De

SANCTISSIMO ADORANDA
TRINITATIS MYSTERIO ,
DISPVTATIO THEOLOGICA;
Oppoſita præcipuè
Neo -Photinianis & Socinianis,
QUAM
Adfiftente DET OPT. MAX. Gratia ,
SUB PRÆSIDIO
Perquàm Reverendi, Preclariffimi e Excellentiſſimi
Viri ,

DNT. JUSTI FEWD

RBORNII,
S.S. HEOLOGIÆ OCTORIS
ET EJUSDEM IN INCLYTA ACADEMIA MAR
purgenG Profefforis celeberrimi, Theologicæ Facultatis
Senioris Venerandi, Dn. Præceptoris & Fautoris
ſui,omni obſervantiæ cultu
profequendi.
Publice Geonogsitw ou(ntrioeefiftit
M. JOH. HENRICUS WAGNERUS,
CELLA LÜNEBUR Elanyas":
In Auditorio Theologico, ad Diemti Desembar .
Horis matutinis.

MARPURGI CATTORUM ,
Typis JOSEPHI DIETERICI HAMPELII, Acad.Typogr.
Z M DC XLVI .
 De
SANCTISSIMO ADORANDA
TRINITATIS MYSTERIO ,
DISPVTATIO THEOLOGICA;
Oppoſita præcipuè
Neo - Photinianis & Socinianis,
QUAM
Adfiftente DET OPT. MAX. Gratia ,
SUB PRÆSIDIO
Perquam Reverendi,Preclariſſimi e Excellentiſſimi
Viri,

DN. JUSTI FEWRBORNII,

S.S. THEOLOGIÆ DOCTORIS
ET EJUSDEM IN INCLYTA ACADEMIA MAR
purgen G Profefforis celeberrimi , Theologicæ Facultatis
Senioris Venerandi, Dn. Præceptoris & Fautoris
ſui,omni obfervantiæ cultu
profequendi.
Publice deonogøvtWV ountriderfiftit
M. JOH. HENRICUS WAGNERUS,
CELLA LÜN E BURE lanyar":
In Auditorio Theologico, ad Diemtr Doremkr.
Horis matutinis .

TESC
nesrenne

MARPURGI CATTORUM ,
Typis Joseph I DIETERICI HAMPELII , Acad.Typogr.
M DC XLVI .
ADMODUM REVERENDO,
PRÆCLARISSIMO ET EXCELLENTISSIMO
VIRO ,

DN. MICHAELI WALTHERO , S.S. Theol.Doctori

eminentiſſimo, & Eccleſiarum in Inclyto Ducatu Lüne
burgico Epiſcopo generaliſfimo, & c, Mecenati & Fau.
tori ſuo æviternùm colendo .
UT ET
VIRIS
Plurimism Reverendis á Clariſſimis, deſ Eccleſiâ Chrifti
optimè meritis,
DN . HENRICO Hoppenſtedt/ Sereniſimi & Reveren
diſſimi Principis & Domini,DominiFRIDERICI, Du
cis Brunſvicenſis & Lünæburgenſis &c , Concionatori
Aulico vigilantiſſimo.
DN . CONRADO Meurern/ Ecclefiæ Cellenſis Archi
Diacono & Seniori.
DN . TOBIÆ Münchmeier/ Myſteriorum Divinorum Dif
DN . CHRISTIANO Werner /Spenfatoribm ibidem fideliſimis,
Dnn . Fautoribus & Promotoribus
fuisfemper obſervandis,
Hanc Diputat. Theolog infcribit
&offert
Autor & Reſpondens.
( *** ) 50
 I.

THESIS 1.

NTER Chriftianæ Fidei & religionis myſteria

eminent duo , Trinitatis unum , Incarnationis al
terum. Et prius quidem patefactum eſt,ut poſte
rius, arq; adeò redemptionis noftræ ratio, quanta
à nobis imbecillibus adhuc & mortalibus capi
poteft autdebet , rectiùs intelligatur. Niſi enim
plures Divinitatis perſonas, & unam ex his Filium
eſſe crediderimus , quomodo hunc ipſum propter nos & noftram
falutem è cælis deſcendilte & hominem factum effe,credemus ? Sic
uritaq; plenior & diſtinctior cognitio Redemtionis noftræ ævo No
vi fæderis , ſub cujus initium reâpſe peracta fuit , reſervata erat , ira
quoq; cognitio myſterii Trinitatis. Et hoc quidem, ac inprimis Di
vinitatem Filii qui afferebant, Jeonog av veteribus dicebantur , ad
quam geologiar referebant univerſam doctrinam de Deo , de ejuf
dem attributis, de Trinitate & operibus divinis : quiverò alteruin il
lad myſterium de Incarnatione FiliiDei , quæq; per eam facta eſt,
humani generis reparatione explicabant,'oingvojíc exponere dice
bancur. Hinc S. Bafil.lib.2. contra Eunom. in pr.deverbis illis Perri:
Cognoſcat omnis domus Iſraël, quòd Dominum eum & Chriſtum
fecit Deus , ait : 8 θεολογίας ημϊν ραδίδωσι τζόπιν , αλα τες της οικο
youías 16yrstoegdnao : Non Theologia modum nobis traditſed diſpen
ſationis doctrinam manifeſtat. Ec de Evangeliſtis Chryſoſtomus ſer
mone de igillislibrorum : επειδή έμελε βρoταν ο Ιωάννης , σesέλα
for å reis 'Evayleniscy Sixlu espanwr rol o refer spoofan ole lingvo
μίαν, ο δε βροντά τω θεολογίαν. Οuoniamfuturumerat,κι ohannes
tonaret , relique tres Evangeliſte vicem fulguris occupârunt. Et hi
quidem Oeconomiam inftarfulguris ediderunt, ille verò Theologiam de
tonat. Latinorum antiquiſſimus , Tertullianus , adversùs Praxeam
ſcribens, Trinitas , ait , per confertos & connexos gradusà Patre decur
rens,á monarchie ( unitati Dei) nihil obftrepit, & órgrouías ftatum
(myſterium Incarnationis ) protegit.Praxeanosautem ,quum eundem
Patrens
of ParremeFilium Spiritumcontendunt,adverfus
&s
chia adulari, affirmat.
ésxgvopíamonar
2. Equidem nimium quàmmaturè ,& mox abipfis Eccleſia
incunabulisutrunq; hoc myſterium ,Trinitatis, inquam , & Incarna
tionis ,live Theologiæ & Oeconomiæ,à quorum cognitione pender 1

ſalus noftra,per ſua organa,id eſt, hæreticos,impugnare cæpit ſalutis

noſtræ hoſtis,jam divinam,jam humanam Chriſti naturam convel
lendam ſibi ſumens,quippe qui facilè videbat,alterutrâ ſublatâ ,cùm
Georogías partem præcipuam , S. S. Trinitatis myſterium , inquam,
tum totum Incarnationis & Redemtionis noftræ opus ſuâ fponte
corruere .

3. Non jam hæreticorum horum hiſtoriam à principiore

vocabimus,necdicemus de Ebionæis,Cerinthianis , qui , ut ait Epi
phanius hæreſ.30 Jefum ex virili femineproductum affirmant gele
Etum ,adeog,juxta electionem DeiFilium vocatum, delapfo in eumce
litusſubſpecie columba Chriſto, negant autem ex Deo Patre genitum
effe; Seddicunt,creatum effe,tanquam ex Archangelis unum ,qui tamen
illismajor ſit,adversùs quos S.fohannem Apoſtolum rogatum ab Epi
fcopis Aſie Evangelium ſuum edidiſſe, autor est Hieron. lıb.deſcriptor.
6.9.cuifirmiſſimailla, quæ pro defendendâ Chriſti divinitate addu.
cit fundamenta,ſuffragarividentur,c.1.Evang.c.i. & ult. Epiſt.prior.
C.I. & ult. Apocal.Sed quomodo hæc hæreſis interpolata,& ab Ario
in Eccleſiam fit revocata ,breviteraperiemus.
4. Sperabat quidem Eccleſia poft triſtes illas Eclipſes,de.
cem famoſas perſecutiones,per tria poſt Chriſtum è Virgine natum
ſecula ſub Ethnicis Impp. Nerone inprimis, Domitiano, Trajano,
Adriano , Aurelio Antonino , Septimio Severo , Maximino Thra
ce,Decio,Valeriano,Diocletiano perpeſſas , læriſſimum ſolis jubar
fibirefullurum : & certè videbatur aurea pax & tranquillitatis lux
Ecclefiæ reddita , & poteftas omnis Chrifti & ſanctorum cjus facta
eſſe :extin &tis enim quinque Tyrannis Eccleſiæ infeftiffimis, Dio
cleriano, Maximiano, Galerio Maximino ,Maxentio , C.Valerio Ma
jimino ,totius Orientis & Occidentis imperium ab Ethnicis Impp.
ad Chriſtianos devolvebatur, jamq; ipſe Imperatorum Chriſtiano
rum primus, Conſtantinus verè Magnus, totius orientis & occide
tis imperium adminiſtrabat : hinc templa auguſtiſſima Chriſto in
Itaura
 ſtaurabantur, Epiſcopi & Dd.Eccleſiarum , præſertim qui pro Chri.
ſto contumelias perpefli erant,libertatibus honoribusque magnis
donabantur, Deo ,utfelix & fauftum hoc novæ tranquillitatis exor
dium Eccleſia eſſe vellet,fupplicabatur, locus ſepulturæ Dominià
gentibus Veneris fanocóſpurcarus, emundabatur,inſignia;templo
exornabatur ;exſtructis circa antrú Nacivitatisaſcenſionisq ;Domi
nicæ bafilicis quamplạrimis ; & verbo, ut latiſſimi Romani Imperii:
ficetiam Ecclelæ in eo hoſpicantis ſtatus erat longè optimus.
7

s. Pulcherrimum huncut Ecclelis , ita Monarchiæ etiam

ſtatum obnubilavic infernalis ille Apollyon,Diabolus,quiinvidens
Ecclefiæ illam felicitatem ,Arium ,ex Libyâ oriundum, in Beucalidis
Eccleſiâ live Diæceſ, quæintra Alexandriæ civitatis mania conti
nebatur, Presbyterum emiſit ,qui Arianiſmum ,quo nectetrior nec
plauſibilior unquam fuit hærelis,in orbem (parlit, blaſphemeq; al
leruit: Chriſtum neque effe verum Deum ,Patri opor'rov ,neque æter
num :fedcreaturam quandam excellentem , & ceterisdignitate tem .
pore antecellentem : dicig Deumnon origine enatura : fed operatione
duntaxat & gratia; unde& dixit,fuiſſe tempus,cùm nondum illeeffet
exifteret, nvötavóx ñ: quæ hæreſis non intra menia Alexandriæ le
continuit,led ftatim Ægyptum , Thebaida,Libyam ,non ſine ſummâ
cum Politiæ, tum Ecclefiæ calamitace peragravit, adeò, ut ingemue
rit totus orbis , & Arianum feeffemiratusfit , dicente Hieronymo in
Dialog.contra Luciferianos, Tom.3.fol.os.b. Edit, Eraſm . quæ hæ
relis eo magis eſt deteſtanda,quòdipſa blaſphemæ Mahumerorum
religioni & imperio feneſtras aperuerit.
6. Laboravit quidem Imperator Chriſtianiffimus , Con
ſtant. M. tranquillitatis Eccleſiæ cupidiſſimus, ut peſtis illa vel in
ipså herbâ ſuffocaretur,vel ex Eccleſię pomario, & imperio relega
retur: & in eum finem celeberrimam primamg; Oecumenicam Sy.
podum, quæ ,an unquam parem habuerit,dubito, ad Niceam Bithy
niæ ,anno ſalutis 325.indixit; cui trecentos& plures Epiſcopos: Dia
conos vero innumeros interfuiſſe, ferunt Hiſtorici.Audiamus Euſe
bium lib.z.cap.7.de vitâ Conftantini : Ex omnibus Ecclefiis quæ fre
quentes in totâEuropa, Africa, G Aſia extabant, Deiminiſtri ,quifa
cilè primasferreputabantur,in unum convocati. Templum etiam N.
sce , veluti Dei nutu amplificatum intra parietesfuos , Syros pariterog
Cilicos,
 4
Cilices, Phænices, Arabes of Paleſtinos , Ægyptios porrò, T bebanos,
Afros, aliosgex Meſopotamia profectosrecepit. Aderat etiarnincon
cilio PerfidisEpifcopus, necab hocchoro Scytha abfuit. Pontusitem ,
Galatia , Pamphilia ,Cappadocia , Afiaegy Phrygiavirosapud feletti
fimos fuppeditarunt.Quin etiam Thraces, Macedones, Achei,& Epiro.
te;quorum domicilia multò longiore locorum diftabant intervallo, có
venerunt. Ex ipſis Hifpanis unus nominis & fama celebritate infignis
cum aliismultisin confeffu illo adfuit.Theodoretus verò äracatws
inquir, ήν Præm
ιδείνδήμον μαρτύρων ή αυτο συνηθροισμων. lib.hitor.c.7 .
7. iſsâ à Conitantino M. oratione Paræneticâ, ad con
cordiam , ſolisque libris Georveu'suispro Regulâ conſtitutis, Ariano.
rum dogmata ad Scripturas ſunt examinata, inde confurata & con
demnata ,orthodoxaverò fides confirmara , brevique Symbolo eft
publicata:milloin exilium ipſo blaſphemiæ Autore,Ario;quipaulò
pòft pænitentiam ſimulans, & linguâ orthodoxâ , mente verò hete.
rodoxâ in fidem Nicenam jurans, technis Euſebii Nicomedenſis
aulici Epiſcopi,& precibusſororisImp. publicis quidem presbyte
riihonoribus eft redditus,at poftcà tanquam xúw spéitas eis to
istovitegua,maj us dovodeufóreis xúreouse Boqßoes, ( 2. Petr. 2.v.ult. )
pacem Ecclefiæ denud turbare cæpit:fædå tandem , omnibusq; hæ
fericis horrendâ morte extinctus,alvum enim exoneraturus, in pu .
blicas lacrinas ſecellic,in quasviſcera
ſua miſerè fædeque dejecit;te
fte Ruffino lib.i.Hiſtor. Eccleſ.c.13.Certo omnibus exemplo, quod
lento quidem gradu ad vindictam ſui divina procedat ira , ſed tardi
catem ſupplicii gravitate compenſer.
8. Sed hydram illă {xatovanédanov Imperator oprimusplanè
extirpare nó potuit: quin ſemper repullulavit,& plures, quàm 80.an
nos in Eccleſiâ publicèrecepta viguit,adeò , ut poft aliquot ſecula
Longobardiam ,Vandaliam , Galliam denique & Hifpaniam infece
rit: Conſtantio ſcilicet, Valente, Theodoſio Valentiniano, aliisque
Impp. imò omnibus fermè duarum Pannoniarum Epiſcopis, mula
cis item orientalium ac torâ Aliâ in hæreſin Arianorum quodammo
do conſpirantibus / vid.Theodoret.lib.2. hiſt. Ecclef.c. 16. ) Acha
naſio interim aliisque Fidei orthodoxæ Doctoribus partim exilio,
partim etiam ferro multaris,Socrar.hiſt.Ecclel.l.1. C.23. Theodorer.
lib.2.c.s.
9.Hujus
 S.
9. Hujushæreſeosſoboles cenferi poſſunt Photiniani illire
centes,quos idcirco Neo- Arianos appellare ſolemus, qui quidem
in magnâ opinionum varietate inter feſe diſſentientes, in neganda
Filii Dei coëffentiali & coæternâ cum Patre Divinitate omnes con
fentiunt. Atque utinam nechodiè poft 1300. annosà primo ipfius
ortu hærefis illa in orbe Chriftianocam latè ſerperet, inſtar gangræ
Dæ ! Neminienim ignotum eſſe poteſt , quomodo Arianiſmus in
Polonia ,Lithuania, Tranſylvaniả,aliisq; orbis angulis à Neo -Aria
nis ſeu Phorinianis propinecurincauris.iis præſertim , qui falsâ per .
ſuaſione de ſcriptorum Socinianorum uſu,lectione eorundem adeò
delectantur,negle & aq; artium & linguarum addiſcendarum ratione
legitimâ , quinimò pofthabitâ S. literarum lectione ſedulâ & accu
sarà,controverſiasquaſque intricatas & difficillimas deguſtant,flo
rem ætatis perverſo diſcendi ftudio conſumunt , fructu laborumo.
prato, Eccleſiæq;lummopere utili & neceſſario ſeipſos defraudan
tes,aliosq; in fidei ſtabilitate labefactantes.
10. Sicutiautem Dux belli merito ignaviæ & vecordiæ argui
tur, fi animadvertens hoftem vel vafricie vel viribus aliquibus pol
lere ,animum illico deſpondeat, & non potiùs quò callidiorem & ro
buftiorem intelligit elle adverſarium , eo majore curâ & induſtria
sem gerat : ita &noftrum erit , cantòdiligentiùs vigilare,ne quid
verirati cæleſti, & huic præſertim myſterio , extra controverſiam
ſummo,decedat,quantò
riis affici,videmus.
majore injuriâ & blaſphemiâ ab Adverſa
II . Rem ipſam igitur or aggrediamur, Diſſertationem hanc
noftram quatuor comprehédemus ſectionibus: quarum Prima agac
de Terminis,in explicatione hujus Myſterii occurrentibus , & co
rundem Uru : 1 1.de Divinitate Filii Dei. Ill. de Divinitate & Perſo
nalitare Sp. S. IV. de Perſonarum Divinarum Nominibus, & Pro
prietatibus Hypoſtaticis diſtinctis.
12. Sicuci Eccleſia unâ illâ voce oposois corain doctrinam de Seftioprie
Divinicace Filii Dei accuratè &breviter olim complexa eſt ;ita omnia ma.
etiam quæ de myſterio S.S.Trinitatis Scriptura paſſim tradit, paucis
his verbis exprimere conſuevit, ut in unanumcroes fingulariſſimaEf
ſentiaDivinatres Perſonecredantur,quibusomnibus ex equo Eſſentia
illa divina fic competit,utnihilominùs tamen Perſonę iplæ à ſe ipfis
& interſeſe inreiveritare diſtinguantur.
A 3
13. Ellen
 6

13 . Effentia hæc DivinaUNA eft & dicitur,non Ge

nere,necſpecie,fed UNA NUMERO .
Id eſt,utiS. Scriptura exponit , ſic abſolutiſſimè & exquifitiſ
ſimè & ſummè una,utomninò nullam admictat pluralitatem ; quia
Deus verus non est aliusatq; alius & diverſus Deus, Deut.4.v.35.39.&
1.Cor.8.v.4. Sedunus & folus,Deuceron.6.v.4.Marc.10.0.18 & C.12.
V. 29. & 2,Reg.19.v.15.19 . & Plalm . 86.v.10. Ec quidem itaunus&
folus Deus,utnon fit alius Deus cum ipſo ;Deut.32.V.39.preter ipſum ,
Deut.4.v.35.& extra ipſum ,1.Sam.z.v.2.& 2.Samuel. 7. v. 22. & ultra
ipſum ,1.Reg.8.v.6o.Ela.46.v.9. & abfqzipſo.1.Paralip.18.verf.20.8
Éſa.44.veri.8.
14. Vocis Perſona ufurpatio primum finetumultu rece .
pta est,pofteà hæreticorum importunitate vexata fuit : docente
Hieron.com 2.Epift.Quoniam vetuſto, & c. hodie verò ma
gno & Eccleſiæ & veritatis cum uſu retinetur eadem hæc
Vox .
Primùm itaque hâcvoceuſ funt Dd. & Epiſcopicontra Noë
tii & Sabellii errorem , pofteà etiam adversùs Afrianos. Et quia in re
ipsâ cum S. illis Patribus conſentimus, voxq;ipſa in S. Script.narod
πράγμα habeatur: η δήποτε φεύγομεν τα ονόμαζί τα πραγμας ομο
nog šuev? ut reae Theodoret.Dial.2.monet.
15 . Est autem Perfona fubfiftens,individuum , vivum ,in
telligens , incommunicabile (alteri perſonæ ) non fuftentatum
ab alio.
Proinde,non quia tres Divinæ Perſonæ ſunt , ideò etiam tres
naturæ feu effentiæ divinæ exiſtunt , ved tres ſubſiſtentes , nempe,
Deus Pater,Verbum , & Spiritus S. & hi tres unum ſunt (Deicarez
cernâ) 1.Joh.s.v.7.
16. Non Triplicitatis,ſed Trinitatis vox in hoc articu.
loadhibetur , ad exprimendas tres divinas in unâ Deitate
perſonas.
Fundatur autem hæcvox in 1. Johan.s.v.7. & Matth.28.v.19.
Unde veteres Theologieam ſumlerunt , & rem ipfam nobiſcum
unanimiter aſſeruerunt. Quod verò Socinus in defenſ.Animadverf.
pag.311.
pag.311. ait : VeteresTheologos voce Trinitatis notáffequidem Patrem ,
Filium & Spiritum S.non autem tres Perſonas in unâ effentiâ:id vel ex
fuſtiniinſcriptioneméióporoix resadG & illo Tertulliani,adversus
Praxean : Tres in unâ Deieffentiâ Perſone diviſionem nonadmittunt :
falſum eſſeapparer
17 . Summa fidei noftræ fimpliciſſimè ita proponi
turin Symbolo Athanaſiano : Deusest Pater ,Deus estFilius,
DeusestSpiritus S. & tamennontres Dii ,fed unuseftDeus,& c:
utperomnia & unitatemin Trinitate , & Trinitatem in unitate
veneremur .
Quantum aurem modum hujus Unitatis & Trinitatis attinet,
cum prohremur ακατάληπτων και ανεκδιήγητον: Vide elegancer de hoς
ſcribentem fuftin. in énféon misaws, pag. 297. nec tamen proptereà
reiipli quidquam decedit:quin potiùs , priuſquam S. Scripturasin
tantomyfterio committamus , ignorantiam noftram aperiè & can
didè fateamur,ne vel inminimo certæ conftantiq; ſententiæ S. lite
rarum quidquam derogetur. Hanc igitur locutionem : Deus eftunus
in eſſentia ed irinus in Perſonis:adhibuerunt quidem S. Patres,nonid.
eò, quali velint in his rerminis ſiram eſſe Fidem deDeo( quam uni
cè Scripturæ inniti volunt ) aur, quòdcredant,plenè explicariiiſdem
poſſe Myſterium S. Trinitatis, quod ipfi fatenturinexplicabile ; ſed,
utaliquomodo declarent Unitatem in Trinitate , & Trinitatem in
Unitate, quà poſſunt,ſuamque Fidem hâc veluti tellerâ à periculo
fis & lubricis hæreticorum locutionibus fecernere doceant. Cæte
rum , quàm ſuavis litconcentusDd. Ecclefiæ quoad rem ipſam, dum
inoQuiws celebrantDeum Patrem , Deum Filium,Deum Spiritum
S.ranquam unum & verum illum Deum, licet vocibus aut formulis
loquendi ſæpe diſcrepent: vide D. Calovium in Diſſertationib . ſuis
Theolog.quas habuit Roftochii Anno 1637. in Paraſceve Refurat.
Crellii,pag.17.18.19.
18. Neceſſitas loquendifecit , ut Pater , Filius & Spiritus
S.dicerenturtres perſone velHypoftafes unius Eſſentia.
Neceſſitas illa locutionis gemina ſtarui poteſt: altera ab humda
niingeniipaupertate & inopiâ ;altera ab hareticorum fraude& verſu
riâ . Primòdi& um ita fuit, quum non liceret alicer , ut aliquo faltem
modo
modo explicaretur ineffabilisilla UNITATIS & TRINITATIS ratio.
Hinc Auguftin.lib.s.de Trinitace, cap.9.aflerit ,dicitres performins
Deo,nonut dicatur,ſed ut non taceatur. Deinde ita dici debuit ,usbos
veluri Symbolo Eccleſiæ noftræ ſententia ab erroneis aliorum locu
tionibus diſcerneretur , & ex inſidiis latitantes protraherentur hæ
retici. Alioquin præftaretutique in CarrunWCH TW uznawróvtav ró 14

gwv,in S. literispropoſita, unicè acquieſcere,ubide tantisagiturmy

ſteriis , quæ omnem humanum intellectum exſuperant longiſſime.
Necline ratione ait Hilarius, lib.7.de Trinit.pag.9s. Non reliftus ej?
hominum eloquiisde Deirebusalius, præterquàm Deiſermo.Omniare
liqua eg arcta esconcluſa es impedita e obfcura funt. Siquisaliis ver
bis demonftrarehoc,quàmquibusà Deodi&tum est, volet,autipſenon
intelligit,aut legentibusnon intelligendum relinquit. Quidigitur re
ftat, niſi ut fateamur,loquendineceſſitate parta hæc vocabula,cum
opus eſſeccopiosâDiſputatione advertus infidias vel errores hære,
ricorum ? Cum enim conaretur( verba ſunt B.Auguſtini lib.7.de Tri.
nit.cap.4.)humana inopialoquendoproferread hominum fenfus,quod
in Secretario mentis pro captu tenet , de Domino Deo creatore fuo,five
per piam fidem ,fiveper qualemcung, intelligentiam timuit dicere tres
Eſſentias,neintelligeretur in illa fummaequalitate ulladiverſitas.Rur .
ſús non eſſetria quadam ,nonpoterat dicere, quod Sabellius,quia dixit,
in hærefinlapſus est.Vid.plura,his genuinaapud eundem lib.5.cap.9.
de Trinit.& Dn. D. Chemnit.p.1.L.C. de Tribus Perſonis n.4. p.87.
88.& feqq. Porro, Tertullianus, qui primus uſurpavit hos termi
nos,confitendo Trinitatem Perfonarum , juxtà cum unitate Eſſen .
tie , ipſe utramque hanc neceffitatem fatetur: Ita enim libro adver
sús Praxeam c.12.pag.sou. Edir. Junian. Anno 1597. loquitur , di.
cens : Neceſſitate ſenſusalium diétumeffe Patrem ,alium Filium et Spia
ritum ( alium autem Perſone,non ſubſtantiæ nomine ) quæ eftexpli.
cationis neceſſitas; Alteram tamen ( ſc. necefficacem ab hæreticis
impoſitam )utpotiorem ,magis urget, velexcuſat potiùs, ita ſcris
bens : Neceſſitate hoc dico ( quod Paceralius fit, & Filius alius,& Spi
ritus S. alius, Perſonæ , non ſubſtantiæ nomine ) cum eundem Pas
trem , & Filium , & Spiritum San &tum contendunt , adversus Oecono
miam Monarchie adulantes. Occaſio igitur ita loquendi ipli data
fuit ab Hæreticis, Praxea & Hermogene , adversùs quos ex profello
ſcriplic.
 g
fcripfit.Pofteà,circa annum Dom .CCCLXI.in Synodo Alexandrina
fcui præfuit Athanaſius) hæc loquendi formula publicè fuit rece
pra, & abeâ communiter pofteà uſurpari cæpra eft &io Oriente&
in Occidente; Vide Socrat.lib.3.Hift.Eccleſ.c.s.Jam contra Socinia
nos & Neo . Photinianos ulterius acturi,quædam demonſtrabimus
nobis abipſis concedenda , ſed non niſi ſub hâc hypotheh , ut de
monftremus è Sacris literis argumentis immotis, quod lupponitur,
sempe:
19 . 1. Dicipoffe,&debere quod Pater,Filius& Spiritus
S. unum fint Eſſentiâ,ſievictum fuerit, utì omninò evincetur,
quodFilius & SpiritusS.fint ipfe unuscumPatreDeus.2. Patrem ,
Filium & Spiritum S. effe rectleg appellari tres divinas Perſonas
velHypoftafes,ubi probatum fuerit,quod Spiritus S. non minus
verèproprieg utalius diftinguatur àPatre& Filio.
Hæclingula erunt à nobis probanda.Paretverò ex his,nullam
nobis eſſe concroverfiam demeris vocibus , ſed de re ipsâ ,vocibus
expreſsa.Rem ipſam itaque propiùs accedimus, probaturi è S. lite
ris, argumentis invi& is. i . Filium , effe verum & eternum cum Patre
Deum . Æternam namq; Dei Patris Deitatem Adverſarii ſponte có
cedunt. 2. Spiritum S.nonminùsverèproprieg elle Deum , & fimul
alium ( quoad perſonam ) à Patre & Filio.Gonceditur enim à Socie
nianis Patrem & Filiam duas eſſe diſtin & as hypoſtales , & rectè ita
appellari, etſi negent ( aft pellime) Chriftum effe perſonam divinam
infinitam . Quod fiitaquc evincemus,Spiritum S.& què eſſe & fubfi
ſtere alium à Patre,ſicut Filius verè eft & ſubfiftit aliusà Patre ; non
poterunt non iidem admirrere hanc locutionem ,Pater, Filius & Sp.
S.funt tres Perſone vel Hypoftafes.
20. Divinitas Filiimultis modis poteft demonſtrari Sectiofe
è S. literis, & folent probationes illæ communiter in 6.Clar.cunda.
ſesdiſtribui: Nos eandem jam probabimus ècollationeVet. & N.
Teft.quandonimirum ea,que deuno, vero & aterno Deo dicun
turin V.T.ea abipfo Spiritu S.in N.T.non tantùm Patri,fed etiam
Filiopariter attribuuntur.
Ex hac collationeinviðum prorſus oritur argumentú :anempe,
nimad
B
animadvertimus,in N. T.de CHRISTO exponi, quæ in V.extra
controverſiam ,ne quidem Jadæis& Adverfariis negare auſis, deve
10Deo Iſraëlis loquuntur.Atque vim hujus argumenti Adverſarii,
& quicunque utrumą; Teſtamentum recipiunt, declinare non pof
funt: Formato enim Syllogiſmo,cjus Major conceptis verbis V.&
Minor N. T.continebitur.
21 . Primum Argumentum defumimus ex Num.21 .
V.s. Locutusý ( ſcil. populusJudaicus ) contra Dominum &
Mofen ait :cur eduxiſtinos de Ægypto,ut moreremurin
folitudine?
deeftpanis ,non funtaqua , & c. Etv.6. MifitDominusinpopu
lum ignitosſerpentes,ad quorü plagasda mortes plurimorum ve
nerunt ad Mofenatquedixerunt:Peccavimus, quia locutifumus
contra Dominum & contra te, ( ſcil.Moſen .) Hunclocum de
unovero Deo intelligendum effe, certiſſimum , & in con
feffo omnium eſt. At S. Paulus teftatur, Chriftum eſſe illum
verum Deum ; Sicenim ſcribit 1. Cor. 10.v.9. Neg tentemus
Chriſtum,ficutiquidam eorum , ( ſc. Judæorum ) tentarunt erà
ſerpentibusperierunt.
Syllogiſmus ex h .l. formari poteft talis : Quicencatus eft àJu
dæis in deſerto ,iseft verus Deus ,tefte Moſe, Num.21.verf.s. Arqui
Chriſtus tentatus eft in deſerto à Judæis ,tefte Paulo 1. Cor.io.v.9.
E. Chriſtus eſt verus Deus. Majoreſt veriſſima , fruftrag; Socinus
vocem Dei hic ſollicitare laborat , illam primòad Mofen , deinde ad
Angelum,cujus miniſterio Iſraëlitæ educti fuerant ex Ægypto ,re
ferens: Quanquam enim vox Elohim in S. Script.etiam de creaturis
enunciatur:urpura, Angelis,Pſalm.8.v.6. & 97.v. 8. prout liquet ex
Hebr.i.verf.6.& 2.v.8.9.Judicibusque, Principibus ac Magiſtrati
bus, 1. Samuel.z.verf.as.Exod. 22. veil. 8. 9.28. ſcil. Metaphoricè, ta
men primò & principaliter ſoli Deo , primo , abſoluto , & omnium
rerum productoricomperit, five cft ncūTovdexloxovipfius Dei ; ( vide
auguſtum illud principium S. Script. Geneſ.1. v.1 . ) Creaturis verò
ubi tribuitur, fic illudob quandam honoris divini participationem ,
five κατ' αναλογίαν adeoque duntaxat δευτέρως. Difcrepantes de hac
yoceJudæorum & Rabbinorum ſententias,vide apud Jun Di .Buxtorf.
ſſ ertat.
Diſſertatis.thel.tai & feqq.Sed nec ad talem Angelum , qualem So
cinusintelligit,crearum fc. hæc vox hîc referripoteft ;cùm illa edu
& io liveliberatio populi Iſraëlitici reverà quidem facta fit per An-'
gelum ,Exod.zz.v.20 . Ecce ego mittamAngelum mcum ,qui precedat
teen cuftodiat te in via , introducat in locum ,quempreparavi, obſer
va cum ,& andi vocem ejus , nec contemnendum putes,quia nondimit
tet,cum peccaveris d est nomen menm in illo : verùm eundem illum
Angelum ,cujus præſidio Moſes IſraëlitasexÆgypto eduxit, credi
mus & firmiter Itaruimus , fuiffe alium
non ,nig verum & eflentialé
Jehovam , quodvelex Exod.3.verf.6.Luculenter patet, ubi idem ille
Angelus ſe vocatDeum Iſraëlitarum , Abrahami, Iſaaci,Jacobi,quod
nullus creatusAngelus de ſe dixerit. Fallas Enjcdini gloffas ſuper i.
Cor.10.v.9.refellemus in ipfo diſcurſu .
22 . Secundum Argumentum depromimus ex Pfal.
68. V.18 19. ubi David de DeoIfraëlis dicit : Currus Deidecem
millibus multiplex ,millialatantium : Dominus in eis in Sancto in
Sinai:Adfoendiſti in altum ,cepiſti captivitatem ,accepiſti dona in
hominibus. Hic locus ſine omni controverſâ agit de Deo
vero & uno Ifraëlis , cùm totus Pſalm :omnibus propemo
dum commatibus, quæ antecedunt & ſequuntur , de Deo
& Domino Ifraëlis loquatur,imò ipſum Dei nomen tricies
octies repetatur: nuncut Deus abſolutè, nunc Deus Iſraë
lis,nuncut Adonai & Jahaut ſimilitervocetur. Atqui Pavia
lus hæc verbal adſcendifti in altum , &c. ) de ChriſtoàDavide
di ta effe ait, Ephef.4.v.7. Vnicuiq noftrum data est gratia pro
menfurâdoni Chrifti, v.8. Quapropterdicit: ( David) Quum
adfcendifſetinſublime,captivamduxitcaptivitatem ,&deditdo
na hominibus,v.9.Caterùm,illudadſcendit quidest ,nifi quodet
iam priùsdeſcenderatininfimas terra partes v.10 . Quidefcende
tas,ipfeeft,quietiamadſcendit longè ſuprà omnes cælos,ut imple
ret omnia,
Argumentum hinc formamus cale:Quiadſcendit in altum ;(li.
ve,cælum ) captivam duxic captivitatem ,deditque donahominibus,
is est
B 2
 12
is es unus illeverus Deus Iſraëlis,ut patet ex Pfalm . 68. Atqui Chri
ftus adſcenditin cælum , captivam duxit , &c. tefte Paulo Ephef.4.
E. Chriſtus eſt unus ille verus. Deus Iſraëlis. Variæ quidem Rabbi
norum ſuper locum illum Pſalm . 68. fuerunt ſententiæ, de quonam
hæcverba Pſalmi fint accipienda , quod & Adverſarius ( Socinus )
objicit; & Beza in Notis ſuis ad locum Epheſ. 4. ceſtarur, Paraphra
Item Chaldaicum de Moſe iſta verba ( Davidis ) eſte interpretatum.
Verum hic diſſenſus hominú cæcorum , quorum oculis irretecum
manec velamen illud Molis, Pfalmorum ,& Prophetarum , ( de quo
S.Paulus 2.Corinth.z.verf. 14. ) verirati ipfi nihilderogat;cùm verus
Vet. pacti ſenſus,ejusque pecfpicuitasab illorum hominum gloſlis
non dependear. Concludimus itaque, locum illum Davidis Pralm .
68.imò totum illum Pfalm . agere de vero Deo & ipfius Filio,Jeſu
Chriſto , in quem jam tum David ,licet poſt aliquot demum ſecula
& Mariâ virgine verum & fanguinem naſciturum , credidit , & fidu
ciam ſuam collocavit. Gloſſemata Enjedini , quibus Dictum Pauli
num Ephef.4.v.8.& c, conſpurcat, diluemus itidem in ipsâ ovu dan
λολογία .
23 Tertium Argumentum petimusex Pfalm.97.v.8.
Ubide Deo Iſraëlis dicit Dayid : Adorate Deum ,omnes Angeli
ejus. Atverò ſcriptor Ep.ad Heb .I.v. 17. affirmatdeChriſto
hæceſſeintelligenda, live, Chriſtã effeillum , qui fecüdum .
iftud verbum divinum debeat adorari ab Angelis , dicens ;
Rurfumautem ,quum inducit primogenitum in orbem terrarum ,
dicit :Et adorenteum omnes Angeli Dei.
Categoricus Syllogiſmus pro noftrâ ſententiâ hinc eruirur ta
lis : Qui divino verbojubeturadorari religiosè ab Angelis , ille eſt
verus Deus ; Chriſtus divino verbojubeturadorari religiosè ab An
gelis, E. Chriſtus eft verus Deus. Major eft verillima. Totus enim
Plalmus iterum de Domino & Deollraëlis agit , ſicut inſpectio ipſa
docet,ut omninò neceffe ſir,hæc quoque verba, de ipſo intelligi,de
quo antecedentia & conſequentia uno eodemq; tenore loquuntur.
Quin &folus altiſſimus Deus eft religiosè ab Angelis & hominibus
adorandus, Deut.6.v.13 .& 10.0.20. & Matth.4.v.10. Miner itidem
eft certa. Apoſtolus enim ex aperto & dilucido Pfalmi teſtimonio
voluir oſtendere ; Chriſtum , quem Hebræi adquosſcribebat, non
dum
 dum ſatis quoad Perſonam & officium agnoverant, utex c.s.v.11.12.
liquet,non eſſemerum hominem ſed &ipfum Deum : utpotequem
ipfi etiam S.Angelisadorareteneantur. Quæ Enjedinus ad locum
Hebr.i.verf.6. objicit , illa facilè ſolvuntur. Videiplum Enjedin .
pag. 386. & c.
24. Quartum Argumentum deſumimus è Pfalm .
c.11.7.26. Tuinitio Domine, terram fundaſti,& operamanuum
luarum ſuntcæli:ipfiperibunt ,tu autem perftas: & omnes ,ficut
veftimentum veterafcent: Et ficutopertorium ( indumentum )
mutabiseos &mutabuntur, tu autem ipſe es,& anni tui nondefi
cient. Hæc omnia iterūde Chriſto dicta eſſe, teſtaturEpift.
ad Hebr. c.1.V.10 . Cùm enim ibi multa alia de Chriſto teſti:
monia allata effent,quòd multis modis major & excellen
riorſitipſis Angelis ita ſubjicitur :& tuinitio,Domine,terram
fundafti, &opera manuum tuarum funtcæli & c. Chriſtus itaq;
eft Dominus creator cæli & terræ.
Sylogiſmus poteftformari talis : Ipfe creator cæli & terræ eſt
unus & verusipfeDeus,Pfalm.102. Chriſtus eft ipfe creator cæli &
terræ , Hebr. 1.0.10. E. Chriſtus eſt unus & verus ipſe Deus. Hoc
criam argumentum faris forte eſt. Major eſt veriſſima, nec Adver
farius habet,quodcontra eam excipiar , utut aliàs nihil intactum re
linquat. Minoritidem eſt certa. Nam , de quo in antecedentibus
Apoſtolus loquitur , de eo etiam in confequentibus ipfi fermo cſt,
cujus affertionis argumentum fuppeditat cùm vox conjun &tionis
copulativæ, Et, cumApoſtolici textus cohærenria. Quod Socinus
objicit de diſtinctione inter particulam ,Er, & ſeqq.verba,qudd illa
inomnibus exemplaribus non reperiatur,deinde ; quòd verba illa
Davidis & Apoftoli non omnia, fed quædam tantùm ex iis ad Chri
fum finc referenda,illa eâdem facilitate rejiciuntur , quâ afferuntur:
Namprimò, live diſtinctioilla ſive interpunctio poftvoculam , El,
ponatur,hive non ponatur, perinde eſt; cùm interpunctio illa litres
cens inventum, & non ex hâcſolá, ſed ex argumenti ſeumateria po
riſlimùm connexione & cohærencia deconjunctione vel disjúctio
ne fitjudicandum ; & prætereà manifeſtum fatis eſt, quod ſubjicitur,
aliud effe teftimonium de Filio Dei , ut interpunctionē iſtam textus
B 3 ipſe
ipſe omninò requirat. Deinde verba illa Apoftoli ita cohærento.
mnia,ut fine apertâ injuriâ fejungi aut ſeparari planè nequeát. The
lisenim Apoftoli hæc cumprimis eft: oſtendere quantum gloriam
Chriſtus,ut Dei Filius,abæterno poſſederit:vide cotum contextum ,
Hebr.i.v.1.2. 3. 4. & ſeqq. Neutiquam ergo Paulus, (utivult Soci.
nus ) id Gbi tantùm propoſitum habet,oftendere, quantam Chriſtus
præſtantiam&gloriam præ omnibus creaturis, uthomo,nactus fit
in tempore;nam ,deDivinâChriſti naturâ cum loqui, velindepa
tet,quòdipſumappellat 1.fplendoremfiveEniedini
Characterem divine iwoscows,
effulgentiam glorie Patris.
nugamenta
2. & c. , quæ p.
389.& c,ponit,in colloquio noftro protcremus.
25 . Quintum Argumentum depromimus ex Eſa.6.
v.1.& feqq. collatocum Johan.12.V.41. Locus apud Eſaiam
habet ita :v.1.Vidi Dominum ſedentem ſuper folium excelfum do
elevatum : & plenaeratdomusà Majeſtateejus , & eaqua fubipfo
erant,replebant templum . Seraphim ſtabantfuper illud :Sex ala
uni, & fex ala alteri; duabus velabant faciem , & duabus vela
bant pedesejus, &duabus volabant : Et clamabant alteradal
terum & dicebant: Sanctus, Sanctus, Sanétus Dominus( Deus)
exercituum p; lenaest omnis terra gloriâ ejus. Et infra , verſ.8.
Et audivi vocem Domini dicentis : Quem mittam & quisibit
nobis ? Etdixi : Ecce ego, mitte me, v. 9. Etdixit : Vade,& dices'
populo huic : Aadite audientes,&nolite intelligere: & videte
viſionem & nolite cognofcere : Excæca cor populi hujus , &
auresejus aggrava , & oculos ejus claude , nefortè videat oculis
fuis, & auribusſuisaudiat , & cordefuointelligat , & conver
tatur & fanem eum. Non potuit clariùs defcribi Majeſtas
ſummiDei,quàm hîc à Prophetâ deſcripta eft neque Ad
verſarii negare pofluntaut audenti de uno vero Deo hçccr.
ſe accipienda ; Vide Socin.ipſum contra Bellarm . & VVie.
kum ,pag. 108. At Johannescap.12.v.41. exponit hunclo
cum deChriſto Domino. Nam ſimulatque attulit verba il
la Elaiæ 6. Excæcavit oculoseorum , & induravit coreorum no,ut
ns
 分
non videant oculis, & c. pofteâ ftatim addit : Hæc verba dixit
Efaias, quando viditgloriam ejus, & locutusestdeeo, (hoceft,de
Chriſto ) veruntamen etiam ex primoribusmulti crediderunt
in eum .
Syllogiſinum Apodi& icum hinc formamus talem : Ille , de
quo loquiturEfaias,eft fummus & æternus Deus, ut conftat ex Eſa.
6.Chriftus eft ille , de quoloquitur Eſaias , tefte Johannecap.12.
V.41. E. Chriſtus eft fumimus illæ & æternus Deus. Ad Majorem
quod Adverfarios , Socinus, excipiat, non habet. Minorem in du
bium vocat, & dicit 1. Verba illa Johannis ad Deum quidem referri
polle. 2. Etiam ſiJohannesin fuispronominibus Ejus & Eo,Chri
itum intellexiffet :non tamen inde ſequi, Chriſtum eſſe Dominum
illum ſeu Jehovam ,quiin viſione illâ confpectus fuit ab Eſaià. Ve
tum Adverfarius præfupponit partim manifeftè falſum ;nempe,ver.
ba illa, quæ commodè referri poffunt ad Deum , non poſſe item re
ferriad Chriſtum ,quia hic non fit Deus , de quo eſt tota controver
fia, Nos chelin noftram eximmotis Scripturæ fundamentis proba
mus ; Adverſarius verò fuam non tam probat, quàm id unicèagit,ut
noftram infringat, quamvis irrito conata. Deinde Adverſarius par
tim ſtatum quæſtionis corrumpit, & ignorationem Elenchi com
mittit. Non enim quæritur; An verba illa Johannis referenda fiot,
vel referri poſſint ad Deum ;ſed,an adChriftum fint referenda: quo
sum prius tantùm Adverſarius probat, pos utrumque affirmamus,
& pofterius probamus, ex v.41.cap.12.Johan. De quocung,Prophera
Efaiaslocutus est, ejusgloriam queg, vidit, quandoiſtudvaticinium ei
fuitre velatum ; Atde Christo locutus est, ( ut conſtat ex collatione
eventus cum prædi&ione live vaticinio Prophecæ :) E. ejufdem glo
viam vidit;& proinde verba Evangeliſtæ ad eundem referrineceſſe
eft.Porro ,pofito hoc,quòd verba illa Johannis ad Chriſtum omni
nò fine referenda, ſequitur indequoq;hoc;quòd Chriſtus iilefitve.
rus Deus & Dominus,ab Elaià in viſione coſpectus,quia illud Elaiæ
teftimonium ad rem futuram reſpicit, cui eventus pofteà reſpondit.
Non autem ſequitur: Teſtimonium illud Efaiæ ad rem futuram re
ſpicit, E. Chriſtus tum non fuit verus Deus. Agitur enim ibi cum
de dicentis gloriâ,conſpectå ab Eſajâ, cum de ejuſdem revelatione
rei futuræ , quæ non funt feparanda. Hypotheſis itaque Adverſariila
fal
 16

falla eſt;nempeChriftum non potuiffe operari, antequàm ex Virgi

ne Mariâ naſccrerur,quæ oritur ex alterâ illâ : nempe Chriſtum eile
tantùm naturâ hominem.Moliciones Enjedini p.232. &c, ſunt fru
Atraneæ ,prout planum faciemus. 1

26 . Sextum Argumentum deſumimus ex Eſa.40.v.

3. collato cum Matth.z.v.3. Marc. 1.y.3.Luc.3.V.4. loh.I.v.2 ;.
Verba apud Eſaiam ira habent : Vox clamantis in deſerto:Pa.
rate viam Domini, reftasfacite in ſolitudine femitasDei noſtri,
Hæc Eſaias deDeo Iſraëlis dicit :nullum enim alium Judæi
abſolutè Dominum & Deum ſuum vocabant,pręter ſolum
verum Deum ,præſertim Prophetæ , & alii fan &tihomincs.
Jam verò hæc vox,de quâ Elaias loquitur, non fuit alterius
cujuſpiam , niſi Johannis Baptiftæ, hic enim viam paravit
Domino, ut teftantur omnes Evangeliftæ : ita Matth.3.v.3.
Hic (Johannes ) est ille, de quo dictum est per Efaiam Prophe
tam ,dicentem : Vox clamantis in deferto, & c. Eodem modo hoc
ad Johannem applicatur Marc.i.v.2.3. Luc. 3. verf.4.Johan.
I.verf.23.
Syllogiſinus hincfiat talis : Cuicunque JohannesBaptiſta viam
paravic,ille eſt unus & verus Deus Iſraclis. Atqui Christo Johan
hannes Baptiſta viam paravit. E. Chriſtus eft verus Deus Iſraëlis.
Socinus contra hoc,quodalicujusfit momenti , nihil affert :Si quid
camen afferri contrà queat,adidin ou uticu ipsâ reſpondebimus.
27. Septimum Argumentum idem ferè eft cum An
tecedente ; & ſumitur ex Malach.3. V. I. collato cum Matt.
11. v.10. Verba apud malachiam ita habent : Ecce, egomitto
Angelumfeu nuncium meum ,&praparabit viam antefaciem
meam . Verba ſunt ipſius Iehovæ. Et tamen Chriſtus affir
mat,hunc Angelum ſeu nunciū eſſe Iohannem Baptiſtam ,
qui præparavit viam ante faciem Chriſti, Domini, Matth. 11.
v.10.1ſte, ( ſc.Johannes) est,dequofcriptum est: Ecce , ego mitto
nuncium meumante faciem tuam, quipræparabit viam tuamco
ramte. Et Luc.I.v.76. Zacharias repletusSpiritu S.prophe
tavit,
 171
tavit,dicensdepueruloJohanne : Præibisantefaciem Domis,
ni,utpares vias ejses.
Argumentum cum priori idem hinc extrui poteſt. Adverſarius
negat Minofem , ſcilicetChriſtum eſſe illum , cui Johannes viam
præparário:quafi,fi vel maximè conſtaret, in Chriſto vaticinium il.
lud eſſeimpletum ,nihilominus dici poffit, non modò Chriſti , ſed
etiam alterius,hoceft, Deiipſius viam à Johanne eſſe paratam . Con
tendit itaque Socinus,Chriſtum non fuiffe folum propter inhabi
tantem in ipſo Deum : quod fi perſonaliter de Chriſto JeanIpcórwin
telligeret,facilè concederemus; verùntdeinhabitatione accidenta
li ( qualem Socinus intelligit) pernegamus. Chriſtus enim , fecun
dum carnem è Patribus natus,eft verus Deus, 1.Johan. 5. v.20.fuper
omnia benedi &tus in fecula,Roman. 9. verf. s. Eſ,inquam,ipſe verus
Deus, ſecundùm ſuam divinam naturam , peræterna generationem
ex Patre , Pfalm.2.v.7.Proverb.8.9.22 .& c, ex Mich.s.v. 2. ſecundum
ſuam autem humanitatem,per & propter unionem & communio.
nem cum divinâ ſuâ naturâ hypoftaticam ,Luc.1. v . 31.32.33; 35. Joh.
1.v.14.& Heb.1.v.4.5. & 2.v.14. Sed neq; Adverſarium quidquam
juvat,quòd ChriſtusMatth.11.v.10.& Luc.7.v.27. dicat: Ante faciem
tvam : quaſi verò Chriſtus,dum in ſtatu Exinanitionis, tanquam le
gatus Patris , omnia ad Patrem in hoc & pluribus aliis locis refert,ſe
excludac,cùm tamen ipfeegy Pater fint unum ,Johan.10.v.30.ipſe fitin
Pacre & Pater in ipſo ,ibidem c. 14. v.10. & omnia que Parrisſunt ea
grog, Filii fint , Johan.17.verf.1o .Hæcjamſufficiant pro Divinitate
Chrifti probandâ adducta reftimonia,è quibus concludimus:CHRI
STUM ESSE VERUM ET ÆTERNUM DEUM.
Seftio ter.
28. De Spiritu S. Theſin noftram primam ponimus ti .
talem : Spiritus Sanctus non minùseft ipſe versus altiffimus Deus, De Divini
quàm Pater& Filius. tate Spiri
Thelin hancnoftram elidere conantur Adverſarii, quamvis ii- rus Sanéti.
dem potius in ſententiæ noftræ deſtructione ſint occupati , quàm in
fidei ſuæ demonftratione,perſæpe
& theſi noftræ tantùm contradi.
cant, ſuâ haud femper dictâ fententia ; fortaſſis ,ut integrum libi fic
prore narî aſſumere, quidquid viſum fuerit magis commodum , ad
infringendaca,quæ proponuntur fidei noſtræ argumenta,àquâ tu
ran.m
с
 18
cùm recedere conſtituerunt.Diligentiſſimè itaqueinquirendumin
ſententiam Socinianorum , quid ic. de Sp.S. Deitare ſtatuant. Icave
IÒ F.Socinusin brevill..Inſtitut. Relig. Chriſt.pag.11. & feqq. men
tem ſuam de Spiritu S. exponit : Nempe, illum non effe Perfonam ali..
quamà Deo ,cujus est Spiritus,diftin &tam ,fed tantummods, ( ut nomen
ipfum Spiritus,quod flatum & afftationem fignificat,docerepoſſit)ipfius
Deivim eg efficaciam quandam ,ideft,eam ,queſecum fan &titatem af
ferrepoteft . Et porro,Inftitut,brevis Relig.Chr.evaruug , proponit
C.2.pag. 6. hanc quæftionem : Nonne Spiritus S. est Deus: & reſpon
der:Non : fed estvirius et efficacia Dei,cap .verò 11. pag. 17. & feqq.
refert, Spiticum S. interpromiſſa Chriſti ſpiritualia , docerq;efſepre
cipuum eorum ,ad quod cetera quodammodo reduci poffint. Ac porro
deſcribit Spiritum S. quod fit Deivirtus feu efficacia, quâ hominesfic
delesfan &tificentur ,& divinis uſibus conſecrentur, ở c. Catechelis Ra
covienſisuri pasiter negat Spiritum þ.elle perſonam divinam ,quam
credit efle duntaxat virtutem egy efficaciam Dei, naturaliter in Deore
fidentem ,eoq; nomine unicè adſcribiipfi, quæ funt propriè Dei,in
cerdum quoque Spiritus S. voce nihil aliud intelligi , quàm Deum
ipſum quatenus virtutem ſuam per Spirirum exerit ;Sic refert itidem
Sp.S. inter promiffa Dei, facitque Donum Spiritus S. cum vifibiles
cum inviſibile ; quorum illud durâvit, quoad uſque planèconfirma
tum fuerit Novum fædus, donum ſcil. edendorum aut poſſidendorum
miraculorum ; hocverò adhuc duret, ac decur in genereomnibus, quia
buſcung, Evangelium annunciatur , vel in ſpecie certis quibuſdam ..
Priusešt Evangelium , poſteriùs verò formae certapis vitæeterne, p.
207.& feqq.Edit.Lar.Moſcorovii.Similiter& Volckeliusl.s.6.14.de
Relig.Chr.pag.493. ſeqq. diſputat; Sp. S.non efle PerfonamefDivinam ,
ſed operari,ut afflatum quendam cæleftem , ſeu vim atq; ficaciam
divinam ,ac dupliciter conſiderari :vel quatenus Dei ac Chriſtieft,
atq; ab eo promanatur, vel, quatenus hominicómunicatur,atq;ita Y

in eo reſider. Priori modo adſcribi illi ea , quæ Deo & Chriſtopro

priè conveniunt, quæq; is per Spiritum S. efficit, z. Cor. 12.v.11.Joh .
16.7.13.Actor.20.28. Poſteriorimodo ea illi tribai , quæ illius viatq;
inſtinctu perficiuntur ab homine,Roman.9.27.28.1.Cor.2.verf.10 .
Videatur etiam Schmaltzius, de Divinit. Chriſti, qui fermè totam
Religionem Socinianorum complectitur; cap.8.pag.3o.& So
feqq.it:
cinas
 19
Socinus ipfe in librisſuispolemicis,in Difputat. de fefu Chrifiinvoca
tione,cum Fr. Davidis, Anno 1578.879.habita: item Animadverf.ad
Alert. Tbeolog. de Trino o Uno Deo, Colleg. Pofnan. Allertionc18.
n.1.pag.71. Allert.24.n.1.p.91.& c. Quod verò propriè ftatum con
troverſiæ attinet,de eo ita differit Socinus cap. 19. in Anti-Eutropio
pag.11.n.11.p. 427. Quando queritur,an Spiritus S.fit Deus, non id
fimpliciter queritur,utrum fitex Deieffentiâ,feunatura, atzita eâra
tionefit Deus,quàquidquid in Deo est,Deuseffe à pleriſque afirmatur.
Sed,anita Deusfit,utinterim propriam perfonam habeatyeu res fitin .
selligens, & per fefubfiftens. Quocirca , ( addit ibidem Socinus)ſine
ulla cauſa hic nobis objicitur,quod putemusid ,quodnaturalitereftDei,
non effe Deunyegc.Accamen Socinum certâ ratione non credere Spi
ricum S.ejuſdem elle naturæ cum Deo Patre, vel de naturâ & effen
tiâ ejus, colligimus ex ſequentibus Socini verbis , quæ habentur,
6.13. inAnti. Eutropio, n.1.pag.318.ut veriffimum fit,quidquidà Deo
procedere dicitur,in ipſoelle,es ob eam caufam ejufdem effe cum ipſona
sure ,quod tamen planè contrà fehabet. Nam quein aliqua reinfunt
ita,utdenatura,ideft, ipfius eſſentia fint,ex ipfare nullo modo procede
se posfunt, fed in ipſaperpetuo manent , & c. Nam Spiritum S. à Deo
Patre procedere, ncque negar Socinus, nec ullo modo negare po
teft. Proinde ,cum dicit, Spiritum S. naturaliter in Deo effe,id ita
accipiendum erit , necredatur ftatuere , Spiritum S. qui procedit à
Patre,effe denaturae effentia Dei Patris, vel, ejufdem cum ipſo natu
reeffe:videantur quoque genuinahis apud Ojtorod.contraTradeliuses
diſputantem ;part.1. c. 12.pag.81,& part.11.pag.200. & feqq. Huic ab
ominandæ ſententiæ opponimus orthodoxam fententiam , proba
turi jam porrò ex Sacra Script.1. Spiritum S. verè & cffentialiter effe
Deum.2. Eundem diftinétam effe Perfonam nontantum à Patre ,fed
es à Filio.
29. Primum Argumentum pro Divinitate Spiritus
S.itidem deſumimus excollatione & teſtimonio utriuſque
Teftamenti,Vet.ſc.& N.quod quidem duplexeſt. 1. confe.
rendo Ela.6.v.9.cum Actor.28.v.25.è quotalcoricur Argu
mentum : Quiloquitur apud Eſaiam ,cig,mandat,utannunciet
populo iſti pænamfua inobedientia , ide est unus deverus Deus
fraich
 20

Iſraël, Dominusexercitium ,utconſtat ex verbis Propherx:

Atqui Spiritus S.est ille,& c. E. Spiritus S.estunus,verus Deus
Iſrael,Minor patetex Actor.28.v.25.
30 . 2. In confeffo & extra omnem controverſiam
pofitum eſt,nonniſiipſum verum Deum effe, cujusjuſſu &
inſtinctu vaticinati,& locuti fuerint Sancti Prophetæ : quiq;
per ipſos,tanquam per organa ſua, locutus ſit. Certè,nulli
creaturæ hoc convenire poteft. Nam mãode jegou JebaveUSG ,
2. Tim.3.v.16.neg libitu hominis allataešt olim Prophetia, ſed å
Spiritu S. impulli, locuti ſunt SanctiDei homines,2.Petri I.
v.21 . Quod & omnium Prephetarum teſtimonio compro
batur,qui,cùmfuos fermones adpopulū explicarent, iden
tidem reperebant. Hæc dicit Dominus. Hinc & Zacharias,
Luc.I.v.68 . & 70. canit: Benedictus Dominus Deus Ifrael: qui.
bus mox ſubjicit: Sicut locutus est perosfanctorum ,quià feculo
fuerunt,Prophetarum ejus, & c. Unde ita inferimus: Quoin
ſpirante locuti ſunt San&i Dei homines , ille eſt Dominus
Deus Ifraèl. At Spiriru S. inſpirante locuti ſunt. S. Dei ho
mines. E Spiritus S. & Domins Deus Ifraël.
31.' Argumentum II. petimus ex ACE.S. V. 3. Sienim si

ibi Petrus, poſtqua'm Ananiæ dixerat : Curimplevit Satanas

cortuum,utmentireris Spiritui Sancto ?moxv. 4. addit :Nones
mentitus hominibus,fed Deo. Unde talis oritur Syllogiſmus:
Cuicunq; tum temporis menticus fuit Ananias,ſcil.t ermi
hoc
nativè, nempe ut ultimò in ipſo cerminaretur ресса
tum ,iseitverè Deus? AtquiAnanias'tum temporismenti
tus ita fuit Spiritui S. E.
Socinus in Anci-Wieko ſuo reſondet ad hoc argumentum ,
negando tam Majorem quàm Minorem . Minorem ideò rejicit,
qudd neque expreſsèin textu habeatur , neq; ex iis, quæ ibihaben
tur,deduci queat,ſcilicet Ananiam mentitum fuiſſe SpirituiSancto:
Nam , ( inquit ) verf.z.in Græco non caſus Datiỹus, uc habet Latina
vergo,quo uticur verl.4.quando Lucas ait:rx iftúow ov9gumois,címe
to Jew,
 21

TwoJew ,at verſ. 3, habetur caſus accufandi: 4evou adu'OF TÒ TVEūpese og

ázor: quæ verba verridebebant;ut mentireris Spiritum Sanctum ;:
longèalium verd ſenſum præbent hæc, quàm quæ v. 4. leguntar:Is
enim Spiritum S.mentiri dicipoteft, qui præ le fert, habere Spir.S.
cùm tamen ipfe fciat, rem ita fe non habere. Sed refpondetur;urro
bique manere unam & eandem fententiam , etiamfi verbum feu
detay modò cum Dativo,modo cnın Accufativo caſu efferatur: Gicut
& verbum évangenite dry modòcum dandi,modò cum accufandica
fu effertur. Confirmatur hæc noftra ſententia v.9.cap.ejuſdem ,ubi
Tofavorary Tð TVEīļa no águov, quod habetur verf. 3. exponitur per to
Feiegéres to TVEõuc.Poſtquam enim v.3.de 'Ananiâ dictum erat , quad
mentitus eſſetSpiritum S. & eadem culpa in uxorem ejustransfe
renda eſſer,moxv.9.de illâ affirmatur, quòd cum viro ſuo convene
rit tentare Spiritum S. Unde patet , unum eundemque utrobique
comprehendifenfum. Ad Majorem reſpondet Adverſarius negan
do conſequentiam :Daro enim (inquit)quòd Ananias non tantùm
Apoftolis,fed & ipſi Spiritui S.mentitus fit;quomodo hinc tamen
id tantùm inde fequatur;
ſequetur, Spiritum S. effeDeum ? cùmSpiritui
Ananiam mentitum effe cum Deo,cum S. nonautem ullo
modo, eum ,cuipræter Apoſtolos mentitusfit Ananias,effe Deum.
Verum R. Majornoſtra eſt vera; quiaſoliDeo ceu fummo Legis
larori,peccatur,Plalm.si.verf.6. Ec Petrus expreſsè dicit, óxétatow
evegu mois aina tūJew;ficut antè dixerat,verf.3.Anania cur implevic
Satanas corruum , ψεύσαθαι σε πνεύμα το άγιον ?fou , εις το πνεύμα το
agnov ; ſicut Beza teſtatur , ſeid in uno codice fcriptum reperiſſe.
Quin & Petrus poft,v.9.ad Sapphiram dixit:Quid conſpiratis inter
vos, uttentaretisSpiritum Domini &c ? Satis ergd indicatApofto
lus,ſe non ided dixiſſe,Petrum mentitum eſſe in Spiricum S. & ejus
uxorem rentaſſe Spiritum Domini,quòd mentiri fint ipfi Petro, in
quo is Spiritus S. lit, quiſit non ipſeDeus,ſed donum Deicrearum
( lic enim non creatori, ſed creaturæ mentiri fuiffent, nec tam atrox
delictum patraſſent) ſed quòdipfi Spiritui S. quem eſſe Deum ve
sum teſtatur (ut & Paulus facit, 1.Corinth.z.v.16.17 . & 6.v.19.20. &
12.V.4.5.6.& c.) fint mentiti, qui Petro ipſum cor & fraudem Ana
niæ & Sapphiræ detexerat, & cujus divinâ virtute fic admirabiliter
ipfi interemptifuerunt.Quæ ſunt ſolius Dei propria; 1.32Reg.8.v.39.
. Tertium
& Plalm.72.v.18. C 3
 22

32. Tertium Argumcntum fumimus ab attributis

& proprictatibus& cffe & is divinis:nempe,tribuiturSpie
tituis. in S. Scripturâ Æternitas : Immenfitas; Omniſcientia;
Creatio , & reliqua, quæ non nil devero Dcoenuntiari &
prædicaripoſſunt :E. neque Divina Effentia de Spiritu S.
negari poteft.
Allumtio probatur per ſingula membra : 1. Æternitas ipfi
Spiritui S. tribuitur, quia Deusnunquam fuit abſqueSpiritulue,
quod ipſi eciam Adverſarii concedunt,dicunt enim Spiritum S.in.
effe Deo naturaliter; jamſi in Deo eft naturaliter , ab æterno quoq;
fuerit neceſſe eſt, cumin Deo nihil priusaut pofterius fit.Confer et
iam Hebr. 9.v.14. Deinde 2.Immenfitasprobasur è Pfal.139.v.6.7.
Quo ito,Domine,à Spiritu tuo ? Si afcenderoincælum ,illic es,filefluns
ftravero in inferno,ibi ades. Quam ob cauſam piè eciamcreditut,
Spiritus S. eſſe & habicarein omnium fidelium , ubivis locorum ex
iſtentium ,non modò cordibus, ſed etiam corporibus, Roman.8.v.9.
Spiritus Dei habitatin vobis : & corpora fidelium templa ipſius ap
pellantur, 1. Corinth. 3. v. 19. Crediturinſuper etiam totiEcclefiæ
pertotum orbem terrarum diſperſæ,præfens adeffe , & eam guber
nare , Johan .14. V.16.17. 3. Omniſcientia ipfi tribuitur,quâ omnes
Testam præſentes,quàm præteritas & fureras ficplenè cognicas &
incimè perſpectashabet,ut non folùm dicere poffit , quæ ventura
fibt,necſolùm ſcrutarihominum corda, ſed etiain profunditates &
arcana Deiipfius notitiæ pateant:videantur loca , Jehan.16.yerl.13.
1. Corinth.2.v.10 .& 1.Petri1.v.fi. Quod lanènobis cale ftabiliendæ
Divinitatis Spiritus Siargumércum itcrum fuppedicat; Cuicunque
competic naturaliter & vi.ſuz ellentie noffe non lolum .cordium
humanorum intimos receffus,verùm etiam Dei profunditates,in
fuper etiam resfuturas in ſolius Dei poteſtatepolícas, infallibiliter
prædicere,is citra dubitationem ullam eſt eſſentiâ Deus.AcSpiritui
S.hoc competic.E. Major paterijerem.17.v.10 Ego Dominus,fcru.
tans cord probansrenes,esci Quinimò ex fucurorum prædictione,
-ceu proprio ſoli Beo competente, Dominus fe folum Deum elle
confirmat, quando commentitios gentilium Deos compellans,ait,
El.41.v.zz. Annunciate que ventura funtin futurum , á experie
 23
war,quòd vos Diifiris.Minorprobatur 1.Corinth.2.v.1o.abiSpiritos
S. diciturfcrutari omnia ; Quemadmodum enim ex eo, qudd corda
hominum ſecutatur,Deus effe cognoſcicur ; ita evidencius aſſeren
dæ Deicatis ipſiusargumentum eſt, quod ipfius Dei profunditares
tantæque abyſi arcana ipfiusnotitiam haud fugiant. Cæterům ,Ad
verſarii contra hoc & alia hujus generis argumenta objiciunt,non
faris effe hoc ad divinitatem Spiritus S.probandam ,nifi apertè inſu
permonſtrerar,Spiritum S.effe Perfonam quandam divinam ab ipfo
Deo Patrediſtinctam ,quod inferiùs à nobis luculentes demonſtra-,
bitur.
33. Hactenus Divinitas Spiritus S. oſtenſa eft : acce- DePerfona
dimusjam ad probationem Perſonalitatis ejufdem.Primum litate Spi
Argumentum fumitur à proprietatibusHypoſtaticis. Oportet ritus S.
enim fanè fateri, eum effe Perfonam verè fubfiftentem , in
telle &tu & voluntate prædicam ,cui tribuuntur ea ,qua nequi.
dem intelligipoffuntproficiſcialiunde,quàm à Perfonâ fubfiftente,
præditâ intelleétu , & voluntate & facultate operandi. At verò
hujuſmodi multa in Scripturis S. Spiritui S. tribuuntur;
San & us E.Spiritus eſt Perſona verè ſubſiſtens.
Allumtio probatur : nam Spiritui S. tribuitur 1. Hypoſtatica
exiftentia : dum unicuiq;Perſonæ talia adſcribuntur in S. literis, quæ
Enti perſe ſubliſtenti competunt, fic Gen.1.y.2. Spiritus Domini fe
rebaturfuper aquas;( re &tiùs, incubabat aquis ) 2. tribuirur ipfi vita
cùm eſſentialiter ( aliàs enim in prima rerum creatione , five ex nihi
lo productioneaquis incubare non potuifler, Gen. r. ) cum Effecti
ve:Eft enim autorvitæ ,& animales,Job.33.V.4. Spiritus Domini fecit
me, & ſpiraculum omnipotentis vivificavit me:( ad quæ verba fic ſeri
bit Damafc.lib.i.cap.7. Orthod. Fid.Spiritus qui mittitur, & facitso
firmat , & continet,non halitus est , di ſolutioniobnoxius , quemadmo
dum neg.corporeum melos,quodaboreDei :funtenim utrag, Deo dignè
intelligenda: & fpiritualis, Johan.z.v.s.Roman . 8. v.2. 3. Tribui
car SpirituiS.intelligentia ,1. Cor.z.v. 10. Spiritusomniafcrutatær.
4.Voluntas; diftribuit enim dona,prout vult, 1. Cor.12. v. 11. s: Po
ientia, Efa.11.9.2.abivocatur Spiritusfortitudinis:& quæ fanthujus
generis alia. E quibusneceſſariò ſequitur, Spiritum S.elſe verum
jQisai
 14
vepesufior ;veramque Perſonam in Eſſentiâ Divinâ fubfiftentem
Piobè autem hic notari volumus, nos loqui hocloco deattributione
propria. Aliàs enim negari non potek ,tribui nonnunquamin Sacrâ
Seriprurâ actiones, & ea,quæ Perſonarum ſunt propria , aliis rebus,
quas tamen petfonas non efle,conftat.Vid.2. Cor.13.verf.4.5.6.7.8.
ubide charitace perpetuò, tanquam de Perſonâ , Apoſtolus loqui
tur;illi per multa tribuens , quæ non niſi in perſonam cadunt : qui
modusloquendiimproprius eſt & figuratus. Porro , Adverſarii hic
quidem concra omnem Scripturam iterum obgarniuntillud fuum
Redurgurypor : Tunc , cùm Spiritui S.tribuuntur, quæ Perſonæ , &
ipfius Deiſunt propria, nihilaliud intelligendum efle nomineSpi
ritus S.quàm ipſum Deum, ſpiritu ſuo, id eft,virture & efficaciâ lua
agentem : videatur Socinus in Anti-Wieko,pag.490.491. & ſeqq.
Sed rcfpondemus;fi vel maximè concedamus,fieri poffe. ut voca.
bulumSpiritus Deialiquando pro ipſo Deo uſurpetur, illud tamen
iis in locis , quæ de Spiritu S. tanquam tertià Divinitatis Perſona
loquuntur,uluenire poſſe,ſimpliciter negamus; proindeficpor
rò argumentamur.
34. Argumentum II. Cuiitaperſonales proprieta
tes tribuuntur, utexpreſsèab aliis diftinguatur, is non eft
virtusaut efficacia alicujus perſonæ , fed verè eft alia aba
liis diſtincta perſona:AtquiSpirituiS. ita perſonales pro
prietates tribuuntur &c. E.
Minor probatur. Qui mittitur, datur , proceditabaliquo ,is
noneft ille ipſe, àquo mittitur, datur, procedit. Arqui Sp.s.àPa
tre miteitur,datur,procedit & c. E. Probatur ex Johan. is.verſ.26 .
Cùm venerit Paracletus,quem egomittam à Patre Spiritus, inquam ,
ille veritatis, qui a Patreprocedit , ille teſtabitur de me. Exquoloco
hocſequitur, I. Spiritum S.elle perſonam ;quia 1.venire.2.mittiab
alio. 3. abillo procedere.4.Spiritum eſſe veritatis , quæ omnia Spi
situi S, hîctribuuntur, funtinfallibiles notæ ſive proprietates Per
ſonarum . II. Concluditur ex hocloco firmiter , Spiritum S. elle
perfonamàPatre& Filiodiftin &tam.NamSpiritus S. dicitur poſt
Aſcenſionem Chriſti venturus; Pater non.Spiritum S. Chriſtuseſt
millurus à Patre; Patremverò non eft miffurusà Patre & c. Parer
ergos
ergo, itemq; Filius non ſuntidem quiSpiritus S.eft. Nam quipro- ,
prietatibus diſtinguuntur,illi,uc diſtinguuntur,idem eſſe nequeunt.
Quod fi itaque Spiritus S. eller vircus & efficacia quædam Patris,
nonpoſſec àPatre diftingui, tanquam aliusab alio. Deinde, de Spi
ricu S. enunciatur, quòdfcruteturprofunditatesDei , 1. Cor.2.v.io.
quòd à Chriftoaccipiatomnia ,Johan.is: v.16.quodnon loquaturàſo
metipfo, fed audita loquatur & annuncier,Johan.16.v.13. quæ omnia
ipſum à Patre& Filio manifeſte diſtinguunt. Tandem eriam in mul- ,
eisScripturædi& isdiſtinctaSpiritus S. Girmentio; 1. Johan.s.verf.7.,
2.Cor.13.v.13. & alibi paffim , quæ certè fingula ad Patrem vel pri
mam divinitatis perſonam non niſi ineptè referri poterunt. Quod
ipſum edocturus Salvator nofter,fe Paracletum alium (quippe ale &
Patre diſtinctam iwisacosv )miſſurum promittit,Johan.14.verf.16.in
quiens: Rogabo Patrem, & alium Paracletum mittet vobis. Quò et.
iam fine dubio,S. Scriptura reſpicit , quoties in textu Græco voci
neutrius generis (175vevuah cizíw) Itatim relativum maſculini generis
adjicit, ut Johan .14.0.26. Pater in nomine meo mittet vobis TveữUR TÓ
ázov,cneiro(non chevo)vuãs didaíče a nav : & Ephef.1.verf.13.14.
εσφegίθηπ τω πνεύμα της εναγγελίαςτο αγω,δς ( non ) έσιναρρα
Bwv,& c. Quæ omnia cam clara & apertaſant, ut linemanifeſta im .
pietate & malitiâ negarihaud pollint ; præſupponimus enim hîc &
ſemper axiomaillud,in interpretatione S. Scripturæ diligenter ob
ſervandum : fcil. non integrum nobis effe, in S. Scripture interpreta
tione àgenuinâ verborum fignificationedifcedere, &pro lubitufenfum
Scripture flectere. Sed tã entâ oporterenos fimpliciter inhærere , niſi
aliquid adfit,quod,previaSpiritus S. atteftatione, evidenter cogat ad
ſenſum figuratum confugere ; ac proinde teſtimonia illa S. Scripturæ
jam ante allata,non aliter accipimus, niſi eo ſenſu , quem communi
& Gratâ fuâ fignificandi viin cujuſvis intellectu efficiunt; ita enim
demum S. Scripturæ explicatio fit ſecundum voluntatem ejus,cu.
jus ſunt verba, quandointelliguntur, ut ipſe caprotulit , liveutſcri
pra ſunt. Collabaſcunt igitur ,imò in fumum abeunt nugæ illæ Ad.
verlarii, Socini,ad Metonymiam & Proſopopæiam præter neceſſi.
tatem confugientis.Vide ipſum Socin . in lib. adversùs Bellarmin. &
Wiek,pag.493.488.
35. Argumentum III. ſuppeditat nobis formani
&
D admi
 26
adminiſtratio -Baptiſmi, quinon minus in nomine, juffu &
autoritate Spiritus S. diſpenſatur, quàm in nomine Patris
& Filii. Expreſsè enim is in hocipfo o pereconnumeratur
reliquis divinis perſonis, Matth. 28.v. 19. Profečti, docete
omnes gentes,baptizanteseosin nomen Patris&Filii & Spiritus
Sancti. Quum igitur de rebus , quæ perſonæ non ſunt, non
dicatur in nomine illarum aliquid fieri ; omninò hinc, fe.
quitur , Spiritum Sanctum à patre & Filio diſtinctam effe
perſonam .
Duo ad hoc argumentum excipit Socinus. 1. Locum iſtum
Matthæi c. 28. non pertinere ad formam verborum , quibus aquæ
Baptiſmusadminiſtraridebeat, orindeſcilicet colligi poffit, Spiri.
tum S. divinam efleperſonam , à Patre & Filio diſtinctam , cui non
ſecus ac Patri & Filio ii confecrentur & dedicentur , qui aquâ bapti
zantur. Nuſquam enim (inquit)in Actis Apoftolorum, ubiram ſæ
pe adminiſtrati Baptiſini fit mentio , iſta verborum formula com
memoratur ( in nomine Patris,Filii, & Sp.S.)fed tantùm in nomine
velin nomen Jeſu Chriſti,vel DominiJeſu,velfimpliciterDomini,
credentes baptizati fuiſſe dicuntur. Verum , ad primam hanc Ad
verſariiexceptione refpondemus,ineptilimė concludiex eo,quòd
Apoſtoli dicunturbaptizaſſe in nomen Chriſti, baptiſmum illum
non fuiſſe in nomine Patuis & Filii & Spiritus S. adminiftratum ; ac
proinde ex co perſonalitatem Spiritus S.haudquaquã firmiter pro
bari.Quamvis enim ſine dubio Apoſtoli baptizârint in nomine Pa
qris, Filii, & SpiritusS.ſecundum expreſſam inftiturionem & man
datum Chriſti, cui illi, utpote immediato Spiritus S. afflatu du &ti,
decenterobtemperârunt:quia tamenbaptiímusille,à Chrifto inſti
tutus& demandatus erat, meritò vocatur baptiſmus Chrifti,ficut
baptiſmus,àJohanneadminiſtratus,baptiſmusJohannis appellaba
tur. Deinde notandum ;quando in Actisapoftolicis paflim dicitut,
Apoſtolosbaptizaſſe gentes in nomen Chriſti, vel, in nomine Do
miniJeſu,cum non defcribiibiintegrá baptiſmiformá, quaſi nó aliis
etiam verbis ipfi in adminiftratione Baptiſmiufi fuerint,ſedpotiùs
caufam ejus efficientē,inſtituenté,ita,utin nomine Chriſtibaptizare,
idem fit, quod ex inſtitutione,authoritate,jullu,auſpiciis,& volun
tate
 tate Chriſti baptizarē. Relinquitur ergo , veram baptifmi formam
adhiberi , quando in nomine Patris , Filii & Spir. S. adminiſtratur
baptiſmus,& cum in eâdem non tantùm Patris & FiliPexprella fiat
mencio, ſed & Spiritus Sancti: & cùm fimulin illius nomine bapti
zari jubeamur, necelfaciò ſequitur, Spiritum S. veram Divinitatis
eſſe perſonam . Confer 1. Petr.z.verf.z. Altera Socini exceptio hæc
eſt: ſcil.non fequi , Spiritum S. eſſe divinam Perſonam , quòd cum
Patre & Filio in Baptiſmoconjungatur; minimè enim novum eſſe,
ſcripturam etiam ejuſmodires Deo conjungere, quæ non fint Pec
ſonæ ,utcum ait Paulus,Aftor.20.32.commendo vos Deo & verbo gra
tiæ ejus , & Ephef.6.v.10. corroboremini per Dominum virtutem ro
boris ejus. . Urutin S.literis nonnunquam deo ejuſmodi res con.
jungantur, quodneque nos inficiamur ; illud tamen pernegamus,
hocipſo in loco Matth. c.28.fieri. Siquidem rexcus longè aliud evi
denter demonſtrat. Nam is , in cujus nomine baptizamur , non po
ceft non effe divinaperſona.Baptizari enim in nomine alicujus ,eſt
baptizarijuſſu & authoritate alicujus, prout facere in nomine alicu
jus,nil aliud notat,quàm facere autoricare ejuſdem . Vide 1.Samuel.
17. V. 45. & paſſim . De aliis autem rebus , quæ non ſunt Perſonæ ,
nullo modo dicitur , in nomine & autoritate illarum aliquid fieri.
Jam verò in nomine,jullu & authoritate Spir. S. baptizamur , ut ex
formulâ inſtitutionis manifeſtum eſt. Eft igitur Spiritus S. divina
perſona. Obiter quoq; notamus manifeftam contradi& ionem Ad
verſarii,quamhicdeprehendimus,ita: Pag. 498.& ſeq. in libro ad
versùs Bellar.& Wiek.colligit hæreticus huncin modum : Si quis
in creaturam baptizari potelt ; omninò creatura cum Creatore in
præcepto Apoftolis dato de Baptiſmo,conjungi potuit : At priusex
mente Socini eft verum ,quod probat,vel potiùs probare fruftrà co
natur ex s.Corinth.10.v.2.de quoth. ſeq. E. & pofterius. Ubi Major
manifeſtè præſupponit fallumiftud: Spiritum S. eſſe creaturam :cui
contradicit ipfe hæretic.9.p.499. ita ſcribens: Hæc di&ta fintad ad
verfariorum ratiocinationem refellendam; non autem quafinosarbitre
mat, Spiritum S.effe creaturam ,quem jam diximus in potioriſenſu ac
ceptumnon modovirtutemeſſe quandam & efficaciam Dei, verimet
iam in ipſo Deonaturaliter effe,inquo nihilcreatiefle potest. Hæc ipſe
Socinus.Jam ,fi non eſt creacura.Ergo eſt Deus. 36. Locus
D 2
 28
36. Locus i.Cor.1o. v. 2. non agit de Sacramento Baptiſmi,
primo N.T.Sacramento, quippe quod tempore Mofis nondum ex
titit , ſed tempore Johan,Bapriftæ , ex divină Inſtitutione elſe cæpit,
Johan ,1.v.33.& Luc.3.v.2. 3. Nec Ifraëlitæ dicunturin nomine Mo
jis,fedin Mofen baptizatiinnubee in mari,id eft,per Mofen ,qui pri
mus marc tranſibat, feu in manu & ductu Mofis, per mare tranfiffe,
& fic , cum ipſo,tranſitûsmaris(ut & umbræ, quæ ex nebulâ prove
niebat ) participes fuiffe. Vide Exod. 13. V. 21.22. & 14.0.13.& feqq &
adde Balil.Tom.i.lib.deSpiritu S.c. 14. & Chryfoft. ac Theoph.fu
per i.Cor.1o.v.2.
37. Objiciunt Photiniani. Virtus divina non eſt perſona di
vina. Spiritus S.eft vircusdivina , Luc.24.v.49. R. 1. Major non eft
ſimpliciter vera. Quoniam etiam Chriſtus eſt virtus (& fapientia )
Dei Patris, 1.Cor.1.v.24 . Luc. 11.0.49 . Er tamen eft divina perſona;
quia eftipſe verus,magnus,cô omnipotens Dominus Deus, 1.Johan.s.
v.20. Tit.2.v.13 . Apocal.15.v.3.primuscớ noviſſimus, Apoc.i.verf.17.
Deinde 2. Si Minor concedacur,diſtinguendú eft inter virturem ſeu
potentiam divinam , abſolutè fpectatam ,quæeſt eſſentialıs ipliusS.
Triados proprietas ( & hæc in S.literis non dicicur ipſe Spiritus s.)
& deinde determinatèſeu bypoſtaticè confideratam , & fic non oppo
nitur ipſi divinæ Filii Dei& Spiritus S. perfonæ. 3. A&or. 1. verf.8.
qui cum Luc.24.verf.49. conſentit, virtus illa ab ipſo Spiritu ſancto
సమ్యమును

diſtinguitur.
"ఎందుకు

38. Ha&tenus è S.Scripturâ probavimus Divinita

tem FiliiDei & Spiritus S. ut & hujus Perſonalitatē à Patre
& Filio diſtinctam ;Addimusjam ex abundāti alia quædam
teſtimonia ex S. Scripturâ , invi&ta prorfus argumenta pro
Perſonarum in Divinâ effentiâ Trinitate ſuppeditancia : &
quidem l.perimasex Efa. 63. à v. 7. ufq; ad il. I I. Ex Pfalm .
33.V.6. & Ill. Ex 1.Joh.5.v.7. Textusipfe videatur.
In priori non obfcurètres nominantur 1. fehova.2. Angelus fa.
ciei ejus. 3. Spiritus fanétitatis ejus. Deinde , opera diſtincta ipfis di
ftinctè ( licet non excluſive) tribuuntur:febove miſeratio & bene
ficencia ergapopulum ſuum; Angelofaciei, populuin Dei falvum fa
cere, redimere, portare & ferre cu & is diebus feculi; Spiritui S.iraſci,
conver
 29
converfum efle in inimicum ,pugnarecontra ipſos.Tertio. Notæ ci.
iam Perſonales confiftur in voce Ejus,quando dicitur, Angelusfa
ciei ejus ; Spiritus S. ejus,ſcil.Jehovæ, hoceft, Dei Patris: quo fanè à
Jehovâ ,cujus Angelus& Spiritus dicuntur, diſtinguuntur. Si ergo
diftinguuntur, autnudâratione , aut accidentaliter , aut effentialiter,
autperfonaliter diftinguantur. Non accidentaliter ; quia in Deum
nullum cadic accidens. Non effentialiter ; Aut enim ellentialiter di
ftinguerentur in Deo,aut à Deo. Non in Deo; quia Deus ex diveclis
partibus non eft compofitus ( ſcilicec eſſentialibus )quippe Ens fimm
pliciſſimum . Non à Deo; EfTent enim hic Angelusfaciei & Spir. S.
creaturæ,cùm àDeo ellentialiter nihil diſtinguatur,nifi creatú ,quòd
(ut ſaprà audivimus ) inter Deum & creaturam nihil detur medium .
Acqai creaturæ non funt: & quidem de Spiritu S. concedunt Soci
niani creaturam non eſſe. Hincinferimus:Ergo erit Deus.Porrò,fi
eft Deus; E. non diſtinguitur à Deo effentialiter. Nam in Deo, ut
diximus, ellentiale diſcrimen non datur. At Spiritus S. eft Deus. E.
non diſtinguirur à Deo effentialiter, Atqui verò diftinguitur; Ergo
aur perſonaliter,aur eſſencialiter, aur , ur cætera attributaDei, nuda
ratione. Hocpofterius affirmant& ſtatuunt Sociniani ; ſed fine ra
tione.Quandoquidem hîc Spiritui S.peculiaris operatio, cag; libe
sa ſive voluntariaadſcribitur, & à reliquis divinis perſonis diftingui
tur. Tale quid, & quidem so à Jehovâ five DeoPatre & ab Angelo
facieiJehovæ fic diſtingui de cæteris attributis divinisnunquam de
monftrabitur; quandoquidem ogzórogov eftdicere, quod Ifraëlitæ a
morem Dei,omnipotentiam Dci , æternitatem Dei iraſcifecerint,
quodque converſa fuerint in inimicum , & quidem præcipuè cum,
quando Jehovaexpreſsè nominatur,& ejusa &tio peculiariter expri
mitur. Cæterum ,quod ad Angelum faciei attinet, iplum non nuda
diftinétum efle, Adverfarii concedunt, E. aut
rarione à Deo Patre
eſſentialiter aut perſonaliter. Non effentialiter;quia per Angelum fa
ciei intelligitur hicverus Deos. Arverus Deas à vero Deo non di
Ainguirar effentialirer. E. perfonaliter. Deum eſſe hunc Angelam,
ita patet:Quia hîc Angelus falvosfecit Iſraëlitas,populum Deipropter
amorem fuum ogindulgentiam redemit,&c. Vid.textus. Quædivina
idra , ut nullicreato Angelo comperunt, ita nullibi de eodicuntur.
Ut aurem ſoli Melliz conveniunr, ita quoque Angelum huncfaciei
Melliam
D 3
Mefliam arguunt. Vide Hebr. 9.v.24. Deinde negari non potelt,
loqui hoc loco Elaiam de illo Angelo , qui apparuit Moli in rubo,
qui præcellit lſraëlıcas noctu in columnâignis,interdiu in coluna
nubis( vid.Exod .13. ) AtquiilleAngelus ipſeverus Deus fuit. E.hic
Angelus eſt ipfe verus Deus.Majorpatetex contextu Eſa.c. 63.v.7. 7

ubi verbaProphetæ de egrellu Iſraëlitarum ex Ægypto intelligenda

ſunt. Siigitur probatum fuerit,Angelum hunc fuiſſe ipſum verum
Deum , quod affirmat Minor ,-utique firma erit concluſio noſtra ,
nempe,
Angelum huncfaciei fehove eſſeipſumverum Deum , Jeho
vam Zebaoth.Probamus autem Minorem ex Exod.3.v.4.5.& ſeqq.
& Deuter,33.7.16.
39. Porrò, alterum illud teſtimonium ex Pfalm . 33. V.6.ici
dem tres Perſonas Divinitatis luculenter demóftrat. Nam cò verbum
accipitur eo modo & Gignificatu , quo lumiturJoh.1.v.1.& c. Atqui
ibiſumiturpro ipſovero Deo, & quidem perſonaliter ſumto. E. & c.
Major eſt certa. Utî cnim Johan.1.v.3. dicitur, omnia per ipſum falta
elle e fine ipſofaétum nihileffe,quod factum eſt: ica Pſalm . 33. in ſpecie
dicitur,per Verbum cæloseſſo fałtos. Patet igitur hinc: 1. Verbum hoc
eſſeverum Deú; quia ipfi tribuitur Creatio,quæ ſolius Dei eſt actio .
2. Huic Verbo competit & tribuitur td effe fubfiftens individuum ,
vivu, intelligens & c.E.eſtreveràPerſona.Ipfi n. Adverſarii Perſonam
definiunt,quòd fitnature intelle&tualisindividua ſubſtantia.Denique
de Spiritu S.res itidem certa eſt è collatione hujus loci , Pſal.33.cum
Geneſ.1. ubi dicitur , quòdSpiritus Deiincubuerit aquis, hoc eſt,
eas vitali calore vivificârit ac foverit , ficut avis incubans fover ova ,
iisque vitam & vigorem impertit. Utrobiq; igitur huic Spirituirri
buicurcreatio.Undeſequitur,ipſum verumefle Deum. Quòd live
rò hîc àDeoPatre diſtinguitur ( uticercè diſtinguitur , quod in pre
cedentibus oſtenſum fuit) diſtinguitur vel eſſencialiter vel perſona
liter.Arnon eſſentialiter. E. perfonaliter.
40 . Ulcimus ille locus ex 1.Joh.s.v.7.uti luculentiſſimam
diftin &tionis perſonarum demonftrationem habet: ita adulterinas
manus Arianorum maximèeſt paſſus,acproptereain nonnullis tam
Græcis quàm Latinis codicibus olim deſideratus fuit. Manifeſta au
tem eſt hæc depravatio inde, quòd Cyprianus , antiquorum Latino
rum unus , qui , antequam naſceretur Arius,martyrium ſubiit , in
fuo
 3i
fuo quidem codice habuerit,& inde produxerit libro deunitateEc
clefie ,olim deſimplicitateprelatorum inſcripto , numero V. Verba
ſunt: Dicit Dominus, Ego enPater unum fumus. Et iterum de Patre,
Filio & Spiritu S.ſcriptum est : Et hi tres unum funt; Acpofteà iſta
depravatio ſive litura in multos codices ita diffuſa fuit, ut ferè non ſiç
reperireinter Scriptores Veteres , præſertim Græcos , quihunclo .
cuin, quum res eum aliàs poſceret, produxerit. Imò,cùm ſola non
nullorum codicum depravatio ad locum è mulcorum oculis ſubmo .
vendum potuiſſet ſufficere, acceſſit prætereà quorundam interpre
tum infidelitas,de quâ conqueritur Hieronym . prologo EpiftolisCa.
tholicis præmiſſo , quiquidem inter Hieronymi opera legenti vel
quærenti occurrit. Legitur autem in Editionibus vetuſtis Biblio
rum , Poſtillam Lyrani & gloſſam ordinariam unà cum interlinea
li conjunctam exhibentibus ; & ab Eraſmo, verbis de quibus nunc
agimus,aliàs parùm æquo , tanquam genuinus admittitur.
41. Sic verò ille Annotat. in h.l. fcribit: Sicut Evangeliſtas
dudumadveritatis lineam correximus , ita has proprio ordini ,Deoju
vante,reddidimus. Eft enim prima earum una facobi,duæ Petri, og
tres fobānis,& fude una.Quefi,ficutab eis digefta funt,ita quog abin
terpretibus fideliterin latinum verterentur eloquium , nec ambiguita
tem legentibusfacerent,necfermonum fefevarietasimpugnaret,illo pre
cipuè loco,ubi de unitate Trinitatis in prima foannis Epiſtola pofitum
legimus; in qua etiam abinfidelibus translatoribus multum erratumis
cffe à fideiveritate,comperimus, trium tantummodo vocabulo, hoc eft,
aque, fanguinisá Spiritus, in ipfa fua editione ponentibus, & Patris,
verbiſ,ac Spiritusteftimonium omittentibus:in quo maximè & fides
Catholicaroboratur, & Patris , ac Filii & Spiritus S. una Divinitaris
effentia comprobatur. Codicibus igitur aut exſcriprorum aur inter
precumvitio corruptis, imputandum ,quòdAuguſtin. & Leo Ma
gnus teftimonium alias eximium & inligne præterierunt. Uſurpa
runt tamen ,antiquiſſimus Cyprianus , uri diximus, & Auguftinoan
riquior Idacius Clarus , Epiſcop. Hiſpanus, lib. adverſus Varima
dum , Arianum ;ut recentiores, Eugenium Carthaginenfem , & Fuba
gentium Rufpenfem nunc filentio prætereamus. Quod autem in La
rinis fuis codicibus habuerunt, derivatum & translatum fine dubio
erat è vetuſtiſlimis exemplaribus Græcis. Hinc etiam Eraſmus,
cùm
 cùm primùm expunxiſſet, pofteà , forcè non ſine rubore , locum
bunc integrum repoſuit. Repertus est, ( inquit ) apudAnglos Gré
cuscodex unus,in quo habetur, quod in vulgatis deest & c. Ex hoc
igitur codice Britannico repofuimus , quod in noftris dicebatur deeffe.
Équibus conftat,lituram hanc Arianam veritaci ipfi nihil derogare
polle.
Setio 4.2 . Trium illarum Perſonarum , quas diſtin &tas elle
Quarta. Ürsadas hactenus oftendimus,tria ſunt Nomina; ita,ut Pri .
ma dicarurPATER , fecunda Filius,tertia SPIRITUS
SANCTUS .
Pater dicitur prima perſona, non tempore , nec perfe & ione
aut dignicate,ſed quia ipſe ànullo eſt:reliquæ duæ ab illo. Vocatur
aucemPater, quia generat Filium ,cujus reſpectu primò & per ſe hoc
nomen ipfi competit. Eft enim Deus Pater primò quidem Filii
ſui unigenici, proprerveram & æterná generationem : deinde a. ho
minum omnium ,propterveram ad lui imaginem creationem ; Po
ftremò fidelium , propter regenerationem , Pater, & quidem verus.
Pater. Ita fit,utnomen Patris nectus in DEUM PATREM compe
tar, in homines verò deutéqws, Confer Epheſ. 3.v.15. Ad Filiationem
itaque Chriſtinomen hoc primò & per ſe refertur. Et hæc eſt ra
cio ,curSalvator noſter Deum Patrem toties ſuum vocet Patrem .
Vide Luc.2.v.49.Johan.2.9.16 . & c.14.v.2. & c.s.v. 18. innò ſenuncu
petpropriumipGus Filium ,Roman.8.v.32.nimirum , voluit ſignifi.
care, lelongè præſtantiore( imò prorſus fingulari) ratione Filium
eſſe Dei, quàm nosſumus, neque ejuſdem effe rationis ſuam Filia .
tionem ,cujus eft noſtra. Dicicur Pater quoque aliàs à Dd. Ecclefiæ .
Fons Deitatis , non qudd Divinitatem ſeu Deitatem abſolutè lum- ,
cam producat,aut hæc ab illo oriatur : fed quia ipſe communicat
fuam Deitatem duabus reliquis divinis Perſonis. Dicitur etiam ſo
brio ſenſu principium ,quodipli etiam ſpecialiterconvenit, reſpectu
Filii & SpirirusSancti. SecundaTrinitatis Perſona dicitur Filius,
item Verbum Quod nomen ſoli ſecundæ Perſonæ ita eſt proprium,
ut nec Pater, nec SpiritusS. Verbum dicatur; Vide Johan ,i.verf.t.
& 1.Epiſt.c.i.v.1.Errat itaque Durandus,qui nomen hoc commune
afferuit omnibus tribus perfonis. Neq; enim licet, quod proprium
alicui
 33
alicui certæ perſonæ divinæ tribuit S.Scriptora, extendere ſine evi
denriffima, in S literis fundatâ,tatione ad alias. Alioquin poſlemas
dicere. Eſe filium,non dici deſolâ ſecundâ perfonâ ,ſedecia de Ter
tiâ. Noranter diximus: ſine evidentiſſimâ ratione,& c. Poteſt enim ob
defe & um nominis proprii fieri,utnomêaliquod,v.g.Spiritus com
' mune quidem fitomnibus tribus Perſonis , quod tamen,ad fignifi
candam ejas ſpecialem proceſſionem , Tertiæ Perſonæ accommo
dacur ſpecialiter. Et hoc eft, quod B. Auguſtinus de hâc Tertiâ. Pet
ſona obſervavit:quod ſcil.SpiritusS.non ita propriam appellationem
habeat,ficuti prima& fecundaPerfona. Pater enim ita propriam ha
bet appellationem ,utFilius non dicatur Pater, (ſivoxPatrisperſona
liter lumarur) & rurfüs etiam Parer non dicatur Filius. Nomenverò
Spiritus non ita eft proprium. Eft enim Pater Spiritus; eſt etiam Fi
lius Spiricus, Johan .4.V. 24. Deus eft Spiritus. Cùnıenim nomen
Spiritus fignificet rem oppolicam materiali, & Deus fit omninò im
materialis,ideò Pater quoque & Filius dicuntur Spiritus. Sic Pater
quoq ; dicicur Sanctus,itemq; Filius , & Spiritus Dei, Efa.6.v.3. San
stus, Sanctus,SanétusDominus Deus Zebaoth. Ex his patet: quando
Tertia Perſona Divinitatis dicitur Sp.S.cum eam non tantum ratio
necommuniillâ,quâ tota Trinitasab Eſſentia ſimplicitare Spiritus
nominatur,ſed inlupera Perſonali proprietateita dici , quod in illo
Deicaris arcanoà Patre Filioğ; ſpicecur, quâ ratione ſpecificâ nec Pa
terdicitur Sp.S.nec Filius,ſed ſolaTercia Perſona , quæ hâcdecausâ
aſſeritur Spiritusoris Jehova,Pfal.33.Spirituslabiorum Mesſie,Efa.11.
V.4 .Spiritusoris Chrifti,2 . Theſt.2.v.8 .
43. Nomina hæc, ( Pater,Filius, & Sp.s.) reſpiciunt
proprietates,notiones & characteres Hypoſtaticos, qui in eſſentiæ
divinæ,tribus Perſonis divinis ex æquo communis,ſummâ
unitate & identitate, rcalem trium Perſonarum divinarum
diftin & ionem verè oftendunt.
De his Scholaſtici ſcrupulosè & periculosè agunt , & diffe
runt.Nos,divina effata,1.Corinth.2.v.4.5.6.13.Epheſ.2. verſ.20 . & r.
Timoth.6.v.3.4.5 . proutdecer , hîc obſervantes ,fic hîc procedimus .
44. Proprietas,Notio & character, quo prima S. Triados
Perſona à reliquis duabus , non nuncupativè tantùm , ſed
yerè & realiter diftinguitur, eft tò gignere . S. Scri
E
 34
S. Scriptura enim teſtatur,quòd Pater ab æternogenueritFi
lium , libiconſubſtantialem & coæternum , & prorſus æqualem ,ff.
2. v.7. Proverb. 8.v.22.Johan.i.v.14 & c.3.v.16 . & s.v.18 .& Coloſl.i.
V.19.16.17. Hinc Paceraſſeritureſſe ano , alius (à Filio verèdiſtin
& us.)Johan.s.verf.31.32.36.37.& c.8.v.16.17.18.19. Hæc,quam dixi,
proprietas,hæc notio ,hic chara&er hypoſtaricus non competit Fi
lio nec Spiritui S.ſed ſoli primæ(in ordine divina Perſona , nimi.
rum Patri. Non ergo to gignerehîc eſt pel prerror, ſed maximè pro
prium & nativum . Nam ,fi Chriftus eft naturâ verè & propriè Dei
Patris,Filius,neceffe eſt,eum eſſe de Patre verè & propriègenitum.
Atqui prius S.Script.affirmat,ut jam oſtendimus: Ė. & poſterius ve
rum eft.Cæterùm , ſignificat gignere,è ſubſtantiâ gignētisproferrequod
gignitur ſimile fecundùm ſubſtantiam ,uti loquitur Damafcenusl.z.de
orthod. fid.c.8 .Quod deDeo Patre dicitur divinè; de rebus naturali
bus Phyficè.Non n.hîclicetargumentarià generatione Phyſicâ , ſi
ve,quæ in tempore fit,ad generationem divinam & æternam. Dici
tur autem Filius Dei abæterno genitusà Patre. Hincetiam explicari
poteſt illud AuguſtiniEpiſt. 147. ad Paſcentium : Semper gignit Pa
ter,femper nafcitur Filius.Nam,quidquid æternum eft ,in eo nihil eſt
præteritum , nihil futurum .Generatio divina eſtæterna.E.& c.Aug
ſtin.fuper 2. Plal. Quarefemper in Deo eft nativitas , fed ea omnibus
modis perfecta& conſummata. Non enim aliquádocæpic,vel olim
definit gignere Deus Pater. Quæ mutatio in Deum cadere nequir,
Malach. 3. v.6.Jac.i.v.17.Er tamen rectè dicitur ab eodem Auguſtino
& aliis : Filius ab eterno natusſive genitusest àPatre : videlicet pro
pter perfe &tionem & conſummationem ipfius Perſonæ producta..
45. Proprietas, Notio & character, quo ſecunda S.
Triados Perfona à Primâ & Tertiâ in rei veritate diſcernitur,
eft toabæternogignido genitum eſſeà Deo Patre ,
Confer Prov.8.v.22. & c,Joh 1.v.18. & 6.v.46.57. Rom 8 v.12.
Hebr.1.0.2.& c. & 1. Johan.j.v.1.& c.Apocal.1.v.8. & 17. Et hæc etiam
proprietas,hica; character perſonalis non primæ, nec tertiæ, ſed ſoli
fecundæ S. Triados Perſona convenit , nimirum Filio Dei Parris e.
cerno;quinon hoc tantùm habet naſcendo,mt Filius fit , fed ut fit,pro
utrectè loquitur AuguſtinusT.z.l.s.de Trinit.c.14 . Ardua hîc agitari
lolet quæſtio; An Filiusgignaturà Patreratione effentia tantum ,vel
ration e
 35
ratione perſone tantum ,velratione eſſentie perfona fimul?Nos cum
B.Dn.Mentzero (videDiſp.4 Tom. 3. Marpurg.) ſtatuimus:Denm
PatremgignereFilium non tantim ratione perſone,fedetiamratione
effentie,nempe fua ,hoc eſt, quatenus illa determinatè & fingularizes
FW Wwežews intelligitur,non ut abſolute toti Trinitati communis
elt. Cujus ſententiæ fundamenta nobis fuppeditat 1. S. Script.Joh.s
V.26. & c.16.v.15. 2. Accedit veteris Ecclefiæ Orthodoxæ confen
ſus. Nam Symb. Nicen.celebrat Filium ex Patre natum , Deum de
Deo ,lumen de lumine, Deum verum de Deo vero & c. Sic Symb. Atha
nal,clarißimè de Jeſu Chriſto,Filio Dei affirmat:quod fit Deusexſub
ftantia Patris anteſecula genitus& c.fuftin.de rectâ fidciconfeſione
air: Parer innafcibiliter habet effentiam : Filius nafcibiliter. Et Dama.
ſcenus ex aliis vereribus ita loquicur,l.i.de orth.fide.c.8. Ex ipfo (Pa
tre) id eft, ex Patris naturâ aſtruimusFiliigenerationē. Et paulò pòft:
Generatio eft in tñs d'oías BJEVÕT Q ,ex fubftantiâ gignentisproferri
quod gignitur fimile ſecundum fubftantiam . Pluresrationes vidcan
cur in Difput.antè laudacâ theſ.3s. Concludimus itaque juxra wo
TÚTWOY Ug Guróvtwvnógw re &tè dici :Filius Dei genituseft ex ſubſtan
tiâ Patris :eo ſenſu , quo loquuntur Symbola æcumenica& Ortho
doxi Patres.
46. Proprietas & Notio characteriſtica tertiæ ( in
ordine) S.Triados Perſonæ,videlicet Spiritus S. quâ à primâ
& ſecundâ S. Trinitatis Perſonâ verè diſcriminatur, eſt, sò à
Patre & Filio ab æterno procedere ,
Joh.15.v.26 .& 16.v.13.14 is.Hebr.9.verf.14.Hinceſt & dicitur
un naognant ,Joh.14.V.16.17.cng ,inquam ,non Deitate(gnia
nullus est Deus alius niſiunus, 1.Corinth.8.v.4.)fedDivinâ Perſonâ à
Patre & Filio verè diftin &tà. Nam,nec Deus Pater, nec Spiritus S.
fed folus Filius eſt incarnatus, utalia argumenta Glentio jam præ
tereamus .

47. Spiritus S.non à folo Patre ,fed à Patre & Filio fimul
procedit.
Probatur autoritateS.Scripturæ ,diſertè atteſtantis,eum 1.Non
minuselle & diciSpiritum Filii, Gal.4.v.6. & Spiritum 7efu Chriſti,
Rom.8. v.9. Phil. 1.v.19.1.Petr.i.v.ji. quàm Spiritum Patris,Matth .
10.6.20 . Atqui Spiritum Patris elle,idem eft, atq; elle à Patre,ucli.
E 2 quet
 36
quet ex i.Cor.3.verf.11.12.ficut etiam idem eft , Filium Dei effe, & ex
Deo natum eſſe. E. non minus eft,ſeuprocedit à Filio quàm à Patre .
QuÒ Ang. Tract.99.in Johan.refpicit,ſcribens : Ejusest Spiritus,un
defpiratur. Acdicitur & eftnon tantum Patris , ſed etiamFilii Spiri
tus. E. non folùm à Patre eſt,verùm etiam à Filio , à quo fpiratur,feu
procedendo cxiftit. II. Quia non folùm Pater , verùm eciam Filius
eum mittere & dare dicitur ,Johan.15.v.26.c.16.v.7. A quo autem
divina perſona in tempore mittitur,ab eo etiam eft ab æterno. Nam
Deus Pater non micricur à Filio & Spiritu S. quia ille non ab his,ſed
hi ab illo originem fuam habent. III. Quia à Chrifto omnia accipe
re dicitur;Johan.16.v.13.14.
48. Deæternâ hâc Spiritus S. à Patre & Filio proceſſione
Latinæ Ecclefiæ Doctoribus litem movere non levem , Græcę Eccle
fiæ Dd. Contenderunt enim Græci, hodieq; contendunt , Spiritum
S.à folofPatre,non item à Filio procedere.Rectiffimè autem à quibuſ
dam Theologis triplex Grecorum etas conſtiruitur: Prima, Media the
& Poftrema;uc ſicreatiùs conſtare queat , quinam Græci Theologi
crroris iſtius infimulari pofſintac debeant. Prima ætas à Chriſto
paffo , & ab eo cumprimis tempore , quo Græcia ad fidem Chriſti
coverſa fuit,durar ufq; ad Bafilii tépora.Quihâcprimâ ætate vixerüt
Theologi Græci , in hoc Articulo nullatenus à Latinis diſſenſerunt.
Media etas à Baſilii ſeculo ( quod in annú trecenteſimum ſeptuagefi
mūà nato Chriſto incidit ) ufq; ad annú milleſimum ſe extendit. Et
circa hancæratem cæperunt nonnullide Divinitate Spiritus S.dif
putare,quanquam adhuc clanculum, & timidiuſcule ,uſq; ad Mace
donium , quiprimuspublicè & pertinaciter illius Divinitaté negare
aulas eſt.Adversùsquem , licei Baſilius acerrimè pugnaret,ufusta
men ipſe eſt formulis quibuſdam loquendi, quæ ſenſum ambiguum ,
& haud ufq; aded commodum præ ſe ferebant & aliis erroribus an
ſam præbebant,ut, quando ſæpiſſimè hâc phraſi ucebatur :fiveõuce to
azaovesov čx Jeð mateos, di yg. Hinc Theodoretus, Cyri Epiſcopus, qui
Baſilium inſecutus eft, arreptâ occafione primus ſcribitur negaile
Sp.S. procedere eriam à Filio. Sed hâc ætate nondum ab omnibus
Theologis recepta & approbata eſt hæcſententia , nedumabomni
bus pertinaciter defenla. Poftremaverò ætas , quæ Theodoreti, Cy
rilli, & aliorum Græciæ luminum ætatem excepit, contumaciter de
mum iftum errorem defendendum fuſcepit & fimpliciter negavit,
Spiritum
 37
Spiritum S. procedere etiam à Filio. Quam in fententiam conceffe
runt Theophyla&tus, & complures aliiGræciæ Dd. aliàs ógJodotórcy.
Et ſanè, Diſputatio hæcita in immenſum exarſit tandem , utſubim
perio MichaëlisEbrioſi, Græci apertè à Latinâ Ecclefiâfecelionem
fecerint, quamvis ambitio Epiſcopi Romani potiffima hujus ſchiſ
maris extiterit cauſa, ut ex Hiftoriâ Ecclefiafticâ notum eſt : Vide
Diſſertationem tertiam Voſſii de Tribus Symbolis, circa finem .
49. Concludimus yerbis SymboliAthanaſiani: Fia
des Catholica becest,ut unū Deum in Trinitate , & Trinitatem in
Vnitate veneremur : ac proinde ftatuimus, fidem hancadfa
lutem ſimpliciterhodie effe neceſſariam .
ConfeffioAuguft.artic. 1. Generalem Arciculorum fidei introi
cum exhibet hisverbis: Ecclefiamagno confenfu apud nosdocent, de
cretum Nicene Synodi deUnitate eflentiæ divinade Tribus Perfonis,
verum , & fineulla dubitatione credendum effe: Quibus verbis do & ri
næ noftræ cum venerandâ antiquitate conformicas vindicatur.Neq ;
enim Confeſſores noftri Nicenam Synodum adduxêrc ideò , quaſi
S.S. Trinitatis dogma non niſi admiſsâ traditione ftare queat,(ficuti
è Pontificiis Thom.Henrici Anar. A.C.a.1.q.1.Escius, Piſtorius, Lin
danus,& c.Itaruêre,adeoq;eximiècaufam Photinianorum egere ) ſed
quòd ftatuerint Ecclefiæ Catholicæ unanimē conſenſummagnum
pondus obtinere debere apud pios,ad religioné noftráilluftrandam ,
so . Et hoc opponimus Diabolico farcaſmoifti,horrendæq;
blaſphemiæ ,quâ Spiritus mendacii facratiſſimum hoc tās mocvægias
Tbicid G -myſterium noviſſimo hoc mundi tépore impetere auſus eſt,
quádo illud inter alia(quę referre horrer animus) novum idolum per
Valent Gentilem : inventum humanum per Simon : Budneum : craffum
commentum etmonſtrofum fomnium ;dogmafabricatum in Conc.Nic
ceno , & c.per Miniſtros Tranſſylvan .& Val.Smalcium aliosq; indigi.
care non erubuit.At verò his opponere poſſumus.1.Hiftoricā verita
tē ,de certaminibus, quæ inde ab Apoftolorútemporibusintercelle
reEcclefiæ Dd.ſuper Articulo de S. S. Trinitate cú variis Hæreticis
uſq; ad Arii tempora,qui non tam novam commentus eſt hæreſin ,
quam veterum hæreticorum erroré de Deo noviter in Ecclefiæ pro
fcenium introduxit , & exorco revocavit , quum jampridem damna
lus eller in üſdem ,antequam natus:id quod & Veteres Dd. ſuo tem
E 3 pore
 pore jam demonftrarunt adversus Arium , & ex Hift. Ecclefiafticâ fa
cilè à nobisdemonſtrari poffet, li hic datâ operâ id agere vellemus,
& in ftitutinoſtri racio hoc à nobis exigeret : Polleinus ſc. introduce
re Simonem Magum , ejusą; diſcipulos, Menandrianos, uc & Nico 5

laitas, Ebioncos ,Cerinth. Saturnin. Bafilid.Carpocrat.Apollon . Cerdon.

Grofticos, Praxean.Hermogen.Theodor.Artemo.Beryllian, Sabellianos,
Samofatenianos, & alios hujus farinæ hæreticos , quos pleroſq; ſen
tenciæ Neophotinianorum propugnatoresfuiſſe, jactat libellus albe
Julie ,excuſus anno 1568. Videacur Frantz,vindic. Diſputar. Diſp. 1 .
quæft. 1. thel. 15. & feqq.
st . Deinde opponere poffumus iiſdem Ecclefiafticorum au
thoritatem ,declarando ſc. noſtram fidem de S. S. Trinitateègenui
nis ſcriptis Orthodoxorum Patrum , qui vixere ante Conſt. Magn .
imò primispoſt Apoſtolorum tempora ſeculis. Ignatius certè , qui
primo ſeculo,tempore Apoftolorum vixit , eximia fidei ſuæ de S.S.
Trinitate reliquit documenta ,i.in genere venerandam Trinitatem ,
! profitens,in Epiſt.ad Philadelp.quæ eſtnum.6.hisverbis: és cézárne
τG-69εις και πατής και ας μονογενής υος 898, λόγG- καιάνθρωπG-, και
ας και παράκλητG-, πνεύμα τηςαληθείας. 2.Filii Dei praexitentiam ante
nacivitatem é Marià ica aſſerit,uc ſimulveram cjus Deitatem adſtruac
in Epift.ad Tarfens :quæ eft num.4.Joh.i.v.1. Prov.8.v.22.25.27.30 .
Plal.110.v.1.Joh.s.v.18.c.17.v.s.Similiter de Polycarpi ,ejuſdem ſeculi
Doctoris,(quamvis maximè ſecundo forucrit feculo ) confeccione
& fidejudicium facere licer é precatiunculâ eleganciſfimâ,quâ pien
ciſſimus ſenex & Martyr con tantiſſimus rogo ardenti jam impoſi
tus in mediis flammis S.S.Trinicatem glorificavit , quam vide apud
Eufeb.lib.4.c.1s.In fecundofeculo primus locus debecur fuftino Mars
tyri,cujus ſententiam noftræ conformem de S.S. Trinitate vide A.
polog.11. pro Chriſtianis ad Anton.p.73.77.47. ic. in Dialogo cum
Tryph.pag.234. & 220. ubi Filii præexiſtentiam in V.T. fimiliter
propugnar. Secundus locus hujus ſeculi eſto D. Athanagore, Do
& ori Athenienſi, qui fidem fuam de S.S. Trinitare , noftræ confer
fioni egregiè reſpondentem exponit in Apolog. ad Anton.ubivi
de.Tertius locus hujus ætatis lit Ireneo, cujus elogium vide apud
Euſeb.lib.4. Hiſtor. Eccl.cap.21. & Tertullian. lib .adverſus Valent.
cap.s. Fidem verò & ſuam & totius Eccleſiæ de S. S. Trinitate tradic
lib.z.adverf.Hçreſ.c.z.ic.1.4.C.37.Concludac hanc ætatem T.Flavius
Clemens,
 39
Clemens Alexandr. qui Euſebio & Hieronymo teſtibus,fub Severo
floruit. Hujus confello de S. S. Trinitate haberi poteft è conclufio .
ne lib.3.cap.8.ubi codem honore celebrat Patrem , Filium & Spiri.
tum S.utunum illum Deum ,hisverbis : Laudemus unum Patrem de
Filium ,unàcum Spiritu S.quiunus estomnia,perquemomniaunum ,
per quem est,quodſemper est,cujusmembra omnes , cujus ſuntgloria e
ſecula ,qui est undiquaz,bonus,undiquag, pulcher, undiquag Sapiens,
undiquaqjuſtus,cuiglorianunceo in fecula ſeculorum ,Amen . Tertia
zlaris primum locum tribaimus Quinto Septimo Florenti Tertullia .
no, qui ſub inicium ſeculi iſtius floruit fub Luc. Severo Patre , & Aa
rel.Anton. Caracallæ Filio, tefte Hieronymol.de Illuftribus Eccle
fiæ Dd.c.s3. Is libro adverſ.Praxean.c.11.p.497.Scribit: Hanc Regue
lam abinitiodecucurriffe:Credimus in unicum Deum ,fub hâc tamen
difpenfatione quam óingvouía dicimus,ut unici Deifite Filius , fermo
ipfiusqui exipſoproceſſerit,per qué omnia fulla fine, og finequofactü est
nihil. Hunc miffum à PatreinVirginem , & * exea natum hominem eos
Deum ,Filium hominis,& Filium Dei, es cognominatūJefum Chriſtum :
Quimiſerit àPatre Sp.S.Paracletum , fan &tificatorem fideicorum , qui
credunt in Patrem & Filium og Sp.S. Cumprimis verò verba noratu
digniſſima.quæ habentur eodé libro c.31.0.512.nimirum : Judaica fin
deieffe,fic unumDeum credere , ut Filium ei annumerarenolis, & post
Filium Spir. Vid.ib.c.18.p.504.C.4.p.495.c.25.p.509.c.11.p.444.C.10 .
P.499.C 12.p.Soo.c.13.p. so 1. & c. Secundus in hâcæcate fitOrigines
Adamantius, Clem. Alex.diſcipulus,& fuccellor; qui quidem non
inconſtantiçmodò,fed & multorum graviſſimorú errorum à multis
accuſatur. Pamphilus verd Martyr ex profeſſo ſcripfit Apolog.pro
Origine, in quâlongè pluria ogJošošías ejus teſtimonia è ſcriptis ejus
genuinis collegir, ut tunc exſtabant adhuc, quæ quidem è diametro
pugnant cam hæreſi Ariana.v.g.de Filio Dei quod divina fitfubftan .
iie è cap.1.Joh.in comment.Epift.ad Hebr. & lib.z.de Geneſ. Quin
eriam de Spiritu S. talia eum dixiſſe refere Pamphilus Martyr , que
de Fide Originis dubitarevix permittunt: ſed potiùs videntur fuade
reur cum Rufino credamus, ea , que in fcripris Origenianisforiè cum
hifceadverſafrontepugnare reperiuntur, non effe ipſi Origeni adfcri
benda; Sed ab hæreticis falſa iis inſerta,qualem quidem adulteratio
nem ſcriptorum fe adhuc vivente factam conquerirur ipfe Origenes
in Epift.peculiari ad calcem T.1. oper. in edir. Grynæi de anno 1571.
exa
ann .
 40
annexâ.Sed & prætereà exſtant illuftria teſtimonia de S. S. Trinita
te,in operibusOrigenis,quæ nobis fata ſupereſſe volunt , useplanè
fruſtra lit gloriario Neo Arianorum de Origine, qué à fuis fuillepar
sibusjactitant.Videli luber,bom.12. in c.21.Num .Tom .10 per.p.215.
lib.r.oli Agx.c.3.T.1.p.677. In Epift.ad Roman.l.7. ſuper c.9.T.2.
Dialog.3. deReſurrect. in avoxsQarawra fidei, Tom .2. pag.852.& c.
Tertium locum in hoc ſeculo fibi vendicat D. Cecilius Cyprianus
Martyr. Qui pauca quidem de hoc articulo in ſcriptis gunoias reli
quit,fed, quæ teſtantur,eundum gandiws orthodoxum fuifle. Ætas
n.illius incidit in ejuſmodi tépora, que non tam occafionem difputan
di, quàm confolandi á exhortandivin&tosprabebant, monēce B.Dn.
Chemnitio Orat. de le &t. Patrum . Vid. liber Cypriani de beret.bapt.
paulò pot inicium : & ibid.circa medium : ubi Trinitatem Perſona
fum luculenter conficetur. In ſpecieverò de Chriſto, vero co omnipo
tente Deo multa exſtantCyprianiteſtimonia,lib.i.Epift.2. fub finem .
1.2. Epift.3. ſub initium.lib.3.Epiſt.9. circamedium , & c. Diſcipulus
Origenis fuic Gregor. Neo-Ceſar: Thaumaturgus, cujusapud Gregor.
Nylen. & Eufebium ex verſ.Ruffini, extat fidei confeſſio, in quà ve
nerandam & S. S. Trinitacem adorat. Quintus & Ulcimus in hâc
ætate fit Dionyſius Alexandrinus,qui cum Gregorio Neo- Ceſar:hanc
de S.S. Trinitate fidem maſculè contra Sabellium & Samofatenun
propugnavit : Vide Tom .2. oper. Athanafir, Epiſtol.de Dionyfii
Alexandrini ſententiâ ,pag. 339. & ipſius DionyſiiApolog. it.Bafilium
M.lib.de Spir.s.cap.29.& c. E quibus omnibus facilè patet, quan
ça calumnia & malitia lie Adverſariorum , fidem hancnoftram , quiz
in Eccleſia Orthodoxâ ſemper viguit & inculcata fuit, novitatisar
guentium. Sed hic vela noſtra contrahimus. Deo PATRI, Et Fi.
110 , DOMINO NOSTRO JE su CHRISTO; Cum
S.SPIRITU SIT GLORIA ET IMPERIUM IN
SECULA SECULORUM , Amen .

COROL
 COROLLARIA.
1.
FidesdeS.S. Trinitate in V.T.adfa
lutem etiam fuit neceſſaria ,quăvisibi non tam
clarèfuerit revelatajutiin N.T.
2.
Elola revelatione Divina myſterium
boccognoſci,necullomodo naturaliter probari
paletatuimus ,& fecus fentientesimprobamus.
3. Scriptura S.ab Hereticis uſurpata, in ſe
1576'manet verum Dei verbum .
4. Quando Propheta in V.T. de vero,
uno s'effentialiDeo locutifunt,& poftmodum
eadem verba ad Chriftum in N.T.ab Apofto
leEs Evangeliſtisreferuntur, ex genuinamen
te d'intentione Prophetarum id fieri,credimus.
s. Vox JEHOVA,abſolute fumta,nullicrea
turæin S. Scripturâ tribuitur ,ſed ſoliDeo.
See8
322188338914
PRÆSTANTISSIMO DN . M. RESPONDENTI,
Amico meoplurimùm dilecto, S. P. P.
St tibi Wagneri nomen ,midulcis Amice,
Esttibi Non vanum ,quoniam Nomen & Omen habes.
Audes Trinunum , verbo præcunte , Iehovam
Aſſerere, & nugas hincremoveremalas.
Sunt
 Quæ Ratio regerit, quæ malè fana vomit:
Perdita peccati densâ caligine tetri,
Factáq; ter San &to valdè inimica Deo.
Quando tonat coclum ,candens & fulgurat æther,
Rana nec herboſis ulla coaxat aquis.
Cum loquitur Celſus divinâ voce Jehova,
Tunc Ratiocontrà murmuretipfa nihil.
Sed ſe præcelſo totam ſubmittatolympo,
Et prorſus verbo pareat uſq; ſacro .
Hoc, V Vagnere ,docens,Rationis fpicula frangens,
Atq; tuens noftram ,more decente, fidem ;
Laudis promeritæ præconia pulchra reportas,
Exhilaráſq; Polum ,lætificáſque Soluin .
Perge ſacris Studiis incumbere fervidusillis,
Sic te,dante Deo ,præmiamulta manent.
Juſtus Fewrbornius D.
FINI S.

ERRATA. Pag.4.1.9.pro lib.hift.lege,l.a hif.p. 6.1.18 pro Afrianos,Ari

nos.p.8.1.15.froadvertus,adverfus. p.12.b. is.lege :é Mariâ virgiocverum hom
pem naſciturum ,cgc.ib.l.21.prov.17.ponev.6.p.13.1.3.pro Angelis,lege Angeli.
1.17. Syllogiſmus,p.14.2.3.pro quanrum ,quantam.ib.l.19.pro audenti,audent.p.
1.8.pro illa ,ille.ib.l.28.proquæq;,quoq;ib.l.30. pro iile , ille.p. 17.1.5. conftaret
18.1.21.pro duravit ,durárit.ib. 1 3o.pro promanatur, promanas. p.2 3.6. 21. de
dolege unicuique.
--

so
 Quæ Ratio regerit, quæ malè ſana vomit:
Perdita peccatidensâ caligine tetri,
Factáq; ter Sancto valdè inimica Deo.
Quando tonat coclum ,candens & fulgurat æther, 1

Rana nec herboſis ulla coaxat a quis.

Cum loquitur Celſus divinâ voceJehova,
Tunc Ratio contrà murmuretipfa nihil.
Sed ſe præcelſo totam ſubmittat olympo,
Et prorſus vcrbo pareat uſq; ſacro.
Hoc, V Vagnere,docens,Rationis ſpicula frangens,
Atq; tuens noftram ,more decente, fidem ;
Laudis promeritæ præconia pulchra reportas,
Exhilaráſq: Polum ,lætificáſqueSolum.
Perge ſacris Studiis incumbere fervidusillis,
Sic te,dante Deo,præmiamultamanent.
Juſtus Fewrbornius D.
F N I S.

ERRATA. Pag.4.1.9.pro lib.hift.lege,l.. hift.p. 6.1.18 pro Afrianos, Ari

mos.p.8.1.1s.froadvertus,adverſus.p.12.l. is. lege: ėMariâ virgincverum hom
dem paſciturum ,& c.ib.l.21.pro v.17.pone v.6.p.13.1.3.pro Angelis,lege Angeli.
1.17.Syllogiſmus,p.14.1.3.pro quancum,quantam.ib.l.19.proaudenti,audent.p.
1.8.pro illæ,ille.ib.l.28.pro quæq;,quoq; ib.l.30 .proiile , ille.p.17.1.5.conftaret
130.propromanator
18.1.21.pro duravit,durârit.ib. , promanat.p. 23. 6. 21. de.
lege unicaique.