KRISTIAN ṬHALAI PAWL

KUMPUAN THUPU KAIHHRUAINA 2021-2022

KRISTIAN CHHUNGKUA

April – June

Thupui 1-na

KRISTIAN CHHUNGKUA CHU

Chhiar tur: Gen. 1:28-31; Mal. 2:15

Kristian chhungkua hrilhfiahna hrang hrang a awm a, hrilhfiah dan pawh a inang lo hlawm.
Rev. Vanlalzuata chuan Kristian chhungkaw nihphung chu, “Kristian d{na inneihnain chhungkua a
siam, sakhaw dang pathian be lo va, Lal Isua chauh chhandamtua pawmtu chhungkuate,” tiin a
hrilhfiah. “Kristian chhungkua chu chhungkuaa mi, Pathian nena inzawmna neia LALPA maichàm
mit lova vawng nung tlattu awmna chhungkua apiang hi Kristian chhungkua a ni,” tiin Rev.
Vanlalbèla chuan a sawi ve thung. Isua Krista, Lal leh Chhandamtua pawm a, lungphùma nei a,
Amah páwl ṭhin chhungkua hi Kristian chhungkua tiin kan sawi thei ang. Kristian chhungkua chu
harsatna leh buainain a chim loh, fel leh inngeih taka awmna chhungkua chauh ni lovin harsatna leh
buainain a len vêlna kárah pawh Pathian zui hräm hräm ṭhinte hi an ni. Mizo Kristian tam ber hi
Kristian chhungkua kan ni ang a, Kristian chhungkaw nun dan turah erawh kan thlen chin a inang lo
zung niin a lang.

Chhungkua hi Pathianin a ngaipawimawh a, a lalna chhungkua din a duh a ni. Adama leh Evi
te chhungkua (Gen. 1:27) aṭanga ṭanin chhungkua bawkin a tàwp a ni (Thup. 19:7-9; 22:7). Mihring
leh chhungkaw ṭobul Bible-in min hrilh chiang hle a, mihring a siam hmasakte chu Eden huanah a
dah a, nupaah a siam a, chhungkua a dinsak a, chhungkaw kal hmang fel tak; tih leh tih loh tur, ei leh
ei loh turte a hrilh a, mal a sàwm a, a kàwm hlim bawk ṭhin (Gen. 1:28-31).

Chhungkaw awm chhante:

1. Chi Thlah Pung Turin: “Chi tam tak thlaha lo pungin leilung khi luah khat rawh u,” tiin chi
thlah malsawmna a pe a (Gen. 1:28). Pathianin a ram zauh nan chi thlaha pung turin chhungkua a
din kan ti thei ang. Pathian ngaihsak chuang si lo chi thlah ringawt ngaihtuaha lerh viau ringawt hi
Pathian thil tum a ni lo. Khawvêl zawng zawng hi Lalpa ram a nih theih nan Kristian chhungkua din
tur a ni. Sawrkar leh mi ṭhenkhatin fâ neih tlèm an sawi mawi fo, India ram ngaihtuah chuan a ṭulna
lai a awm; Mizo hnam tan chuan a dik ve thei dawn em ni? Changkànna hi tlèm leh tamah a innghat
lo va, Pathian thu hi kan hnam chawikängtu a ni zawk. Pathian thua kan hmuh dan leh Mizo kan pun
chak loh dan ngaihtuahin chi thlah kawngah hian ṭan lâk lehzual a ngai niin a lang. Min chîmtuten fâ
neih tlèm an tum si lo va, keini kan lo inrehbun mai chuan hnam dang kuta kan tlûkluh hun a awm
thei. Ringlo mi ringtua siam hi a namai lo hle a, pian pun hi ringtu siamna awlsam a ni a, a Pathian
Thu a, zahawmna leh chakna kengtu a ni bawk (Sam 127:5).
2. Inṭanpui Tawn Turin: Mihring hi mahnia awm thei kan awm lo va, midang mamawh vek
kan ni. Mipui awm khâwm kárah chuan inṭanpui a har bawk a, chuvangin mamawh inphuhru tawn
tur tâwkin Pathianin chhungkua a din. In chhung khura tih tur awm apiang tih leh inṭanpui tawn hi
chhungkaw member tinte mawhphurhna a ni. Chhungkaw lu ber chu Krista a ni ang a, a dawtah
chhúngkhat pa; nûin dawt lehin a hnuaiah fâte an awm ang. Pa berin Pathian duh danin ro a rél ang
a, zui tur a ni. Pa ber a awm tawh loh chuan nu thu awih tur a ni. Thawk chhuaktu ber kan nih
pawhin rorèlna chu nu leh pa kut a ni tih hria ila. Ṭhat lai, thisen lum lai leh kan chak vànglai hian
chhungkaw tána ṭangkai hi kan tih tur pawimawh tak a ni. A ṭul apiang thawk thei Kristian Ṭhalai
nih hi rawngbawlna hlu tak a tling. Mi dangte tána malsawmna nih dan hi chhungkua aṭanga kan zir
thiam hmasak a ni si a. Chhungkuain min mamawhna apiangah, ‘a hun tea rah ṭhin,’ an tih angin
mamawh tihlawhtlingtu nih tum ila. Tar leh naupang duat a, an mamawh tihhlawhtlinsak a ṭha.
Chhungkua chu kan phaina lai apiang indäwm kang tawn a, inṭanpui tawn a, inngaihsak tur kan ni.

3. Pathian Ram Din: Pathianin nupa a siam chhan, “Engah nge pumkhata a siam? Chi thlah
Pathian ngaihsak a zawng a ni,” tiin Malakia 2:15 ah kan hmu. Pathian thil tum chu siam ṭhat hna
thawh a, a ram din a ni a; chumi kan tih theih nan chuan thiamna, chènna leh chhungkua min pe a
ni. Mi zawng zawng chhandamna awmah leh thu tak hria a duh avangin Chanchin Ṭha hril hi thupui
bera neih a ṭul. A hmasa lo tur zawk dah hmasak a awl fo, chuvangin, “Pathian duh zawng eng nge
ni?” tih hriat a ṭul ṭhin. Isuan a zirtir ṭhalai rual hnena thu a pek leh a thih dawna a thurochhiah chu,
“Khawvêl zawng zawngah kal ula, thilsiam zawng zawng hnenah chuan Chanchin Ṭha hi hril rawh
u,” tih a ni (Mk. 16:15). Mi dangten Chanchin Ṭha an hriat ve theih nan chhungkua aṭangin inzirtirna
pian chhuahpui tum a ṭha.

He leia chhungkaw ṭha tak din hi Kristian chhungkua chuan a tum ber a ni lo fo, van
chhungkuaa tel tura din a ni. He khawvêl hi chu rei lote kan awmna tur a nih avangin van
chhungkua kan nihna dal thei laka inhambuai lutuk loh a pawimawh. Khawvêl hi pian leh thihna,
lawm leh lungngaih, hlim leh buaina inphan vêl kára awm a ni a; harsatna leh buaina ten nam sawk
sawk ṭhin mah se, lungphùm Kristaa neite chu an nghing ve ngai lo. Khawvêl leh a chhúnga awm
zawng zawng siamtu áng chhúnga awm hi a thlamuanthlâk a, a hlu a, a hlimawm bawk a, chatuan
nunna kawng a nih avangin Kristian chhungkua din hi tum bera neih loh phal chi a ni lo.

Sawi Ho Turte:

1. Kristian chhungkaw ṭha ni tura hmasâwn kan ngaihna lai sawi ni se.

2. Fâ neih zât chungchanga sawrkar ngaihdan leh Kohhran inzirtirna hi engtianga kalpui chi nge ni
ang?

3. Kristian ni lo chhungkaw ṭha tak tak an awm tho si a, eng nge Kristian chhungkaw ṭha din chu a
ṭulna ni ang?

4. Kristian chhungkua aṭanga piang nih lawmawmzia sawi ho ni se.

 July – September

Thupui 2-na

INNGAIHZAWN LEH KAWPPUI ZAWN

Chhiar tur: Gen. 1:26,27; 2:18-25

Inngaihzawn hi a va nuam em! Rem leh rem lovah pawh mit a inhmuh sar chuan a 4G chuai
chuai thei. Nula leh tlangval inneite hi inngaizawng saa innei kan ni ber a, chuvangin Kristian
Chhungkaw dinna kawngah kawppui zawn hi rahbi pawimawh ber a tih theih hial awm e. Tih fuh
chuan leia Vànram tem lâwkna a ni a, tih fuh loh erawh chuan hremhmun tem lâwkna a ni ve thei
thung. Bible-a mihring siam thu kan hmuh hian mipa leh hmeichhia inneihna hi Pathianin mihringte
awm dan tura a ruat a ni tih min hriattir (Gen. 1:26,27; 2:18-25). Chuvangin kawppui zawn hi
Pathian remtih zawng a ni.

1. Inngaihzawn: Thianghlim leh entawntlâk deuhin inngaizawng ang u. Kut leh hmui hlei
lutuk hi buaina hmahruai a ni duh. Rinawmna vawng tlatin, ṭhatna lai inhmuhsak thiam ila.
Piancham, Valentine’s Day leh a dangte kan lawm a nih pawhin ringtu tiha mawi chin thliar thiam
ila, hêng hunah hian Biak Ina ṭawngṭai dun te, Lalpa tána inserh ni-a hman te, chaw eia insàwm te a
mawi hle. Nu leh pâte rem tihna ngeia ngaihzáwng thlan a him fo va, chu chuan nun a tizalen a,
chhungkaw inpawhna ṭha a siam duh bîk. Tu pawh hmangaih dawn ila, Isua hmangaih hmasak ber
tur a in (Mk. 12:30). Miin Isua a hmangaih ber loh chuan mi dang a hmangaih thiam tak tak thei lo.
Rawngbawlna leh zirlai tibuaitua a ṭan dawn ai chuan ngaihzáwng neih rih loh a finthlâk zawk thei.

Inngaihzawn laia inhau reng, inringhlel tawn, thîkthu chhe lutuk te hi inneih hnua buai zui
an ni duh. Nupa inṭhen chhan lian tak chu, ‘Ka rin ang a lo ni lo,’ tih hi a ni fo va, chumi pumpelh
turin eng ang mize pu nge tih inhriat chian tawn tum tur a ni. Ngaihzáwng nghet nei lo va, thlâk
zung zung ṭhinte hian mi nun leh mahni nun ngei pawh an tichhe thei. Social media leh vàntláng
hriat lär lutuk khawpa inngaihzàwnna lantir hi rawngbawltu tihah a mawi lo thei bawk.

Tisa chakna hi Pathian min pek a ni a, thunun thiam apiang mi puitling an ni. Hmeichhe
ṭhenkhat chuan ngaihzáwng ṭhen hlauhna avangin zahawmna kan hum zo lo ṭhin. Kan ngaihzáwng
te hi kan kawppui tur an ni nghal kher lo thei a, rilru pek chin tawk nei thiam ila. Khuanû samsuih lo
chu engemaw hmangin inṭhenna a lo awm ṭhin, ‘Pathian remruat a ni ang e,’ ti-a pawm thiam zir a
ṭha. Duh zawng duh luattuk hi a hnua inchhirna min siamtu a ni thei, Samsona nunah chiang takin
kan hmu (Ro. 14:3). Tisa chakna laka insúm thei Josefa nun erawh a thlarau hle (Gen. 39:9). Kristian
chhungkaw dinpui theih loh tur ngaihz{wn ai chuan nghah leh hlek hreh lo ila. ‘Hmuh ve chhun,’
apiang lungawipui nghal mai loh a him ang. Chu tih laiin sakuh ser nghaha nghah ngawt chu a ni bîk
lo va, Dil a, Zawn a, Kik (DZK) ve tur a ni. Siam ṭhat chawp ngai aiin a ṭha sa zawn a him ang.

2. Kawppui Zawn: Pathianin Adama a kawppui awm mi a thlansak (Gen. 2:18). Kan kawppui
turah keini aiin Lalpan kan tána ṭha a hre zawk a, chuvangin kan kawppui awm mi Pathian hnenah
dil tur a ni. Fawm chawp nen chuan inhlut hleih tak a ni. Hmélṭha hi an duhawm hle a, tehna bera
hman tur erawh a ni lo aniang hmelṭha lo min siam hnèm em mai. Nungchang ṭha a pawimawh
zawk ang. Thlalâk leh social media aṭanga zawng mai lovin, hre chiangtu che, hmangaihtu tak,
piangthar ni ngeia hriat kawppuia neih a ṭha ang. Rinna thuhmun (belief), tui zawng inmil (brain),
zîk chhuahna chhungkua (background) thlir thiam a fuh fo. Kawppui ṭha tak zawn a pawimawh ang
chiahin kawppui ṭha tak ni tura inbuatsaih a pawimawh.

Mipa chuan mipa ngaihzàwn loh tur a ni a, mahni hmeichhiatpui kawp hi sual a ni bawk
(Rom. 1:26-27). Mahni anpui kawp hi Pathian huat zawng a ni a, mahni thisen mawh phurna a ni
(Lev. 18:22; 20:13). In ngaihzàwn leh inneihna hi mipa leh hmeichhe kar a mi tur a ni e (Gen. 2:24;
Mt. 19:5; Eph. 5:31). Kawppui tána kan thilpêk theih hlu ber chu thianghlimna (virginity) a ni an tih
hi a dik viau bawk awm e.

Nupui/pasal nei lo tura khuan duan a awm theih ang. Chûng mite chu Pathian nena
inpàwlna nung tak nei tura bel ruat an ni fo. Chhúngkhat leh mi dang rawngbawlsak thiam, hrin loh
fâ ngah ber dinhmun ropui tak chelh tura serhhran an awm bawk ṭhin.

3. Inneihna: Inneih hi kum khaw thil a ni a, ngaihtuah chiang lo leh fel lo takin kan tur a ni lo. Sex
hman theihna (permit) ang leka ngai kan awm ang tih a hlauhawm; Kristian Chhungkua din tura
Pathian hmaa thu thlunna a ni. Biak In hawng ngeia inneih hi a hlu bîk a, Kohhran pawhin a
chawimawi a, a hnua fâte hrilh pawh a nuam deuh bîk. Mi ṭhenkhatin Biak In hawnga inneih hi a
hautak emaw an ti. Biak Ina inneih hi Kohhran Hall chei chawp aiin a hautak lo zawk mah. Inneih
tihautaktu chu inneiate kan ni mah mai thei. Innei tur ten inneih inkhâwm aiin a behbàwm thil dah
pawimawh zawk lo ila, Kohhran ruahmanna china lungawi theih pawh a ṭha. Inneih nghehna hi
lawm ropuiah a innghat lo va, inneite thinlungah a awm zawk.

Innei tur ten nupa leh chhungkaw nun kaihruai thei lehkhabu pahnih/thum tal chhiar
hmasa ila. Eng ang chhungkua nge din kan tum, eizawnna leh inrëlbàwl dan turte fel taka ngaihtuah
lawk theih a ṭha. Inngaihzawn laia ‘Duati’ kha inneih hnuah ‘Záwngi’ a nih mai loh nan pre-marital
counseling neih pawh intihhmuh atan a ṭha ang e.

Kristian Chhungkua kan din pui theih tur mi Pathian hnenah dil la, zawng bawk ang u. Nu
leh pa te hriatpuiin, Biak In hawng ngeia inneih buatsaih tum ila. Chutianga kan tih chuan Pathian
samsuih, Kristian chhungkaw ṭha kan din thei ngeiin a rinawm. A va phùrawm si em.

Sawi Ho Turte:

1. Kristian Chhungkaw ṭha din tura inngaihzawnna thianghlim leh kawppui thlan thiam
pawimawhna sawi ni se.

2. Mahni anpui kawp hi eng tia ngaih tur nge ni ang?

3. Engvangin nge nupa kar lova mipat hmeichhiatna hman hi Pathianin rem a tih lo ni ang le?

4. Inneihna aia a behbàwm buaipui zawk a awm theih em? Kan rilruin a duh chiah loh, phung
thlûkna (social pressure) avanga inneih tih hautak a awm thei ang em?
 OCTOBER – DECEMBER

THUPUI 3-NA

KRISTIAN CHHUNGKUAA ṬHALAITE DINHMUN

Chhiar tur: Deut. 5:16; Sam 133:1

Ṭhalaite hi chhungkaw tizahawmtu leh tihmelhemtu ber kan ni a, chuvangin chhungkuaa

kan dinhmun hi a pawimawh hle. Chhungkaw thlarau nun keng nungtu leh thlamuanna thlentu kan
awm a; nu leh pate phurrit siamtu kan awm thei bawk. Kristian Chhungkuaa ṭhalaite dinhmun tur
tam tak a awm ang a, chung zinga ṭhenkhat han sawi ila.

1. Nu leh Pa chawimawi: Thu sawm pek chuan, “Lalpa i Pathianin thu a pek che angin i nu leh
pa chawimawi rawh, tichuan Lalpan ram a pêkah che hian i hmuingil ang a, i dam rei dawn nia,” tiin
min hrilh (Deut. 5:16). Nu leh pa chawimawi dan ṭha ber chu an thu âwih a ni a, mahni
inchawimawina a ni tel bawk. Pathianin malsawmna min pek tam ber pawh hi nu leh pate kal
tlángin a ni ṭhin. Hmuingilna leh damreina hi nu leh pa zahna aṭanga neih theih a ni. Games leh thil
dang buaipui avanga koh pawha ei thei lo, biak hleih theih loh (unbiakable) ni lo va, chhungkuain a
mamawh hun apianga ‘ei’ ṭhin ṭhalai mawng zäng nih a ṭha hle. Ṭawngkam déngkhäwng leh mawi lo
taka biak loh tur a ni (Lev. 20:9). Biak Ina ṭawngkam mawi leh zahawm kan hman ṭhin hi in chhúnga
hman tura kan inzirna a ni a, nèlawm leh ngaihawm tak, thuhnuairawlhna nen nun ho tum zël ila.
Kohhran leh rawngbawlnaa kan inhman hian nu leh pa te damdawi kan pe a lo ni reng mai. Fâte hi
nu leh pa tan hriatrengna lungphun kan ni a, lung hlu ni zël ang u. Chhungkaw thlahráng ni lo va,
chhungkaw thlamuantu ṭhalaite hi kan van hlu em.

2. Inlaichinna Ṭha Siam: Ni leh zàn rei ber hi natna avanga dam lohna ni lovin chhungkua
inlungrualna a khîk lai a ni fo. Inlaichinna ṭha awmnaah erawh chuan hmangaihnain ro a rél ṭhin.
Chhung inkhâwm hi Lalpa hmaa kan inlanna hun pawimawh tak leh a huhova kan awm theihna hun
ṭha a nih avangin ngaihhlut a pawimawh a, inlaichinna siamtu a ni. Unaua in luah tan pawh chhung
inkhâwm neih zël a ṭha. Kohhran serh leh sang ngaihpawimawh hi ringtu zinga inlaichinaa siamtu
pawimawh tak a ni bawk.

Chhungkaw inngaihsak, nui ho, thawk ho, ei ho, inkhâwm ho thei nih hi a hlu si a, vawn nun
zël i tum ang u. Chhungkua hi thawhho-a hlawhtling a ni a, ṭhalai tha chak zâwkte hi chhungkuaa
kan ṭangkai zawh poh leh a hlawhtling mai dawn a ni. “Unaute inngeih dial diala awm khâwm hi a
va ṭhain, a va nuam em!” (Sam 133:1). Hmangaihnaa awmhona hmun hi a nuam ber mai. Pawn
lamah hlim hle mah ila in chhung a nawm loh chuan nun hahchawlhna a awm thei lo. Chhungkua
ngaihsak ṭha hman lo khawpin social media hi chemtë ang a ni a, hman thiam chuan ṭangkai tak,
hman thiam loh erawh chuan natna min thlentu a ni thei. Social media in bawihtir lo ila, chhúngte
laka social isolation-a min dahtu ni lo hräm bawk se la (I Kor. 6:12).

3. Kristian taima: John Calvin-a chuan, ‘hnathawh hi Pathian biakna a ni,’ a ti. Mi taima tan lo
chuan tisa leh thlarauvah pawh hmasâwn a har. Kan ramah thawh sen loh hna a awm a, thawh peih
chin kan thliar vang leh kan inphah hniam peih loh vanga hna nei lo kan awm nuk zawk a ni mai
thei. England lal chhungkua te pawh khuan a thlum a al duh duhin ei thei mah se ni khatah an
chhungkaw tána tih nei hauh lovin chaw an ei ngai lo an ti. A tlangpuiin inchhung khurah mipain
tun aiin ṭangkai kan zir a ngai. Chaw ei tui, hnathawh tui si lo nih palh a hlauhawm. Vànglai hun tawi
te hi zirna leh ei leh bar kawngah pawh kan din chhuah leh din chhuah loh tur hriltu a ni a,
chhungkaw hlim leh hlim lo kan dinna tur bul ṭanna a ni bawk. A tawi zawngin chatuan atana kan
inbuatsaihna hun ṭha ber a ni a, Siamtu duh dàna taima taka hun hman pawimawh lai ber a ni. Chu
mi laia hun leh nun thlahdahte chuan kum liam hnu an ui vawng vawng ṭhin.

Chhungkua leh ram a intodelh loh chuan kan zahawm tak tak thei lo va, kan huaisen thei lo
bawk. ‘Hna thawk lo chuan ei pawh ei suh se,’ tih a ni a, engmah thawk peih lo, ina tawm zawn
ringawt (Tawmzawna) tan chuan intlànsiakna khawvêlah beisei tur a vang duh khawp ang.
Pathianin ni khatah darkar 24 ṭheuh min pe a, a hmang thiam apiangte an dingchhuak ṭhin.
Hlawhtlinna hi rinawmna leh taimâkna aṭanga neih a ni. Pathian rawngbawl ngai pawimawh ber
chungin zirna leh eizawnna kal kawp tìr thiam ila.

4. Ruihtheih Thil Laka Inserh: Ruihtheih thil hian chhungkua a tihrehawm takzet a,
chhungkaw kehchhia thlentu lian tak a ni. In chhungkuaa zuk leh hmuam ti zât leh in sum sen zât
han chhut mah teh. Kan hriselna leh kan sum min rawk nasa asin. A ṭha lo tih kan hriat reng chu
kalsan tur a ni. KṬP member ha bal, hruaitu meizial heh, group committee member zu in ruk chîng
kan awm palh ang tih a hlauhawm. Ruihhlo ngaite tána ṭawngṭaina leh pen chhuahna kan neih
ṭhinte hi keimahni ngei hian nghei hmasa thei ila tun ai hian kan rawngbawlnain hma a sawn zual
ang. Ram leh hnam hmangaih vang tal pawhin zuk leh hmuam hi chu kan kalsan a ngai a ni. Keini tal
Lalpa tána kan inserh loh chuan ti raw?

Kan vànglai ngei hian hmangaihna kan ngahzia te, kan felzia te, kan thil phalzia te, kan
insùmtheihzia te, Pathian kan ṭihzia te kan chhung ten an hriat theih nan taimâk i chhuah zël ang u.
Picnic party hlimawm ber chhungkuaah siam i tum ang u hmiang.

Sawi ho turte:

1. Ṭhalaite hi engtiang kawngin nge chhungkaw timawitu leh timualphotu kan nih theih?

2. Nu leh pa chawimawi theih dan kawng hrang hrang sawi ho ni se.

3. Mi taima leh thatchhe kar hlat theihzia sawi zau ila.

4. Social media leh ruih theih thilin chhungkaw inlaichinna leh rawngbawlna nghawng ṭha lo a neih
theih dan sawi ni se.
 JANUARY – MARCH

THUPUI 4-NA

KRISTIAN CHHUNGKUA DIN DUHNA

Chhiar tur: Jos. 24:15; Jer. 29:11-13

Kristian chhungkaw ṭha hi vanneiha dawn a ni lo va, thawh chhuah ngai a ni. Formula
awlsam a awm lo va, duhna tak tak neih a ngai. Pathian tána inpêkna, inhmangaih tawnna leh chin
ṭhan ṭha neih aṭanga neih theih a ni. Chhungkaw nun hona ṭha chu rilru leh taksa tan hahchawlhna a
ni. Chhungkaw ṭha siam turin pawimawh tam tak a awm thei ang.

1. Tum neia nun: Tum nei, tum lama kal chuang si lo a awm theih. Lehkha thiam tum,
lehkha zir peih chuang lo te; chhungkaw hlim tak din tum, hlimna neitu Pathian be ṭha peih
chuang lo te. Chhungkaw zahawm tak nih duh, chènpuite zah chuang si lo te pawh. Duhna
satliah chuan nun a tidanglam zo lo. Tum tihlawhtling turin chîn ṭhan ṭha ni tin kan neih a
ngai. Mizo ṭhalaite hian thlen tum mumal tak nei a, hun leh tha kan sèn a ṭul. Tlangval
Daniela kha ‘It’s my life,’ tichhuaktu a ni e, an ti ṭhin. Babulon mi ten a hming thlâksakin
Beltesazzara phuah mah se a thinlung an thlâksak thei lo. Sakeibaknei pûkah paih mah se a
tum (purpose) ah a chiang a, chu chu a tàwp a thlenpui. Joshua chuan thlen tum a nei a, “Kei
leh ka chhúngte erawh hi zawngin Lalpa rawng a nia kan bàwl dawn ni,” a ti. Kristian
Chhungkua din turin tumna tak tak ka nei em? Tih inzâwt fo ang u. “A chhe lo khawp mai, a
khal riau, a ‘man’ tawp, ka ît chi,” tih piah lam thlir thiam a ṭul. Pathian thil tum chu Amah
ngaihsak chhungkaw din a ni a, kan tum a inan loh chuan hlawhtlin a har ang. ‘Lalpa, ka tán
eng nge tum (plan) i neih?’ tia zawh fo tur a ni. Mi fing chuan chhungkua aṭanga piang a nih
leh chhungkuaah a tàwp leh dawn tih hriain chhungkaw nuam din tumin a bei ṭhin.

2. Hloh Huam: Kristian Chhungkaw nun chu a nuam êma hloh huama beih tham a ni. Hun a
lo duh deuh a nih pawhin, “Kan inthlahdah loh zawngin a hun takah chuan kan seng dawn si
a,” (Gal. 6:9) ti a, beiseina nen chhungkua ṭanrual tlat tur a ni. Ringtute chuan a hlâwk
apiang kan ûm ve thiang lo, a ṭul chuan chàn ngam zâwk tur a ni. Vànram nei turin, ro phùm
rûk neih zawng zawng hralha mi in a lei ta anga insengso va thleng ngam a pawimawh (Mt.
13:44). Krista vanga tuar ngam, Krista vanga chán ngam, Krista vanga retheih huam ten
Krista lalna chhungkua an din ṭhin. Thil váng leh hlu chu neih a harsa ṭhin angin Kristian
Chhungkaw ṭha din hi a kawng thui deuh mah se a hlutna siamtu a ni zawk.

Khawvêl changkànna leh hausakna kan ûm nasat lutuk avangin kan hum tur zâwk
chhungkaw zahawmna leh dikna te kan hloh fo. Kristian ṭhalai leh Kristian chhungkua
chuan thil dangah rinna nghat lovin kawng engkimah Pathiana rinna nghah tur a ni a,
hlawhtlinna a ni (Mat. 14:29). Nova chuan sawiselna leh tih-elna kárah pawh beidawng
lovin kum 120 chhung lai lawng a tuk a, a chhúngte chhandamna lawngah a hruai lût.
 Abrahama pawh in leh lo chán khawpin a pên chhuak a, rinna Pa nih a hlawh. Pathian tána
hloh huamte hian leiah leh vànah nunna an nei zawk ṭhin (Mk. 10:29, 30).

3. Rilru Hrisel: Rilru sûkthlêk a dik loh chuan nun a hrisel thei lo. Bible-in rilru hrisel leh mi
fing a tih chu Lalpa ṭih mi an ni. Chhungkua chu eng ang chhungkua pawh ni ila, Pathian min
pêk a ni a, a hmangaih chhungkua kan ni vek tih pawm ngam tur a in. Mi chhungkuaa inteh
lovin Isua Krista khawngaihnaah zël inteh tur a ni. Ringtu chuan Kristian chhungkaw din tur
leh hma lam huna hlawhtlinna chu mahnia sual chhuah mai chi a ni lo tih hriain a dintu
Lalpaah innghah tlat nacháng a hre ṭhin (Sam 37:5). Îtsîk leh elrel, chapo leh uanna, awhna
dik lo lakah rilru hrisel chu a inthiarfihlim a, a ṭawngka chhuak pawh hmangaihna tel a ni
zël ṭhin. Thawmhnaw thar leh incheina (make-up) hmangin kan intuaithar ṭhin angin
chhungkaw ṭha din turin thinlung tuaithar a pawimawh.

Rilru hrisel chuan ‘Engvangin nge ka lo pian?,’ ti lovin, ‘Tu vàngin nge ka lo pian?,’ tih
a inzâwt ṭhin a. ‘Eng atan nge ka lo pian?,’ ti lovin, ‘Tu tan nge ka lo pian?,’ ‘Eng tin nge ka
dam chhan ka tihhlawhtlin ang?,’ tiin a inzâwt ṭhin. Pathian vanga piang leh Pathian tána
nung a nihzia a inhmu ṭhin a, nun laimu-ah a nei a, chhungkuaah a lang chhuak ṭhin a ni.
Ringtu chuan harsatna aiin a rin Pathian len zawk zia a inhrilh fo va, chhungkuaa harsatna
pawh kian hun a awm dawn tih rinna nungin a ring ṭhin.

Malsawmna chauh duh, malsawmtu duh tel lo (ringtu gold digger) nih a hlauhawm.
Malsawmna aia malsawmtu dah hmasak hi ringtu rilru tur a ni. Rilru hrisel chuan a hawina lam
apiangah lawmna tur a zawng a, harsatna hmunah pawh ei tur a chhar ṭhin a, nun awhawm a nei.
Khawvêl chuan, ‘Kei ka nung anga mi dang chu thi rawh se,’ a ti ṭhin a, Isua erawh chuan, ‘Kei ka thi
ang a, mi dang nung rawh se,’ a ti. Pathian ram chhungkuaa a lo thlen theih nan, ‘Kei ka inphat ang a,
ka chènpui te hlim rawh se,’ hnathawhna hmunah, ‘Keiin ka kian anga mi dangin chang rawh se,’ tih
hi Isua rilru kan ṭâwm dan tur a ni e.

Engkim puipa Pathian kan neih hi kan va nihlawh em. Pathian ring chunga tumna leh duhna
tak tak kan neih phawt chuan Kristian Chhungkaw ṭha a din theih e. A kawng chu lo bumboh deuh
pawh ni se, tum ram kan thleng tho tho vang. Kristian chhungkua hi theih tàwpa beiha din a manhla
a, hahpui tlâk a ni a, a hlutzia chu Chatuan Ram kan thlen hma pawhin leiah kan tem lâwk mék
zawng a nih hi.

Sawi ho turte:
1. Kristian Chhungkaw ṭha din tumna tak tak neih ṭülin kan inhria em? Engnge a
pawimawhna?
2. Kristian Chhungkaw din tura rilru puthmang dik pawimawhna sawi ni se
3. KṬP hian Kristian Chhungkaw chungchang inzirtirna kan nei ṭha tâwk em? Hma lâk
ngaihna lai sawi ni se
4. Kristian Chhungkua nih hlutzia leh Vànram nun tem lâwkna a nih dan sawi ho ila.