EDUKASYON SA PAGPAPAKATAO 3

Sëkdëran Tayo Para ëd Kaabigan

Say panagbalaw/panagsulon, ansakit a pananalita, odino

panagsakit ëd arum ët ag maabig iran gawa tan nëpëg ya ag tayo
paulyanan a nagawa. Piyan napagnayon so uksoy tan karëënan na
balang sinansakëy nëpëg tayon sëkdëran so katunungan tan
kaabigan.

Nëngnëngën iray litrato ëd lëksab tan ibaga

no dinan so maabig tan makapoy ya kagagawa.

Mandrowing na malikët a lupa ëd gulis na kada numero no say

abitlan tuo ët mananëkdër, maërmën

a lupa balët no andi.

1. Karaklan ëd saray kaklase nën Edwin ët nangkopyaan ëd say

gagawaën dad abong lapu’d mairap iya. Angga man untan,
ag akikopya si Edwin ëd saray kaklase to. Sinëëtan ton inëbatan
iya.

1
 2. Naimanum ya amayamay so akatakatak ëd kalibër-libër.
Nankakasakëyan yo ya sangkaklase ya manggaway sulat a
lukas para ëd amin a manaaral piyan naitdan iray panunot a
nipaakar ëd makapoy ya naitër na panagdutak ëd kalibër-libër.
3. Nangngël mon pantutungtungan na saray kaklasem
si Erman a balon sabi ëd eskuwelaan yo. Makakalëk

ira lapu’d duma’y panagsalita to tan ag marunong

a mam-Pangasinan. Antam ya aliwa so gagawaën

da balët nanparëen ka labat.

4. Ag ginagalan kinmurunyas ëd limam so bënbën

mon baso kanyan naksit. Kasabi nën nanay mo, imbagam ya
tampol so agawa insan ka kinmërëw

na perdona.

5. Anëngnëng mo ya pinatir na sakëy ya atagëy ya ugaw so

kaklasem a makapoy so mata to. Tinulungan mon tampol so
kaklasem. Inibaan mo ëd bumabangat
yo piyan imbaga’y agawa.

Aralën so kada sitwasyon tan piliën so dugan ëbat. Isulat so letra na

dugan ëbat diya’d dilin kuwaderno.

1. Alingo so kaklasem diya’d impambalikas to na salita

lëgan a pambabasaën na bumabangat yo. Naimanum ya
inëlëkan a paamot na kaabay mo
Anto so gawaën mo?

a. Ibagak ëd alingon kaklasek ya inëlëkan iya

na kaabay ko.
b. Banuën ko’y kaabay ko ëd panamëglëy na sënyas tan
katungtungën kasumpal na klase.
c. Bagaan kon maksil piyan narëngël na amin
so ginawa to.
d. Ag ko iya la imanuën.

2
2. Naimanum ya mambukbukor tan ag mimila ëd galaw so balon
sabin kaklase yo.

a. Untunda ak lan manggalaw tan ibaan ko la’y

balon kaklasek.
b. Bagaan kon unla la ëd kuwarton basaan lapu’d anggapo so
katungtong to.
c. Itagar kon mila ëd galaw.
d. Itëpët ko ni ëd saray kagalaw ko no labay dan ipila
ëd galaw.

3. Anëngnëng mon pampapasnukan tan kakarutën na kaarom so

mëlag ya agi to.

a. Ibagak ya katungtungën to ya marakëp so agi to tan agto

iya sasakitan.
b. Tëpëtën ko no anto so ginawa na agi to.
c. Ibagak ya idalëm to la ëd nanay da so agi to.
d. Katungtungën ko so agi to.

4. Amiduwam lan anëngnëng ya ginagalan pinatir

na sangkabalëgan a kaklasem so sangkamelagan
a kaklasem. Binagaan mo la iya nën unaan mon anëngnëng a
ginawa to iya. Kinmërëw iya
na perdona tan imbaga ton agto ginagala
balët naimanum ya aliwan matuor ëd inbaga to.
Natan inulit to lamët. Anto so gawaën mo?

a. Mamparëën ak la piyan aliwan siyak so puliktaran to.

b. Bagaan ko so arum a kaklasek a patirën da mët iya.
c. Pampasnukan ko so kaklasëk a pinatir to lapu’d
ag iya limmaban.
d. Idalëm mo ëd bumabangat yo piyan untunda la
ëd gagawaën to.

5. Wala’y kaarom a lanang mo lan tatawagën a bakukol lapu’d

bikat ya ungkimëy. Anggan papangaranan mo iya ipapasën to
ka nin kaaro anggan amtam iyan agto ipapalikas a nasasakitan.
Sakëy ya agëw, naimanum
a papangaranan mët la na arum a kaklasem
a bakukol. Anto so gawaën mo?
3
 a. Banuën ko ira tan ibagak ya siyak labat
so sarag ton mampangaran na unya ëd sikato lapu’d
sangkaaro kami.
b. Banuën ko ira tan ipanëngnëng ko ëd sikara
so ikërëw ko na perdona ëd kaarok ëd saray aliwan agawak
ëd sikato.
c. Hamunën ko ira na sëbëg piyan nipanëngnëng
kon akaparaan ak a mangiyagël ëd say kaarok.
d. Mibabali ak mët la ya mampangaran ëd sikato.
MTB-MLE
Isulat a duga ëd notebook so saray letra piyan natuop so
balikas ya ipipigura:
(ntoal) 1. Lila tan andukëy ya pising a mainumay ya untubo.
(lksbuaa) 2. Mayaman ed bitamin A, marakëp ëd mata ya
pising.
(torkar) 3. Marakëp baog so naitër ko, kahel so kolor ko.
(slika) 4. Iitër a prutas tan pising.
(ispngi) 5. Kaiba na prutas ya mangiitër a kasil ya laman.

Basaën so ungëndan iran balikas:

Wala ëd loob a basket so kamatis.
Wala ëd plato so kalubasa.
Wala ëd silong a yurungan so karot.
Wala ëd pëglëy a duwaran baso so talon.

Basaën so kapëgpëg:
ëd dalëm a basket
ëd tapëw a plato
ëd silong a yurungan
pëglëy a duwaran baso

Ag lilingwanan:
Paniibaën na Pangituro so saray pangingaran, pamasandi, tan
kapëgpëg ëd arum niran salita ëd balikas. Ibabaga to so nëpëg a
kaukulan a naamtaan ëd pasën, direksyon, ispasyo, o oras. Lanang
a kapëgpëg so saray Pangituro ta wala ya lanang so pangingaran o
pamasandi kasumpal da.

4
 alimbawa: Linmukso so aso ëd basil ya alar.
Unla ak ëd doktor.
Saray grupo na salita ya walay preposition tan say salitan
ipipigura to ët tatawagën a prepositional phrase.
Piliën so dugan kapëgpëg a mangibabaga na litrato.

a.libro ëd kabinet
b.libro ëd silong a kabinet
c.libro ëd tapëw ya kabinet

a. pusa ëd silong a lamisaan

b. pusa ëd tapëw a lamisaan
c. pusa ëd pëglëy ya lamisaan

a.say ugaw a laki so wala ëd pëglëy

na bibii
b.say ugaw a laki ët kaiba na saray laki
c.say ugaw a laki so mila ëd bibii

Idrowing so ibabaga ed leksab. Gawaen ed papel.

a.s.Ikarga ëd tapëw ya lamisaan so lapis.

b. Alagëy ëd abay ya pisara.
c. Ikarga so bag ëd pëglëy yo.
d. Ikarga so papel ëd bag.
e. Pulyanan a untikkyab so eroplanon papel ëd tagëy ya yurungan.
f. IIrong ka ëd arap na kaaralan ya wala ëd kawigim.
g. Ikargam so papel mo ëd dalëm a bag mo.

5
 ARALING PANLIPUNAN 3
Saray Manuulëy ëd Saray Luyag ëd Dilin Rehiyon

Nën immuna iran panaon na saray immunan Pilipino, say

pangitër na pangkaukulan da iray kakaiba ët panuulëyan na
makapanyari ya kaiba ya tatawagën day “Datu”. Say Datu ëd
“balangay” su makapangitër labat na saray panamaakar ëd
interon balangay. Sikato’y manuulëy ëd amin ya atipon a
kagawaan ëd pasën da. Lapud say manuulëy nën saman a
panaon ët atakatak tan wala’y gabay da ëd saray natural a yaman
na saray lugar na lalaën da sisiguruën na manuulëy ya datu ya say
asakup dan balangay ët aga nasamsam na arum a balangay.
Kaniyan panuulëyan to mët su sëguridad na amin a tutuo ëd
asakupan to.

Natan balët, saray baryo ët agla panuulëyan na saray

makapanyarin datu. Say baryo ët sakëy a nailëtnëg a komunidad a
panuulëyan na sakëy a kapitan. Say kapitan ët abutusan na saray
kakaiba ëd baryo piyan sikato su mangiyulo ëd saray kabaryuan to.
Dakël ëd saray baryo ya tutuupën na maawang tan sëntro ya
panayaman a tatawagën da’y balëy odinu siyudad. Meyor so
manuulëy ëd sakëy a balëy o siyudad. Saray baryo kapitan su
unëbat ëd mayor na siyudad o balëy ya kulaan na baryo. Saray
balëy tan siyudad mët su manutuop na luyag a panuulëyan na
gobernador. Singa ira’y baryo kapitan, say gobërnador na luyag tan
saray mëyor na balëy o siyudad su imbutos na saray tutuo ëd pasën
da piyan sikara su makapangitër na pangkaukulan da.

Ëbatan ira’y untutumbok a tëpët:

1. Ilista ëd tsart ira’y manuulëy ëd kada pasën.
Pasën Manuulëy
Baryo
Balëy
Siyudad
Luyag

2. Diya’d anto’n kipapasën su nëpëg a makapangitër na tulong

ira’y manuulëy ëd kada luyag. Itdan na tsek.
Kipapasën On Andi
a. Pambilay na kada tutuo
b. Pangiyagël ëd saray tutuo
6
 c. Pangitër na kwarta piyan wala’y
naisaliw na naakan.
d. Kawalaan na ospital ëd sentro na
balëy
e. Pannëngnëng ëd saray saliwan
piyan ag unlampas ëd suston
prësyo ira’y sasaliwën.

Pawilën tayo ira’y luyag a kaiba ëd dilin rehiyon. Nunutën nu anto’y

pikanayunan na saray panuulëyan na kada luyag ëd rehiyon. Isulat
su salitan SUSTO ëd saray kipapasën ya susto tan ANDI nu aliwa. Nu
andi su ëbat, mansulat na sakëy a balikas nu akin ët aliwa ya.

__________ 1. Say gobernador na Pangasinan su nampaapigër na

saray ospital ëd luyag na Pangasinan.

__________ 2. Nëpëg a wala’y pangkakasakëy na saray manuulëy

ëd luyag diya’d rehiyon piyan nagamuran tayo su
iyaligwas na ekonmiya na rehiyon tayo.

___________ 3. Say kapitan su makaëbat ëd say meyor nu anto’y

kipapasën na saray tuo ëd baryo to.

___________ 4. Saray meyor su mangiyulo ëd saray tutuo’d pasën

to.

___________5. Kanëpëgan na saray tuo su marëën a pasën a

panayaman da.

English
Quarter 3 – Module 7
Read Phrases, Sentences, Stories and Poems Consisting of Long /ā/,
/ ī /, /ō/, and /ū/ Words

A. Read the phrases.

1. a flying airplane
2. a blue kite
3. a bamboo flute

7
4. slide at the park
5. a long rope
6. bake a cake

B. Read the sentences.

1. There is a flying airplane in the sky.
2. Mario has a blue kite.
3. Sheila knows how to play a bamboo flute.
4. There is a slide at the park.
5. The farmer needs a long rope.
6. The girls and their mother bake a cake.

8
Key Points
The words Jane and lake are spelled with “a” in the middle and end
with “e”. They are pronounced with a long /ā/ sound as in rake, pale,
and same.
The words bride and white are spelled with “I” in the middle and end
with “e”. They are pronounced with a long /ī/ sound as in ice, time,
and kite.
The words bone and home are spelled with letter “o” in the middle
and end with letter “e”. They are pronounced with a long /ō/ sound
as in rope, and cone.

9
The words cute and mule are words with letter “u” in the middle and
end with letter “e”. They are pronounced with a long /ū/ sound as in
blue, glue, and clue.
However, long /ū/ can be also sounded as in cure, mute, cube, and
tune.
Remember, a word with a short vowel is changed into a long vowel by placing a
silent letter “e” at the end of a word. A long vowel is pronounced the same way as
the name of the letter itself.

Read the poem and choose the words with long vowel sound. Write your answer
on a paper.

10
 SCIENCE 3
Say Posisyon na Agëw diyad Nanduruman Oras ëd Kaagëwan

Procedure:

11
 MATHEMATICS 3
Saray Karga na Pananginan Usarën so Milliliter o Liter

A. Dinan so mas maong a panparlas na nakarga na

balang sakëy?
1. Sakëy kutsaran tambal – 50 ml or 5L
2. Sakëy bason tabol na niyog – 2L or 200 ml
3. Sakëy bote para ukok – 1L or 200 ml
12
 4. Sakëy timban danom – 500 ml or 5L
5. Balëg a lata’y tabol na pinya – 150 ml or 1L
6. Sakëy tërtër a tambal – 5 ml or 5L
7. Sakëy bote na salad dressing – 500 ml or 2L
8. Sakëy bangan sabaw – 5L or 50 ml
9. Balëg a panangina’y gatas – 4 L or 10 ml
10. Sakey boten sabon – 3L or 50 ml
Diyad lëksab ët aray pananginan ya untupak a
pankargaan. Pan aruman irayan likido ya wala ëd lëksab
tan desisyunan no anton
pananginan so makapangikargay
na karakël to.

500 mL 500 L 5L 15 L

1. 2L danum tan 1.5L mango juice.

2. 250 mL melon juice, 250 mL guava juice and 250 mL
orange juice.
3. 12 L danum tan 1500 ml guyabano juice.
4. 850 mL pineapple juice tan 850 ml orange juice.
5. 100 mL grapefruit juice, 250 mL ya danum tan 50 mL
honey syrup.

13
 Gagawaën 3

A. Iter so atipon a karga. I -convert so mililitro ëd litro o

vice versa.
1. 250 mL toyo tan 275 mL tuka
____________
2. 400 mL honey tan 650 mL orange juice
____________
3. 350 mL mango juice tan 1L of danum
____________
4. 350 mL beef broth tan 500 mL danum
____________
5. 500 mL danom tan 250 mL mango juice
____________

FILIPINO 3
Ikaapat na Markahan – Modyul 8:
Nababasa ang mga Salitang Hiram/Natutuhan sa Aralin

Basahin ang mga salitang hiram na ginamit sa talata:

computer printer messenger youtube

gadgets cellphone facebook tablet
Ano ang napapansin ninyo sa bawat salita?
(Ang mga ito ay mga salitang banyaga o hiram na maaari nating gamitin sa

14
 Filipino)
Ang mga salitang hiram ay ginagamit ngayon sa pakikipagkomunikasyon.
Ang pag-unawa sa mga salitang ito ay kailangan lalo na hindi literal ang
pagpapakahulugan ng mga ito.
Gawain A
PANUTO: Basahin at salungguhitan ang salitang hiram na ginamit sa bawat
pangungusap.
1. Ang mga bata ay naliligo sa swimming pool na may mala-kristal na tubig.
2. Tayo ay mag-ehersiyo gamit ang mga makabagong kagamitan sa gym.
3. Kayo ay magbasa ng mga iba’t ibang aklat sa library.
4. Magpasundo ka na lang ng taxi sa airport.
5. Masarap magpahinga sa kwartong may aircon sa mainit na panahon.

PANUTO: Lagyan ng angkop na salitang hiram ang patlang ayon

sa larawang nakikita:

1. ___________

2.____________

3.____________

4.____________

5.______________

15
 Ang mga salitang hiram ay ginagamit ngayon sa
pakikipagkomunikasyon. Ang pag-unawa sa mga salitang ito ay
kailangan lalo na hindi literal ang pagpapakahulugan ng mga ito.

Halimbawa:

Wifi microwave internet hotel

telebisyon burger cable water heater

PANUTO: Bilugan ang salitang hiram sa bawat hanay ng

mga salita.
1. telepono, mesa, bintana ,upuan,

2. airport, paliparan, kalsada, eroplano

3. washing machine, sabon, batya, timba

4. damit, plantsa, pantalon, kurtina

5. adobo, tinola, dinuguan, pansit

16