Hoşyar Kadın Çeşmesi

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Hoşyar Kadın Çeşmesi ya da Huşyar Kadın

Çeşmesi, Türkiye'nin İstanbul ilinin Beyoğlu ilçesinde Hoşyar Kadın Çeşmesi
yer alan bir çeşmedir. Osmanlı Padişahı II. Mahmud'un
eşi Hoşyar Kadın tarafından, kitâbesine göre "ölen kızı
Mihrimah Sultan'ın ruhu için" 1840 ya da 1841 yılında
yaptırıldı. Zaman içerisinde çeşmenin teknesi, yol
hizasının altında kaldı. Günümüzde mülkiyeti Vakıflar
Genel Müdürlüğünde olan ve suyu akmayan çeşmenin
bir bölümü yıkık hâldedir.

Kesme taştan inşa edilmiş dikdörtgen planlı kâgir bir

yapı olan çeşmenin ön yüzü mermer kaplıdır. Arka
kısmında, moloz taş ile tuğladan yapılmış tonozlu Çeşmenin ön cephesinden bir görünüm
deposu bulunur. Dikdörtgen şeklinde ve üzerinde (Kasım 2018)
birtakım kabartma süslemelerin olduğu ayna taşının yer
aldığı dikdörtgen nişin her iki yanında birer pilaster
vardır. Alttan ve üsten birer silme, her iki yanından ise
dörder oyuğa sahip birer pilasterle sınırlanan alınlıkta,
beş satır ve iki sütun hâlinde çeşmenin kitâbesi yazılıdır.
Alınlığın ortasında konumlanan elips şeklindeki
madalyonda Abdülmecid'in tuğrası yer alır.

İçindekiler
Tarihi Diğer ad Huşyar Kadın Çeşmesi
Konumu ve mimarisi Genel bilgiler
Ayrıca bakınız Tür Çeşme
Notlar Konum Beyoğlu, İstanbul, Türkiye
Kaynakça Koordinatlar 41°02′25″K 28°58′25″D (https://
tools.wmflabs.org/geohack/geo
hack.php?pagename=tr:Ho%C
Tarihi 5%9Fyar_Kad%C4%B1n_%C
3%87e%C5%9Fmesi&params=
Osmanlı Padişahı II. Mahmud'un[a] eşlerinden Hoşyar 41_02_25_N_28_58_25_E_)
Kadın tarafından, kitâbesine göre "ölen kızı Mihrimah
Tamamlanma 1840 ya da 1841
Sultan'ın ruhu için" 1840 ya da 1841 yılında[b]
yaptırıldı.[1][3][4] Çeşmenin suyu, Pangaltı'dan ayrılan Sahip Vakıflar Genel Müdürlüğü
Kurtuluş kolu ile Kasımpaşa'ya giden kolların Teknik detaylar
üçüncüsünden gelmekteydi.[5] İbrahim Hilmi Tanışık Yapı sistemi Kâgir
1943 tarihli eserinde, çeşmenin bir evin altında kaldığını
ve teknesinin yere gömülü olduğunu aktarmıştı.[1] Malzeme Taş · tuğla · mermer
10 Kasım 1973'te alınan 7478 sayılı karar
doğrultusunda çeşme, 2 Ekim 1977'de T.C. Resmî Gazete'de yayımlanan yazıda yer alan Gayrimenkul Eski
Eserler ve Anıtlar Yüksek Kurulu tarafından "korunması gereken tarihî eser" olarak tanımlanan taşınmazlar
arasında listelendi.[6] Günümüzde mülkiyeti Vakıflar Genel Müdürlüğünde olan ve suyu akmayan
çeşmenin bir bölümü yıkık hâldedir.[5]

Konumu ve mimarisi
İstanbul'un Beyoğlu ilçesinin Hacıahmet Mahallesi'nde, Pir
Hüsamettin Sokağı'nda konumlanan 21,35 m2 lik tapu alanına sahip
bir duvar çeşmesidir.[7][8] Kesme taşla inşa edilmiş kâgir yapının
kuzeybatıya bakan ön yüzü mermerle kaplıdır ve günümüzde beyaz
üzerine kahverengi boya uygulaması vardır.[4][9] 2,68 m
genişliğindeki ön cephe, depodan 0,62 m ileri taşar.[5] Ön cephenin
her iki yanında yer alan 0,26 m genişliğindeki dikdörtgenler
prizması şeklindeki iki pilaster, 1,02 m genişliğinde ve 0,41 m
kalınlığındaki nişi meydana getirir.[4][5] Nişin içindeki 0,81 m
Jacques Pervititch'in Eylül 1925 genişliğindeki dikdörtgen biçimli ayna taşını çevreleyen silmenin
tarihli haritasında çeşme ile çevresi her iki yanı ile üst kısımlarında zikzak, her iki üst köşesindeki 0,16
× 0,15 m ölçülerindeki kartuşlarda ise iç içe geçmiş yapraklardan
meydana gelen çiçek şeklindeki kabartmalar yer alır.[4][9] Ayna
taşının üst kısmında her iki yanda, köşelerden lüleye doğru uzanan, sarkan kumaş görünümlü perde kıvrımı
motifli kabartma bulunur.[4][10] Çeşmenin teknesi günümüzde, yol seviyesinin 0,5 m kadar altında
kalır.[4][5]

0,76 × 0,37 ölçülerindeki kitâbesinin bulunduğu alınlık alttan ve üstten, içbükey ve dışbükey hatlarla
yukarıya doğru kademeli olarak genişleyen birer silmeyle sınırlanır. Alınlığın yanlarındaki sınırlarını ise;
0,23 m yüksekliğinde ve 0,025 m genişliğinde dörder oyuk içeren, 0,135 m genişliğinde 0,55 m
yüksekliğindeki birer pilaster oluşturur.[4][11] Kitâbenin ortasında, dal ve yaprak motifleriyle çevrili, büyük
ekseni 0,535 m uzunluğundaki bir elips biçiminde, içinde Abdülmecid'in tuğrasının olduğu bir madalyon
vardır.[4][5] Madalyonun dışında, dört köşesine birer tane çiçek şeklinde düzenlenmiş, yıldız motifli
kabartmalar konumlanır.[10] Talik hattıyla yazılmış, beş satır ve iki sütun olarak düzenlenmiş kitâbede tarih
yer almaz, ancak son iki dizedeki noktalı harfler kullanılarak ebced hesabıyla tarih düşülmüştür.[4][5] Kitâbe
metni şu şekildedir:[12]

Metin Çeviri yazı

/ ‫ آرا یش باغ جنان‬/ ‫شاهنشه خلد آشیان‬
‫ محمود خاِن زی عرا‬/ ‫سرزمرۂ عفرانیان‬
‫ عّفِت فرو‬/ ‫اول شاه مرحومك بهین‬
/ ‫ ایكنجی قادینی همین‬/ ‫عصمِت كزین‬
‫خوشیاِر خیرات انتما‬
‫ مستغرِق لطف‬/‫جان پارەسی زیِب نعیم‬
‫ایتمش‬/‫ اول مهرماه سلطان كیم‬/ ‫رحیم‬
‫ایدی عزم بقا‬
‫ والدەسی‬/ ‫اولمشدی چشمه خاكسار‬
/‫ روحی ایچون ایدوب عمار‬/ ‫عّفت شعار‬
‫تجدید ایله قیلدی بنا‬
kıldı binâ
Şâhinşeh-i huld âşiyân / Ârâ yiş-i bağ-ı
cinân / Serzümre-i afrâniyân / Mahmûd
Hân-ı zî 'arâ
Ol şâh-ı merhûmun bihîn / 'Iffet-i fer u
'ismet güzîn / İkinci kadını hemîn /
Hôşyâr-ı hayrât intimâ
Cân pâresi zîb-i na'îm / Müstağrak-ı
lütf-i rahîm / Ol mihrimâh sultân kim /
Etmiş idi azm-ı bekâ
Olmuşdı çeşme hâksâr / Vâlidesi 'iffet
şi'âr / Rûhu içün edüb 'imâr / Tecdîd ile
 ‫ تاریخی اتمامی‬/ ‫اولدی حروِف جوهری‬ Oldu hurûf-ı cevherî / Târihî itmâmı
‫زمزم كبی‬/‫ خوشیار قادین احیاسیدر‬/ ‫زیهی‬ zehî / Hôşyâr Kadın ihyâsıdır /
‫عین صفا‬ Zemzem gibi 'ayn-ı safâ

Çeşmenin kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda uzanan 4,62 × 5,20 m ölçülü dikdörtgen planlı deposu,
tuğladan yapılan tonozla örtülüdür. Depo 0,3 m kalınlıktadır; duvarları moloz, taş, tuğla malzeme ve
almaşık teknikle örülmüştür. Deponun kuzeydoğu kısmı, güneydoğusundaki tonozun bir bölümü
yıkılmıştır.[9]

Ayrıca bakınız
Beyoğlu'ndaki çeşmeler listesi

Notlar
a. ^ İbrahim Hilmi Tanışık'ın 1943 tarihli eserinde Abdülmecid'in ikinci eşi olarak tanımlansa da
bu bilgi hatalıdır.[1][2]
b. ^ Kitâbesindeki 1256 yılı, miladi takvimde 1840 ya da 1841'e denk gelir.

Kaynakça
Özel

1. ^ a b c Tanışık, İbrahim Hilmi (1943). "153 - Huşyar Kadın Çeşmesi". İstanbul Çeşmeleri. 2.
İstanbul: Maarif Matbaası. s. 193.
2. ^ Uluçay, M. Çağatay (Mayıs 2011). Padişahın Kadınları ve Kızları. İstanbul: Ötüken
Neşriyat. ss. 180-181. ISBN 9789754378405.
3. ^ Egemen, Affan (Ekim 1993). "520 - Huşyar Kadın Çeşmesi". İstanbul'un Çeşme ve
Sebilleri. İstanbul: Arıtan Yayınevi. s. 386.
4. ^ a b c d e f g h i Egin, Ergün (1996). Kasımpaşa'nın Tarihi Gelişimi, İskân Özellikleri ve
Mimari Eserleri (http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/43180.pdf) (PDF) (yüksek lisans).
İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. s. 227. 8 Haziran 2021 tarihinde
kaynağından arşivlendi (https://web.archive.org/web/20210608055648/http://nek.istanbul.ed
u.tr:4444/ekos/TEZ/43180.pdf) (PDF). Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021.
5. ^ a b c d e f g Bayfidan 2018, s. 44.
6. ^ "Kültür Bakanlığından" (https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/16072.pdf) (PDF). T.C. Resmî
Gazete (16072). 2 Ekim 1977. ss. 23-82. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (h
ttps://web.archive.org/web/20210602213618/https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/16072.pdf)
(PDF) . Erişim tarihi: 31 Mayıs 2021.
7. ^ "TKGM Parsel Sorgulama Uygulaması - Öznitelik bilgisi" (https://web.archive.org/web/201
50119222312/https://parselsorgu.tkgm.gov.tr/#ara/idari/28525/1210/35/1622186522574).
Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü. 19 Ocak 2015 tarihinde kaynağından (https://parselsorg
u.tkgm.gov.tr/#ara/idari/28525/1210/35/1622186522574) arşivlendi.
8. ^ "Huşyar Kadın Çeşmesi (H. 1256- M.1840)" (https://web.archive.org/web/2017043017302
0/http://www.suvakfi.org.tr/cesme/husyar-kadin-cesmesi-h-1256-m-1840/1077/). Su Vakfı. 30
Nisan 2017 tarihinde kaynağından (http://www.suvakfi.org.tr/cesme/husyar-kadin-cesmesi-h-
1256-m-1840/1077/) arşivlendi.
9. ^ a b c Bayfidan 2018, ss. 44-45.
10. ^ a b Bayfidan 2018, s. 45.
11. ^ Bayfidan 2018, s. 43.
12. ^ Bayfidan 2018, ss. 43-44.

Genel

Bayfidan, Dilek (Aralık 2018). 19. Yüzyıl Beyoğlu Çeşmeleri (yüksek lisans). Denizli:
Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Hoşyar_Kadın_Çeşmesi&oldid=27539643" sayfasından alınmıştır