kiran so
manga mama a manga kawasa sabap ko panamar iran ko kapakasokat a go so kala o
sabot iran ko btad o Islam a go so kabagr o paratiaya iran ko Allāh .

Manga Oripn o Allāh, so bandingan ko Zakāh na tanto a mablang, sa aya bo a

kinilang tano sii na so manga gona niyan a go so kipapaliogat iyan a go so manga
pangoyat iyan ko manga Muslim, ka so kasinba ko kalodan iyan na kaphangndodan
ko manga kitab a Islam, ka ron dodon so pariksa iyan a mapayag.
O limoa tano o Allāh  na izorat tano anka’i a bandingan sa blangan a maolad na
phakalankapn tano ko manga pagariya ko Agama, ka an makalankap so katawi ron a
go so kipnggolalann on o manga Muslim.
Manga Orpn o Allāh, kiatokawan tano a mataan a so Islam na giarobat iyan so
kamrmr a go inidndg iyan ko langowan a itopang sa di niyan ipagiog o ba makasold
ko salakob iyan, sa bialoy niyan so Zakāh a isa a bolong a mabagr a go kattpngan a
mabisa ko kambogawa ko Shaytan o kamrmr ko ingd o manga Muslim.
Sii sankanan a btad na aya bo a khatoon a inipannkat o Islam a go inisogo’ iyan, na so
kanggolalan o ptharoon a Zuhd, a gianan i da’ kasaboti o sabaad sa aya pitharo’ iran
na so Islam na piakapiya niyan so kamrmr ka kagiya kon a siran i manga pamiliya o
Allāh  a go khaona siran ko kaphakasold ko sorga a di so manga kawasa.

Aya ptharoon a Zuhd, manga oripn o Allāh , na skaniyan so kabono’a ko n’nga a go

so kaligt a go so kabobosaw sa tamok sii ko ginawa o kawasa, sa so kawasa na di
niyan balowin so tamok iyan a aya niyan dato sa skaniyan i oripn o tamok iyan, sa
giankanan a btad na inisapar o Islam oba anan manggolawla, aya inisogo’ iyan na so
kawasa na balowin iyan so tamok iyan a aya niyan khadam a go bisaya, ka so tamok
na marata a dato, ogaid na mapiya a oripn a go panakawan, sa dn sa kawasa a

79
mabaloy so tamok iyan a aya niyan dato na masiasiya skaniyan, a go mapd ko
lompokan o Qarun a go so Fir’aun a go so Tha’labah bin Hatib, na sa dn sa kawasa a
mabaloy niyan so tamok iyan a oripn iyan a go koda iyan na makaslang sa maliwanag
sanka’i a Doniya a go makowa niyan so pankatan a maporo’ sii ko Alongan a Maori.
Manga Oripn o Allāh, gianan i inipanolon o Agama, a mabaloy so kawasa a
matatago’ on so Zuhd, so katawaranga niyan ko Doniya sa balowin iyan so tamok
iyan a lalan iyan ko katoona niyan ko kaososoat o Allāh  sa nggolalan sa kanggasto a
skaniyan so katonaya ko Zakāh o tamok iyan, sa anda dn i kandiakat iyan na
malompiyo so tamok iyan ko manga dakt a miatago’ on, sa apiya i kala iyan a tamok
na da miitong sii ko Islam sa ba inggagadong sabap ko kiandiakati ron.
Amay pman ka di niyan tonayin so Zakāh iyan na piamagitaan skaniyan o Allāh  a di
pn matay na khagdam iyan so siksa iyan sankai a Doniya, na so siksa ko Alongan a
Maori na aya lbi a mala. So manga siksa a inaloy o Qur’an ko manga dosa na lalayon
matitimbl so kiniropaan iyan on, so bo so siksa ko di kandiakat i piakarinayag o
Qur’an, a go iniropa niyan, ka an kasaboti o manga taw a manga kawasa so kasakit
iyan. Pd san so inaloy o Qur’an, a so tamok a da kandiakati na phakasayann sa potaw
a papan a pakapkhayawn ko apoy o Naraka na iplabada sa badbad o kawasa a da
ndiakat, go iplabada ko manga kilid iyan oriyan iyan na sii ko manga likod iyan. Sii
ko hadith o Rasūlullāh , na pakaphaniaropaan so tamok iyan sa mala a nipay a
plibdan iyan ko alongan a Qiyāmah, na thokaan iyan ko pangitgan iyan sa gii niyan
tharoon a sakn so tamok ka sakn so gadong ka a pkhababayaan ka a inipligto oka sa
imanto na plodayin ko ska sa zikasaan ko ska sa sobo so All āh  i matao ko kathay
niyan.
Manga ripn o Allāh, so zakah na inipaliogat ko taw a Muslim, a maradika, a
makamimilik sa tamok a khatonggosan sa zakah a inisampay ko nisāb, aya ptharoon a
nisāb na so toos odi na dianka a anda dn i kisampay ron o tamok na kathonggosan sa
zakah. Isasarat ko niasāb so (1) kabaloy o tamok a malalawan ko ongaya o taw a di
niyan miphanalipndaan a datar o pangn’nkn iyan ago so inomn iyan, ago so nditarn
iyan ago so babalingan iyan ago so phagdaan iyan ago so kasankapan iyan a gii niyan
ikhaoyagan. (2) mabaloy so tamok a pithmgan a saragon ko calendar a Hijri sa tangan
o khirk on, sii anan ko tamok a isasarat on so kathmg o ragon (hawālan al Hawl).
So tamok o wata a maito a da kabaligi ago so pmbathangn na khatonggosan sa zakah
o wali ron a aya on somisiap, amay ka makanisab ankoto a tamok iran.

So taw a miawafat a adn a tamok iyan na khakowa on so zakat iyan sa maphakaona a

di so manga bayadan iyan ko manga taw. Isasarat ko kimbgan ko zakah so kapniyat o
mbgay ron. Giankanan a zakah na khawajib anda dn i kaoma o nisab iyan sa di
khapakay oba taalika odi na taakirn ko pd a masa, go piakay o agama a kionaan ko
kabgay sa zakah ko da pn kaoma o masa niyan, sabap sa kamapiaan oto o manga
miskin ago so manga mrmr.
Aya manga tamok a darpa o Zakah na siran so:

80
(1) Bolawan (2) Pirak a plata (silver) (3) so inimbasok a datar o ilaw kamais, bantad.
(4) so manga onga a pamomolan. (5) so watang o tamok a giiindagang (6) so manga
ayam a thatalonn sa pantag sa an makadakl (7) so manga mina a pphakapoon ko lopa
(8) so manga posaka a tamok a millbng ko lopa amay ka matoon.
Aya nisab o Bolawan na isampay so kapnd iyan sa 85 ka gramos, na khakowaan sa
zakah a timbang a (2.5%) so pirak a plata na isampay sa 595 ka gramos na khakowaan
mambo sa zakah a (2.5%). So imbolawan o babay a phagosarn iyan na amay ka
isampay sa 85 ka gramos na kapndiakatan, sa gioto i mabagr a kpit o manga Imam.
So pirak imanto a kapapantagan a karatas, na sii ithaks ko arga o 85 gramos a
bolawan, sa anda dn i kisampay o pirak ko arga iyan na khakowaan sa zakah a 2.5%,
gianan i inikokom o maga ulama sabap sa so bolawan i tatap so arga iyan ago
kokowaan a taks ko kababaloy niyan a pirak ago iaako ko pirak.
So tamok a pphagapinn a datar o manga walay antaa ka manga trak na aya
kapndiakatan na so apin iyan amay ka makanisab ago thmgan a saragon, sa
khakowaan sa zakah a 2.5%.
So dagangan a tamok na amay ka thmgan a saragon na khaarga o khirk on so watang o
tamok ago so miaphasa niyan on sa pagargaan iyan ko arga iyan sa padian na
khakowaan iyan sa zakah a timbang a 2.5%.
So ibabasok ago so onga a pamomolan na amay ka mapragon na khakowaan sa zakah
sa amay ka da kanggastowi ko kiapamakaigi ron na aya zakah niyan na ika sapolo
bagi 10%, na amay ka kianggastowan ko kiapamakaigi ron na 5% a zakah niyan, sa
khatonay dn anda i kapragona on sa di ron sarat so kathmgi ron a saragon. Aya dianka
o nisab iyan na 647 Kilogram. Gianan so onga a pamomolan a giikhilon, so pman so
di mapkhilo ka datar o gapas ago so tbo ago so salakaw ron, na aya khailay na so arga
iyan na amay ka makaraot ko agra o 647 Kilogram na khakowaan sa zakat 10% odi na
5% ko okit a kiapamakaigi ron.
So zakah o binatang na sii khailay ko soson iyan sa katii:

Isasarat ko binatang so: (1) misampay ko nisab (2)Thmgan a saragon (3) mabaloy a
thatalonn ankoto a binatang pantag sa an makadakl.
(1) Onta, anda i kisampay niyan sa lima timan, aya zakah iyan na satiman a onta a
sobra sa saragon i omor.
(2) Sapi, anda i kisampay niyan sa tlo polo, aya zakah niyan na babay a sapi a
lawan sa saragon a omor iyan. So carabao na sii miapd ko kokoman o sapi sa
datar iyan.
(3) Kambing, anda i kisampay niyan sa pat polo na khakowaan sa zakah a
satiman a kambing a saragon i omor.
So manga binatang a salakaw a datar o koda ago himar ago so salakaw ron na daa
zakah niyan inonta bo oba giindagangn ka kapndiakatan so arga iyan sa sii kailay ko
zakah o dagangan.

81
So ayam a pndiakatan na mibibida ko manga arga pirak ago bolawan, ka sa dn sa
malawan on ko nisab na pd a khakowaan sa zakah ko kaphagitonga on. So pman so
ayam na adn a manga bilangan a oman maoma na kakowaan sa zakah, sa so
pkhalawan ko bilang na di khakowaan sa zakah odi misampay ko isa a bilang sa
matarotop.
Manga Oripn o Allāh, so kapangolad ko katao san na kaphangndodan so manga
kitab o manga ulama a datar i Dr. Yusuf Al Qaradhawi, ka skaniyan i somiorat sa
kitaban o zakat sa mablang ago masagogod a riankom iyan so kpit o miangaoona ago
so kpit a bago sankai a masa a kapapantagan.
Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫ستَ ْغفِ ُروه‬ ٍ ‫سلِ ِمينَ ِمنْ ُك ِّل َذ ْن‬

ْ ‫ب فَا‬ ْ ‫ساِئ ِر ا ْل ُم‬ ْ ‫َوَأقُو ُل قَ ْولِي َه َذا َوَأ‬
َ ِ‫ستَ ْغفِ ُر هللاَ لِي َولَ ُك ْم َول‬
ُ ‫ِإنَّهُ ُه َو التَّ َّو‬
‫اب ال َّر ِحي ُم‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.


Al Khutbah 10
So Bandingan ko Powasa ko Ramadhān
Ki, Alim Hassanor Bin Maka Alapa
Al Murshid al Am
Rabitah Al Insan Al Islamiyyah

‫ـك‬َ َ‫ ل‬, ‫ك‬ َ ِ‫ضـات‬ َ ‫ـاء َم ْر‬ ِ َ ِ‫ وَأ ْشـ ُكر َك ُشـكْر نِ ْعمت‬, ‫ك الْ َك ِر ِيم‬
َ َ‫ـك َوابْتغ‬ َ َ ُ َ َ ‫النيَّةَ لَِو ْج ِه‬
ِّ ‫ص‬َ َ‫َأح َم ُد َك اللَّ ُه َّم َح ْم َد َم ْن َأ ْخل‬
ْ
ُ‫صـ ـلَّى اهلل‬
َ .‫ـور‬ ُ ‫اُألم ـ‬
ُ ‫ـع‬ َ ‫ْم َوِإل َْي ـ‬
ُ ‫ـك ُت ْر َجـ‬ ُ ‫ْحك‬
ُ ‫ـك ال‬ َ ‫ لَ ـ‬, ‫ك‬ َ ِ‫ـك َولِ َع ِظ ِيم ُسـ ـ ْلطَان‬
َ ‫ْح ْـمـ ُد َك َمــا َي ْنبَ ِغي لِ َجالَ ِل َو ْج ِهـ‬
َ ‫ال‬
:‫َو َب ْع ُد‬ ,‫ان ِإلَى َي ْوِم الدِّي ِن‬ ٍ ‫وبار َك وسلَّم َعلَى سيِّ ِدنَا مح َّم ٍد و َعلَى آلِ ِه وص ْحبِ ِه ومن تَبِع ُهم بِِإ حس‬
َ ْ ْ َ ْ ََ َ َ َ َُ َ َ َ َ َ ََ
:‫ال فِي كِتَابِ ِه الْ َك ِر ِيم‬ َّ ‫اهلل ا ْعلَ ُموا‬
َ َ‫َأن اهللَ ُس ْب َحانَهُ َوَت َعالَى ق‬ ِ ‫اد‬ َ َ‫َفيَا ِعب‬
)183 ‫ين ِم ْن َق ْبلِ ُك ْم ل ََعلَّ ُك ْم َتَّت ُقو َن (البقرة‬ ِ َّ
َ ‫ب َعلَى الذ‬
ِ
َ ‫ام َك َما ُكت‬ ُ َ‫الصي‬
ِّ ‫ب َعلَْي ُك ُم‬ ِ
َ ‫آمنُوا ُكت‬ َ ‫ين‬
ِ َّ
َ ‫يَا َُّأي َها الذ‬
Ahmadukallāhumma hamda man akhlasan niyyata liwaj’hikal kalrīm, wa ashkuruka
shukra ni’matika wabtigāa mardhātikal amīn, lakal hamdu kamā yanbagī lijalāli
waj’hika wa liadhīmi sultānik, lakal hukmu wa ilayka turja’ul umūr, sallallāhu wa

82
bāraka wa sallama alā sayyidinā Mohammadin wa alā ālihi wa sahbihi wa man
tabiahum biihsānin ilā yawmid dīn, wa ba’du:

Fayā ibādallāhi i’lamū annallāha sub’hānahu wa taālā qāla fī kitābhil karīm:

Ya’ayyuhal ladīna āmanū kutiba alaykums siyāmu kamā kutiba alalladīna min
qablikum laallakum tattaqūn (al Baqarah 183).

Manga Oripn o Allāh, aya bandingan tano imanto na so kaphowasai ko Bulan a

Ramadhān, a skaniyan i ikapat a polaos o Islam.
Aya ptharoon a kaphowasa (as Sawm) na so kathigri ko langowan a khasabapan ko
khiboka ko kaphopowasa ipoon ko kasbang o pdiyar ko khapita, na taman ko kasdp o
alongan ko kagabigabi.
Manga Oripn o Allāh, so powasa i miakalbi a simba o mu’min sabap sa so langowan
a galbk a simba o oripn na rk iyan, inonta so powasa ka pikhipantag anan o Allāh  a
inisnggay niyan a rk iyan ko manga simba o oripn iyan, gowani a tharoon o Allāh 
ko Hadith Qudsi a:

َّ‫هُ ِإال‬Gَ‫ل ا ْب ِن آ َد َم ل‬G ِ G‫ ُّل َع َم‬G‫ ُك‬:‫ َّل‬G‫ َّز َو َج‬G‫ا َ َل هللاُ َع‬G‫ ق‬:‫سو َل هللاِ قَا َل‬ ُ ‫عَنْ َأبِي ه َُر ْي َرةَ َأنَّ َر‬
َ‫ص ْو ِم َأ َح ِد ُك ْم فَال‬
َ ‫ فَِإ َذا َكانَ يَ ْو ُم‬, ٌ‫صيَا ُم ُجنَّة‬ ِّ ‫ َوال‬, ‫ َوَأنَا َأ ْج ِزي بِ ِه‬, ‫ فَِإنَّهُ لِي‬, ‫صيَا َم‬ ِّ ‫ال‬
, ‫اِئ ٌم‬G ‫ص‬ ‫َأ‬ ‫َأ‬
َ ‫ ِإنِّي‬:‫ ْل‬G ُ‫هُ فَ ْليَق‬G َ‫ ٌد ْو قَاتَل‬G‫اتَ َمهُ َح‬G ‫ش‬ َ ْ‫ فَِإن‬, ‫ َوالَ يَ ْج َه ْل‬, ‫ص َخ ْب‬ ْ َ‫ َوالَ ي‬, ‫يَ ْرفُ ْث‬
‫ ِة‬G‫و َم ا ْلقِيَا َم‬G ْ Gَ‫ َد هللاِ ي‬G‫ب ِع ْن‬ ‫َأ‬
ُ َ‫اِئ ِم ْطي‬G ‫الص‬ َّ ‫س ُم َح َّم ٍد بِيَ ِد ِه لَ َخلُوفُ فَ ِّم‬ ُ ‫ َوالَّ ِذي نَ ْف‬, ‫َم َّرتَ ْي ِن‬
‫ وَِإ َذا لَقِ َي‬, ‫ ِر ِه‬G‫ ِر َح بِفِ ْط‬Gَ‫ر ف‬G ‫َأ‬
َ Gَ‫ ِإ َذا ْفط‬:‫ا‬GG‫ا ِن يَ ْف َر ُح ُه َم‬GGَ‫صاِئ ِم فَ ْر َحت‬َّ ‫ َولِل‬.‫س ِك‬ْ ‫يح ا ْل ِم‬
ِ ‫ِمنْ ِر‬
.)‫ص ْو ِم ِه (رواه أحمد ومسلم والنسائي‬ َ ِ‫َربَّهُ فَ ِر َح ب‬
Miakapoon ko Abu Hurayrah a so Ras ūlullāh na pitharo iyan a pitharoo
Allāh a: Langowan a galbk o mbawataan o Adam na rk iyan, inonta bo so
powasa ka mataan a skaniyan na rk akn, ago sakn i mbalas on, so poawasa
na rnding (ko kapakanggolawla sa dosa), na amay ka maadn so gawii a
phopowasa on so isa rkano na di phamanaro sa tamparasa ago dianggal a
katharo, go di pakipkhakan-dawasa sa manga katharo, ago di zayan sa daa
akal iyan sabap ko kapakimbobono, sa o adn a zinta on odi na makithidawa
on a isa a taw na tharoa niyan a sakn na giiphowasa, sa makadowa niyan
makasoy, ibt ko makapapaar ko ginawa o Mohammad ka so kapkhabaroba o
baw o ngari o isa rkano sabap ko powasa na zambian o Allāh sa lbi a mamot
ko alongan a Qiyamah a di so baw o kastori. Go adn a bagian o giiphowasa
a dowa a ikhababaya iyan: Amay ka makaboka na mababaya ko
kiapakaboka niyan, ago amay ka matmo niyan so Kadnan iyan na mababaya
sabap ko (balas) o powasa niyan (painothol o Ahmad, Muslim, ago so an
Nasa’i).
Manga Oripn o Allāh, antonaa i hikmah sa aya tinindos o Allāh  a pikhipantag iyan
ko amal o manosiya na so powasa, ino niyan da pilia so sambayang, ino niyan da pilia

83
so hajji, go ino niyan da pilia so zakah, go ino niyan da pilia so jihad a gianan i
pondiyong o galbk ko Islam? Aya smbag na kagiya giankanan a manga galbk a
miangaaaloy na palaya dn pkhasoldan a katakabor ago kapakiilaylayin, so sambayang
na adn a barasambayang a giimanambayang ka an matharo a barasimba, datar oto so
kanayk a adn a taw a phanayk ka an matharo a kawasa skaniyan, sa datar oto mambo
so kandiakat a adn a giindiakat a taw ka an matharo a baramora ago kawasa, sa datar
oto so jihad a adn a giinjihad ka an matharo a skaniyan na mawaraw a mama a batalo
ko kapakithidawa, so pman so powasa na daa taw a giimamowasa sa pantag sa
kapakiilaylayin, sabap sa so powasa na simba a pagns ko ginawa o manosiya, sa so
kinibagakn iyan ko kakan ago so kainom ago so kaproyoda a palaya iyan dn oto
pkhababayaan na pantag bo sa soasoat iyan ko Allāh  a Kadnan iyan, ka opama ka
soasoat iyan sa kaadn a salakaw na pagnsn iyan na koman ago minom, ka kagiya
katawan iyan a so gii niyan zoasoatn na di niyan phagilayin ago di niyan katawan sii
sankoto a kapkhan iyan ago kaphaginom iyan.

Sabap roo na so simba a kaphowasa na sasoson dn ko manga simba a aya dn a bialoy

o barapowasa a tomitikay ron na so Allāh  a daa maphagma on, sabap roo na so
kiaphowasa niyan na tolabos ago bonayon ago balantan a soasoat ko Allāh , sa
miaparo mambo a so dn so Allāh  i sominggay ron sa pikhipantag iyan sa ginawa
niyan ka kagiya pinggolawla sa sii rkaniyan bo inizoasoat o oripn iyan.
Manga Oripn o Allāh, so powasa ago so Qur’an na phakasapaat siran ko oripn ko
alongan a Qiyamah, ptharoon o powasa a hay Kadnan ko minisapar akn on so kakan
sa pangn’nkn ago so kabaya ko kambabangonan sa walay ko kadawndaw na
pakisapaatn ka rakn skaniyan, na tharoon o Qur’an a hay Kadnan ko minisapar akn on
so kapakatorog ko kagagawii (sabap ko kapmbatiyaa niyan rakn) na pakisapaatn ka
rakn skaniyan, na pakasapaatn siran o Allāh . Hadith anan a pianothol o Ahmad a
skaniyan na hadith a sahih.
Manga Oripn o Allāh, so kaphowasai ko Bulan a Ramadhan, na wajib ko
kianggolalan iyan ko Qur’an, ago sii ko Sunnah o Rasūlullāh , ago so kiaompong o
kadandan o manga Musim. Pitharoo Allāh  a:

)183 ‫ين ِم ْن َق ْبلِ ُك ْم ل ََعلَّ ُك ْم َتَّت ُقو َن (البقرة‬ ِ َّ

َ ‫ب َعلَى الذ‬
ِ
َ ‫ام َك َما ُكت‬
ُ َ‫الصي‬
ِّ ‫ب َعلَْي ُك ُم‬ ِ
َ ‫آمنُوا ُكت‬
َ ‫ين‬
ِ َّ
َ ‫يَا َُّأي َها الذ‬
Hay so miamaratiyay inipaliogat rkano so kaphowasa sa datar o kinipaliogatn on ko
siran oto a manga pagtaw a miaonaan iyo, ka an kano makapananggila (al Baqarah
183).

Sii ko Hadith o Rasūlullāh , na pitharo iyan a:

ِ ‫ول‬
, ‫اهلل‬ َّ ‫اد ِة َأ ْن الَ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو‬
ُ ‫َأن ُم َح َّم ًدا َر ُس‬ ٍ ‫ بُنِ َي اِإل ْسالَ ُم َعلَى َخ ْم‬:  ‫اهلل‬
َ ‫ َش َه‬:‫س‬ ِ ‫ول‬
ُ ‫ال َر ُس‬
َ َ‫ق‬
.‫ت‬ِ ‫ وح ِّج الْب ْي‬, ‫ضا َن‬
َ ََ َ ‫صيَ ِام َر َم‬ َ َّ ‫ َوِإيتَ ِاء‬, ‫الصالَ ِة‬
ِ ‫ و‬, ‫الز َك ِاة‬ َّ ‫َوِإقَ ِام‬
Pianagombalay so Islam sa onayan a lima: so kazaksii sa daa tuhan a rowar ko
Allāh, ago so Mohammad na sogo o Allāh, so kitindgn ko sambayang, so kibgan ko
zakah, so kaphowasai ko Ramadhan, ago so kanayk

84
 ko walay o Allāh.

Sii ko Ijma’ na so kiaompong o langowan a muslim ipoon ko masa o Rasūlullāh  sa

mataan a so Ramadhan na wajib so kaphowasai ron.
Inipaliogat skaniyan a kaphowasa ko Ramadan, ko alongan a Isnin a dowa ka
kagagawii a miaipos ko olanolan a Sha’ban ko ragon a ika dowa ko Hijrah o
Rasūlullāh .

Manga oripn o Allāh, so manga kalbihan o Ramadhan na madakl a di so kaitonga on,

tanto a mala a gona niyan ko ginawa o Mu’min, gona a barandiya antaa ka rahasiyan,
na palaya dn mindadkl sankai a powasa.
ِ ‫ عرى اِإل سالَِم و َقو‬:‫ال‬ ِ َ ‫َأن رس‬ ِ ٍ َّ‫َع ِن ابْ ِن َعب‬
, ٌ‫اع ُد الدِّي ِن ثَالَثَة‬ َ َ ْ َ ُ َ َ‫ول اهلل ق‬ ُ َ َّ ‫اس َرض َي اهللُ َع ْن ُه َما‬
َ ‫ َش َه‬:‫اح َدةً ِم ْن ُه َّن َف ُه َو بِ َها َكافِ ٌر َحالَ ُل الدَِّم‬
, ُ‫ادةُ َأ ْن الَ ِإلَهَ ِإالَّ اهلل‬ ِ ‫ من َتر َك و‬, ‫ُأسس اِإل سالَم‬
َ َ ْ َ ُ ْ َ ِّ ‫َعلَْي ِه َّن‬
)‫وصححه ال ّذهبي‬ َّ ‫ضا َن (رواه أبو يعلى والدَّيلمي‬ َ ‫ص ْو ُم َر َم‬
َ ‫ َو‬, ُ‫الصالَةُ ال َْمكْتُوبَة‬
َّ ‫َو‬
Pitharoo Ibn Abbas a: Mataan a so Ras ūlullāh na pitharo iyan a: Aya kawar
o Islam ago polaos o agama na tlo: a sii kiran pitharombalay so Islam, a sa
dn sa taw a magak on sa isa kiran, na skaniyan na kafir a halal so rogo iyan
(ko kabonoa on) skaniyan so kazaksii sa daa tuhan a rowar ko Allah, go so
kitindgn ko manga sambayang a paliogat, ago so kaphowasai ko Ramadhan
(pianothol o Abu Ya’la, ago so ad Daylami, ago bialoy skaniyan a hadith a
sahih o ad Dahabi).

Manga Oripn o Allāh, pd sa kalbihan ankaya a Ramadhan, a ron inipamanoron so

manga kitab o Allāh  a phoon sa langit ko kiawita on ko manga Rasul ago so manga
Nabi. Ron madadalm so isa a kagagawii a bithowan sa Laylat al Qadr, a tomo a di so
sanggibo a olanolan.
Giankaya a Ramadhan ko kapphakaoma niyan na makasasayan sa mala a goro a
pphangndaon iyan so manga Muslim, ko kabaloy ran a manga sasanggila ko manga
dosa, ago manga taw a manga baramora a makapdiin ko salakaw di salakaw, giaya so
olanolan a kaginawa ago olanolan a kapangalimo ago kapangapdi ko manga miskin
ago so manga pobri. Olanolan a pthowangn iyan so Mu’min ago pszaln iyan ko
randasan o kathigr ago so kaphantang ko kasasagad o ongos ago so kawaw, sa pantag
sa an skaniyan mabaloy a manosiya a mababatak ko kapromasay ago so kakokompna
ko ginawa ago so kipapaarn on o khirk on sa di niyan kitabolog ko manga kabaya a
isasapar o Allāh .

Manga Oripn o Allāh, so taw a baraakal na mala a mapkhipantag iyan a katao ago
kabilangataw ko kapzagad ankaya a bulan a Ramadhan, ko kapiya o manga ndao
niyan ago so gona niyan antaa ka rarad iyan ko ginawa o Muslim. Pizaksian o katao a
bago imanto sa doniya a so powasa na adn a madadalm on a bolong ko ginawa o
manosiya ago sii ko lawas iyan a barandiya.

85
So kapkhaawasi ko tanai a miatatap a mappno ko tnday o sapolo a go isa a manga
olanolan ko saragon, na pkhasabapan sa mala a bolong ko ginawa o khirk on, sabap sa
kagiya pkhaalin so pakabbtad o tinai ago so gii niyan kanggalbk, na pkhasabapan oto
sa giikambagobago o bagr iyan ko gii niyan kambagibagia ko rasa o pangn’nkn a
pkahakan o manosiya, sa so kapphala-lagoy o rogo ko manga ogat o lawas na palaya
dn pkhabagowan, sa rarad a mapiya ankayaa powasa. Ioman san so manga rarad a
rahasiyan a so kapkhaoyag o poso o barapowasa ko kapphakabagr o kitotompok iyan
ko Kadnan iyan, ago so kipkhapdiin iyan ko izik iyan a manosiya sa kabgan iyan sa
pagpr ago kaoyagan a misapha on so niawa o pkhaor a miskin a kadodoanan,
Manga Oripn o Allāh, so manga galbk a manga pipiya ko Ramadhan na giithaktakpn
o Allāh  so manga balas iyan ko taw a barapowasa. So kabatiyaa ko Qur’an ago so
kapphaganada ko manga katao niyan na tanto a mala i balas sankaya a bulan a
Ramadhan. So gii ron kapanambayang sa manga sonat ko kagagawii na palaya dn
mala i balas a khabaloy a bts o taw a gii ron manambayang sii ko alongan a maori.
So kapagi’tikap ko Ramadhan, na pd ko manga ala a simba, gioto so kataronkoa ko
ginawa sii ko masjid o Allāh  sa pantag sa simba ko Allāh .

Manga Oripn o Allāh, so powasa na adn a rokon iyan a ron matataragombalay a

skaniyan so: (1) So kathigr sa itaplk so langowan a pangn’nkn ago panginginom, ago
so kaproyoda ago so salakaw ron a khiboka o giiphowasa ipoon ko kasbang o pidiyar
na taman ko kasdp o alongan (2) So kapniyat o pphowasa, sa giankoto a niyat iyan na
mathkhs iyan ko kagagawii a da pn kasbang o pidiyar. Sii anan ko powasa a paralo, so
pman so powasa a sonat na khapakay a aya kapniyat o pphowasa on na sii ko kapita
iyan asar ka daa miakan iyan a pangn’nkn.
Manga Oripn o Allāh, so kinipaliogatn ko Powasa na sii oto ko manga taw a
Muslim, kiabaligan, adn a akal iyan. So pman so pmbthangn na daa paliogat on a
powasa, go so maito a wata a da kabaligi, so pkhasakit na phakaboka na phakabayad
ko kapiya o sakit iyan ko kiabokaan iyan a powasa, datar oto mambo so babay a
phrogoan ago so gopn mimbawata sa phakabayad siran ko kaipos o sndod iran, so
giimlayalayag na khapakay a moka sa phakabayad ko kapakambalingan iyan ko ingd
iyan, o pman o pphowasa na khapakay ron oto. So pkhasakit a da dn a panginam ko
kakhapiya niyan ago so mialoks a di phakagaga na phakabgay siran sa sanggar
(fidyah) o di ran kapakapphowasa sa makaphagana siran sa miskin oman gawii ko
Ramadhan sa pangn’nkn, a dianka a manga isa ka sopa a pangn’nkn mararani dowa
ka kilo ago midiya.
So babay a maogat ago so pzosowan na amay ka ikalk iran so ginawa iran ago so wata
iran ko kamoralai ron amay ka phowasa siran, na phakaboka siran sa phakabgay siran
sa Fidyah, sa di siran phakabayad ko powasa sii ko kpit o Ibn Umar ago so Ibn Abbas.
Sii pman ko kpit o Abu Hanifah ago so Abu Ubayd ago so Abu Thawr na phakaboka
siran sa daa Fidyah iran, ogaid na khabayadan iran so gawii a kiabokaan iran ko kada
o sndod a misosogat kiran.

86
Sii pman ko kpit o Ahmad ago so As Shafii na amay ka aya ikawan iran na so
kamoralai ko wata iran na phakaboka siran na phakabayad siran ago phakabgay siran
sa fidyah. Na o pman o aya ikawan iran ko kaphowasa na so ginawa iran, odi na so
ginawa iran ago so wata iran, na paliogat kiran so kabayadi ran ko da iran kaphowasai
ko Ramadhan sa daa a fidyah a khibgay ran.
Manga Oripn o Allāh, , gianan i sabaad ko manga btad o powasa ko Ramadhan, sa
di tano mapzakntal sankai a khutbah ka tanto a masimpit so masa niyan, sa aya
mapiya ko Muslim na mangndod ko manga kitaban a Fiqhi ka an iyan on masabot sa
mablang so manga btad ankaya a powasa.
Aya bo a gii tano sii mazabanding na so manga onayan o bandingan iyan, sa so
kaphangolad on na kaphangndodan so manga ala a kitab o Islam.
Giankaya a powasa ko Ramadhan, na kna o ba aya bantak on na so kapatay a ongos o
giiphowasa sa ba mabaloy so powasa niyan a ringasa on o Allāh , aya mataan na aya
kiasogoa on sa kaphowasa niyan na an makakowa sa thoma ago katao, a makanggay
ron a gona, gioto i sabap a inisapar o Islam so kapamantk o taw a di koman ko
kapkhapita iyan (wisāl), ka khasabapan oto sa kabinasa ko lawas o giiphowasa, pd roo
so kiasonata niyan ko kataakira ko kakan ko khapita ka an di tanto praras so kaor ko
taw o giiphowasa, datar oto mambo a mala i balas so kapamakot moka anda dn i
kasdp o alongan, ka an di khapasangi so manosiya ko kasasagad o kaor ago so kawaw.
Tanto a mala i limo so Allāh , a pialiogatan iyan so manosiya sa manga simba a aya
kapipikira on o manosiya na margn on, a amay ka pamimikirann iyan na phakanggay
ron a gona ago skaniyan i phakasawit on kana o ba so Allāh  a mialiogat on i
makapnggona on, gianan i pagns ko manga simba sii ko Islam, a paliogat a kasabotan
o Muslim, aya kakhapariyala o simba o manosiya, na mabaloy ankoto a simba ago so
rarad iyan a mapiya a kasawitan o manga kaadn a makaliliot sankoto a taw a
giinggalbk ko simba.
So pman so simba a sii bo matitinkong ko ginawa o khirk on sa daa gona ago rarad a
phakapoon on a khagdam o manga taw ago so manga kaadn a makaliliot on na gioto
na simba a maatay a daa niawa niyan a di khabayaan o Allāh .

So simba tano na patot a mabaloy a onayan o khoyaptaan tano ago so manga salakaw
na aya samporna iyan na maadn iyan so mabagr a kitotompok ko Allāh , so
kapkhababayai ko Allāh , na patot a maprarad iyan so kapkhababayai ko manga
kaadn o Allāh , ka so kababaya inka ko miangadn na khababayaan ka pn so inadn
iyan, sa datar oto a so kababaya inka ko inadn na khaonga niyan a kakhababaya inka
ko miadn on.

Manga Oripn o Allāh, , taman sa di mabaloy so simba tano ko Allāh  a gakot o

ndolondolonan tano a manga manosiya, na di tano magdam so kamis ago so kapiya o
manga simba tano ko Allāh . Katawan tano so thotolan ko barasimba a babay a
madakl a mizaksi a manga taw sa skaniyan na taw ko sorga, ogaid na pitharoo o

87
Rasūlullāh  a skaniyan na taw ko naraka, ino to kagiya taw skaniyan a phringasaan
iyan so siringan iyan, sa daa gona o simba niyan ka da kasawiti o makalilibt on a
manga kaadn.
Manga Oripn o Allāh, na so simba tano ko Allāh  na gioto i mababaloy a
khoyaptaan tano ka so simba na patot a mipagingd ko zaronsarongan o manga taw,
gioto i sabap a inisapar o Islam so kasolk ko girb sa ron mbaratapa so manosiya sa
kalipatan iyan so gii niyan kapakindolona ko sagorompong iyan, ka kagiya gioto dn so
kadadas ago kailang, aya patot na matago so taw ko madakl a taw a mizolbiya iyan, ka
an maadn so mapiya a kaphagingd a pzimbaan iran on so Allāh , kaphagingd a
ndodon so manga loks ago so manga kangodaan, manga mama ago manga babay
manga kawasa ago manga mrmr a gii siran thatabanga ko mapnd makhap iran sa
isaisa siran i kagdam ko kapipiya ginawa ago sii ko kamboboko sa pmbaloy siran a
satiman a lawas a isaisa a tuhan iran ago isaisa a agama iran ago isaisaa a antap sii ko
doniya iran ago sii ko maori ran.
Manga Oripn o Allāh, gianan i bantak o Islam a makaadn sa sagorompong a manga
taw a isa ka phagingd a ipkhokom iran so kitab o Allāh  sii ko manga ginawa iran ko
kababaloy ran a tinanggisa ago diamong. Ka an mapayag a so Islam na agama a
mabagr a pagompiyaan iyan so kamamanosiyai ko langon a katampar iyan a
barandiya ago rahasiyan.
Manga Oripn o Allāh, balowin tano so manga simba tano a gakot a aya rkitano
phakabkhs a khaoyag iyan rkitano so bagr o paratiaya ago so bagr a tamok, ka an tano
mipagingd so agama tano ago mabaloy so Qur’an a aya tano bitikan ago kokoman sa
mapokas tano ko manga lig tano so mala a rantay o giikathaoripn o manosiya ko baya
a ginawa niyan a aya niyan dn bialoy a katuhanan iyan ko kibabatog ko doniya.
Giankai a masa tano na aya dn a kalilid na aya mababaloy o khoyaptaan o nggagaisa
rkitano na so gakot a kanggona a barandiya, sa pantag sa kapakasokat, na gianan
manga oripn o Allāh na malobay a gakot ago mongapongay a di phanatas, na aya
piangni o Islam a makagakot rkitano na so gakot a paratiaya ko Allāh, a khaonga
niyan so kanggiginawai ka gianan i gakot a bagr a matas i omor a daa ikhathphd iyan,
sii sa doniya ago sa akhirat.
Manga Oripn o Allāh, aya bangnsa o Muslim na so paratiaya niyan ko Allāh, kna o
ba so kitataalok iyan ko sagpik a lopa a mattndo, ka so lopa na lopa o Allāh na so
doniya na doniya o Allāh a bialoy niyan on so manosiya a maradika ko kapthotogalin
on, so pman so inadn a manga atoran o manga ingd ko kiapamanamani ron, na gianan
pianarankoni o manosiya a sopak ko kabaya o Allāh.
Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَتغْ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل ذَن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَتغْف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬

88
 ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.


Al Khutbah 11
So Bandingan ko Hajj
Ki, Alim, Hassanor Bin Maka Alapa

89
 Al Murshid al Am
Rabitah Al Insan Al Islamiyyah

‫ـك‬َ َ‫ ل‬, ‫ك‬ َ ِ‫ضـات‬ َ ‫ـاء َم ْر‬ ِ َ ِ‫ وَأ ْشـ ُكر َك ُشـكْر نِ ْعمت‬, ‫ك الْ َك ِر ِيم‬
َ َ‫ـك َوابْتغ‬ َ َ ُ َ َ ‫النيَّةَ لَِو ْج ِه‬
ِّ ‫ص‬َ َ‫َأح َم ُد َك اللَّ ُه َّم َح ْم َد َم ْن َأ ْخل‬
ْ
ُ‫صـ ـلَّى اهلل‬
َ .‫ـور‬ ُ ‫اُألم ـ‬
ُ ‫ـع‬ َ ‫ْم َوِإل َْي ـ‬
ُ ‫ـك ُت ْر َجـ‬ ُ ‫ْحك‬
ُ ‫ـك ال‬
َ ‫ لَ ـ‬, ‫ك‬َ ِ‫ـك َولِ َع ِظ ِيم ُسـ ـ ْلطَان‬
َ ‫ْح ْـمـ ُد َك َمــا َي ْنبَ ِغي لِ َجالَ ِل َو ْج ِهـ‬
َ ‫ال‬
:‫َو َب ْع ُد‬ ,‫ان ِإلَى َي ْوِم الدِّي ِن‬ ٍ ‫وبار َك وسلَّم َعلَى سيِّ ِدنَا مح َّم ٍد و َعلَى آلِ ِه وص ْحبِ ِه ومن تَبِع ُهم بِِإ حس‬
َ ْ ْ َ ْ ََ َ َ َ َُ َ َ َ َ َ ََ
:‫ال فِي كِتَابِ ِه الْ َك ِر ِيم‬ ِ ‫اد‬
َّ ‫اهلل ا ْعلَ ُموا‬
َ َ‫َأن اهللَ ُس ْب َحانَهُ َوَت َعالَى ق‬ َ َ‫َفيَا ِعب‬
ِ ‫ات م َق ِإ‬ ٌ َ‫ فِ ِيه آي‬, ‫ين‬ ِ ِ ِ ِ ِ ‫ض َع لِلن‬ ِ ‫تو‬ ٍ
‫يم‬
َ ‫ام ْب َراه‬
ُ َ ٌ َ‫ات َبِّين‬ َ ‫َّاس لَلَّذي ببَ َّكةَ ُمبَ َار ًكا َو ُه ًدى لل َْعالَم‬ ُ ‫ِإ َّن ََّأو َل َب ْي‬
ً‫اع ِإل َْي ِه َسبِيال‬
َ َ‫استَط‬ْ ‫ت َم ِن‬ َ ِ ‫آمنًا َولِلَّ ِه َعلَى الن‬
ِ ‫َّاس ِح ُّج الْب ْي‬ ِ ‫ومن َد َخلَه َكا َن‬
ُ ْ ََ
ِ ِ
)96,97 : ‫ين (آل عمران‬ َ ‫َو َم ْن َك َف َر فَِإ َّن اهللَ غَن ٌّي َع ِن ال َْعالَم‬
Ahmadukallāhumma hamda man akhlasan niyyata liwaj’hikal kalrīm, wa ashkuruka
shukra ni’matika wabtigāa mardhātikal, lakal hamdu kamā yanbagī lijalāli waj’hika
wa liadhīmi sultānik, lakal hukmu wa ilayka turja’ul umūr, sallallāhu wa bāraka wa
sallama alā sayyidinā Mohammadin wa alā ālihi wa sahbihi wa man tabiahum
biihsānin ilā yawmid dīn, wa ba’du:

Fayā ibādallāhi i’lamū annallāha sub’hānahu wa taālā qāla fī kitābhil karīm:

Inna awwala baytin wudhia linnāsi lalladī bibakkatam mubārakaw wahudal lilālamīn,
fīhi āyātun bayyinātun maqāmu Ibrāhīma wa man dakhalahu kāna āmina wa lillāhi
alan nāsi hijjul bayti manistatāa ilayhi sabīlā, wa man kafara fa’innallāha ganiyyun
anil ālamīn (Ali Imran 96-97).

Manga Oripn o Allāh, imanto na minisampay tano dn ko ika lima a rokon o Islam, a
skaniyan so Hajju Baytillāhil Harām. Aya maana o Hajj na skaniyan so kabantaka sa
Makkah, sa pantag sa kathonaya ko simba a kathawaf ago kaza’i ago so kawuquf sa
Arafah, go so katonaya ko langowan a simba ko Hajj, sa pangilay sa kasosoat o Allāh
. Skaniyan a Hajj na datar o kiaaloya tano ron a kaposan a rokon o Islam. Sa dn sa
taw a sankaan iyan so kawawajib iyan na miakafir ago miamortad ko Islam.
Manga Oripn o Allāh, giankai a Hajj na inipaliogat ko ragon a ika nm ko oriyan o
Hijrah, sabap sa ron tomioron so katharoo Allāh  a: Go tarotopa niyo so Hajj ago so
Umrah a soasoat ko Allāh (al Baqarah 196). Sa makanggogonanao ankanan a ayat sa
gianan i kiapanagipoon o kinipaliogatn on ko ummah o Mohammad , aya sabap anan
na kagia so Hajj, na mininggolalan dn ko masa o Ibrahim , na so kialagaday o masa
na kialipatan o manga taw ago piangorangan iran so kapthonaya ko sabaad a manga
galbk on, na inisogo o Allāh  a tarotopn skaniyan a Hajj ago Umrah sa tonayin ko
okit iyan a tarotop.

90
Manga Oripn o Allāh, Giankaya a Hajj na simba a ipphananadm ko kiapromasay o
apo tano a Nabi Ibrahim  ago so karoma niyan a Bai a Hajar ago so wata iyan a
bilangataw a so Nabi Ismail . Sabap ko kabagr o paratiaya iran ko Allāh , na
mimbaloy a tanda o agama so kiapromasay ran, sa gii tano pananadman so manga
galbk iran sa taman dn ko kagba o doniya.
Manga Oripn o Allāh, giankaya a Hajj na pd ko manga simba a makallbi, sa
inipannkat o Islam so kanggolawlaa on, sa miakambowat so manga Hadith o
Rasūlullāh  a pd on ankai a katharo iyan a:

ِ ِِ ِ ِ ‫ ِإ‬:‫ال‬ ِ ‫َأي اَأل ْعم‬ ِ ُ ‫ سِئل رس‬:‫ال‬

‫ ثُ َّم َماذَا؟‬:‫يل‬
َ ‫ ق‬, ‫يما ٌن باهلل َو َر ُسوله‬
َ َ َ‫ض ُل؟ ق‬ َ ْ‫ال َأف‬ َ ُّ ‫ول اهلل‬ ُ َ َ ُ َ َ‫ ق‬ َ‫َع ْن َأبِي ُه َر ْي َرة‬
)‫ور (رواه البخاري ومسلم‬ ِ ِ ِ ِ‫ ثُ َّم ِجها ٌد فِي سب‬: ‫ال‬
ٌ ‫ج َم ْب ُر‬
ٌّ ‫ ثُ َّم َح‬:‫ال‬
َ َ‫ ثُ َّم َماذَا؟ ق‬:‫يل‬
َ ‫ ق‬. ‫يل اهلل‬ َ َ َ َ‫ق‬
Miakapoon ko Abu Hurayrah a: Inizaan so Rasūlullāh  o antonaa i galbk a makallbi?
Na pitharo iyan a: So kaparatiayaa ko Allāh  ago so sogo iyan, na miatharo a oriyan
iyan na antonaa? Na pitharo iyan a: So jihad sa lalan ko Allāh , na miatharo a oriyan
iyan na antonaa? Na pitharo iyan a: So Hajj a inimpidan o khirk on (pianothol o al
Bukhari ago so Muslim). Aya ptharoon a Hajj Mabrur, na skaniyan so Hajj a tionay
sa da dn a inisaog on a dosa. Go pitharoo o al Hassan, a gioto so Hajj a mimbalingan
so khirk on ko ingd iyan, sa di ron mala i arga so doniya, sa aya bantak iyan na so
maori a alongan. Miaaloy pn sa sanday a mapia a: Aya Hajj Mabrur na so
kapamagana o khirk on sa pangn’nkn ago so katharo sa mananaw a mnpnk sa atay o
pphakan’g on.

Manga Oripn o Allāh, inaloy pn o Rasūlullāh  a pd sa kapakallbi o Hajj a skaniyan

na datar o jihad sa kapakallbi. Miakapoon ko al Hassan Bin Ali, a adn a sakataw a
mama a miakaoma ko Nabi  na pitharo iyan a: Sakn na talaw ago malobay ako (ko
kapakithidawa sa maydan) na pitharoo Nabi  a: Talingoma ka sa Jihad a daa sorok on
(da kaosar on sa gomaan) skaniyan so Hajj (pianothol Abdurrazzaq ago so at
Tabarani). Pitharo pn o Rasūlullāh  a miakapoon ko Aishah a pitharo iyan a: Hay
Rasūlullāh , miatoon ami a so Jihad i lbi ko manga galbk na ba kami di pnjihad? Na
pitharo iyan a: Ogaid na aya lbi a Jihad na so Hajj a inimpidan (pianothol o al Bukhari
ago so Muslim).
Manga Oripn o Allāh, skaniyan a Hajj na kharoro niyan so manga dosa. Miakapoon
ko Abu Hurayrah a pitharoo Rasūlullāh  a:

Sa taw o nomayk na da mbabangonan sa walay ko kananayk iyan, ago da nggolawla

sa dosa, na makabaling skaniyan sa datar a gawii a kinimbawataan on (a daa dosa
niyan) (pianothol o al Bukhari ago so Muslim).
Miakapoon ko Amr Bin al As a: Gowani a tagoon o Allāh  so Islam ko poso akn, na
somiong ako ko Rasūlullāh  na pitharo akn a: Kayat anka a lima nka ka pmobayaa
ko rka, na kiayat iyan a palad iyan, na kims akn a palad akn, na pitharoo o
Rasūlullāh  a: Ino kanan hay Amr? Na pitharo akn a: Mbgay ako sa sarat, na

91
pitharo iyan a: Antonaa i sarat ka? Na pitharo akn a: So karilai rakn (ko manga dosa
ko) na pitharoo iyan a: Ban ka di katawi a so Islam na pphakadaan iyan so miaona a
dosa (igira miagislam so taw) ago so katogalin sa lalan ko Allāh  (hijrah) na
pphakadaan iyan (so dosa) a miaona, go mataan a so Hajj na pphakadaan iyan so
(dosa) a miaona (pianothol o Muslim).

Pitharo pn o Rasūlullāh  a miakapoon ko Abu Hurayrah a:

So Umrah ko isa a Umrah, na phakasapng ko dosa ko pagltan iyan a dowa, na so

Hajj a inimpidan na daa balas iyan a rowar ko sorga (pianothol o al Bukhari,
Muslim, at Tirmidi, an Nasa’i, Ibn Majah, ago so Malik).

Manga Oripn o Allāh, gianan i sabagi a maito ko manga hadith o Rasūlullāh  a

mano-nompang ko Hajj. Skaniyan a Hajj na paliogat sa makaisa manggolawla o taw a
pialiogatan (mukallaf) sa kiaopakatan anan ko manga ulama. Amay pman ka so taw na
izamaya iyan so kapnayk na khawajib on so katonaya on, na so masobra roo na
skaniyan na kakhapiaan a simba a kna o ba paliogat. Miaaloy anan ko sabdan o Nabi
, gowani a isogo iyan so kahajji, a adn a sakataw a mama a pitharo iyan a: Ba oman
dn ragon hay Rasūlullāh ? Kiasoy niyan sa miakatlo. Na da smbaga o Nabi , oriyan
iyan na pitharo iyan a: O gominiraw ako a: Oway, na khipaliogat ko oman ragon na di
niyo magaga, bagakn ako niyo ko inibagak akn rakano, ka aya kiabinasa o manga taw
a miaonaan iyo na so kadakl o manga pakaiza iran, ago so kiazosopakai ran ko manga
nabi ran, na o adn a isogo akn rkano a shayi na nggolawlaa niyo sa khagaga niyo ron,
na o adn a isapar akn rkano a shayi na bagakn iyo skaniyan, sa pitharoo iyan a so Hajj
na makaisaisa, na so lawan on na kakhapiaan ko simba.
Manga Oripn o Allāh, giankai a Hajj, na simba a mala a so kapnggalbka on, na
riankom iyan so galbk a lawas ago so galbk a tamok, sabap sa di mipnggolalan odi
maadn so gasto a tamok ko kaplalakaw sa kazong o taw sa Makkah, sabap san na
skaniyan na simba a datar o Zakat, a galbk o lawas ago tamok, ka aya kapakapndiakat
ka na makakowa ka sa tamok, sa datar mambo o Hajj a di ka phakanayk o daa a tamok
ka, gianan manga oripn o Allāh , na adn a madalm a hikmah on a pphakisabotan o
Islam ko manga taw niyan, a amay ka kabaya iran a katarotopa iran ko agama iran na
paliogat a kabaloy ran a manga taw a kawasa, ka aya phakanayk na so kawasa, na so
mrmr na mawatan on, aya makapndiakat na so kawasa, na so mrmr na mawatan on.
Gianan i manga dalil sa mataan a tanto a mala a kinisogoon o Islam ko kapanamok, ka
amay ka so katonaya ko paralo na di khaadn odi maadn so salakaw ron a aya on okit,
na so kapnggalbka on na ipapatoray ka kagiya gioto bo i kakhatonaya ko paliogat a
simba a datar o zakat ago so hajj, sabap roo na panamar so oman i isa sa kapakatamok
iyan ka an iyan matonay ago matarotop so agama niyan.
So manga tawathawag sa so kamimiskini i mapiya adi so kapakatamok o Muslim, na
mataan ko Allāh  ka dadag anan a panarima ago di patot o ba pphamamakin’ga o
Muslim a adn a paratiaya niyan ko Allāh .

92
Manga Oripn o Allāh, Anda dn i so Mu’min, na makakowa sa tamok a ampl on ko
kaphakanayk, sa miadianka iyan so gasto niyan na aya dn a mapia on na nomayk dn
so- mambot sabap sa adn a hadith o Rasūlullāh  a: Sambota niyo so Hajj, ka so isa
rkano na di niyan katawan i khisndod on sa di makanayk. Go so katharo iyan a: Sa
taw a khabaya nomayk na sambot dn, ka khasalak a khasakit, odi na khada so
phagdaan iyan, odi na khaadnan sa balamban a sndod (pianothol oto o Ahmad ago
so al Bayhaqi ago so at Tahawi).
Manga Oripn o Allāh, aya manga sarat o kiawajib o Hajj a kiaopakatan ko manga
ulama ko fiqhi na siran so:
(1) Mabaloy so taw a Muslim (2) Kiabaligan (3) Adn a akal iyan (4) Maradika
skaniyan (5) Khagaga niyan so Hajj sa nggolalan sa lawas ago tamok. Amay ka
kagalatan anan na da on mawajib so Hajj, patoray a mabaloy so taw a phakagaga ko
kanayk, sa so oripn na miniitong sa di phakagaga sabap ko kasosodiota niyan ko
sogoan o dato iyan. Pitharoo Allāh  a: Rk o Allāh  a patoray ko manga taw so
kanayk sa Baytullah ki taw a khagaga niyan so lalan on (so gasto) (Ali Imran 97).
Giankoto a kabaloy o taw a phakagaga na maadn ankai a manga sarat:
1. Mabaloy so taw a mnayk a mapipia so lawas iyan, amay ka malobay ago adn
a sakit iyan, odi na mialoks, na phakakowa sa taw a aya on phakanayk sa
kapnggastowan iyan.
2. Mabaloy so lalan a pagokitan iyan a lomilintad, a makasasarig on, amay pman
ka so lalan na di mapia ka adn a manga tolisan on odi na adn a sakit on a
tomatalmba, ago so manga pd a balamban na da on mawajib so Hajj.
3. Mabaloy skaniyan a adn a gasto niyan a tamok a rk iyan a tarotop.
4. Mabaloy skaniyan a khagaga niyan so gasto ko pagdaan iyan ago so langowan
taman a pangindaw niyan ko kaplalakaw sa taman sa makambalingan ko ingd
iyan.
5. Daa maadn a phakaalang on ko kaplalakaw a datar o kataronko (kalaboso) odi
na kalk sa dato a mangarasi.
Manga Oripn o Allāh, so pman so wata a da pn kabaligi ago so oripn, na opama o
nayk siran na adn a balas iran a mapiya, ogaid na da kiran mapokas so paliogat ko
Hajj, sa andai kabaligi ko wata na phakanayk sa kanayk a paliogat, so mambo so oripn
na anday kamaradika iyan na phakanayk sa kanayk a paliogat. Hadith anan a inaloy o
Rasūlullāh .

Manga Oripn o Allāh, so pman so babay a Muslimah na amay ka mnayk na so dn so

manga sarat a miaaloy sa kaporoan na aya niyan dn manga sarat ogaid na khioman on
a sarat a sii ko kaplalakaw niyan na adn a pd iyan a Mahram iyan a mama a madazg
iyan a haram on so kapangaromaa niyan on sabap ko kathonganaya iran, odi na so
karoma niyan na aya niyan mapd.
Amay ka so babay a Muslimah a adn a Mahram iyan a madazg iyan a phakagaga ko
Hajj na go pnayk sa miodas ko karoma niyan na sianka iyan ko kaplalakaw, na

93
skaniayn a babay na kabnar iyan a kanayk iyan sa di niyan khaonotan so kiasanka o
karoma niyan, sabap sa aya pnggolawlaan iyan na simba a paliogat o Allāh , na daa
ba on phakarn a manosiya, ka pitharoo Nabi  a: Da a kapagonoti ko inadn amay ka
khasopak iyan so kabaya o Miangadn.

Manga Oripn o Allāh, miaaloy ko hadith o Rasūlullāh , a so kapangotang ko

pnggaston ko kanayk, sabap ko kada o tamok o pnayk na inisapar, sa di khapakay, aya
bo a kakhapakay o Hajj na so mnayk na adn a tamok iyan a miamilik iyan sa tarotop,
maana a daa bayadan iyan ago kaaamplan iyan so gasto niyan ago so pagpr o pamiliya
niyan, na so mialawan roo a ampl ko Hajj na gioto i mapnggasto niyan.
Manga Oripn o Allāh, so pman so manga galbk ko Hajj, a skaniyan so manga
Manasik, na siran so:
1. Al Ihrām, a skaniyan so kapniata ko kathonaya ko dowa a simba a so Hajj ago
so Umrah, sii oto ko kisampay o nomanayk ko darpa a Mīqāt, gioto so kawa a
mattndo a ron phniyat ko kazold ko Ihrām ago zolotn iyan so dowa rdit a
nditarn a mapoti a da mapamanai, a tinampi (izār) ago salindang (ridā’). Ko
orian o kapakaplompio niyan. So Ihrām na tlo soson: (1) Qirān (2) Tamattu’
(3) Ifrād. Aya Qiran na so kapagihram o taw ko miqat sa pniyatn iyan a
pakapzoldaan iyan so Hajj ago so Umrah, sa khatatap so taw a makapagiihram
sa taman sa mapasad iyan so manga galbk ko Umrah ago so hajj. So Tamattu’
na skaniyan so kapagumrah o taw a mnayk ko olanolan a Hajj, oriyan iyan na
nomayk sankoto a olanolan ko kiapagumrah niyan, sa biathowan sa tamattu’
ka kagia siawitan iyan so dowa a simba a umrah ago hajj ko satiman a masa.
So Ifrad na skaniyan so kapniyata o taw a mnayk sii ko miqat sa aya bo a
pnggalbkn iyan na so simba a Hajj sa da a Umrah on, sa khatatap a magiihram
sa taman sa mapasad iyan so manga manasik o hajj.
2. So Tawaf sa Ka’bah, a tlo anan soson a tawaf, so tawaf ko kiapakaoma sa
Haram (tawāf al Qudūm) so tawaf ko oriyan o kiapakapoon sa Arafah a rokon
anan o Hajj (tawāf al Ifādhah) so tawaf ko kambaling o nomanayk (tawāf al
wadā’).
3. So Kaz’i sa pagltan a Safa ago Marwah sa makapito.
4. So Katindg sa Arafah (wuquf) ko gawii a ika siyaw ko Dhul Hijjah sa taman
sa somdp so alongan.
5. So kanggagabina sa Muzdalifah ko kaphoon sa Arafah sa phorotn roo so
maroni a ator a iplbad ko manga jamarat a tlo sii sa Mina.
6. So Kaplbada ko Jamrat al Aqabah a pito a ator ko gawii a ika sapolo ko Dhul
Hijjah (gioto so Eid al Adh’ah).
7. So Kasombali sa Hadyi (onta, sapi, odi na kambing) o taw a wajib on so
kazombali a gioto so aya ihram iyan na Qirān ago Tamattu’.

94
 8. So kapagopaw odi na kaphotol sa bok o nomanayk.
9. So katawaf sa Ka’bah a bithown sa Tawaf al Ifadhah a pd anan ko rokon o
Hajj.
10. So kaza’i sa Safa ago Marwah.
11. So kakasoy sa Mina a khadn roo so nomanayk sa tlo gawii odi na dowa gawii,
sa phlbadn iyan oman gawii so tlo a manga jamarat.
12. So katawaf sa tawaf al wada ko taw a nomanayk a kna o ba taw sa Makkah,
amay ko mbaling dn ko ingd iyan.
Manga Oripn o Allāh, gianan i manga onayan a pnggalbkn ko Hajj, a so kazalisaya
on na mangingindaw sa masa a malndo, sa so taw a phangolad ko manga katao niyan
na makaphangndod ko manga kitab a Fiqhi a manga ala a datar o Fiqhu as Sunnah, ka
ron matatago so pariksa o manga katao niyan.

Manga Oripn o Allāh, giankai a Hajj na isa a miatndo a simba ko Allāh  a so dn so

kadandan o sabaad a manga Muslim ko pat a pidoro o doniya na pkhalimod siran ko
walay o Allāh  sa makaisa ko saragon, sa pantag sa kaphagisaisa iran ko kapzimbaa
iran ko Allāh  a Miangadn.

Katawan tano a so manga simba ko Allāh  na adn a paliogat on oman salongan, a

skaniyan so sambayang a lima waqto, na adn pman a paliogat on oman pito gawii a so
Jumuah, na adn pman a paliogat on oman saragon a skaniyan so powasa, na adn pman
a paliogat on ko tnday o omor sa makaisa a so Hajj, samanan na da dn a masa inonta a
so Muslim na pkhatonay niyan on so simba niyan ko Allāh , bantogn tano so Allāh 
sa poonan ago sa kaposan, sa mangni tano ron sa rila ko manga dosa tano ago arapn
tano so limo iyan sa makathampat tano ko sorga iyan, ago makadaya tano sankai a
doniya iyan ko kasasagad tano ron sa di bo tanto khalanggay.
Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَت ْغ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل َذن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَت ْغف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.

95
 ِ
Al Khutbah 12
So Bandingan ko Tawhid ago so Kapanakoto
Ki: Alim, Hassanor M. Alapa
Al Murshid Al Am
Al Insan Islamic Assembly of the Philippines

ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِِ
ُ‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َم ُدهُ َونَ ْستَعينُهُ َونَ ْسَتغْف ُرهُـ َو َنعُـوذُ بِاهلل م ْن ُشـ ُرو ِر َأْن ُفسـنَا َو َسـيَِّئات َأ ْع َمالنَـا َم ْن َي ْهـد اهلل‬ َ ‫ِإ َّن ال‬
‫َأن‬ َ ‫ َوَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر‬,‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‬
َّ ‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد‬ ِ ‫فَالَ م‬
ْ ُ‫ض َّل لَهُ َو َم ْن ي‬ ُ
ِ‫ اللَّه َّم صـ ِّل وسـلِّم وب ـا ِر ْك َعلَى مح َّم ٍد صـلَّى اهلل َعلَي ِـه وسـلَّم و َعلَى آلِ ِـه وصـحبِه‬, ُ‫مح َّم ًدا َعب ُدهُ ورسـولُه‬
َْ َ ََ ََ ْ ُ َ َُ ََ ْ َ َ َ ُ ُ ََ ْ َُ
:‫َو َب ْع ُد‬ ِ
‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِ ِه ِإلَى َي ْوم الدِّي ِن‬
ِ ‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر‬
:‫آن الْ َك ِر ِيم‬ ِ
ِ َ ‫اعب‬
ْ َ َ َ َ َ ُ ‫اد اهلل َي ُق‬ َ َ‫َفي‬
, ‫َأح ٌد‬ ِ ‫ ل‬, ‫الصم ُد‬
َ ‫َم يَ ُك ْن لَهُ ُك ُف ًوا‬
ْ ‫ َول‬, ‫َم يُولَ ْد‬
ْ ‫َم يَل ْد َول‬
ْ َ َّ ُ‫ اهلل‬, ‫َأح ٌد‬
َ ُ‫قُ ْل ُه َو اهلل‬
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:

96
Fayā ibādallāhi, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:
Qul Huwallāhu ahad Allāhus Samad lam yalid wa lam yūlad wa lam yakun lahu
kufuwan ahad (al Ikhlas)
Manga Oripn o Allāh, so oriyan o podipodi ago so bantog ko Allāh , ago so
kinipamangnin tano sa kapakaslang ko Nabi tano a Mohammad , na pzabandingn
tano imanto ankai a bandingan ko ptharoon a Tawhid a gianan so kapakaisaisaa ko
Allāh , ago so soranga iyan a so kapakadaa ko kaadn o Allāh  (ilhad) ago so
kisakoton on ko salakaw a katuhanan a gioto so pmbthowan sa Shirk.

Manga Oripn o Allāh, giankaya a bandingan a tawhid, na tanto a mablang so rankom

iyan ago so blangan iyan, ka so miaosay tano a nm rokon o paratiaya (iman) ago so
lima rokon o Islam, na palaya dn anan tardas ago onayan ankai a ptharoon a tawhid.
So langowan a panolon o manga sogo’ o Allāh  ago so sabap a kiasogoa kiran na
pantag dn sa kapakamoayan ankaya a tawhid, sa maponas so kapanakoto a
giinggolalan ko kapzimbaa ko salakaw ko Allāh . Pitharoo Allāh  a:

َ ُ‫اجتَنِبُوا الطَّاغ‬
.)36 ‫وت (النحل‬ ِ ٍ ِ
ْ ‫َولََق ْد َب َع ْثنَا في ُك ِّل َُّأمة َر ُسوالً َأن ا ْعبُ ُدوا اهللَ َو‬
Sabnar a somiogo kami ko oman i pagtaw sa sogo’ (sa ptharoon iyan kiran a) simbaa
niyo so Allāh, ago pakawatani niyo so (kasimba sa) tāgūt (an Nahl 36).
Liyo pn ko kiasogo o Allāh  sa manga sogo’ ko kiphangndaon iran ko tawhid sii ko
manga ummat iran, na so Allāh  na inimbitiarai niyan so langowan a manosiya a
khaadn ko doniya, sii pn ko masa a katatago iran ko doniya a kolpong a da siran pn
mipansir, sa piakikilala niyan kiran ago piakizaksian iyan kiran a mataan a skaniyan i
Kadnan iran a patot a zimbaan iran, na tomiarima siran ago mizaksi siran sa mataan a
skaniyan i Kadnan iran. Pitharoo Allāh  a:

ُ ‫آد َم ِم ْن ظُ ُهو ِر ِه ْم ذُ ِّر َّيَت ُه ْم َوَأ ْش َه َد ُه ْم َعلَى َأْن ُف ِس ِه ْم َألَ ْسـ‬

‫ت بِـَـربِّ ُك ْم قَــالُوا‬ َ ‫ك ِم ْن بَنِي‬ َ ُّ‫َأخ َذ َرب‬َ ‫َوِإ ْذ‬
‫ َْأو َت ُقولُوا ِإنَّ َما َأ ْش َر َك َءابَاُؤ نَا ِم ْن‬, ‫ين‬ ِِ ِ ِ
َ ‫ َأ ْن َت ُقولُوا َي ْو َم الْقيَ َامة ِإنَّا ُكنَّا َع ْن َه َذا غَافل‬, ‫َبلَى َش ِه ْدنَا‬
ِ ‫صـل اآلي ـ‬
‫ـات َول ََعلَّ ُه ْم‬ َ ِ‫ َو َكـ َذل‬, ‫ـل ال ُْم ْب ِطلُــو َن‬ ِ ِ ِِ ِ
َ ُ ِّ ‫ك نُ َف‬ َ ‫ َأ َف ُت ْهل ُكنَــا ب َمــا َف َعـ‬, ‫ـل َو ُكنَّا ذُ ِّريَّةً م ْن َب ْعــده ْم‬
ُ ‫َق ْبـ‬
)174-172 ‫َي ْر ِجعُو َن (األعراف‬
Go gowani a kowaan o Kadnan ka phoon ko mbawataan o Adam ko manga
bkokhong iran so manga moriataw iran sa piakizaksian iyan kiran ko manga
ginawa iran (sa pitharoo Allāh a) Ba di sakn i Kadnan iyo? Na pitharo iran
a: Nkaino di, pizaksian ami a ska i Kadnan ami, (mianggolawla oto) ka oba
niyo tharoa ko alongan a Qiyamah a mataan a skami sii sankanan (a
kiazaksi) na kalilipatan ami sabap sa da rkami makanggolalan, odi na oba
niyo tharoa a: Mianakoto man so manga apo ami sa miaona, na skami na
manga moriataw iran sa oriyan (na siowa ami siran) na ba kami nka ziksaa
sabap ko pinggalbk o manga pananakoto, go datar oto a pzakntaln ami so

97
 manga tanda ka oba siran makambalingan (ko Kadnan iran) (al A’raf 172-
174).
Manga Oripn o Allāh, sii sankanan a ayat, na tanto a marayag a kiaosaya niyan, sa
mataan a so Allāh  na aya bantak a kiaadna niyan ko manosiya, na so kabaloy niyan a
kaadn a barasimba on a pakaiisaisaan iyan (muwahhid) gianan so kiatharoa on o Allāh
 ko antap iyan ko kiaadna niyan ko manosiya ago so Jinn a pantag sa an iran
masimba, na so kasimbaa ko Allāh  na gioto dn so Tawhid, kapakaisaisaa on.
Pitharoo Allāh  a:
ِ ‫ْج َّن واِإل نْس ِإالَّ لِي ْعب ُد‬
.)56 ‫ون (الذاريات‬ ِ ُ ‫وما َخلَ ْق‬
ُ َ َ َ ‫ت ال‬ ََ
Go da ko adna so Jinn ago so manosiya a rowar sa an ako iran masimba
(ad Daritat 56)

Miaaloy ko Hadith o Rasūlullāh  a:

‫َما ِم ْن َم ْول ٍـ‬

ِّ َ‫ُود ِإالَّ يُولَ ُد َعلَى ال ِْفط َْر ِة فَ ََأب َواهُ ُي َه ِّو َدانِِه َْأو َُين‬
‫ص َرانِِه َْأو يُ َم ِّج َسانِِه‬
Daa pd sa inimbawata inonta a giiimbawata sii ko waraan a kamumuslimi (fitrah)
na so mbalaa loks iyan (na siran i khasabapan) sa kakhabaloy niyan a yahudi,
odi na nasrani, odi na majusi.
Manga Oripn o Allāh, giankoto a miaaloy a fitrah, na gioto so kapasadan o Allāh 
ago so manosiya ko da niyan pn kipansir a pizaksian iyan a so Allāh  i Kadnan iyan a
tuhan iyan a zimbaan iyan, ago phangongonotanan iyan ko kaadn iyan ko doniya.
Ogaid na sabap ko rarad o makaliliot on a so mbalaa loks iyan, ago so rarad o adat a
katatagoan on, ago so dadag o shaytan, na pkhada skaniyan ko kamumuslimi ron sa
pphakatogalin ko paratiaya a dadag.
Sii sankanan a hadith, na inikokom o Islam a langowan a taw a inimbawata ko doniya
na skaniyan na Muslim, ko da on pn kabaligi, na andai kabaligi ron, na go niyan
sankaa so Islam, na miakokom skaniyan a kafir, sa miapokas ko goliling o Islam, o
matay skaniyan ko da on pn kabaligi na miatay skaniyan ko waraan iyan a pakaasal a
skaniyan na Muslim, o pman o matay ko kabaligi ron a da pmuslim, na miatay a kafir
ago miapakada iyan so waraan iyan a pakaasal, o pman o matay a skaniyan na Muslim
ko oriyan o kiabaligi ron, na miatay skaniyan sa makokowa niyan so dowa a waraan
(fitrah) a kamumuslimi, a so kiatarima iyan sa aya Kadnan iyan na so Allāh , ko da
on pn kipansirn, ago so kiamuslim iyan ko oriyan o kiabaligi ron.

Manga Oripn o Allāh, Pitharoo Allāh  a:

ِ
)15 ‫ث َر ُسوالً (اإلسراء‬ َ ‫َو َما ُكنَّا ُم َع ِّذب‬
َ ‫ين َحتَّى َن ْب َع‬
Go da kami maadn a phaniksa sa taman sa di kami makasogo
sa sogo’ (al Isra’ 15).
So kapakaisaisaa ko Allāh , na paliogat a masabot sa maliwanag o Muslim, sa katii
siran:

98
1. So kapakaisaisaa ko Allāh , ko kababaloy niyan a Kadnan a mimbiat ago
miangadn ko langowan taman ago skaniyan i somisiyap ago phrizki ago
giinggiragiray ko langowan a inadn iyan, so mapayag on ago so masoln on. Sa
pharatiayaan o Muslim, a da dn a kaadn a salakaw ko Allāh  o ba adn a gaga
niyan ago kapaar iyan antaa ka kabnar iyan ko kapnggiragiraya sankai a
kibabatog.
2. So kapakaisaisaa ko Allāh  ko kababaloy niyan a tuhan a zimbaan a
pagonotan so inisogo iyan ago phananggilaan so inisapar iyan, gianan so
kapakaisaisaa ko Allāh  ko kasimbaa on. Gianan so miazabanding ko
paganay a rokon o Islam a so kisabotn ko kalimah a Shahadah.
3. So kapakaisaisaa ko Allāh , ko langowan a ingaran iyan ago so manga sifat
iyan, sa so manga ingaran iyan ago so manga sifat iyan na rk iyan a tolabos, a
da dn a ba on makaphaginsop a kaadn a salakaw, sabap sa so Allāh  na isaisa
a da marimbang ago da madatar ago da malagid, sabap roo na da a ba on
phakasapari sankanan a manga ingaran iyan ago manga sifat iyan. So kaaadn
iyan na sarta iyan so manga ingaran iyan ago so manga sifat iyan sa di ron
mabblag, ka kagiya makamomoayan skaniyan ko da pn so langowan taman,
na so kaadn iyan na inadn iyan ko oriyan o masa, na langowan a sifat iyan na
moonot on a inadn ko oriyan o masa, sabap roo na di khidayag ko sifat o
Allāh . Sifat o Allāh  a skaniyan na Makalimoon a Masalinggagawn, adn a
mambo a manosiya a makalimoon a masalinggagawn, ino ba siran mlagid ago
so Allāh  sii sankoto a sipat? Aya smbag na di, ka so Allāh  na sipat iyan so
kababaloy niyan a Makalimoon ko da pn a inipangalimo iyan, sa kna o ba so
kiapangalimo iyan na miakambowat so sipat iyan a makalimoon. So pman so
manosiya na di khabthowan sa makalimoon odi niyan manggalbk so
kapangalimo, sa amay ka malalayon so gii niyan kapangalimo na tharoon o
manga taw a skaniyan na makalimoon, sa so sipat iyan na miasokat iyan ko
oriyan o galbk, na so sipat o Allāh  na kna o ba niyan sokat ko orian o
kiapangalimo iyan, ka makalimoon dn ko onaan o masa ago so galbk ago so
kaadn.
4. So kapakaisaisaa ko Allāh  ko kapkhababayai ron, ago so kaphangangarapani
ron, ago so kaphamangnii ron, ago phakaisaisaan skaniyan ko kipkhalkn on,
ago so kaphagapas on ago so kapanarig on. Skaniyan bo i khababayaan o
manosiya a pzoasoatn iyan, sa so langowan a pkhabayaan iyan a manga
nganin na so babaya iyan on na rarad o kapkhababayai niyan ko Allāh ,
sabap sa langowan taman na rk o Allāh , na so kakhababaya inka ko kaadn o
Allāh , na patot a maona so kababaya inka ko Allāh , ka rk iyan so nganin a
pkhababayaan ka. Skaniyan bo i phamangniyan ago pagarapn, skaniyan bo i
ikhalk ko langowan a ikhalk, ka daa phakabinasa ago daa phakaompiya a
rowar rkaniyan, daa bagr ko doniya a ba niyan kaombawi so so bagr o Allāh .

99
Manga Oripn o Allāh, gianan i katitinsan ko bandingan ko Tawhid, sa so taw a
ipamamayandg iyan so tawhid na pthawagn a Muwahhid, a makatotoro sa
pphakaisaisaan iyan so Allāh , a ibabala anan ko ptharoon o Mushrik a aya maana o
mushrik na so taw a pphakapdn iyan so salakaw a katuhanan ko All āh  ko kababaloy
niyan a tuhan sa pzimbaan iyan so Allāh  na isasaog iyan on so kapzimbaa niyan ko
manga pd a katuhanan. So pman so Mulhid na skaniyan so taw a piakada iyan sa
tarotop so katutuhani ko Allāh  ago da dn a paparatiayaan iyan a tuhan.

Manga Oripn o Allāh, so kapanakoto na sakit a pkhasogat iyan so waraan o

manosiya ago so poso iyan. Aya pakaasal ko lawas na so kapipiya ago so kalilintad,
ogaid na pkhasogat a sakit, igira so manosiya na biokaan iyan sa porot so ginawa
niyan sa da niyan khotai sa manga lindingan a mabagr.
So Kapanakoto na adn a manga sosonan iyan a alowin tano siran:
1. So kapanakoto sa pantag sa kapakarani ago kadazg ko Allāh , Pitharoo Allāh
 a: So siran oto a kominowa siran sa salakaw rkaniyan a (Allah) sa manga
salinggogopa (na gii ran tharoon a) daa ipzimba mi kiran a (manga
katuhanan a salakaw ko Allah) a rowar sa an kami ran mipakarani ko Allah
sa kadazg (az Zumar 3). Sii sankanan a ayat, na miasabot on a so mushrik a
manga arab na aya kapzimba iran sa manga katuhanan a salakaw na an iran
mabaloy a lalan ko kapakarani ko Allāh .

2. So Kapanakoto sa pantag sa kapamangni sa shafaat ko salakaw ko Allāh .

Pitharoo Allāh  a: Go pzimba siran sa salakaw ko Allāh  a daa khibinasa
niyan kiran ago di kiran phakanggay a gona, sa gii ran tharoon (so manga
pananakoto) a giai i phakasapaat rkami sii ko Allah. (Yunus 18).
3. So Kapanakoto sa nggolalan sa kapangongonotan. Aya pakaasal o simba na
skaniyan so kapangongonotan, sa so kasimba anka ko Allāh  na so kaonot
inka on ko kinggolalann ko inisogo iyan ago so kitaplkn ko inisapar iyan. Na
so kaonot inka ko sogoan o salakaw ko Allāh  ago so kignkn ka ko inisapar
iyan na gioto dn i kiasimba anka on, sabap sa inibgay nka on so kapaar o
Allāh  a skaniyan bo i pagonotan. Gioto i kiadadag o manga taw o Ahlul
kitab a bialoy ran so manga ulama kiran a manga katuhanan a salakaw ko
Allāh , a o adn a isogo iran odi na isapar iran na onotan ankoto a manga taw
sa mimbaloy siran a pzimbaan iran ankoto a manga ulama iran. Pitharoo
Allāh  a: Kinowa iran (a manga ahlul kitab) so manga ulama iran ago so
manga barasimba kiran a manga tuhan a salakaw ko Allāh  (go kinowa
iran) so Isa a wata a mama o Maryam a (tuhan iran) a daa inisogo kiran a
rowar sa kasimba iran sa tuhan a isaisa, a daa tuhan a rowar rkaniyan, a
miasotisoti skaniyan ko nganin a ipzakoto iran (at Tawbah 3).
4. So Kapanakoto a nggolalan sa kabaya ago kapakithabanga, aya maana oto na
kababayaan ka so salakaw ko Allāh  ago makithabanga ka on a lawan ko
kasasarig ka ago so kapkhababaya inka ko Allāh . Pitharoo Allāh  a: Hay so

100
 miamaratiaya di niyo khowaa so manga Yahudi ago so manga Nasrani a
manga salinggogopa (dokapila) a so sabaad kiran na salinggogopa o sabagi,
na sa dn sa taw a makithabanga kiran a pd rkano na mataan a skaniyan na
pd iran, mataan a so Allāh  na di niyan thoroon so pagtaw a pananakoto a
salimbot. (al Ma’idah 5).
5. So Kapanakoto sa nggolalan sa kapakiilaylayin. Aya bantak san na so
kibantakn ko galbk sii ko salakaw ko Allāh , ka datar o katonaya ko
sambayang sa tarotop sa aya bantak on o khirk on na so kabantoga on o
manga taw sa tharoon iran a barasam-bayang, kna o ba aya antap iyan on na
so kathonaya niyan ko sogoan o Allāh  ko kinipaliogatn on o Allāh .
Langowan a galbk a simba ko Allāh , a aya kiatonaya on o minggalbk on na
pantag sa salakaw a bantak iyan, na pd anan ko kapanakoto sa
kapakiilaylayin.
Manga Oripn o Allāh, pitharoo Allāh  ko hadith Qudsi a: Sakn i lbi a kawasa ko
manga sakotowa ko kipagpdaan on, sa taw a nggalbk sa galbk a piakapd iyan rakn so
salakaw rakn (ko simba) na ibagak akn skaniyan a pd iyan so sakotowa iyan.
Manga Oripn o Allāh, katii so manga galbk a palaya dn kapanakoto:
(1) So kambaklaw sa adimat pantag sa iphamolong odi na ipagrn sa katao, ko
apia antonaa i phoonan iyan, na kapanakoto.
(2) So Tiwalah, gioto so katao a paamok a pantag sa an kababayai o mama so
karoma niyan, na gianan na kapanakoto.
(3) So Tamā’im, a adimat a giipakizalay ko maito a wata ka pangrn sa sonkor odi
na gapn, na kapanakoto anan. Inonta bo o ba ayat ko Qur’an ka adn a miakay
ron ko manga ulama, sa pilbolbod pn anan.
(4) So al Iyāfah, gioto so kaprimar odi na kapamolong a adn a pphakalayogn a
manok odi na papanok, na kapanakoto.
(5) So at Tarq, gioto so kaprimar a pnggorisn so lopa, na kapanakoto.
(6) So at Tiyarah, so kaphananaonn sa papanok, odi na so kapnggoraok o bngit
(boniga) sa giipmaanaan sa marata ago so kapnaas na palaya dn anan
kapanakoto.
(7) So kapangatao ko langowan a soson iyan na palaya dn kapanakoto.
(8) So kapangantok sa nggolalan ko kapamitoon, ko kaphagantoka ko kapthoron
o oran, na pd anan sa kapanakoto.
(9) So kapangaramat sa tonong ago so langowan a di khailay a nganin a salakaw
ko Allāh  na palaya dn kapanakoto. Datar o kaplamin so katoro sa manok, so
kaphagoroka ko manga nonok, na palaya dn kapanakoto.
Manga Oripn o Allāh, mataan a so tawhid na btad a mala a kna o ba giya bo a gii ron
katharoa, ka mataan a skaniyan na btad a lankap a mararankom iyan so galbk o
manosiya ago so langowan a pamikiran iyan ago so langowan a kagdam iyan sa sold a
so isosoln iyan sa darm iyan a di niyan papayagn ko manga taw.

101
Di dn matarotop so kapakaisaisaa ko Allāh  ko kamataani ron sa taman sa di mabaloy
so manga galbk o manosiya ago so manga pamikiran iyan ago so manga kagdam iyan
a makatitho ago mabalantan sii ko lalan a satiman, a palaya dn tolabos a rk o Allāh .

So pman so kaokit sa sosonan a kapagintaw a kanggalbk ago kapamimikiran ago

kagdam a salakaw ko iniropa o Islam a lalan, na skaniyan na kapanakoto a di iprila o
Allāh , ka kagiya miakabarnkas oto ko kiazaksii ko kaisaisa o Allāh , apia pn gii
niyan kipagidaydaan odi na iphrawatib iyan so Lā ilāha illallāh, sa gagawii dawndaw.
Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَت ْغ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل َذن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَت ْغف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.


Al Khutbah 13
So Bandingan ko Kakhafir ago so Kapmonafiq
Ki, Alim, Hassanor Bin Maka Alapa
Al Murshid al Am
Rabitah Al Insan Al Islamiyyah

102
‫ـك‬َ َ‫ ل‬, ‫ك‬ َ ِ‫ضـات‬ َ ‫ـاء َم ْر‬ ِ َ ِ‫ وَأ ْشـ ُكر َك ُشـكْر نِ ْعمت‬, ‫ك الْ َك ِر ِيم‬
َ َ‫ـك َوابْتغ‬ َ َ ُ َ َ ‫النيَّةَ لَِو ْج ِه‬
ِّ ‫ص‬َ َ‫َأح َم ُد َك اللَّ ُه َّم َح ْم َد َم ْن َأ ْخل‬
ْ
ِ ِ ِ ِ ِ
َ ‫ْح ْـمـ ُد َك َمــا َي ْنبَغي ل َجالَ ِل َو ْج ِهـ‬
ُ‫صـ ـلَّى اهلل‬
َ .‫ـور‬ ُ ‫اُألم ـ‬
ُ ‫ـع‬ َ ‫ْم َوِإل َْي ـ‬
ُ ‫ـك ُت ْر َجـ‬ ُ ‫ْحك‬
ُ ‫ـك ال‬
َ ‫ لَ ـ‬, ‫ك‬َ ‫ـك َول َعظ ِيم ُسـ ـ ْلطَان‬ َ ‫ال‬
:‫َو َب ْع ُد‬ ,‫ان ِإلَى َي ْوِم الدِّي ِن‬ ٍ ‫وبار َك وسلَّم َعلَى سيِّ ِدنَا مح َّم ٍد و َعلَى آلِ ِه وص ْحبِ ِه ومن تَبِع ُهم بِِإ حس‬
َ ْ ْ َ ْ ََ َ َ َ َُ َ َ َ َ َ ََ
:‫ال فِي كِتَابِ ِه الْ َك ِر ِيم‬ ِ ‫اد‬
َّ ‫اهلل ا ْعلَ ُموا‬
َ َ‫َأن اهللَ ُس ْب َحانَهُ َوَت َعالَى ق‬ َ َ‫َفيَا ِعب‬
‫َّم‬ ِ ‫ومن َأظْلَم ِم َّم ِن ا ْفَترى َعلَى‬
ِ ‫اهلل َك ِذبا َأو َك َّذب بِالْح ِّق ل ََّما جاءهُ َألَي‬
َ ‫س في َج َهن‬
َ ْ ََ َ َ ْ ً َ ُ ْ ََ
ِ ِ
)68 ‫ين (العنكبوت‬ َ ‫َم ْث ًوى ل ْل َكاف ِر‬
Ahmadukallāhumma hamda man akhlasan niyyata liwaj’hikal kalrīm, wa ashkuruka
shukra ni’matika wabtigāa mardhātikal amīn, lakal hamdu kamā yanbagī lijalāli
waj’hika wa liadhīmi sultānik, lakal hukmu wa ilayka turja’ul umūr, sallallāhu wa
bāraka wa sallama alā sayyidinā Mohammadin wa alā ālihi wa sahbihi wa man
tabiahum biihsānin ilā yawmid dīn, wa ba’du:

Fayā ibādallāhi i’lamū annallāha sub’hānahu wa taālā qāla fī kitābihil karīm:

Wa man adhlamu mimmanif tarā alallāhi kadiban aw kaddaba bilhaqqi lammā jāahu
alaysa fī jahannama mathwal lilkafirīn (al Ankabut 68).

Manga Oripn o Allāh, so oriyan o bantog ko Allāh  ago so salawat ko Nabi tano a
Mohammad  na imanto a alongan na minisampay tano pman sankai a bandingan a pd
ko manga bandingan a piakalklk sii ko Islam, a skaniayn so Kakhafir ago so
Kapmonafiq. Giankai a bandingan tano na patoray dn a kaosay niyan, ka madakl ko
manga Muslim a giimakanggolawla sa ikhakafir iyan a di niyan katawan sabap ko
kaninit o sabot iyan ko manga kokoman o Islam.

Manga Oripn o Allāh, aya pagonaan tano mosay na so bandingan ko kakhafir, sa

tokaon tano phiapiya, na go tano bo laboi so bandingan ko kapmonapiq. Aya ptharoon
a kakhafir (kufr‫ ) كفر‬ko maana niyan ko basa na so kasapng. Sii pman ko maana niyan
ko Agama, na skaniyan so kasapngi ko bnar a paratiyaya ko Allāh , gioto i
kiapmaanai ron sa kasanka ago so kada o paratiaya sii ko Allāh , ago so sogo iyan –
mlagid o misasarta on so kiapakambokhaga kiran (takdib‫ ) تك ــذيب‬antaa ka di, ka ba
matag kazasanka odi na kadapay antaa ka dnki odi na kapmaratabat sa da on
kaparatiayaa – so kapakambokhaga ko Allāh  ago so sogo’ iyan na gioto i
piphaporoan a kakhafir sii ko Islam.
Samanan manga oripn o Allāh , na aya maana o kafir na so taw a siapngan iyan so
Islam sa da niyan onoti sii ko apiya antonaa a sabap ko oriyan o kiatokawi niyan on,
na mimbaloy skaniyan a kafir somiapng odi na somianka.
So sosonan o kakhafir na dowa:

103
Manga Oripn o Allāh, so kakhafir na dowa btad: Paganay a btad na so kakhafir a
mala (kufr akbar‫ )كفر أكبر‬a khiliyo niyan so khirk on ko goliling o Islam, a siran so:

1. So kakhafir sa minggolalan sa kapakambokhaga ko Allāh , ago so sogo iyan

(kufr at takdīb‫ ) كفر التَّكذيب‬maana pamikirn o taw a so Allāh , na giimamokhag
ago o sogo iyan sa so ipzogo iran na di bnar. Pitharoo Allāh  a:

‫َّم َم ْث ًوى‬ ِ ‫ومن َأظْلَم ِم َّم ِن ا ْفَترى َعلَى‬

ِ ‫اهلل َك ِذبا َأو َك َّذب بِالْح ِّق ل ََّما جاءهُ َألَي‬
َ ‫س في َج َهن‬
َ ْ ََ َ َ ْ ً َ ُ ْ ََ
ِ ِ
)68 ‫ين (العنكبوت‬ َ ‫ل ْل َكاف ِر‬
Antai taw a makalawan sa kasasalimbot ki taw a miangantang sii ko Allāh sa
kabokhag odi na piakambokhag iyan so bnar gowani a makaoma on, ba di sii
ko Jahannam so darpa o manga kafir (al Ankabut 68).
2. So kakhafir a kasanka ago kathakabor a rakhs a bbnarn o taw ankoto a sianka
iyan (kufrul ibā wal isitikbār‫)كفر اإلباء واالستكبار‬, Pitharoo Allāh  a:

ِ ِ ِ ‫ِإ ِإ‬ ِ ِ
َ ‫استَكَْب َر َو َكا َن م َن الْ َكاف ِر‬
‫ين‬ َ ‫آلد َم فَ َس َج ُدوا الَّ بْل‬
ْ ‫يس َأبَى َو‬ ْ ‫َوِإ ْذ ُقلْنَا لل َْمالَِئ َكة‬
َ ‫اس ُج ُدوا‬
)24 ‫(البقرة‬
Go gowani a tharoon ami ko manga malaikat a sojud kano ko Adam na
somiojud siran, inonta so Iblis ka somianka ago mithakabor na miaadn a
pd ko manga kafir (al Baqarah 24).

Gianan i soson a kiakhafir o Iblis a kasanka ago kapmaratabat a

kathakabor.

3. So kakhafir sa nggolalan sa kazanka (kufr as shakk ‫ك‬ َّ ‫ ) كفـ ــر ال‬a gioto so
َّ ‫ش ـ ـ‬
kakhafir sa antaan a pamikiran ago kapangantap, aya dalil roo na so katharoo
Allāh  a:

ً‫اعةَ قَاِئ َمة‬ َّ ‫ال َما َأظُ ُّن َأ ْن تَبِي َد َه ِذ ِه َأبَ ًدا َو َما َأظُ ُّن‬
َ ‫الس‬ َ َ‫َو َد َخ َل َجنَّتَهُ َو ُه َو ظَالِ ٌم لَِن ْف ِس ِه ق‬
)35 ‫َألج َد َّن َخ ْي ًرا ِم ْن َها ُم ْن َقلَبًا (الكهف‬ ِ ‫ت ِإلَى ربِّي‬
َ ُ ‫َولَِئ ْن ُر ِد ْد‬
Go somiold skaniyan ko asinda niyan a lalalimn iyan a ginawa niyan,
na pitharo iyan a di ko pipikirn o ba ini mabinasa (so asinda niyan) sa
dayon sa dayon, go di ko aantapn oba so bankit na phakaoma, sa o
makandod ako ko Kadnan ko na matatankd a khaomaan akn sa lbi a
mapiya a di skaniyan a khandodan
(al Kahf 35).

Giankoto a taw na piangantap iyan so Allāh , ago mizanka ko

kaphakagaga o Allāh , na miakafir skaniyan misabap roo.

104
 4. So kakhafir a kadapay ago katalikhod (kufr i’rādh‫ ) كفر إعراض‬sa di paratiayaan
so manga sogoan o Islam. Pitharoo Allāh  a:

ُ ‫ين َك َف ُروا َع َّما ُأنْ ِذ ُروا ُم ْع ِر‬

)2 ‫ضو َن (اآلحقاف‬ ِ َّ
َ ‫َوالذ‬
So siran oto a miamangonkir na sii ko nganin a inilalang kiran na
dadapayin iran a tatalikhodan iran (al Ahqaf 2).

5. So kakhafir sa nggolalan sa kapmonafiq (kufr an nifaq‫ ) كف ــر النِّف ــاق‬gianan so

kapayaga ko paratiaya a isosoln so kasasanka. Pitharoo Allāh  a:

)2 ‫آمنُوا ثُ َّم َك َف ُروا فَطُبِ َع َعلَى ُقلُوبِ ِه ْم َف ُه ْم الَ َي ْف َق ُهو َـن ( المنافقون‬ َ ِ‫ذَل‬
َ ‫ك بِ ََّأن ُه ْم‬
Gioto a mataan a miaratiaya siran oriyan iyan na mikhafir siran (ko
kiapmonafiq iran) na tiombokan so manga poso iran, sa siran na di
siran phakasabot (ko ndaowan o agama) (al Munafiqun 2).

So soson a ika dowa ko kakhafir, na skaniyan so kakhafir a maito (kufr asgar‫) كفر أصغر‬
a di niyan khiliyo so khirk on ko goliling o Islam, a gianan so kakhafir a giinggolalan
sa kanggalbk (kufr amali‫ – ) كف ــر عملي‬a skaniyan so manga dosa a so miakambowat
siran sa ingaran a kakhafair sii ko Qur’an ago so Sunnah, a da oto misampay ko
dianka o kakhafir a mala a khiliyo ko agama – aya ibarat oto na so kasankaa ko
kapanalamiti ko limo o Allāh  (kufr an ni’mah‫ ) كفر النِّعمة‬a miaaloy ko katharoo Allāh 
a:

ِ ‫ت بَِأْنع ِم‬ ٍ ِ ِ ‫ِئ‬ ِ ْ َ‫ضرب اهلل مثَالً َقريةُ َكان‬

‫اهلل‬ ُ ْ ‫ت آمنَةً ُمط َْم نَّةً يَْأت َيها ِر ْز ُق َها َرغَ ًدا م ْن ُك ِّل َم َكان فَ َك َف َر‬ َ ْ َ ُ َ َ َ ‫َو‬
)112 ‫(النَّحل‬
Go migay so Allah sa ibarat a lipongan a miaadn a somasarig a thatakna a
pphakaoma on so manga rizki niyan sa kapangondaya a phoon sa langowan a
darpa, na sianka iyan so manga limo o Allah (an Nahl 112).

giankoto a miaaloy a “sianka iyan” na aya basa Arab oto na “fakafarat‫ ”فكفـ ــرت‬a
makatotoro sa kakhafir.

Pd roo so kaptitidawa o Muslim a so miaaloy ko katharoo Rasūlullāh  a:

.)‫ َوقِتَالُهُ ُك ْف ٌر (رواه البخاري ومسلم‬, ‫سو ٌق‬ ِ ِ

ُ ُ‫اب ال ُْم ْسل ِم ف‬
ُ َ‫سب‬
So kapzisintai ko Muslim na khiliyo ko agama (fusuq) na so kapakithidawa
on na kakakapiri (pianothol o al Bukhari ago so Muslim).

105
Giankoto a miaaloy ko hadith a fusūq kapapasiqi ago so kakakafiri, na kakhafpir oto a
maito a di niyan khiliyo so khirk on ko Islam, ogaid na miadosa so minggolawla on sa
mala a dosa.

Pd roo pn so katharoo Rasūlullāh  a:

)‫الشيخان‬ َ َ‫ض ُك ْم ِرق‬

ٍ ‫اب َب ْع‬
َّ ‫ض (رواه‬ ُ ‫ب َب ْع‬ ْ َ‫ ي‬, ‫الَ َت ْر ِجعُوا َب ْع ِدي ُك َّف ًارا‬
ُ ‫ض ِر‬
Di kano khasoy ko oriyan akn a manga kafir, a pthidawn a pdang o sabagi
rkano so lig o manga sabaad (maana a pthitidawa siran) (pianothol o dowa a
Shaykh).
Sa mianggolawla nan a mithitidawa so sabaad ko manga Muslim ago manga sahabah,
ogaid na da siran manga kakafir sankoto a kiathitidawa iran, sa palaya siran Muslim,
sa so dosa iran na so Allāh  i khokom on.

Pd roo pn so kazapa sa salakaw ko Allāh , sa pitahroo Rasūlullāh  a: Sa taw a zapa

ko salakaw ko Allāh na miakafir odi na miakapanakoto (pianothol o at Tirmidi ago
piakapiya o al Hakim). Giankoto a kiakafir iyan na da makaliyo ko Islam, ogaid na
miadosa sa mala a dosa.
Sabnar a inaloy o Allāh , a so miaratiaya na makapnggolawla sa manga ala a dosa,
ogaid na da siran makaliyo ko Islam, sabap sa so kiakhafir iran na kakhafir a galbk
(kufr amalī‫ )كفــر عملي‬kna o ba kakhafir a paratiaya (kufr i’tiqādī‫) كفــر اعتقــادي‬. Pitharoo
Allāh  a:

)178 ‫اص فِي الْ َق ْتلَى (البقرة‬

ُ ‫ص‬
ِ
َ ‫ب َعلَْي ُك ُم الْق‬
ِ
َ ‫آمنُوا ُكت‬
َ ‫ين‬
ِ َّ
َ ‫يَا َُّأي َها الذ‬
Hay so miamaratiaya inipaliogat rkano so kitas sii ko miangabobono
(rkano) (al Baqarah 178).
Samanan na so miakapatay a ikhitas a inaloy o Allāh  na pd ko miamaratiaya a
tiawag siran o Allāh , na opama o miakafir ko kiapamono iyan, na di mapd sankoto a
tiawag o Allāh  a so miamaratiaya a sii kiran pnggolalan so kitas. Go inaloy pn o
Allāh  a so miakapatay a ikhitas o tonganay (wali) o miatay na pagari niyan sii ko
agama. Pitharoo Allāh  a:

ٍ ‫َأداء ِإل َْي ِه بِِإ حس‬ ِ ِ ِ ِ ِ

)178 ‫ان (البقرة‬ َْ ٌ َ ‫فَ َم ْن عُف َي لَهُ م ْن َأخيه َش ْيءٌ فَاتِّبَاعٌ بِال َْم ْع ُروف َو‬
Sa taw a karilaan (sa di ikitas) o pagari niyan (so wali o miatay a miabono
iyan) na onoti niyan so mapiya sa tonaya niyan on so diyat sa nggolalan sa
mapiya (al Baqarah 178).
Samanan na so miakapatay na da mabaloy a kafir ko kiapamono iyan, ka opama ka
miakafpir na di tharoon o Allāh  o ba siran magari sii ko agama Islam, ka so kambida
o agama na daa kaphagariya on sii ko Islam.

106
Pitharoo Allāh  a:

)9 ‫َأصلِ ُحوا َب ْيَن ُه َما (الحجرات‬ ِِ ِ ِ ‫ِئ‬

َ ‫َوِإ ْن طَا َفتَان م َن ال ُْمْؤ من‬
ْ َ‫ين اقْتََتلُوا ف‬
Amay ka adn a dowa a lompokan a pd ko miamaratiaya a mithidawa
siran na pasada niyo siran (al Hujurat 9).

sa taman ko katharo iyan a:

َ ‫َأصلِ ُحوا َب ْي َن‬ ِ

)10 ‫َأخ َويْ ُك ْم (الحجرات‬ ْ َ‫ِإنَّ َما ال ُْمْؤ منُو َـن ِإ ْخ َوةٌ ف‬
Mataan a so miamaratiaya na magariari na pasada niyo so karido o dowa
a pagari niyo a marirido (al Hujurat 10).

Samanan na makapthitidawa so miamaratiaya sa so kapthitidawa iran na da siran

makaliyo ko goliling o Islam, ogaid na miangadosoa siran.
So mbidaan o kakhafir a mala ago so kakhafir a maito:
Manga Oripn o Allāh  aya mbidaan anan na katii:

1. So kakhafir a mala na khiliyo niyan so khirk on ko Islam, ago khabinasa niyan

so langowan a amal a mapiya, na so kakhafir a maito, na di niyan khiliyo so
khirk on ko Islam, ago di niyan khabinasa so manga galbk iyan a mapiya,
ogaid na khakorangan iyan, ago khasogat skaniyan a siksa.
2. So kakhafir a mala na khatatap iyan so khirk on ko naraka sa dayon sa dayon,
na so kakhafir a maito na di niyan khatatap so taw ko naraka, sa prilaan o
Allāh  na phakaliyo ron bo, odi na di ron dn pakasoldn o Allāh  sabap ko
limo iyan.
3. So kakhafir a mala na phakain iyan so kabonoa ko taw o parinta Islamiyyah
ka miamortad, ago khahalal so tamok iyan, na so kakhafir a maito na di niyan
phakayin so kabonoa ko taw ago so kakowaa o parinta ko tamok iyan.
4. So kakhafir a mala, na khipaliogat iyan so karidoa ko khirk on o manga
mu’min, sa di ran ipthabanga ago di ran ipngginawai apiya pn madazg iran, so
pman so kakhafpir a maito na di niyan khisapar so kingginawain ko khirk on
o manga mu’min.
Manga Oripn o Allāh, gianan i kiatinsan ko bandingan ko kakhafir, sii sankanan na
kiasabotan tano a aya kakhakafir o taw na so kanggalbka niyan ko kakhafir a paratiaya
(kufr i’tiqādī‫) كفر اعتقادي‬. Opama o tankda o taw a so halal o Allāh  na haram, odi na so
haram iyan na halal, na miakapir skaniyan sa miada ko Islam, mapiya da niyan
nggolawlaa, ka paratiaya bo. Opman o nggolawlaa niyan so inisapar sa paparatiayaan
iyan a gioto na hiaram o Allāh , ogaid na pinggalbk iyan, na skaniyan na Muslim, sa
da makafir ogaid na miakanggolawla sa dosa a patot a mathawbat iyan, sa giankoto a

107
kiakhafir iyan na kakhafir a galbk (kufr amalī‫ ) كفر عملي‬a di niyan khiliyo sii ko agama
Islam.

Manga Oripn o Allāh, so pman so bandingan ko kapmonafiq (nifāq‫ ) نف ــاق‬na aya

ptharoon a Nifaq ko basa Arab na sipik ko katharo a Nafiqa’ a gioto so girb o Yarbu a
datar o riya a dowa i gimowa, a o maoln ko isa a gimowa iyan na lomiyo ko sabala a
gimowa iyan. Aya maana niyan na dowa i okit sa daa pagalangan on.
Sii pman ko kitab, na aya ptharoon a kapmonafiq na so kapayaga ko kiapagislam, na
isosoln so kakhakafir, sa so monafiq na pzold ko Islam ko sabala a lalan na lomiliyo
ron ko sabala. Pitharoo Allāh  a:

ِ ‫ِإ َّن الْمنَافِ ِقين ُهم الْ َف‬

)67 ‫اس ُقو َن (التوبة‬ ُ َ ُ
Mataan a so manga monafiq na siran so manga fasiq (lominiyo ko agama
Islam) (at Tawbah 67).

So Monafiq sii ko Islam na sobra sa karata ko kafir, sa ziksaan siran sa lawan ko siksa
o kafir. Pitharoo Allāh  a:

)145 ‫اَألس َف ِل ِم َن النَّا ِر (النساء‬

ْ ‫َّرك‬
ِ ‫ِإ َّن الْمنَافِ ِقين فِي الد‬
ْ َ ُ
Mataan a so manga monafiq na sii ko ampas o kababaan o naraka
(an Nisa 145).

Manga Oripn o Allāh, so kapmonafiq na madodowa soson a siran so:

1. So kapmonafiq a paratiaya (nifaq i’tiqadi‫ ) نفاق اعتقادي‬a gianan so kapmonafiq a mala,

a khiliyo niyan so khirk on ko goliling o Islam, a marata a di so kafir. Giankanan a
soson a manga monafiq na mianagipoon ko kiapakatogalin o manga Muslim sa
Madinah ko kiaadn o manga taban a tamok, sa da maadn ko masa o manga Muslim sa
Makkah, ka kagiya so Muslim roo na daa khakowa niyan a kamapiyaan a barandiya
ko kapagislam iyan, ka aya khakowa niyan na garoti ago siksa o manga mushrik.
Giankaya a manga monafiq na di dn khada ko kaphagingd o manga Muslim, balabaw
igira miniporo so kaoyagan iran ago so tamok iran, ka madakl a taw a pthoga a ayog
iyan sankoto a tamok o manga Muslim, na aya phagokitan iran para makanggona siran
on na gii siran mmonafiq sa ipapayag iran so Islam na isosoln iyan so kakhafir.
Manga Oripn o Allāh, giankanan a soson a kapmonafiq na nm a manga sosonan iyan
a siran so:

1. So kapakambokhaga ko Rasūlullāh  (takdīb ar Rasūl‫الرسول‬

َّ ‫) تكذيب‬.
2. So kapakambokhaga ko sabaad a minioma o Rasūlullāh .
3. So kararangiti niyan ko Rasūlullāh .
4. So kararangiti niyan ko sabaad ko minioma o Rasūlullāh .
5. So kababayai niyan ko kibaba o agama o Rasūlullāh .

108
 6. So kikagowadn iyan ko kapakataban o agama o Rasūlullāh .

Sa dn sa taw a matago on ankanan odi na so isa san, na skaniyan na monafiq a

miakaliyo ko Islam.

2. So soson a ika dowa: Skaniyan so kapmonafiq a kanggalbk (nifāq amalī‫) نفــاق عملي‬.
Skaniyan so kanggalbka ko shayi a pd ko manga galbk o manga monafiq a maaadn so
paratiaya iran sii ko poso iran, so datar anan a kapmonafiq na di niyan khiliyo so khirk
on ko goliling o Islam, ogaid na okit oto a khiliyo niyan on amay ka matatap on. So
khirk san na adn a matatago on a kamomonafiqi ago kapaparatiaya. Pitharoo
Rasūlullāh  a: Pat (a manga sipat) a sa taw a katagoan on na maadn a monapfiq a
lombos, na sa taw a adn a matago on a sagintas on na katagoan sa sagintas a
kamomonafiqi, sa taman sa mibagak iyan. Igira siarigan na ndonsiyan, go igira
mianonotholan na mamokhag, go igira miakiphasada na ndorat, go igira
miakikharido na pphamaba.
Na sa taw a malimod on ankai a manga sifat a pat na malimod on so marata, ago
matarotop on so manga sifat o manga monafiq. Adn pman a mu’min a matatago on so
sabaad sankanan a manga sifat. So kapmonafiq na marata a piakalklk, sa miaadn so
manga sahabah o Rasūlullāh . a ipkhalk iran so kitaloga on. Pitharoo Ibn Abu
Mulaykah a: Romiaot ako sa tlo polo a sahabah o Rasūlullāh  a langon siran dn na
ipkhalk iran sa ginawa iran so kapmonafiq.
So Mbidaan o kapmonafiq a mala ago so kapmonafiq a maito:
1. So kapmonafiq a mala na khiliyo niyan so khirk on ko goliling o Islam, na so
kapmonafiq a maito na di niyan khliyo so khirk on ko Islam.
2. So kapmonafiq a mala na giimakazopaka so pagns o taw ago so mipapayag
iyan sii ko paratiaya, na so kapmonafiq a maito na so kapakazopaka o pagns
ago so mapayag sii ko galbk kna o ba sii ko paratiaya.
3. So kapmonafiq a mala na di phakapoon ko Mu’min, na so pman so
kapmonafiq a maito na pkhasalak a pphakapoon ko mu’min.
4. So kapmonafiq a mala na kalalayaman a di dn pthawbat so khirk on, na so
kapmonafiq a maito na giithawbat so khirk on.
Manga Oripn o Allāh, gianan i bandingan o kakhafir ago so kapmonafiq, a rininayag
tano ka an mabaloy a makilala ago mapayag so btad iyan ago so waraan iyan sa
kasabotan sa mapiya o miamaratiaya, ka an iran kapananggilai so kapakaranii iron.
Piayag o Qur’an so manga okit iran ago so manga sosonan iran, sa pizabanding iyan
so ropaan o mu’min, so kafir ago so monafiq sii ko poonan o al Baqarah, sa inaloy
niyan so miamaratiaya sa pat a manga ayat, na so kafir na dowa a ayat, na so manga
monafiq na sapolo ago tlo a manga ayat. Karina nan sa mataan a so btad iran na
piakalklk, ago pizaksian o thotol so kala o gasta iran ko Islam ipoon sa poonan na
taman dn sa imanto a masa a kapapantagan.

109
Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh  a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَت ْغ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل ذَن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَت ْغف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.

ijk
Al Khutbah 14
So Bandingan ko Kapapatay ago so Kazadka
Ki: Alim, Hassanor Bin Maka Alapa
Al Murshid Al Am
Al Insan Islamic Assembly of the Philippines

ِِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِِ
ُ‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َم ُدهُ َونَ ْستَعينُهُ َونَ ْسَتغْف ُرهُـ َو َنعُوذُ بِاهلل م ْن ُش ُرو ِر َأْن ُفسنَا َو َسيَِّئات َأ ْع َمالنَا َم ْن َي ْـهـده اهلل‬ َ ‫ِإ َّن ال‬
َّ ‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد‬
‫َأن‬ َ ‫ َوَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر‬,‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‬ ْ ُ‫ض َّل لَهُ َو َم ْن ي‬ِ ‫فَالَ م‬
ُ
‫صـ ْحبِ ِه‬ ِِ ِ ٍ
َ ‫صـلَّى اهللُ َعلَْيـه َو َسـلَّ َم َو َعلَى آلـه َو‬ َ ‫صـ ِّل َو َسـلِّ ْم َوبَـا ِر ْك َعلَى ُم َح َّمد‬ َ َ ‫ اللَّ ُه َّم‬, ُ‫ُم َح َّم ًدا َع ْب ُدهُ َو َر ُسـولُه‬
.:‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِ ِه ِإلَى َي ْوِم الدِّي ِن َو َب ْع ُد‬
ِ ‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر‬
:‫آن الْ َك ِر ِيم‬ ِ َ ‫اعب‬ ِ
ْ َ َ َ َ َ ُ ‫اد اهلل َي ُق‬ َ َ‫َفي‬
‫اد ِة‬ َّ ‫ب َو‬
َ ‫الش َه‬ ِ ‫ت الَّ ِذي تَِف ُّرو َن ِم ْنهُ فَِإ نَّهُ ُمالَقِي ُك ْم ثُ َّم ُت َردُّو َن ِإلَى َعالِ ِم الْغَْي‬ َ ‫قُ ْل ِإ َّن ال َْم ْو‬
)8 ‫َف ُينَبُِّئ ُك ْم بِ َما ُك ْنتُ ْم َت ْع َملُو َن (الجمعةـ‬
:‫ضا‬ ً ْ‫ال َأب‬
َ َ‫َوق‬
ِ ِ ِ ‫ُك ُّل َن ْف ٍ ِئ‬
‫ِح َع ِن النَّا ِر‬
َ ‫ فَ َم ْن ُز ْحز‬, ‫ور ُك ْم َي ْو َم الْقيَ َام ـة‬ َ ‫ُأج‬ُ ‫ َوِإنَّ َما ُت َو َّف ْو َن‬, ‫س ذَا َقةُـ ال َْم ْوت‬
ِ
)185 ‫ْجنَّةَ َف َق ْد فَ َاز (آل عمران‬ َ ‫َوُأ ْدخ َل ال‬
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli

110
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:

Fayā ibādallāhi, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:

Qul innalmawtal ladī tafirrūna minhu fa’innahu mulāqīkum thumma turaddūn ilāَ
ālimil gaybi was shahādati fayunabbiukum bimā kuntum ta’malūn
.)al Jumuah 8(

Manga Oripn o Allāh, giankai a bandingan tano imanto na pd ko manga bandingan a

di mipndaraynon ago di mipndiridiri o taw sabap sa da dn a isa bo a manosiya a ba on
di phakasagad, na sabap roo na minipatoray ko nggagaisa a kapangnala niyan on. Giai
so bandingan ko kapapatay ago so okit a kapzadka niyan.
Miakambowat so manga hadith o Rasūlullāh  a babathkn iyan a mataan a so sakit na
pkhaponas iyan so manga dosa o mu’min, pd on so pianothol o al Bukhari ago so
Muslim a miakathitayan ko Abu Hurayrah a so Rasūlullāh  na pitharo iyan a: Sa taw
a adn a kabayaan on o Allah a mapiya na tiobaan iyan. Go pitharo iyan a:

ٍ‫ص‬
,‫ب‬ ٍ‫ص‬ ِ ِ ِ َّ َ‫ي َو ُم ْسلِ ٌم َع ْن َأبِي ُه َر ْي َرة‬
َ َ‫َأن النَّبِ َّي ق‬ ُّ ‫َر َوى البُ َخا ِر‬
َ ‫ َوالَ َو‬, ‫ب‬ َ َ‫يب ال ُْم ْسل َم م ْن ن‬ ُ ‫ َما يُص‬:‫ال‬
.ُ‫ ِإالَّ غَ َّف َر اهللُ بِ َها ِم ْن َخطَاياَه‬, ‫الش ْو َك ِة يُ َشا ُك َها‬
َّ ‫ َوالَ َأ ًذى َحتَّى‬, ‫ َوالَ َح َز ٍن‬, ‫َوالَ َه ٍّم‬
Daa makasogat ko Muslim a pd sa dokaw go da pn a pd sa sakit, go da pn a pd sa
awid a akal, go da pn a pd sa boko, go da pn a pd sa ringasa taman ko sorok a
khisorok on, inonta a isapng oto o Allāh ko pd ko manga dosa niyan.
Manga Oripn o Allāh, sii ko kitana o sakit ko nggagaisa a mu’min na aya paliogat on
na so kazabar iyan, ka kagiya so kazabar na aya onayan a sifat o miaratiaya ko Allāh
. Go ron matatago so btad o mu’min a piakammsa. Pitharoo Rasūlullāh  a:
Piakammsa so btad o mu’min a so langowan a masosowa iyan na palaya dn mapiya,
da dn a ba roo khirk a rowar ko mu’min, amay ka masogat skaniyan a mapiya na
manalamat ko Allah, na maadn oto a mapiya sii rkaniyan, na o masogat a marata na
zabar )phantang( na maadn oto a mapiya sii rkaniyan (pianothol Muslim ago so
Ahmad ago so Ibn Hibban).
Pianothol o al Bukhari a miakapoon ko Anas a: Mian’g akn so Rasulullah a gii niyan
tharoon a: Mataan a so Allāh  na pitharo iyan a: Igira tinioba akn so oripn akn sa
kinowa ko ron so dowa a mata niyan (sa miabota) na go zabar, na isambi akn sankoto
a dowa mata niyan so sorga.
Manga Oripn o Allāh, so katana o sakit odi na gdamn ko mu’min, na aya mapiya on
na plobaan iyan so bolong sa kapokas on o sakit iyan sa okitan iyan so manga okit a
halal, ka so kakowaa ko manga sabap na pd anan ko okoran a inisogo o All āh , sa di
khapakay ko pkhasakit o ba badn thapapay ko sakit iyan sa taman sa masokar, ogaid
na sii ko gii niyan kaplobaa ko bolong o sakit iyan na phapantang ago mananarig ko
Allāh  a skaniyan i miadn ko sakit ago so bolong iyan.

111
Sii ko kasasakit o oripn na so balas o galbk iyan ko kapipiya niyan na ipmbgay ron,
datar oto mambo so giimlayalayag sa halal a so balas o galbk iyan ko kapakaiingd na
ipmbgay ron, miaaloy anan ko hadith o Rasūlullāh  a pianothol o al Bukhari a phoon
ko Abu Musa al Ash’ari.
Manga Oripn o Allāh, pd ko parangay o Islam a inisogo iyan ko mu’min a kibntln
iyan ko pagari niyan a pkhasakit, ka pd anan ko kabnar iyan ko pagari niyan a kibntln
iyan on ko kapkhasakit iyan, miaaloy ko hadith o Nabi  a tanto a mala i balas so
kibintln ko pkhasakit. Miakapoon ko Ali a: Mian’g akn so Rasūlullāh  a gii niyan
tharoon a:
Da a pd sa muslim a ibntl iyan a isa a Muslim sa kapipita, inonta a ipamangni
skaniyan a pito polo nggibo a malaikat, sa taman sa kagabinan, na o bntln iyan a
kagabi, na ipamangni skaniyan a pito polo nggibo a malaikat sa taman sa kapitaan,
ago maadn a rk iyan a onga a rrbasn sii ko sorga. (pianothol o at Tirmidi, Abu Daud,
Ibn Majah, ago so Ahmad).
Sonat ko mintl a kipamangnin iyan ko di phakarag sa kapiya niyan, ago osiatan iyan
sa kaphantang iyan sa tharoan iyan sa manga katharo a mapiya iphakadkha iyan ago
iphakabagr o paratiaya niyan, sa tharoon iyan on a so gdamn iyan na magaan bo
khapiya ago phakatas so omor iyan sa di kaadai sa panginam ko limo o Allāh , inaloy
anan o Nabi .

Manga Oripn o Allāh, so kibntln o Muslim ko kafir na khapakay, sa miapanothol a

miakapoon ko Anas a adn a bagowa mama a yahudi a sasakodowan iyan so Nabi  na
miasakit na inibntl skaniyan o Nabi , na pitharo iyan on a: Pagislam ka, na
miagislam. Datar pn oto so kaphatay o Abu Talib, a bapa o Nabi  a inibntl iyan a
skaniyan na kafir.
Manga Oripn o Allāh, so kipamolongn ko haram na di khapakay a isasapar, miaaloy
ko hadith so pakabrg a ipphamolong na inisapar o Rasūlullāh , go so langowan a
potar lakam ago bolong a kna o ba pd ko Qur’an na haram a isasapar. So
kapangaramat sa isa ka adat a di khailay a pd sa malaikat antaa ka tonong odi na jinn,
na palaya dn anan kapanayitan a inisapar o Allāh , ka kapanakoto a mala.

So pman so kipamolongn ko adn a lawas iyan a nganin, na khapakay amay ka kna o

ba haram so lawas iyan ka datar o baboy ago so pakabrg. So pman so bolong a daa
lawas iyan ka kapamotar ago kapananawag sa di pkhailay na haram, so potar na sobo
so ayat o Qur’an i khapakay a ipamolong.

Katii so sabaad a manga dowaa o Rasūlullāh  a pantag sa kapamolong:

Giitharoon o Nabi  ago ipzapo niyan ko mbolongan iyan a:

‫ ِش َفاءٌ الَ ُيغَ ِاد ُر َس َق ًما‬, ‫اء ِإالَّ ِش َفاُؤ َك‬ ِ ِ َّ ‫ت‬ ِ ‫ب البَْأس اِ ْش‬
َ ْ‫ف َوَأن‬ ِ ‫ َأ ْذ ِه‬, ‫َّاس‬ َّ ‫اللَّ ًه َّم َر‬
ِ ‫ب الن‬
َ ‫ الَ ش َف‬, ‫الشافي‬ َ

112
 )‫(رواه البخاري ومسلم‬
Ya Allāh a Kadnan o manga taw, pakada Anka so malitng (so kasakit o gdamn) piya
Anka, ka ska so Phakapiya, da a bolong a phakapiya a rowar ko bolong Ka, a bolong
a daa imbagak iyan a sakit (inonta a piaan iyan)
(pianothol o al Bukhari).
Pianothol o Muslim a phoon ko Uthman Bin Abil As, a piphanon iyan ko Rasulullah 
a maggdam iyan a masakit ko lawas iyan, na pitharoon o Rasūlullāh  a: Btadn ka a
lima nka ko pzakit ko lawas ka na tharo anka so: Bismillah, sii sa ingaran o Allāh ,
na tharo anka sa makapito a: Mlindong ako ko kabagr o Allāh  ago so gaga niyan ko
karata o maggdam akn ago so pphananggilaan ko. Na pitharo iyan a pinggolawla ko
to lalayon na piakada o Allāh  so maggdam akn a masakit, sa miatatap ako a ipzogo
akn ko pamiliya ko so kipamolong roo.
Go phoon ko Ibn Abbas a: So Nabi  na pitharo iyan a: Sa taw a ibntl iyan a pkhasakit
a da pn matarotop so ajal iyan (ko kaphatay) na tharoon iyan on sa makapito a:
Phangnin akn ko Allāh  a lbi a Mala a Kadnan o Arsh a Mala a kapiyaa niyan rka,
inonta bo a piaan skaniyan o Allāh  sankoto a sakit iyan. (pianothol o Abu Daud ago
so at Tirmidi).
Go pianothol pn o al Bukhari a phoon ko Ibn Abbas a: Miaadn so Nabi  a iphlindong
iyan so al Hassan ago so al Hussayn sa gii niyan tharoon so: Iplindong akn skano ko
manga katharoo Allāh  a tarotop phoon sa langowan a shaytan ago langowan a
mranaranap a phakabisa, ago phoon sa langowan a mata a phakasogat sa marata.
Go gii niyan tharoon a so Ama iyo (a Ibrahim) na iphlindong iyan oto ko Ismail ago
so Ishaq.
Manga Oripn o Allāh, amay ka so pkhasakit na kapasangan dn sa makarani ron so
Sakratul Mawt, na so manga taw a makaoobay ron na aya bo a maptharo iran na so
mapiya a katharo sabap sa so manga malaikat na phagaminn iran so katharoo manga
taw.
1. Sii sankoto a btad na ptharoon o makaoobay ko phatay so Lā Ilāha Illallāh, sa
pphakin’g iyan ko pkhasakit, sabap ko hadith o Rasulullah  a pianothol i
Muslim ago si Abu Daud a pitharoo Rasul  a: Tharoa niyo ko phatay rkano
so Lā Ilāha Illallāh. Go miaaloy ko hadith a pianothol o Abu Daud ago
piakapiya o al Hakim a pitharoo Rasulullah  a: Sa taw a maadn a aya
kaposan o katharo iyan na so Lā Ilāha Illallāh na makasold ko sorga. So
pphakaonot sa sabot ko phatay na aya mapiya on na di niyan on isogo a tharo
anka so Lā Ilāha Illallāh, ka amay ka kowan na ba dn marimorng na sankaan
iyan, ogaid na ba niyan on dn pphakin’gn, so kapmbalsa niyan ko Lā Ilāha
Illallāh, ka an iyan madoyog, na o man’g iyan a minisabot iyan na di niyan on
dn ptharoa pharoman inonta bo oba makatharo so phatay sa salakaw a katharo
ka, maphakin’g iyan on pharoman ka an iyan matharo a mabaloy a aya
kaposan a matharo iyan na so Lā Ilāha Illallāh.

113
 2. Phakaadapn so phatay sa Qiblat, sabap sa miaaloy oto ko Hadith o Rasūlullāh
.

3. Mbatiaan on so Sūrah Yā Sīn, sii sankoto a da niyan pn kapatay, kna o ba so

kialayaman o manga taw a sii ran pmbatiyaa so Ya Sin, ko manga koba o
miamatay. So kabatiyaa ko Ya Sin ko taw a phatay na phakakhap on so kargn
o kapatay.
4. So kapidnga ko mata niyan amay ka thana dn so kapatay niyan, sabap ko
hadith o Rasūlullāh  a pianothol o Muslim a so Nabi  na somiold ko Abu
Salamh a mabbkar a mata niyan ko kiapatay niyan na pinidng iyan, oriyan
iyan na pitharo iyan a: Mataan a so niawa na igira giamak na onotan
skaniyan o kailay.
5. So kasapngi ko bankay o miatay ka an di pkhasawai, sa ba mapapandang o
manga taw. Miakapoon ko Aishah a: Mataan a so Nabi na gowani a mawafat
na tianggoban sa dinisa adn a manga sorat iyan a goris.
6. So kanggagaani ko kariparadowa on ko kilbngn on, sa sambotn so karigoa on,
ago so kakapana on, ago so kasambayangi ron sa ilbng ko lopa.
7. Bayadan so manga otang iyan a tamok ko manga taw, ka inisogo oto o Nabi ,
ago di niyan zambayangan so miatay a adn a bayadan iyan, taman sa di
kabayadan, gowani a makatamok so parinta o Islam, na so dn so Rasūlullāh  i
pphamayad ko bayadan o miatay a daa khibayad iyan.
Manga Oripn o Allāh, khapakay so kagoraok ko kapatay o isa a mu’min, aya
inisapar o Islam, na so kagoraok a kandadangin ago kapanaro sa marata. So
Rasūlullāh  na miakagoraok ko kiawafat o wata iyan a Ibrahim, sa pitharo iyan a: So
mata na pphakagoraok, na so poso na giimakamboko, sa daa ptharoon tano a rowar
ko ikhasoat o Kadnan tano, mataan a skami ko kiablag ka rkami hay Ibrahim na
makamboboko kami. So pman so kandidiagaw sa matanog na gianan na haram a
inisapar o Islam, ka btad anan o manga Jahiliyyah, inisarat o Rasūlullāh  ko babay a
phagislam a di skaniyan ndidiagaw igira ana miatay, go inisapar iyan kiran so kaogop
ko kagoraoka ko miatay a adat o jahiliyyah a igira ana miatay kiran na pthimoon iran
so madakl a babay sa pantag sa kagoraok a kandidiagaw.
Manga Oripn o Allāh, mala i balas so kapanabangi ko miapantag sa witan siran o
manga tonganay ran odi na so manga siringan iran sa pangn’nkn sabap ko kassndod
iran ko kiawafat o isa kiran, sa inisogo oto o Rasūlullāh  ko kiatharoa niyan sa:
Pangmbaal kano sa pantag ko pamiliya o Ja’far sa pangn’nkn ka miaoma siran o
nganin a miakasndod kiran.
So pman so kapagana o ana miatay niyan sa pangn’nkn, na miaopakat so manga Imam
sa gioto na makruh, di mapiya, ago adn a mikhpit sa haram oto a di patot a
nggolawlaan. Pitharoo Ibn Quddamah a: Amay ka miaadn so di ron kakhapalagowi,
ka datar o kaphakaoma o manga tonganay a mawatan i darpa na patot a maphakakan

114
siran o mapapantag sa khabaloy siran a bisita iran, kna o ba aya kaphakakana kiran na
kagiya adn a miatay kiran.
Manga Oripn o Allāh, andai kathana o miaawafat, na aya inisogo o Islam, na so
kagaan a kariparaa on ko kilbngn on ko oriyan o kapasad o manga galbk on a katii
siran:
1. Rigoon so mayt, gioto so kapaigo iron, sa aya kokoman iyan na fardh kifayah,
asar ka adn a nggalbk on ko manga Muslim, na miakaampl dn, o da a nggalbk
on na miadosa so langowan a Muslim. Antai prigoon a mayt? Gioto so
miaatay a kna o ba shahid a miabono ko giikathidawa o manga Muslim ago so
manga kuffar. O adn a matoon a anggawta a miatay, sa di tarotop na kharigo
ago khasambayangan ago khilbng. Inonta bo oba giankoto a anggawta a
miatoon na pd sa lawas a shahid ka di kharigo. So Shahid na di kharigo, sa
aya dn a ikhapan on na so nditarn iyan a phakasapng ko lawas iyan, sa so
kasasawaan on na zapngan, di siran pn zambayangan, miatharo a aya hikmah
ko di kiran kaprigoa na kagiya mipthoona iran so Allāh  a so lawas iran na pd
iyan so rogo iyan, so da kiran kasambayangi na kagiya aya zambayangan na
so miatay, na so shahid na oyagoyag, ago so sambayang na sapaat, na so
shahid na di mangingindaw sa safat. So pman so shahid a da mabono sa
maydan ko giikathidawa a bithowan siran sa shahid, na kharigo siran ago
khasambayangan siran. Datar o Umar so Utman so Ali a manga shahid siran,
na miarigo siran ago siambayangan siran. So kafir na di kharigo. So karigo na
datar dn o kaphaygo o oyagoyag, sa pagonaban so lawas o mayt, sa pagonaan
so makakawanan iyan, sa khapakay a makatlo odi na makalima sa gagansarn
so kaphagonabi ron, sa taman sa matankd so kialompiyo niyan. Aya mrigo ko
mayt na so madazg iyan a kasasarigan. Amay ka daa ig na khatayammum so
mayt, go amay ka so badan na miardak a di khaparo so kaonabi ron, go igira
aya miatay na babay a daa babay a phakarigo on ka palaya mama a manga
haros on, odi na mama a daa pd iyan a mama ka palaya babay na
khatayammum na khilbng. So babay na khapakay a romigo sa bagowa mama
a da kabaligi. So kharomai na khapakay a mrigoaya siran.
2. So kakapana ko mayt, gioto so kabonkosi ron sa dinis a phakasapng on, apiya
sasatiman a nditarn, amay pman ka sii ko kaloag na aya mapiya a kapan na so
mapoti i warna a lompio ago tagoan sa ikhakamotan a borok, ago balowin a
tlo bonkos ko mama ago lima bonkos ko babay. So kakapana ko taw a
magiihram, na amay ka marigo na aya ikhapan on na so ihram iyan sa di
zapngan so olo niyan ago di thagoan sa borok ka kagiya skaniyan na
magiihram na khatatap on so kokoman iyan. Ogaid na so sabaad a manga
imam na piakay ran a kasapngi ko olo niyan ago tagoan sa borok ka so
kiawafat iyan na miada on so kapagiihram iyan.
3. So Kasmabayangi ko mayt, aya kokoman iyan na fardh kifayah, a asar ka adn
a makasambayang on na miapokas so paliogat ko manga Muslim. So
kasambayangi ko mayt na pd ko manga ala i balas a galbk, a miasabot ko
sabdan o Rasūlullāh  ago inipannkat iyan. So galbk ko kasambayang sa

115
 miatay, na kailangan a maabdas so taw, ago makapniyat ko kazambayang
iyan, sa mitindg iyan so sambayang, sa tomakbir sa makapat, sa oman
tomakbir na iporo iyan a lima niyan. Sii ko takbir a paganay na mbatiaan iyan
so al Fātihah, na sii ko ika dowa a takbir, na zalawatan iyan so Rasūlullāh ,
na sii ko ika tlo a takbir, na iphamangi niyan so mayt sa karilaan o Allāh  ko
manga dosa niyan ago makasorga, na sii ko ika pat a takbir na pzalam sa
kawanan. So kazambayang sa mayt na katindg a daa ba on roko ago sojud.
4. So kilbngn ko mayt, gioto so katamboni ron ko lopa, aya kokoman iyan na
fardh kifayah, a asar ka adn a nggolawla on ko manga Muslim na kiapokasan
sa paliogat so manga Muslim, Aya sonat na so kapakadalma ko kobor ka
pangali sa oba kalota a binatang so bankay o mayt. So koba na phakaadapn sa
Qiblat, na amay ka izlod on so bankay na aya mapiya na maona so ski niyan
na go bo so olo niyan sa phakaadapn sa Qiblat. Amay ka mapasad so
katamboni ron na sonat so kipangnin on sa makasmbag skaniyan ko pakaiza o
malaikat a magiza on ko koba niyan, sa pinggolawla oto o Rasūlullāh  ko
oriyan o kinilbngn iyan sa isa a miatay, sa pitharo iyan a: Pamangin iyo so
pagari niyo sa makasmbag ko pakaiza o malaikat ka imanto na phagizaan
skaniyan. Mapiya a sii ko kapios o manga taw a lomibng na tharoon ko
inilbng a: Hhay giraw tharo anka so lā ilāha illallāh, ash’hadu allā ilāha
illallāh, sa makatlo, hay giraw, tharo anka so Aya Kadnan akn na so Allāh ,
aya agama ko na so Islam, na aya Nabi akn na so Mohammad . So kokoman
o kambalayi ko koba ago so kasomintoa on ago so kalmba iron antaa ka
pharasan na piakarata o manga ulama ko agama, aya bo a khapakay na iporo
so manga kilid iyan sa manga sarangaw a matgas a lopa ago khapakay a
tagoan sa ator a toos iyan. So kasorati ko koba na da pakapiyaa o manga
ulama, sa aya dn a mapiya na so kapangalimbabaan ko sogoan o Islam sa
tarotop.
So kapamisitaa ko koba na inisapar o Rasulullah  sa paganay, sabap ko
kalalankap o adat a Jahiliyyah, oriyan iyan na piakay niyan ko manga mama,
sabap sa kaphaki-tadman iyan so kapatay ago so maori a alongan, sii pman ko
manga babay na adn a miaaloy a hadith a pimorkaan so manga babay a manga
papasang i kapamisita ko manga kobor, sabap roo na inisapar o sabaad a
manga ulama ko babay so kapamisita ko koba, ogaid na aya kpit a mabagr na
so babay na khapakay a mamisita ko koba o madazg iyan sa datar o mama,
giankoto a inisapar o Nabi , na masasabot on a so manga babay a kokowaan
iran a galbk iran so kasong ko manga koba, sabap sa so lapiat na zawwārāt,
pananagombalayin sa pakasosobraan so gii ron kanggolawlaa (mubālagah). Sa
so kababaloy o koba a kaphakitadman iyan so maori a alongan na mlagid roo
so mama ago so babay a phamisita.
Manga Oripn o Allāh, so kapakazadkaa ko miawafat antonai kokoman iyan?
So kabgay sa sadka na pd ko manga amal a mala i balas a inipannkat o Islam, amay ka
adn a miawafat na aya patot na so gaganatan iyan sa doniya, na zadka siran sa mapiya,
na amay ka makazadka siran na pangnin iran ko Allāh  a so balas o inizadka iran na

116
italingoma niyan ko miawafat, ka so balas o galbk a mapiya na khibgay ago
khisampay ko miatay.
So taw na anda dn i kapatay niyan na miathphd so amal iyan ko doniya, inonta bo sa
tlo btad: Sadaqah niyan a tatap a maaadn, odi na ilmo iyan a giikanggonaan, odi na
wata iyan a salih a gii niyan mipamangni sa kapakaslang iyan. Sii sankanan a hadith
na mapiya so rk iyan a tamok iyan na andai kapatay niyan na da dn a kapaar iyan on
ka khowaan o manga waris on, aya bo a khalbat on na so zakat iyan so imbayad ko
bayadan iyan ago so amanat iyan, ago so gasto ko ipkhidikidia on sa taman sa milbng.
Samanan na so miatay na di phakamilik ago di khabgan sa tamok, ka di phakatarima.
So kapakazadkaa on, na gioto so kambgay o gaganatan iyan sa tamok sa nggolalan sa
sadqah, na amay ka mibgay niyan na phangnin iyan a so balas iyan na ibgay o Allāh 
ko taw a miawafat, sa gianan i okit a kapakapzadkaa on, kna o ba aya ptharoa niyan na
giai na tamok i giraw a imbgay niyan a sadqah. Aya mapiya a sadka na so tatap so
gona niyan ka an matatatap so balas iyan ko miatay, miasabot ko hadith a iniiza ko
Rasūlullāh  i mapiya a sadka na aya pitharo iyan na so kapamakainom sa ig, maana a
adna tabay a pkhasagban o manga taw, ogaid na sii oto khailay ko btad o manga taw,
amay ka so darpa na korang sa ig na aya on mapiya a sadka, amay pman ka aya
pangindaw o manag taw na so salakaw ron ka mababaling siran sa kilid a lawas a ig,
na khaalin so soson o sadka sa sii matago ko mapangingindaw iran.
Manga Oripn o Allāh paniphatay kano sa mala a masabot iyo sankanan a Qur’ān, ka
so poso a daa ba on Qur’ān na datar kon o walay a migogobar ko kiaaloy niyan ko
sabdan o Rasūlullāh  .

ُ‫اسَت ْغ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل ذَن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَت ْغف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.

117
 ‫‪‬‬
‫‪Al Khutbah 15‬‬
‫‪So Bandingan ko Kapatay ago so Qobur‬‬
‫‪Ki: Alim, Hassanor Bin Maka Alapa‬‬
‫‪Al Murshid Al Am‬‬
‫‪Al Insan Islamic Assembly of the Philippines‬‬

‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِِ‬

‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َم ُدهُ َونَ ْستَعينُهُ َونَ ْسَتغْف ُرهُـ َو َنعُـوذُ بِاهلل م ْن ُشـ ُرو ِر َأْن ُفسـنَا َو َسـيَِّئات َأ ْع َمالنَـا َم ْن َي ْهـد اهللُ‬ ‫ِإ َّن ال َ‬
‫َأن‬ ‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‪َ ,‬وَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر َ‬
‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد َّ‬ ‫فَالَ م ِ‬
‫ض َّل لَهُ َو َم ْن يُ ْ‬ ‫ُ‬
‫مح َّم ًدا َعب ُدهُ ورسـولُهُ ‪ ,‬اللَّه َّم صـ ِّل وسـلِّم وب ـا ِر ْك َعلَى مح َّم ٍد صـلَّى اهلل َعلَي ِـه وسـلَّم و َعلَى آلِ ِـه وصـحبِهِ‬
‫َ َْ‬ ‫ُ ْ ََ ََ‬ ‫َُ َ‬ ‫ُ َ َ َ ْ ََ‬ ‫ْ ََ ُ‬ ‫َُ‬
‫َو َب ْع ُد‪:‬‬ ‫ِ‬
‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِ ِه ِإلَى َي ْوم الدِّي ِن‬
‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر ِ‬
‫آن الْ َك ِر ِيم‪:‬‬ ‫اعب َ ِ‬ ‫ِ‬
‫ْ‬ ‫اد اهلل َي ُق ُ َ َ َ َ َ‬ ‫َفيَ َ‬
‫اد ِة‬ ‫ت الَّ ِذي تَِف ُّرو َن ِم ْنهُ فَِإ نَّهُ ُمالَقِي ُك ْم ثُ َّم ُت َردُّو َن ِإلَى َعالِ ِم الْغَْي ِ‬
‫ب َو َّ‬
‫الش َه َ‬ ‫قُ ْل ِإ َّن ال َْم ْو َ‬
‫َف ُينَبُِّئ ُك ْم بِ َما ُك ْنتُ ْم َت ْع َملُو َن (الجمعةـ ‪)8‬‬

‫‪118‬‬
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:

Fayā ibādallāh, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:

Qul innalmawtal ladī tafirrūna minhu fa’innahu mulāqīkum thumma turaddūn ilā
ālimil gaybi was shahādati fayunabbiukum bimā kuntum ta’malūn
(al Jumuah 8).
Manga Oripn o Allāh, bantogn tano so Allāh , a Kadnan o langowan o kaadn, a
skaniyan bo i patot a pzoasoatn, a so salakaw ron na palaya iyan dn oripn, ipangni
tano sa kapakaslang so Nabi tano a Mohammad  a inikarasay niyan so kiatoroa niyan
rki tano ko lalan a mathito, na ipangni tano pn sa kapipiya ginawa so manga pamiliya
niyan na kadandan o manga Muslim.
Imanto a alongan na aya bandingan tano na so btad o kapatay ago so kaoyagoyag ko
qobur. Manga oripn o Allāh , aya mala a bandingan a bigan sa mablang a dirogod o
Islam, na so maana o kaoyagoyag sankai a doniya ago so oriyan iyan a so maori a
alongan, sa palaya iyan dn anan pirasarasam ago piakaliwanag iyan so btad iyan ka an
makikilala o manosiya. Ogaid na so manosiya na mala a ibbgay niyan a pamikiran, ko
kaoyagoyag iyan sankai a doniya adi so btad ko talikhodan iyan.
Manga Oripn o Allāh, giankai a kaoyagoyag na madakl a manga pankatan iyan ago
manga sosonan iyan, magphoon ko kaoyagoyag ko doniya o niawa (alam ar ruh ‫عَالَ ُم‬
‫وح‬
ِ ‫الر‬
ُّ ) a gioto so kaoyagoyag a so manga niawa tano na matatago siran ko doniya iran
sa pphangongo-yagan siran on sa kabaya o Allāh . Miaaloy ko sabdan o Rasūlullāh 
a so manga niawa na makasasayan sa manga sondaro a titimoon siran ko tampata iran,
na so gii ron makathokawa na makapkhalayama, na sa di ron makapzarinowa na
makapzopaka. Na amay ka adnn o Allāh  so manosiya ko kandangan o ina iyan na
sogon o Allāh  so malaikat iyan na kowaan iyan so isa sankoto a niawa na iiyop iyan
sankoto a ikaogat a pagadnn sa maadn skanian a oyagoyag. Oriyan iyan na
makatogalin so manosiya ko doniya o kandangan o ina a gioto so kaogat a phagintaw
ron sa saragon aya kalilid na siaw olan adn pn a nm olan na inimbawata, na adn
mambo a khasobraan so saragon, na amay ka mimbawata na makatogalin ko doniya a
lopa sa phagintaw ron sa manga ragon, orian iyan na mliyo sankai a doniya, sa
thogalin ko doniya a barzakh, a gianan so kaphagintaw niyan ko qobur, sa so Allāh  i
matao ko kathay a kaphagintaw niyan roo, oriyan iyan na makatogalin, ko doniya a
tatap ago malndo a gioto so kaoyagoyag ko maori a alongan.

Manga Oripn o Allāh, giankai a manga kaoyagoyag a miphankapankat, na aya di ron

mipndaraynon a patot a maknal o manosiya ago masiap iyan na giankanan a tlo ron

119
pankat a maoori a so kaoyagoyag ko doniya, ago so kaoyagoyag ko qobur ago so
kaoyagoyag ko akhirah sabap sa maiisaisa so btad anan, sa so bobolos ko kaoyagoyag
ko qobur ago so maori a alongan, na sii pthaonga ago pagmbaali sankai a kaoyagoyag
tano sankai a doniya, sa sadn sa taong sii na aya roo dn bala, sa dn sa inimbasok sii na
aya roo dn maphragon, sa di dn anan khasawal ka tiankd o Allāh  a Rabbul Alamin,
sa minggolalan ko kaontol iyan a so mapiya a amal na rk iyan so mapiya a balas, na so
marata a galbk na bagian iyan so masakit a siksa.
Manga Oripn o Allāh, giankanan a manga kaoyagoyag na oman thpas so taw ko
salakaw ron na adn a lalan iyan, sii ko kathogalin phoon ko kaoyagoyag a kolpong san
ko kaoyagoyag ko kandangan na aya okit iyan na so kakharomai a khaadn iyan so
kaproyoda a halal a khasabapan ko kakhitogalin o tba o mama san ko orak o babay a
khasabapan sa kaogat, na giankoto a tba o mama ko kapliyo niyan sankoto a
katotonkopan on ko lawas o mama na sii ko rinayagan iyan na kadadas sabap ko
kakhada iyan ko doniya a kialayaman iyan, ogaid na sii ko kamataani ron na kaadn
oto ago katogalin sa isa a pankat a kaphagintaw.
Sii pman ko kathogalin o manosiya ko kangganat iyan ko doniya ka thogalin ko
doniya a barzakh, na aya kaphakaokit iyan na nggolalan sa kapatay sa mliyo so niawa
phoon ko lawas, sa so mambo so lawas na thapi ko lopa a ron makapopoon, na o ilaya
oto na kadadas ko rinayagan iyan, ka kagiya kapokas ko doniya a kialayaman, sa datar
dn o paganay a katogalin a inosay tano, ogaid na o pamimikirana na kna o ba kadadas
ka aya mataan na katogalin ko pankat a salakaw ko kapkhaoyagoyag.
Manga Oripn o Allāh, amay ka mapopos so masa a kaphagintaw o manosiya ko
barzakh, na thogalin pman ko isa a kaoyagoyag, sa aya kaphakaokit iyan, na magndod
on so niawa niyan sa khaoyag pharoman, a giankoto a kaoyagoyag iyan na gioto so
kaoyagoyag a kaposan a da dn a ikhada iyan, ka miakasold ko doniya a kaposan a da
dn a katogalin on, na sabap ko daa katogalin on na da dn a kapatay ron, ka kagiya so
kapatay na lalan ko katogalin, na so kiada o katogalin na madait mambo a mada dn so
kapatay, ka mithakna dn so manosiya ko tampata iyan sa dayon sa dayon.
Manga Oripn o Allāh, so manosiya na sayana iyan a piakapnd so kapatay, ago
sayana iyan a inikalk ankanan a kapatay. Ogaid na opama o pamimikirana phiapiya na
so kapatay na kna o ba piakammsa aya mataan a piakammsa na o ba adn a matoon a
taw a di phatay a pphotaw ko doniya ka kagiya somosopak anan ko waraan. Skanian
oto a kapatay na bithowan o Islam sa phamotol ko pithamanan a mapiya a
pkhababayaan o manosiya. ( ‫ ه ــازم اللَّذات‬Hazimu al Ladzāt) apiya i kasosonor ta ko
doniya na anda dn i katadmi ta ko kapatay na mada dn so kapipiya ginawa a maggdam
ta, aya bo a di khalk ko kapatay na so taw a miadoniya so kagdam iyan ago miadakp o
shaytan so pamikiran iyan sa kalilipatan iyan o ba khada so doniya iyan. Pitharoo
Allāh  a:

‫اد ِة‬ ِ ‫ت الَّ ِذي تَِف ُّرو َن ِم ْنهُ فَِإ نَّهُ ُمالَقِي ُك ْم ثُ َّم ُت َردُّو َن ِإلَى َعالِ ِم الْغَْي‬
َّ ‫ب َو‬
َ ‫الش َه‬ َ ‫قُ ْل ِإ َّن ال َْم ْو‬
)8 ‫ َف ُينَبُِّئ ُك ْم بِ َما ُك ْنتُ ْم َت ْع َملُونـ (الجمعة‬.

120
 Tharo anka (hay Mohammad) a mataan a so kapatay a so pphalagoyan iyo
na mataan a pmbalakn kano niyan, oriyan iyan na pakandodn kano ko Gomgpa
ko gayb ago so kamamasaan na panotholn iyan rkano so nganin a
miaadn kano a gii niyo nggalbkn (al Jumuah 8)

Daa phalagoyan san manga oripn o Allāh , sabap sa kagiya gianan so masa a
matatago tano pn sa lalan a kaoyagoyag ko kababantaka tano ko ingd a daa ba on
kapatay, na aya kakhisampay tano sankanan a doniya na makaokit tano sankai a
kapatay ka aya niyan lalan. Sabap ko di ron kasasaboti na so kadaklan a manosiya na
ipkhalk iyan so kapatay.
Manga Oripn o Allāh, giankai a kapatay a skaniyan so kapliyo o niawa sa ngganatan
iyan so lawas, na pd sa piakammsa a katawan o manosiya ago ipkhalk iyan ago
kasasandngan iyan so btad iyan, ogaid na aya pn a kaggdama niyan on na di phatay.
Pitharoo o Rasūlullāh  a: Da ako makailay sa matatankd (a khitana) a zasanka on so
manosiya o ba khitana, a ba niyan kalawani so kapipikira o manosiya ko kaphatay
niyan.
Giankaya a kapatay na sabap ko piagma o Allāh  so kaphakaoma niyan, na lalayon
kalilipatan o taw a daa akal iyan, so pman so baraakal, na sasabotn iyan, a so
phakatalingoma a di katawan i masa niyan na imbtad sa miakatalingoma dn ka an iyan
di khatalmba so taw. Gianan so knal on o langowa baraakal a sasabotn iran so
pakagdgd o kapatay.
Manga Oripn o Allāh, Ino so kapatay ko kaplio o niawa san ko lawas, ba datar o
kapthoroga ko taw a da dn a masakit on? Aya smbag na di, ka mataan a so kapatay na
manga kabrg a masakit (sakarātul mawt) kna o ba satiman a kabrg ka mataan a madakl
a kabrg. Pitharoo Rasūlullāh  a: Mataan a adn a rk o kapatay a manga kabrg. Apia
so Rasūlullāh  na kiatintiman iyan so kabrg ko kapatay, na aya pn ari so manosiya a
kalilid.
Manga Oripn o Allāh, so mu’min na phakasagad sankanan a kabrg ko kapatay
(sakratul mawt) na orian o kaipos oto na kapipya ginawa a khagdam iyan, so pman so
kafir, na sii ko kaphatay niyan na gioto dn poonan o siksa iyan, sa pakasagad sa
pithamanan a margn, ko kangginsinga o manga malaikat ko niawa niyan. Na sii ko
kapliyo o napas na pthondogn o kailay o taw a phatay gioto i sabap a inisogo o Islam
so kapidnga ko mata o taw a miatay ka an di masasabarang a bontal iyan.
Manga Oripn o Allāh, so qubur na gianan i paganay a darpa ko kathogalin o taw ko
doniya a barzakh a gioto so kaoyagoyag ko pagltan o doniya ago so akhirat, a
skaniyan so kalot ko lopa a plbngan ko manosiya a phatay, odi na so kalodan a
pharatowan on so taw a pagologn sa ragat.
Giankaya a qobur na aya kiniropaan on o Rasūlullāh  na: Adn oto a khabaloy a
sapadan a sormbi o sorga, na adn pman a landng a pd ko manga landng o naraka.
Amay ka so taw a miatay na skaniyan na mu’min, na gioto dn i paganay a
kakhagdama niyan ko kasorgaan iyan, na amay mambo ka kafir na gioto dn i poonan

121
o kakhataami niyan ko masakit a siksa. Miaaloy pn ko sabdan o Rasūlullāh  a so
paganay a gawii ko qobur na gioto i lbi a mapitl a zagadan o manosiya a miatay, sabap
ko madadalm on a manga btad a piamakalklk, sa miatankd anan a mapnggolawla dn,
ka da dn lpasa o Rasūlullāh  a kaphlindong iyan ko Allāh  phoon ko siksa ko Qobur
sii ko kaposan a kaoontod iyan ko manga sambayang iyan ko da niyan pn kazalam, a
pd skaniyan ko pat a linindongan o Nabi  a siran, so siksa ko qobur, go so siksa ko
naraka, ago so tioba ko kaoyagoyag ago sii ko kapatay ago so fitna o bokhag a Dajjal.
Manga Oripn o Allāh, madakl a malawanda i lalag a giimaginomangaday ko kabbnar
ankanan a sakratul mawt ago so kalipds iyan, a ino a tig iran a di ta khailay ko phatay
ko kapliyo o napas iyan o ba pphakakisk sa matanog a karina sa karrgni ron? Aya
smbag san, na so kadgam o manosiya ko kakhasakiti ron ko lawas iyan na pphakakisk
so ngarai sabap sa kagia skaniyan i anggawta a pkhapoonan o sowara ago lagam ko
kapakaphagaydaw, na gianan na khaolawla amay ka so masakit na sii miakatana ko
salakaw a anggawta ko lawas, ogaid na amay ka so masakit na sii dn minitana ko
anggawta a khapoonan o lagam na di niyan dn khagaga so kapakazowara ka kagiya
ron dn miaonay so masakit, na miada dn so gaga niyan sa ba niyan pn mitawag so
masakit a maggadam iyan ka kagiya skaniyan dn i kiatanaan o masakit sa di nian
mapnggalbk so galbk iyan o ba makakorisk.
Kna o ba so kaada o katharo na ba karina sa kaada o kaggdama ko masakit, aya
mataan na so kada o katharo na karina sa kiathamantaman o masakit a maggdam, ago
so kialankap iyan ko pizasokowan o lawas o taw a phatay.
Manga Oripn o Allāh, so manga salaf a miangaoona a manga ulama, na igira
miapikir iran so kapatay ago so kakhatago ko qobur, na pphakaotantang siran
gomoraok sa kalk ran sankanan a darpa, sa pphamangni siran ko Allāh  sa di siran on
somagad sa margn. Apiya so manga kadaandaan ko manga Mranaw na minimbayok
iran so katharo iran a:

Inao na kowata na lalayon anka mikir so kakharantang i badan ka so

kalipati nka on na kadadag a mapayag.

Inimbayok o pababayok a arab a so Abul Atahiyyah a aya maana niyan ko basa

Mranaw na:
Sayana si kowata a mabibimban a sonor ko pizoson a rambayong sa doniya a
kaparan, sa kalilipatan iyan so galingan o karndan (kapatay) a marani pkhagiling.
Manga Oripn o Allāh, Baloya niyo so doniya a kalodan, na kowaa niyo so manga
pipiya a galbk a aya niyo ron padaw ko kakhtasa on ka makalidas kano ron, gianan i
ilay ron o manga barasimba a manga awlia a miangaoona. Sa kowaa niyo siran a
padoman ko kiaokit on ka an kano makasarig ko ikmat iyan sa misampay kano ko
Allāh  sa mapipiya so btad iyo.

Oba niyo kalilipati a so Qubur na pphananawag oman gawii sa gii niyan tharoon a
sakn so darpa a piakaarimarim, a da dn a bolayoka on a mipzaromataya, sakn so darpa

122
a malibotng, sakn so darpa o manga lowati ago manga old, sakn so pnggimpis ko taw
a marata i amal sa taman sa makazowasoway so manga gosok iyan sa mangagogorapi
dn.
Manga Oripn o Allāh, inisogo o Rasūlullāh  ko manga mama ko ummat iyan a
kapphamisitaa iran ko manga koba sa pantag sa an iran pkhatadmi so maori a alongan,
kna o ba aya kazong ko manga koba na so kambaloya on a masjid a pphamangniyan
odi na pphangangarapanan ka gianan so kapanakoto a inisapar o Islam.
Pianothol o A’ishah a igira kon a alongan on o Rasūlullāh  na igira kialookan a gawii
na phliyo skaniyan sa pzong ko lbnga a giya Al Baqi’ sa pzalamn iyan siran ago
ipphamangni niyan siran sa kapakaslang sa maliwanag.
Adn ko miangaoona a manga ulama a sabap ko lalayon iran katatadmi ko kapatay na
komakalot siran sa koba ko sold o walay ran sa adn a manga masa a phagiga siran on
sa pnggdamn iran so kisisibay ko koba ka an pphakabagr so kaggdama iran ko
kapatay sa gii siran makapanamar ko manga simba iran ko Allāh  sa gagawii
dawndaw.
Sii sa masa ini na aya dn a lalayon na phlalakawn o taw so manga koba na kalilipatan
iyan a mapita na skanian pman i babalantingn on a bankay a iplbng.
Manga Oripn o Allāh, so lalayon kapipikira o taw ko kapatay na toos sa skaniyan na
miaratiaya, na so kalilipati lalayon ko kapatay na karina sa so taw na maliliwat ago di
niyan katatadman so Allāh . Pitharoo Rasūlullāh  a: Khasanaan dn so kapatay a
phangosiat. Skanian na phangthoma a di makaptharo, ogaid na so thoma niyan na
matompis adi so dila o pangongosiat ki taw a adn a akal iyan.

Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَت ْغ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل ذَن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَت ْغف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.


Al Khutbah 16
So Bandingan ko Sorga ago so Manga

123
 Balas on Allāh
Ki: Alim, Hassanor Bin Maka Alapa
Al Murshid Al Am
Al Insan Islamic Assembly of the Philippines

ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِِ
ُ‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َم ُدهُ َونَ ْستَعينُهُ َونَ ْسَتغْف ُرهُـ َو َنعُـوذُ بِاهلل م ْن ُشـ ُرو ِر َأْن ُفسـنَا َو َسـيَِّئات َأ ْع َمالنَـا َم ْن َي ْهـد اهلل‬ َ ‫ِإ َّن ال‬
‫َأن‬ َ ‫ َوَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر‬,‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‬
َّ ‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد‬ ْ ُ‫ض َّل لَهُ َو َم ْن ي‬ِ ‫فَالَ م‬
ُ
‫صـ ْحبِ ِه‬ ِ ِ ِ ٍ
َ ‫صـلَّى اهللُ َعلَْيـه َو َسـلَّ َم َو َعلَى آلـه َو‬ َ ‫صـ ِّل َو َسـلِّ ْم َوبَـا ِر ْك َعلَى ُم َح َّمد‬ َ ‫ اللَّ ُه َّم‬, ُ‫ُم َح َّم ًدا َع ْب ُدهُ َو َر ُسـولُه‬
:‫َو َب ْع ُد‬ ‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِ ِه ِإلَى َي ْوِم الدِّي ِن‬
ِ ‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر‬
:‫آن الْ َك ِر ِيم‬ ِ
ِ َ ‫اعب‬
ْ َ َ َ َ َ ُ ‫اد اهلل َي ُق‬ َ َ‫َفي‬
           
           
          
        
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:

Fayā ibādallāh, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:

Innallahas tarā minal mu’minīna anfusahum bianna lahumul jannatu, yuqātilūn fī
sabīlillāhi fayaqtulūna wa yuqtalūn wa’dan alayhi haqqan fit tawrāti wal injīli wal
qur’ān, wa man awfā bi’ahdihi minallāhi, fastabshirū bibay’ikumulladī bāya’tum
bihi, wa dālika huwal fawzul adhīm.
Manga oripn o Allāh, aya bandingan tano imanto na so ptharoon a sorga ago so
madadalm on a manga balas o Allāh  ko oripn iyan a miangongonotan on ko katatago
iyan ko doniya.
Giankai a sorga na skaniyan i rinayagan ago pimbolawasan o limo o Allāh  a
mapmbagian o manga oripn iyan a miaratiaya on, go skaniyan i aarapn o manosiya a
ron makapagingd ko oriyan o kapatay niyan.
Gankanan a sorga a babantakn tano na aya ingaran iyan ko basa Arab na so al Jannah,
a aya maana niyan ko basa na so asinda a pd sa korma odi na manga pamomolan, a
giankoto a basa na phoon ko galbk a Janna a aya maana niyan na somiapng, sabap sa
so asinda na igira miakarimpoong so manga kayo niyan sa mamamalampak so manga
sapak iyan na pkhasapngan iyan so lopa ago so matatago ko atag iyan ago pkharnding

124
iyan so ranti o alongan oba pamantk ko sold iyan. Sabap roo na bithowan o basa arab
so sorga sa Jannah.
So pman so mababantak a maana sankanan a sorga a aya tano bandingan imanto na
skaniyan so ingd a so inithiakap o Allāh  ko manga oripn iyan a miamananggila ko
lalangan iyan, sa balas iyan kiran ko kapiya o paratiaya iran ago so manga galbk iran a
manga pipiya.
Giankanan a kasorgaan na madakl a piakanggolalan on o Qur’an a manga ingaran a pd
on so: al Jannatul Ma’wā (so sorga a khadrangan) Jannatu Adn (o sorga a khatatap on
so taw niyan), Dārul Khulūd (so ingd a tatap) Jannatul Firdaws (so sorga a maporo),
Dārus Salām (so ingd o kalilintad), Dārul Muqāmah (so ingd a babalingan), Jannātun
Na’īm (so sorga a limo) al Maqāmul Amīn (so ingd a somasarig a lomilintad).
Miaaloy ko Qur’an a so blangan iyan na so dn so blangan o manga langit ago so lopa.
Miapanothol a so Nabi  na iniiza on so darpa o naraka amay ka so sorga na aya
kablang iyan na so manga langit ago so lopa? Na aya inismbag iyan na: Miasotisoti so
Allāh , anda so kagagawii igira miakaoma so kadawndaw.

Manga Oripn o Allāh, gianan so sorga a aya kiniropaan on o Rasūlullāh  ko

madadalm on a kamapiaan o oripn, na skaniyan so daa mata a ba on miakailay, ago
daa tangila i ba on miakan’g, ago da pn mititik sa poso a manosiya.
Manga Oripn o Allāh, aya manga taw ko sorga na so taw a miaratiaya a initindg iyan
so manga simba ko Allāh  ago mipharangay sa manga pipiya. Pitharoo Allāh  a:
           
           
          
        
Mataan a so Allah na piamasa niyan ko miamaratiaya so manga ginawa iran ago so
manga tamok iran sa rk iran so sorga, a gii siran makithidawa sa lalan ko Allah, sa
pphakabono siran (sa ridoay a kafir) ago pkhabono siran (pkhasahid siran)
kapasadan rkaniyan a Allah a bnar a misosorat ko Tawrah ago so Injil ago sii ko
Qur’an, na sa taw a itoman iyan so kapasadan iyan ko Allah, na kababayaan iyo so
dagangan iyo a so piphasa niyo skaniyan, a gioto na skaniyan so kapagontong a mala
(at Tawbah 111).

So manga limo a madadalm ko Sorga:

Iniropa o Allāh  so sorga sa mataan a so manga limo a madadalm on na tatap ago
lalayon, na so kapipiya ginawa on na di dn khapos, ago langowan a madadalm on a
mapiya na daa isipan iyan a tanto a madakl.
So manga lawas a ig iyan na khizosolapay, adn a manga lawas a ig on a tabang a ig, a
di kharmbis, go adn a lawas a ig on a pd sa gatas a di dn khaalin so taam iyan, ago adn

125
a lawas a ig on a arak a ragiray sa bakrng a di phakaibg, go adn a lawas a ig on a tnb a
linang.
Giankoto a manga lawas a ig na pphamanoga ko kababaan o manga marigay, ago
kadadalman sa pizoson a manga onga a sapad ago manga sapo a papanok.
So manga rizqi ko sorga na makapzasapowa sa manga bontal ogaid na midabida sa
taam ko kapiya niyan. Pitharoo Allāh  a:
         
           
           
     
Go panothol anka ko siran oto a miamaratiaya ago minggalbk sa manga pipiya a
mataan a adn a bagian iran a manga kasorgaan a pphamanoga ko kababaan iyan so
manga laws a ig, a oman siran on rizkhian sa pd sa onga a sapad a pagpr na tharoon
iran a giai so inirizki rkitano sa miaona, sa iniidang kiran sa makaphlagilagid sa
bontal, go adn a bagian iran ko sorga a manga karoma a manga soti, ago siran ko
sorga na tatap siran on sa dayon sa dayon (al Baqarah 25),

Manga Oripn o Allāh, aya manga nditarn ko sorga na manga sotra a pd sa

bayobayog ago manga kakapal, na aya manga imbolawan iran on na manga bolawan
ago manga montiya.
Skaniyan a sorga na iniropa sa manga bilik a so kaporoan iyan na bilik a
pananagombalayin a so manga lawas a ig na pphamanoga ko kababaan iyan.
So manga taw ko sorga ago so manga karoma iran na madadalm siran sa manga
sironsironga a khiddrang siran ko manga kantir. So manga karoma iran a manga bai a
miamakasorga na pagadnn siran o Allāh  sa salakaw a kaadn a manga babay a da
pangatatamaki a manga ngongoda i omor, ago so Allāh  na magadn sa manga
midadari a manga tataid a maphamangaroma o taw a phakasorga a datar siran kon o
kapoti o orak a manok a matotonkop a manga soti a di siran khaoma a haydh ago
nifas, a tanto a manga pipiya i parangay ko manga karoma iran a manga mama.
So manga taw ko sorga na plowasn o Allāh  so kadnki ago so kasiig ko manga poso
iran a magariari a khiddrang siran ko manga kantir. Da dn a dokaw a khisogat kiran ko
sorga, ago di siran dn phakaliyo ago di siran phakaawa ko sorga sa dayon sa dayon.
Da dn a khan’g iran ko sorga a sowara a marata, aya bo a pkhan’g roo na so podipodi
ko Allāh  ago so salam o manga malaikat ko miamaratiaya ago so gii ran kazasalama
ago so manga pd iran a manga taw ko sorga. Pitharoo Allāh  a:

Go so manga malaikat na pphamanold kiran ko oman i pinto, sa gii ran tharoon a

salam rkano sabap ko nganin a pizabar iyo. Na miakapiapiya so ingd a khabolosan a
so sorga (ar Ra’d 23).

126
Manga Oripn o Allāh, miaaloy ko hadith a pianothol o al Bukhari ago so Muslim
ago so at Tirmidi a so Nabi  na pitharo iyan a: Aya paganay a lompokan a phakasold
ko sorga na makaproropaan ko bontal o olan ko kagagawii a kiambiring iyan, oriyan
iyan na makatondog kiran so datar o bitoon a masigay sii ko langit ko kasindaw, a
siran oto na di siran phakatiti ago di siran phakaodo, ago di siran phanoda ago di
siran phakasnga sa manga langog, a aya manga salday ran na bolawan, na aya ating
iran na so kastori, na aya ikhakamotan iran na so mamot a borok (al Alwah), a aya
manga karoma iran na so manga midadari, sa so kiaadna kiran na datar o bontal o
ama iran a Adam a nm polo hasta a kaporo iran.
Manga Oripn o Allāh, so manga limo ko sorga na maporo a di so kiropaan on o
pamikiran, sa so khipropaan tano ron na matag abayabayan ko manga limo ko doniya.
Pianothol o al Bukhari a miakapoon ko Abu Hurayrah a so Nabi  na pitharo iyan a:
Pitharoo Allāh  a: Inipagtad akn ko manga oripn akn a manga salih a nganin a da dn
mailay a mata ago da man’g a tangila ago da mititik sa poso a manosiya (so kapiya
niyan) batiaa niyo o khabayai niyo so katharoo Allāh  a:

‫س َما ُأ ْخ ِف َي ل َُه ْم ِم ْن ُق َّر ِة َأ ْعيُ ٍن‬

ٌ ‫فَالَ َت ْعلَ ُم َن ْف‬
Daa ginawa a ba niyan katawi so nganin a piagma kiran a pd sa limo
a iphakapiaa ginawa. (as Sajdah 17).
Da dn a plagidan o limo ko sorga ago so limo ko doniya inonta bo ko manga ngaran,
ogaid na so kamamataani ron na da dn a ba iran plagidi.
Manga Oripn o Allāh, aya pithamanan a mapiya a limo ko sorga na so kailaya o
oripn ko Kadnan iyan a Rabbul Alamin, ago so kipmbitiarain iyan on, ago so
kakhakowaa niyan ko kasosoat iyan a Rabbul Alamin. Pitharoo Allāh  a:

ِ َ‫ ِإلَى ر ِّبها ن‬, ٌ‫اضرة‬

ٌ‫اظ َرة‬ ِ ٍ ‫ِئ‬
ََ َ َ‫جوهٌ َي ْو َم ذ ن‬
ُ ‫ُو‬
Adn a manga paras sa alongan oto a makalalangas, a sii ko Kadnan iyan
na phagilayin iyan (al Qiyamah 22).
Miakapoon ko Suhayb a mataan a so Nabi  na pitharo iyan a: Amay ka makasold so
manga taw o sorga ko sorga, na tharoon o Allāh  a: Ba adn a khabayaan iyo a shayi a
ipagoman akn rkano? Na tharoon iran a: Ba nka da pakapotia so manga paras ami? Ba
kami nka da pakasolda ko sorga? Ba kami nka da pakalidasa ko naraka? Na isogo o
Allāh  a misayat so rnding, na daa minibgay kiran a shayi a lawan a pkhababayaan
iran a ba niyan kalawani so kailaya iran ko Kadnan iran. Oriyan iyan na biatiya iyan
so katharoo Allāh  a:

ِِ
َ َ‫ْح ْسنَى َو ِزي‬
)16 ‫ادة (يونس‬ ُ ‫َأح َسنُوا ال‬
ْ ‫ين‬َ ‫للَّذ‬.
Bagian o siran oto a miphiapiya so pithamanan a mapiya (a so sorga) ago
adn a oman iyan (a so kakhailaya iran ko Allah)(Yunus 16).

127
Miakapoon ko Jarir Bin Abdillah a pitharo iyan a: Liangag o Rasūlullāh  so olan ko
kagagawii a kiambiring iyan na pitharo iyan a: Matatankd a khailay niyo so Kadnan
iyo (ko sorga) sa sandng a kailay sa datar o kapkhailaya niyo sankai a olan, sa di
kano dn pzanka ko kakhailaya on, na amay ka khagaga niyo a di kano makalpas sa
sambayang ko da pn kasbang o alongan ago sii ko da niyan pn kasdp na nggolawlaa
niyo. Oriyan iyan na biatiya iyan so:

ِ ‫س َو َق ْبل الْغُر‬
)39 ‫وب (ق‬ ُ َ ِ ‫الش ْم‬
َّ ‫وع‬ َ ِّ‫ َو َسبِّ ْح بِ َح ْم ِد َرب‬.
ِ ُ‫ك َق ْب َل طُل‬
Go zambayang ka ko da pn kasbang o alongan ago sii ko da niyan pn kasdp (Qaf 39).
So pman so kailaya ko Allāh  o oripn sii ko doniya na da dn manggolawla. Piangni o
Musa a mailay niyan so Kadnan iyan, na so kiaphayag o tihaya o Allāh  ko lopa na
minilamps so Musa a pipinsann sa da niyan dn magaga o ba niyan mailay so Allāh .

Manga Oripn o Allāh, so sorga na ingd a tatap a di dn khada ago daa kaposan iyan,
sa datar oto mambo so naraka a da dn a taman iyan sa so manga taw sankanan a dowa
a darpa na tatap siran on a da dn a ba iran on kakhada sa dayon sa dayon, sa da dn a
kapatay roo ago daa kadadas on.
Pd a ropaan o sorga ago so naraka a so sakataw a taw a pithamanan a maroromasay ko
doniya na o saldn ko sorga sa makaisa na da dn a katadman iyan a karomasayan a
kiasagadan iyan ko doniya, na so mambo so pithamanan a mindayadaya ko doniya a
somiawit on na o saldn ko naraka sa sasindot on na da dn a katadman iyan a mapiya a
kiasagadan iyan ko doniya, gianan i tarotop a ropaan o sorga ago so madadalm on a
limo, ago so naraka ago so madadalm on a siksa ko kiniropaan on o sabdan o
Rasūlullāh .

Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَت ْغ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل َذن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَت ْغف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.

128
 ijk
Al Khutbah 17
So Bandingan ko Naraka ago so Manga Sikasa on o Allāh
Ki: Alim, Hassanor Bin Maka Alapa
Al Murshid Al Am
Al Insan Islamic Assembly of the Philippines
ِِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِِ
ُ‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َم ُدهُ َونَ ْستَعينُهُ َونَ ْسَت ْغف ُرهُـ َو َنعُوذُ بِاهلل م ْن ُش ُرو ِر َأْن ُفسنَا َو َسيَِّئات َأ ْع َمالنَا َم ْن َي ْـهـده اهلل‬ َ ‫ِإ َّن ال‬
‫َأن‬ َ ‫ َوَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر‬,‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‬
َّ ‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد‬ ْ ُ‫ض َّل لَهُ َو َم ْن ي‬ِ ‫فَالَ م‬
ُ
‫صـ ْحبِ ِه‬ ِِ ِ ٍ
َ ‫صـلَّى اهللُ َعلَْيـه َو َسـلَّ َم َو َعلَى آلـه َو‬ َ ‫صـ ِّل َو َسـلِّ ْم َوبَـا ِر ْك َعلَى ُم َح َّمد‬ َ َ ‫ اللَّ ُه َّم‬, ُ‫ُم َح َّم ًدا َع ْب ُدهُ َو َر ُسـولُه‬
.:‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِ ِه ِإلَى َي ْوِم الدِّي ِن َو َب ْع ُد‬
ِ ‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر‬
:‫آن الْ َك ِر ِيم‬ ِ
ِ َ ‫اعب‬
ْ َ َ َ َ َ ُ ‫اد اهلل َي ُق‬ َ َ‫َفي‬
        
         
)6 ‫ (التحريم‬   
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:

Fayā ibādallāhi, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:

Yāayyuhalladīna āmanū qū anfusakum wa ahlīkum nārā waqūduhan nāsu wal
hijāratu alayhā malāikatun gilādhun shidhādun lā ya’sūnallāha mā amarahum wa
yaf’alūna mā yu’marūn (at Tahrim 6).

Manga Oripn o Allāh, Imanto na aya bandingan tano na so Naraka ago so manga
siksa on o Allāh , amay ka miatankd a so Allāh  na mbalasan iyan so mapiya a galbk

129
ago simba sa so dn so sorga, na datar oto a mbalasan iyan so marata a galbk sa siksa a
domadait on, sa gianan so kaontol o Allāh  a piakanggolalan iyan a so mapiya na
balas iyan so mapiya na so marata na badal iyan so siksa a marata.
So katharo a Naraka na gioto so an Nār o basa Arab a makatotoro sa maana a apoy a
makadg. Sa so naraka na skaniyan so darpa a siksa ko alongan a maori, a tanto a
madakl i ingaran a pd on so: al Hāwiyah (landng a madalm), as Sa’īr (so
somosokhayaw sa kadg) so Ladhā (phanotong ko kobal o olo) so Saqar (Apoy a
makadg a daa plambaan iyan inonta a thotongn iyan) so al Hutamah (so phrorothk a
apoy a somosorazab sa kadg) so al Jahīm (apoy a panotong) samanan na so manga
maana niyan na palaya dn makatotoro sa maana a apoy a makadg a thotongn iyan so
darowaka a manosiya a phakanaraka.

Manga Oripn o Allāh, pitharoo Allāh  a:

        
           
)6 ‫(التحرمي‬  
Hay so miamaratiaya lindinga niyo so manga ginawa niyo ago so manga pamiliya
niyo sa apoy a aya itagon iyan na so manga taw ago so manga ator a adn a manga
malaikat on a manga rarangit a manga babagr a di ran zopakn so Allah ko nganin a
inisogo iyan kiran ago gii ran nggolawlaan so nganin a ipzogo kiran (at Tahrim 6).
Mataan a so naraka na di dn khaosog ago di dn khapno ko nganin a phagologn on, sa
pphangni sa oman sa aya dn a kabaya iyan na matotong iyan a langowan taman.
Pitharoo Allāh  a:

ٍ ‫ول َهل ِمن م ِز‬ ِ ِ ُ ‫ويوم َن ُق‬

)30 ‫يد (ق‬ َ ْ ْ ُ ‫ َوَت ُق‬, ‫َّم َه ِل ْامتَْألت‬
َ ‫ول ل َج َهن‬ َ َْ َ
Sa gawii a tahroon Ami ko Jahannam a Ino miapno ka dn? Na tharoon iyan
a ba adn pn a oman (Qaf 30).
Aya pangn’nkn ko Naraka na so kayo a Zaqqum, a skaniyan na kayo a marata ko
sosonan o manga kayo a mapait a mado i baw. Pitharoo Allāh  a:

Ba gioto i mapiya a khadrangan antaa ka so kayo a Zaqqum, mataan a bialoy ami

skaniyan a siksa ko manga pananakoto a salimbot, mataan a skaniyan (a kayo) na
pphakambowat ko lmbak o Jahim, a so onga niyan na datar o olo o manga shaytan, a
siran a manga pananakoto na phakakan siran on sa khipno ko manga tian iran (as
Saffat 62).
Pitharo pn o Allāh  a:

ٍ ِ ِ ِ ِ َ ‫َأحا‬ ِِ ِ
‫وه‬ ُ ‫ َوِإ ْن يَ ْستَغيثُوا ُيغَاثُوا ب َماء َكال ُْم ْه ِل يَ ْش ِوي‬, ‫ط ب ِه ْم ُس َراد ُق َها‬
َ ‫الو ُج‬ َ ‫ ِإنَّا َأ ْعتَ ْدنَا للظَّالم‬,
َ ‫ين نَ ًارا‬
)29 ‫ت ُم ْرَت َف ًقاـ (الكهف‬ ْ ‫اء‬ َّ ‫س‬ ِ
َ ‫اب َو َس‬ُ ‫الش َر‬ َ ‫بْئ‬

130
Mataan a piagtadan ami so manga pananakoto sa apoy a liniot siran o manga klb
iyan (a apoy) sa o pamangni siran sa pakaig a paginomn iran na pamakaigan siran
sa ig a datar o tionaw a tombaga a pkhatotong iyan so manga paras iran,
miakaratarata a panginginomn ago marata a darpa (so naraka) (al Kahf 29).
So Jahannam na tatankalan iyan so manga taw a pziksaan iyan ko langowan a
katampar, sa skaniyan oto a naraka na dmpas ago tanggob a apoy. Pitharoo Allāh  a:

‫ْجنَّةَ َحتَّى يَلِ َج‬ ِ َّ ‫ِإ َّن الَّ ِذين َك َّذبوا بِآياتِنا واستكْبروا ع ْنها الَ ُت َفتَّح لَهم َأبواب‬
َ ‫الس َماء َوالَ يَ ْد ُخلُو َن ال‬ ُ َْ ْ ُ ُ َ َ َُ َْ َ َ َ ُ َ
ِ ِ ِ ِ
ٍ ‫َّم م َها ٌد َوم ْن َف ْوق ِه ْم غَ َو‬ ِ ِ َ ِ‫ َو َك َذل‬, ‫اط‬
ِ ‫ْخي‬
ِ ِ
‫ك‬
َ ‫اش َو َك َذل‬ َ ‫ك نَ ْج ِزي ال ُْم ْج ِرم‬
َ ‫ ل َُه ْم م ْن َج َهن‬. ‫ين‬ َ ‫ْج َم ُل في َس ِّم ال‬
َ ‫ال‬
ِِ
)41 ‫ين (األعراف‬ َ ‫نَ ْج ِزي الظَّالم‬
Mataan a so siran oto a piakambokhag iran so manga tanda ami ago pithakaboran
iran na di kiran khalkaan so manga pinto o langit ago di siran phakasold ko sorga sa
taman sa di makasold so onta ko pso o ragom, sa datar oto a mbalasan ami so manga
baradosa, adn a rk iran ko Jahannam a manga igaan ago so atag iran na manga
sapng (kolambo) a apoy, datar oto a mbalasan ami so manga pananakoto (al A’raf
41).

Pitharo pn o Allāh  a:

َ َ‫ف اهللُ بِ ِه ِعب‬

ُ‫اده‬ َ ِ‫ ذَل‬, ‫ل َُه ْم ِم ْن َف ْوقِ ِه ْم ظُلَ ٌل ِم َن النَّا ِر َوِم ْن تَ ْحتِ ِه ْم ظُلَ ٌل‬
ُ ‫ك يُ َخ ِّو‬
)16 ‫ون (الزمر‬ ِ ‫يا ِعب ِاد فَ َّات ُق‬
َ َ
Adn a rk iran ko atag iran a mangolambo a apoy ago sii ko atag iran sa kababaan na
mangolambo a apoy, gioto na ipphangangalk o Allah ko manga oripn iyan, hay
manga oripn akn kalkn ako niyo (as Zumar 16)
So manga taw ko naraka na di siran on phatay, ago di siran kaoyag sa kapipiya
ginawa. Siran oto a manga taw ko naraka na marrnding siran sa di ran khailay so
Allāh . Pitharoo Allāh  a:
)11 ‫َكالَّ ِإَّن ُه ْم َع ْن َربِِّه ْم َي ْو َمِئ ٍذ ل ََم ْح ُجوبُو َن (األعلى‬
Di. Mataan a siran na sii ko Kadnan iran sa alongan oto na
marrnding siran on (sa di ran khailay) (Al A’la 11)

Pitharo pn o Allāh  a:

ِ َ‫صلِي ِهم نَارا ُكلَّما ن‬ َ ‫ين َك َف ُروا بِآيَاتِنَا َس ْو‬ ِ َّ

‫ودا غَْي َر َها‬ ُ َ‫ود ُه ْم بَ َّدلْن‬
ً ُ‫اه ْم ُجل‬ ُ ُ‫ت ُجل‬ْ ‫ض َج‬ َ ً ْ ْ ُ‫ف ن‬ َ ‫ِإ َّن الذ‬
ِ ِ
)56 ‫يما (النساء‬ ً ‫ ِإ َّن اهللَ َكا َن َع ِز ًيزا َحك‬, ‫اب‬
َ ‫ليَ ُذوقُوا ال َْع َذ‬
Mataan a so siran oto a sianka iran so manga tanda ami na matatankd a pagiyawn
ami siran sa apoy sa oman matotong so manga kobal iran na sambian ami sa manga
kobal a salakaw ron ka an iran katataami so siksa, mataan a so Allāh  na miaadn a
Mabagr a Maongangn (an Nisa 56).

131
Manga Oipn o Allāh, khasabot sa ayat anan a so kapphakagdam na sii matatago ko
kobal ko pagltan iran a go so sapo, sa so sold o sapo ko lawas na maito a
kapphakagdam iyan, sabap roo na oman matotong so kobal iran na sambian o Allāh 
sa salakaw ron ka an iran maggdam so kasakit o siksa, sa giankanan a tindg na binar o
katao a bago a mataan a bnar anan a daa sankaan on.
Sii ko kasakit o siksa na mapzimalaw o manosiya a pziksaan a oba bo adn a
khizanggar iyan ko kasiksaan iyan, mapiya so dn so loks iyan antawaa ka wata iyan
pagari niyan, na izanggar iyan on asar ka di masiksa.
Miakapoon ko Abu Hurayrah a so Nabi  na pitharo iyan a: Gia apoy niyo ai sa
doniya a so pmbiagn iyo na sagintas ko pito polo gintas o kayaw o naraka jahannam,
na pitharo iran a Ibt ko Allāh  ka amay ka datar anan na phakaampl hay Rasūlullāh
. Na pitharo iyan a mataan a skaniyan na inomanan sa nm polo ago siyaw a gintas a
oman i isa on na datar o kayaw niyan. (pianothol o al Bukhari ago si Muslim).
Manga Oripn o Allāh, Miakapoon ko Nu’man Bin Bashir a so Nabi  na pitharo iyan
a: Aya maito i siksa a taw ko naraka na so taw a adn a bakia iyan a apoy a ipndidi o
otk iyan so kayaw niyan sa datar o kapndidi o ipapakayaw a ig, a giankoto a taw na
daa khailay niyan a taw a ba on makalawan sa kasakit i siksa ko kapakaggdam iyan
sa masakit, a skaniyan i malbod kiran i siksa.
Manga Oripn o Allāh, so mu’min a miaratiaya na di khatatap ko naraka. Sa amay ka
skaniyan na miakandosa ko manga ala a dosa sa da on mitana so siksa iyan sa
nggolalan sa hudud, odi na da makatawbat, odi na da masogat a tioba odi na sakit a
phakaroro sankoto a dosa niyan, ago da makanggolawla sa khisapng iyan on, na
skaniyan na khaisip sankoto a galbk iyan dosa niyan, sa so Allāh  na thimbangn iyan
so galbk iyan a mapiya ago so manga dosa niyan a so da niyan matawbat, na o
makapnd so timbang o amal iyan a mapiya na madalm ko sorga, go datar oto o
makathimbang sa kapnd so mapiya niyan ago so marata iyan. Pitharoo Allāh  a:

‫ال َحبَّ ٍة ِم ْن َخ ْر َد ٍل َأَت ْينَا بِ َها‬

َ ‫ َوِإ ْن َكا َن ِم ْث َق‬, ‫س َشيًْئا‬ ِ ِ ِ ِ َ ‫ضع الْموا ِزين ال ِْقس‬
ٌ ‫ط لَي ْوم الْقيَ َامة فَالَ تُظْلَ ُم َن ْف‬ ْ َ َ َ ُ َ َ‫ َون‬,
)47 ‫ين (األنبياء‬ ِِ ِ
َ ‫َو َك َفى بنَا َحاسب‬
Go imbtad ami so manga timbangan a kaontol ko alongan a Qiyamah sa da dn a
khalalim a ginawa sa mlk bo, sa amay ka maadn a timbang a od a sabi na italingoma
mi skaniyan (a amal iyan) sa khasanaan kami dn a pphagisip (al Anbiya 47).
Amay ka makapnd so amal iyan a marata na phakasold ko naraka, sa khasiksa on ko
dianka a balas o dosa niyan, oriyan iyan na phakaliyo ron ko kalompiyo niyan ko dosa
niyan, ko oriyan o kitomann on o Allāh  ko balas iyan sa makaayon ko kaontol iyan
ago so hikmah niyan.
Miakapoon ko Abu Said al Khudri a so Nabi  na pitharo iyan a: Phakasold so taw o
sorga ko sorga, go so taw o naraka ko naraka, oriyan iyan na tharoon o Allāh  a:
Liyon iyo ko naraka so taw a adn ko poso iyan a dianka a kapnd a od sabi a pd sa

132
paratiaya, na makaliyo siran on a miakaitm so lawas iran ko kiatotong, na ologn siran
ko lawas a ig a kaoyagoyag, na lomonaw siran sa datar o kaphlonaw o od sii ko kilid o
solapay o ig, sa ba nka da mailay a giankoto a lonaw na phakamboat a mabibinaning i
warna a mappko.

So safaat na sii ko manga taw a miakandosa:

So Rasūlullāh  na phakasafaat ko manga ummat iyan ko oriyan o kaidini ron o Allāh
, go sii ko oriyan o kaipos o masa a kiasiksa ko kaphakalio o baradosa ko naraka, sa
miatankd ko manga hadith a sahih a so Nabi  na phakasafaat ko manga taw a
miakandosa sa manga ala a dosa ko oriyan o kapakasold iran ko naraka, sa tharimaan
o Allāh  so kakhasafaata niyan kiran sa khiliyo niyan siran on.

Pitharoo Rasūlullāh  a: Oman i nabi na adn a rk iyan a pangni a tatarimaan on a

iphamangni niyan, na khabayaan akn a kambtsa ko ko pangni akn a izafaat akn ko
manga ummat akn ko akhirat, go inioman on o Muslim a: Pitharoo Nabi  a: Skaniyan
a safaat iyan na mapnggolawla dn sa khaparoli omiog so Allāh  sa pnggolalan ko taw
a miatay a pd ko ummat akn a di niyan iphanakoto so Allāh  sa mlk bo.

Go miakapoon ko Imran Bin Husayn a so Nabi  na pitharo iyan a:

Adn a pgtaw a phakaliyo siran ko naraka sa nggolalan ko safaat o Mohammad sa

phakasold siran ko sorga a aya ipmbtho kiran na manga inarakaan (pianothol o al
Bukhari, Abu Daud, at Tirmidi, ago so Ibn Majah).
Manga Oripn o Allāh, so manga taw ko naraka ago so manga taw ko sorga na
makapthatawaga siran ago makapmbibitiarai siran ko alongan a maori. Pitharoo Allāh
 a:

Go tialowan o manga taw ko sorga so manga taw ko naraka sa (tharoon iran a) a

sabnar a miatoon ami so nganin a inibgay rkami a pasad o Kadnan ami a bnar, na
ino miatoon iyo so nganin a inithalad rkano o Kadnan iyo a bnar, na tharoon iran a:
Oway, na mananawag a phananawag ko lt iran (a tharoon iyan a) so morka o Allah
na pnggolalan ko manga pananakoto, a siran oto so phagrn siran ko lalan ko Allah
ago pphlobaan iran a makasilay a siran ko akhirat na sasankaan iran (al A’raf
44,45).
Go Pitharoo Allāh  a:

Go tiawag o manga taw ko naraka so manga taw ko sorga sa pakasolapayi kami niyo
ko pd ko pakaig iyo odi na so pd ko inirizki rkano o Allah, na tharoon iran a: Mataan
a so Allah na hiaram iyan ko manga kafir, a siran oto so kinowa iran so agama iran a
katmbangan ago gitagita ago miaikmat siran o kaoyagoyag ko donia, na imanto a
alongan na plipatan ami skano sa datar o kialipati ran ko kakhatmowa iran sankai a
gawii ran, ago so kiaadn iran ko manga tanda ami a sasankaan iran (al A’raf 50,51),

133
Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَتغْ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل ذَن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَتغْف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.


Al Khutbah 18
So Bandingan ko Ptharoon a Dosa
Ki: Alim, Hassanor Bin Maka Alapa
Al Murshid Al Am
Al Insan Islamic Assembly of the Philippines

ِِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِِ
ُ‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َم ُدهُ َونَ ْستَعينُهُ َونَ ْسَت ْغف ُرهُـ َو َنعُوذُ بِاهلل م ْن ُشـ ُرو ِر َأْن ُفسـنَا َو َسـيَِّئات َأ ْع َمالنَــا َم ْن َي ْـهـده اهلل‬ َ ‫ِإ َّن ال‬
‫َأن‬ َ ‫ َوَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر‬,‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‬
َّ ‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد‬ ِ ‫فَالَ م‬
ْ ُ‫ض َّل لَهُ َو َم ْن ي‬ ُ

134
‫صـ ْحبِ ِه‬ ِِ ِ ٍ
َ ‫صلَّى اهللُ َعلَْيــه َو َسـلَّ َم َو َعلَى آلــه َو‬ َ َ‫ اللَّ ُه َّم ف‬, ُ‫ُم َح َّم ًدا َع ْب ُدهُ َو َر ُسولُه‬
َ ‫ص ِّل َو َسلِّ ْم َوبَا ِر ْك َعلَى ُم َح َّمد‬
:‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِ ِه ِإلَى َي ْوِم الدِّي ِن َو َب ْع ُد‬
ِ ‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر‬
:‫آن الْ َك ِر ِيم‬ ِ
ِ َ ‫اعب‬
ْ َ َ َ َ َ ُ ‫اد اهلل َي ُق‬ َ َ‫َفي‬
ِِ ِ َّ ‫َوالَ َت ْق َربَا َه ِذ ِه‬
َ ‫الش َج َرةَ َفتَ ُكونَا م َن الظَّالم‬
)35 ‫ين (البقرة‬
Innalhamdalillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:

Fayā ibādallāhi, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:

Walā taqrabā hādihishajarata fatakūna minaddhālimīn (al Baqarah 35).

Manga Oripn o Allāh, omiog so Allāh  na minisampay tano dn ko bandingan a so

sabot ko manga dosa, a pdai ko manga bandingan a mangingindaw sa mala a sabot
ago tanod, sabap sa so kasabota sii na ron misasankot so kaphakaapas o taw ago so
kakhadadag iyan.
Giankaya a ptharoon a dosa na aya tokaw niyan a tarotop na sakaniyan so galbk ago
katharo a sopak ko sogoan o Allāh  a piayag o Qur’an ago tialasay o Sunnah o
Rasūlullāh . Katawan tano a so sosonan a lalan (Manhaj) a pagokitan o manosiya ko
kibabatog iyan na skaniyan so matitimo a sogoan ago lalangan o Allāh  ko manga
oripn iyan, sa so kinggolalann ko sogoan o Allāh  na gioto i kapangongonotan na so
kasankaa on na gioto i kakakafiri a skaniyan dn i ptharoon a dosa, samanan na so dosa
na skaniyan so galbk a kasankaa ko sogoan o Allāh  ago so sogoan o Rasūlullāh , a
minggolalan sa sasabotn o pialiogatan ago makambabayabaya on ko kianggolawlaa
niyan on. Apiya pn da niyan lapiatn so kiasankaa niyan on ka giya bo a di niyan on
kipnggolalann a paparatiayaan iyan a inisogo oto na gioto na dosa niyan a iziksa on o
Allāh .

Manga Oripn o Allāh, giankaya a ptharoon a dosa na mianagipoon ko kiasankaa o

Iblis ko sogoan o Allāh  ko kinisogoon iyan ko manga malaikat sa somojud siran ko
Adam a slasla on ko kiatankda on o Allāh  sa so Adam i khabaloy a pakapndatoon ko
doniya, ko kiapakambataloa niyan kiran ago so manga malaikat, sa da makasmbag so
manga malaikat na miakasmbag so Adam, ko kiatharoa niyan ko ingaran o langowan
a shayi a matatago ko doniya, sa pd a kiambowatan o sogoan o Allāh  so Iblis a
skaniyan na kna o ba pd ko malāikat ka sii skaniyan pd ko Jinn ogaid na pd iran a
pphagintaw ko sorga sa masa oto. So kiasanka iyan ko kasojud ko Adam, na miaadn a

135
kafir sa gioto i paganay a dosa a manggolawla ko da pn kapakatogalin o Adam ko
doniya.
Gowani a so Adam ago so Hawwa na pphagintaw siran ko sorga, sa so Iblis na
miakokom sa kafir sabap ko kiasankaa niyan ko sogoan o Allāh , na siniig ago dinki
o Iblis so Adam a sabap a kiakafir iyan, sa gioto dn i kiapanagipoon o kiapridoay o
manosiya ago so Iblis ago khatatap dn oto sa taman ko kabankita o Allāh  ko doniya
sa da dn a ikhada iyan.
Manga Oripn o Allāh, siogo o Allāh  so Adam ago so Hawwa a kapagintaw iran ko
sorga sa tarotop a dayaan ago kapangondaya ko kapzawiti ko manga limo a madadalm
on, ogaid na adn a tiabia o Allāh  a satiman a btad a inisapar iyan ko Adam so
kapakaranii ron a skaniyan so sapoon a kayo sa pitharo kiran o Allāh  a:

ِِ ِ َّ ‫َوالَ َت ْق َربَا َه ِذ ِه‬

َ ‫الش َج َرةَ َفتَ ُكونَا م َن الظَّالم‬
)35 ‫ين (البقرة‬
Go oba niyo dazga (a dowa kataw) ankai a kayo ka mabaloy kano
a pd o manga palalalim (al Baqarah 35)
Samanan na miaadn so lalangan ko da pn kaadn o sogoan a paliogat, na aya ongangn a
zabotn san manga oripn o Allāh , na so lalangan na lalayon pphakambowat ko sayi a
pkhababayaan o manosiya, sabap roo na margn a pananggilaan a di so sogoan, ka
kagiya so sogoan na lalayon sii pphakambowat ko shayi a di pkhababayaan o ginawa
o manosiya, sabap roo na ba bo tgtgla so manosiya sa kipnggolalann iyan on, so pman
so lalangan na ba bo gagalnkngi so manosiya ka khabayaan iyan nggolwala sabap
sankoto a waraan a inaloy tano, ago misabap roo na miakambowat so katharo a:
Sokon so isasapar a onga na mamis a kaggdama on o taw a sasaparan on.
Sabap sankoto a waraan o manosiya a pkhababayaan iyan nggolawla so nganin a
isasapar on, na roo miakaokit so bodiok ago so gogo’ o Iblis sa inwaswasan iyan so
Adam ago so Hawwa, sa kakan iran ko onga o kayo a isasapar kiran, ka aya tig iyan a
sabap a kinisaparn rakano san, na o makakan kano ron na pmbaloy kano a manga
malāikat ago khatatap kano ko sorga sa di kano ron dn phakaawa, sa dayaan iyo so
dayaan a daa ikhapos iyan. Opama ka so Adam ago so Hawwa na manga baraakal
siran na khapikir iran a so Iblis ko kabasa niyan kiran na giimamokhag, ka opama o
bnar a sa dn sa makakan ko onga o kayo na pmbaloy a malāikat ago khatatap ko
sorga, na ino ron da kan so Iblis ka an mabaloy a malāikat ago matatap ko sorga, sa
ino niyan siran phakaadiadia a siran i phakakn iyan on o bnar a so kakana on na
khatatap iyan so kaaadn ko sorga?.
Sabap sa so manosiya na waraan iyan a titiakhaan maana a madilapt i kanggalbk
balabaw igira adn a kapiaan on sa di dn phamimikiran, na miabota o inam iran so akal
iran sa da siran dn pamimikiran ko kabbnar o Iblis ko osiat iyan kiran ago kialipatan
iran a so Iblis na ridoay ran, na so ridoay na mapiya i kapiya o osiat iyan na gioto na
ikmat ago akal sa di bnar o ba adn a gona on a mapiya, na pinggagaanan iran so
kakana ko onga o kayo a isasapar kiran so ka obaya on, na lomiawan siran ka diazg

136
iran orian iyan na kian iran so onga niyan, samanoto na so kiasopak iran na mala a
kasalaan on ka lomiawan siran ko tamana o Allāh , a so kaobaya on, na komian siran
on pn.
Manga Oripn o Allāh, so Adam ago so Hawwa na sii ko katatago iran ko sorga, na
aya nditarn iran roo na tihaya a masindaw, sa di ran khailay so awrat iran sabap sa so
sindaw na ron phoon so kailay o mata, na so mata na di niyan khasonsong milay so
sindaw a mabagr, gioto i sabap a andadn i katntng inka ko sindaw a mabagr na
pkhapadng iyan so kailay o mata, na gowani a makakan siran ko onga o kayo a
isasapar kiran so kaobaya on, na miakandosa siran ka siopak iran so lalangan o Allāh
 a Rabbul Alamin, na so kiadosa iran na miapadng so sindaw a mandiditar iran, na
miatalandiang siran sa tarotop a katinggalawas, na miapayag so awrat iran a dowa
kataw, na sabap roo na miapananggkir iran so manga raon a kayo ko sorga sa aya iran
miabaloy a nditarn a minisapng iran ko awrat iran, pitharoo Allāh  a:

‫آد ُم َربَّهُ َفغَ َوى‬

َ ‫صى‬ ِ ‫ان َعلَي ِهما ِمن ور ِق ال‬ ِ ‫ت ل َُهما سوءا ُت ُهما وطَِف َقا ي ْخ‬
ِ ‫ص َف‬ ِ
َ ‫ْجنَّة َو َع‬
َ ََ ْ َ ْ َ َ َ َ ْ َ َ ْ ‫ فََأ َكالَ م ْن َها َفبَ َد‬,
)122-121 ‫اب َعلَْي ِه َو َه َدى (طه‬ َ َ‫اجتَبَاهُ َربُّهُ َفت‬
ْ ‫ثُ َّم‬
Na komian siran a dowa kataw sankoto a kayo na miapayag kiran so awrat iran (ko
kiapadng o tihaya a nditarn iran) na pinggalbk iran a kapphanankir iran a dowa
kataw ko manga raon a kayo ko sorga (a bialoy ran a aya iran nditarn) sa sianka o
Adam so (lalangan o) Kadnan iyan na miadadag, oriyan iyan na pinili skaniyan o
Kadnan iyan (sa miabaloy skaniyan a Nabi) na piakatawbat iyan ago tioro iyan (Ta
Ha 121-122)

Sii sankanan a kaposan a ayat na inaloy o Allāh , a tinindos iyan ago pinili iyan so
Adam ko kiabaloy niyan a Nabi na piakatawbat iyan ago tioro iyan, aya maana oto na
sii ko kiapakasogok o Adam sa dosa na da skaniyan pn mabaloy a nabi, ka so Nabi o
Allāh , na pindiara a di makapndosa ago di niyan khasopak so lalangan o Kadnan
iyan.
Manga Oripn o Allāh, kadadalman anan sa ongangn a madalm, a so manosiya na
waraan iyan a pzapngan iyan so awrat iyan, a gioto so piamalongan ko basa Mranaw
aya maana niyan na siapngan, ka kagiya so kapkhatalandiang na pphakitadman iyan
so dosa, a so kiapakasopak o Adam ago so Hawwa ko sogoan o Allāh , gioto i sabap
a so manosiya na pphagmaan iyan so dosa niyan sa pzapngan iyan oba katokawi sa
datar o kapzapngi niyan ko awrat iyan, ka so kapkhatokawi ko dosa o manoiya na
datar o ba pkhatalandiang ko manga taw a pphakatokaw ron, sabap roo na mabagr a
khoyaptaan o dosa ago so awrat (piamalongan) sa so kasawai ko dosa na datar o
kasawai ko awrat a palaya dn oto pphagmaan o manosiya ka magpda a di pmblag, ago
apiya sii ko basa Arab na magpda siran sa pakaasal ka so awrat na pmbthowan sa
saw’ah na so dosa na pmbthowan sa sayyi’ah a palaya siran phoon ko pakaasal a so
katharo a sū’ a makatotoro sa maana a marata, so kailaya ko awrat na marata a
ipkhagowad o khiawrat on, na so katokawi ko dosa na pagrg a ipkhaya o khirk on
samanoto na bnar a palaya dn marata a phoon ko katharo a marata.

137
Manga Oripn o Allāh, pitharoo Allāh  a:

َ ِ‫الت ْق َوى ذَل‬ ِ ِ ِ

‫ك َخ ْي ٌر‬ ُ َ‫ َولب‬, ‫اسا ُي َوا ِري َس ْو َءات ُك ْم َو ِري ًشا‬
َّ ‫اس‬ َ ‫ يَا بَنِي‬,
ً َ‫آد َم قَ ْد َأْن َزلْنَا َعلَْي ُك ْم لب‬
ِ ‫ات‬
)27 ‫اهلل ل ََعلَّ ُه ْم يَ َّذ َّك ُرو َن (األعراف‬ ِ ‫ك ِمن آي‬ ِ
َ ْ َ ‫ذَل‬
Hay mbawataan o Adam mataan a piakatoronan ami skano sa nditarn a khasapngan
iyan so manga awrat iyo, ago manga parahiasan a manga bombol a papanok, na so
nditarn a kalk ko Allāh  na gioto i mapiya, gioto na pd ko manga tanda o Allah ka an
siran makapananadm (al A’raf 27)

Sii sankanan a ayat na dowa a inaloy o Allāh  a nditarn a piakatoron iyan ko

mbawataan o Adam, paganay ron na nditarn a barandiya, ika dowa na nditarn a
rahasiyan, so nditarn a barandiya na izapng ko lawas ago badan o manosiya a
barandiya, na so nditarn a rahasiyan na izapng ko awrat o manosiya a rahasiyan agioto
so dosa niyan ko kasopaka niyan ko sogoan o Allāh . Ogaid na pitharoo Allāh  a so
nditarn a kalk ko Allāh  na aya lbi a mapia, sabap sa mapiya i kandiditar ka sa manga
kaing a kasotraan na talandiang ka ko manga taw amay ka taw ka a baradosa a
darowaka, na mapiya pman mianariringan i nditarn ka na amay ka taw ka a maalkn
ko Allāh , na mandn so aya nditarn ka na tihaya a mapiya. Sabap roo na pitharoo as
Shafii a:

Kna o ba paawing o kampilan a phamitas a kababaloy niyan a sarisa i tanggoban.

Manga Oripn o Allāh, sii sankanan a timbangan a inaloy tano na miakambowat so
katharoo o maongangn a di bo dn pirapra i oyagoyag a bankay, na tanto dn a madakl
a bankay a oyagoyag. Maana a so manga taw a manga baradosa na apiya antonaa i
sowaan iran a kaplolomantikan ko kandiditaran ogaid na talandiang siran ko kailay o
manga taw, sa datar o ba siran dn minikagm ko lopa sa minikoba siran on, na so
manga bilangataw a kadodoanan ko tamok, apiya siran miamatay na mapiya i paras a
kapkhailaya kiran ko tadm o pagtaw sabap ko kapiya o parangay a pkhidawag iran ko
salakaw di salakaw.
Manga Oripn o Allāh, sii sankanan a timbangan a rininayag tano ko madadalm a
ongangn ko karata o kandosa, na piakammsa so sabaad a Mranaw a ipphagambog iyan
so katatalimbot iyan, na ipphgandisan iyan so kababaradosa niyan sankai a masa tano,
sa gianan so manosiya a piakammsa so btad iyan ka siopak iyan so waraan o
kamamanosiyai, na odi anan limoa o Allāh  na pd dn anan ko dakp o Iblis ka
miabaklid on so timbangan sa kialipatan iyan a ginawa niyan na aya niyan pn
katadman so Allāh .

Manga Oripn o Allāh, tatanodi niyo a so manosiya na inadn a sii ko pakaasal iyan na
mapiya so waraan iyan, ogaid na sabap ko rarad o makaliliot na pkhararadan skaniyan
sa giimakang-golawla sa manga dosa, kakagia waraan o kiaadna on a kna o ba
tobohalos a di dn khadosa, aya sabap oto na kagiya so ongangn o Allāh  na

138
pnggolalan sa so kiabaloy o manosiya a skaniyan i thanggong sankoto a manhaj a
inosay tano kagiya a so kipnggolalann ko inisogo ago so kithaplkn ko inasapar o
Allāh , na giankanan a sogoan ago lalangan na aya phakaawid on na so taw a
makambabayabaya a adn a gaga niyan sa kaphangongonotan ago adn a kapaar iyan
ko kazankaa niyan ko sogoan, sabap sa di khapakay o ba nka sogoa so taw a daa
kapaar iyan ko kasanka, sa datar oto a di khapakay o ba nka sapari so taw a daa kapaar
iyan ko kapnggolawlaa niyan ko sopak ko inisapar ka on, ka o manggolawla oto na
khabthowan ka sa bon’g a korang i akal, na aya pn o ba sii ko Allāh  sa di ron oto
ndait.
Aya kaliwanag iyan na di khapakay o ba nka tharoa ko taw a bota a: Di nka pagilaya
a toladan anan!. Ka saparan ka sa di nka saparan na mlagid a di niyan bo khailay ka
skaniyan na bota, aya khasaparan ka na so taw a pphakailay ka ino nka siapari ka
kagiya adn a gaga niyan ko kailaya niyan on ago adn a gaga niyan sa di niyan on
kailaya, opama o gomiraw ka on a: Ilay anka a toladan anan, na khapakay a di niyan
mambo ilayin.
Sa gianan manga oripn o Allāh , i madadalm san a ongangn a so manosiya na
phakasopak ago makaphangongonotan ko kabaya o Allāh , ka palaya on dn matatago
so dowa a kapaar, sabap roo na miadosa skaniyan, sa kna o ba so kapkhadosa o
manosiya na ba oto phakakorang ko pankatan iyan sa datar o kiaaloya on o manga
malāikat a skaniyan a manosiya na waraan iyan so kapaminasa ago so kapamono.

Aya mataan na so manosiya na skaniyan i piakalbi a kaadn ko langowan a kaadn ka

kagiya pphangongonotan ko sogoan o Allāh  ko masa a adn a kapaar iyan sa di niyan
kapango-ngonotan, na so manga salakaw a kaadn na pphangongonotan siran ko Allāh
 sa kattgl a daa ba iran gaga sa kapakasanka iran, sabap roo na miapayag a so
manosiya i da dn a lawan iyan a mapiya a kaadn ago kiababayaan o Allāh  sabap
sankoto a miaaloy tano a waraan iyan a da ko manga kaadn a salakaw ron.
Pitharoo Allāh  a:

‫اه ْم َعلَى َكثِي ٍر ِم َّم ْن‬ ِ ‫اهم ِمن الطَّيِّب‬

َّ َ‫ات َوف‬
ُ َ‫ضلْن‬ ِ ُ َ‫آدم وحملْن‬
َ َ ْ ُ َ‫اه ْم في الَْب ِّر َوالْبَ ْح ِر َو َر َزقْن‬
ِ
َ َ َ َ َ ‫َولََق ْد َك َّر ْمنَا بَني‬
)70 ‫ضيالً (اإلسراء‬ِ ‫َخلَ ْقنَا َت ْف‬
Go sabnar a siakaw ami so mbawataan o Adam, ago tianggong ami siran sii ko
kalopaan ago sii ko karagatan, go rinizkhiyan ami siran ko manga soti, ago piakalbi
ami siran ko kadaklan ko nganin a inadn ami sa samporna a kapakalbi (al Isra’ 70).
Manga Oripn o Allāh, giankanan a dosa a piamagosay tano a masikn a malo
marinayag a kiatalasaya tano ron, na giankanan a dosa na skaniyan i dakt ago tangis o
poso o manosia, sa anda dn i kapakanggolawla o manosiya sa dosa na kadaktan sa
maitm so poso iyan a maliwanag ago malingaw, na amay ka malalayon ankoto a
manga dosa niyan na makadakl ankoto a maitm a balng odi na patik sa amay ka
makadakl dn na makaitm dn so poso na anda i kapakaitm iyan sa malombos na
miadakp dn o Iblis, sa o pagizaan iyo i limbas iyan odi na onas iyan sa kapakandod o

139
poso ko pakaasal iyan a malingaw a masigay, na skaniyan so kapangndod ko Allāh 
sa nggolalan sa tawbah, sa managontaman so manosiya sa kapakala o kalk iyan ko
Allāh  sa makapananggila ko manga rarata a galbk.

Manga Oripn o Allāh, aya lalan ko kaphakala o kalk ko Allāh , na makaolad so

katao o manosiya ago makablang so sabot iyan ko manga katao o Islam, a aya onayan
iyan na so kasabota ko Qur’an ago so Sunnah o Rasūlullāh , ka gianan i onayan ago
bowalan o katao, na aya kakhakowaa san na nggolalan sa kipagontodaan ko manga
ulama ko agama sa pakalbin adi so kapmbatiaa ko manga kitab a isosorat, ka so
kabatia na di niyan khasmbag so sabaad a manga pakaiza o pmbatiya, na so
kipagontodaan ko kominal ko agama na masagogod a kakhaosaya niyan ko sabaad a
manga titik ko katao o Islam.
Manga Oripn o Allāh, so kapphanagontaman o pagtaw sa gii niyan kindarpain ko
ulama ko agama na papata anan a mapiya ko pagtaw, na sa dn sa kaphagawata o
pagtaw ko manga ulama sa daawa sa khasabot so agama ko kasanai ko kapamatia bo
na gianan na papata sa kalobay ago kalmk o panamar o manga taw ko manga ndaowan
o agama, na ay pandapat ka ko taw a tialikhodan iyan dn so kapamatia antonai
kipantag iyan sankai a agama Islam a gii tano tharagomalayin so parinta niyan ko
liawaw o lopa!?
Manga Oripn o Allāh, sabap sa miatankd a so manosiya na makapndosa ago
phakasopak ko sogoan o Allāh  ago inibgay a pasad o Iblis ko Allāh  a zasatn iyan
ago ndadagn iyan ago pagikmatn iyan ankai a manosiya a piakalbi o Allāh  a kaadn,
na so Allāh  na da niyan kalipati so limo iyan ko manosiya, sa inadn iyan so ptharoon
a tawbah a gianan so kambalingan ko lalan o Allāh  a mathito, sa so manosiya ko
kapkhadosa niyan na pphakaawa ko lalan sa pphakasilay, na anday katoona niyan sa
miapokas ko lalan iyan a mathito na pmbalingan on pharoman sa khdgn iyan na gioto
i ptharoon a Tawbah a aya maana niyan na kandod ko Allāh , na so Allāh  na tiankd
iyan a sa dn sa oripn iyan a komasoy ron sa mangndod on na zalamatn iyan sa prilaan
iyan ago zapngan iyan so dosa niyan.
Manga Oripn o Allāh, pitharoo Allāh  ko hadith Qudsi a, hay oripn akn sa dn sa
kapndadaga rka o Iblis, sa giika makandosa na sa dn sa kapthawbat ka rakn na
pphakatawbatn ko ska. Samanan na so limo o Allāh  na aya marani ko manosia a di
so rarangit iyan, ogaid na tanto a margn a kapzabota on o manosiya!!.
Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh  a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَتغْ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل ذَن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَتغْف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬

140
 Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.

141
 
Al Khutbah 19
So Bandingan ko At Tawbah
Ki: Alim, Hassanor Bin Maka Alapa
Al Murshid Al Am
Al Insan Islamic Assembly of the Philippines

ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِِ
ُ‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َمـ ُدهُ َونَ ْسـتَعينُهُ َونَ ْسـَت ْغف ُرهُ َو َنعُــوذُ بِاهلل م ْن ُشـ ُرو ِر َأْن ُفسـنَا َو َسـيَِّئات َأ ْع َمالنَــا َم ْن َي ْهـد اهلل‬َ ‫ِإ َّن ال‬
‫َأن‬ َ ‫ َوَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر‬,‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‬
َّ ‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد‬ ْ ُ‫ض َّل لَهُ َو َم ْن ي‬ِ ‫فَالَ م‬
ُ
‫صـ ْحبِ ِه‬ ِِ ِ ٍ
َ ‫صـلَّى اهللُ َعلَْيـه َو َسـلَّ َم َو َعلَى آلـه َو‬ َ ‫صـ ِّل َو َسـلِّ ْم َوبَـا ِر ْك َعلَى ُم َح َّمد‬ َ ‫ اللَّ ُه َّم‬, ُ‫ُم َح َّم ًدا َع ْب ُدهُ َو َر ُسـولُه‬
:‫َو َب ْع ُد‬ ‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِ ِه ِإلَى َي ْوِم الدِّي ِن‬
ِ ‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر‬
:‫آن الْ َك ِر ِيم‬ ِ
ِ َ ‫اعب‬
ْ َ َ َ َ َ ُ ‫اد اهلل َي ُق‬ َ َ‫َفي‬
)31 ‫اهلل َج ِم ًيعا َأيُّهَ ال ُْمْؤ ِمنُو َن ل ََعلَّ ُك ْم ُت ْفلِ ُحو َـن (النُّور‬
ِ ‫وتُوبوا ِإلَى‬
ُ َ
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn, wa ba’du:

Fayā ibādallāhi, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:

Wa tūbū ilallāhi jamīan ayyuhal mu’minūna laallakum tuflihūn (an Nur 31).

Manga Oripn o Allāh, so oriyan o podipodi ago bantobantog tano ko Allāh  ago so
pangni tano sa kapakaslang o Nabi tano a Mohammad  ago so manga tonganay niyan
so manga karoma niyan ago so manga sahabah niyan ago so kadandan o manga
Muslim a mionot ko toroan iyan, na imanto a alongan a Jumuah na aya pman a
pzabandingn tano na so osayan ko kathawbat sii ko Allāh .

Giankai a bandingan na pd dn ko manga onayan a bandingan o Islam, a patot a

kasaboti ron o kadandan a Muslim, sabap ko kiatankd iyan a so manosiya na
makapndosa, na so tawbah na skaniyan i okit a kakhasapngi sankoto a manga galbk a
kandosa sii ko Islam.
Manga Oripn o Allāh, miazabanding tano so ptharoon a maana ago osayan o dosa sii
ko miaipos a Jumuah, na madait imanto a kapagosaya tano ko bandingan ko Tawbat,
ka di anan makapmblag a bandingan sabap sa makasasaibarat anan ko sakit ago so
bolong iyan, sa kagiya miapamagosay tano so manga sakit a dosa na zabandingn tano
pman so manga tabal ago bolong ankoto a sakit ka pd anan ko ongangn o Islam, a gii

142
niyan pakazasakbaan so adn a kapakakhokoyapta iyan a manga sahyi ka an
pkhaomani so nawnaw ago so sowa o Muslim ko btad o agama niyan.
Manga Oripn o Allāh, madakl dn a kiapamagosaya o manga ulama iyo ko
makapantag ko dosa so mala on ago so maito on, na imanto na likasawan tano mambo
ankai a tawbah a aya on mibabala ko kakhada o siksa o manga dosa a mianggalbk o
manosiya. Sii ko kamataani ron na pkhaona mitana so dosa na go bo maadn so
tawbah, miaknal tano a sii ko kiapakandosa o Adam ago so karoma niyan a Hawwa,
na miasarabantang sa akal iran a miakasopak siran ko lalangan o Kadnan iran, na
miakamboko siran ago miakaotantang siran gomoraok ko Allāh , sa miatharo iran so
inaloy o Qur’an a katharoo Allāh  makapantag ko kiathawbat iran a:

ِ ِ ِ ‫قَاالَ ر َّبنَا ظَلَمنَا َأْن ُفسنَا وِإ ْن ل‬

َ ‫َم َتغْف ْر لَنَا َوَت ْر َح ْمنَا لَنَ ُكونَ َّن م َن الْ َخاس ِر‬
)23 ‫ين (األعراف‬ ْ َ َ ْ َ
Pitharo iran a dowa kataw a Kadnan ami mataan a skami na mialalim ami so manga
ginawa mi na amay ka di kami nka rilaan ago di kami nka ipangalimo na miatankd a
khaadn kami dn a pd ko miangalalapis (al A’raf 23).

Giankoto a kiakharata a ginawa iran a karina on so kiapakadogayas o lo’ a margs san

ko manga mata iran na karina oto sa mataan a siran na tiarima iran so kiapakasopak sa
miangndod siran ko Allāh , na giankoto a pinggolawla iran na gioto i kapanawbat ko
dosa, sasatiman a kiapakasopak iran na miaglo so kapnggoraok iran sa margs a tanto a
aya kabasa on o manga panonothol na datar o maito a ragiray so lo iran ko kapthoga
iyan, karina oto sa maggdam iran so kapnd o dosa a mianggalbk iran. Ino so manosiya
imanto phakagoraok sa kalk iyan ko manga dosa niyan sa pphamangni sa rila ko
Kadnan iyan, sayana a pithorak ago maito so manga taw a pphakasowa san, ino to?
ska dn i smbag sa ginawa nka hay oripn o Allāh .

Manga Oripn o Allāh, so ginawa o manosiya ko kiaadna on o Allāh  na initagima

iyan on a kababaloy o ginawa niyan a pzankaan iyan so marata a galbk a sopak ko
kabaya o Allāh , ago sasoson anan ko tlo soson a ginawa; paganay ron na so ginawa
a soti (nafsun zakiyyahٌ‫س َزكِيَّة‬
ٌ ‫ َن ْف‬so ginawa a pphrarasng (nafsun lawwāmahٌ‫س ل ََّو َامـ ة‬ ٌ ‫) َن ْف‬
ika tlo so ginawa a barasogo ko marata (nafsun ammāratun bis su’ ‫وء‬ ِ ‫سـ‬
ُّ ‫س ََّأم َارةٌ بِال‬
ٌ ‫ ) َن ْف‬so
ginawa a soti na gioto so ginawa a inibgay ko manga nabi ago so manga rasul, so
ginawa a pararasng na gioto so ginawa a inibgay ko manga mu’min a manga oripn o
Allāh , so ginawa a barasogo ko marata na gioto so ginawa a inibgay ko manga kafir
a da paratiaya ko Allāh , a pd o Iblis.

Manga Oripn o Allāh, sii sankanan a tlo a sosonan o ginawa na khatoon ka o anda ka
on matatago odi na antonai soson o ginawa nka a makokowa nka, opama o anda dn i
kapakanggolawla nka sa marata a dosa na magdam ka sa ginawa nka a riasng ka niyan
ko marata a pinggolawla nka, na panalamat ka ko Allāh , ka so ginawa nka na
mapiya, amay pman ka so ginawa nka na aya bo a ibobodiok iyan rka na so
kapakanggolawla sa dosa, na oriyan o kanggolawla anka on na da dn a khagdam ka sa
ginawa nka a rasng ago insoya, ka ba ka dn mabababaya ko kiandosa nka, na hay

143
oripn o Allāh  paniap ka dn ka mataan a miadakp ka dn o shaytan ago miabiyag ka
niyan sa miapatong ka niyan, sa pagnaw ka imanto sa rdot ka dn sa sarinkot na gtas
anka dn so patong o shaytan, sa pagagaw ka dn ko Allāh  sa nggolalan sa
kapanawbat ka adn pn a kotika a maito a malalamba rka sa kapakalidas ka ko marata.
Manga Oripn o Allāh, oway dn ka tanto a pakallbodn o Allāh  so kapanawbat ago
llkaan iyan so manga pinto iyan ko manosiya, ogaid na so manosiya na sayana dn a
malombat ago bgatan ago boklo ko kaphamakopakot iyan ko kapanawbat iyan. Adn a
thotol a sakataw a mama a siongowan iyan a kayo na kagiya maoma niyan na inarat
iyan na di niyan khagaga ka malo on karrgnan, na inawaan iyan sa pitharo iyan a di ko
panamaran madot imanto ka ndokawan ako ron na nayno ka kasoyan akn ko oriyan o
saragon a katagoan ako sa bagr ka aya ko ron kaarata, sa gianatan iyan ankoto a
kayo,,, manga oripn o Allāh  ay pandapat iyo sii ko oriyan o saragon a giankoto a
mama na oman gawii na makalmk so lawas iyan ago makalobay so bagr iyan ko
kaloks, na so kayo na oman gawii na mamagoman so kadalm o bkaw niyan, ago so
giikapamalampak o manga sapak iyan ago so giikapag’gas o kayo niyan, ino sii ko
oriyan o saragon khagaga niyan a maandot iyan ankoto a kayo ko kaathoan iyan!?
Pagariko ko Allāh , ska dn i smbag sa ginawa nka sankanan a pakaiza.

Datar anan so kanggoamay ko kapanawbat sa odi khagaga manawbat so satiman a

dosa na aya pn ari amay ka makadakl, so kaonaba ko boring odi na tarsik ko nditarn
na malbod a giya bo a kakhosowa on ko ig, a di so kapipii ko nditarn a minikagm ko
latay.
Manga Oripn o Allāh, gianan i marayag i ibarat o taw a giinggoamay ko
kaphanawbat iyan, sa odi niyan imanto maphanawbat so maito a dosa na aya pn amay
ka makadakl a di niyan dn kaitong so manga kadostaan iyan, a mabaloy skaniyan a sii
pkhababaya ko katatago iyan ko manga dosa, na ipkhagowad iyan o ba makasosold ko
manga masjid o Allāh , sa di niyan khan’g so ndaowan o Islam ko manga ulama, so
taw a datar anan a btad iyan na mawatan ko limo o Allāh  na sii marani ko siksa
iyan.
Manga Oripn o Allāh, giankanan a kathawbat na di dn khaadn ago di khamataanan
taman sa di magdam o taw ko piaganakanakan o poso iyan ago sii ko sindadan o hati
niyan antaa ka darm iyan so kiazndit ko kiapakanggolawla sa dosa a sopak ko kabaya
o Allāh , aya sabap anan na kagiya so poso o taw na gianan i kaadn a bigan o Allāh 
sa tarotop a kamamaradika a da dn a ba on phakatgl a nganin a salakaw ko Allāh ,
sabap roo na skaniyan a poso i pagilayin o Allāh  ago pagizaan iyan, so manga
anggawta o lawas o manosiya na giimamagakal ogaid na so poso na di phamagakal
ago di khaakal ago di khatgl o salakaw ron a bagr, sabap roo na mimbaloy a skaniyan
i tampata o linang a paratiaya ko Allāh , ka kagiya darpa anan a da dn makhipantag o
apiya antonaa a kaadn o ba niyan kapangondatoi apia so dn so ginawa o manosiya a
khi poso on na di niyan pn mipapaar ago di niyan khatgl ago di niyan
maphakaparatiaya ko di niyan paparatiayaan. Aya ibarat iyan na so taw na pangmbaal
sa thotol a di bnar na tharoa niyan a gioto na bnar na apiya tarimaa o kadandan a taw
ko doniya a gioto na bnar, na skaniyan oto a taw a miamrak na maggda iyan dn ago

144
katawan iyan a gioto na di bnar ko kiapamagakal iyan sa di niyan dn magaga o ba
matarima o poso iyan a gioto na bnar.
Manga Oripn o Allāh, so kathawbat na adn a manga onayan iyan a odi maadn na di
khaadn so kathawbat a siran so:

1. Izndit o taw a miadosa ankoto a pinggalbk iyan a sopak ko kabaya o Allāh ,

odi na sii ko kabnar o izik iyan a manosiya.
2. Opama o dosa sii ko kabnar o Allāh , na ibgay niyan a kapasadan a di niyan
dn pmbabalinganan o ba niyan nggolawlaa pharoman.
3. Nggalbk skaniyan sa manga pipiya a galbk a manga simba sa tapalan iyan
ankoto a manga rarata a pinggalbk iyan sa managontaman ko manga pipiya a
amal.
4. Maadn ankoto a kapanawbat sii ko masa a da pn misampay so napas iyan ko
bakrng iyan ko kaphatay niyan, ago da pn sbang so alongan sa sdpan ko
kambankita sa doniya, ka giankai a dowa a masa na kialkhban dn so pinto o
panawbat sa di dn tharimaan o Allāh  so tawbat ago so paratiaya a san
khitana o taw a pharatiaya odi na pthawbat.
5. Opama o so dosa niyan na kabnar a manosiya na maphangni niyan a rila ko
taw a kiaarasan iyan sa kabnar sa kabathk iyan on so shayi a miaalampas iyan
on, na odi niyan on rilaan na khabayadan iyan amay ka di niyan khagaga so
kikasoyin iyan ko lawas o shayi a mialalim iyan ko izk iyan a manosiya.
Manga Oripn o Allāh, giankanan a kathawbat na tiankd o Allāh  a Kadnan tano a
amay ka tolos ikhlas ko taw so kapthawbat iyan na phakatawbatn iyan, sa tanto a
madakl a kiaaloy niyan ko Qur’an, ago sii ko sabdan o Rasūlullāh , so kinisogoon ko
kathawbat ago so katatankd a kaprila o Allāh  ko manga dosa a phanawbatn o oripn
iyan. Sabap san na di khadai sa panginam so manosiya ko limo o Allāh , katawan
tano so thotolan ko taw a miakapatay sa magatos a ginawa ko karata iyan i parangay
na sii ko kaphatay niyan na miapikir iyan a kapthawbat iyan na adn a inizaan iyan a
wali na miatharo iyan on a so pinto panawbat na kallkaan on na pinggonanao niyan a
kasong iyan ko isa a darpa a adn a manga taw ron a gii siran mbarasimba ko All āh 
ka an kiran makapangpd sa makapanawbat, na sii ko kapzong iyan kiran na miaoma
so ajal iyan sa phatay na miawafat ko lalan iyan, na kiathalabokan o manga malaikat
ko naraka ago so manga malaikat ko sorga, sa oman i isa kiran na khowaan iyan ka
misosorat iran ko panoratan iran, na miasobag siran na miphanon siran ko Allāh , na
aya pitharo kiran o Allāh , na taksa iran so pagltan o gaganatan iyan a darpa ago so
babantakn iyan a darpa a phanawbatan iyan ko dosa niyan, na kagiya taksn iran na
miniramig ko babantakn iyan sa dianka a sarangaw, go miapanothol a giya bo a
kiakiling on a rarb iyan ko kinitaps iyan ko lopa, na miakokom skaniyan dn a taw ko
sorga ka tiarima o Allāh  so tawbat iyan.

145
Manga Oripn o Allāh, miasabot ko manga Hadith Qudsi, a gianan so katharoo Allāh
 a da misorat ko Qur’an ogaid na pianothol o Rasūlullāh  a manonompang ko
Allāh  a igira mithawbat so oripn sii ko Allāh  na pkhababaya so Allāh  sa lawan
ko kapkhababaya o taw a phlalakaw ko landap a kalopaan a pd iyan so koda iyan, na
sominirong sa sapoon a kayo ko karanti o alongan na siarop on a torog na kagiya
makanaw na miada so koda iyan odi na himar niyan a ndodon so loto iyan, na
miasarabantag sa ginawa niyan so kasokar, na sii ko kinidaplak iyan na minitkaw a
miaoma skaniyan o binatang iyan na sii ko kiababaya iyan na miakaplalis sa pitharo
iyan a ska so Kadnan ko na sakn so oripn ka, sa miaribat ko katharo iyan sabap ko
kiathamantaman o kiababaya iyan ko da niyan kasokar sankoto a darpa, na giankoto a
kiababaya iyan na lawan so kapkhababaya o Allāh  igira mithawbat on so oripn iyan
sa mimbalingan on ko orian o kiapakandosa niyan.
Manga Oripn o Allāh, miasabot pn ko hadith qudsi a so Allāh  na pitharo iyan a:
Hay oripn akn o makaoma ka rakn a da ako nka panakoton sa salakaw a tuhan a so
manga dosa nka na makararani a kadadatara niyan ko doniya sa kala, na italingoma
ko rka so rila a so kala iyan na marani a kapakadadatar iyan ko doniya. Pitharo iyan
pn a: hay oripn akn opama o misampay so kala o manga dosa nka ko gabon ko
kawang (langit) na go ka rakn pamangni sa rila na rilaan ko ska sa di kodn oto
lalalamn. Pitharo iyan pn ko Iblis ko gii ran kandngga a: Hay Iblis dadag anka dn so
manga oripn akn ka sa dn sa kapndadag anka kiran na go siran rakn pphamangi sa
rila na prilaan ko siran ko manga dosa iran.
Manga Oripn o Allāh, sii sankai a manga ala a limo a inipagtad rki tano o Allāh  na
so taw a di niyan anan kanggonaan sa di niyan manggalbk so kaphanawbat iyan ko
Kadnan iyan na doandoan iyan dn amay ka matay a makaoma ko Kadnan iyan. So
pman so manga dosa a kapanakaoto (shirk) na patot a kasabotan o Muslim, a gianan
na dosa a skaniyan i da dn a datar iyan a mala ko manga dosa ago so taw a nggolawla
san na di dn khapd ko shafaat o Rasūlullāh  ko alongan a Qiyamah, sa giankanan a
kapanakoto na o thawbata o taw sa doniya na iprila pn o Allāh , ogaid na odi niyan
thawbata sa doniya na sii ko kapatay niyan na di ron iprila o Allāh  sa alongan a
maori, sabap roo na opama ka so kiapanakoto niyan na mala a kapanakoto a khiliyo
ko agama na skaniyan na kafir a tatap ago itagon o naraka, opman o so kiapanakoto
niyan na sii ko manga roroni ron a da niyan miliyo ko agama na khasiksa ko naraka sa
di dn kharilaan sa ba on di masiksa, a so manga pd a dosa na khapakay a irila o Allāh
 sa di niyan siksaan so oripn iyan ko naraka sa irila iyan on opama o da niyan
matawbat ko kaoyagoyag iyan pn.
Manga Oripn o Allāh, so bandingan ko kapanakoto na miazabanding ko Khutbah a
bilang a 19 sa khapakay a mangndod ka on ago batiaan ka ka an rka makasagogod so
bandingan iyan. Manga oripn o Allāh  ipoon dn imanto na mamakot tano ko
kapagapas tano ko Allāh  sa nggolalan sa kapanawbat, ka an mada so manga dosa
tano, sa makaoma tano ko Allāh  a so poso tano na malolompiyo ko manga rarata a
galbk, sa makowa tano so limo iyan a sabap a kapakaphagingd tano ko sorga iyan a
tatap.

146
Manga Oripn o Allāh, giankaya a kapanawbat na ron madadalm so kapakadaag ago
so kapakaapas, na so kibagakn ko kapanawbat na gioto dn so samporna a kaantior ago
kasokar ago kabinasa, sabap ko kiatharoa on o Allāh  ko ayat a biatia tano sa
poonan a:

)31 ‫اهلل َج ِم ًيعا َأيُّهَ ال ُْمْؤ ِمنُو َن ل ََعلَّ ُك ْم ُت ْفلِ ُحو َـن (النُّور‬
ِ ‫وتُوبوا ِإلَى‬
ُ َ
Go Thawbat kano ko Allah, (maana a mbalingan kano ron) langon kano hay
miamaratiaya ka an kano makadaag (an Nur 31).

Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh  a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَتغْ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل ذَن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَتغْف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.

147
 
Al Khutbah 20
So Bandingan ko Maana o Simba sii ko Islam
Ki: Alim, Hassanor Bin Maka Alapa
Al Murshid Al Am
Al Insan Islamic Assembly of the Philippines

ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِِ
ُ‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َمـ ُدهُ َونَ ْسـتَعينُهُ َونَ ْسـَتغْف ُرهُ َو َنعُــوذُ بِاهلل م ْن ُشـ ُرو ِر َأْن ُفسـنَا َو َسـيَِّئات َأ ْع َمالنَــا َم ْن َي ْهـد اهلل‬ َ ‫ِإ َّن ال‬
‫َأن‬ َ ‫ َوَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر‬,‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‬
َّ ‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد‬ ْ ُ‫ض َّل لَهُ َو َم ْن ي‬ِ ‫فَالَ م‬
ُ
‫صـ ْحبِ ِه‬ ِِ ِ ٍ
َ ‫صـلَّى اهللُ َعلَْيـه َو َسـلَّ َم َو َعلَى آلـه َو‬ َ ‫صـ ِّل َو َسـلِّ ْم َوبَـا ِر ْك َعلَى ُم َح َّمد‬ َ ‫ اللَّ ُه َّم‬, ُ‫ُم َح َّم ًدا َع ْب ُدهُ َو َر ُسـولُه‬
:‫َو َب ْع ُد‬ ‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِ ِه ِإلَى َي ْوِم الدِّي ِن‬
ِ ‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر‬
:‫آن الْ َك ِر ِيم‬ ِ
ِ َ ‫اعب‬
ْ َ َ َ َ َ ُ ‫اد اهلل َي ُق‬ َ َ‫َفي‬
‫ َما ُأ ِري ُد ِم ْن ُه ْم ِم ْن ِر ْز ٍق َو َما ُأ ِري ُد َأ ْن يُط ِْع ُم ِـ‬, ‫ون‬
‫ون‬ ِ ‫ْج َّن واِإل نْس ِإالَّ لِي ْعب ُد‬
ُ َ َ َ ‫ت ال‬
ِ ُ ‫ وما َخلَ ْق‬,
ََ
)56 ‫ين (الذاريات‬ ِ ِ َّ ‫ِإ َّن اهللَ ُه َو‬
ُ َ‫الرزَّا ُق ذُو الْ ُق َّوة الْمت‬
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:

148
Fayā ibādallāhi, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:
Wa mā khalaqtul jinna wal insa illā liya’budūn, mā urīdu minhum min rizqin wa mā
urīdu an yyut’imūn, innallāha huwar razzāqu dul quwwatil matīnu
(ad Dariyyat 56).
Manga Oripn o Allāh, Bantogn tano so Allāh  a Kadnan tano a Mahasuti a Maporo,
ko kinisampayin iyan rkitano pman sankai a mala a gawii a giankai a alongan a
Jumuah, a gii tano ron mazabanding so manga onayan o bandingan sii ko Islam, pd sa
mala a limo o Allāh  ko oripn iyan a kapmbgi niyan on sa oras a gii niyan mipaganad
ko agama niyan, ka so man so doniya na palaya dn kamomorkaan maana a mawatan
ko mapiya inonta bo so dowa ka dinis a manga taw a siran i matatabiya sankoto a
morka, a siran so pphangndao ago so pphaganad, ko manga ndaowan o Islam.
Imanto na minilomang tano dn ko gii kapamagosaya ko agama tano a agama Islam, sa
miakasakat tano dn sankai a bandingan a so sabot ko maana o simba sii ko Islam
(maf’hūm al ibādah fil Islām‫الم‬UU‫) مفهوم العبادة في اإلس‬. Giankai a bandingan na pd ko
manga onayan a bandingan o Islam, sa miakaoma so Qur’an ago so manga Hadith o
Rasūlullāh , ago siogo so langowan a nabi ago so manga rasūl pantag sankai a
kaphakisaboti ran ko thito a maana o ptharoon a simba.
Manga Oripn o Allāh, aya dn a mala a sabap a kiaadna rkitano o Allāh , so
manosiya ago Jinn na so kabaloy tano a barasimba sii rkaniyan, sabap sa giankanan a
simba a pnggalbkn o oripn na ron madadalm so kamapiaan iyan sankai a doniya na
sampay sa akhirah. Na sabap ko limo o Allāh  a mala ko oripn iyan na piatorayan
iyan sa kapakasimba niyan ka an iyan makowa so tarotop a dayaan sankai a kibabatog
iyan ago sii ko maori niyan. Pitharoo Allāh  makapantag roo a:

‫ َما ُأ ِري ُد ِم ْن ُه ْم ِم ْن ِر ْز ٍق َو َما ُأ ِري ُد َأ ْن يُط ِْع ُم ِـ‬, ‫ون‬

‫ون‬ ِ ‫ْج َّن واِإل نْس ِإالَّ لِي ْعب ُد‬
ُ َ َ َ ‫ت ال‬
ِ ُ ‫ وما َخلَ ْق‬,
ََ
)56 ‫ين (الذاريات‬ ِ ِ َّ ‫َّن اهللَ ُه َو‬‫ِإ‬
ُ ‫الرزَّا ُق ذُو الْ ُق َّوة ال َْمت‬
Go da ko adna so jinn ago so manosiya inonta a pantag sa an ako iran masimba , da
a pangindaw akn kiran a kabgi ran rakn sa rizki, go di ko kabaya o ba ako iran
pakakana mataan a so Allah na skaniyan so paririzki a khirk ko bagr, a so Allah na
matobay a di iprotos so bagr iyan (ad Dariyat 56)
Sii sankanan a ayah na miakarinayag so ongangn o Allāh  ago so antap iyan ko
kiaadna niyan ko manosiya ago so jinn a pantag sa kabaloy ran a barasimba ko All āh
. Sii sankanan na minipatoray a kasabotan phorong o antonaa i ptharoon a simba, sa
mibtad so katokawi ron ago so manga paratobowan iyan. Sii ko da tano san pn
katalasaya na alowin tano so sabaad a manga paraman a makatotoro ko kipapatoray o
simba. Pitharoo Allāh  a:

ِ َ ُ‫اجتَنِبوا الطَّاغ‬ ِ ٍ ِ
ُ‫ فَم ْن ُه ْم َم ْن َه َدى اهلل‬, ‫وت‬ ُ ْ ‫َولََق ْد َب َع ْثنَا في ُك ِّل َُّأمة َر ُسوالً َأن ا ْعبُ ُدوا اهللَ َو‬

149
 ْ ‫َوِم ْن ُه ْم َم ْن َح َّق‬
َّ ‫ت َعلَْي ِه‬
)36 ‫الضالَلَةُ (النَّحل‬
Sabnar a somiogo kami sa oman i pagtaw sa sogo (sa ptharoon iran sankoto a
pagtaw) a: Simbaa niyo so Allah ago pakawatani niyo so (kasimbaa ko) tagut
(langowan a sinimba a salakaw ko Allah). Na pd kiran so taw a tioro o Allah ago pd
kiran so taw a miapatot on so kadadag (an Nahl 36)

Gianan i miakanggonanao sa da dn a pagtaw a miapayag ko lopa oba inibagak o Allāh

 a da niyan sogoa ko kasimbaa on.

Manga Oripn o Allāh, so tokaw o simba a pmbthowan ko basa Arab sa (ibādah) na

aya mitotoro anan a maana na so kapangalimbabaan, gioto i sabap a igira so lalan na
pphantarn a giipakapag’ngn’ngnn sa maddmpas phiapiya a madaya a kapkhaokiti ron
na bithowan o basa Arab sa ta’bīdut tarīq, a so ta’bīd na phoon ko abada a
makapopoon ko ibādah. Samanan na so ibadah ko maana niyan ko basa na so tarotop
a kapangalimbabaan.
Sii pman ko maana niyan ko agama Islam, na so tarotop a kapangalimbabaan ago
kathapapay ko kabaya o Allāh , sa inggolalan so langowan a inisogo iyan ago
pananggilaan so langowan a inisapar iyan. Samanan manga oripn o Allāh , na so
simba na miarankom iyan so langowan a galbk ago katharo a ikhasoat o All āh  ago
ikhababaya iyan. Sa so sakro kabintng o manosiya ko kapag’naw niyan ago so
katotoroga on so kaggnk iyan ago so gii niyan kakhaokhaog na amay ka kapniniatan
iyan sa mapiya na palaya dn anan simba sii ko rantapan on o Islam.
Gianan i pagns a mapapadalm sankanan a ptharoon a simba a so kapakaphapantag o
manosiya ago so ginawa niyan, so khoyaptaan o barandiya ko lawas iyan ago so
katamapr a rahasiyan, so gii niyan kapamimikiran na palaya dn anan kasosoldan o
ptharoon a simba, so kiphapantagn iyan ko datar iyan a manosiya a madazg iyan antaa
ka mawatan on ago so kiphapantagn iyan ko manga salakaw a kaadn a baraniawa ago
so manga mangngtho antaa ka so dn so rinayagan o waraan (nature) na paliogat a
makaprarad san so simba o manosiya, ka gioto i kakhamataani sa so manosiya na
khalifah a pakandadatoon ko doniya a phakamo-ayann iyan on so ptharoon a simba ko
Allāh .

Manga Oripn o Allāh, giankanan a ptharoon a simba na kagdam a thatampat ko

ginawa o manosiya a so rarad iyan na ipkhoat o anggawta iyan sa pnggalbkn iyan, ago
phakigdam iyan ko langowan a makaliliot on a manga kaadn a salakaw. Misabap san
na so simba na paliogat a mabaloy skaniyan a skaniyan dn so ptharoon a parangay o
Islam, di khamataanan so simba o manosiya taman sa di mabaloy a parangay ago
goagoay ago dadabiatan a phkagdam ago pkhailay o salakaw di salakaw ago
khasawitan iran so gona niyan a phakapoon ko taw a gii ron nggalbk.
Manga Ortipn o Allāh, di khamataanan so simba amay ka isibay o khirk on sa isolk
iyan ko girb odi na liyang sa tawarangn iyan so kaphagingd, sa giankoto a simba
niyan na manga kaokhaog a daa niawa niyan sii sankoto a datar oto a btad, sa aya

150
kakhaniawai ko simba na milomamk o khirk on ko zaronsarongan o manga taw sa
mipagintaw niyan kiran ago katpngan iyan i taman a bagr ankoto a simba niyan ko gii
niyan khizolbiyaan sankoto a manga taw a makaliliot on, sa odi niyan kamataani so
rarad a mapiya ankoto a manga simba niyan na karina sa so parangay niyan na da
makamoayan, na so simba niyan na di oyagoyag ago di makaphrarad, sa aya khaonga
oto na khaola skaniyan ko kapmataani niyan ko ongangn o Allāh  ko kiaadna niyan
on a so kabaloy niyan a barasimba sii ko Allāh .

Manga Oripn o Allāh, madakl a Muslim a di ran anan kasasabotan, sa aya kaggdama
iran ko manga simba a gii ran nggolawlaan na asar ka miatonay ran so manga
kaokhaog a katindg karoko kasojud kaontod ko sambayang na miapasad so simba,
mataan a gianan na di khasanaan ka matag anan koat ko kapnggalbka on, ogaid na so
niawa niyan na maada on ago maatay oto a simba amay ka di maoyag sabap ko
kagdama ko rarad iyan sii ko manga salakaw.
Aya pariala o simba na so parangay a mapiya, odi na aya niawa ago aya niyan lawas.
Paliogat a kasabotan o Mu’min a so gii niyan kambarasimba ko Allāh , na masoat
iyan ago kabgan iyan sa gona so manga kaadn o Allāh  a salakaw ka so kaphiapiyai
niyan sankai a manga kaadn na tanda ago karina ko kapkhababayai niyan ko miadn on
a so Allāh , andai i kailay anka ko obarobar a malangas ago matanos so kataid ko
langowan a bontal iyan na tharo anka so Subhānallāh, miasotisoti so Allāh  a
miangadn a mimbaibait a migay ko katanos ago so kataid a ipkhalilini o kailay.
Manga Oripn o Allāh, so manga sahabah o Rasūlullāh , ago so manga ulama a
miangaoona (salaf) na inipagintaw iran so thitho a maana o simba sabap ko kadalm o
sabot iran on na miangondato kiran so doniya ko pat a pidoro niyan ko da mathay a
masa, kiararadan iran so pagtaw ago so ingd sabap ko kapiya o simba iran a gioto dn
so paparangayan o Islam, na minitadok kiran so manga poso ago so manga ginawa na
kiabolongan iran so gdamn ago so paniakit o pagtaw sa miatoro iran ko sindaw o
Islam, sabap ko kababaloy ran a barasimba, amay ka tanodan na so taw a barasimba
na siran i manga taw a manga mangompiya ko masa Muslihun - Reformers, a khagaga
iran a maalin iran so ithoga o rgs o manga masa, ago khasoratan o panamar iran so
pandangan o thotol sa kaat a kabolawanan a pkhabatiya ko kaphlagaday o pinggibo a
manga ragonan.
Ino so Musim imanto ko doniya ko kiathamantaman o kadakl iran, ino siabot iran so
maana ankanan a simba, ibt ko Allāh , ka opama o siabot iran na makowa iran so
doniya ago mangondato kiran sa datar o kiapangondato iyan ko manga Muslim a
miaonaan iran. Ogaid na sabap ko kalobay o sabot ko maana o simba na mapiya so
ginawa iran a manga Muslim na da iran pn mallb sa ba iran miamaradika, na aya pn so
salakaw kiran!.
Manga Oripn o Allāh, giankaya a simba a gii tano pamagosayin na adn a manga
olowan iyan, a skaniyan dn so miathay a kiapamagosaya tano ron a so nm rokon a
Iman ago so lima rokon a gama Islam, na sii ko pithamanan a mababa on a simba na
so kattrn sa di phkasn so dila amay ka di niyan khabals so podipodi ko All āh , ka so

151
kaggnk sa pantag sa kalk ko kapakatharo sa marata na simba nan a iphakarani ko
sorga, gianan i karina sa so kasorgaan na malbod ago marani a di so kanarakaan, a aya
kasasabota on o kadaklan a Muslim na malbod kon so kapnaraka a di so kazorga na
gianan na matatankd a ribat, ka so dosa na di khaadn odi ron maadn so koat a galbk,
na so kazorga na khaadn a pamikiran bo a daa ba on koat a galbk, a gioto so kaggnk
odi na kattrn amay ka kalk sa kapakanggolawla sa dosa a khisabap ko katharo.
Manga Oripn o Allāh, miaadn so manga sahabah o Rasūlullāh  a da dn a imbagak
iran a galbk a mapiya a khaparo a manggalbk iran inonta a inggolalan iran, sabap ko
sabot iran sa gioto na pd ko galbk a simba ko Allāh , aya waraan iran na gii siran
zasakoya ago gii siran magoradorad ko kapakanggalbk sa mapiya sii ko manga taw, so
Umar ibn al Khattab, na miatharo iyan a langowan a okit a mapnggolawla ko na
pnggolawlaan ko sa bantak akn so mapiya, ogaid na di ko dn khaonaan so Abu Bakr
ko gii niyan kanggolawla sa manga galbk a simba a ipzoat iyan ko Allāh .

Miakaisa a alongan a giindalakaw so Umar na miaoma niyan a loks a babay a di

phakanono a kadodoanan sii ko barombarong iyan, na gowani a maoma niyan na
pitharo iyan a hay oripn o Allāh , oman gawii na ikatan akn ska sa pagpr ka a pd sa
pangn’nkn, na pitharo ankoto a loks a babay, a di akn mapangingindaw so limo oka ka
adn a maampl rakn a salakaw rka, na pitharoo Umar a antaa skaniyan, na pitharo iyan
a di ko rka ptharoon so ngaran iyan, ka pitharo iyan rakn a da dn a ptharoan ko ron o
antaa skaniyan. Na gianatan akn a tig o Umar ankoto a loks na mithapok ako ko
marimng a darpa ko kagaan a kakhaoma o ikakan, ka an akn mailay o antaon on i
phagikat on, na daa tig iyan mathay na miailay akn so Khalīfatu Rasūlillāh , a so Abu
Bakr as Siddiq a miakaoma a maawid sa pangn’nkn na pianongit iyan ankoto a loks sa
taman sa miaosog na gianatan iyan. Na so loks na tomiapnay sa langit sa miotantang
ko Kadnan iyan sa pphagarapn iyan on a makalidas ko siksa so Abu Bakr as Siddiq.
Manga Oripn o Allāh, so Umar Ibn al Khattab na kagiya pmbaling na gii niyan
matharo a sayana dn so Abu Bakr a da dn a okit o ba akn kaombawi ko giikanggalbk
sa manga pipiya. So Abu Bakr na kawasa ago dato o manga Muslim, a madakl i
atastanggongan ko kasosodiota ko kamapiaan o ingd ago so Islam, ogaid na da dn a
imbagak iyan a masa inonta a gii ron nggalbk sa manga pipiya a simba ko Allāh , Ino
sa masa ini miakaina ari na miakaama so pagatw a Musim sabap ko kapiya o manga
dato iran ago so manga olowan iran? Ska dn pagari ko i smbag sa ginawa nka ka lbi
ka bo a malim ko smbag o pakaiza.
Manga Oripn o Allāh, aya waraan o taw a barasimba na gii niyan ipagorad so
kapzagad o manga kotika ko kadawndaw ago so kagagawii sa datar o ba da a
mapnggalbk iyan a mapiya ka di phakaato so oras a pagosarn iyan sa daa khatoon iyan
a masa a ba on phakadkha, so pman so taw a di niyan sasabotn so kanggalbka ko
manga simba na aya awid a akal iyan na mala kon so oras iyan na daa mapnggalbk
iyan a khatmbang on, Allāhu Akbar, da dn ko thito a Muslim o ba niyan matharo a
mala so oras iyan na daa galbk iyan, aya mataan na so Muslim a somasabot, na aya
awid a akal iyan na so di niyan kaphakatoon sa masa a phakaampl on ko gii niyan
kanggalbka ko manga simba niyan ko Allāh . Anda dn i kagdama o Muslim sa di

152
phakaato ago di phakaampl so oras iyan ko manga galbk iyan a simba na karina oto sa
mapiya so bobolos iyan ko manga amal iyan, sii ko Islam na aya pd sa marata na so
kasagad o masa ko taw a da a pnggalbkn iyan a galbk, sa ba dn oontod antaa ka miiga
sa apiya so dila iyan na di khakaog sa podipodi niyan ko Allāh .

Manga Oripn o Allāh, giankaya a simba a piamagosay tano a pagarapn ami a dn a

miasabot iyo ron a mabaloy a gonanao niyo, na so kapnggalbka on na magphoon sa
kazakataw a tinanggisa, ago mapnggalbk a diamong a pd iyan so manga Muslim, sa
datar o kapthonaya ko sambayang sa jama’ah ko masjid, na mapnggalbk pn ankaya a
simba a so dn so phagingd a Muslim, na aya pondiong iyan na mapnggalbk so simba
sa so dn so ummah Islamiyyah ko kadandan iyan, maana a maphakatindg so parinta a
barasimba sii ko Allāh . Aya sabap anan na kagiya so simba ko kiazosonan iyan sa
madakl na adn a manga onayan iyan a di mapnggalbk ago di maphakatindg inonta bo
ko oriyan o kapakatindg o Parinta a Islam, sabap san na so simba na di khatarotop o
Muslim, amay ka di niyan mapakamoayan so parinta niyan a gioto so kaphagingd a
Islam a tarotop a makambibisa a maradika ko langowan taman a katampar iyan sa aya
bo a pzimbaan iyan na so Allāh  a Rabbul Alamin.

Amay ka so Muslim na kklimn iyan a barasimba, na da niyan manggalbk so

kapakatindga niyan ko parinta a Islam a gioto i kakhatarotop o pithamanan a maporo
ko manga simba niyan, na so klim iyan ago so tontot iyan na di bnar, sa paliogat a
makala so sabot iyan ko Islam ka an iyan katokawi i makokorang ko gii niyan
kambarasimba. Anda dn i kapakabagr o simba o manosiya sa masabot iyan phorong
na aya dn a khaonga niyan na so kakhaadn o panagontaman iyan ago so panamar iyan
sa mipagintaw niyan so agama niyan sa tarotop sa nggolalan sa kapakatindg o parinta
niyan, mapiya pn antonaa i okit na pagokitan iyan sa kisampay niyan sankanan a apta
a babantakn iyan, sa gianan i kakhaadn o ptharoon a Da’wah a panolon ko
kapakasimba o manga taw sii ko Allāh , na amay ka adn a magrn sankanan a panolon
iyan na khabindas so pdang o Islam a zagisikn iyan a langowan a sorok ago balamban
a pagalangan iyan ankanan a panolon ko kisampay niyan ko apta iyan, sa phakatindg
so Jihād sa pantag sa kaoginasi ko lalan sa mamaradika so manga taw ko kapzimbaa
iran ko Allāh  ago lomankap so kipphananawagn ko Allāhu Akbar.

Manga Oripn o Allāh, pitharoo Allāh a:

ِ ‫الز َكاةَ وَأمروا بِالْمعر‬ ِ ُ ‫الَّ ِذين ِإ ْن م َكن‬

‫وف َو َن َه ْوا َع ِن ال ُْم ْن َك ِر‬ ُْ َ ُ َ َ َّ ‫الصالَةَ َوآَت ُوا‬ ِ ‫اَألر‬
َّ ‫ض َأقَ ُاموا‬ ْ ‫َّاه ْم في‬ َ َ
ِ ِ ِ
ُ ُ‫َوللَّه َعاقبَة‬
)41 ‫اُألمو ِر (الحج‬
Siran oto so amay ka pakandatoon ami siran ko lopa na pakatindgn iran so
sambayang ago ibgay ran so zakat, ago isogo iran so mapiya ago isapar iran so
marata, go rk o Allah so khabolosan o manga btad (al Hajj 41)
Manga Oripn o Allāh, gianan i onayan a galbk o parinta Islamiyyah amay ka
masamporna a makambalingan ko lopa sa makatindg pharoman sa panagontaman o
manga Muslim a pphagintaw sankai a masa sa makowa iran so tabang o Allāh  ko gii

153
ran kapromasay sa kikokomn iran ko agama iran sa makamoayan so Parinta a Islam
ko manga ingd iran.
Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh  a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَتغْ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل ذَن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَتغْف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.


Al Khutbah 21
So Bandingan ko Kaphiapiyai ko Mbala a Loks
Ki;
Alim, Jamaloddin Abdurraheem
Inampda ko al Insan Islamic Assembly

‫ـد ِه‬
ِ ‫ات َأ ْعمالِنَـا من ي ْه‬ ِ ‫اهلل ِمن ُشـرو ِر َأْن ُف ِسـنَا و سـيَِّئ‬ ِ ِ‫ِإ َّن الْح ـم َد لِلَّ ِه نَ ْح ـم ُدهُ ونَسـتَ ِعينُهُ و نَسـَت ْغ ِفرهُـ و َنعـوذُ ب‬
َ َْ َ َ َ ُ ْ ُ َ ُ ْ َ ْ َ َ َْ
َّ ‫يك لَـهُ َو َأ ْشـ َه ُد‬
‫َأن‬ َ ‫ َو َأ ْشـ َه ُد َأ ْن الَ ِإلَـهَ ِإالَّ اهللُ َو ْـح َدهُ الَ َشـ ِر‬, ُ‫ي لَـه‬ ِ ِ ْ ‫ض َّل لَه و من ي‬ ِ ‫اهلل فَالَ م‬
َ ‫ضل ْل فَالَ َهـاد‬ ُ َْ َُ ُ ُ
ِ ِ ِّ ِ ‫ِإ‬ ِ ِ ِ َّ
..‫يما َكث ًيرا‬ً ‫صلى اهللُ َعلَْيه َو َعلَى آله لَى َي ْوم الدِّي ِن َو َسل ْم تَ ْسل‬ َ ُ‫َر ُسولَنَا ُم َح َّم ًدا َع ْب ُدهُ َو َر ُسولُه‬
:‫ََّأما َب ْع ُد‬

154
 ‫ول َر ُّبنَا ُس ْب َحانَهُ َوَت َعالَى فِي ُم ْح َك ِم َت ْن ِزيلِ ِه‬
ُ ‫ َفَي ُق‬:
)23 ‫الوالِ َديْ ِن ِإ ْح َسانًا (اإلسراء‬ِ
َ ‫ك َأالَّ َت ْعبُ ُدوا ِإالَّ ِإيَّاهُ َوب‬َ ُّ‫ضى َرب‬َ َ‫َوق‬
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa
na’ūdubillāhi min shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu
falā mudhillalahu, wa may yudhlil falā hādiya lahu, wa ash’hadu allā ilāha
illallāhu wahdahu lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa
rasūluh, Sallallāhu alayhi wa alā ālihi ilā yawmidd dīn wasallim taslīman
kathīrā, ammā ba’du:

Fayaqūlu Rabbunā Subhānahu wa taālā fi muhkami tanzīlihi:

Wa qadhā Rabbuka allā ta’budū illā iyyāhu wa bilwālidayni ihsānā
(al Isra’ 23)
Manga oripn Allāh! Sabnar a so langowan a podi na rko Allāh , pphodin
tano ago pphangnian tano sa tabang ago pphangnian tano sa rila. Ago
lomindong tano ko Allāh  phoon ko karataan o manga ginawa tano ago so
manga rarata ko manga galbk tano. Sa dn sa taw a toroon o Allāh  na daa
ikhadhadhag iyan, na sa pman sa taw a tharidadag na daa phakatoro on. Ago
pzaksian ko a mataan a da a Tohan a patot a pzoasoatn inonta bo so Allāh  a
Isaisa skanian a daa sakotowa Iyan. Ago pzaksian ko a mataan a so
Muhammad  a siogo rkitano na oripn Iyan ago siogo Iyan. Sialawatan ko
skaniyan ago so manga tonganay niyan sa taman dn sii ko gawii a bankit ago
inipangni akn skaniyan sa kalilintad a samporna a daa pithatamanan iyan. Aya
oriyan iyan:
Manga oripn Allāh! Ipagosiat akn rkano ago giya ginawa ko a daan so
kikalkn ko Allāh  sa thito a kalk sabap ko kinisogoon Iyan on rkitano ko kitab
Iyan a Maporo; pitharo o Allāh  a:

)102 ‫ين َء َامنُوا َّات ُقوا اهللَ َح َّق ُت َقاتِِه َو الَ تَ ُموتُ َّن ِإالَّ َوَأْنتُ ْم ُم ْسلِ ُمو َن (البقرة‬ ِ َّ ُّ ‫ي‬
َ ‫اَأي َهاالذ‬َ
(Pd sa maana niyan a):

“Hay skano a miamaratiaya! Kalkn iyo so Allah sa titho a kalk

ago oba kano mapantag a kapatay inonta bo o skano na manga
Muslim” [2:102].

Ago pitharo o Allāh  a:

155
 ‫صلِ ْح لَ ُك ْم َأ ْع َمالَ ُك ْم َو َيغْ ِف ْر لَ ُك ْم‬
ْ ُ‫ ي‬،‫ين َء َامنُوا َّت ُقوا اهللَ َوقُولُوا َق ْوالً َس ِدي ًدا‬ ِ َّ ُّ ‫ي‬
َ ‫اَأي َهاالذ‬َ
‫يما‬ ِ ِ
ً ‫ذُنُوبَ ُك ْم َو َم ْن يُط ِع اهللَ َو َر ُسولَهُ َف َق ْد فَ َاز َف ْو ًزا َعظ‬
Pd sa maana niyan a:
“Hay skano a miamaratiaya! Na kalkn iyo so Allah ago tharo
kano sa katharo a mathitho, ka pakathagompiaan Iyan para
rkano so manga amal iyo ago irila iyan rkano so manga dosa
niyo ago sadn sa taw a onotan iyan so Allah ago so Sogo Iyan na
sabnar a a miakadaag sa kapakadaag a mala”. [70-71].
Manga oripn o Allāh! Mataan a pd ko manga toroan o agama tano a Islam
ago so manga sogoan o Shariah Islamiyah a matitho so kabalasi nka sa lagid
iyan a mapiya ko mapiya ago so kapirmiyo inka ko minggalbk rka sa mapiya
ka panalamat ko kapiya niyan ago kompabli ko pinggalbk iyan a mapiya.
Pitharo o Rasūlullāh  a:

ُ‫َم تَ ِج ُدوا َما تُ َكافُِئونَهُ فَا ْدعُوا لَه‬ ِ

ْ ‫ فَِإ ْن ل‬، ُ‫صنَ َع ِإل َْي ُك ْم َم ْع ُروفًاـ فَ َكافُئوه‬
َ ‫َم ْن‬
ُ‫َحتَّى َت َر ْوا َأنَّ ُك ْم قَ ْد َكافَْأتُ ُموه‬
Pd sa maana niyan a:
“Sa taw a nggolawla ankano niyan sa mapiya na pirmiyowi niyo,
na amay ka ba daa a khatoon iyo a nganin a khipirmiyo niyo ron
na pangnin iyo skaniyan (ko Allah sa mapiya) sa taman sa mailay
niyo a mataan a skano na sabnar a kiapirmiyowan iyo skaniyan”.
[Abu Dawud, at Thirmidi a phoon a thothol ko Umar a aya sanday
niyan (sanad iyan) na mapiya (Sahih)].
Na aya mataan na amay ka ba masorang so asala btad ka aya ibalas ko mapiya
na so marata na go aya itmo ko taw a mikhapiaan na so di mapiya na mataan
dn a gioto na kaonkira ko mapiya ago kapakaliyo ko manga ndaowan a initolad
o agama tano a Islam san ko manga taw a phagonot on.
Sabap roo na amay ka taksn so kalangowan o pinggolawla a mapiya ago so
manga tatanos a galbk a giipanagontamanan o manosiya para ko lagid iyan sa
giankai a kibabatog sa doniya na go miabay ko mapiya a pinggolawla ago so
matanos a galbk o mbala a loks para ko wata iran na sabnar a mala ago
marayag a tanto a mbidaan iyan. Ka mataan dn a so pinggolawla iran ago so
pinggalbk iran a mapiya para ko wata iran na tanto dn a mala a di
miphangabayabay, bolabaw ron so ina ka kagiya a gii ron thagorar so karasay
o karimbit ago so kasakit o kambawata ago so kargn o karitan. Gii niyan
katodayan so manga kagagawii na da pman a dkha ko kadawndaw. Ipkhawan
iyan so wata iyan ko tnggaw odi na so mayaw odi na so paniakit. Pkhalmkan

156
so ina igira a pkhailay niyan a kallmkan so wata iyan ago pkhada so kalangas o
paras iyan amay ka so wata iyan na maada so kapakalalangas iyan ago
pphakasgad igira a miailay niyan so sakit a thatagorar ko lawas o wata iyan.
Gianan dn i maproromba o ina a pphagintaw para ko wata iyan ago para sa
katatap o wata iyan ko doniya. Orian iyan na pphnayawn iyan so gawii a mala
a pakatalingoma amay ko makowa a mapiya so wata iyan ka makapasad a
makowa niyan so diploma niyan na taros a makanggalbk oriyan iyan na
makabangon sa walay a makaphamiliya, a da dn a matao ron o antonaa
mangaday khabaloy a bagian on o ina ko oriyan o kiarasay niyan, so okoran a
mapiya ka ppharangayan i wata iyan sa mapiya ago mbalasan iyan sa mapiya
ago ikhapdi iyan, antawaa ka aya imbalas iyan on na so karatai kaplokloks ago
so awid a akal???
Gianan i btad o ina, giotowi kiabaloya o Allāh  ko kasorgaan a siiko palo
niyan ago bialoy o Allāh  so kabnar iyan (ko wata iyan) a tlo takp ko kabnar o
ama. Aya masakit on sa ginawa na ndadakl rkitano a amay ka miakowa a
mapiya na bialoy niyan si ina iyan a panininda iran ago pariritan iran sa wata
ago pamimipi iran sa nditarn ago palilimpiyo iran sa walay na aya pn a
ipmbgay ron a nditarn iyan na so pkharonot iran ka kagiya pkhaloks bo.
So pman so ama na mala mambo a kabnar iyan ko manga wata iyan ka
inipanagontaman iyan kiran so ginawa niyan ago so oras iyan para ko kapipiya
ginawa iran ago so kapakadaya iran. Piakasmbor iyan so singayo iyan ago so
singayo o manga wata iyan, tinimbl iyan sa satiman a antap ka an isaisa a
kipsorongn iyan on. Ka ayaman a pinakamala a antap o ama na so kathagodaya
o manga wata iyan ago so kaparoliya iran ko kapipiya ginawa iran sa palaya
siran dn makaslang sa maliwanag na taros a manga kokowa siran a mapiya ago
palaya siran dn mibilang ko gii zasakoyaan a kasibisibiyan a manga kalbihan
ago manga kamapiaan.
Hay Miamaratiaya!

Na sabnar a sa dn sa taw a masoat rkaniyan so mbalaa loks iyan na sabnar a

miasoat rkaniyan so Allāh  na sa dn sa taw a kararangitan iran na sabnar a
khararangitan o Allāh . Sa dn sa taw a phiapiaan iyan so mbalaa loks iyan na
sabnar a kiapanalamatan iyan so Allāh  na go sa dn sa taw a maratai
kaplokloks na sabnar a miaonkir iyan so limo on o Kadnan iyan.
Sabnar a so Allāh  na inisagit iyan so kapaparatiayaan sa mbalaa loks ago so
kaphiapiyai kiran sii ko simba ko Allāh  ago so kapakaisaisaa on. Pitharo o
Allāh  siiko Kitab Iyan a Maporo:

157
 )23 ‫الوالِ َديْ ِن ِإ ْح َسانًا (اإلسراء‬ِ
َ ‫ك َأالَّ َت ْعبُ ُدوا ِإالَّ ِإيَّاهُ َوب‬
َ ُّ‫ضى َرب‬
َ َ‫َوق‬
Pd sa maana niyan:
"Ago inisogo o Kadnan ka a da dn a pzoasoatn iyo (a Tohan)
inonta skaniyan bo ago so mbalaa loks na pphiapiaan." [Al-Isra
17:23].
Pitharo pn o Allāh  a:

‫قُ ْل َت َعال َْوا ُأتْ ُل َما َح َّر َم َربُّ ُك ْم َعلَْي ُك ْم َأالَّ تُ ْش ِر ُكوا بِ ِه َشيًْئا َوبِال َْوالِ َديْ ِن ِإ ْح َسانًا‬
Pd sa maana niyan:
"Tharo anka (Muhammad), song kano sii ka tontoln ko so nganin a
hiaram o Kadnan iyo sii rkano a so di niyo rkaniyan kiphanakoton
sa nganin san ago so mbalaa loks na pphiapiaan" [al-An'am
6:151].

Aya pakamomoradan (sankai a katharo o Allāh  a kapphiapiai ko mbala a loks

na so kipamayandgn ko kabnar iran ago so kathatantowi ko kapaparatiayaa
kiran ago so kaphagadati ko manga ginawa iran.

So Allāh  na biantog Iyan so sabaad ko manga Rasūl sa kiaaloya niyan ko

sabaad ko manga sipat iran a manga pipiya, pitharo Iyan pantag ko Yahya
[Alaihis Salam]:
ِ ‫وب ًّرا بِوالِ َديْ ِه ولَم ي ُكن جبَّارا َع‬
‫صيًّا‬ ً َ ْ َْ َ َ ََ
Pd sa maana niyan:
"Go mapiya / makapdiin ko mbalaa loks iyan, go da mabaloy a
mammndg a darowaka" [19:14].
Pitharo pn o Allāh  ko Qur'an a pitharo o Ismael ko ama iyan a Ibrahim
[Alaihimas Salam] gowani a isogo on a kasombalia niyan on:
ِ َّ ‫ت ا ْف َعل َما تُْؤ َمر َستَ ِج ُدنِي ِإ ْن َشاء اهللُ ِمن‬
ِ ‫ياَأب‬
َ ‫الصاب ِر‬
‫ين‬ َ َ ُ ْ ََ
Pd sa maana niyan:
"Hay ama na nggolalann ka dn so nganin a isosogo rka ka
khatoon ako nka a pd ko manga sasabar". [37:102].
Ago sabnar a pitharo o mama siiko Nabi tano a Muhammad a:

158
 ‫ال‬ ِ ‫ول‬
َ َ‫ ق‬, ‫اهلل‬ َ ‫ ِز ْدنِي يَا َر ُس‬:‫ال‬ ِ ِ‫ الَ تُ ْش ِر ْك ب‬:‫ال‬
َ ‫اهلل َشيًْئا َو ِإ ْن ُح ِّرق‬
َ َ‫ ق‬.‫ْت‬ ِ ‫ول‬
َ ‫اهلل َف َق‬ َ ‫صنِي يَا َر ُس‬ ِ ‫َأو‬:
ْ
‫ أخرجه ابن ماجة‬.‫اك فَا ْخ ُر ْج ل َُه َما‬ ِ َ ‫ك َوِإ ْن ََأم َر‬
َ َ‫اك َأ ْن تَ ْخ ُر َج م ْن ُد ْني‬ َ َ‫ص ْوت‬ ِ
َ ْ‫بَِّر َوال َدي‬
َ ‫ك َوالَ َت ْرفَ ْع‬
"Wasiyati ako nka hay Rasulallah, pitharo iyan: Di nka
phanakoton so Allah sa nganin san apiya pn tiyotong ka. Pitharo o
mama: Pagomani ako nka pn hay Rasulallah, pitharo iyan:
Phiapiya inka so mbalaa loks ka ago di nka (kiran) pphoroon so
sowara nka, ago o sogoon iran rka a kalio nka phoon ko donya aka
na lioka para kiran". [Ibn Majah].
Ago miaaloy sa Hadith a kiaopakatan a phoon a thothol ko Abdullah ibn
Mas’ud  a pitharo iyan a, iniiza akn ko Rasūlullāh  o antonaai amal a
pinakapkhabhabayaan o Allāh  na pitharo iyan:
ِ ‫يل‬
‫اهلل‬ ِ ِ‫اد فِي َسب‬ ِ ‫ ال‬:‫ال‬
ُ ‫ْج َه‬ َ َ‫َأي؟ ق‬ ُ ‫ ُقل‬.‫ بُِّر ال َْوالِ َديْ ِن‬:‫ال‬
ٌّ ‫ ثُ َّم‬:‫ْت‬ َ َ‫َأي؟ ق‬ ُ ‫الصالَةُ َعلَى َوقْتِ َها ُقل‬
ٌّ ‫ ثُ َّم‬:‫ْت‬ َّ : ‫ال‬
َ َ‫ق‬.

Pd sa maana niyan:
"So sambayang siiko wakto niyan, pitharo akn, oriyan oto na
antonaa pman? pitharo iyan: So kapiapiyai ko mbalaa loks, pitharo
akn, oriyan iyan na antonaa pman? pitharo iyan: So kanjihad sa
lalan ko Allah."
Manga Muslim, sabotn tano a mataan a so kaphiapiyai ko mbalaa loks na adn
a manga kalbihan iyan a madakl, katii so sabaad on:
1. Sabnar a so mapiyai kaplokloks na adn a pangni niyan a tatarimaan.
Miapanothol o Muslim a phoon ko Umar ibn al Khattab  a pitharo
iyan: Mian’g akn so Rasūlullāh  a gii niyan tharoon (pd sa maana
niyan): "Phakatalingoma rkano so Owayis Ibn Amir a pd ko manga
sagorompong a manga taga Yaman a aya asal iyan na and a bogis
iyan na miapiya inonta bo so lagid o Dirham na adn a ina iyan a
piphiapiaan iyan a o pangniya niyan ko Allah a mapiya (so da on
mapiya) na khapiya pn na o khagaga nka a ipangni ka niyan ko Allah
sa kadaan ka sa dosa na nggolawla anka".
2. So kaphiapiyai ko mbalaa loks na ipkhada o manga dosa ka sii ko
hadith a Sahih a pianotol i at Tirmidi a phoon a thothol ko Ibn Omar
[Radhi Allaho Anhoma] a pitharo iyan: Miakatalingoma ko Nabi so
mama na pitharo iyan (pd sa maana niyan): Mataan a sakn na
miakandosa ko sa mala a tanto a dosa, ino adn a kakhatawbata on?
Pitharo iyan on: Ino adn a ina aka? Sii ko isa a kiaaloya on "Ino adn a
mbala a loks ka?" pitharo iyan a, da. Pitharo iyan on: Ino adn a babo

159
 oka (ki ina aka)? Pitharo iyan, adn. Pitharo iyan on: Phiapia inka
skaniyan."
3. So kaphiapiai ko mbala a loks na pkhasabapan sa ipphakalndo o omor.
Miapanotol o Imam Ahmad a phoon ko Anas bin Malik [RadhiAllaho
Anhoma] a mataana so Rasūlullāh  na pitharo iyan:
ِ ِ ‫اد فِي ِر ْزقِ ِه َفلْيب َّر والِ َدي ِه ولْي‬
ُ‫ص ْل َرح َمه‬َ َ ْ َ ََ َ ‫َم ْن َس َّرهُ َأ ْن يُ َم َّد لَهُ فِي عُ ْم ِر ِه َو ُي َز‬
Pd sa maana niyan: "Sa taw a khabayaan iyan a makalndo so omor iyan
ago pphagoman so rizqi niyan na phiapiyai niyan so mbala a loks iyan".
Ago phoon a thothol ko Salman  a pitharo iyan, pitharo o Rasūlullāh
 : ‫ُّعاءُ َوالَ يَ ِزي ـ ُد فِي الْعُ ْمـ ِر ِإالَّ الْبِـ ُّـر‬
َ ‫ الَ َيـ ُـر ُّد الْ َقـ َد َر ِإالَّ الــد‬pd sa maana niyan: "Daa
pakarnding ko Qadar inonta bo so duaa ago daa pakaoman ko omor
inontabo so kaphiapiyai ko mbala a loks". [Hadith hasan a pianotolo at
Tirmidi].
4. Ago sa dn sa taw a phiapiyaan iyan so mbala a loks iyan na
pphiapiyaan mambo o manga moriataw niyan. Miapanotol o at
Tabarani a phoon ko Abi Hurayrah  a mataan a so Nabi  na pitharo
iyan: ‫ـاء ُك ْم َتَبـ َّـر ُك ْم َْأبنَ ــاُؤ ُك ْم‬ ِ ِ َّ ‫ ِع ُّفوا َع ِن النِّسـ ـ ِاء تَ ِع ـ‬pd sa maana
َ ‫ـف ن َسـ ـاُؤ ُك ْم َو ب ـ ُّـروا آبَ ـ‬ َ
niyan: "Paghadati niyo so manga bai ka kiapaghadatan so manga
babay rkano, (phindiara kano ko manga babay ka phindiara so manga
karoma niyo) phiapiai niyo so manga loks iyo ka pphiapiyaan kano o
manga wata iyo".
5. So kaphiapiyai ko mbala a loks na pkhasabapan sa kizold ko sorga.
Phoon a thothol ko Aishah [Radhi Allaho Anha] a pitharo iyan, pitharo
o Rasūlullāh :

‫صلَّى اهللُ َعلَْي ِه‬

َ ‫ال‬
ِ ‫ُّعم‬
َ ‫ َف َق‬.‫ان‬ َ ْ ‫ َحا ِرثَةُ بْ ُن الن‬:‫يل‬
ِ
َ ‫ َم ْن َه َذا فَق‬:‫ْت‬ ُ ‫اءةً َف ُقل‬ ِ ُ ‫ْت الْجنَّةَ فَس ِم ْع‬
َ ‫ت ق َر‬ َ َ ُ ‫َد َخل‬
‫و َسلَّ َم َك َذلِ ُك ُم الْبِ ُّر َو َكا َن َحا ِرثَةُ َب ًّرا بِ ُِّأم ِه‬.
َ
Pd sa maana niyan: "Miakasold ako sa sorga na miakan’g ako sa
batiya na pitharo akn a antaa nan na miatharo rakn a so Haritha
bin An Nu'man. Na pitharo o Rasūlullāh  a gianan so kaphiapiai ko
mbalaa loks". Sokon so Haritha na piphiapiaan iyan si ina iyan.
[Imam Ahmad, sanad sahih].
Manga oripn o Allāh !

Sabotn tano a so kaphiapiyai ko mbala a loks na di khathphd ko oriyan o

kawapat iran ka miakapoon a thothol ko Osayd Bin Malik  a pitharo iyan: "Sii

160
ko kapapantagan a skami na moontod kami san ko Rasūlullāh  na
miakatalingoma a mama a pd ko mbawataan o Salamah na pitharo iyan a, hay
Rasūlullāh  ino ba adn pn a lamba a shayi ko kapphiapiai ko mbala a loks a
ipphiapia kiran siiko orian o kiawafat iran? Pitharo iyan a:

‫الر ِح ِم‬ ِ ‫اال ْستِغْ َفار ل َُهما و ِإ ْن َفاذُ َع ْه ِد ِهما ِمن ب ْع ِد ِهما و‬
َّ ُ‫صلَة‬ َ َ َْ َ َ َ ُ
ِ ‫الصالَةُ َعلَْي ِهما و‬
َ َ َّ ‫َن َع ْم‬
‫ص ِد ِيق ِه َما‬
َ ‫وص ُل ِإالَّ بِ ِه َما َوِإ ْك َر ُام‬
ِ
َ ُ‫الَّتي الَ ت‬
Pd sa maana niyan:

Oway, so kasalawati kiran (maana so kipangnin kiran sa limo ko

Allah) ago so kipangnin kiran sa kadaan siran sa dosa ago so
kitomann ko inibgay ran a kapasadan a kiaganatan iran ago so
kingginawain ko lolot a da koyamptaan iyan inonta bo siran ago so
kazakasakawa ko ginawai ran". [Abu Dawud ago Ibn Majah a aya
sanad iyan na malobay].
Manga oripn o Allāh !

Amay ka kabaya iyo a kiporo o pankatan o manga loks iyo sa sorga na

pphangnin niyo siran sa kadaan siran sa dosa. Phoon a thothol ko Abi
Hurayrah  a pitharo iyan a, pitharo o Rasūlullāh  a:
ِ ‫ بِاستِ ْغ َفا ِر ول‬:‫ال‬ ِ ِّ ‫ يا ر‬: ‫ول‬ ِ ‫الرجل ل َُترفَع َدرجتُهُ فِي ال‬
‫َك‬
َ ‫َد َك ل‬ َ ْ ُ ‫ب َأنَى لي َه َذا؟ َف ُي َق‬ َ َ ُ ‫ْجنَّة َفَي ُق‬
َ َ َ ُ ْ َ ُ َّ ‫ِإ َّن‬.
Pd sa maana niyan:
"Mataan a so mama na sabnar a iphoroon o Allah so pankatan
iyan sa sorga na matharo iyan, Hay Kadnan ko na ino, manga
rkakn dnai? (maana anda dnai miakapoon a mataan a da kn dnai
mapamagamal ko kaszisii akn sa donya), na tharoon on a sabap ko
kipphagistigfarn rka [kipphangnin rka sa kadaan ka sa dosa] o
wata aka a para rka." [Ibn Majah a sanad iyan na Sahih].

Ago sii ko Hadith a kiaopakatan na mataan a so Rasūlullāh  na pitharo iyan:

‫ص َدقَ ٍة َجا ِريٍَة َْأو ِعل ٍْم ُي ْنَت َف ُع بِ ِه‬ ٍ ِ

َ : ‫آد َم ا ْن َقطَ َع َع َملُهُ ِإالَّ م ْن ثَالَث‬ َ ‫ِإذَا َم‬
َ ‫ات ابْ ُن‬
ِ ‫َد‬ ٍ
ُ‫صال ٍح يَ ْدعُو لَه‬
َ ‫َأو َول‬.
ْ
Pd sa maana niyan:
"Igira a miatay so mbawataan o Adam (manosiya) na matphd so
amal iyan inonta bo sa tlo: Sadaka Jariyah (maana sadka a tatap
so gii ron kanggonai ibarato masgit), odi na ilmo a gii niyan

161
 kanggonaan, odi na wata a salih a gii makapangni ko Allah para
rkaniyan."
Sabap roo na oba niyo di phiapiyai so mbalaa loks iyo amay ka siran na
oyagoyag siran odi na pmbntln iyo so manga koba iran ago pphangni niyo
siran ko Allāh  sa para kiran amay ka ba siran miangawawafat.

Manga oripn o Allāh, sabotn tano a mataan a pd ko kaphiapiyai ko mbalaa

loks so kingginawain ko manga ginawai o mbala a loks. Phoon a thothol ko
Abdullah Bin Dinar a phoon ko Ibn Omar [RadhiAllaho Anhoma] a mataan a
so mama a pd ko manga A'rabi (Arab sa lomang) na minithoona iyan sii ko
lalan sa Makkah na sialam skaniyan o Abdullah bin Omar ago piakakhoda iyan
ko himar iyan a khokodaan iyan ago inibgay niyan on so tobaw niyan a zisii sa
olo niyan na pitharo o Ibn Dinar a pitharo ami ron (sii ko Ibn Omar),
"Pakathagompiyaan ka o Allāh , mataan a siran na manga A'rabi siran na
ipkhasoat iran dn so mayto (a ipmbgay kiran). Pitharo o Abdullah Bbin Omar:
Mataan a so ama anan na ginaginawai o Omar Bin al Khattab (a ama akn) na
mataan a sakn na mian’g akn ko Rasūlullāh  a gii niyan tharoon:

‫الر ُج ِل َْأه َل ُو ِّد َأبِ ِيه‬ ِ ‫ِإ َّن َأب َّر الْبِ ِّر‬
َّ ُ‫صلَة‬ َ
Pd sa maana niyan:
"Mataan aya mapiya ko kaphiapiai ko mbalaa loks na so
kingginawain o taw ko manga ginaginawai i ama iyan". [Muslim].

‫ب ْار َح ْم ُه َما‬ َّ ‫الذ ِّل ِم َن‬

ِّ ‫الر ْح َم ِـة َو قُ ْل َر‬ ُّ ‫اح‬ ْ ‫(وا ْخ ِف‬
َ َ‫ض ل َُه َما َجن‬
ِ َّ ‫ان‬
َ ‫الرج ِيم‬ َّ ‫اهلل ِم َن‬
ِ َ‫الش ْيط‬ ِ ِ‫َأعُوذُ ب‬
)‫ص ِغ ًيرا‬ ِ
َ ‫َك َما َر َّبيَاني‬
Mlindong ako ko Allāh  phoon ko Shaytan a riadiam, (pitharo o Allāh  a pd
sa maana niyan): "Ago pakainay anka kiran so goagoay ko kapangalimbabaan
phoon ko kalimo ago tharo anka a: Kadnan ko kalimoon ka siran sa lagid o
kiapagoyagoyaga iran rakn ko kaito akn". [17:24].
ِ َّ ‫ول َقولِي ه َذا و َأست ْغ ِف ـر اهلل لِي و لَ ُكم فَاست ْغ ِفروه ِإنَّه هو الْغَ ُفور‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َ ُ ُ ُ ُ َ ْ ْ َ َ ُ َ ْ َ َ ْ ُ ُ‫َأق‬
Ptharoon ko a katharo akn ai ago phamangni ako sa rila ko Allāh  para rakn
ago skano na pangni kano ron sa rila ka mataan a skaniyan so Makaririlai a
Makalimoon.

162
 
Al Khutbah 22
So Bandingan ko Kabnar o Manga Wata sii ko Islam
Ki: Alim, Hassanor Bin Maka Alapa

163
 Al Murshid Al Am
Al Insan Islamic Assembly of the Philippines

ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِِ
ُ‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َمـ ُدهُ َونَ ْسـتَعينُهُ َونَ ْسـَتغْف ُرهُ َو َنعُــوذُ بِاهلل م ْن ُشـ ُرو ِر َأْن ُفسـنَا َو َسـيَِّئات َأ ْع َمالنَــا َم ْن َي ْهـد اهلل‬َ ‫ِإ َّن ال‬
‫َأن‬ َ ‫ َوَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر‬,‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‬
َّ ‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد‬ ِ ‫فَالَ م‬
ْ ُ‫ض َّل لَهُ َو َم ْن ي‬ ُ
ِ‫ اللَّه َّم صـ ِّل وسـلِّم وب ـا ِر ْك َعلَى مح َّم ٍد صـلَّى اهلل َعلَي ِـه وسـلَّم و َعلَى آلِ ِـه وصـحبِه‬, ُ‫مح َّم ًدا َعب ُدهُ ورسـولُه‬
َْ َ ََ ََ ْ ُ َ َُ ََ ْ َ َ َ ُ ُ ََ ْ َُ
:‫َو َب ْع ُد‬ ِ
‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِ ِه ِإلَى َي ْوم الدِّي ِن‬
ِ ‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر‬
:‫آن الْ َك ِر ِيم‬ ِ
ِ َ ‫اعب‬
ْ َ َ َ َ َ ُ ‫اد اهلل َي ُق‬ َ َ‫َفي‬
)28 ‫يم (األنفال‬ ِ ِ َّ ‫وا ْعلَموا َأنَّما َأموالُ ُكم و َأوالَ ُد ُكم فِ ْنتةٌ و‬
ٌ ‫َأج ٌر َعظ‬
ْ ُ‫َأن اهللَ ع ْن َده‬ َ َ ْ ْ َ ْ َْ َ ُ َ
:‫ضا‬
ً ْ‫ال َأي‬
َ َ‫َوق‬
َ ‫صالِ ًحا فَُأولَِئ‬ ِ ِ
‫ك ل َُه ْم‬ َ ‫َو َما َْأم َوالُ ُك ْم َوالَ َْأوالَ ُد ُك ْم بِالَّتي ُت َق ِّربُ ُك ْم ع ْن َدنَا ُزلْ َفى ِإالَّ َم ْن َء َام َن َو َع ِم َل‬
)37 ‫ات َء ِامنُو َن (سبأ‬ ِ َ‫ف بِما َع ِملُوا و ُهم فِي الْغُرف‬
ُ ْ َ
ِ
َ ‫َج َزاءُ الض ِّْع‬
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:

Fayā ibādallāhi, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:

Wa’lamū annamā amwālukum wa awlādukum fitnatun wa annallāha indahu ajrun
adhīm (al Anfal 37).

Manga Oripn o Allāh, pd ko di mipndaraynon a bandingan ko Islam so kaosaya ko

manga kabnar o manga moriataw sii ko Islam, sabap sa siran i mababaloy a tmbad a
paganay ago sii kiran mapapalot so panginam ago so bobolos o kaphagingd a Islam.
So kiasiapa o Islam ko doniya na aya dn a mala a bantak iyan na so kaziapa niyan ko
manosiya a skaniyan i piakalbi a kaadn ko liawaw o lopa, sa so kiapamondiong o
kiapangadn iyan na inadn iyan so manosiya a aya khiplapaln on o manga panonorat na
skanian kon i amoran o doniya a daporan o liaon, sabap sa di khasamporna so
kiapangadn o di makamoayan ankai a kaadn a pnggalbk ko kazimbaa ko miangadn,
sabap roo na piagiasa o Allāh  ankai a doniya ago so langowan a madadalm on a
kaadn sa sakodo ago pananding sankai a manosiya ko kababaloy niyan a khalifah a
pndato ko liawaw niyan.

164
Manga Oripn o Allāh, so kasiapa ko moriataw na pd ko manga onayan a siniap o
Islam, ko orian o kiasiapa niyan ko agama, orian iyan na so kasiapa ko ginawa, orian
iyan na so kasiapa ko moriataw, orian iyan na so kasiapa ko akal o manosiya, orian
iyan na so kasiapa ko tamok, giankai a manga shayi na manga onayan a di dn
phakatindg so doniya ago di pthagompiya so kaoyagoyag o manosiya odi siran masiap
sa makamoayan siran, sa so kada iran na khaadn so kaantior ko kamamanosiyai sabap
san na siniap anan o Islam, sa aya pondiong iyan na so agama, ka kagiya gianan i
onayan o kibabatog o manosiya, sa amay ka daa agama na da dn a maana o
kaoyagoyag, sabap roo na amay ka khabinasa antaa ka khada so Agama Islam, na
khorbann ankoto a manga shayi a makakababaan iyan, sa khorbann so ginawa na asar
ka mapalihara so agama ka amay ka mada so agama na da dn a bali o ginawa, gioto i
kinipaliogatn o Allāh  ko Jihad a phakatonay sa kakhasokar o kaoyagoyag o
manosiya ogaid na kagiya siyap ko agama na miapharo a kapatay niyan ko gii niyan
kapakithidawa sa lalan ko Allāh  amay pman ka aya khabinasa na so ginawa na
khorbann on so kababaan iyan a so moriataw ago so akal antaa ka tamok.
Aya ibarat anan na o so ina a maogat a pmbawata na go tankda o doctor a kasasarigan
a so kapmbawata iyan na phakatonay sa kapatay odi mabobos so ikaogat iyan, na aya
kokoman iyan na khakorban so kaoyagoyag o ikaogat sa maphakalbi so kaoyagoyag o
Ina sabap sa matatankd a maaadn so kaoyagoyag iyan a ina, na so kaoyagoyag o wata
na di masisigoro o khaoyag antaa ka di. Sabap roo na so matatankd na phakaonaan so
kaziapa on a di so di matatankd,
Manga Oripn o Allāh, aya paganay a siap o Islam ko manga moriataw na inisogo
iyan so kapangaroma a halal ka kagiya gianan i okit ko kakhaadn o moriataw, na
hiaram iyan so kazina ago so langowan a okit iyan ka kagiya khasabapan ko
kakhabinasa ankoto a moriataw, sa so siap o Islam na madodowa soko siap a kaadn
ago siap a kapakada, aya ptharoon a siap a kaadn na so kaadna ko langowan a okit a
khasabapan ko kakhaadn o moriataw sa nggolalan ko okit a piakay o Islam, na aya
siap iyan a kapakada na so kiarna niyan ko langowan a shayi a phakatonay ko
kakhabinasa ankoto a moriataw, sa inoln iyan so langowan a okit sa hiaram iyan so
kazina, na hiaram iyan pn so langowan a okit a khasabapan on a datar o kisibayin ko
babay a haros ago so kapanntngi ron ago so kimbitiarain on sa adn a niyat on a
marata.
Sii ko kinisogoon o Islam ko kapangaroma na inisogo iyan pn so kapilia ko babay a
bilangataw a baraagama aadn a ilmo iyan ago pankatan iyan ko bangnsa ka kagiya
palaya dn oto okit ago sabap o kakhaakdn o moriataw a mapiya i bobolos, na sii ko
sabala a katampar na inisapar iyan so kapangaromaa ko babay a darowaka ago so
maratai parangay ago marata i pakatopo ka kagiya so smpo na phagmbowat.
Manga Oripn o Allāh, aya pagampaganay a kabnar o moriataw ko ama iyan na
ipamili o mama so maphmomoriataw niyan sa mapiya a babay a mapaginaina iyan, ka
kagiya kalalayaman a so bilangataw a bai na aya phakambowat a moriataw niyan na
bilangataw a moriataw sa datar oto so kapatoa on, a o marata so ina na mara a

165
phakambowat on a moriataw niyan, misabap roo na pitharoo o maongangn a Mranaw
a:

Anda zowa so lombay a di sii ko mirorang.

So kayo na sa dn sa bontal o paganay niyan praonn na amay ka makatoa sa mirorang
na so phakasalono a raon iyan a lombay na datar iyan sa bontal ka isaisa a phoonan
iran.
So kon so wata na aya katotonkopan ko pagns o ama iyan, maana a so ama na
png’gmaw so manga smpo iyan ko moriataw niyan, sa tiankd anan o katao a (science)
a so smpo na giimithotogalin ago pkhawarisan o manga moriataw. Miaaloy pn ko
sabdan o Rasūlullāh  a:

Pamiliin iyo so oniin iyo (so mani a pphakapoon ko mama) ka mataan

a so smpo na phagmbowat,
So biaksa a taribasok na katawan iyan so lompanag a lopa a pmbasokan iyan a mapiya
a lopa a masibokar a pthagorabongan on so pamomolan iyan, na so karoma a babay na
babasoka anan a ron phamolaa o mama so oniin iyan na patoray ron a makapili sa
mapiya a salakob iyan.
Piharo pn o Rasūlullāh  ko sabdan iyan a:

Pananggilai niyo so Khadraud Dimman, na pitharoo o manga sahabah niyan a:

Antonaa i Khadraud Diman hay Rasūlallāh ? Na pitharo iyan a: So Mataid a babay
a marata i smpo.
Gianan so katharoo o manga kadaandaan a manga Mranaw a:
Ba dn mapoti mado a matimnag masnggi.
Apiya sii ko doniya a binatang na di ran phamaroliann so masilm a otan a aya inthoan
iyan na tai a ayam. Kattpngan a so tathaba a kabagabagas na igira inodowan a sapi odi
na karabaw na so inodowan iyan na pagthoan a otan a masilm a gadong a mibibida ko
bontal o manga otan a bontal a somisilm sabap ko timpla o tai a inthoan iyan, na wit
anka on so ayam ka ka di niyan dn tathabn, ka katawan iyan a marata i pakapoon
ankoto a otan a masilm, na o da anan panathaba o binatang na so pn so manosiya.

So ina na siran kon i towanga a sa dn sa impit iyan na aya niyan dn bala, aya katharoo
o maongangn a Arab na:
ِ ‫ت َش ْعبا ِطيب اَأل ْعر‬ ‫ِإ‬
‫اق‬ َ َ ً َ ‫اُألم َم ْد َر َسةٌ ذَا َأ ْع َد ْدَت َها َأ ْع َد ْد‬
ُّ
So ina na paganadan a igira miapagiasa sa iyasa a mapiya na mapagiasa
aka a pagtaw a mapiyai smpo.
Manga Muslim, andai kaadn o darodopa a mapiya sa maadn so moriataw na kabnar
iyan a wata a bthowan skaniyan o ama iyan sa ingaran a mapiya a khabaloy a

166
miphagandisan iyan ko salakaw di salakaw ka so kapiya o ngaran na pphakasogo ko
taw sa kapphamawia niyan ko ingaran iyan a mapiya. Sa datar oto so kaklida on a so
ingaran a marata na pkhasabapan ko kapznong o wata a khingaran on, sa mlimpnong
ko kassmpanga niyan ko manga sarza iyan a khasabapan ko kapmbgok iyan sa phatay
so mnang iyan na izondong iyan so badbad iyan, sa khatarima iyan so
kapakadadapanas taman sa mabaloy a waraan iyan na mikagm dn ko latay o
kadapanas na gioto dn so samporna a kadadas. Pitharoo o maongangn a Arab a so Al
Mutanabbi’ a:

ٍ ِّ‫ول َْيس لِجر ٍح بِمي‬

‫ت ِإيالَ ُم‬ ‫َم ْن َي ُه ْن يَ ْس ُه ِل ال َْه َوا ُن َعلَْي ِه‬
َ ُْ َ َ
Sa taw a romondan na makalbod on so kaprondarondan,
na da dn a rarad o kasakit o pali san ko mian’nggaw a bankay

Miapanothol a sii ko masa o Umar Bin al Khattab a Khalifah o manga Muslim, na adn
a di khabakoratan a marata i lalag a mama ko ingd na piakisomaria o Umar o ino
marata i saatan ko manga taw, na pitharo iyan a aya sabap iyan na kagiya si ama iyan
na inibtho niyan on so ingaran a “Mnggat” a marata a ingaran, na da niyan pn pamiliin
sa mapiya a babay a mapaginaina iyan, sa ba adn a nanayawn ka a phakapoon ko
Mnggat a mapia a galbk, a salakaw ko gii niyan kazowara ko manga tai a sapi. Na
pitharoo Umar a onai niyo lomphad si ama iyan ko da on pn kalphadi ka skaniyan i
sabap o kiabinasa o wata iyan.
Manga Oripn o Allāh, andai kaipos o pito gawii na akikaan iyan sa sombalian iyan
sa kambing, ago pakiritan iyan ko kasasarigan a babay a pariritan sa wata amay ka di
maparo oba maritan o ina iyan sabap ko kaadn o sndod, sa pagiasaan iyan so pagpr
iyan ago so nditarn iyan, ka an thagompiya so kaoyagoyag iyan a kaniniawai ago
kalalawasi.
Na andai kisampay niyan ko pito ragon a omor na sinanadn iyan ko kazambayang, ago
pakasombakn iyan ko katao ko Agam Islam, ago so manga katao sa doniya a khabaloy
a taw a mangompiya i pamikiran ago katharo ago galbk. Sii ko kipzoratn iyan ko
ingaran iyan ago so kipmbangnsaan on na sii dn khibangnsa ko ama iyan, sa aya niyan
maphagapilido, sa di ron khapakay so kabangnsa ko salakaw a ama ka inisapar oto o
Allāh , ka khasabapan ko kakhabinasa o bangnsa ago so posd a giiprprphdn, sa
phakasold so mananangga ko pamiliya a di ron pd. Pitharoo Rasūlullāh  a:

So thito a wata o taw na so inimbawata o karoma niyan ko dmpas o kiakharomai, na

bagian o babay a darowaka so ator,
maana a pradiamn ko kazikasaa on.
Manga Oripn o Allāh, so kasiapa ko moriataw na tanto a mala a kinisogoon on o
Islam, sabap sa amay ka di masiap na khararadan o manga shayi a makaliliot on a
khasabapan sa kakhada iyan ko pakaasal a waraan (fitrah) a inadnan on o All āh  so
kaphlolobaa niyan ko Kadnan iyan, ko kapasadan iran ko katatago pn o manosiya ko

167
doniya a kolpong, a piakizaksian kiran o Allāh  a skaniyan i Kadnan iran. Pitharoo
Rasūlullāh  a:

Langowan a inimbawata na giiimbawata ko waraan a kamomuslimi (fitrah)

na so mbala a loks iyan na khabaloy ran skaniyan a Yahudi, odi na khabaloy ran a
Nasrani, ago khabaloy ran a Majusi.
Sii sankoto a hadith na da niyan aloya o ba so mbalaa loks na khabaloy ran a Muslim,
aya sabap oto na kagiya Muslim skaniyan sa pakaasal ko kinimbawataan on sabap
sankoto a waraan (fitrah). Samanan na miatankd a so makaliliot ko wata na aya on
pphakadadag sabap ko rarad iyan sankoto a wata, sa tiankd o manga ulama ko
kazinanad, a so makaliliot a manga nganin na mala a rarad iyan ko kaoyagoyag o taw.
Miakanggonanao pn ankanan a hadith, sa aya bo a agama a thito na so Islam, sa so
agama a Yahudi imanto ago so Nasrani antaa ka Majusi na pimbago anan a di bnar, ka
aya agama a thitho na so igaganat sa dalm a kandang na gianan so Islam. Gianan i
sabap a sii ko Christianity na inadn iran so Baptism a phkawingn ko taw so agama a
Nasrani, karina sa kna o ba skaniyan Nasrani ko kinimbawataan on, na so Islam, na
igaganat sa dalm a kandang ko pakaasal o fitrah.
Manga Oripn o Allāh, paliogat ko ama ago kabnar o manga wata a kipaginontolann
iyan ko manga wata iyan sii ko kabaya ago gagaw ago so kapammgay, ka amay ka di
anan masiap na khasabapan sa mala a rarad a khaoyag iyan so dnki ago so siig sii
sankoto a magariari sa so mibibida na pkharata a ginawa niyan na priitn iyan so pagari
niyan a pakalalawann o ama iyan, sa datar o mianggolawla ko manga wata o Ya’qub a
so magariari a manga wata iyan sa isa ka inaan na riniit iran so Yusuf a pagari ran sa
isa ka inaan sabap ko kapkhailaya iran on sa so ama iran na pakalalawann iyan ko
kapkhababayai niyan on. Sa miakatonay oto sa kaiologa iran on ko landng o paridi, sa
onga oto o siig iran ago so dnki ran on sabap ko kapakaa-adiadia on o ama iran.
Pitharoo Allāh  ko kapphanotola niyan kiran a:

َ ‫صبَةٌ ِإ َّن َأبَانَا ل َِفي‬

‫ضالَ ٍل ُمبِي ٍن‬ ِ
ْ ُ‫ب ِإلَى َأبِينَا منَّا َونَ ْح ُن ع‬
ُّ ‫َأح‬
َ ُ‫َأخوه‬
ُ ‫ف َو‬ ُ ُ‫ِإ ْذ قَالُوا لَي‬
ُ ‫وس‬
(8 ‫)يوسف‬
Gowani a tharoon iran (so manga wata o Ya’qub) a sangat dn a so Yusuf ago so
pagari niyan (a so Binyamin) na lbi a pkhababayaan sii ko ama tano a di ski tano, a
ski tano na sagorompong a mabagr (sabap ko kadakl iran a magariari a isa ka inaan)
mataan a so ama tano na madadalm sa kariribat a mapayag (Yusuf 8).
Manga Oripn o Allāh, samanan na miatankd a so moriataw na adn a kabnar iyan a
tiankd o Islam a patot ko manga ama ago so manga ina a kasiapa iran on, sa inaloy o
hadith o Rasūlullāh  a amay ka so ama na kabaya iyan a kaphiapiyai ron o manga
wata iyan na patot a kaphiapiyai niyan kiran sa aya toos ko kaphiapiyai ko moriataw
na so kipamiliin on o ama iyan sa maphaginaina iyan a mapiya a bai a kasasarigan.

168
Matatankd a so wata na di niyan khabalasan so loks iyan ko manga karomasayan a
kiasagadan iran ko kiapagoyagoyaga iran on ko kaito iyan, sabap roo na aya
kakhabalasi o wata ko loks iyan na so kaphiapiyai niyan mambo ko wata iyan amay ka
skaniyan i mabaloy a ama, ka so wata iyan na lalakaw dn ago sompat o rarad o ama
iyan, ka sa dn sa kapkhathoton iyan ko manga apo iyan na misosompat on dn ago
rarad iyan oto a gioto so bangnsa a lomalagaday ko kaoyagoyag o pamiliya.
Manga Oripn o Allāh, giankoto a biatia tano kagiya a dowa a ayat a katharoo Allāh 
a:

)28 ‫يم (األنفال‬ ِ ِ َّ ‫وا ْعلَموا َأنَّما َأموالُ ُكم و َأوالَ ُد ُكم فِ ْنتةٌ و‬
ٌ ‫َأج ٌر َعظ‬
ْ ُ‫َأن اهللَ ع ْن َده‬ َ َ ْ ْ َ ْ َْ َ ُ َ
Aya pd a maana niyan na:
Go knala niyo a mataan a so manga tamok iyo ago so manga wata iyo na tpng (tioba)
rkano, na mataan a so Allah na adn a a matatago on a balas a lbi a mala (al Anfal
28)
Sii sankanan a ayat na biathk iyan a so manga nganin a pkhababayaan o manosiya ko
kibabatog iyan a so tamok iyan ago so manga wata iyan na bialoy ron o Allāh  a
tpng, ka pagilayin iyan o khisonkad iyan so tamok iyan ago so kazinanada niyan ko
moriataw niyan sii ko kabaya iyan, a so kabaloy o langowan a galbk o taw a simba a
miphanonoat iyan ko kabaya o Allāh .

So ika dowa a ayat na so kiatharoa niyan sa:

َ ‫صالِ ًحا فَُأولَِئ‬ ِ ِ

‫ك‬ َ ‫َو َما َْأم َوالُ ُك ْم َوالَ َْأوالَ ُد ُك ْم بِالَّتي ُت َق ِّربُ ُك ْم ع ْن َدنَا ُزلْ َفى ِإالَّ َم ْن َء َام َن َو َع ِم َل‬
)37 ‫ات َء ِامنُو َن (سبأ‬ ِ َ‫ف بِما َع ِملُوا و ُهم فِي الْغُرف‬
ُ ْ َ َ ‫ِّع‬
ِ ْ ‫ل َُهم َج َزاء الض‬
ُ ْ
Aya pd maana nan na:
Go kna o ba so manga tamok iyo go di pn so manga wata iyo i ba kano iran
khipakarani sii Rkami sa kadazg, inonta sa taw a maratiaya ago nggalbk sa mapiya
ka siran oto na rk iran so balas a satakp sabap ko pinggalbk iran, ago siran na sii ko
manga bilik ko sorga na madadalm siran on a somasarig siran sa da dn a kagiagiya
iran on (Saba’ 37)
Sii sankanan a ayat na maliwanag a kaitharoa niyan sa so tamok ago so manga wata
na di khabaloy a lalan ko kapakasorga ko maori a alongan amay ka mada so paratiaya
ko Allāh , ago so kanggalbk sa mapiya, aya paratiaya na so kinggolalann ko nm
rokon o paratiaya, na aya galbk a mapiya na so kanggalbka ko lima rokon o Islam,
gianan i mababantak ankanan a ayat a inosay tano, sa anda dn i kaparatiaya o
manosiya, na khabaloy niyan so tamok iyan ago so manga wata iyan a lalan iyan ko
sorga, amay ka iokit iyan ko lalan a piayag o Islam, sabap sa so miaratiaya a thito na
khabaloy niyan so langowan a galbk iyan a simba a khikowa niyan ko limo o Allāh 
a gioto i khisold iyan ko sorga o Allāh .

169
Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh  a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَتغْ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل ذَن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَتغْف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.


Al Khutbah 23
So Bandingan ko Parangay a Islam
Ki: Alim, Hassanor Bin Maka Alapa
Al Murshid Al Am
Al Insan Islamic Assembly of the Philippines

ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِِ
ُ‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َمـ ُدهُ َونَ ْسـتَعينُهُ َونَ ْسـَتغْف ُرهُ َو َنعُــوذُ بِاهلل م ْن ُشـ ُرو ِر َأْن ُفسـنَا َو َسـيَِّئات َأ ْع َمالنَــا َم ْن َي ْهـد اهلل‬ َ ‫ِإ َّن ال‬
‫َأن‬ َ ‫ َوَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر‬,‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‬
َّ ‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد‬ ْ ُ‫ض َّل لَهُ َو َم ْن ي‬ِ ‫فَالَ م‬
ُ
‫صـ ْحبِ ِه‬ ِِ ِ ٍ
َ ‫صـلَّى اهللُ َعلَْيـه َو َسـلَّ َم َو َعلَى آلـه َو‬ َ ‫صـ ِّل َو َسـلِّ ْم َوبَـا ِر ْك َعلَى ُم َح َّمد‬ َ ‫ اللَّ ُه َّم‬, ُ‫ُم َح َّم ًدا َع ْب ُدهُ َو َر ُسـولُه‬
:‫َو َب ْع ُد‬ ‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِ ِه ِإلَى َي ْوِم الدِّي ِن‬
ِ ‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر‬
:‫آن الْ َك ِر ِيم‬ ِ
ِ َ ‫اعب‬
ْ َ َ َ َ َ ُ ‫اد اهلل َي ُق‬ َ َ‫َفي‬
)4 ‫ك ل ََعلَى ُخلُ ٍق َع ِظ ٍيم (القلم‬
َ َّ‫َوِإن‬
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:

Fayā ibādallāhi, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:

Wa innaka laalā khuluqin adhīm (al Qalam 4).

Manga Oripn o Allāh, so oriyan o bantog tano ago so podipodi tano ko Allāh . ago
so kinipamangnin tano sa kapipiya ginawa ko Nabi tano a Mohammad  ago so manga
pamiliya niyan, so manga sahabah niyan, na rabray ko langowan a Muslim, na aya

170
oriyan iyan, na omiog so Allāh . na phamagosayin tano imanto ankai a bandingan ko
Parangay ko Islam a pd anan ko di mipndaraynon o Muslim a kasowaa niyan on.
Manga Oripn o Allāh, amay ka tanodan na so ptharoon a parangay na skaniyan dn so
Islam, sa so Islam na parangay sa di anan makapmblag. Opama o tokawa tano o
antonaa so parangay, na aya kalbod iyan na so katharoa tano sa so parangay na
skaniyan so olawla, dadabiatan, sowasowai, kaokhaog a so gii ron kanggalbka o
manosiya na adn a maggdam iyan a patoray ko ginawa niyan a aya on makasosonggod
ko kanggalbka niyan on, a go sii ko kibagakn iyan on na adn mambo a khagdam iyan
a rasng a phoon ko ginawa niyan a phanginsoyaan iyan.
Misabap san na pizoson so parangay ko kapthalasaya on o pithibarang a ongangn
(philosophy) sii ko doniya ago so manga agama a miangapapayag, sa pkhan’g tano so
ptharoon a Christian Morality antaa ka Jewish Morality ago so manga salakaw ron.
Sii pman ko Islam, na khailay tano a so Qur’an ko kiatoron iyan na aya dn a antap
iyan na so kabaloy niyan a skaniyan dn so parangay a khabaloy a olawla ago
dadabiatan o manosiya a Muslim, riankom iyan so manga pasodan a maporo ko
parangay sa di khatondog ago di kalampasan o apiya antonaa a ongangn a
pianarankoni o knal o manosiya.
Siogo so Rasūlullāh  a pagawidan iyan so Qur’an, sabap roo na miaisaisa so btad iran
sa skaniyan dn so Qur’an, gianan i antap a onayan o Allāh . a so manga Muslim na
ilangag iran so Qur’an ka an siran mabaloy a Qur’an a oyagoyag a phlalakaw ko lopa.
Iniiza ko Aishah o antonaa i parangay o Rasūlullāh ? Na pitharo iyan a: Aya
parangay niyan na so Qur’an. Skaniyan dn so Qur’an a phlalakaw ko lopa.
Pitharoo Allāh . a:
)4 ‫ك ل ََعلَى ُخلُ ٍق َع ِظ ٍيم (القلم‬
َ َّ‫َوِإن‬
Mataan a ska (so Mohammad) na phapantaw ka sa parangay
a lbi a mala (al Qalam 4)
Mimataan so Allāh  sa so Rasūlullāh  na phapantaw sa parangay a mapiya, maana
so parangay na kna o ba niyan mararankom so Mohammad  ogaid na skaniyan na
kaoombawan iyan so parangay a mapiya sabap sankoto a batang a “alā” a
makanggogonanao sa kaphapantaw ko maporo a darpa. So kiapagintaw o Rasūlullāh 
i pagalongan a mapayag a bontal o Islam, sa skaniyan dn i rinayagan o Qur’an ago
skaniyan dn i rinayagan o parangay o Islam, sa skaniyan i ladiawan ago lgawan a
pzayanan o manosiya ko pithamanan a maporo a ongangn ko kapphagintaw, sa so taw
a khabayaan iyan a kapangnal iyan ko parangay o Islam na batiyaa niyan so okitokit a
kiapagintaw o Rasūlullāh  ka mailay niyan so thitho a bontal o parangay a Islam, a
kna o ba giya bo a kisosoratn on ko pandangan o manga kitab a makasasayan sa
manga pamikiran ka mataan a inipagintaw skaniyan o Rasūlullāh  sa kanggalbk ko
onaan o da on pn kidakatn sa pandangan a karatas.
Pitharooo Rasūlullāh  a:

171
 ُ ْ‫ِإنَّ َما بُِعث‬
‫ت ُألتَ ِّم َم َم َكا ِر َم اَأل ْخالَ ِق‬
Mataan a siogo ako sa pantag sa katharotopa ko ko manga pipiya a parangay.
Giankanan a hadith na miakanggonanao sa so panolon o Rasūlullāh  na aya dn a
onayan iyan na so parangay a mapiya, ka so Islam na gianan i onayan a panolon iyan,
sa daa Islam o daa a parangay a mapiya sa datar oto a da pn a simba odi maadn so
parangay a mapiya,
So parangay o Islam, na ininggolalan o Rasūlullāh , sii ko sold o walay niyan a pd
iyan so pamiliya niyan, ago sii ko liyo o walay niyan a pd iyan so manga taw a manga
tonganay niyan ago so manga bolayoka iyan ago so manga salakaw, go pinggalbk
iyan ko lmbak o kaphagingd sa Makkah ko manga padian iyan a gii niyan on
mizolbiya so pithibarang a manga taw a phoon ko pithibarang a ingd sii sa polo a
Arabia, na miakatogalin pman sa Madinah na datar oto a inindolona iyan so manga
taw ko kiazosonan o agama iran ago so bangnsa iran sii sankoto a parangay a Islam, sa
taman sa miapakatindg iyan so Parinta a Islam a aawidan iyan ankoto a parangay sa
taman sa kiataalok iyan ko Inampda a Maporo.
Oriyan iyan na inilalakaw o manga sahabah niyan sa initaros iran so lalakaw o
Rasūlullāh  ko kapphakalankapa niyan ko panolon o Islam a gioto dn so parangay a
Islam, sa taman sa kiandatoan iran so pat a pidoro o doniya sa somiondong kiran so
mapoti ago so mariga ago so maitm a pagtaw ko doniya, sabap sankoto a parangay a
aawidan iran.
Manga Oripn o Allāh, tiankd o thotol a aya mala a kapkhabankiring o btad ko doniya
na pkhisabap ko rarad o parangay o pagtaw ago so manga dato iran. Sabap sa so
kibabatog o manosiya ago so kapkhaoyagoyag iyan na sii dn misasankot sankanan a
ptharoon a parangay, ka so manosiya na di khaoyag odi misankot so pangindaw niyan
ko pangindaw o salakaw ron, sa maadn so giikandodolona antaa ka giikazosolbiya a
aya dn a bantak on na so kabolongi ko ongaya o nggagaisa, ka kagiya so manosiya na
waraan iyan so kapphangabaya iyan sa manga nganin a giankoto a kabaya iyan na aya
on pphakasonggod ko gii niyan kapakakhaokhaog ko kipndolonaan iyan ko salakaw
ron, na pantag sa di makaprorompaka ankoto a kabaya odi na ongaya sa kasabapan sa
awid a akal na miakaoma so Islam ago so parangay niyan ka pagimpitn iyan ankanan
a manga kabaya sa kabolongi ron sa makowa niyan so ongaya iyan, sa daa maadn on a
kalalim o nggagaisa, ka an maadn so katitimo a giinggiginawai a maiisaisa i kagdam
ko kapnggalbka ko mapiya ago isaisa i kagdam ko kagowad ko marata ka an iran
kathatabangai a kitaplkn on sa mada ko darpa iran.
So manga lompokan odi na manga parinta a sasabotn iran ankaya a rarad o giikapaka-
zosolbiya o manga taw pantag sa kabolongi ko manga ongaya iran na pphamtad siran
sa manga okit a kapkhabolongi ron sa isasarta iran on so antap a kanggona a barandiya
ka an maadn so bagr a tamok a gioto i kasankapan ko kapakaozor o kibabatog,
misabap san na miailay tano so manga ingd a miamakaozor ko kasaromag iyan ko
katao ko doniya ago so kapanamok a mala a kiaona iran san, ogaid na o patngi sa
mabagr na adn a khailay ron a sabala a katampar a mabibinasa a gioto i sakit a

172
khaantior iyan ankoto a manga taragombalay a piakatindg iran ko pthalingoma a
manga masa, a giankoto a katampar a da iran masiap na skaniyan so katampar a
rahasiyan o parangay a aya makakikhipantag on na so Islam.
Sabap roo na mapiya pn malobay so Muslim, ko kasaromag iyan ko barandiya, ogaid
na mabagr i onayan ko kasaromag iyan ko rahasiyan a parangay a so mipopondo o
Islam a daa khatoonan on ko manga pd a agama antaa ka parinta sii sa doniya, a
opama o masiap anan na go kapamakaigi sa mabagr a paratiaya ago sowa ko waraan o
doniya na magndod pharoman so Islam a pndatoan iyan a doniya sa datar o
kiapangondatoi ron o miaonaan iran a manga Muslim.
Manga Oripn o Allāh, imanto a masa ago so manga masa a pthalingoma na
pkhatankd a so parinta antaa ka kaphagingd a salakaw ko Islam, na tanto a miadadag
ago miada dn sa sabot iyan o ba niyan kaompiyai so katampar iyan a kaniniawai, sa
minitabolog ko bagr o tamok ago so kapphakaosoga ko kabaya a kabibinatangi sabap
roo na di niyan khabolongan so manga awid a akal iyan a kapniniawa ka inawaan iyan
so Kadnan iyan ago giba iyan so manga darpa a pzimbaan iyan ko tuhan iyan sa rarad
o kinibolog ko kapanamok a lalan ko kapkhaosog o dalodalo ago so kabobosaw o
n’nga iyan a kabibinatangi.
Sii sankai a btad na patoray ko manga Muslim a idolon iran so matatago kiran a tabal
ago bolong sankai a awid a akal o doniya a barandiya, sa di anan khaadn odi mabaloy
so Muslim a mazipat iyan so sipat a mangompiya (reformer) maana a kaompiaan iyan
a ginawa niyan sa paganay ago mabilangataw niyan ko manga katao o Islam ago
masowa iyan so katao sankai a waraan sa mabaloy so doniya a koda iyan ago
panakawan iyan a pkhasogo iyan ko katonaya niyan ko antap iyan a so
kapakamaradika o doniya a madadadag.
Ogaid na aya piakaratarata sa ginawa na so Muslim, na sambi o kabaloy niyan a dato
ko doniya na ba dn mimbaloy a oripn o doniya a aso niyan a babs ko manga kabaya
iyan, na sii sankai a btad na mawatan dn o ba niyan kararadi so doniya, sa datar o di
kakhararadi o oripn san ko dato iyan. Gianan i sabap a miakambowat ankai a manga
osiyat ka pdai sa antap iyan a pphokawn iyan so Muslim a totorogn ka an iyan
katanodi a ginawa niyan.
Sii ko kianggogobat o manga Muslim ko manga ingd sa Africa ago sa Asia, na mala a
miataban o parangay ran a di so miakowa o bagr iran a sondaro ago sandiyata, sa
tiankd anan o thotol a pizaksian o manga panonorat a kna o ba manga Muslim, a
gowani a makaoma so Amr Bin al As sa Misir ko kiagobata niyan on, na da niyan
tibowaa sa pankaw ogaid na mikhampong ko marani sa kaingdan na siogo iyan so
manga manoriman iyan (spy) na sioriman iran a sold a Misir o antonaa i btad o
pagtaw ago so giikandato o manga Roman, na minilapoy o manga manoriman a so
Roman na lalalimn iran so pagtaw, na sabap roo na kiambong a lalag o Amr so manga
olowan o pagtaw sa aya minioma o manga Muslim na phakamaradikaan iran so
pagtaw a pakadadapanasn o manga parinta a manga ala a datar a Rum a ago giya
Persia sa masa oto, na so kian’ga o manga dato sankoto a katharo a maradika na antai
taw a di roo khababaya!?, na aya pn so pagtaw a thatagoraran o rompi o parinta a

173
Roman, na misabap roo ago so kiailaya o manga taw sa Misir ko kapiya o parangay o
manga Sondaro a Muslim a miakaoma kiran na miakithabanga siran ko manga
Muslim, na miamaradika siran ko karata o manga Roman sa miangondato siran ko
Islam sabap ko kapiya o parangay niyan.
Gowani a sangarann a gobat o manga Muslim a Russia sa kiasoldan iran so manga ala
on a ingd, na miphanon so manga taw ron ko kapapantagan a dato o manga Muslim
aso Khalifah Umar Bin Abdil Aziz, sa aya kiatabana kiran o manga Muslim na
minggolalan sa katibowa sa miatkaw siran, na inisogo o Khalifah Umar Bin Abdil
Aziz a lomiyo so manga sondaro san koto a manga ingd sa ikasoy ran ko manga taw
ron so langowan a miathaban iran on a tamok ago sandiyata sa ikasoy so kathidawa ka
mialalim siran ko da kiran kapakatokawa, na mianggolawla dn oto, a miawa so manga
sondaro o Islam sa dalm a ingd na ikhasoy so kapthidawa pharoman, na so kiailaya o
manga taw sa Russia ko kaontol o manga Muslim ago so kapiya o parangay ran, na
tiomo iran a itarg so kathidawa sa palaya siran dn phamagislam, Allāhu Akbar, sayana
anan a malbod a okit ago mabagr a sandiyata opama o zabota so ongangn iyan.
Aya daawa imanto o Muslim sa doniya na daa kaato niyan ko bagr o Sbangan ago
Sdpan a inirampay siran ko olan ago so Mars, a amay ka ilayin sa pamimikirann
phorong na giya katharo anan na kapamrak ago dadag antaa ka ribat ka zisii ko
Muslim so pinakamabagr a sandiyata a lawan ko “hydrogen bomb” a di kailangan sa
manga factory ago mala a pirak ago di niyan pn pangindaw so manga scientist a
biaksa, aya bo a pangindaw niyan na so Qur’an ago so basa a pagosarn iyan ko
kipzinabotaan iyan ko ridoay niyan, sa kanggobata niyan on a bagr a katharo ago
ongangn a mapiya.
Manga Oripn o Allāh, aya pagns a bagr ankai a agama na igira tatabann sa maydan
ko giikapakithidawa sa sandiyata na pphakabagr so ronda niyan ko kasaromag iyan ko
rahasiyan a kapniniawa, sa pkhasolang iyan so ridoay a makasosold ko manga ingd
iyan, sa datar o kamamasai ron ko kasasangaran a gobat a Mindanao, Afganistan, Iraq,
Palestine, ago so manga ingd sa Russia ago sa Africa, na sii ko sabala a katampar na
pkhalabas o Islam so manga mamponay kiran sa pamikiran a giimamagislam sii a
United States ago sa Aurupa, sa bagr a kapniniawa ko kiapamatiya ankai a manga taw
o ino sasatroa ankai a Islam ago so pagtaw niyan!?.

Manga Oripn o Allāh, bnar so Allāh . gowani a tharoon iyan a:

)33 ‫ْح ِّق لِيُظْ ِه َرهُ َعلَى الدِّي ِن ُكلِّ ِه َول َْو َك ِر َه ال ُْم ْش ِر ُكو َن (التَّوبة‬ ِ ِ
َ ‫ُه َو الَّذي َْأر َس َل َر ُسولَهُ بِال ُْه َدى َودي ِن ال‬
Skaniyan so siogo iyan so Sogo iyan sa nggolalan ko toroan ago so agama
a bnar ka an iyan mapakalankolob ko langowan a agama, apiya pn inikagowad o
manga pananakoto (at Tawbah 33)
So kalalankolob o agama Islam, na so kababaloy o manga ndao niyan a maporo ago
mapiya a di so langowan a agama, ago so bagr iyan a rahasiyan na di thabann sii ko
apiya antonaa a masa minsan pn pkhadaoban so pagtaw niyan ko kasaromag iyan ko

174
sandiyata a barandiya sabap ko kakhkokorang o sabot iran sankai a agama Islam.
Ogaid na amay ka sonkadn iran phorong na da dn a ba kiran phakadaag a bagr ko
liawaw o lopa.
Manga Oripn o Allāh, giankai a parangay a piamagosay tano na katawan dn sa
miaona so kiazalisaya on o manga Umala tano ogaid na phagosayin tano imanto sa
salakaw a lapiyat ago pzalinan tano sa warna ago ipndayag tano sankai a masa a
pphagintawan tano ka an pphakablang so sabot tano ron ago pkhaomanan iyan so
panamar tano sa kipagintawn sankai a Islam a agama ago sosonan a tarotop o
kaoyagoyag o manosiya.
Gainakya a ptharoon a parangay ko Islam na gianan dn so kanggalbka ko Islam ko
katimbl iyan ka so nm rokon a Iman ago so lima rokon a agama Islam na gianan i
onayan o ptharoon a parangay a Islam, sa anda dn i kanggalbka san o taw na
miapakamoayan iyan so ptharoon a parangay a Islam a tarotop a lankap sa doniya a
kapnggonaan o Muslim ago so kna a Muslim, amay ka pakadalmn so thito a ongangn
on.
So pman so parangay a kaontol, kaphatiis, katoman sa pasad, kapagikhlas,
kathomankd, kazarakan, kapakatatabanga, kakhapiaan, ago so kitapalkn ko manga
soranga anan na gianan na manga sapak ankoto a nm rokon ago lima rokon, sa patoray
a matonay so onayan ago mapakamoayan ko da pn kaadn o manga sapak iyan. Aya
sipat imanto o manga Muslim na mikokoyapt siran ko manga sapak o agama sa aya
iran giipaniphatayan, na korang so sabot iran ko manga tomadng a pakaasal a gianan
na katawan o ridoay o Islam ago so manga Muslim, sa pphangolinan iran ankai a
pagtaw sa kaaawat iyan ko thitho a sabot ko agama ka gioto i okit a katatabana iran
on.
Gioto i sabap a so manga ala a Imam ko Islam a datar o Abu Hanifah, Ahmad Ibn
Hanbal, As Shafii, Imam Malik, Ibn Taymiyyah, Ibn Al Qayyim, ago so manga pd na
da siran tharagombalay sa manga lompokan odi na manga opakat a Islam, sa pangali
iran sa oba maropt so kaiisaisa o manga Muslim, sa aya tiayod iran na so kiapakabkna
iran ko manga tindg o Islam ago so manga kokoman iyan minsan pn miada so kadato
a Islam ko thito a bontal iyan a linang a pakaasal, ka kagiya katawan iran a so
kasabota ko manga rokon o agama Islam sa tarotop na khaonga niyan ankoto a parinta
a gii tano prayoon a kapakamo-ayan iyan. Ogaid na odi tano masabot phorong so
agama ko pakaasal iyan a thito, odi na onaan tano so katharagombalay sa parinta a
korang so sabot ko agama ago so paratiaya on na mawatan dn ko alad i ba niyan on
kailid manga oripn o Allāh .

Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh  a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَت ْغ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل َذن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَت ْغف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬

175
 ‫‪Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli‬‬
‫‪dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.‬‬

‫‪‬‬
‫‪Al Khutbah 24‬‬
‫‪So Kasiig ago so Rarad Iyan a Marata‬‬
‫;‪Ki‬‬
‫‪Alim, Jamaloddin Abdurraheem‬‬
‫‪Inampda ko Al Insan Islamic Assembly‬‬

‫ضـ ِل ال َْع ِظ ِيم ‪َ ,‬وَأ ْشـ َه ُد َأ ْن الَ ِإلَــهَ ِإالَّ‬ ‫ضـل ب ْعض ِعبـ ِ‬
‫ـاد ِه َعلَى َب ْع ٍ‬ ‫ِ‬ ‫ْح ْـم ُد لِلَّ ِه َر ِّ‬
‫ض َواهللُ ذُوالْ َف ْ‬ ‫ين ُي َف ِّ ُ َ َ َ‬ ‫ب ال َْعــالَم َ‬ ‫ال َ‬
‫ضـ ُل‬ ‫َأن ُم َح َّم ًدا َع ْبـ ُدهُ َو َر ُسـولُهُ َأفْ َ‬‫يك لَهُ الَ َمانِ َع لِ َما َأ ْعطَى َوالَ ُم ْع ِطى لِ َما َمنَ َع ‪َ ,‬وَأ ْشـ َه ُد َّ‬
‫اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر َ‬
‫سنَّتِ ِه ِإلَى َي ْوِم الدِّي ِن‪..‬‬
‫كبُ‬
‫سَ ِ‬ ‫َأص َحابِ ِه َو َم ْن تَ َم َّ‬ ‫ِِ‬ ‫ِ‬
‫صلَّى اهللُ َعلَْيه َو َعلَى آله َِو ْ‬ ‫الْ َخل ِْق َو َ‬
‫َأعظ َْم ُه ُم ُشك ًْرا َو َ‬
‫ََّأما َب ْع ُد‪:‬‬
‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر ِ‬
‫آن الْ َك ِر ِيم‪:‬‬ ‫َفيا ِعب َ ِ‬
‫ْ‬ ‫اد اهلل َي ُق ُ َ َ َ َ َ‬ ‫َ َ‬
‫يمانِ ُك ْم ُك َّف ًارا َح َس ًدا ِم ْن ِع ْن ِد َأْن ُف ِس ِه ْم‬ ‫ِ ِ‬
‫اب ل َْو َي ُردُّونَ ُك ْم م ْن َب ْعد ِإ َ‬
‫و َّد َكثِير ِمن َْأه ِل ال ِ‬
‫ْكتَ ِ‬ ‫ٌ ْ‬ ‫َ‬
‫ْح ُّق ( البقرة ‪)109‬‬ ‫ِ ِ‬
‫م ْن َب ْعد َما َتَبيَّ َن ل َُه ُم ال َ‬

‫‪176‬‬
Alhamdulillāhi Rabbil ālamīn, yufaddhilu ba’dha ibādihi alā ba’dhin, wallāhu
dul fadhlil adhīm, wa ash’hadu an lā ilāha illallāhu wahdahu lā sharīka lahu lā
māni’a limā a’tayta wa lā mu’tiya limā mana’ta, wa ash’hadu anna
Mohammadan abduhu wa rasūluhu afdhalul khalqi wa a’dhamuhum shukran
wa sallallāhu alayhi wa alā ālihi wa as’hābihi wa man tamassaka bisunnatihi
ilā yawmid dīn. Ammā ba’du:

Fayā ibādallāhi yaqūlul haqqu tabāraka wa taālā fil qur’ānil karīm:

Wadda kathīrun min ahlil kitābi law yaruddūnakum min ma’di īmānikum
kuffāran hasadan min indi anfusihim min ba’di mā tabayyana lahuml haqqu (al
Baqarah 109).
Piodi akn so Allāh  a Kadnan o langowan o kaadn a giimakapllbiya ko sabaad ko
oripn Iyan ko sabaad, ago so Allāh  i kirk ko kakayaan a mala. Ago pzaksian ko a
daa Tohan a pzoasoatn inonta bo so Allāh  a Isaisa a daa sakotowa Iyan, daa phakarn
ko nganin a imbgay niyan ago daa pakabgay ko nganin a pagrnn Iyan. Ago pzaksian
ko a mataan a so Muhammad na oripn Iyan ago siogo Iyan a miakalbi ko manga
kaadn ago maporo kiran i kapanalamat. Sialawatan ko skaniyan ago so manga
tonganay niyan ago so manga inampda iyan ago so taw a pitomankdan iyan so manga
ndaowan iyan sa taman dn siiko gawii a bankit. Orian oto:
Manga Oripn o Allāh! Kalkn iyo so Allāh  sa titho a kalk ago kaptn iyo ko agama
niyo so tali a daa ikhatpd iyan. Ago tanodi niyo ka mataan a so manga palo niyo na di
niyan khagaga so katindg ko naraka. Ago tanodi niyo ka mataan a so kapatay na
kiaonaan kano ron o salakaw rkano na khaonaan iyo ron mambo a so salakaw rkano.

Manga Oripn o Allāh! Pd ko manga paparangayan a miakaratarata a lomalagaday

ko oman i pphagingd a piakipananggilaan rkitano o Allāh  a patoray so kasotiya
tano ron ko manga ginawa tano. Daa salakaw ron manga oripn o Allāh  a rowar ko
tiga basa Arab a "Hasad" a manga pd a maana niyan so kariit, kasiig, odi na kadnki.
Gianan na paniakit anan a piligro a kna o ba aya bo a praradan iyan sa marata na so
pphagingd ka aya mataan na so dn so taw a khiparangay ron i mala a praradan iyan.
Pkhabinasa niyan so kagagakot o pagtaw na aya mala na pkhasalin iyan so
paparangayan o manosiya a mapiya sa taman sa pkisogo iyan ko taw a khiparangay
ron a kabonoa niyan ko pagari niyan odi na so kapozanga niyan on sii ko kabinasa a
mala.
So kasiig a onga o rarangit na pkhatonda iyan so taw a khiparangay ron sa kabinasaa
niyan ko salakaw ron. Da dn a ippharin o ginawa niyan sa taman sa di niyan mitana so
gani niyan ko taw a pziign iyan ago taman sa di niyan maringasa ago kasorongi sa
marata. Gioto i kiatharoa on sa: "So masiig ko pagtaw na gomaan a ipng’ggba ago
kasankapan a iphaminasa ago ipnggba ago iphangoparik. Opama ka kdgn o antonaa i
pkhasabapan ko kapkhaadn o marata ko ltlt o mbatabataa odi na so mamagpda sa
satiman a galbk odi na so pkhasabapan sa gii kapakatoto-laka ago so

177
giikapakasisimnga o zirinsiringan ago so kapkhaadn o manga rido ago so di
kaphagayonayon ago so giikandodonsiana ago so giikathataondora ago so kapkhaadn
o di mapiya a katharo a pphanom-pang ko isa a taw a pzagadn a margn ago so
kapkhasonor o taw sii ko kapthoron o tioba ko salakaw ron na khatoon ka a da dn a
sabap iyan a rowar ko kazisiiga.
Manga oripn o Allāh! Antawaa i ptharoon a masiig? Sabotn tano ka aya ptharoon a
masiig na so taw a miailay niyan so limo a iniphangalimo o Allāh  ko izan iyan a
manosiya na inikasigi niyan on na zinganinn iyan a kada on a giankoto a limo (odi na
kamapiaan) a matatago sankoto a pagari niyan a Muslim. Gianan i ptharoon a taw a
ndodon so kasiig.
Sabap roo na aya bs a maana a kasiig odi na kadnki na giankoto a kikasigin ka ko limo
(odi na kamapiaan) a inibgay o Allāh  ko salakaw rka na oriyan iyan na zinganinn ka
a kada iyan on. Aya maana niyan na opama ka kabgi ka sa kapaar sa kakhada rkaniyan
a giankoto a limo a matatago on na khowaan ka on. Giotowi sabap a so kasiig na
haram (inisapar o agama Islam) inonta bo amay ka giankoto a limo (odi na
kamapiaan) na sii matatago ko kafir odi na darowaka a phagosarn iyan sii ko
kapringasaa niyan ko manga kaadn ago sii ko kapmbinasaa niyan ko mapiya a
ndolondolonan o manga taw ago ipphangoyat iyan sa kapkhaadn o pitna, ka kagiya
giankoto kabaya aka sa kada on a giankoto a matatago on a limo na antap ka sa kada a
kaphakabinasa niyan. Ka so taw a bibisaan iyan so pagpr o manga pagtaw na go aya
idodolon iyan kiran na so kapanotiya ago so kapangakal odi na pkhn iyan so manga
tamok iran sa okit a di mapiya na kna ba rka marata amay ka zinganinn ka a kada
rkaniyan o limo (odi na kamapiaan) a matatago on ka an skaniyan makazoti a mada ko
btad iyan a di mapiya.
So kasiig na pd anan ko sipat o manga kafir ago so manga monafiq ago so manga taw
a manga llmk on so paratiaya, manga taw a ipkhagowad iran oba iran pkhailay so limo
o Allāh  a zisii ko salakaw kiran. Pitharo o Allāh :

‫يمانِ ُك ْم ُك َّف ًارا َح َس ًدا ِم ْن ِع ْن ِد َأْن ُف ِس ِه ْم‬ ِ ِ

َ ‫اب ل َْو َي ُردُّونَ ُك ْم م ْن َب ْعد ِإ‬
ِ ‫و َّد َكثِير ِمن َْأه ِل ال‬
ِ َ‫ْكت‬ ْ ٌ َ
‫ْح ُّق‬ ِ ِ
َ ‫م ْن َب ْعد َما َتَبيَّ َن ل َُه ُم ال‬
Pd sa maana niyan: "Miasisinganin o kadaklan ko piamanoronan sa kitab (so manga
Christian goso manga Yahudi) a oba kano iran bo maphakandod ko kakakapiri ko
oriyan o kiaparatiaya niyo a dnki a phoon ko manga ginawa iran (apiya pn) ko
oriyan o kiapayag kiran o bnar." [2:109].

Pitharo pno Allāh  a:

‫صبِ ُروا َوَتَّت ُقوا‬ ِ ُ‫ِإ ْن تَمسس ُكم حسنَةٌ تَسْؤ ُهم و ِإ ْن ت‬
ْ َ‫ص ْب ُك ْم َسيَِّئةٌ َي ْف َر ُحواـ بِ َها َو ِإ ْن ت‬ َْ ُ ََ ْ َْْ
‫ض ُّر ُك ْم َك ْي ُد ُه ْم َشيًْئا‬
ُ َ‫الَ ي‬
Pd pn sa maana niyan:
O sagada kano a mapiya na makarata kiran na o masogat kano a marata

178
 na mababaya siran on, na o phantang kano ago mananggila kano
na daa khibinasa rkano o tipo iran a mayto bo." [3:120].

So taw a pmbatiaan iyan so thotholan ko Yusuf  ago so manga pagari niyan na

khasabotan iyan o antonaa i rarad a marata o kasiig ko taw a khiparangay ron ago
khasabotan iyan o andamanaya i kapkhabotaa o siig ko pangingilayan o masiig ago so
kapkhatotopi niyan ko gagaw a matatago ko poso iyan. Pitharo o Allāh :

َ ‫صبَةٌ ِإ َّن َأبَانَا ل َِفي‬

‫ضالَ ٍل ُمبِي ٍن‬ ِ
ْ ُ‫ب ِإلَى َأبِينَا منَّا َونَ ْح ُن ع‬
ُّ ‫َأح‬
َ ُ‫َأخوه‬
ُ ‫ف َو‬ ُ ُ‫ ِإ ْذ قَالُوا لَي‬،
ُ ‫وس‬
ِ ِ ‫ضا ي ْخل لَ ُكم وجهُ َأبِي ُكم وتَ ُكونُوا ِمن ب ْع ِد ِه َقوما‬
‫ين‬
َ ‫صالح‬ َ ًْ َْ َْ ْ َ ْ ُ َ ً ‫ف َأ ِو اط َْر ُحوهُ َْأر‬ َ ‫وس‬
ُ ُ‫اقُْتلُوا ي‬
Pd sa maana niyan:

"Gowani a tharoon iran (so manga pagari o Yusuf), mataan a so Yusuf ago so pagari
niyan na pkhababayaan o ama tano a di skitano oba di skitano na madakl tano (go
manga ttgas). Mataan a si ama tano na sabnar a sii sa karibatan a marayag. (pitharo
o isa kiran) bonoa niyo so Yusuf odi na taogn iyo ko lopa (a mawatan) ka an iyo
mabisa so gagaw i ama iyo ago an kano bo mbaloy a pagtaw a manga pipiya." [12:8-
9].
Sakamaoto mambo so paganay a manga wata o Adam  a ino miabonoo isa on so
pagari niyan ka sabap ko kasiig a kialankoloban iyan so poso iyan ago kiasapngan
iyan so pangingilayan iyan na da dn pharin sa taman o da niyan mailay si pagari niyan
a mipotos ko danga iyan. Pitharo o Allāh  a:

ِ ِ ِ ِ
َ ‫َأصبَ َح م َن الْ َخاس ِر‬
‫ين‬ ْ َ‫سهُ َق ْت َل َأخيه َف َقَتلَهُ ف‬
ُ ‫ت لَهُ َن ْف‬
ْ ‫فَطََّو َع‬
Pd sa maana niyan:
"Na inipangoyat rkaniyan o ginawa niyan a kabonoa niyan
ki pagari niyan na biono iyan na miabaloy a pd ko miangalologi." [5:30].

Sabap roo na inisogo o Allāh  ko miamaratiaya a kaplindong iran Rkaniyan phoon ko

kasiig. Pitharo o Allāh  a:
ِ ‫وِمن َش ِّر ح‬
‫اس ٍد ِإذَا َح َس َد‬ َ ْ َ
Pd sa maana niyan: "Go so karataan o makasiig igira a mianiig." [113:5].

Miapanotol i al Bukhari ago si Muslim a phoon a thotol ko Abi Hurayrah

[RadhiAllaho Anho] a mataan a so Rasūlullāh  na pitharo iyan:

ِ ‫ِإيَّا ُكم و الظَّ َّن فَِإ َّن الظَّ َّن َأ ْك َذب الْح ِد‬......)) ))‫ضوا‬
((‫يث‬ ُ َ‫اس ُدوا َوالَ َتبَاغ‬ َ َ‫ِإلَى َأ ْن ق‬
َ ُ َْ َ ‫((والَ تَ َح‬
َ ‫ال‬
Pd sa maana niyan:

179
 "Pananggilai niyo so kapangantap/kapanganib ka mataan a so
kapangantap/kapanganib na pinakabokhag ko manga thothol" ….taman sa pitharo
iyan..."ago oba kano zisiiga ago oba kano khakagowada."
Ago pitharo iyan pn:

ِ
((‫ب‬
َ َ‫ْحط‬ ُ ‫ْح َسنَات َك َما تَْأ ُك ُل الن‬
َ ‫َّار ال‬ َ ‫ْح َس َد فَِإ َّن ال‬
َ ‫ْح َس َد يَْأ ُك ُل ال‬ َ ‫))ِإيَّا ُك ْم َوال‬
Pd sa maana niyan: "Pananggilai niyo so kasiig ka mataan a so kasiig na pkhn iyan
so manga pipiya (amal) sa lagid o kapkhana o apoy ko itagon." [Hadith a malmk].
Ago miaaloy ko Hadith a Sahih a mataan a so Nabi  na pitharo iyan (ko oman gawii)
ko miakatlo gawii a: "Phakagmaw rkano imanto dn a mama a pd ko taw sa sorga."
Na isaisa bo a mama a ppakaliyo kiran sii ko miakatlo gawii. Na somiong on so
Abdullah Bin Omar na miniga on sa miakatlo gawii na da niyan bo mailay o ba gii
qiyam (manambayang) ko kagagawii. Na kagiya pagawaan iyan dn a ba niyan bo da
maplbolbod so amal i aki oto na pianothol iyan on so katharo o Rasūlullāh  a gii
mammsa o andamanayai kinisampay niyan sankoto a pankatan a skaniyan na
mibababa sii ko kapagamal adi so salakaw ron na pitharo o mama rkaniyan, da dn a
katawan ko a rowar sankai a miasima aka inonta bo a sakn na da dn a khatoon akn ko
ginawa ko (a marata) a ba panonompang ko isa bo ko manga Muslim a kapangakal
ago di akn dn siign so isa bo ko limo (odi na kamapiaan) a ipmbgay ron o All āh 
rkaniyan. Na miatharo o Abdullah, a gianan skaniyan i kiasabapan sa kinisampay nka
on a gianan so di ami khagaga."
Tanodi niyo manga oripn o Allāh  ka mataan a so masiig na miiitong a di masosoat
ko kabaya o Allāh  sii ko gii niyan kapakapllbiyaa ko sabaad ko oripn Iyan ko
sabaad. Miapanothol a mataan a so Allāh  na gii niyan tharoon:

((‫اض بِِق ْس َمتِي َب ْي َن ِعبَ ِادي‬ َ ‫ط لَِق‬

ٍ ‫ضاِئي غَْي ُر َر‬ ِ ‫))الْح‬
ٌ ‫اس ُد َع ُد ُّو نِ ْع َمتِي َو ُمتَ َس ِّخ‬ َ
Pd sa maana niyan:

"So masiig na ridoay o limo Akn ago ipkhagowad iyan so kabaya Akn ka di ka
oomnangan ko gii akn kambagibagii ko manga oripn Akn."

Ago pitharo o Iblis ko Nuh :.

Pananggila inka so kasiig ka mataan a miatonda ako niyan sankai a btad (akn)."
Ago aya mbidaan o basa Arab a (‫ )حسد‬ago so (‫ )غبطة‬na so hasad na kasiig na so
gibtah na kasigi na so hasad - kasiig na gioto so kazinganin anka sa kada o matatago a
limo (odi na kamapiaan) sii ko pagari nka a Muslim sa daa sabap a piakay o Islam na
giai na haram.
So pman so gibtah - kasigi na so kazinganin anka ko limo (odi na kamapiaan) a lagid
o matatago ko salakaw rka sa kna o ba nka gii mandingandingan a kada iyan rkaniyan,
na giai na kna ba marata. Lagid oto mambo so kazasakoya a mapiya amay ka aya gii
pagoradoradan na so mapiya ibarat o manga olawla a manga pipiya ago so manga

180
amal a mapiya ago so kapagoradorad ko kathontot sa ilmo ago so kapagoradorad ko
kibagakn ko manga rarata ago so nganin manga inisapar o Islam. Pitharo o Allāh :

‫سو َن‬ ِ َ ِ‫َوفِي ذَل‬

ِ َ‫ك َفلْيََتنَاف‬
ُ ‫س ال ُْمَتنَاف‬
Pd sa maana niyan:
"Na sii sankoto na pagoradorad so pphamagoradorad
(ko kapangongonotan siiko Allah)." [83:26].
Ago siiko dowa a Sahih na phoon a thothol ko Ibn Omar  a phoon a thothol ko Nabi 
a pitharo iyan:

((‫ َو َر ُج ٌل آتَاهُ اهللُ ِعل ًْما َف ُه َو‬، ‫ْح ِّق‬ ِ ِِ ِ

َ ‫ َر ُج ٌل آتَاهُ اهللُ َماالً فَ َسلَّطَهُ َعلَى َهلَ َكته في ال‬:‫الَ َح َس َد ِإالَّ في ا ْثنََت ْي ِن‬
ِِ
َ ‫))ي ْع َم ُل به َو ُي َعلِّ ُم الن‬،
‫َّاس‬ َ
Pd sa maana niyan: "Daa kasigi inonta bo sa dowa; Mama a bigan o Allāh  sa
tamok na minipaar iyan sa kianggastowa niyan on sii ko bnar, ago mama a bigan o
Allāh  sa ilmo na gii niyan inggolalan ago ipphangndao niyan ko manga taw."
[Sahihain].
Ago pitharo pn o Rasūlullāh .

، ‫ َر ُج ٌل آتَاهُ اهللُ َماالً َو ِعل ًْما َف ُه َو َي ْع َم ُل بِ ِعل ِْم ِه فِي َمالِـ ِـه َو ُي ْن ِف ُقــهُـ فِي َح ِّق ِـه‬:‫اُألم ِـة ِمثْ ُل َْأر َب َع ِة َن َف ٍر‬
َّ ‫((مثَ ُل َه ِذ ِه‬
َ
‫ـال‬
َ ‫ قَـ‬، ‫ـل‬ ِ َّ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ
ُ ‫ـل الذي َي ْع َمـ‬ َ ‫ْت فيــه مثْـ‬ ُ ‫ـل َهـ َذا َعمل‬ ُ ‫ول ل َْو َكا َن لي مثْـ‬ ُ ‫َم ُيْؤ ته َماالً َف ُه َو َي ُق‬ ْ ‫َو َر ُج ٌل آتَاهُ اهللُ عل ًْما َول‬
‫ط فِي َمالِ ِه ُي ْن ِف ُقهُـ فِي غَْي ِر‬ ُ ِ‫َم ُيْؤ تِِه ِعل ًْما َف ُه َو يَ ْخب‬ْ ‫ َو َر ُج ٌل آتَاهُ اهللُ َماالً َول‬، ٌ‫اَألج ِر َس َواء‬
ِ
ْ ‫ َف ُه َما في‬:‫ول‬ ُ ‫الر ُس‬
َّ
ِ َّ ‫ْت فِيـ ِـه ِمثْـ‬ ُ ‫ـل َـه َذا ل ََع ِمل‬ ِ ِ ُ ‫َم ُيْؤ تِِه اهللُ ِعل ًْما َوالَ َماالً َف ُه َو َي ُق‬ ِ
.‫ـل‬ُ ‫ـل الذي َي ْع َمـ‬ َ ُ ‫ول ل َْو َكــا َن لي مثْـ‬ ْ ‫ َو َر ُج ٌل ل‬، ‫َح ِّقه‬
.))ٌ‫اهلل َف ُه َما فِي الْ ِو ْز ِر َس َواء‬ ِ ‫ول‬ ُ ‫ال َر ُس‬ َ َ‫ق‬
Pd sa maana niyan: "Aya ibarat ankai a omat na lagid o pat kataw a taw; mama a
bigan o Allāh  sa tamok ago ilmo na gii niyan inggolalan so ilmo iyan sii ko tamok
iyan ago gii niyan gaston sii ko bnar. Ago mama a bigan o Allāh  sa ilmo na da
niyan bgi sa tamok na gii niyan tharoon a opama mambo ka adn a rk akn a lagid
anan (tamok) na ipnggolalan akn on so lagid o gii niyan golawlaan. Pitharo o
Rasūlullāh  a siran a dowa na sii ko balas na mlagid. Ago mama a bigan o Allāh 
sa tamok na da niyan bgi sa ilmo na pkharibat ko tamok iyan a gii niyan gaston sii ko
di bnar. Ago mama a da bgi o Allāh  sa tamok ago ilmo na gii niyan tharoon a
opama bo ka adn a rk akn a lagid anan (tamok) na sabnar a pnggolawla anko so
lagid o gii niyan golawlaan. Na pitharo o Rasūlullāh  a siran a dowa na sii ko dosa
na mlagid." [Ibn Majah a phoon a thothol ko Abi-Kabsha Al-Ansari a aya sanad iyan
na Sahih].

ِ َّ ‫ول َقولِي ه َذا و َأست ْغ ِفراهلل لِي و لَ ُكم ِإنَّه هو الْغَ ُفور‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َ ُ ُ ْ َ َ ُ َ ْ َ َ ْ ُ ُ‫َأق‬.

181
Ptharoon ko a katharo aknai ago phamangni ako sa rila ko Allāh  para rakn ago skano
na pangni kano ron sa rila ka mataan a skaniyan so Makaririlai a Makalimoon.

Ika dowa a Khutbah

ُ‫الش ْك ِر لَهُ َعلَى َع ِظ ِيم لُط ِْف ِه َو ْامتِنَانِِه َو َأ ْش َه ُد َأ ْن الَ ِإلَــهَ ِإالَّ اهللُ َو ْـح َده‬
ُّ ‫ْح ْم ُد لِلَّ ِه َعلَى َت ْوفِ ِيق ِه َوِإ ْح َسانِِه َو‬َ ‫ال‬
ِِ ْ ‫َّاعي ِإلَى ِر‬ ِ ‫َأن مح َّم ًدا عب ـ ُده ورس ـولُه الــد‬
َ ‫ اللَّ ُه َّم‬, ‫ض ـ َوانه‬
‫ص ـ ِّل َو َس ـلِّ ْم َوبَــا ِر ْك َعلَى‬ ُ ُ َ َ ُ ْ َ َ ُ َّ ‫يك لَــهُ َو َأ ْش ـ َه ُد‬ َ ‫الَ َش ـ ِر‬
‫ ََّأما‬.‫س ـنَّتِ ِه ِإلَى َيـ ْـوِم الــدِّي ِن‬ ِ ِ ‫ك مح َّم ٍد و َعلَى آلِـ ِـه وص ـحبِ ِه ومن س ـار َعلَى َن ْه ِ ـ‬
ُ ‫ج ه َوا ْس ـتَ َّن ب‬ َ َ ْ ََ ْ َ َ
ِ
َ َ ُ َ ‫َع ْبــد َك َو َر ُس ـول‬
ِ
:‫ال فِي كِتَابِ ِه ال َْع ِزي ِز‬
َ َ‫ فَاهللُ ُس ْب َحانَهُ ق‬:‫َب ْع ُد‬
ِ ِ ِ َّ ُّ ‫ِإ َّن اهلل ومالَِئ َكتَهُ يصلُّو َن علَى النَّبِ ِّي ي‬
ً ‫صلُّوا َعلَْيه َو َسلِّ ُموا تَ ْسل‬
‫يما‬ َ ‫ين َء َامنُوا‬
َ ‫اَأي َهاالذ‬َ َُ ََ َ
"Mataana so Allah ago so manga malaikat Iyan na pzalawatan iran so Nabi, hay
skano a miamaratiaya na salawati niyo (pangnin iyo sa limo ko Allah) skaniyan ago
pzampayn iyo ron so salam a samporna a kalilintad". [33:56].

ِ ِ‫اء الـ ــدِّي ِن َو َع ِّم بِـ ــالت َّْوف‬ ِِ ِ

‫ص ـ ـالَ ِح َر َعايَـ ــا‬َّ ‫يق َو ال‬ َ ‫اللَّ ُه َّم َأعـ ـ َّـز اِإل ْس ـ ـالَ َم َو ال ُْم ْس ـ ـلم‬
َ ‫ين َو َد ِّم ْر َأ ْعـ ـ َد‬
‫ اللَّ ُه َّم‬، ‫ين‬ ِِ َ ِ‫ـار ُه ْم بَِر ْح َمت‬ ِِ
َ ‫ـك يَــا َْأر َح َم الـ َّـراحم‬ َ َ‫صـ َار ُه ْم َوَأ ْعـ ِـل َمن‬
َ ْ‫ين َو ُر َعــاَت ُه ْم َو َكث ِّْر َأن‬
َ ‫ال ُْم ْسلم‬
َ ‫ـك َوكِتَابَـ‬َ ‫صـ ْر ِدينَـ‬ ِ ِ ِ ‫ْجه‬ ِ
‫ك‬ َ ِّ‫ـك َو ُسـنَّةَ نَبِي‬ ُ ْ‫ اللَّ ُه َّم ان‬، ‫ـل ال ِّشـ ْرك َوالْ َف َسـاد‬ ‫اد َو َأق ِْمـ ْـع ْـ‬
َ ‫َأه‬ َ ِ ‫َأق ْم َعلَ َم ال‬
‫ـل‬
ُ ‫َأه‬ ‫ك َويُ َذ ُّل فِيـ ِـه ْـ‬ َ َ‫اُألم ِة َْأم َر ُر ْش ٍد ُي َع ُّز فِ ِيه َْأه ُل ط‬
َ ِ‫اعت‬ َّ ‫ اللَّ ُه َّم َأبْ ِر ْم لِ َه ِذ ِه‬.‫ين‬ ِ ِ َّ ‫اد َك‬
َ ‫الصالح‬ َ َ‫َو ِعب‬
‫ب‬ ِّ ‫ْح ْـم ُد لِلَّ ِه َر‬ ِ
َ ‫آخ ُر َد ْع َوانَــا َأن ال‬ ‫وف َو ُي ْن َهى فِيـ ِـه َع ِن ال ُْم ْن َكـ ِر َو ِـ‬ ِ ‫ك ويْؤ مر فِ ِيه بِــالْمعر‬
ُْ َ
ِِ
ُ َ ُ َ َ ‫َم ْعصيَت‬
.‫ين‬ ِ
َ ‫ال َْعالَم‬
(Ya Allāh  na pakabagr Anka so Islam ago so manga Muslim ago binasa Anka so
manga ridoay o agama (Islam). Ago pakalankap Anka so tawfiq ago so
kathagompiya o parinta o manga Muslim ago so thatandingan on ago pakandakl
Anka so pphaninindg kiran ago poroon Ka so sindaw iran sabap ko limo Oka, hay
mala i limo ko manga makalimoon. Ya Allāh  na pakatindg Anka so pandi o Jihad
ago pgs Anka so manga pananakoto ago gii maminasa. Ya Allāh  na pakadaag Anka
so agama Nka ago so kitab Ka ago so okitokit o Nabi Nka ago so manga oripn Ka a
manga salih. Ya Allāh  na dawagn ka sankai a ommat so mapiya a lalan a
miphagomnang o manga taw a giimangongongotan ago kidapanas o manga taw a
giimmamaasiya ago pkisogo on so mapiya ago pkisapar on so marata. Ago aya
phakaoriyan ami ko pangni ami na so podi na rko Allāh  a Kadnan o langowan o
kaadn).

182
 
Al Khutbah 25
So Bandingan ko Kaphagingd a Islam
Ki: Alim Hassanor bin Maka Alapa
Al Murshid Al Am
Al Insan Islamic Assembly of the Philippines

ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِِ
ُ‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َمـ ُدهُ َونَ ْسـتَعينُهُ َونَ ْسـَت ْغف ُرهُ َو َنعُــوذُ بِاهلل م ْن ُشـ ُرو ِر َأْن ُفسـنَا َو َسـيَِّئات َأ ْع َمالنَــا َم ْن َي ْهـد اهلل‬َ ‫ِإ َّن ال‬
‫َأن‬ َ ‫ َوَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر‬,‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‬
َّ ‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد‬ ْ ُ‫ض َّل لَهُ َو َم ْن ي‬ِ ‫فَالَ م‬
ُ
‫صـ ْحبِ ِه‬ ِِ ِ ٍ
َ ‫صـلَّى اهللُ َعلَْيـه َو َسـلَّ َم َو َعلَى آلـه َو‬ َ ‫صـ ِّل َو َسـلِّ ْم َوبَـا ِر ْك َعلَى ُم َح َّمد‬ َ ‫ اللَّ ُه َّم‬, ُ‫ُم َح َّم ًدا َع ْب ُدهُ َو َر ُسـولُه‬
:‫َو َب ْع ُد‬ ‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِ ِه ِإلَى َي ْوِم الدِّي ِن‬
ِ ‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر‬
:‫آن الْ َك ِر ِيم‬ ِ
ِ َ ‫اعب‬
ْ َ َ َ َ َ ُ ‫اد اهلل َي ُق‬ َ َ‫َفي‬
ِ ‫الز َكا َة وَأمروا بِالْمعر‬ ِ ُ ‫الَّ ِذين ِإ ْن م َكن‬
‫وف َو َن َه ْوا َع ِن ال ُْم ْن َك ِر‬ ُْ َ ُ َ َ َّ ‫الصالَ َة َوآَت ُوا‬ ِ ‫اَألر‬
َّ ‫ض َأقَ ُاموا‬ ْ ‫َّاه ْم في‬ َ َ
ِ ِِ
ُ ُ‫َوللَّه َعاقبَة‬
)41 ‫اُألمو ِر (الحج‬
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:

Fayā ibādallāhi, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:

Alladīna im makannāhum fil ardhi aqāmussalāta wa ataw zakāta wa amarū bil
ma’rūfi wa nahaw anil munkari wa lillāhi āqibatul umūr (al Hajj 41).

Manga Oripn o Allāh, omiog so Allāh  na phamagosayin tano sankai a khutbah

ankai a bandingan a tanto a mangingindaw sa mala a sabot ago mala a tanod sabap ko
di ron kipndarayinonn, a ron mamapapalot so langowan o panagontaman o manga
Muslim ago so pangindaw iran sii sankai a kibabatog.
Giankai a bandingan na skaniyan so osayan ko kaphagingd a Islam (al Mujtama al
Islami) ino tano ptharoa piakalklkai a bandingan ka kagiya mala a di ron kasasaboti o
kadandan o manga Muslim a pphagintaw sankai a masa a kapapantagan.
Manga Oripn o Allāh, antonaa i ptharoon a kaphagingd a Islam? Pakaiza anan a
giimliblibt ko zaronsarongan o manga Muslim na di ran matatago sa ginawa so

183
kasmbaga on, antonaa i kaphagingd a Islam? Opama o izaan anan ko kangodaan na
margn o ba niyan masmbag, na aya pn so manga wata kiran, ogaid na o izaan ko
manga totoa, antonaa mangaday i madait a izmbag iran on?
Madakl a kiaizaan ami san na aya kalilid a smbag iran na so kaphagingd a Islam, na
skaniyan dn so kapphagingd o manga Muslim sa masa ini, aya maana niyan na so
Muslim a matitimo ko darpa na khabthowan so kapphagingd iran sa kaphagingd a
Islam, sa gianan bo. Giankanan a smbag iran na onga o pamikiran iran a da makaokit
sa pangamad a katao ago gpaan ko thitho a waraan o Islam, ogaid na piakambowat
iran sa sii ran bo kinowa ko ingaran a Muslim, sa datar o ba iran kiokom sa apiya
antonaa i galbk o Muslim na gioto dn so galbk o Islam, sa datar o kapipikira on o
manga taw a kna a Muslim, a ipzipat iran ko Islam so manga galbk o manga taw a
magaagama on, samanan na giankanan a Muslim a gianan i smbag iyan ko pakaiza na
datar skaniyan ankoto a kna a Muslim sii ko sabot sa da a mbidaan iran sa kokoman.
Manga Oripn o Allāh, so da tano pn kasmbaga ko pakaiza na tokawn tano mona, so
ptharoon a kaphagingd a Islam. Dowa nan taga a katharo a so “kaphagingd” ago so
“Islam”, a so kaphagingd na inisipat on so Islam sa mimbaloy siran a ngaran a
makazisipata.
So kaphagingd na di phakamoayan odi maadn so tlo a polaos iyan a siran so: (1)
Kawali (ingd) a skaniyan so lopa a babalingan, (2) So pagtaw a magiingd sankoto a
lopa, (3) So parinta a gioto so komakapt ko bagr ankoto a phagingd. Giankanan a tlo a
onayan na isa bo i magalat on na di phakamoayan so ptharoon a kaphagingd ko apiya
antonaa i bontal iyan Islam sa di Islam.
Sabap san na aya thito a tokaw (definition) o kaphagingd a Islam na: Skaniyan so
kaphagingd a matatarotop on so tlo a manga polaos o kaphagingd, a aya manga taw
niyan na manga Muslim ago aya parinta niyan na so parinta o agama Islam a so
ptharoon a Shariah Islamiyyah.
Manga Oripn o Allāh, gianan i marayag a katokawi tano ko ptharoon a kaphagingd a
Islam, maadn so pagtaw a manga Muslim, a adn a kawali niyan, ingd iyan a mipapaar
iyan ago adn a parinta niyan a makatitindg a aya onayan o kitab iyan na so Qur’an ago
so Sunnah o Rasūlullāh , sa tarotop so kamamaradika iyan ago so
kapakambabayabaya iyan (sovereignty) a daa sosondongan iyan a salakaw a parinta
odi na bagr.
Samanan na miakarayag rki tano sa kiasawaan phorong ago miakilala tano so bontal o
ptharoon a kaphagingd a Islam, a gianan na kaphagingd a aya bowalan o kaoyagoyag
iyan, a kandato, kapagagama, kaphagingd, kazinanad, kapamantiari, na palaya dn sii
makapopoon ko bowalan a pakaasal a so Qur’an ago so Sunnah o Rasūlullāh . Aya
sabap iyan na so kiabaloy o kaphagingd a inisipat on so Islam, na khabaloy so Islam a
aya niyan bontal ago aya niyan waraan ago aya niyan paratobowan ago aya niyan
kaokhaog ago aya niyan galbk, sa tarotop a da dn a magagalat on a mlk bo.

184
Manga Oripn o Allāh, imanto na miakasold tano ko mala a awid a akal a khagdam
tano ko manga ginawa tano, a da tano dn magdam ko onaan o da ta no katokawi
sankai a bandingan, gioto so katharoo o maongangn a Arab a so Mranaw niyan na:

Gioto so btad a igira din ka katawan na gioto so awlan a tioba,,,,

Na o katokawi nka na so tioba na phamagoman sa kargn ago kala ago
kasakit
Manga Oripn o Allāh, Imanto na tokawn tano so manga katitimo o manga Muslim
ago so kapphagingd iran, o ino adn a kathoon tano a lompokan odi na katitimo antaa
ka kaphagingd a mapakay a tharoon tano, a gioto so kaphagingd a Islam sa masa ini a
datar ankoto a tiokaw tano kagiya a osayan o thitho a kaphagingd a Islam, aya smbag
anan manga oripn o Allāh , na da a khatoon tano sii sa Pilimpinas a kaphagingd a
khapakay a tharoon tano a kphagingd a Islam.
Aya khatoon tano imanto a katitimo na skaniyan so sagorompong odi na katitimo o
lompokan o manga Muslim sii ko isa a darpa ko apiya andaa darpa, sa patoray a
makaznggaya san so dowa a katharo a, Muslim ago Islam. Adn sa masa ini a manga
Muslim a tanto a madakl so bilangan iran ko doniya ka somiobra sa isa ka Billion so
bilangan o olo iran, ago adn a manga ingd iran ago manga kawali ran, ogaid na so
kaphagingd iran na kna o ba tarotop a kaphagingd a Islam, sabap sa magagalat on so
isa a onayan o kaphakatindg o kaphagingd a Islam, a so kaadn o parinta a Islam, a aya
pndato ago giimamaapaar sankoto a lopa ago so manga taw a pphagingd on.
Manga Oripn o Allāh, gianan i kiapatot a kasaboti tano ago kaknala tano ko mbidaan
o ptharoon a pagtaw a Islam (Ummah Islamiyyah) ago so ptharoon a Parinta
Islamiyyah (Hukumah Islamiyyah) a so korang i sabot ko Islam na aya katao iran san
na mlagid anan, a gianan na mbida sa mala a kambibidaan iyan.
Adn imanto a pagtaw a Islam, ogaid na daa parinta a Islam ko kamataani ron, So
manga ingd o manga Muslim sa doniya na aya parinta iran na parinta a kinowa ko
taong o atoran a pimbaalan o manosiya, atoran a democrasiya ko dowa a sapak iyan a
Direct Democracy antaa ka Representative Democracy, odi na atoran a Malakiyyah
(kingdom) antaa ka (Semi-Communism) gianan so manga ala on a parinta ko ingd o
manga Muslim, na sii ko maroni ron a kaphagingd o manga Muslim a mipananagi ko
manga parinta a jahiliyyah (Muslim Minority) na aya kalilid na so kapangongondato o
smpad ago so igma antaa ka manga adat a initadi a da on so gonanao ago so kokoman
o Islam, ka manga sarag a akal o paganay ron a nggka’ na aya masakit on na gii ran pn
tharoon a gioto dn so Islam a amay ka kilalaan na daa kimamaniya on o Islam a mlk
bo.
Manga Oripn o Allāh, giankai a masa a pphagintawan tano na masa ini a
piangondatoan o jahiliyyah a bago a aya mala a kasankapan iyan na so katao a
miapakambowat iyan ankai a ptharoon a Modern Technology a tanto a mabagr so
rarad iyan ko kamamanosiyai Muslim antaa ka kna a Muslim, na palaya dn piraradan
ankai a kayamat a katao a bago a pantag sa kapphakalboda niyan ko ongaya o

185
manosiya a kapapantagan. Sa di ron dn irorokot so btad o agama aya pn o ba niyan
mikhapaar sa maator iyan.
So manga Muslim, na patoray kiran a mailay ran ankai a btad sa mapariksa iran so
titho a waraan iyan ago matimbang iran ko timbangan a Islam, sabap sa giimbagobago
so doniya ka waraan iyan so kambagobago, ogaid na so Islam na di
kapmbagobagowan ka skaniayn i bowalan a pkhapoonan o kambagobago, sa patoray a
so masa a lomalagaday na aya maislam, sa kna o ba aya pmbagobagowi na so Islam,
ka so Islam na waraan iyan dn so kababago mapiya pn lomiagaday ron so
pinngibowan a manga ragonan na skaniyan na bago dn a di kharombay ago di
khardak.
Manga Oripn o Allāh, aya pamotosanai na taman sa di makatindg ago mabaloy so
Islam a parinta a pkhokomn iyan so langowan taman a sakro kabintng o
kamamanosiyai ko manosiya na di dn makamoayan so ptharoon a Kaphagingd a
Islam. Di tano khasanaan so kapakamomoayan o pagtaw a Islam sa ba gioto bo, sa
tharimaan iyan a aya parinta niyan na so atoran a salakaw ko Qur’an, ka gianan na
ikhakafir o Muslim o ba niyan tarimaa a so atoran a salakaw ko Islam a Democrasiya
antaa ka Kumunista antaa ka Kingdom ago so salakaw ron na ba aya niyan parinta ago
atoran.
Sii ko di tano san katharimaa a manga Muslim, na giinggalbkn o manga parinta a
Democrasiya sa doniya a pagoolowanan a America ago giya Britania ago so manga pd
ingd sa doniya a katarimaa o manga Muslim sa kapagintaw iran sankai a manga
parinta sa tarimaan iran a aya iran dn parinta ko kababaloy ran a manga Muslim, sa
aya daawa iran na kagiya giankanan a parinta na da niyan saparn so kapagagama, sa
biokaan iyan so taw ko kapili sa agama. Giankanan a panolon iran na minisampay dn
ko manga Muslim sa Pilimpinas, a gianan so pmbthowan iran sa Co-Existence of
Muslim & non-Muslim in a democratic society.
Manga Oripn o Allāh, giankanan a panolon na dadag anan a panolon ago
phakabinasa ko paratiaya o Muslim ago so Islam, So Muslim na di dn khapakay o ba
niyan tarimaa sa tolos ikhlas ko ginawa niyan so kaphagintaw niyan ko parinta a
salakaw ko parinta o Islam, ka o manggolawla nan na pmbaloy skaniyan a kafir a
miada ko Islam. Aya bo a kapaparo a katatago o Muslim ko parinta a kna a Islam na
so kababaloy niyan a mattgl a daa bagr iyan sa karna niyan sankoto a bagr o parinta a
andadato a kna a Islam. Sa aya karina a kattgl iyan na so gii niyan kapaniphatay ago
so gii niyan kanggalbk sa kapakaogop iyan ko kapakatindg o Printa Islamiyyah ka an
on makapagingd. Sa o di ron maadn ankanan a panamar na karina sa skaniyan na
tatarimaan iyan ankanan a parinta a kna a Islam, na matatago skaniyan sa piligro ko
paratiaya niyan sa so Allāh  na katawan iyan so niyat iyan ko di niyan kapagogop ko
kapakatindg o kaphagingd a Islam.
Manga Oripn o Allāh, so Democrasiya na di bnar o ba niyan pipharo ko Muslim so
kipnggolalann iyan ko agama niyan a Islam a aya niyan mipagintaw ko liawaw o lopa,
aya pipharo o Democrasiya na so agama a Christianity ago so manga pd a agama a
kapniniawa bo a da a ba niyan parinta a phakatindgn iyan. So pman so Islam a da

186
niyan pakamblaga so Agama ago so Parinta na di khaoyag ko Democrasiya, sabap sa
aya bo a ipagiog o Democrasiya na so saopak on a manga simba a ipthagompiya o
niawa o Muslim, ogaid na so onayan a katampar a so kikokomn ko Qur’an ko
kaokhaog o manosiya ko katampar a Civil ago Criminal ago Political na di niyan anan
ipagiog, ago zagisikn iyan a langowan a bagr a khaadn ko makapantag san, sa datar o
kamamasai ron ko manga ingd sa doniya a pphangni sa kamaradika a pd on so gapa o
manga Muslim sa Mindanao.
Gianan i kiawajib a so Muslim na pakaolada niyan so katao niyan ko ilmo a kandato
ago kaphagingd a Islam (political & social sciences in Islam) ka an iyan makilala
ankanan a btad a di lalayon sasabotn o kadandan o manga Muslim sa masa ini. Sa aya
kapkhailaya iran on na bnar so panolon o manga parinta sa doniya a pphanolon
sankanan a kapakiphagingda o Muslim ko parinta a kna a Islam sa mangongoyagan on
sa masosoat ago tomatarima ko kabbnar iyan, sa pokasn iyan dn sa pikir iyan so
kapakatindg o kaphagingd a Islam ko lopa iyan.
Giankai a bandingan na anda dn i kaaloya on na so korang i knal ko Islam, na aya
ptharoon iyan na katatan pman a phangondoy ankanan a manga ulama sa kaadn o
awid a akal, sabap sa kagiya kialayaman tano a langowan a kaokhaog sa kazalimbtad
o Muslim, na aya poonan iyan na kapamono sa taw a ridoay, sabap ko kaninit o sowa
tano ago so sabot tano ko agama tano, na sabap san na salakaw a kapkhasabota on o
kadaklan, a amay ka tanodan na so kapakithidawa sa magokit sa gomaan na adn a
manga masa niyan a mattndo, ago adn a manga kamonaan iyan a kanggalbk a aya
paganay ron na so kaompiai ko ginawa o pizakatawan sa mamaradika ko apiya
antonaa a bagr a salakaw ko bagr o Islam, oriyan iyan na masinanad ko pithibarang a
okit ago kasankapan antaa ka gomaan ko da niyan pn kakambonga a lalag ko salakaw
ron sa nggolalan sa galbk a panolon, na amay ka maadn oto na khaadn so lompokan a
maito a adn mambo a manga galbk iyan ko ginawa niyan a kazinanad ko langowan a
katampar, na amay ka makaapas roo na maadn so kaphagingd a adn mambo a manga
sangan iyan ago manga galbk iyan a mattndo, na amay ka makaapas roo na maadn so
bagr a parinta a kitab, sa miakamoayan so kaphagingd a Islam.
Sii sankanan a pankat na o adn a khaadn a bagr a pagrnn iyan ankanan a lalakaw na
khabindas so kampilan a magarang o manga Muslim sa zagisikn iyan ankanan a sorok
ago pagotasn iyan so pangalang mapiya antonaa i bagr iyan sa pantag sa
kapakamoayan o antap a babantakn a so kapakatindg o kaphagingd a kaiislami.
Manga Oripn o Allāh, so kapnggalbka san o Muslim na daa pagodasan iyan ago daa
zangoan iyan ago daa phangnian iyan on a parintaa antaa ka lompokan antaa ka bagr a
salakaw ko bagr o Islam, pnggalbkn iyan anan sa patoray ron sa datar o kapnggalbka
niyan ko nm rokon a Iman ago lima rokon a Islam, ka gianan i onga ankoto a lima ago
nm, amay ka kilalaan sa matolangd, gianan i onga o simba o Muslim, ago gianan so
antap o kiabaloy niyan a Khalifah a pakandadatoon ko lopa, sabap sa di dn katharotop
so simba ko Allāh  odi na makatindg so parinta a Islam.

So kipnggolalann ko manga Hudūd (kasalaan a tiamanan o Allāh ) ago so manga

ta’zir, (kasalaan a da tamani o Allāh ) ago so kapakanggolalan o Jihād, ago so

187
kakhatonaya sa tarotop ko kisogoon ko mapiya ago so kisaparn ko marata a gianan i
galbk (Mission) o Muslim na di dn khamataanan sa tarotop odi masamporna so parinta
a kaiislami ko manga Muslim.

Gianan so katharoo Khalifah Uthman bin Affān a:

ِ ‫ان ما الَ يزعُ بِالْ ُقر‬

‫آن‬ ِ ُّ ِ‫ِإ َّن اهلل لَيزعُ ب‬
ْ َ َ َ َ‫الس ْلط‬ ََ َ
Mataan a so Allah na izapar iyan sa nggolalan ko parinta so nganin
a di niyan khizapar sa nggolalan ko Qur’an.
Giankanan a parinta a phakatindgn tano, na daa tamana o kadakl o mama niyan (taw
niyan) ago da a tamana o kala o kawali niyan, ka mapiya maito a pagtaw ago maninit
a darpa na phakamoayan on ankanan a pangindaw sa datar o kiapakamoayana on o
Rasūlullāh  sii sa Maninah. Magphoon anan a daan a ptharagombalayin ko manga
poso o pizakatawan ko da niyan pn kapakamoayan ko blangan o lopa, sa datar o
kiatharoa on o Hassan al Hudhaybi a:

ِ ‫َأقِيموا َدولَةَ اِإل ْسالَِم فِي ُقلُوبِ ُكم َت ُقم َعلَى َأر‬
‫اضي ُك ْم‬ َ ْ ْ ْ ُ
Pakatindga niyo so parinta o Islam ko manga poso iyo, ka makamoayan ko manga
lopa iyo.
Di dn anan phakamoayan odi maona matharagombalay ko poso o pizakatawan, di
khapakay o ba maona so galbk a barandiya a daa paratiaya on a rahasiyan ko poso ago
so darm. Anda dn i katarimaa san o manga taw na miatankd a phakamoayan ko manga
ingd iran, ka so poso iran na daa a ba on phakatgl a bagr ko doniya a salakaw ko bagr
o Allāh .

Manga Oripn o Allāh, so kapakatindga ko parinta na skaniyan so katharagombalaya

ko atoran a kaphagingd (social system) a giankanan a atoran na gianan i phanamaran a
makamoayan ko poso o pizakatawan ago paratiayaan iran ago inggolalan iran so
manga sogoan iyan, giankanan a atoran na daa khirk on a sakataw antaa ka madakl a
taw, ogaid na so manga taw na somisirong siran on odi na mag’da siran on sa ipapaar
iyan siran sa di ran mipapaar, matas anan i omor a di ron khitaks so kaoyagoyag o
nggagaisa a pd ko taw niyan, sa pphamatay siran ago pphangaloloks siran ogaid na so
atoran na oyagoyag dn a makamomoayan ko tnday o masa a adn pn a mapaparatiaya
on a manga taw niyan.

Igira miatay so king sa England. Na itawag o manga taw a:

Imanto na miatay so King, na miamboway so King.
Aya maana oto na miatay so king a miaona na khamboway a omor o king a
phakasambi on, sabap sa sasabotn iran a so atoran iran na oyagoyag a tatap, na aya
pphamatay na so manga dato iran a pphangolin sankoto a atoran a daa iphatay niyan,

188
na anda dn i masa a kazabota san o Muslim? Pagari ko a Muslim ska dn i smbag sa
ginawa nka!
Sa giankanan a atoran na gianan i ipagato ko atoran a salakaw a somosopak on, ka
ndatar siran a palaya mabagr ago matobay ago di khaloks antaa ka di khasakit ago di
phatay ko kapphamatay o manga taw a komakapt on. Go phoon so atoran a
nggarobatn na aya iato ron o pnggarobat on na so lawas iran na tankd a di siran
phakadaag ka so lawas iran na pkhaor ago pkhasakit ago pkhaloks ago pphatay, na so
atoran a sasangbaan iran na di khaor, di khasakit, di khaloks. Gianan i sabap a so
kadaklan ko kaokhaog o Muslim sa doniya na karorompisan ko kiphapantagn iyan ko
ridoay niyan sabap ko kakhokorang o sabot iyan ago so sandiyata iyan a katao, ka aya
bo a mala a matatago sa pikir iran na so kapamono sa taw, na apiya i kadakl a mapatay
ran na di ran dn maompas so ronda o ridoay, ka marndan so salapis na ba dn
pkhabagowi sa isa ka di ta maraw, a zowi a pila a bombor a ombi a kadakl iran a taw.
Aya ibarat anan na so taw a phakadaan iyan so lawas a ig sa aya pzowaan iyan na
phlimasan iyan ko manga liong iyan, na oman iyan limasan na kasambian so ig sa
lawan on sa kargs, aya patot a zowaan iyan na pagolnn iyan so phagmbowatan ankoto
a ig ago so langowan a pkhapoonan iyan, ka an mada ankoto a toga iyan. Aya zowaan
o Muslim na thidawn iyan sa papatayan so atoran o ridoay niyan, kna o ba niyan ba dn
pphanganokowi ko manga poro a lima niyan, ka di niyan dn mapgs o gianan i okit
iyan ko kapakithidawa.
Manga Oripn o Allāh, gianan i sabagi a bandingan sankanan a ptharoon a
kaphagingd a Islam a inibgay tano so sabaad a paratobowan iyan ka oba pkhaomani so
panamar tano ago so panizakay tano sa gii tano katharagombalaya ko parinta o Islam
ko manga poso tano ago sii ko manga lopa tano. Pitharoo a Allāh . a:

‫الز َكاةَ َو ََأم ُروا بِال َْم ْع ُر ِـ‬

‫وف‬ َّ ‫الصالَةَ َوآَت ُوا‬
َّ ‫ض َأقَ ُاموا‬ ِ ‫اَألر‬ ِ ‫الَّ ِذين ِإ ْن م َكن‬
ْ ‫َّاه ْم في‬ ُ َ َ
ِ ِِ
)41 ‫اُألمو ِر (الحج‬ ُ ُ‫َو َن َه ْوا َع ِن ال ُْم ْن َك ِر َوللَّه َعاقبَة‬
Siran oto so amay ka pakandatoon ami siran ko lopa na pakatindgn iran so
sambayang ago ibgay ran so zakat, ago isogo iran so mapiya ago isapar iran so
marata, go rk o Allah so khabolosan o manga btad (al Hajj 41)
Manga Oripn o Allāh, so kapnggalbka tano ko kapakatindg o parinta Islamiyyah na
wajib a paliogat ko pizakatawan a Muslim, sa datar o kipapaliogatn on ko manga
rokon o agama a onayan a so sambayang, zakat, powasa, hajji, sa di pipikira o Muslim
i kagiya giimakazam-bayang na ba gioto bo i patoray ron a galbk, ka pitharoo Allāh 
a: Sa dn sa taw a da niyan mikokom so initoron o Allah a pangitaban (a aya kaposan
iyan na so Qur’an) na siran oto na manga kafir siran, manga fasiq siran, manga
salimbot siran a pananakoto. Tlo anan a ayat ko Qur’an a piakathondotondog o Allāh
 ko kiaaloya niyan on, ka an makaliwanag ko manga Muslim so kipapatoray niyan
kiran.

189
Aya bo a kapakalidas sankanan a tlo a sipat a kakakapiri, kapapasiki kasasalimbot na
so kanggalbka ko kapakatindg o kadato o Allāh  ko liawaw o lopa, sa aya okit san na
so inosay tano a khaona so ginawa ko kazinanada on, na go bo so sagorompong, na
gobo so kaphagingd, sa taman sa masamporna so kapakamoayan o ingd a Islam a aya
parinta niyan na so Shariah Islamiyyah, ago aya onayan a kitab iyan na so Qur’an.
Manga Oripn o Allāh, gianan i pamotosan a antap o panolon o Rasūlullāh  ko
kiapakaoma niyan, a pinggalbk iyan so zinanad ko paratiaya sa Makkah ko
miakasapolo ago tlo ragon, na tomiogalin sa Madinah na piakatindg iyan so parinta
Islamiyyah ko sold o miakasapolo ragon, sa miakamoayan ko lopa so kadato Allāh 
a tarotop i kapakambbkn.
Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh  a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَت ْغ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل ذَن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَت ْغف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.

190
 
Al Khutbah 26
So Bandingan ko Kaphamiliya sii ko Islam
Ki: Alim Hassanor Bin Maka Alapa
Al Murshid Al Am
Al Insan Islamic Assembly of the Philippines

ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِِ
ُ‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َم ُدهُ َونَ ْستَعينُهُ َونَ ْسَت ْغف ُرهُـ َو َنعُـوذُ بِاهلل م ْن ُشـ ُرو ِر َأْن ُفسـنَا َو َسـيَِّئات َأ ْع َمالنَـا َم ْن َي ْهـد اهلل‬ َ ‫ِإ َّن ال‬
‫َأن‬ َ ‫ َوَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر‬,‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‬
َّ ‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد‬ ِ ‫فَالَ م‬
ْ ُ‫ض َّل لَهُ َو َم ْن ي‬ ُ
ِ‫ اللَّه َّم صـ ِّل وسـلِّم وب ـا ِر ْك َعلَى مح َّم ٍد صـلَّى اهلل َعلَي ِـه وسـلَّم و َعلَى آلِ ِـه وصـحبِه‬, ُ‫مح َّم ًدا َعب ُدهُ ورسـولُه‬
َْ َ ََ ََ ْ ُ َ َُ ََ ْ َ َ َ ُ ُ ََ ْ َُ
:‫َو َب ْع ُد‬ ِ ِ
‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِه ِإلَى َي ْوم الدِّي ِن‬
ِ ‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر‬
:‫آن الْ َك ِر ِيم‬ ِ
ِ َ ‫اعب‬
ْ َ َ َ َ َ ُ ‫اد اهلل َي ُق‬ َ َ‫َفي‬

ً‫اجا لِتَ ْس ُكنُوا ِإل َْي َها َو َج َع َل َب ْينَ ُك ْم َم َو َّد ًةـ َو َر ْح َمة‬ ِ ِ ِِ ِ
ً ‫َوم ْن آيَاته َأ ْن َخلَ َق لَ ُك ْم م ْن َأْن ُفس ُك ْم َأ ْز َو‬
)21 ‫(الروم‬ ُّ ‫ات لَِق ْوٍم َيَت َف َّك ُرو َن‬ ٍ ‫ك آلب‬ ِ ِ
َ َ ‫ِإنَّا في َذل‬
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:

Fayā ibādallāh, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:

Wa min āyātihi an khalaqa lakum min anfusikum azwājan litaskunū ilayhā wa jaala
baynakum mawaddatan wa rahmatan inna fī dālika laāyātin li qawmin yatafakkarūn
(ar Rum 21).
Manga Oripn o Allāh, Bantogn tano so Allāh  a inadn tano niyan sabap ko hikamh
niyan a maporo, sa inipangalimo tano niyan ago pinggonanao tano niyan sa

191
minggolalan ko kiasogoi niyan rki tano sa manga sogo a pd ko manga ginawa tano,
miasotisoti so Allāh  a da dn a saginda niyan ago daa sakotowa iyan.

Manga Oripn o Allāh, giankai a bandingan tano na skaniyan so katharagombalaya ko

kaphamiliya sii ko Islam, a pdai ko manga bandingan a mangingindaw sa mala a knal
ago sabot sabap ko karirimbita niyan ko amoran o kaoyagoyag sankai a kibabatog, sa
so kasiapa on na gioto dn so kasiapa ko ongangn o Allāh  ko kiapangadn iyan.

Gowani a adnn so Adam a manosiya a pakapndatoon ko lopa na di phamondas so

maana o kaoyagoyag o manosiya odi matatap so kaaadn o soson a kamamanosiyai,
sabap roo na inadn o Allāh  so Hawwa a khabaloy a darodopa iyan a mipzakotowa
iyan ko kaoyagoyag iyan, a misabap kiran na khaadn so moriataw a siran i
khabarmbad sankai a liawaw o lopa a gioto so bangnsa o manosiya.
Inadn o Allāh  so Hawwa a kna o ba datar o kiaadna niyan ko Adam a ba niyan
linimbag mambo a phoon sa lopa a mapilit, aya mataan na sii niyan dn libat so
kiaadna niyan ko Hawwa ko lawas o Adam, gioto i kiabthoi ron sa Hawwa a aya
maana niyan na so kaadn a babay a sipik so kiaadna on ko andang a oyagoyag, ka so
Adam na oyagoyag a libat on so Hawwa a aya miaaloy na sii phoon ko gosok iyan a
mabbkhog a tampar sa poro a marani ko poso iyan.
Pitharoo Allāh  a:

ً‫اجا لِتَ ْس ُكنُوا ِإل َْي َها َو َج َع َل َب ْينَ ُك ْم َم َو َّد ًة َو َر ْح َمة‬ ِ ِ ِِ ِ

ً ‫َوم ْن آيَاته َأ ْن َخلَ َق لَ ُك ْم م ْن َأْن ُفس ُك ْم َأ ْز َو‬
ٍ ٍ ‫ِإنَّا فِي َذلِك آلب‬
)21 ‫(الروم‬ ُّ ‫ات لَِق ْوم َيَت َف َّك ُرو َن‬ َ َ
Go pd ko manga tanda iyan a kiaadn iyan rkano a phoon ko manga ginawa niyo sa
manga karoma ka an kano ron makarnk, go inadnan iyan so lt iyo sa kangginawai
ago limo, mataan a kadadalman oto sa manga tanda a pantag sa pagtaw a
giimamimikiran (ar Rum 21)
Gianan i sabap a so mama na di niyan dn miphanalipndaan ko kaoyagoyag iyan so
babay, sa datar oto mambo so babay a di niyan mipndaraynon so mama ka di
khatarotop so maana o kaoyagoyag odi makazolbiya ankai a dowa a royod a mama
ago babay, ka an matatap so lalakaw o kaoyagoyag o manosiya ko liawaw o lopa.
Sabap roo na inimbayok o pababayok a Arab so katharo iyan a:

‫ش بَنِ َيها فِي لَِق ِاء َبنَاتِ َها‬ ُّ ‫نَ ْح ُن َبنُو‬

‫ َف َع ْي ُـ‬.… ‫الد ْنيَا َو ُه َّن َبنَا ُت َها‬
Skami na manga wata a mama o doniya na siran na manga wata a babay
Na aya kakhaoyag o manga wata a mama na so kizolbiaan iran ko manga wata a
babay
Sii sankai a waraan a kabaya ago gagaw a miaadn ko kapakaphapantag o mama ago so
babay na mala a kiabgi ron o Islam sa rantapan ago phirasarasam iyan, ka kagiya

192
amay ka di maimpit na so kabaya o manosiya na pd ko nganin a pinakamabagr a di
khiropa so kabasng iyan a misabap sankanan a kabaya na prantasn iyan so langowan a
khoyaptaan o manosiya.

Manga Oripn o Allāh, aya karina san a mabagr na so pianothol rkitano o Qur’an a
aya pagampaganay a dosa a mala a manggolawla ko liawaw o lopa na minisabap ko
kabaya sa babay, a gioto so kiabonoa o Qabil ko Habil a manga wata siran o Adam,
aya sabap oto na sii ko kiapakabaling o Adam ko lopa, na oman mbawata so Hawwa
na pkhadowa a mama ago babay, na aya bitikan o Adam na so kaka a mama na aya
maphangaroma niyan na so ari a babay, sa so ari a mama na aya maphangaroma niyan
na so kaka a babay, so Qabil a kaka na aya kabaya iyan na aya dn a mapangaroma
niyan na so rza iyan a inikadowa niyan a babay niyan, sa aya tindg iyan na siran i
magopaka ka isaisa a kinimbawataan kiran, na amay ka ilayin na so daawa niyan na
ribat sabap sa siopak iyan so shariah a bitikan a inibtad o Allāh , a gioto i makaaayon
ko waraan ago biagr o katao a bago aso kapmoriataw o madazg a tanto na di mapiya
ka pkhawarisan iyan so manga paniakit a smpo na malobay so moriataw a
phakambowat roo, na so moriataw o mawatan a rogo a miakathapi na mabagr ago
tagompiya i kanggiginawa ago mapiya i otk.
Gowani a masamok so magari ko kapangaroma, sa initgl o Qabil so kabaya iyan na
mikhokom siran ko ama iran a Adam, na aya inikokom iyan kiran na makapqurban
siran na sa dn sa tarimaan so qurban iyan na aya makaphangaroma ko babay ran a
kaka, na mikhorban siran na aya tiarima na so qurban o Habil, sa da matarima so
qurban o Qabil, aya toos ko katharimaa ko qurban na imbtad ko kalamalama na
thanaan a apoy a phoon sa langit na thotongn iyan.
Gowani a tarimaan so qurban o ari na kiararangitan so kaka sa sianka iyan so
kokoman o ama iran, na pitharo iyan ko ari niyan a mbonoon akn ska, na pitharoo ari
niyan a amay ka mbonoon ako nka na di ko khagaga o ba ko ska bonoa na
khabakontol ka so dosa ko kabono anka rakn ago so dosa nka ko da nka
kapangongonotan ko kokoman a maontol, na sabap ko n’nga o manosiya a
giimakhasankapan o shaytan, na biono iyan so ari niyan na miaadn skaniyan a pd ko
miangalalapis.
Na kagiya mapatay niyan si pagari niyan na miakamboko, na inawidan iyan so bankay
i pagari nian sa phlalakaw ko lopa ka di niyan katawan i ikhidia niyan ko bankay i
pagari niyan, na somiogo so Allāh  sa kakowak a pphangokay ko lopa ka an iyan on
mapakiilay o andamanaya i kiplbngn iyan ko bankay i pagari niyan, na kagiya
masabot iyan na miatharo iyan a: Doandoan ako bo a da ko magaga o ba ako maadn a
datar ankai a kakowak, sa miaadn a pd ko miamakazndit.
Manga Oripn o Allāh, malo iyo man pamimikirana ankanan a bagr o kabaya o
manosiya a pkhalipatan iyan so langowan taman sa pantag bo sa kakowaa niyan ko
ongaya iyan, giankanan a mianggolawla na gianan i paganay a kasalaan a rogo a
miatdak ko liawaw o lopa, a sii ko onaan anan na da dn a gawn gawn o doniya a

193
kaparan ka man so ragat malngn, na sabap ko kabobosaw o dalodalo o kabaya na
miaadn so margn a mianggolawla.

Sii ko datar anan a btad na inimpit o Islam so okit a kapakapnggolalana ko

kapangaroma a skaniyan i okit o Islam ko katatap o kamamanosiyai ko liawaw o lopa,
sa so langowan a atoran a miapayag ko liawaw o lopa na miamtad mambo sa manga
bitikan ko kaator o kaphamiliya ka an maadn so moriataw a khabarmbad a manosiya.
Sii ko masa a jahiliyyah sii ko manga Arab na madakl a bitikan iran ko kapangaroma,
ogaid na aya bo a kinowa on o Islam, na giankaya a okit a kalalayaman a so mama na
kaphangakapan iyan so babay a totonangn iyan ko wali niyan sa pnggolalan sa
kabtang na amay ka magayon siran na khitana so kapkharomai.
Manga Oripn o Allāh, giankai a kaploba sa darodopa o mama ago so babay na patot
a maimpit sa kaosaran sa madalm a pamikiran ago kaprasarasam, sa miphlangalangag
na miphaningidingil na mipndozodozong, ka amay ka di masowa na sansara a
khaondasan iyan a aya dn a khararadan iyan na so kaoyagoyag o taw. Giankaya a
kapangaroma na kapamili sa babasoka ago salakob a phamomolaanan, na so biaksa a
palolopa a taribasok na sii ko da niyan pn katharai ko lopa a pmbasokan iyan na daan
iyan a prikimn sa zongowan iyan ankoto a lopa a pmbasokan iyan na
phamagamasamasn iyan i kibbtad ankoto a lopa ko manga lompanag iyan ago so
manga balintad iyan, sa di niyan thadarosn sa ba niyan pamonkala sa taman sa di
niyan marabista ko kasibokar iyan ago so kararagndanga on.
Na so agama tano a Islam na pinggonanao tano niyan ko langowan a zowaan, ago
bigan tano niyan sa mapiya a timbangan a ron tano ron khatimbang so manga galbk
tano, a aya paganay ron na so da nka pn kanggalbka ko nganin na knal anka o
skaniyan na halal antaa ka haram, na amay ka maknal ka a halal na okit inka so manga
okit iyan a mapiya ko kapnggalbk anka on, sa aya padoman iyan na so kabaloy o gona
on a mapiya a mala a di so marata on, sa datar anan.
Sii ko kaphili sa mapiya a darodopa na pipharo o Islam a mailay o phangaroma so
robosan o phangaromaan iyan, na so biaksa a mama na ampl on a kailaya niyan ko
paras o bai ago so lima niyan, ka giankanan a dowa a anggawta na itotolad iyan so
tarotop a paratobowan o lawas o bai amay ka so mama na matao sa di ramn a panday
sa di katawan.
Manga Oripn o Allāh, aya pakayan a iphangaroma ko babay, na so kababaloy niyan
a bai a mataid a manisan, adn a pankatan iyan ko bangnsa ago so kaphagingd, adn a
tamok iyan (so tamok na dowa soson, tamok a barandiya ago tamok a rahasiyan a
gioto so katao) adn a agama niyan, maana a mala i paratiaya ago mala i katao ko
Islam, sa inaloy o sabdan a: Pili anka so bara agama a babay, ka mbayank so mbala a
lima nka (ilat ko kapakadaya) odi na odi nka pilia so babay a ana agama niyan na
khisaonk a lima nka ko kamrmr (maana a margn a kambtadan) sa apiya anda sa dowa
nan a maana na makatotoro sa aya dn a onayan a iphili ko babay na so kala o paratiaya
niyan, ka ndodon so kamapiaan.

194
Pitharoo Rasūlullāh  a:

ُ‫الصالِ َحة‬ ِ ‫ و َخير مت‬, ٌ‫الد ْنيا متاع‬

َّ ُ‫اع َها ال َْم ْرَأة‬ََ ُ ْ َ َ َ َ ُّ
So doniya na kasawit, na aya mapiya a sawitan on na so baby a mapiya (baraagama)
Inosay o hadith ankoto a pitharo iyan a babay a salihah, sa skaniyan so babay a igira
inilay o karoma niyan na mapakapiya niyan a ginawa niyan, na igira siogo iyan na
onotan iyan, na igira minigayb on na siapn iyan so tamok iyan ago so walay niyan.
Sii sankoto a kaphamili o mama sa khabaloy a inampda iyan ko kaoyagoyag iyan, na
pd a manga toos o kapiya o bai na ilaya niyan so manga loks iyan ago so pamiliya
niyan. o manga taw siran a giinggiginawai a giimamagadata a manga baraagama,
antaa ka ba siran pamiliya a di pthatabanga, ka so bontal odi na parangay o pamiliya
na kaaawidan o pizakatawan kiran.

Odi anan masowa na aya khaolawla na amay ka makapangaroma si mama kasan odi
na si babay kasan, na di siran kharombayan sa malong na mapmbasa dn so katharo a:

Oba bo inisampay sa miakaplayona sa zarikhonotan sa bok na go bo makangganata.

Odi na so pananaroon o manga kadaandaan a:

Ino maolad so gi’ ka ogarinan a mnda ,,, na ino landap so tilad ka tpasan a mapaok
ba ska bo i gadong a katamanan sa ranon ,,, a madakl so rambayong a kapzasamilian
Manga katharo anan a pphliin o manga loks tano, ka kagiya amay ka maolawla nan
na khasansara so pamiliya na khasanaat so btad o manga wata a miaonga ankoto a
kiakharomai, sa di mapiya so bobolos iyan, gianan i kinipatoray o kapamimikiran o
mangoda taw mama pn sa babay, sa pphangni sa mosawir ko manga totoa ko datar
anan a btad sa oba pragaragat ko kalodan a di niyan kaawidan so kasankapan iyan, ka
tankd a khaola ago khalapis.
Aya pananaroon san o manga loks na so katharo iran a:
Mangaroma so loks na di dn barabarawan ,,,
na mangamong so mangoda na pmbabarakisaran
Aya bantak iran san na so katoa o omor na pkhapoonan o sima ago so sowa a
khasabapan ko kapakaapas, na so kangoda i idad na lalayon di praot so pandapat sa
tatabann o kagdam a kalalawasi a kazasariat na gii khisar so antap iyan ago pkhaola so
bantak iyan.
Manga Oripn o Allāh, so Muslim mama antaa ka babay na papatorayan ko kibabatog
iyan sa kababantaka niyan ko mapiya sii ko langowan a soson iyan, na so kapkhaola
iyan na aya kalilid a sabap na so di niyan kakhaosara ko akal iyan sa aya mabagr na so
lapogot o kabaya iyan ago so kadadalo o n’nga iyan. Aya dn a mapiya a tindg ko

195
langowan a mapnd a galbk na ilanat so kinggolalann on ka so kanggagaan na galbk a
shaytan.
Aya mapiya a sinanad sankai a kaphamiliya na so miasima akn sa Malaysia a so
mama ago so babay na anda i kapagayon o manga wali sa matonay so btang (mahar) o
babay na di pasin ithana so kakhawing odi siran makasombak ko paganadan ko
kaphamiliya a Islam (kursus kawin) a iphangndao kiran so kasabota iran ko manga
kabnar iran ago so manga atastanggongan iran ko kaptharagomabalaya iran ko salag o
pamiliya a Islam, sa matolangd a kapagndaowa kiran ago so kazinanada kiran sa kna o
ba matag kaseminar, ka mataan a matolangd a kapangndao a so iksamin on na mapitl
a pkhasabapan sa kapkhalanggay o kapkhawing amay ka di siran makaapas sankoto a
manga pakaiza sankoto a paganadan. Na giankai a btad na miatankd so rarad iyan a
mapiya ago kiabolongan iyan so manga awid a akal o kharomai sabap sa miaknal o
oman i isa so kabnar iyan ago so patoray ron a galbk, sa katawan iyan so manga
tamana a di niyan plpasn.
Manga Oripn o Allāh, so miangaoona a manga Muslim a miawid ko Islam na
miakaapas siran ko masa iran sabap ko kapiya o miaadn iran a manga sarapiyag a
kalombayan a palaya dn miasinanad ko Islam, sabap ko kaliwanag o manga ndaowan
a miakowa iran sankoto a masa iran a pd on so kapiya o kaphamiliya, na giankai a
masa tano na tanto a mangingindaw sa kapakala o sabot ko agama ka aya bo okit ko
kapthagompiya o pamiliya a babantakn iyan so kaphagintaw niyan ko blangan o
Islam.
Giankaya a katharagombalay sa pamiliya na tanto a margn a galbk a maito a
miakaapas on ko manga kangodaan a pitharagombalay ran so pamiliya a Islam sa
masa ini a kapapantagan, aya sabap iyan na kagiya waraan o manosiya a langowan a
pnggalbkn iyan na aya bantak iyan na so kapakalaba sa tamok a barandiya, sa
miarambit so kaphamiliya a aya paganay a bialoy o Mranaw o pakayan o bai a
phangaromaan na so kababaloy o pamiliya niyan a kawasa, ka kagiya kon a oba on
makasabang so wata iran a mama sa makadaya ko kapakamong iyan ko pamiliya a
kawasa. Giankanan a timbangan na aya kalilid na so di niyan kaphakaapas, ka aya
karina on na so kinidakat iyan ko pananaroon o manga kadaandaan a manga Mranaw,
a iptholad iyan so bontal o kapphagintaw o manga Mranaw, a pd on so katharo a:
Sayana so takabur a pakisisino niyan a daa taw sa layoan,
a oda salong ko ayaw na di mapd ko bolawan.

Pd san pn so katharo a:
Somirong ta ko tamok ka titha di ta oranan, na panarizidn ta on,
na mampit ta ko bangnsa ka titha di ta labakn, na sabangn ta on a ig.
Giankanan a pananaroon na biagr o hadith o Rasūlullāh  ko kiatharoa niyan sa amay
ka aya ipangaroma ko babay na so kakawasaan iyan, na khabaloy ankoto a tamok iyan
a iphangalandada niyan ko karoma niyan sa mbalowin iyan a sonkasonka iyan on, na
pmbaloy so mama a bgok a khidozong iyan a badbad iyan ko karoma niyan sa

196
pmbaloy a babay a malmk i waraan na khada so mnang iyan sa di phagadatan o
salakaw di salakaw, ka gophoon so mama na thaoripn ko babay na mimbaloy a dayyus
a inizinta o Rasūlullāh , a daa pkhaozarozaran on a manosiya ka liowas iyan so
kamamamai ron sa mimbaloy a datar o babay a malmk a papasonga i karoma niyan.
Amay pman ka aya ipili ko babay na so paratiaya niyan ko Allāh , na khaadn so
pithamanan a kapakadaya ago so kapakarnk o mokarna o thiwalaya, ka kagiya aya
bantak iran na so kasosoat o Allāh , sa mapiya pn maninit so kipantag iran ko doniya,
ogaid na kagiya kawasa siran ko kabaya ago ranon, na langowa khoyaptaan a
pphamakaigan sa pakaig a kangginawai na margn a malayon ago phanatas so
kaoyagoyag iyan, ka kagiya so kabaya na isa nan a inadn o Allāh , a nganin a
matobay ago matigr a di ron phrarad ago di kharombay ko kapzagad o masa, na aya
pn ari amay ka so kabaya na sii makabantak ko Allāh , ka gianan so dayaan a
kainotan ko manga taw i makapphananamokan on.
Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh  a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَتغْ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل ذَن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَتغْف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.

197
 ijk
Al Khutbah 27
So Bandingan ko Parinta Islamiyyah
Ki: Alim, Hassanor Bin Maka Alapa
Al Murshid Al Am
Al Insan Islamic Assembly of the Philippines

ِِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِِ
ُ‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َم ُدهُ َونَ ْستَعينُهُ َونَ ْسَتغْف ُرهُـ َو َنعُوذُ بِاهلل م ْن ُش ُرو ِر َأْن ُفسنَا َو َسيَِّئات َأ ْع َمالنَا َم ْن َي ْـهـده اهلل‬ َ ‫ِإ َّن ال‬
‫َأن‬ َ ‫ َوَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر‬,‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‬
َّ ‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد‬ ِ ‫فَالَ م‬
ْ ُ‫ض َّل لَهُ َو َم ْن ي‬ ُ
ِ‫ اللَّه َّم َصـ ِّل وسـلِّم وب ـا ِر ْك َعلَى مح َّم ٍد صـلَّى اهلل َعلَي ِـه وسـلَّم و َعلَى آلِ ِـه وصـحبِه‬, ُ‫مح َّم ًدا َعب ُدهُ ورسـولُه‬
َْ َ ََ ََ ْ ُ َ َُ ََ ْ َ َ َ ُ ُ ََ ْ َُ
ِ
.:‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِ ِه ِإلَى َي ْوم الدِّي ِن َو َب ْع ُد‬
ِ ‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر‬
:‫آن الْ َك ِر ِيم‬ ِ
ِ َ ‫اعب‬
ْ َ َ َ َ َ ُ ‫اد اهلل َي ُق‬ َ َ‫َفي‬
‫وف َو َن َه ْوا َع ِن ال ُْم ْن َك ِر َولِلَّ ِه‬
ِ ‫الز َكاةَ وَأمروا بِالْمعر‬
ُْ َ ُ َ َ َّ ‫الصالَةَ َوآَت ُوا‬ ِ ‫اَألر‬
َّ ‫ض َأقَ ُاموا‬ ِ ُ ‫الَّ ِذين ِإ ْن م َكن‬
ْ ‫َّاه ْم في‬ َ َ
)41 ‫اُألمو ِر (الحج‬ ِ
ُ ُ‫َعاقبَة‬
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:

198
Fayā ibādallāhi, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:
Alladīna im makannāhum fil ardhi aqāmussalāta wa ataw zakāta wa amarū bil
ma’rūfi wa nahaw anil munkari wa lillāhi āqibatul umūr (al Hajj 41).

Manga Oripn o Allāh, sii ko Khutbah a bilang a 25 na miazabanding iyan so

bandingan a So Kaphagingd a Islam, sa imanto na aya pman a bandingan na so Parinta
a Islam, sa giankaya a dowa a bandingan na makakhakaraniya a tanto so osayan iran.
So kapakatindg o parinta a Islam i mala a singayo ago antap o manga Muslim sa masa
ini ko oriyan o kinitaps o Khilafah Islamiyyah a kaposan sii sa Istanbul, Turkey, a
makikilala ko ptharoon a Uttoman Empire ko ragon a 1924 C.E.
Sii ko kiada ankoto a parinta a Islam, na mithana dn ago miatarotop so kiapatay o
Mama a zasakit, ko kabasa on o manga parinta sa sdpan a romirido ko Islam, a
pagoolowanan o parinta a Britania ago giya America, sa masa oto a siran i mala a
kasankapan o manga Yahudi ko kapnggarobata ko Islam ago so maga Muslim sii sa
doniya,
Oriyan oto na minggalbk so manga ulama a tomatanod ko kapthingr o masa sa di
kalipati o manga Muslim ko paninggalan iran a Islam, a kialobayan ko kinigobar o
pagator o kota iyan ko kinitaps a Turkey, sa ioman on a so manga ingd a Islam sa
doniya na palaya dn piangondatoan o manga ingd sa Sdpan a pphangolad sa kadato
(emperialist) sa daa khatoon a satiman bo a ingd a Islam a ba makamamaradika sankai
a gobat a phoon sa Sdpan.
Sa so dada o manalaingd a sarowang na mithakna dn ko lmbak o ingd o manga
Muslim, sa miambagibagi so manga kawli ran a lopa sa piamaad ankaya a parinta a
Sdpan sa pipharail iran so miniganat a kawaali ago tamok o zasakit a mama a
miawafat a gioto so Parinta Islamiyyah sa Istanbul.
Misabap roo na miakatindg ko ingd o manga Muslim ko oriyan o kiapamagia on so
atoran a mananangga a so kaphagingd a aya bitikan iyan na so kabangnsa ko lopa a
kawali o oman i ingd (nationalism) sa oman i pagtaw na aya maphagingaran iyan a
khabangnsaan iyan an so ingd a katatagoan on, kna o ba sii makababangsa ko agama
niyan ago so paparatiaya niyan.
Sii ko kiaadn anan na miabnkas so bagr o manga Muslim ago miasagomparak so
kaiisaisa iran, ka oman i Muslim na sii bo mapopork ko ingd a katatagoan on, sa di
phakalabo ko isa a ingd odi makaokit ko bitikan a ibbtad o parinta on, sa kiatamanan
so manga kawali a khadapoan o oman i Muslim, sa miada dn so kabnar iyan sa
kaphlalakaw niyan ko doniya o Allāh  sa maradika skaniyan, ogaid na minisankot ko
manga bitikan o manga ingd a piamagi o ridoay, mapiya pn siran na manga Muslim
ago isaisa i bangnsa.
Aya kalalayaman a manga Muslim aya ko da pn kada o kadato a Islam sa Turkey na
aya dn a bangnsa iran na so Islam, na aya mababaloy a iphlawang iran (passport) iran

199
ko kapzold iran ko manga ingd a Islam na so Lā Ilāha Illallāh sa gioto dn i kilala iran
(idenity) ko apiya anda siran matago ko liawaw o lopa.
So atoran a nationalism na gianan i mala a kasankapan a miakagba ko parinta o manga
Muslim sii sa doniya, sa miangsb dn ko darm o sabaad a pagtaw a Muslim, sa lawan
ko kabagr o agama ago so paratiaya iran ko Allāh .

Miakatindg so manga parinta ko manga ingd iran a so gii ron kandatoi na moonot
sankoto a atoran a mananangga, sa miada so ptharoon a kapmomosa-wira (Shūra) a
Islam, ago miada so kadato a Islam (Khilafah Islamiyyah) ago kna o ba so parinta na
ba niyan rorokotn so Islam, sa inawaan iyan ago sianka iyan o ba mabaloy so Qur’an
a aya onayan a kitab (Dustur/constitution) o ingd iran.
Sii sankanan a btad na miatankd dn so kiapanangga o Islam ko ingd iyan ago sii ko
pagtaw niyan. Sa minggolalan so katharo o Rasūlullāh  a:

‫ود غَ ِريبًا َك َما بَ َدَأ فَطُوبَى لِ ْلغَُربَ ِاء‬

ُ ُ‫بَ َدَأ اِإل ْسالَ ُم غَ ِريبًا َو َسَيع‬
Mianagipoon so Islam a mananagga odi na di kalalayaman,
na magndod bo a mananangga sa datar o kiapanagipoon iyan,
na so mapiya na sii ko manga mananangga.
Sii ko kalipds ankaya a kiazinagadan o manga Muslim, ago so kiapakararad o sowa a
phoon sa sdpan a piakamblag iyan so agama ago so parinta (secular system of
education) na kiasaraban so kadaklan ko manga Muslim a miamaganad sa katao sa
Sdpan. Na siran pman i mimbabaloy a manga olowan ko parinta ko ingd o manga
Muslim, sa rarad oto o katharoo o olowan a Akila a Britaniya (Bretish High
Commissioner) a ndadato sa India gowani a tharoon iyan a:
Magadn tano sa manga taw a khowaan tano ko manga Muslim a mbalowin
tano so katharo iran ago so pamikiran iran a isdpann, na isbangann so manga
bontal iran ago so manga goagoay ran.
na minioman oto a awid a akal, sa miakawatan so panginam sa ba makandod so
Parinta a Islam sa ba misabap sankai a manga taw a isdpann i kapamimikiran na
isbangann i bontal ago robosan. Sa so dn so kadaklan kiran i minggalbk sa
kabalambani ago karna ko kapakandod pharoman o kadato a Islam ko ingd o manga
Muslim sii sa doniya.
Aya thanodan ka san na so Sbangan na aya mapipikir on na so Islam, na so Sdpan na
skaniyan so parinta o pphanalaingd a Nasrani.
Sii sankanan a btad na mianagipoon so kiapayag o kaokhaog o manga Muslim sa
kapnggalbka ko kapakamaradika ko sarinkot o atoran a mananangga sa makandod so
Islam a parinta ko ingd o manga Muslim, sa miakatindg sa Misir so al Ikhwan al
Muslimun, a pitharombalay o mala a Shahid a si Hassan al Banna, a giankanan a
kaokhaog na lomiaolad so lalakaw niyan ko pd a manga ingd a Arab sa lmbak a
sbangan sa taman imanto na makamomoayan dn. Sii sa Pakistan na adn mambo a

200
kaokhaog roo a piakatindg i Abul A’la al Maududi ago so manga pd iyan, a giankai a
manga kaokhaog na aya dn a antap iran na so kapakakasoy pharoman o kadato a Islam
ko liawaw o lopa.
Taman imanto na adn dn a manga taw a titikayan iran so kapthingr o masa ago
papatngan iran sa matolangd so pphakambowatn o manga gawii a pd sa rarad o
giikaplotng o bnar ago so ribat, sa ipndakat iran ko pandangan o thotol a khabaloy a
iringa ko pthalingoma a manga ragonan.
Manga Oripn o Allah, Di phakatindg so parinta a Islam odi makamoayan so tlo a
onayan iyan a siran so: (1) So pagtaw (2) So Kawali a lopa (3) So Bagr a parinta a so
kadato a Islam.

SO PAGTAW (RA’AYA):
Aya pagtaw o Islam na siran so manga mama ago manga babay a manga Muslim a
tiarima iran so Islam a aya iran agama, sa ininggolalan iran sa tarotop ko poso iran
ago so katharo iran ago so galbk iran.
Giankaya a pagtaw na daa taman o kadakl iran ago so kaito iran i bilangan, go da a
dianka o katao iran ko manga katao a mababagombar, ogaid na aya dn a mapiya a
Muslim na so Muslim a sasabotn iyan so agama niyan sa tarotop ago mala i knal ko
katao ko waraan ankai a doniya a pphagintawan iyan, ka aya kala o bagr o pagtaw na
so kala o sabot iyan ko katao ko agama ago so doniya.
Giankanan a pagtaw na daa ttndoon a bangnsa niyan, sa apiya antonaa a manosiya ko
kiathibarang o pakatopo iyan na palaya dn khatarima o Islam amay ka maratiaya ko
Allāh . Go giankanan a pagtaw na da a ttndoon a basa iran a mappnto, apiya antonaa
a basa a khapakay a mizisinabota iran na khatarima, ogaid na so basa Arab na patoray
a mapaganad iran ka gianan i lalan ko kazabota iran ko Qur’an ago so Agama Islam.

SO KAWALI (LOPA):
Gianan i ika dowa a onayan o Parinta Islamiyyah, a makaadn sa kawali niyan a lopa a
ron phakabaling ankoto a pagtaw niyan. Giankanan a kawali na daa taman o kaolad
iyan ago so kaninit iyan, aya bo a pagilayin on na so kababaloy niyan a kawali a
mipapaar ankoto a parinta sa mapnggalbk iyan on so kadato iyan sa maradika on a daa
ba on makaarn a bagr a phoon sa liyo.
So kawali na mararankom iyan so manga lawas a ig ago so ragat iyan o adn a ragat
iyan, ago so manga palaw antaa ka manga kalasan iyan, ago rk iyan so langowan a
madadalm a gadong antaa ka mina a matatago ko didalm o lopa iyan, go rk iyan so
kawali niyan ko kawang a gioto so maatag iyan a langit iyan ko langit, So kawali
niyan ko ragat na rakhs on so madadalm ko didalm a ragat a manga kakawasaan a
waraan ago so manga sda on.
So kaolad o kawali na karina sa kala o kakawasaan o parinta, sabap ko kadakl a
madadalm on a manga tamok a khasabapan sa kaoyagan o pagtaw niyan.

201
SO BAGR A PARINTA;
Gianan i ika tlo a onayan o parinta a Islam, a makamoayan so kadato a Islam, a
skaniyan i phapaar a phagokas ko kitab a makapopoon ko Qur’an ago so Sunnah o
Rasūlullāh  ago so manga pd a phoonan o kitab.

Giankanan a bagr o parinta na madodowa soko: (1) bagr sa sold a skaniyan so

kababaloy ankoto a parinta a mipapaar iyan so sakro kabintng ankoto a pagtaw niyan
ko gii ran kapagintaw sa daa sosondongan iran a salakaw a bagr. (2) bagr sii sa liyo a
skanian so kabaloy o parinta a Islam a maradika a makambabayabaya (sovereign) a
daa sosondongan iyan a parinta a salakaw ron ko kiphapantagn iyan ko manga pd a
parinta ko liawaw o lopa.
Manga Oripn o Allah, Giankanan a parinta a bagr na gianan i pimbolawasan o
ptharoon a atoran (system) a makatitindg a tatap a ron zasalimbotawan so pagtaw o
parinta, sa di ran zopakn so manga atoran iyan ago di ran mbinasaan. Giankanan a
atoran na tatap ago lalayon a matas i omor a so manga dato a pkhatndo o parinta na gii
siran makazambisambi na so atoran na makamomoayan dn a di khaalin, sa adn a
kaatawi ron a makambibisa a di mikokoyapt ko kaatawi ko dato odi na olowan a
miagolowan on.
So pagtaw ankanan a parinta na sii siran mbabayorantang sankanan a atoran a
makatitindg sa kna o ba sii siran mikokoyapt ko kaatawi ko dato a kapapantagan, sa o
mada so dato na tatap so kikokoyapt iran ko atoran, sa so phakasambi a dato na
iphagogopa iran ko katatatap o atoran iran a sisiapn iran.
Giankoto a atoran na ibbtad iyan so manga okit a kasisiap o kabnar o pagtaw niyan, a
baradiya ago rahasiyan.
Giankoto a atoran na kokompasn o sagorompong a akila o pagtaw a siran so
pmbthowan sa ahlul halli wal aqd (so sagorompong a khirk ko kaboka ago so kapalot
odi na moway mnda ko btad) a siran i mababaloy a tomitikay ko kabnar o pagtaw ago
so galbk o manga olowan ko parinta.
So kapakatindga ko parinta na skaniyan so katharagombalaya sankanan a atoran a
kaphagingd a giankanan a atoran na gianan i phanamaran a makamoayan ko poso o
pizakatawan ago paratiayaan iran ago inggolalan iran so manga sogoan iyan,
giankanan a atoran na daa khirk on a sakataw antaa ka madakl a taw, ogaid na so
manga taw na somisirong siran on odi na mag’da siran on sa ipapaar iyan siran sa di
ran mipapaar, matas anan i omor a di ron khitaks so kaoyagoyg o nggagaisa a pd ko
taw niyan, sa pphamatay siran ago pphangaloloks siran ogaid na so atoran na
oyagoyag dn a makamomoayan ko tnday o masa a adn pn a mapaparatiaya on a
manga taw niyan.
Manga Oripn o Allah, Giankanan a atoran a phakatindgn tano na gianan i ipagato
tano ko atoran a salakaw a somosopak on, ka ndatar siran a palaya mabagr ago
matobay ago di khaloks antaa ka di khasakit ago di phatay ko kapphamatay o manga

202
taw a komakapt on. Go phoon so atoran a nggarobatn na aya iato ron o pnggarobat on
na so lawas iran na tankd a di siran phakadaag ka so lawas iran na pkhaor ago
pkhasakit ago pkhaloks ago pphatay, na so atoran a sasangbaan iran na di khaor, di
khasakit, di khaloks. Gianan i sabap a so kadaklan ko kaokhaog o Muslim sa doniya
na karorompisan ko kiphapantagn iyan ko ridoay niyan sabap ko kakhokorang o sabot
iyan ago so sandiyata iyan a katao, ka aya bo a mala a matatago sa pikir iran na so
kapamono sa taw, aya bo a kiasabota o Muslim ko katharagombalay sa parinta na
kapakithidawa, sa kialipatan iyan so manga onayan a paganay a di niyan
mipndaraynon ko kapnggalbk iyan, a gioto so katao ago so knal ko agama, sa amay ka
so galbk na di makaphasod ko sabot o taw a giinggalbk na di phanatas ko galbk iyan
na aya pn so kapakadaag.
Giankanan a atoran na aya phoonan iyan na so Qur’an ago so Sunnah o Rasūlullāh ,
sa mipthabanga iyan so akal o manosiya ko kapnggonai niyan sankai a doniya a
waraan a barandiya (material world) sa nggolalan ko katao a bago a piakambowat o
sima ago so tpng o manosiya (applied sciences).
Anda i kapakamoayan ankanan a tlo a onayan na miakatindg so kaphagingd a Islam
sii ko isa a balintad o doniya.

ANTONAI KIBIBIDA O PARINTA A ISLAM KO MANGA PARINTA A

SALAKAW?
So Parinta a Islam, na aya atoran iyan na atoran a Khilafah, a so kadato o dato na sii
makaphapasod ko maana a kapasadan a kapakasasambi (ahd al Istikhlaf) a pagatorn
iyan so doniya sa ayon ko kabaya o Allāh  a mapapayag ko Qur’an ago so Sunnah.
Sa so langowan o bagr ago so kabnar ko kapagmbaal sa kitab ago so kapndato na sii
pagndod ko Allāh , sa so dato na aya kiadato iyan na so kiapilia on o sagorompong a
moway mnda ko btad a siran so Ahlul Halli wal Aqd odi na Ahl as Shura.
Sa aya romasay o dato na so kipnggolalann ko Qur’an ago so Sunnah, sa titikayan o
akila o pagtaw so manga galbk iyan, sa amay ka somilay sa lalan na kabnar iran a
kalowasi ran on sa kadato, sa ayon ko katharoo Nabi a:

Da a kapagonoti ko inadn ko kazopaka niyan ko miangadn.

So pman so parinta a Democrasiya na parinta a piangintuhan iyan so manosiya, sa
gininsing iyan ko Allāh  so kabnar ko kakokom sa aya miangokom na so pagtaw
sabap roo na siran i miangintuhan a salakaw ko Allāh , gioto i sabap a igira nggtasn
so kokoman na aya gii ran tharoon an sii sa ingaran o pagtaw, kna o ba sii sa ingaran o
Allāh . Samanoto na so pagtaw na aya mimbaloy a tuhan sii sankai a atoran a
Democrasiya, ka kagiya so pagtaw na skaniyan i phoonan o bagr o kitab, ago aya on
mimbaal ago ron pmbalingan sa ikhokom iyan sa ginawa niyan, na sii ko Islam na so
Allāh  i khikapaar ko kakokom ago so kapagmbaal sa kitab. Pitharoo Allah a:

ِِ ُّ ‫ْح ْك ُم ِإالَّ لِلَّ ِه َي ُق‬ ِ

َ ‫ْح َّق َو ُه َو َخ ْي ُر الْ َفاصل‬
)57 ‫ين (األنعام‬ َ ‫ص ال‬ ُ ‫ِإن ال‬
203
 Da so kakokom (kadato) inonta a rk o Allah a phagalowin iyan so bnar
A skaniyan i mapia ko manga pangongokom (al An’am 57)

ِ ‫َك َّن َأ ْك َث َر الن‬

‫َّاس‬ َُ ُ َ ِ‫ْح ْك ُم ِإالَّ لِلَّ ِه ََأم َر َأ ْن الَ َت ْعبُ ُدوا ِإالَّ ِإيَّاهُ َذل‬
ِ ‫ك الدِّين الْ َقيِّم ول‬ ِ
ُ ‫ِإن ال‬
)40 ‫الَ َي ْعلَ ُمو َن (يوسف‬
Da so kakokom (kadato) inonta a rk o Allah a inisogo iyan a daa zimbaan iyo a rowar
rkaniyan, gioto so agama a mathito, ogaid na so kadaklan ko manga taw na di ran
katawan (Yusuf 40)

SO MANGA OKIT KO KAPAKAMOAYAN O PARINTA A ISLAM:

Manga Oripn o Allāh, Aya okit anan na mapnggalbk so kandolona ko pizakatawan a

taw (Da’wah) sa kasabotan iran so Islam sa mapiya ago kasabotan iran so ptharoon a
parinta a Islam, ago so katharagombalaya sankoto a atoran a piagosay tano kagiya sa
magphoon anan sa kazakataw.
So pnggalbk sankanan a panolon, na paganay ron na khasinanad iyan a ginawa niyan
ko katao ko Islam, na amay ka makala so sabot iyan on na kambongn iyan a lalag so
madazg on a tonganay niyan ago so manga bolayoka iyan sa aya kapagokit iyan na so
dn so okit a kiapanolon o Rasūlullāh , sii sa Makkah a lomiagaday sa miakasapolo
ago tlo ragon.
Anda i kapakakowa niyan sa lompokan a maito na mbarasaan iran a ginawa iran ko
langowan a galbk a kasasankotan sankoto a antap iran, sa daa ibagak iran a okit inonta
a okitan iran. Sa aya makagagakot kiran na so gakot o kaphapagariya ko Islam, sa
oman i isa kiran na pphloba sa makowa niyan a bago a inampda iyan, sa mlaolad siran
sa rankom ko langowan a katampar, a datar o kaphlaolad o bagl o ig ko liong igira
inologan sa ator a magngn’ngn a matititiboron a palaya dn phagisg ko langowan a
katampar.
So manga taw a khambongn a lalag na patoray a palaya dn kakowaan so pizosonan a
manga taw ko ingd, so miakasowa sa katao, pphaganad, padagang, taribasok,
panginginsda, babay mama mangoda loks na palaya dn khambongn a lalag.
Giankai a lompokan a manga taw na patot a mabarasa iran a ginawa iran ko manga
okit a ikhaoyag a phakapoon ko manga ginawa iran, ka an siran di khapasangi ko
kaptharagom-balaya iran ko parinta iran. Sa di sii khapakay so taw a daa katawan iyan
a kapandayan a khisokat iyan sa kaoyagan a tamok, sa patot on a adn a masowa iyan a
manga okit ko kakhaoyagan a halal.
Andai kapakamoayan ankai a lompokan na phagingd siran sa isa a lipongan a so
khapili iran a mapiya a phagingdan, sa andai katimo iran on na ipndato iran so Islam
sii sankoto a ingd sa pakapnggolalann iran so kokoman o Shariah Islamiyyah, sii sa
ginawa iran, sa daa ikhalk iran a bagr a phoon sa liyo a mbinasaan iyan ankoto a

204
lompokan iran, sa mapnggalbk iran so kakowaa iran ko langowan a bagr a khilinding
iran sankoto a ingd iran a katatagoan kiran, sa maitomaito na pphakaoladn iran so
blangan o kawali ran sa nggolalan sa kapkhambonga iran a lalag ko manga dair iran a
darpa a miakaprarad on so paratiaya iran.
Giankoto a ingd a phagingdan iran na phakatindgn iran on so atoran a inosay sa
kaporoan, sa phakamoayann iran roo so bagr a kokoman, sa ziyapn iran so manga taw
a matatago sankoto a darpa, ago so manga tamok a madadalm on, sa so pizakatawan
na plindingn iran so parinta sa nggolalan sa tamok ago galbk sa aya dn a iziap iran
sankoto a atoran iran na so rogo iran sa di ran dn ppharon o ba mada ankoto a darpa
iran, ka so katharagombalay sa ingd na gianan i pinakamargn a galbk o Muslim sa
masa ini imanto.
Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh  a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَت ْغ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل َذن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَت ْغف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.


Al Khutbah 28
So Bandingan ko Kapagisaisa ago Kathatabanga
Ki: Alim, Hassanor Bin Maka Alapa
Al Murshid Al Am
Al Insan Islamic Assembly of the Philippines

ِِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِِ
ُ‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َم ُدهُ َونَ ْستَعينُهُ َونَ ْسَتغْف ُرهُـ َو َنعُوذُ بِاهلل م ْن ُش ُرو ِر َأْن ُفسنَا َو َسيَِّئات َأ ْع َمالنَا َم ْن َي ْـهـده اهلل‬ َ ‫ِإ َّن ال‬
‫َأن‬ َ ‫ َوَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر‬,‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‬
َّ ‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد‬ ْ ُ‫ض َّل لَهُ َو َم ْن ي‬ِ ‫فَالَ م‬
ُ
‫صـ ْحبِ ِه‬ ِِ ِ ٍ
َ ‫صـلَّى اهللُ َعلَْيـه َو َسـلَّ َم َو َعلَى آلـه َو‬ َ ‫صـ ِّل َو َسـلِّ ْم َوبَـا ِر ْك َعلَى ُم َح َّمد‬ َ َ ‫ اللَّ ُه َّم‬, ُ‫ُم َح َّم ًدا َع ْب ُدهُ َو َر ُسـولُه‬
.:‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِ ِه ِإلَى َي ْوِم الدِّي ِن َو َب ْع ُد‬

205
 ِ ‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر‬
:‫آن الْ َك ِر ِيم‬ ِ
ِ َ ‫اعب‬
ْ َ َ َ َ َ ُ ‫اد اهلل َي ُق‬ َ َ‫َفي‬
ِ َّ ‫َوَت َع َاونُوا َعلَى الْبِ ِّر َو‬
َ‫الت ْق َوى َوالَ َت َع َاونُوا َعلَى اِإل ثْ ِم َوالْعُ ْد َوان َو َّات ُقوا اهلل‬
)2 ‫اب (المائدة‬ ‫ِإ َّن اهللَ َش ِدي ُد ال ِْع َق ِـ‬
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:

Fayā ibādallāhi, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:

Wa taāwanū alal birri wat taqwā wa lā taāwanū alal ithmi wal udwāni wat taqullāha
innallāha shadīdul iqāb (al Ma’idah 2).

Manga Oripn o Allāh, So bantogan na tanan dn rk o Allāh  a skaniyan bo i patot a

phodipodin ago zlaslaan ago panalamatan. Da dn a patot a zimbaan ago sojudan a
rowar rkaniyan, a tuhan a Miangadn a Masalinggagawn. Bantogn tano skaniyan ago
phodiphodin tano ko langowan a btad tano. Ipamangni tano sa kapakaslang so Nabi
tano a Mohammad  ago so manga pamiliya niyan ago so manga sahabah niyan sa
samporna ko langowan a Muslim.
Manga Oripn o Allāh, giankai a bandingan tano imanto na manonompang ko
kapagisaisa ago kathatabanga, a pd anan ko bandingan a patot a bgan sa mala a siap
ago rantapan, ka so waraan o kaoyagoyag ko doniya ko kiazosonan o btad iyan na di
dn phakatindg o di maadn ankai a kapagisaisa ago kathatabanga. Waraan anan a
initagima o Allāh  ko langowan a kaadn iyan a maadn kiran so kapagisaisa ago so
kathatabanga.
Manga Oripn o Allāh, paliogat a kasabotan tano a so kiapangadn o Allāh  na inator
iyan ago bitadan iyan sa bitikan a aya dn a mitotoro iyan na so kapagisaisa ago so
giikathatabanga, ogaid na giankai a waraan na aya mala on i sabot na so manga taw a
piaganad iran so katao ko kaoyagoyag o manga kaadn a adn a lawas iyan (biology) so
pman so manga taw a daa mmntl iran sankai a katao na maito a nawnaw iran on ka
aya bo a pkhakowa iran on na so pkhan’g iran a manga katharo.
So kiaadna o Allāh  ko waraan a rinayagan iyan so doniya na siolbi niyan on so
kabaloy ankai a doniya a magiisaisa a giithatabanga, sa di dn anan pzosopaka, ka o
makazosopaka na phakatonay sa kaantior ago kabinasa, na di phakamoayan so
kaoyagoyag o manosiya sankai a liawaw o lopa, na di khamataanan so kasimbaa ko
Allāh . Oriyan oto na piakatoron o Allāh  so kitab iyan a Qur’an a kitab a toroan ago

206
gonanao ko kaoyagoyag o manosiya, a so waraan iyan na kaoombawan iyan so
waraan ankai a doniya ago so langowan a adn (shayi) a matatago on. Sabap san na da
dn a khasawaan a katao a pkhaadn o knal o manosiya inonta a so Qur’an na
kaoombawan iyan ago madadalm on ankoto a manga katao. Aya sabap anan na so
Qur’an na Mu’jizah (Miracle) a da dn a ba on phakalankolob a katao ago pamikiran,
ka so langowan a kapasang o manosiya ago so sima iyan na tanan dn mararankom o
Qur’an sa di ron makaliliyo.
Manga Oripn o Allāh, so kababaloy tano a Muslim na paliogat a maadn tano so
kapagisaisa ago so kathatabanga, so kapagisaisa na inisogo anan o Allāh  ko
kiatharoa niyan on a:

ِ ‫ِإ َّن ه ِذ ِه َُّأمت ُكم َُّأمةً و‬

ِ ‫اح َدةً وَأنَا ربُّ ُكم فَا ْعب ُد‬
)92 ‫ون (األنبياء‬ ُ ْ َ َ َ ْ ُ َ
Mataan a giai so agama niyo a agama a satiman, ago sakn i Kadnan iyo sa simba
ako niyo (al Anbiya’ 92)

So agama o Allāh  na bithowan iyan sankai a ayat sa “ummah”, a makatotoro sa

maana a pagtaw a matitimo, sabap sa so kapakatindga ko agama na di phakamoayan
odi maadn so pagtaw a aya on pnggolawla, samanan na so agama na kaphagisaisaan
ago kapthatabangaan ka so kathatabanga na onga niyan so kaisaisa, sa o da a kaisaisa
na daa kathatabanga, sa di anan makapmblag ka zakotowa.
Gowani a ipaliogat o Allāh  so sambayang a olowan ago rinayagan o simba ko Allāh
, na ininggolalan o Rasūlullāh , sa okit a kathimotimo ka so kapakatindga ko
sambayang na gioto dn so kiapakatindga ko agama na aya kaphakatindg o agama na
adn a sagorompong a gii ron nggolawla a matitimo a magiisaisa a giithatabanga, sabap
roo na miaadn so kanjama ko masjid a piakalbi so balas iyan ko kazambayang sa
tinanggisa sa dowapolo ago pito pankat, amay ka sabotn o Muslim so hikmah a
madadalm san na khaadn kiran so panamar ago so arga o kapagisaisa ago so
kapthatabanga iran.
Inimbayok o maongan a Arab so katharo iyan a:

‫ادا‬
ً ‫آح‬
َ ‫ت‬
ْ ‫س َر‬ َ ‫ َوِإذَا ا ْفَت َرق‬,,,, ‫س ًرا‬
َّ ‫ْن تَ َك‬ ْ ‫اح ِإذَا‬
ُّ ‫اجتَ َم ْع َن تَ َك‬ ُ ‫الر َم‬
ِّ ‫تَْأبَى‬
Di khapothol so manga gasa a pana igira mabbkhs ,,,
na o makamblablag na malbod a potoln

Gianan i bagr o kaisaisa a apiya so malobay na igira miatimo na pphakaadn sa bagr a

di khiropa o pamikiran, ka opama ka katawi niyo na so Atomic Bomb a phakabankit
so bagr iyan na aya phoonan iyan na so kolpong a di kailay o mata a aya katawi ron na
daa bagr iyan, na so kiatimo ankanan a maroni a kaadn na miakaadn sa bagr a
pkhisomag iyan so ndo’ na pkhabankit iyan so kibabatog.
Manga Oripn o Allāh, Inisapar o Rasūlullāh , so kapagoparik ago so
kazagomparak, sa inaloy niyan a aya pkhakadas a arimaw ko manga kambing na so gii

207
ron zibasibay, ka so manga kambing na manga llmk a binatang ogaid na sii ko
kaiisaisa iran a matititmo siran na di siran kharawan somogabor o mawaraw a
binatang a so arimaw, ka ipkhalk iyan ankoto a bagr iran a apiya giabo a kalozga iran
on na phangagogoob a lawas iyan, sa aya pphagayanan iyan na anday ka zosoga niyan
kiran sa masagomparak siran na sa dn sa misibay ron a satiman na aya niyan thogsn sa
zalobaan iyan na indndg iyan ko darpa a mawatan sankoto a manga pd iyan, ka kagiya
matatago on dn so pangandam ko bagr o matitimo a kambing.
Sii ko kapagadna ko kapthatabanga ka an maadn so kaisaisa, odi na maadn so kaisaisa
ka an maadn so kathatabanga, na aya pnggalbkn na so initoro o Allāh  ko kitab iyan
gowani a tharoon iyan a:

ِ َّ ‫َوَت َع َاونُوا َعلَى الْبِ ِّر َو‬

َ‫الت ْق َوى َوالَ َت َع َاونُوا َعلَى اِإل ثْ ِم َوالْعُ ْد َوان َو َّات ُقوا اهلل‬
)2 ‫اب (المائدة‬ ‫ِإ َّن اهللَ َش ِدي ُد ال ِْع َق ِـ‬
Go thatabangai niyo so mapiya (so langowan a inisogo o Allah) sa di niyo
pthatabangai so dosa ago so kapriridoay, go kalkn iyo so Allah ka mataan a so Allah
na taralo i siksa (al Ma’idah 2)
So kathatabanga na kna o ba sii bo ko goliling o kamamanosiyai, ka datar o kiaaloya
tano ron sa onaan a waraan anan o kibabatog, sa aya dalil san na so pianothol rkitano
o Qur’an ko thotolan ko Sulayman, gowani a phlalakaw siran ko maolad a kapantaran
sa miaoma iran so balintad a babalingan o manga pila, na so kiapakadansal iran, na
tominindg a satiman a pila, na miananawag sa tialowan iyan so manga inampda iyan
sa pitharo iyan a: Hay manga pila sold kano ko manga girb iyo ka malozg kano o
Sulayman ago so manga sondaro niyan sa di ran maggdam (so kakhadapoi rkano) na
inalgan a kala so Sulayman ko katharo ankoto a pila, sa miakapanalamat ko Allāh ,
ko kala o limo iyan on a bailoy niyan a pzabotn iyan so basa o manga pd a binatang
Sii sankanan a ayat na inipangndao niyan rkitano so kathatabanga sa piakisabotan iyan
a apiya so maroni a kaadn a datar o pila na zisii kiran so kathatabanga ago so
kapagisaisa, so taw a pphaninimaan ko btad o pila na makailay sa piakammsa, sabap
sa siran na kaadn a adn a atoran iran a missnggay a di ran dn plawangn ago di ran
zopakn, sii ko kambabawalay ran na maator sa piakammsa, sa adn a manga bilik on a
isisibay so pphakatorogan iran, na isisibay so gii ran thimotimoan, na isisibay so
pphondowan ko manga pangn’nkn iran, na amay ka magdam iran a khabasa ankoto a
manga od a ipopondo iran a para sa kaoyagan na opakn iran ankoto a lonaw niyan ka
an di pagtho, na amay ka lommk na iliyo iran ko isisibay ran a agaga iran ko liyo o
walay ran, na amay ka magango na ikasoy ran ko pondowa iran.
Amay ka phangoran na imbakowit iran so manga igagama iran ko poro o manga kayo
ka pangali sa oba siran masogat a bagiaw, odi na lndb a ig, gioto i sabap a so manga
loks na bialoy ran so kapphamanik o pila a maawid sa manga orak a da pn mapsa sa
papata oto sa phangoran, go igira lomalaon na anda dn i kaadn oto na karina sa
phangoran, samanan na so manga pila na adn a knal iran ko tabiat o waraan ago so

208
btad o manga musim ko kaphangoran iyan ago so kaplaon iyan antaa ka so kapzokod
o mayaw ago so matnggaw.
Manga Oripn o Allāh, Gowani a managipoon so panolon o Islam sii sa Makkah, ko
paganay a kapanolon o Rasūlullāh , na aya dn a mala a inisinanad iyan ko manga
ummat iyan a maito siran i bilangan na so kapagisaisa iran ago so kathatabanga iran
ko kassmpanga iran ko ringasa o manga mushrik, balabaw a aya paganay a somold ko
Islam na so manga llmk a taw ago daa manga g’s iran ko kaphagingd a so sabagi na
manga oripn a mamimilik o sabaad ko manga olowan o Quraysh, na giankoto a btad
na makapangingindaw sa mabagr a kaisaisa ago kathatabanga, ka isa oto a okit a
pkhasabapan ko kapkhatanggona iran ko margn a massmpang iran, sabap sa oman i
isa na maggdam iyan a so margn a misosogat on na adn mambo a pagari niyan ko
Allāh  a makaggdam on, na pphakasogo oto ko kapkhatigra ko kalipds o ringasa o
manga Mushrik.
Gowani a magkas so masa ko kiapakatogalin o manga Muslim sa Madinah na
miakatindg so kaphagingd a Islam a adn a parinta niyan, na inipaliogat o Allāh  so
Jihad sa pantag sa kaplindinga ko ingd ago so panolon o Islam a pnggarobatn o manga
Arab sa polo a Arabia, na miaadn so btad o kapagisaisa ago so kathatabanga a di dn
mipndiridiri sa patoray dn a makamoayan ko manga Muslim, sa inoyag o Rasūlullāh
, so niawa o kapagisaisa ago so kathatabanga sa miokit sa kaphapagariya o Muh ājir
(so Muslim a tomiogalin) ago so Ansār (so Muslim a taw sa Madinah a tiabangan iran
so panolon o Mohammad ) ioman roo so lalayon katitimo o manga Muslim ko
Masjid o Rasūlullāh , a gioto dn i pompongan o simba ago so paganadan a Islam a
pkhakowa iran on so manga ndao o Qur’an a pphakapoon ko Nabī , pd roo so
kiapakaozor o sabot iran ko kala i gona o kaphagingd sa oman i isa na indawag iyan
so niawa niyan a korban ko kalindinga ko parinta ago pn pphagoyaga.
Gowani a lomagindab so kathidawa sii sa Bdr ago sa Uhud a madakl a miaangl ko
manga Muslim na miailay roo so kabagr o kapagisaisa ago so kathatabanga, ago so
kapakaadiadiya ko salakaw mapiya pn aya dn a minibayad on na so kaoyagoyag o
taw, ka mianggolawla a adn a manga angl a pphangni sa ig a paginomn iyan, na
kagiya kabgan sa ig na mian’g iyan a pagariya iyan ko Allāh  a pphakarangs a
pphangni sa ig na da niyan dn malino so ig sa pitharo iyan a aya niyo pakaonaa
minom so pagari ko na kagiya phakainomn iran na lominiyo so napas iyan sa da dn
makainom na ikhasoy ran so ig ko paganay a angl na miaoma iran a miapandos dn so
napas iyan sa da dn a miakainom kiran ko ig.
Manga Oripn o Allāh, pd anan ko piamakammsa a mianggolawla a kna o ba
mustahil a kazinagadan pharoman ka miakowa a basa o manga panonorat a sokon so
thotol na ipkhasoy niyan a ginawa niyan (history repeats itself) aya mataan na kana o
ba pkhasoy so thotol ka so masa na anda dn i kaipos iyan na di dn khasoy pharoman,
aya mataan na so giimanggolawla na giimakazasapowa so btad iyan sa
makaphlagilagid sabap roo na pitharo iran a so thotol na pkhasoy.

209
Amay ka so btad a miaipos na maadn ko kapapantagan a masa na so onga niyan na
makapzapowa mapiya pn di zagit, ogaid na so panolon o Islam ko kiapanagipoon iyan
na aya dn pkhakasoy ko pkhaori a masa niyan ka so waraan o kamamanosiyai na
isaisa dn minsan pn pphagalin so btad o kapphagintaw ko kasaromag iyan ko
bandaran a barandiya ogaid na so manosiya na manosiya dn a di phagalin sa waraan.
Manga Oripn o Allāh, aya pamotosan ankai a wasiyat tano na so kasabota tano sa
giankai a agama tano na aya bo a okit a kaphakatindg o Parinta niyan ko liawaw o
lopa na makanggolalan sankai a kathatabanga a kapagisaisa sa maadn so
kapamagogopa a tolabos a paratiaya ago soasoat ko kabaya o Allāh . Isa dn a mala a
awid a akal o Muslim ago so Islam, na so kasasagomparak o manga Muslim sa masa
ini sa miada kiran so kaisaisa ago so kathatabanga sa riopt siran o kapriridoay ago
siagomparak siran o kabaya sa kadato ago tamok, na mimbaloy siran a malmk sa di
ran khatoon a ginawa iran, na aya pn o ba iran makilala so salakaw kiran.
Pd a okit ko kaisaisa a so pagtaw na tomalaban siran ko ndao o manga ulama iran sa
phasionot siran ko manga pandoan iran a kaompiya ago kazalimbtad, sa somayan
siran sa sondaro a maonotn a phnayaw sa sogoan, a aya ropaan iran na di ran phangnin
so kabnar iran inonta a sii ko oriyan o katonaya iran ko paliogat kiran a isosogo kiran
o olowan iran, amay ka so pagtaw na di makabagr ko poso iran so onot ko isa a
olowan a ulama, ka aya dn a btad iran na so kalalayaman a kaphasionot ko btad a
lomalagaday sa di ran pariksaan so btad a katatagoan kiran ago so kikokoyapt iran on,
na so pamikiran ago so galbk ko kazalimbtad na mawatan o ba maparoli so onga
niyan.
Tiankd o thotol a so Muslim ko karorompisi ron ko miaona a masa a miazaropt so
manga ingd iran ago so parinta iran na aya kiapakaadn iran sa bagr na tomialaban
siran ko isa a olowan a so Salāhuddīn al Ayyūbī, sa bialoy ran a ginawa iran a
sondaro a maonotn, na so kiapangongonotan iran na miakaadn siran sa bagr a inibgay
kiran o Allāh a da dn magaga o manga dato sa Aurupa o ba iran madaag, sa taman
imanto na isasawan kiran o ba iran pkhan’g so ingaran o Salāhuddīn, na aya pn o ba
adn a makamoayan on a datar iyan sa masa ini.
Manga Oripn o Allāh, kna o ba rkitano mawatan so thotolan ko Sultan Qudarat a
Sultan sa Mindanao, ko kiarna niyan ko manga ispaniol a pizaksian iran so kabagr
iyan ago so kawaraw niyan sa taman sa da mawafat na da siran dn pangnpi a torog ko
manga kota iran.
Giai i ongangn a mapapadalm sankai a manga wasiyat tano a phagoyagn tano ko
manga poso tano go sii ko manga ginawa tano ago ipphanolon tano ankai a
kapagisaisa ka an maadn so kathatabanga, sa kabolongan tano so manga awid akal
tano ko kaphagingd na aya samporna iyan na so gii tano kapagagama, sa makadaya
tano ko doniya, na mamakasold tano ko Sorga o Allāh  ko oriyan o kapatay.

210
Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh  a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَت ْغ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل ذَن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَت ْغف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.

211
 ijk
Al Khutbah 29
So Bandingan ko Kaphapagariya sii ko Islam
Ki: Alim, Hassanor Bin Maka Alapa
Al Murshid Al Am
Al Insan Islamic Assembly of the Philippines

ِِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِِ
ُ‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َم ُدهُ َونَ ْستَعينُهُ َونَ ْسَتغْف ُرهُـ َو َنعُوذُ بِاهلل م ْن ُش ُرو ِر َأْن ُفسنَا َو َسيَِّئات َأ ْع َمالنَا َم ْن َي ْـهـده اهلل‬ َ ‫ِإ َّن ال‬
‫َأن‬ َ ‫ َوَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر‬,‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‬
َّ ‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد‬ ِ ‫فَالَ م‬
ْ ُ‫ض َّل لَهُ َو َم ْن ي‬ ُ
ِ‫ اللَّه َّم َصـ ِّل وسـلِّم وب ـا ِر ْك َعلَى مح َّم ٍد صـلَّى اهلل َعلَي ِـه وسـلَّم و َعلَى آلِ ِـه وصـحبِه‬, ُ‫مح َّم ًدا َعب ُدهُ ورسـولُه‬
َْ َ ََ ََ ْ ُ َ َُ ََ ْ َ َ َ ُ ُ ََ ْ َُ
ِ
.:‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِ ِه ِإلَى َي ْوم الدِّي ِن َو َب ْع ُد‬
ِ ‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر‬
:‫آن الْ َك ِر ِيم‬ ِ
ِ َ ‫اعب‬
ْ َ َ َ َ َ ُ ‫اد اهلل َي ُق‬ َ َ‫َفي‬

‫ َو َّات ُقوا اهللَ ل ََعلَّ ُك ْم ُت ْر َح ُمو َن ( الحجرات‬, ‫َأصلِ ُحوا َب ْي َن َأ َخ َويْ ُك ْم‬ ِ
ْ َ‫ِإنَّ َما ال ُْمْؤ منُو َن ِإ ْخ َوةٌ ف‬
)10
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:

Fayā ibādallāhi, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:

Innamal mu’minūna ikhwatun faaslihū bayna akhawaykum wat taqullāha laallakum
turhamūn (al Hujurat 10).

Manga Oripn o Allāh, di tano dn rorotosn ko gii tano kaphodipodiya ko Kadnan tano
a Mahasoti a Maporo a bigan tano niyan sa pithibarang a limo a di tano dn khagaga so
kaisipa on opama o ba tano dn pamilanga.
Allāhu Akbar, so Allāh  na lbi a Mala, a da khilid so kala o gagaw niyan ago so limo
iyan ko manga kaadn iyan, gowani a tharoon iyan a: Inankosan o gagaw niyan a
kalangowan a shayi, go so limo iyan na kiaonaan iyan so rarangit iyan. Go di tano
pakalipatan so kipphamangnin tano sa kapakaslang ko pangolo tano a Mohammad 
ago so manga pamiliya niyan so manga bolayoka iyan a siran i lantay a mapayag a

212
kiasabapan sa kinisampay rkitano o Islam sa masa imanto, sa rk iran so mapiya ago so
kapakaapas.
Manga Oripn o Allāh, giankai a bandingan a phamagosayin tano imanto omiog so
Allāh , na skaniyan so bandingan ko kaphapagariya ko Islam, pdai ko manga
bandingan a patot a maosay ago matalasay so antap iyan ago so ongangn on, ka so
kalilintad o kaphagingd na misasankot ko kaadn iyan na so kasansara ago so kaitabo
na rarad o kigagadong iyan a maada sa rantapan o pizakatawan a Muslim.
Manga Oripn o Allāh, aya karina sa mataan a so kaphapagariya na lalan ago bagr ko
kapagawidi ko mapnd a awid, na so pinggolawla o Rasūlullāh  ko kiapakaoma niyan
sa Madinah, aso kiapakabkna niyan ko Masjid a tanda o simba ko Allāh , na
piakanggolalan iyan so kiaphapagariya o manga Ansar ago so manga Muhajir, sa
giakot iyan so kaiisaisa iran sa gakot a kaphapagariya a miakatonay sa
kapakaphagwarisa ankoto a miphagariya ko manga kabnar a tamok, sa taman ko
kiamansoka on o Qur’an, ko kiapakabkn o kaphagingd a Islam sii sa Madinah.
Giankaya a kaphapagariya, na inaloy o Allāh , sa Qur’an gowani a tharoon iyan a:

‫ َو َّات ُقوا اهللَ ل ََعلَّ ُك ْم ُت ْر َح ُمو َن (الحجرات‬, ‫َأصلِ ُحوا َب ْي َن َأ َخ َويْ ُك ْم‬ ِ
ْ َ‫ِإنَّ َما ال ُْمْؤ منُو َن ِإ ْخ َوةٌ ف‬
)10
Mataan a so miamaratiaya na aya bo magariari, na ompiayai niyo (pasada niyo) so
manga karido ko lt o dowa a pagaria iyo, go kalkn iyo so Allah ka an kano kalimoon
(al Hujurat 10)
Amay ka masabot o oman i isa a so pd iyan na pagari niyan na mataan a malbod a
kakhapasad o manga karido a maaadn kiran sa rarad ankoto a kaphagariya, sa misabap
sankanan a ayat, na miatankd a aya gakot a kaphapagariya na so kaphagariya ko
agama ago paratiaya, kna o ba so kaphrphd sa posd amay ka makambida so paratiaya
o oman i isa kiran.
Manga Oripn o Allāh, tanto a ikhababaya o Allāh , a kailaya niyan sa so manga
oripn iyan na gii siran phapagariya sa sabap rkaniyan, sa bialoy niyan pn oto a okit ko
kakhaankat o manga dosa o dowa a miphagariya, sa khadalm siran ko limo o Allāh ,
ago phakasirong siran ko sironsironga o Allāh , ko gawii a da dn a khasirongan ko
alongan a Qiyamah.
Miasabot ko hadith, a adn a sakataw a mama ko miangaoona a masa, a mianompang
ko isaa lipongan a mawatan sa pantag sa kakhaipa niyan ko pagariya iyan ko Allāh ,
na sii ko kaphlalakaw niyan na siogoan o Allāh  sa malāikat a zasalin sa manosiya
na inizaan iyan sa tig iyan a anda ka zong? Na pitharo iyan a zong ako sa isa nan a
lipongan ka adn a pagariya akn on na phamisitaan akn, na pitharo iyan a: Ino nka
phamisitaa ba adn a babalasan ka on a ginawa a minisakodo niyan rka? Na tig iyan a
da dn a babalasan akn on a ginawa odi na thadman akn on a romasay, a rowar sa
kagiya pagari akn skaniyan ko Allāh , na pitharo ankoto a malāikat a: Sakn na

213
malāikat a siogo ako rka o Allāh  a phakisabotan ko rka a so Allāh , na rinilaan kano
niyan a dowa kataw sabap sankoto a kaphagariya iyo, ago kiababayaan kano niyan.
Manga Oripn o Allāh, sayana anan a mapiya a thotol a o pamimikirana o adn a pikir
iyan na makakowa sa mala a thoma ago ndao, ko kala i gona o kaphapagariya a
ipzabap on o Allāh  na khaparoli so limo iyan. Miasabot pn ko hadith a isa ko pito
soson a manga taw a phakasirong ko sironsironga o Allāh , so mama a miphagariya
siran sii ko Allāh  a gii siran makathoona ago gii siran makamblag sa pantag bo ko
Allāh .

Giankai a masa tano na sayana a pithorak (kainotan) o ba adn a pkhatoon a manga taw
a pphanompang ko isa a darpa sa pantag bo sa kambisitaa niyan ko pagaria iyan ko
Allāh , sayana dn a miakaligt so manosiya ago piaginot iyan so oras iyan o ba niyan
pkhatonay sa pantag bo sa kapakakowa niyan sa bolayoka iyan ko Allāh , ogaid na
tonganay a madakl a gii thimotimo ko manga kadawndaw ago sii ko manga tnatnaw a
kagagawii sa pantag bo sa aya giithimoan na so kakowaa ko doniya ago so kasawiti ko
parayasan iyan a ba dn sagad, sa kialipatan iran so katharoo o maongangn a:

Ba dn sagad so kintay na tatap so pimbasokan

Manga Oripn o Allāh, sabap ko kapakasokat sa barandiya a tamok na pkhaadn so
giikaphapa-gariya, sa datar o kapkhatimo o manga aso ko kapphagdasi ran ko miado a
bankay a binatang, sabap ko orarig o tamok na pkhatimo siran sa datar o kapkhalimod
o liyali ko palitaan a solo a daa khakowa iran on a rowar sa katotong ago kapatay.
Manga Oripn o Allāh, opama ka ilaya tano so kiapanigr o manga loks tano a
miangaoona ko kiasmpanga iran ko ridoay o agama a manibolos a so manga Kasila
(Ispaniyol) na matoon tano a isa a kasasabapan ko bagr iran na so kagagakota kiran o
tali o kaphapagariya sa di siran dn pnggaganata sa thmowan sa ba ramig i bayaan so
oman i isa kiran, minsan pn malobay ago maito so sabot iran ko Islam sa masa oto.
Tanto a malbod so kapkhapasada iran ko manga karido ko manga pagtaw iran, na sii
sa masa ini na sabap ko kinigadong ankaya a maana a kaphapagariya sa oman i isa na
aya dn a siarigan iyan na so tamok iyan sa riantas iyan so manga khoyaptaan na
miaadn so manga awid a akal a pzasatn iyan so kaoyagoyag o kaphagingd o manga
Muslim, sa di ran dn khagdam so kaphangnp kiran o torog sabap ko kasasansara o
mokarna ko kaaadn o manga rido san ko manga ingd iran.
Manga Oripn o Allāh, so kaphapagariya na lalan ko kapakaapas ago so kisampay ko
simalaw, na so sopaka iyan a kapriridoay na lalan ko kidozo ago so kaantiyor, ko
langowan a bontal iyan.
So kaphapagariya na malbod a balsn, ogaid na margn a mataanan, marani a phagilayin
ogaid na mawatan a ropoon so onga niyan, so kaphapagariya na di khagaga o tamok o
ba niyan mapamasa, ka da a arga iyan, aya maphamasa o tamok na so kapamagonota,
so tamok na di niyan maphamasa so kabaya a onga o kaphapagariya.

214
Manga Oripn o Allāh, igira miaadn so kaphagariya ko poso’ o dowa kataw a
manosiya na pkhalampasan iyan so bagr o titho a kaphagari sa rogo’ igira
miniradnong sa margn, gioto i sabap a pitharoo o maongangn a Arab a:

َ ‫َم تَلِ ْدهُ ُُّأم‬

‫ك‬ ْ ‫َك ل‬
َ ‫َأخ ل‬
ٍ ‫ب‬ َّ ‫ُر‬
Adn a pagari nka a da mbawataan i ina aka
Miaaloy ko Qur’an a so katharoo Allāh  a:

ْ َ‫ور ُه ْم َويَ ِزي ُد ُه ْم ِم ْن ف‬

‫ضلِ ِه (النساء‬ ِ ِ َّ ‫فَ ََّأما الَّ ِذين ءامنُوا و َع ِملُوا‬
ُ ‫الصال َحات َفُي َوفِّي ِه ْـم‬
َ ‫ُأج‬ َ ََ َ
)173
Na so pman so siran oto a miaratiaya ago minggalbk siran sa manga pipiya na
ithoman iyan kiran so manga balas iran ago pagomanan iyan siran ko pd
ko kalbihan iyan (an Nisa’ 173)
Na inosay o manga ulama a giankoto a kalbihan a ipagoman kiran o Allāh , na gioto
so kapakapzasapaata o oman i miphapagariya sii ko Allāh , sa so pagariya na
khasapaat iyan so pagari niyan na so pman so pagari niyan na khasapaat iyan mambo
so pagari niyan sa taman sa palaya siran dn maliyot o sapaat sa palaya siran matimo
ko sorga a magariari sa datar o kiaphapagariya iran ko doniya. Isa pn a initafsir iran
san na so kakhailaya iran ko Allāh  ko alongan a Maori.

Manga Oripn o Allāh, giankaya a kaphapagariya na margn a tharagombalayin inonta

ko manga taw a zisi kiran so titho a paratiaya ko Allāh , ka makapphapagariya so
manga niawa iran ago so manga poso iran, opman o kabaya aka a katokaw anka ko
titho a kaphagariya na sii nka khakilala ko masa a kasasagad o kangt, a go so margn,
ka so ginawai ko margn na titho a bolayoka, na so inampda ko kasawit a kapipiya
ginawa na matag onota a di niyan khaadn so maana a kaphagariya, iniropa oto o
maongangn a manga kadaan daan a Mranaw a:
O ana garing ka a man so alongan mada na oba nka ba zambia ko diagowat a garing
a mana maranka ndaw a romoyod o masokat na mayon o kasokodi o miradnong sa
nangtan.
Manga Oripn o Allāh, aya karina sa di khikowa so tamok sa tonay a bolayoka na so
katharoo o kawasa a giimbodo sa gii niyan tharoon a:

Sayana a margn so kambbtadan akn, a o makaito so tamok akn na da dn a bolayoka

ambolayokn ako niyan, a sii ko kakhakawasa ko na langowan a taw na dadayoon ako
niyan, tanto dn a madakl a bolayoka a inizaromataya a sabap ko kamrmr na gianatan
ako niyan, na di bo dn pirapira i ridoay a inipagimataya a sabap ko kakawasa na
biolayok ako niyan.

215
Manga Oripn o Allāh, so manga taw a madodoniya so antap iyan a kalilipatan iyan
so maori a alongan na gianan i btad iran a sii siran pkhatimo ko taginting o niko sa
kalilipatan iran a so tamok, na da a makapapaar on a rowar ko miangadn, sa bialoy
niyan anan a tioba ko kawasa o miphanonoatan iyan ankanan a tamok ko kabaya o
Allāh , na sakamaoto a tioba oto ko miskin sa kiawiswisi ron o khapantang iyan so
kalipds o kamrmr, a kna o ba kaligt o Allāh , sa da niyan on kabgi sa tamok, aya
mataan na limo iyan on, ka so Allāh , i matao ko pagns o kaoyagoyag, sa adn a
marata a kapipikira on o taw gioto i mapiya on, na dn mambo a aya katao niyan on na
aya on mapiya a gioto i marata on, pitharoo Allāh , a:

, ‫ َو َع َسى َأ ْن تُ ِحبُّوا َش ْيًئا َو ُه َو َش ٌّر لَ ُك ْم‬, ‫َو َع َسى َأ ْن تَ ْك َر ُهوا َش ْيًئا َو ُه َو َخ ْي ٌر لَ ُك ْم‬
)216 ‫َواهللُ َي ْعلَ ُم َوَأْنتُ ْم الَ َت ْعلَ ُمو َن (البقرة‬
Khasalak a adn a ipkhagowad iyo a shayi a aya rkano mapiya, go khasalak a adn a
pkhababayaan iyo a shayi a aya rkano marata, so Allah na matao a skano na daa
katawan iyo (al Baqarah 216)
So katankda ko marata ago so mapiya na sii anan sa kapaar o Allāh , a da sa gaga o
manosiya, aya pkhokomn o taw a marata on na so sopak ko kabaya o ginawa niyan, na
aya mapiya on na so pkhababayaan o ginawa niyan, a gianan na mangikmat a kataks,
ka so ginawa o manosiya na aya lalan o shaytan sa kakhabinasai niyan on, sa aya patot
ko Muslim na aya onotan iyan na so kabaya o akal iyan, kna o ba so kabaya o ginawa,
gioto i miaaloy ko Hadith Qudsi, a liniyot so sorga a manga nganin a ipkhagowad o
ginawa, na linibt so naraka a manga nganin a pkhababayaan o ginawa o manosiya, sa
gianan i pagns a timbangan o Mu’min, sa so ipkhagowad o ginawa niyan na ndodon
so sorga, na so pkhababayaan o ginawa niyan na gioto so naraka, sa o phananggila so
taw, na aya onoti nka na so sopak ko kabaya o ginawa nka, ka anka makaapas sa di ka
magogo o shaytan.
Manga Oripn o Allāh, aya khikowa sa manga bolayoka na so kabaloy nka a taw a
maroyodn a mapantang ago masabar a pphakaadiadin iyan so kabaya o salakaw ron
san ko kabaya iyan, na aya samporna iyan na so kakhapiyaan ago kapangalimo san ko
manga salakaw a bolayoka ka so kakhapiyaan na gii niyan mathaoripn so poso’ o
salakaw ron. Pitharoo maongangn a Arab a:

‫اسَت ْعبَ َد اِإل نْ َسا َن ِإ ْح َسا ُن‬

ْ ‫ فَطَال ََما‬,,, ‫وب ُه ُم‬ ِ ‫َأح ِس ْن ِإلَى الن‬
َ ُ‫َّاس تَ ْسَت ْعبِ ْد ُقل‬ ْ
Khapiyaan ka ko manga taw ka mapangongoripn ka so manga poso iran
Ka lalayon dn giimathaoripn so manosiya a kakhapiyaan.

Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh  a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَت ْغ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل َذن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَت ْغف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬

216
 ‫َّواب َّ ِ‬
‫يم‬
‫الرح ُ‬ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت َّ ُ‬
‫‪Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli‬‬
‫‪dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.‬‬

‫‪‬‬
‫‪Al Khutbah 30‬‬
‫‪So Bandingan ko Islam ago so Kanggalbk‬‬
‫‪Ki: Alim, Hassanor Bin Maka Alapa‬‬
‫‪Al Murshid Al Am‬‬
‫‪Al Insan Islamic Assembly of the Philippines‬‬

‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِِ‬

‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َم ُدهُ َونَ ْستَعينُهُ َونَ ْسَت ْغف ُرهُـ َو َنعُـوذُ بِاهلل م ْن ُشـ ُرو ِر َأْن ُفسـنَا َو َسـيَِّئات َأ ْع َمالنَـا َم ْن َي ْهـد اهللُ‬ ‫ِإ َّن ال َ‬
‫َأن‬ ‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‪َ ,‬وَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر َ‬
‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد َّ‬ ‫ض َّل لَهُ َو َم ْن يُ ْ‬‫فَالَ م ِ‬
‫ُ‬
‫صـ ْحبِ ِه‬ ‫ِِ‬ ‫ِ‬ ‫ٍ‬
‫صـلَّى اهللُ َعلَْيـه َو َسـلَّ َم َو َعلَى آلـه َو َ‬ ‫صـ ِّل َو َسـلِّ ْم َوبَـا ِر ْك َعلَى ُم َح َّمد َ‬ ‫ُم َح َّم ًدا َع ْب ُدهُ َو َر ُسـولُهُ ‪ ,‬اللَّ ُه َّم َ‬
‫َو َب ْع ُد‪:‬‬ ‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِ ِه ِإلَى َي ْوِم الدِّي ِن‬

‫‪217‬‬
 ِ ‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر‬
:‫آن الْ َك ِر ِيم‬ ِ
ِ َ ‫اعب‬
ْ َ َ َ َ َ ُ ‫اد اهلل َي ُق‬ َ َ‫َفي‬

)105 ‫َو قُ ِل ا ْع َملُوا فَ َسَي َرى اهللُ َع َملَ ُك ْم َو َر ُسولُهُ َوال ُْمْؤ ِمنُو َن (التوبة‬
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:

Fayā ibādallāh, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:

Wa qulimalū fasayarallāhu amalakum wa rasūluhu wal mu’minūn
(at Tawbah 105).
Manga Oripn o Allāh, so oriyan o bantog tano ko Allāh  ago so panalamt tano ron,
ago so kinipangnin tano sa kapakaslang ko Nabi tano a Mohammad  ago so manga
pamiliya niyan, so manga bolayoka iyan, ago so kadandan o manga Muslim, na omiog
so Allāh  na zakat tano pman sankai a bandingan a bago a so Islam ago so
Kanggalbk.
Giankai a bandingan na patot a maosay sa makabkn so manga polaos iyan, ka kagiya
so kaoyagoyag ko doniya ago so dn so doniya ko katimbl iyan na inadn o All āh  sa
pantag sa pnggalbk, langowan a kaadn na adn a missnggay a galbk iyan a initagima on
o Allāh  mapiya so manga kaadn a di khakaog ko kapkhailaya on o manosiya na adn
dn a mattndo a galbk iyan.
Manga Oripn o Allāh, misabap ko kanggalbk na pkhailay tano so bontal o doniya a
giizalinsalin so warna niyan, adn oto a masa a khailay nka so doniya a masilm a
magagadong a ipkhalilini o mata so kaphrantawa niyan on milay, ko kababagombar o
manga daog ago so manga obarobar o mangngtho a misasarta on so manga kanayo
iyan a lomimogaw sa torog o sasagadn a roparop, na magkas pman so masa na
pmpbaropa masalin, sa so masilm a mangngtho na khaarogan a phrorang sa pzarinsing
taman sa makabinaning na mbaloy a rasaas a gankil a ipzambr o ndo’.
Gianan so kaoyagoyag ago gianan i galbk o kaoyagoyag, a kasasandngan o manosiya
sa kapita sa magabi, na ino adn a miakowa niyan on a thoma a khabaloy a padoman
iyan ko gii niyan kapanglm ko kalibotng o kibabatog?

Gianan i kiniropaan on o Allāh  ko Qur’an iyan a:

218
‫َأصبَ َح‬ ِ ‫اَألر‬
ْ َ‫ض ف‬ ْ ‫ات‬ َ َ‫الس َم ِاء فَا ْخَتل‬
ُ َ‫ط بِ ِه َنب‬ َّ ‫الد ْنيَا َك َم ٍاء َأْن َزلْنَاهُ ِم َن‬
ُّ ‫ْحيَ ِاة‬ ْ ‫ض ِر‬
َ ‫ب ل َُه ْم َمثَ َل ال‬ ْ ‫َوا‬
)45 ‫اح َو َكا َن اهللُ َعلَى ُك ِّل َش ْي ٍء ُم ْقتَ ِد ًرا (الكهف‬ ُ َ‫الري‬ ِّ ُ‫يما تَ ْذ ُروه‬ ِ
ً ‫َهش‬
Go bgan ka kiran a ibarat so kaoyagoyag ko doniya a datar a ig a piakatorom ami
skaniyan a phoon sa kawang na minizaog skaniyan o mangngtho ko lopa (na
inirangiran iyan oriyan iyan) na mimbaloy a rasaas a ipzambr o ndo, go miaadn so
Allah ko kalangowan a shayi a Gomagaos (al Kahf 45)
Aya kinimbayokn ko ron ko basa Mranaw na:
Ba dn pakaomayag so rangiran o dansoli a pamomolan sa ripag ka thmgan bo o
musim na maarogan mrorang, a mabthobtho niyan a in’ngka ka madaman ka giyai so
doniya a tampat o barandiya, a di bo kakal a ingd na adn a Katolosan a aya
kabalinganan o sakaliyan a alam.
Manga Oripn o Allāh, oda adna o Allāh  so kanggalbk o kaadn na kharmbis so
kaoyagoyag na khasabapan sa kabinasa, ka so ig na igira matitinkong a di khakaog na
pkharmbis ago pkhaoyagan sa manga kdikdi a khasabapan sa sakit o manosiya, ogaid
na anda dn i karagiray niyan ko lopa sa somagad ko katgas o manga ator na giimbaloy
ankoto a ig a malingaw a linang a ragiray sa bakrng o pkhawaw ko kainoma niyan on,
ino mangaday siabot anan o taw ko kapkhasimaa niyan on. Gianan so rarad o
kakhaokaog a kanggalbk, sa giankoto a ig na anda dn a kabrn iyan balabw igira maito
so dianka iyan na di niyan khaoyag so sda a pphagintaw ron sa da a kaoyagoyag on,
ogaid na opkhakaog sa maito maito na pkhaadn on so oxygen a sabap a kakhaoyag on
o sda ago so mranaranap a salakaw.
Manga Oripn o Allāh, gianan so kanggalbk o waraan ago so manga kaadn a mattgl,
so pman so manosiya, a inadn a maporo i pankatan, na aya taralbi a makapangindaw
sa kabaloy niyan a baragalbk odi na tagalbkan a lalayon pkhakaog so lawas iyan, ka
roo matatago so kaoyagoyag iyan, na so kabrn na gioto dn so kambankabankay a daa
niawa niyan.
Gowani a adnn o Allāh  so manosiya a pakabalingn iyan ko doniya na mimbaloy a
pd sa waraan iyan so kapakaphanizakay ko kanggalbk sa kaoyagan, ka so doniya na
ingd a sabap, sa langowan a khaadn on na misasankot ko sabap iyan, kna o ba datar o
sorga a daa ba on sabap, ka so bagr o Allāh  a manardas na aya giinggolalan.
Pitharoo Allāh  a:

)4 ‫لََق ْد َخلَ ْقنَا اِإل نْ َسا َن فِي َكبَ ٍد (البلد‬

Sabnar a inadn ami so manosiya sa kaprasarasay
Ipoon ko kaphakapoon iyan ko ama iyan ko kiphansirn on ko ina iyan ago so
kinimbawataan on na miokit sa zompitan ko masimpit a lalan ko bngawan o ina iyan,
na miakatogalin ko doniya na gii dn khaokhaog sa taman sa mabaloy a bankay ko
kapatay niyan sa ikagm ko lopa a phoonan iyan.

219
Sii sankanan na tankda o manosiya a inadn skaniyan ka pakapnggalbkn, na so
kapnggalbk iyan na sabap ko sogoan on o kabaya iyan ago so ongaya iyan, sa ino
mikhaokhaog ka kagiya adn a kabaya iyan a nganin a makowa niyan, na aya waraan o
manosiya na khabayaan iyan komowa so pkhababayaan o ginawa niyan, gioto i sabap
a opama ko obayi so taw sa waga ago onga a sapad na aya phorotn iyan na so onga a
sapad, ka o aya porota niyan na so waga na khalowis na phamagrgan o manga taw a
makasisima on, go so ginawa o manosiya na pphalagoyan iyan so mayaw ago so
masakit, ogaid na pphlobaan iyan so magigirk ka kagiya pkhasoat iyan so kagdam
iyan a kalalawasi a kabaya o ginawa niyan.
Manga Oripn o Allāh, sabap sankanan a kambidabida o galbk a pnggalbkn o
manosiya sabap ko kambidabida o kabaya iran, na tiankd o Islam gowani a tharoon a
Allāh a:

)4 ‫ِإ َّن َس ْعيَ ُك ْم لَ َشتَّى(الليل‬

Mataan a so galbk iyo na matatankd a phizoson a mbidabida.
Sii ko kambidabida o manga galbk na khasabapan sa kapakaphrorompka o manga
ongaya o manga taw na khaadn so kaplotng o oman i isa ka kagiya khabalambanan o
pd iyan so kabaya iyan, na sabap ko limo o Allāh  ko manosiya na inipakawit iyan
so agama Islam, ka an iyan makompas ankanan a kabaya a pnggalbkn o manosiya, sa
aya inibtad iyan a kompas a paganay a pagosarn o manosiya ko kapnggalbk iyan, na
so tiankd o Islam a aya mapiya na so piakapiya niyan, apiya pn marata a kapipikira on
o manosiya, na aya marata na so piakarata iyan, mapiya pn mapiya a kapipikira on o
mansoiya, samanan na di khapakay a aya balowin a timbangan na so kabaya o
manosiya ka khaantiyor so doniya, ka makaphrorompaka so kabaya sabap ko
kambidabida o panarima o nggagaisa a manosiya.
Manga Oripn o Allāh, so kibabatog o manosiya ko doniya na dowa dowa a btad a
kasasabapan ko gii niyan kanggalbk a siran so: (1) kapakadaya sankai a doniya, (2) so
kapakadkha ko oriyan o kapatay, giankanan a dowa btad na gianan i goliling a
misabap on na miakambowat so ongangn o manosiya, ago misabap on na iniotoron o
Allāh  so manga kitab iyan ka an makarinayag ankanan a dowa btad, a di san dn
phakaliyo so antap o kamamanosiyai.
Sii ko kapzmbaga san na miaadn so manga philosophy a pithibarang sa oman i isa on
na adn a tindg iyan, samanan na so Mu’min na pangndod ko Islam ka ndodon so
pariksa ankanan a antap.
Aya mambo a mibabala san na so kadodoani ko manosiya sa di niyan kakhakowaa ko
ongaya o pikir iyan ko kibabatog, ago so kapakadaya iyan ko oriyan o kapatay, sa aya
mimbowat ko arangan o manosiya na so kawasa a taw ko doniya na aya makadadaya,
sabap sa malbod on so kakowaa niyan ko manga ongaya iyan sabap ko pirak iyan, na
so miskin na aya kadodoanan sabap ko kaada on o montiya a kandak sa margn a
kakhisampay niyan ko randong a pikir iyan sabap ko kawiwiswisi ron. Sa datar oto a

220
simbag mambo oto o manga ongangn a phoon ko manosiya ago so agama a phoon sa
langit.
Manga Oripn o Allāh, so Islam ko kiapakaoma niyan na inarga iyan ago tinimbang
iyan ankanan a dowa btad a miaaloy tano, sa aya inikokom iyan na patoray a
makadaya so taw ko doniya ago makaapas ko oriyan o kapatay, sa gioto i kiaimpita
niyan ko langowan a galbk o Muslim sa piakaantap iyan ko titho a lalan iyan, go
inilay niyan so btad o kawasa ago so miskin ko kala o goang a kambibidaan iyan, na
inarga iyan oto sa biolongan iyan ago inisogo iyan a kapakakhakaraniya o pankat o
kaphagingd o manga taw ko kasaromag iyan ko tamok, sa da niyan tarimaa o ba argaa
so manga taw sa sii ilaya ko kala o manga tamok iran ago so kaito iyan, sa so kawasa
na maporo a pankat na so miskin na mababa i pankat sa datar o kinibtad on o manga
atoran a jahiliyyah a kapapantagan.
So Islam na di ron khatoon so kiaphankapankat o kaphagingd o manga taw sa ba sii
niyan inilay ko manga tamok iran, misabap roo na giarobat iyan so kamrmr ago bialoy
niyan oto a sakit a makaopaw a kna o ba aya pagopawa niyan na so bok ko olo, ogaid
na aya dn a pagopawn iyan na so agama o taw a miskin, sa inoln iyan so langowan a
goang a khaokitan ankanan a kamimiskini sa da niyan dn pakalithowasa sa ba maadn
ko ltlt o manga Muslim, na aya paganay a kinowa niyan a bolong a khirn sankanan a
paniakit a mabagr na so kanggalbk. Pitharoo Allāh  a:

)105 ‫َو قُ ِل ا ْع َملُوا فَ َسَي َرى اهللُ َع َملَ ُك ْم َو َر ُسولُهُ َوال ُْمْؤ ِمنُو َن (التوبة‬
Go tharo anka a nggalbk kano ka pagilayin o Allah so galbk iyo ago so
sogo iyan, ago so miamaratiaya (at Tawbah 105).
So kanggalbk na paliogat anan o Islam, a patoray ko manga taw a oman i isa kiran na
kaadnan sa galbk a halal a khisabap on na khabogaw niyan so shaytan o kamrmr, a
giankanan a galbk na gianan so koat o manosiya a hialal on o Allāh  a kanggalbka
niyan on a khasabapan sa kaoyagan a miphagintaw niyan. Sii ko kinisogoon iyan ko
kanggalbk na inisogo iyan pn a balowin so galbk a iimpidan o gii ron nggalbk sa
phiapiyaan iyan. Pitharoo Rasūlullāh  a:

ُ‫ب َع ْب ًدا ِإذَا َع ِم َل َع َمالً َأ ْن ُي ْت ِقنَه‬

ُّ ‫ِإ َّن اهللَ يُ ِح‬
Mataan a so Allah na pkhababayaan iyan a oripn a igira adn a pinggalbk iyan
a galbk na impidan iyan sa phiapiyaan iyan.
Manga Oripn o Allāh, aya ptharoon a kaimpidi ko galbk, na so kabaloy o pnggalbk a
paganay ron, na katawan iyan so waraan o pnggalbkn iyan, ka odi niyan katawi na
kabinasa a onga niyan ago kaola, ika dowa, na katawan iyan so kala o galbk iyan ago
so kala o masa (waqto) a pagosarn iyan on, ka langowan a galbk na adn a masa niyan
sa ron matatago, odi na aya pananagoay o galbk na so masa, sa da a galbk o daa masa,
sa datar oto so kaklida on, sa so galbk a pnggalbkn sa salongan na di nggalbkn sa pito
gawii, ka gianan na kabinasa a ondas iyan, sabap sa taigo iyan so isa ka gantag ko
satiman a sako, sa datar oto a so pnggalbkn sa pito gawii na di nggalbkn sa salongan

221
ka o gioto i masowa na inalosod iyan so isa ka gantang ko satiman a baso amay ka
mosar sa masa a maito a di so galbk, odi na pakalaan iyan so masa a di so galbk, sa
apiya anda sa dowa nan na kalapis a onga o galbk iyan, na di niyan khamataanan so
antap o Islam ko kanggalbk.
Aya kaontol a katatagoan ko kapakaapas o galbk na ibgay ron so katao ko da on pn
kanggalbka ago tarotopn on so masa niyan a mappnto on ko kapnggalbka on, sa di
kalawanan ago di kalbatan, ka so masa na gioto i pananagoay o galbk, sa daa galbk
inonta a adn a masa niyan, gianan i waraan ankai a kibabatog a di dn makapmblag so
galbk ago so masa niyan taman sa miasatiman sa so dn so masa na gioto so galbk ago
gioto dn so kaoyagoyag, gioto i kiatharoa on o manga ulama sa so masa na gioto dn so
kaoyagoyag, a sa kapkhailang iyan na pkhadadas so kaoyagoyag o taw.
Manga Oripn o Allāh, giankai a phagosayin tano a masa ago so galbk on na aya
miakasabot on na so manga taw a kna o ba manga Muslim, sa miaanad iran ko Islam,
na ininggolalan iran na miakadaya siran ko doniya sa minipaar iran so waraan sa
kabaya iran, na so pman so Muslim na totorogn ko sindaw, na so makatotorog ko
maliwanag na tomo so taw a pphangapoap ko malibotng ka khasalak a phakaapr sa
kamapiayaan iyan, sa gianan i mambbtad o doniya imanto, a kasorgaan o manga taw a
sarowang, na so manga Muslim na datar o manga wata a ilo a pphamorot sa odod ko
lamisaan o manga kawasa on.
Hay Manga Oripn o Allāh  a manga Muslim andai masa a kakhasabota tano san? Di
tano katawan i ptharoon a kanggalbk, na aya pn so masa niyan, gioto i sabap a gii dn
nggalbk so pagagalbk na aya kalilid na dokaw a pkharagon iyan, ka kagiya korang so
sabot iyan ko mambbtad, maganad tano aki ka piangndao tano o Qur’an sa inikhoat
rkitano o Rasūlullāh  ago so manga sahabah niyan, sa miadakp iran so doniya ko
mbala a panga niyan, na imanto a masa antonaa i btad o Muslim, pamomorot sa odod
ko lamisaan o manga sarowang, pphangongoripn ko ridoay niyan sii ko apiya antonaa
a katampar. Katampar a kandato na oripn siran on, katampar a sandiyata oripn siran
on, katampar a katao ko waraan oripn siran on, katampar a kapagisaisa ago
kathatabanga oripn siran on pn.
Manga Oripn o Allāh, odi tano knala so waraan o galbk tano, galbk a simba antaa ka
galbk a kakhaoyagan a kapanamok, sa di tano iokit sankai a kinilang tano a lalan iyan,
na di tano dn makardot sa sarinkot ko kamrmr ago so kapakarondan.
Amay ka maadn ko manga Muslim so galbk a inimpidan na phakala so kakawasaan
ko barandiya, na khaadn so manga kawasa, na khowaan kiran so zakat a gianan i
ikadowa a bialoy o Islam a bolong sankoto a kammrmr sa phakamaradika so miskin,
na misabap on na makapkhakaraniya so goang o kawasa ago siran, sa khagdam a so
tamok na lomalankap kiran sa daa kadodoanan a Muslim ka palaya dn kaaamplan sa
tamok, na khaonga oto so kaphakabagr o giikanggalbka ko manga simba ko Allāh ,
ka kagiya mapipiya a ginawa o manga taw, sa so kawasa na somasarig ko ginawa
niyan ago so tamok iyan oba kabinasai o mrmr, na so mambo so miskin na sisiapn
iyan so kawasa ago so tamok iyan ka kagiya katawan iyan a so tamok o kawasa na aya
pkhapoonan o kaoyagan iyan, na sii ko kaphagingd a gianan i waraan iyan ago aya

222
niyan kagdam na mawatan on so kasagomparak ago so karopt mapiya pn malobay ko
okit a giikandato odi na sii ko blangan o sandiyata.

Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَتغْ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل ذَن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَتغْف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.

223
 
Al Khutbah 31
So Bandingan ko Kazabar ago so Kapromasay
Ki: Alim, Hassanor Bin Maka Alapa
Al Murshid Al Am
Al Insan Islamic Assembly of the Philippines

ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِِ
ُ‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َم ُدهُ َونَ ْستَعينُهُ َونَ ْسَتغْف ُرهُـ َو َنعُـوذُ بِاهلل م ْن ُشـ ُرو ِر َأْن ُفسـنَا َو َسـيَِّئات َأ ْع َمالنَـا َم ْن َي ْهـد اهلل‬ َ ‫ِإ َّن ال‬
‫َأن‬ َ ‫ َوَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر‬,‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‬
َّ ‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد‬ ْ ُ‫ض َّل لَهُ َو َم ْن ي‬ِ ‫فَالَ م‬
ُ
‫صـ ْحبِ ِه‬ ِ ِ ِ ٍ
َ ‫صـلَّى اهللُ َعلَْيـه َو َسـلَّ َم َو َعلَى آلـه َو‬ َ ‫صـ ِّل َو َسـلِّ ْم َوبَـا ِر ْك َعلَى ُم َح َّمد‬ َ ‫ اللَّ ُه َّم‬, ُ‫ُم َح َّم ًدا َع ْب ُدهُ َو َر ُسـولُه‬
:‫َو َب ْع ُد‬ ‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِ ِه ِإلَى َي ْوِم الدِّي ِن‬
ِ ‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر‬
:‫آن الْ َك ِر ِيم‬ ِ َ ‫اعب‬ ِ
ْ َ َ َ َ َ ُ ‫اد اهلل َي ُق‬ َ َ‫َفي‬
ِ ِ‫وف وَت ْن َهو َن َع ِن الْم ْن َك ِر وتُْؤ ِمنُو َن ب‬
ِ ِ ‫ت لِلن‬
ْ ‫ُك ْنتُ ْم َخ ْي َر َُّأم ٍة ُأ ْخ ِر َج‬
‫اهلل‬ َ ُ ْ َ ‫َّاس تَ ُْأم ُرو َن بِال َْم ْع ُر‬
)110 ‫(آل عمران‬
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:

Fayā ibādallāh, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:

Kuntum khayra ummatin ukhrijat linnāsi ta’murūna bil ma’rūfi wa
tanhawna anil munkari wa tu’minūna billāhi (Ali Imran 110).

Manga Oripn o Allāh, so oriyan o bantog ko Allāh  ago so salawat ko Nabi tano a
Mohammad  ago so manga Sahabah niyan ago so manga pamiliya niyan na rabray ko
langowan a Muslim, na aya oriyan iyan na phamagosayin tano ankai a bandingan a so
Kazabar ago so kapromasay sa lalan ko Allāh .

224
Giankaya a kazabar na di niyan mipmblag so kapromasay ka zakotowa ago magpda sa
o magalat so isa na khadadas so ika dowa.
Manga Oripn o Allāh, katawan tano a so kiapakaawa o apo tano a Adam sii ko sorga
sa phakatogalin ko doniya, na aya maana oto na khaadn so mala a kapromasay ago
kaphantang ko kassmpanga ko manga rrgn ko kaoyagoyag sankai a liawaw o lopa.
Aya sabap iyan na so katatago iran sa sorga, na daa karomasayan ago daa
kandokadokaw ka gioto so ingd a daa sabap on ka palaya dn kahanda o Allāh  so
giimanggolawla sa nggolalan ko kabaya iyan a Irādah Kawniyyah a langowan taman
na pkhaadn sa daa sabap iyan.
Giapman ankai a doniya na giai so ingd a sabap, aya maana niyan na langowan a
mapnggolawla on na misasankot ko sabap, sii matatago so sabap ago so misasabap on
(cause & effect), so antap a misasarta on so okit a ikhowa on, opama o khabaya ka
minom sa btng a ig a niyog na makaphloba ka sa kolambit na maphamanik ka so
niyog ko poro o kayo niyan amay ka di praotn o soko oka, sa zagad ka sa margn ago
piligro ka o maolog ka na maragn o ba ka pn makapagiranon na di ka pn masilang na
phangagogoob a lawas ka sa phangapopotol so manga tolan ko lawas, na o ba ka ba dn
oontod a lalangagn ka so niyog o ba rka maolog, na makapoti pn so kakowak o
maolog rka.
Manga Oripn o Allāh, sii sankai a ongangn o Allāh , a bialoy niyan so doniya a
langowan taman a matatago on na giinggolalan sa sabap, na patoray ko manosiya a
masabot iyan ankanan a ongangn o Miangadn, ka sa dn sa kala a kasasabota nka san
na gioto i kaito o karomasayan ka, na sa dn sa di nka on katawi na gioto dn i kala o
karomasayan ko kibabatog.
Ika dowa a zabotn a ongangn ko kaoyagoyag na so manosiya na makaphromasay sa
makapnggalbk, ka so kakowaa ko sabap na khaosaran sa mala a galbk a thogaan a
ating ago rogo, na sabap san na inipannkat o agama tano a Islam a kabaloy o Muslim a
barasabar maana a mapantang ago matigr ko gii niyan kanggalbka ko manga rrgn a
galbk. Sii sankanan na tokawn tano so ptharoon a kazabar ka an tano kalikasawi sa
makarayag rki tano. So kazabar na skaniyan so kagnggna ko ginawa ago so katgla on
ko kaprsa niyan ko margn ago so mapiya a khisogat on mlagid o margn a maggdam
antaa ka ba margn a sii thatampat ko poso a datar o rata a ginawa antaa ka kamboko,
sa datar oto mambo so mapiya a maggdam a zabarn a adn a barandiya on na adn a
rahasiyan on a datar o kapipiya ginawa antaa ka kasosonor.
Manga Oripn o Allāh, so kazabar odi na kaphantang na kna o ba sii bo ko goliling o
kasasagad sa margn na ba ron ka bo pzabar, ka lawan pn so kaphanginsabar sii ko
kasasagad o kapipiya ginawa ago so kasosonor o manosiya. Aya maana niyan na
phanginsabar so kasasakitan sa thigrn iyan so maggdam iyan a masakit sa onot ko
Allāh , na sakamaoto a so mapipiya ginawa niyan a masosonor na phanginsabar ko
Allāh  sa mabaloy niyan ankoto a kapipiya ginawa niyan ago so kasosonor iyan a
misoat iyan ko kabaya o Allāh , ka amay ka di niyan misoat ko kabaya o Allāh , na
mbarasan na khabankiring so kasosonor sa kamboko ago kazndit, maggdam tano anan

225
ago pkhasima tano a so maroni a wata na igira mizagola sa minitaralo na pzaparan o
loks iyan ka mbarasan kon, na opama ka pmbarasi so wata a maito a da a dosa niyan,
na aya pn di barasan so mala a taw a mikakagm ko dosa. Kowaan tano anan a thoma
sa itaks tano ron a ginawa tano di sii tano bo giipakanggolalana ko maroni a wata na
kalilipatan tano a ginawa tano.
Samanan manga oripn o Allāh  na makapzabar so miskin ko kasasagad iyan ko tioba
a kamimiskini, sa datar oto a makapzabar so kawasa, ko kakhakawasa niyan, sa katgla
niyan ko ginawa niyan sa karantasa niyan ko patong o kaligt ko ginawa niyan, na
makapammgay ko tamok iyan sa soasoat iyan ko kabaya o Allāh , sa aya minos a
panalamat iyan ko tamok iyan na tonayin iyan so zakat iyan sa ibgay niyan ko manga
taw a khi manga rk on, na mataan a gianan na margn a zabarn a di so kasasagad o
margn sii ko miskin, sabap sa waraan o manosiya a igira karrgnan sa gigimpisn o
kamotowan na lalayon iyan pkhatadman so Kadnan iyan, Ogaid na so manosiya a
kallkaan on so doniya sa madadakp iyan ko mbala a panga niyan na margn a tanto a
kapkhatadmi niyan ko sogoan o Allāh . Pitharoo Allāh  a:

ْ ُ‫َكالَّ ِإ َّن اِإل نْ َسا َن لَيَطْغَى َأ ْن َرآه‬

)6 ‫اسَتغْنَى (العلق‬
Di, ka mataan a so manosiya na disomala a mangakoala (mangalandada) amay ka
mailay niyan a ginawa niyan a mikhawasa (sa di niyan pangindaw so salakaw ron ka
miaasa iyan so kakawasaan iyan (al Alaq 6).
Manga Oripn o Allāh, aya sabap a kiaadn o kazabar opama o zabota tano na kagiya
khaadn so margn a pzabarn, ino miaadn so kathigr kaphantang ka kagiya adn a
pthigran ago adn a pphantangan a giankai a manga shayi na dowa a bontal iyan, a
skaniyan so marata ago so mapiya, sa so tioba a marata na pzabarn sa datar oto
mambo so tioba a mapiya a pphantangan sa misonkad ko kabaya o Allāh .

Manga Oripn o Allāh, sii ko kiatankd iyan a makapzabar tano, makapthigr

pphantang tano, na andai masa a kapzabar tano? Aya smbag san na so dn so katharoo
Rasūlullāh  a miakaisa a alongan a phlalakaw ko lopa na siagadan iyan a babay a
pnggoraokn iyan a koba o wata iyan a maito a miawafat, na siongowan o Rasūlullāh 
na pitharo iyan on a: Zabar ka hay oripn o Allāh . na sabap ko kibobolog o rata a
ginawa ankoto a babay sa lalapayan a lo so mata niyan, na da niyan makilala so
Rasūlullāh  na piasong iyan sa pitharo iyan a: Awai ako nka ka da rka man misogat
so misosogat rakn a margn.
Na inawaan o Rasūlullāh , na kagiya lomnggaw so boko iyan na miatharo on a so
mama a piamasong ka na gioto so Rasūlullāh , na somiong ko walay o Rasūlullāh 
ankoto a babay na daa miaoma niyan a taw a miipat ko pinto iyan na somiold na
miaoma niyan so Nabi , na pitharo iyan on a rilai ako nka hay Rasūlullāh , ka da ko
ska makilala. Na pitharo on o Rasūl  a: Aya kazabar (kaphantang) na sii dn ko
paganay a kitalmba o margn a zabarn, na roo dn pagilaya i kapzabar o oripn o Allāh .
Kna o ba aya kapzabar ka na amay ka lominggaw so boko ago so rata a ginawa, ka
waraan o manosiya a pkharombay so boko iyan ko kapzagad o masa, na da roo so
kazabar, kna pn o ba kazabar ankoto a amay ka so taw na di niyan khagnggn a ginawa

226
niyan ko kithanaan iyan ko rarangit iyan ogaid na daa okit a ba niyan mitana na tig
iyan a mizabar ako, mataan a kna o ba oto kazabar sii ko Islam, aya thito a khailayan
ko kapzabar iyan na so kagnggna niyan sa ginawa niyan sii dn ko masa a khagaga
niyan so kitanaan iyan ko rarangit iyan ago khagaga niyan a kasikasa iyan, ogaid na
da siksa ka ba dn miphantang sa kiompn iyan a ginawa niyan ago so rarangit iyan.
Sa giankanan a waraan na kainotan ko manga taw oba iran anan kapthindgi, gianan i
waraan o manga nabi ago so manga rsūl a sa dn sa taw a katagoan on na miakarani
ko pankatan iran ago sii ko darpa iran ko sorga.
Manga Oripn o Allāh, kana pn o ba kazabar so katatalaw o taw, a sabap ko kalk iyan
na di niyan khitana so rarangit iyan na tig iyan a pzabar, aya kazabar na sii ko masa a
maadn ko taw so gaga ago so bagr katgas ago kawaraw ogaid na miphantang sa da
niyan tanaan so kabaya iyan a sopak ko sogoan o Islam.
Manga Oripn o Allāh, tanto a madakl a kiaaloya o Allāh  ko kapiy o kazabar,
taman sa pitharo iyan a so manga barasabar na pd iran so Allāh , babid iran so Allāh
, so tabang iyan ago so ayon iyan ago so limo iyan ago so siyap iyan sii kiran. Pitharo
iyan a:

ِ َّ ‫ِإ َّن اهللَ َم َع‬

َ ‫الصاب ِر‬
)153 ‫ين (البقرة‬
Mataan a so Allah na babid iyan so manga taw a manga papantang
(al Baqarah 153)
Tanto a malbod a tharoon ankai a kazabar, go tanto a malbod a gii ta on katharoa ko
salakaw rkita ogaid na amay ka skita dn i kiaonayan ko margn a marata ago so margn
a mapiya (tioba a marata ago tioba a mapiya) na pkhalipatan ta so iphagosiyat ta ko
manga salakaw rkita.
Manga Oripn o Allāh, so kazabar ago so kapanalamat ko Allāh  na dowa nan a
sifat a miambagian o Mu’min a da dn a miakakhipantag on a salakaw ron, sa
inipammsa oto o Rasūlullāh , gowani a tharoon iyan a:

Piakammsa so btad o Mu’min, a o masogat a marata na phantang ko Kadnan iyan,

na maadn oto a mapiya on, na o masogat a mapiya, na manalamat ko Kadnan iyan
na maadn oto a mapiya on.
Aya maana niyan na so Mu’min na madadalm dn ko mapiya ko apiya antonaa i btad
iyan ko kaoyagoyag, kawasa sa miskin, pkhasakit sa mapipiya ginawa niyan, na
palaya dn masosoat ko okoran o Kadnan iyan na mbabatang so kaoyagoyag iyan sa
mapiya. So pman so kafir a di niyan katawan so Allāh , na kadodoanan ko katatago
iyan ko dowa a btad, opama o masogat a tioba a marata na mboko sa mabagr a
kamboko na odi magaga o ginawa niyan na masogat a sakit a stroke odi na high blood
na matinggas so kaoyagoyag iyan sa saprk mata, na o masogat a mapiya, na mababaya
sa mala a kababaya na somokhayaw so rogo iyan na odi magaga o lawas iyan na
masogat a stroke odi na high blood na matinggas sa sakadiap. Giankanan a btad na
ipphammsa o manga taw a mamponay sa katao a manga doctor ago manga scientist sa

227
doniya, o ino so Muslim, a mbabatang (balance) so kaoyagoyag iyan ko apiya antonaa
i btad iyan ko karrgni ron ago so kaloloagi ron, daa khatoon ka Muslim a ba miaggt
sabap ko karrgni ron ko kapphagintaw a so manga pd a pagtaw na giimamaggt amay
ka di ran khatanggong so margn a misosogat kiran, na gianan i smbag manga orpn o
Allāh , ka kagiya so Islam na agama a zosokod a maontol, di khadn sa tampar sa poro
odi na kilid lalayon lomlmbak ko manga btad iyan.
Pd anan ko kiabaloy tano a pagtw a tindos ko langowan a pagtaw a skitano i pzaksi
kiran ko kokoman o Allāh  ko alongan a maori sabap sa ski tano so pagtaw a
maontol aya maana a maontol na komakadn sa zokodan na gioto i kiabaloy tano a
saksi ka aya khakowa a saksi na so maontol, na giankanan a sipat tano a kaontol na
kna o ba sii bo ko blangan o kokoman, aya mataan na waraan tano anan ko langowan
o btad tano, sa palaya dn kaontol a kakadn sa zokodan, sa matatago rkitano so kazabar
ko dowa a maoolawla, sa da dn a margn a khisogat rki tano go da a mapiya a khakowa
tano inonta a khabaloy skaniyan a lalan tano ko mapiya sii ko doniya ago sii sa maori
a longan, amay ka skitano a pagtaw a Muslim na sasabotn tano ankai a ongangn a
piamagosay tano imanto a alongan a jumuah.
Manga Oripn o Allāh, gianan i pamotosan ankai a bandingan, pzabar tano ko margn
sa tharimaan tano a tpng oto o Allāh  sii rkitano, na pzabar tano ka katatago tano ko
mapiya sa tharimaan tano to a tpng o Allāh  o makaphanalamat tano ko kabaya iyan,
ogaid na phanginsabar tano ko kapagosara tano ko manga sabap a khikowa tano ko
mapiya ago so kapagrna tano ko manga sabap i khilka ko marata, ka an tano makowa
so ongangn o Allāh  ko kiabaloya niyan rkitano a mapiya a pagtaw a piakambowat
ko manga taw ka an iran manggalbk so dowa btad; So kasogo sa mapiya ago so
kasapar sa marata, a giankanan a dowa a galbk na di khakowa odi mabaloy so kazabar
a aya niyan kasankapan ago gomaan ko kapnggalbka niyan on. Pitharoo Allāh  a:

ِ ‫َّاس تَْأمرو َن بِالْمعر‬

‫وف َوَت ْن َه ْو َن َع ِن ال ُْم ْن َك ِر‬ ِ ْ ‫ُك ْنتم َخير َُّأم ٍة ُأ ْخ ِرج‬
ُْ َ ُ ُ ِ ‫ت للن‬ َ َْ ُْ
)110 ‫اهلل (آل عمران‬ ِ ِ‫وتُْؤ ِمنُو َن ب‬
َ
Miaadn kano a mapiya a pagtaw a piakambowat ko manga taw, sa ipzogo iyo so
mapiya ago ipzapar iyo so marata ago paparatiayaan iyo so Allah (Ali Imran 110).
Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh  a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَتغْ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل ذَن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَتغْف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.

228
 ‫‪‬‬
‫‪Al Khutbah 32‬‬
‫‪So Bandingan ko Kapagimam sii ko Islam‬‬
‫‪Ki: Alim, Hassanor Bin Maka Alapa‬‬
‫‪Al Murshid Al Am‬‬
‫‪Al Insan Islamic Assembly of the Philippines‬‬

‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِِ‬

‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َم ُدهُ َونَ ْستَعينُهُ َونَ ْسَت ْغف ُرهُـ َو َنعُـوذُ بِاهلل م ْن ُشـ ُرو ِر َأْن ُفسـنَا َو َسـيَِّئات َأ ْع َمالنَـا َم ْن َي ْهـد اهللُ‬ ‫ِإ َّن ال َ‬
‫َأن‬ ‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‪َ ,‬وَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر َ‬
‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد َّ‬ ‫فَالَ م ِ‬
‫ض َّل لَهُ َو َم ْن يُ ْ‬ ‫ُ‬
‫مح َّم ًدا َعب ُدهُ ورسـولُهُ ‪ ,‬اللَّه َّم صـ ِّل وسـلِّم وب ـا ِر ْك َعلَى مح َّم ٍد صـلَّى اهلل َعلَي ِـه وسـلَّم و َعلَى آلِ ِـه وصـحبِهِ‬
‫َ َْ‬ ‫ُ ْ ََ ََ‬ ‫َُ َ‬ ‫ُ َ َ َ ْ ََ‬ ‫ْ ََ ُ‬ ‫َُ‬
‫َو َب ْع ُد‪:‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِه ِإلَى َي ْوم الدِّي ِن‬
‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر ِ‬
‫آن الْ َك ِر ِيم‪:‬‬ ‫ِ‬
‫اعب َ ِ‬
‫ْ‬ ‫اد اهلل َي ُق ُ َ َ َ َ َ‬ ‫َفيَ َ‬

‫ين ِإ َم ًاما‬ ‫اجنَا وذُ ِّريَّاتِنَا ُق َّر َة َأ ْعي ٍن واجعلْنَا لِل ِ‬

‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫َّ ِ‬
‫ْمتَّق َ‬
‫ُ َ َْ ُ‬ ‫ب لَنَا م ْن َأ ْز َو َ‬
‫ين َي ُقولُو َن َر َّبنَا َه ْ‬
‫َوالذ َ‬
‫‪229‬‬
 )74 ‫(الفرقان‬
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:

Fayā ibādallāhi, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:

Walladīna yaqūlūna rabbanā hab lanā min azwājinā wa durriyyātinā qurrata a’yunin
waj alnā lilmuttaqīna imāmā (al Furqan 74).

Manga Oripn o Allāh, so oriyan o bantog ago so podipodi ko Allāh , ago so salawat
ko Rasūlullāh , ago so manga pamiliya niyan, so manga sahabah niyan, na samporna
ko langowan a Muslim a miangongonotan ko panolon iyan, na aya oriyan iyan na, so
kaphamagosaya tano sankai a isa a bandingan a mappnto a skaniyan so Kapagimam
ko Islam.
Giankai a bandingan tano na pd ko manga bandingan o Islam a mangingindaw sa mala
a sabot ago pangnal ko oman i Muslim, sabap sa ka giya pd ko onayan o Islam ago
okit ko kakhatonaya ko manga simba a inipaliogat o Allāh  ko manga oripn iyan.

Giankai a kapagimam na gianan so kapagolowan ko apiya antonaa a galbk sii ko

Islam, ogaid na so karayag iyan na madodowa soko; aya paganay ron na so
kapagolowan ko sambayang, na aya ika dowa na so kapagolowan a lankap ko
Ummah, a rankom iyan so langowan a btad a giinggalbkn o Muslim ko kibabatog
iyan.
Manga Oripn o Allāh, giankai a kapagimam ko dowa a sokowan iyan, na galbkai a
agama a lbi a mala a di mipndaraynon o Muslim, a giankai a galbk na pithandingan
skaniyan o Rasūlullāh , sa so dn so ginawa niyan, na so kiawafat iyan na aya pman a
mithandingan on na so manga sahabah niyan a so pmbthowan sa manga olowan a
miangatotoro (al Khulafa ur Rashidun).
Sabnar a miakaoma sii ko kapakallbi o kapagimam a manga hadith a madakl, a pd on
ankai:
So katharoo Rasūlullāh , a:

ُ ‫ َر ُج ٌل ََّأم َق ْو ًما َو ُه ْم بِ ِه َرا‬:‫ك َي ْو َم ال ِْقيَ َام ِة‬

‫ضو َن‬ ْ
ِ ‫ثَالَثَةٌ َعلَى ُكثْب‬
ِ ‫ان ال ِْمس‬
َ
.)‫(رواه أحمد والترمذي‬

230
 Tlo a matatago siran ko tabothod a kasturi ko alongan a Qiyamah: Mama a
piagimaman iyan a pagtaw a siran na masosoat siran on…….(pianothol o Ahmad ago
so at Tirmidi).

Sii ko isa a Hadith na pitharo iyan a:

ِ ِ
ُ‫صلَّى َخ ْل َفه‬
َ ‫َأج ِر َم ْن‬ ْ ‫ِإ َّن لَهُ م َن‬
ْ ‫اَألج ِر مثْ ُل‬
Mataan a rk iyan a Imam so datar o balas o taw a mizambayang
ko talikhodan iyan.

Sabap sankanan a mala a balas a khaparoli ron, na miaadn so sabaad ko manga

sahabah a pphangnin iran ko Nabi  a kabaloy ran a Imam ko pagtaw iran sa gii ran
tharoon a: Baloy ako nka a imam ko pagtaw akn (Ahmad, Abu Daud, ago so an
Nasa’i).
Manga Oripn o Allāh, aya paganay a pakayan ko kabaloy o taw a Imam ko
sambayang na so kabaloy niyan a mapiya i kabatiya ko Qur’an, sa miggpa iyan so
kapmbalsa ko manga batang ago so kapphakaliyowa on ko manga tampata iyan ko
ngari, sa biaksa skaniyan ko kokoman o Tajwid, ago mala a sabot iyan ko kokoman o
sambayang sa katawan iyan so manga sarat iyan ago so manga rokon iyan ago so
manga wajib on ago so phamakabatal on, sabap ko katharo o Nabi  a:

ِ ‫اب‬
)‫اهلل (البخاري‬ ِ َ‫َيُؤ ُّم الْ َق ْو َم َأقْرُؤ ُه ْـم لِ ِكت‬
َ
Phagimaman so pagtaw o lbi kiran sa kapiyai kabatiyaa ko Qur’an (al Bukhari).
O makaplagilagid siran ko kapiya i kabatiya na phakaonaan so mala kiran i katao ko
agama, na o makandatadatar siran ko kabatiya ago so sabot na aya maphakaona na so
miaona kiran ko Hijrah, na o makaplagilagid siran roo na aya maphakaona na sa mala
kiran i omor, sabap ko katharoo Nabi a: Pagimami kano o matoa rkano (piagayonan o
dowa a Shaykh) ka kagiya so katoa ko omor na kalbihan anan ko Islam.
Aya dalil sankanan a atoran na so katharoo Rasūlullāh  a:

‫ فَِإ ْن‬, ‫السن َِّة‬

ُّ ِ‫ فََأ ْعلَ ُم ُه ْم ب‬, ‫اء‬ ِ ‫ فَِإ ْن َكانُوا فِي ال ِْقر‬, ‫اهلل‬ِ ‫اب‬ ِ َ‫َيُؤ َّم الْ َق ْو َم َأقْرُؤ ُه ْم لِ ِكت‬
ً ‫اءة َس َو‬
َ َ َ
‫ فََأقْ َد ُم ُه ْم ِسنًّا‬, ‫اء‬ ِ ِ ِ ِ ُّ ‫َكانُوا فِي‬
ً ‫ فَِإ ْن َكانُوا في الْ ِه ْج َرة َس َو‬, ً‫ فََأقْ َد ُم ُه ْـم ه ْج َرة‬, ‫اء‬
ً ‫السنَّة َس َو‬
)‫(رواه مسلم‬
Phagimaman so pagtaw o lbi kiran a mapiya i kabatiya ko kitab o Allah, na o maadn
siran ko kapiyai kabatiya a mlagilagid, na sa lbi kiran i katawi ko Sunnah (gioto so
sabot ko agama Fiqh) na o maadn siran ko katawi ko Sunnah a mlagilagid, na so
miaona kiran i kiatogalin (hijrah) na o maadn siran ko hijrah a mlagilagid na sa
matoa kiran i omor (pianothol i Muslim)

231
Pitharoo o Shaykh o Islam a so Ibn Taymiyyah a: Piakaona o Nabi  ko kapakallbi so
taw a mala i katao ko Qur’an ago so Sunnah, na o makandatar siran on, na
maphakaona so taw a miaona ko kianggalbk sa galbk a mapiya, sa so miaona nggalbk
sa mapiya (a skaniyan so muhajir) na piakaona pn a di so kiaona ko kiaadn a so kala o
omor.
Adn pman a manga btad a maphakaona so khirk ko kapagimam sii ko taw a
miakamasa mapiya pn makallbi a di skaniyan, a siran so:
A. So Imam a miatndo ko isa a masjid a mattndo (Imam Ratib) amay ka skaniyan
na matatago on so pakayan ko kapagimam, sa di khapakay o ba skaniyan onai
o salakaw ron apiya pn mala skaniyan i katao a di giankoto a Imam a ratib,
inonta bo o ba niyan idinn a skaniyan i magimam.
B. So taw a khirk ko walay amay ka sii siran pzambayang ko walay niyan ago
skaniyan na khapakay a magimam, sa da a ba on phakaona a salakaw ron
inonta bo o ba niyan idini ko kapagimam iyan.
K. So Dato o manga Muslim odi na so makaaakila on, sa di khapakay o ba adn a
mombaw ron ko kapagimam, inonta bo o ba niyan tndoa so taw a aya niyan
pakapagimamn.
Aya dalil sankanan a atoran, na so pianothol o Abu Daud a pitharoo Nabi  a:

.‫ ِإالَّ بِِإ ْذنِِه‬... ‫الر ُج ُل فِي َب ْيتِ ِه َوالَ فِي ُس ْلطَانِِه‬َّ ‫الَ ُيَؤ ُّم‬
‫ ِإالَّ بِِإ ْذنِِه‬... ‫الر ُج َل فِي َْأهلِ ِه َوالَ فِي ُس ْلطَانِِه‬ َّ ‫الر ُج ُل‬ َّ ‫"والَ َيُؤ َّم َّن‬ ِ ِ ‫وفِي ص ِح‬
َ : ‫يح ُم ْسل ٍم‬ َ َ
Di kaphagimaman so mama ko walay niyan go di pn sii ko kadato iyan…. Inonta bo o
idinn iyan (piakambowat o Abu Daud). Go sii ko Sahih Muslim na: Di phagimami o
mama so mama sii ko walay niyan, go di pn sii ko kadato iyan…. Inonta o idinn iyan.
Aya maana oto na so taw a magoolowan ko darpa iyan na aya on mala i kabnar ko
kapagimam amay ka ndodon so pakayan ko kapagimam.
Pitharoo al Khattabi a: So khirk ko walay na aya patot ko kapagimam sii ko walay
niyan amay ka matatago on so pakayan ko kapagimam a so kapiya i kabatiya ago so
katao ko agama, amay ka so Imam ko masjid na aya tomindo on na so Dato a maporo
odi na so akila niyan odi na kiaopakatan so kaphagimam iyan ko manga taw ko masjid
na skaniyan i lbi a patot a maimam, ka kagiya so kapagimam na kapaar a mattndo, na
so kaonai ron o salakaw ron na phakatonay sa kapkharata o pangantap on o manga taw
ago pagawaan iran.
Manga Oripn o Allāh, sii sankanan a miaosay tano na miapayag rkitano a so
kapagimam na maporo a galbk a adn a pankatan iyan sii ko Islam, ka kagiya so Imam
ko sambayang na ladiawan a rawatn, ago so kapagimam na pankatan a maporo ago
kaona ko mapiya, ago tabang ko kapangongonotan ago lalan ko katitimo a misabap on
na maptharagombalay so masjid sa nggolalan sa kapangongonotan, sa skaniyan oto a

232
kapagimam na makasosold ko kalalankap o katharoo Allāh  ko kiapanothola niyan
ko pangni o manga oripn o Makalimoon a:

ِ ‫اجنَا وذُ ِّريَّاتِنَا ُق َّر َة َأ ْعي ٍن واجعلْنَا لِل‬

ِ ِ ِ َّ
‫ين‬
َ ‫ْمتَّق‬
ُ َْ َ ُ َ ‫ب لَنَا م ْن َأ ْز َو‬
ْ ‫ين َي ُقولُو َن َر َّبنَا َه‬
َ ‫َوالذ‬
)74 ‫ِإ َم ًاماـ (الفرقان‬
Go so siran oto a gii ran tharoon a: Kadnan ami bgi kami nka phoon ko manga
karoma mi ago so manga moriataw ami sa iphakapiya a ginawa mi, go baloya kami
nka ko miangaalk rka a manga Imam (olowan) (al Furqan 74).
Manga Oripn o Allāh, so kapagimam ko sambayang na pd ko kapagolowan ko
agama, batabo labaw ron igira so Imam na pmbgay sa wasiyat ago thoma ago ndao ko
manga taw a pndarpa ko sambayang iyan, ka sii sankanan na khabaloy skaniyan pn a
pd ko manga taw a pphanolon ko Islam a matitimo iyan so mapiya a katharo ago so
mapiya a galbk. Pitharoo Allāh  a:

ِِ ِ ِ َ َ‫اهلل وع ِمل صالِحا وق‬

ِ ِ
َ ‫ال ِإنَّني م َن ال ُْم ْسلم‬
)33 ‫ين (فصلت‬ َ ً َ َ َ َ ‫َأح َس ُن َق ْوالً م َّم ْن َد َعا ِإلَى‬
ْ ‫َو َم ْن‬
Go antai taw a makalawan sa kapiya i katharo ki taw a inipanolon iyan so Allah ago
minggalbik sa mapiya ago pitharo iyan a sakn na pd ko manga Muslim (Fussilat 33).
Manga Oripn o Allāh, mataan a so kapagimam ko sambayang na atastanggongan a
mala, a mangingindaw sa manga pakayan a patot a maadn sii ko imam, sa datar oto a
patoray ko imam a kabaloy niyan a malolompiyo ko manga sifat a phakasapar on ko
kadarpai niyan sankai a mala a kadato, sa adn a manga ropaan a amay ka maadn ko
taw na di skaniyan khabaloy a imam sa alowin tano siran:

 Di khapakay o ba mabaloy a Imam so taw a fasiq (lomiliyo ko sogoan o

agama) sabap ko giikanggolawla sa manga ala a dosa a da sampayin ko dosa a
kapanakoto. Sa di khapakay a kabaloy a imam o taw a fasiq, ka kagiya so
Fasiq na di tharimaan so thotol iyan. Pitharoo Allāh  a: Hay miamaratiaya
igira adn a minioma rkano a thotol o taw a fasiq na amada niyo (sa di niyo
mbnara sa taman sa di niyo maamad so kabbnar iyan) al Hujurat 6).
Pitharoo Nabi  a: Di phagimami o babay so mama, go di phagimami o arab
a taw sa lomang so arab a muhajir (miaona ko agama) go di phagimami o
fasiq so miaratiaya (mu’min) inonta bo o ba niyan tgla sa nggolalan sa bagr
a ikhalk so pdang iyan ago so badas iyan (pianothol o Ibn Majah).

 Di khapakay so kapagimam o di phakagaga romoko odi na somojud odi na

montod, inonta bo ko datar iyan a di mambo phakagaga sankoto a di niyan
khagaga so manga rokon ago sarat o sambayang. Go datar oto a di khapakay
so kapagimam o di phakagaga tomindg ko sambayang sa ba niyan pagimami
so taw a phakagaga tomindg, inonta bo amay ka so imam a di phakatindg na
imam a ratib ko masjid, sa minitkaw ron ankoto a gdamn a miakasapar on ko
kathindg a adn a panginam sa kakhada iyan on, sa khapakay a onotan ko

233
 sambayang sa so magonot on na makapzambayang siran a khioontod siran a
datar iyan, sabap ko katharoo A’isah a: Mizambayang so Nabi ko walay niyan
a skaniyan na pkhasakit sa mizambayang a moontod, na mizambayang ko
talikhodan iyan a manga pagtaw a khititindg siran, na inipaginsarat iyan
kiran a ontod siran, na kagiya makapasad na pitharo iyan a: Inadn so Imam
ka an kaonoti na amay ka romoko na roko kano, na amay ka mbangon na
mbangon kano, na o zambayang a moontod na zambayang kano a khioontod
kano (Muslim).
Sii ko hadith o Abu Hurayrah na: Mizambayang siran a khioontod siran
langon (piagayonan o dowa a Imam). Aya sabap oto na kagiya so Imam a
ratib (maana a imam a miatndo ko kiaimam iyan ko masjid) na patot a
pakaonaan sa onaan.

 Di khapakay so kapagimam o taw a lalayon mahahadas ka datar o taw a

pnggdam sa kapaniti lalayon odi na lalayon so kapakaatot iyan, ago so
salakaw san a gdaman a phakabatal ko abdas, sa aya bo a kaphagimaman iyan
na so taw a datar iyan sa gdamn, sa so taw a mapipiya i kagdam na di
khapakay o ba iran imama so datar oto, sa aya khaimam iran na so datar iran
sa kagdam a mapipiya mambo.

 Di khapakay so kapagimam o taw a ummiy, aya maana niyan na so taw a di

niyan milalangag so al Fatihah ago di niyan khabals mapiya niyan milalangag,
sa aya bo a kaphagimaman iyan na so datar iyan sa pankatan ko kada o taw a
lawan kiran sa sabot ko agama.

 Go ikagogowad (makruh) o ba pagimami o mama so manga taw a siran na

ipkhagowad iran ankoto a taw a phagimam kiran, sa aya kipkhagowadn iran
on na adn a sabap iyan a tharimaan o agama, sabap ko kakokorangi ko gii
niyan kapagagama, sabap ko katharoo Rasūlullāh  a: Tlo a di phakalampas
so sambayang iran ko manga tangila iran (maana di phamanik ko Allah): So
oripn a mialagoy ko dato iyan sa taman sa di ron mbalingan (komasoy),
babay a miakatorog a so karoma niyan na pkhararangitan iyan, taw a
piagimaman iyan a pagtaw a ipkhagowad iran (pianothol o at Tirmidi).
Pitharoo Shayk ko Islam a so Ibn Taymiyyah a: Aya kakhaadn ankoto a
kagowad iran on na sabap ko btad o agama niyan, ka datar o kabobokhag iyan
ago so kasasalimbot iyan odi na so kada a sowa iyan odi na giinggalabk sa
manga bid’ah (pimbabago ko agama a di ron pd) ago so makadadatar roo, sa
adn a khabayaan iran a taw a aya mabaloy a imam iran a mapiya i
kapagagama a matatago on so manga pakayan ko kapagimam, sa gioto i patot
a balowin iran a Imam, sabap ko katharo o Nabi a:
Tlo a di phakalampas so sambayang iran ko manga tangila iran: Mama a
piagimaman iyan a pagtaw a siran na ipkhagowad iran, go mama a di
pzambayang inonta bo igira daan a miaipos so waqto niyan, ago mama a
miangongoripn sa taw a maradika.

234
 Amay pman ka ipkhagowad iran so taw a adn a gama niyan ago mapiya i
parangay sa aya kipkhagowadn iran on na salakaw a sabap a baya a ginawa
iran na daa kabnar iran ko kikagowadn iran on sa kaphagimaman iyan siran
ko sambayang.
Manga Oripn o Allāh, aya mapiya ko matitimo a Muslim a pzambayang na maadn
kiran so kaiisaisa ago so giikanggiginawai sa pkhababayaan iran so imam iran na
pkhababayaan siran mambo o imam iran. Sa wajib kiran so kathatabangai ran ko
mapiya ago so kalk ko Allāh , sa ipakawatan iran so kakhakararangita ago so
kathitidawa sa pantag sa kaonoti ko manga baya a ginawa ago so manga antap a da ko
Islam.
Wajib ko Imam a siapn iyan so kabnar o manga ma’mum iyan, sa di niyan siran
pakargnan sa slaan iyan so kagdam iran, sa wajib mambo ko ma’mum sa siapn iran so
kabnar o Imam ago onotan iran so manga sogoan iyan. Sa oman i isa kiran na dapayin
iyan so maito a pkhatoon iyan a di ron mapaparo a di phakabinasa ko agama, ka so
manosiya na waraan iyan so di kapakatatarotop ko langowan taman. Pitharoo
maongangn a Arab a:

َ ‫َو َم ْن ذَا الَّ ِذي ُت ْر‬

ُ‫ َك َفى ال َْم ْرَأ نُ ْبالً َأ ْن ُت َع َّد َم َعايِبُه‬,,, ‫ضى َس َجايَاهُ ُكلُّ َها‬
Anta i taw a khasoat ka langon o manga paparangayan iyan,,,,
Ampl dn ko taw a bantogan a kakhabilang o manga paawing iyan.
Aya maana niyan na daa taw a tarotop a da dn a paawing iyan, sa oman i isa na adn a
makokorang on a patot a kasabotan o pagari niyan a Muslim, ka an matatap so
khoyaptaan iran ago makalamit so gakot o gii ran kanggiginawai, opama o sabota o
Muslim so maana a mapapadalm ko kapagimam na maonga niyan so kaisaisa a
mabagr a di tharima sa kabnkas ago kaoparik, na makaadn sa bagr a da a znongan
iyan, sa makatindg so kaphagingd o manga Muslim a mabagr i katataragombalay a di
tharima sa kidaropar ago kitalas.
Manga Oripn o Allāh, gianan i pamotosan ankai a Khutbah a aya zabotn san na so
maana a kapangongonotan ko olowan ko agama ago sii ko doniya, ka an maadn so
antap a babantakn a so giikatharagombalaya ko kaphagingd a Islam ago so parinta
niyan sa makamaradika so pagtaw ko kapzimbaa ko manga katuhanan a salakaw ko
Allāh . Sa mabaloy so Qur’an a onayan a pangitaban o ingd ago so pagtaw niyan.

Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh  a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَت ْغ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل َذن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَت ْغف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬

235
 Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.


Al Khutbah 33
So Bandingan ko Kamrmr ago so Bolong on o Islam
Ki: Alim, Hassanor Bin Maka Alapa
Al Murshid Al Am
Al Insan Islamic Assembly of the Philippines

236
 ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِِ
ُ‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َم ُدهُ َونَ ْستَعينُهُ َونَ ْسَتغْف ُرهُـ َو َنعُـوذُ بِاهلل م ْن ُشـ ُرو ِر َأْن ُفسـنَا َو َسـيَِّئات َأ ْع َمالنَـا َم ْن َي ْهـد اهلل‬ َ ‫ِإ َّن ال‬
‫َأن‬ َ ‫ َوَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر‬,‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‬
َّ ‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد‬ ْ ُ‫ض َّل لَهُ َو َم ْن ي‬ِ ‫فَالَ م‬
ُ
‫صـ ْحبِ ِه‬ ِِ ِ ٍ
َ ‫صـلَّى اهللُ َعلَْيـه َو َسـلَّ َم َو َعلَى آلـه َو‬ َ ‫صـ ِّل َو َسـلِّ ْم َوبَـا ِر ْك َعلَى ُم َح َّمد‬ َ ‫ اللَّ ُه َّم‬, ُ‫ُم َح َّم ًدا َع ْب ُدهُ َو َر ُسـولُه‬
:‫َو َب ْع ُد‬ ‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِ ِه ِإلَى َي ْوِم الدِّي ِن‬
ِ ‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر‬
:‫آن الْ َك ِر ِيم‬ ِ
ِ َ ‫اعب‬
ْ َ َ َ َ َ ُ ‫اد اهلل َي ُق‬ َ َ‫َفي‬

‫ور‬
ُ ‫ش‬ُ ُّ‫شوا فِي َمنَاكِبِ َها َو ُكلُوا ِم ْن ِر ْزقِ ِه َوِإل َْي ِه الن‬
ُ ‫ض ذَلُوالً فَ ْام‬
َ ‫اَألر‬
ِ
ْ ‫الَّذي َج َع َل لَ ُك ُم‬
)15 ‫(الملك‬
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:

Fayā ibādallāh, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:

Alladī jaala lakumul ardha dalūlan famshū fi manākibihā wa kulū min rizqihi wa
ilayhin nushūr (al Mulk 15).

Manga Oripn o Allah, biantog tano so Allāh  a Kadnan tano a Lbi a Makalimoon ko
kala o limo iyan a di dn khaitong o manosiya. Go so kapakaslang sa maliwanag na san
ko pangolo tano a miatindos a Nabi a so Mohammad Bin Abdillah  ago so manga
pamiliya niyan, ago so manga sahabah niyan, na samporna ko kadandan o manga
Muslim a mionot ko toroan iyan.
Giankai a bandingan tano imanto na giai so bandingan a so Kamrmr ago so manga
bolong on o Islam. So manga pagtaw a miangaoona na mbarambarang so ilay ran
sankai a kamrmr sa alowin tano so piangatitinsan ko manga tindg iran on:
A. So sagorompong a pd ko manga taw a giimrongorongot a aya panolon iran
na so katawaranga ko doniya ago so kasolk ko manga girb sa ron mbaratapa
so taw sa manga amal, na aya paratiaya iran na so kamrmr na kna o ba marata
a patot a palagoyan, go kna pn o ba ragawr a wajib a kabolongan, ogaid na
skaniyan a kamrmr na limo a phoon ko Allāh  a ipmbgay niyan ko manga
oripn iyan a pkhababayaan iyan, ka an matatap so poso’ iyan a mitotompok
ko akhirat, sa ikagogowad iyan so doniya sa sii dn mitotompok ko Allāh  sa
ipphangapdi iyan so manosiya, a sopak anan ko kakhawasa a pkhasabapan sa
kapangalandada ago phakatala ago phakatmbang ko manosiya a aya khatonay
niyan na so kapangalandada ago kapaminasa.

237
 Pd sankai a manga taw so gii niyan tharoon a: Giankai a doniya na langon dn
marata, na so kibabatog ko lopa na palaya dn siksa ago morka, na aya mapiya na
so kagaan a kadadas ankai a doniya, sa makababa so omor iyan, odi na so
manosiya ko kaminos iyan na di ron manatas sa mathay, na sabap san na so adn a
akal iyan na patoray ron so kapakakhapa niyan ko manga sabap o kaoyagoyag sa
di niyan sawitan so manga pipiya on sa aya bo a ikhadn iyan on na sii ko dianka a
kapkhaoyagoyag iyan sa taman sa matay.
Giankanan a pamikiran na miaadn so manga agama a pzimba sa barahala, ago adn
pn ko agama a phoon sa langit so taw a gianan i panolon iyan sa pmamaslaan iran
so kamrmr ago sosotin iran, ka kagiya okit ko kaphringasaa ko lawas a so kon so
karingasaa ko lawas na okit ko kapphakaozor o niawa, sa miakaprarad ankanan a
panarima ko sabaad a manga Muslim a gii mamagaoliya, sa rarad o paratiaya a
mananangga a minisaog ko panarima o Islam a pakaasal, sa kialbogan iyan so
lingawan iyan a datar o kaprongorongot a India, ago so panolon o Manu a phoon
sa Firsia. Ago so giikaprongorongot o nasrani (celibacy) ago so salakaw san a pd
ko manga agama a miakasold ko kaoyagoyag o manga Muslim.
Sii sankanan a paratiaya na gii ran tharoon so katharo a: Igira miailay nka so
kamrmr a phakadansal na tharo anka so:

Bolos ka hay tanda o manga salih a manga pipiya, na amay ka mailay nka so
kakhawasa a phakadansal, na tharo anka so: Giai na dosa a minikabalaga dn so
siksa iyan!!!.

Sii sankanan a btad na daa bali o kaplobaa ko bolong o kamrmr sii sankai a manga
taw sabap sa di ran pipikirn o ba so kamrmr na sakit a patot a kabolongan.

B. So Tindg a Kattgl, (mad’hab al Jabr) giankai a manga taw na aya paratiaya iran
na sosopakn iran ankoto a paratiaya a paganay ko makapantag ko kamrmr, sa aya
kapipikira iran ko kamrmr na marata ago tioba ogaid na skaniyan na okoran a
phoon sa langit a da dn a okit o ba kabolongi sa so kamimiskin o miskin ago so
kakhakawasa o kawasa na sabap ko kabaya o Allāh  ago so okoran iyan, sa o
kiabayai o Allāh  na balowin iyan so kadandan o manga taw a palaya dn kawasa,
sa madatar iran so Qarun, ogaid na gianan i kabaya o Allāh  a piakanggolalan
iyan a adn a bialoy niyan a kawasa na adn pman a bialoy niyan a mrmr, sa tioba
iyan kiran sa daa phakabaroba ko kokoman iyan.
Sa aya bo a bolong a inipando ankai a sagorompong na so kazabar o manga
miskin sa makathapapay siran ko okoran o Allāh  sa makaphantang siran ko
tioba o Allāh  sa masoat siran ko inibagi kiran a okor iran, ka kagiya kon a so
kasosoat ko inibagi o Allāh  na gadong a di kharawas, ago kakawasaan a di
khalngan. Sa aya kapanginsokor sii kiran na so katarimaa ko mambbtad sa di dn
pangilayan sa bolong ago tabal.

238
K. Adn a sagorompong a manga taw a aya panolon iran na so kakhapiyaan a
tinanggisa: Giankai a sagorompong na makararani siran ko tindg o ika dowa a
lompokan ko kapipikira iran ko kamrmr sa skaniyan na marata ago tioba, sa
iniitong iran a gioto na ragawr a patot a kabolongan.
Ogaid na aya bo a bolong iran na di mabblag ko kaosiati ko manga miskin sa
kasoat iran ko okoran iran ago so inibagi kiran a okor iran sa datar o tindg o ika
dowa lompok, ogaid na malo miakaandog sa onaan sa phagosiyatan iyan so
manga kawasa sa kabgi niyan ko miskin ago ipangalimo iyan sa adn a kipantag
iran a balas sii ko Allāh , na amay ka di siran mangalimo na khasogat siran a
sikasa a masakit a phoon ko Miangadn.
Giankanan a pannkat iran ko kawasa sa kapangalimo iyan ko miskin na da a
kaaawidan iyan a sogoan a phamatoray go daa bitikan a kitab a inibtad iran a ba
niyan pagakowa so kisampay o tabang san ko manga taw a kapapatotan on.
Giai i pamikiran a piakalankap o manga agma a miaonaan o Islam, sa aya bo a
sanaan na so kapiaan o manga kawasa a nggolalan sa kazakataw ago kapammgay
sa trang sa atay o kawasa, gianan so lomiankap sa Aurupa ko tnday o manga masa
a lmbak sa da dn a kabnar o miskin a katotokawan a patoray ko kawasa, inonta bo
sa ikhapiyaan iyan on a pd sa pammgayan.
D. Tindg a Kapanamok a Capitalism (Ra’simali); Gianan i ika pat a tindg aaya
paratiaya niyan na so kamrmr na marata a pd ko ringasa o kaoyagoyag, ago pd ko
manga ragawr iyan, ogaid na aya kassnditan on na so dn so taw a mrmr, odi na so
okor iyan, odi na so okoran iyan, sa kna o ba adn a atastanggongan on o pagtaw
odi na so parinta odi na so manga kawasa, sa oman i isa na sangana niyan a
ginawa niyan sa di niyan iinama so pd iyan. Aya dato ankanan a pamikiran na so
Qārun a pd ko pagtaw o Musa a tanto a minilabaw so kiakhawasa niyan. Sa
gowani a osiyatan o pagtaw niyan ko kiaaloya on o Qur’an a:

ِ ‫ و‬, ‫الد ْنيا‬ ِ َ ‫صيب‬ ِ ِ ِ

‫َأح َس َن‬ ْ َ َ ُّ ‫ك م َن‬
ْ ‫َأحس ْن َك َما‬ َ َ‫س ن‬ َ ‫َّار اآلخ َرةَ َوالَ َت ْن‬
َ ‫اك اهللُ الد‬ َ َ‫يما آت‬
َ ‫َو ْابتَ ِغ ف‬
ِِ ُّ ‫ ِإ َّن اهللَ الَ يُ ِح‬, ‫ض‬ ِ َ ‫ك والَ َتب ِغ الْ َفس‬
)77 ‫ين (القصص‬ َ ‫ب ال ُْم ْفسد‬ ِ ‫اَألر‬
ْ ‫اد في‬ َ ْ َ َ ‫اهللُ ِإل َْي‬
Go ploba anka so nganin a inibgay raka o Allah ko ingd a pkhaori, sa di nka
plipati so kipantag ka ko doniya, sa pangalimo ka sa datar o kinipangalimoon
raka o Allah, sa di nka phlobaa so kapaminasa ko lopa, ka mataan a so Allah na
di niyan khababayaan so manga taw giimaminasa (al Qasas 77)

Na aya inismbag iyan na:

)78 ‫ال ِإنَّ َما ُأوتِيتُهُ َعلَى ِعل ٍْم ِع ْن ِدي (القصص‬
َ َ‫ق‬
Pitharo iyan a mataan a inibgay rakn so kakawasaan akn sa minggolalan sa
katao a matatago rakn (kapasang akn) (al Qasas 78).

239
 Giankanan a pamikiran na gianan i miangondato sa Aurupa ko kiasbang ankai a
bago a masa, sa so miskin sankai a datarai a tindg na kadodoanan a di so wata a
ilo a pphamorot sa odod (sama) ko lamisaan o manga kawasa.
I. Pamikiran a Kadidiamong a Kapamagpda (ishtirakiyyah shuyu’iyyah):
Giankai a pamikiran na aya panolon iyan na aya kakhada o kamrmr na so
kipaginontolan o miskin, sa di anan khaadn inonta bo o maponas so pankat o
manga kawasa, sa kowaan so manga tamok iran sa aya okit anan na mapgs siran o
pankat o manga taw a gomagalbk a siran i madakl i bilangan a di so pankat o
manga kawasa. A siran so pmbthowan sa Proletaria.

Sa aya inokitan iran na piakada iran so kabnar ko kapakamilik sa tamok, sa

langowan a kakawasaan a khapoonan a kaoyagan na da dn a ba on phakamilik a
sakataw a taw, sa aya pphapaar san na so parinta a makatitindg, sa giankai a
pamikiran na giai i atoran a Russia ago so manga ingd a moonot sa kadato iran, sa
madakl a phizosonan ankanan a manga tindg iran ogaid na maoompong siran san.
So Pamikiran o Islam ko Kamrmr:
So Islam na sianka iyan so pamikiran a kasosotia ko kamrmr a gioto so tindg o
paganay a lompok a miaaloy tano, sa da dn a satiman bo a ayat a ba niyan biantog ago
piakapiya so kamrmr, go da pn a titayan a hadith o Rasūlullāh  o ba niyan piakapiya.
Aya inaloy o hadith a biantog iyan na skaniyan so Zuhd aya ptharoon a zuhd na so
kapakakowa o taw sa kakawasaan na osarn iyan ko kabaya o Allāh  sa di niyan on
pakalaan so anogon iyan, sa aya Zāhid na taw a kawasa a adn a tamok iyan a pthigran
iyan sa misonkad iyan ko kabaya o Allāh , kna o ba skaniyan miskin, ka so miskin na
daa pthigran iyan a kakawasaan iyan ka awasawas so lima niyan.

So Islam na bialoy niyan so kakawasaan a limo a inibgay o Allāh  ko taw sa tpng on

a patot on so kapanalamat iyan, na so kamrmr na ragawr ago tioba a plindongan sii ko
Allāh  ago patot a kabolongan.

So Kamrmr na Piligro ko Paratiaya:

Mataan a so kamrmr na mrat o paratiaya a bithowan skaniyan sa makaopaw, a kna o
ba aya pagopawa niyan na so bok ko olo, ogaid na aya dn a pagopawn iyan na so
paratiaya sii ko poso’, gioto i sabap a miatharo o sabaad ko manga ulama so katharo a:

Igira somiong so kamrmr sa isa a ingd na tharoon o kakhafir a kowa

ako nka a onota aka!!
Sa kna o ba piakammsa a kiatharoa o Rasūlullāh  ko hadith iyan a: Maito bo na so
kamrmr na pmbaloy a kakhafir. Sa lalayon iplindong o Rasūlullāh  ankai a dowaa
ko da niyan pn kazalam ko oman i sambayang iyan:

Ya Allāh mlindong ako rka phoon ko kakhafir ago so kamrmr.

240
Sa piakapagpda iyan so kakhafir ago so kamrmr ka datar o ba magpda a di
makapmblag.
So Kamrmr na Pligro ko Paparangayan:
Kna o ba anan mamiminos ko kapipiligro sii ko miaaloy sa onaan, ka so kamrmr na
pkhisonggod iyan so khirk on ko kaziiga niyan ko kawasa amay ka di niyan
ipangalimo. Sa so patiis na pmbaloy sabap ko kamrmr a bokhag, a di phakatoman sa
pasad, sabap dn sankoto a rarad o kamrmr a misosogat on.
So Kamrmr na Piligro ko Kapamimikiran:
Kna o ba aya bo a khabinasaan o kamrmr na so katamapr a kapniniawa odi na
parangay o manosiya, ka khabinasaan iyan pn so akal pamikiran o manosiya sa di
niyan maphakatolangd so kandirogod ago so kapamimikiran. Pianothol makapantag
ko al Imam Mohammad Bin al Hassan as Shaybani a bolayoka o Abu Hanifah a so
sanasanaan iyan a babay na pitharo iyan on a: So tapong iran a phagmbaalan a roti na
mialngan, na pitharo iyan on a lalong ka sabnar a miailang ka ko olo akn a pat polo a
mas’ala ko Fiqhi, sa kaitokawi niyan sa mialngan so kaoyagan iran.
Go pitharoo Abu Hanifah a di ka phakimosawir sa taw a daa a tapong ko walay niyan
a khamabaalan iyan a roti. Maana a so taw a daa kaoyagan iyan na di
makaphamimikiran sa mapiya, na di kaphangniyan sa mosawir.
So Kamrmr na piligro ko Kaphamiliya:
Mataan a phakabinasa skaniyan ko kaphamiliya sii dn ko kaptharagombalaya on ago
so kakhatatap iyan, ago so katitiman iyan, sii ko kaphakatindga ko kaphamiliya na di
makaphangaroma so daa tamok iyan. So miakapangaroma dn na pkhabaloy so
kamrmr a rantas o khoyaptaan iran sa khaadn iyan so kamblag, na sii ko katitiman o
pamiliya na khasabapan so kamrmr sa kipmbowangn o taw ko wata iyan a di niyan
khapr odi na ipammgay niyan, sii ko manga Arab a Jahili na ba iran dn phlbngn so
wata iran a babay a oyagoyag pn sa kalk sa ongos.
So Kmrmr na Pligro ko Kaphagingd:
Andai kaadn o kamrmr sa romabray ko kaphagingd na maadn so piakalklk a btad, sa
pndakl so manga tolisan ago so manga tkhaw a khasabapan sa kaantiyor o ingd.
So Islam na sianka iyan so langowan a pamikiran a miaaloy sa onaan ko kasaromag
iyan ko kamrmr, sa piakatindg iyan so kaphagingd a giimamagakowa a isaisa i
kagdam a giizosomanga so manga miskin on ago so manga kawasa on sa
pphakasimpitn iyan so goang ko pagltan o miskin ago so kawasa, sa nggolalan sa
kathatabanga ago kapamagogopa.
So manga okit o Islam ko kiabolongi niyan ko Ragawr o Kamrmr:

 So Kanggalbk.

241
  So katabangi o kawasa ko lolot iyan a miskin.
 So Zakat.
 So Siyap o Bayt al Mal ko manga miskin.
 So kipatorayin ko kabnar a salakaw ko zakat.
 So kakhapiaan ago kapangalimo a trang sa atay o kawasa.
Paganay a bolong o Islam ko kamrmr na maadn so kanggalbk o taw a sabap a
kapakasokat iyan sa kaoyagan, sa inisogo o Allāh  so kaplobaa ko kaoyagan ko
manga phikilidan o doniya. Pitharoo Allāh  a:

‫شوا فِي َمنَاكِبِ َها َو ُكلُوا ِم ْن ِر ْزقِ ِه‬

ُ ‫ض ذَلُوالً فَ ْام‬ َ ‫اَألر‬
ِ
ْ ‫ُه َو الَّذي َج َع َل لَ ُك ُم‬
)15 ‫ور (الملك‬ ُ ‫ش‬ ُ ُّ‫َوِإل َْي ِه الن‬
Skaniyan so inadn iyan rkano so lopa a maonotn na lalakaw kano ko
manga katampar iyan sa kan kano ko pd ko rizki niyan,
ago ron kano ron khaoyag (al Mulk 15).

So bandingan ko kanggalbk na miaaloy ko Khutbah a ika tlo polo, sa maolad a

kiandirogoda on. Sa pangndod ka on ka ndodon so pariksa.
Ika dowa a bolong o kamrmr na so kinisogoon o Islam ko taw a kawasa sa
amplan iyan so madazg iyan a mrmr ko sabagi ko tamok iyan, sa bialoy o Islam a
so kazdka na sii pagonai o taw ko madazg iyan, sabap sa dowa a kabnar iyan ko
tamok o kawasa, paganay ron na so kathonganaya iran, ika dowa na so kamimiskini
ron.
Ika tlo a bolong o Islam, na so kinipaliogatn iyan ko kabgay sa Zakat, o tamok
iyan, a gianan na bialoy o Allāh  a rokon o Islam ka an maako a mataan a so manga
miskin na khaamplan siran ko tamok o manga kawasa kiran. Sa kabnar anan o miskin
a khitgl ko kawasa so kibgan iyan on, sa odi niyan bgan na khasogat skaniyan a sikasa
o parinta a Islam.
Ika pat a Bolong o Islam ko kamrmr na so kiapakatindga niyan ko Bayt al Mal o
Islam, a giankanan a Bayt al Mal na zakodowan iyan ago pagamplan iyan so awid a
akal o miskin ko taman a khagaga niyan, ka an mada so ragawr o manga taw ko
kasisimpiti kiran sa kaoyagan, sa so Bayt al Mal, na onayan o kaphagingd o manga
Muslim, pantag sankanan a antap a miaaloy sa onaan.
Ika lima a Bolong o Islam ko kamrmr na so kinipaliogatn iyan ko manga kabnar
a salakaw ko zakat, a pd san (1) so kabnar ko kaziringan, sa so miskin a siringan
iyan so kawasa na patot ko kawasa a ipangalimo iyan so miskin a siringan iyan, Sa
madakl a hadith a miakambowat san ko kaphiapiyai ko siringan. (2) so manga korban
a ayam a imbgay so sapo iyan ko manga miskin, (3) so manga kifarat o taw a mizapa
sa makapzadka sa pangn’nkn ko manga miskin, (4) so kifarat o taw a linihar iyan si
karoma niyan sa sadka mambo ko manga miskin (5) so kifarat o taw a
mimbabangonan sa walay ko dawndaw ko Ramadhan sa khibgay ko nm polo a Miskin

242
(6) so fidiyah sanggar a pangn’nkn o mialoks a di phakagaga phowasa, a imbgay ko
miskin (7) so zombaliin a ayam o taw a nomanayk a bithowan sa Hadiy a imbgay ko
Miskin, ago so dam a zombaliin iyan a kambing sabap ko kiapakabagak iyan sa wajib
ko kaphnayk iyan a imbgay ko miskin (8) so kabnar o taw ko piragon a onga a
pamomolan a salakaw pn ko zakat iyan a imbgay ko miskin.
Ika Nm a Bolong o Islam ko Kamrmr na so kazdka a trang sa atay o manga
kawasa san ko manga miskin, katawan a so kawasa a adn a paratiaya niyan a
mabagr na aya dn a panamar iyan na so giikanggolawla sa manga pipiya a khisoat
iyan ko Allāh , na pd san so kapphammgay niyan sa manga pammgayan a tamok a
nggolalan sa sadka niyan ko manga taw na gianan na bialoy o Islam a okit ko
kabolongi ko sabaad a ongaya o miskin ko gii niyan kapangongoyagan sa ginawa, sa
tanto a madakl a pangoyat o Islam ko manga kawasa sa kikapdiin iran ko miskin sa
nggolalan sa kabgi kiran sa tamok. Pd san so:
Sa taw a zdka sa timbang a arga a satiman a onga a korma a pd sa sokatan a soti -
ago daa tharimaan o Allāh  a rowar sa soti - na mataan a so Allāh  na tharimaan
iyan sa so dn so kawanan a lima niyan (ilat ko kapiya a katharimaa niyan on) oriyan
iyan na phagoyagoyagn iyan ko khirk on sa datar o kaphagoyagoyaga o isa rkano ko
maito a wata o onta niyan sa taman sa mabaloy a datar o palaw sa kala (pianothol o
dowa a Shaykh a phoon ko Abu Hurayrah).
Go pitharoo Rasūlullāh  a: So sadka na pkhapadng iyan so dosa sa datar o
kakhapadnga o ig ko apoy (Pianothol o Abu Ya’la sa sanday a mapiya a phoon ko
Jabir).
Manga Oripn o Allāh, gianan i bandingan makapantag ko Ragawr o Kamrmr ago
Andamanaya i kiabolongi ron o Islam, sa so Muslim na paliogat on a kapakaolad o
sowa iyan ago so sima iyan sankai a Agama niyan ka an iyan pkhatokawi so manga
lalan a khilidas iyan ko maragn ko kibabatog iyan sa pakalaan iyan so paratiaya niyan
ago so kalk iyan ko Allāh , ka gioto i khikowa niyan ko katao a ipagndao ron o Allāh
. Pitharoo Allāh  a:

ِ ٍ
ٌ ‫َو َّات ُقوا اهللَ َو ُي َعلِّ ُم ُك ُم اهللُ َواهللُ بِ ُك ِّل َش ْيء َعل‬
)282 ‫يم (البقرة‬
Go kalkn iyo so Allah ka pangndaon kano o Allah, ka so Allah ko kalangowan
a shayi na gpa iyan (al Baqarah 282)

Manga Oripn o Allāh, da dn a datar o Allāh  a mapiya a phangndao ko katao, na so

manosiya na lalayon iyan pmbatiyaa so katharoo Kadnan iyan a: Kadnan ko omani
ako nka sa katao.
Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh  a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

243
 ُ‫اسَتغْ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل ذَن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬
ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَتغْف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.

ِ
Al Khutbah 34
So Bandingan ko Manga Kasalaan a Hudud sii ko Islam
Ki: Alim, Hassanor Bin Maka Alapa

244
 Al Murshid Al Am
Al Insan Islamic Assembly of the Philippines

ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِِ
ُ‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َم ُدهُ َونَ ْستَعينُهُ َونَ ْسَتغْف ُرهُـ َو َنعُـوذُ بِاهلل م ْن ُشـ ُرو ِر َأْن ُفسـنَا َو َسـيَِّئات َأ ْع َمالنَـا َم ْن َي ْهـد اهلل‬ َ ‫ِإ َّن ال‬
‫َأن‬ َ ‫ َوَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر‬,‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‬
َّ ‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد‬ ِ ‫فَالَ م‬
ْ ُ‫ض َّل لَهُ َو َم ْن ي‬ ُ
ِ‫ اللَّه َّم صـ ِّل وسـلِّم وب ـا ِر ْك َعلَى مح َّم ٍد صـلَّى اهلل َعلَي ِـه وسـلَّم و َعلَى آلِ ِـه وصـحبِه‬, ُ‫مح َّم ًدا َعب ُدهُ ورسـولُه‬
َْ َ ََ ََ ْ ُ َ َُ ََ ْ َ َ َ ُ ُ ََ ْ َُ
:‫َو َب ْع ُد‬ ِ
‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِ ِه ِإلَى َي ْوم الدِّي ِن‬
ِ ‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر‬
:‫آن الْ َك ِر ِيم‬ ِ
ِ َ ‫اعب‬
ْ َ َ َ َ َ ُ ‫اد اهلل َي ُق‬ َ َ‫َفي‬

‫صلَّبُوا‬ ِ ِ َّ
َ ُ‫ادا َأ ْن ُي َقَّتلُوا َْأو ي‬ ْ ‫ين يُ َحا ِربُو َن اهللَ َو َر ُسولَهُ َويَ ْس َع ْو َن في‬
ِ ‫اَألر‬
ً ‫ض فَ َس‬ َ ‫ِإنَّ َما َج َزاُؤ ا الذ‬
ِ ٍ ِ ِ ِ
)33 ‫ض (المائدة‬ ْ ‫َْأو ُت َقطَّ َع َأيْدي ِه ْم َو َْأر ُجلُ ُه ْم م ْن خالَف َْأو ُي ْن َف ْوا م َن‬
ِ ‫اَألر‬

Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min

shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:

Fayā ibādallāhi, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:

Innamā jazāulladīna yuhāribūnallāha wa rasūlahu wa yas’awna fil ardhi fasādan, an
yuqattalū aw yusallabū aw tuqattau aydīhim wa arjuluhum min khilāfin aw yunfawu
minal ardhi (al Ma’idah 33).
Manga Oripn o Allāh, So oriyan o podipodi tano ago so bantog tano ko Kadanan
tano a Rabbul Alamin, na go so kiasalawati tano ko nabi tano a Mohammad  a
miatindos a sogo a Imam o miamaratiaya na samporna ko manga pamiliya niyan ago
so manga bolayoka iyan, na omiog so Allāh  na phamagosayin tano imanto a alongan
a Jumuah ankai a bandingan a manonompang ko manga kasalaan a pmbthowan sa
Hudud sii ko Islam.
Giankaya a ptharoon a hudud na ngaran a madakl o katharo a hadd, a aya maana niyan
na kasapar ago karn, na aya manga hudud o Allāh  na so manga shayi a inisapar iyan
so kanggolawlaa on.
So pman so hudud ko maana niyan ko kitab na, skaniyan so siksa a tiamanan o kitab si
ko kanggolawlaa ko kasalaan, a inoto piakanggolalan ka an iyan marn, odi na kasapari
so kanggolawlaa ko datar iyan a kasalaan pharoman.

245
Aya pakaasal o kiapakanggolalana sankanan a hudud na so Qur’an, so Sunnah, ago so
Ijma (so kiaompong o manga ulama ko kokoman iyan).
Pitharoo Shaykh o Islam a so Ibn Taymiyyah a: So manga hudud na miakambowat sa
limo ko kaadn, ago pantag sa an siran mipangalimo, sabap roo na paliogat ko parinta a
ziksaan iyan so miakazala a aya bantak iyan ko kithanaan kiran ko siksa iran na so
kiphangalimoon kiran, sa so siksa iran na okit oto o kaompiyai kiran kna o ba so
kabinasai kiran, sa datar o loks a so gii niyan kapran’ga ko wata iyan na pantag sa an
skaniyan mabaloy a bilangataw, kna o ba pantag sa an skaniyan kabinasai. Go datar
oto so pamomolong a so kaphagabrii niyan ko lawas o pkhasakit na aya bantak iyan
on na so kamapiyaan iyan, kna o ba so kaotas o lawas iyan sa pantag sa an masokar.
Manga Oripn o Allāh, aya mala a ongangn ko kiapakanggolalana o Allāh  ko
manga hudud na pantag sa an mabaloy a phakarasng ko manga ginawa a marata i
galbk ago an iyan masoti, skaniyan oto a hudud na siksa a didiankaan sa pantag sa
kasiyap o kabnar o Allāh , oriyan iyan na pantag sa kapalihara o kabnar o kaphagingd
(katitimo).
So Allāh  na inwajib iyan oto sii ko langowan a taw a miakanggolawla sa manga
kasalaan a pkhababayaan o waraan o manosiya, skaniyan iyan oto a hudud na pd ko
manga ala a kamapiyaan o oripn sii ko kapphagintaw iran ago so kapagndod iran ko
Allāh , sa di khatarotop so kapnggolalan o kadato a Islam inonta o maadn so manga
rasng ago manga siksa a khisogat ko manga taw a giinggolawla sa marata, a misabap
roo na phakatarg so lalong, na phakasarig so bilangataw, na khamataanan so kaontol
ko liawaw o lopa, na phakasarig so manga taw ko manga niawa iran, ago so maratabat
iran, ago so manga tamok iran, sa datar o kamamasai ron ko manga ingd a gii ran
inggolalan so manga hudud o Allāh  a zasaksian a doniya a siran i manga ingd a
maito a kapkhaadn on o manga kabinasaan ago manga kalalalongan ko langowan a
bontal iyan.
Manga Oripn o Allāh, sii ko kapakanggolalan ankanan a manga hudud na paliogat a
maadn so manga sharat iyan a skaniyan so phakatalingoma:
1. Mabaloy so taw a minggolawla sa kasalaan a hudud a kiabaligan a adn a akal
iyan, sabap ko katharoo Rasūlullāh  a: Inankat so pansom sa tlo btad
(maana a di izorat so kasalaan iyan): So maito a wata sa taman sa kabaligan,
so pmbthangn sa taman sa makatanod, so totorogn sa taman sa makanaw
(pianothol o manga ulama ko dahith). Amay ka so manga simba na da
mipaliogat sankai a manga taw na so kapokas on o siksa na aya taralbi, ka
kagiya da siran mapd ko taw a pialiogatan (mukallaf) ago so kitanaan ko siksa
a hudud na kharn ko kaadn o sankaan (shub’hah).
2. Mabaloy so minggolawla sa kasalaan a katawan iyan a so pinggalbk iyan na
isasapar a marata a haram, sa daa a kapnggolalan o hudud ko taw a di niyan
katawan so kahaharam o galbk a siowa iyan, sabap ko katharo o Umar,
Uthman, ago so Ali a: Da a siksa a Hadd inonta ko taw a katawan iyan. Sa
daa somianka san ko manga pd a Ulama.

246
Amay ka maadn ankanan a dowa a sharat ko taw a miakanggolwala sa kasalaan a
khitana on so hadd, na mipnggolalan on o Imam (Dato o manga Muslim) odi na so
akila niyan, sabap sa so Rasūlullāh  na piakanggolalan iyan ankanan a manga hudud
oriyan iyan na so manga sahabah niyan ko oriyn iyan na ininggolalan iran, sa inisana
o Rasūlullāh  ko taw a zarigan iyan so kinggolalann ko hadd ko taw a kiapatotan on,
sa pitharo iyan a: Kabalaga ka mapita hay Anis sankai a babay, na amay ka kompabli
ko kiazina niyan na rajam anka skaniyan, go inisogo iyan so karajama ko Ma’iz sa da
on darpa, go pitharo iyan sa isa a miamankhaw a: Lalakawn iyo skaniyan na potoli
niyo sa lima.
Manga Oripn o Allāh, sabap ko kala o btad ankai a hadd ago pantag sa kalinding
iyan o ba maribat odi na maadn on so di kaontol na inwajib o Islam a aya dn a
makanggolalan on na so dato o manga Muslim odi na so akila niyan, sa siyap ko
kaontol ko kipnggolalann on, mlagid o so hadd na kabnar o Allāh , ka datar o lphad
ko mizina, antaa ka kabnar o manosiya a datar o lphad ko tomiokas sa di bnar.
Pitharoo o Shaykh o Islam a so Ibn Taymiyyah a: So manga hudud a kna o ba rk o
manga taw a khikattndo na aya ipmbtho ron na hudud o Allāh  odi na kabnar o Allāh
; ka datar o kasalaan o manga tolisan ko manga lalan, go so manga tkhaw ago so
manga barazina, ago so manga kasalaan ko kapamabai ko manga tamok o parinta ago
so manga waqaf ago so manga tanan a tamok (amanat) a manonompang sa lankap a
manga taw a di mattndo, a giankai a manga btad na kabnar o parinta a paliyogat ko
manga olowan so kaplobaa on ago so kapakanggolalana sankoto a kasalaan mapiya
daa tomiontot on a mattndo a manosiya, sa phakatindg so kapzaksii ron sa apiya daa
tomiontot on a isa bo, sa pnggolalan so kokoman ko apiya antawa a taw maporo antaa
ka mababa, mabagr antaa ka malobay.
Di khapakay so kapakanggolalana ko hadd sii sa masjid, ogaid na sii pnggolalann ko
liyo niyan, sabap ko hadith o Rasūlullāh  a pianothol o Hakim Bin Huzam a: Mataan
a so Rasulullah na inisapar iyan so kakitas sa sold a masjid, ago so kambayok on sa
manga bayok, ago so kapakatindga on ko manga kasalaan a hudud. (aya pitharo a
bayok a isasapar o ba tontola ko masjid na so manga bayok a dianggal ago kapamrak,
so pman so bayok a ongangn a mapiya na kna o ba on sasaparn).
Inisapar ko Islam o ba rndinga so hadd ko taw a kiapatotan on sa nggolalan sa sapaat,
ko oriyan o kinisampay o kasalaan ko tangila o Dato (kokoman) sabap sa so kabnar o
Allāh  na daa ba on phakarn a manosiya, sa da sa kapaar o dato o ba niyan targn so
kasalaan a hadd ka kabnar anan o Allāh . Pitharoo Rasūlullāh  a: Sa taw a makarn
so sapaat iyan ko di kinggolalan o hadd a pd ko manga hudud o Allāh  na sabnar a
siopak iyan so Allāh  sii ko sogoan iyan. Sa pitharoo Nabi  ko taw a pagakoln iyan
a di minggolalan so hadd ko isa a miamankhaw a: Aya patot na miaadn dn so karila
ko da niyan rakn pn kisampay. Sa di dn kharn so kipnggolalann ko kokoman amay ka
misampay so kasalaan ko kokoman o dato.

247
Aya maana oto na amay ka so kabnar na kapag’pdaan o kabnar o Allāh  ago so
kabnar o manosiya, a datar o kapamankhaw sa tamok, na aya kapnggolalan o sapaat
na sii ko da niyan pn kisampay ko kokoman o dato, sa khapakay ko piankhawan a
karilai niyan ko miamankhaw sa mada so kasalaan iyan, ogaid na odi niyan rilai ko da
niyan pn kikaril sa kokoman o dato na anda dn i kikaril iyan na di niyan maphangni o
ba karilai so tkhaw, ka miapokas ko kabnar iyan sa mimbaloy a kabnar o Allāh  , na
daa ba on phakarn a manosiya, ka o manggolawla a pkharilaan bo so thkaw, na
langowan a taw na phamankhaw ka maiinam iyan a di bo khasiksa ka khapakay a
karilaan, na sii sankanan na khabinasa so kaphagingd ago di phakarasng so kokoman
o kitab a so Shari’ah Islamiyyah.
Manga Oripn o Allāh, aya manga kasalaan a miawajib on so hadd na lima soson a
siran so: (1) Zina (2) so kapamankhaw (sariqah) (3) So kapanolis ko manga lalan
(hirabah) (4) so kainom sa pakabrg (shurb al khma’r) (5) so katokas (qadf). Na so
salakaw san a manga kasalaan na pnggolalan on so Ta’zir, aya ptharoon a ta’zir na so
siksa a aya ndianka on na so dato o manga Muslim.
So kasalaan a kazina na skaniyan so kanggolawlaa ko piakasisingay ago so kalawasi o
mama ko babay ko apiya anda ko dowa a bngawan iyan, sa minggolalan sa kabaya
iran a dowa kataw, sa da nggolalan sa kapangaroma a halal odi na kna o ba niyan
oripn. Amay pman ka minggolalan sa tgl o mama ko babay na salakaw a kokoman
iyan ago adn a kasalaan iyan a mala.
Sa amay ka so mizina na muhsan maana a miakapangaroma sa miaona sa babay a
Muslimah odi na ahlul kitab sa kiataaman iyan so kaproyoda a skaniyan na
pialiogatan maana kiabaligan ago makatatanod ago maradika (mukallaf) na prajamn a
ator sa taman sa matay, mama skaniyan antaa ka babay. Giankanan a siksa a rajm na
tatap sa minggolalan ko sunnah o Rasūlullāh  a kanggalbk ago katharo a miatankd so
kinitana iyan sa minggolalan sa mutawattir (hadith a pianothol o tanto a madakl a taw
a di tharimaan o akal o ba siran miamrak).
Amay pman ka aya mizina na mukallaf a kna o ba muhsan (da makapangaroma sa
miaona) na aya lphad iyan na magatos a lphad, sabap ko katharoo Allāh  a:

)2 ‫اح ٍد ِم ْن ُه َما ِماَئةَ َج ْل َد ٍة (النور‬

ِ ‫الزانِي فَاجلِ ُدوا ُك َّل و‬
َ ْ َّ ‫الزانِيَةُ َو‬
َّ
So mizina a babay ago so mizina a mama na lphadi niyo oman i isa kiran sa
magatos a lphad (an Nur 2).
Na amay ka makanggolalan on so lphad a magatos na phakaawa ko ingd a
pinggolawlaan iyan sa marata sa phakatogalin ko salakaw a ingd sa manga saragon a
kathay niyan on, ka pinggolawla oto o Rasūlullāh  ago so Abu Bakr ago so Umar.

Amay ka aya mizina na oripn a mamimilik na khalphadan sa lima polo a lphad

(saopak ko lphad o maradika) mlagid san so mama ago so babay a oripn. Sa so oripn
na di phakaawa ko ingd a pinggolawlaan iyan sa marata sa ba datar o maradika, sabap

248
sa khabinasaan so kabnar o dato iyan, ko gii niyan on kanggonai ko kitawgn on sa
salakaw a ingd.
Manga Oripn o Allāh, so pman so siksa o katokas a skaniyan so katmpowi o taw ko
salakaw ron sa kiazina odi na kiapliwat (so kiapamakaya o mama ko izik iyan a
mama) sa daa minibayan iyan a pat a saksi, na aya lphad iyan na walo polo a lphad,
sabap ko katharoo Allāh  a:

)4 ‫ين َج ْل َد ًة (النُّور‬ِ ِ َ‫ات ثُ َّم لَم يْأتُوا بَِأربع ِـة ُشه َداء ف‬
ِ َ‫والَّ ِذين يرمو َن الْم ْحصن‬
َ ‫وه ْم ثَ َمان‬
ُ ‫اجل ُد‬
ْ َ َ ََْ َْ َ ُ ُ َْ َ َ
So siran oto a pthokasan iran so manga babay a pindiara oriyan iyan
na daa minioma iran a pat a manga saksi na lphadi niyo siran
sa walo polo a lphad (an Nur 4).
Giankanan a ayat na oway dn ka sii miakambowat ko manga babay na malgid san so
babay ago so mama a tomiokas ago tiokasan, sa so kokoman na isa dn.
Giankanan a hadd a katokas na kabnar anan o tiokasan, a khada ankanan a kasalaan
ko karila iyan, sa di ipnggolalan odi misabap ko tontot iyan, sa anda i karila iyan na
miada so lphad ko tomiokas on, ogaid na khataazir skaniyan o dato sa ziksaan iyan sa
dianka a phakasapar on ko marata a siowa iyan.
Manga Oripn o Allāh, so pman so hadd o mininom sa pakabrg, a skaniyan so
panginginomn a pkhaibg iyan so pamikiran ko apiya antonaa i pakaasal iyan na aya
lphad iyan na walo polo a lphad, sa gito i pinggolawla o Umar ko kandadato iyan,
ogaid na aya pakaasal o kadakl o lphad iyan na pat polo a lphad na gowani a matoon o
Umar a di phakarasng ankoto a pat polo a lphad na miakimosawir ko manga Ulama na
miaopakat siran sa phakawalo polo on a lphad ka an mabaloy a makarasng ko manga
taw a lalong.
Giankaya a pakabrg na haram ko Qur’an ago so Sunnah ago so Ijma’. Makasosold ko
kahaharam so salakaw ron a phakabinasa ko pamikiran a datar o pizosonan a Hashish
ago so pphangilkn a datar o Shabu ago so pizoson a drug a datar Heroin, Cocaine, ago
so makasasaginda on sa palaya dn anan haram a so phagosar on na kiapatotan sa lphad
a walo polo.
Pitharoo Allāh  a:

‫ان‬ َّ ‫س ِم ْن َع َم ِل‬
ِ َ‫الش ْيط‬
ٌ ‫اب َواَأل ْزالَ ُم ِر ْج‬
ُ ‫ص‬
ِ
َ ْ‫ين َء َامنُوا ِإنَّ َما الْ َخ ْم ُر َوال َْم ْيس ُر َواَألن‬
ِ َّ ُّ ‫ي‬
َ ‫اَأي َها الذ‬َ
ِ
)90 ‫اجتَنِبُوهُ ل ََعلَّ ُك ْم ُت ْفل ُحو َن (المائدة‬ ْ َ‫ف‬
Hay so miamaratiaya mataan a so pakabrg ago so kandarmat ago so manga
barahala ago so kaprimar na marzik a pd sa galbk a shaytan na pakawatani
niyo skaniyan ka an kano makadaag (al Maidah 90).
Manga Oripn o Allāh, so langowan a shayi a hiaram o Islam na so kipamolongn on
na Haram sa isasapar a di khapakay, sabap ko katharoo Rasūlullāh  a: Mataan a

249
skaniyan a pakabrg na kna o ba bolong ogaid na skaniyan na sakit (pianothol i
Muslim). Go so thtotol o Ibn Mas’ud a pitharoo Nabi  a: Mataan a so Allāh  na da
niyan adna so bolong iyo ko nganin a hiaram iyan rkano (piakambowat o al Bukhari).
Manga Oripn o Allāh, so pman so siksa o kapamankhaw, na pitharoo Allāh  a:

ِ ‫السا ِرقَةُ فَاقْطَعوا َأيْ ِدي ُهما جزاء بِما َكسبا نَ َكاالً ِمن‬
‫اهلل‬ َّ ‫السا ِر ُق َو‬
َّ ‫َو‬
َ ََ َ ً َ َ َ َ ُ
ِ
)38 ‫يم (المائدة‬ٌ ‫َواهللُ َع ِز ٌيز َحك‬
Go so tkhaw a mama ago so tkhaw a babay na potola niyo so lima iran
a dowa sa balas o pinggalbk iran, a siksa kiran oto a phoon ko Allah,
go so Allah na Mabagr a Maongangn (al Maidah 38).

Pitharoo Nabi  a: Potholn so lima (ko kiapamankhaw) sa arga a tnga a Dinar na

taman sa kala iyan.
Sa miaopakat so kadandan o manga Muslim sa kawawajib o kapotola ko lima o
tkhaw.
Sa miniitong so tkhaw a sagintas a sakit ko kaphagingd a opama o bagakn na mlankap
so karata iyan ko lawas o pagtaw, sa patoray a thphdn skaniyan sa nggolalan ko hadd
a kapotol o lima niyan a phakabinasa ko kamapiaan o manga salakaw ron.
Aya ptharoon a kapamankhaw na: Skaniyan so kakowa sa tamok sa okit a masoln
phoon ko khirk on odi na so sasanaan on, a so tamok a piankhaw na minisampay ko
dianka a araga a tnga sa Dinar a kinowa niyan ko tatagoan on a ron sisiapa, a so taw a
khirk sankoto a piankhaw a tamok na mapapalihara so rogo’ iyan a daa shubhat ko
taw a kominowa on.
Sii sankanan a tokaw o kapamankhaw na miaadn so manga sarat a madakl a
mitotompok ko miamankhaw ago so tamok a piamankhaw ago so taw a
piamankhawan ago so okit a kinitana o kiapamankhaw niyan, a o adn a magalat on na
khada so kokoman a kapotol.
Pd roo so kabaloy o kiapamankhaw a miokit sa masoln, ka so kakowaa ko tamok sa
mapayag na salakw a kokoman oto, go mabaloy ankoto a tamok a piamankhaw a
tamok a sasakawn, a sisiapn amay ka so tamok na illbad na da a kapotol ko kakowaa
on, go mabaloy ankoto a tamok a piankhaw a miakaraot ko dianka a tnga a Dinar a
arga iyan, go kowaan ankoto a tamok ko katatagoa on ko darpa a sisiapan on sa so
bolawan na thagoon ko pananagoay a kababagran on, sa oman i tamok na adn a
pananagoay niyan a domadait on a thagoan on, amay ka so tamok a mala i arga na di
sisiapan ka tatagoon sa walay a inawaan odi na walay a llkaan so pinto iyan na
kiasoldan o thkhaw na kinowa niyan na so kiakowaa niyan on na di khapotolan sa
lima. Go pd roo so kada o shubhah, sankaan, sa so miamankhaw ko tamok o ama iyan
na di khapotolan sa datar oto mambo so ama ko wata iyan, go so minilingo a tamok a
aya katao niyan on na rk iyan, odi na kklimn iyan so tamok na adn a kabnar iyan on.

250
So kapnggolalan o kapotol na khatontot o piankhawan so kabnar iyan ko kokoman, sa
odi niyan tontota na daa a kapnggolalan o kokoman o dato. Ogaid na go phoon iyan
mikaril sa kokoman na miada dn so kabnar iyan ko karilai ko miamankhaw.
Andai katankd o kokoman ko miamankhaw na khapotol so kawanan a lima niyan, ko
boko o lima sa mada on so palad a lima niyan, sa amay ka mapotol na phamolongan
so potol iyan ka an iyan di phatayin ankoto a kiapotili ron sa lima, sa di khapakay o ba
on pakakasoya so lima niyan a piotol on ko oriyan o kiapotol iyan on.
Manga Oripn o Allāh, aya pman a ptharoon a manga tolisan na siran so
sagorompong a manga taw a pphamalak siran ko manga lalan sa pphangowa siran sa
manga tamok sa tgl a mapayag, na siran anan so bithowan o Qur’an sa manga
Muharibun, pnggarobatn iran so Allāh  ago so Rasūlullāh . Pitharoo Allāh  a:

‫صلَّبُوا‬ ِ ِ َّ
َ ُ‫ادا َأ ْن ُي َقَّتلُوا َْأو ي‬ ْ ‫ين يُ َحا ِربُو َن اهللَ َو َر ُسولَهُ َويَ ْس َع ْو َن في‬
ِ ‫اَألر‬
ً ‫ض فَ َس‬ َ ‫ِإنَّ َما َج َزاُؤ ا الذ‬
ِ ٍ ِ ِ ِ
)33 ‫ض (المائدة‬ ْ ‫َْأو ُت َقطَّ َع َأيْدي ِه ْم َو َْأر ُجلُ ُه ْم م ْن خالَف َْأو ُي ْن َف ْوا م َن‬
ِ ‫اَألر‬
Mataan a aya sikasa o siran oto a pnggarobatn iran so Allah ago so Sogo iyan ago
pphaminasa siran ko lopa na so kabonoa kiran odi na solaan siran odi na pamotoln
so manga lima iran ago so manga ski ran sa soranga (ibarat na kawanan a lima ago
diwang a ski a photoln) odi na ibowang siran ko lopa, (al Ma’idah 33).
Aya sarat a kapnggolalan kiran o siksa na misampay so tamok a kinowa iran ko
dianka a tnga sa Dinar. Ago matankd a siran na mianolis siran sa nggolalan sa
kakompabli ran odi na miokit sa saksi a dowa kataw a maontol, sa so siksa iran na
pzoson sabap ko kambidabida o kiapanolis iran sa katii:

- So miakapatay kiran ago miakakowa sa tamok, na mbonon ago zolaan sa di

siran dn kharilaan.
- So miakapatay kiran a da makakowa sa tamok na mbonoon sa di zolaan.
- Na so miakakowa kiran sa tamok a da makapatay na photoln so lima niyan a
kawanan ago so ski niyan a diwang oriyan iyan na mbokaan.
- Na so miangangalk kiran ko lalan a da makapatay ago da makakowa sa tamok
na imbowang siran ko lopa sa di siran pakaphagingdn.
Amay ka mithawbat siran ko da kiran pn kadakpa o kokoman (parinta) na khapokas
kiran so kabnar o Allāh  ago khabayadan iran so kabnar o manosiya a miaalampas
iran. Amay pman ka aya kathawbat iran na sii ko oriyan o kiadakpa kiran na da dn a
bali o tawbat iran sa pnggolalan kiran so siksa kiran.
Manga Oripn o Allāh, gianan i kokoman o Islam sankanan a manga kasalaan a
inaloy tano sa da tano mazalisay ka matas anan a bandingan na so khabaya on
mangolad na pangdod ko manga kitab a Fiqhi, ka ron ndodon so pariksa iyan a
tarotop.

251
Aya kaphagosaya tano sii na an tano pkhasawai so manga kokoman o Islam a gianan i
pakapnggolalann o parinta a Islam ko masa a kapakatindg iyan ko liawaw o lopa, sa
maponas iyan so langowan a kalalalongan a giinggolawlaan o manosiya a marata i
lalag.
Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh  a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَت ْغ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل ذَن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَت ْغف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.

252
 
Al Khutbah 35
So Bandingan ko Kakhaoyagan sii ko Islam
Ki: Alim, Hassanor Bin Maka Alapa
Al Murshid Al Am
Al Insan Islamic Assembly of the Philippines

ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِِ
ُ‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َمـ ُدهُ َونَ ْسـتَعينُهُ َونَ ْسـَت ْغف ُرهُ َو َنعُــوذُ بِاهلل م ْن ُشـ ُرو ِر َأْن ُفسـنَا َو َسـيَِّئات َأ ْع َمالنَــا َم ْن َي ْهـد اهلل‬َ ‫ِإ َّن ال‬
‫َأن‬ َ ‫ َوَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر‬,‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‬
َّ ‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد‬ ْ ُ‫ض َّل لَهُ َو َم ْن ي‬ِ ‫فَالَ م‬
ُ
‫صـ ْحبِ ِه‬ ِِ ِ ٍ
َ ‫صـلَّى اهللُ َعلَْيـه َو َسـلَّ َم َو َعلَى آلـه َو‬ َ ‫صـ ِّل َو َسـلِّ ْم َوبَـا ِر ْك َعلَى ُم َح َّمد‬ َ ‫ اللَّ ُه َّم‬, ُ‫ُم َح َّم ًدا َع ْب ُدهُ َو َر ُسـولُه‬
:‫َو َب ْع ُد‬ ‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِ ِه ِإلَى َي ْوِم الدِّي ِن‬
ِ ‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر‬
:‫آن الْ َك ِر ِيم‬ ِ
ِ َ ‫اعب‬
ْ َ َ َ َ َ ُ ‫اد اهلل َي ُق‬ َ َ‫َفي‬

)29 ‫ض َج ِم ًيعا (البقرة‬ ِ ِ

ْ ‫ُه َو الَّذي َخلَ َق لَ ُك ْم َما في‬
ِ ‫اَألر‬
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:

Fayā ibādallāhi, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:

Huwalladī khalaqa lakum mā fil ardhi jamī’an (al Baqarah 29).

Manga Oripn o Allāh, aya oriyan o kiabantoga tano ko Allāh  ago so kiasalawati
tano ko Rasūlullāh  a miatindos a Nabi, ago so manga tonganay niyan ago so manga
bolayaoka iyan ago so langowan a Muslim a mionot ko pandoan iyan, na imanto a
alongan a Jumuah, na plaboan tano pman ankai a bago a bandingan tano a skaniyan so
kakhaoyagan ko Islam.
Giankai a kakhaoyagan na di dn mipandaraynon ka pd ko kaoyagoyag o manosiya,
aso kinibayan iyan sankai a doniya, na miapangindaw niyan so katatap o kaoyagoyag
iyan, na aya kakhatatap o kaoyagoyag na maadn so kaoyagan sa maako niyan so
pangn’nkn ago so panginginomn ago so nditarn antaa ka babalingan a giai na di dn
mipndaraynon o kibabatog o manosiya, ka so kada iyan na gioto dn i kiadadas o
kaoyagaoyag o manosiya.

253
Manga Oripn o Allāh, aya zabotn tano a patot a maknal tano na so doniya ko da on
pn kapakabaling o Adam a ama o manosiya na piagiyasa dn o Allāh , sa inadn iyan
on so langowan a mangngtho ago so baraniawa a inisankot iyan so kaoyagoyag iyan
sii ko kiaadna niyan ko ig, a giankoto a ig na ron makapopoon so kaoyagoyag o
langowan a baraniawa. Pitharoo Allāh  a:

)30 ‫َو َج َعلْنَا ِم َن ال َْم ِاء ُك َّل َش ْي ٍء َح ًّي (األنبياء‬

Go inadn ami a langowan a shayi a phoon ko ig na pkhaoyagoyag.
(al Anbiya’ 30)

Na giankai a ig ko kaplankap iyan ko pirikharikhaban o doniya na inisabap o All āh 

ko ranti o alongan sa ipzpot o kalodan ago so manga lawas a ig sa pphamanik ko
kawang na phagawidan o ndo na phagwitn iyan ko manga darpa a kabaya o Allāh  a
phamakaigan iyan. Pitharoo Allāh  a:

)29 ‫ض َج ِم ًيعا (البقرة‬ ِ ِ

ْ ‫ُه َو الَّذي َخلَ َق لَ ُك ْم َما في‬
ِ ‫اَألر‬
Skaniyan (a Allah) so inadn iyan a rk iyo so ngain a madadalm ko lopa langon.
(al Baqarah 29)

Gianan i kiaphasodan o kokoman sa so langowan a shayi ko doniya na aya pakaasal

iyan ko kapagosara on o manosiya na so kapapakay, sa aya bo a di ron khapakay na so
biathk o Kitab (Shari’ah) a di khapakay sa miggolalan sa dalil, na amay ka so shayi na
daa dalil sa kisasaparn on na magndod ko pakaasal iyan a so kapapakay a kanggonai
ron o manosiya sabap sankoto a ayat a miaaloy.
Giankai a manga kaadn na palaya dn inipananding o Allāh  ko manosiya ka an
maako so kakhaoyag iyan sankai a liawaw o lopa, na so kapnggonai o manosiya
sankai a manga kaadn ago so kapakipzolbiya iyan ko izik iyan a manosiya ko
kabolongi ko ongaya iyan ago so pangindaw niyan na gioto i bithowan o Islam sa
kandodolona (mu’amalat) a pd san so kandolona a kapakakowa sa gona o dowa
makambabala a bithowan sa kakhaoyagan (iqtisad) sii ko Islam.
Ino anan bithowan sa kakhaoyagan ka kagiya langowan a galbk a aya bantak on na so
kapakakowa sa tamok na aya dn a paganay a bantak a pagosaran sankoto a tamok na
so kaako o kapkhaoyagoyag o manosiya ko kapkhan iyan kaphaginom iyan gii niyan
kanditar, sabap roo na mimbaloy a langowan a galbk iyan a aya antap iyan na so
katatatap iyan a pphangongoyagan a mapipiya a ginawa niyan, sabap san na
giankanan a manga galbk na bithowan sa kakhaoyagan.
Manga Oripn o Allāh, so langowan a pamikiran a miapayag sankai a lopa ipoon ko
paganay a kapakaozor o akal o manosiya na taman dn sa imanto na inibtad iyan so
ongangn ko kakhaoyagan odi na kazokat sa oman i pamikiran na adn a ibbtad iyan a
bitikan iyan, a aya dn a antap iyan na so kapakasokat odi na kapakalaba o taw a
giinggalbk sankoto a galbk.

254
So Kakhaoyagan na aya bantak iyan a paganay na so kazokat o taw a mamantk sii ko
lopa sa nggolalan sa kapamomolaan odi na kambasok sa manga ibabasok odi na
kathogs ko ragat antaa ka lawas a ig, sa giai i paganay a okit a waraan ko
kakhaoyagan.
Sii sankai a bago a masa na miaadn so kanggalbk a pd a ikhowa sa kaoyagan, sa datar
o kaosara ko bagr sa mamantk, odi na aya osarn na so katao a matatago ko taw, sa
phagimpliyado ko isa a pangadapan a mattndo sa adn mambo a sokay a pirak a
pkhakowa niyan sa sambi o galbk iyan ko kaphagosara niyan ko katao niyan. A
gianan so pmbthowan sa kakhaoyagan a aya giiphasaan o taw na so sakodo niyan a
galbk (services).
Adn pman a okit a kakhaoyagan a pnggolalan sa kapamantiari a pagosarn so pirak a
aya khabaloy a poonan o kapnggalbka ko dagangan, a giyai i mala a giikandodolona
sa doniya sankai a kapapantagan a masa.
Misabap san na miapayag so ptharoon a kapamantiari a kapamoonan sa tamok
(Capitalism) a so ana tamok iyan na maradika ko kaphakalabaa niyan ko pirak iyan sa
sa dn sa okit a kabaya iyan a kapakalaba niyan asar ka miagayon siran ago so
ipndolona iyan ko dagangan iyan, na sabap roo na miapayag a so kawasa na
pphangarasiyan iyan so katampar a sabala aso makapagoongaya sankoto a tamok o
kawasa, sa aya lalayon a bontal iyan na so tamok o kawasa na lalayon maaako a
mawatan ko kalapis na so pagotang odi na magosar ko tamok na lalayon karorompisan
ko kapmbayad iyan, sa ron marani so kalapis, na sii sankai a datarai a okit na
giimamagoman sa kakawasaan so kawasa na giimambo mamagoman sa kapkidozo so
makapagoongaya ko tamok, ka kagiya so piligro ko kalapis na ron mararani.
Ioman san a so giikandodolona o manga taw ko kapakasokat sa tamok sa mokit sa
kandaganga, na patot a maadn so ptharoon a dagangan ago so pirak a aya arga ankoto
a dagangan, sa aya maana oto na khaadn so kaparada a gioto so dagangan, ago khaadn
so kapamasa a gioto so pirak (ardhun wa talab – supply & demand) sa patot a
makathimbang ankanan a dowa sa so dagangan a ipharada na kaankosan iyan so
ongaya o manga taw a phamasa, sa o makala so parada (dagangan) na makaito so
phamasa (pirak) na khaadn so kakhibaba o arga o dagangan, na o makaito so
dagangan, na aya makala so phamasa na khasabapan sa kaphakala i arga o dagangan,
ka kagiya di khaamplan so ongaya o manga taw a phamasa, sii ko kapnggolalan anan
na amay ka waraan a kinitana iyan sa da okit sa pithibaba sa nggolalan ko kapamondo
sa daganagn ka an miporo so arga (hoarding) na da dn a marata on ka waraan anan o
padian, amay pman ka adn a kiasabapan on a datar ankoto a kapamondo na khaadn so
kahaharam iyan, ka kagiya kna o ba waraan ka miokit sa pimbaba.
Sii sankanan a kandolona na patoray a makambida so ptharoon a Comodity a gioto so
dogangan, ago so Currency a gioto so pirak a iphamasa ko dagangan, sa tanto a
inipannkat o Islam so kapiya a giikapakazolbiya ankanan a dowa btad a dagangan ago
pirak a arga, ka san pkhisabap so kapphakaozor o kaoyagan a pkhisabap ko
giikanggalbk o manga taw sa pantag sa kapakasokat.

255
Manga Oripn o Allāh, adn pman a masa a so Pirak (arga) na aya dn indagang sa
datar o ba mimbaloy a dagangan (comodity) a pphasaan ka an makalaba, sa so pirak
na pmbawata sa pirak sa mamantk, na gianan na piakalklk odi masiyap ka san
pkhaadn so ptharoon a Riba a haram ko Islam, aya waraan na so dagangan ko
kaphasaa on ko arga na pmbawata sa pirak (laba) amay pman ka so pirak na pphasaan
ko datar iyan a pirak na pmbawata sa pirak, na gianan so hiaram o Allāh , inonta bo o
makaokit ko lalan iyan a inibtad o Islam ka adn a kakhapakay niyan.
Amay ka so pirak na phasaan ko datar iyan a pirak sa mlagid siran sa soson na aya
kakhapakay niyan na di makaplbiya, ago makathangana sa di mambara, opama ka
pakazambia so bolawan ko datar iyan a bolawan odi na so peso ko datar iyan a peso
na gioto i kakahapakay niyan a makaplagid siran ago makathangana, sa o makaplbiya
odi na mambara na haram ka pd ko Riba.
Amay pman ka so pirak na pizambi ko datar iyan a pirak ogaid na mbida sa soson ka
datar o peso ago so dollar na khapakay a makaplbiya so arga iyan ogaid na di
khapakay a mambara, sa patoray dn a makathangana ko masa a kiazambiay, ka o adn
a mabara on na miaadn so Riba. Aya zabotn san na so Islam na aya bantak iyan na so
kaontol sa daa malapis ko dowa makambabala, na amay ka so pirak ko izik iyan a
pirak na mambara so sabala on na khaadn so kapanalimbot sabap sa so kiatonayan na
mapphakaisg iyan so pirak iyan, na so miambara on na mapaparkos a di phakalaba ka
di niyan mapnggiragiray sabap roo na da maadn so kaontol o dowa a mindolona na
inisapar o Islam.
Amay pman ka so taw na miagotang sa pirak sa mbayadan bo a pirak na go adn a
mapnto a laba niyan na gioto na Riba a haram, odi na migay sa capital a pirak na tindo
iyan so laba niyan a miapnto a da nggolalan sa percentage, na datar oto a haram ka pd
ko riba.
Manga Oripn o Allāh, aya bo a piakay o Islam a okit ko kakhakowaa o taw ko tamok
sa nggolalan sa halal na makaokit sankai a tlo:
1. Rk iyan so tamok (pirak) na so langowan a khalaba o tamok iyan na rk iyan
apiya antonaa a okit i kiapakalaba o pirak iyan ko manga okit a kapamantiari
asar ka halal na so laba o pirak iyan na rk iyan. Sa aya kiakowaa niyan on na
minggolalan ko kaarki niyan ko watang o tamok (Milkiyyah).
2. Di niyan rk so pirak a pikhapital iyan ogaid na miokit sa mudharabah
kandagang a aya sangan iyan na so galbk ko kiandagang na so pd ko mialaba
o tamok na rk iyan sabap ko kianggalbk iyan, gioto so bithowan sa (al Amal).
3. Kna o ba niyan rk so tamok (pirak) ogaid na inako niyan a o mada na
mbayadan iyan, aya ibarat iyan na miotang sa pirak, na inindagang iyan na so
mialaba niyan na rk iyan, sabap sa giankoto a tamok na maaako niyan a
khabayadan iyan, na sabap roo na so laba niyan na rk iyan, gioto so bithowan
sa (ad Dhaman). Gianan i tlo a pipharoo Islam a kaphakakowa o taw ko laba o
pirak a mokit sa (milkiyyah) rk iyan so tamok odi na mokit sa galbk (al amal)

256
 odi na miokit sa miaako niyan (dhaman) na makalioliyo san na di ron dn
khapakay o ba niyan pangozbai so laba o pirak ka di ron khahalal.
So kiaharam o kapriba a datar o kambawata o pirak sa datar iyan a pirak, ka datar o
kaotang o taw sa pirak ko taalik a mattndo na adn a khioman on a arga ko kambayad
iyan, na aya kiaharam oto na mimbawata so pirak sa daa sabap iyan, aya patot na so
pirak na maarogan sa tamok a dagangan na phasaan ankoto a dagangan na makapoon
on so laba niyan, ka an maadn so kapakazolbiya o pirak ago so dagangan a khaadn ko
kanggalbka ko kandagang, sa odi oto maadn ka ba dn makalaba so pirak sa giabo a
kiaotanga on na so laba niyan a miakowa o khi pirak na mimbaloy a pirak a miakowa
sa daa sabap iyan na miakasold ko blangan o kakana ko tamok sa nggolalan sa batal,
na inisapar o Islam.
Aya thito a kandolona na maadn so galbk ko dowa a taw a pndolona, sa maadn so
dagangan o padagang, sa pnggalbkn iyan, na maadn mambo so pirak o phamasa sa
pnggalbkn iyan, na so miakambowat a laba sankoto a kiandolona iran na miokit sa
galbk a gioto i kiasabapan sankoto a laba a tamok a miaparoli o dowa a mindolona, sa
miakalaba so padagang na kiabolongan mambo so ongaya o miamasa, sa palaya siran
miakanggona a dowa kataw. Amay pman ka aya bo a miakanggona na so isa sa
mialapis so sabala na gioto na da on so kaontol na patot a maharam sii ko Islam.
Inisapar o Rasūlullāh  ko sahabah niyan a Hakim Bin Huzam, o ba niyan phasaa so
nganin a di niyan matatangan (mamimilik). Aya maana oto na patoray a so pphasa ko
tamok na taw a gii niyan indagang ankoto a tamok ago aya niyan galbk, ka an maadn
so kapakazolbiya a thitho o padagang ago so phamasa.
Aya kabaya o Islam na langowan a gona a pkhakowa o taw na phagokit sa galbk iyan
a piagatingan iyan sa mayaw matnggaw, sa so pirak na khakowa sabap ko galbk a aya
on minisokat, ka an maadn so giikandodolona ago so giikathatabanga o padagang ago
so phamasa, amay pman ka miakowa so pirak sa daa a galbk on, ka giabo a kinibgan
iyan ko pirak na da pn mindagang na mimbawata dn sa datar iyan a pirak a gioto so
laba niyan (interest) na gioto na kapangalandada ko kabnar o manga taw a
makapagoongaya a miotang sa pirak na phakabayad sa sobra ko kinowa niyan. Ago
gioto na kalalima ko pirak a aya sangan iyan ko kaphagingd na so kabaloy niyan a
capital a miphamantiari o maga taw sa nggolalan sa kandagang ago kanggalbk sa
pantag sa kapakakowa sa laba a halal. Sa giankanan a datar anan a okit ko kaplaba na
inilang anan o Islam ka gianan so kapriba a pd ko manga ala a dosa ko Islam.
Pitharoo Allāh  a:

)275 ‫الربَا (البقرة‬

ِّ ‫َأح َّل اهللُ الَْب ْي َع َو َح َّر َم‬
َ ‫َو‬
Go hialal o Allah so kaphasa na hiaram iyan so kapriba (al Baqarah)
Amay pman ka inibgay niyan so pirak na go kiatamani so kala o laba niyan na gioto
na haram, ka kagiya so kapakalaba na di maaako o pndagang i kala a khalaba niyan
ago khapakay pn a di dn makalaba, odi na malapis pn so capital iyan, na so khi pirak

257
na tomatana so laba niyan malapis so mindagang antaa ka makalaba sa maito antaa ka
makalaba sa mala na katatamanan so laba niyan, aya kaontol na aya katndo o laba
niyan na nggolalan sa percentage, a o mala a malaba na mala a khakowa niyan na o
maito a malaba niyan na maito mambo a khalaba niyan, oda a malaba na daa laba o
pirak iyan, sa san matatago so kaontol ko dowa makambabala.
Manga Oripn o Allāh, Ini sogo o Islam so kaplobaa ko kaoyagan ago so kanggalbk
sa pantag sa kapakasokat, sa inoln o Islam so langowan a okit a khasabapan ko
kamrmr, sa kiababayaan o Islam a kabaloy o Muslim a tagalbkan ago mapasang i
kapaninkaoyagn, go bialoy niyan so kabibintad o taw ko ingd iyan sa pantag sa
kazokat a simba a iphroro niyan ko dosa niyan sa o kapantagi a kapatay sankoto a
ingd a katatagoan on na phakitaks o Allāh  so kawatan iyan ago so gaganatan iyan a
ingd na iproro ko dosa niyan.
Pitharoo Rasūlullāh  a:

)‫الر ْز ِق (رواه الطبراني‬

ِّ ‫ب‬ِ َ‫الس ْعي فِي طَل‬ َّ ‫ِ ِإ‬ ِ ُّ ِ َّ ‫ِإ‬
ُ َّ ‫ن م َن الذنُوب َما الَ َي ْغف ُرهُ ال‬
Mataan a adn a manga dosa a daa khitawbat on a rowar ko kanggalbk
sa kaploba sa rizki (pianothol o at Tabarāni)

Gianan i karina sa tanto a piakambarakat o Islam so kanggalbk sa kazokat ago bialoy

niyan a khitawbat ko manga dosa a daa okit a kkhasapngi ron odi nggolalan sa nkanan
a kanggalbk sa kakhaoyagan.
Langowan a okit a khikowa sa kaoyagan a halal na palaya dn kiababayaan o Islam ago
inipangoyat iyan, aya di ikhabaya o Islam na so kaggnk o taw a phakagaga zokat sa ba
dn oontod a di pnggalbk, sa giankanan a taw a gianan i btad iyan na patot a masiksa,
ago daa kabnar iyan ko zakat ago so pammgayan o parinta a Islam, ka da niyan osara
so bagr ago so pamikiran iyan sa kapakasokat iyan sa tamok a mikhaoyagan iyan.
Manga Oripn o Allāh, Sii ko masa a kandadato Umar Bin al Khattab, na ikokowa
niyan sa badas so manga taw a boklo a di pnggalbk sa kaoyagan, sa phlibtn iyan so
ingd na sa dn sa maoma niyan a taw a mabagr a gomgnk na pmbadasan iyan ka an
makakhasakasay sa kapakazokat iyan sa kaoyagan.
Giankaya a tamok na aya mala a bagr a misasankot on so kaphagozor o kaoyagoyag o
manosiya sankai a masa, sa so Islam na amay ka khakawasa so pagtaw niyan na
khasabapan sa kaphakabagr iyan sabap sa khaadn iyan so manga galbk ko agama sa
kapphakalankapa on ko doniya sa nggolalan sa panolon “da’wah” sa khaankosan so
ongaya o manga taw a pphanolon ko Isam, sa khasongowan iran so manga ingd a
manga wawatan sa khirampay ran on so panolon o Islam.
Pizaksian o thotol a aya kialaolad o Islam ko pat a pidoro o doniya na minggolalan ko
manga Muslim a manga padagang a adn a manga pirak iran a siongowan iran so
manga wawatan a ingd sa gii siran dagang ago aawidan iran so agama Islam sa
ipphanolon iran sankoto a manga ingd a pkhaladangan iran, samanan na so
giikaggalbka ko kakhaoyagan ago so panolon ko Islam na da makamblag so lalakaw

258
niyan, batabolabaw ko kiada o parinta a Islam sii sa doniya a daa maako ko galbk ko
panolon, na miasangan o langowan a Muslim a adn a katao niyan so kanggalbka niyan
ko panolon a irarakhs iyan ko gii niyan kandagang.
Manga Oripn Allāh, kiatokawan tano a so Islam na piakay niyan a langowan o okit a
kakhaoyagan, malagid o kaplopa antaa ka kathogs sa ragat antaa ka kandagang odi na
kapagimpliyado asar ka giankai a manga galbk na makaosososon ko inibtad iyan a
okit a skaniyan so kabaloy o manga taw a pnggalbk ago so mipzolbiya iyan na palaya
siran makanggona sa mada on so kapakalalim o sabala odi na aya bo a makanggona na
so sabala sa mialapis so sabala a isa, aya kabaya o Islam na palaya siran dn makalaba
ago palaya siran malapis sa di makaplabita so kapakalaba ago so kalapis o oman i isa
kiran.
So Islam na agama a komakadn sa lmbak a zosokod ago magiinontolan, sa
pphalagoyan iyan so kazoramig ko dowa a katampar sa kawanan antaa ka diwang, sa
gianan na sipat iyan a lankap a pkhailay ago pkhagdam sii ko langowan a galbk o
Islam, a simba antaa ka kanggalbk ko langowan a pizosonan iyan.
Kiababayaan o Islam so kanggalbk sa kazokat a maaadn on so pamoronan a
kakhompaniya a kathompok ko madakl a pagtaw niyan, sabap sa pkhasabapan oto sa
kapkhaadn o bagr o sagorompong, amay ka matimo ankoto a manga taw a
giimamagogopa, Pitharoo Rasūlullāh  ko hadith Qudsi a pitharoo Allāh  a:

‫ت ِم ْن َب ْينِ ِه َما‬ ِ ‫الش ِري َكي ِن مالَم ي ُخن َأح ُدهما ص‬

ُ ‫ َخ َر ْج‬, ُ‫ فَِإ ذَا َخانَه‬, ُ‫احبَه‬ َ َ ُ َ ْ َ ْ َ ْ َّ ‫ث‬ ُ ِ‫َأنَا ثَال‬
)‫(رواه أبو هريرة‬
Sakn i ika tlo o dowa kataw a mithompok sa kapamantiari ko tnday o di kandonsiyani
o isa ko pd iyan, na andai kandonsiani o isa ko pd iyan na lomiyo ako ko pagltan
iran.
Miasabot sa Hadith anan a aya pakapmbarakatn o Allāh  na so pamoronan
(Companiya) a so manga taw niyan na manga patiis a mangaoontol a da on so
kandonsiyan ago so kapamagakal, sa kamamasaan sa doniya imanto a so manga
pamoronan a manga ala i tamok na aya kapthatas iyan na so kababaloy niyan a
pamoronan a palaya magiikhlas so manga taw niyan sa da a ba on kapamagakal.
Giankaya a kaadn sa pamoronan a kakhaoyagan na da a kapakamomoayan iyan ko
manga Muslim sa Pililmpinas, sabap ko kakhokorang o sabot on o manga taw, sa aya
dn a kalilid na so kawasa na gagamakn iyan so pirak iyan sa di niyan izarig ko
salakaw ron, na misabap roo na malombat a kaphagisg o kakhaoyagan ago so
kapamantiari ko ingd o manga Muslim, a opama ka siabot iran so kala o sangan o
pirak ko kapakaozor na mibgay ran so sabagi ko pirak iran ko manga taw a adn a
kapasang iyan ko kandagang ogaid na daa poonan iran a maphangapital iran.

259
Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh  a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَت ْغ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل ذَن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَت ْغف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.


Al Khutbah 36
So Bandingan ko Kitas (Qisas) sii kio Islam
Ki: Alim, Hassanor Bin Maka Alapa
Al Murshid Al Am
Al Insan Islamic Assembly of the Philippines

ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِِ
ُ‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َمـ ُدهُ َونَ ْسـتَعينُهُ َونَ ْسـَت ْغف ُرهُ َو َنعُــوذُ بِاهلل م ْن ُشـ ُرو ِر َأْن ُفسـنَا َو َسـيَِّئات َأ ْع َمالنَــا َم ْن َي ْهـد اهلل‬
َ ‫ِإ َّن ال‬
‫َأن‬ َ ‫ َوَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر‬,‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‬
َّ ‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد‬ ِ ‫فَالَ م‬
ْ ُ‫ض َّل لَهُ َو َم ْن ي‬ ُ
ِ‫ اللَّه َّم صـ ِّل وسـلِّم وب ـا ِر ْك َعلَى مح َّم ٍد صـلَّى اهلل َعلَي ِـه وسـلَّم و َعلَى آلِ ِـه وصـحبِه‬, ُ‫مح َّم ًدا َعب ُدهُ ورسـولُه‬
َْ َ ََ ََ ْ ُ َ َُ ََ ْ َ َ َ ُ ُ ََ ْ َُ
:‫َو َب ْع ُد‬ ِ ِ
‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِه ِإلَى َي ْوم الدِّي ِن‬
ِ ‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر‬
:‫آن الْ َك ِر ِيم‬ ِ
ِ َ ‫اعب‬
ْ َ َ َ َ َ ُ ‫اد اهلل َي ُق‬ َ َ‫َفي‬

‫ْح ِّر َوال َْع ْب ُد بِال َْع ْب ِد‬

ُ ‫ْح ُّر بِال‬
ِ ‫َذين ءامنُوا ُكتِب َعلَي ُكم ال ِْقص‬
ُ ‫اص في الْ َق ْتلَى ال‬
ُ َ ُ ْ َ
ِ
َ َ َ ‫يَا َُّأي َها ال‬
)178 ‫َواُألْنثَى بِاُألْنثَى (البقرة‬
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:

Fayā ibādallāhi, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:

Yā ayyuhalladīna āmanu kutiba alaykumul qisāsu fil qatlā al hurru bil
hurri wal abdu bil abdi wal unthā bil unthā (al Baqarah 179).

260
Manga Oripn o Allāh, so oriyan o bantog tano ko Allāh  ago so pangni tano sa
kapakaslang ko Nabi tano a Mohammad  ago so manga pamiliya niyan ago so manga
sahabah niyan ago so langowan a Muslim, na omiog so Allāh  na pamagosayin tano
imanto ankai a bandingan ko Kitas sii ko Islam, a giankai a bandingan na adn a
pankatan iyan a mala ko parinta Islamiyyah ago so kapphagingd o manga Muslim.
Takikn tano sa ginawa tano a so kiaadna o Allāh  ko manosiya sa piakalawan iyan ko
langowan o kaadn iyan, na khaonga oto a so langowan a siap ago linding a mala na
mapmbagian ankai a kaadn a makalalawan, sabap roo na hiaram iyan so kapamono
ago so langowan a galbk a phakabinasa ko kaoyagoyag o manosiya sa datar o
kinisogoon iyan sa kasakawa on ago so kapagadati ron.
Misabap san na pindirogod o manga Ulama ko agama ago so kitab so manga kokoman
a khaadn ko oriyan o kitana o kapamono a skaniyan so Kitas ago so diyat.
Sa inosay o manga ulama ankoto a ptharoon a Jinayat a skaniyan na ngaran a madakl
o Jinayah a aya maana niyan na skaniyan so kapamabai ko lawas odi na tamok odi na
maratabat o taw. Sa bithowan o manga ulama so kitab a miamagosay ko kapamabai ko
lawas o taw sa kitab a Jinayat. Na bithowan iran so kitab a miamagosay ko kapamabai
ko tamok ago so maratabat o taw sa kitab al Hudud.
So kapamabai ko lawas o manosiya na khawajib iyan so kitas, odi na kabgay sa
tamok, odi na kabgay sa kifarat.
Sa miaompong so kadandan o manga Muslim ko kiaharam o kapamono sa daa kabnar
on, sa aya dalil oto na pd ko Qur’an ago so Sunnah. Pitharoo Allāh  a:

ِ ‫الن ْف‬
َ ‫س الَّتي َح َّر َم اهللُ ِإالَّ بِال‬
)151 ‫ْح ِّق (األنعام‬ َ َّ ‫َوالَ َت ْقُتلُوا‬
Go oba niyo bonoa so ginawa a so hiaram o Allah (so kabonoa on) inonta
bo o nggolalan sa kabnar (al An’am 151).
Go pitharoo Nabi  a: Di khahalal so rogo a taw a Muslim a gii niyan zaksian a daa
tuhan a rowar ko Allah ago mataan a sakn na sogo o Allah inonta o misabap sa talo
btad: So taw a mizina a skaniyan na muhsan (miakapangaroma sa miaona) Go so
miono sa ginawa a daa kabnar iyan, ago so taw a inibagak iyan so agama niyan (a
Islam) sa mimblag ko sagorompong (gioto so taw a mimurtadd).
Amay ka mamono so taw sa daa kabnar iyan na go ron miapatot so kikitasn on, na
pnggolalan so bitikan o kakitas. Sa miaopakat so manga Ulama sii ko
kiapakanggolalan o kitas sii ko kiapakapatay a pithibaba amay ka malimod so manga
sarat iyan, sabap ko katharoo Allāh  a:

‫ْح ِّر َوال َْع ْب ُد بِال َْع ْب ِد َواُألْنثَى‬

ُ ‫ْح ُّر بِال‬
ِ ‫َذين ءامنُوا ُكتِب َعلَي ُكم ال ِْقص‬
ُ ‫اص في الْ َق ْتلَى ال‬
ُ َ ُ ْ َ
ِ
َ َ َ ‫يَا َُّأي َها ال‬
)178 ‫بِاُألْنثَى (البقرة‬

261
Hay so miamaratiaya inipaliogat rkano so kitas sii ko miangabobono, so maradika na
ikhitas on so miakapatay ron a maradika, so oripn na ikhitas ko miapatay niyan a
oripn, na so babay na kitas ko miapatay niyan a babay (al Baqarah 178).
Go pitharoo Allāh  a:

ِ َ‫اص َحيَاةٌ يَا ُأولِي اَأللْب‬

)179 ‫اب ل ََعلَّ ُك ْم َتَّت ُقو َن (البقرة‬ ِ ‫ص‬ ِ ِ
َ ‫َولَ ُك ْم في الْق‬
Go adn a rtk iyo (ko kanggolalan o kitas) a kaoyagoyag hay manga lalantas i
pamikiran, ka an kano makapananggila (al Baqarah 179).

Aya maana a kiaadn o kaoyagoyag ko kanggolalan o kitas, na kagiya so taw a

khabaya mamono na anda i katokawi niyan sa o pamono na ikhitas ko biono iyan, na
phakatarg ko bantak iyan a kaphamono iyan, na misabap roo na miaadn so
kaoyagoyag ka mialinding iyan a ginawa niyan ago so taw a mbonoon iyan sa da siran
mamatay, sa pd anan ko ongangn o Qur’an a bialoy niyan so kitas a kapatay a
kaoyagoyag sabap ko kharombaan iyan ko kakhitaplkn o manga taw ko pamikiran
iran a kapamono ka an iran malinding a ginawa iran ko kakhikitas iran ko miapatay
ran.
Manga Oripn o Allāh, giankanan a kitas na rinayagn o kaontol o Allāh , sa kagiya
so taw na miamono sa piakada iyan so kaoyagoyag o salakaw ron sa pithibaba iyan na
aya kaontol na kasambian iyan ankoto a kaoyagoyag a piakada iyan, na daa khisambi
iyan on na phakadaan mambo so kaoyagoyag iyan sa indatar ko taw a miapatay niyan
ka an siran makaplagid sa btad a playa siran matay, sa giankoto a kabnar ko kakitas na
sabap ko kiapatay o miabono o miamono na so manga tonganay o miabono na
khitogalin kiran so kabnar ko kathontota ko kitas sa kokoman oto o Islam.
Sa miakaoma so Sunnah o Rasūlullāh : Sa so kabnar ko kakitas na rk o manga
dadazg o miabono sa kabnar iran a kazamili iran ko kinggolalann iran ko kitas ago so
ba iran dn karila odi na komowa siran sa diyat, na so karila sa libri na aya makallbi.
Sabnar a pianothol o Abu Hurayrah a so Nabi  na pitharo iyan a:

Sa taw a adn a mabono a madazg iyan, na skaniyan na makapzamili sa dowa: Adn

oto a komowa sa diyat na adn pman a komitas (pianothol o sagorompong a manga
pahahadith).
Pitharoo Allāh  a:

ٍ ‫َأداء ِإل َْي ِه بِِإ ْحس‬

)178 ‫ان (البقرة‬ ِ ‫فَمن ع ِفي لَه ِمن‬
‫َأخ ِيه َش ْيءٌ فَاتِّبَاعٌ بِال َْم ْع ُر ِـ‬
َ ٌ َ ‫وف َو‬ ْ ُ َ ُ َْ
Sa taw a karilaan phoon ko pagari niyan sa nganin (a kitas sa ba dn phakadiyat) na
onoti niyan so mapiya ago tonaya niyan (so diyat)
ko khirk on sa nggolalan sa mapiya (al Baqarah 178).
Manga Oripn o Allāh, di khitana o wali o miabono so kitas odi malimod so manga
sarat a pat a siran so:

262
1. Mabaloy so miabono a mapapalihara i rogo’, sa kna o ba skaniyan halal i
rogo’ ko kabona on, ka aya kianggolalan o kitas na siap ko manga rogo’ o ba
pakatogaa, na so taw a hialal so rogo’ iyan na da a kaziapa on, sa o bonoa o
Muslim so kafir a giimakithidawa ko manga Msulim, odi na murtadd ko da
niyan pn kathawbat odi na miono sa mizina a kharajam, na daa khisogat on a
kitas ago diyat ogaid na khataazir skaniyan amay ka ininggolalan iyan oto a
daa sogoan on o Imam o manga Muslim.
2. Mabaloy so miakapatay a kiabaligan a adn a akal iyan, ka kagiya so kitas na
siksa a mapnd a di khapakay so kitanaan on ko taw a da kabaligi ago so
pmbthangn ka kagiya so kiapakapatay ran na marororan sa di ran mababantak.
3. So kaadn o kapakandadatar o miakapatay ago so miabono iyan sa pankatan ko
masa a kiapakapatay niyan, aya maana niyan na mlagid siran sa agama ago so
kamamaradika ago so kaooripn, sa di mabaloy so miakapatay a makallbi a di
so miapatay niyan sabap ko kaiislami ron ago so kamamaradika iyan.
- Sa di khikitas so Muslim ko kafir sabap ko katharoo Nabi a: Di khikitas so
Muslim ko kafir (pianothol o al Bukhari ago so Abu Daud).
- Go di khikitas so maradika ko oripn, sabap ko hadith a pianothol o Ahmad a:
Pd ko sunnah a di ikitas so maradika ko oripn.
4. So kada o khoyaptaan a kambawata, sa so ama na di khikitas ko kabonoa niyan
ko wata iyan, mapiya pn i kiapakaporo iyan, ago mapiya mambo i kipakababa
iyan, ko kasaromag iyan ko wata iyan, sabap ko hadith a: Di ikhitas so loks ko
wata iyan. Sabap sankanan a hadith na khatndo iyan so kalalankap o dalil sa
Qur’an ko kiawajiba niyan ko kitas, sa phakaliyo ron so ama amay ka
mapatay niyan so wata iyan a di ron khikitas. Ogaid na so wata na o mabono
iyan so loks iyan na khikitas on, sabap sankoto ayat a inisogo iyan so kitas.
Anda i kalimod ankai a manga sarat a pat na miakhabnar o wali o miabono so
kabnar ko kakitas.
Manga Oripn o Allāh so kiapakanggolalana ko kitas na kadadalman sa limo ko
manga taw ago siyap ko manga rogo’ iran, sa datar o kiatharoa on o Allāh  a adn
a madadalm ko kanggolalan o kitas a kaoyagoyag. Sa pimorkaan so taw a gii
niyan tharoon a zisii ko kinggolalan o kitas so kapanalimbot ago kabibinatangi
ago katgas, a giankai a manga taw na da iran ilaya so karata o pinggolawla o
miamono ko kiabonoa niyan ko miapatay niyan a angiyas a da kabnar on. A
miakabinasa skaniyan ko kaphagingd ago miakabitowann sa manga karoma a
babay ago miakailo sa manga moriataw a manga roroni a wata ago miakabinasa sa
walay, sa giankai a manga taw na ipkhalimo iran so marata i ongar na di iran
ikhapdi so kiambabaan, so morka na sii ko akal iran ago sii ko manga ginawa iran
a di siran khokom sa kaontol.
Pitharoo Allāh  a:

263
 )40 ‫اهلل ُح ْك ًما لَِق ْوٍم يُوقِنُو َن (المائدة‬
ِ ‫َأحسن ِمن‬ ِ ِ ِ ‫َأفَح ْكم ال‬
َ ُ َ ْ ‫ْجاهليَّة َي ْبغُو َن َو َم ْن‬
َ َ ُ
Ba so kokoman a jahiliyyah na aya iran phanontotn, anati taw a lbi a mapiya i
kokoman a di so Allah, sa pantag sa pagtaw a tomatankd
(al Ma’idah 40).
So kakitas na kaontol a pnggalbkn o taw a kiabinasaan odi na so wali niyan sa ithana
iran ko taw a miakapatay sa datar o kinitanaan iyan ko galbk iyan a marata, sa aya
hikmah roo na so kabolongi ko rarangit ankoto a manga taw a kiabinasaan o
miakazala, sa inisogo oto o Allāh  ka an marasng so manga taw a manga rarata i
lalag a phamabaan iran so salakaw kiran. Sa phakitaaman iran ko miakapatay so
masakit a datar o miagdam o miapatay niyan, a o makanggolalan anan na khaadn a
khasiap iyan so kaoyagoyag o manosiya sa khada so manga sabap a kapkhada o
kaoyagoyag iran.
Sa odi anan makanggolalan na so piatayan na zaop siran sa sa dn sa masaot iran a
madazg o miakapatay na pagimatayin iran mambo sa pantag sa kasaop, na phakala so
kabinasaan ko ingd sa khirampat so daa kimamaniya iyan ko rido na aya khaolawla na
mlankap so marata ko kaoladan ko ingd na kharambit so agama a khabinasaan ka daa
makaphagamal amay ka so ingd na babankitn o rido ko giikambonoay o dowa
makambabala.
Manga Oripn o Allāh, gianan so manga sarat o kapnggolalan o kitas, ogaid na adn
mambo a manga sarat o taw a pnggolalan ko kitas a patot a masiap ago malimod ko da
pn kitana o kitas a siran so:
1. Mabaloy so taw a pnggolalan ko kitas a kiapaliogatan, maana miakaidad ago
makatatanod, amay ka so khikabnar ko kitas na da kabaligi odi na pmbthangn
odi na so sabagi kiran amay ka madakl siran na datar oto na di khapakay o ba
tanaan o manga wali ran so kitas, ka di khakowa so hikmah ko kitas sa wajib a
manayaw so kapiya o pmbthangn ago so kabaligi ko maito i omor, sa
tharonkoon so miakapatay sa taman sa misampay siran ko masa a khapakay a
mitana iran so kitas sa so dn so ginawa iran.
Giankanan a btad na mianggolawla ko masa a Muawiyyah sa daa somianka
on ko manga Sahabah a minipmasai niyan.
2. So kaopakat o manga taw a khikabnar ko kitas sa palaya siran mangni ko
kitas, sa di khapakay o ba aya bo a mangni ron na so sabagi kiran sa di ron pd
so sabagi, kakagiya so kithanaan iran ko kitas na kabnar a kapag’pdaan iran
langon, sa so da kabaligi na khanayaw a kabaligi ron ago so migagayib na
khanayaw a makaoma ago so pmbtha-ngn na khanayaw a makapiya. Na amay
ka adn a matoon kiran a rominila ko kitas apiya sasakataw na khada so kabnar
ko kakitas sa khitogalin so kabnar ko kakowa sa diyat sa mlagilagid siran on.
3. Mabaloy so kinggolalann ko kitas a da dn a karido a khaadn ko oriyan iyan a
phoon ko kominitas, ago daa marambit o kitas a kabinasaan iyan a pd a

264
 kabnar, sa amay ka so ikhitas na babay a maogat na khitarg so kitas sa taman
sa di makambawata so babay, ka o kitasn ko kaoogat iyan na phatay so wata
iyan a di pd ko rido na gianan na kapanalimbot ko Islam. Go gianan i
piakanggolalan o Rasūlullāh  a kokoman a apiya so taw a kharajam na daan
a makapmbawata ago maphakasoso niyan so wata iyan na amay ka gomnk
somoso na go ron bo pnggolalan so siksa odi na kitas.
Amay ka ithana so kitas na paliogat a kadarpaan o Imam o manga Muslim odi
na so akila niyan sa siran i pnggolalan on sa pakanggolalann iran ko kitab.
So gomaan a pagosarn a datar o pdang na patoray a mabaloy a magarang a
phamitas, sabap ko katharoo Nabi a:

)‫َأح ِسنُوا الِق ْتلَةَ (أخرجه مسلم‬

ْ َ‫َوِإ َذا َقَتلْتُ ْم ف‬
Igira miono kano na phiapiayai nio so bontal o kabono
(piakambowat o Muslim).
So kithanaan ko kitas na aya dn a kaontol na o khagaga na datar dn o
kinitanaan on o miakapatay ko miapatay niyan, sa o miotol sa lima so
miamono na go niyan bo bonoa so biono iyan na izowa on a photolan sa lima
oriyan iyan na go bo mbonoa ka an makaplagid so pinggolawla niyan ko
kithanaan on sii rkaniyan. Sa gianan i pinggolawla o Rasūlullāh  ko manga
taw a inikitas iyan a so dn so okit a kiabono iran na aya kiran mambo
kiabonoa ka an maadn so kaontol.
Amay pman ka di khaparo na khabono skaniyan sa nggolalan sa pdang a
magarang, odi na gomaan a mabagar a datar o timbak a magaan a kaphatay
niyan.
Manga Oripn o Allāh, giankaya a kapakanggolalana ko kitas na siap o Islam ko
kalilintad o kaphagingd ago so kamapiyaan iyan, ka langowan a ingd a di ron mipng-
golalan ankanan a bitikan, na masosogat a bankit a morka ka oman i isa a kiabinasaan
na phlobaan iyan i kapakasaop iyan, sa di niyan dn pnayawn so bagr o parinta niyan,
ka kagiya katawan iyan a so kokoman o parinta niyan na di niyan khabolongan so
kasosokhayaw o gani niyan ago so rarangit iyan.
So pman so manga ingd a Islam sa doniya a gii ron inggolalan so kokoman o Allāh 
ko manga kasalaan a pd on so kitas, na matatago on so kalilintad ago so
kapakasasarig, sa tanto a maito a pkhaadn on a manga kasalaan a kapamono ago
kapamankhaw sabap ko kapkhalk o marata i lalag o ba on misogat ankanan a siksa a
maontol.
Ogaid na piakammsa a so manga ingd sa doniya a jahiliyyah na katawan iran ago
kasasandngan iran so kapiya o bitikan o Islam a inggogolalan ko manga ingd a
Muslim, na di ran pagalowin oba gioto i manga ingd a adn a kalilintad on, sabap sa
dnki ago siig a matatago kiran, ka o tharoa iran so bnar na gioto dn i kiatarimaa iran sa
so Islam na aya mapiya a atoran a ipthagompiya o doniya o manosiya, balabaw sankai

265
a masa a kapapantagan a miabinatang on so waraan o manosiya ago lomiyawan ko
kababa o binatang.
Sabap san manga Muslim na pagandisann iyo so kapiya o agama niyo ago di niyo
znongn ko manga parintaa a jahiliyyah a kabibinatangi, ka so Islam na skaniyan bo i
miatankd a phakasabt sankai a doniya a pkhigald ko kalodan o kadadag ago so
kaantior.
Pitharoo Rasūlullāh  a:

Satiman bo a hudud a pakanggolalann ko isa a ingd na tomo kiran oto a di

so kaorani kiran sa makapat polo ka kapipita.
Katawan a so oran na gianan i rinayagan o limo Allāh  ko manga kaadn iyan, na so
kanggolalan o satiman a hudud na tomo ago mapiya a di so katana o oran, sabap sa so
kamapiyaan ko kapnggolalan o hudud na mala a khibgay niyan a gona ko manga taw
ko kakhasiap o kaoyagoyag iran, na so kakhawasa sa tamok a maaadn so morka ko
ingd odi na kariridoan so taw na di niyan dn khagdam i kapiya o kakhakawasa niyan.

Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh  a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

‫اسَتغْ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل ذَن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَتغْف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
ُ ‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.

266
 ‫‪‬‬
‫‪Al Khutbah 37‬‬
‫‪So Bandingan ko Jihad sii ko Islam‬‬
‫‪Ki: Alim, Hassanor Bin Maka Alapa‬‬
‫‪Al Murshid Al Am‬‬
‫‪Al Insan Islamic Assembly of the Philippines‬‬

‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِِ‬

‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َمـ ُدهُ َونَ ْسـتَعينُهُ َونَ ْسـَتغْف ُرهُ َو َنعُــوذُ بِاهلل م ْن ُشـ ُرو ِر َأْن ُفسـنَا َو َسـيَِّئات َأ ْع َمالنَــا َم ْن َي ْهـد اهللُ‬‫ِإ َّن ال َ‬
‫َأن‬ ‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‪َ ,‬وَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر َ‬
‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد َّ‬ ‫فَالَ م ِ‬
‫ض َّل لَهُ َو َم ْن يُ ْ‬ ‫ُ‬
‫مح َّم ًدا َعب ُدهُ ورسـولُهُ ‪ ,‬اللَّه َّم صـ ِّل وسـلِّم وب ـا ِر ْك َعلَى مح َّم ٍد صـلَّى اهلل َعلَي ِـه وسـلَّم و َعلَى آلِ ِـه وصـحبِهِ‬
‫َ َْ‬ ‫ُ ْ ََ ََ‬ ‫َُ َ‬ ‫ُ َ َ َ ْ ََ‬ ‫ْ ََ ُ‬ ‫َُ‬
‫َو َب ْع ُد‪:‬‬ ‫ِ‬
‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِ ِه ِإلَى َي ْوم الدِّي ِن‬
‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر ِ‬
‫آن الْ َك ِر ِيم‪:‬‬ ‫ِ‬
‫اعب َ ِ‬
‫ْ‬ ‫اد اهلل َي ُق ُ َ َ َ َ َ‬ ‫َفيَ َ‬

‫ْجنَّةَ ‪ُ ,‬ي َقاتِلُو َن فِي‬ ‫ين َأْن ُف َس ُه ْم َو َْأم َوال َُه ْم بِ َّ‬‫ِِ‬ ‫ِ‬
‫َأن ل َُه ُم ال َ‬ ‫ِإ َّن اهللَ ا ْشَت َرى م َن ال ُْمْؤ من َ‬
‫يل والْ ُقر ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫سبِ ِ ِ‬
‫آن ‪,‬‬ ‫يل اهلل َفَي ْقُتلُو َن َو ُي ْقَتلُو َن َو ْع ًدا َعلَْيه َح ًّقا في الت َّْو َراة َواِإل نْج ِ َ ْ‬ ‫َ‬

‫‪267‬‬
 َ ِ‫ َو َذل‬, ‫استَْب ِش ُروا بَِب ْي ِع ُك ُم الَّ ِذي بَ َاي ْعتُ ْم بِ ِه‬
‫ك ُه َو الْ َف ْو ُز‬ ِ ‫ومن َأوفَى بِع ْه ِد ِه ِمن‬
ْ َ‫اهلل ف‬ َ َ ْ ََ
)111 ‫يم (التوبة‬ ِ
ُ ‫ال َْعظ‬
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:

Fayā ibādallāhi, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:

Innallahas tarā minal mu’minīna anfusahum bianna lahumul jannatu, yuqātilūn fī
sabīlillāhi fayaqtulūna wa yuqtalūn wa’dan alayhi haqqan fit tawrāti wal injīli wal
qur’ān, wa man awfā bi’ahdihi minallāhi, fastabshirū bibay’ikumulladī bāya’tum
bihi, wa dālika huwal fawzul adhīm (at Tawbah 111).

Manga Oripn o Allāh, so oriyan o bantog tano ko Allāh  a Mahasuti a Maporo, ago
so kiasalawati tano ko Nabi tano a Muhammad , ago so manga pamiliya niyan ago so
manga bolayoka iyan, na inipangni tano pn sa kapakaslang so kadandan o manga
Muislm a oyagoyag ago miangawawafat na omiog so Allāh , na phamagosayin tano
ankai a bandingan a pd ko manga bandingan ko agama a skaniyan so Jihad sa lalan ko
Allāh .

Giankai a bandingan na bilang a 37, ko kiapakazasaloyana o manga khutbah ko oman

alongan a Jumuah, sa pagarapn ami ko langowan a Mu’min a pphamamakin’g sankai
a khutbah a bgan iranai sa matolangd a pamamakin’gan ka kna o ba lalayon so
kapkhan’ga sii ko kadaklan ko manga kalilimod ago sii ko manga pd a darpa, sa limo
o Allāh  a kaphakan’g tano ron imanto sa mapontk a bandingan, ka ba lalayon ari so
sonor a osa imanto aya na bnar ka dadayagn a malangas so bangonan na di ta
kapzandagan ka kagagandawalian sa di khapos a lalawan.
Manga Oripn o Allāh, piakanggolalan o Allāh  so Jihad sa lalan rkaniyan sa pantag
sa kiporo o katharo iyan ago so katabangi ko agama niyan ago so kapgs o manga
ridoay niyan, sa inipaliogat iyan sa tpng ko manga oripn iyan.
Giankaya a Jihad sa lalan ko Allāh  na adn a pankatan iyan a mala sii ko Islam, a
skaniyan i pondiong o monara o Islam, ago skaniyan i pinakamaporo a soson ko
manga simba, a sabnar a iniitong skaniyan a Jihad o sabaad ko manga ulama a ika nm
a rokon o agama Islam.
Giankaya a Jihad sa lalan ko Allāh  na minggolalan sabap ko Qur’an, ago so
Sunnah, ago so Ijma’. Pitharoo Allāh  a: Inipaliogat rkano so kapakithidawa (al
Baqarah 216). Pinggalbk skaniyan o Rasūlullāh  ago inisogo iyan, sa pitharo iyan a:

268
Sa taw a matay a da makanjihad ago da niyan matharo sa ginawa niyan so kapnjihad
iyan na miatay a madadalm skaniyan sa sagintas a kamomonafiqi (pianothol i
Muslim).
Manga Oripn o Allāh, so katokawa tano ko osayan o ptharoon a Jihad, na skaniyan
so kaosara ko pithamanan a kapasang a galbk pamikiran tamok, sa kada o
kapanalimbot ko liawaw o lopa, sa mamaradika so manga taw ko kapzimbaa iran ko
izik iran a kaadn sa aya masimba iran na so Allāh , sa mada so kapphanalimbot o
pizoson a agama sa mitogalin ko kaontol o Islam.
Pitharoo al Imam Ibn al Qayyim a: So soson o Jihad na paliogat a tinanggisa (fardh
ayin) a adn oto a pnggolalan ko poso’ (pamikiran) odi na pnggolalan ko dila (katharo)
odi na pnggolalan ko tamok, odi na pnggolalan ko lima, sa wajib ko langowan a
Muslim a kanjihad iran ko soson a pd sankai a manga sosonan.
Giipakanggolalann so Jihad sii ko kapranga ko ginawa (jihad an Nafs) ago so
kapranga ko shaytan (jihad as Shaytan) ago so kapranga ko manga taw a lomiliyo ko
goliling o agama a so manga Kafir, so manga Mushrik, so manga Munafiq (jihad al
Kuffar wa al Mushrikin wa al Munafiqin).
Manga Oripn o Allāh, aya kapranga ko ginawa, na so kapanagontaman iyan ko
kapaganada niyan ko manga ndao o Islam, oriyan iyan na nggalbkn iyan ko oriyan o
kasabota niyan on, oriyan iyan na ipanolon iyan ko manga taw ago pantangn iyan so
manga rrgn a khasmpang iyan ko gii niyan on kipanolonn ko manga salakaw. Sa
gianan i bithowan sa Jihad an Nafs a gianan i pinakapaliogat a paganay a pnggalbkn o
baraprang (Mujahid), pantag sa kapakaapas iyan sa tarimaan o Allāh  so romasay
niyan ko Jihad.
Aya pman a kapranga ko shaytan, na so karna ko langowan a minitalingoma iran a pd
sa manga shubuhat (manga sankaan) a phakarimbot ago phakadadag, ago padngn so
langowan a galbk iyan a phaparasan a pd sa manga kabaya a kabibinatangi. A aya bo a
kakharna san na maadn so paratiaya a mabagr a onga ankoto a paganay a jihad a so
kapranga ko ginawa, sa sa dn sa taw a da niyan maprang a ginawa niyan na tankd a di
niyan khaprang so salakaw ron, sa datar anan.
So pman so kapranga ko manga kafir, na pnggolalan sa lima ago tamok ago katharo
ago sii ko poso’ (niyat). A aya kakhaadn anan na amay ka alangan iran so galbk ko
panolon o Islam (Da’wah Islamiyyah) a so giikanggalbka ko paganay a pankat o Jihad
a so kapphranga ko ginawa o manosiya sa maadn so paratiaya niyan ko Allāh  ago so
kapakatindg o parinta niyan a Islam.
Na so pman so kapranga ko manga munafiq ago manga fasiq, na pnggolalan sa lima,
oriyan iyan na katharo, oriyan iyan na so poso’, sa sii khailay ko dianka a kasosopak o
taw a pzopak.

269
Manga Oripn o Allāh, so Jihad ko giikapakithidawa ko ridoay a kafir a phagrnn iran
so panolon o Islam na paliogat a ampl (fardh kifayah) amay ka itindg skaniyan o
manga Muslim sa khagaga iran ankoto a galbk, sa da on makapangpd so sabaad a
manga Muslim, sa kiapokasan siran sa patoray amay ka kaamplan siran o sabagi
kiran.
Tanto a inipangoyat o Allāh  ankaya a kanjihad sa lalan on, pitharo iyan ko Qur’an
a:

ِ ‫يل‬ ِ ِ‫ ُي َقاتِلُو َن فِي َسب‬, َ‫ْجنَّة‬ َّ ِ‫ين َأْن ُف َس ُه ْم َو َْأم َوال َُه ْم ب‬ ِِ ِ
‫اهلل‬ َ ‫َأن ل َُه ُم ال‬ َ ‫ِإ َّن اهللَ ا ْشَت َرى م َن ال ُْمْؤ من‬
‫ َو َمن َْأوفَى بِ َع ْه ِد ِه ِم َن‬, ‫آن‬
ِ ‫يل والْ ُقر‬ ِ ِ ِ ِ
ْ َ ِ ‫َفَي ْق ُتلُو َن َو ُي ْقَتلُو َن َو ْع ًدا َعلَْيه َح ًّقا في الت َّْو َراة َواِإل نْج‬
)111 ‫يم (التوبة‬ ِ َ ِ‫ َوذَل‬, ‫استَْب ِش ُروا بَِب ْي ِع ُك ُم الَّ ِذي بَ َاي ْعتُ ْم بِ ِه‬ ِ
ُ ‫ك ُه َو الْ َف ْو ُز ال َْعظ‬ ْ َ‫اهلل ف‬
Mataan a so Allah na piamasa niyan ko miamaratiaya so manga ginawa iran ago so
manga tamok iran sa rk iran so sorga, sa gii siran makithidawa sa lalan ko Allah sa
pphakabono siran (sa ridoay) ago pkhabono siran (o ridoay) a kapasadan oto
rkaniyan a bnar sii ko Tawrat ago sii ko Injil ago sii ko Qur’an, na sa taw a itoman
iyan so kapasadan iyan ko Allah, na kababayaan iyo so dagangan iyo a so piphasa
niyo (so jihad) a gioto so kapagontong a lbi a mala (at Tawbah 111).
Adn pman a masa a khabaloy so Jihad a paliogat a tinanggisa (fardh ayin) amay ka
maadn ankai a manga btad a khaaloy sa kababaan a siran so:

1. Amay ka miakamasa skaniyan ko giikathidawa na wajib on a makithidawa sa

di ron khapakay o ba palagoy.
2. Igira miasangaran a gobat o ridoay so ingd iyan. Sa sii sankai a dowa a btad
na so kapnjihad iyan na jihad a kalinding ago kadimpisaa ko ingd, kna o ba
jihad a kaplobaa ko ridoay sa kagobat, sa opama o awai niyan ka di
makithidawa na khasoldan o ridoay so ingd iyan ago khataban iran sa
kaphangarasiyan so manga Muslim.
3. Amay ka mapangindaw o manga Muslim so kathidawa sa daa ba iran on
phalagoyan sa phakaato siran ago khadimpisa iran so kawali o manga
Muslim.
4. Igira somiogo so Imam a olowan o manga Muslim sa phakatindgn so Jihad,
pitharoo Nabi a: Go igira piangni rkano (o Imam) a kapakithidawa iyo na
pakithidawa kano.
Pitharoo Ibn Taymiyyah a: So Jihad na adn oto a pnggolalan sa lima, na adn pman a
pnggolalan sa poso’ (niyat) ago panolon ago kabgay sa tanda a mabagr, ago kaosay sa
masagogod, odi na kanggiragiray ago kapandayan,

270
Manga Oripn o Allāh, piakanggolalan so Jihad sa pantag sa an masabt so manga
oripn o Allāh  ko kapzimbaa iran ko manga tāgut (langowan a sinimba a salakaw ko
Allāh ) sa masimba iran so Allāh  a Isaisa a daa sakotowa iyan. Pitharoo Allāh  a:

)39 ‫ِّين ُكلُّهُ لِلَّ ِه )األنفال‬ ِ

ُ ُ‫َوقَاتِل‬
ُ ‫ َويَ ُكو َن الد‬, ٌ‫وه ْم َحتَّى الَ تَ ُكو َن ف ْتنَة‬
Go pakithidawa kano kiran sa taman sa daa maadn a fitnah (so kaphringasaa ko taw
sabap ko kiapagislam iyan) sa mabaloy so agama a tolabos a langon dn rk o Allah (al
Anfal 39).
Piakanggolalan o Allāh  so Jihad sa pantag sa an mada so kapanalimbot sa
makandod so manga kabnar san ko khi manga rk on. Pitharoo Allāh  a:

‫ين ُأ ْخ ِر ُجوا ِم ْن ِديَا ِر ِه ْم‬ ِ َّ ِ ِ َ‫ُِأذ َن لِلَّ ِذين ي َقاَتلُو َن بِ ََّأنهم ظُلِموا وِإ َّن اهلل َعلَى ن‬
َ ‫ الذ‬, ‫ص ِره ْم لََقد ٌير‬
ْ َ َ ُ ُْ َُ
)40 -39 ‫بِغَْي ِر َح ٍّق ِإالَّ َأ ْن َي ُقولُوا َر ُّبنَا اهللُ (الحج‬
Inisogo ko siran oto a pphamonoon siran a mataan a siran na mialalim siran, go
mataan a so Allah ko kathabangi kiran na Gomagaos, a siran oto so inibowang siran
ko manga ingd iran sa daa kabnar kiran, a rowar sa gii ran katharoa sa aya Kadnan
ami na so Allah (al Hajj 39-40).
Piakanggolalan so Jihad ka an makadapanas so manga kāfir, sa kasagisikan siran sa
bagr ago sandiyata, ka an iran di kapphangarasii so manga Muslim ago so kawali o
manga Muslim, inisogo o Allāh  ko manga Muslim a magiasa siran sa bagr a
mabaloy a pangangalk iran ko manga ridoay ran. Pitharo iyan a:

ِ ‫َأعدُّوا لَهم ماستطَعتم ِمن ُق َّو ٍة وِمن ِرب‬

ِ ‫اط الْ َخ ْي ِل ُتر ِهبو َن بِ ِه َع ُد َّو‬
)60 ‫اهلل َو َع ُد َّو ُك ْم (األنفال‬ ِ‫و‬
ُ ْ َ ْ َ ْ ْ ُْ َ ْ َ ْ ُ َ
Go pagiasai niyo siran (a manga ridoay niyo a kafir) sa nganin a kahagaga niyo a pd
sa bagr, go so kakhoda sa koda a iphangangalk iyo (skaniyan a bagr a sandiyata) ko
manga ridoay o Allah ago ridoay niyo (al Anfal 60)
Manga Oripn o Allāh, giankaya a Jihad na skaniyan i pagalad o Da’wah, amay ka
pagrnn o manga taw so lalan iyan, patot a kasabotan a aya galbk a paganay o Muslim
na so kandolona niyan ko doniya a madadadag sii ko toroan o Islam sa nggolalan sa
panolon (da’wah) na amay ka di siran tomarima ago alangan iran so lalakaw o
panolon sa di niyan kisampay ko manga taw ko doniya, na phakatindg so Jihad a
skaniyan i somasangan ko kaphowalasa ko langowan a balamban a pagalangan iyan
so lalakaw o Da’wah.
Patot a kasabotan anan o Muslim, a aya patoray ron a paganay na phrangn iyan a
ginawa niyan ko kapaganada niyan ko katao o Islam, sa mabaloy skaniyan a mama a
kagogomaanan sa pithibarang a katao ago sowa ko agama ago so sabot ko doniya, na
amay ka masowa iyan, na nggalbkn iyan sii sa ginawa niyan, ago ipangndao niyan ko
salakaw ron, oriyan iyan na ipanolon iyan ko manga salakaw sa sii sankoto a
kapphanolon iyan na pzabarn iyan so manga rrgn a btad sankoto a panolon iyan, na
amay ka adn a mangalang sankoto a panolon iyan, na khabindas so pdang o Jihad sa

271
zagisikn iyan ago prantasn iyan ankoto a pangalang ka an makalontana so panolon ko
lalan iyan sa katoroa niyan ko kamamanosiyai.
Gianan i bontal o Jihad sii ko Islam, a imanto a masa na giinggalbkn o manga ala a
parinta sa doniya a kaponas ankai a ingaran a JIHAD ko poso’ ago sii ko pamikiran o
manga Muslim, sa pphamthowan iran sa salakaw a maana ka an makasilay so bantak
iyan a pakaasal, gii ran tharoon a so Jihad na Holy War, a gianan na ribat a ingaran ka
daa holy war ko Islam, katharo anan o manga Nasrāni sa Sdpan gowani a gobatn iran
a Sbangan ko kakhowaa iran sa Palestine sa ingaran a agama a thatanda siran sa cross
(Crusade) a aya dn a miagolwan on na so isa ko manga Pope sa Vatican a si Pope
Urvan II. Sa pagagawn iran so ingd o manga Muslim sa Sbangan sa thatapok siran ko
gabar (cloak) a ingaran a agama.
Manga Muslim, paliogat rkitano a katokawan tano so okit o Islam ko kanggalbk, a
aya paganay ron na maadn so katao, na go bo so galbk, na go bo so kipanolonn on ko
manga salakaw, a rakhs o kaphantang ko gii ron kipanolonn, sa gianan i kapnggalbka
ko Jihad a khaadn sa paganay so katao ko agama Islam ago so manga kokoman iyan
ago so manga okit iyan na aya onayan iyan a mala na so kapamola o paratiaya ko
poso’ o Mujahid, ka gioto i kabagr o panagontaman iyan. Maadn so katao a onayan ko
agama na paganadn so katao ko kapakithidawa ko langowan a okit iyan a pamikiran
ago galbk, ka so kabarasa o taw ko galbk a kazondaro na paliogat a odi masowa na
margn o ba panobay sa maydan ko giikambonoay.

Makabagr so sabot o Mujahid ko galbk iyan ago so antap iyan ago so manga okit iyan,
sa mabaloy skaniyan a magiikhlas ko atoran o lompokan iyan a katatagoan on, sa
phagonotan iyan so manga sogoan o olowan iyan sa thotomankd ko manga galbk iyan
a pantag ko soasoat iyan ko Allāh  .

Manga Oripn o Allāh, giankai a masa a kapapantagan a pphagintawan o Muslim na

tanto a margn a masa a so bagr on o ridoay na tanto a mabasng ago malambt so
randiyar iyan, na odi oto matimbang o Muslim a katao ago kapasang, ago
panagontaman na mawatan so kapakadaag, giankai a doniya na darpa ini a sabap na
aya kapakapnggalbk sii o Muslim na pnggolalan sa sabap ko oriyan o paratiaya ko
Allāh  sa da sii so kapnayaw sa mu’jizah a phakapoon sa langit, ka so Qur’an a
aawidan o Muslim na gioto i Mu’jizah (miracle) a ron matatago so kaphakabagr o
Muslim amay ka masabot iyan, na sa dn sa kala a sabot san o Muslim na kala o bagr
iyan na so di niyan on katawi na gioto dn i katatabana on o ridoay niyan. Sa paliogat
dn ko manga Muslim a mbalingan siran sankai a kitab iran na batiayaa iran na kowaa
iran on so ndao ko kakhaadn o bagr a barandiya ago rahasiyan.
So bagr a sandiyata a barandiya na aya mambo a imbolang on na sandiyata a datar
iyan a barandiya, so taw a biaksa sa kapakizontoka na aya ipagato ron na so kapasang
ko kapakizontoka, sa di ron khiato so kapnayaw sa mu’jizah a phoon sa langit odi na
misabap sa bagr a malaikat antaa ka bagr a jinn, ka so doniya a barandiya na aya
pantag iyan na so datar iyan a barandiya, na aya kaoona o Muslim na kagiya pkhaosar

272
iyan so bagr iyan a barandiya ago so bagr iyan a rahasiyan, maana a so paratiaya niyan
ko Allāh  a aya phagadn ko manga sabap. Pitharoo Allāh  a:

ِ ِ ِ ِ
ُ ‫َمو َن فَِإ َّن ُه ْم يَْأل‬
ُ ‫َمو َن َك َما تَْأل‬
‫َمو َن َوَت ْر ُجو َن‬ ُ ‫َوالَ تَ ِهنُوا في ابْتغَاء الْ َق ْوم ِإ ْن تَ ُكونُوا تَْأل‬
)104 ‫اهلل َما الَ َي ْر ُجو َن (النساء‬ ِ ‫ِمن‬
َ
Go di kano plmki ko giikaplobaa ko pagtaw (a ridoay niyo) ka amay ka miaadn kano
a pkhasakitan kano (ko gii niyo kapakithidawa ko ridoay niyo) na mataan a siran na
pkhasakitan siran sa datar o kapkhasakiti rkano (ko kapphamonoa niyo kiran) ago
adn a nganin a aarapn iyo ko Allah (a so kashahid) a di ran aarapn (an Nisa’ 104)
Giankanan a ayat na initolad iyan so okit a kapagatowi ko ridoay ago kinilang iyan sa
mapayag a so bagr a sandiyata na mbalakn a datar iyan a bagr a sandiyata, kna o ba so
tidaw o ridoay na pagalawn a lima a awasawas a tomatapnay sa langit ka mataan a
phangasasarisa ankanan a manga lima ago phangapopotol, so kampilan na pagalawn a
datar iyan a kampilan odi na klong a lawan on sa katgas, ogaid na anda dn i masa a
kazabota sii o Muslim imanto sa doniya?.
O ilaya so ronda o Islam a kklimn iran a manga Mujahid siran na so kadaklan kiran na
di niyan katawan so kamamataani ko galbk a ipamamankolong iyan, na aya pn o ba
niyan minggolalan so manga okit iyan, na so di niyan sasabotn so galbk na daa
phakambowat on a onga a mapiya, aya dn a kipantag iyan na so kaola ago so
kakhadaaga on o ridoay niyan.
Manga Oripn o Allāh, so kianjihad o Rasūlullāh  na gioto dn i marayag a okit ko
kapng-galbka ko jihad, sa okiti o Muslim, go pakalaa niyan so sabot sankai a doniya a
katatagoan on ka so doniya imanto na mimbaloy a satiman a lipongan (barrio) na
palaya dn kalamalama o jihad na tanto a margn a kaphagatangi ron o Muslim amay ka
korang so sabot iyan, sabap sa so ridoay niyan na pizoson i waraan ago pimbarang i
sandiyata ago akal na odi kapagingati na margn a khasowa o Muslim ago so panolon
iyan.
Manga Oripn o Allāh, so Jihad i miatindos a mapiya a galbk, ago so taw a khasahid
ko gii niyan kanjihad na tanto a mala a limo o Allāh  a khaparoli niyan, ago
phakasapaat pn ko manga tonganay niyan sa pito polo kataw a pd kiran, ago khalpas
ko somariya ago so isipan ko manga amal, sa mamantk ko sorga a daa rn iyan.
Pangnin tano ko Allāh  a aya ipamatay tano na kashahid ko lalan iyan, ka gianan i
lbi a mapiya ko langowan o kapatay, a piangindaw o manga sahabah o Rasūlullāh 
ago piloba iran so langowan a okit iyan.
Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh  a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَتغْ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل ذَن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَتغْف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬

273
 ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.


Al Khutbah 38
So Bandingan ko Kabnar o Allāh ago so Kabnar
o Manosiya
Ki: Alim, Hassanor Bin Maka Alapa

274
 Al Murshid Al Am
Al Insan Islamic Assembly of the Philippines

ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِِ
ُ‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َمـ ُدهُ َونَ ْسـتَعينُهُ َونَ ْسـَتغْف ُرهُ َو َنعُــوذُ بِاهلل م ْن ُشـ ُرو ِر َأْن ُفسـنَا َو َسـيَِّئات َأ ْع َمالنَــا َم ْن َي ْهـد اهلل‬َ ‫ِإ َّن ال‬
‫َأن‬ َ ‫ َوَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر‬,‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‬
َّ ‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد‬ ِ ‫فَالَ م‬
ْ ُ‫ض َّل لَهُ َو َم ْن ي‬ ُ
ِ‫ اللَّه َّم صـ ِّل وسـلِّم وب ـا ِر ْك َعلَى مح َّم ٍد صـلَّى اهلل َعلَي ِـه وسـلَّم و َعلَى آلِ ِـه وصـحبِه‬, ُ‫مح َّم ًدا َعب ُدهُ ورسـولُه‬
َْ َ ََ ََ ْ ُ َ َُ ََ ْ َ َ َ ُ ُ ََ ْ َُ
:‫َو َب ْع ُد‬ ِ
‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِ ِه ِإلَى َي ْوم الدِّي ِن‬
ِ ‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر‬
:‫آن الْ َك ِر ِيم‬ ِ
ِ َ ‫اعب‬
ْ َ َ َ َ َ ُ ‫اد اهلل َي ُق‬ َ َ‫َفي‬
ِ ِ‫ ومن ي ْش ِر ْك ب‬, ‫ك لِمن ي َشاء‬ِ ِ ِ ِ
‫اهلل‬ ُ ْ َ َ ُ َ ْ َ َ ‫ِإ َّن اهللَ الَ َي ْغف ُر َأ ْن يُ ْش َر َك بِه َو َي ْغف ُر َما ُدو َن َذل‬
)116 ‫ضالَالً بَِعي ًدا (النساء‬َ ‫ض َّل‬َ ‫َف َق ْد‬
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:

Fayā ibādallāhi, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:

Innallāha lā yagfiru an yushraka bihi wa yagfiru mā dūna dālika limayyashā’ wa man
yushrik billāhi faqad dhalla dhalālan baīdā (an Nisa’ 116).

Manga Oripn O Allāh, Di tano dn rorotosn ko kapmbantoga tano ko Allāh  ago so

gii tano ron kaphodipodiya sabap sa skaniyan bo i miapatot a pakabantakan tano ko
bantog tano ago so podipodi tano ka kagiya skaniyan i miangadn ko langowan taman,
sa so salakaw ron na inadn iyan, na miakhabnar iyan so pithamanan a maporo a
bantog ago podi antaa ka panalamat, di tano kalilipatan so kipphamangnin tano sa
kapakaslang ko pangolo tano a Mohammad  a inikarasay tano niyan ko katoro tano
ko thito a lalan, na pakapdn tano ko pangni tano so manga pamiliya niyan na rapg o
manga sahabah niyan a siran i mimbaloy a lantay sa kiniripag rkitano o panolon o
Islam a oda siran na di rki tano misampay so limo a so agama Islam, sa pakarabrayin
tano so pangni tano ko Allāh  sa marankom iyan so kadandan o Muslim so oyagoyag
kiran ago so miamatay kiran ka siran i inampda tano ko kiaawidi sankai a agama.
Aya oriyan iyan, manga oripn o Allāh , na minisampay tano dn sankai a Khutbah a
ika 38 ko kinibolog tano ko blangan o Islam ko gii ron kapamagosaya, sa aya
bandingan tano imanto na so osayan ko kabnar o Allāh  ago so kabnar o Manosiya,

275
Giankai a bandingan na di mamiminos ko miaonaan iyan a manga bandingan ko
kipapatoray niyan ka amay ka di kasabotan na khaadn on so kapanalimbot ago so
kapamaba ko kabnar o Allāh , sa gianan i kalalayaman ago kamamasaan sankai a
masa a so kabnar o Allāh  na pphangarasiyan o manosiya ipoon dn sa paganay na
taman dn sa imanto.
Manga Oripn o Allāh, tanodan tano ka sii sa paganay na da dn a kabnar ko langowan
a pizosonan iyan inonta a rk o Allāh  a tolabos aya sabap iyan, na skaniyan bo i
maaadn ko da dn a kaadn, na waraan a so adn na aya makapkhabnar sa so da, na daa
kabnar iyan ka odi makamomoayan so lawas iyan na aya pn o ba makakhabnar sa
nganin, gianan i paganay a pasodan sa aya bo a adn a kabnar iyan na so Allāh , ka
skaniyan i maaadn ko da dn a adn a nganin.
Oriyan iyan na so Allāh  a Miasotisoti ago Maporo, na inadn iyan so langowan
taman, so pkhailay ago so di khailay, so katawan ago so di katawan, na sabap ko rk
iyan ankaya a langowan a kaadn na skaniyan bo i khirk ko kabnar ko kapnggiragiraya
on.
Giankai a kabnar a phagosayin tano na giai so kapaar a kapakambabaya ko shayi ago
so kamimiliki ron sa di ron pd so salakaw ron. Na so kababaloy o Allāh  a Kdnan a
miangadn, na miakhabnar iyan so langowan a pizosonan o simba (ibādah) sa skaniyan
bo i phangalim-babaanan o kaadn iyan ka kagiya aya on miadn ko kababaloy niyan a
da, sa di dn khapakay o ba simbaa o inadn so datar iyan a kaadn, ka kaphanalimbotan
so kabnar o Miangadn a so Allāh .

Anda dn i kapangalimbaan o isa a kaadn ko izik iyan a kaadn na maadn so ptharoon a

kapanakoto (shirk) aya maana o shirk na so kapakapda ko nganin a salakaw ko kabnar
o Allāh  ko kapzimbaa on, na aya ropaan o simba na so kapamangni ko pzimbaan, ka
aya phamangniyan na so maporo a adn a khibgay niyan, so pman so mababa a daa
khibgay niyan na di phamangniyan o pphamangni. Sabap roo na anda dn i
kapamangni o inadn ko datar iyan a kaadn na maadn so dowa a kapanalimbot a palaya
dn kapanakoto, paganay ron, na sinimba niyan so kna a tuhan a di patot a simbaan, ika
dowa na piakadarpa iyan so kaadn ko darpa o miangadn na sabap san na bithowan so
kapanakoto sa kapanalimbot. Pitharoo Allāh  a:

ِ ‫الشر َك لَظُل‬
)13 ‫يم (لقمان‬
ٌ ‫ْم َعظ‬
ٌ ْ ِّ ‫ِإ َّن‬
Mataan a so kapanakoto na disomala a kapanalimbot a mala (Luqman 13)
So kiabaloy o Allāh  a skaniyan i miadn ko langowan taman, na miakhapaar iyan a
skaniyan i dato a Kadnan a khikapaar ko kambtad sa atoran ankai a manga kaadn ko
kibabatog iran sa da dn a kaadn o ba adn a kapaar iyan ko kapamtad sa bitikan atoran
ankai a manga kaadn sabap sa kna o ba skaniyan i miadn kiran. Sabap san na
miakambowat so kabnar ko kakokom a tolabos a so bo so Allāh  i khirk on, na
skaniyan bo i khirk ko kasapar ago so kasogo, so kahalal ago so kaharam, a gianan i
pimbolawasan o sosonan (manhaj) a pagokitan o manosiya ko kibabatog iyan.

276
Sa dn sa taw a khabnarn iyan so kapamtad sa bitikan a sopak ko bitikan o Allāh , na
bialoy niyan a ginawa niyan a tuhan sa rinimbang iyan so Allāh , na skaniyan na
mianolosolo a kafir a somianka.
Sabap sa so Allāh  na skaniyan bo i matao ko waraan o inadn iyan, na miakhabnar
iyan a skaniyan i thankd ko nganin a marata, ago so mapiya, sa so pitharo iyan a
marata na gioto i marata, mapiya pn aya kapipikira on o kaadn na gioto i mapiya, na
so tiankd iyan a mapiya na gioto i mapiya, mapiya pn aya kapipikira on o inadn na
gioto i marata, gianan i timbangan a patot a katawan o manosiya.
Manga Oripn o Allāh, aya pasodan o kakokom ko lankap a bontal iyan na so
katharoa sa so nganin na mapiya odi na marata, na gianan na daa kapaar san o
manosiya ka kna o ba skaniyan i pmbtad ko timbangan ago so panaks, aya mataan na
so Allāh  i khirk san sa amay ka khkokom so kaadn na kaphangndodan iyan so taks
a inibtad o Allāh  na ron iyan mapakapphasod so kakhokom iyan, mapiya pn i
kiniporo o sabot iyan ko knal na di niyan dn khaonaan so kokoman o Allāh .

Gowani a adnn o Allāh  so manosiya a bialoy niyan a kaadn a giinggagantiya ko

liawaw o lopa sa maipos so salompok na matotondog o salapis a pkisalono ko
kapnggalbka ko sogoan o Allāh  ago so kazimbaa on, na pd sa limo o Allāh  ko
manosiya a bigan iyan sa kabnar a katatamanan a pd oto sa gagaw niyan on ka an
thagompiya so kaoyagoyag iyan, sa giankoto a manga kabnar na iniayon iyan ko
waraan ankoto a kaadn a manosiya, ka an makapagayonayon so lalakaw o kaoyagoyag
sa mapiya dn a kapkhaanon iyan ko lalan iyan a datar o kapkhaanton o lawas ig san ko
dagdban iyan a da dn a ba on phakasopak a pd iyan.
Giankaya a pakaig o kaoyagoyag o manosiya na patot a makasayan ko kapthoga o
lawas a ig a palaya dn pkhaanton san ko minanga niyan sa daa zopak sankoto a ig sa
ba phamanik sa raya a zopakn iyan so toga iyan ka o manggolawla nan na sopak ko
waraan a initagima o Allāh  ko kibabatog.

Giankoto a kabnar a inibgay o Allāh  ko manosiya na kna oto o ba kabnar a aya

kiakhipantaga on o mansoiya na kagiya inadn iyan, ka so manosiya na di phakaadn,
aya mataan na pammgayan on oto o Miangadn sa limo iyan on ago panalinggagaw
niyan on, sa giankoto a kabnar na aya bo a kiakhipantaga niyan on na kagiya an iyan
manggolawla so manga sogoan o Allāh , sa mapiya a katonay sabap ko kallbod on o
manga nganin a siniyap iyan sabap sankoto a kabnar iyan a inibagay niyan on.
Manga Oripn o Allāh, giankanan a kabnar na katatan so kapakabbtad iyan:

1. Kabnar o Allāh  a tolabos

2. Kabnar o manosiya a tolabos
3. Kabnar o Allāh  ago kabnar o manosiya sa kathotompokan iran ogaid na so
kabnar o Allāh  na aya mabagr.
4. Kabnar o Allāh  ago kabnar o manosiya sa kathotompokan iran ogaid na so
kabnar o manosiya na aya mabagr.

277
So kabnar o Allāh  a tolabos na skaniyan so langowan a pizosonan o simba ago so
kabnar ko kapakakokom ago so kasapar antaa ka kasogo, so kabtad sa manga
pangitaban ko kibabatog, so kahalal ago kaharam, sa da dn a rk san o manosiya a mlk
bo, sa aya mipnggolalan iyan na so kasiapa niyan sankanan a kabnar o All āh  a
tolabos.
So kabnar o manosiya a tolabos, na skaniyan so kabnar a inibgay ron o Allāh , ko
kipndolonaan iyan ko izik iyan a manosiya, sa nggolalan ko kambbgaya sa munpaat, a
datar o kabnar ko kapakamilik sa nganin anggolalan sa galbk a halal a datar o
kaphapasai, kapamagotanga, kazzmbaya ago so manga pd anan.
So Kabnar a kathotompokan o Allāh  ago so manosiya, ogaid na aya mabagr na so
kabnar o Allāh , na aya ibarat anan na so sabaad ko kasalaan a hudūd (kiatamanan so
siksa iyan) a datar o siksa o miamankhaw a khapotolan sa lima, na so kapamankhawa
ko tamok o isa a taw na kapanalimot oto ko kabnar o manosiya ka kagiya rk iyan so
tamok a miakhabnar iyan a inibgay ron o Allāh  ogaid na adn a mambo a kabnar on
o Allāh  sabap sa so tamok na rk iyan sa pakaasal ka aya on miadn, na so
piankhawan a khirk ko tamok na khapakay a irila iyan ko miamankhaw ron ka kagiya
rk iyan oto, ogaid na aya tamana a kaphakarila iyan na sii ko masa a da niyan pn
kikaril sa kokoman, ka so kabnar iyan na aya mabagr sankoto a masa, ogaid na anda
dn i kikaril iyan ko kokoman na mimbaloy a so kabnar o Allāh  na aya mabagr sa di
niyan dn khirila ko taw a miamankhaw ron sa khapotolan dn sa lima, ka kagiya so
kiatokawi ko kasalaan na kiatinkapan so kokoman o Allāh  na odi makanggolalan na
khabinasaan, ka phakasogo sa kaphamankhaw o manga taw ka kaoto a di siran bo
khasiksa. Pitharoo Rasūlullāh  a:

ِ ‫ول‬ ِ ‫ب َعن َأبِ ِيه َعن جد‬

ِ ‫ِّه َع ْب ِد‬
 ‫اهلل‬ َ ‫َأن َر ُس‬َّ ‫اص‬
ِ ‫اهلل بْ ِن َع ْم ٍرو بْ ِن ال َْع‬ َ ْ ْ ٍ ‫َع ْن َع ْم ٍرو بْ ِن ُش َع ْي‬
)‫(سنَ ُن َأبِي َد ُاو َد‬ ِ ِ ِ َ ‫ َتعافُوا الْح ُد‬:‫ال‬
َ ‫يما َب ْينَ ُك ْم فَ َما َبلَغَني م ْن َح ٍّد َف َق ْد َو َج‬
ُ .‫ب‬ َ ‫ود ف‬ ُ َ َ َ‫ق‬
Miakapoon ko Amr Bin Shu’ayb a miakapoon ki ama iyan a miakapoon ki ama iyan a
dato’ a Abdillāh Bin Amr Bin al As a so Rasūlullāh  na pitharo iyan a: Pririlai niyo
dn so Hudūd ko ltlt iyo ka sa makasampay rakn on a pd sa hudūd na sabnar a
miawajib. (Sunan Abu Daud).
So kabnar a kathotompokan o Allāh  ago so manosiya, ogaid na aya mabagr na so
kabnar o manosiya, na sii anan mambo khaadn ko kabnar ko kakitas (al Qisās), sa
amay ka adn a miakazala a taw na go minitana so kokoman a kakitas, na giankanan a
kabnar na rk o manosiya ka skaniyan i kiabinasaan, na adn mambo a kabnar on o
Allāh  ka kagiya skaniyan i miadn rkaniyan, na kabnar o kiabinasaan odi na so wali
niyan a karila iyan sa di niyan inggolalan so kitas sa ba dn rila sa daa sambi iyan,
antaa ka ba dn khowa sa diyat a tamok sa sambi o kakhitas iyan, sa gianan na
kokoman o Allāh  a bigan iyan sa kapaar a kabnar so manosiya ago aya niyan
piakabagr a di so kabnar iyan, ka kagiya ron matatago so kamapiyaan o kibabatog.

278
Manga Oripn o Allāh, langowan a kamapiyaan a lankap so gona niyan ko manga taw
ago so manga kaadn a salakaw, na kabnar oto o Allāh  a tolabos, sa da rk on o
manosiya, sa so kapangarasii roo na khaadn iyan so mala a kasalaan o taw a phamaba
on, ka aya piamabaan iyan na so kabnar o Allāh , a gianan na miadadag on so
kadaklan ko manga manosiya ka sii ran piakikhabnar ko parinta odi na so pagtaw ko
katitimbl iyan, a datar o atoran a democrasiya sa misabap roo na piangintuhan o
manosiya a ginawa niyan sa sambi o Allāh . So pmbthowan iran sa kabnar o
kaphagingd na gioto na dadag ka aya mataan na kabnar oto o Allāh .

Datar anan mambo so langowan a galbk a phakabinasa ko kaphagingd a sopak anan

ko kabnar o Allāh , sa bigan iyan siran oto a manga taw a gii roo nggolawla sa
masakit a siksa a gioto so siksa o manga tolisan a pnggarobatn iran so parinta o Allāh
.

So kathontota ko kithanaan ko kokoman oto na da on saratn i adn a taw a tomontot on,

ogaid na patoray ko parinta ago so pagtaw a siapn iran oto sa pakanggolalann so kitab
ko kasiyap iyan, sa sa dn sa makailay ko marata a giinggolawlaan ko kabnar o Allāh
 , na saparn iyan ko diankaa khagaga niyan, ago pakatokawa niyan so parinta.

Langowan pman a kamapiyaan a tinanggisa o manga taw na gioto na kabnar iran a

inibgay kiran o Allāh , aya ibarat iyan na so kabnar iyan ko kazkata niyan ko tamok
iyan a miokit sa kaphasai, kazmbay, kapagotang, kapagapin, ago so manga pd a okit a
giikandodolona o mansoiya, sa patot a masiap iran ago masiap o parinta a katatagoan
kiran, sa so kathotonta sankanan a kabnar na aya kapnggalbk o parinta na nggolalan sa
panon o khirk ko kabnar sa odi niyan tontota na di niyan khataksil so kokoman ka di
ran oto mapnggalbk odi misampay sa tangan iran sa pangnin o khirk ko kabnar sa
nggolalan sa tontot.

Manga Oripn o Allāh, so kabnar o Allāh , na skaniyan bo i phakarila on, sa di

khapakay ko manosiya o ba niyan rilaan so di niyan kabnar, gioto i sabap a so manga
dosa a mianggalbk o manosiya a dosa niyan ko Allāh , na maphanawbat iyan, sa
iprila on o Allāh , odi niyan panawbata ko doniya na sii sa alongan a maori na dowa
a khasowa iyan: adn oto a irila on o Allāh , na adn pman a di niyan on irila sa isikasa
iyan on ko apoy o naraka, oriyan iyan na pakalion iyan on amay ka miaratiaya
skaniyan. Amay pman ka so dosa na kapanakoto a maito, na da niyan thawbata ko
doniya na di ron dn iprila o Allāh  sa alongan a maori na izikasa iyan on ko naraka.
Pitharoo Allāh  a:

ِ ِ‫ ومن ي ْش ِر ْك ب‬, ‫ك لِمن ي َشاء‬ِ ِ ِ ِ

‫اهلل‬ ُ ْ َ َ ُ َ ْ َ َ ‫ِإ َّن اهللَ الَ َي ْغف ُر َأ ْن يُ ْش َر َك بِه َو َي ْغف ُر َما ُدو َن َذل‬
)116 ‫ضالَالً بَِعي ًدا (النساء‬َ ‫ض َّل‬َ ‫َف َق ْد‬
Mataan a so Allah na di niyan iprila a kipanakoton on sa salakaw a tuhan,
sa iprila iyan so dosa a salakaw roo ki taw a khabayaan iyan, na sa taw a ipanakoto
niyan so Allah na sabnar a miadadag sa kadadag a mawatan

279
 (an Nisa’ 116)
So pman so kabnar o manosiya, na aya bo a kakhatawbata on o miakaalampas on na
so kirilaan on o khirk on, odi na kabayadan iyan a tamok amay ka di niyan khikasoy
so lawas o nganin a miaalampas iyan, sa odi niyan kabayadi odi na da on mirila o
khirk on sa doniya na khabayadan iyan sa maori a alongan odi ron rilaan o
kialampasan iyan on roo sa maori a alongan, sa aya khibayad iyan na so sabaad a amal
iyan a mapiya, na oda a khibayad iyan a amal iyan a mapiya, na khakowa niyan so
amal a marata o babayadan iyan, ko dianka on o bayadan iyan on a kabnar.
Manga Oripn o Allāh, gianan i sabaad a bandingan ankai a dowa a kabnar a bigan
tano sa mapontok a osayan sankai a alongan a jumuah tano, sa so taw a phangolad
sankanan a katao na pangndod ko manga kitab a Fqhi ka ndodon so pariksa.
Miakaoma so Shariah Islamiyyah ka pagatorn iyan ankai a manga kabnar, ko
kinggolalann on ago so manga kasalaan ko kasopaka on, sa da a kapaar san o
manosiya sa ba niyan mapangalin mapiya pn i kaporo o pankatan iyan ko doniya o
manga taw.
So manga kabnar o Allāh  a piakipananggilaan iyan na igira miasopak na so
makaliliyo ron ko manga hudūd (manga kasalaan a tiamanan o Allāh so dianka o
siksa iyan) na aya kakhatapali ron sa di misiksa ko taw a miakasopak na manggolawla
niyan so ptharoon a kiparat (kaffārah) a aya maana ankoto a kaffārah na so
kanggolawla niyan sa isa a nganin a khisapng iyan ko siksa ankoto a galbk a marata a
miasopak iyan, sa giankoto a kaffārah, na aya kalilid on na galbk a phakanggay a gona
ko miakasopak odi na pammgayan a pangn’nkn a imbgay o miakazala ko manga taw a
mrmr (miskin) a pd anan sa limo o Allāh  ko oripan iyan a so inisala iyan on na
kapnggonaan o manga pagari niyan ko agama a khikarrgnan, aya ibarat oto, na so
kapamabai ko Ramadhan, sa o adn a Muslim a mbabangonan sa walay ko dawndaw
ko Ramadhan, na khasiksa, sa aya paganay a siksa iyan na makaphmaradika sa oripn,
na o daa matoon iyan, na makapphowasa sa dowa olan a mananayon, na odi niyan
magaga na makaphagana sa nm polo a miskin sa makaisa, sa gioto i kiparat iyan a
khisapng iyan ko kasalaan a mianggolawla niyan ko kabnar o Allāh .

Manga Oripn o Allāh, gianan i mapontok a osayan tano sankanan a bandigan a pd dn

anan ko manga pangoman tano a katao ko gii tano kapaganada ko Shariah Islamiyyah
a so mazisimalaw tano a kabaloy niyan a pangitaban o manga ingd tano, sa so
kapphakala o sabot tano san na isa a khasabapan ko kakhaadn rkitano o panamar
sankai a pangitaban sa kikokom iyan ko manga Muslim sankai a masa tano a
kapapantagan.
Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh  a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَت ْغ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل َذن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَت ْغف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬

280
 ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.


Al Khutbah 39
So Bandingan ko Kipantag o Manga Polaos o Islam ko
Kapakatindg o Tarotop a Okitokit o Islam
Ki: Alim, Hassanor Bin Maka Alapa
Al Murshid Al Am
Al Insan Islamic Assembly of the Philippines

ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِِ
ُ‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َمـ ُدهُ َونَ ْسـتَعينُهُ َونَ ْسـَت ْغف ُرهُ َو َنعُــوذُ بِاهلل م ْن ُشـ ُرو ِر َأْن ُفسـنَا َو َسـيَِّئات َأ ْع َمالنَــا َم ْن َي ْهـد اهلل‬َ ‫ِإ َّن ال‬
‫َأن‬ َ ‫ َوَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر‬,‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‬
َّ ‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد‬ ْ ُ‫ض َّل لَهُ َو َم ْن ي‬ِ ‫فَالَ م‬
ُ
‫صـ ْحبِ ِه‬ ِِ ِ ٍ
َ ‫صـلَّى اهللُ َعلَْيـه َو َسـلَّ َم َو َعلَى آلـه َو‬ َ ‫صـ ِّل َو َسـلِّ ْم َوبَـا ِر ْك َعلَى ُم َح َّمد‬ َ ‫ اللَّ ُه َّم‬, ُ‫ُم َح َّم ًدا َع ْب ُدهُ َو َر ُسـولُه‬
:‫َو َب ْع ُد‬ ‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِ ِه ِإلَى َي ْوِم الدِّي ِن‬
ِ ‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر‬
:‫آن الْ َك ِر ِيم‬ ِ
ِ َ ‫اعب‬
ْ َ َ َ َ َ ُ ‫اد اهلل َي ُق‬ َ َ‫َفي‬

)37 ‫الت ْق َوى ِم ْن ُك ْم (الحج‬ ِ ‫ال اهلل لُحومها والَ ِدماُؤ َها ول‬
َّ ُ‫َك ْن َينَالُه‬ َ َ َ َ ُ ُ َ َ َ‫َن َين‬ ْ‫ل‬
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:

Fayā ibādallāhi, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:

Layyanālallāha luhūmahā wa lā dimā’uhā walākin yanāluhut taqwā

minkum (al Hajj 37).

Manga Oripn o Allāh, so oriyan o bantog ko Allāh  ago so salawat ko nabi tano a
Mohammad  na giankai a bandingan na ipropa niyan so mababaloy a sangan o manga
rokon a onayan o Islam, ko kapakatindg o tarotop a okitokit o Islam ko kababaloy

281
niyan a agama a sosonan o kaoyagoyag o manosiya, sa katotokawan o langowan a adn
a akal iyan a manosiya a langowan a nganin a adn a kapakamomoayan iyan, na
patoray a so kapakatitindg iyan na adn a kaoompongan on a aya niyan onayan, mlagid
san so taragombalay a maggdam (barandiaya) ago so taragombalay a rahasiyan a
matag itotolad o pamikiran a adn mambo a kaphapasodan iyan a ron makambbkn.

Giankai a manga ongangn a mabbmbar sankai a doniya a pithibarang so manga

sosonan iyan, mlagid o pamikiran a manosiya antaa ka manga gonanao a agama a
phoon sa langit na sii giimlalawana ko kapiya o manga onayan iyan a ron
matataragombalay, sa so mapiya on na phanatas sa mathay na so pman so marata on
na di khalanggay na magonot sa sambr sa khapokas sa itongan. Pitharoo Allāh  a:

)17 ‫(الرعد‬
َّ ‫ض‬ ِ ‫اَألر‬ ِ ُ ‫الزب ُد َفي ْذهب ج َفاء و ََّأما ما ي ْن َفع النَّاس َفيم ُك‬
ْ ‫ث في‬ ْ َ َ ُ َ َ َ ً ُ ُ َ َ َ َّ ‫فَ ََّأما‬
Aya pman a so koyapr (borabora) na khadadas sa pagonot sa sambr, na so pman so
nganin a phakanggay a gona ko manga taw, na khatatap ko lopa a makamomoayan
(ar Ra’d 17)

Giankaya a manga ongangn a miangapapayag na aya dn a antap iyan ago aya

phliyotan iyan na so manosiya ago so miadn on a so Allāh , odi na so kapphagintaw
ankaya a manosiya sankai a doniya ago so mapmbtad iyan ko oriyan o kapatay o ino
phakadaya antaa ka kasiksa (Salvation).
So sii ron ko Islam na tokawn tano o antonaa i manga polaos iyan, oriyan iyan na
osayin tano so manga sangan ankai a manga polaos ko kaptharagomabalaya niyan ko
Islam ko kababaloy niyan a kaposan a agama a miakaoma ko manosiya.
Khasabot ankanan a manga polaos ko katharoo Rasūlullāh  a:

‫الصالَ ِة‬ ِ ‫ول‬

َّ ‫ َوِإقَ ِام‬, ‫اهلل‬ َّ ‫اد ِة َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو‬
ُ ‫َأن ُم َح َّم ًدا َر ُس‬ ٍ ‫بُنِ َي اِإل ْسالَ ُم َعلَى َخ ْم‬
َ ‫ َش َه‬: ‫س‬
.‫ْح َر ِام‬ ِ ِ ِ ‫ضا َن وال‬ ِ ‫الز َك ِاة و‬ ِ
َ ‫ْح ِّج في َب ْيت اهلل ال‬ َ َ َ ‫ص ْوم َر َم‬ َ َ َّ ‫َوِإيتَاء‬
Pitharagombalay so Islam sa lima a manga polaos: (1) So kazksii sa da a tuhan a
zimbaan a rowar ko Allah, ago mataan a so Mohammad na sogo’ o Allah. (2) So
kitindgn ko sambayang, (3) So kibgan ko zakat, (4) So kaphowasai ko Ramadhan, (5)
Ago so katonaya ko Hajji sa Baytullahil Haram.
Giankanan a lima a polaos o Islam, na gianan so piamagosay tano a manga Rokon o
Islam a lima, a piamgan tano sa manga bandingan ko miangaoona a manga Khutbah.
Sii sankai a bandingan na phamagosayin tano sa sii tano pndirogoda ko mababaloy a
sangan o oman i isa on ko kapphakabagr o giikipagintawn odi na so kapakamoayan o
okitokit o Islam.
Manga Oripn o Allāh, so paganay a polaos a so kalimah a Shahadah, na mititindg
iyan so katampar a kapniniawa odi na rahasiyan ko pamikiran a Islam a skaniyan i
kaphapasodan o manga pd a polaos a kanggalbk a phakaokit sa koat o anggawta,

282
samanan na skaniyan i mababaloy a niawa o langowan a galbk a kaokhaog o Islam a
pnggalbkn o Muslim, sa odi anan maadn ko taw sa skaniyan i mabaloy a kamonaan o
galbk a barandiya na so galbk na ilang a daa maana niyan sii ko Allāh .

Gioto i sabap a so kafir a giinggalbk sa manga galbk a kamapiyaan a datar o simba, a

lagid o kapammgay ko miskin so katabang ko manga hospital ago so kapaganad sa
katao, na di mbalasan o Allāh  sa alongan a maori sa nkoto a kafir aya sabap iyan na
so pinggalbk iyan a mapiya na daa niawa niyan ko da niyan kisabotn ko Kalimah a
Shahadah sa da mamuslim, na langowan a galbk iyan a mapiya na ilang sii ko Allāh .
Pitharoo Allah a:

ِ ِ ِ
)23 ‫ورا (الفرقان‬ ً َ‫َوقَد ْمنَاـ ِإلَى َما َعملُوا م ْن َع َم ٍل فَ َج َعلْنَاهُ َهب‬
ً ُ‫اء َم ْنث‬
Na sangorn ami so nganin a pinggalbk iran a pd sa galbk (a mapiya) na balowin
ami siran a lopapk a mikakayontong (al Furqan 23)
Gianan i kipapatoray ankanan a Kalimah a Shahadah a so di ron somasabot na
pkhaizaan iyan a ginawa niyan o ino da mitapi ko manga rokon o paratiaya a nm a
palaya siran rahasiyan, ka sii minitapi sankai a rokon o Islam a kanggalbk a khoat? Sa
gianan i smbag iyan.
Giankanan a Kalimah a Shahadah na bithowan o Islam sa katharo a mapia a soti
(kalimah tayyibah), sabap sa da dn a datar anan a katharo a pkhababayaan o All āh , a
gianan na di khasanaan so kiphlapiatn on sa ba mabaloy a paratiaya taman sa di ron
misarta so galbk a simba a koat o anggawta, sabap sa so paratiaya o poso’ na di
phamanik ko Allāh  odi mabaloy so galbk a simba a aya niyan gasolina ko
kaphamanik iyan ko Allāh , pitharoo Allāh  a:

)10 ‫الصالِ ُح َي ْر َفعُهُ (فاطر‬ ِ

ْ َ‫ِإل َْي ِه ي‬
ُ ِّ‫ص َع ُد الْ َكل ُم الطَّي‬
َّ ‫ب َوال َْع َم ُل‬
Sii rkaniyan a Allah na pphamanik on so katharo a mapiya (so kisabotn ko kalimah a
shahadah) sa so galbk a mapiya na ipphoro iyan (ankoto a paratiaya) sii ko Allah
(Fatir 10).
Samanan na di makapmblag ankanan a dowa a simba a rahasiyan ago galbk a koat o
anggawta. Sii ko Qur’an na oman tawagn o Allāh  so miaratiaya na dowa a ipzipat
iyan on, so kiaparatiaya niyan ago so kianggalbk iyan sa mapiya, na aya paratiaya na
so nm rokon a Iman, na aya galbk a mapiya (amal salih) na so lima rokon a agama
Islam, a aya paganay ron na so kisabotn ko kalimah a shahadah.
Manga Oripn o Allāh, wajib dn a kasabotan anan phorong o Muslim, sa makarayag
on a so paratiaya niyan na di khisampay ko Allāh  odi mabaloy so galbk a mapiya a
simba a aya on phakaawid sa kaphamanik iyan, ogaid na di phamanik so galbk a
barandiya odi niyan kaawidi so paratiaya a rahasiyan, sa madodowa siran. Pitharoo
Allāh  a:

283
 )37 ‫الت ْق َوى ِم ْن ُك ْم (الحج‬ ِ ‫ال اهلل لُحومها والَ ِدماُؤ َها ول‬
َّ ُ‫َك ْن َينَالُه‬ َ َ َ َ ُ ُ َ َ َ‫َن َين‬ ْ‫ل‬
Di dn khisampay ko Allah so manga sapo iyan (so binatang a pikhorban ko Allah) go
di pn so manga rogo’ iyan, ogaid na aya khisampay ron na so kalk
(paratiaya) a phoon rkano (al Hajj 37)

Sii sankanan a ayat na miakarinayag a so paratiaya ago so galbk a barandiya na di dn

makapmblag ko kakhatarima iyan sii ko Allāh , sa giankanan a galbk na gianan i
paratobo-wan o Islam, a adn a dowa a onayan iyan a ron makabbkn a so paratiaya a
rahasiyan ago so galbk a mapiya a simba a barandiya.
Gianan i pagns a bagr ankai a agama a di dn khatoon ko apiya antonaa a agama a
miapayag ko lopa, sabap ko kabagr iyan ago so kararankoma niyan ko masoln ko
manosiya ago so mapayag on, so niawa on ago so galbk on a mapayag, a di
makapmblag ka khakasiya ago magopaka a magpda.
Manga Oripn o Allāh, so ika dowa a Polaos o Islam na skaniyan so sambayang, a
giankai a sambayang na lalayon phagalowin o Qur’an a sii niyan ikokoyapt ko manga
galbk a barandiya a ipkhoat o anggawta o manosiya, na sii ko kinitompok iyan ko
zakat na tanto a badakl a somiobra sa miakadowa polo iyan on mitaalok. Aya pagns
ankaya a sambayang na skaniyan i romiankom ko okit a kapagolowan ago so
kapangongonotan ko dato a skaniyan so Imam, ka kagiya so Islam na bitikan a
kaphagingd ago parinta a pagatorn iyan so kibabatog o manosiya, na lialayon iyan so
kipphangndaon iyan ko kapangongonotan ko olowan sa datar dn o kialalayona niyan
ko kapthonaya ko sambayang, ka an masabot o taw a malantas i pamikiran ago
malambt i dirogod.
Ogaid na tanto a maito ko manga Muslim i pphakasabot sankai a ongangn a ipmbgay
rkitano o sambayang sa makalima oman gawii, sii sankanan a zambayang na bialoy
niyan so giikapmaslaa ko Allāh  a aya niyan tasbih ko oman dn i kaokhaog iyan ko
katindg karoko kasojud kaontod, a isa nan a kadadalman sa pinakamala ago maporo a
kathaoripn sii ko Allāh , a sii ko giikatharoa o giizambayang sa so Allāh i lbi a Mala
(Allāhu Akbar), na pthankdn iyan ko katitindg iyan, sii ko karoroko iyan, sii ko
kasosujud iyan, ago sii ko kaoontod iyan, aya maana nan na so bo so Allah i lbi a mala
a shayi sii ko apiya antonaa i mambbatad iyan ko kaoyagoyag iyan, na patot a
makamoayan anan ko kaoyagoyag o Muslim, ko langowan a sakro kabintng iyan, sa
tomann iyan so gii niyan tharoon ko manga sambayang iyan a so Allāh i lbi a mala, sa
baloya niyan a aya niawa o kaokhaog iyan ka an iyan kamataani so thito a maana o
simba niyan.
Sa aya kakhamataani roo, na amay ka makazopaka so kabaya iyan ko tamok ago so
kabaya o Allāh  na aya mala na so Allāh  a di giankoto a tamok iyan, o makazopaka
so kabaya iyan ko kadato ago so kabaya o Allāh  na aya mala na so Allāh  a di so
kabaya iyan, o makazopaka so kabaya iyan ko karoma niyan so manga wata iyan ago
so kabaya o Allāh , na aya mala na so Allāh  a di siran, gianan manga oripn o Allāh
i mapapadalm san a ongangn o Islam.

284
Odi anan manggolawla, ka aya makalbi so salakaw ko Allāh , na so taw a
giizambayang a iphlapiyat iyan ankoto a so Allāh i Lbi a Mala (Allāhu Akbar), na
khizogat on so katharoo Allāh  a:

ُّ ‫(الص‬
)3 ‫ف‬ ِ ‫َكبر م ْقتًا ِع ْن َد‬
َّ ‫اهلل َأ ْن َت ُقولُوا َما الَ َت ْف َعلُو َن‬ َ َُ
Miakalala a rarangit sii ko Allah so katharoa niyo ko nganin a di niyo bo
pnggolawlaan (as Saff 3)
Gagawii dawndaw na ilalalis o Muslim a so Allāh i Lbi a Mala, sa itindg iyan idozong
iyan isojud iyan i ontod iyan na gii niyan tharoon, ogaid na amay bo ka adn a kabaya
iyan a minizopaka o kabaya Allāh  na aya mimbaloy a maito na so Allāh  na aya
miakala na so baya a ginawa niyan, hay manosiya siap anka ankanan a katharo sa
tonay anka so ongangn a madadalm on, ka o ba nka ba dn di kanggonai so maana
niyan, sa bar ka dn mambasa so;
ingaran ta so snang na da ta ko ranka niyan…. Ba dn taw ko padian na di pd ko pasa
iyan.
Anda dn i kasabota san o Muslim sa minggolalan iyan na matankd a miapakatindg
iyan so okitokit o Islam sa mapayag sii ko ginawa niyan, na o miog so Allāh  na
phakamoayan so parinta o Islam ko ingd iyan a katatagoan on.
So Polaos a ika tlo na skaniyan so zakat a gianan na madodowa soko, a simba a galbk
ago simba a tamok, a amay ka sabotn phorong na mapayag so pagns o Islam a
skaniyan na agama ago parinta a mabagr a ptharagombalayin iyan so doniya a
barandiya sa nggolalan ko tamok a barandiya, ka an maako so kaoyagoyag o
manosiya ko kasaromag iyan ko barandiya, sa pmbaloy so doniya a bayanbayanan o
kasorgaan a daa taw ron a kapipipisan ko kapzawiti ko mapiya a kibabatog a aya
paganay a ropaan iyan na so kaampli ko pangindaw niyan a kaoyagan ago pagpr.
So Zakat na siangan iyan so kapphondowi ko Bayt al Mal (Islamic Traesury) o Parinta
Islamiyyah, ka an pamondiong so kapiya o doniya, sa makapagintaw so manosiya a
Muslim ago so kna a Muslim a mamamaradika ko sarinkot o kamrmr a gianan so
bithowan o Islam sa makaopaw a kna o ba aya pagopawa niyan na so bok ko olo, aya
mataan na aya dn a pagopawn iyan na so paratiaya ko poso’ o miskin.
Giankanan a zakat na bithowan sa zakat ka aya maana niyan na lompiyo ko ginawa o
manosiya ko kaligt ago so kala o anogon, ago lompiyo ko tamok ko miamangisaog on
a marata ko kiapanamoka on o khi rk on, samanan na so tamok a pindiakatan na
mialompio skaniyan ko manga dakt a minisogat on ko kiapanamoka on (ogaid na so
tamok a phoon sa haram na di khasoti o kandiakati ron) ago miasoti niyan so ginawa o
khi rk on ko karata o kaligt ago so kala o babaya ko tamok. Pitharoo Allāh  a:

)103 ‫ص َدقَةً تُطَ ِّه ُر ُه ْم َو ُت َز ِّكي ِه ْم بِ َها (التوبة‬ ِ ِ

َ ‫ُخ ْذ م ْن َْأم َوال ِه ْم‬

285
Kowa ka (hay Mohammad) ko pd ko manga tamok iran a zakat a phakalompiyo kiran
ago khazoti niyan siran (at Tawbah 103)

Giankaya a zakat, i isa a kalilikatan ko kapphagingd o manga Muslim sa masa imanto

ioman on so kiada o parinta a Islam a aya on phakamoayan, sa mimbaloy so katonaya
ko zakat a ba dn trang sa atay o manga kawasa, sa daa phakatgl kiran a bagr a kitab
ago parinta ka da a parinta a Islam a makamomoayan a ziap on, minsan pn gianan dn
na maggdam so kala o bagr iyan ko sabaad a manga kawasa a ipmbgay ran so zakat
iran ko manga miskin.
O masiyap ankai a katampar a tamok ko agama Islam, na kaankosan so manga masjid
a giimbabalayin na mamakatindg so manga ala a pompongan a paganadan
(Universities) a Islam sii sa doniya na midndg so shaytan o kadaa plng sa miporo so
katao o manga Muslim, sa praotn iran ago khalampasan iran so potpot o katao a bago
a piakamoayan o manga parinta a jahiliyyah sa masa ini.
Phamakamoayan so manga ala a pamolongan sa khikayas so pithibarang a sakit ago
gdamn ko ingd o manga Muslim, na phamagoman so kakawasaan o pagtaw ka amay
ka mada so manga sakit na aya phakambowat a pagtaw na manga mama ago manga
babay a manga pipiya i kanggogolawasan a manga babagr a makakatig a katao a mala
ago sowa ko langowan taman na antonaa pn i phagingarn o Muslim a pangindaw
niyan?.
Gianan i pagns a katotokawan anan o manga ridoay tano a manga parinta ago manga
pagtaw, sa di ran dn ipagiog o ba makanaw ankaya a arimaw a totorogn sa sa dn sa
pkhapayag a PHAMOKAW sankaya a pagtaw a oodmn na pagimatayin iran ago
phakadaan iran ka an dn matatatap ankaya a pagtaw sa kapangng’npi ron a torog ago
oms sa di dn makanawnaw.
Manga Oripn o Allāh, anda dn i kapkhoyakas ankai a knm a mikokolambo sankai a
pagtaw? Ino tano aya phagaloya ka palaphn ka marinaw, na adn dn a masa a khaoma a
apiya so Ulama na di niyan maptharo so matatago sa pikir iyan a ipthagompiya o
pagtaw niyan, ka di ppharon o parinta a makamomoayan a somosopak ko kabaya o
Islam.
So Poloas a ika pat a skaniyan so kaphowasai ko Ramadhan, na gianan na rahasiyan
ko maana niyan ogaid na barandiya ko koat iyan a riankom iyan so kamapiaan o
ginawa o manosiya a kapniniawa ago so badan iyan a barandiya sa da niyan
pakasimpiti so sabala on sa itongan o sabala a salakaw, kadadalman anan sa mapiya a
ongangn a maito so kapkhasabota on o manga Muslim, simba nan a inikasoat o Allāh
 ago galbk a ipthagompiya o lawas o manosiya, a amay ka matonay sa mapiya na
skaniyan dn so bagr o Islam ko kababaloy niyan a agama ago kaphagingd ago parinta.
Gianan bo i simba a miazkhd a pikipantag o Allāh  ko manga simba o oripn iyan, aya
sabap iyan na kagiya simba a da on so kapakiilaylayin ago so kapanakabor, sa simba
nan a bialoy o Muslim so Allāh  a aya on dn tomitikay ko manga pagns iyan, sabap
roo na so mambo so balas iyan na bialoy o Allāh  a pagns iyan ko oripn iyan a siran

286
bo i phagtonga on sa alongan a maori sa taman sa masoat so oripn ko kala o balas a
imbgay ron o Allāh .

Giankaya a powasa na siangan iyan so mala a kazinanad o pagtaw a Muslim sii ko

Islam, sa skaniyan na mala a Goro a phangndaon iyan so Muslim, ko kabaloy niyan a
pagtaw a maonotn sa bitikan ago kitab, sa makasasayan ko sondaro a maonotn a di
niyan plawangn so lalangan o maporo iyan, sa o makamoayan anan na phakamoayan
so parinta o Islam a aya manga taw niyan na palaya dn biaksa a pitiya a makokompn
iran a ginawa iran ko apiya antonaa a masa ago darpa.
So ika lima a Polaos, na skaniyan so Hajji a gianan na simba a lawas ago tamok a
makasasaginda ko zakat, ago sialosaw niyan ago biagr iyan so atoran a ipphangndao o
sambayang ko kapangongonotan ko bitikan ago so olowan a Imam, ogaid na
piakablang iyan so rankom iyan ka so dn so kadandan o Ummah a Islam sii sa doniya
na palaya dn kiazasarotan sa inisibay niyan siran ko manga darpa a mattndo sii sa
doniya a giya Makkah, ka an katadmi o Muslim a adn a ingd iyan ago adn a qiblat
iyan a isaisa ago adn a Tuhan iyan a Isaisa a apiya anda matatago na aya niyan
babantakn.
Giankaya a Hajji na rinayagan o bagr o manga Muslim, ago initankd ko kaiisaisa iran
ko kiphapantagn iran ko ridoay iran a shaytan ago mansoiya ago parinta, ogaid na
sayana a maito ago pithorak so manga taw a pphakasabot ko ongangn iyan.
Giankaya a kapthonaya on oman saragon na pphakiilay niyan sa doniya so bagr o
Islam a kapniniawa go bagr a barandiya, sa mataan a siran na pagtaw a salakaw dn ko
manga taw ago so parinta iran na salakaw dn a parinta, ogaid na anda dn i
kaphakamoayan iyan ko liawaw o lopa?? Pagari ko a Muslim ska dn i pzambag sa
ginawa nka.
Giankaya a lima a polaos o Islam na o masabot sa mapiya na khasabot on ankanan a
manga sangan iran ko kaphakatindga ko Islam ko kababaloy niyan a parinta ago
agama a zabtn iyan so kamamanosiyai phoon ko kikakagm iyan ko latay ago tonai o
kadadadag.
Manga Oripn o Allāh, gianan i pagns ankai a agama a so kiada o parinta a Islam a
linang a piakamoayan o Rasūlullāh  ago so manga Sahabah niyan na so manga Imam
a miamakasalono, so Abu Hanifah, Ahmad Ibn Hanbal, As Shafii, ago so Imam
Malik, ago so manga pd a manga Imam ko agama, na da iran pakakasoya ankoto a
kadato a miada sa ba siran miangadn sa manga lompokan a opakat a kaiislami a
giinggalbk ko sasoko ko manga galbk o Islam, aya mataan na inpos iran so
kaoyagoyag iran a katao ago kapangndao sii ko kiaosaya iran sa maolad sankai a lima
rokon o Islam ago so nm rokon a Iman ka kagiya gianan i okit a kaphakandod o
kadato a lomiaod, sa odi san makanggolalan na mawatan ko pamikiran o ba pn
makambalingan ko manga Muslim sa masa imanto.
Imanto a masa na tanto a mabagr so ronda o shaytan a manosiya sa kapndadaga iran
ko manga Muslim sa masa ini sa di ran dn katanodan so okit a kaphakakasoya iran ko

287
kadato a Islam, ka an siran matatatap a pphangondato sankai a manga parinta a manga
ala a jahiliyyah a ppgsn iran ankaya a manga Muslim ko pithibarang a bagr iran a
tamok, sandiyata, katao antaa ka okit a kakhaoyagan.
Manga Oripn o Allāh, gianan i pamotosan ankai a Khutbah a pphakalankapn tano ko
manga Muslim ka kalokalo na so Allāh  na lkaan iyan so manga pamikiran iran sa
mapakadalm iran so kapphaganada sankai a agama ago so kapangolad ko manga sowa
a bago a khasabapan ko kanggonai sankai a waraan a katatagoan rkitano.
Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh  a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَتغْ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل ذَن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَتغْف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.


Al Khutbah 40
So Bandingan ko Kabnar ago Atastanggongan
o Ama sii ko Pamiliya
Ki: Alim, Hassanor Bin Maka Alapa
Al Murshid Al Am
Al Insan Islamic Assembly of the Philippines

ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِِ
ُ‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َمـ ُدهُ َونَ ْسـتَعينُهُ َونَ ْسـَت ْغف ُرهُ َو َنعُــوذُ بِاهلل م ْن ُشـ ُرو ِر َأْن ُفسـنَا َو َسـيَِّئات َأ ْع َمالنَــا َم ْن َي ْهـد اهلل‬َ ‫ِإ َّن ال‬
‫َأن‬ َ ‫ َوَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر‬,‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‬
َّ ‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد‬ ْ ُ‫ض َّل لَهُ َو َم ْن ي‬ِ ‫فَالَ م‬
ُ
‫صـ ْحبِ ِه‬ ِِ ِ ٍ
َ ‫صـلَّى اهللُ َعلَْيـه َو َسـلَّ َم َو َعلَى آلـه َو‬ َ ‫صـ ِّل َو َسـلِّ ْم َوبَـا ِر ْك َعلَى ُم َح َّمد‬ َ ‫ اللَّ ُه َّم‬, ُ‫ُم َح َّم ًدا َع ْب ُدهُ َو َر ُسـولُه‬
:‫َو َب ْع ُد‬ ‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِ ِه ِإلَى َي ْوِم الدِّي ِن‬
ِ ‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر‬
:‫آن الْ َك ِر ِيم‬ ِ
ِ َ ‫اعب‬
ْ َ َ َ َ َ ُ ‫اد اهلل َي ُق‬ َ َ‫َفي‬

‫ض َوبِ َما َأْن َف ُقوا ِم ْن َْأم َوالِ ِه ْم‬

ٍ ‫ض ُه ْم َعلَى َب ْع‬
َ ‫َّل اهللُ َب ْع‬ ِ ِ ‫ال َق َّو ُامو َن َعلَى الن‬
َ ‫ِّساء ب َما فَض‬
َ ُ ‫الر َج‬
ِّ
)34 ‫(النِّساء‬

288
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:

Fayā ibādallāhi, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:

Arrijālu qawwāmūna alan nisāi bimā faddhalallāhu ba’dhahum alā ba’dhin wa
bimā anfaqū min amwālihim (an Nisa’ 34).

Manga Oripn o Allāh, bantogn tano so Allāh  ago phodipodin tano a skaniyan bo i
patot a bantogn ago podin ka rk iyan so kiapangadn ago so kapagalimo, ipamangni
tano sa kapakaslang so nabi tano a Mohammad  a inikarasay niyan so
kianggonanaowa niyan ko manosiya sa kakdga niyan ko lalan o Allāh  a mathito, go
ipamangni tano so manga tonganay niyan ago so manga sahabah niyan ago so
lagowan a Muslim a tomiaros ko paonolon iyan.
Giankai a bandingan tano imanto na manonompang ko kaphagosaya ko kabnar ago so
atastanggongan o ama ko pamiliya, a pd dnai ko manga bandingan a di mipndaraynon
sabap sa ron mapapadalm so kapiya o kisosorong o pamiliya amay ka masowa so
kiokitn on.
So Islam na inator iyan so lagowan taman ago piakapaniasal iyan so manga btad ko
pakaasal iyan a waraan, sa langowan a katitimo na paliogat a adn a tomanor iyan a aya
on makasisiap, na so pamiliya na skaniyan i paganay a tmbad a ron phakapoon so
kaphagingd a matitimo a manga pagtaw odi na pithikaloksan.
So kapakatindg o pamiliya na aya dn a tindo o Islam a khabaloy ron a olowan na so
Ama sa skaniyan i pnggiragiray ko btad o pamiliya, sa inikokom anan o Allāh  sa
piakaayon iyan ko waraan gowani a tharoon iyan a:

‫ض َوبِ َما َأْن َف ُقوا ِم ْن َْأم َوالِ ِه ْم‬

ٍ ‫ض ُه ْم َعلَى َب ْع‬
َ ‫َّل اهللُ َب ْع‬ ِ ِ ‫ال َق َّو ُامو َن َعلَى الن‬
َ ‫ِّساء ب َما فَض‬
َ ُ ‫الر َج‬
ِّ
)34 ‫(النِّساء‬
So manga mama na siran i mamamayandg ko manga babay, sabap ko nganin
a inipakalbi o Allah ko sabaad kiran ko sabagi, ago sabap ko mianggasto iran
a pd ko manga tamok iran (an Nisa’ 34).
Gianan i pasodan a ron makatitindg so kabnar o Ama sa skaniyan i mabaloy a olowan
ko pamiliya niyan, sii ko waraan na skaniyan na mabagr a domadait ko
kiataragombalay o lawas iyan so kathanggonga ko manga romasay o pamiliya, ago so
kiaadna on na miaona a di so kiaadna ko babay ago skaniyan a babay na ron sipik,
sabap roo na skaniyan i onayan, na so babay na skaniyan na sapak, na aya kaontol na

289
so onayan na aya makapagolowan ko sapak, sa di khapakay so kapatoa on ka sopak ko
waraan a ron pianagombalay o Allāh  so Islam.

Inaloy pn o ayat a aya kiabaloy niyan a mama a aya mamamayandg ko btad o

pamiliya na kagiya miakanggasto ko pd ko tamok iyan ko kiatharagombalaya ko
walay o pamiliya, na aya kaontol na kabgan oto sa arga, sabap sa opama ka ilaya na so
kazawiti ko kamis o kapphagintaw o kharomai na palaya on pphakasawit so mama
ago so babay, odi na lawan sa kala so kapiya a kapzawit sii ko kasaromag iyan ko
babay, na sii ko kapkharomai na aya piatorayan ko gasto na so mama, na odi oto kabgi
sa arga na adn a kalalalim o mama a mlagid siran ago so babay ko giikanggonai ko
kapiya o kambangon sa walay, sabap roo na siniyap o Allāh  ago inarga iyan so
katampar o mama ka an maadn so kaotol ko pagltan iran a dowa kataw.
Manga Oripn o Allāh, so atastanggongan o mama ko pamiliya niyan na tanto a mala
ago ipagiza on Allāh  o miatonay niyan? na oda niyan masiyap na khasogat
skaniyan a sikasa. Pitharoo Rasūlullāh  a:

Lagon kano dn pphagipat na go langon kano dn pagizaan ko pphagipatn iyo, so dato

na ipagiza on so ndatoan iyan, so mama na ipagiza on so pamiliya niyan, so karoma
a babay na ipagiza on so walay o karoma iyan, so oripn na ipagiza on so tamok o
dato iyan.
Giankanan a kabnar ko kipamayandgn ko manga babay na patot a kasabotan sa
mapiya sabap sa madakl ko manga mama a di ran anan kasasabotan, na misabap roo
na pphangarasiyan iran so manga babay sa ingaran a kapakallbi ago kapaar, ago
miabaloy anan a ipphamaganta o manga sarowang a taw ko Islam, sa kiabgi niyan ko
mama sa mala a kabnar a di niyan pakatitinkiin so manga babay, sa gianan na ribat a
tindg ago soob ko Islam, ka so inibgay niyan a kapaar ko mama na skaniyan so kabnar
a siap ago linding ko siran oto a manga babay, kna o ba kabnar sa ba siran
phakadapanasa o manga mama odi na ba iran phangondatoi sa tgl kiran a manga
babay.
Aya kamataani san na so pamiliya a kambabalaan o mama ago so babay na aya
kaphakatindg iyan na pnggolalan sa kapagodasa o dowa kataw, sa sii ko kalalayaman
a btad, amay pman ka maoma sa so btad na malting a di khagaga o dowa kataw so
kapagodasai ron ka margn a mbtadan sa pamikiran na aya khakowa na so pamikiran o
mama ka miaoma so kapagosara niyan ko pandapat iyan a mabagr sabap ko
kamamamai ron, a adn a ibbgay ron o Allāh  a bagr a kapasang ko datar oto a btad.
Sii pman ko kalilid a maoolawla a da a margn on a phamikirn na aya bitikan o Islam
na so giikapagodasa o dowa kataw sa mapiya.
Sa so darodopa a babay na skaniyan i komikibir ko btad o walay niyan ago so manga
ikaritan iyan, sa so lalag iyan san na manardas, na so mama na sii mabagr so kapaar
iyan ko liyo o walay ran sa gii niyan kazokat sa manga pagpr a khitabang iyan sankoto
a pamiliya niyan, sa gii niyan siran nggosodan sa manga kamapiyaan a phoon sa liyo,
na si babay kasan na iipirn iyan ago sisiapn iyan so sokatan i karoma niyan sa di
monot sa gapas i bagiawan a tig o manga loks, sa somayan skaniyan sa babay a

290
marapatik a masisiap iyan so darpa iyan sa sakodo ko karoma niyan, sa di somayan sa
babay a baos, a mapasang i kalolok na anday kaosog iyan na ikopay a bokl na so
mambi so toratod na pangnpan a torog sa gagawii dawndaw.
Pd sa atastanggongan o mama na so kabastantiya niyan ko pagpr o pamiliya sa
skaniyan i papatorayan roo, sa di iyan dn mipndiridiri ago di niyan khatalikhodan, ka
roo mapapadati so kabnar iyan sa kapthawaga on a ama o pamiliya a khagaga niyan so
kaoyaga niyan ko pamiliya niyan sa mapiya a kapagintaw.
Giankanan a pagpr na rankom iyan so pangn’nkn ago so paginginom ago so nditarn o
karoma a babay ago so manga wata iyan, so babalingan iran a walay ago so manga pd
a igagama iyan a di mipndaraynon o pamiliya.
Atastanggongan o ama so kasinanada niyan ko manga wata iyan sa makapaganad
siran ko paganadan ko Islam sa mabaloy so manga wata iyan a manga salih a manga
pipiyai galbk ago parangay ko kaphagingd na aya samporna iyan na mababaloy siran a
sondaro o Islam a pphagipat ko ingd iyan sa gagawii dawndaw.
Atastaggongan iyan so kambthowi niyan sa mapiya a ngaran ko manga wata iyan, ka
an siran mabaloy a manga moriataw a sasarigan iran a ginawa iran a kna o ba siran
ssnong a manga bgok ago manga talaw a daa kaprs iran ko kaprompaki ko margn a
btad.
Manga Orip o Allāh, mataan a so sangan o ama ko pamiliya na tanto a mala, sa datar
oto a tanto mambo a mala so kabnar iyan kiran, so sii ron ko kapakaphapantag iran
ago so karoma niyan a babay, na skaniyan i dato iyan ago phagonotan iyan. Pitharoo
Rasūlullāh  a:

Opama o adn a siogo a taw sa kasojud iyan ko datar iyan a kaadn na

isogo ko babay a sojud ko karoma niyan.

Sii sankanan a pankatan iran na tiapalan mambo o Islam sa so babay a maonotn ki

karoma niyan a bilagataw ron, na o matay a masosoat on si karoma niyan na tankd a
miakasorga skaniyan a babay, ogaid na o aya matay so mama a masosoat on si karoma
niyan na di niyan oto khisorga sa ba datar o babay.
Gianan i kaontol o Islam a di niyan pakaphlalapisaan so manga oripn iyan, ogaid na
waraan o manga bai a apiya i kaphiapiai ron o karoma niyan na malbod iyan kalipatan
so kapiya o karoma igira adn a kabaya iyan a da niyan maparoli, misabap roo na
pitharoo Rasūlullāh  sii kiran, so kapakadakla ko kazasadka iran sa manga tamok a
mirnding iran sankoto a waraan iran a kapzankaa iran ko kapiaan o karoma, go
pianothol o Rasūlullāh  a so kiailaya niyan ko naraka na miatoon iyan a madakl so
bilangan on o manga babay a di so maga mama, sa sabap roo dn.
Inaloy pn o Rasūlullāh  a so babay a makatorog a pkhararangitan skaniyan o karoma
niyan na di phamanik sa langit so simba iyan ko Allāh .

291
Sii ko kala o atastanggogan o mama ko pamiliya na inikokom o Islam a so moriataw a
phakambowat ko dmpas o kiakharomai na sii khibangnsa ko ama kana o bas ii ko ina,
sa so manga moriataw iran na aya maphagapilido iran na so ngaran o ama iran ka
gioto i kaontol a ron siran phakabangnsa. Pitharoo Allāh  a:

)233 ‫ َوالَ َم ْولُو ٌد لَهُ بَِولِ ِد ِه (البقرة‬, ‫َد َها‬

ِ ‫ار والِ َدةٌ بِول‬
َ َ َّ ‫ض‬
َ ُ‫الَ ت‬
Di khabiasaan so mimbawata (so ina) sabap ko wata iyan, go di pn so
pimbawataan (so ama) sabap ko wata iyan (al Baqarah 233)
So ama sankoto a ayat na aya kiniokitn on o Qur’an na “Malūdun lahu” aya maana o
oto na so pimbawataan maana a rk iya so inimbawata o karoma niyan a babay, sabap
roo na sianday ron o Qur’an sa datar o ba niya rk so wata iyan, na gioto i
kiapakambowat o kokoman o manga Imam sa so wata na sii khibangnsa ko ama sa
maphagapilido niyan so ngaran iyan, sa da niyan sandaya ko ina, aya bo a inaloy
niyan na so kinimbawataan iyan on.
Go miakamobowat san a sabot a so wata a da on mbawataan o karoma niyan ko
dmpas o kakharomai ran, na di niyan wata a mama, sabap roo na hiaram so
kambabawata sa wata a isa a taw (adoption) ka daa kimamaniya iyan sankoto a
pamiliya ago kna o ba onga o kiakharomai ka mananangga skaniyan ko pamiliya.
Pd ko morka ankai a masa a kialankap o jahiliyyah a so manga babay na pizasakoyaan
iran a kipapaarn iran ko manga karoma iran ka aya katao iran on na gioto i kapiya o
kaphamiliya, a amay ka ilayin na gianan na gasta ankai a btad a kamamasaan ago onga
o di kasasabota ko Islam, ka anda dn i kabaloy o manga mama a mbistida siran ka
balowin siran o manga karoma iran a datar siran o manga babay na kamorkaan
ankanan a pamiliya sa matago dn sa awlan ago kasansara sabap sa miaklid so waraan
ka so olowan na aya piagolowanan, na pd anan ko manga btad a inizinta o Rasūlullāh
.

Manga Oripn o Allāh, pd ko toos ko bankit a inaloy o Rasūlullāh . so kaonoti o

mama ko karoma niyan a babay sa skaniyan i mabaloy a dato iyan a moway mnda ko
btad iyan, ago so pamiliya niyan, sa giankai a btad na kiasaksian dn sankai a masa a
kapapantagan, a da dn a moat o kadaklan ko manga mama ka aya dn a miphaapaar na
so manga bai, sa odi anan maimpit sa makandod ko pakaasal iyan, na di dn makowa
so kaososoat o Allāh .

Pd a manga sabap ankaya a giikapangalandada o manga bai sa pphgsn iran so maga

mama na sabap ko giikapangarap o mama sa bangnsa ago tamok antaa ka kadato, na
pmbalowin oto o babay a pangnsay niyan ko mama sa gii niyan thaoripnn ka kagiya
maggdam iyan a mapiya niyan pakakalota sa liyo so mama na di niyan dn zankaan ka
kagiya aarapn iyan, pd pn a sabap na igira so mama na piangaroma niyan so babay a
di niyan pkhababayaan skaniyan a mama na go miatgl na aya mambo a ipzaop on o
babay na gii niyan zambarilon so mama sa isasara iyan sa mayaw matnggaw.

292
Doandoan iyan so mama a somiondong ko babay ka di iyan dn matoon so kamapiyaan
iyan ko doniya, sa datar skaniyan o oripn a di niyan khiporo a sowara niyan ko
karoma niyan, na khada so mnang iyan ago khadaan on sa adat so manga mama a
makasisima ko btad iyan ago di ran zarigan sa manga ppnd a galbk sabap sa katawan
iran a daa moat iyan ka datar bo o oripn a daa kapaar iyan.
Aya patot ko mama na skaniyan i maarap o babay, ago aya pangaromaa niyan na so
babay a zlaan iyan ago ndatoon iyan, ka an iyan mikholangan so kapaar iyan ago
matonay niyan so sangan iyan ko kaphagingd.
Imanto a masa na apiya so katao a miasokat o manga bai na bialoy ran a gomaan ko
manga mama sa kagiya mala i grado adi si karoma niyan na skaniyan dn i miangolin
ko owang o pamiliya niyan sa di niyan dn pakamamamaan si karoma niyan na sabap
mambo sa si karoma niyan na mababa i sowa a di skaniyan na romiondan on sa
romioran on sa pora na mimbaloy a konkoya a daa moat iyan, na gianan na piligro a
btad sankai a masa, ka kagiya so babay na waraan iyan so kipkhokomn iyan ko ranon
iyan sa sobra ko akal iyan, na so kiabaloy niyan a aya olowan o pamiliya na
phamangonotan iyan dn i sarog a lanka iyan, na khatago sa piligro so pamiliya niyan.
Aya kakhatarotop o kapipiya ginawa o manosiya na ibgay niyan ko agama so okit a
kaphagintaw niyan na pangongonotan on sa tarotop ka an iyan makowa so kapakaapas
sankai a doniya ago sii ko alonga a maori.
Manga Oripn o Allāh, so kaphamiliya a mapiya na skaniyan i towanga a aya
pkhapoonan o manga moriataw a manga pipiya a khapakay a siran i khapoonan o
kazalimbtad ko kaphagingd amay ka masinanad siran sa mapiya, sa giankai a pamiliya
a mapiya na aya tomanor iyan na so ina a mapiya igira siabot iyan so sangan iyan ago
tionay niyan sa onot ago paratiaya niyan ko Allāh .

Giankai a kapphagintaw o manga Muslim sa masa ini na aya rantapan on o manga

Ulama a manga mamponay sa katao na paliogat dn a makabagr so sinanad o manga
ina ago so manga ama sa kabagowan so sabot iran ko kaphamiliya a Islam, ka sabap
sa giankaya a btad a kapapantagan na aya kalilid na so kiathagaas o poso’ o manga
taw mama babay, sa di ran pagrawn so atastanggongan a mapnd ko kapzalimbtad, sa
rarad dn o kinibolog ko manga sowa ago manga dadabiatan a Sdpan a mananangga ko
Islam, sa aya piakalklk na oba saya nggolalan so datar o minggolalan ko Banu Israel, a
gowani a makaliyo siran sa Misir, sa babantakn iran a lopa a Canaan, ka ron siran
phagingd a andang a gaganatan iran, na sabap ko adn a manga taw ron a manga
wawaraw na inikalk iran o ba iran gobata, sa da iran onoti so kapagoolowan o Mūsā,
na aya inikokom kiran o Allāh  na haram kiran ankoto a ingd o ba siran on sold sa
makapat polo ragon, sa gii siran thaataap ko kalopaan a Sina’.
Isa a hikmah roo na kagiya giankoto a pamiliya iran na pamiliya a manga talaw a
mialayam sa rompi o pagtaw o Fir’aun sa Misir, sa korang kiran so maratabat ago so
paninindg sa ginawa, na di sira khapakayan a tharagombalay sa kaphagingd a bago a
mapiya, sa sii ko oriyan o patpolo ragon na miamatay dn ankoto a manga taw, na so
sarapiyag a manga moriataw na siran i madait a makatharagombalay ko kaphagingd a

293
bago a mapakaliyo iran sa Palestine so manga taw ron a mangarasi, sa gioto i
mianggolawla, a apiya so Mūsā ago so Hārūn, na roo siran dn minikayokot sa lopa a
pangayawan sa Sina.
Manga Oripn o Allāh, giankai a gii tano kandirogoda sankai a manga bandingan na
pd dn sa antap tano so kaphagoyaga tano ko kaphamiliya sa makatogalin ko lbi a
mapiya amay ka mataan a bnar a pangindaw tano so kazalimbtad ago so
kapakamaradika o manga ingd tano sa Mindanao.

Tanto dn a madakl so kaphagaloya tano ron a so kazalimbatad na margn a galbk, sii

ko oman i isa ago sii ko oman i pamiliya, ka kagiya phkaalin iyan so adat a
kialayaman o taw, na pd dn sa mapitl a btad so kasapari ko ginawa ko andang a
kialayaman iyan a dadabiatan iyan.
Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh  a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَتغْ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل ذَن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَتغْف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.

ijk
Al Khutbah 41
So Bandingan ko Ndayagaan o Kaphamiliya a Islam ago
so Kapapantagan a Okit o Manga Muslim
Ki: Alim, Hassanor M. Alapa
Al Murshid Al Am
Al Insan Islamic Assembly of the Philippines

294
 ِِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِِ
ُ‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َم ُدهُ َونَ ْستَعينُهُ َونَ ْسَت ْغف ُرهُ َو َنعُوذُ بِاهلل م ْن ُش ُرو ِر َأْن ُفسنَا َو َسيَِّئات َأ ْع َمالنَا َم ْن َي ْـهـده اهلل‬ َّ ‫إ‬
َ ‫ِن ال‬
‫َأن‬ َ ‫ َوَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر‬,‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‬
َّ ‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد‬ ِ ‫فَالَ م‬
ْ ُ‫ض َّل لَهُ َو َم ْن ي‬ ُ
ِ‫ اللَّه َّم َصـ ِّل وسـلِّم وب ـا ِر ْك َعلَى مح َّم ٍد صـلَّى اهلل َعلَي ِـه وسـلَّم و َعلَى آلِ ِـه وصـحبِه‬, ُ‫مح َّم ًدا َعب ُدهُ ورسـولُه‬
َْ َ ََ ََ ْ ُ َ َُ ََ ْ َ َ َ ُ ُ ََ ْ َُ
ِ ِ
.:‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِه ِإلَى َي ْوم الدِّي ِن َو َب ْع ُد‬
ِ ‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر‬
:‫آن الْ َك ِر ِيم‬ ِ
ِ َ ‫اعب‬
ْ َ َ َ َ َ ُ ‫اد اهلل َي ُق‬ َ َ‫َفي‬
ِ ‫وِإ َّن ه ِذ ِه َُّأمت ُكم َُّأمةً و‬
ِ ‫اح َد ًة وَأنَا ربُّ ُكم فَا ْعب ُد‬
)92 ‫ون (اإلنبياء‬ ُ ْ َ َ َ ْ ُ َ َ
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:

Fayā ibādallāhi, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:

Wa inna hādihi ummatukum ummatan wāhidatan wa ana
Rabbukum fa’budūn (al Anbiya’ 92).

Manga Oripn o Allāh, so oriyan o bantog ago so podi ko Allāh  na ipamangni tano
sa kapakaslang sa maliwanag so Nabi a tano a Mohammad  a inikarasay niyan so
kiatoroa niyan ko kamamnosiyai na lankap ko manga pamiliya niyan ago so manga
sahabah niyan, na samporna ko kadandan o manga Muslim.
Giankai a bandingan imanto a so giikapakandayagaa ko kaphamiliya a Islam ago so
kapapantagan a okit o manga Mislim ko kaphamiliya, na pdai ko manga ala i pahala a
bandingan ka kagiya khisabap on na khaknal o Muslim ago khakilala niyan so bontal
o kaphamiliya a Islam ago khaparikasa iyan a ginawa niyan o ino so pamiliya niyan
makasosold ko goliling o pamiliya a Islam antaa ka makaliliyo ron.
Knaln tano phorong a so Islam ko bitikan iyan ko kaphamiliya na missnggay dn ago
makikilala so paratobowan iyan sa mibibida ko langowan a okit a kaphamiliya ko
liawaw o lopa, aya sabap iyan na kagiya skaniyan na pamiliya a adn a kitab iyan a aya
niyan sosonan a giankaya a pangitaban iyan na pithaong o Miangadn a so All āh , a
kna o ba pithaong o manosiya a inadn.
Misabap sankanan a waraan na kiatokawan tano a so kaphamiliya o Islam na
marororan sa kapagagama a so kiapakabkn iyan na pd ko taong o Miangadn, na so
taong o miangadn na malolompiyo ko langowan a paawing ago ayib a khasabapan ko
kakhabinasa niyan.

295
Giankaya a kaphamiliya a Islam, na makaaayon dn ko bitikan a lankap o Islam sabap
ko kiazipata niyan sankanan a ingaran a Islam, sa langowan a sakro kabintng iyan na
palaya dn Islam a ropaan iyan. Pitharoo Allāh  a:

ِ ‫وِإ َّن ه ِذ ِه َُّأمت ُكم َُّأمةً و‬

ِ ‫اح َدةً وَأنَا ربُّ ُكم فَا ْعب ُد‬
)92 ‫ون (اإلنبياء‬ ُ ْ َ َ َ ْ ُ َ َ
Go mataan a giai so agama niyo a agama a satiman, sa sakn i Kadnan iyo
na simbaa ko niyo (al Anbiya 92)
Giankanan a inaloy niyan a agama na gianan so sosonan okitokit a pagokitan o
manosiya ko kibabatog iyan a inilapiyat o Qur’an sa ingaran a ummah, a gianan na gii
pn makapmaana sa pagtaw, sabap sa so agama na aya pnggalbk on na so sagorompong
a matitimo a manga taw, a da katamani so kadakl o bilangan iyan, sabap roo na so
pamiliya na skaniyan so matitimo a ama ago ina ago manga moriataw ago manga apo,
sa siran na sagorompong ago lompokan a paganay o kapakatitindg o kaphagingd a
mala sii ko Islam.
Manga Oripn o Allāh, sii sankanan a ropaan na kiatokawan tano a so pamiliya a
Islam, na sagorompong a manga loks ago manga wata ago manga apo a magagakot
siran o bangnsa a rogo, a aya agama iran na so Islam, maana a gii ran inggolalan so
manga bitikan o Islam ko kababaloy niyan a simba ago atoran a bitikan a kitab. Sa so
walay niyan na walay a Islam, ago aya sinanad iyan na so sinanad o Islam ago aya
galbk iyan na so galbk o Islam, ago aya niyan paratiaya.
Gianan i paratobowan o ptharoon a pamiliya a Islam, sa so ama na skaniyan i moway
mnda ago olowan a phapaar sankai a sagorompong a pamiliya, sa masasangan iyan so
mala a romasay ko katatanggonga ko kaoyagan ago so kapakasasarig ankai a
sarapiyag iyan, na so ina na isa mambo a makasasangan sa mala a galbk ago romasay
ko kaiipira niyan ko walay o pamiliya sa skaniyan i paganay a paganadan (madrasah)
o manga wata iyan sa khaizaan opama o da niyan tonaya so patoray ron a galbk.
Sa sa dn sa kapiya o ina ago so kabilangataw niyan na gioto dn i mapmbontal o manga
moriataw niyan, sa tanto a inipannkat o Islam a kaompiyai sankai a pamiliya, sa aya
kala a kiasiapa niyan on na sii pn ko paganay a kaptharagombalaya on na inipamgay
niyan so manga pipiya a okit ko mama sa kapakatoon iyan sa darodopa iyan a babay a
porawingan ka an maadn so bantak o Islam ko kaadn o pamiliya a mapiya i bobolos a
manga Muslim a manga babagr a manga baraagama. Giankanan a bandingan na
miaona dn ko miamanagad a Khutbah sa onaan.
Manga Oripn o Allāh, imanto na tokawn tano so btad o pamiliya o manga Muslim sa
masa ini o ino makasosonkad sankanan a bontal a iniropa tano?.

O ilaya tano so kaphamiliya o kalankapan ko manga Mranaw sankai a masa na

madakl a ropaan a khailay tano ago phizoson a warna a khasirap tano, aya sabap iyan
na so btad o Mranaw a Muslim, na pizoson so kababangnsa niyan ko Islam.

296
Adn a Mranaw a tarotop dn so kiasonkada niyan ko sosonan o Islam, sa miagintaw
ron sa tarotop, sii ko ginawa niyan ago so pamiliya niyan, na giankai a Mranaw a
datarai na khatoon ko lompokan o manga taw a miamaganad ko Islam, ago so
miamakasowa ko katao o manosiya (Western Education) ago so kalilid a Mranaw a
korang so sabot iran ko katao a phoon sa Sdpan, sa giankai a manga taw na tanto a
maito a bilangan iran ko kadandan o pagtaw a Mranaw, sa adn ko manga ulama a
diniyanka iran so kadakl ankai a manga taw sa manga dowa polo ka porsinto (20%) a
kala iran.
Adn pman a Mranaw a tatarimaan iyan a skaniyan na somososon ko gonanao o Islam,
ogaid na di niyan tanto kakalawatn so kipphagintawn on, sii sa ginawa niyan ago sii
ko pamiliya niyan, sa lalayon skaniyan pkhararadan o btad a pphagintawan iyan ago
so sowa a piaganad iyan a salakaw ko ndao o Islam, sa giankai a manga taw na
kiararadan siran o sowa a Sdpan ko manga dadabiatan iyan a kiasombakan ko manga
katao a kamamanosiyai (human sciences / humanities) ago so pamiliya niyan na sii
niyan dn inibolog sankanan a manga katao sa mimbaloy so manga adat a phoon sa
Greece odi na manga paparangayan a nasrani (christianity) a aya iran manga kariala a
datar o giikazlaslaa ko manga gawii a mattndo a datar o Krismas, so kambirthday, so
Valintine’s day, ago so manga salakaw san, sa moonot dnai ko kakhokorang o sinanad
iran ko Islam sa datar o ba siran kasasarabi sankai a manga adat a aya iran malilingaga
ko manga TV. Ago sii ko manga payagan a panoratan (news) ago so manga kitab, sa
giankai a pamiliya na matatankd a aya pzayanan iyan na so adat o manga sarowang a
kalalayaman a khokorang on so kigagatangn ko agama ago so kasiapa ko awrat o
manga babay ron ko masa a kapliyo iran sa walay.
Sa giankai a soson na mala a kipantag iyan ko bilangan o manga Mranaw, ka so
miamakasowa on ko katao a Sdpan na mararani manga nm polo ka porsinto (60%) a
kadakl iran ko kaphagingd o manga Mranaw. Ogaid na sii ko kalankapan a isipan o
Mranaw na mararani manga pat polo ago lima ka porsinto (45%) a kala iran ko
kapphagingd o manga Muslim.
Adn pman a Mranaw a da dn a rantapan iyan ko gonanao o Islam, ko kababaloy niyan
a agama ago atoran a kaphagingd, mlagid san so Mranaw a miakasowa sa katao a
Sdpan ago so kalilid a Muslim a daa piaganad iyan a katao, sa aya kalilid a
kapphagintaw ankai a manga Muslim, na sii siran oonot ko btad o kaphagingd a
katatagoan kiran sa aya waraan iran a lankap na so kammranawi kiran a aya kitaban
iran na so igma ago taritib, na isa ini a mala a masasangan iran ko isipan a lankap ko
Muslim ka mararani manga tlo polo ago lima (35%) ka porsinto a kadakl iran ko
manga Muslim.
Manga Oripn o Allāh, gianan i marani a arangan on o giimamimikiran ko btad o
pagtaw tano sa Pilimpinas, sa o sii ilaya ko kalankapan o Muslim, na so rinayagan o
Islam, ko kasaromag iyan ko kanditar o manga mama ago so manga bai, na rampi sa
miakararad on so Islam ko rinayagn iyan a lankap, sa phakaraot sa pito polo ago lima
ka porsinto (75%). Ogaid na o aya ilaya so patidalm o Islam ko kaoyagoyag o
pamiliya a Muslim a kapapantagan na aya bo a kharaotan ko dianka iyan na mararani

297
dowa polo ago lima ka porsinto (25%) a khakokom on sa thito a inipagintaw niyan so
Islam.
Giayai sabap a so Islam na karorompisan sankai a kapphagingd tano sa Pilimpinas ka
da makabagi so Muslim a tarotop i giikapagagama si ko kaphagingd, na so langowan
a okit ko kazalimbtad o ingd sa kawit iyan ko mapiya na margn a kapphakaapas iyan
sabap ko kaito o lompokan a mapiya i kapagiislam, sa tatabann o lompokan a aya
paratiaya niyan an sii bo sa dila iyan ago sii ko kanditar.
Sa isa a kapkhaompiyai ko ingd na so kaompiyai ko kapagolowan, na di khaompiyaan
so kapagolowan ka kagiya aya mabibinasa na so pizakatawan ago so lompokan o
Muslim, na so kaphakambowat o dato na sii kiran phakapoon, na aya pitharoo o
Rasūlullāh  na:

.‫… َو َك َما تَ ُكونُوا ُي َولَّى َعلَْي ُك ْم‬

…Na sa dn sa kaaadn iyo na pndatoan kano ron (o dato) a phakapoon rkano.
Samanan na amay ka aya lomalankap ko ingd na so kabibinasa o parangay ago so
paratiaya ko Islam, na aya phakapoon on a olowan na datar iran, sa opama ka mapiya
siran i btad na aya khadato kiran na so mapiya kiran, na o masalak a aya madato kiran
na so mapiya ka kagiya adn a matatago kiran a lompokan a mapiya a tanto a maito i
bilangan, na margn pn o ba makaapas ko kapnggalbka niyan ko kazalimbtad sabap sa
so kalolookan on a manga taw na manga salakaw i paratiaya ago galbk, sa odi limoa o
Allāh  ankoto a olowan a mapiya a miakambowat kiran na khisowasowa kiran sa
kaamotan iran na pd pn a pmbaloy a panganganop sa dalm a ingd, sa gianan dn i btad
iyan.
Manga Oripn o Allāh, samanan na so giikaphamiliya o Muslim sa masa ini ago so
kaphamiliya ko Islam na tanto a mawatan a mbidaan iyan, sabap sa aya dn a
makatataban na so n’nga o mansoiya ago so katatakabor iyan, apiya so miamakasowa
ko dowa a katao a Islam ago katao ko Doniya na mararambit san, ka aya karina on na
anda dn i kapakapasad o taw sa apiya antonaa a katao na matthan so pithibarang a
karatola ko manga karsada ago sii ko manga walay, sa kapphakalankapa sa si giraw na
miakagraduate, datar anan so kakhawing ko kiapangaroma a khapoktan ta ko manga
karatola ko manga karsada, manga walay, a aya dn a mitotoro iyan na so kaphagoyaga
ko kazalibantog, na mapiya sii pn ko kapapatay na miarambit on so giikaplmbalmba
ago so giikazobra o kapphakitokawi ko kimbobokoon ko miawafat.
Na so Muslim na anda dn i kapanagotiyapa niyan ko rinayagan na mitandoray so
paratiaya niyan ko poso’ iyan, sa pd a papata a marata ko pagtaw a Islam a kasiapa
iran ko rinayagan sa ibagak iran so pagns a gioto so paratiaya, ka so galbk o manosiya
na phoon oto ko hati niyan, na o aya manga galbk iyan na di ikhasoat o Islam na di
khatarima o ba niyan ptharoa a skaniyan na somosonkad ko Islam.
Amay ka so kaphamiliya a Islam na thito a phakabagrn o Muslim na patot a masiap so
pagns adi so rinayagan, sa makamoayan so kiaphamiliya o Rasūlullāh  ago so manga

298
sahabah niyan. O ilaya tano so giikapagintaw o manga pamiliya a Muslim, sankai a
masa na mailay tano a somosobra so giikaplmbalmba o manga bai ko manga walay
ran sa phizoson a warna a phakabirayi ko kailay, sa lalayon kalilipatan so maori a
alongan sa pkhaisrap so gasto sankoto a btad, a madakl a Muslim a di phakakan,
madakl a Muslim a miakagnk mangadi magiskowila ka daa khibayad iyan, sa
misabap ko kamrmr na kiailatan so maratabat o pagtaw sa madakl dn a babay a
miakasiya sa miakipangaroma sa sarowang sii sa Pilimpinas ago sii sa liyo a
pililmpinas, ka pantag dn ko kasasagad o kamrmr ago so kada a sowa ko agama ago
so paratiaya on.
Manga Oripn o Allāh, so kiaphamiliya o Rasūlullāh  na gioto i Iadiawan a
phrawatn a kaphamiliya sa so manga karoma niyan na miakaisa a alongan a piankatan
iran sa manga igagama a walay so Rasūlullāh  ka kagiya waraan o babay a
pkhababayaan iyan so kaprowarowang sa mapiya, na aya pn so manga karoma o
Miatindos a kaadn o Allāh  ko liawaw o lopa, na kiapndan so Rasūlullāh  ka daa
khibgay niyan kiran a manga tamok odi na manga igagama ka daa tamok iyan, ago so
tamok iyan na gii niyan nggaston sa lalan ko Allāh  sa kapakabagr o Islam, na sii
sankoto a kattgla iran on na piakatoron o Allāh  so Qur’an iyan a inizaan iyan ankoto
a manga bai o antonaa i bantak iran ba so doniya ka an iran makowa, antaa ka ba so
akhirat sa magokit siran sa marasay ko kaoyagoyag ko doniya?
Sii ko kiapakazamilia kiran o Allāh , na palaya siran minili ko Rasūlullāh , sa da dn
a somianka kiran a isa bo sabap roo na sioti siran o Allāh  a manga karoma o
Rasūlullāh , ago inisapar iyan ko Rasūlullāh , oba niyan sambii so isa kiran sa
salakaw a babay sa dayon sa dayon.

Pitharoo Allāh  a:

‫ك ُح ْسُن ُه َّن ِإالَّ َما‬ ٍ ‫َّل بِ ِه َّن ِم ْن َأ ْز َو‬

َ َ‫اج َول َْو َأ ْع َجب‬ َ ‫ِّساءُ ِم ْن َب ْع ُد َوالَ َأ ْن َتبَد‬
َ ‫َك الن‬ َ ‫الَ يَ ِح ُّل ل‬
)52 ‫ك َو َكا َن اهللُ َعلَى ُك ِّل َش ْي ٍء َرقِيبًا (األحزاب‬ َ ُ‫ت يَ ِمين‬ْ ‫َملَ َك‬
Go di rka khahalal (hay Mohammad) so manga babay ko oriyan oto, go (di rka
khahalal) o ba nka siran sambii sa salakaw a manga karoma. Apiya pn inikabngang
ka so pangatataid iran (a manga babay) inonta bo so oripn ka a babay, go miaadn so
Allah ko kalangowan a shayi a tomotikay (al Ahzab 52)
Manga Oripn o Allāh, so pamiliya a pagindaw niyan so kapakabaling ko sorga na
piloi niyan so kaoyagoyag iyan ko doniya sa panalinggagaw ko manga miskin ago so
makapagoongaya, ka so kapthabangi niyan kiran na gioto dn i gii niyan kambalaya ko
kasorgaan iyan, sa datar o pinggolawla ankoto a manga pamiliya o Rasūlullāh , a so
kiambawalay ran na kalilid dn a kambawalay a so daa manga ala on a lmba a rowar sa
igaan ago rnding a kna o ba lomalawan sa arga, apiya so salasa o manga walay ran na
di kaamplan sa dmpas so bayank, sa giizambayang so Rasūlullāh  na pkhirorad a
bn’ng iyan ko bayank, sa sabap dn ko di kitharalon ko kaprowarowang.

299
Sii sa masa ini na adn a manga Muslim a so manga walay ran na bayambayanan o
kasorgaan ko doniya ko kialawan o kiaprmarmai ron, na so makalilibt on a manga
barombarong na adn a manga taw ron a di phamakakan na di kiran khirampay so odod
ankoto a manga taw a mababaling sankoto a gilanggomilang a marigay a kklimn iyan
a skaniyan na mapiya a Muslim.
Kiatpngan akn a inizaan akn a manga taw a makasisiringan siran ko isa a marigay a
walay sa Marawi o ino pkhisampay kiran so limo ankoto a kawasa na aya pitharo iran
na mapiya so odod iran na di ron makapkhipantag so manga bdong iran ago so manga
aso iran. Allāhu Akbar, sayana dn a miadoniya so manosiya sa kialipatan iyan a
mapita na iplbng ko lopa, na pzosorawaan o manga tomotonang si karoma niyan, na
so walay niyan ago so trak iyan a masinaw ago si karoma niyan na anday kilbng iyan
na rarabnn a barokan o salakaw a mama sa masosonor siran.
Aya dn a patot na so kangganati o taw ko doniya na miapasad iyan dn so marigay
niyan ko sorga sa miambalay niyan sabap ko kiapagamal sa mapiya a aya rinayagan
iyan na so kapangalimo ko manga taw a kadodoanan ago so katabangi niyan ko
masjid so madrasah ago so manga kitab a Islam a pphakalankapn ko pagtaw a Muslim
ka an makazadka sa sadaqah jariyah a tatapon so balas iyan ko oriyan o kapatay niyan.
Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh  a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَت ْغ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل َذن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَت ْغف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.

300
 

Al Khutbah 42
So Bandingan ko Manga Pasodan o Atoran a Kaphagingd
a Islam a so Tawhīd, Risālah, Khilāfah ago so Shūra
Ki: Alim, Hassanor Bin Maka Alapa
Al Murshid Al Am
Al Insan Islamic Assembly of the Philippines

ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِِ
ُ‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َمـ ُدهُ َونَ ْسـتَعينُهُ َونَ ْسـَت ْغف ُرهُ َو َنعُــوذُ بِاهلل م ْن ُشـ ُرو ِر َأْن ُفسـنَا َو َسـيَِّئات َأ ْع َمالنَــا َم ْن َي ْهـد اهلل‬
َ ‫ِإ َّن ال‬
‫َأن‬ َ ‫ َوَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر‬,‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‬
َّ ‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد‬ ِ ‫فَالَ م‬
ْ ُ‫ض َّل لَهُ َو َم ْن ي‬ ُ
ِ‫ اللَّه َّم صـ ِّل وسـلِّم وب ـا ِر ْك َعلَى مح َّم ٍد صـلَّى اهلل َعلَي ِـه وسـلَّم و َعلَى آلِ ِـه وصـحبِه‬, ُ‫مح َّم ًدا َعب ُدهُ ورسـولُه‬
َْ َ ََ ََ ْ ُ َ َُ ََ ْ َ َ َ ُ ُ ََ ْ َُ
:‫َو َب ْع ُد‬ ِ ِ
‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِه ِإلَى َي ْوم الدِّي ِن‬
ِ ‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر‬
:‫آن الْ َك ِر ِيم‬ ِ
ِ َ ‫اعب‬
ْ َ َ َ َ َ ُ ‫اد اهلل َي ُق‬ َ َ‫َفي‬

‫ِّين الْ َقيِّ ُم‬ َ ِ‫ْح ْك ٌم ِإالَّ لِلَّ ِه ََأم َر َأالَّ َت ْعبُ ُدوا ِإالَّ ِإيَّاهُ ذَل‬
ُ ‫ك الد‬
ِ
ُ ‫ِإن ال‬
)40 ‫َّاس الَ َي ْعلَ ُمو َن (يوسف‬ ِ ‫َك ِّن َأ ْك َث َر الن‬ ِ ‫ول‬
َ
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:

Fayā ibādallāhi, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:

Inilhukmu illā lillāhi amara anllā ta’budū illā iyyāhu dālikad dīnul qayyim walākinna
aktharan nāsi lā ya’lamūn (Yusuf 40).

Manga Oripn o Allāh, di tano dn rorotosn ko gii tano kambantobantoga ko Allāh 

ko langowan a masa, ka skaniyan bo i miapatot a bantogn ago podin, ka so langowan
a shayi na inadn iyan, na miapatot kiran so kabantoga iran on. So kalilintad ago so
kapakaslang sa maliwanag na sii ko pangolo tano a Mohammad  ago so manga

301
pamiliya niyan ago so manga sahabah niyan na samporna ko manga kadandan o
manga Muslim.
Giankai a bandingan imanto na salosaw dn ko miaona a bandingan a so Kaphagingd a
Islam a miazabanding tano dn, ogaid na giankai a bandingan na sii tano pagosaya ko
katampar a manga pasodan iyan a ron makambbkn a skaniyan so ptharoon a
kapakaisaisaa ko Allāh  (tawhīd) ago so kapakanggolalan o kiasogoa ko Rasūl
(risālah) ago so okit a kadato a kapakasasambi (khilāfah) ago so okit a
kapmomosawira (Shūrā).

Giankaya a kaphagingd a Islam odi na parinta a Islam, na skaniyan so kaphagingd a

aya bitikan iyan ago onayan a pangitaban iyan na so Shari’ah Islamiyyah a
makapagoonayan ko Qur’an ago so Sunnah o Rasūlullāh , a kiamataanan ko kagaan
dn a kakhawafat o Rasūlullāh  ago initaros o manga Sahabah niyan sa miakamoayan
ko liawaw o lopa, ogaid na pianothol o Rasūlullāh  a aya paganay a khatankig ko
Islam na giankanan a kadato sa skaniyan i paganay ron a khadadas ko liawaw o lopa.
Sa kiamataanan a bnar oto ka so kiaipos o kiandato o pat a Khalifah a mianinggaposan
ko kiandato o Ali Bin Abi Talib, na miasalin so btad o giikandato sa miniphaapaar o
mattndo a manga pamiliya so kadato sabap roo na mimbaloy so btad o kandato ko
Islam a ba dn kandato a thotolan a di niyan matatarotop so bontal o parinta Islamiyyah
ko okit a kapthndoa ko dato (Imam).
Giankaya a parinta Islamiyyah na skaniyan i antap o panizakay o manga Muslim sa
masa imanto, ago miamakatindg so manga lompokan ago manga katitimo a aya
bantak iyan na so kapakandod ankoto a kadato a miadadas ko kiapaninggaposan o
kadato a Islam sa Istanbul sa Turkey ko ragon a 1923.
Giankaya a kaphagingd a Islam na skaniyan so katitimo a aya parinta niyan na so
Islam a gioto so kapnggiragiraya ko doniya sa sambi o Rasūlullāh  ko kaziyapa ko
agama ago so doniya. Sa mabaloy so kaoyagoyag ko doniya a lalan ko kapagontong
ko akhirah.
Gianakaya a kaphagingd a Islam, na kaphagingd a da niyan pakamblaga so agama ago
so doniya, a aya onayan iyan na so parangay a mapiya a kapniniawa, sa gianan i
kibibida iyan ko apiya antonaa a atoran a miapayag sankai a doniya, sa giankaya a
kaphagingd a Islam na makapagoonayan sankai a manga onayan a pakaasal a
skaniyan so: (1) Kapangintuhan ago so kapakaisaisaa on Uluhiyyah wa Tawhid) (2)
So Risalah (3) Khilafah (4) So Shura.
Giankaya a kapangintuhan ago so kapakaisaisaa on na isa ini a kissnggay o
kaphagingd a Islam, a mibibida ko langowan a katitimo a salakaw, sa so waraan iyan a
kapangintuhan na mapapayag dn ko langowan a galbk ankai a kaphagingd a galbk a
kakhaoyagan, kandato, kapamantiari, kapaganad, ago so salakaw ron.
Giankai a paratobowan a kapangintuhan na waraan a tatap a di tharima sa kaalin ago
kambagobago ago kapagozorozor, ka skaniyan na pasodan a tatatap ko

302
giikapagalinalin o manga masa ago so manga btad a pkhasagadan o kaoyagoyag o
manosiya. So Islam na agama ago atoran a adn a sagintas on a tatap a di phagalin, a
skaniyan so onayan o paratiaya a bithowan sa Aqidah a gianan i manga onayan o
agama (Usul ad Din) na so sabala a katampar na manga btad a giimagalinalin sa sii
pkhailay ko kaptingr o masa a gioto so bandingan ko Shariah.
Pitharo i Sayed Qutb, a: Mataan a skaniyan na pamikiran a phoon ko tuhan, a
miakapoon ko Allāh  sii ko paratobowan iyan ago so manga onayan iyan, sa
miatmo skaniyan o manosiya sa tarotop a di niyan khaomanan ago di niyan
khalbatan sa mlk bo, sa ipnggolalan iyan ago pagonotan iyan sa tarotop.
Go skaniyan na tatap a di magozor ko lawas iyan, a so manosiya na phagozor
ko sold o goliling iyan, sa khiporo so sabot iyan ago so katharimaa niyan
sankanan a ropaan sa khatatap a phagozor ago phagtho, na giankanan a
goliling na pphakablangn iyan ago phagatorn iyan, ka kagiya so phoonan
ankanan a pamikiran na skaniyan i miadn ko manosiya a giinggiragiray a
katawan iyan so waraan ankanan a manosiya ago so pangindaw o kaoyagoyag
iyan a phagozor ko lagaday o manga masa, ago skaniyan i miadn sii sankanan
a pamikiran ko manga paratobowan a phakasmbag sankai a manga pangindaw
a phagozor sii ko sold ankai a goliling.
Manga Oripn o Allāh, so kapakaisaisaa ko Allāh  (tawhīd) na skaniyan i
paratobowan a so minioma o langowan a agama a phoon sa langit, skaniyan i
onayan o panolon o manga sogo’ ago so manga nabi ko kiapakaoma iran, sa
kapagadn iran sa pagtaw (ummah) a aya galbk iran na so kapphakaisaisaa iran ko
Allāh . Pitharoo Allāh  a:

ِ ُ‫ول ِإالَّ ن‬
ِ ‫وحي ِإل َْي ِه َأنَّهُ الَ ِإلَهَ ِإالَّ َأنَا فَا ْعب ُد‬
)25 ‫ون (األنبياء‬ ٍ ‫ك ِم ْن ر ُس‬
َ ِ‫َو َما َْأر َسلْنَا ِم ْن َق ْبل‬
ُ َ
Go da kami sogo ko onaan ka (hay Mohammad) sa sogo’ inonta bo a iniwahi ami
iron a mataan a daa tuhan a rowar rakn sa simbaa ko niyo
(al Anbiya 25)
Giankai a tawhid na pnggalbkn o pizakatawan a Muslim, sa datar oto a pnggalbkn
iran ko kadidiamong iran, ago pnggalbkn iran ko kababaloy ran a isa ka pndato a
makambibisa, sa so parinta Islamiyyah na amay ka makamoayan na gianan i isa a
polaos iyan ago aya niyan galbk.
Aya kaphapasodan ankanan a tawhid, na so pamikiran a mataan a adn a katutuhani
ago kazoasoat a giankanan a katutuhani na aya bo a khi rk on na so Allāh , na so
kazoaosoat na ropaan o inadn, sa daa ba iran kapakasasapri ko ropaan a katutuhani.
Pitharoo Allāh  a:

)‫َأح ٌد (اإلخالص‬ ِ ‫ ل‬, ‫الصم ُد‬

َ ‫َم يَ ُك ْن لَهُ ُك ُف ًوا‬
ْ ‫ َول‬, ‫َم يُولَ ْد‬
ْ ‫َم يَل ْد َول‬
ْ َ َّ ُ‫ اهلل‬, ‫َأح ٌد‬
َ ُ‫قُ ْل ُه َو اهلل‬

303
Tharo anka (hay Mohammad) a skaniyan so Allah a Isaisa, so Allah na panarigan
a babantakn ko langowan a ongaya, a da mbawata ago da mbawataan, ago daa
miaadn a datar iyan a isa bo.(al Ikhlas).
Manga Oripn o Allāh, giankaya a kapakaisaisaa ko Allāh , na rarankomn iyan so
kapakaisaisaa on ko kababaloy niyan a Kadnan a miangadn a mimbiat sa inankosan
iyan a limo ago siap a langowan a inadn iyan (tawhīd rubūbiyyah). So
kapakaisaisaa on ko kababaloy niyan a Kadnan a zimbaan a khirk ko kasogo ago so
kasapar ago rk iyan so kadato ago so kimbtadn ko pangitaban o kaadn (tawhīd
ulūhiyyah) a skaniyan bo i khikabnar ko kimbtadn ko sosonan ago lalan (manhaj) a
pagokitan o manosiya ko kibabatog iyan ko liawaw o lopa. So kapakaisaisaa on ko
Kababaloy niyan a Kadnan a adn a manga ingaran iyan ago manga sifat iyan a
salakaw dn ko ingaran ago so sifat o inadn iyan (tawhid asmā’ wa sifāt). Giankai a
tawhid ko tlo a soson iyan na maphakamoayan anan o parinta o manga Muslim sa
mapnggalbk iyan ka gioto i kakhatankda niyan sa mataan a skaniyan na parinta a
Islam a tarotop ago tolabos.
Manga Oripn o Allāh, so bandingan ko Risālah a ika dowa a pasodan ago onayan
o parinta Islamiyyah, na skaniyan so kababaloy ankanan a parinta a makambbkn
ago makapagoonayan ko manga ndao ago manga gonanao o Rasūlullāh  a
skaniyan i kaposan a sogo’ o Allāh  ko manosiya, sa so kapnggalbka ko agama na
misasankot ko kininggolalann on o Rasūlullāh  a so mapapayag ko sunnah niyan a
kanggalbk ago katharo ago so tiankd iyan (taqrir).
Aya maana nan na so kapnggalbka ko paratiaya ko Allāh  ko kiazosonan iyan na
phakaokit sa misasankot ko kinikhoatn on ago so kiatharoa on o Rasūlullāh  sa di
pagomanan ago di plbatan, ka roo khaadn so bid’ah a so kambabagowi ron sa di ron
pd. Aya maana niyan na so manga onayan o Islam a tatap a di phagalin na di
khaomanan ago di khalbatan a gianan i darpa o bid’ah andai kaomani ron odi na
lbatan.
Sii pman ko goliling o Islam a gimagalinalin ko kapkhaalin o masa na daa ba roo
khaadn a bid’ah ka kagiya waraan iyan so kapphagalin ko kaphagayoni niyan sii ko
btad a pkhasagadan iyan.
Sabap san na so parinta odi na kaphagingd a Islam na di san khapokas ka gianan i
lalan iyan ago aya niyan pananagoay a o makaliyo ron na pmbaloy skaniyan a
lompokan odi na parinta a jahiliyyah a kna o ba parinta a Islam.
Manga Oripn o Allāh, so pman so bandingan ko Khilāfah, a isa nan a onayan o
kapakatitindg o parintaa Islam, na skaniyan so paratiaya sa mataan a langowan
taman a madadalm ko kibabatog ago so langowan o adn na palaya dn inadn o Allāh
, sa rk iyan so langowan taman, ogaid na sabap ko limo iyan ko manosiya a
piakalbi niyan a kaadn ko liawaw o lopa, na bialoy niyan ankai a manga kaadn a
inipananding iyan ago bialoy niyan a sakodo ko manosiya gowani a tharoon iyan a:

304
 )29 ‫ض َج ِم ًيعا (البقرة‬ ِ ِ
ْ ‫ُه َو الَّذي َخلَ َق لَ ُك ْم َما في‬
ِ ‫اَألر‬
Skaniyan (a Allah) so inadn iyan a rk iyo so nganin a madadalm
ko lopa langon (al Baqarah 29).
Sa aya kiapharowa niyan san na adn a sarat iyan a so kiabaloy o manosiya a
piangraw niyan so sarig a da pangrawa o manga langit ago so lopa ago so manga
palaw, sa aya miangraw ron na so manosiya. Giankoto a sarig na gioto so manhaj a
so kapakapnggolalana ko simba ko Allāh  ago so kapagonoti ron sa pananggilaan
so langowan a inisapar iyan. Sii ko kiapangrawa san o manosiya na miakhipantag
iyan so kapakasambi ago so kapakapndato ko lopa, sa kiasojudan skaniyan o manga
malaikat sa slasla on, ko katawi niyan ko waraan ankai a doniya a khabaloy ron a
dato a pakasasambiin.
Misabap roo na mimbaloy so manosiya a dato ko doniya, kana o ba dato o doniya,
ilay anka so mbidaan o batang a “ko” ago so “o” ko katharo a “dato ko doniya ago
so dato o doniya” aya dato o doniya na so Allāh , na aya dato ko doniya na so
manosiya. Aya maana niyan na miakandato so manosiya ko doniya sa adn a
domiatoon a so Allāh , sabap roo na so langowan a matatago ko doniya na
mapnggiragiray o manosiya sa ingaran a kapakasasambi sa kna o ba skaniyan i
khirk on, ka adn a khirk on a so miaadn on sa paganay a so Allāh , na so manosiya
na daa miaadn iyan ko doniya a maptharo iyan a rk iyan.
Sii ko datar anan a btad, na langowan a pnggalbkn o manosiya ko kibabatog na
khiodas iyan ko khirk on a pakaasal, sa aya kakhaosara niyan ko manga nganin a
matatago ko doniya na daan iyan a khailay so catalog a ron matatalasay so okit a
kapagosara on na giankoto a padoman a catalog na gioto so Qur’an a daa linimpa
iyan a nganin inonta a pizakntal iyan ago piagosay niyan.
Samanan manga oripn o Allāh , na so kapakandadato o manosiya ago so
kapakatitindg o parinta niyan a Islam, na sii makaphapasod ko ptharoon a
kapasadan a kapakasasambi (ahd al Istikhlāf – covenant of vicegerency) sa gianan i
onayan ankanan a parinta sa so langowan a pnggalbkn o parinta a Islam na
misasankot ko kabaya o Allāh  a miadn ko langowan taman.

So manga parintaa a salakaw a miapayag ko lopa na adn mambo a kaphapasodan

iyan ko kiapakatindg iyan, a datar o atoran a domocrasiya a sii ran piakaphasod ko
pamikiran a kapasadan a kaphagingd a kadidiamong (Social Contract) ko pamikiran
o paganay ron a thaong a datar i: Russeau, Hobbes, ago si Lock. Na misabap roo na
miakamoayan so parinta a Democrasiya a sii makaphapasod ko kabaya o pagtaw sa
mimbaloy so pagtaw a aya miangintuhan a skaniyan i tuhan na skaniyan pn i
pzimba sa ginawa niyan, gioto i kiatharoa iran on sa so kitab na phoon ko pagtaw
ago ikhokom iyan ago ron panonompang, sabap roo na miadadag so
kamamanosiyai ka mimbaloy a tuhan ago oripn a pzimbaan iyan a ginawa niyan.

305
Sii ko Islam na adn a tuhan a zimbaan, ago adn a kaadn a simba ago adn a simba a
phoon ko tuhan a ipnggolalan o inadn ko kazimbaa niyan ko miadn on.
Sii ko Democrasiya, na isaisa i waraan so tuhan ago so oripn a zimba ko tuhan ago
so simba a izimba niyan. Samanoto na palaya tuhan ago palaya oripn ko satiman a
masa, a giya btad anan na di zabotn sa datar o di kazabota ko ptharoon a trinity ko
agama a nasrani, sabap ko da kapakathatadinisa o tlo btad a tlo a isaisa.
Sii sankanan a atoran na da dn a agama on sabap sa kagiya miaisaisa so waraan o
tuhan ago so waraan o oripn sa so tuhan na aya dn oripn, na so oripn na aya dn
tuhan, sa giaya i sabap a so manga parinta ko doniya a makambbkn sankaya a
atoran a democrasiya ko kiazosonan iyan a Direct Democracy odi na Indirect
Democracy antaa ka Representative democracy na da dn a rantapan iyan ko btad o
agama ago so kapangintuhan, sa so di ron somasabot na aya gii ran tharoon na so
agama na salakaw ko parinta sabap ko kiagintas iyan, a aya mataan na katharo anan
a dadag aso gii ron tharo na di niyan sasabotn i ptharoon a agama ago sa ptharoon a
parinta, sa taman sa di makathadinisa so waraan o tuhan ago so waraan o manosiya
a phangintuhan na di ran masmbag ankanan a awid a akal. Pitharoo Allah a:

‫ِّين الْ َقيِّ ُم‬ َ ِ‫ْح ْك ٌم ِإالَّ لِلَّ ِه ََأم َر َأالَّ َت ْعبُ ُدوا ِإالَّ ِإيَّاهُ ذَل‬
ُ ‫ك الد‬
ِ
ُ ‫ِإن ال‬
)40 ‫َّاس الَ َي ْعلَ ُمو َن (يوسف‬ ِ ‫َك ِّن َأ ْك َث َر الن‬ ِ ‫ول‬
َ
Da so kokoman (kadato) inonta a rk o Allah a inisogo iyan a daa zimbaan iyo a
rowar rkaniyan, gioto so agama a mathito, ogaid na so kadaklan ko
manga taw na di ran katawan (Yusuf 40).
Manga Oripn o Allāh, so parintaa Islam, na makapagoonayan ko ptharoon a
Shūrā, aya maana niyan na parinta a kapmomosawira o manga mamponay sa katao
ago pamikiran, kna o ba parinta a kapangalandada ago kambisa sa pamikiran.
Giankanan a Shura na amoran a di dn mipndaraynon o parinta o manga Muslim,
sabap sa di phakamoayan so parinta ago so kathndoa ko dato a olowan o pagtaw odi
makamoayan so ptharoon a Shura, giankanan a Shura na phakapoon ko manga taw
a siran i bithowan sa manga taw o Shura (Ahl as Shura) a gianan so Moway Mnda
ko Btad, odi na manga taw a khikabnar ko kaboka ago so kapalot (ahl al Halli wal
Aqd) a siran i mababaloy a akila o pagtaw ko kapiya a kipnggolalann ko kadato a
Islam, sa aya mala a galbk iran na so kathndoa iran ko dato a olowan (imam) o
manga Muslim a sii kiran phakapoon, ka siran so sagorompong a makallbi, na so
salakaw kiran na manga taw a kallbiyan, na aya khadato ko Islam na so taw a
makallbi.
Giankanan a pagtaw o Shura na siran i komokompas ko lalakaw o kaphagingd o
manga Muslim, sa titikayan iran so parinta ko giikandato o khalifah odi na Amir o
manga Muslim, sa anda dn i kapakasilay niyan odi na maribat na zoplaan iran sa
phakatokawn iran a miaribat skaniyan, ka an makakasoy ko kaontol.

306
Go phoon adn a makatindg a kadato odi na parinta a kklimn iyan a parinta a Islam a
migagayib on ankanan a onayan a Shura na di khatarima sii ko Islam o ba skaniyan
parintaa Islam, ka tankd a giankanan a parinta na khadadag ko kaphlalakaw niyan
sa di niyan khasonkad so kabaya o Islam sabap ko kigagayb o manga taw a siran i
padoman ago tagotao ko btad o agama ago so doniya.
Manga Oripn o Allah, giankai a bandingan na pd ko manga bandingan a
mangingindaw sa mala a sowa ago sabot o phamakin’g on ago so mbatia on, gioto i
sabap a aya kiaoma o alang iyan na sii dn ko kinibolog tano ko lalakaw tano sa gii
tano kapangnala ko Islam, a inisampay dn so bilang ankai a Khutbah sa ika pat polo
ago dowa (42) a bilang iyan, a miakanggonanao sa minibolog tano dn ko blangan o
Islam, sa mala dn a kiasarzban tano ron, na giai i kiapakaoma ankai a bandingan a
pphaninsn iyan so manga sowa tano ago pzawaan iyan so manga antap a
pkharompakan tano sankai a mawatan a lalakaw ko kiapaganad tano sankai a Islam,
a aya antap tano ron a onayan, na so kapakatindg o kadato Allāh  ko liawaw o
lopa a gianan i pamotosan ago kaposan a romasay o Muslim ko kibabatog iyan ko
doniya.
Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh  a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَتغْ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل ذَن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَتغْف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.

307
 
Al Khutbah 43
So Bandingan ko Manga Pakayan o Khabaloy a
Olowan (Imam) Ago so Atastanggongan Iyan
Ki, Alim, Hassanor Bin Maka Alapa
Al Murshid al Am
Rabitah Al Insan Al Islamiyyah

ِ ‫ك‬ َ ِ‫ضـات‬ ِ َ ِ‫ وَأ ْش ُكر َك ُشكْر نِ ْعمت‬, ‫ك الْ َك ِر ِيم‬ َ ‫النيَّةَ لَِو ْج ِه‬
‫اَألمي ِن‬ َ ‫ـاء َم ْر‬
َ ‫ك َوابْتغَـ‬ َ َ ُ َ ِّ ‫ص‬َ َ‫َأح َم ُد َك اللَّ ُه َّم َح ْم َد َم ْن َأ ْخل‬
ْ
ِ ِ ِ ِ ِ
َ ‫ْح ْم ُد َك َما َي ْنبَغي ل َجالَ ِل َو ْج ِه‬
ُ‫صلَّى اهلل‬َ .‫ور‬ ُ ‫اُألم‬
ُ ‫ك ُت ْر َج ُع‬ َ ‫ْم َوِإل َْي‬
ُ ‫ْحك‬
ُ ‫َك ال‬
َ ‫ل‬,‫ك‬ َ ‫ك َول َعظي ِم ُس ْلطَان‬ َ ‫َك ال‬ َ ‫ل‬,
:‫َو َب ْع ُد‬ ,‫ان ِإلَى َي ْوِم الدِّي ِن‬
ٍ ‫وبار َك وسلَّم َعلَى سيِّ ِدنَا مح َّم ٍد و َعلَى آلِ ِه وص ْحبِ ِه ومن تَبِع ُهم بِِإ حس‬
َ ْ ْ َ ْ ََ َ َ َ َُ َ َ َ َ َ ََ
:‫ال فِي كِتَابِ ِه الْ َك ِر ِيم‬ َّ ‫اهلل ا ْعلَ ُموا‬
َ َ‫َأن اهللَ ُس ْب َحانَهُ َوَت َعالَى ق‬ ِ ‫اد‬ َ َ‫َفيَا ِعب‬
‫صابُِروا َو َرابِطُوا َو َّات ُقوا اهللَ ل ََعلَّ ُك ْم ُت ْفلِ ُحو َن‬
َ ‫اصبِ ُروا َو‬
ْ ‫ين َء َامنُوا‬
ِ َّ
َ ‫يَا َُّأي َها الذ‬
)200 ‫(آل عمران‬
Ahmadukallāhumma hamda man akhlasan niyyata liwaj’hikal kalrīm, wa ashkuruka
shukra ni’matika wabtigāa mardhātikal amīn, lakal hamdu kamā yanbagī lijalāli
waj’hika wa liadhīmi sultānik, lakal hukmu wa ilayka turja’ul umūr, sallallāhu wa
bāraka wa sallama alā sayyidinā Mohammadin wa alā ālihi wa sahbihi wa man
tabiahum biihsānin ilā yawmid dīn, wa ba’du:

Fayā ibādallāhi i’lamū annallāha sub’hānahu wa taālā qāla fī kitābhil karīm:

308
Yā ayyuhalladina āmanus birū wa sābirū wa rābitū wat taqullāha laallakum tuflihūn
(Ali Imran 200).
Manga Oripn o Allāh, So oriyan o bantog ko Allāh  ago so pangni sa kapakaslang
ko pangolo tano a Nabi Mohammad , ago so manga pamiliya niyan, so manga
sahabah niyan, na samporna ko kadandan o manga Muslim, na aya pman a bandingan
ankai a khutbah tano na so kaphamagosaya tano ko manga pakayan o olowan ago so
manga atastanggongan iyan ko kababaloy niyan a olowan a lankap o manga Muslim.
Giankai a kaphamagosaya ko manga pakayan o olowan na pd dn ko manga bandingan
a di mipndaraynon sabap sa paliogat o agama a anda dn i kaadn o lompokan o Muslim
na phakatoro dn sa olowan iyan, sa minggolalan sa sabdan o Rasūlullāh  ko kiatharoa
niyan sa daa lomalakaw a tlo kataw inonta a phakatoro siran sa olowan (amir) iran.
Taman sa sii ko kiawafat o Rasūlullāh  na da pn milbng na miatndo dn o manga
Muslim so Abu Bakr a olowan iran, sabap ko kala o sabot iran ko kipapatoray o
kitoroon ko dato sii ko sagorompong iran.
So sagorompong a Muslim (Jama’ah Muslimah) na gianan i paganay a romasay niyan
a makatoro sa olowan iyan ka an maator so btad iyan, ka so kaada o olowan na
makatotoro sa kasagala ago karibogar a aya khaonga niyan na so kabinasa ago so
kaantiyor.
Manga Oripn o Allāh, so sagorompong a Muslim ko kaphakatindga iran ko parinta a
Islam ko ingd iran, na aya paganay a romasay ran ko pizakatawan kiran na so katndoa
odi na kakilalaa iran ko sagorompong a pmbthowan sa Moway Mnda ko Btad (Ahl al
Halli wal Aqd) odi na ahl as Shura, odi na Ulul Amr, a giankanan a sagorompong na
sii siran phakapoon ko kalankapan o pagtaw a siran i mababaloy a akila o pagtaw a
pophowakilan iran sa tarotop ko giikhizoronsorongn ko btad o Parinta iran.
Giankanan a Ahl al Halli wal Aqd, na so kadaklan kiran na siran so manga Ulama a
inisampay siran ko pankat a maporo ko knal ago so sabot ko Agama ago so doniya, na
phakataalok kiran so manga taw a adn a g’s iran ko kaphagingd, ago so manga taw a
adn a missnggay a kapasangan iran ko pizoson a manga katao, a datar o manga taw a
biaksa ko kaplopa, biaksa ko kandagang, biaksa ko kapamolong, biaksa ko
kambabalay ago so manga pd a katao, sa khapd siran a anggawta ankoto a
sagorompong a akila.
Manga Oripn o Allāh, andai kapakatindg ankai a sagorompong sa matndo siran o
pagtaw a kalankapan, na siran pman i kiasanggolayan ko mala a romasay ko kaphilia
ko khabaloy a Dato (Imam odi na Amir antaa ka Khalifah) o manga Muslim, sa
giankanan a thndoon iran a olowan na sii kiran phakapoon ka siran i miatndo a manga
taw a makallbi na so salakaw kiran na kallbiyan, na miapatot a sii kiran makapoon so
khabaloy a dato sa aya piliin iran na so da dn a lawan iyan kiran ko kakhagagaa ko
kadato a Islam, sabap ko pakayan a matatago on.

309
Giankanan a kathoro iran sa olowan na isa nan a maporo a sarig a patot a
makapaginontolan siran on sa matoon iran so taw a thitho a mapiya a khasarigan ko
kapagawidi ko ingaran o kadato a Islam.
Sii sankanan a galbk a mapnd na katii so manga pakayan a patot a maadn ko taw a
khabaloy a olowan o manga Muslim, sii anan iniayon ko tindg on o al Mawardi ko
kitab iyan a al Ahkam as Sultaniyyah, ago so Abu Ya’la ko kitab iyan a al Ahkam as
Sultaniyyah a isa nan a pasodan a kitab ko giipagosaya ko kadato a Islam.
1. So katao a khabaloy niyan a makapagijtihad sii ko pphamangitkaw a manga
btad ago so manga kokoman iyan.
2. So kaadn o kaontol (adalah) ko ropaan iyan a tarotop.
3. So kapipiya o manga hawas, a skaniyan so kapakan’g, kapakailay, so
kapakatharo, so kapakagdam, ago so kapakabaw.
4. So kapipiya o manga anggawta sa daa ba on makokorang a phakasapar ko
kakhaokhaog ago so kanggalbk.
5. So kalantas o pikir a phakatabang on ko kapnggiragiraya ko pagtaw ago so
manga kamapiyaan iyan.
6. So kawaraw a matolangd ago so kaprs ko karompaki ko manga rrgn.
Manga Oripn o Allāh, aya mapipikir ko katao a patot a matago ko khabaloy a
olowan o manga Muslim, na skaniyan so katao a khibgay niyan ko khirk on so
kapamimikiran sii ko manga mas’ala a kapagagama, ago btad a kadodoniyai, so Al
Juwainie na aya katharo iyan na so olowan o manga Muslim na patoray a mabaloy a
pd ko manga mama o Ijtihad, sa makaphamimikiran sa di niyan mapangingindaw so
tindg o salakaw ron, sii ko pphamangitalmba a manga btad. So pman so al Gazali na
aya katharo iyan na: Isasarat ko dato so datar o isasarat ko khabaloy kali (Qadhi), na
aya onayan a sarat o Qadhi na so kabaloy niyan a Mujtahid, kna o ba giipangonotonot
sa kpit, sa pitharoo Ibn Khaldun a so kapangonotonot sa kpit na karina sa di
katatarotop o taw, na so Imamah (kapagolowan) na mapangingindaw niyan so
katatarotop ko langowan a maoolawla.
Aya tindg tano na aya mapipikir ko katao na skaniyan so katao a lankap a so katawi
ko Qur’an ago so manga katao niyan, so katawi ko Sunnah ago so pizosonan iyan, ago
so katao ko manga kokoman ko Usul al Fiqhi ago so basa Arab, sa gianan i khalimod
ko taw a khabaloy a amir o manga Muslim.
Giankanan a katao na kna o ba sii bo sankanan a blangan a agama, ka patot a maknal
iyan pn so btad o doniya, ko manga kapandayan on a pizoson a manga katao ko bontal
iyan a matitimbl.
Sii sankai a masa a bago a kapapantagan na patot dn a mabaloy so olowan a lankap so
katao niyan ko pithibarang a manga sowa, sankai a manga kapandayan a piakambowat
o knal o manosiya a ron misasankot so kakhiporo o btad o parinta ko kasaromag iyan
ko barandiya, a makapagoonayan ko katao ko agama.

310
Manga Oripn o Allāh, so pman so kaontol (Adalah), na so kabaloy niyan a
mangingimbnar i katharo, mapayag i kasasarigi, mawatan ko manga haram,
lomilinding ko manga dosa, maawat ko sankaan, kalalayaman ko kasosoat ago sii ko
kapkhararangiti ron, tarotop i parangay sii ko agama niyan, ago sii ko doniya iyan,
amay ka matarotop ankanan a manga ropaan na khapakay so saksi iyan ago khapakay
a madato, na amay ka kagalatan ankanan a manga ropaan na di khatarima so saksi
iyan ago di khadato.
Aya antap a onayan ko kaontol na so kalk ko Allāh  ago so kaompiya, ka kagiya so
kadato na sarig na so fasiq (lomiliyo ko agama) na di khasarigan na di khapakay a
dato, ka so dato na ladiawan o manga taw na o mabinasa na miabinasa so pagtaw.
Pitharo o al Gazali a: Aya ropaan a ika tlo na so kabaloy o dato a somsndad so kalk
iyan ko Allāh , giai i maporo ko manga ropaan ago aya on mala, a skaniyan na
ropaan a phoon ko ginawa a di khasmbayan a phoon ko salakaw ron, ago di khaparoli
a makapoon ko manga salakaw.
Go gianan na sarat a onayan sii ko olowan ko parinta, ka kagiya skaniyan i akila o
Dawlah, na opama ka kapapaawingi so parangay niyan ago so paratiaya niyan na
khada so sarig on o manga taw, na khabinntay ko daway, ka kagiya aya patoray ron na
siapn iyan so parangay o manga taw, ago so maratabat iran, ago so manga tamok iran,
na o marata a kapkhan’ga on, na maphakada iyan so pankatan iyan, na khada so
andisan o Dawlah ago so pankatan iyan, na sii sankai na zayanan skaniyan o manga
gomagalbk iyan, ago so manga wali niyan sa mliyo siran ko lalan a tatamanan sa daa
mapangangandam iran a rasng ago siksa.
Sabap san na pitharoo Abu al A’la al Maududi a: So pagtaw na matatago siran ko
okitokit o manga dato iran, sa o mapiya so dato na pphiapiya siran, na o marata so
dato na phratarata siran, na anda dn i kasawit o dato sa nggayagomaya na zawit siran
mambo ago pnggaya-gomaya siran, na gioto dn i poonan o kapkhidozo o ingd ago so
kakhaantiyor iyan.
Manga Oripn o Allāh, giankanan a sarat a katao ago kaontol na patoray dn so
kapakamoayan iyan, sa mabaloy so taw a khabaloy a olowan a makasosold ko goliling
o kiapaliogatan (mukallaf) sii ko kokoman o agama a katii so manga ropaan iyan:
1. Mabaloy so taw a Muslim, kakagiya so kadato na skaniyan i maporo ko
kapakakhapaar na so Islam na sarat ko langowan o kapaar, ka di khiropa o ba
mabaloy a olowan ko parinta a Islam so taw a kna a Muslim. Pitharoo Allāh  a:

)141 ‫نين َسبِيالً (النساء‬ ِ ِ ِ

َ ‫َن يَ ْج َع َل اهللُ ل ْل َكاف ِر‬
َ ‫ين َعلَى ال ُْمْؤ م‬ ْ ‫َول‬
Di dn pagadnn o Allah ko manga Kafir i ba iran mikhapaar
so btad o manga Mu’min (an Nisa’ 141)
Ago kagiya paliogat ko dato so kipnggolalann iyan ko manga kokoman o Shariah,
na di anan khaparo o ba makambowat ko kna o ba Muslim.

311
2. Mabaloy so taw a kiabaligan, ka so taw a da kabaligi na di niyan khagaga so
kabaloy niyan a dato ko manga Muslim, ka kagiya da kapaliogati, ago di
khapakay a mangokom amay ka di niyan mipapaar a ginawa niyan, na aya taralbi
na di niyan mikhapaar so btad o salakaw ron.
3. Mabaloy so taw a mikhasad so akal iyan, ka so kaada o akal na kabinasa, ago pd ko
di katatarotop o manga anggawta ago so hawas, na di dn patot o ba madato.
4. Mabaloy so taw a skaniyan na maradika, ka so taw a oripn na da a mipapaar iyan,
ka langowan a pkhapasad iyan na rk o dato iyan, na di dn patot o ba mabaloy a
dato ko salakaw ron a apiya so ginawa niyan na di niyan kandadatoan.
5. So kabaloy o taw a skaniyan na mama, ka so kapakakhapaar sa lankap na sii bo
piakay o Islam ko manga mama, sa di ron pd so manga babay, sabap sa so kadato
ko Islam, na mala a romasay ago galbk a di domadait ko waraan o babay so
kaawidi ron, sa so Islam na pziapn iyan so waraan o nggagaisa sa ipmbgay niyan
ko oman i waraan so rk iyan a inadnan on o Allāh .

Manga Oripn o Allāh, ginan i mababaloy a manga sarat o khabaloy a dato, na so

pman so manga galbk iyan a manga ppnd a romasay na siran so phakatalingoma:
1. So kapalihara o agama ko manga pakaasal iyan ago so manga sapak iyan, sa
amay ka mailay niyan a adn a kaphakasilay ko lalan iyan na mapnggalbk iyan
so karna on sa makakasoy ko thito a lalan iyan sa nggolalan sa kanggonanao a
mapiya, sa pakanggolalann iyan so manga siksa a hudūd (kasalaan a tiamanan
o Allāh  so dianka o siksa iyan) ago so manga tazīr (siksa a da tamani o
Allāh so dianka iyan sa aya phakadianka on na so Imam o manga Muslim) ka
an mabaloy so agama a masisiap phoon ko kasibaki ron, sa so pagtaw na
malilinding ko kitaloga.
Sii sankanan a paganay a romasay ko kasiapa ko agama na aya paganay ron a
ziapn iyan na so kitindgn ko sambayang, sabap ko katharoo Rasūlullāh  a sa
taw a itindg iyan so sambayang na sabnar a miapakatindg iyan so agama, na
sa taw a ibagak iyan na miagba iyan so agama. Na sii sankai na patoray ko
dato a Muslim a skaniyan dn i Imam o manga Muslim ko manga sambayang
iran ko masjid a katatagoan on, sa di niyan dn khibagak ko masa a
kakhagagaa niyan on, sabap sa so Rasūlullāh  na da niyan dn bagakn so
kapagimam ko sambayang inonta bo ko kiasakit iyan a kiapasangan a di niyan
khagaga, sa patot a gianan i kaonotan o manga dato o manga Muslim a siran
dn i manga Imam ko manga samyang iran.
2. So kasiapa o olowan ko manga kokoman sa pakanggolalann iyan ko manga
taw sa kaontol, sa gtasn iyan so manga karido ago so manga samok, ago
pakanggolalann iyan so kaontol ko kapasad o manga simokt sa skaniyan dn i
pnggolima on ko kakharankapi niyan on, na amay ka di niyan khagampasan
na itayakop iyan ko manga pangongokom a manga kali niyan, a siran i manga
mama niyan ko datar oto a btad.

312
3. So kasiapa niyan ko blangan o ingd sa lomankap so kalilintad ago so
kasasarig o manga taw, sa maadn so atoran a kaphagingd a mapiya sa
matayod o manga taw so gii ran kakhaoyagan a makasasarig siran ko manga
ginawa iran ago so manga tamok iran.

4. So kapakanggolalana niyan ko manga Hudūd, gioto so siksa a tiamanan o

Shariah Islamiyyah so dianka iyan, a datar o kapotoli sa lima ko
miamankhaw, ago so kalphadi ko mizina a bagoa taw ago so karadiama ko
mizina a miakapangaroma sa miaona (muhsan), ago so kalphadi ko tomiokas
sa di bnar, ago so mininom sa pakabrg. Go pakanggolalann iyan pn so manga
ta’zir, gioto so kasalaan a da tamani o Sharia so dianka iyan sa inibagak iyan
ko dato so kadiankaa on ko manga taw a somiopak ko bitikan iyan.
5. So kalindinga niyan ko manga tamana o ingd a Islam sa khotaan iyan sa
manga sondaro ka an di khasangaran a gobat so malangas a bangonan o
manga Muslim, sa so kasisiap o dato na madodowa soko, sasoko ron so kasiap
iyan sa sold, sa daa makabinasa ko ingd a manga taw a mababaling on, ika
dowa soko na so kasiapa niyan ko ingd ko gasta o manga taw a phoon sa liyo
a gioto so gomogobat a manalaingd a pphangagaw sa kawali, sa khaadn anan
sa nggolalan ko sondaro a mabagr a pagatangan iran so manga itopang o
parinta a Islam, a gianan so bithowan o Islam sa murābatah odi na ribāt,
maana a kapagipat ko manga tamana o ingd. Pitharoo Allāh  a:

‫صابُِروا َو َرابِطُوا َو َّات ُقوا اهللَ ل ََعلَّ ُك ْم ُت ْفلِ ُحو َن‬

َ ‫اصبِ ُروا َو‬
ْ ‫ين َء َامنُوا‬
ِ َّ
َ ‫يَا َُّأي َها الذ‬
)200 ‫( آل عمران‬
Hay so miamaratiaya zabar kano ago zasabara kano, ago pagipat kano ko manga
pagilid o ingd, ago kalkn iyo so Allah ka an kano makadaag
(Ali Imran 200).
6. So kapranga niyan ko manga taw a siopak iran so Islam ko oriyan o kinidolon
iyan kiran, a di siran makasosold ko ptharoon a manga taw a maaako (ahl ad
Dimmah). Sa patoray ko dato a pakatindgn iyan so panolon o Islam (da’wah)
sii ko manga taw a di ran kasasabotan, sa giankanan a da’wah na
phakisabotan iyan ko manga taw so Islam, na amay ka adn a taw odi na
lompokan antaa ka parinta a pagrnn iyan ankanan a Da’wah na phakatindg so
Jihad ka phowalasn iyan ankanan a pangalang sa di kaphakaondas o panolon
ko manga taw.
7. Pnggalbkn iyan so kapphanimoa ko manga taban a tmok ago so manga zakat
ago so manga waqaf ago so manga sadaqat a phakapoon ko manga taw ka an
kapondowi sa tamok so Bayt al Mal sa matonay niyan so sangan iyan ko
kaphagingd sa midndg iyan so shaytan o kamimiskini ko zaronsarongan o
manga Muslim, sa khakawasa siran ago mamakabagr siran ko kasaromag iyan
ko barandiya, ka an thagodaya so kaphagingd iran.

313
 8. So kambagibagia ko manga tamok o Bayt al Mal a imbgay ko manga
komakamal ko parinta niyan ago so langowan a kiapatotan ko panabang iyan
sa nggolalan sa kaontol.
9. So katndo iyan sa manga taw a pnggalbk ko manga romasay o parinta niyan
ka an misampay so romasay ago so sakodo o parinta sii ko pizakatawan a taw
ko ingd. Sa ya piliin iyan a manga taw a bgan iyan sa galbk ko parinta na so
manga taw a khikasasarigan a khapakayan ko galbk, sabap ko matatago on a
pakayan a katao ago so kapia o parangay, sa odi niyahn oto okiti ka aya
katndo iyan sa manga taw niyan na sabap ko kathonganay, odi na
kangginawai antaa ka kaphagaria odi na kominowa sa tndan, na sii sankai na
pindonsianan iyan so kabnar o Allāh  ago so pgtaw niyan.

10. Skaniyan dn i pnggalbk sa katitilika niyan ko btad o parinta niyan ago so

kaiisipa niyan ko manga taw niyan ko kapiya a gii ran kanggalbk, sa titikayan
iyan so ingd iyan sa gagawii dawndaw sa datar skaniyan on o taw a monong
sa maror, ka kagiya skaniyan i paganay a papatorayan a ipagiza on so
pphagipatn iyan o miaipat iyan antaa ka da.
Gianan so katharoo Rasūlulālh  a: Langon kano na pphagipat ago langon kano na
pagizaan ko pphagipatn iyan, so dato na pphagipat na ipagiza on so pphagipatn iyan,
so mama na pphagipat na ipagiza on so pamiliya niyan a pphagipatn iyan, so oripn
na pphagipat ko tamok o dato iyan sa ipagiza on so pphagipatn iyan, langon kano dn
pphagipat ago langon kano pagizaan ko pphagipatn iyo.
Manga Oripn o Allāh, amay ka matonay anan o dato sii ko pagtaw niyan, na kabnar
iyan kiran mambo so kaonoti ran ko manga pandoan iyan sa di kiran khapakay so
kasopaka on, ka khabaloy siran a somosopak amay ka di siran mangongonotan ko
parinta niyan.
Giankaya a manga pakayan ago romasay o dato a Muslim, na kiamataanan ko
kiandato o manga Khulafa ur Rashidin a pat kataw, sa lominintad so doniya ago
kiasawitan iyan so kalilintad ago so kapakasasarig ko kiandato iran, na sii ko kiada o
gii ron kinggolalann o manga olowan, gowani a magalin sa btad so kadato a Islam, sa
miapokas ko thito a lalan iyan, na miasagala so kapphagingd o manga Muslim, ago
somiagad siran sa awlan ago sansara a kapphagintaw, sa mianinggaposan so btad iran
ko kiada o kadato a Islam ko liawaw o lopa, sa imanto a masa na gopn giipagnaw so
manga Muslim ko gii ran kapanagontaman sa kapakandod o kadato a miadadas, a
rarad oto o kiaawat iran ko ndaowan o Islam, sa miakalobay kiran so katao niyan a
aya onayan o paratiaya niyan, sa miaprabay siran o ridoay ran sa taman imanto na gii
ran mapagintos so baso o kapakadadapanas sa di tano katawan i kathay a kaphagintosa
tano ron?!.

Manga Oripn o Allāh, gianan i sapankat a miazabanding tano sankai a khutbah a

pagarapn ami ko Allāh  a Mahasuti a Maporo a adn a miasabot tano ron a
miapadalm ko poso tano a khabaloy a balotoan tano ko gii tano kanggalbka ko

314
kaptharagomabalaya tano pharoman ko parinta Islamiyyah ko manga ingd tano ko
oriyan o kiapadalm iyan ko manga poso’ tano.
Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh  a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَت ْغ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل َذن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَت ْغف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.


Al Khutbah 44
So Kipapaliogatn ko Kaadn o Tarotop a Kapagolowan ko
Oman i Phagingdan ago so Kalankapan a Muslim
Ki: Alim, Hassanor Bin Maka Alapa
Al Murshid Al Am
Al Insan Islamic Assembly of the Philippines

ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِِ
ُ‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َمـ ُدهُ َونَ ْسـتَعينُهُ َونَ ْسـَت ْغف ُرهُ َو َنعُــوذُ بِاهلل م ْن ُشـ ُرو ِر َأْن ُفسـنَا َو َسـيَِّئات َأ ْع َمالنَــا َم ْن َي ْهـد اهلل‬َ ‫ِإ َّن ال‬
‫َأن‬ َ ‫ َوَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر‬,‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‬
َّ ‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد‬ ْ ُ‫ض َّل لَهُ َو َم ْن ي‬ِ ‫فَالَ م‬
ُ
‫صـ ْحبِ ِه‬ ِِ ِ ٍ
َ ‫صـلَّى اهللُ َعلَْيـه َو َسـلَّ َم َو َعلَى آلـه َو‬ َ ‫صـ ِّل َو َسـلِّ ْم َوبَـا ِر ْك َعلَى ُم َح َّمد‬ َ ‫ اللَّ ُه َّم‬, ُ‫ُم َح َّم ًدا َع ْب ُدهُ َو َر ُسـولُه‬
:‫َو َب ْع ُد‬ ‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِ ِه ِإلَى َي ْوِم الدِّي ِن‬
ِ ‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر‬
:‫آن الْ َك ِر ِيم‬ ِ
ِ َ ‫اعب‬
ْ َ َ َ َ َ ُ ‫اد اهلل َي ُق‬ َ َ‫َفي‬

315
 ِ ‫صير ٍة َأنَا وم ِن َّاتبعنِي وس ْبحا َن‬
ِ ِ ‫ِإ‬ ِ ِ ِِ
‫اهلل‬ َ ُ َ ََ ََ َ َ‫قُ ْل َهذه َسبيلي َأ ْدعُوا لَى اهلل َعلَى ب‬
ِ ِ
)108 ‫ين (يوسف‬ َ ‫َو َما َأنَا م َن ال ُْم ْش ِرك‬
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:

Fayā ibādallāhi, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:

Qul hādīhī sabīlī ad’ū ilallāhi alā basīratin ana wa mani taba’anī wa
subhānallāhi wa mā ana minal mushrikīn (Yusuf 108).

Manga Oripn o Allāh, So Oriyan o bantog ko Kadnan tano a Rabbul Alamin ago so
pangni tano sa kapakaslang ko pangolo tano a Mohammad  ago so manga tonganay
niyan, so manga sahabah niyan, ago so langowan a mionot ko panolon iyan, na omiog
so Allāh , na pzabandingn tano pman ankai a bandingan a marani a kisasaginda niyan
ko miangaoona a manga bandingan a pimbitiara niyan so kaphagingd a Islam ago so
kapakamoayan o parinta a Islam ko ingd o manga Muslim, lalayon so kaphagaloya
tano sii ka so kabasa tano a pala phn ka marinaw na ba amay ka zlgan a daa paro a
rimbar na daa sorot a iman.

Manga limo ini o Allāh  a gii tano pn makazambisambi sa manga katigan ko agama,
na adn dn a khaoma a masa a di tano dn makaphlalapoya sa manga pamikiran ka so dn
so mambbtad na di niyan ppharon so datar oto a masa.
Manga Oripn o Allāh, madakl dn ko manga Muslim sa doniya imanto a gii ran
mambo pamagompongan ankai a bandingan tano sa kapmbtad sa manga roaroan ago
pandapat ko kapkhaadn o bagr ko manga Muslim, sa kapakandod o miada a andisan
ago makambalingan so lomiawd a mnang o manga Muslim.
Giankanan a manga pamikiran na inirampay pn sa miandirogod ko manga ala a
Pompongan a Paganadan a Islam (Islamic Universities) sii sa doniya, sa adn a manga
pangilay (research) a minidakat ko gii san kapamimikirana o andamanaya i kapakaadn
sa olowan a mapiya sii ko ingd o manga Muslim sii sa doniya.
Isa a pangilay a matolangd a miakambowat ko datar anan na miaadn sa galbk o isa a
morit a si Salah Jabir a aya niyan bialoy a Thesis iyan ko Masteral Degree niyan sa
Islamic University, sa al Madinah al Munawwarah, a giankoto a kitab iyan na
bithowan iyan sa: So Lalan ko Kapakamoayan o Ompongan o Manga Muslim. Sa
kiabgan ankoto a kitab sa daradat a maporo (Excellent) ogaid na da niyan
masamporna ko Doctoral iyan na miasinggawt dn o phanphd ko kapipiya ginawa
(Malak al Mawt) so niawa niyan sa miawafat.

316
Isa a inibagay niyan a Manhaj ko oriyan o kiatankda niyan on sa patoray dn so kaadn
o kapagolowan o manga Muslim ko oman i piagingdingdan iran sa doniya, na so
kapagokit ko kaphagisaisa o manga lompokan o manga Muslim a makamomoayan ko
pat a pidoro o doniya, sa oman i lompokan odi na kaphagingd a Muslim, na tomoro
siran sa olowan iran ko darpa iran, na giankoto a manga olowan ko oman i lompokan
na siran pman i pthimotimo sa khabaloy siran a akila o pagtaw iran, sa datar o ba iran
khitindg so tindg o ahl al Halli wal Aqd odi na ahl as Shura o manga Muslim, sa amay
ka matimo siran na tomoro siran a phoon ko ginawa iran sa olowan a aya pagonotan
so lalag iyan sankoto a ingd a katatagoan kiran, na giya pman ankoto a manga olowan
ko oman i ingd a mala o manga Muslim a so 57 a pmbthowan sa Muslim Countries a
somisirong ko (OIC) na thoro siran pman sa olowan iran a sakataw a mama a
skaniyan i khabaloy a Khalifah o manga Muslim sii sa doniya.
Giankanan a okit i malbod a lalan ko kakhaadn o bagr o manga Muslim sabap ko adn
dn a manga taw a makamomoayan a somisirong siran ko manga opakat odi na manga
lompokan iran a madakl sii sa doniya. Sii ko kamataani san na inidakat ankoto a
somiorat so langowan a manga ala a opakat sii sa doniya a datar o al Ikhwan al
Muslimun sa Misir, so Jamaah Islamiyyah sa Pakistan, so opakt sii sa Sudan ago sii sa
Jordan, so Jamaah Tablig sa India ago Pakistan, sa kinilang iyan so manga
paratobowan ankai a manga opakat ago so manga antap iran ko Da’wah, sa biagr iyan
a giankai a manga opakat a Islam na amay ka makazisinabota siran na khaadn a bagr a
mala a kharndaan o manga Muslim, ago kaphagdaan iran ko kisampay ran ko simalaw
a aantapan iran.
Manga Oripn o Allāh, so sii ron sa Ingd a Ranaw na datar dn anan a makamomoayan
so manga opakat a Islam a tanto a madakl a bilangan iran, ago kiatpngan so
kianggalbka ko kaisaisa o antap na miagdam a malbod so kaphakaadn sa bagr ka
tomatarima so kalankapan a pagtaw aya mataan na aya midadalong na so kaadn o
Bagr a kapagolowan, sa taman imanto na da tano pn makatoon sa olowan a iprapas
iyan so kamapiyaan o pagtaw a Muslim sa khorbann iyan so kamapiaan iyan a
kaatawi sa pantag sa kiapas o simalaw.
Ogaid na giankai a gii tano ron kambasisaa sankai a manga Khutbah tano na manga
tphali ini ago todaw a mapiya a pkhasabapan sa kapkhaadn o manga pamikiran ago
manga tindg a aya khaonga iyan na khatimo iyan so makaphlagilagid on sa pamikiran
ago paratiaya na andai katimo iran na miaadn so kaokhaog a maito a khapakay a aya
dn mabaloy a todaw a phoonan a makasayan sa tmos a magombos na mrangiran sa
taman sa mamalampak so sapak iyan ko oriyan o kiapakabagr o kayo niyan sa
kasirongan o pagtaw so along iyan sa pkhaori a gawii omiog so Allāh.

Aya man a pithamanan a mabagr a ipkhalk o manga barasola sa maydan a lawan sa

kabagr o sondaro na so kaadn o pamikiran a mapiya (Idea) a makasasaibarat sa oniin
a mapiya ago phoon iyan matoon so masibokar a lopa na magiog magnda ta na
magtho ago mrangiran sa khabidang ko kalopaan o doniya.

317
Manga Oripn o Allāh, giankai a btad o Muslim imanto ko apiya ada a darpa ko
doniya na makathatalogdam sa aya dn a kabaya iyan na maadn odi na kaphoonan
antaa ka mitaros so lalakaw ko kazalimbtad o pagtaw a Muslim, giankaya a pagtaw na
da pn sampayin ko pankat a kidaplak, ka matatago on pn so bagr ago so panamar
antaa ka kabaya sa kazowaka niyan ko rgs o manga masa a kapapantagan a pkhaanod
iyan so pagtaw san ko dagdban iyan a madalm amay ka di mabalak a sowak a mabagr.
Pd a mapangingindaw ankai a masa na so kapakala o sabot o manga Muslim ko katao
ko Islam ago so btad ankai a doniya, sa kabagowan so andang a sabot a matatago ko
pizakatawan, sa andai malo anan kiporo na phakatonay sa kapkhabkhs o manga tindg
ago so manga pamikiran sa kazakat ko lalakaw sa pantag sa kazalimbtad ko ingd o
manga Muslim na lalan bo na giya ingd a Ranaw.
Manga Oripn o Allāh, isa a babantakn tano a patoray a makaadn sa kaokhaog a
kapagolowan na so manga masjid o manga Muslim, sabap sa zasan so manga Muslim
a manga baratapa sa amal a siran i pangindaw a paganay a magawid ko romasay, sa so
masjid na amay ka matoman iyan so romasay niyan ko pagtaw sa gii ron
kanggonanaowa na magaan a kakhaadn o bagr, sa so masjid na aya mamaapaar on na
so Imam, sa patoray a so manga Imam na maadn kiran so pakayan ko kapagolowan ka
so kababaloy ran a lowan siran ko sambayang na gioto dn i paganay a pakayan ko
kakhabaloy ran a olowan sii ko manga taw a matatago sa atastanggongan iran, sa so
jama ko masjid na gioto i paganay a babasoka a phamolaan ko mapiya a oniin sa
kapakatho iyan ko pizakatawan a Muslim sankoto a darpa.
Ika dowa na so manga paganadan a Islam (Madrasah) ago so paganadan a English
(School) na isa nan a romiritan sa manga kangodaan a patot a maadn kiran so sinanad
ko kazalimbtad, ka so manga kangodaan na di khataradiwag so mababaloy a sangan
iran ko kaphagingd sa patot dn a mabarasa siran ko manga galbk a kapagolowan sii ko
Islam.
Giankaya a kaokhaog sa kapakaadn sa kapagolowan na paliogat a palaya dn
makambong a lalag so pizasokowan (sector) o kaphagingd o manga Muslim, sa palaya
siran makasabot ko antap a mapiya sii ko galbk a kaiislami, so manga padagang ko
kiazosonan o manga galbk iran na isa siran ka sangan sii sankanan a manga galbk o
Islam.
So manga taribasok, na datar oto a khabgan siran mambo sa sangan a mala sankai a
galbk, a domadait ko manga btad iran, ka an iran mitoman so sangan iran a odi ran
manggalbk na daa ba on phakasangan ko manga taw.
So manga impliado ko parinta ago sii ko manga pangadapan (offices) a mattndo na
adn mambo a masasangan iran ko romasay a mala sa kapakamoayan o kapagolowan a
kaiislami sii sa Ranaw.
So manga bai na isa siran ka sangan a adn mambo a khitindg iran a manga romasay ko
kapakamoayan ankanan a antap ko kapagadn sa kapagoloan. So manga bai na mala a

318
kipantag iran ko kaphagingd ago madakl so bilangan iran a di so bilangan o manga
mama, sa so sangan iran na di mipndaraynon.
Giankaya a kanggalbk sa kazalimbtad na margn ago mapitl a galbk a palaya on dn
kharambit so pizasokowan o katitimo, sa odi anan maadn na margn ago malombat so
rarad o panagontaman, amay pman ka makarabray anan ko pagtaw na khaadn iyan so
ptharoon a Pamikiran a Lankap (Public Openion) a gianan i khasabapan ko kapkhaalin
o btad o katitimo o pagtaw, sa giankaya a romasay na pd dn ko margn a pnggalbkn o
manga Muslim sa masa ini.
Manga Oripn o Allāh, so Rasūlullāh  ko paganay a kiapanolon iyan sa Makkah, na
palaya iyan dn kiambong a lalag so pizoson a pagtaw sa da niyan pamamiliin so
panolon iyan ko manga taw a manga barabangnsaan odi na manga kawasa antaa ka
manga ala i pankatan ko kaphagingd ogaid na palaya iyan dn kiambong a lalag so
pagtaw niyan, minsan pn mbidabida a kiatarima o manga taw ko panolon, ogaid na
daa miasibak ko manga taw sa ba da makambong a lalag.
Na giankaya a kazalinbtad na galbk o manga nabi, na kiapangwarisan o manga Ulama
sankai a masa a kapapantagan, sa so romasay ko kapnggalbka on na sii kiran
misasanggolay sa mimbaloy a atastanggongan a mapnd a pagawidan.
Mapokas kiran na sii pman ko manga Muslim a miamakasowa sa katao sankai a
doniya a matatago kiran so sambatan ko Islam sa miphagpda iran so manga Ulama ko
kaphromasay sankai a galbk, sa khaosar iran mambo so katao a matatago kiran sa
kagaan a kisonggod o lalakaw ko kazalinbtad o pagtaw.
Sii sankanan a pankat a galbk na mipthabanga so manga kawasa a Muslim, ka
kalalayaman a so manga Ulama ago so manga Professional na di siran manga kawasa
sa barandiya a tamok, na so manga kawasa na sangan iran so kapnggastowi ko sabaad
a manga galbk a mangingin-daw sa tamok, sa datar o pinggolawla o manga kawasa ko
manga sahabah o Rasūlullāh  ko kiasapidawa iran ko romasay o panolon. Pitharoo
Allāh  a:

ِ ‫صير ٍة َأنَا وم ِن َّاتبعنِي وس ْبحا َن‬

ِ ِ ‫ِإ‬ ِ ِ ِِ
‫اهلل‬ َ ُ َ ََ ََ َ َ‫قُ ْل َهذه َسبيلي َأ ْدعُوا لَى اهلل َعلَى ب‬
ِ ِ
)108 ‫ين (يوسف‬ َ ‫َو َما َأنَا م َن ال ُْم ْش ِرك‬
Tharoanka (hay Mohammad) a katii so lalan akn sa ipndolon akn so Allah sa
nggolaln sa tanda a marayag, sakn ago sa taw a inonotan ako niyan, miasotisoti so
Allah ago kna ako o ba pd ko manga pananakoto (Yusuf 108).
Sa giankai a mala a galbk na aya dn a khasanaan a gakot a phakabkhs ko manga taw a
pnggalbk ko kiazosonan o lompokan iran na so kabagr o paratiaya iran ko Allāh , ago
so kala o kasigi ran sa kapakambaal iran sa kamapiyaan ko pkaori a masa a maapd
siran ko manga taw a paganay ron anggka sa indakat o thotol a siran so manga taw a
miangaroromasay ko mala a galbk ko Islam, sa paratiaya iran ko sogoan o Kadnan
iran.

319
So pman so okit a kapphagingd o manga Muslim ko kadaklan ko manga ingd ago sii
ko manga Muslim a kainotan (muslim minorities) na aya dn a mangongondatoon na
so adat a kalalayaman a adat a phoon sa Sdpan, sii ko kandiditaran, manga goagoay,
kandodolona, na palaya dn kasasaraban, sa bnar dn so katharoo o Nabi  a:

.‫ َم ْن تَ َشبَّهَ بَِق ْوٍم َف ُه َو ِم ْن ُه ْم‬...

Sa taw a mananayan sa isa a qawm na skaniyan na pd kiran.
Giankaya a Muslim a kapapantagan imanto na so kalaan on na kiaamotan dn ankaya a
adat a sarowang, balabaw ron so manga kangodaan, sa mimbaloy so agama iran a sii
bo ko manga sisimpit a kotika ko gii ran kazambayang, na maipos oto na komasoy
siran pman ko btad iran ago so kandiditaran iran a datar dn o manga taw a kna o ba
manga Muslim, sii sa Indonesia ago sa Malaysia na kiasandngan akn on ankaya a
manga btad, a kadaklan ko manga babay a giinggagalbk ko manga ala a tinda odi na
sii ko manga pangadapan, na ndiditar siran sa datar siran bo o talandiyang ka di
makasasapng so nditarn iran, na amay ka maoma so waqto a kapzambayang na
somong siran ko giizambayagan na solotn iran so mukna iran na zambayang siran, na
maipos oto na lowasn iran so mukna sa komasoy siran ko manga galbkan iran sa datar
siran pman o tiggalawas, sa piakammsa oto a btad, a aya bo a kapkhapikira iran sa
Muslim siran na sii bo ko masimpit a kotika a di ka 20 ka minotos.
Giankai a pagtaw a ndadatarai na daa a panginam sa ba iran maoyag so Islam ko thito
a bontal iyan, ago di ran matharagombalay so kaphagingd a mapiya, sa o izaan ka
kiran o ino to na aya smbag iran na so kiaprarad ko adat a kalalayaman a aya iran
pphagintawan.
Taman sa di makaadn so Muslim sa taong iyan ago paratobowan iyan a kibida iyan ko
pagtaw a kafir sa rarad o paratiaya niyan ko Allāh  ago so kala o sabot iyan ko Islam,
na margn o ba adn a mapakatindg iyan a kaphagingd iyan a Islam ko liawaw o lopa, sa
giankai a btad na tanto a makapagiino sa kazalinbtad a mabagr a khaadn ko pagtaw, sa
paliogat ko manga taw a Muslim a adn a matatago on a in’nka sankai a btad a
makaogop siran ko kapnggalbka ko kazalinbtad o Muslim, mlagid saya so Ulama ago
so miamakasowa sa katao a palaya siran san kapapatorayan.
Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh  a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَتغْ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل ذَن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَتغْف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.

320
 
Al Khutbah 45
So Bandingan ko Ndayagaan o Okitokit a Islam ago so
Mamomondas a Okitokit sa Masa Imanto
Ki: Alim, Hassanor Bin Maka Alapa
Al Murshid Al Am
Al Insan Islamic Assembly of the Philippines

ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِِ
ُ‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َم ُدهُ َونَ ْستَعينُهُ َونَ ْسَتغْف ُرهُـ َو َنعُـوذُ بِاهلل م ْن ُشـ ُرو ِر َأْن ُفسـنَا َو َسـيَِّئات َأ ْع َمالنَـا َم ْن َي ْهـد اهلل‬ َ ‫ِإ َّن ال‬
‫َأن‬ َ ‫ َوَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر‬,‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‬
َّ ‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد‬ ِ ‫فَالَ م‬
ْ ُ‫ض َّل لَهُ َو َم ْن ي‬ ُ
ِ‫ اللَّه َّم صـ ِّل وسـلِّم وب ـا ِر ْك َعلَى مح َّم ٍد صـلَّى اهلل َعلَي ِـه وسـلَّم و َعلَى آلِ ِـه وصـحبِه‬, ُ‫مح َّم ًدا َعب ُدهُ ورسـولُه‬
َْ َ ََ ََ ْ ُ َ َُ ََ ْ َ َ َ ُ ُ ََ ْ َُ
:‫َو َب ْع ُد‬ ِ
‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِ ِه ِإلَى َي ْوم الدِّي ِن‬
ِ ‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر‬
:‫آن الْ َك ِر ِيم‬ ِ
ِ َ ‫اعب‬
ْ َ َ َ َ َ ُ ‫اد اهلل َي ُق‬ َ َ‫َفي‬
ِ ‫الز َكاةَ وَأمروا بِالْمعر‬ ِ ‫الَّ ِذين ِإ ْن م َكن‬
‫وف َو َن َه ْوا َع ِن‬ ُْ َ ُ َ َ َّ ‫الصالَةَ َوآَت ُوا‬
َّ ‫ض َأقَ ُاموا‬ ِ ‫اَألر‬ْ ‫َّاه ْم في‬
ُ َ َ
ِ ِِ
ُ ُ‫ال ُْم ْن َك ِر َوللَّه َعاقبَة‬
)41 ‫اُألمو ِر (الحج‬
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:

Fayā ibādallāh, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:

Alladīna in makannāhum fil ardhi aqāmus salāta wa atawuz zakāta wa amarū bil
ma’rūfi wa nahawū anil munkari wa lillāhi āqibatul umūr (al Hajj 41).

Manga Oripn o Allāh, Bantogn tano so Allāh  ago phodipodin tano skaniyan ka
skaniyan bo i patot a phmaslaan ka rk iyan so kabnar ko kiapangadn ago so kasisiapa
on sa miakhabnar iyan so kasimbaa on ka skaniyan niyan i miangadn na patot ko
inadn a masimba niyan so miadn on. Ipangni tano sa kapipiya ginawa ago
kapakaslang so nabi tano a Mohammad  ago so manga tonganay niyan ago so manga
sahabah niyan na romabray ko langowan a Muslim.
Manga Oripn o Allāh, Giankai a bandingan na giai so giikapakandayagaa ko okitokit
a Islam ko kapphagintaw ago so okitokit a kalalayaman a mamomondas sankai a masa

321
imanto a kapapantagan, o ilaya tano so manga Muslim ko kapphagintaw iran na
madakl a khailay tano a warna a pizoson ko bontal o kapphagingd iran, malagid so sii
ron ko manga ingd a Muslim a siran i makakakapt ko parinta on, antaa ka sii ko
manga Muslim a mipananagi ko manga ingd a kna a Muslim (Muslim Minorities), sa
giankanan a manga Muslim a mipananagi a maito i bilangan na madodowa pn soko so
bontal iran, paganay ron na so Muslim a maito i bilangan a mababaling ko ingd a siran
indadakl on a di so manga taw a kna a Muslim, gianan so manga Muslim a pakaasal a
rk iran so ingd ogaid na kiapangondatoan siran o parinta a salakaw sa tgl kiran. Ika
dowa na so Muslim a mipananagi a mialing ko manga igd a kna a Islam ago kana o ba
siran on asal a pphagingd, ka ba siran on dn mianagi ogaid na miakaadn siran on sa
katitimo a maggdam iran on a adn a kaphagingd iran a gii ran on manggalbk so agama
iran.
Manga Oripn o Allāh, so manga Muslim a matatago siran ko ingd iran a
makambibisa ogaid na daa parinta iran a Islam a aya giindato, na aya btad iran, na
datar siran bo o maaagaw o isa ka pndato sabap sa so parinta a giimangondato na
parinta a kna a Islam a giai i btad o manga ingd a Muslim sa doniya a manga 57 a
kadakl iyan a ingd iran a gianan so pthawagn a manga ingd a somisirong ko opakat a
Islamic Conference.
Giankaya a manga ingd na mbidabida so bontal o kapphagingd iran adn oto a so
pagtaw na mala a kamamaradika iyan ko kipphagintawn iyan ko Islam, ogaid na daa
kapaar iyan ko kanggoverno ka adn oto a so kadato na igagakd a isa ka loks ko manga
Muslim sa siran bo, ogaid na ipkhokom iran ko pagtaw so Islam, ka an iran mabaloy a
okit a mabagr ko kipapaarn iran ko pagtaw, ogaid na lomiliyo siran sankoto a
kokoman a ipkhokom ko kalankapan a pagtaw sa di siran khailatan o kitab ago di
siran khaizaan ka maporo siran a di so kitab, a gianan i mapayag a makikilala a
kandato a malakiyyah (kingdom).
Adn pman a manga ingd a Muslim a aya dn a miangondato on na so kandato a
Democrasiya ko atoran iyan a Barlaman (parleamentary) a datar a Misir, Pakistan,
Iraq, Malaysia, Indonesia ago so manga pd a Ingd, sa giankai a manga ingd na aya bo
a kandadatoan on o Sharia Islamiyyah na so pinakamasimpit ko blangan o
kaoyagoyag, a so bo so kapangaroma, kathanan, kapangwaris (Code of Muslim
Personal Laws) ogaid na so salakaw ron a manga kitab na palaya dn kinowa ko kitab o
manosiya, so manga taw sankai a manga ingd na aya bo a kaggdama sa mabagr kiran
so kaiislami kiran na so katatago o paratiaya ko pizakatawan a Muslim, sabap ko
panamar o manga Ulama a giimanolon ko Islam, ago so manga kawasa ago so adn a
manga kadato iyan a matatago on so paratiaya ko Islam, so pman so parinta na daa
mala a awid a akal iyan ko Islam, mapiya pn adn a mattndo a pangadapan ko parinta a
datar o Ministry of Awqaf ogaid na daa pamirak iyan ka maito a ipmbgay ron a omon
o parinta sa aya bo a sasanaan iyan na so sadqah o manga kawasa, sa di igagatang o
parinta o ba niyan pakakhawasaa ankai a pangadapan, ka katawan iyan a so
kapakabagr iyan na phakaantior ko kadato iyan sa akira gawii.

322
Manga Oripn o Allāh, giankanan a manga parinta a miangaaloy sa kaporoan, na di
ran dn ipagiog o ba makatindg so parinta a Islam a tarotop, sabap sa khapokas kiran so
kapaar ago so kapakadadaya ko kapzawiti ran ko kamapiyaan iran a kaatawi, sa di ron
pd so kalankapan a pagtaw, gianan i sabap a so ompongan o al Ikhwan al Muslimun a
paganay a makatindg sa Misir, na phagalangan iran o ba makamoayan so galbk iyan a
so kapakandod o kadato a Islam, sa apiya antonaa okit na pagosarn o parinta sa
kapadnga niyan on, sa giankanan a Opakat na sisiksaan iran sii sa Misir, sa Iraq, sa
Jordan, sa Syria, sa Algeria, sa Tunis, sa Kuwait, go sii ko apiya andaa a igd ko
doniya, apiya so manga kitab a inipanorat o manga Ulama a maampil sankanan a
ompongan na piamakada iran, datar i Sayed Qutb, si Abdul Qadir Awdah, Said
Hawwa, Sayed Sabiq, Hassan al Hudhaybi, ago so manga pd a tanto a madakl, sa
piamono pn so kadaklan kiran ka an di phamondas so kapakatindg o kaphagingd a
Islam ko manga Muslim.
Manga Oripn o Allāh, antonai sabap a so manga ingd a Islam sa doniya na
makandadato siran ago manga Muslim so manga dato iran na ino iran di
maphakatindg so kaphagingd a Islam? Aya smbag na paganay ron: Na so manga dato
andadato sankai a manga ingd na aya manga sowa iran na so manga sowa a piamola o
manga taw sa Sdpan, sa gianan so katharoo o High Commissioner a Bretish sii sa
India a: Magadn tano so manga taw a Isbangann i bontal ago kanditar, ogaid na
Isdpann i kapamimikiran. Ika dowa: Giankai a manga ingd a Muslim na aya okit a gii
ron kandatoi na okit a Democrasiya ago manga kingdom ago manga semi-
communism, ka giai na manga ingd a piangondatoan a manalaingd na kagiya awaan
iran na piamola iran on so okit iran a kandato sa pionas iran on so Islam, na giankai a
manga taw a komakapt on na siran dn i balamban o kapakamoayan o thito a
kaphagingd a Islam.
Aya ipagiog ankaya a manga parinta ago so manga dato iyan, na pphagintaw so
Muslim, sa giimanambayang, giiphowasa, giindiyakat, ago pnayk sa Haram, ago
giipharangay sa mapiya ka gianan i Islam iran, ogaid na oba iran zambii so
kaphagingd ago so kanggoverno sa parinta a Islam na di ran ipagiog, ka kagiya kna o
ba siran manga Ulama ko agama, ago ipkhalk iran so bagr o manga ingd sa doniya a
miangagaw sa kawali a miamola ko atoran a Democrasiya a mapapayag sa Bretain,
France ago gia USA. A giankai a manga ingd na bisaya pman a Israel ago aso niyan a
mawaraw sa kapnggarobata niyan ko Islam ago so manga Muslim.
Manga Oripn o Allāh, so manga Muslim sankai a manga ingd na gii ran mipagintaw
so sabagi ko agama iran, sa daa tomitilik kiran a parinta a ba niyan kiran phatorayin so
kasisiapa sankai a manga adat a kaiislami, a saopak adi tarotop, liyo ron a Saudi
Arabia ka adn a pangitaban iran a sosodiotn iran so kapphandoi ko pagtaw sa
kasisiapa niyan ko adat a Islam, ko kanditar ago so rinayagan, ago so kasisiapa ko
sambayang, sa gianan bo, sa di ron pd so sabala a galbk ko agama a so kapakatindg o
parinta a Islam.
Sii sankai a datarai a kaphagingd na so manga Muslim na sii kiran dn miatimo so
kapnggalbka iran ko Islam, sa o adn a pkhagdam san a rarad o Islam a malo mabagr
na sabap ko panamar o manga Ulama a adn a sambatan iran ko kapphakatanoda ko

323
pagtaw, sa mababaloy so masjid a aya kalimodan ago so manga paganadan sa
kapkhasowaa ko Islam sa so bo so saopak on a di ron pd so onayan iyan a mabagr, ka
di ipagiog o parinta.
Samanan na giankai a manga ingd a pthawagn a manga Muslim Country odi na
Islamic Country, na maito a kibibida iyan ko manga ingd a Democarsiya sa doniya a
kna a Muslim, ka khapakay mambo a so Muslim on na manggalbk iyan so agama
niyan a saopak sankai a manga ingd sa makasasarig on a lawan pn ko kapakasasarig
iyan ko ingd a Muslim a lombos, ka kamamasaan anan imanto sa doniya so kabbnar
iyan.
Manga Ortipn o Allāh, so pman so manga Muslim a mipananagi ko manga ingd a
kna a Muslim, na dowa a ropaan iyan. Paganay ron na so manga Muslim a adn a
kawali ran a pakaasal a Islam, na kiandatoan siran a manalayingd sa miada kiran so
parinta, a datar a Mindanao, Patani, ago so manga pd a ingd sa Auropa, sa giankai a
manga Muslim, na adn a malalamba ko manga adat iran a kaiislami ago gii ran
manggalbk so saopak ko Islam, sa aya kalilid na so kasasarabi kiran sankai a manga
adat a jahiliyyah a miasokat iran ko kinilomamk iran ko manga taw a solda iran ko
ingd a kna a manga Muslim, ago so rarad o sinanad a piaganad iran ko manga
paganadan a secular, a romarabray ko manga ingd iran, sa gankai a manga ingd na adn
a manga kaokhaog on a aya bantak iyan na so kapakandod iyan ko Islam sa
mipagintaw niyan ko kababaloy niyan a parinta, ogaid na tanto a malobay so bagr iran
ko kassmpanga iran ko ronda o parinta a makatitindg.
Ika dowa lompok a Muslim a mipananagi na so matatago on ko manga ingd a kna a
Islam, a aya katatago iran on na kaploba sa kaoyagan, a datar o manga Mranaw a
mipapayapat sankaya a karagatan sa Visayas ago sa Luzon, ko sii ron sa Pilimpinas,
ago so manga Muslim a mimbabaling sa America, Canada, Australia ago so manga
ingd sa Auropa. Sa giankaya a manga Muslim, na aya bo a gii ran kathorapisaan na di
siran mapokas ko Islam ko kababaloy ran a Muslim ago so manga wata iran na
masabot iran so agama sa di mabaloy a kafir, ogaid na tanto a margn so mambbtad
iran, sabap ko kagiya aya dn a kalilid na di siran katitiokopan ko kaoyagan sa apiya so
panamar iran ko kapakabagr o Islam ko manga darpa iran na malombat a kaokhaog
iyan ka kagiya korang so pamirak iran, ago aya kalilid na so sii ron sa Pilimpinas, na
pphakasilay so sabaad a padagang igira mithaman a da dn a khalabaan iyan a
dagangan a halal sa giimakandagang sa manga rarata a dagangan a isasapar o agama.
So manga wata ankaya a manga Muslim, na so 75% on na kiasaraban dn o sarowang
ago so rarad o paparangayan o ingd a katatagoan kiran, sa margn o ba giankaya a
sarapiyag na ba siran i khasanai ko kapagawidi ko panolon o Islam ko kapakatindg o
kaphagingd a Islam, sabap sa korang so sinanad iran ko Islam ko katatago iran sa
pangayawan.
Giankaya a pagtaw a Mranaw, na sii sa pakaasal na talaingd siran a di siran mababaya
mragaragat ogaid na so kiabinasa o kaoyagan sa Ranaw sa miada so pphangararagon
ko manga basak ago so kalopaan, sabap ko kiakhorang o manga lopa, na miatgl o
oman i isa a kapakaliyo niyan ka oba makasokat ko manga pd a ingd sa Visayas ago

324
Luzon sa kaoyagan a mirn sa maratabat, sa giankaya a btad na daa tiabiya iyan a
Muslim a ba niyan da kapraradi, Ulama, Miakasowa sa katao sa Sdpan, Padagang,
Taribasok, Patogs na palaya dn kiararadan, sa giya ingd a Ranaw na aya bo a
malalamba san imanto, na so manga taw a adn a sokay niyan ko parinta a datar o
manga Guro ko manga Iskowilaan, ago so pphamanokayan ko manga pangadapan o
Governo, ago so manga barapolitika a pphagosn iran so ompiya ko pagtaw.
Manga Oripn o Allāh, samanaya na o dayagn tano so okitokit o Islam, sankaya a
mamomon-das a btad ko ingd o manga Muslim, na aya khailay tano na so Islam, na
tanto a malobay so rarad iyan ko pizakatawan a Muslim, sabap sa kagiya daa khailay a
taragombalay niyan a mabagr a khasmbag iyan ago khabolongan iyan so awid a akal o
pagtaw a Muslim, misabap san na so Muslim, na aya bo a malalamba on na so ingaran
iyan a Muslim ago so sabaad a manga simba a gii niyan nggolawlaan, sa rarad o
pkhasokat iyan a manga ndaowan o manga Ulama ago so manga taw a pphanolon ko
Islam, mlagid o makaaatod antaa ka di asar ka giimatharo a Islam, na ptharimaan dn o
sabagi, sa giankai a masa na masa a miapayag on so kapamagulama a apiya so di
Ulama na miagingaran sa Ulama ka adn mambo a antap iyan odi na mookit sa di
niyan sasabotn i ptharoon a Ulama, sa miakadakl dn so manga bid’ah ko agama a
giinggalbkn o pagtaw ago so manga taw a gimamagulama.
Manga Oripn o Allāh, aya kasasabapan sankai a bontal ago kalolobayi ko manga
Muslim, na so kigagadong o kapagolowan a maontol, sa taman sa di makatoon so
manga Muslim sa olowan a maontol a khaompiyaan iyan so btad na gianan dn i
masosowa ankai a pagtaw, langowan a kaphagingd a mabibinasa na aya
kapkhaompiyai ron na adn a pphakagmaw a mangompiya i galbk, a giankanan a
mangompiya i galbk, na skaniyan i phakaadn sankanan a kapagolowan a maontol a
zangann iyan so kaompiyai ko manga binasa o kaphagingd, sa so kakhatoona san na
romasay anan o langowan o pagtaw sa siran i makaphloba san odi na khaadn iran
opama o di makamomoayan, sa so miamakasowa sa katao ago so manga Ulama na
mala a sangan iran ko kapnggonanaowa ko pagtaw sa kaadn ankaya a lompokan a
pnggalbk ko kaompiyai ko btad.
Giankanan a inaloy tano a kapagolowan na kna o ba gianan so kapamolitika sa
Ranaw, aya mataan na kapagolowan anan a tharimaan o pagtaw a aya pagonotan so
sogoan iyan, sa mapiya so manga barapolitika na makapphasionot siran on amay ka
makamoayan ka pagonot siran ko dgan amay ka di siran on mangonot. Sa gianan i
kakhaadn o kaompiya a maphakamoayan iyan so kaphagingd a Islam.

Giankai a kaphagosaya tano ko manga awid a akal na adn a pphakaiza o ino lankap a
kapmbgay tano sa manga pamikiran a giya dn a doniya o Islam na aya tano
rarankapan, ino di thinsa so awid aakal sa Ranaw odi na sii bo sa Pilimpinas? Aya
smbag na giankai a aawid a akal o Muslim na isaisa ko kadandan o doniya, sa odi tano
sabota so awid akal o Muslim sa Africa antaa ka sa Asia odi na sa Aurupa, na di tano
khasabot so awid aakal tano ka isiaisa dn so awid a akal o Muslim sa doniya, di tano
mapakapmblablag, ka daa rarad iyan ago di niyan khatabal so awid a akal, ogaid na so
kapnggalbk ko kaphangompiya na mattndo a khaona so manga ingd tano ogaid na

325
kailangan a palaya dn masosoriman so gdamn a pmbolongan, ka an mapiya a
kapkhitadi o bolong iyan.
Odi anan masowa na mapmbasa so pananaroon o manga arab a miakaolad so
phanapian san ko taw a pphanapi na di niyan khaankosan, ka o makatapi ko sabala a
katampar na kaoto dn so brit iyan a miakadakl ko sabala a katampar.
Manga Oripn o Allāh, so okitokit o Islam, na tarotop a rarankomn iyan so langowan
a katampar ko kaphagingd sa daa ibabagak iyan on, inator iyan so btad o sakataw a
Muslim, ago so btad a sagorompong a Muslim a pphagingd, ago so Parinta a Islam, sa
da a khaadn roo a manosiya a ba niyan di makowa so kabnar iyan, kaphagingd anan a
isaisa i kagdam a datar o satiman a lawas sabap sa Isaisa i Tuhan a pzimbaan, Isaisa i
Qiblat a phagadapn, isaisa a antap ko kibabatog ago sii ko maori a alongan. Pitharo o
Nabī  a:

Aya ibarat o miamaratiaya ko gii ran kanggiginawai na datar o satiman a lawas a

igira adn a miakathalogdam on a isa a anggawta iyan na lomankap ko langowan o
lawas iyan so kathoday ago so mayaw.
Kaphagingd anan a missnggay so paratobowan iyan ago so bontal iyan ago so galbk
iyan, a oman i isa on a taw na adn a sangan iyan ko giikanggalbk, a aya galbk iyan na
so kisogoon ko mapia ago so kisaparn ko marata. Pitharoo Allah a:

‫الز َكا َة َو ََأم ُروا بِال َْم ْع ُر ِـ‬

‫وف‬ َّ ‫الصالَ َة َوآَت ُوا‬
َّ ‫ض َأقَ ُاموا‬ِ ‫اَألر‬ ِ ‫الَّ ِذين ِإ ْن م َكن‬
ْ ‫َّاه ْم في‬ ُ َ َ
ِ ِِ
)41 ‫اُألمو ِر (الحج‬ ُ ُ‫َو َن َه ْوا َع ِن ال ُْم ْن َك ِر َوللَّه َعاقبَة‬
Siran oto so amay ka pakandatoon ami siran ko lopa na pakatindgn iran so
sambayang ago ibgay ran so zakat, ago isogo iran so mapiya ago isapar iran so
marata, go rk o Allah so khabolosan o manga btad (al Hajj 41)
So kasogo sa mapiya ago so kasapar sa marata na gianan i pamotosan a galbk o
Muslim, ko apiya antonaa i btad iyan, ko katatarambisa niyan, ago so kadidiamog iyan
ago so kababaloy niyan a adn a parinta niyan.
Giya pman ankai a mamomondas a kaphagingd imanto a masa na katitimo anan a aya
gakot iyan na so khoyaptaan a kanggona a barandiya, sa o daa khasokat o taw ko
kipthoonaan iyan ko pagari niyan a Muslim, na di niyan dn awid a akal, ka mionot
anan ko rarad o kaphagingd a Sdpan a kanggona a kapanamok, sa langowan a
kaokhaog iran na sii dn makaphapasod ko kapakasokat sa tamok, sa miada dn so
kapniniawa a kanggiginawai, ka aya dn a maliliawaw na so n’nga ago so inam ago so
kala a anogon a miaonga niyan so kapligt ko manga taw.
Manga Oripn o Allāh, so bo so paratiaya ko Allāh  i makapnggolawla sa
piakammsa ko doniya, sa o kabaya tano so kapakaadn sa bagr ago so kapakataban ko
ridoay na pakabagrn tano so paratiaya tano ko Allāh  a giankanan a paratiaya na onga
o kiapakala o sabot tano ko Islam, kna o ba onga o giikaphasionot ko btad a

326
kalalayaman, aya mataan na rarad o toroan o akal o nggagaisa ko kiapakala o sabot
iyan ko Islam.
Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَت ْغ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل َذن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَت ْغف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.


Al Khutbah 46
So Bandingan ko Manga Sabap a Kiadarodos o
Kipphagintawn ko Tarotop a Okitokit a Islam
Ki: Alim, Hassanor Bin Maka Alapa
Al Murshid Al Am
Al Insan Islamic Assembly of the Philippines

ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِِ
ُ‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َمـ ُدهُ َونَ ْسـتَعينُهُ َونَ ْسـَت ْغف ُرهُ َو َنعُــوذُ بِاهلل م ْن ُشـ ُرو ِر َأْن ُفسـنَا َو َسـيَِّئات َأ ْع َمالنَــا َم ْن َي ْهـد اهلل‬
َ ‫ِإ َّن ال‬
‫َأن‬ َ ‫ َوَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر‬,‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‬
َّ ‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد‬ ِ ‫فَالَ م‬
ْ ُ‫ض َّل لَهُ َو َم ْن ي‬ ُ
ِ‫ اللَّه َّم صـ ِّل وسـلِّم وب ـا ِر ْك َعلَى مح َّم ٍد صـلَّى اهلل َعلَي ِـه وسـلَّم و َعلَى آلِ ِـه وصـحبِه‬, ُ‫مح َّم ًدا َعب ُدهُ ورسـولُه‬
َْ َ ََ ََ ْ ُ َ َُ ََ ْ َ َ َ ُ ُ ََ ْ َُ
:‫َو َب ْع ُد‬ ِ
‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِ ِه ِإلَى َي ْوم الدِّي ِن‬
ِ ‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر‬
:‫آن الْ َك ِر ِيم‬ ِ
ِ َ ‫اعب‬
ْ َ َ َ َ َ ُ ‫اد اهلل َي ُق‬ َ َ‫َفي‬
‫ض َوفَ َسا ٌـد َكبِ ٌير‬ ِ ِ ٍ ‫ض ُه ْم َْأولِيَاءُ َب ْع‬
ْ ‫ض َوِإالَّ َت ْف َعلُوهُ تَ ُك ْن ف ْتنَةٌ في‬
ِ ‫اَألر‬ ُ ‫ين َك َف ُروا َب ْع‬ ِ َّ
َ ‫َوالذ‬
)73 ‫(األنفال‬
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli

327
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn, wa ba’du:

Fayā ibādallāhi, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:

Walladīna kafarū ba’dhuhum awliya’u ba’dhin wa illā taf’alūhu takun
fitnatun fil ardhi wa fasādun kabīr (al Anfal 73).

Manga Oripn o Allah, Bantogn tano so Allāh  ago podin tano skaniyan ka skaniyan
bo i patot a bantogn ago pphodin, ka skaniyan i miadn ko langowan taman, na waraan
o miangadn so kabantoga on ago so kapodiya on, na waraan o inadn so kazlaslaa
niyan ko miadn on sa okit a simba ago kapangongonotan, go patot a ipamangni tano
sa kapakaslang so nabi tano a Mohammad  a inikarasay niyan so kiatoroa niyan
rkitano ko thito a lalan a Islam, na pd on so manga tonganay niyan ago so manga
inampda iyan a miaromasay siran ko kiaawidi sankai a agama sa taman sa inirampay
rki tano sankai a masa tano.
Imanto a alonga a Jumuat na phamagosayin tano pman ankai a bandingan a so manga
okit ago manga sabap a kiadarodos odi na kiada odi na kiapokas o Islam ko
kapphagolowani ko kaphagingd a Islam, giankai a bandingan na pd dn ko manga
bandingan a patot so kaphagosaya on ka an pkhabagowi so sabot on o pagtaw tano ka
aya kalilid ago kadaklan ko manga Muslim imanto na di ran anan katatanodan sabap
ko di ron kapkhaosaya lalayon.
Manga Oripn o Allāh, katawan tano a so Islam na skaniyan i polimposan a agama a
piakatoron o Allāh  ko oriyan o kiakhasad o akal ago so sabot o manosiya, sa so
manga agama a miangaoona a initoron o Allāh  a so agama a Yahudi ago so Nasrani
na kialikatan ago minisogat on so kiapangalin ago so kiabaroba sa di niyan khasmbag
so manga pakaiza o masa, na miakatawag oto sa kapakaoma o Islam ka an iyan
masmbag ago kabolongi so langowan a awid a akal o kamamanosiyai a aya onayan
iyan na so kapakamoayan o kapakaisasiaa ko Allāh , na sii ko pithamanan a
malibotng a masa a pizaksian o manga panonothol a so ika nm gatos ragon ko oriyan
o Isa, na miakaoma so Islam a sindaw a maliwanag a thayawan iyan so poso o
manosiya ago pnggonanaon iyan ko lalan a mathito.
Sa piakatoron o Allāh  ko nabi tano a Mohammad  so pagampaganay a ayat a
skaniyan so kiasogoa niyan ko Mohammad sa kabatiya iyan sa ingaran o Kadnan iyan,
gioto so masa a so Nabi  na kapapantagan ko smba a Hira sa Makkah, sa giankanan a
ayat a paganay a tomoron na makanggogonanao sa kapaganad sa katao, ka kagiya so
kaposan a mu’jizah a phakatoronn o Allāh  na phakaokitn iyan sa katao a khibida ko
miangaoona a manga mu’jizah a aya kalalayami ron na manga ropaan a pkhasandngan
o mata a sii bo mabagr i rarad ko manga taw a miakamasa on, na sii ko oriyan iyan na
matag thotol ago domana a pphanotholn a korang so rarad iyan ko darm o manga taw.
Giapman ankai a kaposan a Mu’jizah na ipmbitiarai niyan so akal o manosiya ago so
darm iyan sa daa kikilalaan iyan a masa ago darpa, sa so kapkhatay niyan na aya niyan

328
giikambagobago sa datar o ba kagaigai i kiatoron iyan, min san pn lominimpa so
pinggibowan a manga ragon ko kiathay niyan. Giankanan a mu’jizah na gianan so
Qur’an a katharo o Allāh  a midadakat a phagrarn iyan so kamamanosiyai ko
kapzankaa iran on a o khagaga iran na pangmbaal siran sa datar iyan, sa giankanan a
pangrar na lomalagaday dn sa taman sa kagba o doniya, na da iran dn magaga ago di
ran dn khagaga o ba iran kasayani.
Manga Oripn o Allāh, pinggalbk o Rasulullah  so kinipanolonn iyan ko Islam sii ko
manga taw, sa Makkah sa iniphoon iyan ko manga pamiliya niyan na lomagaday ko
manga ginawai niyan na lomankap ko kadandan o pagtaw, sa aya paganay a
ipangndao niyan na so katao ko kaknala ko Allāh , a mapapayag ko kisabotn ko La
ilaha Illallah Muhammadun Rasulullah, sa tomiabid ko bobong a as Safa gowani a
sogoon o Allāh  a iphamarinta niyan so Islam sa mapayag ko oriyan o paolon a
masoln, na tiawag iyan so Quraysh na kagiya matimo siran na inisampay niyan kiran
so panolon o Islam, ago so pangangalk ko sika o Allāh , na so dn so manga taw a
manga dadazg on i paganay a somanka on a datar o Abu Lahab, so Abu Jahl ago so
manga pd iran.
Ipoon sankoto a gawii na makatindg so kapridoay ko paratiaya a kapanakoto ago so
paratiaya ko kapakaisaisaa ko Allāh , sa giankai a kapridoay ko paratiaya a mlagaday
ipoon sa masa oto na taman dn ko kaposan o doniya na khatatap iyan so giikaplotng o
bnar ago so batal sa gianan dn i waraan o kibabatog ko doniya o Muslim ago so
salakaw ron.
Sii ko kiaipos o panolon o Rasulullah  sii sa Makkah ko sold o miakasapolo ago tlo
ragon, na tomiogalin sa Madinah, ko oriyan o kialaolad roo o Islam sa madakl a
mimumuslim roo na so kiapakaoma niyan roo na gioto dn i poonan a kapakatindg o
kaphagingd a Islam ago so parinta Islamiyyah ko liawaw o lopa, sa miakabkn so
kaphagingd ko tlo a onayan iyan a so kaadn o pagtaw a Muslim, ago so kawali a lopa,
ago so parinta a khompas ko kaphagingd. Sa aya pagtaw o Islam na so manga
Muhajirin ago so manga Ansar a miamaratiaya ko Allāh , na aya lopa o ingd na giya
Madinah, na aya parinta a makatitindg na so Kapagoolowan o Rasulullah  a skaniyan
dn i rinayagan o pangitaban ka kagiya pthoron so Qur’an sii rkaniyan sa skaniyan dn i
kokoman a phagator ko kaphagingd, na lomiagaday oto ko miakasapolo ragon, oriyan
iyan na tomiaalok dn so Rasulullah  ko Inampda Maporo, sa miawafat ko oriyan o
kiapakabkn o kaphagingd a Islam.
Manga Oripn o Allāh, sii ko oriyan oto na miakasambi so kiandato o manga olowan
a khikatotoro al Khulafa ur Rashidun, a inphoonan o Abu Bakr ko oriyan o kiapatay o
Rasul , na mianinggaposan ko kiandato o Khalifah Ali Bin Abi Talib, na so kiapos
oto na somiambi so kiandato o Banu Umayyah sa, miaalin so okit a giikandato sa
mimbaloy so kadato a giiphopowarisaan o isa ka loks, sa miakasalono so mbawatan o
Abbasiyyah sa sakamaoto mambo a miagalin so btad, sa palaya dn kapangwaris a
kapkhatndo o dato, sa sii sankai na miada so okit a tarotop a atoran o Islam ko parinta,
ogaid na minsan pn gianan i miambtad o manga Muslim, na miatatap siran sabap ko
bagr o Islam, a ndadatoan iran so doniya ko sbangan iyan ago so sdpan iyan, sa rk iran

329
so tarotop a kandato sa da dn a ba kiran pagato sankoto a masa a kapakatitindg o
kadato iran.
Aya phakabagr sa mataan a bnar oto a mipapaar iran so sbangan ago so sdpan
pagotaraan ago so pagabagatan o doniya na so inidakat o thotol a sii ko kandadato o
manga Abbasiyyah, na somasagad so pangolaon a mala a di pagoranan so manga ingd
a Islam, na miakaoma a gabon a sasayapan iyan a ingd a Baghdad, na miababaya so
manga taw ka aya tankap iran on na pagoranan so ingd ka kagiya so oran na aya
papata iyan na maadn so gabon ka di magoran so langit a daa ba on gabon, na kagiya
di dn magoran na lominiyo so Khalifah o manga Muslim sa masa oto, na tiawag iyan
so gabon sa pitharo iyan a:
hay gabon sa langit o miakaoma ka a maawid ka sa oran na pakadogayas anka, na o
ba ka di pagoran na awa inka so ingd sa ganatan so Baghdad, ka apiya ada ignd i
pagoranan ka na miphananding rkami so maphakalonaw nka a mangngtho ko lopa a
pagpr ko doniya.

Na da mathay na mikhoyakas so gabon sa miawa sa Baghdad. Gianan manga Oripn o

Allāh, i manga tanda sa kiaplawlanda o manga Muslim ko masa iran a mapiya so
gabon na mipmbitiarai, ka tarotop so andisan a bagr.
Lomiagaday so masa ko pinggatos a manga ragon, sa taman sa miathoton ko kiandato
o manga taw sa Turkey a manga Muslim, a pmbthowan sa Khilafah Uthmaniyyah
(Ottoman Caliphate) a datar dn o miaipos a kiandato a giipangwarisan so kadato o isa
ka loks ko manga Muslim, na minsan pn gioto dn na so bagr o Islam ko pizakatawan a
Muslim na tatap dn a mabagr, a masosomang iyan so parinta a Islam a makatitindg a
di tarotop.
Sii sankai a manga masa a kapamomondiong o bagr o manga Muslim sa doniya na so
manga taw sa Aurupa (Europe) na kalilibotngan siran, ka gioto so masa a bithowan
iran sa masa a miangirnkirm (Dark Age) sa aya pinggalbk iran na andamanayai i
kapakasowa iran ko manga katao o Islam a mababagombar sii sa Andalus (Ispanya) na
miamaganad roo so manga taw sa Sdpan, na aya paganay a makanggona ko katao o
Islam na so manga taw sa Italy ka kagiya aya marani ko ingd o manga Muslim ago gii
ran mindaganga ko kandadatoi o manga Muslim sa kalodan a medditeranian, Sa aya
pagampaganay a mama a makasowa ko kapagitong o manga Muslim na si Leonardo
Fibonacci a taw sa Italy a miamadian sa Algeria na miaganad roo sa kapagitong na
minimbalingan iyan sa Europe so Chiper (Zero) ko ragon 1793C.E. a miaadn oto o
manga Muslim ko kiapakala o sabot iran ko kapagitong ago so pithibarangan a katao
ko Science. Na so manga taw sa Sdpan na aya btad o gii roo kapagintaw na kaplopa a
(Feudalism) a so manga taw a manga ala i lopa na gii ran mbibisayan so manga taw a
manga samowanti a gomagalbk ko manga lopa iran (serfdom) sa taman sa inisampay
so gii ran kambibisayaa ko manga samowani ran a oman i kabaligan ko manga wata
iran a babay na aya paganay ron a phakatamak (phakabrat ko maror o raga (hymen) na
so dato a khilopa sa di dn anan khasopak ka bitikan ago smpad a ibbtad o manga
kawasa a giiinggolalan ko kalankapan a manga taw.

330
Na giankai a manga taw a manga palolopa na siran i phagoyag ko manga dato a
giimanga-landada so kadato iran, sa tanto a margn a mambbtad o pagtaw, sa so
kiapakabagr o manga pari ko agama a Nasrani, sa miakakhapaar siran ko kadato,
kakagiya sii sa masa oto na da pn maadn so pamikiran ko kapakapmblaga ko agama
ago so parinta, a so manga Pari ko Nasrani na siran dn i mimbabaloy a manga dato sa
miakizolbiya siran ko manga dato, na sii sa masa ini na mimbaloy so agama a Nasrani
a pdang a magarang a minisanggolay ko lig o kalankapan a pagtaw, sa miangintuhan
so manga dato sa di siran khalowasan sa kadato o pagtaw iran ka kagiya aya domiato
kiran na so tuhan (devine right of the king) na mapiya antonaa i btad a pzowaan iran
ko giikapangalandada na di siran dn khasopak o pagtaw iran, na giankai a kadato a
manardas a sosomangn o manga pandita ko Nasrani na lomiagaday ko manga masa a
manga llndo, na so pagtaw na karorompisan ko langowan a katampar na so manga
mamponay sa katao a pithorak so bilangan iran na gii ran pamimikirann i kapakaboka
sa sarinkot sankai a btad, sa mianorat siran sa manga kitab a pphagosayin iran so
manga taginpn iran a oba bo phakamoayan so kaphagingd a daa ba on oripn a palaya
maradika so manga taw (Utopia) a miathay dn anan a simalaw o manga taw sa Yunan
(Greece).
Na sii ko kiapanagompot o rarangit o pagtaw ko kiapangalandada o manga dato iran
na miakatindg so garobat a paganay ko kiaatowi ko manga dato sii sa Sdpan a sii
paganay a mbto so apoy niyan sa Fransa (France) ko ragon a 1789, a gianan i
pagampaganay a kapakambowat o kadato a Democrasiya a khabgan sa kapaar so
pagtaw ago khamaradika ko kaooripn. Giankanan a garobat a Fransa (Frinch
revulotion) na gianan i paganay a kapakatindg o parinta a Republic sii sa doniya, na so
kiada o kadato a Kingdom sa miamaradika so pagtaw, na aya dn a paganay a garobatn
ankai a parinta a bago na so agama a Nasrani, sabap ko karata a kininggolalann on o
manga pari iran a komiapt ko kadato, sa aya inokitan ankai a parinta na phokasn so
agama sii ko kangoverno ka di khapakayan o ba niyan maator so btad o kandato, sa
gioto i kiapakambowat o katharo a pakapmblagn so simbaan ago so kandato
(separation of church and state).
Ginakai a tindg na margn a kakhatarimaa on ka kagiya so agama na mangngsb ko
darm o pagtaw a nasrani sa masa oto, na miloba siran sa okit a kapharo iyan
(Justification) na piamatiya iran so Bible na miatoon iran on so katharo a inibangnsa
iran ko Isa, a so kiatharoa niyan sa: Bgan ka ki Qaysar (Cesar) so rk iyan na bgan ka
ko Tuhan so rk iyan. Giankanan a katharo na o bnar a miatharo anan o Isa na aya
sabap na kagiya so manga Yahudi na gii ran nggalbkn a kapataya o parinta a Roman
andadato sa Jerusalem sa masa oto ko Isa, sa mokit sa ikmat iran sa matharo iran a so
Isa na sosopakn iyan so parinta a Roman, sa siongowan iran na pitharo iran on a
Master ino mbgay tano sa Bois ko Parinta a Roman antaa ka di? Na so Isa na miaoro
iran ka o tharoa niyan a di tano mbgay sa Bois na zong siran ko dato a Roman na
ptharoon iran on a so Isa na Rebel ka di phangondato ko dato, na o aya ismbag o Isa
na mbgay siran sa bois, na phakalankapn o Yahudi a kna o ba skaniyan Nabi ka kaoto
a pphagongonotan ko Roman Governor. Na aya pitharoo o Isa na pakiilayin ka rakn i
tamok ka a imbayad ka sa bois, na inigmaw o mama a niko a kakaptan iyan, na pitharo
on o Isa a makatamok ka na song ka rakn ka tharoon ko rka so sambag o pakaiza aka.

331
So da iran on kalawangi na mianimo siran sa tamok na inwit iran ko Isa sa tig iran a
katii so tamok a khowaan sa bois, na aya pitharo kiran o Isa na, bgan iyo ko Qaysar so
rk iyan na bgan iyo ko tuhan so rk iyan, sa palagoy sankoto a marata a antap iran ko
gii ran kanggalbka sa kapataya o Roman Governor ko Isa, sa giankanan a katharo na
aya kiasabota on o Nasrani na inisogo o Isa so kapakamblaga ko Agama ago so
Parinta a gianan i pasodan o ptharoon a Secularism, a lomiankap sa masa ini imanto.
Gowani a romabray sa Auropa so kadato a Democrasiya na miakaoma so masa a
bithowan iran sa Renaissance a gioto so kinimbawataan pharoman sa Auropa sa
miakaozor so kapphagintaw iran ko kiakowaa iran ko manga katao o manga Muslim,
na inphoonan iran so kianggogobat iran, sa miagaga iran a maponas iran so Islam ago
mabogaw iran so manga Muslim sa Andalus, na giobat iran a doniya, sa taman sa
inisampay sa sbangan a alongan so gomogobat iran ko kiapakaoma sii i Magillan ko
ragon a 1521.
Sii ko ignd o manga Muslim a manga ala sa masa oto na giya ingd a Misir ago giya
India na giobat o manga Angris manga taw sa Britania, a sii sa masa oto na so manga
ingd o manga Muslim na moonot sa kadato sa Istanbul ko manga Sultan a Turkey. Na
gowani a mikhapaar iran so manga ingd a Muslim na piamola iran on so paratiayaya a
Nationalism, a gioto so paratiaya a pitharagombalay ran sa Aurupa ko kiaawa iran ko
okit a kandato a andang sa aya maana o Nationalism na oman i pagtaw na phakatindgn
iyan so parinta niyan a isisibay niyan a sii bo ko goliling o kawali niyan a mattndo ko
lopa, sa mimbaloy so lopa a aya bangnsa o taw, a mababaling on, sa miaadn so
ptharoon a (citezenship/nationality), a so pagtaw na sii phakabangnsa ko ingd iyan a
mattndo sa di niyan phangilabotn so salakaw ron, misabap sankanan a atoran na oman
i ingd na adn a tamana iyan (boundary) ko kiphapantagn iyan ko isa a ingd, na so
manga ingd a Islam a minipaar iran na piamagi iran sa maroni a igd sa piropt iran ago
pianamanan iran, sa misabap san na miazaropt so ingd o manga Muslim a
masasatiman ko kandadato o manga Turkey, sa miaadn dn so manga tamana o manga
ingd sa miada ko manga Muslim so kababangnsa iran ko Islam a aya iran kilala
(identity) ka sii minitaalok so bangnsa iran ko lopa a kawali a katatagoan kiran.
So Islam na aya tindg iyan na so manga Muslim na isaisa a aya makagagakot kiran na
so paratiayaya iran ago aya iran kilala, ago aya iran bangnsa, na so manga ingd a
babalingan iran na matag oto dkhai a kakadnan ka so doniya ko kalangolangon iyan
na lopa o Islam, sa apiya anda zong so Muslim na aya passport iyan na so la ilaha
Illallah, sa daa rn iyan ko doniya, na so ingd a babalingan iyan na goliling oto a ron
thatakna ogaid na di phakakokom sa ba gioto bo i kawali niyan.
Manga Oripn o Allāh, gianan i sabap a paganay a kiada o giikipagintawn ko Islam
ko ingd o manga Muslim, ka kagiya miabinasa so kadato a Islam sa siambian o manga
parinta a pithaong o manosiya, a miakapoon sa Sdpan, sa aya bo a malalamba ko
Muslim na so agama niyan a kapniniawa, sa di niyan khalaboan so kandato ka
salakaw a komakapt on, ago di niyan phakisoldan so salakaob iyan, sa minikokom ko
manga Muslim so kokoman a mananangga kiran, ka minitaks kiran so agama a
Nasrani a kna o ba iran agama ago minikokom ko Islam so kokoman a inikokom ko

332
agama a Nasrani a gioto na di khapakay o ba kokomn ko Islam, ka so Islam na di ron
khatoon so kapakazibaya o ptharoon a agama bo ago parinta bo (Dichotomy) ka
skaniyan na kaphagingd a isaisa dn so agama ago so parinta sa di makapmblag, sa daa
agama o daa parinta, na da mambo a parinta o daa agama.
Manga Oripn o Allāh, Gianan i sakit o manga Muslim, ko kialobayi ko
kapphagintaw iran a miada kiran so bagr a parinta ka miaagaw o parinta a phoon sa
Sdpan, na aya kasasabota iran on na maradika siran, ka kagiya aya bo a pipikirn iran a
kaooripn na oba so isa a bangsa na aya mangondato ko ingd iran, a di ran katawan a so
kadato a giiinggolalan o manga pd iran na kadato a phoon sa liyo a mananangga, na
kagiya aya gii ron galbk na datar iran sa paras ago basa na aya katao iran on na di
siran mabibisaya, a gianan na akal a margn a sabotn o kalilid a Muslim a korang i
katao ko kandato ko Islam.
Miakaapas san so katharoo o maporo a sosogoon a Britania sa India (High
Commissioner) ko kiagawa iran on ko manga Muslim a pitharo iyan a: Pagadnn tano
ko ingd o manga Muslim a piamanaban tano so manga taw a aya pamikiran iran ago
paratiaya iran na so paratiaya o manga taw sa Sdpan, na aya manga bontal iran ago
kandiditaran iran na manga Isbangann.
Go phoon maaloy so Sbangan na gioto so Islam, na ba siran da makaapas, sankanan a
antap iran so kalankapan a Muslim na aya mippno sa otk iran pamikiran iran na so
manga katao a phoon sa sdpan, na siran i giimangondato ko manga Ingd o manga
Muslim, antonai phakapoon sankai a manga taw ba di gioto dn so manga Isdpann, ba
dn salakaw i bontal ka isbangann i paras ogaid na sdpan i kapamimikiran. Gianan na
sii dn ko langowan a ingd a Islam arab di arab na rabray ron dn anan.
Da dn a ba san matatabiya a satiman bo a ingd a Islam a makambibisa a ba di gianan i
btad iyan, aya bo a tabiya san na so isa a state sa Malaysia a giya Kelantan a tarotop
so gii ron khindatoon ko Sharia Islamiyyah, ogaid na makasisirong pn ko atoran a
democrasiya a Federal Government a Malaysia, na ino khailay khabatia sa news a
kataya so mapiya a ingd a Islam? di khabatiya ka so dn so parinta a mala na aya on
pzapng o ba aadn a katokawan a ingd a Islam a tarotop a makamomoayan ka ipkhalk
iyan o ba on maagaw so kadato iyan.
Manga Oripn o Allāh, gianan i mala a sabap a kiada ago kiadarodos o kipphagintawn
ko Islam ko ingd o manga Muslim, so manga pd a sabap a datar o kialaolad o katao a
Sdpan, so kiaosara ko Mass Media ago so kazinanad, so rarad o technology a bago na
palaya dn anan sabap ogaid na o pagilaya na matag anan rarad ankaya a kandato a
phapaar sii sa doniya, sa aya kiatinsan sii na aya ponsowan o sakit o manga Muslim
ko apiya antonaa dn a katampar na so kinigayb o kadato a Islam sa salakaw a kadato a
matatago ko manga ingd iran, ka o makandod so kadato a Isalm ko ingd o manga
Muslim na palaya dn khabolongan so awid a akal a kakhaoyagan, kazinanad,
kapamolong, langowan taman a awid a akal na palaya dn khada, na taman sa kigagayb
o parinta a Islam, na da dn a baanan kakhada ko ingd o manga Muslim.

Pitharoo Allāh  a:

333
 ‫ض َوفَ َسا ٌد َكبِ ٌير‬ ِ ِ ٍ ‫ض ُه ْم َْأولِيَاءُ َب ْع‬
ْ ‫ض َوِإالَّ َت ْف َعلُوهُ تَ ُك ْن ف ْتنَةٌ في‬
ِ ‫اَألر‬ ُ ‫ين َك َف ُروا َب ْع‬ ِ َّ
َ ‫َوالذ‬
)73 ‫(األنفال‬
So siran oto a manga kafir na so sabaad kiran na salinggogopa o sabagi kiran, na odi
niyo to nggolawlaa (hay manga Muslim a so Muslim na salinggogopa iyan so
Muslim) na adn a khaadn a morka ago kaantiyor a mala (al Anfal 73).

Giankoto a morka a inaloy o Allāh  na gioto so kapringasaa ko Muslim sabap ko

kababaloy niyan a Muslim a pzimbaan iyan so Allāh , na imanto antonaa i sabap a
kaggba a doniya ba di sabap ko kaphringasaa ko Muslim ko kababaloy niyan a
magiislam. Di dn phamrak so Allāh , sa bnar dn so pitharo iyan kamamasaan dn
imanto.
So Muslim imanto na di niyan iphagogopa so datar iyan a Muslim, ka sii
giimakithabanga ko manga parinta a mosazo a Israel, a so israel na gianan i pizaksian
o Allāh  a mala a ridoay o Islam a midadakat sankanan a Qur’an, na so Israel na
inipaar iyan so manga ala a parinta sa doniya sa minggolalan ko panga papasang iran
ko pithibarang a katao a mapangingindaw ankai a manga ingd, sa bialoy siran a Israel
a sondaro a maonotn kiran ko kapnggarobata niyan ko manga Muslim, na so manga
Muslim na ba dn masosonor a komakarab a lawas iyan sa kapthotonga on o ridoay
niyan na di niyan dn khagdam so apoy sa malolonggis a mozmol iyan sa kasisinga
iyan ka giinggayagomaya. Gioto so pananaroon o Mranaw a:
Pkhatotong so riya na pphamaningasinga,,,, na pkhadg so taksing na pkhatotobria-
an.
Allāhu Akbar, adiadi so manga loks a da dn a katawi ran ko doniya di phamakabatiya
sa kaat a Latin, a aya kapipikira kiran na manga taw a daa sowa iyan, di manga tatao
thalompa ago zinilas na inidakat o pananaroon iran so mapnggolawla sankai a masa a
bnabnar dn.
Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh  a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَتغْ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل ذَن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَتغْف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.

334
 ‫‪‬‬
‫‪Al Khutbah 47‬‬
‫‪So Bandingan ko Kapakamblaga ko Kapangintuhan ago‬‬
‫‪so Kaphagingd ago so Rarad iyan‬‬
‫‪Ki: Alim, Hassanor Bin Maka Alapa‬‬
‫‪Al Murshid Al Am‬‬
‫‪Al Insan Islamic Assembly of the Philippines‬‬

‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِِ‬

‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َم ُدهُ َونَ ْستَعينُهُ َونَ ْسَتغْف ُرهُـ َو َنعُـوذُ بِاهلل م ْن ُشـ ُرو ِر َأْن ُفسـنَا َو َسـيَِّئات َأ ْع َمالنَـا َم ْن َي ْهـد اهللُ‬ ‫ِإ َّن ال َ‬
‫َأن‬ ‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‪َ ,‬وَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر َ‬
‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد َّ‬ ‫فَالَ م ِ‬
‫ض َّل لَهُ َو َم ْن يُ ْ‬ ‫ُ‬
‫مح َّم ًدا َعب ُدهُ ورسـولُهُ ‪ ,‬اللَّه َّم صـ ِّل وسـلِّم وب ـا ِر ْك َعلَى مح َّم ٍد صـلَّى اهلل َعلَي ِـه وسـلَّم و َعلَى آلِ ِـه وصـحبِهِ‬
‫َ َْ‬ ‫ُ ْ ََ ََ‬ ‫َُ َ‬ ‫ُ َ َ َ ْ ََ‬ ‫ْ ََ ُ‬ ‫َُ‬
‫َو َب ْع ُد‪:‬‬ ‫ِ‬
‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِ ِه ِإلَى َي ْوم الدِّي ِن‬
‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر ِ‬
‫آن الْ َك ِر ِيم‪:‬‬ ‫ِ‬
‫اعب َ ِ‬
‫ْ‬ ‫اد اهلل َي ُق ُ َ َ َ َ َ‬ ‫َفيَ َ‬
‫ين َك َف ُروا َْأولِيَاُؤ ُه ُم‬ ‫َّ ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫آمنُوا يُ ْخ ِر ُج ُه ْم م َن الظُّلُ َمات ِإلَى النُّو ِر ‪َ ,‬والذ َ‬
‫ين َ‬
‫ِ َّ ِ‬
‫اهللُ َول ُّي الذ َ‬
‫حاب النَّا ِر ُه ْم فِ َيها َخالِ ُدو َن‬ ‫ات ُأولَِئ َ‬‫وت ي ْخ ِرجو َن ُهم ِمن النُّو ِر ِإلَى الظُّلُم ِ‬
‫َأص ُ‬
‫ك ْ‬ ‫َ‬ ‫الطَّاغُ ُ ُ ُ ْ َ‬

‫‪335‬‬
 )257 ‫(البقرة‬
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:

Fayā ibādallāh, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:

Allāhu waliyyulladīna āmanū yukhrijuhum minad dhulumāti ilan nūr, wal ladīna
kafarū awliyāuhumuttāgūtu yukhrijuhum minan nūri ilad dhulumāti ulāika ashābun
nāri hum fīhā khālidūn (al Baqarah 257).

Manga Oripn o Allāh, giankai a bandingan a so kapakamblaga ko kapagagama ago

so kaphagingd na pdai ko patoray a katokawan o Muslim ago masabot iyan sabap sa
giankai a btad na giai i atoran imanto a lomalankap sankai a doniya a apiya so manga
ingd a Muslim na miarambit on sa mimbaloy dn so kaphagingd iran ago so parinta
iran a datar dn ankai a manga atoran o kaphagingd o manga taw a kna a Muslim.
Miaosay tano sa miaona ko manga Khutbah a miamanagad ko bilang a 25, 27, 42, 43,
46, a so kaphagingd a Islam na makaphagoonayan ko tlo a bagian iyan a onayan a di
phakamoayan odi oto maadan a skaniyan so pagtaw, so kawali a lopa a babalingan, so
parinta a makatitindg a komokompas ko bitikan a phagator sankoto a manga taw
niyan.
Kiatokawan tano pn a giankai a kaphagingd a Islam na makabbkn ko manga
panagayanan a onayan a ron makatitindg odi na aya niyan polaos a gioto so Tawhid
(kapakaisaisaa ko Allāh ), Risalah (gianan so kiasogoa ko Mohammad a mititindg o
Sunnah), so Khilafah (a gianan so okit a kandato ago so Shura), a gianan so
kapakatindg o akila o pagtaw a ziyap ko kabnar iran ko kiphapantagn iran ko dato
iran.
Giankanan a onayan a pat na mititindg anan so katampar a kapagamama odi na
kapangintuhan, a mimbabala iyan so kaphagingd so katitimo a giiinggolalan o dato o
manga Muslim, sa so pangitaban a komokompas ko kaphagingd na sii makapopoon
ko Qur’an, Sunnah, Ijma, Qiyas, Masalih Mursalah, ago so manga pd, a gianan so
Sharia Islamiyyah, a pangitaban o manga Muslim.
Manga Oripn o Allāh, Samanan na kiasabotan tano a so kaphagingd a Islam na
mattlo lompok a oman i salompok on na adn a kattndo iyan ago adn a kapakambibisa
niyan a missnggay ko salakaw ron.
Paganay ron na adn a Tuhan a zimbaan ankanan a kaphagingd a skaniyan so Allāh ,
a kapaar iyan sa tarotop so kazoasoata on ago so kaonoti ron ka kagiya skaniyan i

336
miangadn, na so salakaw ron na inadn, sabap roo na skaniyan i Kadnan a
giimangongoripn ko inadn iyan.
Ika dowa, na adn a oripn a skaniyan i zimba ko Kadnan a Miangadn, sa aya waraan
iyan na so kazoasoat ago kapangongonotan ko miadn on, ka kagiya skaniyan na
mababa i pankatan a di so miadn on, ka o da adna o Allāh , na di makamoayan ko
kibabatog iyan, sabap roo na aya rk iyan na so kazoasoat ago kapangongonotan ko
Miadn on. Giankanan a oripn na gianan so pagtaw a Muslim a skaniyan i anggawta o
kaphagingd a Islam.
Ika tlo, na so Parinta aya ptharoon a parinta na so bagr a kitab a pagatorn iyan so
kaoyagoyag o kaphagingd o manga Muslim, a giankanan a pangitaban na aya bo a
khikabnar ko kimbtadn on na so Allāh , a miadn ko manosiya, sa da dn a kaadn a ba
niyan makhabnar so kapamtad iyan sa bitikan ko izik iyan a kaadn, sabap sa khabaloy
so izik lagid iyan a kaadn a oripn iyan, na so mlagid sa pankatan na di
makaphagoripna, aya phangoripn na so maporo i pankatan na aya khaoripn iyan na so
kababaan iyan sa pankatan, na langowan a inadn na mlagilagid sa pankatan a palaya
dn oripn, na aya makaphangongoripn na so Miangadn a so Allāh , ka aya maporo i
pankatan a di so inadn iyan.
Sabap san na so Tuhan a maporo na skaniyan i khikabnar ko kambtad sa manga
pangitaban ago bitikan a ipnggolalan o manga oripn iyan, ago kagiya skaniyan i
miadn kiran na skaniyan i matao ko waraan o inadn iyan na katawan iyan so mapiya a
somosoat ko waraan iran, ago so marata a phakabinasa ko waraan iran. Na so inadn na
di niyan anan katawan, ka odi niyan katawi so waraan iyan na aya pn so waraan o
salakaw ron.
Manga Oripn o Allāh, gianan i sapankat a patot dn a kasabotan o Muslim, ka an iyan
maknal so kissnggay o agama niyan ago so parinta niyan ko kidayag iyan ko salakaw
a kaphagingd odi na parinta a makatitindg sankai a doniya.
Giankai a kaphagingd a lomalagaday ago so manga parinta niyan, na ilayin tano i
bontal iyan ago sa waraan iyan, ka an tano makilala i thito a kamataani ron. Sii ko
democrasiya ko apiya antonaa i soson iyan, na da on ankanan a inosay tano, aya sabap
iyan, na bialoy niyan a ginawa niyan a tuhan ago bialoy niyan pn a oripn ko satiman a
masa, skaniyan na tuhan a phakisimba, ago skaniyan na oripn a pzimbaan iyan a
ginawa niyan ago skaniyan pn i mimbaal sa pangitaban iyan a ikhokom iyan sa
ginawa niyan, samanoto na tinimo iyan so tlo a waraan sa piakaisaisa niyan sa ginawa
niyan sa skaniyan na tuhan a zimbaan ago oripn a pzimba ko satiman a masa.
Sii sankai a atoran a democrasya na daa ba on kapangintuhan a tarotop sabap sa
gianan na pamikiran a pithaong o manga taw sa Yunan (Greece) so paganay a manga
onayan iyan na aya paratiaya o manga taw sa Greece na so manosiya na aya dn tuhan
ko doniya sa daa paparatiayaan iran a tuhan a di khailay a giimamaapaar. Gowani a
lomankap so agama a Nasrani sii sa Auropa ko kandadato o manga Roman, na
miapamikir iran a akaln iran ankai a agama ago so manga taw niyan, na so
kapapantagi a dato ko Constantine, na piakalankap iyan a skaniyan na pagogopan iyan

337
so agama a Nasrani sa mosawir on o ina iyan, pantag sa an iyan maosar ko gii niyan
kapangolad sa kadato, na inikababaya oto o manga pari ko agama a Nasrani ka
khatagoan siran kon sa bagr ka kagiya so Emperor na mimbaloy a Nasrani, na
misabap roo na miada so Nasrani sa sbangan sa mianginsdpan, sa miakatindg so
Vatican sii sa Rome, na da machristian a Rome aya mataan na aya mimbaloy a Roman
na so Christianity, sa miaadn so Roman Catholic a pitharagombalay i Paul (Pauline
Christianity) a salakaw dn a lalakaw niyan a mibibida ko asal a paratiaya a Unitarian a
inipanolon i Arius, sa da siran makataban sa aya miamondiong na giankai a Roman
Catholic a pagoolowanan a Vatican.
Sii ko kiapakasold o Nasrani ko manga atoran a Democrasya, sa miakakhapaar so
manga Pari ago so simbaan ko kadato sa Auropa, ko masa a miangaiipos sa mimbaloy
so manga pari a miakithabanga siran ko manga dato a giimangalandada sa kaphlalima
iran ko pagtaw sa Auropa, sa mimbaloy so agama a Nasrani a magarang a pdang a
pkhiolas kiran, na miaadn so kagowad ko manga taw sa, gowani a makataban so
garobat a Fransa sa miabogaw iran so manga King a giindato na aya piakatindg iran
na so atoran a kaphagingd a Democrasya a idadakat o manga mamponay sa pamikiran
a manga taw sa Greece, a giankanan a kaphagingd odi na parinta, na aya btad iyan na
so pagtaw na aya pnggolalan ko parinta sa ron phakapoon so dato a phagolowan ko
kaphagingd ogaid na aya mipnggolalan iyan a kitab a miphangokom iyan na so kitab a
pagmbaalan ankanan a pagtaw, sa gioto i kiagmaw o katharo a so pagtaw na aya
magmbaal sa kitab a ikhokom iyan sa ginawa niyan ago aya on pnggalbk ko
kikhokomn iyan on.
Sii sankanan a btad na miasatiman so tlo a gintasan a so inosay kagiya a so Tuhan a
miangadn, so Oripn a inadn, so kitab a ikhokom ko oripn, sa mimbaloy siran a siran
dn so Tuhan ago so Oripn sa aya pzimbaan iran na so ginawa iran. Samanan na
miabinasa so langowan a timbangan o kaontol ko kibabatog, sa miada dn so
kapangintuhan, ka so tuhan na di dn khaparoo o ba simba ka o simba na kna o ba
tuhan, na so mambo so oripn na di dn khapakay o ba makakokom ka o kokom na kna
o ba oripn ka tuhan, sii sankanan na tarotop a kabinasa ago kaantiyor sii ko kailay o
Allāh , a miangadn.

Manga Ortipn o Allāh, gianan i sabap a di dn khapakay ko Muslim o ba niyan

paratiayaa a so kaphagingd a Democrasya na gianan dn so Islam, go di pn khapakay o
ba niyan tharoa a so Democrasya na khaoyag on so Muslim, go di dn khapakay o ba
kasoatn o Muslim a ka katatago iyan ko ingd a Democrasya, go di pn khapakay o ba
niyan tharoa a so Islam na adn a Democrasya niyan odi na isompat iyan so Islam ko
ingaran a Democrasya, ka palaya dn anan dadag a tindg, ka so democrasya na tarotop
a makambibisa na so mambo so Islam na adn a waraan iyan a makambibisa, aya bo a
miapharo a pphangnin tano ko Allāh , a di niyan rkitano isiksa na so katatago tano ko
ingd a da on so Islam a parinta na btad a mattgl tano a di tano dn tharimaan ko poso
tano, sa aya karina sa kattgl o poso o Muslim, na so gii niyan kanggalbk sa
kapakatindg o parinta niyan a Islam, sii ko ingd iyan, sa o di ron ogop na karina sa
inikasoat iyan so atoran a salakaw ko Islam a katatagoan on, mapiya pn gii niyan

338
tharoon a di niyan tatarimaan, ka o bnar a ipkhagowad iyan na nggalbk sa khagaga
niyan sa kapakatindg o rk iyan a kaphagingd a Islam.
Giai i miakalala a awid a akal o manga Muslim sa doniya imanto, kakagiya ayon ko
kada a sabot iran ko agama iran, na sii siran pn pphagintaw ko manga ingd a da on so
parinta a Islam, na pkhalipatan iran so thito a pnggalbkn iran, sa pkhaarogan siran ko
rgs o manga masa sa pkhaanton siran ko dagdban iyan, sa praotn siran o kapatay a ron
siran dn kapapantagi, so Islam na lalayon iyan pzowakn so bagr o rgs, ka so doniya na
sii pphalalagoy ko manga sopak ko Agama, na o thito ka a Muslim, na di ka
phapatiyanod sa tarotop sii sankai a rgs a mabands a kasasagad iyan, ogaid na phagrn
anka so bagr iyan sa aya padoman ka na so agama Islam ka o ba ka makaslang sa
kaposan.
Manga Oripn o Allāh, so kaphagingd a Islam na skaniyan so kaadn o pagtaw, ago
adn a kawali niyan a kambbknan iyan, ago adn a parinta niyan a aya on pphakakokom
a gioto so Sharia, anda i kagalati sankanan a tlo na miada so ptharoon a kaphagingd a
Islam, sa so manga Muslim imanto a kapapantagan a pphagintaw sankai a masa na
adn a pagtaw iran a Muslim, adn pn a kawali ran a lopa, ogaid na da dn so parinta a
Islam a makatitindg, sa so kadaklan imanto a manga taw a manga Muslim na kklimn
iran a adn a kaphagingd a Islam, ka so manga ingd o manga Muslim na gioto kon so
ingd o Islam, ogaid na kalilipatan iran a giankai a manga ingd a Muslim, na daa a ba
on parintaa Islam, na so mambo so manga Muslim a mipananagi ko manga ingd a
jahiliyyah (Muslim Minority) na aya tatankapn iran na so ingd iran a katatagoan kiran
a adn a masjid iran ago Madrasah iran on, na gioto dn so ingd a Islam, ka kagiya siran
na manga Muslim a mababaling siran on, a amay ka tanodan na mbida so Islam ago so
Muslim, so Islam na tarotop a atoran a daa magagalat on, so Muslim na taw a
miaratiaya ko Islam, mlagid o miapakatindg iyan so parinta niyan a Islam antaa ka da,
na khatawag a Muslim, sa patot a kasabotan anan o Muslim.
Sii ko Qur’an na inaloy o Allāh , a so taw a da niyan mikokom so initoron o Allāh 
(a kitab) na skaniyan na Kafir, Fasiq, Dhalim, aya maana niyan na kafir, ago lominiyo
ko agama, ago mianalimbot a pananakoto. So Muslim imanto na aya bo a ipphanolon
iyan na kazambayang, na kalilipatan iyan ankanan a katharoo Allāh  a
piakathondotondog iyan so kinibtadn iyan ko kokoman iyan ko taw a mimbaloy a
kafir, fasiq, ago dhalim, giankanan a ayat na sii pakapanonompanga o Allāh  ko
manga Yahudi ago so Nasrani ko da iran kinggolalann ko kitab iran a tawrah ago Injil,
ogaid na so kiatago iyan sii ko Qur’an na mimbaloy a khikokom rkitano, ka so Qur’an
na aya kaposan ago polimposan o manga kitab a initoron o Allāh  na kna o ba tano
ron matatabiya aya pn a kamataani ron na skitano i mala on i atastanggongan a di so
miaona a manga kitab, sabap sa so kiatoron o Qur’an na miapakada iyan so bagr o
miangaoona a manga kitab.
Manga Oripn o Allāh, imanto na kiatokawan tano so di tano makknal ko btad o
agama tano, na gianan so katharo a igira di ta katawan so btad na awid a akal, na o
katokawi ta na ba dn miamagoman so awid a akal sa kapnd. Giankai a kibabatog na
kapromasay, ka di ka dn misampay ko mapiya sankai a doniya o di ka makapromasay,

339
na aya pn ari so kasold ko Sorga a mappno a midadari, a makaphanamok tano sa
mipangaroma tano ko manga midadari, na aya paganay a pangakap tano na so
kiamuslim tano, na aya kakhakawing tano roo na manggalbk tano so Jihad, ko diankaa
khagaga tano, sa pangndodi niyo so bandingan ko Jihad, ka miaosay dn sa onaan ko
Khutabah 37, ka an iyo kasaboti, ka giya pn a masa ini na madakl a Muslim a ipkhalk
iyan o ba niyan phakan’g ankanan a katharo a Jihad sa datar o kipkhagowadn on o
taw a kafir, sa pagari ko a Muslim, o pd ka ko taw a ipkhagowad ka o ba nka pkhan’g
so katharo a Jihad, na mataan a ska na kafir a miada ka dan ko Islam, ka so Rasulullah
 na pitharo iyan a; Sa dn sa taw a matay a da niyan mapniyat so kapnjihad iyan sa
lalan ko Allāh , maana so kaphakatindga ko Parinta Islamiyyah na skaniyan na
miatay a monafiq, na so monafiq na lawan ko kafir sa karata sii ko Allāh .

Manga Oripn o Allāh, giankai a kaphagingd a phagosayin tano na gianan so antap o

manga Muslim a sabap a kararasay ran sankai a masa a maapd tano ron, na aya
kakhamataani sii na oman i isa na sangana niyan a ginawa niyan sa barasaa niyan ko
manga katao ko Islam, sa paganad sa katao a salakaw a khaosar iyan ko kisampay
niyan ko antap, sa amay ka magdam iyan a kiatagoan sa kasigi sankai a apta a
pphanamaran tano na kambonga niyan so pagari niyan a Muslim sa pakithabanga on
ka an maadn so bagr o sagorompong ka so kaphagingd na di mapnggalbk a
kazakataw, paliogat dn a adn a lompokan a matitimo a aya on makapng-galbk, na odi
ka mapaparo ka sabap ko kabibintad sa ingd sa gii ka mangaoyagan, na aya
pakanggalbk anka na so tamok ka sa makapd ka ko romasay ko agama, sa di nka
kalilipati a so omor ka na miakaramig ka dn ko mawatan a iktas, sa odi ka matibowa o
pphamotol ko kapipiya ginawa sa makapagomor ka na so dowa polo ragon na datar o
sasalongan na biongaw ka dn, na o di ka makanggalbk imanto a matgas ka pn na aya
nka kapakanggalbk amay ka maloks ka a di ka khigakat.
Manga Oripn o Allāh, nggalbk tano sa pantag ko kamapiyaan tano sankai a doniya
ago so maori a alongan sa osarn tano so akal galbk ago tamok sa kapd tano ko
lompokan a giimroromasay ko kisampay ko simalaw, sa zasarakan tano ko Allāh .

Giankaya a kaphagingd a Islam na tarotop a makambibisa a di niyan pangindaw so

salakaw ron a kaphagingd a pianarankoni o knal o manosiya, a aya salinggogopa iyan
na so Allāh , Pitharoo Allāh :

‫ين َك َف ُروا َْأولِيَاُؤ ُه ُم‬ ِ َّ ِ ِ

َ ‫ َوالذ‬, ‫آمنُوا يُ ْخ ِر ُج ُه ْم م َن الظُّلُ َمات ِإلَى النُّو ِر‬
َ ‫ين‬
ِ َّ ِ
َ ‫اهللُ َول ُّي الذ‬
‫حاب النَّا ِر ُه ْم فِ َيها َخالِ ُدو َن‬ َ ‫ات ُأولَِئ‬ِ ‫وت ي ْخ ِرجو َن ُهم ِمن النُّو ِر ِإلَى الظُّلُم‬
ُ ‫َأص‬
ْ ‫ك‬ َ َ ْ ُ ُ ُ ُ‫الطَّاغ‬
)257 ‫(البقرة‬
So Allah i salinggogopa o siran oto a miamaratiaya a iphliyo niyan siran phoon ko
manga lilibotng (kadadag) sa pagwitn iyan siran ko sindaw (o toroan) na so siran oto
a manga kafir na aya manga salinggogopa iran na so tagut (langowan a sinimba a
salakaw ko Allah) a iphliyo iran siran phoon ko sindaw (o toroan) sa pagologn iran

340
siran ko manga lilibotng (so kadadag) a siran oto so khi manga rk ko naraka a ron
siran dn khatatap (al Baqarah 257)
Manga Oripn o Allāh, ipoon imanto na pariksaan tano so btad o kaphagingd a
kataatgoan rki tano, sa itimbang tano odi na idayag tano sankai a timbangan a
miasowa tano, na odi ron makasosonkad na nggalbk tano sa mapadal a galbk sa
kitogalin o kaphagingd tano sa maarogan phoon ko marata sa makatogalin ko goliling
o Islam, sa aya okit iyan na ona inka dn somangan a ginawa nka, sa di nka pipikira i
ba nka khaompiyai so btad o salakaw rka a da nka pn kaompiyai a ginawa nka, so
kaompiya na rarad o mapiya a matatago ko ginawa o taw a phangompiya, kna o ba
niyan khakowa a phakapoon sa liyo, ogaid na skaniyan na rarad o ompiya a matatago
ko ginawa niyan, na aya pithamanan a kaompiyai ko ginawa na so kapakala o sabot ko
Islam a gianan i khasabapan ko kaphakabagr o paratiaya ko Allāh  aya mala i
paratiaya ko Allāh , na so taw a kominal on a so manga ulama, na pagolama ka hay
pagaria sa paganad ka ko agama.
Di bnar so katharo a kaona so paratiaya na go bo so katao, mataan a dadag anan a
panarima, aya mataan na khaona so katao na go bo so paratiaya, ka di nka
khaparatiaya so di nka katawan. Sa dn sa panolon a ipphangndao niyan so paratiaya a
daa ba on maoona a kapaganad sa katao na gianan na ribat a inisoob ko Islam, na so
kapaganad imanto na miakalbod so okit iyan adi so gowani sabap ko kaipakalbod o
kapphakatompok ko manga katao sa doniya a pnggolalan sankai a Internet, na imanto
a masa na di tano khidaawa i di tano khagaga so kapaganad, ka sii dn ko igaan ka
pagariya na khapakay a iprmbang ka on so manga ala a Ulama ko doniya ago so
manga ala a kitab ko Islam, na panamar ka sa makakowa ka sa mala a katao ka gianan
i khipgs ko ridoay a shaytan ago so ridoay a manosiya antaa ka parinta.
Manga Oripn o Allāh, omiog so Allāh , na phanamaran tano i langowan a
pangindaw o Mranaw a Muslim ko agama niyan na kaankosan ankai a manga
panoratan tano a pphakaokit sa Khutbah, ka an tano kakhotai ankai a bangnsa a mala i
sambatan ko btad o agama niyan, sa makaadn tano sa bagr a misabap on na mirapas
tano so awid tano a mapnd ko gii tano kapromasay ko kazalinbtad, sa makatogalin
tano ko lbi a mapiya ko kibabatog tano na samporna ko alongan a khandodan.

Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh  a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَت ْغ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل َذن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَت ْغف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬

341
 Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.


Al Khutbah 48
So Bandingan ko Manga Antap o Shariah Islamiyyah

342
 Ki: Alim, Hassanor Bin Maka Alapa
Al Murshid Al Am
Al Insan Islamic Assembly of the Philippines

ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِِ
ُ‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َمـ ُدهُ َونَ ْسـتَعينُهُ َونَ ْسـَتغْف ُرهُ َو َنعُــوذُ بِاهلل م ْن ُشـ ُرو ِر َأْن ُفسـنَا َو َسـيَِّئات َأ ْع َمالنَــا َم ْن َي ْهـد اهلل‬َ ‫ِإ َّن ال‬
‫َأن‬ َ ‫ َوَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر‬,‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‬
َّ ‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد‬ ِ ‫فَالَ م‬
ْ ُ‫ض َّل لَهُ َو َم ْن ي‬ ُ
ِ‫ اللَّه َّم صـ ِّل وسـلِّم وب ـا ِر ْك َعلَى مح َّم ٍد صـلَّى اهلل َعلَي ِـه وسـلَّم و َعلَى آلِ ِـه وصـحبِه‬, ُ‫مح َّم ًدا َعب ُدهُ ورسـولُه‬
َْ َ ََ ََ ْ ُ َ َُ ََ ْ َ َ َ ُ ُ ََ ْ َُ
:‫َو َب ْع ُد‬ ِ
‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِ ِه ِإلَى َي ْوم الدِّي ِن‬
ِ ‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر‬
:‫آن الْ َك ِر ِيم‬ ِ
ِ َ ‫اعب‬
ْ َ َ َ َ َ ُ ‫اد اهلل َي ُق‬ َ َ‫َفي‬
ِ ِ
َ ‫اك ِإالَّ َر ْح َمةً لل َْعالَم‬
)107 ‫ين (األنبياء‬ َ َ‫َو َما َْأر َسلْن‬
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn wa ba’du:

Fayā ibādallāhi, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:

Wa mā arsalnāka illā rahmatan lil ālamīn (al Anbiya’ 107).

Manga Oripn o Allāh, so oriyan o bantog tano ko Allāh  a Mahasuti a Maporo, ago
so kiasalawati tano ko nabi tano a Muhammad , ago so manga pamiliya niyan ago so
manga bolayoka iyan, na inipangni tano pn sa kapakaslang so kadandan o manga
Muslim a oyagoyag ago so miangawawafat na omiog so Allāh , na phamagosayin
tano ankai a bandingan a pd ko manga bandingan ko agama a skaniyan so manga
Antap o Sharia Islamiyyah ko kababaloy niyan a kitab o Allāh , a kaposan.

Langowan a kitab a pd ko manga kitab na adn a manga bantak iyan a lankap a

so biantak on o mimbaal ko kitab so kamataani ron ko kinibtadn iyan on.
Na aya antap a onayan ko manga kitaban a Islam na so kamataani ko manga
kamapiyaan o manga oripn o Allāh  sii sa doniya ago sa maori a alongan sa
nggolalan sa kakowa o kamapiyaan iran ago so karn o kamarataan sii kiran, ago so
kalompiyo o kaphagingd ko langowan a marata ka an mitindg o manga taw so galbk o
Kilafah ko liawaw o lopa.

Sa aya makatotoro roo na so kapangilay odi na kapamatiya ka so taw a phanondogn

iyan so manga titayan a kitab sii ko kitab o Allāh , ago so Sunnah o Rasulullah  na
khatoon iyan skaniyan a langon dn maantap sii sankai a bantak a maporo, sa daa pd sa

343
galbk a inisogo o kitab inonta bo a matatago on so gona a mala, ago daa galbk a
inisapar iyan inonta bo a kadadalman sa marata ago kabinasa.
Makapnggonanao roo so manga sabap a madakl sii ko Qur’an ago so Sunnah. Sii ko
sabap a kiasogoa ko Rasul  na pitharo o Allāh  a: Go da ami ska sogoa inonta bo a
pangalimo ko manga kaadn (al Anbiya’ 107). Sii ko kinisogoon ko sambayang na
pitharo iyan a: Mataan a so sambayang na phakasapar ko piakasisingay ago so
marata (al Ankabut 45) Sii ko kapagabdas so katharo iyan a: Di khabayaan o Allah o
ba kano niyan adni sa margn, ogaid na khabayaan iyan so kasotiya niyan rkano ago
tharotopn iyan so limo iyan sii rkano (al Ma’idah 6). Go pitharo iyan ko btad o Zakat
a: Kowa ka ko pd ko manga tamok iran a sadaqah (zakat) a phakasoti kiran ago
phakalompiyo kiran (at Tawbah 103) Sii ko kaphowasa na pitharo iyan a: Inipaliogat
rkano so powasa sa datar o kinipaliogat iyan ko siran oto a miaonaan iyo kaan kano
makapananggila (al Baqarah 183). Sii ko Hajji na pitharo iyan a: Ka an siran
makamasa sa manga gona iran ago katadman iran so ingaran o Allah sii ko manga
gawii a katotokawan sii ko nganin a inirizki niyan kiran a pd sa manga binatang (al
Hajj 28). Sii ko btad o kitas na pitharo iyan a: Go adn a rk iyo sii ko kitas a
kaoyagoyag hay manga lalantas i pamikiran ka an kano makadaag (al Baqarah 179).
Go pitharo iyan ko kiaharama ko pakabrg a; Mataan a khabayaan o shaytan a
kitanaan iyan ko ltlt iyo ko kapriridoay ago so kakhakararangita sii ko pakabrg ago
so kandarmt ago pagrnn kano niyan ko katadmi ko Allah ago so sambayang na ino
itharg iyo (al Ma’idah 91). Go sii ko kinisogoon ko kapakithidawa so katharo o Allāh
 a: Oda so kinirnn o Allah ko manga taw ko sabaad kiran ko sabaad na disomala a
adn a manga bibinasa a manga barombarong a pzimbaan ago manga
giizambayangan ago so manga masjid a phagalowin on so ingaran o Allah sa madakl
(al Hadjj 7). Ago so salakaw san a manga sabap.
Ogaid na so manga galbk ko dowa a sosonan iyan na kna o ba isaisai pankatan, ogaid
na pd on so khaadn iyan so btad a di phakathito so kaoyagoyag inonta bo o misabap
on sa odi maadn na khasagala so kaoyagoyag, na adn pman a pd on a mababa a di
gioto sa o mada na di khabinasa so kaoyagoyag ogaid na khabaloy a margn ago
mapitl, na adn pman a mababa roo a so kada iyan na daa khaadn a kabinasa odi na
margn ogaid na so kaaadn iyan na maphakatanos iyan so kaoyagoyag ago
maphakataid iyan.
Phoon sii na biagi o manga Ulama so manga bantak o kitab sa tlo bagi: So patoray a di
mipndarayinon (Dharuriyyah), so mapangingindaw (Hajjiyyah), so paratobowan a
iphakataid (Tahsiniyyah).
Ad Dharuriyyah (so di mipndarainon) skaniyan so manga btad a so di mipndiridiri ko
kapakatindg o kaoyagoyag o manga taw, sa o mabinasa langon odi na so sabagi on na
khabinasa so atoran o kaoyagoyag iran sa mlankap on so kasagala, sabap roo na
siniyap skaniyan sii ko langowan a agama a pd ko manga agama a miangaoona, ka
kagiya misasankot on so atoran o doniya ago di khatatap so soson o kamamanosiyai a
mathitho i btad odi ron misabap a skaniyan na lima btad: (1) Ad Din (so agama) (2)
An Nafs (so ginawa) (3) al Aq’l (so akal) (4) an Nasl (so moriataw) (5) al Mal (so

344
tamok) go inioman on o pd kiran so maratabat (al Irdh), sa sii sankai a manga btad na
phakatindg so btad o agama ago so doniya, na sii ko kasiyapa on na phakahtito so
kaoyagoyag ago khaator so kaphagingd.
Sa so kasiyap ankai a manga btad na khaadn sa nggolalan ko kibtadn ko manga
kitaban a phakaadn on sa paganay, oriyan iyan na so kitaban a phakasiyap on ko
katatatap iyan ago so kasiyap iyan ka an di khada ko oriyan o kapakamoayan iyan odi
na aya mada na so onga niyan a mababantak on. Skaniyan oto na so kasiapa on ko
katampar o kaaadn iyan ago so kada iyan.
Sa so kaadna ko agama (din) na inwajib so kaparatiayaa ko Allāh  ago so manga
Sogo’ iyan so manga Malaikat iyan, so manga kitab iyan, so alongan a maori ago so
kilapiatn ko Shahadah, ago so manga pakaasal o manga simba a pd sa sambayang
powasa zakat hadjji ago so salakaw ron.
Na so kasiapa on: na inwajib so Jihad sa lalan ko Allāh , ago so kasiksaa ko manga
taw a lominiyo ko agama ago so manga murtadd ago so manga taw a phagrnn iran so
kisampayin ko panolon o Islam, ago so manga taw a giimanolon ko bid’ah (pimbago
ko agama) ago so manga taw a sianka iran so kabgay sa Zakat, ago so kasapari ko taw
a pphangokom a di matao a khahalal iyan so haram ago khaharam iyan so halal, ago
so makadadatar roo.
Na so kaadna ko ginawa (nafs) ago so moriataw (nasl) na inisogo so kapangaroma ka
an maadn so kambabawata sa hiaram so kazina ago so liwat (kakharomai o magizan
sa soson a palaya mama).
Na so kasiapa sankoto a dowa: Na inwajib o kitab so kaparoliya ko di mipndarayinon
a pd sa pangn’nkn ago panginginomn ago nditarn, ago inwajib iyan so kitas ko taw a
miamono sa pithibaba iyan, ago so diyat ago so kiparat ko taw a miakapatay sa karibat
a da thibabaa, ago so kasiksaa ko mizina.
Na so kasiyap o akal, na piakay so langowan a phakaoman ko bagr iyan ago so
kalompiyo niyan na hiaram so langowan a phakabinasa on odi na khakowaan iyan sa
bagr a pd ko manga panginginomn a pakabrg ago so manga phakaibg (mukhaddirat /
narcoticts) sa inibtad iyan so manga kasiksaan ankanan a galbk a phakarasng ko
manga taw.
Na so kaadna ko tamok: Na inwajib iyan so kanggalbk, sa inisapar iyan so
kambokbokl sa piakay niyan so manga pakaasal o kandodolona ka datar o kaphasa
kapagapin ago so salakaw ron.
Na so kasiapa on: Na inisapar iyan so kapamabai ko tamok sa ngglalan sa
kapamankhawa on ago so ka gasaba on ago so kapriba, ago so kakana ko tamok sa
nggolalan sa batal a pd sa kapanndan, sa inwajib iyan so kapotoli sa lima ko taw a
mamankhaw, ago so kataazira ko taw a nggagasab sa tamok, ago inwajib iyan so
kapakaako (dhaman).

345
Na so kasiyapa ko maratabat: Na hiaram iyan so katokas a kabokhag ago so
kapakalankapa ko piakasisingay ko manga taw, sa inwajib iyan a lphadan so
panonokas.
Na go kagiya an mabaloy ankai a Dharuriyyat a khatoman iyan so antap on na
miakaoma so Shari’ah a pd iyan so manga kokoman iyan a pakaasal sa minioma niyan
pn so manga kokoman iyan a phanarotop a so opama ka mada na di niyan khabinasa
so kokoman iyan a pakaasal.
Sa inisogo a pd o sambayang so kapagbang ago so kakamat ago so katonaya on sa
jama’ah ka an mabaloy a tarotop ago samporna.
Sa sii ko kapangaroma na inisogo so kapakandatar sa pankatan o mama ago so babay
(kafa’ah) ago so kapiya a kapamili ka an kamataani so kaphagayon ago so kapndayo
ago so karrnk a gioto i bantak ko kapangaroma, ago an maadn so moriataw a mapiya
“pili anka so baraagama ka mbayank so mbalaa lima nka (ilat ko kapakadaya)” “Go
pananggilai niyo so Kadra’ud diman” gianan so babay a marata i smpo, a
panonompangan o katharo a: “Ba dn mapoti mado, na matimnag masnggi”.
Gowani a haramn iyan so kazina ka pantag sa kapalihara o moriataw na inoln iyan so
manga lalan a khiokit on, sa hiaram iyan so manga okit iyan a pd sa kapanntng ago
kapangapt ago so kisibain ko haros a babay, na so kabaloy o kitas a khisampay ko
kasiyap o manga ginawa sa bontal a tarotop na inwajib so kaadn on o kapakaplagid.
Na gowani a haramn so pakabrg sa pantag sa kasiyap o pamikiran na hiaram iyan pn
so maito on sa inwajib iyan so siksa ko kainoma on a gioto na di niyan maphakada so
pamikiran, ogaid na kagiya so maito na phakatawag ko kalaan on na inioln oto
sankoto a lalan iyan.
Na gowani a wajibn iyan so kaakowa ko tamok o salakaw a miabinasa na inipatoray
niyan so kapakandatar iyan sa tarotop, na amay ka di khaparo na sii makaphlagid ko
arga iyan sa khabayadan o miakaolawla.

Manga Oripn o Allāh:

So al Hadjjiyyat (so mapangingindaw): Skaniyan so manga btad a so maphakalbod

iyan ko manga taw so kaoyagoyag iran a khaankat iyan so margn sii kiran, sa o
mabinasa langon odi na so sabagi on na khitaloga siran ko margn sa khitmo kiran so
mapitl ogaid na di khabinasa so kaoyagoyag iran sa ba datar o kada o Dharuriyyat, a
skaniayn oto ko katimbl iyan na phagndod ko kapakalbod o giikandodolona o manga
taw, ago so kaplbolbod ko manga kokoman a maphakakhap iyan so manga rrgn ago
khaankat iyan so mapitl, ago so kapakaya ko btad a di mipndarayinon o manosiya.
Na so taw a pphanondog ko manga kokoman o Shari’ah na khatoon iyan ankanan a
soson sii ko manga simba (ibadat) ago sii ko giikandodolona (mu’amalat) ago sii ko
manga parangay a adat (adat) ago sii ko manga siksa (uqubat).

346
Sa so philbolbod ko manga simba na madakl, ka datar o kiapakay o kathayammum ko
masa a di kakhagagaa ko kaosara ko ig ago so kiabaloya ko lopa a masjid, ago so
kiapakay o kaboka ko Ramadhan ko taw a giimlayalayag ago so pkhasakit, go so
kakasara ko sambayang a pat rakaat sa balowin a dowa rakaat, ago so kakhapakay a
kazambayang o taw a moontod amay ka di khaparo a tomitindg, odi na so
kapaginsarat ko olo amay ka di phakagaga romoko ago so kasujud.
Sii ko kandodolona: Na piakay so kapagankat ago so Arayah ago so musaqah
(kapagogop ko kaplopa) ago so muzara’ah (kapagogop ko kambasok) a gioto na
palaya makasosopak ko manga onayan, ago piakay so kamblag (talaq) ko masa a daa
phalagoyan on.
Sii ko manga adat: na piakay so kathogs ago so miatay a sda ko ragat, ago so kasawiti
ko manga pipiya a pd sa rizki a pangn’nkn ago panginginomn ago nditarn.
Sii ko manga siksa: Inibgay ko wali o miabono so kabnar ko karila ko kakitas sa
phakabgay so miakapatay sa diyat odi na mirila on, go so diyat ko kiapakapatay sa da
thibabaa na sii minipatoray ko manga dadazg o miakapatay.
Sa sii sankai a Hajjiyyat so phanarotop a so di khamataanan so mapipikir on sa tarotop
inonta bo o misabap on. Pd roo a so kiapakaya ko kakasara ko pat rakaat a sambayang
na piakay pn so katimoa ko dowa a sambayang kaan matarotop so kiaplbolbod
(rukhsah) a pakaasal, sa gowani a pakayin so kapakipangaromaan ko da pn kabaligi na
inisarat on so kapakathinki iran ago so mahar ka an matarotop so bantak on a mapiya,
na gowani a pakayin kiran so kandagang ago so kapamagpda ko kandagang (sharikah)
na inisapar kiran so kapangakal ago so kandonsiyan.
Manga Oripn o Allāh, so At Tahsinat (so manga ikataid ago parahiyasan): Skaniyan
so manga btad a maphakataid iyan so kaoyagoyag ago khatarotop iyan, a o mada na di
niyan khabinasa so atoran o kaoyagoyag sa datar o kada o Dharuriyyat, go di kiran
khisogat so margn sa datar o kada o Hajjiyyat, ogaid na khabaloy so kaoyagoyag iran
a di mapiya a zankaan o waraan a mapiya ago so pamikiran a bilangataw.
A gianan na phagndod ko manga pipiya a parangay ago so manga adat a kasakaw, a
pkhailay tano sii ko oman i soson a pd ko manga soson o kitab.
Sii ko manga simba: Inisogo o Allāh , so kapagabdas ago so kasapngi ko manga
awrat, ago inisogo iyan so kathatanosan ko masa a kapzambayang “kowaa niyo so
parahiasan iyo ko omani i sambayang” sa datar oto a inisogo iyan so kapakarani ron
sa nggolalan ko manga pangoman a simba (nawwafil) a so manga sunat ko sambayang
so powasa so manga sadaqah.
Sii ko kandodolona: Inisapar iyan so kaphasaa ko manga najis, go inisapar iyan so
kasaliphawi ko pagari amay ka pangakapan iyan so isa a babay, go so kasaliphaw ko
kapamasa sa nganin, go so kapangakal ko kaphasa, go inisogo iyan ko manga karoma
so katangana iran ko karoma a babay sa nggolalan sa mapiya ago so kabokai kiran sa
nggolalan sa mapiya.

347
Sii ko manga adat: Na inisapr so kathabowakar ago so kazobra o kapagikot, “di nka
mbaloya so lima nka a magakot ko tngo oka (ilat ko kapligt) na di nka pman khayata
sa samporna a kakayat (ilat ko kapammgay) ka makaontod ka a kapanginginsoyaan a
malalapis” sa inipangndao niyan so manga kambilangataw ko kakan ago so kainom.
Sii ko manga kasiksaan: Na inisapar iyan so kabonoa ko babay ago so manga wata
ago so manga loks ago so manga pandita o manga agama sii ko giikathidawa, datar
oto a inisapar iyan so kakowaa a diyaman ko bankay o biono, ago inisapar iyan so
kandonsiyan.
Sa rk ankai a Tahsinat so manga phanarotop, ka datar o manga sunat ko kaplompiyo,
ago so kibagakn ko kabatala ko manga galbk a kiaphoonan sa soasoat ko Allāh  “go
di niyo pagilanga so manga galbk iyo” sa initoro iyan a aya imbgay a sadaqah ko
tamok na so mapiya on”Go di niyo mbantaka so marata on a aya niyo ipzadqah a di
niyo to khowaan (opama ka sii rkano bgan) inonta bo a makaphipipidng kano ko
karata iyan” ago inisogo iyan a aya mapiya na so kisolnn ko sadqah ko kibgan on ko
mbgan on.
So kaatora sankai a manga soson: Giankai a manga soson na maaator, sa aya paganai
ron na so Dharuriyyat a skaniyan i pakaasal, ka kagiya so kamapiaan o agama ago so
doniya na mapananagombalay ko kasiyapa sankoto a manga btad a lima, a o mabinasa
na khabinasa so atoran o doniya na daa khaadn a kamapiaan sa alongan a maori.
Na aya phakatondog on na so Hajjiyyat, sa so kaoyagoyag na di khada ko kada iyan,
ogaid na khabaloy so kaoyagoyag a margn ago mapitl, na so kasiapa on na khaankat
iyan ko manga taw so manga rrgn, sa so kaoyagoyag na phakalbod a maoml, sa
miniitong skaniyan a phanarotop ko Dharuriyyat.
Sa phakatalingoma so Tahsinat ko oriyan oto a skaniyan i phakabgay sa kapiya i
bontal ko kaoyagoyag ago so katatarotop a skaniyan mambo na phanarotop sankoto a
soson a dowa sa kaporoan.
Sa gophoon mada so Dharuri odi na mabinasa na khada so matatago ko kababaan
iyan a pd sa Hajjiyyat ago Tahsiniyyat, ka kagiya so kada o pakaasal odi na so
kabinasa niyan na phakatonay ko kakhada o sapak odi na so kakhabinasa niyan, ka
kagiya siran a dowa ko kiphapantagn iran ko Dharuri na sii ko pankatan a sipat ko
sisipatan on, na so kada o sisipatan na maphakada iyan so sipat iyan, sa odi maadn so
pakaasal o kitas na di khaadn so katarotopa on, na odi maadn so pakaasal o kaphasa na
di khaadn so kada o di ron katawi odi na so garar a matatago on, ogaid na di
khipatoray ko kada o Hajjiyyat ago so Tahsiniyyat so kakhada o Dharuriyyat ogaid na
kaadn a kakokorangan.
Sabap san na khaadn so manga kokoman a piakay o kitab ko kasiapa ko Dharuriyyat a
skaniyan i di mipndarayinon ko manga kokoman na aya phakatondog on na so manga
kokoman a somosogo ko Hajjiyyat ka kagiya phanarotop on, oriyan iyan na
makatondog on so manga kokoman a Tahsiniyyat.

348
Sii sankai a pakaasal na inipaliogat ko pialiogatan so manga simba ago so manga
paliogat a adn a matatago on a margn sa siyap ko agama, sa da on siapa so kapakadaa
ko margn ka kagiya so karna ko margn na btad a Hajjiyyat na so kasiapa ko agama na
btad a Dharuriyyat na maphakalbi skaniyan.
Sa piakay so kakan sa miatay a da masombali ko masa a kamotowan, ka kagiya so
kinisaprn ko kakana on na btad a Tahsiniyyat na so kaoyaga ko ginawa ago so karna
ko kabinasa niyan na btad a Dharuriyyat na phakalbin, sa piakay so kasawai ko awrat
ko masa a kapamolong sabap ko kamotowan na so kasapngi ko awrat na Tahsinat na
so kabolongi ko sakit o lawas na Dharuriyyat na maphakalbi.
Sa piakay so kibagakn ko abdas ago so kaphaygo amay ka so kaosara ko ig na
phakamorala ka kagiya so kapagabdas ago so kaphayigo na btad a Tahsiniyyat na so
kasiapa ko lawas na Dharuriyyat. Sa piakay so kazambayang ko talikhodan o imam a
salimbot a rakhs o kaada o kaontol ka ka kagiya so kapakatindg o jamaah (katitimo)
na tanda a pd ko manga tanda o agama, sa so kaontol na phanarotop on.
Sa piakay so kaphasaa ko tamok a adn a matatago on a di ron katawi a maito ka
kagiya so kisaparn on na phanarotop ko kapasadan, na o saratn on so kada o garar sa
mamantk na khaoln iyan so pinto o kaphasai a skaniyan na dharuriyyat odi na
hajjiyyat.
Go piakay ko pkhasakit a kazambayang iyan a moontod odi na sii ko dianka a
kapaparo niyan sa makaphaginsarat ka kagiya so katarotopa ko manga rokon iyan na
phanarotop ko Dahruriyyat iyan, na amay ka so katonaya ko Dharuriyyat na
phakatonay ko kibagakn ko sambayang na di mipnggolalan ka an di khada so
katonaya ko sambayang.
Khaimolngan sii: a giankanan a pakaasal na so kapnggolalan iyan ko tlo soson na
pnggolalan pn sii ko manga Dharuriyyat ka kna o ba siran isaisa i pankatan.
Sa so kasiyapa ko agama na maoona a di so kasiapa ko ginawa, na so kasiapa ko
ginawa na maoona adi so kasiapa ko akal ago so tamok sa gianan i atoran iyan ko
masa a kapakazopaka iran, sa o makazopaka so dowa a Dharuriyyat na aya khakowa
na so mabagr on sa khibagak so mababa on i pankatan.
Phoon sii na inipaliogat so Jihad a siyap ko kaadn o agama apiya pn madadalm on so
kakhada o manga ginawa, ka kagiya so kasiapa ko agama na maporo a di so kasisiapa
ko ginawa, sa piakay so kainom sa pakabrg ko taw a initgl on sa siap ko ginawa niyan
ka so kasiapa ko ginawa na maoona a di so kasiapa ko akal, sa piakay so kabinasaa ko
manga tamok o salakaw amay ka itgl ko taw sa odi niyan binasaa na khasokar
skaniyan ka kagiya so kasiapa ko kaoyagoyag na maoona a di so kasiapa ko tamok.

Manga Oripn o Allāh, gianan i bandingan a piamagosay tano a amay ka ilayin na

malo dn miakadlm so manga kokoman iyan ogaid na miakaoma ko oriyan o kinibolog
tano dn ko maolad a blangan ko gii tano kapaganada sankai a agama sa mala dn a
miasabot tano ron, Omiog so Allāh .

349
Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh  a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَت ْغ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل ذَن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَت ْغف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.

350
 
Al Khutbah 49
So Bandingan ko Kapakandod o Tarotop
a Kapagintaw a Islam
Ki; Alim, Hassanor Bin Maka Alapa
Al Murshid Al Am
Al Insan Islamic Assembly of the Philippines

‫ـد ِه‬
ِ ‫ات َأ ْعمالِنَـا من ي ْه‬ ِ ‫اهلل ِمن ُشـرو ِر َأْن ُف ِسـنَا و سـيَِّئ‬ ِ ِ‫ِإ َّن الْح ـم َد لِلَّ ِه نَ ْح ـم ُدهُ ونَسـتَ ِعينُهُ و نَسـَتغْ ِفرهُـ و َنعـوذُ ب‬
َ َْ َ َ َ ُ ْ ُ َ ُ ْ َ ْ َ َ َْ
َ ‫ َو َأ ْشـ َه ُد َأ ْن الَ ِإلَـهَ ِإالَّ اهللُ َو ْـح َدهُ الَ َشـ ِر‬, ُ‫ي لَـه‬
َّ ‫يك لَـهُ َو َأ ْشـ َه ُد‬
‫َأن‬ ِ ِ ِ
َ ‫ضل ْل فَالَ َهـاد‬ْ ُ‫اهللُ فَالَ ُمض َّل لَهُ َو َم ْن ي‬
..‫يما َكثِ ًيرا‬ ِ ِ ِِ ِ
ً ‫صلَّى اهللُ َعلَْيه َو َعلَى آله ِإلَى َي ْوم الدِّي ِن َو َسلِّ ْم تَ ْسل‬ َ ُ‫َر ُسولَنَا ُم َح َّم ًدا َع ْب ُدهُ َو َر ُسولُه‬
:‫ََّأما َب ْع ُد‬

:‫ول َر ُّبنَا ُس ْب َحانَهُ َوَت َعالَى فِي ُم ْح َك ِم َت ْن ِزيلِ ِه‬

ُ ‫َفَي ُق‬

‫َولْتَ ُك ْن ِم ْن ُك ْم َُّأمةٌ يَ ْدعُو َن ِإلَى الْ َخ ْي ِر َويَ ُْأم ُرو َن بِال َْم ْع ُر ِـ‬
‫وف َو َي ْن َه ْو َن َع ِن ال ُْم ْن َك ِر‬
)104 ‫ك ُه ُم ال ُْم ْفلِ ُحو َن (آل عمران‬ َ ‫َوُأولَِئ‬
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, wa na’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falā hādiya lahu, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu lā sharīka lahu, wa
ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Sallallāhu alayhi wa alā ālihi ilā
yawmidd dīn wasallim taslīman kathīrā,
ammā ba’du:

Fayaqūlu Rabbunā subhānahu wa taālā fi muhkami tanzilīhi:

Waltakun minkum ummatun yad’ūna ilal khayri wa ya’murūna bil ma’rūfi wa

yanhawna anil munkari wa ulāika humul muflihūn (Ali Imran 104).

Manga Oripn O Allāh, So oriyan o bantog tano ko Allāh  ago so salawat tano ko
Moahmmad  ago so manga pamiliya niyan ago so manga sahabah niyan na aya pman
a bandingan tano imanto na so kapakandod o tarotop a kipagintawn ko Islam, a
giankai a bandingan na kna o ba imanto bo i kapzabandinga on, ka miathay dn a
giinggalbkn o manga Muslim so kapzmbaga san, ipoon dn ko kiada o kadato a Islam
sii sa Istanbul, Turkey ko kiada sa kadato o Kaposan a Sultan o manga Muslim a si
Sultan Abdulhamid II. Na ipoon sa masa nan na taman imanto na pkhaadn dn so
manga ala a giikaplimod sa kapzmbaga sankanan a bandingan.

351
Ioman san a miamakatindg so manga ala a ompongan a Islam sii ko sabaad a manga
ingd a Islam sii sa doniya sa pantag sa kapnggalbka ko kapakandod o manga Muslim
sa kipagintawn iran ko thito a kapagintaw a Islam, sa miakatindg sa Misir so al
Ikhawn al Muslimun, a pitharagombalay o mala a Shahid ko Islam a si Hassan al
Banna, Sii sa Pakistan na miakatindg on so al Jma’ah al Islamiyyah a pitharagombalay
i Abul A’la al Maududi, ago sii ko manga pd a ingd datar a Indonesia na adn mambo a
miamakatindg on a manga opakat sii sa Palistine, sa Iraq, sa Algeria, ago sii ko manga
pd a ingd a lalan bo na giya Mindanao ko kiapagnaw o manga Muslim ko
kaphanagotiapa ko kaphagingd a Islam sa maoyag pharoman ko poso ago so darm o
pagtaw.
Giankaya a manga kaokhaog a Islam a miamakatindg na aya dn a bantak iran na so
kaadn o kaphagingd a Islam, sabap sa kagiya so masa o Muslim imanto sa doniya na
margn a sabotn o mababaw i pamikiran a Muslim, sabap sa o ilaya tano na adn a
pagtaw a Islam (Ummah Islamiyyah) ogaid na daa parinta a Islam (Dawla Islamiyyah)
sabap roo na daa kaphagingd a Islam a tarotop.
Na so manga Muslim a kalankapan na aya matatago sa pikir iran na sabap sa adn a
manga Muslim a pphagintaw ko manga ingd a gii ran manggalbk so nm rokon a Iman
ago so lima rokon a Islam na aya mapipikir iran na so kaphagingd iran na gioto dn so
kaphagingd a Islam, sa masosoat siran dn ko parinta a makatitindg mlagid o igagatang
iyan so Islam antaa ka di, ka kagiya aya pn a pkhailay ran a manga taw a komakapt ko
giikandato na datar iran a manga Muslim, sabap roo na tatarimaan iran a gioto dn so
kaphagingd o Islam.
Manga Oripn o Allāh, amay ka imolngan ankaya a btad o manga Muslim, na tanto a
mawatan so sabot iran sii ko thito a ongangn o Islam ko kaphagingd, sabap sa so
Islam, na okitokit a tarotop a miakanggaganapa a matitiman a rarankomn iyan so
agama ago so parinta sa pakaiisaisaan iyan. So Islam na kaphagingd a tarotop a daa
ibabagak iyan ko balangan o kibabatog o manosiya, sa so kandato ago so kapagagama
na maiisaisa dn.
Sa giankai a kaphagind a datarai na da dn kamataani inonta bo ko kiandato a pat
kataw a Khalifah ko oriyan o Rasulullah . Sa giankaya a kaphagingd na gianan i
atastanggongan o manga Muslim sa masa ini imanto a mapakamoayan iran sii ko
kaoyagoyag iran, sa makapagintaw siran ko thito a kapagintaw a Islam, sa maadn so
katitimo o sagorompong a Muslim, a adn a makamomoayan on a manga taw a siran i
komokompas ko btad o kaphagingd a siran so Ahl as Shura, odi na ahl al halli wa al
Aqd, a sii kiran phakapoon so olowan a pagonotan o manga Muslim, ko ingd a
katatagoan kiran.
Imanto a masa na makamomoayan so pagtaw a Islam, go makamomoayan so lopa a
kawali o Islam, aya bo a migagadong a maada na so parinta o Islam a phakapoon
sankanan a sagorompong a Akila o pagtaw a gianan i madadadas sankai a masa, sabap
sa so pagtaw a Islam, na kominowa sa atoran a kadato a salakaw ko Islam, a odi
kadato a Malakiyyah (kingdom) na kadato a Democrasya ko kiazosonan iyan odi, na
kadato a Semi-communism, sa da dn a khatoon a ba on mianagotiap ko kadato a

352
Islam, a so pagtaw na ithoro iran so akila iran na so akila na aya thoro ko olowan a
Pagonotan o manga Muslim.
Sii ko kadakl o manga kalilimod a miangaaadn ago so manga opakat a kaiislami a
piamakatindg na aya dn a bantak iran na so kapnggalbk sa kapakandod o kaphagingd
a Islam, ogaid na mbidabida so okit a itotolad iran, adn oto a aya kinowa niyan a okit
na so kapamantiari sa ibabagak iyan so sabala a katampar o Islam, adn pman a aya bo
a siangan iyan na so kapphakabagra ko paratiaya ko kasaromag iyan ko Aqidah, na
ibabagak iyan so kandoniya a barandiya, adn pman a aya bo a siangan iyan na so
kandoniya sa ibabagak iyan so kaniniawai ko Islam, sa tanto dn a madakl a manga
opakat a palaya zasagintas a sasangann iyan ko Islam.
Na o ilaya a manga opakat aya na daa ibbtad iran a manga tamana a manga masa a
andai kaoma niyan na miapasad so sapankat a pnggalbkn iyan ko Islam, sa zakat pman
ko pankat a ika dowa, so sabagi a pnggiraw a daan a pakabagrn so paratiaya na go bo
so kaphagingd a Islam na o izaan kiran i kathay a kaphakabgra iran ko paratiaya na di
ran katawan o pira ragon, adiadi o pitharo iran a ragon sa manggayi ka adn a miatndo
a masa niyan, sa gianan na tindg a di makaphapasod ko okit a mapiya a kanggalbk a
itotolad o Islam, gioto i sabap a pkhaipos dn so poloan a manga ragon na pmbongawn
dn so mangoda na giikhasad so ikaririga na da dn a kakhasalin o btad, sa o nayawa
ankanan a antap iran na taman sa bankit na di dn makatindg so kaphagingd a Islam.
Adn pman a salakaw a opakat a pakandodorogn iyan so dowa a papak o Islam sa
marani ko kiniokitn on o Rasulullah  ogaid na sii ko kiapakaadn iyan sa bagr na
minisogat on so waraan o manosiya, a kalawan sa thipho na miapatingoda niyan so
onga o galbk iyan na miakaadn sa mabagr a garobat o ridoay na da niyan magaga so
ronda niyan na minitalas so kota iyan, sa miakalombat so panagontaman iyan.
Tanto a mapiya a kabatiyaa ko kitab i Dr. Yusuf al Qaradhawi a bithowan iyan sa
(Ayna al Khalal - Anda Mabibinasa?) A pindiorobasaan akn sa basa Mranaw ka an
lankap so gona niyan a giankaya a kitab na minsan pn mapontok ogaid na piamagosay
niyan so sabap a kiaola o manga galbk a kaiislami sa da niyan kisampay ko apta a
babantakn iyan, ago inibagay niyan so okit a lalan a aya pagokitan sa kisampay ko
simalaw.
Manga Oripn o Allāh, giankaya a Islam a inipanolon o Rasulullah  ko manga
manosiya na so kapagndod o kadato iyan ago so kaphagingd iyan a parinta na sii
misasankot ko panagontaman o manga Muslim, ka kagiya gianan i piakanggolalan o
Allāh  a kabaya iyan a izana niyan sankai a pagtaw so kapnggalbka on, sa titikayan
iyan a Allāh , sa so kapnggalbk o Muslim na paliogat a isonkad iyan ko kiniokitn on
o Rasulullah  sa khaadn so sagorompong a magawid on, sa pnggalbkn iran sa tarotop
sii ko manga ginawa iran ago iphanolon iran ko manga taw a makalilibt kiran, sa
tharimaan iran a gioto dn i okitokit iran sa da dn a tharimaan iran a okitokit a salakaw
ron.
Anda dn i kapakamoayan ankanan a sagorompong a maaasa iyan so langowan a
pakayan a katao ago paratiaya ko Islam, na magiog magnda so doniya na

353
phakamoayan ago magndod so Islam sa datar o kiapangondato iyan sa paganay sa
pmaradikaan iyan so doniya ko rarad o jahiliyyah a kapapantagan a mabagr a di so
jahiliyyah a paganay ko masa o Rasulullah .

Ogaid na so jahiliyyah imanto na jahiliyyah a sagintas a kna o ba datar o jahiliyyah a

paganay a lankap dn ko doniya sabap sa di pn makamomoayan so Islam sa masa oto,
na so kiasogoa ko Rasulullah  na miaponas so jahiliyyah a lankap ogaid na adn a
malalamba a jahiliyyah a sagintas a tanto a mabagr i sandiyata ago ronda, ka kagiya
aya phagosarn iyan a bagr na bagr a katao ago barandiya.
Giankaya a Muslim imanto a makamomoayan a somiobra sa isa ka billion a kadakl
iyan na miaopakat so shaytan a manosiya ago so parinta niyan sa di dn aya khagaga o
ba iran awai so agama iran, sa ba siran khafir odi na ba iran tarimaa a so salakaw ko
Allāh  na aya tuhan, ogaid na so Iblis, na inikasoat iyan a kaonoti ron o Muslim ko
sabaad a manga galbk iyan mapiya pn di niyan mabaloy a kafir, gioto so piakalankap
Rasulullah  gowani a mataban iyan a Makkah, a inisogo iyan ko Ali Bin Abi Talib
ago so Khalid Bin al Walid a paminasaan iran so manga barahala o manga Arab sa
panotongn iran ago proroptn iran, na so kiada o barahala a pzimbaan o manga Arab na
pitharo iyan a: Da dn a khaadn a al Uzza ko oriyan o kiapagombasay o barahala a al
Uzza o manga Arab sa di dn anan khasimba pharoman, ogaid a tig iyan na inikasoat
dn o Shaytan a kaonoti ron o Muslim ko sabaad a galbk iyan a marata.
Manga Oripn o Allāh, so manga ridoay o Islam a manga ala a parinta sa doniya na
piamimikiran iran i kabinasaa iran ko Islam ago so manga Muslim, sa pinggonanao
siran o manga shaytan a manosiya ko Sbangan ago so Sdpan, na miatoon iran so
mabagr a okit a kakhabinasaa iran ko Muslim, sa kitii so inokitan iran, miatoon iran a
so Islam na agama a makatitindg ko kapaginontolan, maana a sii kakadn sa lmbak ko
langowan a btad iyan, na anda dn i kada ankayaa Islam ko kababaloy niyan a zosokod
sa lmbak na khaadn so kabinasa sii rkaniyan, na so Muslim a komkpit on na datar oto
a anda dn i kaawa iyan sankoto a darpa a kazosokod na khaadn on so kaantiyor ago so
kabinasa, sabap roo na san iran inokiti so manga Muslim ago so Islam, sa pianamaran
iran a mapokas so Islam ago so Muslim ko kababaloy niyan a komakadn sa lmbak a
zosokod, sa dowa a lalan anan, paganay ron na so Islam ago so Muslim na patoray a di
isampay ko goris a lmbak sa ba makazokod ka phakaadn sa bagr, a di kharn, sa inadn
iran san so langowan a pangalang, na amay ka di siran magaga sa makalampas ka
phakaoma ko goris a lmbak na panamaran iran a makalampas on sa di ron makatarg,
ka an maadn so kabinasa sa di niyan dn maoyag so bagr iyan.
Misabap san na pinggalbk o manga parinta a ridoay o Islam ago so manga lompokan
iran a kaoyati ko manga Muslim sa ibolog siran ko gii ran kapagagama ka kagiya di
siran khasaparan o ba iran gnkn mapiya pn inipamatay ran, sa aya okitan na
pakasobraan odi na di tarotopn, gioto i sabap a so kiapakaoma a Britania sii sa India,
na ininggolalan iran ankanan a pamikiran, sa tiabangan iran so sabaad a manga
Muslim roo sa piangoyatan iran ko kanggalbk iran ko agama Islam, ogaid na
piakalawan iran taman sa so isa a opakat roo o manga Muslim na miagaga iran a
kapakalampas iyan ko tamana o Islam, sa piakalankap o olowan iran a skaniyan na

354
nabi a phagwahiyan, sa miaadn so Qadianism, a aya asal oto na Islam ogaid na
minibolog sa tarotoyan ko kiapakala o panabang a ipmbagay ron sa masoln o parinta a
jahiliyyah a shaytan a manosiya.
So pman so sabaad a manga Muslim sa India, na inogopan iran mambo sa masoln
ogaid na di ran pakatatarotopn sa aya bo a gii ran manggalbk na so sabala a galbk o
Islam sa ibabagak iran so sabagi on, ka an dn a matatap a datar o papanok a sasabala i
papak, na katawan tano a so kawang na di mritan sa papanok a sasabala i papak.
Katawan imanto sa doniya, a o pnggalbk ka sa Islam, a sobo so paratiaya ko Allāh  i
pnggalbkn ka sa ipipilak ka so sabala a katampar a so kapakatindg o parinta ko lopa a
so pitharagombalay o Rasulullah  sii sa Madinah, na langowan a parinta a jahiliyyah
sa doniya na phakabolosn iran ankanan a galbk ago pagogopan iran pn ka kagiya
ppkaogop kiran ko kapnggarobata iran ko Islam ago so manga Muslim, sa di ran dn
matoon so okit a kakhaadn o bagr, a gioto so phagosayin tano a so kakadn sa zokodan.
Na so mambo so sabaad a Muslim a daa bbntl iran ko masosowa na gii ran tharoon a
giankai a galbk tano a kaiislami na tatawfiqan o Allāh  ka tarosan ko doniya a apiya
anda zong ko kapnda’wah niyan na pphakalawang, ka kagiya so dn so Allāh  i
giikhakandiri sa kapkhatrang o manga parintaa soranga sa kapphakasold ankaya a
manga Muslim a giimanolon ko Islam. Allahu Akbar, Lomindong tano ko Allāh  o ba
tano mabaloy a Muslim a datar anan a aya bo a pzabotn iyan na so kasasandngan o
mata niyan na di niyan katawan so galbk sa masoln o ridoay ko kapmbinasaa on.
Amay pman ka adn a lompokan a matotoon iyan so thito a lalan sa kakhaadn o bagr na
pagosaran iran sa langowan a bagr sa kabinasa niyan, sa di dn makamoayan, sa gianan
dn i mambbtad sa masa ini. So mambo so Muslim a korang i sabot na aya panolon
iran na ino tano pzibay a so parinta a katatagoan rki tano na kna o ba iran rkitano
pzaparn so agama Islam, kagiya giankoto a manga taw na aya bo a katawan iran ko
Islam na kazambayang, kaphowasa kanayk, na gioto i gii ran on katharoa sa so parinta
a jahiliyyah na di niyan isasapar so Islam.
Manga Oripn o Allāh, giai i manga pagns a patot a katokawan o langowan a
Muslim, sa diai khasabot o di kaosari sa mala a batiya ago pangokay ko katao, ka so
manga ridoay tano na aya phagosarn iran a ipnggba iran ko Islam na so katao a
madalm a maito ko manga Muslim i makasisinb on. Apiya so dn so sabaad a manga
lompokan a Islam a giinggalbk sa maydan na makatokaw na aya kasasakodowan iyan
na so kamapiaan o ridoay niyan a di so agama niyan a sabap a kiapakatindg iyan.
Pphamagosayin tanoai ka pdai ko sarig o Allāh  a amay ka di misampay ko manga
Muslim na adn a kadostaan on o taw a makatotokaw ron a da niyan pangndaon ko
manga taw a di ron makatotokaw. So ridoay o Islam na gii siran nggalbk sa gagawii
dawndaw a tarotop so bagr iran a katao ago tamok, sa kapmbtad iran sa manga plano
ko kapmbinasaa iran ko manga Muslim, na so manga Muslim na sabap ko daa parinta
iran a phakasangan ko kapagrna ko ronda o ridoay na aya giimakanggalbk na so
pizakatawan a ulama a adn a sabot iyan ko mambbtad sa tanto a malobay so bagr iyan
sa kapphakatokawa niyan ko pagtaw a Islam.

355
Isa a mabagr a panolon o ridoay a mala a minibinasa niyan ko Islam ago so Muslim,
na so kinipanolonn iran ko Islam sa aya bo a tayodn o manga taw na so maori a
alongan, ka so doniya na ingd a kanggayagomaya, sa kailangan dn a so manga
Muslim na manga mimiskin, ka an iran kagowadn so manga kawasa kiran, sa aya
kailaya iran on na so manga kawasa na manga tabowakar a mawatan ko sorga a
marani ko naraka, na giankaya a paratiaya na tiarima o kadaklan ko manga Muslim, sa
adn a manga ompongan iran a aya pkhitolad o katharo iran ago so galbk iran na so
kakhababayai ko kamimiskin o Muslim, ka kagiya kon a so miskin na lalayon iyan
katatadman so Kadnan a di so kawasa, sa miakaogop oto ko kaboboklo iran adi siran
khabaya zokat sa pagpr na kinowa iran a dalina ka kagiya massndod siran ko
giikambarasimba ago so giikipanolonn ko agama, a giankai a manga taw na opama ka
sii siran miagintaw ko masa o Umar Bin al Kathab, na mataan a kataaman iran so
badas iyan sa lphadan iyan siran ko di ran kapnggalbk sa sokatan o ginawa iran ago so
pamiliya iran sa daawa sa kanggalbk sa simba.
Manga Oripn o Allāh, so kamimiskin na sakit a inipannkat o Islam so kabolongi ron,
da dn a miatoon akn a satiman bo a dalil ko Qur’an ago so Sunnah o ba kiababayai o
Islam so kamimiskini, aya mataan na inidatar o Islam ko shaytan a patot a
kalindongan ko Allāh  so gasta iyan, sa da dn a sambayang o Rasulullah  inonta a
lominindong ko Allāh  phoon ko kamrmr, sa gianan i karina sa kiagaraobata on o
Islam ago bialoy o Allāh  so zakat a rokon o Islam, a gianan i inggarobat ko
kamimiskini, na andamanaya i kaptharoa on sa so miskin na tomo a di so kawasa a
Muslim.
Manga Oripn o Allāh, paliogat a pakalaan tano so kapphaganada tano ko manga
antap o ridoay tano ko kapmbinasaa iran rkitano, ago pakabagrn tano so paratiaya tano
ko Allāh  ago pakablangn tano so gii tano kapaganada ko Islam sa tarotop ka gianan
i okit a kaphakandod o kiphagintawn tano ron, sa madakl dn a kiapamagosaya tano
sankanan a bandingan, sankai a mizasaloyana a manga Khutbah, sa gii tano
khasokasowin ka an pphakala so sabot tano ron ago makala so anogon tano ron sa
maoyag rkitano so panamar ago so kasigi antaa ka kabaya sa kapakapagintaw ko thito
a goliling o agama, ka an tano maparoli so limo o Allāh  sankai a doniya na sampay
sa akhirah.
Giankai a masa tano imanto na maito ko manga taw o ba iran phlaboi a bandingan so
ndadatar aya a osayan ka kagiya kon a piakalklk, ka obaba dn katokawi o parinta a
somosopak ko Islam, na manga oripn o Allāh  go phoon tano misampay ko datar
anan a btad a apiya so kaptharoa tano ko kabnar o Islam ago so manga Muslim na
ikhalk tano, na so mambo so kalankapan a Muslim na ikalk iran o ba iran pkhan’g so
datar anan a manga bandingan na gianan dn so tarotop a kiathapapay ago kiathaoripn
ko ridoay, na khasanaan anan a ipagbong o taw sa naraka a khakowa niyan so rarangit
o Allāh .

Di tano ikalk so kaphangnala tano ko manga kabnar o Islam, ago so manga Muslim,
sa tomo a san tano masokar a di sa ba sii tano mamatay ko kasosondong ko ridoay ka

356
mataan a da dn a kapakaslang o taw a ikalk iyan so ridoay nyan sii ko poso iyan. Sa
dn sa taw a Muslim a matay a da niyan mazimalaw a kapakaogop iyan ko Jihad sa
lalan ko Allāh  na skaniyan na miatay a monafiq, na so monafiq na sii phakabaling
ko ampasampas o naraka jahannam, ka lawan ko kafir sa kasikasaan.

Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh  a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَتغْ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل ذَن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَتغْف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬
Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.

357
 
Khutbah Al Eid
So Bandingan ko Buka sa Hariraya
Ki: Alim, Hassanor Bin Maka Alapa
Al Murshid Al Am
Al Insan Islamic Assembly of the Philippines

ِ ِ ِ ِ ِِ ِ ِ ِِ
ُ‫ْح ْم َد للَّه نَ ْح َمـ ُدهُ َونَ ْسـتَعينُهُ َونَ ْسـَت ْغف ُرهُ َو َنعُــوذُ بِاهلل م ْن ُشـ ُرو ِر َأْن ُفسـنَا َو َسـيَِّئات َأ ْع َمالنَــا َم ْن َي ْهـد اهلل‬َ ‫ِإ َّن ال‬
‫َأن‬ َ ‫ َوَأ ْش َه ُد َأالَّ ِإلَهَ ِإالَّ اهللُ َو ْح َدهُ الَ َش ِر‬,‫ضلِ ْل َفلَ ْن تَ ِج َد لَهُ َولِيًّا ُم ْر ِش ًدا‬
َّ ‫يك لَــهُ َوَأ ْشـ َه ُد‬ ْ ُ‫ض َّل لَهُ َو َم ْن ي‬ِ ‫فَالَ م‬
ُ
‫صـ ْحبِ ِه‬ ِِ ِ ٍ
َ ‫صـلَّى اهللُ َعلَْيـه َو َسـلَّ َم َو َعلَى آلـه َو‬ َ ‫صـ ِّل َو َسـلِّ ْم َوبَـا ِر ْك َعلَى ُم َح َّمد‬ َ ‫ اللَّ ُه َّم‬, ُ‫ُم َح َّم ًدا َع ْب ُدهُ َو َر ُسـولُه‬
:‫َو َب ْع ُد‬ ‫َو َم ِن ْاهتَ َدى يِ َه ْديِ ِه ِإلَى َي ْوِم الدِّي ِن‬
ِ ‫ول الْح ُّق َتبار َك وَتعالَى فِي الْ ُقر‬
:‫آن الْ َك ِر ِيم‬ ِ
ِ َ ‫اعب‬
ْ َ َ َ َ َ ُ ‫اد اهلل َي ُق‬ َ َ‫َفي‬
ِِ ِ ِ ِ َّ
َ ‫َّه ْـم ُسُبلَنَا َوِإ َّن اهللَ ل ََم َع ال ُْم ْحسن‬
)69 ‫ين (العنكبوت‬ ُ ‫اه ُدوا فينَا لََن ْهد َين‬
َ ‫ين َج‬
َ ‫َوالذ‬
Innalhamda lillāhi nahmaduhu wa nastaīnuhu wa nastagfiruh, ar k’ūdubillāhi min
shurūri anfusinā wa sayyiāti a’mālinā, man yahdihillāhu falā mudhillalahu, wa may
yudhlil falan tajida lahu waliyyan murshidā, wa ash’hadu allā ilāha illallāhu wahdahu
lā sharīka lahu, wa ash’hadu anna Mohammadan abduhu wa rasūluh, Allāhumma salli
wa sallim wa bārik alā Mohammadin sallallāhu alayhi wa salallama wa alā ālihi wa
sahbihi wa manihtadā bihad’yihi ilā yawmidd dīn, wa ba’du:

Fayā ibādallāhi, Yaqūlul Haqqu Tabāraka wa Ta’ālā fil Qur’ānil Karīm:

Walladīna jāhadū fīnā lanahdiyannahum subulanā wa innallāha lamaal muhsinīn (al
Ankabut 69).

358
Allāhu Akbar, so Allāh na lbi a Mala a inipangalimo tano niyan ko kinisampay tano
sankai a gawii a babarakatn, giai so gawii a kariala o Muslim a inisnggay o Islam a
dowa a mala a gawii a inisogo iyan so kakhalamilami ran ago so kababaya iran ko
kapzagad iyan kiran a siran so dowa a Buka a so buka sa powasa Eid al Fitr ago
giankai a Eid al Adh’ha a pmbthowan tano sa buka sa hariraya.
Manga Oripn o Allāh, giankai a manga ala a gawii tano na pzagad ko oriyan o
katonaya tano ko manga ala a simba tano ko Allāh  a pd ko manga polaos o Islam, ka
so buka sa powasa na khaadn ko oriyan o kiatonaya tano ko manga simba ko agama a
skaniyan so kiapowasai tano ko Ramadhan, na bialoy o Allāh  a so buka sa powasa
na kariala oto o manga Muslim a miaromasay siran ko kiapamowasa iran sa
pkhalamilami siran sa kapipiya ginawa ka an iran magdam so kala o limo o Allāh  sii
kiran.
Gia pman ankai a buka sa hariraya, a so Eid al Adh’ha na pkhaadn ko ika sapolo ko
olanolan a Dhul Hijjah, a so manga Muslim a nomanayk na miapasad iran dn so
kiatonaya iran ko pinakamala a rokon o Hajji so ka oqup sa Arafah ko alongan a ika
siyaw ko Dhul Hijjah, na so kiapita iyan na khaadn ankto a kariyala a bithowan sa
kariala a kakhorban, ka kagiya so manga nomanayk na zombaliin iran so manga
korban iran ko darpa a pazombalian on sa Makkah, sa soasoat iran ko Kadnan iran a
Rabbul Alamin. Sa so mambo so manga Muslim ko pirikharikhaban o doniya na gii
siran khorban sa soasoat ko Allāh ,.

Manga Oripn o Allāh, giankai a gawii a Eid al Adh’ha na giai so gawii a kakhorban,
a maana a kasombali sa ayam sa soasoat ko Allāh , iniiza ko Rasūlullāh  so manga
pipiya a simba na pitharo iyan a aya mapiya a simba na so kakhorban sa binatang a
phakatoronn so dara (rogo) iyan ko kasombalia on sa soasoat ko Allāh , aya sabap
anan na kagiya so manga pananakoto ko manga Arab, na pphanombalian iran sa
manga korban so manga katuhanan iran a barahala, sa soasoat iran on, na da oto
kasoatn o Allāh  o ba so inadn iyan a binatang na sombaliin sa korban ko salakaw ron
a da on adn ka skaniyan na inadn pn o Allāh  a kna o ba tuhan, na so kakhorban o
taw sa ingaran o Allāh  na gioto na katankd a mataan a so siombali iyan a binatang a
inizoasoat iyan ko Allāh  na rk oto o Allāh  ka skaniyan i miadn on a patot a sii
rkaniyan mizoasoat sa di ron pd so salakaw ron. Misabap san na mimbaloy so
kakhorban a pd ko manga ala a simba sii ko Islam, ka kagiya pphakitanodan iyan so
maana o tawhid, a kapakaisaisaa ko Allāh  ko kapzimbaa on.

Manga Oripn o Allāh, giankai a gawii na ipphananadm ko isa a pamiliya a ama ago
ina ago wata a siran oto a pamiliya na tinindos siran o Allāh  ko manga taw ko
doniya sabap ko kiapromasay ran ko agama o Allāh , sa mianarig siran on sa tarotop
a sarig, sa inibgay ran so mala i arga a nganin sa korban ago soasoat ko kabaya o
Allāh . Pitharoo Allāh  a:
ِِ ِ ِ ِ َّ
َ ‫َّه ْم ُسُبلَنَا َوِإ َّن اهللَ ل ََم َع ال ُْم ْحسن‬
)69 ‫ين (العنكبوت‬ ُ ‫اه ُدوا فينَا لََن ْهد َين‬
َ ‫ين َج‬
َ ‫َوالذ‬
So siran oto a miromasay siran sa mianagontaman siran sa katoona rkami,

359
na matatankd a thoroon ami siran ko manga lalan (a khitoon) rkami, go mataan a so
Allah na pd iyan so manga taw a giiphiapiya (al Ankabut 69)

Gianan so pamiliya a miatindos a miamankolong ko pandi o kapakaisaisaa ko Allāh 

ko liawaw o lopa ko masa a da dn a taw a salakaw kiran a ba iran aawidi so panolon o
Islam. Giankai a kadaklan ko manga simba (manasik) o Hadjji na ipphananadm kiran
ka an di pkhalipati so kiapromasay ran sa makowa siran a ladiawan a mapia a
pzayanan o Muslim a gopn phakasalono.
Gankanan a pamiliya na gianan so ama a tinindos o Allāh  a Nabi a bolayoka iyan a
so Ibrahim , so karoma na skaniyan so maonotn a bai a barasabar a so Hājar, na so
wata a bilangataw a mapantang na skaniyan so Ismail, a so kapphananadmi kiran ko
kapia o manga galbk iran na inidakat o Allāh  ko kitab iyan a Qur’an a pkhabatiya o
manga taw sa taman ko kagba o doniya, sa so bantogan iran na di khasalongan sa di
khaonaan ago di khasaloba, ka oman thmg so musim na ba dn pphamagoman sa
ipangoranka niyan, a di dn kharomaby so kababago niyan, ka oman lomimpa so masa
na so kapkhathay niyan na aya on gii pharas sa imbagobago niyan.
Giankai a pamiliya a paganay a mawid ko agama a kapakaisasaa ko Allāh , na oman i
isa kiran na adn a mala a sangan iyan ko kiatharagombalaya on ago so kiapakabkn
iyan ko liawaw o lopa. So Ibrahim na katawan so thotolan on a skaniyan na taw sa Ur
sii sa Iraq a isa nan a mabagombar a ingd ko masa niyan na so kiatoroa on o Allāh  sa
miaknal iyan so bnar a tuhan na diolon iyan so pagtaw niyan a barasimba sa barahala
a pd on si ama iyan na da niyan siran matoro sa mianinggaposan so btad iyan ko
kiatotonga iran on ko makadg a rapog, sa miailay ran so tanda a mapayag ko da niyan
katotong, na da siran paratiaya na gianatan iyan so ingd a pilombayan sa romiapo ko
mawatan a ragat on sa mianginsdpan sa kaomag sa Canaan, taman sa inisampay sa
lopa a Misir, a pd iyan so karoma niyan a Sārah, na gowani a khadiatan sa marata o
dato sa Misir so Sārah sabap ko kataid iyan a bai, na da pakambatasa o Allāh  so
gasta iyan on, na inibgay niyan on so wata iyan a bai a so Hajar, na miapangaroma o
Ibrahim, na gowani a makambalingan siran sa Canaan sa mimbawata so Hājar, na
kiasiiban so Sarah ko di niyan kapmbawata na piangni niyan ko Ibrahim a ipakawatan
iyan siran, na gioto i sabap a inilalakaw siran o Ibrahim sa minisampay siran sa lopa a
Makkah.
Manga Oripn o Allāh, so langowan a giimanggolawla na palaya dn matatago sa ilmi
o Allāh  a di katawan o manosiya so phakambowatn iyan on a mapia sii ko pkhaori a
masa, opama o sii pagilaya ko rinayagan o bontal na di mapia oba taogn so karoma
ago so wata ko darpa a da a ba on siringan ago daa pakaig on antaa ka pamomolan a
khasarindongan, ogaid na sabap ko hikmah o Allāh  na giimanggolawla so da sa
itongan o manosiya.
Gowani a mioma siran o Ibrahim ko balintad a malilibt a manga palaw na so
kapantaran iyan na adn a miboboto ron a lopa a adn a sapoon on a kayo na inibagak
iyan siran on a pd iran so loto iran a gango a korma ago so kalonkong a kobal a
tatagoan sa ig, na kagia tomalikhod so Ibrahim na da niyan siran dn dingili sa

360
lomialakaw dn na tiawag o karoma niyan a Hājar sa tig iyan a ino kami nka sii
mbagakn, na da dn smbag, na kagia kawatanan na tiawag o Hājar sa pitharo iyan a:
Hay Ibrahim, ba rka ini pandoan o Kadnan ka, na dominingil so Ibrahim sa liankaw
niyan siran sa pitharo iyan a: Oway, na pitharoo Hājar a so Allāh  na di kami niyan
pagilangn sa ba kami madadas, sa mizalimbotawan ko Kadnan iyan a
Masalinggagawn, sii sankoto a masa na so Ismail na maito pn a ikaririga a pzoso.
Na gowani a kadalongan kiran so Ibrahim na liangag iyan a langit na iniporo iyan so
mbala a lima niayn sa pitharo iyan a:

ِ
َ‫الصالَة‬
َّ ‫يموا‬ ِِ
ُ ‫ َر َّبنَا ليُق‬, ‫ك ال ُْم َح َّرم‬َ ِ‫ت ِم ْن ذُ ِّريَّتِي بَِو ٍاد غَْي ِر ِذي َز ْر ٍع ِع ْن َد َب ْيت‬ ْ ‫َربَّناَ ِإنِّي‬
ُ ‫َأس َك ْن‬
ِ ‫ْهم ِمن الثَّمر‬
‫ات ل ََعلَّ ُه ْم يَ ْش ُك ُرو َن‬ ‫ِإ‬ ِ ‫اج َع ْل َأفِْئ َدةً ِم َن الن‬
َ َ َ ْ ُ ‫َّاس َت ْه ِوي ل َْي ِه ْم َو ْار ُزق‬ ْ َ‫ف‬
)37 ‫(إبراهيم‬
Kadnan ami mataan a sakn na piakabaling akn so moriataw akn sa balintad a daa
babasoka on (gia Makkah) sii ko walay nka a sslaan, Kadnan ami ka an iran
mipamayandg so sambayang na adn ka sa manga poso o sabaad ko manga taw a
magagawi kiran, go rizki inka siran sa pd ko manga onga a sapad ka oba siran
makapanalamat sii rka (Ibrahim 37).
Sii sankanan a btad na inraw dn o Ibrahim so kaganati niyan ko karoma a darodopa a
bilangataw a maonotn ago so wata iyan a bago a mama a onga o poso iyan a aya niyan
bo wata ko kinitolod dn o omor, a katawan tano so anogon o ama ko wata iyan a
mama a bothong pn, na so kabaya iyan ago so ranon iyan ko pamiliya niyan na aya
niyan dn korban sa gii niyan kapromasay sa pantag sa kapakamoayan o panolon iyan a
Tawhid, so kapakaisaisaa ko Allāh  ko kasimbaa on, sa mimbalingan skaniyan sa
Palestine.
Skaniyan oto a ina a bilangataw a so Hājar na tionay niyan so sangan iyan ko kiaritana
niyan ko ikaritan iyan a so Ismail sa tarotop so pananarig iyan ko Allāh  sa di niyan
siran pagilangn, na da mathay so masa na mialngan so ig a loto iran na riaot dn a
kawaw so Islamil, sa miagaropasay dn, na kagia kaorowan so Hājar na miakatikharas
na liankaw niyan so sabala a kilid o palaw ko balintad na mianizakay sa kaphlalakaw
niyan ka oba on makatoon sa makatabang on ko mambbtad o wata iyan, na kagia
maoma niyan so sabala a katampar o balintad na komiasoy pman ko phoonan iyan sa
inisampay sa miakapito niyan makasoy na inidaplak a dokaw ago apos, na da mathay
na miakagdam sa rapandas, na miakapananawag sa pitharo iyan a: Ba adn a
phanabantabang? Na miailay niyan a manosiya a gioto so Jibril a zasalin sa mama na
pitharo iyan on a adn a magmbowat a pakaig a miphamakaig iran ago adn a pmbalayin
a walay sankai a darpa a walay o Allāh , na inidasl iyan a palo niyan ko lopa na
miakambowat on so ragiray a maito a ig, na pinggagaanan o Hājr sa pphangakopn
iyan oman somolapay ago linibt iyan a maroni a ator ka oba matangl sa di tomoga sa
mada ankoto a maito a ragiray. Pitharoo o Rasūlullāh  a opama ka so Hājar na

361
piakambaya iyan so ig ko kapthoga iyan na khabaloy so ig a Zam Zam a lawas a ig a
pthoga sa mapayag.
Sii ko kiaadn ankoto a pakaig na miakaoma so manga papanok a giisiran on phapaigo,
na adn a salompok a tomtmbng a manga taw sa Yaman a pd ko pakatotopo a Jurhum
na miakasagad siran ko marani sankoto a balintad na miailay ran so manga papanok a
pkhaboliok siran sankoto a darpa, na inantok o isa kiran sa gioto na papata sa adn a ig
roo, na siogo iyan so isa kiran sa amadn iyan, na miaoma niyan so ig a Zam Zam ago
so Hājar a pd iyan so wata iyan a Ismail, na minggagaan komasoy sa inilapoy niyan
ko manga pd iyan so miailay niyan, na so kaitokawi ran on na siongowan iran so
Hājar na piangni ran on a roo siran dn maling a pd iyan, na miniog ogaid na inisarat
iyan kiran a so pakaig na rk iyan sa da a kabnar iran on oba iran mamilik sa maradika
siran ko kaphaginom on, na miakaayon siran. Ipoon roo na kiatagoan sa taw a
Makkah, na so kiapakala o Ismail na sii kiran dn miabatak ko katharo sa basa Arab, ka
kagia so manga Jurhum na bangnsa siran a Arab, na so Ismail, na kna o ba Arab ago
so ina iyan na taw sa Misir a kna a ba Arab.
Gowani a phmamangoda dn so Ismail na miakaoma si ama iyan, na so kiailaya niyan
ki ama iyan na inalaw niyan sa pizakasakaw niyan, na sii sankoto a masa na
mithataginp so Ibrahim sa pikhorban iyan so wata iyan a mama, na kagia makanaw na
tialowan iyan so wata iyan a bothong sa pitharo iyan on a ikaritan ko miailay akn sa
taginpn a giiko ska khorbann na antonai mapipikir ka, na pitharoo o wata iyan a:
َ ‫ال يَا ُبنَ َّي ِإنِّي ََأرى فِي ال َْمنَ ِام َأنِّي َأ ْذبَ ُح‬
‫ك فَانْظُْر َماذَا َت َرى‬ َ َ‫الس ْع َي ق‬
َّ ُ‫ َفلَ َّما َبلَ َغ َم َعه‬,
ِ َّ ‫ت ا ْف َعل َما تُْؤ َمر َستَ ِج ُدنِي ِإ ْن َشاء اهللُ ِمن‬ ِ ‫ال يا َأب‬
)102 ‫ين (الصافات‬ َ ‫الصاب ِر‬ َ َ ُ ْ َ َ َ َ‫ق‬
Na gowani a isampay so (Ismail) ko omor a miphagonota iyan na pitharo iyan a
Ibrahim a: Hay wata ko giiko thataginpn a pzombaliin akn ska (a korban ko kabaya o
Allah) na pamimikiran ka o antonai smbag ka. Na pitharo iyan a (Ismail) a: Hay
amakolay, nggolawla anka dn so nganin a ipzogo rka (o Kadnan ka) ka khatoon ako
nka dn omiog so Allāh  a pd ko manga barasabar (a tharimaan akn so kakhorbana
nka rakn) (as Saffat 102).
Gianan i sangan o wata a bilangataw sii ko gii kapromasay ko katoona ko Allāh  sa
so dn so kaoyagoyag iyan i imbagay niyan a sanang a maliwanag ko kapkhorban iyan,
a gianan i pithamanan a maporo a kakhorban a so dn so ginawa na aya dn indawag o
manosiya sa tolos ikhlas ko kabaya o Allāh , na lomialakaw siran ambataa ko
kapzong iran ko darpa a zombalian iyan ki wata iyan na sii ko kaphlalakaw iran na
ooradn siran o shaytan a zasalin sa papanok na pillbad skaniyan o Ismail ago si Ama
iyan a piphito a manga ator a gianan so tlo a darpa a pmbthowan sa Jamarat sii sa
Mina a phlbadn o nomanayk sa pananadm sankoto a btad.
Gowani a makaoma siran ko darpa a zombalian iyan ko Ismail, na piakagpha niyan sa
isosodod iyan a paras iyan ko lopa sa nggamitn o Ibrahim sa lig iyan so glat iyan ko
kazombalia niyan on, sa o misompit so rogo ko kapotol o bakrng na sii khisompit sa
baba sabap ko kapakaggpha niyan sa di mitarsik. Pitharoo o Allāh  a:

362
 َ ِ‫ ِإنَّا َك َذل‬, ‫ْت الرُّْؤ يَا‬
‫ك نَ ْج ِزي‬ َ ‫ص َّدق‬ ِ ‫ِإ‬
ُ ‫اد ْينَاهُ َأ ْن يَا ْب َراه‬
َ ‫ قَ ْد‬, ‫يم‬ َ َ‫ َون‬, ‫ين‬
َ ‫ْجب‬
ِ َ ‫َأسلَما وَتلَّهُ لِل‬
َ َ ْ ‫َفلَ َّما‬
)107-103 ‫ َوفَ َد ْينَاهُ بِ ِذبْ ٍح َع ِظ ٍيم (الصافات‬, ‫ين‬ ِ
ُ ‫ ِإ َّن َه َذا ل َُه َو الَْبلَُؤ ا ال ُْمب‬, ‫ين‬
ِِ
َ ‫ال ُْم ْحسن‬
Na gowani a zalimbotawan siran a dowa ko Allāh  (sa zombaliin iyan dn so Ismail)
na piakagpha niyan ko bn’ng iyan, na tiawag ami skaniyan a hay Ibrahim sabnar a
miatoman ka so taginpn ka, na mataan a skami na datar oto a mbalasan ami so
manga taw a giiphiapiya, mataan giai na skaniyan so tpng a mapayag, na sianggar
ami skaniyan a (Ismail) a binatang a kokorbann a mala (a gioto so kibas a
miasombali o Ibrahim)(as Saffat 103-107).
Isa a thotolan on na da niyan masombali na miailay niyan so kambing ko obay niyan
na aya niyan miasombali a sambi o Ismail, so isa a thotol na miapakasagad iyan on so
glat iyan a magarang ogaid na da niyan dn otngi so lig o Ismail, na kagia makapira
niyan dn oto manggolawla na mianingidingil na miailay niyan a kambing na miatankd
sa akal iyan a gioto i mapkhorban iyan sa wahi o Allāh .

Manga Oripn o Allāh, giankaya a mianggolawla na kadadalman sa madalm a

ongangn a patot a masabot o adn a pikir iyan a kalodan i rarb, ka so kapphanothola
saya na kna o ba matag domana a iphlilang sa darm, aya mataan na pphanotholn aya
ka an makowa so ongangn a madalm a matotonkop sankai a thotol.
Manga Oripn o Allāh, isa a ongangn a madadalm sankanan a thotol, na so
kakhakowaa ko kasosoat o Allāh  ago so kapakaapas ko panagontaman na
kaphroromasayan, sa khaosaran sa galbk a mapnd a thogaan a ating ago rogo ago
kaoyagoyag, so Ibrahim na pikhorban iyan so gagaw niyan ago so ranon iyan ko
kiaganati niyan ko pamiiya niyan sankoto a darpa, na so Hājar na piakatoga iyan so
ating iyan ko kiaploba iyan sa ig a mainonm o wata iyan sa taman sa inikopay ko
miakapito makakhasoya ko pagltan o dowa a palaw, na so Ismail na so dn so
kaoyagoyag iyan ko masa dn a kababagombar o kangongodai ron na aya niyan dn
inibgay a sanang a maliwanag sa pantag sa kiapas o panolon.
Manga Oripn o Allāh, ba di khagaga o Allāh  a ipangalimo iyan ankai a pamiliya ko
da iran pn kapakaokit sankai a pizoson a margn a kiasagadan iran? Aya smbag na
khagaga o Allāh  ka so Allāh  na Gaos a daa margn on ogaid na sabap ko hikmah
niyan a mapro a iphangndao niyan ko manga oripn iyan na gianan i mianggolawla,
aya katitinsan san, manga oripn o Allāh , na so Muslim, na makaphrasarasay,
makaphanagontaman, makaphanamar, makaphanizakay, makapphrang ko kapagawidi
niyan ko panolon o Islam, sa odi niyan kaokiti so pizoson a margn sa di marompi ko
randasan o manga tpng ko kaoyagoyag na margn o ba adn a kasampayan ko panolon
iyan.
Manga Oripn o Allāh, Gowani a imbawata o Maryam so wata iyan a Īsā ko atag o
korma na kagia raotn a kaor ago kawaw na miamangni ko Allāh  sa panabang, na
inisogo on o Allāh , a kadasli niyan ko itado o korma, na katawan tano a so korma
na isa dn a kayo a mabagr i katho, na aya ndasl on na so babay a malobay sa taman a

363
malobay a mimbawata pn a somiagad sa mabagr a balilit ko kiambawata na tharimaan
a akal a so bagr o dasl iyan na khatatak iyan so onga o korma, aya smbag na di, ogaid
na so bagr o Allāh  na di kharn asar ka manggolawla so sabap a so galbk, na so
kiadasli o Maryam ko itado o korma na inisabap on o Allāh  a tiagthr so korma na
miatatak so onga niyan a piangalolotoan ko Maryam na aya niyan minipagpr, manga
oripn o Allāh , khapakay man a matatak so onga o korma sa mokit sa sambr a
sobosobo odi na pd a sabap, ogaid na da manggolawla ka aya hikmah o Allāh  na so
galbk na makapoon ko taw a makapagoongaya sa maosar iyan so panamar iyan a
kalalawasi sa so dn so Maryam i siogo o Allāh  a makadasl ko itado o korma.

So Hājar ko kapphloba iyan sa ig na khapakay man a domogayas so langit sa oran a

margs a kasabapan ko kaadn o ig, odi na makambowat so ZamZam ko da niyan pn
kapanizakay ko blangan o balintad, ogaid na da manggolawla oda makazai so Hājar sa
miakapito ko blangan o balintad sabap ko hikamah o Allāh  a phakisabotan iyan ko
manga oripn iyan. A aya ki a makaphragon na so taw a mimbasok, aya phakakowa na
so taw a minggalbk, na so pman so boklo na koris bo a magagamak iyan.
Manga Oripn o Allāh, anda dn i masa a khasabot o Muslim ankai a ongangn a
madadalm ko manga thotolan o Qur’an!?
Aya pamotosan ankai a Khutbah tano a pianothol tano a so btad o Ibrahim ago so
karoma niyan na samporna ko wata iyan a mama, na skaniyan so kaphagoyaga tano ko
pamikiran sa maadn ko Muslim sa masa ini so sabot a madalm ago matolangd sii ko
Islam a iphagndao niyan rkitano so kabaloy tano a manosiya a barasimba a pagagalbk
ko mapia a di niyan katawan so bokl ago so kabbgatan, ka giankai a masa na masa ini
a da dn a kipantag on o taw a boklo a malmk a padokaw a di khabaya mlogat.
Manga Oripn o Allāh, o kabaya tano a mipagintaw tano so agama tano a Islam a
mabaloy a aya tano parinta a magator ko kaoyagoyag tano sii ko manga ingd tano, na
pagadimatn tano ankanan a Hikmah a madadalm sankai a thotol a lalayon ai
giikhasokasoy ko oman maoma ankai a Eid al Adh’ha sa pphagarapn tano ko Allāh  a
pphagomanomanan iyan so paratiaya tano ago so panamar tano sa giikatharagombaya
ko parinta o Islam ko manga ingd tano.
Manga Oripn o Allāh, mliyo tano sankai a masjid na da dn a sakataw rkitano inontaa
kialrilaan iyan so pagari niyan sa da dn a manga karido ago daa manga rarangit a
migagadong ko manga poso tano, ka gianan i paganay a poonan o kakhaadn rki tano o
bagr a mapangingindaw tano sankai a masa imanto.
Manga Oripn o Allāh, pangnin tano ko Allāh  a balowin tano niyan a pd ko manga
taw a pphamakin’gn iran so katharo na phagonotan iran so lbi ron a mapiya.

ُ‫اسَتغْ ِف ُروه‬ ٍ ْ‫ين ِم ْن ُك ِّل ذَن‬ ِِ ‫ِ ِئ‬ ِ ِ ‫ول َقولِي َه َذا و‬

ْ َ‫ب ف‬ َ ‫َأسَتغْف ُر اهللَ لي َولَ ُك ْم َول َسا ِر ال ُْم ْسلم‬
ْ َ ْ ُ ُ‫َوَأق‬
ِ َّ ‫َّواب‬
‫يم‬
ُ ‫الرح‬ ُ َّ ‫ِإنَّهُ ُه َو الت‬

364
 Wa aqūlu qawlī hādā wa astagfirullāha lī wa lakum wa lisāiril Muslimīn min kulli
dambin fastagfirūhu innahu Huwat Tawwābur Rahīm.

So Manga Duwaa
Basa Arab ago Mranaw

Pitowa

Al Hamdulillāh, So langowan o bantogan na rk o Allāh  a Kadnan o manga kaadn,

so rinaw ago so sanang na san ko pangolo tano a Mohammad  a riahmatan o Allāh 
ago piakaslang iyan, go sii ko manga dadazg iyan, go so manga inampda iyan, na
rabray ko langowan a mu’min.
Pagari ko Babay ko ko Islām, katii so mapontok a kitab a rarankomn iyan so sabaad a
manga tadntadm ago pangni ko Allāh  na pmbatiya anka lalayon, sa pphamangni ka
ko Allāh  sa mapiya, ka so kapamangni ko Allāh  na skaniyan na simba. Na

365
pkhababayaan o Allāh so oripn iyan a lalayon iyan ipoporo a lima niyan ko Allāh  sa
gii ron manawbat ago gii ron mangangarapan.
Lalayon anka so kapmbatiyaa san, ka an ka makowa so limo o Allāh  ago maparoli
nka so bantak ka a mapiya ko Kadnan ka, so kalalayona ko manga dowaa na datar kon
o lalayon kapthotoka ko pinto a llkhban a aya khaonga niyan na so kakhalkai ron o
taw ron, Na so Allāh  na tiankd iyan a tharimaan iyan so pangni o oripn iyan amay ka
iokit iyan ko lalan iyan a mapiya. Pamangni kano rakn ka tarimaan ko rkano
(Qur’ān).
Inisorat akn ankai a mapontok a kitab ko kiapamisita ko sa lopa a Hijāz, sa Makkah al
Mukarramah, sa araparap akn sa makhasankapan o langowan a muslim a mama ago
babay a khabatiya iran ankai a kitab, sa pagarapn akn kiran a di ako iran plpasa ko
mababa a pangni ran ko Allāh, sa dalmn ako niyan ko limo iyan sii sa doniya ago sa
Akhirah…. Wassalām.

Jumādā I, 1428

Alim, Hassanor M. Alapa

َ ‫ْت بِ ـ ِـه َأ ْعطَْي‬

َ ‫ َوِإ َذا ُس ـِئل‬. ‫ت‬ ِ َ ‫ك اَأل ْعظَ ِم الَّ ِذي ِإ َذا ُد ِع‬ َ ‫ُك بِا ْس ـ ِم‬
,‫ت‬ َ ‫يت بِ ــه‬
َ ‫َأج ْب‬ َ ‫اللَّ ُه َّم ِإنِّي َأ ْســَأل‬
, ‫َم يُولُ ـ ْد‬ ِ ‫ص ـم ُد الَّ ِذي ل‬ َ ْ‫ت اهللُ الَ ِإلَــهَ ِإالَّ َأن‬ َ َّ‫ُك بِ ـَأنِّي َأ ْش ـ َه ُد َأن‬
َ ْ‫ك َأن‬ َ ‫َأ ْس ـَأل‬
ْ ‫َم يَل ـ ْد َول‬
ْ َ َّ ‫اَألحـ ُد ال‬
َ ‫ت‬
.‫يم‬ ِ َّ ‫ت الْغَ ُفور‬ َ َّ‫ ِإن‬, ‫ َأ ْن َتغْ ِف َر لِي ذُنُوبِي‬, ‫َأح ٌد‬
َ ْ‫ك َأن‬
ُ ‫الرح‬ ُ َ ‫َم يَ ُك ْن لَهُ ُك ُف ًوا‬ ْ ‫َول‬
Yā Allāh, phamangni ako Rka sa nggolalan ko ingaran Ka a lbi a Mala a so igira
initawag Rka na pzmbagn Ka, go igira inipamangni Rka na pmbgay Ka, phamangni
ako Rka sa mataan a pzaksi an ko a Ska so Allāh a daa tuahn a rowar Rka, a Isaisa a
babantakn ko manga panon, a so da mbawata ago da mbawataan, ago daa miaadn a
datar iyan a isa bo, sa rilaan Ka rakn so manga dosa ko, ka mataan a Ska so Paririla a
Masalinggagawn.

.‫ف َعنِّي‬ ُّ ‫يم تُ ِح‬

ُ ‫ب ال َْع ْف َو فَا ْع‬ َ َّ‫اللَّ ُه َّم ِإن‬
ٌ ‫ك َع ُف ُّو َك ِر‬
Yā Allāh, mataan a Ska so Pananapi a Masakaw a pkhababayaan Ka so kanapi na
napii ako nka.

ِ َ‫ي ولِمن َد َخل ب ْيتِي مْؤ ِمنًا ولِلْمْؤ ِمنِبن والْمْؤ ِمن‬
.‫ات‬ ِ ِ ِ ِ ِّ ‫ر‬
ُ َ َ ُ َ ُ َ َ َ ْ َ َ َّ ‫ب ا ْغف ْر لي َول َوال َد‬ َ
Kadnan ko rilai ako nka ago so dowa a loks akn, go so taw a somiold ko walay a kn a
mapapratiaya Rka, go so miamaratiaya a manga mama, go so miamaratiaya a manga
babay.

366
‫ اللَّ ُه َّم‬, ‫ت َأ ْعلَ ُم بِ ـ ِـه ِمنِّي‬
َ ْ‫ َو َمــا َأن‬, ‫ َوِإ ْسـ ـ َرافِي فِي َْأمـ ـ ِري‬, ‫اللَّ ُه َّم ا ْغ ِفـ ْـر لِي َخ ِطــيَئتِي َو َج ْهلِي‬
‫ت َن ْف ِس ـي‬ ُ ‫ب ِإنِّي ظَلَ ْم‬ ِّ ‫ َر‬.‫ـك ِع ْنـ ِـدي‬َ ‫ـل ذَلِـ‬
ُّ ‫ َو ُكـ‬, ‫ـدي‬ِ ‫ وحطَِئي و َع ـم‬, ‫ا ْغ ِفــر لِي هــزلِي و ِ ـج دِّي‬
ْ َ ََ َ ََ ْ
.‫فَا ْغ ِف ْر لِي‬
Yā Allāh, rilaan Ka rakn so dosa ko, go so kadaa a plng akn, go so kiathabowakar akn
ko btad akn, go so nganin a Ska i lbi ron a Matao a di sakn, Y ā Allāh, rilaan ka rakn
so kasandagan akn, go so tanto akn, go so karibatan akn, go so pimbaba akn, a longon
oto na matatago rakn. Kadnan ko mataan a mialalim akn so ginawa ko na rilai ako
Nka.

ِ ِ ِ
ْ ‫ َو‬, ‫ َو ْار ُزقْنَاـ‬, ‫ َو َعافنَا‬, ‫ َو ْاهدنَا‬, ‫ َو ْار َح ْمنَا‬, ‫اللَّ ُه َّم ا ْغف ْر لَنَا‬
.‫ َو ْار َف ْعنَا‬, ‫اجُب ْرنَا‬
Yā Allāh, rilaika mi Nka, go kalimoon kami Nka, go toroa kami Nka, ago pakalidasa
kami Nka ko manga sakit, go rizqii kami Nka, go sambii Nka so marata ami sa
mapiya, go poroon kami Nka

ِ ِ
َ ‫ص ْرنَا َعلَى الْ َق ْوم الْ َكاف ِر‬
.‫ين‬ ْ ِّ‫وبنَا َوِإ ْس َرا َفنَا فِي َْأم ِرنَا َو َثب‬
ُ ْ‫ت َأقْ َد َامنَا َوان‬
ِ
َ ُ‫َر َّبنَا ا ْغف ْر لَنَا ذُن‬
Kadnan ami sapeng Inka rkami so manga dosa mi, ago so kiathabowakar ami ko btad
ami, go tatap Anka so manga palo ami, go tabangi kami Nka ko pagtaw a manga kafir

‫ب لَنَــا َمــا‬ ُ َ‫ ا ْغ ِف ْر لَنَا َمــا الَ ي‬, ُ‫صهُ ال َْمغْ ِف َرة‬

ْ ‫ َو َه‬, ‫ضـ ُّر َك‬
ِ
ُ ‫ َوالَ ُت ْنق‬, ‫وب‬
ُ ُ‫الذن‬ ُ َ‫اللَّ ُه َّم يَا َم ْن الَ ت‬
ُّ ُ‫ض ُّره‬
.‫ك‬ َ‫ص‬ ِ
ُ ‫الَ ُي ْنق‬
Yā Allāh, hay mamamayandg a di khabinasaan o manga dosa, ago di khakorangan o
karila, rilai kami Nka ko nganin a di Rka phakabinasa, ago bgi kami Nka ko nganin a
di Rka phakakorang.

ِ َّ ِ ِ ‫ِ ِإ‬
‫ين‬
َ ‫صـ ًرا َك َمــا َح َملْتَــهُ َعلَى الذ‬ ْ ‫ـل َعلَْينَــا ِإ‬
ْ ‫ َر َّبنَــا َوالَ تَ ْحمـ‬, ‫َر َّبنَا الَ تَُؤ اخ ْذنَا ْن نَسينَا َْأو َأ ْخطَْأنَــا‬
ُ ‫ َوا ْعـ‬, ‫ َر َّبنَا َوالَ تُ َح ِّملْنَا َما الَ طَاقَةَ لَنَــا بِـ ِـه‬, ‫ِم ْن َق ْبلِنَا‬
َ ْ‫ـف َعنَّا َوا ْغ ِفـ ْـر لَنَــا َو ْار َح ْمنَــا َأن‬
‫ت َم ْوالَنَــا‬
ِ ِ
َ ‫ص ْرنَا َعلَى الْ َق ْوم الْ َكاف ِر‬
.‫ين‬ ُ ْ‫فَان‬
Kadnan ami, di kami Nka ziksaa amay ka malipat kami odi na maribat kami, Kadnan
ami di kami Nka phakaawida sa mapnd a datar o piakiawidan ka ko siran oto a
miaonaan ami, Kadnan ami go di kami Nka phakabakontola sa nganin a di ami
khagaga, na napii kami Nka, ago rilai kami Nka, go kalimoon kami Nka, Ska so
salinggogopa ami na tabangi kami Nka ko pagtaw a manga kafir.

367
‫ِّم‬ َ ْ‫ت َأ ْعلَ ُم بِ ِـه ِمنَّا َأن‬
ُ ‫ت ال ُْم َقـد‬ َ ْ‫َّمنَا َو َما َأخ َّْرنَا َو َما َأ ْعلَنَّا َو َمـا َأ ْسـ َر ْرنَا َو َمـا َأن‬ ِ
ْ ‫اللَّ ُه َّم ا ْغف ْر لَنَا َما قَد‬
.‫ت‬َ ْ‫ِّر الَ ِإلَهَ ِإالَّ َأن‬
ُ ‫ت ال ُْمَؤ خ‬َ ْ‫َوَأن‬
Yā Allāh, rilaan ka Rkami so nganin a minipangonakona mi, go so nganin a
miniphapakaori ami, go so nganin a minipayag ami, go so nganin a minisoln ami, go
so nganin a Ska i lbi ron a matao a di skami, Ska so pmbgay sa kapakaona, go Ska so
pmbgay sa kapakaori, da a tuhan a rowar Rka.

ِ
ْ ‫وبنَا َو َك ِّف ْر َعنَّا َسيَِّئاتِنَا َوَت َّو َفنَاـ َم َع‬
.‫اَألب َرا ِر‬ َ ُ‫َر َّبنَا ا ْغف ْر لَنَا ذُن‬
Kadnan ami, rilaan ka rkami so manga dosa mi, go sapng Inka rkami so manga rarata
ami, go tarimaa kami Nka a pd o manga pipiya a barasimba

‫ـل َش ـ ْي ٍء َر ْح َمـ ةً َو ِعل ًْمــا‬ ِ ‫ر َّبنَــا ا ْغ ِفــر لَنَــا وِِإل ْخوانِنَــا الَّ ِذين س ـب ُقونَا بِاِإل يمـ‬
َ ‫ َر َّبنَــا َو ِس ـ ْع‬, ‫ـان‬
َّ ‫ت ُكـ‬ َ ََ َ َ َ ْ َ
.‫ْج ِح ِيم‬ ِ َ َ‫فَا ْغ ِفر لِلَّ ِذين تَابوا و َّاتبعو سبِيل‬
َ ‫ك َوق ِه ْـم َع َذ‬
َ ‫اب ال‬ َ َُ َ ُ َ ْ
Kadnan ami rilai kami Nka ago so manga pagari ami a kiaonaan kami ran ko
paratiaya, Kadnan ami inankosan ka a langowa a shayi a limo ago katao, na rilai Nka
so siran oto a mithawbat siran, go kidg iran so lalan Ka, sa lindinga Nka siran ko
siksa ko Jahīm.

.ُ‫اجتِنَابَه‬ ِ ِ
َ ‫اللَّ ُه َّم َأ ِرنَا ال‬
َ َ‫ْح َّق َح ًّقا َو ْار ُزقْنَا اتِّب‬
ْ ‫ َوَأ ِرنَا الْبَاط َل بَاطالً َو ْار ُزقْنَا‬, ُ‫اعه‬
Yā Allāh, pakiilayin ka rkami so bnar, na dograan ka rkami so kaonoti ami ron, go
pakiilayin ka rkami so batal na dograan ka rkami so kapananggilai ami ron.

.‫ت َولُِّي َها َو َم ْوالَ َها‬ َ ‫ت َخ ْي ُر َم ْن َز َّك‬

َ ْ‫ َأن‬, ‫اها‬ َ ْ‫ َو َز ِّك َها َأن‬, ‫وسنَا َت ْق َو َاها‬ ِ
َ ‫اللَّ ُه َّم آت نُ ُف‬
Yā Allāh, bgan ka ko manga ginawa mi so kalk iyan Rka, go soti Anka skaniyan, ka
Ska i lbi a phakasoti ron, Ska i dokapila iyan ago Ska i phagonotan iyan.

.‫ت َعلَى ُك ِّل َش ْي ٍء قَ ِد ٌير‬ َ َّ‫ورنَا َوا ْغ ِف ْر لَنَا ِإن‬

َ ْ‫ك َأن‬ ِ
َ ُ‫َر َّبنَا َأتْم ْم لَنَا ن‬
Kadnan ami, tarotopa Nka rkami so tihaya mi, go rilai kami Nka, ka mataan a Ska ko
kalangowan a shayi na Gomagaos.

ِ
ْ ‫س ـ ـو َق َوال ِْع‬
‫ص ـ ـيَا َن‬ ‫ِإ‬ ِ ‫ب ِإل َْينَـ ــا اِإل َـ‬
ُ ‫ َو َـك ـ ِّـر ْه ل َْينَـ ــا الْ ُك ْـف ـ َـر َوالْ ُف‬, ‫يم ــا َن َو َز ِّي ْنـ ــهُ في ُقلُوبنَـ ــا‬ ْ ِّ‫اللَّ ُه َّم َحب‬
.‫ين‬ ِ ِ َّ ‫واجعلْنَا ِمن‬
َ ‫الراشد‬ َ َْ َ
Yā Allāh, pakikababaya Inka rkami so paratiaya Rka, go phandaraan Ka ko manga
poso’ ami, sa pakikagowadn Ka rkami so kakhafir, go so kaliyo ko agama, go so
kambara-dosa, go baloya kami Nka a pd o miangatotoro.

368
 ِ ‫َأع ْذنَا ِمن َش ِّر ُن ُف‬
.‫وسنَا‬ ِ ‫ و‬, ‫اللَّه َّم َألْ ِهمنا ر ْش َدنَا‬
ْ َ ُ َْ ُ
Yā Allāh, Ilahamen Ka rkami so toroan ami, go pakali-dasa kami Nka phoon ko
karata o manga ginawa mi.

.‫ك ِم ْن ِعل ٍْم الَ َي ْن َف ُع‬

َ ِ‫ َو َنعُوذُـ ب‬, ‫ُك ِعل ًْما نَافِ ًعا‬
َ ‫اللَّ ُه َّم ِإنَّا نَ ْسَأل‬
Yā Allāh, phamangni kami Rka sa ilmo a phakanggay a gona, go mlindong kami Rka
phoon sa ilmo a di phakanggay a gona.

ُ‫ َنعُــوذ‬, ‫ص ـ ْمنَا‬ َ ‫ َوبِـ‬, ‫ـك َأَن ْبنَــا‬

َ ‫ـك َخا‬ َ ‫ َوِإل َْيـ‬, ‫ـك َت َو َّكلْنَــا‬
َ ‫ َو َعلَْيـ‬, ‫آمنَّا‬ َ ‫ َوبِـ‬, ‫ـك َأ ْس ـلَ ْمنَا‬
َ ‫ـك‬ َ ‫اللَّ ُه َّم لَـ‬
ِ
‫س‬ ‫ِ ِإل‬
ُ ْ‫ َوالْج ُّن َوا ن‬, ‫ـوت‬ُ ‫ْح ُّي الَّ ِذي الَ يَ ُمـ ـ ـ ـ‬ َ ‫ت ال‬
ِ ُ‫ َأ ْن ت‬, ‫ت‬
َ ْ‫ َأن‬, ‫ض ـ ـ ـ ـلَّنَا‬ َ ‫بِ ِع َّزت ـ ـ ـ ـ‬
َ ْ‫ الَ ِإلَـ ـ ـ ــهَ ِإالَّ َأن‬, ‫ـك‬
.‫يَ ُموتُو َن‬
Yā Allāh, sii Rka na mimbayorantang kami, go sii Rka na miaratiaya kami, go sii Rka
na mizarakan kami, go sii Rka na mianarig kami, go sabap Rka na miakikharido kami,
mlindong kami ko bagr Ka, daa tuhan a rowar Rka, o ba kami Nka dadaga, Ska so
oyagoyag a so di dn phatay, a so Jinn ago so manosiya na phamatay siran.

ِ َ‫ َوانِْقط‬, ‫ك َعلَْينَا ِع ْن َد كِبَ ِر ِسنِّنَا‬

.‫اع عُ ْم ِرنَا‬ ‫اج َع ْل َْأو َس َع ِر ْزقِ َـ‬
ْ ‫اللَّ ُه َّم‬
Yā Allāh, baloy Anka so kaolad o rizqki Nka rkami a sii ko kaloks ami, go sii ko
kakhagtas o omor ami.

َ ْ‫ك فَِإ نَّهُ الَ يَ ْملِ ُك َها ِإالَّ َأن‬

.‫ت‬ َ ِ‫ك َو َر ْح َمت‬ ْ َ‫ُك ِم ْن ف‬
‫ضلِ َـ‬ َ ‫اللَّ ُه َّم ِإنِّا نَ ْسَأل‬
Yā Allāh, phangni kami Rka ko kalbihan Ka ago so limo Oka, ka mataan a daa
makamimilik on a rowar Rka

.‫ين ِإ َم ًاما‬ ِ ‫اجنَا وذُ ِّريَّاتِنَا ُق َّرةَ َأ ْعي ٍن واجعلْنَا لِل‬

ِ ِ
َ ‫ْمتَّق‬
ُ َْ َ ُ َ ‫ب لَنَا م ْن َأ ْز َو‬
ْ ‫َر َّبنَا َه‬
Kadnan ami, bgi kami Nka phoon ko manga karoma mi go so manga moriataw ami sa
iphakapiya a ginawa mi, go baloya kami Nka ko miamananggila a olowan.

‫ـك ِم َن النَّا ِر َو َمـا َق َّـر َـ‬

‫ب‬ َ ِ‫ َو َنعُـوذُ ب‬, ‫ب ِإل َْي َها ِم ْن َق ْـو ٍل َو َع َم ٍـل‬
َ ‫ْجنَّةَ َو َماـ َق َّر‬
َ ‫ُك ال‬ َ ‫اللَّ ُه َّم ِإَّننَا نَ ْسَأل‬
.‫ِإل َْي َها ِم ْن َق ْو ٍل َو َع َم ٍل‬
Yā Allāh, phangnin ami Rka so sorga, go so nganin a iphakarani ron a pd sa katharo
ago galbk, go mlindong kami Rka phoon ko naraka go so nganin a iphakarani ron a pd
sa katharo ago galbk.

َ ‫ك ِم ْن َس َخ ِط‬
.‫ك َوالنَّا ِر‬ َ ِ‫ َو َنعُوذُ ب‬, َ‫ْجنَّة‬
َ ‫اك َوال‬
َ‫ض‬ َ ‫اللَّ ُه َّم ِإنَّا نَ ْسَأل‬
َ ‫ُك ِر‬

369
Yā Allāh, phangnin ami Rka so kasosoat ka ago so sorga, go mlindong kami Rka
phoon ko rarangit ka ago so naraka.

ِ ‫اب‬
.‫اآلخ َر ِة‬ ُّ ‫َأج ْرنَا ِم ْن ِخ ْز ِي‬
ِ ‫ و‬, ‫َأح ِسن َعاقِبَتنَا فِي اُألمو ِر ُكلِّ َها‬
ِ ‫الد ْنيَا َو َع َذ‬ َ ُ َ ْ ْ ‫اللَّ ُه َّم‬
Yā Allāh, phiapiyai Nka so khabolosan ami sii ko langowan a btad, go pakaapasa
kami Nka phoon ko kapakarondan ko doniya go so siksa ko akhirah.

‫وبنَــا َوقِنَــا‬ ِ
َ ‫ َر َّبنَــا ِإَّننَــا‬.‫َّم ِإ َّن َع َذ َاب َها َكا َن غَ َر َامــا‬
َ ُ‫آمنَّا فَــا ْغف ْر لَنَــا ذُن‬ َ ‫اب َج َهن‬
َ ‫ف َعنَّا َع َذ‬ ْ ‫اص ِر‬ ْ ‫َر َّبنَا‬
.‫اب النَّا ِر‬
َ ‫َع َذ‬
Kadnan ami pokas Anka rkami so siksa o jahannam, ka so siksa iyan na sangat a
margn, Kadnan ami, mataan a Skami na miaratiaya kami na rilaan Ka rkami so manga
dosa mi, go lindinga kami Nka ko siksa ko naraka.

.‫ك ِم َن النَّا ِر‬

َ ِ‫ َونَ ْستَ ِج ُير ب‬, َ‫ْجنَّة‬ َ ‫اللَّ ُه َّم ِإَّننَا نَ ْسَأل‬
َ ‫ُك ال‬
Yā Allāh, phangnin ami Rka so sorga, go phanarig kami Rka phoon ko naraka.

‫ َوالْغَ ْفلَـ ِـة‬, ‫ َوال َْهـ َـرِم َوالْ َق ْس ـ َو ِة‬, ‫خ ِـل‬

‫ْج ْب ِن َوالْبُ ْـ‬ ِ َ ‫اللَّه َّم ِإنَّا َنعــوذُ بِـ‬
ُ ‫ َوال‬, ‫ـك م َن ال َْع ْجـ ِز َوالْ َك َس ـ ِل‬ ُ ُ
, ‫ـاق‬ ِ ‫الن َفـ‬ ِ ‫وق وال ِّشـ َق‬
ِّ ‫اق َو‬ ِ ‫ـك ِمن الْ َف ْقـ ِر والْ ُك ْفـ ِر والْ ُف‬ ِ ِ ِ َّ ِّ ‫والْعيلَـ ِـة و‬
َ ‫سـ‬ ُ َ َ َ َ ‫ َو َنعُــوذُ بـ‬, ‫الذلة َوال َْم ْسـ َكنَة‬ َ َْ َ
‫ص َو َس ـ ِّي ِء‬ ِ ‫ْج ـ َذ ِام َوالَْبـ َـر‬ ِ ‫صــم ِم والْب َك ِم وال‬
ُ ‫ْجنُ ــون َوال‬ ُ َ َ َ َ َّ ‫ـك م َن ال‬
ِ َ ‫ و َنع ــوذُ بِ ـ‬, ‫الري ـ ِـاء‬
ُ َ َ ِّ ‫ســ ْم َعة َو‬
ِ ُّ ‫وال‬
َ
.‫اَألس َق ِام‬
ْ
Yā Allāh, mlindong kami Rka phoon ko kada a bagr, go so bokl, go so katatalaw, go
so kaligt, go so kabongaw, go so katgas o poso’, go so kapakalipat, go so kasimpit o
pagpr, go so kapakadapanas go so kapakarondan, go mlindong kami Rka phoon ko
kamrmr go so kakhafir go so kaliyo ko agama, go so kasanka go so kapmonafiq, go so
kapakin’gn’gn, go so kapakiilaylayin, go mlindong kami Rka phoon ko kabngl, go so
kapngaw, go so kabthang, go so bowa go so panggal, ago so lagowan a marata a
gdamn.

‫ َو ِم ْن‬, ‫س الَ تَ ْش ـبَ ُع‬

ٍ ‫ َو ِم ْن َن ْف‬, ‫ْب الَ يَ ْخ َش ـ ُع‬
‫ َو ِم ْن َقل ٍـ‬, ‫ـع‬ ِ ِ َ ‫اللَّه َّم ِإنَّا َنعــوذُ بِـ‬
ُ ‫ـك م ْن عل ٍْم الَ َي ْن َفـ‬ ُ ُ
.‫اب ل ََها‬ ٍ
ُ ‫َد ْع َوة الَ يُ ْستَ َج‬
Yā Allāh, mlindong kami Rka phoon sa ilmo a di phakanggay a gona, go phoon sa
poso’ a di khalk, go phoon sa ginawa a di khaosog, go phoon sa pangni a di
tharimaan.

370
‫ َو ِم ْن َش ـ ـ ِّر‬, ‫ َو ِم ْن َش ـ ـ ِّر لِ َس ـ ـانِنَا‬, ‫ص ـ ـا ِرنَا‬ ِ ِ ِ َ ‫اللَّه َّم ِإنَّا َنعـ ــوذُ بِـ ـ‬
َ ْ‫ َوم ْن َش ـ ـ ِّر َأب‬, ‫ـك م ْن َش ـ ـ ِّر َس ـ ـ ْمعنَا‬ ُ ُ
.‫ َو ِم ْن َش ِّر ِمنَّا‬, ‫ُقلُوبِنَا‬
Yā Allāh, mlindong kami Rka phoon ko karata o kan’g ami, go so karata o kailay
ami, go so karata o dila ami (katharo ami) go so karata o manga poso’ ami, go sa
manga rarata a phoon rkami.

.‫ك ِم ْن َأ ْن نَظْلِ َم َْأو نُظْلَ َم‬ ِّ ‫ك ِم َن الْ َف ْق ِر َوال ِْقلَّ ِة َو‬

َ ِ‫ َو َنعُوذُ ب‬, ‫الذلَّ ِة‬ َ ِ‫اللَّ ُه َّم ِإنَّا َنعُوذُ ب‬
Yā Allāh, mlindong kami Rka phoon ko kamrmr, go so kainot o pagpr, go so
kapakarondan, go mlindong kami Rka o ba kami makalalim odi na skami i malalim.

.‫ك ِم ْن َش ِّر فِ ْتنَ ِة الْ َف ْق ِر‬

َ ِ‫ َو َنعُوذُـ ب‬, ‫ك ِم ْن َش ِّر فِ ْتنَ ِة ال ِْغنَى‬
َ ِ‫اللَّ ُه َّم ِإنَّا َنعُوذُ ب‬
Yā Allāh, mlindong kami Rka phoon ko karata o morka o kakhawasa, go mlindong
kami Rka phoon ko karata o morka o kamrmr

َ ‫ـاء ِة نِْق َمتِـ ـ‬

‫ َو َج ِمي ـ ـ ِع‬, ‫ـك‬ َ ‫جـ‬ َ ‫ح ـ ُّـو ِل َعافِيَتِـ ـ‬
‫ َوفُ َـ‬, ‫ـك‬ َ ‫ـك ِم ْن َز َو ِال نِ ْع َمتِـ ـ‬
‫ َوتَ َـ‬, ‫ـك‬ َ ‫اللَّ ُه َّم ِإنَّا َنعُـ ــوذُ بِـ ـ‬
.‫ك‬َ ‫َس َخ ِط‬
Yā Allāh, mlindong kami Rka phoon ko kada o limo Oka, go so kabankiring o
ipmbgay Nka a kapipiya ginawa, go so pankaw o siksa Aka, ago so langowan o
rarangit Ka.

, ‫اد ِة‬ ِ ‫ َعــالِ َم الْغَْي‬, ‫اب‬

َّ ‫ب َوال‬
َ ‫ش ـ َه‬ ِ ‫اَألح َـز‬ ِ ‫س ـ َح‬
‫ َو َهــا ِز َم ْـ‬, ‫اب‬ َ ‫ َو ُم ْجـ ِر‬, ‫ـاب‬
َّ ‫ي ال‬ ِ ‫اللَّه َّم مَنـ ِّـز َل ال‬
ِ ‫ْكتَـ‬ ُ ُ
َ ‫ْت بِ ِه َأ ْعطَْي‬
َ ‫ت َوِإذَا ُسِئل‬ ِ َ ‫ك اَأل ْعظَ ِم الَّ ِذي ِإذَا ُد ِع‬َ ‫اس ِم‬
.‫ت‬ َ ‫يت بِه‬
َ ‫َأج ْب‬ ْ ِ‫ُك ب‬ َ ‫نَ ْسَأل‬
Yā Allāh, a ptoron ko kitab, a pphakapalalagoy ko gabon, a pndaag ko manga
lompokan, a matao ko migagayib ago so kamamasaan, phamangni kami Rka sa
nggolalan ko ingaran Ka a lbi a mala a so igira initawag Rka na pzmbag Ka, ago igira
inipamangni Rka na pmbgay ka.

َ ُّ‫ك َي ْو َم الَ ِظ َّل ِإالَّ ِظل‬

.‫ك‬ َ ‫َأظلَّنَا فِي ِظ ِّل َع ْر ِش‬
ِ ‫ اللَّه َّم‬, ‫يا ح ُّي يا َقيُّوم‬
ُ ُ َ َ َ
Hay Oyagoyag a Mamamayandg, Yā Allāh pakasironga kami Nka ko along o Arash
Ka sa gawii a da a khasiro-ngan a rowar ko sironsironga Aka.

‫وء َع ْن ِإ ْخ َوانِنَـ ــا‬ ِ ‫ ا ْك ِش ـ ـ‬, ‫س ـ ـوء‬ ُ ‫ض ـ ـطََّر ِإذَا َد َعـ ــاهُ َويَ ْك ِش ـ ـ‬ ِ
َ ‫س ــ‬
ُّ ‫ف ال‬ َ ُّ ‫ف ال‬ ْ ‫يب ال ُْم‬ُ ‫اللَّ ُه َّم يَـ ــا َم ْن يُج‬
َ ‫اجُبـ ـ ْـر بَِر ْح َمتِـ ـ‬ َ ‫ـك بُِق َّوتِـ ـ‬
ْ ‫ اللَّ ُه َّم افْ ُكـ ـ‬, ‫ين‬ ِ ِ
‫ـك‬ ْ ‫ َو‬, ‫ـك َأ ْس ـ ـ َر ُه ْم‬ َ ‫اَأل َس ـ ـ َارى َوال َْم ْس ـ ـ ُجون‬
َ ‫ين َوال ُْم ْعَت َقل‬
ِِ ِِ ِ َ ِ‫ َوَت َو َّل بِ ِعنَايَت‬, ‫َك ْس َر ُه ْم‬
.‫ين‬
َ ‫ين غَانم‬ َ ‫َّه ْـم ِإلَى َْأهل ِه ْم َسالم‬ ُ ‫ َو ُرد‬, ‫ك َْأم َر ُه ْم‬

371
Yā Allāh, a pzmbag ko taw a kamomotowan igira piano-ngganoy niyan, ago pzawa
ko margn, kayasn Ka so marata phoon ko manga pagari ami a khikabibiyag, go so
khikatataronko, Yā Allāh, boka Anka sa nggolalan ko bagr ka so manga patong iran,
go dasag Anka sabap ko limo oka so manga lpo iran, na khapaarn Ka sabap ko siyap
Ka so btad iran, sa pakandod Anka siran ko manga pamiliya iran a lomilintad siran a
khipakatataban.

‫ي‬ ِ
َ ‫ َوالَ َهــاد‬, ‫ت‬ َ ‫ضـ‬ ْ َ‫ط لِ َمـا َقب‬ َ ‫ َوالَ بَا ِسـ‬, ‫ْت‬ َ ‫ض لِ َمـا بَ َسـط‬َ ِ‫ اللَّ ُه َّم الَ قَـاب‬, ُ‫ْح ْم ُد ُكلُّه‬
َ ‫َك ال‬ َ ‫اللَّ ُه َّم ل‬
َ‫ َوال‬, ‫ت‬ َ ‫ َوالَ َمــانِ َع لِ َمــا َأ ْعطَْي‬, ‫ت‬ َ ‫ َوالَ ُم ْع ِط َي لِ َمــا َمَن ْع‬, ‫ت‬َ ْ‫ضـ َّل لِ َم ْن َهـ َدي‬
ِ ‫ْت والَ م‬
ُ َ َ ‫ضـلَل‬ ْ ‫لِ َم ْن َأ‬
‫ـك‬َ ‫ـك َو َر ْح َمتِـ‬ َ ‫س ـ ْط َعلَْينَــا ِم ْن َب َر َكاتِـ‬ ُ ْ‫ الل ُه َّم اب‬, ‫ت‬
ِ ‫ والَ مب‬, ‫ت‬
َّ َ ْ‫اعـ َد لِ َمــا َقـ َّـرب‬ َ ُ َ َ ‫اع ـ ْد‬ َ َ‫ب لِ َمــا ب‬‫ُم َقـ ِّـر َـ‬
‫ اللَّ ُه َّم ِإنَّا‬, ‫ول‬ُ ‫ـول َوالَ َيـ ُـز‬ ُ ‫يم الَّ ِذي الَ يَ ُحـ‬ ِ
َ ‫يم ال ُْمق‬
ِ َ ‫ اللَّه َّم ِإنَّا نَس ـَأل‬, ‫ـك‬
َ ‫ُك النَّع‬ ْ ُ َ ‫ك َو ِر ْزقِ ـ‬ َ ِ‫ض ـل‬
ْ َ‫َوف‬
‫ـك ِم ْن َشـ ِّر َمــا َأ ْعطَْيَتنَــا‬ َ ‫ اللَّ ُه َّم ِإنَّا َعاِئ ُذو َن بِـ‬, ‫ف‬ ِ ‫ُك الن َِّعيم يوم الْعيلَ ِة واَألمن يوم الْ َخو‬
ْ َ ْ َ َ ْ َ َْ َ ْ َ َ َ ‫نَ ْسَأل‬
.‫َو َش ِّر َما َمَن ْعَتنَا‬
Yā Allāh, rk Ka so bantogan langon, Yā Allāh, daa phaka-gamak ko shayi a
biotawanan Ka, na daa phakabo-tawan ko shayi a giamak Ka, go daa phakatoro ko
taw a diadag Ka, na daa phakadadag ko taw a tioroo Ka, daa phaka-bgay ko nganin a
kiompn Ka, na daa phakakompn ko nganin a inibgay Nka, daa phakarani ko nganin a
inipakawatan Ka, na daa phakawatan ko nganin a inipakarani Nka, Yā Allāh,
botawani Nka rkami so kabarakat Ka, go so limo Oka, go so kalbihan Ka go so rizqi
Nka, yā Allāh, phangnin ami Rka so limo a tatap a di khabankiring ago di khada, yā
Allāh, phangnin ami Rka so limo ko gawii a kamrmr, go so kapakasasarig ko gawii a
kaalk, yā Allāh, mlindong kami Rka phoon ko karata o nganin a inibgay Nka Rkami,
go so karata o nganin a piapas ka Rkami

‫ضـ ـ ـا‬
َ ‫الر‬َّ ‫ـق فِي‬ ِّ ‫ْحـ ـ‬ ِ َ ‫ ونَسـ ـ ـَأل‬, ‫اد ِة‬ َّ ‫ب َوال‬ِ ‫ك فِي الْغَْي‬ َ ‫اللَّ ُه َّم ِإنَّا نَ ْسـ ـ ـَأل‬
َ ‫ُك َكل َـم ـ ـ ةَ ال‬ ْ َ َ ‫شـ ـ ـ َه‬ َ َ‫ُك َخ ْشـ ـ ـيَت‬
‫ُك ُقـ َّـرةَ َع ْي ٍن‬ َ ‫يما الَ َي ْن َف ُد َونَ ْسَأل‬ ِ َ ‫ ونَسَأل‬, ‫ص َد فِي ال ِْغنَى والْ َف ْق ِـر‬ ‫ض ِـ‬
ً ‫ُك نَع‬ ْ َ َ ْ ‫ُك الْ َق‬ َ ‫ َونَ ْسَأل‬, ‫ب‬ َ َ‫َوالْغ‬
َ‫ُك لَـ َّـذة‬َ ‫ َونَ ْسـَأل‬, ‫ت‬ ِ ‫ش ب ْعـ َد الْمــو‬
َْ َ ‫ َونَ ْسَأل‬, ‫ض ِاء‬
َ ِ ‫ُك َب ْر َد ال َْع ْي‬ َ ‫ضا َب ْع َد الْ َق‬َ ‫الر‬ ِّ ‫ُك‬َ ‫ نَ ْسَأل‬, ‫الَ َت ْن َق ِط ُع‬
َ ‫ض ـ َّر ٍة َوالَ فِ ْتنَـ ٍـة ُم‬
‫ اللَّ ُه َّم‬, ‫ض ـلَّ ٍة‬ ِ ‫ض ـ َّراء م‬
ُ َ َ ‫ في غَْيـ ِر‬, ‫ك‬
ِ َ ‫ش ـو َق ِإلَى لَِقاِئ‬
ْ َّ ‫ َوال‬, ‫ـك‬ َ ‫النَّظَ ـ ِر ِإلَى َو ْج ِهـ‬
.‫ين‬ ِ ِ ‫َز ِّينَّا بِ ِزينَ ِة اِْإل يم‬
َ ‫اج َعلْنَا ُه َدا ًة ُم ْهتَد‬ ْ ‫ان َو‬ َ
Yā Allāh, pagarapn ami Rka so kalk Rka sii ko gayb, go sii ko kamamasaan, go
phangnin ami Rka so katharo sa bnar ko masa a kasosoat ago sii ko masa a rarangit,
go pagarapn ami Rka so kathanka sii ko kakhakawasa ago sii ko kammrmri, go
phangni kami Rka sa limo a di khalngan, go phangni kami Rka sa iphakapiya ginawa
a di khapinda, phangnin ami Rka so kasosoat ko oriyan o okoran, go phangnin ami
Rka so kalnggaw o kaoyagoyag ko oriyan o kapatay, go phangnin ami Rka so kapiya

372
o kakhailaya mi ko paras Ka, go so kadali ko kakhatmowa Rka, sa da a antiyor on a
phaminasa, go da pn a tioba on a phakadadag, yā Allāh, pharayasani kami Nka sa
parayasan a paratiaya, go baloya kami Nka a giimanoro a khikatotoro.

‫ َوَأ ْن َتغْ ِفـ َـر لَنَ ــا‬, ‫ب ال َْم َس ـاكِي ِن‬ َّ ‫ َو ُح‬, ‫ات‬ ِ ‫ وَتــر َك الْم ْن َكــر‬, ‫ات‬
َ ُ ْ َ
ِ ‫ُك فِ ْعــل الْ َخ ْيــر‬
َ
‫َّ ِإ‬
َ َ ‫الل ُه َّم نَّا نَ ْس ـَأل‬
ِ ٍ ِ َ ‫ وِإذَا َأر ْد‬, ‫وَترحمنَـ ــا‬
‫ب َم ْن‬ َّ ‫ َو ُح‬, ‫ك‬ َ َّ‫ُك ُحب‬
َ ‫ َونَ ْس ـ ـَأل‬, ‫ين‬َ ‫ت ف ْتنَ ـ ـةَ َقـ ـ ْـوم َفَت َو َّفنَ ـ ـاـ غَْـي ـ َـر َم ْفتُـ ــون‬ َ َ ََ ْ َ
.‫ك‬ َ ِّ‫ب ُك ِّل َع َم ٍل ُي َق ِّر ُبنَا ِإلَى ُحب‬ َّ ‫ َو ُح‬,‫ك‬ َ ُّ‫يُ ِحب‬
Yā Allāh, pagarapn ami Rka so kapakanggolawla sa manga pipiya, go so kibagakn ko
manga rarata, go so kababayai ko miskin, go rilai kami Nka ago kalimoon kami Nka,
na amay ka adn a kabayaan Ka a kapitna Aka sa isa ka qawm na tarimaa kami Nka a
di kami matitioba, go phangnin ami Rka so kababayai ami Rka, go so kababayai ami
ko taw a pkhababayaan Ka niyan, go so kababayai ami ko langowan a galbk a
miphakarani kami niyan sii ko kapkhababayai Rka.

َ ِ‫ َو َنعُـوذُ ب‬, ‫َم َن ْعلَ ْم‬ ِ ِ ِِ ِ ِِ ِ ِ ِ َ ‫اللَّه َّم ِإنَّا نَسَأل‬

‫ـك‬ ْ ‫ َما َعل ْمنَـا م ْنـهُ َو َمـا ل‬, ‫ َعاجله َوآجله‬, ‫ُك م َن الْ َخ ْي ِر ُكلِّه‬ ْ ُ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ َّ ‫ِمن‬
ْ ‫ َما َعل ْمنَا م ْنهُ َو َماـ ل‬, ‫الش ِّر ُكلِّه َعاجله َوآجله‬
.‫َم َن ْعلَ ْم‬ َ
Yā Allāh, pagarapn ami Rka so langowan a mapiya, so magaan on ago so matataalik
on, so katawan ami ron, go so di ami ron katawan, go mlindong kami Rka phoon ko
langowan o marata, so magaan on go so matataalik on, so katawan ami ron, go so di
ami ron katawan.

‫ـك َمـا ُتَبلِّغُنَـا بِ ِـه‬

َ ِ‫اعت‬ ِ َ ‫صـ‬ ِ ‫ول بِ ِه ب ْيَننَـا وب ْين معا‬ َ ِ‫ْس ْم لَنَا ِم ْن َخ ْشيَت‬ ِ ‫اللَّه َّم اق‬
َ َ‫ َوم ْن ط‬, ‫يك‬ َ َ َ َ َ َ ُ ‫ك َما تُ ُح‬ ُ
ِ ِ ‫ و ِمن الْي ِقي ِن مــا ُتهـ ِّـو ُن بِـ ِـه علَينــا م‬, ‫ـك‬
‫ص ـا ِرنَا‬َ ْ‫ِّعنَــا بَِأ ْس ـ َماعنَا َوَأب‬
ْ ‫ الل ُّه َم َمت‬,‫ب الـ ُّـد ْنيَا‬ َ ‫ص ـاع‬ َ َ َْ َ َ َ َ َ َ َ ‫َجنَّتَـ‬
‫صـ ْرنَا َعلَى َم ْن‬ ِ َ ‫ واجع ْلــه الْــوا ِر‬, ‫و ُق َّواتِنا مــا َأحييتنـا‬
ُ ْ‫ـل ثَ َْأرنَــا َعلَى َم ْن ظَلَ َمنَــا َوان‬ ْ ‫اج َع‬
ْ ‫ َو‬, ‫ث منَّا‬ َ ُ َ ْ َ َ َْ َ ْ َ َ َ
َ‫ َوال‬, ‫صـيبََتنَا فِي ِدينِنَــا َوالَ تَ ْج َعـ ِـل الـ ُّـد ْنيَا َأ ْكَبـ َـر َه ِّمنَــا َوالَ َم ْبلَـ َغ ِعل ِْمنَــا‬
ِ ‫ والَ تَ ْجعــل م‬, ‫ادانَــا‬
َُْ َ َ ‫َع‬
.‫تُ َسلِّ ْط َعلَْينَا َم ْن الَ َي ْر َح ُمنَا‬
Yā Allāh, bagiin Ka rkami so pd ko kalk Rka a kharnding iyan so lt ami ago so lt o
kasopaka Rka, so pd ko onot Rka a khisamapay kami niyan ko sorga aka, go so yaqin
a maphakakhap iyan rkami so manga tioba ko doniya, yā Allāh baloy Anka so saop
ami a sii makatana ko taw a lialim kami niyan, go tabangi kami Nka ko taw a rinido
kami niyan, go di Nka mbaloya so tioba ami a sii matago ko agama mi, go di Nka
mbaloya so doniya a aya mala a awid a akal ami, go di pn o ba aya khasamapayan ko
katao ami, go di Nka rkami pakaphangondatoa so taw a di kami niyan iphangalimo.

373
‫يمـ ةَ ِم ْن‬ِ ِّ ‫سـالَ َمةَ ِم ْن ُك‬
َ ‫ـل ِإثْ ٍم َوالْغَن‬ ‫ـك َو َع َـزاِئ َم َم ْغ ِف َرتِ َـ‬
َّ ‫ َوال‬, ‫ـك‬ ِ ‫وجب‬
َ ِ‫ات َر ْح َمت‬ ِ َ ‫اللَّ ُه َّم ِإنَّا نَسَأل‬
َ ‫ُك ُم‬ ْ
ِ ِ
.‫َّجاةَ م َن النَّا ِر‬ َ ‫ُك ِّل بٍِّر َوالْ َف ْو َز بِال‬
َ ‫ْجنَّة َوالن‬
Yā Allāh, phangnin ami Rka so phamakatankd ko limo Oka, go so thkhs o rila aka, go
so kapakalidas ko langowan a dosa, go so kaparoliya ko langowan a mapiya, go so
kapagontonga ko sorga, go so kapakalidas ko naraka.

ً ‫ َوالَ َم ِري‬, ُ‫ضـ ْيتَه‬

‫ضـا‬ َ َ‫ َوالَ َد ْينًــا ِإالَّ ق‬, ‫ َوالَ َه ًّما ِإالَّ َف َّر ْجتَــهُـ‬, ُ‫ع لَنَــا ذَ ْنبًــا ِإالَّ غَ َف ْرتَــه‬
ْ ‫اللَّ ُه َّم الَ تَـ َد‬
َ‫ َوال‬, ُ‫ َوالَ غَاِئبً ـ ــا ِإالَّ َر َد ْدتَ ـ ــه‬, ُ‫ضـ ـ ـاالًّ ِإالَّ َه َد ْيتَ ـ ــه‬
َ َ‫ َوال‬, ُ‫ َوالَ ُم ْبَتلًى ِإالَّ َعا َف ْيتَ ـ ــه‬, ُ‫ِإالَّ َشـ ـ ـ َف ْيتَه‬
‫اجـ ـ ةً لَنَ ــا فِ َيهــا‬ ِ ِ
َ ‫ َوالَ َح‬, ُ‫ َوالَ َم ْيتًـــا ِإالَّ َرح ْمتَ ــه‬, ُ‫ َوالَ َأس ــ ًيرا ِإالَّ فَ َك ْكتَـــه‬, ُ‫ص ــ ْرتَه‬ َ َ‫ومـــا ِإالَّ ن‬
ً ُ‫َمظْل‬
ِ َ ِ‫ضل‬ ْ ‫س ْرَت َها بَِف‬ ً ‫َك فِ َيها ِر‬
َ َ‫ضا ِإالَّ ق‬
.‫ين‬ َ ‫ك يَا َأ ْك َر َم اَأل ْك َرم‬ َّ َ‫ض ْيَت َها َوي‬ َ ‫ح َول‬ ٌ َ‫صال‬ َ
Yā Allāh, di kami Nka mbagaki sa dosa inonta a sapngan Ka, go da a awid akal
inonta a pakaloagn Ka, go daa bayadan inonta a bayadan Ka, go da a pkhasakit inonta
a pakapiyaan ka, go daa titiobaan inonta a pakalintadn Ka, go daa madadadag inontaa
toroon Ka, go daa migagaib inonta a pakambalingann Ka skaniyan, go daa malalalim
inonta a tabangan ka skaniyan, go daa a mabibiyag inonta a pakabokaan ka skaniyan,
go daa miatay inonta a ikalimo oka skaniyan, go daa ongaya ami a adn a kamapiaan
on, go adn a kasosoat Ka on inonta a tonain Ka skaniyan, go pakalbodn ka skaniyan,
hay lbi a Masakaw ko langowa barasakaw.

ِّ ‫ َر‬, ‫ـك ُم ْخبِتًــا ََّأو ًاهــا ُمنِيبًــا‬

َ ‫ ِإل َْيـ‬, ‫اعــا‬ ِ َ ‫ لَـ‬, ‫ـك رهَّاب ــا‬ َ ‫اج َعلْنِي ل‬
‫ب َت َقبَّ ْل‬ ً ‫ـك مط َْو‬ ً َ َ ‫ لَـ‬, ‫َك َشـ َّك ًارا‬ ْ ‫ب‬ ِّ ‫َر‬
, ‫ َو َسـ ِّد ْد لِ َسـانِي‬, ‫ـد َق ْلبِي‬ ِ ‫اه‬ ‫ َو ْـ‬, ‫ت ُح َّجتِي‬ ْ ِّ‫ َو َثب‬, ‫ب َد ْعـ َـوتِي‬ ِ ِ ِ ِ
ْ ‫ َوَأج‬, ‫ َوا ْغس ْل َحـ ْـوبَتي‬, ‫َت ْوبَتي‬
.‫يمةَ َق ْلبِي‬ ِ
َ ‫اسلُ ْل َسخ‬ْ ‫َو‬
Kadnan ko baloya ko Nka a sii Rka a mananalamat, sii Rka a maalkn, sii Rka a
maonotn, sii Rka a giimanana-nkopan a mananarig, Kadnan ko tarimaa Nka so tawbat
akn, go onab Anka so dosa ko, go tarima Anka so pangni akn, go tatap Anka so tindg
akn, go toro Anka so poso’ akn, go pakathito Anka so dila akn, go lowas Anka so
dnki ko poso’ akn.

,‫ف‬
ٌ ‫س َب ْع َدهُ َخ ْو‬ ِ َ ‫اللَّ ُه َّم ِإنَّا نَ ْسَأل‬
َ ‫ َو َْأمنًا ل َْي‬, ‫س َب ْع َدهُ َف ْق ٌر‬
َ ‫ َوغنًى ل َْي‬, ‫س َب ْع َدهُ عُ ْس ٌر‬
َ ‫ُك يُ ْس ًرا ل َْي‬
.ٌ‫س َب ْع َد َها َش َقاء‬
َ ‫ادةً ل َْي‬
َ ‫َو َس َع‬
Yā Allāh, phangni kami Rka sa malbod a da dn a oriyan iyan a margn, go kakhawasa
a da dn a oriyan iyan a kamrmr, go kasasarig a da dn a oriyan iyan a kalk, go
kapagontong a da dn a oriyan iyan a karoromasay.

374
 ِ ‫ ونَ ِّجنَــا ِمن الظُّلُمـ‬, ‫سـالَِم‬
‫ـات‬ َّ ‫ـدنَا ُسـبُ َل ال‬ِ ‫اه‬‫ َو ْـ‬, ‫ات َب ْينِنَــا‬ َ ‫صـلِ ْح َذ‬
ْ ‫ َوَأ‬, ‫ف َب ْي َن ُقلُوبِنَــا‬ ْ ِّ‫اللَّ ُه َّم َأل‬
َ َ َ
ِ ِ ِ ِ
, ‫صـا ِرنَا‬
َ ْ‫ َوَأب‬, ‫ َوبَــا ِر ْك لَنَــا في َأ ْسـ َماعنَا‬,‫ش َما ظَ َه َر م ْن َها َو َمــا بَطَ َن‬َ ‫ َو َجن ِّْبنَا الْ َف َواح‬, ‫ِإلَى النُّو ِر‬
ِ ِ ِ ِ
َ ‫اج َعلْنَــا َش ـاك ِر‬
‫ين‬ ْ ‫ َو‬, ‫يم‬ ُ ‫اب الـ َّـرح‬ُ ‫َّو‬َّ ‫ت الت‬ َ ْ‫ك َأن‬َ َّ‫ب َعلَْينَــا ِإن‬ ْ ُ‫ َوت‬, ‫ َوَأ ْز َواجنَــا َوذُ ِّريَّاتنَــا‬, ‫َو ُقلُوبِنَــا‬
.‫ين‬ ِ ِ َّ ‫ك يا َأرحم‬ ِ َ ِ‫لِنِ ْعمت‬
َ ‫الراحم‬ َ َ ْ َ َ ‫ين َعلَْي‬ َ ‫ك ُمثْن‬ َ
Yā Allāh, pakanggiginawai Anka so manga poso’ ami, go ompiya Inka so manga
karido ami, go toroa kami Nka ko manga lalan o kalilintad, go pakalidasa kami Nka
phoon ko manga lilibotng san ko maliwanag, go pakawatann kami Nka ko manga
rarata, ko miapayag on, go so minisoln on, go pakambarakat Anka rkami so manga
kan’g ami, go so manga kailay ami, ago so manga poso’ ami, go so manga karoma mi,
go so manga moriataw ami, go pakatawbata kami Nka ka mataan a Ska so patatawbat
a masalinggagawn, go baloya kami Nka a mananalamat ko limo Oka a pmbantog Rka
hay Masalinggagawn ko langowan a pphanalinggagaw.

‫وبنَ ــا َب ْعـ ـ َد ِإ ْذ‬

َ ُ‫غ ُقل‬ ْ ‫ َوالَ تُـ ـ ِز‬, ‫ـك‬ َ ‫اعتِ ـ‬
َ َ‫وبنَ ــا َعلَى ط‬َ ُ‫ت ُقل‬ ْ ِّ‫صـ ـا ِر َثب‬ ِ ‫ب الْ ُقلُ ـ‬
َ ْ‫ـوب َواَألب‬ ‫اللَّ ُه َّم يَ ــا ُم َقلِّ َـ‬
, ‫ـل غَـ َدنَا َخْـي ًـرا ِم ْن َي ْو ِمنَــا‬ ْ ‫اج َعـ‬
ِ ِ
ْ ‫ َو‬, ‫اج َع ْل َي ْو َمنَا َخْي ًرا م ْن َْأمسـنَا‬
ِ ِ
ْ ‫ َوالَ َت ْفتِنَّا في دينِنَا َو‬,‫َه َد ْيَتنَا‬
‫ت‬ َ ْ‫ـاك َوَأن‬ َ ‫يم َهــا َو َخ ْـي َـر َأيَّ ِامنَــا َيـ ْـو َم َن ْل َقـ‬ِ ِ ِ
َ ‫ َو َخ ْـي َـر َأ ْع َمالنَــا َخ َوات‬, ‫ـل َخْـي َـر َأ ْع َما ِرنَــا ََأواخ َر َهــا‬ْ ‫اج َعـ‬ْ ‫َو‬
ٍ ‫َر‬
.‫اض َعنَّا‬
Yā Allāh, hay giikhliklid ko manga poso’, go so manga pamikiran tatap Anka so
manga poso’ ami ko kappha-ngongonotani Rka, go di Nka phalinga so manga poso’
ami ko oriyan o kiatoro Anka rkami, go di kami Nka phitnaa sii ko agama mi, go
baloy Anka so imanto ami a mapiya a di so kagai ami, go baloy Anka so mapita ami a
mapiya a di so imanto ami, go baloy Anka a aya mapiya ko manga omor ami na so
pkhaposan on, go aya mapiya ko manga galbk ami na so manga polimposan iyan, go
aya mapiya ko manga gawii ami na so gawii a khatmo ami Ska on, a masosoat Ka
rkami.

‫ت‬
ُ ‫ضـ ـ ـ‬ ْ ‫ َوِإذَا َم ِر‬, ‫ين‬ ِ ِ ِ ِ َّ َ ْ‫ وَأن‬, ‫ـدي ِن‬ ِ ‫ت َت ْهـ ـ‬ َ ْ‫ت الَّ ِذي َخلَ ْقتَنِي فَـ ـ ـَأن‬
َ ْ‫اللَّ ُه َّم َأن‬
َ ‫ت الذي تُطْع ُمني َوتَ ْسـ ـ ـق‬ َ
‫ب لِي ُح ْك ًمــا‬ ْ ‫ب َه‬ِّ ‫ َر‬, ‫ـع َأ ْن َي ْغ ِفـ َــر لِي َخ ِطــيَئتِي َيـ ْـو َم الــدِّي ِن‬
ُ ‫ت الَّذي َأط َْمـ‬
ِ َ ْ‫ وَأن‬, ‫ت تَ ْشـ ِفين‬
َ َ َ ْ‫فَـَأن‬
‫اج َعلْنِي ِم ْن َو َرثَـ ـ ِـة َجن َِّة‬
ْ ‫ َو‬, ‫ين‬
ِ ٍ ِ
َ ‫ـل لي ل َس ـ ـا َن ص ـ ـ ْدق في اآل َخـ ـ ِر‬
ِ ِ ‫ واجعـ ـ‬, ‫ص ـ ـالِ ِحين‬
ْ َْ َ َ َّ ‫ْح ْقنِي بِال‬ ِ ‫وَأل‬
َ
ِ ِ ِ ِ ِ ‫ِئ‬ ِ ِ
ٌ ‫ َي ْو َم الَ َي ْن َف ُع َمـ‬, ‫ َوالَ تُ ْخ ِزني َي ْو َم ُي ْب َعثُو َن‬, ‫ين‬
‫ـال‬ َ ‫ َوا ْغف ْر ِآلبَا نَا َو َُّأم َهاتنَا م َن ال ُْم ْسلم‬, ‫النَّع ِيم‬
.‫ْب َسلِ ٍيم‬ ٍ ‫َوالَ َبنُو َن ِإالَّ َم ْن َأتَى اهللَ بَِقل‬

375
Yā Allāh, Ska so miadn rakn a Ska so pthoro rakn, go Ska so pphakakan rakn go
phakainom rakn, go igira miasakit ako na Ska so pphiya rakn, go Ska so maiinam akn
a karilai Niyan rakn ko manga dosa ko ko gawii a kaphamalas, Kadnan ko bgi ako
Nka sa ongangn, go tapiin ako Nka ko manga pipiya, go bgi ako Nka sa bantogan ko
manga salakaw, go baloya ko Nka a pd ko makaphangwaris ko sorga a Na īm, go rilai
Nka so manga ama ami go so manga ina ami a pd ko manga muslim, sa di ako Nka
phakarondana ko gawii a kapagoyaga kiran, a gawii a daa phakanggay a gona a tamok
go da pn a manga wata, inonta so taw a miakaoma ko Allāh a phoposo sa lompiyo.

َ ْ‫ َوا ْغ ِفـ ْـر لِي فَـَأن‬, ‫ين‬ ِ َ ْ‫ َو ْار ُزقْنِي فَـَأن‬, ‫ين‬ ِِ َ ْ‫ فَـَأن‬, ‫اللَّ ُه َّم ْار َح ْمنِي‬
‫ت‬ َ ‫ت َخ ْـي ُـر الـ َّـرا ِزق‬ َ ‫ت َخ ْـي ُـر الـ َّـراحم‬
ِ َ ْ‫ص ْرنِي فََأن‬ ِ
.‫ين‬َ ‫ت َخ ْي ُر النَّاص ِر‬ ُ ْ‫ َوان‬, ‫ين‬َ ‫َخ ْي ُر الْغَاف ِر‬
Yā Allāh, kalimoon ako Nka, ka Ska i mapiya ko langowa phangalimo, go rizqii ako
Nka ka Ska i mapiya ko langowa paririzqi, go rilai ako Nka ka Ska i mapiya ko
langowa paririla, go tabangi ako Nka ka Ska i mapiya ko langowa phananabang.

َ ‫صالِ ًحا َت ْر‬

ُ‫ض ـاه‬ َّ ‫ت َعلَ َّي َو َعلَى َوالِ َد‬
َ ‫ َوَأ ْن َأ ْع َم َل‬, ‫ي‬ َ ‫ك الَّتِي َأْن َع ْم‬
َ َ‫ب َْأو ِز ْعنِي َأ ْن َأ ْش ُك َر نِ ْع َمت‬
ِّ ‫َر‬
.‫ين‬ ِ ِ َّ ‫اد َك‬ ِ ‫ك فِي ِعب‬ َ ِ‫َوَأ ْد ِخلْنِي بَِر ْح َمت‬
َ ‫الصالح‬ َ
Kadnan ko, bagiin Ka rakn a kapanalamati akn ko limo Oka a so inipangalimo Oka
rakn, go sii ko mbalaa loks akn, go makanggalbk ako sa mapiya a ikhasoat ka, go
soldn ako Nka sabap ko limo Oka a pd o manga oripn ka a manga salihīn.

.‫اف َوال ِْغنَى‬

َ ‫الت َقى َوال َْع َف‬
ُّ ‫ُك ال ُْه َدى َو‬ ْ ‫اللَّ ُه َّم ِإنِّي‬
َ ‫َأسَأل‬
Yā Allāh, phangenin akn Rka so toroan go so kalk go so kapindiara go so
kakawasaan.

.ً‫ َو ِر ْزقًا طَيِّبًا َو َع َمالً ُمَت َقبَّال‬, ‫ُك ِعل ًْما نَافِ ًعا‬ ْ ‫اللَّ ُه َّم ِإنِّي‬
َ ‫َأسَأل‬
Yā Allāh, phangni ako Rka sa ilmo a phakanggay a gona, go rizqi a soti go galbk a
tatarimaan.

‫ َو َع ْن يَ ِمينِي‬, ‫ي َو ِم ْن َخل ِْفي‬

َّ ‫اح َفظْنِي ِم ْن َب ْي ِن يَ ـ َد‬ ِ
ْ ‫ َو‬, ‫ َوآم ْن َر ْو َع ــاتِي‬, ‫اللَّ ُه َّم ا ْســُت ْر َعـ ْـو َراتِي‬
.‫ال ِم ْن تَ ْحتِي‬ َ ِ‫ َوَأعُوذُ ب‬, ‫ َو ِم ْن َف ْوقِيـ‬, ‫َو َع ْن ِش َمالِي‬
َ َ‫ك َأ ْن ُأ ْغت‬
Yā Allāh, sapng Inka rakn so manga awrat akn, go pakasarig anka so kaalk akn, go
siap ako Nka ko kasasangoran akn, go sii ko talikhodan akn, go sii ko kawanan akn,
go sii ko diwang akn, go mlindong ako Rka o ba ako matibowa ko atag akn.

‫ َوآثِـْـرنِي َوالَ ُتـْؤ ثِْر‬, ‫صـنِي‬ ‫ َوا ْع ِطنِي َوالَ تَ ْـ‬, ‫اللَّ ُه َّم َأ ْك ِر ْمنِي َوالَ تُ ِهنِّي‬
ْ ‫ َو ِز ْدنِي َوالَ َت ْن ُق‬, ‫ح ِر ْمنِي‬
.‫ضنِي‬ِ ‫ض َعنِّي وَأر‬ َ ‫ َو ْار‬, ‫َعلَ َّي‬
َْ
376
Yā Allāh, sakawa ko Nka sa di ako Nka phakarondana, bgi ako Nka sa di ako Nka
phakawiswisi, go omani ako Nka sa di ako Nka khorangi, pakaadiadi ako Nka sa di
ako Nka phakiadiadii, sa masoat Ka rakn go pakasoat ako Nka.

‫ َوالَ تَ ِكلْنَــا ِإلَى َأْن ُف ِسـنَا‬, ‫ادتِنَــا‬ َ ‫ َو‬, ‫ َوقَ ْس َو ِة ُقلُوبِنَا‬, ‫ات َأْن ُف ِسنَا‬
ِ ‫ض ْع‬ ِ ‫َأعنَّا َعلَى َش َهو‬ِ ‫اللَّه َّم‬
َ ‫ف ِإ َر‬ َ ُ
.‫َأح ٍد غَْي ِر َك‬
َ ‫َوالَ ِإلَى‬
Yā Allāh, tabangi kami Nka ko kakompn o manga baya a ginawa mi, go so panga
ttgas o manga poso’ ami, go so kalobay o kabaya ami, go di kami Nka zanaan ko
manga ginawa mi go di pn sa isa a salakaw Rka.

.‫اب النَّا ِر‬ ِ ِ ِ ِ َّ ‫َر َّبنَا آتِنَا فِي‬

َ ‫الد ْنيَا َح َسنَةً َوفي اآلخ َرة َح َسنَةً َوقنَا َع َذ‬
Kadnan ami bgi kamiNka sii ko doniya sa mapiya, go sii ko akhirat sa mapiya, go
lindinga kami Nka ko naraka.

‫ـالت َف ُّك ِر فِي‬ َ َ‫ َوَأبْـ َدا َننَا بِط‬, ‫ َوَألْ ِسـنََتنَا بِـ ِـذ ْك ِر َك‬, ‫ك‬
َ ‫اعتِـ‬
َّ ‫ َوعُ ُقولَنَــا بِـ‬, ‫ـك‬ َ ِّ‫وبنَــا بُ ِحب‬
َ ُ‫اللَّ ُه َّم ا ْشـغَ ْل ُقل‬
.‫ك‬َ ِ‫الت َف ُّق ِـه فِي ِدين‬
َّ ‫ك َو‬ َ ‫َخل ِْق‬
Yā, Allāh, sndodn ka ko manga poso’ ami so kapkhaba-bayai Rka, go so manga dila
ami so katatademi Rka, go so manga badan ami so kaphagonoti Rka, go so manga
akal ami so kapphamimikirana ko kiapangadn Ka ago so kasabota ko agama Nka.

ِ ‫ و َع‬, ‫ وارحم موتَانَا‬, ‫ضانَا‬ ِ

.‫اجُب ْر َك ْس َرنَا‬
ْ ‫ َو‬, ‫َأس َرانَا‬
ْ ‫ك‬ َّ ُ‫ َوف‬, ‫اف ُم ْبتَالَنَا‬ َ ْ َ ْ َ ْ َ َ ‫اللَّ ُه َّم ا ْشف َم ْر‬
Yā Allāh, pia Anka so pphangasasakit rkami, go kalimoon ka so miamatay rkami, go
pakalintad Anka so titiobaan rkami, go boka Inka so manga biyag rkami, go dasag
anka so manga lpo ami.

, ‫ َو َعلِّ ْمنَـ ــا ِم ْن َج َهالَـ ـ ٍـة‬, ‫ف‬ َ ‫ َو َق ِّونَـ ــا ِم ْن‬, ‫ف‬
ٍ ‫ض ـ ـ ْع‬ ٍ ‫ وآمنَّا ِمن َـخ ــو‬, ‫ـوع‬ ِ ِ
ْ ْ َ َ ٍ ‫اللَّ ُه َّم َأطْع ْمنَـ ــا م ْن ُجـ ـ‬
َ ‫َوَأنِْق ْذنَا ِم ْن‬
.‫ضالَل ٍَة‬
Yā Allāh, pakakana kami Nka phoon sa kaor, go pakasariga kami Nka poon sa kalk,
go bgra kami Nka poon sa kalobay, go pangndaowa kami Nka phoon sa kadaa plng,
go sabta kami Nka phoon sa kadadag.

ِ ‫ وبلِّ ْغنَا ِم َّما ير‬, ‫اد ِة آجالَنَا‬ ِ ‫الصالِح‬

َّ ِ‫ َوب‬, ‫ات َأ ْع َمالَنَا‬ ِ
.‫آمالَنَا‬
َ ‫يك‬
َ ‫ض‬ ُْ ََ َ َ ‫الس َع‬ َ َّ ِ‫اللَّ ُه َّم ا ْخت ْم ب‬
Yā Allāh, posn ka so manga pipiya ko manga galbk ami, go so kapagoontong ko
adiyal ami, Go sampain kami Nka ko nganin a phakasoat Rka ko manga pangindaw
ami.

377
, ‫ـاي الَّتِي فِ َيهــا َم َعا ِشـ ـي‬ ِ ِ ‫ وَأ‬, ‫اللَّّه َّم اصـ ـلِح لِي ِدينِي الَّ ِذي هــو ِعصـ ـمةُ َأمـ ـ ِري‬
َ ‫صـ ـل ْح لي ُد ْنيَ ـ‬ْ َ ْ َْ َُ ْ ْ ُ
ِ ِ ِ ِ ‫وَأ‬
ِّ ‫ـادةً لِي فِي ُكـ‬
ْ ‫ َو‬, ‫ـل َخ ْي ـ ٍر‬
‫اج َعـ ِـل‬ َ ‫ْحيَ ــاةَ ِزيَ ـ‬
َ ‫اج َعـ ِـل ال‬
ِ ِ
ْ ‫ َو‬, ‫ص ـل ْح لي آخـ َرتي الَّتِي ف َيهــا َم َعــادي‬
ْ َ
.‫احةً لِي ِم ْن ُك ِّل َش ٍّر‬
َ ‫ت َر‬
َ ‫ال َْم ْو‬
Yā Allāh, ompiya Inka rakn so agama ko a so skaniyan so pindiara o btad akn, go
ompiya Inka rakn so doniya akn a so ron matatago so kaoyagoyag akn, go ompiya
Inka rakn so akhirat akn a so ron matatago so khandodan akn, go baloy Anka so
kaoyagoyag a iphamagoman akn sii ko langowan a mapiya, go baloy Anka so kapatay
a iddkha akn ko langowan a marata.

ِ ‫ وي َذ ُّل فِ ِيه َْأهل م ْع‬, ‫ك‬

‫صيَتِ َـ‬ ِ َ َ‫ يع ُّز فِ ِيه َْأهل ط‬, ‫اُألم ِة َْأمر ر ْش ٍد‬ ِِ ِ
‫ َو ُيْؤ َم ُر‬, ‫ك‬ َُ ُ َ َ ‫اعت‬ ُ َُ ُ َ َّ ‫اللَّ ُه َّم َأبْ ِر ْم ل َهذه‬
ِ ‫فِ ِيه بِالْمعر‬
.‫ َو ُي ْن َهى فِ ِيه َع ِن ال ُْم ْن َك ِر‬, ‫وف‬ ُْ َ
Yā Allāh, tankd Inka a rk ankai a ummat sa btad a toroan, a phakabagrn on so taw o
toroan Ka, go phakadapanasn on so taw o pzopak Rka, ago izogoon so mapiya, ago
izapar on so marata.

ِ ‫ك مح َّم ٍد و َعلَى آلِ ـ ِـه وصـ ـحبِ ِه‬ِ ِ

... ‫ين‬
َ ‫َأج َمع‬
ْ ْ َ َ َ ‫اللَّ ُه َّم‬
َ َ ُ َ ‫صـ ـ ِّل َو َس ــلِّ ْم َوبَـــا ِر ْك َعلَى َع ْبـــد َك َو َر ُس ــول‬
. ‫ين‬ ِ
َ ‫ب ال َْعالَم‬ ِّ ‫ْح ْم ُد لِلَّ ِه َر‬
َ ‫َوال‬
Yā Allāh, salawati Nka ago bgi Nka sa kabarakat so oripn ka, ago so sogo’ oka a
Muhammad, ago sii ko manga pamiliya niyan ago so manga sahabah niyan langon,,,
So langowan o bantogan na rk o Allāh a Kadnan o manga kaadn…

378