‫‪ .

4‬فرآیندهای تصفیه فاضالب‬

‫روش سنتی و متداول تصفیه فاضالب ترکیبی است از روشهای فیزیکی‪ ،‬شیمیایی و بیولوژیکی که به منظور دفع ذرات جامد‬
‫و مواد آلی محلول به کار برده می شود‪ .‬مخزن (تانک) ایمهوف )‪ (Imhoff Tank‬یکی از ابتدایی ترین وسایلی می باشد که‬
‫برای این منظور طراحی و استفاده شده است‪ .‬این روش که هنوز نیز در نقاط دورافتاده و دور از دسترس به یک تصفیه خانه‬
‫عمومی (شهری) بکار برده می شود‪ ،‬بر اصل رسوب گیری بنا شده است (رسوب نمودن مواد معلق و شناور فاضالب شهری‬
‫باعث کاهش ‪ 20‬الی ‪ 40‬درصد آلودگی می گردد)‪ ،‬بعدها برای زیاد کردن بازده عمل رسوب گیری از مواد شیمیایی مثل‬
‫امالح آهن و آلومینیوم استفاده شد و اگر چه بهبود زیادی در کاهش مواد آلی ایجاد گردید ولی به علت هزینه های زیاد (هزینه‬
‫مواد شیمیایی) و اصوالً بازده کم فرآیند رسوب گیری در کاهش غلظت مواد آلی محلول‪ ،‬استفاده از تانک ایمهوف و یا روشهای‬
‫مشابه توسعه پیدا ننمود‪.‬‬

‫در تصفیه فاضالب‪ ،‬اولین موفقیت هنگامی بدست آمد که پس از عبور فاضالب از یک بستر شنی کاهش مقدار زیادی از مواد‬
‫آلی محلول در فاضالب مشاهده گردید‪ .‬این اولین قدم در راه آشنایی با تصفیه فاضالب بود و قدم بعدی هنگامی برداشته شد که‬
‫اثر توده های میکروبیولوژیکی‪ ،‬بصورت لخته های شناور در آب در حذف و برداشت مواد آلی شناخته شد‪.‬‬

‫امروزه‪ ،‬تصفیه فاضالبهای شهری و صنعتی یک ضرورت شناخته شده است و در جوامع پیشرفته تقریبا ً هیچ نوع فاضالبی‬
‫بدون تصفیه در محیط رها نمی شود‪.‬‬

‫روشهای تصفیه فاضالب بسیار متنوع و تا حدودی تابع نوع آلودگی و غلظت آن می باشد‪ .‬با توجه به اینکه آلودگی ها را به‬
‫دو گروه اصلی یعنی آلودگیهای فیزیکی که شامل مواد جامد شناور (اعم از ذرات درشت و کلوئیدی و رنگی) هستند و‬
‫آل ودگیهای محلول که شامل مواد شیمیایی و امالح آلی و معدنی حل شده در آب می باشند‪ ،‬می توان تقسیم بندی نمود‪ ،‬تصفیه‬
‫فاضالب نیز معموالً شامل مراحلی است که بتواند این آلودگیها را از آب جدا نماید‪.‬‬

‫فرآیندهای مختلف تصفیه فاضالب‪ ،‬عالوه بر تصفیه مقدماتی‪ ،‬به سه دسته تقسیم بندی شده اند‪:‬‬

‫تصفیه مرحله اول )‪ ← (Primary treatment‬با هدف تصفیه فیزیکی فاضالب‬ ‫•‬
‫تصفیه مرحله دوم یا تصفیه بیولوژیکی )‪ ← (Secondary treatment‬با هدف تجزیه و حذف مواد آلی‬ ‫•‬
‫تصفیه مرحله سوم )‪ ← (Tertiary treatment‬با هدف زالل سازی و تصفیه پیشرفته فاضالب‬ ‫•‬

‫تصفیه مقدماتی )‪(Preliminary Treatment‬‬

‫تصفیه مقدماتی برای حذف فیزیکی مواد معلق و شناور درشت‪ ،‬مواد غیر آلی‪ ،‬روغن و گریس طراحی می شود‪ .‬هدف از‬
‫تصفیه مقدماتی‪ ،‬محافظت از سیستم پمپاژ و واحدهای بعدی می باشد‪.‬‬

‫فرآیندهای پیش تصفیه عبارتند از‪:‬‬

‫‒ اندازه گیری جریان‬

‫‒ متعادل سازی جریان )‪(Flow Equalization‬‬

‫)‪© S. Ghasemian, Department of Chemical Engineering, Sharif University of Technology (2020‬‬ ‫‪60‬‬
‫‒ آشغالگیری )‪ :(Screening‬برای حذف ذرات جامد شناور درشت از فاضالب (مثل کاغذ‪ ،‬پارچه و کهنه‪ ،‬چوب‪ ،‬برگ‪،‬‬
‫پالستیک‪)...،‬‬
‫‒ خرد کردن )‪ :(Comminution‬برای کاهش اندازه ذرات جامد‬
‫‒ دانه گیری )‪ :(Grit removal‬به منظور حذف دانه ها و مواد جامد سنگین از فاضالب (ذرات شن‪ ،‬شیشه خرده‪)...،‬‬
‫‒ چربی گیری و شناور سازی )‪ :(Flotation‬به منظور حذف ذرات و مواد شناور در فاضالب (چربی و روغن و‪)...‬‬

‫زمانی که پیش‪-‬تصفیه شیمیایی جهت محافظت از تجهیزات پایین دست مورد نیاز باشد‪ ،‬فرآیندهای زیر نیز در تصفیه مقدماتی‬
‫انجام می شود‪:‬‬

‫‒ کنترل ‪ :pH‬اضافه کردن اسید یا باز برای تنظیم ‪ pH‬جهت محافظت از خوردگی تجهیزات پایین دست و دستیابی به ‪pH‬‬
‫مناسب برای تصفیه بیولوژیکی‬
‫‒ پیش‪-‬کلرزنی )‪ :(Pre-chlorination‬برای مشکالت مربوط به بوی فاضالب و کنترل سولفید هیدروژن )‪(H2S‬‬
‫‒ حذف فسفر‪ :‬استفاده از مواد شیمیایی برای ته نشینی فسفر در تانک ته نشینی اولیه‬

‫این نکته قابل توجه است که کیفیت فاضالب با اعمال تصفیه مقدماتی به استانداردهای پساب خروجی نمیرسد و باید تصفیه‬
‫اولیه و سایر فرآیندهای تصفیه بر روی آن انجام شود‪.‬‬

‫تصفیه مرحله اول )‪(Primary Treatment‬‬

‫مراحلی را که جریان فاضالب تا رسیدن به مرحله تصفیه بیولوژیکی طی می کند مرحله اول یا تصفیه اولیه می نامند‪ .‬در‬
‫طی این مراحال تصفیه فیزیکی به منظور حذف ذرات معلق و شناور که می تواند تا حدود ‪ 40%‬از مقدار آلودگی را کاهش‬
‫دهد انجام می گیرد‪ .‬مرحله اصلی تصفیه اولیه عبارت است از‪:‬‬

‫‒ ته نشین سازی )‪ :(Sedimentation‬مقدماتی در جهت حذف مواد جامد قابل ته نشینی (مدفوع انسان‪ ،‬ضایعات مواد‬
‫غذایی‪)... ،‬‬

‫در بعضی از موارد‪ ،‬متعادل سازی )‪ (Equalization‬فاضالب و خنثی سازی )‪ (Naturalization‬که بیشتر مربوط به تصفیه‬
‫فاضالبهای صنعتی است نیز به عنوان تصفیه اولیه شمرده می شود‪.‬‬

‫همچنین‪ ،‬شناورسازی در تصفیه بسیاری از واحدهای صنعتی مرحله بسیار مهمی تلقی می گردد (مثل فاضالب پاالیشگاه های‬
‫نفت)‪ ،‬ولی در تصفیه خانه های فاضالب شهری معموالً همراه با دانه گیری بکار میرود‪.‬‬

‫تصفیه مرحله دوم )‪(Secondary Treatment‬‬

‫با وجود تصفیه اولیه هنوز مواد آلی معلق‪ ،‬مواد کلوئیدی و محلول در فاضالب حضور خواهند داشت‪ .‬این مواد باید قبل از‬
‫تخلیه در آبهای پذیرنده حذف شوند‪ .‬اگرچه در فرآیند تصفیه ثانویه فرآیندهای فیزیكوشیمیایی مؤثر می باشند‪ ،‬اما به علت غالب‬
‫بودن بود فرآیند بیولوژیكی در آن تصفیه ثانویه را "تصفیه بیولوژیكی" می گویند‪ .‬در این مرحله از میکروارگانیزم ها برای‬

‫)‪© S. Ghasemian, Department of Chemical Engineering, Sharif University of Technology (2020‬‬ ‫‪61‬‬
‫تجزیه مواد آلی استفاده می شود‪ .‬فرآیندهای تصفیه بیولوژیکی با استفاده از فیلترهای بیولوژیکی و یا مخازن هوادهی و لجن‬
‫فعال و یا سیستم های مشابه انجام می شود‪.‬‬

‫هدف از مرحله دوم تصفیه‪ ،‬حذف بخش عمده مواد ارگانیک محلول در فاضالب (شامل ‪ COD‬و ‪ )BOD‬می باشد‪ .‬تصفیه‬
‫ثانویه می تواند ‪ 85‬درصد از ‪ BOD5 ،TSS‬را حذف کند‪ .‬اما نکته قابل توجه آن است كه تصفیه ثانویه نمی تواند به اندازه‬
‫كافی مواد مغذی )‪ ،(N, P‬فلزات سنگین‪ ،‬مواد آلی غیرقابل تجزیه بیولوژیکی‪ ،‬باكتریها‪ ،‬ویروسها‪ ،‬و دیگر میكروارگانیزم ها‬
‫را حذف كند‪.‬‬

‫استاندارد خروجی پساب ثانویه برای ‪ BOD5‬و ‪ TSS‬به ترتیب ‪ 30 mg/L‬و ‪ 30 mg/L‬می باشد‪ .‬رساندن غلظت ‪ TSS‬به‬
‫کمتر از ‪ 20 mg/L‬با روشهای تصفیه اولیه و ثانویه مشکل می باشد‪.‬‬

‫تصفیه مرحله سوم )‪(Tertiary Treatment‬‬

‫این مرحله که تصفیه پیشرفته نیز نامیده می شود‪ ،‬شامل زالل سازی فاضالب‪ ،‬ضدعفونی کردن و حذف ازت و فسفر می باشد‬
‫که در بعضی موارد بخصوص چنانچه مقرر باشد از فاضالب تصفیه شده استفاده مجدد گردد بسیار مهم تلقی شده و باید اعمال‬
‫گردد‪ .‬هدف از تصفیه پیشرفته فاضالب کاهش ‪ ،TDS ،TSS ،BOD5‬نیتروژن آلی‪ ،‬نیتروژن آمونیاکی‪ ،‬نیتروژن کل و فسفر‬
‫کل می باشد‪.‬‬

‫فرآیندهای مرحله سوم و تصفیه پیشرفته عبارتند از‪:‬‬

‫‒ حذف مواد معدنی )‪(Nutrient removal‬‬

‫فرآیندهای اکسیداسیون پیشرفته )‪(Advanced Oxidation Processes‬‬ ‫‒‬
‫‒ ضد عفونی کردن )‪(Disinfection‬‬
‫‒ ‪Nitrification & denitrification‬‬
‫‒ تعویض یونی )‪(Ion Exchange‬‬

‫عالوه بر فرآیندهای فوق‪ ،‬دفع لجنهای تشکیل شده نیز طی مراحل جداگانه ای صورت می گیرد که بطور کلی جریان خاصی‬
‫را طی میکند و غالبا ً یکی از پرهزینه ترین مراحل تصفیه خانه می باشد‪ .‬لجن تولید شده با بوی تند همراه بوده و دارای ‪ 1‬الی‬
‫‪ 5‬درصد ماده خشک (‪ 95‬تا ‪ 99‬درصد آب) می باشد که نهایتا ً سوزانده و یا کود شده و یا دفع می گردد‪.‬‬

‫به عبارتی کل عمل تصفیه را می توان عمل تغلیظ دانست که طی آن الودگی آب از حالت محلول درآمده و بصورت جامد و‬
‫خشک دفع می گردد‪.‬‬

‫در ادامه درس‪ ،‬فرآیندهای فیزیکی تصفیه‪ ،‬فرآیندهای شیمیایی‪ ،‬بیولوژیکی‪ ،‬و فرآیندهای پیشرفته تصفیه فاضالب توضیح داده‬
‫می شوند‪.‬‬

‫)‪© S. Ghasemian, Department of Chemical Engineering, Sharif University of Technology (2020‬‬ ‫‪62‬‬
 ‫‪ .4.1‬فرآیندهای فیزیکی )‪(Physical Unit Operations‬‬
‫عملیات واحدهای فیزیکی برای تصفیه فاضالب‪ ،‬فرایندهایی هستند که با استفاده از نیروهای فیزیکی موجب ایجاد تغییرات‬
‫در فاضالب می شوند‪ .‬فرآیندهای فیزیکی که بطور متداول در تصفیه فاضالب بکار میروند و کاربردهای آنها در جدول ‪4-1‬‬
‫خالصه شده اند‪.‬‬

‫امروزه‪ ،‬عملیات واحدهای فیزیکی‪ ،‬همانطور که در شکل ‪ 4-1‬نشان داده شده است‪ ،‬یک بخش عمده از سیستمهای تصفیه‬
‫فاضالب را تشکیل می دهند‪.‬‬

‫جدول ‪ :4-1‬فرآیندهای فیزیکی مورد استفاده در تصفیه فاضالب‬

‫عملیات‬ ‫کاربرد‬

‫‪Screening, coarse‬‬ ‫حذف جامدات درشت مانند پالستیک‪ ،‬چوب‪ ،‬پارچه‬

‫‪Screening, fine‬‬ ‫حذف جامدات کوچک‬

‫‪Screening, micro‬‬ ‫حذف جامدات ریز‪ ،‬مواد قابل شناور‪ ،‬و جلبک‬

‫‪Comminution‬‬ ‫خرد کردن جامدات درشت برای کاهش سایز‬

‫‪Grinding‬‬ ‫خرد کردن جامدات جدا شده توسط آشغالگیر میله ای‪ ،‬خرد کردن جامدات درشت‬

‫‪Flow equalization‬‬ ‫ذخیره موقت جریان برای متعادل سازی شدت جریان و بار جرمی ‪ BOD‬و جامدات معلق‬

‫‪Mixing‬‬ ‫مخلوط کردن مواد شیمیایی با فاضالب و برای همگن کردن جامدات در سوسپانسیون‬

‫‪Flocculation‬‬ ‫لخته سازی ذرات کوچک به ذرات بزرگ برای ازدیاد حذف آنها توسط ته نشینی توسط جاذبه‬

‫‪Grit removal‬‬ ‫حذف دانه ها‬

‫‪Sedimentation‬‬ ‫حذف جامدات قابل ته نشینی‪ ،‬غلیظ کردن و ضخیم کردن جامدات و جامدات زیستی (لجن ها)‬

‫‪Flotation‬‬ ‫حذف جامدات معلق ریز شده و ذرات با دانسیته نزدیک به دانسیته آب‪ ،‬حذف روغن و گریس‬

‫‪Aeration‬‬ ‫افزایش اکسیژن به فرآیند بیولوژیکی‬

‫‪VOC control‬‬ ‫حذف ترکیبات آلی فرار و نیمه فرار از فاضالب‬

‫‪Filtration‬‬ ‫حذف جامدات معلق و کلوئیدی باقیمانده‬

‫‪Air stripping‬‬ ‫حذف آمونیاک‪ ،‬سولفید هیدروژن‪ ،‬و گازهای دیگر از فاضالب‬

‫)‪© S. Ghasemian, Department of Chemical Engineering, Sharif University of Technology (2020‬‬ ‫‪63‬‬
 ‫شکل ‪ :4-1‬دیاگرام جریان در واحدهای تصفیه فیزیکی در یک تصفیه خانه فاضالب‬
‫(منبع‪)Wastewater Engineering: Treatment and Reuse , 4th Edition, Metcalf & Eddy, 2004 :‬‬

‫‪ .4.1.1‬آشغالگیری )‪(Screening‬‬
‫اولین واحد عملیاتی در تصفیه خانه های فاضالب آشغالگیری می باشد‪ .‬یک آشغالگیر وسیله ای است با دهانه های باز‪ ،‬عموما ً‬
‫با سایز یکسان‪ ،‬که برای نگه داشتن جامدات موجود در فاضالب ورودی مانند کاغذ‪ ،‬پالستیک‪ ،‬چوب‪ ،‬برگ‪ ،‬تکه های لباس‬
‫و غیره استفاده می شود‪ .‬نقش اصلی آشغالگیری حذف مواد درشت از جریان ورودی است که می توانند‪:‬‬

‫‪ )1‬به تجهیزات فرآیندی پایین دست (پمپها‪ ،‬شیرها‪ ،‬خطوط لوله کشی) آسیب برسانند‪،‬‬
‫‪ )2‬بازدهی کلی فرآیند تصفیه را کاهش دهند‪ ،‬یا‬
‫‪ )3‬موجب الودگی مسیرهای آبی شوند‪.‬‬

‫آشغالگیرها دسته بندی های مختلفی دارند‪:‬‬

‫بر اساس اندازه دهانه‪ :‬آشغالگیر درشت )‪ ،(Coarse screen‬آشغالگیر ریز )‪ (Fine screen‬و بسیار ریز‬ ‫•‬
‫)‪(Microscreen‬‬
‫بر اساس شکل‪ :‬آشغالگیر میله ای )‪ (Bar racks‬و مشبک )‪(Bar screens‬‬ ‫•‬
‫بر اساس نحوه ی تمیز کردن انها‪ :‬آشغالگیر مکانیکی )‪ (Mechanically-cleaned‬و دستی )‪(Hand-cleaned‬‬ ‫•‬

‫)‪© S. Ghasemian, Department of Chemical Engineering, Sharif University of Technology (2020‬‬ ‫‪64‬‬
 ‫جدول ‪ :4-2‬طبقه بندی آشغالگیرها بر اساس سایز دهانه انها‬
‫‪Screen Classification‬‬ ‫)‪Screen Opening Size (Range‬‬
‫‪Coarse‬‬ ‫)‪6‒150 mm (1/4 - 6 in‬‬
‫‪Fine‬‬ ‫)‪1‒6 mm (1/25 1/4 in‬‬
‫‪Microscreen‬‬ ‫)‪< 50 μm (<1/50 in‬‬

‫آشغالگیرهای میله ای و مشبک از انواع آشغالگیرهای درشت می باشند‪.‬‬

‫آشغالگیرهای درشت به دو دسته مکانیکی و دستی تقسیم بندی می شوند‪.‬‬

‫آشغالگیر دستی‪:‬‬

‫معموالً در تصفیه خانههایی با حجم کاری کمتر از ‪ 1000‬متر مکعب فاضالب از آشغالگیرهای دستی (درشت و یا ریز) در‬
‫کانالهایی با عمق کمتر از ‪ 2‬متر استفاده میشود‪ .‬بدین منظور به دلیل عمق کم کانال و کوچک بودن سطح آشغالگیر‪ ،‬تمیز‬
‫نمودن آشغالهای موجود بر روی شبکه آشغالگیر توسط چنگک دستی انجام میشود‪.‬‬

‫فاصله بین میلهها در آشغالگیر درشت بین ‪ 40‬تا ‪ 100‬میلی متر و در آشغالگیرهای ریز بین ‪ 10‬تا ‪ 30‬میلی متر در نظر گرفته‬
‫میشود‪ .‬برای ایجاد سطح تماس بیشتر این آشغالگیرها را با زاویه ‪ 30‬تا ‪ 45‬درجه نسبت به افق نصب می کنند‪.‬‬

‫آشغالگیر مکانیکی‪:‬‬

‫آشغالگیر مکانیکی مجموعه صفحه مسدود کننده مسیر عبور آشغال ها در فاضالب و چنگک جمع آوری آشغال از روی این‬
‫صفحه می باشد که تمام کارها به صورت اتوماتیک انجام میشود‪.‬‬

‫زاویه استقرار این گونه آشغالگیرها در کانال سیال (آب و یا فاضالب) معموالً بین ‪ 45‬تا ‪ 60‬درجه میباشد‪ .‬میزان حذف مواد‬
‫معلق در این گونه آشغالگیرها بین ‪ 2‬تا ‪ 3 mg/L‬و حذف ‪ BOD‬بین ‪ 3‬تا ‪ 7 mg/L‬در نظر گرفته میشود‪.‬‬

‫سرعت عبوری فاضالبی ‪ 0.3-0.9 m/S‬باید در نظر گرفته شود‪.‬‬

‫با توجه به اینکه نیروی محرکه مورد نیاز برای جمع آوری آشغال در این تجهیزات به کمک نیروی برق تامین میشود‪ ،‬لذا به‬
‫منظور پیش بینی شرایطی که احتمال قطع برق وجود دارد‪ ،‬از آشغالگیر دستی نیز در کنار نوع مکانیکی استفاده میشود‪.‬‬

‫میزان افت فشار ایجاد شده در آشغالگیر درشت میله ای به میزان سرعت جریان باالدست و جریان در بین میله ها بستگی‬
‫دارد‪.‬‬

‫‪1 𝑉2 − 𝜈2‬‬
‫= 𝐿‪ℎ‬‬ ‫(‬ ‫)‬
‫𝐶‬ ‫𝑔‪2‬‬

‫‪ :h‬افت )‪m ،(headloss‬‬

‫)‪© S. Ghasemian, Department of Chemical Engineering, Sharif University of Technology (2020‬‬ ‫‪65‬‬
 ‫‪ :C‬یک ضریب تخلیه تجربی (معموالً ‪ 0.6‬برای یک آشغالگیر تمیز و ‪ 0.7‬برای یک آشغالگیر گرفته شده)‬

‫‪ :V‬سرعت جریان از میان میله ها‪m/s ،‬‬

‫‪ :ν‬سرعت نزدیک شدن جریان‪m/s ،‬‬

‫‪ :g‬شتاب ثقل‪9.81 m/s2 ،‬‬

‫شکل ‪ :4-2‬انواع آشغالگیرهای مورد استفاده در تصفیه فاضالب‬

‫‪ .4.1.2‬مخلوط کردن )‪(Mixing‬‬

‫مخلوط کردن )‪ (mixing‬یک عملیات واحد بسیار مهم در بسیاری از فازهای تصفیه فاضالب می باشد‪:‬‬

‫همزدن سریع )‪( (Rapid mixing‬کمتر از ‪ 30‬ثانیه)‪ :‬اختالط کامل یک ماده با ماده دیگر (اضافه کردن نمکهای‬ ‫•‬
‫آلومینیوم یا آهن قبل از ‪ ،flocculation‬پخش کردن کلر در داخل فاضالب برای ضد عفونی‪ ،‬غیره) یا مخلوط کردن‬
‫مایعات مخلوط شدنی )‪(miscible liquids‬‬
‫همزدن پیوسته )‪ :(Continuous mixing‬همزدن پیوسته محتوای یک راکتور یا تانک نگهداری که باید در حالت‬ ‫•‬
‫سوسپانسیون نگهداشته شود‪ ،‬مانند حوض متعادل سازی‪ ،‬حوض لخته سازی‪ ،‬فرآیندهای رشد معلق در تصفیه‬
‫بیولوژیکی)‪ ،‬تاالب های هوادهی شده )‪(aerated lagoons‬‬

‫همزن های مورد استفاده برای همزدن پیوسته‪:‬‬

‫در بسیاری موارد همزدن پیوسته (به عنوان مثال‪ ،‬در فرآیندهای تصفیه بیولوژیکی)‪ ،‬همزدن پنوماتیک یا هوایی‬
‫)‪ ، (pneumatic mixing‬که در آن یک گاز به قسمت پایین مخزن تزریق می شود و آشفتگی ایجاد شده توسط حبابهای‬
‫باالرونده موجب همزدگی محتوای مخزن می شود‪ ،‬یک سوسپانسیون همگن همزده را به عالوه اکسیژن مورد نیاز برای‬

‫)‪© S. Ghasemian, Department of Chemical Engineering, Sharif University of Technology (2020‬‬ ‫‪66‬‬
‫فرآیند فراهم می کند‪ .‬برای مواقعی که هوادهی نیاز نیست‪ ،‬ممکن است از همزن های پروانه ای )‪(propeller mixers‬‬
‫استفاده شود‪.‬‬

‫تخمین میزان مؤثر بودن‬

‫بر اساس این استدالل که توان ورودی بیشتر‪ ،‬آشفتگی )‪ (turbulence‬بیشتری تولید میکند‪ ،‬و آشفتگی بیشتر اختالط بهتری‬
‫را موجب می شود‪ ،‬معادله زیر بدست آمده است‪:‬‬

‫𝑃‬
‫√=𝐺‬
‫𝑉𝜇‬

‫‪ :G‬گرادیان سرعت متوسط )‪s-1 ، (Average velocity gradient‬‬

‫‪ :P‬توان مورد نیاز‪N.m ،‬‬

‫‪ :V‬حجم مخزن‪m3 ،‬‬

‫‪ :μ‬ویسکوزیته دینامیک فاضالب‪N.s/m2 ،‬‬

‫جدول ‪ :4-3‬مقادیر معمول گرادیان سرعت برای اختالط و لخته سازی کافی‬
‫نوع کاربرد‬ ‫گرادیان سرعت مورد نیاز )‪G (s-1‬‬

‫‪Mixing‬‬

‫)‪Typical rapid mixing operations (5-30 s‬‬ ‫‪500 - 1500‬‬

‫)‪Rapid mixing for effective initial dispersion (< 1 s‬‬ ‫‪1500 - 5000‬‬

‫‪Flocculation‬‬

‫)‪Typical flocculation processes (30-60 s‬‬ ‫‪50 - 100‬‬

‫نکته‪ :‬در اینجا همزدگی خیلی شدید مطلوب نیست‪ ،‬زیرا در آن صورت‬
‫لخته سازی و ته نشینی نخواهیم داشت‪.‬‬

‫)‪© S. Ghasemian, Department of Chemical Engineering, Sharif University of Technology (2020‬‬ ‫‪67‬‬
 ‫‪ .4.1.3‬متعادل سازی جریان )‪(Flow Equalization‬‬
‫فاضالب ورودي به تصفیه خانه در طول روز و در ایام مختلف ماه و سال دارای نوسان دبی میباشد به نحوی كه در برخی‬
‫از مواقع ‪ 50%‬دبی متوسط و در برخی از مواقع به ‪ 200%‬دبی متوسط هم میرسد‪ .‬از این رو‪ ،‬برای ثابت نگه داشتن شدت‬
‫جریان ورودی به تصفیه خانه از حوض متعادل ساز استفاده می شود‪.‬‬

‫متعادل سازی جریان )‪ (Flow equalization‬روشی برای دستیابی به شدت جریان و بار جرمی نسبتا ً ثابت جهت غلبه بر‬
‫مشکالت عملیاتی ناشی از تغییرات زیاد شدت جریان می باشد‪.‬‬

‫متعادل سازی از طریق ذخیره سازی موقت جریان در یک حوض نگهدارنده انجام می شود و به مساحت زمین نسبتا ً بزرگ‪،‬‬
‫هزینه های ساخت‪ ،‬عملیاتی و نگهداری اضافه نیاز دارد و مکان متعادل سازی نیاز به پوشانده شدن جهت کنترل بو دارد‪.‬‬

‫مکان مناسب برای تانک متعادل سازی باید برای هر سیستم تعیین شود‪ ،‬زیرا بهترین مکان با خواص شبکه جمع آوری و‬
‫فاضالب مورد نظر‪ ،‬مساحت و در دسترس بودن زمین مورد نیاز‪ ،‬و نوع تصفیه موردنیاز تغییر می کند‪.‬‬

‫کاربرد متعادل سازی جریان در تصفیه فاضالب در شکل ‪ 4-3‬نشان داده شده است‪ .‬در چیدمان در‪-‬خط )‪ ،(in-line‬کل جریان‬
‫از میان حوض متعادل سازی عبور می کند‪ .‬این چیدمان برای دستیابی به میرایی و تعدیل قابل توجه جریان و غلظت بکار‬
‫میرود‪ .‬در چیدمان خارج خط )‪ ،(offline‬فقط جریانهای بزرگتر از یک حد جریان از پیش تعیین شده به داخل حوض متعادل‬
‫سازی هدایت می شوند‪ .‬این چیدمان‪ ،‬میزان میرایی و تعدیل کمتری را نتیجه میدهد‪.‬‬

‫اگر تغییرات شدت جریان خیلی کوچک باشد ← ‪No Flow Equalization‬‬ ‫•‬
‫اگر تغییرات شدت جریان کوچک باشد ← ‪Offline Flow Equalization‬‬ ‫•‬
‫اگر تغییرات شدت جریان بزرگ باشد ← ‪In-line Flow Equalization‬‬ ‫•‬

‫)‪© S. Ghasemian, Department of Chemical Engineering, Sharif University of Technology (2020‬‬ ‫‪68‬‬
 ‫ دیاگرام جریان واحد تصفیه فاضالب با حوض متعادل سازی جریان‬:4-3 ‫شکل‬

© S. Ghasemian, Department of Chemical Engineering, Sharif University of Technology (2020) 69