REPUBLIKA E SHQIPERlSE

UNIVERSITETI "ALEKSANDER MOISJU" DURRES

FAKULTETl [SHKENCAVE POLlTIKE JURlDlKE

DEPARTAMENTI ADMINrSTRIM FINANCIARE

MASTER SHKENCORE

TEME DIPLOME

"Siste i financiar dhe menaxhimi i Iikujditetcve ne

organizatat ne Shqiperi"

Puno; Pelagogu Udheheqes

SHr DA

Durres, Shtatore 2016

 Sistemi financiar dhe menaxbiml i Iikujditeteve ne organizatat ne Shqiperi

Abstrakt

Ndrysnimet e thelia politike ne Shqiperi ne fillimet e viteve 90' e b~nin Ie domosdoshme

kryerjen e reformes ne ekonomine shqiptare, qe do t~ 'olnle U~ mundur transfonnimin nga
sistemi i ekonomise sl! pJanifikuar drejt sistemit te ekonomise s~ tregut. Proycsi i menaxhimit
te Iikuiditeteve eshtt! nje proces teper i rendesishem ql! i duhet kushtuar nje vemendje leper e
madhe. Elementi baze i ketij pro~esi esnte pian ifikimi,qe do u: thote qe ne fillim organizata
ben zgjedhje Ie nive!it Ie likuiditetit qe deshiron te mbaje. Nga kj o zgjedhje varet me pas ecuria
e aktiviletit Ie organizates, sepse ne qolle se ka mbajtur nje sasi te~r Ie madhe te Iikuiditetit per
te perballuar kerkesal dhe si pasoje humbj a e nj e mundes ie investimi sepse mund Ie kete qene
nj e periudhe qe investi1l1et nuk kane ecur ne rrjedhen e duhur atl!here kjo zgjedhje ka qene
e drejte por mund te ndodhe edhe krejl e kunderta.

Si¥ dukel menyra se si do te menaxhohen , trajlohen apo "mbrohen" Jikuiditetet e nje

organizate eshte oje art me vete qe kerkon njohuri shume II! mira Ie te gjitha fushave Ie
ekonomise. Drejtuesit e organizatave duhet te gjykojne ne menyre te drejte menyrt!n se si do te
aiokojne Iikuiditetet, por jo vetem kaq sepse nje rol teper te rendesishem ka ed he menyra apo
metoda qe perdor kjo organizate per te mbledhur liku iditetet. Kriza ekonomike ka ndrydhur
ekonomine e shume vendeve qe jane prekur prej saj sepse shume pak vende jane lene jashte
kesaj vorbulle. Si pasoje e kesaj force kaq te madhe qe drejton ekonomite e bot~s, vihen re
veshtiresi ne drejtimin e nje institucioni ose organizate publike apo private.

FjaU! ky~e: sistemjlnallciar, organizate publike dlte private, liklljditet, ekonomi.

 Si.st ~m i financiar dhe meoa.:chimi Ilikujditeteve De orgaoizatJlt oe Shqiperi

Abstract

The profound political changes in Albania in the early 90s made it necessary reform
commission of the Albanian economy, which will enable the transfonnation of the system of
planned economy to a market economy system . Liquidity management process is a very
important process that should be paid attention too much. The basic element of this process is to
plan, which are the liquidity. From thi s choice depends on later performance of the acti vity o f
the organization, because if held an incredibly large amount of liquidity to meet the demands
and consequently the loss of an investment opportunity because it could have been a period that
investments have been declining. The ways of managing an organizat ion's liquidity is an art that
requires very good knowledge of all areas of the economy. Leaders of organizations should
fairly consider how to allocate liquidity, but not only that because a very important role there
ways or methods that the organization uses to raise liquidity. The economic crisis has
constra ined the economy of many cou ntries that are affected by it because very few countries
are left out of this situation. Consequently force that drives so much of the world economies.
note the difficu lty in running an institution or publi c or private organization.

Keywords: financial system, public and privote organizotions, IikujdUet economics.

2
 Sistemi financiar dbe menaxbimlI IikuJditeteve De organlzatat De Shqlperl

II:> Copyright Rejdi DERVISHI

Permbajtja e ketij punimi eshte totaJisht autentike. Te gjitha U! drejtatjane te rezervuara.

 Sistemi financlar dhe mtoaxhlmi i likujdittteve ne orgaoizatat DC Shqiperi

DEKLARATESTATUTORE:

Uni! i n~nshkruari Rejdi DERVISH I deklaroj qe:

(1) kjo mikroteze perfaqeson punimin tim origjinal pervce rasteve t~ citimeve dhe referencave dhe

(2) kjo mikroteze nuk C:shU~ perdorur me pare si mikrotere apo projek[ kursi ne kelt! Universitct apo
ne Universitcte te tjera .

Rejdi VISHI

4
 Slsteml financiar dhe menaxhlmi i Iikujdlteteve ne organ[Ullat nr Shqiperf

Mirnjobje

Mirenjohjen time, ia rezervoj porfesores udheheqese Prof, ase. Sanie DODA, q~ me cilesine e
udheheqeses Ie k~tij studimi, me ka ofruar ne ~do rast ndihmen e kerkuar, mbeshlelje akademike dhe
konsulencen e nevojshme.
Pa inspirimin dhe mbeshtetjen e Departamentit Adminislrim Publik te Fakultetit te Shkencave
Politike - Juridike te Universitetit "Aleksander Moisiu" Durres, ky punim do te ishte njc mision i
pamundur.
Gjithashtu falenderoj te gjithe koleget Ie cilet me kane ndihmuar me dhenien e infonnacioneve
shkencore Ie cilat kane qene te vlefshme ne punimin shkencor dhe se fundmi falenderoj fami\jen
time per suportin moral.

 Sisteml finall.tiar dh e meoaxblmi i likujdittltve or orga nizaul (Ie Shqlptrl

T ABELA E PERMBAJTJES

Hyrje 7

KAPlTULLlI: SISTEMI FINANCIAR DHE Ml:NAXHIMlI LIKUJDlTETlT

1.1 Sistemi financiar ni!: Shqiperi 9

1.1.1 Nd~rmjet~sit linanciare De Shqi~ri 11
1.2 Tregjet financiare ne Shqiperi 16
1.3 Crare esble menuhimi i Jikujdiletit 19
1.4 Menaxhimi i kapitalil qa rkullues 23
I.S Admiuislrimi i likuidifelit 27
1.6 Ecuria e Tregut 34

KAPlTULLlII: Ml:NAXHIMlT Tit LIKUlDlTETEVE

(RAST STUDIMn

2.1 crare eshte analiza e likujditetit 35

KAPITULLl III STUDIMI

3.1 Modeler e meDaxhimit t~ likuiditeteve 46

PERFUNDIME DHE REKOMANJ)IME 54

REFERENCA 56

6
 Sistemi financiar dhe menaxhimi Ilikujdileteve ne organiutat ne Shqlperi

Hyrje

Pro¥csi i menaxhimit te
likuiditeteve ~shte nj ~ proges te~r i r{!ndesishem q~ i duhet kushtuar
nje vemendje leper e madhe. Elementi baze i ketij pr~es i eshte planifikimi. qe do Ie thOle q~,
qe nl! fillim organizata ben zgj edhje te nivelit te likuiditetit qi.'! deshiron Ie robaje . Nga kj o
zgjedhje vaTet me pas ecuria e aktivitetit Ie organizales, sepse ne qofie se ka mbajtur nj/! sasi
leper U! madhe te liku iditetit per Ie perbalJuar kerkesat dhe 5i pasoje humbja e njl! mundesie
investimi sepse mund Ie kele qene nje periudhe qe investimet nuk kane eCUT ne rrjedhen e
duhur atehere kjo zgjedhje ka qene e drejte por mund W, ndodhe edbe krejt e kunderta.

Menaxhimi i likuiditetil. duke u b~rl: nl: menyrl:n e duhur siguron q~ institucioni t~ kett!
likuidilet Ii! mjaftush~m p~r Ie ptrballuar Ie gjitha pagesal e pritshme ose j o tl: pritshme. Ky
proces perrshin parashi.kimet. risite e ndryshme, ma~dheniet me bankal e ndryshme,
transparenc~n dhe komunikimin. Likuidileti i nje insl itucioni duhet t~ jett'! ne vendin e duhur
dhe ne kohen e duhur. Meoaxhimi i likuiditeti t eshte nj/! element thelbesor i menaxhimit te
sukseshem Ie pasurise Ie nje institueioni. Ky menaxhim shihet si nje kosto e tl:! berit bizoes
e jo si nje siguri per tl!! vazhduar me tej.por ne rakll:!shH! oje perfilim lepl!!r j madh i e ili siguron
nje pamje Ie delajuar Ie ~rfitimil apa shfrytezimit Ie likuiditeteve. Menyra se si do Ie
menaxhohen ,trajtohen apo " mbrohen" likuiditetet e nje organizate eshte nj/! art me ve le qe
kerkon njohuri shume Ie mira Ie Ie gjilha fushave t~ ekonomise. Drejtuesit e arganizatave duhet
Ie gjykojnl!! ne menyre Ie drejte menyren se si do I~ aJokojne likuiditetet ,por jo velcm kaq sepse
nji! rol leper Ie rendl!sishem ka edhe menyra apo metoda qe perdor kjo organizate per Ie
mbledhur likuiditetet.

7
 Sislemi 602o(:iar db~ mcnuhiml i IIkujdifclevc ne orgllnizalat ne Sbqiperi

Qellimi temes

Te studjoj se si behet menaxhimi j likuiditeteve ndermjet institucioneve Publike dhe Private

Objektivat e femes

Te studjojme nevojat e rnenaxhimit Ie likuidileteve

Te kuptojme menaxhimin e kapirualjt qarkullues neto
Te identifikojrne eilatjane modelet e menaxhimit te likuiditeteve

Pyetja kerkimore
Si menaxllOhelllikuidiletel ndermjel sekloril public dhe prillollle Shqiperi

Hipoteza:
I. Ekzistojme diferenca ndermj et menaxhimil te likuiditeteve te seklorit pubik dhe privat sepse
sektori privat ka si qellim fitimin

Metodologjia
Ky punim masteri eshte punuar duke mbledhur te dhena nga burime zyrtare Ie cilat veprojne ne
Shqiperi dhe nga aUloriteti J Mbikqyrjes Finaneiare, Standartet kambetare te kalltabilititelit.Punimi
eshle pershkrues por shume infomlues per srudjues il e fu shesh se administrimit public dhe
ekanamise. Per Ie platesuar me teper me infonnee ion eitesor jane perdorur literature e autoreve te
huaj dhe shqiptar. Punime kerkimore ne fushen e temes dhe revista shkencore Ie cilat jane gjetur
nga bibloteka Ilderkombelare dhe punime akademike online.

Punim i ka edhe kufizimel e veta, diktuar nga fakti se jane prekur alo ~eshtje qe jane konsideruar
me te rendesishmet dhe se punimet ne gjuhen shqipe per kete teme jane shume te pakta.

 S!3teml nnandar dbe men8l.himi i Itkujditeteve ne organizalst oe Shqiperi

KAPITULLI I

SISTEMl F1NANClAR DHE MENAXHIMI I LIKUJDITETIT

1.1 Sistemi finaneiar ne Shqiperi

Shqiperia hyri ne tranzicion si vendi me pak i pergatitur nga pike:pamja ekonomike, politike, soc iale
dhe kulturore per Ie: realizuar reforma rrl!njesore drejt ekonomisl! se tregut sepse ishte i vetmi vend
europian i bllokut komunist qe nuk ndermori asnje refonne te rendesishme ekonomike dhe politike 51
decentralizim i i vendimmarrjes, rritja e rolit te tregut dhe demokratizimi i vendit (Cani Sh. Haderi S
2002). Kalimi drejt ekonomise se tregut u shoqerua me refonnimin e sistemit financiar , ku thelbi i
reformes ekonom ike per Ie kaluar ne ekonomine e tregut ishle privatizimi apo zvogelimi i sektorit
shteteror dhe rritja e sektorit privat (pashko G. 1996).

Sistemi financiar i kaluar mbeshtetej ne pari me qe buronin nga sistemi j centralizuer i ekonomise qe
drejtohej nga shteti, si: pronesia shteterore e ndennjet~sve financiare, rnungesa e sistemit bankare me
dy nivele, roli i kutizuar i bankave si ndermjetes financiare vendimarrje per kredine dhe nonnat e
interesit nepermjet plan it shteteror. Me ane te ketyre refonnave ne fushen ekonomike dhe me
ndihmt:n e institucioneve financiare nderkombt:tare qeveria shqipetare beri Ie mundur privatizimin
ne mase Ie ndermarrjeve qe deri ne 90' ishin ne pronesi Ie shtetit (Pashko G. 1996).

Sollen ndrysh im gjithashtu ne shpemdaljen e Ie ardhurave kombetare nepennjet Iiberalizimil U!

cmimeve dhe zhviHimit Ie shpejte te ndermarrj eve joshteterore.Me kalimin e viteve sistemi
tinanciare ne vend u zhvillua, por gjithashtu kaloi dhe momente krize dhe turbullirash, dhe pesoi nje
trondilje jo te Jehte n&a ktHo kriza . Behet fjale per krizen q~ u shkaktua nga skemat piramidale ne
vitin 1997 dhe mepas krizen e likuiditetit e cila ishte nje krize e mirefillie e depozitave bankare ne
vitin 2002. Gjeja me e cuditshme per mendimin tim eshte fakti se keto kriza ne sistemin financiare
ne vendin tone erdhen pikerisht nt! momentet kur nuk pritej, sepse kriza qe shenoi renien e
piramidave ndodhi kur Shqiperia shfaqte nje performance te mire makroekonornike dhe gjithashtu
konsiderohej e sukseshme ne zbatimin e reformave ekonomike dhe mbase kjo gje ndikoi ne faktin se
qeveria dhe klasat politike nuk e pertillen paraJajmerimin qe i beri Banka Boterore ne lidhje me

-
 Sisteml fiDandar dbe menaxhlml i IikuJdltelevt De orgaolutllt De Sbqiperl

finnat piramidale duke i quajtur treg informal dhe duke paralajmeruar faJimentimin e tyre, nd~rsa

krila e terheqjeve tt! depozitave bankare ndodhi pikerisht kur sistemi bankare kishte nje performance
m~ I~ mire se kurrt! mepare.
Gjithashtu mendoj se si fillim ne krizen e finnave piramidale ka pasur nje ndikim te madh mas
infonnimi, mungesa e njohurive, mungesa e pervojes SI! publikut ne lidhje me keto aktivitet duke
shkakluar k~shtu nje siguri fiktive dhe duke mas perceptuar rrezikun qe afrani n keto narma kaq te
larta interesi per depazitat (Pashko G. 1996). Nuk esht~ e mundur qe pt!r nje vend ne tranzicion Sf
vendi yne Ie krijoje aktivitete te tilla sepse keto aklivitete munden te meoaxhohen velem nga veode
Ie zhv illuara dhe qe kane fituar ekperience sepse kur skemat piramidllle zhvillohen larg mbikqyrjes
se institucioneve te specializuara jane te destinuara te deshtojne.
Me pas ne 2002 ndodhi dhe kriza e mirfilite bankare qe kishte Ie bt!nte me U!rheqje massive Ie
depozitave te publikut. Kjo ndodhi per disa faktore por nder me te rendesishmit ish in: Banka e
kursimeve si banka qe kishte perqindjen me te larte te depozitave ofrohej per privatizim dhe
miratimi i ligjil per sigurimin e depozitave. Kjo gjt ndiko i ne besimin e publikut ndaj bankave sepse
i trembe sh in ketyre ndryshimeve dhe kjo mbase dhe pasoje e ndjeshm~ris(;! q~ u krijua nga
falimentimi i firmave piramidale. Duke qene se bankat jane sistem qe mbeshtetet ngs besimi i
publikut duke mos pasur shumf! mundtsi ahemative per l/! mbuluar daljel kaluan nje kr~ te
mirf!filltl: nga keto terheqje masive(Salko D 2005). Edhe pse zyrtarisht vendi yn(;! mendohet se nuk
ka kaluar nje krize te trete financiare ne vitin 2008 une rnendoj se nese vertet nuk e kerni kaluar i
kemi shkuar shume a~r. Frika dhe rreziku ka qene vaz.hdimisht konstant si ne sektorin bankar edhe
ne sektore te tjere te ekonomise se vend it ne pergjithesi duke qene se edhe deficiti shteterore u ITit
ndjeshem sepse e kishle te pamunduar financimin e vendit me te ardhurat e realizuara. Pavaresishl
peripecive qe vendi yne ka kaluar nd~r vite pas 90' ka pasur permiresime dhe ka ardhur duke u
ploWsuar si sistcm (Salko 0 2005). Edhe publiku tashme njihet me mire me sektore te rendesishem
Ie sistemit financiarf! dhe eshl~ me i pergatitur dhe me i infonnuar gje qe ndikon per mire ne jeU:n
ekonomike te vendi!, por gjithashtu verehet qe ka nje prespektive te mire per vilet ne! vazhdim ne
shu me aspekte. Tashme bankat ofrojne shume sherbime dhe roli i tyre ndennj et~sues eshte
pi:'nniresuar ndjesbf!m, gie qe )Xnnireson jeten ekonomike te vendit duke qene se pf! r~n dhe
sektorin m~ te ~nd e sishem ne sistemin financiar dhe ka nje peshe kryesore.
Me pas gj ithashtu vijne duke u rradhitur dhe sektoret te tjere jo bankare dhe tregiet financiare. Per te
bert trajlim me Ie qane dhe It dctajuar mbi sektoret e rendesishem ne sistemin financiar~ ne vend i
kam trajtuar me poshte duke i shqyrtuar me vete cdo'nj erin prej tyre .

..

 Sistcml financiar dbe mcouhimi Ilikujdilclcvc oe or£aoizAlat oe Sbqipcri

1.1.1 Ndhmjet~sit financiare ne Shqiperi

Kalimi drejl ekonomist! sc: tregut beri te domosdosh~m edhe trasfonnimin e inslilucioneve
financiare, ne menyre qe 1'i ~rgji&ien mekanizmit II:! tregut. Nd/;!rmjelesit kryesore qe pesuan
evoluim gjate viteve dhe defi ne ditet e sotme jane:
Baukat: Sislemi bankar eshte bt:rthama e sislemil financiare ne ekonomile ne tranzicion. Pas
rrezimit te komunizmit, ku sistemi bankare dominohej nga sistemi monobanke ku pennbusheshin
njekohesisht funksionet e Bankes Qendrore dhe Ie bankave tregetare dhe asnjehere nuk ka luajtur
rolin e ve rtele Ie nje ndt:nnjetesi financire, u krijua sislemi bankare me dy nlyele, qe u realizua me
ligjet "Per Banken e Shqiperise" dhe "Pt:!r Sislemin Bankare ne Republiken e Shqiperise" ne prill
1992, ligje Ie cilat mepas jane persosur me kalimin e kohe:s (Salko D 2005).
Mbi bazen e ketyre ligjeve iu hap rruga procesil u: licensimit Ie: bankave te reja private duke e ndare
sislemin financiare ne dy niYele, rregullimit Ie sistemit bankare nga Banka Qendrore duke percaktuar
detyrimet dhe kompetencal e saj, percaktimin e lekut si valute zyrtare e Republikt!s se Shqiperise.
Ne bankat e niveli! I~ dyte perfshihen bankat tregtare, disa Ie krijuara rishtas dhe disa te
transfonnuara, si: Banka Kombetare Tregtare q(! u shkt"!put nga Banka e shtetit, Banka Tregtare
Agrare qe lindi nga trasfonnimi i ish-Bankes Bujqt!sore dhe Banka e Kursimeve q~ u krijua nga
trasfonnirni i In stitutit Ie Kursimeve dhe Sigurimeve Shoqerore. Ndersa Banka e Shqiperise u krijua
si banka qendrore e vend it, statusi i se ciles rregullohet me Jig; W vecante.
Bankat ne Shqiperi jane shaq!:ri aksionere dhe aksionel e ketyre shoqerive duhet tt jene ne pronesi Ie
te pakten dy personave dhe te pakten njeri prej tyre duhet Ie jete nenshtetas shqipetare.Gjate
periudhes deri ne ] 999 jane hapur edhe nje nurner bankash pri vate si Banka ltalo-Shqiplare, Tirana
Bank. Alfa Bank, Banka Amerikane e Shqiperise, Emporiki Bank, Banka ProCredit, etj, te cilal deri
ne: 2002 ishin perqendruar kryesisht ne kryerjen e sherbimeve dhe jo ne kreditim It"! biznesit. Sic e
~rmenda dhe me lart ne vilin 2002 sistemi pesoi nj/: tronditje si pasoje e It:!rheqjes se perkaheshme
Ie depozitave ne dy bankal me te medha Ie vendi!.
Gjate viteve 1999-2005 pati ndryshirne qe ndikuan ne ndermjetesimin financiare duke e thelluar ale
dhe me tej duke pasqyruar prirjen pozilive te zhvillimeve ne sektorin bankare. Keto ndryshime
kishin te benin me hedhjen ne treg Ie di sa bankave Ie reja ku midis tyre dhe tre me kapital 100%
shqiptare: (Union Bank, Banka populi ore, Banka Credins) dhc ne privatizim in e BKT-se (1999).

Fakti se vendi yne u be j hapur per bankal priYate dhe numri i tyre sa vinte dhe rritej, jam e bindur se
ka ndikuar per mire ne disa fakla re sepse si fillim ~hle rrilUr konkurenca dhe kjo ndikon
drejte~mdrejtt! ne sherbimet qe ofrohen per te kenaqur klientin, qe ai t(! mos drejlohel ne nje banke

-
tjeter qe j pennbush kerkesal e tij me mire, mepas them se ka ndikuar nt: faktin se eshte zgjeruar
 Sistemi finflnciar dbe menaxhiml i iikujditeteve ne or2;anizatat ne Shqiperi

aktiviteti bankart: qe eshtl! i r~nd~sishl!m ¢r ekonom ine e njt! vendi dhe ne vecanti ~r individet dhe
bizneset. elj.Hyrja n~ tregun shqiplare bankare e RaitTeisen Bank ne vitin 2003. si bleresja e Bankes
Kursimeve pati nje ~nd~sj per ekonomine e vend it sepse me ani:! Ie privatizimit Ie Bankt!s sl:!
Kursimeve ~rfundoi dhe procesin e privatizimil II! bank ave, dhe sektori bankare t!sht~ seklori ; pare
i ekonomis~ shqipetare qe mbylli ne 100 % procesin e privatizimit.Ne vitel n~ vijhn 2005 dhe 2006
qeveria shqip/!tare nxorri ligjin per privatizimin e pjesemarrjes se saj prej 40% ne Banken ftala­
Shqiptare tek Grupi San Paolo IMI, 60% Ie aksioneve Ie BKT-se tek Konsorciumi Calik dhe
Sekerbank. Nt! 2007 San Paolo 1M! dhe Inlesa Group blene 80% te aksioneve I~ Bankes Amerikane
te Shqiperise. Me kelO ndryshime gjendja financiare e sistemit bankare ka qene e kenaqshme dhe ka
dale vazhdimishl me filim duke garanluar likuidilelin e lij dhe duke plolesuar gjilhnje e m~ shume
nevojat e ekonomise per kredi, dhe kjo gje tregon qe bankat filluan te pennbushin me mire ralin e
vertet Ie tyre. ate te ndermjlesimiLPl.!rmiresimi i vazhdueshl!m i infrastruktures bankare, krijimi i
Agje nsis~ sl! Sigurimit te Depozitave n~ vilin 2002, pennir~si mi i mbikqyrjes bankare kane ndikuar
ne rritjen e besimit ne sistemin bankare, vendosja e sistemit tl.! kaJimit tl! detyrueshem te pagave te
punonjesve buxhetore ne~rmjet s istem il bankan: afroi individet ne sportelel e bankave kane ql!ne
arritje ¢r vend in tone sepse keshlu kane beret e mundur q~ publiku te besoje tek keto instilllcione, te
depazitoje dhe Ie punoje me to dhe nl! kele menyre te munden te perfitojne te dyja palet. Mendoj se
k8n~ qene hapa te rendesishme ne kete sektar dhe me lej ka pasur zhvillime skoma me Ie
rendl!sishem. Gjate viteve ne vazhdim verehet nje rritje "ga vitet e kaluara e ql!ndrueshmerise se
rentabilitelit, zgjerimi i shtrirjeve ne dege ne pjes!! tl! madhe te territorit dhe vendosja e bankomateve
gjilhashtu. Ka pasur rritje te treguesve bankare te depertimil ne treg, depazilimeve dhe kredidhenia
bankare si drejtimi m~ i rendesishem i procesit te ndennjetl:!simit, gjatl! ketyre viteve ka ardhur ne
rritje nga vitet e meparshme dhe ketl! gil:! e kern; te shprehur ne rritjen e raportit te portoro]it te huave
ndaj cotali! te aktiveve te bankave (Salko D 2005).
Ka pasur nje pasurim te portafolit te kredive ne monedba tI:! ndryshme, por ky diversi fikim i kredise
ka shenuar oje rrilje me le shpejle Ie kredive me probleme ndaj total it tt: kredive dhe mendaj se ne
kele gje mWld Ie kele ndikuar luhatja e kUTsit te kembimit (Shehu Sh. ; Salko D. Kotnikaj P. 2000).
Aftesia e sistemit bankar!: per t~ mbuluar me kapital humbj el e rrjedhura nga kredite ka variuar, here
eshle ulur e he~ eshti! rritur, par gjilhsesi ka mbetur ne nive le te mira.
Gjate vitit 2008 duke u nisur nga kriza bankare qe preku si fillim Ameriken dhe ml!pas u shtri ne
shume vende Ie zhvilluara, bankat nl! Shqiperi shtrenguan kriteret dhe slandartet per kredite e
bi1J1esit, individeve, hipo!eko re dhe ata te konsumi. Kredimarrja ishte me e veshlire per individct se
sa per bizneset. Sipas 1I0jit te kredi se per individl!t, kredia kansumatore u shlrcngua me shuml! se
k.redia per blerje banese. Kredja u shtrengua nl! pothuajse tl! nj~jten mase si p~r korporatat e medha

-
ashtu dhe ~r bizneset e vogla dhe t~ mesme, por me nje shtrengim ml! te dukshem per kredine ~r
 Slste01i fioaodar dbe menuhimlllikuJdireleve ne orglloizalac ne Shqiperi

investime afatgjata. Pati nje renie te depozitave gjale ketij viti dhe kjo tregoi nje mosbesim Ii:!
publikul ndaj bankave sepse u ndikuan nga alo qe ndod hnin jashte vendit. Gjate 2009~s pati njt!
shtrengim te kredive me leper per bizneset e vogla dhe Ie mesme se sa per bizneset e medha. Sipas
q~lIimit Ie ~rdorimil tt! kredise shkalla e shtrt!ngimit Ie kredise ka qene me e larte ~r k.redit/;! e
investimit se sa per kapital qarkullues. (Shehu Sh.; Sal ko O. Kolnikaj P. 2000)
Mendoj se keto masa qe bankat moren kane qene te drejta sepse ne duke qene nje vend i vogel dhe
shu me i varur nga ekonomia boterore ishte e parashjkueshme se do Ie kishte ndikim ne ekonomine e
publikut dhe duke ~uar keshtu ne pamjaftueshmerine e pageses sl! kredive. Por edhe pse u ndermoren
keto masa eshlt'! vleresuar nje renie e ruqise financiare Ie s istemit bankare sepse pavaresishl masave
kredite me probleme pesuar nje rritje te shpejlc dhe cilesia e portofo lit Ie kredive u perkeqesua
ndjeshem. Sistemi financiare vijoi Ie finaneohel kryesishl nga depozitat e publikut dbe Ie jete i
perqendruar ne aklivitetin e kredidhenies, kryesisht per bizneset, par me nje norme me Ie ul!;!! se vilet
e kaluara.
Nga viti 2010 dhe ne vijim verehel nje rritje e aktiveve t~ sistemit bankar , krahasuar me vitet e
m~parshme. dhe depozitave &ie q~ tregoi nj~ rim ek~ mbje II! besueshm~rise dhe forcimin e sistemit
bankare. Standartet per dhenien e kredise u le ht~suan s i per individet ashlu dhe per bi znesel dhe
gjithashtu pati njl! rritje Ie portofolit Ie kredise. Ne kete gj~ ndikoi gjendja e likuiditetit te bank~s dhe
rritja e kapilalit. Nje rol te rendes ishem ruri dhe faklori "konkurrence".
Te gjitha bankat ne vend kanl:! Ie perbashket faktin se ne Shqiperi veprojne banka te tipit tregtare te
spec ializuara ne mbledhjen e depozitave, ne dhenien e kredive dhe ne faklin se inveslojne pjesen e
depozitimeve, qe munden te pt:rdorin. ne Bono Thesari, investim j ei li per mendimin tim ~shU~ pak i
detyruar per arsye tt! mungeses se altemativave te tjera .
Sipas Shehu Sh.; Salko D. Kolnikaj P. (2000) funksioner kryesore Ie bankave lregtare ne Shqiperi
jane:
• Funksioni kreditues

Bankat ne menyre sistematike marrin hua ne form en e depozitave dhe i perdorin ato per t~ dh~n e

k.redi. Ne kete process qe quhet procesi i shnderrimit le kursimeve dhe ne te nderthuren dy funksione
ndihmese qe jane:

Shnderrimi skadencave qe ka te beje me harmonizimin e afateve Ie depozitave qe (X:!rgjithC!sishljan(!

afalshkurtra me ato Ie kredive Ie cilal jan/! afatgjata.

Siperrmarja e risqeve ka Ie ~je me faktin se bankar japin kredi me rrisk Ie mirfilltt! me qene se ata

perdorin kambialet e Ie tjereve . Ata jane ne gjendje Ie ofrojne k.redi me nje shkaUe me le lart~ sesa

vtllimi i depozilave .

....r------------------------------------­
 Sistemi finaDclar dhe menaxhirni i likujditeteve ne oraanizatat ne Shqiperi

- Funksioni monetar
bshte nder funksione! kryesore pas! konsiston ne aft~si ne qe kane bankat per te krijuar mjete Ie
ndryshme pagese te cHat lehlesoj ne shume transaksionet tregtare. Ky fimks ion mund Ie rea lizohet ne
disa fonna:
Me anen e krijimille mjeteve Ie ndryshme Ie pagesave 5i psh.ceqe bankare, eeqet qarkulluese elj.Me
anen e kompesimit te marredhenieve te kredilit e eila reaJizohet nepennjet xhirollogarive bankare.
- Funksioni investues
Nje pjese Ie mndhe Ie depozitave bankat i drejlojne ne investime Ie tipit Ie qendrueshem. Pra pervee
kredive bankat fokusohen dhe ne in vestime me karakter finaneiare ose n/! investime organ izati ve te
eilat jane te domosdoshme per funks ion in operali v te tyre. Ne grupin e fund it perfshijm<: W gjitha
pajisjet, impiantet, ndertesat te cilat !>ejne U! mundur m~shletjen logjist ike Ie bankave.
- Funksioni i sherbimeve
Sie dihet bankat njihen per shumllojshmtrine e sherbimeve financiare qe ata ofroj ne. Fillimishl keto
sherbime kane qene te kufizuara, por vitet e fund it po ofroj ne njt! game te gjere sherbimesh. Nder to
mund H! pennendim: karta kredili, ATM, sherbime te arkes etj.
- Funksioni i drejtimil te sistemit II! pagesave
Tertsia e instrumentave dhe e proeedurave qt bejnt It mundur qarkullimin ndermje! operalortve
ekonomik quhet sistem pagesash. Organizimi i ketij sistemi pagesash realizohet me s~ miti nga
sistemi bankar. Ashtu sikurse e pennendem edhe te funksioni monetar, bankat mund te rregullojne
marrt!dheniet e kredilit midi s individeve te ndryshem ne~nnjet xhirollogarive. Ky funksion
kuptohet q~ lehtesan shume realizimine transaksianeve midis operatoreve te ndryshem ekonamike
gje e eila ijep nje impuls ekonomi~ ne pergjithesi.

Kompanite e Sigurimit: Ne vendin tone kompanite e sigurimit kane pasur nj e historik qe ne vitin
1944 dhe kane qene shoqerite angleze, franceze dhe ato italiane, qe ndihmuan ne krijimin e nje
ttadile te min! per domasdoshmetine e sigurimeve nt Shqiptri me ushtrimin e alctivitetit te tyre
s igurues, te ptrqendruar ne qytetet kryesore te vendil, dhe kryesisht, ne industri, nderlesa, sigurimin
e aksidenteve, te jetes dhe fatkeqesive natyrore. Me pas vazhdoi te zhvillohet duke sjd] produkte te
ndrysh me te sigurimil, par duke mbeNr ne hapat fillestare dhe iarg zhvillimit qe kishin vendet e
tjera . Nt: vitin 1991 krijohet kompania e pare e sigurimeve ne Shqiperi "fNSIG" SH.A. U krijua mbi
bazen e trasformit Ie lnstitulil Ie Arkave te Kursimit dhe Sigurimeve dhe eshU! e organizuar si
shoqeri aksionere. Kryen aktivitet te gjere duke ofruar sigurimin per nje numer ngjarjesh qe
shkaktojne deme financiare. Karakterislike e perdorimit te burimeve nga INS[G-u eshti! investimi ne

-
aktive afatgjata. kryesisht ne hipoteka.
 Sisteml financlar dhe meoubimi i IikuJdiltleve De orgarJlzatat De Shqiperi

Gjat!! vileve !!shte krijuar nje bazt! juridike qe rregullon te drejtat dhe detyrimet ndermjet shoqt!rise
siguruese dhe Ie siguruarit, jan~ zgjeruar lIojet dhe tipet e mbulimit U! sigurimit, gjilhashtu dhe
k~rkesa "ga publiku per kontrata sigurimi, ku tregun e sigurimeve e ndajme ne vullnetare dhe W
detyrueshme dhe respektivisht kane ardhur ne rritje nga viti ne vit, ashu sic ka ardhur ne rritje dhe
portofoli i investimeve Ie kompanive Ie sigurimeve, disa prej tyre kane zgjeruar aktivitetin edhe ne
vendet rqinje duke u kthyer ne kompani rajonale ... etj .

Tregu aktual i sigurimeve perbehet nga disa kompani, Ie cilat kryejne aktivitetin e tyre ne fushen e
jetes dhe jo-jetes:
I. Kompani sigurimi jo-jeres: fNSIG sh.a; SIGMA sh.a; SIGAL VNIQA Group AUSTRIA
sh.a; ATLANTIK sh.a; TNTERSIG sh.a; ALBSIG sh.a; TNTERAlBANJAN sh.a; EUROSIG
sh.a.
2. Kompani sigurimi te jett!s: INSIG sh.e; SICRED sh.a; SIGAL-LIFE UNIQA Group
AUSTRIA sh.a.
Disa prej kompanive jane me kepilal Ie pf!rzier, shqipetare dhe Ie huaj dhe Ie gjitha jane ne pronesi
private pervec INSIG-ut qe eshte me pronc:si shleterore.
Klasal e sigurimit sipas iegji slacionil s hqipeta~ te sigurimit jane: SiguTimi i aksidenteve,
semundjeve, i mjeteve lokesore, i mjeteve leviz1!se mbi shina, i avion~ve, i anijeve, i mallrave ne
transport, nga zjarri dhe forcal e natyres, i demeve I~ tjera te pasuri s~. i pergjegje:sise civile nga
perdorimi i autornieteve, i pergjegjesise civile nga ¢rdorimi avioncve, i pergj egj!!s ive civile per
anijet, i ptrgjegjesive civile t~ pergjithshme, sigurimi i kredit it, i garancive, i humbjeve II: ndryshme
financiare, i mbrojtjes Jigjore, i asistences, jete-vdekje, martese-Jindje, sigurim jete i Iidhur me ronde
investimesh, i adrninistrirnit te fondeve kolektive, i fondeve per pagesa.
Fondct e pCDsioneve: Kuvendi i Shqi¢rise ka miratuar ligjin nr.1 0197,date 10.12.2009 "Per Fondet
e Pensioneve Vullnetare". Ky Jigj beri nje ndryshim rrenjesor n~ fushen e organizimit, administrimit
dhe funksionimit te fondeve private te pensioneve, duke rritur sigurine, garancin~ e ketyre fondeve
dhe si rrjedhim interesin ndaj tyre.
Kerni dy lloje fondesh pensioni:
Fondi i Pension it Vullnelar, qe perfaqeson bashkesine e individeve ftzike, te cUet mund t~ marrin
pjese ne nje apo disa plane pensioni. Midis individit dhe Shoqerise Administruese te Fondil te
Pension it lidhet nje kontrate, ku percaktohen kush let dhe detyrimet qe kane palel, per te perfituar
pensioninvullnetare.
Pjesemarres mund ti! jete ~do individ, pavar~sisht nga vendbanimi, mosha, madht!sia e kontributit,
etj., vetcm pasi ka Jidhur me pare kontraten me Fondin.

-
 Sistemi tioalldar dhe menlllhimi i Ilkujditeteve De orgaoizalal ne Shqipcri

Fondi i Pension it Profesional, qe perfaqeson deshiren e punMhenesit privat ase shteteror, Ie siguroj/':
lek nj/! Fond Pensioni punonjesil e tij, me nje plan pensioni profesional. Nt! kelt! rasl, midis
punMhenesit dhe Shoqerise Administruese Ie Fondit te Pensionit lidhet nje kontrate aderimi, ku
specifi kohen kushtet qe duhet w plot~ojne Ie dy pale!, erural e person ave qe do Ie perfitojne "ga kjo
marreveshje. masa e kontributit mujor,afati kohar, elj.
Fondi i pension it do te administrohet nga Shoqeria Administruese, e eila themelohet si shoqeri
aksionere me kohezgjatje te pakufizuar, ku jo me pak se 51 % e aksioneve, Ie zoterohen nga nje
banke ase institucion financiar, ne perpulhje me Jigjin " Per Shoqerile Tregtare". Shoqeria per te
administruar nje ose disa plane pensioni, duhet It! licensohel nga Autoritet i i Mbik~qyrjes Financiare.
Shoqeria Administruese duhel Ie kelc 5i fun ksion kryesor mbledhjen e konlributeve dhe inveslimin e
tyre ne tetra me vlere Ie mbeshtetura. Por, ne raste Ie ve9anla, kjo shoqeri ka te drejle Ie kryeje edhe
veprimtari ne e administrimil te: Fondeve Ie Inveslimil dhe Ie Aseteve Ie Fondit W Pensionit, me kush!
qe te jete licenc uar per kele veprimtari nga Autoriteli .Fit imi qe rea lizohet nga in veSli mi nuk i
nenShlTohen tatim it, as per vete fond in e pensioni! dhe as per shoqerine administruese.

1.2 Tregjet financiare nC! Sbqiperi

N~ 10 gusht Ie 2006 hyri oe fuqi ligji or 9572, date 03.07.2006 "Per Autoriletin Mbikqyres
Financiare (AMF)". ~ lIimi i ketij Ii&i i eshle krijimi i Autoritetit tt Mbikeqyrjes Financiare. 51
instilucioni I vetem kompetent per licensimill e subjelcteve ne fushen financiare jobankare dhe
mbikeqyrjen e veprimtarise se k~ij tregu.
FU5ha e veprimtarise se Autoritetit eshte rregul1imi dhe mbikeqyrja:
J) e tregu! Ie tirujve dhe Ie veprimtarise se ketij tregu, ku perfshihen veprimtarite e
subjekteve te lidhura me investime ne tituj e qe veprojne ne ke:le treg
2) e tregut te si gurimeve dhe e veprimtarise s~ ketij tregu, ku perfshihen te gjitha
veprimtarite e sigurimit, te risi gu rimit, nd~nnjetesimit dhe operacione! q~ rrjedhin nga kelo
veprimtari
3) e tregut te pensioneve suplementare dhe Ie veprimtarise se kel ij tregu, ku perfshihen tl! gjitha
veprimtarit~ e sigu rimit te pensioneve sup lementa re, te ofruara nga institutet private te pensioneve
sup lementa re
4) e veprimtarive W tjera financiare jobankare, sipas percaktirneve te bera nga [igj e! e
ve9anla te fush~, qe ne vijim do te quhen "tregje financiare jobankare". I

Ky autoritet bashkoi funksione qe mepaJi! zhvilloheshin nga KLV (Komisioni i Letrave me Vlere),
AMS (Autorilet i Mbikqyres i Sigurimeve) dhe UPP (Ispektorati i Instiruteve Private te Pensioneve).
Autorjteti eshte person juridik publik, I pavarur dhe organi drejtues i ketij instituc ioni eshtl~ bordi i
,.

 SiSltl)'lllinanciar dbe menaxbimi llikujditeteve De o'lAnizatat De Shq iperi

drejloreve, i pe!rb<!re nga shtatl! persona U~ caktuar nga parlamenti dhe po para parlamentil raporton
mbi ecurine e aktiviteti t W AMF.
Komi sion i i Titujve me Vlerl! u krijua per Ie vcpruar ne baze t~ [i gj il nr 8080, date 01.03.1 996 "Per
litujt me vle re", Ishte institucioni qe mbikqyrte mbi tregjel e kapitalil dhe agjenleve qe vepronin ne
to, dhe tash me eshU~ pjese e AMF·se qe do Ie thote se keto funksi one i kryen AMF.
Tregu i kapitaleve per here te pare lindi ne Shqiperi me krijimin e Burses 51! Tiranes, sl departament i
Bankes sl! Shqiperisl!!, Asnje person juridik apo fiz ik, perve~ Bankes sl! Shqiperise, nuk ka Ie drejte
Ie krijoje nj/! treg Ie! letrave me vlere, i e ili nuk eshle licenc uar nga AMF. Ky treg eshle
rregull ua r nga ligji nr 8080 "Per le trat me vlere" dhe rregullat e KLV nr 61l, date 17.06.2002.
Vetem nj~ shoqeri tregtare mund t ' i beje kerkesl! AMF-se per H: marr\! Jiyence per funk sionimi n e
oj/! tregu Ie lelra ve me vlere dhe krijohet dhe funk siooon ne te njejte n m ~ nyrt s ic es h[~ parashikuar
te krijohet dhe fimksio noje nje shoqeri aksionere, rregulluar me ligjin nr 7638, date
19.11 .1992 "Per shoqerite tregtare",
Aklualisht ne Shqiperi veprojne dy tregie te letrave me vlere:
- Tregu i Bonove te Thesarit (Tregu monetar)
- Bursa e Tiranes sh.a. (Tregu i kapitalit)

Tregu i Bonove te Thesarit: Nga muaji maj i 1996 deri ne J998, tregu primal"! dhe ai sekondare i
Bonove te Thesarit kane qene organizuar nga Bursa e Tiranes sh.a.. Ne 1998 me vendim te
Guvematorit te Bankes sl! Shqiperise kjo kompetence i kaloi nj/! departamenti ljeter po brenda
Bankes sl! Shqiperise. Ne vitin 2005 Banka e Shqipe risC! dhe AMF. bene nje marreveshje ne baze Ie
se dies mbikqyrja e tregut sekondare i kalonte AM F-se. Tregu primare i Bonove U: Thesarit eshte
organizuar nga Departamenti i operacioneve monetare, ne Banken e Shqiperisl!, nl:! erner
te Mini strise se Financave s i perfaqesuese e Qeverise sl: Republikes se Shqiperise. Pjesemarresil e
ketij tregu jane: Banka e Shqiperise, bankal e nivelit tl! dyte dhe personatjuridike: dhe fizike.
Emetimi i Bonove t~ Thesarit behet nepennjet sh itjes me ankand nl! tregun primare te organizuara
nga Banka e Shqipt!rise ne periud ha kohe te rregullta. Ankandet per emeti min e bonove It: Ihesar;t
organizohen: Cdo muaj Bono Thesa ri 3 dhe 6 mujore, ~o 2-Jave Bono Thesari 12-mujore. Personal
fizike dhe juridikl! maTTin pjese ne: emetimin e Bonove te thesarit nepennj et nje banke te nivelit te
dyte, prane 5e ciles duhet te ken~ hapur nje llogari bankare eksk luzivisht per investimet ne Bono
Thesari.
Tregu sekondar tl-shle tregu ku nj/:! inveslitor bien nje lett~r me vlere nga nj/! investitor tjeter i
ndryshC!m nga emeruesi. Ky treg eshte i organizuar ne degel (fizike ose virtua\e) tl! bankave H! nivelit

...
te dyt~ , ku me e rl!nd~sis hmja eshte Raiffei sen Bank. Pjesemarresit ne: kele treg qe kryejne
transaksione ne bono thesari, mund Ie jene persona fizike:, juridike, rezidente dhe jorezidentl!.

- ,
"­
'kJ13
 Sistemi fimmciar dhe meD3XblOli I tikujditeleve De organizatat De Sbqiperi

AMF rregullon shkembimio e Bonove Ie Thesarit midis bankave dhe individ~ve, por nuk rregullon
shkembirnin midis bankave ne tregun nd~rbanka re sepse kjo ~shtt nje kompentence e Bankes se
Shqipe ri s~. gjithashtu nuk rrugullon dhe shkembimin midis indi videve prival nl! menyre te
drejte~rdrejte.

Bankat jane te obliguara te mbajne nj e regjister per te regjistruar te gjitha te dh~nat qe i

pe:rkasin tregun sekondar te bonove w thesarit. Ne qofte se banka nuk mban regjister pe r kelO te
dh~na ia delegon nje banke tjeter qe e mban regjistrin per tregun sekondare te Bonove te Thesarit
dhe kjo &ie ndikon mjaft ne dh~nien e licences nga AMf.
Bursa e Tiranes sh. a.: Bursa e Tiranes u krijua me 01.05.1996 si departament i Bankes Sl!
Shqiperise, q~ do te thote se eshte nje iniciative shteterore dhe jo private, por me miralimin e ligjit nr
8754, date 22.02.2002 U kthye ne shoqeri aksionere. Eshte miratuar ngs Autoriteti i Mbikqyrjes
Financiare pi;r Ie ushtruar veprimtarine si tregu i letrave me vier!:! te borxhit te Qeverise, borxhit te
shoqeri ve dhe te aksioneve ne Shqiperi, per nje periudhe pa afat.
Ne fiHim te vitit 2002, Bursa e Tiranes u be nje komapani aksionere pa ofert ~ publike dhe me pronar
t~ vet~m Ministrin e Financave, pra shoqeri me pron ~si shteterore. Kapita li fille stare i
kompa n is~ ishte 20 milione leke (1 euro = 124 leke), i ndare 20.000 aksione me vlere nominale, ku
sec ili kishte vleren 1000 leke.
Objekti i veprimtarise se Burses se Tiranes sh.a eshte krijimi dhe zhvillimi i nj /! (regu kapitalesh apo
tirujsh duke krijuar nje sistem !regtimi me ane te t~ cilit "afertat per shi~e, blerje apo kembim
te titujve kryhen ape pranohen rregullishl. Jepel in form acion rregullisht Iidhur me ymimet dhe
shperbJimet qe persona apo grope Ie ve.;anta propozoj ne apc presin Ie shes in, Ie blejne apo
te kembejne lituj".
Vizioni i Burses se Tiranes Sh .B. eshte: Te siguroje nje fluks Ie mjaftueshem kapitali (vendas dhe 1l
hu aj) per financimin e shoqerive private dhe seklorit public, te siguroje se inveslitoret, si individuale
dhe institucionale, gezojne mund ~sj te medha per te investuar dhe diversifikuar portofolet e lyre , t'u
garantoje, ve.;anerisht investiloreve individua le, ni vele Ie arsyeshme mbroj~eje dhe Ie gara ntoje nje
!livel te arsyeshem kthyeshmerie nga kapitali i investuar ne tregi e! e kapitaleve
Ne rregulloren e procedures se Burses se Tiranes sh.a., shpjegohet proces i i treget imit Ie titujve ne
burse. Seksionet e tregetimit ne kete bUTSe realizohen Ie marten dhe te enjten nga OTa 10:00 deri ne
12:00 dhe jane te drejtuara nga drejtori i tregut.
Metoda e ndjekur per vendosjen e cmimit eshte ajo e vendosjes 51! cmimil unik, sipas Ie ciles per cdc
leter me vlere arrihet ne nje cmim mbyllj e sipas te cilit behen te gjitha transaksionet. Cmimi i
mbyUjes ~r nje leler me vlere eshte cmimi me te cilin mbyllen transaksionet e kesaj seance ~r t6
dhe cmimi i hapjes per transaksionet e seances tjeter.

-
 SiSlemi rinaotiar db~ m('nuhimi i likujdifdeve ne organilJllltl ne Shqip~ri

Gjithashtu nt! vend vepron edhe tregu i kembimeve vaJutore. Ky treg eshte i rregulluar me anI! te
ligjit Nr 8269. date 23.12.1997 "Per Banken e Shqiperise" nenet 59 dhe 60 dhe gj ithashtu nga
vendimi Nr 66, dat~ 30.08.2006 i marre nga Keshilli Mbikqyres i Bankes se Shqiperise.
Eshtl:! treg nen mbikqyrjen e Bankes se Shqiperise dhe Itshte ajo qe miraton dhe zbaton politik~n e
kursit te kembimeve valutore. Gjithashtu miraton procedurat qe ~rdoren per te percaktuar vleren e
lekut ne raport me valutat e huaja. Banka e Shqiperise ka edhe U~ drejta Ie IjeTa, nder te d lat do Ie
pennend ate te nxj errjes s6 rregulloreve dhe udhezime qe rregullojn~ operacionet e ketij tregu, te
percaktoje dhe mbikqyre a&j enH!t e kembimeve valutore duke i lecensuar ate dhe kur e sbikon te
arsyeshme Ii revokoje licencl:!n dhe (£ bleje, Ie shese, le disponoje, Ie mbaje dhe Ie adminislroje
aktivet e rezerves sl! saj valutore nderkomlX!tare.
Ne rezerven valutore perfshihen ar apo meta Ie te tjera te 'Ymuara, valute ne fonnen e karWmonedhes
dhe monedhes ose ne lIogarile e Bankes U~ mbajtura ne monedhe Ie huaj, kambia let dhe premlimel e
pageses, te pagueshme ne valut~ etj. Kjo rezerve valutore ka ndjkim I~ madhe ne kembimin e lekut
me valutat e huaja . Duhet te mbahet ne nj ~ nivel te ~rshtatshem per zbatimin e politikes monetare
dhe kembimeve valutore. si dhe ekzekulirnet e menj~hershme ~ pagesave n~ transaksionet me
jashte.

Banka e Shqiperisc i dorezon Keshillit Ie Ministrave dhe Kuvendit PopuHor It Republikes se

Shqi~ ri se nje raport per pozicionet e rezerves va lutore nderkombelare.

Agjentct e licencuar te kembimit valutore jane disa banka te nivelit Ie dyte dhe zyra te kembimeve

valutore. Keto agjente i japin Bankes se S hqjp~rise infonnacionin e duhur mbi kurset valutore te

blerjes dhe shitjes se va lulave Ie huaja kundrejt lekut dhe me pas ne baze Ie kelij infomlacioni

llogaritet kursi I kembimit "fiks" i ketyre valutave kundrejt lekut. Keto kurse Ie kembimit Ie shitj es

dhe bl erjes publikohen nga bankat e nivelil Ie dyte ne faqen Reuters, dhe pikeri sht nga ajo faqe

Banka e Shqiperise mer infonnadonin. Fiksi eshte kursi zyrtar i kembimit i disa prej monedhave Ie

huaja kundrejt lekut, qe ~rfaq esohet nga nj /;! vlere e vetme dhe publikohet nga Banka e Shqiperise

1.3 Cr.re eshle menaxhimi i Iikujdiletil

Koncepti i likuidetit ka Ie beje me oportunitetin e oganizatave per Ie realizuar vlere ne para nga
Ie gjilha lIojel e aseteve (M .Y.Khan & P.KJain 1982). Gjate akli viletit Ie zakonshem Ie nje
biznesi menaxhi mi i likuiditeteve nenkupton mosnderprerje Ie operacioneve te perditshme.
Likuiditet nenkuplon mundesise sc nj e institucioni per Ie perballuar kerkesen per fonde.
Menaxhimi i institucioneve do Ie thoU! siguri per institucionin i ei li duhet te mbaje likuiditete
ne menyre It! ¢rshtatshme per Ie kenaqur kerkesen e klienteve per hua (Chandra. P, 1988) dhe
per t~ paguar shpenzimet. Ai perfshin analiza dilore dhe Ie detajuara gjithashru edhe vlercsime

- -- - - =-- - - - - - - - ... - - ­
 Sisteml fioanciar dbe mcnRxbimi i likujdiletevc ne organizafllt ne Sbqlperi

te madhesi~> sasise dhe koordinimit mes te hyrave dhe te daiave per te gjith~ periudhen ne
vazhd im .

Ne menyre qe te behet nje menaxhim i rregullt nje institucion duhet te kete informacion te
mjaftueshem. Sasia e likuiditetit ska rcndesi se sa e vogel eshte mund te shkaktoje deme le
medha ~r insitucionin. Duhet nje kohe e gjal~ per te ndertuar mardheniel me klientel dhe nje
bize likuiditeti mund ti shkaterroje ato. Per Ie shmangur nje krizc likuiditeti ~do menaxher
duhet te kele nje pol it ike te mirpercaktuar dhe proyedura matjeje, monitorimi dhe menaxhimi.
Likuiditeti i nje institucioni yare! nga menyra se si menaxhohen asetet dhe detyrimet e tij. Ky i
fundit eshte nje p~s planifikimi, organizimi dhe konlrolli i sasise. maturiteleve, inleresave ne
menyre qe Ie minimizohen interesat e paguara dhe te mbahet nje nivel i pranueshem fititmi.
Menaxherel duhet te analizoje impakt in q!;! ka menaxhimi i detyrimeve dhe aseteve ne veprimet
qe duhel tt ndermarrin ne lidhje me institucionin.
Koncepti i likuiditetit n~ rastin e ~do institucioni ka dy dimensione att sasior dhe ate eil(!sor.
Dimensioni sasior perfshin sasinf:!, strukturen dhe perdorimin e aseteve likuide . Aspekti cilesor
e ve theksin te mundesia e finnes pcr te patur kerkese aktuale apo potenciaie te likuiditeteve ne
nje meoyri! qe minim iron kOstol dhe maksimizon vlercn e bizoesil. Likuiditeli ehsli! nji! [aktor
vital per operacionet e bizneseve. Te gjitha bizneste duhet te kene nje shkalle te caktuar te
likuiditeleve e eila nuk duhet te jete as e tepruar par as e pamjaftueshme. Likuiditeti i lepert
nenkupton akumulim te fondeve e eila mund te .yoje ne perfititme te uleta, ndcrsa
pamjafiueshmeria e lij ~on ne nderprerjen e
aktivitetit U! biznesiL Nje ekuiliber i peshtatshm midis ketyre dy situatave ekstreme duhet te
mbahet ~r operacionet efi~ente tf:! biznesit nepermjel aftesise se mbajtjes sl! likiditeteve.
Nevoja t per nje mena xhim likuiditeti sa me e{j~ent ka ardhur duke u rritur vilel e fundit.

Me rritjen e te ardhurave ,institucionet kane gjithmone e me teper para pf:!r te menaxhuar. Ti

menaxhosh ato ashtu si<;: duhet ,eshte nje sfide me te cilen odeshemi gjithmone. Kjo kerkon te
pasurit e nje strategjie per sasine e parave qe do Ie mbahen ne trajte likuiditetesh dhe Ie sigurta
(te lira nga risku financiar),ne <rfare fonnash dhe ne eilat institucionet finaneiare. Menaxhimi i
likuiditeteve ka te beje me menaxhimin efektiv te mjeteve monetare dhe ekuivalenteve te lyre.

Menaxhimi efektiv i likuiditeteve konsiston ne organizimin e burimeve ne menyre qe te kelt!

ronde per 1e perbaHuar shpenzimel e perditshme por edhe emergjencat.

Nevojat per likuiditet nuk duhet 8S nenvleresuar dhe as mbivleresuar. f:.sht!;! e nevojshme qe oe
nje institucion te gjenerohen likuiditete te mjaftueshme. Prandaj ek2iston nevoja per likuiditet
ne formen e mjeteve monetare por edhe ne form!;!n nje ekuilibri n~ l!ogari . Prandaj iikuiditeti i
mjaftueshem (:shte i nevojshme per te caktuar aftesine pcr w paguar detyrimet afatshkurtra .
Teknikisht . likuiditeli varet nga prodhimi ose pr~si i arketimit It! Ie hollave nga shilja. C ikli
operativ mund te thuhet qe !;!shte zemra e nevojes per likuiditet . "Rrjedha e vazhdueshme e te
hollave nga furnizuesit tek inventari apo tek lIogarite e arketueshme dhe kthimi me pas ne
para te gatshme tregon ale se .yfare eshte mbiedhur nga cikli operaliv apo aktivileti i ~rditshem
j bizoesit "

Me fjaie te tjera ,cikli i t(: hollave kalon ne k(:to faza : I Konvertimi i parave te gatshme ne

..
inventar . 2 . Konvertimi i inventariI ne para ose lIogari te arketueshme . 3 Konvertimi i
 Suteml financiar dhe meoaxbimi i likujdlteleve ne organizatat Dr Sbqiperi

arketueshmeve ne para Ie gatsbme (Joy, O. M., 1977) "Keshtu ,cikli operaliv I!shlc nj!:! proces i
vazhdueshem.

Nese do Ie ishte e mundur per tl:! p!:!rfunduar aktivitetin e biznesit menjehere , nuk do Ie kishte
nevoje per ronde likuide. Por, kjo nuk eshte e mundur pasi firma eshte e detyruar Ie kett: asete
kOlTenle . Duke qene se hyrjel dhe daijel e mjeleve monelare nuk ¢rputhen. firmal kane
domosdoshmeri per Ie mbajtur likuiditete Ie lira edhe pse duke i investuar alo ne lelral me
vlere afatshkurtra likuide. Ne keU~ menyre firma do Ie jete ne nje pozite W tille qe muod te
permbushe detyrimet e duhura. Ne kele ml:!nyre si instilucioni publik edhe ai privat , kane si
shqelcsim te pasuril mjaftues h~m likuidilele per tu mbrojlur kunder mundes ise per Ie mos qene
ne gjendje per Ie pennbushur nje kerkese qofte per shpenzime Ie ndryshme apo edhe per
inveslime. Nese institucionet duan Ie jene konkurruese ato duhet te kene nje politikl! Ie
mirepercaktuar te menaxhimit te likuidilelit.

Nevojat kapilale If! njc firme per likuiditel ndikohe n nga faktorf! If! shumle. Kjo ndodh per shkak
se si<; edhe e kemi permendur me siper likuiditeli eShle nje element vital i operacioneve te
perdi tshme Ie nj !:! biznesi. Duke qene i tilie, pra nj/! element i perditshm erise se nje biznesi
elemente Ie shumt~ ndikojne at~ aq sa edhe IX!:n pjese ne kete "vorbull". Keto pari me te
re ndesishme te likuidiletil jane Sl me posille (Lins, K., H. Servaes. and P. Tufano, 2010):

( 1) Natyra e Biznesil

( 2 ) Sezon aliteti i biznesit

(3) PQlit ikat e Prodhimil

( 4) Madhesia e biznesit

( 5) E:eriudha e CikJit Operativ

( 6) Di sponueshm eria e krediseLdhe Koha e Blerjeve

Kushtet ne lidhje me kredine vendosen n&a krediloret par kjo ndikon ne sasine e likuidilelil qe
mbahet. Kushtet dhe disponueshmeria e nje krectie varen nga lIoji i biznesit nga ajo se sa i eshte
permbajtur rregulJave biznesi apo nga historiku i kredimarrjes se lij. Ne ato institucione ne Ie
cilat ka siguri per disponueshmerine e kredise mba hen sa me pak likuiditete dhe e kunderta pOT
kjo duhel Ie kete nje siguri maks imale nga ana e vet biznesit (Caballero, R. 1., and S.
Panageas., 2004).

Se dyti ,koha e blerjes gjithashtu vendos sasine e likuidiletit qe duhet Ie mbaje nje biznes. Ne
qofie se blerja e materialeve totale bthet qe ne fillim Ie periudhes nuk ka nevoje Ie mbahet nje
sasi e madhe e likuiditeleve por alo mund Ie perdoren dhe ne qofie se malerialet hidhen ne
prodhim gjate pro<;esit nevojiten nj~ sasi e caktuar e likuiditeteve.

-~--
 Slslrmi financiar dht mtnaxhimi i likujditeteve ne orgaDizalal De Sbqiprri

( 8) Luhatje t~ akliviteteve Ie biznesil.

(9) Shkalla e Rritjes sl! Biznesit

( 10) Burime te tjere prane pikave tl! mesipenne

Faktor~ te ndryshem te tjere jane pergjegjes per shurnen e likuiditetit qe duhet te mbaje oj/!
kompani: - (a ) Roli i zhvillimit industrial;( b ) Mjetet e transportit dhe komunikimit;( c )
Stabiliteti politik ;(d) Kushtet e Tregul dhe ,( e) Kushtet e fumizimit etj

Perdorimet e fondeve te nje institucioni mund te ndahen ne dy pjese dometheni:! fonde afatgjata
dhe fonde afatshkurtra . Investimi afatgiate mund te: cilesohet si njl! pjese e madhe e fondeve
afatgjata qe eshte investuar ne asetet fikse. Keto asete fikse mbahen ne biznes per te bere fitime
giale jetes se tyre . Per te drejtuar operacionet e biznesit investimet ne aktive afatshkurtra jane
gjilhashtu W detyruara. Investimet nl! kapiralin qarkullues neto jane pjese e ketyre investimeve.
Kapilali qarkullues nelo eshle nje element teper i rendesishem i menaxhimil te likuidileleve.

Menaxhimi i aseteve aktuale, pasiveve akruale dhe nderlidhja mes tyre eshte quajtur Sl
menaxhimi i kapitalit qarkullues. Ne praktike, zakonisht nje dallim duhet bere mes vendimeve
per inveslime lidhur me asetel aktuale dhe financimin e kapitalit qarkullues. Nga sa me siper ,
kt!lo dy aspekte It! menaxhimil It! kapitalil qarkullues del se jane me rcndesi dy yeshtjet e
mi:!poshtme : Per Ie percaktuar madhe:sine e aseteve aktuale ose "nivelin e kapilalit qarkullues "
dhe per W pcrcaktuar menyren e financimit.

Ka dy koncepte Ie kapitalit qarkullues ai sasior dbe cijesor . Disa percaktjme t~ tjera gjithashru
e pl:!rcaktojne si koncept brulo dhe koncepl neLO. Sipas konceptit sasior, shuma e kapiLali1
qarkultues i referohel totalit te aktiveve aktuale. Ajo qe ne e quajme asetet aktuale ose
korrente. Koncepti cill:!sor jep nj/:! ide De lidhje me burimin e financimil Ie kapitalit. Sipas
konceptit cilesor shuma e kapitalit punues i referohet " tejkalimit te aktiveve afatshkurtra ndaj
pasiveve aktuale1 " Kapitali punues definohet si " pjese e aktiveve aktuale te nj/:! firme te cilat
jane te financuara nga ronde afalgjata4 .

Ne nj~ kohe Ie dhene edhe aselel aktuale dhe pasivet aktuale ekzistojne ne biznes. Asetet
aktuale dhe pasivet akluale jani!! te pranishme dhe rrjedhin ne nje biznes si nje rryme elektrike.
Megjilhale,kapiLali punues luan U! njejlin rol ne biznes si rolin e zemres ne trupin e njeriut ashtu

si edhe likuiditeti. Fondet e kapitalit Ie punes jane te krijuara dhe keto fonde jane qarkulluese
ne bi:z.nes. Kur qarkullimi ndaler, biznesi klhehet ne nje "trup" te pajete.

Shilja e mall rave mund lejele me para Ie gatshmeose nekredi.NI! rastin e part, arketohen
direkt ne para te gatshme, ndersa ne rastin tjeter ato arkt!lohen me vone. Fondel jane te krijuara
gjithashru nga operacioni dhe shitja e aseteve fikse. Nje pjes/! e fitimit eshte perdorur per

-
) 2 U GUlhmann
~ Eric Y.~ . Leung Managemenl Accounling and Finance
 Sistemi financiar dbe roenaxhimi i ilkujditeteve ne organizatat ne Shqiperi

pagesE!n e tatimit , interesave dhe dividende:ve ndE!rsa pjesa e mbetur ~shtE! ruajtur ne biznes sj
fitim i pash¢mdarE!. Ky cikel vazhdon gjatE! gjithejett'!s se finnes ase biznesit.

1.4 Menaxhimi i kapitalit qarkullues

Per drejlimin sa me efekliv Ie nje ndermarrje ,duhen sasi I.e mjaftueshme Ie k.apitalil qarkullues
pasi eshte shume Ihelbesore. Efikasite ti ne kete fush~ mund Ie ndilunoj!, per Ie shfrytezuar
aselet tikse nt'! pune filimprurese , per Ie siguruar suksesin afatgjate U~ tirmes dhe per Ie arritur
qellimin e pergjilhshem te maksirnizimit Ie fitimit . Mungesa ase menaxhimi i keq i parave Ie
gatshme mund Ie rezultoje nt'! humbjen e te hollave dhe hurnbjen e reputacianit per shkak Ie
mospageses sl! detyrimeve oj;! datal e caktuara. lnventaret e pamjaftueshem mund Ie jene
shkaku kryesor i prodhimit Ie mbajtur ne nivle Ie larta dhe ajo mund Ie detyroje ndi!nnarrjel per
Ie blere lenden e pare me rinne Ie pafavorshme . tshte verejtur me Ie drej~ se ,. shume here nj/!
deshtim i bilnesit zhvillohet per shkak Ie mungeses sl! kapitalit qarkullues . Donnel 0 .
shpjegoi rend!!sine e kapitalil qarkullues neto dhe ~nnendi se ., per te shmangur nderprerjet ne
orarin e prodhimil e te shitjes dhe per te ruajtur riunin e aktivitelil , njt! institucion kt!rkon
fonde per finaneimin e inventarhe dhe te llogarive te arketueshme. "Mjaftueshmeria e parave
dhe aseteve aktuale se bashku me trajtimin e tyre etikas praktikisht ~rcakton mbijeresen e nje
biznesi (Hel fert E., 1989)
Por ka edhe rreziqe te kapitalit l~ tepert. Nje institucion mund W invesloje shume ne pasurile e
tij tikse e eila eshle di9ka qe justifikohet nga shitjet ose nga aktiviteti i perditshem i k~(ij
institucioni. BJerja e pamatur e materialeve te invent arit rezulton nt! inventar stok me ievizje te
ngadalte dhe te vjeteruara. Nt! Ie njejten kohe kjo mund Ie rrise koslon per shkak te
pakujdesive, mbeturinave, vjedhjeve , erj

Sasia e vogel e kapitalit qarkullues eshW &jithashtu e keqe dhe ka rreziqet e meposhtme.
Zbatimi i planeve operative behet i veshtire dhe nje institucion nuk mund te arrije objektivin e
lij te fitimit.

Rendesia e Menaxhimit te Kapitalit Punues

Fondet jane te nevojshme ne Cdo biznes per kryerjen e operaeioneve te perdilshme. Fondel e
kapitalit qarkullues jane kons ideruar si gjaku i jet<!s se nje finne. Nje tione mund te ekzisloje
dhe te mbijetoje pa !>ere filim , por nuk mund te mbijetoj ne pa punuar me fonde kapitaJe . Nese
nje finne nuk ka realizuar filim ajo mund Ie cilesohel si 'e semure " por, ne qofie se nuk ka
kapital qarkullues mund Ie shkaktoje falimentimin e saj. Keshtu, ydo firme duhet te vendose se
si per ~ balaneuar shumen e kapitalit qarkullues q~ ajo mban, kunder rrezikut te deshtimit.
Rendesia e menaxhimit te kapitalit qarkullues rrjedh nga dy shkaqe , dmth zene nje pjese Ie
konsiderueshme te total it (~investimeve si in vestim i ne asetet alduale ,dhe niveti i aktiveve
aktuale dhe detyrimeve akluale do Ie ndryshoje shpejl ne lidhje me variacionet ne shitie.

Bashkeveprimi midis aseteve aktuale dhe detyrim eve aktuale eshte, pra ,tema kryesore e teorise
se menaxhimil te kapitalit qarkullues neto . Qel!imi i tij ~shte qe t~ menaxhoje asetet aktuale t~

..
nje finne dhe detyrimet rrjedhese n~ nje menyr~ te tille qe te ruhet nje nivel i kenaqshl:!m i
 Sistemi finandar IIhe menuhimi i likujditeteve ne orgaDiz.stlat ne Shqiperl

kapitalit qarkullues. Fak(or~ t! shumle muod t~ ndikojne ne madhesine dhe nevojat qe ka nj ~

tirme ~r likuiditet. Por, asnje rregul\ apa formule nuk mund Ie jete e p<:rshtatshme ~r te
lIogaritur kete nive!. Te dhenat e seciJes kompani dhe analizimi i tyre b~jne te mundur
llogaritjen e nivelit te likuiditetit te nevojshem. Shkurtimisht ,niveli optimal i aseteve aktuale
varer nga percaktuesit e meposhtem:

Natyra e bizoesit . Ne qoftl! se nji! organiz8ct ~hte Iregtare apo industria Ie kjo ~rcakton edhe
kerkesat per fonde dhe per kapital punues. Organizatat angazhuar ne sherbimet publike ase
institucionet publike duhet Ie kene me pak kapital qarkullues . Pervc9 asaj ,investimi ndryshon
nga oje organizale ne [jerren, sepse kjo varet nga madhesia e biznesit , natyra e produktit , dhe
teknika e prodhimil.

Kushtet e fumizimit eshte nje element tjeter nga i cili varet ky element teper i ri:ndesishem
menaxhimil Ie likuidileteve. Ne qofie se oferta e inventarit eshte e shpejte dhe e ~rshlalsheme,
me pak fonde do Ie jene Ie nevojshme. Por, nese fumizimi eshte sezonal ose I
paparashikueshem, me shume ronde do Ie investohen ne inventar. Investimet ne kapitaiin
qarkullues do Ie luhaten ne rast Ie natyres sezona le te furnizimit te iendeve Ie para. pjeseve te
kembimit etj.

Politika e Prodhimit - NI:! rast te luhaljeve sezonale nl:! shitje , prodhimi do te luhatet ne
perpulhje me rrethanat dhe perfundimishl kerkesa e kapitalit qarkullues gjithashlu do Ie luhatet.
Megjithale ,departamenlet e shiljes mund II: ndjekin nje politike jashte sezonit ku muod te
perfitojne zbritje, keshtu qe shitjel dhe prodhimi mund te shpemdahen pa probleme ne Ie gjithe
variacionet.

Disponueshmeria e kredise - Ne qofie se kredia eshte ne dispozicion nga bankat dhe

furnizuesit ne kushte Ie favorshme, pak kapital qarkullues do II:! jete i nevojshem . Ne qofie se
objekte te tilla nuk jane ne dispozicioo me sh ume kapitai punues do Ie jeW i nevojshem per Ie
shmangur rrezikun. Ne disa ndennarrje shurnica e sh iljeve eshte ne para Ie gatshrne dhe madje
ajo eshte e pranuar paraprakisht , nd~rsa • ne disa te tjera eshte ne kredi dhe pagesat jane
pranuar vetem pas nje muaj apo dy. Ne menyre qe Ie siguroj~ qe fondet e panevoj shme nuk
jane te lidhura deri ne borxhe te medha, ndermarrja duhet It! ndjeke nje palitike te racionalizuar
krediti bazuar ne faklare relevante .

Rrilja dbe zgjerimi -Nevoja per kapi(al punues vjen duke u rritur me rritjen dhe zgjerimin e
nje ndennarrjeje . Eshte e veshlire per Ie percaktuar pik~ri s ht marredheniel mes vellimil Ie
shiljeve dhe Ie nevojave t~ kapilalit. Fakti, eshte se nevoja per rritjen e fondeve kapitaie
qarkulluese nuk ndjek rritje n ne aktivilelet e biznesit , por i paraprin rritjes. I:shH~ e qarte se
planifikimi i hershl!m eshte thel~sor per nje organizate ne rritje ,

Persa i ¢rket vl!lIimit Ie shitjes kjo eshte e lidhur direkt me ki:rkesen e kapitalit qarkullues ,
me rritjen ne shitje me shurne kapital eshte i nevojshme p~r Ie perfunduar prot;:esin , por edhe e
kunderta es hU~ gjithashtu e v~rtete.

Likuiditeti dbe perfitimi - Nuk eshte nje maredhenie negative midis Hkuiditetit dhe
perfitueshmerise . Kur kapitali punues ne lidhje me shitjet eshte rritur ajo do Ie zvogeloje
rrezikun dhe rentabiliteti ne njeren ane dhe do te rrise likuiditetin ne anen tjeWr .

-
--- - - - - _ ... -- -­
 Sistemi financiar dhc menaxbimi i IikuJditeteve ne organlzatat ne Sbqiperi

Mjedisi i jashtl!m - Me zhvillim in e institucioneve financiare , mjelel e komunikimit

objektet e transportt i, elj , nevojat e kapilalil qarkullues jan~ redukluar ~r s hkak se ajo mund l~
jete! ne dispozicion si dhe kur eShle e nevojshme . Me sa vihet re jane te njejtl;!t elemente
qe ndikojne edhe tek kerkesa p~r likuiditet pasi KQN eshte nj~ element teper i rendesishem dhe
pl;!rcaktues per likuiditetin dhe ~r nje finne nf! teresi.

Parimet e menaxhimil te KQN

Parimet e variacionit te rrezikut - Rreziku ketu i referohet paaftesise se tinnes per te ruajtur
asetet aktuale te mjaftueshme per te paguar detyrimet e saj.

Padrni i pozicionit te kapilalit - Sipas ketij parimi ,shuma e kapitalit qarkullues te investuar
ne seci lin komponent duhet te arsyetohet ne ml;!nyre adekuate me pozicionin e firmes. Cdo
para e investuar ne kapitalin qarkullues duhet te kontribuoje ne vleren neto te finne s.

Parimi i malurimit Iepagest!.s - Nje kompani duhet W ~je ~do p!rpjekje per te lidhur
maturimin e pagesave me rrjedhen e saj te fondeve te krijuara nga brenda. Nuk duhet te jete se
paku pabarazi midis maturiteteve te instrumenteve afatshkurtra dhe rrjedhen e saj te fondeve te
krijuara nga brenda, sepse nj~ rrezik me i madh eshte i gjeneruar me pabarazi te mad he.

Struktura e kapitalit qarkullues ¢rfshin nje Sere zerash Ie (ille si Jl oga ril ~ e arkerueshme,mjelet
monetare,inventari por edhe zern te delyrimeve Ie tilla si kredi afatshkurtra ,llogari te
pagueshme etj. M~ poshte po analizojme Ie giithe keto zera:

Inventari

Te giitha organizatat mbajne gj~ndje ose ioventar. Per organizatat me baze sherbimi ka me pak
nevoje qe te mbajne gjendje sesa organizatat e sektorit prodhues. Gjilhsesi nventari eshte pjese
e rendesi shme e menaxhimitle kapitalit qarkullues neto.

Inventari eshte pika me e mad be dhe pothuajse me e rendesishmja e aseteve aktuale .

Menaxhimi i inventareve ose e materialeve te paperpunuara, mallrave ne proyes dhe
produkteve te gatshme eshte nje raklor i rendesishem ne planin afatshkurter te pozicionit te
likuiditetit dhe rentabi liletit afatgjale te kompanise. Ne mungese it inve ntariI ,kompania mund
Ie p<!rgjigjet ne rri~en e kerkeses ptr mallra tl! gatshme par nga kjo shkaktohen koslo shume te
medha madje aq sa mund te yoje kompanine ne falimentim,dhe kosto te tjera te transaks ioneve
per te permbushur kerkesen.

Llogarite e ark~iueshme jane te~r Ie rendesishme ne menaxhimin e likuiditeteve. Firma me

menyren se si ~n te mundur menaxhimin e tyre arrin ne objektivat e saj per fitim apa edhe
objektiva te tjera. Shurne finna per te bere shitjet me kredi mbajne !logari Ie arketueshme si nje
aktiv aklual ose korrent. Praklika e lIogarive U!' arkl!tueshme ka disa perparesi te tilla 5i:
reduktimi i kostove Ie grumbullimit te te hollave, redu~1imi i ndryshueshme rise st shitjeve, dhe
rritja ne nivelin e shitjeve afatmesme. Ndersa mbledhja e menjehersheme e te hollave duhet te
jete ne interes Ie aksionereve, kostoja e kesaj politike mund te jete shume e larte ne krahasim
me shpenzimet lidhur me vonimin e marrje5 51! parave nga ana e zgjerimit ~ kredi5e .
Konsumatorel priren Ie blejne rne shume alehert kur kane ne di spozicion te holla. Zgjerimi i

-
kredise nga firmat mund te veproje per rri~en afat-shkurtera te shitjeve. KonsumatOr~t nuk
 Sislemi financiar dhe n.ttnaxbimi i likujditeteve ne Or:a nil.8fat ne Sbqlperi

duhet Ie presin p~r t~ grumbulluar parate e nevojshme per te blere nje objekt , par mund te
fitojn('! ate menjehere duke e marr('! ate me kredi . Kja sjellje ka efektin e zhvendasjes se
shitjeve t~ ardhshme ne kohen e tashme .Koslal e mbledhjes Se Ilogarive te arketueshme dhe
pershtalja e kerkesave Ie Juhalshme Ie konsumalorhe mund Ie bej('! lt deshirueshme qe finn a Ie
ofroje lehtesi lidhu r me kredite ¢r klientet e firmes ..

Paraja dhe ekuivalcntl!t e saj ase arka.

Cash eshte nje nga mjelel me te ~ndes i sbme U! operacioneve te perditshme Ie biznesil, sepse
kjo eShH! nje forme e kapicalit liku id e eila eshle ne dispozicion per Ifdo perdorim. Cashi shpesh
eshle faklori kryeso r qe vendas rrjedhen e fatit te bi znesit. Vendimi per te zgjeruar nje biznes
mund I~ percaklohet nga disponueshmeria e parave te gatshme dhe mundesia e huamarrjes Se
fondeve. Oplimalja e marrj es Se borxhit varet nga faktore If ndrysh!!m Sl eikli i
prodhimit,shiljes dhe Ie eiklit te grumbuJlimit, afali i malurimit Ie falurave dhe ne marurimit te
borxhit. Ajo gjithashtu varet nga Iikuiditeti i aktiveve te tjera aktuale. Ndersa mbajtja e parave
te gatshme ofron nj!! ndjenj~ sigurie, mungesa e parave te gatshme pengan mjafiueshmerine e
operacioneve te ~rditshme.

Llogarite e paguesh me

Te gjitha detyrimet afatshkurtra jan!! p~rgjithesi sh t U! mbulueshm e nga mjetet monetare t~ lira
ose ato qe jane ne arke ase ndryshe nga likuiditetet e disponueshme. Nje institucion qe ka nj~
akt ivitet nonnal ka si lIogariu: e arketueshme ashtu edhe ate t~ pagueshme dhe po njesoj siC
duhet te menaxh oj~ t~ arketueshmet duhet te menax hoje edhe alo t{! pagueshme ~r te vendosur
njefare balance midis tyre. Per te patur nje aktiv itet sa me nonnal dhe p~r te siguruar
jetgjates ine e nje biznesi duhet bere nje balance shume e mire midis asaj q~ do Ie investohet
dhe asaj qe do te mbahet si "para e thate". Kjo e fund it eshte teptr e rendesishme sepse ajo i
siguron mbarevajljen nje institucioni duke bi!re pagesat e menjehershme ose alO afatshkur1ra Ie
tilla si blerjet me kredi. Ne qoft~ se nje insl irucion nuk ben dot keto pagesa qe keto filion
shembja e tij, prandaj edhe [Jogarite e pagueshme j ane tepeT t~ rendesishme ne menaxhimin e
mj eteve monetare dhe Hkuiditeteve Ie tjera.

1.5 Administrimi i Iikuiditetit

Ka disa teknika specifike Ie menaxh imil Ie likuiditelit dhe procesil per mbledhjen e shpejle Ie te
arkt!tues hmeve nga konsumatoret dhe disbursimi i ngada lesuar. Ne menaxhimin e efikasitel it Ie
mbledhjes se te hollave, progesi mund te pershpejtohet permes planifikimit sistematik dhe
teknikave te rafinuara. Ka dy perafrime te &iera per ta b~rl! kete. Ne radhe te pare,
konsumaloret duhet Ie inkuraj ohen q~ te paguajn~ sa me shpej1 te jete e mundur. Se dyti
,pagesa nga konsumaloret duhel Ie konvertohet ne para Ie gatshme pa asnje vonere.
( I) Pagesa Ie shpejta nga ana e kon sumatorit.

Nj e menyre per te sigu ruar pagesen e shpejte nga konsumatoret eshte faturimi i shpejte i tyre.

Ate se 9fare konsumatori duhet II! paguaje ,periudhen e pageses, etj , duhet te njofiohel

 Sistemi finaodar dhe mtDublmlI likujdilellCve ne organlZ31al ne Sbqlperi

inkurajuar pagesen e menje!hersheme nga ana e konsumatorit eshte praktika e le ofruarit lbritje
per efekt te pagimit brenda nje: kohe te caktuar.

(2) Konvertimi i hershem i pageses ne te ho lla

Pasi konsumatori ben pagesen duke shkruar nj e yek ne favor te biznesit,mbledhja e

liku iditeteve dubet te shpejtohet me arketim te shpejte te yekut. Konvertimi i hershem i pageses
ne Ie holla,. si nje lcknike ¢r te shpejtuar mbJedhjet e lIogarive Ie arketueshme, eshte bere per
te reduktuar vonesat kohore mes nenshkrimil te yekut nga ana e klientit dhe realizimin e parave
nsa ana e biznesit. "Tenni i depozitave pluskuese perkufizohet si shuma e yeqeve te shkruara
nga konsumatoret qe nuk jane eode te perdorshme nga rinna (Joy, O. M., 1977) .
•IIMbledhja e lIogarive U! arketueshme mund te pt!fshpejlohet ne' menyre Ie konsiderueshme,
duke reduktuar depozitat pluskuese sepse keto te fundit ndikojne negativisht tek biznesi.

( 3) Perqendrimi bankar

Nese ka nj/! sistem te grumbullimit te decentralizuar te lIogarive te arketueshme, kom panite e

mMha, ~ eilat kane nje numer te madh te degeve ne vend, zgjedhin disa prej tyre, W eilat jane
te vendosura slrategjikishl si qendra grumbulluese per marrjen e pageses nga konsumatoret.
Sipas kesaj marreveshje, kOnsumalOrel jane Ie delyJUar Ie dergajne pagesal e tyre ne qendren e
grumbu llimit qe mbulan zonen ne Ie eilen ata jetoj ne. " Nje perqendrim bankar eshte
nj l!perqendrim me te eilen firma ka nje Ilogari te madbe zakonisht nje Ilogari disbursimi
(Va n Home, C F., 1974).

Perqendrimi bankar eshte nje sistem i fatu rimit U! deeentralizuar i eili ka pika grumbullimi te
shu mta, madje eshte nje teknike e dobishme per te shpejtuar mbledhjen e lIogari ve te
arketueshme. Nje tjeter avantazh eshte se perqendrimi lejon firmat per tl!! ' ruajtur ' mjetet
monelare le saja ne men ~n me efikase Ie mundshme .

Perqendrimi i Cash-it dhe teknika pooling: nje akt balancues

Nese nje njesi ekonomike nuk eshte ne gjendje te shlyeje detyrim et e saj kur alo maturohen, ajo
mund le rrezikoje falim enlimin edhe nesc gezon perfitue shmeri Ie late. Per shembull nje
shoqeri arrin Ie menaxhoje shume mire aktiviletet e saj operative dhe arrin te kete filim Ie larte,
pra, tregues sh urne te larte W perfituesh merisl!, por nese ajo nuk planifikon sesi do I.e shlyeje
delyrimet dhe nese nuk i kushlon shurne vemendj e situates se Iikuiditetit lTezikon te vihel ne
ves htiresi para krediloreve tc: saj. Duke ditur kelC fakt shumica e analisteve jane Ie inleresuar Ie
shqyrtojne tregues it e likuiditetit te nj e shoqerie.

Rendesia e likuiditetit dhe e analizes se tij eshte evidente kur sjellim ndermend pasojat qe sjell
paafiesia e nje shoqerie ,x;r Ie shl yer detyrimet afatshkurtra Ie saj. Se pari, mungesa e
likuiditelil nenkupton pamundesi Ie shoqerise per Ie shfrytezuar zbritjet e mundshme nga
fumitoret e saj apo mundesite per investime fitimprurese. Ai gjithashtu sjel! kuftzime nc
veprimet dhe vendimet e drejtuesve (Van Home, C F., 1974). Problemet me ekstreme te
Iikuiditelil reOektojne paafiesine e shoqerise per le mbuluar detyrimet afatshkurtrn crka mund Ie
croj~ ne shitj e te detyruar t~ investimeve dhe aktiveve te saj, dhe ne rastin me te fund it ne

-
falimentim dhe likuidim.
 Sistemi fin anclar dhe menaxhlmlI likujditeteve De organizatat ne Shqlperi

Korporatat kane adaptuar me koh~ praktikat e menaxhimit ti! li kuiditetit p~r Ie penniresuar
konlrollin e parave Ii! gatshme ,ne menyre qi! te rrisin aftesine e inveslimeve afat-shkurtera dhe
Ie reduktojne pagesat e inleresit. Megjithale, futja e euros ne perdorim, ro[i i thesarit qe vjen
gjilhnj e duke evoluar ne nje organizate globale, dhe ndikimi i ndryshi meve rregullative sl:!
bashku me paqt5ndrueshmerite e tregut kane shtyre me tej zbalimin e strukturave efikase Ie
likuiditetit.

Kushtet e lregut kane nxitur nevojen per II! minimizuar rreziqel e likuiditetit ,per te zvogeluar
shpenzimet e financimit dhe per te maksimizuar fleksibilitetin financi ar e strategjik pa
kompromentuar aftesin~ paguese (Van Home, C F., 1974). Si rezultat, duhen vleresuar teknika
te ndryshme Ie menaxhimil U! likuiditelit dhe ~ rshlatshmerise se tyre per adresimin e ketyre
nevojave. Perderisa keto leknika mund II! kombinohen ne sl ruklura Ie sofistikuara dhe Ie
nderlikuara te menaxhimit te likuiditetit, ne menaxhimin e tU me themelore eshte kombinimi
optim al i parave Ie gatshme Ie rrjedhave poz,itive dhe negative me burimet e tjera te financimit
apo inveSlimet.

Nje madhesi nuk i pershtalel Ie gjitheve.(One size doesn't fils all )

Siy e thoW edhe ky kombinim ,nuk ka asnj~ zgjidhje universale " te drejtt" per menaxhimin e
likuiditetit . Ne varesi t~ rrethanave individua1e, proyesi i evolucionit mund t~ perfshije teknika
qe shkojn~ te gjitha n~ nje spekter te gjere te kompleksi retit. Teknikat rnund te ndahen
gjeresisht n ~ dy kategori : nji! qe mbeshtelel ne transaks ionet aktuale fizike nepermjet lIogarive
( perqendrimi cash-it) dhe Ie tjera ne llogariljel imagjinare (pooling) . Dy nga teknikat me Ie
perdorura zakonisht te menaxhimit te likuiditetit te ofruara nga bankat jane perqendrimi fizik i
te hollave dhe teknika pooling. Ata mund Ie merren si nje z&jidhje e vetme ose si oje kombinim
midis tyre.

Kelo jane teknika Ie so(istikuara qe jane te afta per Ie optimizuar menaxhimin e flukseve Ie
mjeteve monetare ne Ie gjilhe lIojet e subjekteve. Megjithatt!, vendosje e teknikave Ie lilla, ne
menyrt! efektive mund te kerkojne investime materiale ne proceset e brendshme dhe Ie
teknologjise. Megjithate, pa mam parasysh shkallen e tyre te sofistikimit, fitimet e realizuara
nga keto teknika do te ndikohen ne fund Ie fundil nga shkaJla e informacionit, Ie kuptuarit dhe
Ie kontrolli i Ihesarit te nj/! korporate dhe tt! flukseve te mjeteve monetare .

Perfitimel e mundshme nga keto teknika

Ne qofte se nje zgjidhj e e pershtatshme e menaxhimit Ie likuiditetit eshtl:! zbatuar ne meniT<!

efektive ,korporata ape institucioni do Ie gezoje oje sere perfitimesh ( keto ndryshe
perraqesojne edhe koslot oportune ).Nje pl!rfitim realizohet duke eliminuar koslon e mbajljes 5i
defiyil Ie! parave te gatshme dhe tepricave ne te njejten monedhe . Ne lerma financiare, ajo
percaktohet nga diferenca midis normave Ie interesit Ie zbatueshme ~r kredi dhe debi ne
bilancet qe jane kompensuar .Rritja e madhes ise se POZiles se pergjithshme Ie parave Ie
gatshme terheq kushte mt! Ie mira Ie interesil se ate te arritshme per investime individuale ose
v~ e ve~. Kjo eshle nj e funksion j ndryshimil Ie nonnes s~ interesit midis nonnave Ie arritura
me dhe pa grumbu ll imin e mjeteve monelare .Lid hja e lIogarive te shumt!fi5hla ni! nje struktur

-
-.--~-
 Sbtrmi noanciar dbe roenalhlmi i IIkujdileleve oe organiutal ne Shqlprri

m~ t~ madhe t~ likuiditetit ka efektin e portofolit i eili redukton luhatshm~rine e pergjithshme . Si

rezultat, ~hel m~ e lehU: ptr t~ identi fikuar dhe izoluar Iilc.uiditetet t~ qendruesheme.

Nje tjet~r ~rfitim eshte edhe minimizimi i koslos opportu ne i t~ qenit ne gjendje per nxjenjen e
vleres maksimale nga rrjedhja agregate e parase neto. Shkalla e ketij perfitimi Yare! "ga
faklore Ie ndryshem, duke ,x!rfshiri! ketu (Home. V, C F., 1974) :

• Madhi!sia dhe stabiliteti i mjeeteve monetare

• Saktesia afatmesme e parashikimit; dhe

• Pozicioni financiar i korporates.

Ptrfilime Ie tjera polenciale qe njedhin nga meoaxhimi efektiv i likuiditetit perfshijne

• Kursimet Kosta Menaxhim I kohl!, sidamas kur pl!!rdoren teknika pasive dhe plotesisht tl!
automatil.uara

• Ngritja e dukshmeri~ dhe e kontrollit Ie llukseve te mjeteve monetare

• Menaxhim me rigorol i rrezikut

• Reduktimi i varesise nga objektet e kreditil lokal

• Penniresimi i menaxhimil Ie rrezikul te likuiditetit nl! nivelin e ndermarrjeve Ie gjera dhe

• Fleksibilitet me ti! madh strategjik finaneiar.

perqendrimi i mjeteve rnonetare si teknike qendron nl! te pasuril fonde nl! dispozicion per te
perballuar I~ gjitha angazhimel e njohura dhe II! panjohura ql! sjell aktiviteli i perdilsh~m i nj~
bil.nesi. Kjo teknikl:! ~rkthehel ndryshe edhe si nj~ postulat ne qofte se mund ta quajrne kl!shtu
e eila konsiston ne perqendrimin e mjeteve monetare nl! monedhl!n e duhur ,ne vendin e duhur
dhe n~ koh!!n e duhur. Kl!le teknikl! e pershkruan me: sl! miri !igura e ml!poshtme:

,so

.,
./I
3SO

7SO

FIgUf3 1

-
 Sis/em I fioantiar dbe menlUhimi i likujdlteftve ne organi.ullal ne Shqiperl

P~rqendr im i jCash-it pershkruan levizjen fi zike t~ fondeve nga lIogarite e pjes~marresve n~

nje pozicion U~ ve U~rn U: likuidite lil nt! nje lIogari Ie dedikuar ose Ie synuar. Kjo punon ne Ie dy
drejtimet, nje drejlim ~ht e pozita e kreditit qe es hte zhvendosur lart ne Ilogarine e synuar,
zakonisht It\ referuara si nje "spastrim" dhe nj e pozicion debiti qe eshte i "mbuluar" nsa
lIogaria e synuar. Nt! nje strukture zero-balancuese, It\re debiti ose kredili i bilancit Ie nje
lIogarie pjesemarrese behel zero ne fund Ie diles.

E kushtezuar apo obj ekti v balancimi eshte nje variant ku parametra te caktuara mund Ie
aplikohen per te arritur nje ekuilibl:'!r baze (te ndryshem nga zero) per Ie mbetur ne Ilogarine ose
minima le shumat maksimale qe do Ie transferohet. tshte gjithash tu e mundur te vendosen datal
fi kse nt! Ie cilat transferta e parave do te behet. Struklurat e perqendrimit Ie Cash-it eshte e
mbeshtetur ne nje ni ve l te larte Ie centralizimit Ie thesa rit.

Avantazhet e kesaj teknike.

Perqendrimi i Cash-it kombinon thj esht~s ine dhe qart~sine e asaj se si fondet levizin neper nje
slrukture komplekse U: likuiditetit dhe eshte nje leknike e pranuar ne shurne juridiksione. Ajo
mund Ie veproje mbi nj/:'! baze te vetme ose ne nder- njesi. Nisur oga kjo krijon marredhenie II!
qarta dypali!she ni! tl! gjithi! Ilogaritt! pjesemarrese dhe mbajU~ s jt e tyre perkatl!se, kjo lehteson
marri!veshjet e kreditlmil ndi!r- kompan i ni!se subjekte ti! ndryshl!m jane te perfsbire .

bshCI! e rendesishme Ie Iheksohet se )Xrqendrimi nder-njes i ekonomike nuk ne nkUPIOn

automatik isht fillimin e nje kredie brenda kompanive, kjo eshtl;! e percaktuar nl! fund te fundil
nga marredhenie biznesi ndennj et ketyre partive. Marreveshja percakton se si theme! II!
kompensohet kontributi i oje pjesl!marresi. N/! rastin e nje transaksioni te kredise brenda
kompanive. lennal e kredise midis dy pale've { p.sh. nonnat e inle resil , periudha e interesit dhe
frekuenca ve tt:! zgjidhjes )rregullohen ne kelt:! kompensim. Ky proyes mund te administrohet
nga ana e perdoruesit, me ndihml!n e nje sistemi te menaxhimil te Ihesarit apa mjeteve II!
ngjashme.

Dy karakteristika Ie Ijera Ie rendesishme jane specifike per ki!te leknike. Se pa ri, duke e be~
perdorimin e transaksioneve nder-kompani per strukturat e shumta ~ njesive ,raponim i
fin anc iar i ydo mbajljeje Ie parase eshle penniresuar. Ne menyrl:! tip ike, nj/! reduktim ne
madhesine e bilancit eshti! e mundur. Se dyti , nje strukture e perqendrimit te te hollave yon nl!
nje reduktim ne II:! dy kerkesat e pergjithshme dhe Ie nivelit pjest:marres te kreditit. Ne ni velin
e tij me Ie Ihjeshte, perqendrimi i mjeleve monetare ofron thjeshLesine dhe kontrollin e
penniresuar, pervey JX!rfitimeve te pergjithshme te menaxhimit II! likuiditetit te persh kruara me

-=

 Sistemi financillr dhe menaxbimi i Iikujdlteteve ne organizatat ne Shqiper[

lart. Ne varesi Ie juridiksioneve U~ perfshira, keto p~rfitime mund Ie zbatohen edhe ne rastin e
perqendrimit u! rnjeteve monetare nderkufitar.

Teknika Pooling5

Kjo teknik/! ndryshon nga perqendrimi i cash-it sepse vepron duke kryer nje lIagaritje te
interesit ne nje grup te llogarive te caktuara ne baza imagjinare. Nuk ka levizje fizike apo
perzierje Ie fondeve dhe per kelt arsye struktura origjinale e dobishme e pronesise se balancave
ruhet. Tipar tjeter kryesor diferencues i kesaj teknike ka Ie beje me menyren se si ajo gjeneron
ate qe eshle zakonishl e referuar s i " perpa~si pish ine neto ", apo perfilim neto . Kja teknike
nuk eshti! subjekt i asnje kufizimi rregullator .

Ne kele teknike, bilancet e debitit dhe kreditit Ie Ilogarive brenda nje institueioni qe po pi!!rdor
kete teknike jane kompensuar ne nje baze "virtuaJe"ose balanea e debitit eshte kompensuar
platesisht ose pjesl!risht nga ajo e kreditit. Keshtu nje korporate merr interesin me Ie lart!! te
kredise dhe paguan interes te ulet per debitin. N!! nj e strukture te tille te kompensirnit te
inleresit, zhvillahet nje kompesirn i plOle i lepricave ~ bilancit.

Kja teknike eshU~ shpesh e kombinuar me nje rialokim II!! interesave per liagarite themelore
pjesemarrese. NI!! nje kompensim tl!! interesit ose marreveshjeve te zgjerimit te interesave,
tepricat e kreditil te ndilunojne per te mbuluar pozicionet e shkurtera, por interesi eshte paguar
per ose nga Ilogaria pjesemarres. Autonomia eshtl:! ruajtur ne kete m~nyre. Teknika Pooling
mund te zvogtHoje ose edhe eliminoje kreditc e brendshme dhe per keU~ arsye shpesh
m~shtetet ne strukturat e decentralizuara.

Per Ie kuptuar akoma edhe rnl!! mire ketl!! teknike po japim nje shembull. Supozajme se nje
etnitet ka k~to flukes t~ mjeteve monetare : 900000 ,350000 ,(300000) ,(550000)'. Interesat e
kredise jane 4% dhe interest e borxbit 6%. Po W bejrne disa llogaritje ne lidhje me interesat
para perdorimil te teknikes pooling do te kemi 1250000 f1ukse hyrese dhe 850000 flukse
dales..

1250000'0.04=50000

(850000)'0 .06=(51000)

Pl!!rfilimi neto nga keto lIogaritje dhe nga keto supozime eshtl!! (1000) njesi monetare. Ndersa
nese i rillogarisim edhe njeheere interesat por pas perdarimit te teknikes pooling do te kerni
bashkimin e flukseve hyrese dhe dalese dhe fluk set neto jane 400000 njesi monetare.

400000·0 .04""16000 perfitimi neto. Pra siy shihet pas perdorimit te teknikl:\s pooling kerni njc
perfitim shurne me te madh se sa para perdorimit II! saj.

Avantazhet

S Bonnie Chiu. Mario Tombazzi • Agnes Leung l lQ August 2010

6 Kao shifra nok janE! reale por Ihjeshl supozimc per It ~(~ mi! Ii! qarte ~rdorimin e leknik(!s pooling
31
 Si51tmi flnanelar dhe menaxhiml i iikujdilcleve ne organizatilit nt: Shqiperi

P~r disa korporata, fakti qe "grupimi imagj inar" nuk perben asnje perzierie Ie fondeve paraqet
nje avantazh te rend~sishem mbi perqendrimin e parave te gatshme. Nje karakleristike tjeter
unike eshte se krijimi i nje "pishine" multi-monedhe I!shle relativisht i drejtperdrejte dhe shume
me efektiv, ne kontrast t~ madh me veshti/'tsite qe Jidhen me perqendrimin e mjeteve monetare
ne multi-monedhe. Pervec sa me siper grupimi imagjinar mund te jele shume i pershtatshem
kur kane Ie bejnl!: me yeshtjet e kultures se korporates. Nese drejtoret e financave lokale kane
gezuar Iradicionalishl autonomi te konsiderueshme, mund Ie kete rezistence te konsiderueshme
te brendshme Ie levizjes fizike te fondeve te " tyre" me ane Ie perqend rimit Ie hollave.

Teknika bibride

Ndersa teknikat e ndryshme ne dispozicion Ie Iikuiditetit jane paraqitur v~mas me lart, realileli
cralle eshte i percaktuar ne menyre (l!: qarte. Ne praktike, perdorirni i strukturave hibride eshtl.!
gjjthnje e me i zakonshem, Ie cilat mund Ie perfshijne perdorimin e leknikave Ie ndryshme ne
pjese Ie ndryshme It:: struktures. Rezultati eshU: nje strukture qe perdor teknikt:: me efikase ne
varesi te Jokacionil, monedMs dhe rajoneve Ie ndryshme. Ndl!rsa ky hibridi:zim eshtt:: zakonishl
shum~ i duksh~m ( t~ tilla si n~ kombinimin e teknikave fizike dhe imagjinare ), n~ kohe ajo
mund tc: ndodh~ pothuajse pa u vene: re . Per shembull, perdorimi i lIogarive I~ references per Ie
krijuar nj~ njesi pooling II; vetme ne menyre dektive mund Ie konsiderohet si nj!: ndrydhje e
p~rqendrimit Ie mjeteve monetare me nje nivel brenda nje llogarie te vetme .

Perdorimi i strukturave hibride ka dy perfitime dhe Ie meta. N~ njeren ane, ai lejon qe Ie arrihet
efektshmeri qe ndryshe mund Ie jete nt:: dispozicion n~ qoftt se perdoret vetcm nje lloj
slruklure. Kjo eshte vecanerisht e zbarueshme kur veprohet neper nje perzierje I~ tregjeve Ie
rregulluara dhe te parregulluara, ku jo te gjitha teknikat do tt:: jen!! universale dhe ne
dispozicion per arsye rregullatore. Nje konsiderate e r~ndesishme eshte se perdorimi i
strukturave hibride mund It:: perdoret per Ie reduktuar kompJeksitelin e nje leknike t~
likuiditetit, te tilla si duke e shndeffil8r ate nga nj/:! multslruktur~ t~ vetme Ie njesise.

Kompleksiteti dhe kostol potenciaie jane Ie metal kryesore te struklurave bibride, ~rcaktimi
dhe kombinimi opt imal i teknikave te likuiditetit te organizates nuk ~hle nj e geshtje e lehtt~. Te
gjilhe faktorl;t e brendshem (te specifikuara sl "nje mase nuk i pe:rshtatet Ie gjilheve " me lart)
duhet te konsiderohen sl! bashku me konsideralat rregullatore dhe funksionalitetin I mbulimin e
partnereve bankart:: .

Peizazhi i likuiditetil na paraqitet vazhdimisht i ndryshueshem. Profili i kompanise nalyrisht qe

ndryshon me kalimin e kohes, ndersa teknikal e likuiditetit dhe kombinimel e lyre vazhdojne te
zhvillohen. Prandaj, hartimi dhe mbajtja e nje praktike me t~ mire te likuiditelit eshtt:: nje sfide
me vete. Megj ithate, kjo sjell nj/! sert! perfitimesh financiare, operacionale dhe strategjike.
Ndersa rruga per kete qellim mund Ie kerkoje kombinimin e nje varieteti tt:: teknikave te
likuiditetit. Rezullali optimal mund Ie arrihet velem duke pasur nje vizion I.e: qarte I~ d~shiru ar
te model it Ie likuiditetit.

Pt!rvey konsideralave strategjike dhe organizative, taksalive dhe rregullatore mjedisi i vendit
ku operon institucioni qe ka zgjedhur ketl!: teknike jan~ faktore te rendesishem per tl! ndihmuar
dhe ~r te percaktuar se cila leknike e administrimit te likuiditetit i!shtl! per te zgjedhur. Ne
varesi tl! kufizimeve te krijuara nga taksat dhe rregulloret, korporatat shpesh duken p~r nje
l2
 Sistemi fioanc:ilu dbt memn:himi i likujdlteteve De orgaoizalat ne Shqiperi

kombinim tl!! sherbimeve per strukturen e tyre individuale. Kjo esht~ e njohur 5i nj~ proyedure
qe konsiston ne ievizjen e fondeve nga teknika e perqendrimit ti:! mjeteve monetare nl!! oje
l\egari t15 mbajtur nga qendra ne' nje vend qe eshte terheqese oga nje takse dhe perspektiva
rregullatore, duke i bashkuar me vone edhe me teknikl;!n tieter.

Tatimi j interesave mund Ie mas jete i zakonsMm ne shurne vende te Bashkimit Europian
(BE), por ajo mbetet ne nje numer te rajoneve tjere, duke perfshire kcshtu Azine dhe Ameriken
latine. Rregullat e kapitalizimit te te hollave, H! cilat yojne ne tatimin e interesi! kur ka nje
raport te caktuar tt! tille si Raporti i borxhit / kapitalit neto te tejkaluar mund te krijoje nje
<;:eshljel q/:! mund Ie parandaloj~ strukturen ideaJe per tu zbatuar. Kursi i kembimit kontrolJon
ose sjell kuftzime Ie tiera Ii! transaksioneve nderkufitare si posh. ne disa vende mund Ie kufizoje
inlegrimin e lIogarive Ie ketyre vendeve ne struktu rat nder-rajona le dhe globale Ie likuid itetit.
Megjithate. kompanite ende mund Ie jene n(! gjendje Ie shfryU!2.ojnc slrukturat loka\e Ie
perqendrirnit Ie mjeleve rnnetare.

1.6 Ecuaria e Tregul

Pas zbatimit Ie strukturave Ie menaxhimil te likuidilelil per euron dhe dollarin amerikan por jo
vetem, shurne korporalajane tani ne kerkim It! zgjerimil Ie slrukturave te tyre rajonaie apo edhe
ne ndertimin e struklurave gJobale Ie menaxhimit Ie likuiditetit. Ek.zislon nje nevoje ne rritje
per nje politike Ie shtrenguar nga rreziku i likuiditetil, por ka edhe permiresime Ie leknologjise
ne anen bankare duke lejuar disa institucione financiarc per te OrrUM sh~rbi me l e menaxhimit Ie
likuiditetit globaJe. Vendel e Evropes Qendrore dhe Lindore, kane krUuar mundesi Ie reja per
integrimin e 1Jogarive nga keto vende ne perqendrim ekzistuese Ie paravc Ie galshme.

Pavaresisht rregullimit li&.ior, talimor dhe sfidave rreguJlatore, perqendrim i i te hollave dhe
leknika pooling jane teknika Ie mire-vendosura dhe gjithnje e me shumc ne ndihme Ie
inslitucioneve. Ato mund U! kombinohen ne menyre fleksible per Ie lej uar harmonizim in me
struktura organizative te thesarit. Korporatat shpesb fil10jne me zbatimin e ketyre teknikave,
me ndertimin e shpemdarjes lokale apa rajonale si nje hap i pare. Pasi I:!sh ti~ themeJuar, keto
teknikajanl! mjete Ie efektshme per Ie fituar kantrollin e likuiditetit t~ korparat(;!s.

JJ
 Sistemi finRDchlr dhe menuhimi i likujditeteve ne or~anjzatat ne Shqlperi

KAPITULLI II
MENAXHIMIT Tit LIKUIDITETEVE
(Rast Studimi)

2.1 Crare eshte analiza e likujditetit

N~se nj/! sh oq~ri aITin t ~ menaxhoj ~ shuml! mir~ aktivitetet e saj operative dhe arrin tl! kete
fitim te tarte pea tregues shume tc mirt te perfituesnmerise por nl!se ajo nuk pianifikon se Sl do
te shlyeje detyrimet dhe nese nuk i kushton shume vemendje situatt!s se Iikuiditetit rrezikon te
vihet ne vesht iresi para kred itoreve te saj.
Nese nje njesi ekonomike nuk cshte e afte te shlyeje detyrimel e saj kur ate matu rohen ajo
mund te rrezikoje falimentimin pavarsisht perfituesh merise se saj siy edhe e kerni thent! me
siper.

Rendesia e likuiditetit dhe analizes se tij eshte evidenle kur sjellim ndennend pasojat qe sjell
paa ftesia e nje shoqerie per te shlyer detyrimet afatshkurtra te saj . Se pari mungesa e
likuiditetit nenkupton pamundesi t~ shoqerise per te shfrytez.uar zbritjet e mundsnme nga
fumitoret e saj apa mundesitt! per investime fitimprurese. Ai giilhashtu sje ll kuflZime ne
veprimet dhe vendimel e drejtuesve. Problemet me ekstreme te likuiditetit refiektojne
paaftesine e shoqerise per tl! mbuluar detyrim et afalshkurta yka round t~ detyroje ~r veprime
{~zgiidhjes s~ ketij prob lemi, dhe ne rastin me te fundit falimentim dhe likuidim.
Aftesia paguese e nje shoqerie, shkalla e likuiditetit te aktiveve tl! saJ dhe niveli i
p~rfilues hm ~ri se se aktivitetit qe ajo zhvillon percaktojnl! ne nje mast shume te madhe
mbijetesen dhe eeurine e kesaj shoqerie ne kohe. Sikurse likuiditeti,edhe aftesia paguese varet
nga struktura finaneiare dhe struktura e investimeve te nj e shoqerie. A ftesia paguese e nje
shoqerie perfaqeson aftesine e saj per te perballuar shlyerjen ne kone tl! detyrimeve te veta
afatshkurtra. Ne kiW! rast duhet theksuar se perbal1imi i detyrimeve afatshkurtra Ie nje njesie
konsiderohet se eshte bere normalishl, ne qofie se Ie gjitha aktivet e nevojsnme per kell! qellim
jane siguruar nepermjer gjendjes e levizjes nonnale te aktiveve qarkulluese dhe te aktiveve U!
tjera qe mund te kthehen me lehtesi ne likuiditete (aksione,obligaeione etj) ose n~ pennjet

burimeve suplementare afatshkurtra pa maITjen e nuave.

Ndermjet nivelit te perfitueshmerise sl! aktivitetit te nje njesie dhe afies ise sl! saj paguese
egziston nje lidhje e ndervaresi e rendesishme par ate nuk jane noeione identike. Per periudha
afatgjata. aft~siia paguese varet shume nga mveli i perfituesnmerist se akt ivitetit te zhvilluar
34
 Si5!tmi financiar dht; mt;DuhirnlI IIkujditdtyt De organl:r.atat Dt Sbqlptrl

sepse pa nj~ aktivitel rentabel asnje nj~si ekonomike nuk mund te sigu roj~ shumen e duhur te
arketimeve per mbulimin e shpenzimeve te hera dhe shlyerjen e dtyrimeve te saj por, per
periudha afatshkurtra aftesia paguese ndryshon ne menyre t~ pavarur nga niveJi i
p~rfirueshmerise. Kjo do Ie thote se ne periudha afatshkurtra mund if ndeshim oe veshtiresi
paguese edhe ato njesi ekonomike qe kane aktivitet fitimprures.

Nt analizen e likuiditelit, horizonli kohor ~shte i shkurter per te arsyeluar dhe ~r Ie bere
parashikime per fluksin e mjeleve monetare. AfMsia paguese lidhel ngushte me shka llen e
iikuidilelille aktiviteteve qarkulluese, sepse jo te gjilhe elementet e k~tyre aktiviteteve mund te
¢rdoren pemjeheresh p!!r likuidimin e dtyrimeve, sepse ate megj ilhese afatshkurtra kane afate
Ie ndryshme malurimi dhe shpejresi Ie ndryshme qarkullimi. Keshtu likuiditelel e nje kompanie
mund Ie pi.!rdoren menj~here ~r shlyerjen e detyrimeve afalshkurtra ,ku rse, qe Ie kthehet ne
likuidilet gjendja e produkleve Ie gatshme, duhet jo vetem Ie gjendet bleresi i lyre por edhe te
arketohet vIera e lyre e plate. Sa me e gjate Ie jete koha qe kerkohet p!!r kthimin e aktiveve Ie
ndryshme ne likuiditete, ne para aq me e ulltt eshle shka lla e likuiditetit Ie tyre. Prandaj afiesia
paglJese lidhet shum~ nglJshte jo vetem me madMsine e kapitalil qarkullues, por edhe me
slrukturen e tyre nga pikpamja e shkallt:s se likuiditetit.

Likuiditeti ka nje marredhenie Ie rendesishme me perfitimin. Ne qoft~ se ne kemi burime Ie

mjaftueshme likuide • ne mund te jemi ne gjendj e te marrim perfitimin e zbritjes ne para te
gatshme per blerjet dhe rrjedhimisht kjo do te jete rezuitati ne fitime ne rritje. Ne qofte se nuk
mund t~ paguajne kreditoret ~r mallrat ne periudhen e caktuar, duhet Ie paguajn~ interes mbi
shumen e blerjeve. Keshtu, mungesa e burimeve likuide do te rezultoje: ne zbritje te ulet t~

parave te gatshme dhe pagesa ti.! interesit. Dy humbje keto ge ndikojne mbi fitimin. Burimet
likuide Ie nje biznes i mbahen me teper per te zgjeruar aktivitetet me Ie medha Ie biznesit, dhe
me pak ne pasqyral financiare.
Tenn i i referohet Ie hollave, menaxhimit Ie burimeve te mjeteve monetare ne nje ml!nyre Ie tille
qe objektivat pergjithes isht t~ pranuara te biznesit mund te arrihen. Ne kete konlekst objektival
e njl: tirme mund Ie unifikohen ne mi.!nyre te tille qe sje llin qendrueshmeri maksimale dhe te
mundshme mes perfitimit dhe likuiditetit Ie nje finne l ' . Menaxhimi i likuidile te ve mund Ie
definohel si aftesi e nje institucioni ne njohjen e problemeve qe lidhen me te hollat te cilat
mund Ie vijne &iate aktivitetit te pl.lrditshem, ose gjetia e zgjidhjeve te pershtatshme per te
frenuar probleme Ie tilla • nese ala lindin, dhe me ne fund delegimit te ketyre zgjidhjeve tek
autoriteti kompetent per zgjidhjen perfundimtare t~ ryre. Menaxhimi i likuiditetit mund Ie
kon siderohet si nje art qe ndihmon ne krijimin e ekuilibrit mes likuiditetit dhe ~rfitimit per te
SiglJru 3r funksionimin pa pengesa te nje firme drejt realizimit te objektivave te saj te biznesit.

"

--- -- -
 Sistemi fioanciar dbe menu.:himl I IIkujditeteve ne organlzatat ne Shqlperl

Pun~ lor~l> sindikatal, aksioneret aktual~ por edhe ala potencial~ ne¢nnjet disa anJizave tt
ndryshme japin ose nxjerrio nje konkulzion Iidhur me institucionin. Pun onj~sil jane burime Ie
kompanise dhe jane Ie interesuar te djn~ pozicianin financiar dhe fitimi i kampanise por jo
vetcm . Ne pergjithesi ala analizojne dhe bejne krahasime mes perfonnnaces se kaluar dhe asaj
aktuale , marzh i fitimil dhe njedhen e parave Ie kompani5e. Sindikatat jan~ Ie inleresuara It
dine Ie dhe:nat e performances financiare qe kane te bejne me kerkesal e tyre per rritje Ie pagave
dhe mireqenies saciale' .
Nje studim i likuiditet it. produktivite1il dhe efikasitetit financiar pennes perfitimil behet duke
perdorur mjetet e meposhlme dhe teknikal giithashtu. Duke filluar me aoali zen e raporteve e
cila esht~ procesi i percaktimit dhe paraqi~es ne aspektin aritmetik se shifrave e marredhenieve
dhe grupeve te shifrave te nxjerra nga keta mardhenie Ie biznesit me te gjithe aktaret e tiere Ie
nje biznesi. Nje raport shpreh rezultatel ne baze Ie krahasimit te dy figurave ne aspektin
numerik . Sipas Bany raportet e kontabilitetil pershkruajnl! marredhenien e rende.sisheme qe
ekziston midis figurave qe tregohen ne nje bilanc ne lIogarine e fitimit dhe humbjes ne njl!
sistem U! kontrallit bLLxhetor ose ne ndonj~ pjese tjeter te organizimit te kontabilitetit 8 . Nj ~ raport
p~r nj~ biznes eshte i "jahur si simptoma e presionit Ie gjakut . Nje rapart pi!rdoret si nji! mjel per
te pare gjendjen financiare te rUe biznesi. Ala nxjerrin ol! pah nese gjendja financiare eshte sbume
e fort~, e mire, pjeserisht e mire, apo e varter. Si e tille,analiza e raportit eshle oji! mjet i
fuqishi!m i analizes financiare nepermjet saj nxirrel ne: pah paz ita ekonomike dhe financiare e
njc nj ~sie te biznesit. Analiza e raporteve behet kuptimplote atehere kur gjykohet gjendja
financia re dhe rentabilileli . Performanca e njl! firme shihet vetem kur ekzislon krahasimi i faktil
me Ie kaluaren. Se pari nje krahasim i raportit aktual me raportet e kaluara dhe Ie pritshme Ie
ardhshme per 1e njejtl:!n finne ,metoda e dyte e krahasimit perfshin krahasimin e rapartit Ie
finn ~s me ata te firmave t~ ngjashme me mesataren e industrise ne te njejten kohe. Mbi bazen e
mesipenne mund ~ konkludohel se raportet jane shume Ie rendesishme per inlerpretim se alo
japin infonnacion Ie vlefshem dhe shume Ie dobishem ne lidhj e me biznesio .

a. Veprimtaria e insig dhe eurosig

Institucianet ql! ne kerni zgjedhur per tl:! konkretizuar ket/! terne jane dy kompani sigurimesh
INSIG dhe EUROSIG. Keto dy instirucione zene atersishl Ie ojejte:n pjese te tregut ,Eurasig

7 Financial Management, Tata McGrat! Hili

I BA TTY 1.: Management accountancy, MacDona ld and Evans ltd .. Lo nd o n, 1975,p.63
36
 Sisleml finaDdat dbe menaxbimi llikujdiletcve ne organizatat ne Shqiperi

duke qt ne se eshte nje institucion privat ze pak por shume pak m~ shurne se Insig qe eshte nje
kompani sigurimi qe zoterohet pjeserisht nga shteti konkretisht 2~ 51 % dhe pjesa tjeter nga IFe
dhe EBRD. Instituti i Sigurimeve sh.a. (fNSIG sh.a) eshte kampenia Sigurimesh, qe ka ndikuar
ne krijimin. zhvillimin dhe konsolidimin e ke1ij banesi ne ekonomine e vendit. Instituti i
Sigurimeve SHA. (JNSIG SHA.) eshte nje shoqeri anonime (aksionere) me Aksionar te Vetern
Ministria e Finances; INSIG vepron si kampani kompozite ne Shqiperi,duke kryer ne te njejten
kohl: sigurime W Jo-Jetes dhe sigurime te JeU5s 9 . Sigurimet e Ja-JeWs ne tl! tre vendet
perfaqesohen nga produkte Ie ndryshme, qe mbulojne pergjegjesine e mbajtesve Ie mjeteve
mOlorike kundrejt pal~ve U~ (reta, Kasko, Zjarrin dhe Rreziqel Shtc:se, Vjedhjen, Sigurimel e
bankavc:, tipe Ie ndryshme Ie pergjegjesise, ma rinen dhe MallTat ne Transport, Bujqesine dhe
Blegtorine, etjlo.

Sigurime l e Jeles Ie ofruara nga Kompania konsislojne kryesishl ne produkte afatshkurtra., si

sigurimi i Jetes individuale dhc: ne grup, sigurimi i Jeles sl:! Nxenesit dhe Studentit, s igurimi i
Jetes se Debitorit, sigurimi i Kombinuar i Jetes, etj. Gjate vitit 2010 nga Kompania eshtl!! olTuar
produkti i ri i Sigurimit Ie Jetes dhe Shendetil i cili eshtl~ nje kombinim j sigurimit te shendetit
dhe sigurimil afatshkurter Ie jell!s. Ky produkt ju ofroi te siguruarve pertitime per trajtimet
shl:!ndelsore ne klinikat me te mira te vend it dhe te huaja, dhe I:Shie i pari produkt i eili ofrohet
per grupe dhe inidivide, si dhe per familje. Pjesen me te madhe te te ardhurave ne produktet e
sigurimit Ie jetes e zene Ie ardhurat nga Sigurimi i Jetes se Debitorit dhe Sigurimi i jetes nl!
Grup me Aksidente Personaie.
Sipas JNSIG 2010 gjate vi tit 2010, rNSIG-u ruajti marredhenie Ie qendrueshme U~ biznesil me
lojtare te rendesishem te tTegjeve nderkomb<!tare te sigurimeve dhe risigurimeve. INSIG-u
yedoi nj ~ pjese te rreziqeve tek risiguruesit nd ~ rkombetare, duke u bazuar ne ligj et perkatese ne
Shqiperi,K osove dhe Maqedoni dhe ne deklaralen e politikes se veprimtarise. Ne 19 vjet
veprimtari, INSIG-u ka permiresuar ndjeshem ciJesine e Slatil, nepennjel politikave Ie pranimil
dhe programeve te vazhdues hme te trajnimit.

Sipas INSIG 2010 Ne ~rputhje me StatlJlin e kompanise, neni 6, kapilali themeltar eshte
1.020.000.000 (nje milliard e njezete milione) le ke, i ndare ne 1.700 (njemijeshlalcqind)
aksione, me vlere nom ina le 600.000 (gjashtcqindmije) leke seeili. Aksionet e shoqerise
zoterohen ne masen 100

~ http}/docsljdc nelldocumen ts/rapoaj. vjetof-jn si i.!-Z009 hl ml

10 http://dQcs!jde.ne!ldQcumentsirapon j . vieto r-insig· Z009.hlml

37
 Sistrmi finandar dhe meaaxhimi i likujditetevc ne organiZl'ltat ne Shqiperi

% (njt!qind p~r qind) nga Republika e Shqiperis~, e perfaqesuar nga Ministri i Financave dhe ne
baze te Ekstraktit ll .

Eurosig Sh.a <!shU! Ihemeluar si nje Kompani Sigurimi Ie prodllkteve Ie Jo-Jetes ne Shlalor Ie
vitit 2004. Ne Dhjetor te viti! 2005, kompania, shit i aksionet 100 % dhe ne Mars Ie vitit 2006
doli ne treg me emtin Eurosig Sh.a, teresisht me kapital vendas dhe aksionere t~ rinj.
Veprirntaria e kompanise rregullohet ne baze dhe nl:! zbatim Ie ligjit 9267 "Per Veprimtarine e
Sigurimeve, Risigurimit dhe Ndermjetesimit ne Sigurime dhe Risigurime" dhe akteve Ie Ijera
normative Ie dala ne zbatim t~ lij si dhe mbikqyret nga Autoriteti Mbikqyres Finac iar (AMF).
Gjithashtu udh~hiqet nga Statuti i Shoqeris~ si dhe Rregullorja per funksionin e Shoqeri se.

Euro5ig 5i kompania e konsoliduar nl! tregun e sigurimeve, eshte e shtrir~ ne tere territorin e
vendit me 17 Oege dhe mbi 210 Agjensi dhe pika shitjeje. Zgjerimi i rrjelil Ie sh itje5,
pozicionimi ne tregun e sigurimeve me nje rritje Ie ndjeshme dhe relativisht tl! shpejte:, ka
ardhur si re2ultat i nje pune Ie vazhdushme dhe i nj/! stafi t~ kualifikuar. Eurosig sh.a. p/!r kater
vitet e fundit eshte kiasifikuar si kompania me trend in me t~ larte te rritjes ne tregun e
sigurimeve. Per tremujorin e pare Ie vitit 2013 Eurosig shenon dtmin e rritjes me te iarte
ose 91 .26%, nga 12.29 % rritje qe ka tregu i jo-jet<!s ne total .

Eurosig ofron zgjidhje Ie ~rshUlIshme Ie sigurimit qe zhvillohen ne nje bote ne ndryshim dhe
per Ie siguruar nje vend Ie sigurte. Me Eurosig mund te sigurohel makina, banesa, orendile,
mbrojtja e shendetit, e punes, prones, aktiviletit, profesionit etj.

EUfosig gjithmone me nje prom Ie forte ka konsoliduar pozicionin e tij ne mesin e shoqerive
ne vend si dhe nje emt!r e reputacion tek partneret rajonaie, europiane e me giere. Eurosig
Sh.a, si nje kompani e konsoliduar ne tregun e sigurimeve, me nje staf Ie kualifikuar dhe me
pervoje te &iste ne tregun e sigurimeve, do Ie vazhdoje Ie jape nje garanci te plote
financiare ndaj ~do rreziku. Shoqeria do Ie vazhdoje Ie rrise cil<!sine e nje sherbimi Ie
shpejle, profesional ndaj klienc~ve, Ie ofruar kete me c;:mim konkurrues ne rrjetin e saj Ie:
shpemdare ne Ie gj ithe vendin.
Ne~rmjet planitikimit strate&iik synon rriDen e qendrueshme, sruktura fleksibele, rritjen
e imazhil ne publik duke u gjendur prane ne s iluatat e veshtira per rimbursimin maksimal Ie
demeve qe mund tu shkaktohen, Zoteron diversHikim te portofolit Ie te: ardhruave si rezullat
i sigurim eve te te gjitha klasave. Investimet ne modernizimin e gjithe veprimlarise se
shoqerise dhe infonnatizimin me bashkt!kohorte sistem it.

II http://www.insig.com.atlwp-conlen!luploadsI2Q 13/05ffiA PORTI· VIETOR -20 I0.00 f

J8
 Slstcml financlar dhe menaxhtmi J IikujdUcteve ne organizatat ne Sbqiperi

Per INSIG

RAPORTI VLERA 2012 VLERA 2011

Rap likuid=Aktive IikuidefDASH 144225912746516'"0.525 223457013212381'"0.70

Rap korrent-=AASHIDASH 339580612746516 1.4 342032813212381-1.065
KQN-AASH·DASH 3395806·2746516=649290 3420328·3212381-207947
Rap i mjafiueshmerise se 649290/3395806-0.19 207947/3420328=0.060
KQN=KQN/AASH
Qarkullim i KQN TR netolKQN 2012058/649290=3.098 20483451207947 9.85
Marzhi I Jejuar I mungeses 50 144225914506.5=321 dite 2234570/5237=427 dite
parase=M.monetareIFOP ditor
Rap I aftesise per te gjeneruar (99983)/2746516=(0.036) 612860/3212381 '"0.19
para=FOP neto i paraselDASH
Rap j aftesise per Ie shlyer (99983)12948769=(0.0339) 612860/3429370'"0. 178
borxhe=FOP neto i parase/Det totale
PMA-L1a1Shitie ditore 4354615512.5-8 dite 32234/5612=6 dite

Rap.i likuiditetit-=(AASH·INV)/ DASH I (3395806·0)12746516-1.4 (3420328·0)13212381 -1.065

RAPORTET E AFTESISE PAGUESE

Del totale/Aktive tot 294876915645826-0.52 342937015874762=0,58

Del totlkap aksioner 294876912697057 1.053 342937012445392 1.402

Kap aksioner/det tot 26970571294876!}--Q,9 15 244539213429370-0,7 13

DASH/det tot 274651612948769- 0.93 321238113429370'"0.936

Burimi : rNSIG

39
 Sislemi finltnciar dbe menaxhlmi i likujdlltleve De Ot&ItDiz.a181 ne Sbqlperi

P~r EUROSIG

Raportet e likuiditetit hedhin drite mbi gjendjen e likuiditetit tt nje shoq ~rie dhe duke u
m~shtetur ne pasqyrat financiare te kompanise se sigurimeve EUROSIG ne kemi Hogaritur
raportet e meposhtme :

RAPORTI VLERA2012 VLERA2011 VLERA 2010

Rap Iikuid=Aktlve 51411 15 11980~0.1 286801395058- 0.073 95911283579~,034

IikuideJDASH

Rap korrenr--AASHfDASH 89467415 11980~ 1.75 7636611395058- 1.93 514668128357<>- I,81

KQN=AASH-DASH 894674­ 763661-395058=368603 514668­

511980-3 82694 28357<>-231089

Rap ( mjaflueshmense se 3826941894674-().4 3 3686031763661-{).48 23108915 14668-0,45

KQN=KQNIAASH

Qari<ulllm I KQN- TR 6730461382694= 1.76 5429021368603- 1.47 405209123 1089= 1,75

neto/ KQN

Marzhi i Jejuar Imungeses Sf 5141111702=31 286801925.4=31 95911( I03 )~(93, 12)

parase= M.moDetareIFOP
ditor

Rap I aftesise per te 42460151198~0.082 (17834Y 340281283579~0, 12

gieneruar para=FOP octo I
395058"'(0.045)
paraselDASR

Rap I aftesise per te shlyer 42460/525 939=0.0 80 (17834Y415586-(0.043) 340281296359-0, 11

borxhe=FOP ntlo I
paraseIDet totale

PMA=LlalSbitje dltore 23199711849.14- 126 25456811487.40- 172 10752411110,2-96,85

dite dite

Rap.i (894674-0Y (76366 1-0Y 514668­

likuidtetlt=(AASH·
511980-1.75 395058-1.93 01283579-1,81
Inv)fDASH

RAPORTET E AITESISE PAGUESE

Det totale/Aktive tot 52593911137303-{).4 41558611031975-{).4027 I ~~63591857713 ~0,

62
Oct totlkap aksioner ;;5939156400~0.93 4155861508878=0.816 I ~:63591460210~,
Kap aksioner/det tot 5640001525939~ 1 .07 5088781415586-1.224 460210/296359= I,

40

 Sislemi fiDanciar dhe menu him I i likujditeleve De orgaDlz.alat ne Shqlperi

I DASH/det tot 511980/525939-().97 395058/415586=0.95

1
283579/296359=0.
0<

Raporti \ikuid qe quhet ndryshe raporti j parase tenton t~ jape nj~ v\er~ te shpej tl:! te likuiditetit
t!! ketyre institucioneve duke mare parasysh vet!!m ato zera te aktiveve afatshkurtra t~ cilat
priten te kthehen ne para shume shpejl dhe pa problem. Pergjithes ishl pranohet se nje vlere
norma Ie e k~tij raporti do t~ ishte afersisht 0.5. Per INSIG ky raport eshte 0.525 pra afersisht sa
viera nonnale e ketij raporti ~r vitin 2012 i cili tregon edhe nje tejkalim te normales pra nje
situate shum~ U: mire Ie likuidiletil per k~te vit. Ndersa viii 2011 paraqitet edhe me i fa vorshem
akoma ~r ket\! institucien me nje raport te tille prej 0.696. Nga raporti qe ne kerni llogaritur
~r EUROSIG rezulton 0.1 &ie q~ do ll:! thote se kjo kompani ka mungese likuiditeti per vitin
2012. Ndersa per vilin 2011 paraqilet nje situate me e nd~rlikuar sepse ky raport eshte 0.073
dhe 0.034 per vitin 2010 l 2• Raporit korrent lidh aktivet afatshkurtra me detyrimet afatshkurtra.
Ky eshte nje Irgues i mbulimit te detyrirn eve afatshkurtra ose njihet si marzhi i sigurise kundrejt
Ie: paprilurave qe mund te ndodhin n~ Ie ardhmen. Raporti korrenl duhel Ie jete (e: pakten dy he~
ne menyre qe te konsiderohet si i mjaftuesh~m, nj e raport posht ~ dyshit paralajmeron risk tC!
mundsh~m Jikuiditeti. P~r fNSIG ky raport per vilin 2012 eshH:! 1.24 gj~ q/! tregon se ky
inslilucion disponon afersishl 1.24 lekl! U: invesruara ne aktive afalshkunra ~r ~do nj{! lek
detyrime afatshkurtra dhe 1.065 ~r vitin 2011 e cila tregon se kompania disponen afersisht
1,065 Jeke te investuara ne aktive afatshkurtra per ~do nje lek detyrime afatshkunra . Ky rapon
mund Ie inlerprelohet si nje marzh mbrojtieje prej 80%, pra vIera e aktiveve afatshkurtra mund
(e bjere deri nl! 80% t~ vleres aktuale dhe pers~ri ato mund t~ mbulojn~ detyrimet afatshkurtra.
Ne rastin tone p~r kompanine EUROSIG per vitin 2012 ky raport rezulton 1.75 qe do t~ thote se
shoqeria di sponon 1.75 leke Ie inveslUara ne aktive afatshkurtra per ~do nje lek detyrime
afatshkurtra l3 . Gjithashtu ky raport mund te interpretohet si nj~ marzh mbrojtjeje prej 57%, pra
vIera e aktiveve afatshkurtra mund te bj ere deri ne 57% t~ vleres aktuale dhe perseri ato mund tl!
mbulojn~ delyrimet afalshkurtra. Nje s ituate paksa me e mire paraqilel per vilin 2011 ku raporti
korrent eshU! 1.93 q~ do Ie thote se shoqeria dispo non 1.93 leke t~ investuara ne aktive
afatshkurtra ~r Cdo nje lek detyrime afatshkurtra. Kjo interpretohct si nj~ marzh mbrojtjeje prej
52% atersishl sa vIera normale.

12 httg :l/www.insjg.com.aVwp-conten tJuploadsl20 13/05tRAPORTI. VJ EroR-20 I O.p)lf

I) hIlP:lL ww w.ins ig.com.aVwR-coDlcntlup\oads/2013 /05/ AL,pdf Rooodj2Q \ I·

41
 Sistemi financiar dbc menaxblnli i Iikujditctevc ne organizatal oe Shqiperi

Kapitali qarkullues oeto eshte konsideruar vazhdimisht si nje nga treguesit me te rendesishem
dhe domethenes gjate anaiiz!;!s se likuiditetit te nje sip~rmarrjeje. Si i tille esht~ njl! tregues
teper i rendesishl!m sidomos ~r shoqerite qe ne kemi zgjedhur te cilat nuk investojne ne aktive
Ie prekshme. Nje mungese e KQN rezulton atehere kur DASH tejkalojne AASH dhe kur ndodh
e kunderta kerni te bejrne me nje teprice Ie tij. Ai shpreh se ne y'mase shoqeria ka perdorur
financimin afatgjate I'll! innvestime afatshkurtra. Ne rastin tone ~r te dy vitel dhe per Ie dyja
kompani!!;! kerni te bejrne me teprice te KQN, pra aktivet afatshkurtra mbulohen pje5erisht nga
detyrirnet afatshkurtra. Meq~ aktivet afatshkurtra jan~ m~ Ie medha se detyrimet afatshkurtra
forma e dyte e financimet te tyre ngelen te jene vetcm detyrimet afatgjata ase kaptiaJi aksianer.
Meq~nese KQN rezulton i lane ateher~ fondet e investitoreve , U~ cilat jane fonde qe kane kosto
Ie konsiderueshme, nuk jane duke u perdarur me efektivitet sepse jane investuar ne zera t~ cilet
nuk sjellin perfitime.

Raporti i mjaftueshmeris~ 51;! KQN eshte nje mates relativ i cili perdoret per analiza krahasuese
ne kohe apa mes shaqerive U! ndryshme. Nj~ tendence e qendruesrune e ketij raponi nenkuptan
se kapitali qarkullues po rritet me Ie nj~jlen perqindje qe rriten edhe aktivet afatshkurtra.
Analistet nuk ~rcaktajne ndonje kufi minimal ase maksimal si Ie pmnuesh~111 keshtu qe nje
vler~ shurne e ulet e tij si edhe nje vler~ tejet te larte do W rneritonin nje shqyrtim Ie
holl!!sishem. Ky raport per TNSIO ne vitin 2012 rezulton 0.19 nje shirur shurne e ulet e cila
esht~ treguese e nje situate jo s hum~ U! qendrueshme por edhe per vitin 20 II eshte po nje shirur
shurne e ulet arursishl 0.06 pra per Ie dy vilet qe ne kemi marr~ ne shqyrtim kompania ka
ruajtur te njejten strukture pak a shume. Per EUROSIG ne vitin 2012 ky raport rezuitan 0.43,
nje vlere e ulet e cila nenkupton njl;! situate likuiditeli jo shurne Ie sigurte. E njejta situate
paraqitet edhe nl!! vititn 2011 ku raporti eshte 0.48. Po te !>tjme nj~ krahasim midis kompanive
shohirn se EUROSIG paraqilet me shifra mi'! t1:! larta se INSIG.

42

~-------
 S[stemi fioaociar dbe menaxhimlI likujdlteteve ne organizatat ne Shqiperi

Qarkullirni i kapitalit punues eshtt: nj~ tregues i rend esish~m i likuiditetit pasi krah ason te
ardhurat neto me kapitalin punues duke shprehur numurin e hereve qe kapitali punues shlyhet
gjate nje periudhe. INSIG eshW nje institucion qe kapitali punues shlyhet gjale nje viti kontabel
afi!rsisht 3 here pe:r vi tin 2012 dhe atersisht J0 here ne vitin 20 I J. Kjo eshU:! nje shirer nC!: varesi
edhe H! aktivitctit te ketij institucioni. Niveli i likuiditetit per EUROSIG nga 2011 ne 2012 ka
ndryshuar ne terma po:zitive konkretisht nga 1.4 7 ne 2011 nt! 1.76 ne 20 12. Sa me shume Ie
rritet niveli i aktivitetit te shoqerisC! aq me shume do tC! rriten edhe investimet e saj. Eshte mire
qe raporti i qarkullimit t~ kapiralil punues t~ mbetel kanstant nder vile.

Marzhi i lejuar i mungeSl!s se parase i cUi lidh aktivel likuide me fluksel mesatare dilare te
parasl: p(!r akli vitelin aperaliv. Ky raport tregon se sa dile do W: ishte ne gjendje kompania Ie
vazhdonte veprimtarin ~ e saj nese ajo nuk do Ie ishte me e afte Ie &ieneronte flukse hyrese Ie
tjera Ie: parase perve¥ shendrimit gradual ne para Ie aktiveve afatshkurtra. INSIG nl! varesi Ie
kelij raporti paraqitet ne nje situate Ie favorshme sepse per vitin 2012 kompania mund te
vazhdonte veprimtarine e saj nese nuk do Ie gjeneronte flukse monetare edhe per 32 J diU!
ndersa per vitin 2011 ky raport ishte 427 dite. Pcr vitin 2012 EUROS[G do Ie ishte i afte Ie
vazhdonte veprimalrine pa gjeneruar flukes hyrese edhe per 31 diU:, po keshtu edhe pi!r vitin
2011.

Raporti j aftesise per Ie gjeneruar para lidh burimet e parase nga operacionet e zakonshme Ie
shoqerise me detyrimet afatshkurtra ne pl!rfundim Ii! nje periudhe. Ky raport eshle nje tregues i
afiesise se njesise: qe tf prodhoje para Ie mja ftueshme per te shlyer tertsishl detyrimet
afatshkurtra U:~ grumbulluara deri ne daten e bilancit.Kompania EUROSIG per vitin 2012
rezulton se aftl!sia per te gjeneruar para eShle shum e e ul!::t 0.0829 nderkohe q(! per vitin 2011
esht~ t~resisht negative . Ndersa aftesia e JNSIG p ~r te gjeneruar para ne vitin 20 12 eshte
0.03 6 ndcrsa per vitin 2011 eshte 0.19.

Raporti i aft~sjse ¢r Ie shlyer te gjitha borxhet pertx:n me tepfr nje mates Ie likuiditeti
afatgjate. Per vitin 2012 afiesia e EUROSIG eshtl! vetcm 0.08 dhe vetem gjysma e kl!saj per
vitin 20 II. Si~ shihet shoqeria gjeneron p~rktesish 0.0373 me shum~ para se detyrimet qe ajo
ka per Ie shlyer per vitin 2012 dhe 0.01728 para me shume se delyrimel qe ka per te shlyer per
vitin 2011. Afersishl te njejtat sh ifra ka edhe raporti i TNSIG per Ie dy vitet.

43
 Sistemi fiuanciar dhe menaxhimi i likujditeteve De orgauizatat De Shqlperi

Qakullirni i inventarit ~shU= nj~ raport q~ ~sht~ i dobishl!m kur natyra e biznesit k~rkon

mbaj tjen e niveleve Ie larta tt invenlareve. Qarkullimi i inventareve tregon shpejtesine e

I~vizjes se inventarev~. P~r institucionel qe ne kerni zgjedhur nuk e kane nje Ie tille.

Periudha mesatare e ark~timit ~shte nj~ raport qe na tregon dit~t mesatare qe i duhen shoqerise
p(!r U~ arketuar parale e saj. Ky rapon ndikon si cilesine ashtu edhe likuidiletin e lIogarive Ie
arketueshme. Me eil~si Ie llogarive Ie arktueshme kuptohet probabiliteti i mbJedhjes se tyre pa
pesuar humbje. Per INSIG periudha mesatare e arketimil Ie lIogarive Ie arketueshme eshU: nje
periudM optimale nese do Ie thllhct keshtu per 8 dite JX!r vitn 2012 dhe 6 dite JX!r vi tin 201 1
Per EUROSIO vibet re nj/! penniresim i ketij raporti nga viti 20 II me 172 dile ne 2012 me 126
dite.

Raporti i shpejle ose tesli acid perfshijne jo Ie gjitha aktivet afatshkurtra por vetem ato zera Ie
tyre te eilat kthehen ne para sa me shpejl. Raporti Iikuid ose testi acid eshte treguesi j mbulimit
Ie kerkesave te k.reditoreve afatshkurter pa perfshire invenlaret qe jane me pak likuide. leri qe
perjashtohel eshte ai i inventareve pasi inventaret konsiderohen si me pak likuid brenda
akliveve afatshkurtra. Por meqenese tek institucionet qe ne kemi zgjedhur nuk ka inventar ky
raport rezulton te jet~ sa raporti korrent. 5i v le r~ e arsyeshme e ketij raporti pranohet viera 0.8
Raporti totali i dtyrimeve me totalin e aktive ve na tregon se sa e varur nga te tjeret eshte
kompania. Njihet ndryshe edhe si raporti i borxhit total dhe njesia ekonomike duhet te jete e
kujdesshme ne shlyerjen e detyrimeve Ie saj ne kohen e duhur qe te mos ndihet n~ veshtiresi
financiare. Rapo rti i rradhes tregon financimin me kredi Ie nje aktiviteti. P~r vitin 2012
financimi me kredi eshle i barabarte me 0.9325 leke per ~do 1 lek financim me kapitalin e vel
~r EUROSIG nd~rsa per fNSIG fmancimi me kredi eshte 1.093 per ij:do nje lek finaneim me
kapita lin e vet per vitin 2012 dhe 1.4 per vitin 20 11. Raperti kapitai aksioner/detyrime totale
eshte nje raport qe preferohet me leper nga kreditoret i cili prej tyre interprelohet s i ~do lek
borxh mbulohet nga 1.072 lek kapital per vitin 2012 dhe me 1.224 per vitin 2011. Ndersa per
INSIG ky raport ~shU; 0.915 p;;r 2012 dhe 0.713 p;;r 2011. Pra ,do lek borxh finaneohe! nga
0.9 15 Jek dhe 0.7 13 lek. Ky raport tregon se pronaret kontribuojne me aksione m~ shume se
kredi toret per te financu ar EUROS1G. Ndersa p~r INSIG kontribuon pothuajse shteli teresisht.
tshte nje Iregues gjilhashtu i garantimit ose jo te madhesise se kapitalve te huajtura me
madhesine e kapitaleve te veta Ie nje shoqerie. Detyrime afatshkurtra ndaj tota l it t~ detyrimeve
eshte nje tregues i rend esishem i gjendjes se mjeteve monetare per nje periudhe afatshkurter
dhe i nevojave Ie shoq~rise per finaocime.

44
 Sistemi finooclar dhe menaxhimi IlIkujditeteve ne organizatat ne Shqiperi

KAPITULLI III

STUDIM

3.1 Modelet e menaxhimit te likuiditeteve,

Modeli i likuiditetit Ie Baumol 14 ben oj!:! analogji midis likuiditetit dhe inventariI dhe zbaton n~

menaxhimin e Hkuiditetit modelin e porosise ekonomike.Ky model perdoret pt'! r Ie percakruar

hyrjet e likuiditetit Ie cHat minimizojne koston tatale te mbajtjes 51:! fondeve.

William 1. Baumol ka zhvilluar oj/;'! model i cili p~rdoret zakonisht ne men alili imin e inventarit
dhe menaxhimin e likuiditeteve. Modeli Baumol i menaxhimit te parave Ii:! gatshme ben nj!!
balancim midis kostos se mbajtjes dhe kostos se transaksionit . Si i tille ¢rpiqet per Ie
minimizuar koslon e mbajtjes se parave Ie gatshrne dhe koslon e konvertimit te ietrave me
vler~ t~ tregtueshme n~ para Ie gatshme , Modeli Baumol i menaxhimit t~ parave W gatshme
ndihmon ne percaktimin e eku ilibrit opt imal te finn~s, Ai ~shte nje model i perdorur gjeresisht
dhe shume i dobisMm per qellime te menaxhimit Ie likuiditerve . Sipas ket ij modeJi, problemet
e parase dhe mena.xhimit te inventaritjane nje dhe te njejte a~rsis ht.

Aktuali sht shume kompani bejne perpjekje ~r te reduktu ar kosta! e shkaktuara nga fitimi
parave ose mbajtja e tyre . Ata gjithashtu perpiqen it: shpenzojne sa m~ pak para per
konvertimin e letrave me vlere te tregtueshme ne para te gatshme . Modeli Baumol i
menaxhimit te parave t.e gatshme eshte i dobishem ne ket/! drejtim .

Model; bazohet ne supozimet e meposhtme:

I.Nje mjedi s ne gjendje te qendroeshme ku rrjedhjet e likuiditetit jane te sigurta dhe konsta nte.

2.Daljet e likuiditetit u paraprijne faturave dhe jane tl! vazhdueshme.

3.I:-fyrjet e iikuiditetitjanl! tl! rregullta dhe period ike .

•Injektimilderdhja optimale e Jikuiditetit jepel nga ekuacioni:

I~ Ky model csh t~ zhvilluar fiUimisht nga William Baumol ( 1952) dhe James Tobin (1956) par rut pas til!
arriljen dhe sjelljcn c k~lij modeli ne kelt forme qe eshlc tie di~l e solme ka ndi hmuar edhe by U2:@!
Jovanovic (1982) dhe David Romer (1986).

45
 Sislcmi floandar dbe menashimi IlikuJdilelcve ne orgnltatal De Sbqipcrl

C-~2bt/i ku :

C=teprica maksimale

b=tarifat e brokerit

t=rrjedha neto e likuiditetit gjate periudh<!s

i=kostoja e huamarrjes per te siguruar fondet e nevojshme .

Kufizimet e modelit tl! Baumol:

I.Supozimi i nje gjendjeje I~ q ~ndrues hme me dalje te nj~jla eshlc jorealisl.

2.M odeJi nuk mund t~ zbatohet ne situatat kur fondet sigurohen n8a nje overdraft.

3.Mund te kete kosla Ie konsiderueshme qe shoqerojne mbarimin e likuiditetit.

4.Modeli nuk funk s ianon mire ~r shuma tep(!r Ie medna ose teper te vogla te hyrjeve dne
daljeve te likuiditetit nga nje kohe ne tjetren.

5.Mund Ie kele edhe koslo Ie (jera Ie mbajtjes se likuidilelil qe shfaqen gjale mbajtjes se
shumes mesatare.

Modeli Baumol u mundeson kompan ive per te gjetur nivelin e lyre Ie deshirueshem Ie
likuiditeteve. Ky model j tearise se menaxhimil te parase mbeshtetet ne krahasimin midis
)ikuidilelit Ie afruar nga mbajtja e parave (afiesia per Le k.ryer lransaksi ane ) dhe inleresave te
fituara nga mbajtiae investimeve ne formen e letrave tregetare. Variablat kryesare te kerkeses
per para jane nanna nominale e interesit, niveli i Ie ardhura ve reale qe korrespandon me sasine
e transaksianeve te deshiruara dhe ne nje kosto te caktuar t~ transferimit te pasurise supozimet.

Ka supozime te caktuara ose ide qe jan~ krilike ne lidhje me model in Baumol te menaxhimit te
mjeteve monetare. Kampani t~ veryanta duhet te jene n~ gjendj e per te konvertuar letrat me
vlere qe ato zoterojn~ ne te holla , duke e mbajtur koston e transaksionit Ie njejtin nivel . Ne
rrethana nonnale , tl: gjitha marreveshjet e tilla kane kosto Ie ndryshueshme dhe kosto fikse.
rydo kompani eshte e afte per te parashikuar nevojat e saj per likuiditete. ALo duhel te jene ne
gjendje ta bejne kett! ne nj~ nivel sigurie dhe duhet te mbajne nje sasi te caktuar parash.
Institucionet duhet ti! jene nl! dijeni H! koslos oportune qe lind "8a mbajtja e Ie hollave .

Per shembull , Ie te supozajmt! se finna shet letra me vler~ dhe filion me nje bilanc pozitiv. Kur
finna shpenzon para te gatshme, bilanci i saj filion te bjere dhe arrin ne zero. Firma ~rseri

merr ne menyre ciklike parate e saj nga shitja e letrave me viere te tregtuesbme. Kur gjendja e

46
 Sblemi fin andar dhe meoaxblml I likujdlteleve oe ore:aoizatat ne Sbqipfri

parave zvogelohet gradualisht ,gjendja mesatare I~ holla do Ie jete: C I 2 . K~te e tregon edhe
grafiku i meposhtem:

;/2 Mesatare

Koha

Figura 3 Modeli Baumol

Finna krijon nje kosto Ie njohur si koston e mbajyes peT mbajtjen e likuid iteteve . Ajo eshle e
njahuTsi kosto oportune, kthimin e pashmangshem mbi letret me vleri!! Ie tregtueshme.

Sa here qe firm a konverton letra me vlere Ie tregtueshme ne likuiditete . ajo krijon nje kosto Ie
njohur si kosto e transaksionit. Numri i pergjithshem i transaksioneve ne nje vit Ie caktuar do te
jete fandet e ~r&i ith shme qe kerkohen (T) , pjesetuar me shumen e parave Ie gatshme ( C )
dmlh TI C. Supozimi ketu eshU: se kostoja per transaksian eshte konstante. Nese kosloja per
transaksion eshle c, atehere koslaja tOlale e transaksion it do U! jete:

-= Kosta Transaksionit c ( TIC )

Kostoja tota le vjetore e kerkeses per para tf gatshme do Ie jete:

KoS!O totale - k ( C 12) + C (T IC)

Modeli Miller-orr

Madeli Miller-orr lenton Ie inkorporoje nje shkalle me Ie madhe reali zimi ,bazuar ne supozimit

e meposhtme :

t .Rrjedhjet neto Ie likuiditelil kane ecuri stakast ike.

2.Transfertat mund Ie ndodhin ne ydo kohe dhe jane Ie menj ehershme me kosto fikse.

47
 Slstcmi fioAociar dhe mcnaxbimlI IIkujditeteye ne organizatat ne Shqipert

Ky model e zgjeron modelin e konlrollit bazi! Ie inventarit duke ~rfshire disa limite
kontroll i.Nj~ limit te posht~m,L.i eili vendoset nga menaxhimi dhe bazohet nf! nje teprice Ie
rene dakar! dhe nje limiti Ie sipenn,H.i cili bashke me nje teprice te synuar,Z,dhe me tepricen
mesatare Ie Iikuiditetit,£,percaktohen "ga modelLFormulat per Jlogaritjen e tepricesl,limitit te
sipenn H,dhe teprices mesa tare W Jane:

H=3Z-2L

W=(4l-L)/3 ku

F=kostoja e transaksionit,

K=kosloja oponune ditore e tepricave Ie likuiditetit,

o~arianca e rrjedhes dilare Ie likuiditetit,

L=kufiri i poshtem,

H=kufiri i siptnn,

W=kufiri mesatar.

Modeli Miller-Orr kerkon te njihet kostoja oportune ditore e mbajtjes se likuiditetit(qe: eshte
nonn a ditore e interesit qe do Wperfitohej nese likuiditeti investohet).Kjo nonne lIogaritet si:

K=(I+R)-1

Ku:R=nonna e dhene e interesit,O=numri i d iteve i lidhur me teo

Shumica e finnave nuk ptlrdorin flukset e mjeteve monetare te lyre n~ menyre te njetrajtshrne dhe
gjithashtu nuk mund te parashikojne: hyrjel e lyre ie perditshrne Ie hollave ashLu si edhe Hukset
dalese. Miller - Orr esht~ modeli qe i ndihmon ata duke i lejuar skemen e flukseve monetare te:
perdilshme. Sipas ketij modeli , firma lejon bilancin e mjeteve ruonetare te luhaten ne mes te
kufiril Ie siperm dhe te kontroUit te kufirit te poshtem, duke e berl! blerj en dhe shitjen e letrave me
vlere tl! tregtueshme vetem kur nje prej ketyre kufijve eshte arritur . Ky model ofron dy kufijte e
kontrollit -kufi te siperm te kontrollit dhe kufi tl! poshlem le kontrollit , si dhe nje pike klhimi .
Kur kufiri j mjelve monetaTe le finnes luhatet ne menyre te rastesishme dhe prek kufirin e siperm,
firma bien letra me vlere Ie tregtueshme te mjafiueshme per te ardhur perseri ne: nje nivel normal
te bilancit te parave Ie gatshme, ptrkatesisht ne piken e kthimit. Ne menyre te ngjashme, kur
Oukset monetare te tinnes eoden dhe prekin kullrin e poshtem, ajo shet letra me vlere Ie

48
 Sistemt finandar dhe me:naxhimi i tikujditcleve De Or&ADizatal ne Sbqiperi

tregtueshme Ie mjaftueshme ~r te sjeJle ekuilibrin e Ie bo llave per5eri nc nivelin nonnal dmlh ne

piken e kthimil .

1-------,,-- -_____Umill i sipenn

- Blet1aelV

CL'\t-----\:!;-----,-- ----Pika e
Shl1jaelV "dhimit

Koha

Figura. 4 Modeli Miller-Orr

Nl;!se kostoja e transaksionit eshW me e lart!! ose fluksel e mjeteve monetare kjo tregon luhatie
me te medha, dhe kufiri i siperm dhe kufiri me i ulet do Ii! jene larg nga njeri-tjetri. Ne qofie se
rritet norma e interesit, kufijte do Ie vijne me afh njeri-Ijetrit. Ek.ziston nje lidhje e anasjelltl!
ndennjet Z dhe nonnes se interesie Kufiri i s ipenn i kontrollit /!shU! tri hert mbi limitin e uWI Ie
kontrollil dhe pika e kthirni shtrihet ndennjel kufijve Ie siperm dhe Ie poshtem . Per kele arsye
,Modeli Miller - Orr si model eshle me real sepse ai lejon ndryshimin e bilancil Ie parave Ie
gatshme brenda kufijve Ie ulet dhe Ie larte. Kufiri me i ulet mund Ie vendoset s ipas kerkesave Ie
likuiditelil Ie finnes.

Supozojmc se keto dy modele do te ¢rdoreshin nga institucionel qe ne kerni marre ne

shqyrtim. Me ketl! supozim ne jemi munduar Ie nxjerrim nje perfundim se 5i ndikojne keto dy
modele Ie menaxhimi j likuiditeteve te ketyre institucioneve. Supozojme se per modelin
BAUMOL kemi keto to dMna per EUROS!G:

b""5000=tarifa e brokerit

t =262840 ~shte rrjedha e [ikuidtelit

i=8%

at~here pot e zbalojme formulen do Ie kerni :

C=...J2btJi=V2*5000*262840/0.08=t 81260 kjo ~shte Icprica maksimale e likuiditetit

262840/181260=-1.45 here eshte frekuenca e injektimit t~ Iikuiditeteve

Nj~ injektim likuiditeti duhet bere cdo 5211.45=36 jave.

49
 Sisiemi finaocillr dlle menuhlmi IlikujditeteYt: ne organ izatat (Ie Shqiperi

1.45 pagesa n~ viI nenkuptojne nje injektim likuiditeti ~do 36 jave. Meq~ n~se rrjedha e
likuiditetit ndodh njetrajtesisht gjate k oh~s, teprica mesatare e likuiditetit eshtl! sa gjysm a e
maksimumit II!! bilancit te lik uid itetit.

Tep,ica mesa",e <,hIe 181 260n-90630

Ndl!rsa per INSIG supozojme se kerni te nj ejtat te dhena:

C=,J2bt1i=,J2'5000' 10844 76/0.08-368184

1084476/368184=2.9 here eshte frekuenca e injektimit te likuiditeteve

5212.9=1 8 ja y/! , pra (fdo 18 jave duhet ~re nje injektim \ikuiditetesh ndersa teprica mesatare
<,hIe 368 184n=1 84092 All
Ndersa per model in M1LLER-ORR supozojrne se kerni keto te dhena per kompaninl!
EUROSIG:

L=30001ek kufiri i poshtem qe ne kerni supozuar se kampania ka vendosur te mbaje.

F=3001ek esht ~ kostoja e transaksionit

K= 0.00017 eshte: kostoja dilore

1:'=800

Z=3,JF6'/4K +l=5038.5

H=3Z-2l=3'5038.5-2'3000=9115.5 kufi,i i , iperm.

W=(4Z-L)/3::..(4· S038.5-3000)/3=5718 kufiri mesatar. Kjo shirur nuk eshte mesi i limitit te
s ipe:nn dhe Ie poshtem ,por shtrihet pak me s iper se mesi. Kjo ndodh pasi kostoja opportune e
mbajtjes se likuiditetit eshte me e ulet se kostoja e transaks ionit te hedhjes se likuiditetit.
Ndt!rsa per INSIG supozojmt! se kemi keto te dhena:

lr5000000lek

F=3001ek

E'=800

K"'"9% vjetore ndersa ditore 0.000236

Z=3,JF6'/4K+l=5017422+5000000=10017422Iek

H=3Z-2l=3'1 00 17422-2' 5000000=20052266 Iek

50

- -- -- --=--=-=-- - - -­
 Si.slemi fiDanciar dhc menax hi mi llikujditeteve De organiUllat ne Shqiperl

W=(4Z-L)/3-(4 'I 00 17422-5000000)/3=11689896 lek

Sondazhet kani! treguar se shume pak organizata e ~rdorin k~t~ teknike duke argumentuar se
ajo eshte nje!! metode irrelevante, bazohet ne supozime jo-reaJiste dhe n ~ fakt bazohen ne
menaxhimin intuiliv W likuiditetit

$1
 Si$lcrni financiar dhc rnenubirni i likujditcteve ne organl:tatat ne Sbqlperi

PERFUNDIME DHE REKOMANDJME

» Menaxhimi i jikuiditetevc, Sly edhe e kemi p ~rmendur me siper eshte nj(! element teper i
rt!ndesisne:m ne mbarevajljen e njf! biznesi. Per te pasqyruar me mire se si keto Iikuiditete
menaxhohen ne morem ne shqyrtim dy institucione ate publik edhe ate privat.

» NI! te dy keto institucione likuiditelet jane teper Ie rendesishme si oe ~do kompani apo
njesi ekonomike tjeter. Kja ndodh sepse duke qene nje institucion publik nuk riskon duke
in vestuar ne letra me vlere apo ne inveslime Ie eilat mbartin nje norme riskoze mbi vete.

}.> Ndl!sa inslitucioni prival mban me pak likuiditete ne dispozicion sepse pje~n me t~

madhe ~o kompani e investon ne menyra te ndryshmc.

» Pervey parave cash, investimeve apo ndonje menyre tjeter te perdorimit te

likuidileteve ketyre inslitueioneve u duhet edhe Ie krijojne provigjone qi! sjane gje tjeter
veyse krijimi i nje reserve e cila nuk duhet prekur nga e eila nuk kerni ndonje perfitim.

» Kl!to provigjane krijohen sepse ka vanesa te konsiderueshme ne raportimin e df!meve dhe

per vleresimin e rezerves se d~meve, viera e te eilave nuk mund te vleresohet me siguri ne
daten e mbylljes se bilancil, duke perdorur ne nje mase Ihelbesare eksperieneen dhe
gjykimin ne lidhje me d~met ende te papaguara.

};> Rezerva e demeve percaktohet ne baze te informacion it qe ka aktualisht kompania;

gj ithsesi I!shH! e kuptueshme nga natyra e biznesit qe vlerat perfundimtare mund te jene te
ndrysnme, si rrjed hoje e zhvillimeve ne vijim .

» Per sa i perket depozitave vihet re qe institueioni publik duke qene se nuk kerkon Ie mam
ri sk mbi vete investan nje vlere shume te madhe nl! depozita krahasuar me institucionin
privat i cili investon ne depozita me afat por shume me pak sepse ky instilueion i perdor ne
investime Ie tjera likuiditetet e veta.
» Duke investuar pjesen me te madhe te Iikuidileteve ne dispozieion ngelen shume pak
para kesh tu qe kompanise do ti duhet te kcrkoje forma nga me te ndrysrunet per te
pt!rballuar kerkesat e aktivi tetit te perditshem, ndersa kompania tieter duke qene se ka ne
dispozicion likuiditete krijon avantazhe per It ardhmen.

52
 SisiemilinarH:iar dhe meuubimi i Hkujdltetc:ve De orgaDizatat ne Shqiperi

» Tf gjithe ins!itucionet kant! pothuajsc Ie! nj ~j lat karakleristika Ie pagesave qe do te thole! se

te gjithe mundohen te shtyjne sa m~ shume pagesat ne menyre qe Ie kene sa me shume para
ne dispozicion. Institucionet qe ne kemi marre ne shqyrtim kane pothuaj se Ie njejlen shi~r
te Ilogarive te pagueshme.

}o Te gjitha pasqyrat financiare por edhe raportet qe ne kemi llogaritur na japin pak a shume
konkluzionin qe institucionet publike mbajne me leper para Ie gatshme ne dispozicion se
sa institucionet private te cilet marrin rrisk persi¢r dhe investojne edhe ne mjete riskoze.

53
 Sistemi financiar dhe menaxbimi i Iikujdlteteve ne or~anizatat De SbqJperi

REFERENCA

,/ Acharya. Y., H. Almeida, and M. Campello, 20 10, "Aggregate Risk and the Choice
Beteeen p. 40

,/ Almeida, H., M. Campello, and M. ~eisbach, 2004, "The Cash Flo(! Sen sitivity of
Cash," and Evidence," Journal of Financial and Quantitative Analysis 33, 335-59.

,/ Caballero, R. J., and S. Panageas (20 04 ): "Contingent Reserves Management: An

AppliedFrameeork," 34

,/ Cani Sh. Haderi. S., (2002), Sistemijinal1ciare ne tranzicion: Progres apo brishresi? , Banka
e Shqiperise ne dekaden e dyte Ie tranzicionit: 3.

,/ Cash and Credit Lines," Working Paper, Nee York University and University of
lllinois. p. 35

,/ ERICH A. HELFERT "Techniques of financial analysis" 6th, Universal Book stal!,

NewDelhi, 1989, p.22.

,/ Holmstrom, 8., and 1. Tirole, 1998, "Private and Public Supply of Liquidity,"
Journal ofJournal of Finance 59, J777-1804.

,/ Joy, O. M. (1977): Introduction to Financial Management, Home Wood III, Richard D. frein,
406

./ Joy, O. M., (1977): Introduction to Financial Management, Op . Cit., fq. 431

./ Kim, C., D. Mauer, dhe A. Shennan, 1998, "The Determinants of Corporate Liquidity:
Theory p.22

./ Lins, K., H. Servaes, and P. Tufano, 2010, "What Drives Corporate Liquidi ty? An
Inte rna tional p 12-14

./ M.y'K.han & P.K.Jain ( 1982): Financial Management, Tata McGrae Hill Publishing
Company Limited, New Delhi. 624 .

./ Pashko Gramoz 1996, "Problems of Transilion in Albania, 1992-1 994", in: I. Jeffries (ed.)
Problems of Economic and Political Transfonnation in the Balkans, London: Pinter: 63-82 .

./ Prasanna Chandra (1988) "Financial management ,theory and practice" :260

,/ Salko Drioi; DHUCI Orfea, Paraja dhe instituciooet financiare, albPAPER, ribotim, Tirane,
2005; 56.
 Sistemi financiar dbe menaxhiml i likujdileteve De orgaDlzatat De Shqiperi

./ Shehu Sherefedin; SALKO Drini; KOLNIKAJ Patok, Nd~rmjetesit Financiare ne Shqip~ri,

Botimet "Oita 2000", Tiran~, 2006: 35 -39 .

./ Solomon, E. and J. 1. Pringle, (l977) : An Introduction to Financial Management,

Santa Mouice, Cailf, Goodyear Publishing Company, Pg. 181 Political Economy 106, I·
40 .

./ Survey of Cash Holdings and Lines of Credit," forthcoming, Journal of Financial

Economics. p.23

./ Van Home, C F (1974) : Financial Management and Policy, Ne~ Delhi, Prentice·Hall, Pg. 42

./ http://www.insig.com.a1/wp·CQOlent!uploads/2013/05! AL.pdf Raporti20 11·

./ http://www.insig.com.allwp.content/u ploads/20 13/05fRAPORT1· VJETOR ·201 O.pdf
./ http://docs 1ide. net!dacu menIslraporti· vielor· i nsi g:..2009. hIm I

55
Sbltml noaDtlar dbe menu hlmi i likujdtltttve ne oreanlulat ne Shqiperi

56

Sistemi financiar dhe meD9Xhimi i likujditeteve De organlzatat De Shqiperi

57