34'3.&7
&'31&7'3
À+&%!#
 !"#$%&'#(%(#)#)*&#'+(#",')
-./!0(%(#)1!&#2#/)

!
"!#$"%&'!&$"(&'$")
*3456789:;8)
)
!
!
)

)
!
 !
1.KUPTIMI I SË DREJTËS AFARISTE
- E Drejta Afariste (Tregtare) në kuptimin
bashkëkohor është një degë e së drejtës që ka të bëj
me të drejtat dhe detyrimet që dalin nga qarkullimi i
mallrave dhe ofrimi i shërbimeve, dhe me institutet
juridike që avancojnë dhe mundësojnë rrjedhën e
punëve tregtare. Kjo është një degë komplekse
juridike, që merret me pozitën juridike të
subjekteve ekonomike dhe me afarizmin e tyre
juridik në treg.
2.E drejta Afariste (tregtare) ndahet në të
drejtën tregtare statusore dhe kontraktore:
1. E drejta afariste - tregtare statusore –
rregullon format, pozitën juridike, mënyrën e
themelimit dhe të veprimit të shoqërive tregtare,
përkatësisht të subjekteve ekonomike përgjithësisht.
2.E drejta afariste - tregtare kontraktore –
rregullon punët juridike që i kryejnë reciprokisht
subjektet e së drejtës tregtare si dhe rregullat që
përcaktojnë radhën e punëve të tyre juridike
3.Subjektet e së Drejtës Afariste janë: tregtari që
është person fizik, i cili ushtron veprimtari
ekonomike të pavarur, që kërkon një organizim
tregtar të zakonshëm si dhe shoqëritë tregtare që
themelohen nga dy ose më shumë persona fizik
dhe/ ose persona juridik, që bien dakord për arritjen
e objektivave ekonomike të përbashkëta, duke
dhënë kontribute në shoqëri sipas përcaktimeve në
statut.
3.Veprimtari tregtare janë veçanërisht veprimet
si: blerja me qëllim shitjeje, shitja, që rrjedh nga
blerjet e mëparshme, si dhe përgjithësisht çdo
veprim shkëmbimi.
- Veprimtari tregtare sipas ligjit për shoqëritë
tregtare do të thotë çdo lloj aktiviteti të rregullt ose
aktivitet të përsëritur i cili përfshinë ofrimin,
sigurimin ose prodhimin e mallrave, shërbimeve
pronës ose/dhe punëve për një person ose shoqëri,
në këmbim ose në pritje të çfarëdo lloj pagese ose
kompensimi, me kusht që punëtori i cili kryen
shërbimet për punëdhënësin e tij të mos
konsiderohet se ushtron “veprimtari tregtare”
përderisa shërbimet e tilla t kompensohen sipas
kontratës së punëtorit me punëdhënësin.
4. MARREDHËNIET JURIDIKE
- Sipas profesor Vedrishit, “marrëdhënia juridike
– civile është ajo marrëdhënie e cila rregullohet me
rregullat juridike të së drejtës civile”.
- Sipas profesor Spaiqit “marrëdhënia juridike –
civile është ajo marrëdhënie e cila lind (krijohet)
ndërmjet subjekteve të së prej të cilave njëri ka të
www.e-Libraria.com
drejtë subjektive kurse i dyti ka detyrime, pra, të
dytit i imponohet një detyrim konkret”.
5.NDARJA E BURIMEVE TË SË DREJTËS
Burimet e së drejtës ndahen në dy grupe:
1.Në kuptimin material burim i së drejtës
zakonisht konsiderohet ajo forcë (autoritet) që ka të
drejtë t’i krijojë dhe t’i imponoj ato, dhe ky është ai
autoritet që është burim i se drejtës. Për të drejtën e
shkruar ky autoritet është vetë organi ligjdhënës
kompetent shtetëror”.
2.Ndërsa, burim formal i së drejtës është ajo
trajtë, formë, në të cilën ky vullnet (vullneti i klasës
sunduese) shprehet apo manifestohet. “Burim i së
drejtës në kuptimin formal, e karakterizon akti i
përgjithshëm juridik, akti i përgjithshëm juridik,
d.m.th. mjetin më të cilin shprehet burimi material i
së drejtës,
6.NDARJA E BURIMEVE FORMALE TË SË
DREJTËS
- Burimet formale të së drejtës ndahen në:
1,ne burime primare apo themelore dhe
2.në burime sekondare apo dytësore.
-Në burimet formale primare bëjnë pjesë:
Kushtetuta, ligjet, konventat ndërkombëtare (të
nënshkruara dhe të ratifikuara nga Kuvendi), dhe
aktet tjera nën ligjore.
- Në burime formale dytësore apo sekondare
bëjnë pjesë: praktika gjyqësore, e drejta zakonore,
dhe shkenca juridike
7.BURIMET VENDORE DHE
NDËRKOMBËTARE
- Burime kombëtare të së drejtës afariste janë ato
burime që e kanë origjinën dhe bazohen në
legjislacionin vendor, në sovranitetin shtetëror të
një vendi.
- Ndërsa burime ndërkombëtare janë rregulla
juridike të cilat e kalojnë sferën kombëtare dhe
mbështeten në të drejtën ndërkombëtare dhe në
konventat, traktatet bilaterale apo multilaterale.
8.BURIMET E SË DREJTËS AFARISTE NË
REPUBLIKËN E KOSOVËS
1,Si burime primare formale të së drejtës afariste në
Republikën e Kosovës janë;
2,Ligji për Shoqëritë Tregtare, LIGJI Nr. 02/L-
123;
3,Ligji mbi marrëdhëniet e detyrimeve (1978, Ligji
i ri nuk është aprovuar akoma nga Kuvendi i
Republikës së Kosovës;
4,Ligji për aktivitetet e tregtisë më jashtë – Ligji
Nr. 202/6;
5,Ligji për investimet e huaja Ligji Nr. 02/L-33;
 !

6.Ligji për mbrojtjen e konkurrencës, LIGJI Nr. 13.Roli, të Drejtat dhe Detyrimet e Ortakëve të
03/L-229, etj. Përgjithshëm në një SHKL
-Të gjitha veprimet e ortakëve të përgjithshëm ne
9.Si burime sekondare janë: emër te SHKL-se, të cilat duket se bëhen me qëllim
1,e drejta tregtare autonome, të zhvillimit të veprimtarisë normale dhe të
2,praktika gjyqësore dhe e arbitrazhit, zakonshme afariste të SHKL janë të detyrueshme
3,shkenca juridike, aktet e organeve të caktuara jo për SHKL dhe ortakët tjerë të përgjithshëm. Kjo
ligjvënëse, nënkupton se veprimi i një ortaku konsiderohet
4,statuti i shoqërive tregtare, veprim të të gjithë ortakëve të tjerë!
5.marrëveshja shoqërore dhe aktet e subjekteve të - Ka një përjashtim për këtë rregull, në rastet kur (i)
së drejtës tregtare ortaku i përgjithshëm nuk është i autorizuar të
veprojë në emër të SHKL; dhe (ii) pala e tretë më të
10.Përkufizimi dhe Llojet e shoqërive tregtare
cilën punonte ortaku ishte në njohuri se ortakut i
-Në Republikën e Kosovës ekziston mundësia e
mungon autorizimi i tillë.
organizimit të afarizmit në pesë mënyra: (i)
ndërmarrja individuale; shoqëria kolektive; 14.Të drejtat dhe detyrimet reciproke të
shoqëria komandite; shoqëria me përgjegjësi të ortakëve
kufizuar; dhe shoqëria aksionare. - Të shkëmbejë të dhënat financiare dhe të gjitha të
dhënat e tjera lidhur me veprimtarinë e SHKL
11.Ndërmarrja Individuale
- Te ruaje mirëbesimin dhe informatat
-Ndërmarrja Individuale (NI) është një lloj i
konfidenciale për veprimtarinë afariste
shoqërisë tregtare e cila juridikisht nuk ekziston
te SHKL
ndaras nga pronari i saj.Ndërmarrje Individuale
- Të veprojë gjithmonë në mirëbesim, për interesin
thjeshtë do të thotë që një person që ushtron
më të mirë të
veprimtari afariste në emrin e vet dhe për të
- SHKL në çështjet që kanë të bëjnë me
ekziston vetëm një pronar.
veprimtaritë afariste
- NI-a nuk është person juridik! Pavarësisht nga
- T’i shërbejë vetëm interesit të SHKL gjatë
kjo, Ligji për Shoqëritë Tregtare parasheh që ajo
përfshirjes në një veprimtari ose transaksion në të
mund të lidhë kontratë, të posedojë pronë, të ngre
cilin ortaku i përgjithshëm ka një interes personal
padi dhe të paditet, në emrin e saj apo të pronarit
(ose të dyve). Meqenëse NI juridikisht nuk mund të 15.Shoqëria Komandite
ekzistojë ndaras nga pronari i saj, pala e vërtetë në -Shoqëria Komandite (“SHKM”) është formë e
këto procedura dhe gjykime mbetet pronari. ortakërisë që përveç një ose më shumë ortakëve të
përgjithshëm ka edhe një ose më shumë ortakë të
12.Shoqëria Kolektive (“SHKL”)
kufizuar që bashkëpunojnë me qëllim të ushtrimit të
-Ortakëria definohet thjeshtë si kontratë, përmes së
veprimtarisë afariste fitimprurëse si
cilës dy apo më shumë persona (pronare) pajtohen
bashkëpronarë.
të kombinojnë asetet apo fuqinë punëtore me qëllim
- Shoqëria komandite nuk është person juridik.
të realizimit të përfitimit të përbashkët.
Pavarësisht nga kjo, ajo mund të lidhë kontratë, të
- Sipas Ligjit për Shoqëritë Tregtare, një SHKL
posedojë pronë, të ushtrojë padi dhe të paditet në
mund të formohet në dy mënyra.
emrin e saj. - Cilido person ose shoqëri tregtare
- E para, personi mund të formoj SHKL me anë të
mund të jetë ortak i përgjithshëm ose i kufizuar i
regjistrimit.
shoqërisë komandite.
- Së dyti, SHKL mund të themelohet përmes
- Përgjegjësia: Në një SHKM, ortaku i
veprimit të Ligjit, që nënkupton se nga pikëpamja
përgjithshëm është bashkërisht dhe personalisht, pa
ligjore, nëse dy apo më shumë persona dhe/ose
kurrfarë kufizimi, përgjegjës për borxhet dhe
shoqëri bashkëpunojnë në ushtrimin e veprimtarisë
detyrimet e shoqërisë komandite.
afariste, pa marrë parasysh nëse ky lloj
bashkëpunimi bazohet në një kontratë me shkrim
ose marrëveshje gojore ose mirëkuptim, atëherë ky
bashkëpunim vlerësohet të jetë SHKL.
- Duhet te theksohet se SHKL nuk është
person juridik!
- Megjithatë, ajo ka të drejtë të kontraktoj, ketë
pronë, të padis apo të paditet në emër të saj.

www.e-Libraria.com
 !
16.Shoqëria me Përgjegjësi të Kufizuar
-Shoqëria me Përgjegjësi të Kufizuar (“SH.P.K.”)
është strukturë relativisht e re e organizimit e cila
lejohet me ligj. Është formë e organizimit e cila u
ofron përgjegjësi të kufizuar të gjithë pronarëve të
saj. SH.P.K është e ngjashme me korporatën dhe
shpesh është formë më fleksibile e pronësisë,
sidomos për shoqëritë më të vogla, të cilat kanë
numër të kufizuar të pronarëve. SH.P.K. janë të
njohura, sepse, ashtu si me korporatat, pronarët
kanë përgjegjësi personale të kufizuar për
borxhet dhe veprimet e SHPK-së.Veçori tjera të
SH.P.K-së i ngjasojnë me shumë një ortakërie, e
cila lejon fleksibilitet në menaxhim dhe përfitim
nga tatimi i kanalizuar.
17.Shoqeria Aksionare KORPORATA
- Shoqeria Aksionare KORPORATA është person
juridik, që është në pronësi të një ose më shumë
pronarëve (aksionarëve) dhe e cila është juridikisht
e ndarë dhe e veçantë nga aksionarët e saj, -
praktikisht është korporatë
- Pronësia mbi njësitë e SHA është interes personal
dhe mund të bartet, varësisht prej kufizimeve të
përcaktuara në këtë Ligj ose në Marrëveshjen e
Shoqërisë
18.AKSIONET
-SHA duhet të emetojë së paku një aksion të
thjeshtë si dhe mund të emetojë aksione të
privilegjuara, dhe të gjitha aksionet duhet të kenë
vlerën nominale prej së paku një (1) euro
cent.Aksionet e privilegjuara mund të ndahet në dy
ose më shumë kategori, me të drejta dhe privilegje
të ndryshme. - Aksioni i autorizuar
është i tërë grupi i aksioneve të cilat shoqëria
mund t’i shesë dhe këto aksione duhet të
përcaktohen në Statutin e SH.A.
-Aksionet e emetuara janë aksionet e shoqërisë, të
cilat u janë ofruar për shitje pronarëve. SH.A. mund
të emetojë çfarëdo numri të aksioneve deri në
maksimumin e caktuar në Statut.
- Aksionet e certifikuara janë aksionet të cilat
përfaqësohen nga certifikata e aksioneve, kurse
aksionet e pacertifikuara janë aksionet të cilat nuk
përfaqësohen në asnjë lloj të dokumentit.
- Letrat me vlerë (përveç aksioneve) mund të
përfshijnë bondet, letrat me vlerë të konvertueshme
në aksione dhe opsionet për blerjen e aksioneve.
Bondet janë njëra prej mënyrave që SHA të rris
kapitalin e saj për investime.
www.e-Libraria.com
19.Privatizimi i ndërmarrjeve shoqërore me
“spin-off” të rregullt
-Nëpërmes këtij procesi, ndërmarrja shoqërore apo
publike i ofrohet për shitje palëve private dhe
çmimi më i lartë i ofruar fiton.
- Duhet të ceket se shitja këtu nuk nënkupton
kushte për palën fituese që privatizon ndërmarrjen.
- Shitja mund te ndodhë nëpërmes dy procedurave,
përkatësisht me “spin-off të rregullt” apo me “spin-
off special.”
20.Privatizimi i ndërmarrjeve shoqërore me
“spin-off” special
-Kjo do të thotë se pala private që ofron çmimin më
të lartë për privatizimin e ndërmarrjes, gjithashtu
duhet ti përmbahet edhe një mori kushtesh brenda
një afati 2 vjeçar për ta fituar pronësinë e plotë
mbi ndërmarrjen.
- Vlen te ceket se nëse kushtet nuk përmbushen nga
investitori brenda afatit kohorë, atëherë, investitori
rrezikon humbjen e kontratës dhe pronësinë mbi
ndërmarrjen.
21.NOCIONI I KONTRATËS
- Qëllim kryesor i kontratës është arritja e qëllimit
në mes të palëve të caktuara.
- Që të arrihet deri te kontrata duhet të përmbushën
kushte e përgjithshme dhe të veçanta të kontratës,
(esentialia negotia).
- Kontrata është marrëveshje e dy a më shumë
personave që kanë për qëllim të krijoj, të
ndryshoj, ose të shuaj një marrëdhënie juridike
të detyrimeve.
- Kontrata rregullon marrëdhëniet e subjekteve
juridik dhe fizik në qarkullimin e mallrave dhe
dhënien e shërbimeve të ndryshme.
- Në qoftë se vështrohet në aspektin ndërkombëtar,
kontrata paraqet një mjet të qarkullimit juridik, më
të cilin shprehet dinamika e këmbimit të mallrave
në mes të dy, a më shumë vendeve, individëve,
subjekteve ekonomike, etj.
22.KUSHTET PËR LIDHJEN E KONTRATËS
Kushtet për lidhjen e kontratës ndahen në dy
grupe;
-Në kushtet e përgjithshme dhe
- Në kushte të veçanta.
1.Në kushtet e përgjithshme bëjnë pjesë:
1.Zotësia veprimit,
2.Pajtimi apo vullneti i palëve kontraktuese,
3.Lënda e kontratës,
4.Baza e kontratës.
2.Ndërsa në kushtet e veçanta bëjnë pjesë;
1.Dhënia e pëlqimit për lidhjen e kontratës
 !
2.Lidhja e kontratës me dorëzimin e sendit,
3.Forma e kontratës.
1.Zotësia e veprimit e palëve kontraktuese – do
të thotë subjekti që lidhë kontratën me vullnetin e
vet mundë të krijojë të drejta dhe detyrime. - Do të
thotë që kontratë nuk mund të lidhin personat fizik
pa e mbushur moshën madhore,
2. Pajtimi vullnetit – nënkupton akordimin e
vullnetit të palëve që të arrihet deri lidhja e
kontratës. - Pa përmbushjen e elementeve
thelbësore të kontratës nuk ka kontratë. - P.sh. te
kontrata e shitjes si element thelbësor i kontratës
është, sendi dhe çmimi.
3. Lënda e kontratës – pra, është kusht i
domosdoshëm për lidhjen e kontratës dhe njëherit
është kusht i përgjithshëm. - Lënda e kontratës
është ajo për çka dy palë të caktuar merren vesh.
- Lënda e kontratës mundë të jetë ndonjë send,
veprim, ose mosveprim, detyrimi që rrjedhe nga
kontrata është lënda e saj. P.sh. te kontrata e mbi
dhuratën, lënda e saj është dorëzimi i sendit të
premtuar.
4. Baza e kontratës – paraqet qëllimin juridik që e
ka shtyrë subjektin juridik që të marrë detyrimin
dhe që ka caktuar karakterin e punës juridike. Pra
paraqet kauzën (shkakun) për të cilën debitori merr
detyrimin.
23. Kushtet e veçanta për lidhjen e kontratave
1. Lidhja e kontratës me dorëzimin e sendit –
kontrata që bëhen me dorëzimin e sendit të caktuar
palës tjetër quhen kontratat reale.
- Në këtë grup të kontratave hyjnë: kontrata mbi
huan, dhuratën etj.
- Në këto kontrata dorëzimi përfaqëson kushtin
veçantë për lidhjen e kontratave.
2. Dhënia e pëlqimit për lidhjen e kontratës –
është i domosdoshëm pëlqimi i vullneti se pa
pëlqimin e vullnetit kontrata nuk do të prodhoj
efekte juridike.
3. Forma e kontratës – është një nga elemente
shumë domethënëse, sepse përmes formës shprehet
manifestimi i jashtëm i kontratës.
- Është e rëndësishme te disa lloje të kontratave si
p.sh, te kontrata mbi ndërtimin, te kontrata mbi
sigurimin, etj.
24.Lidhja e kontratës
- Lidhja e kontratës bëhet duke ndërmarrë veprime
të caktuara nga palët kontraktuese.
- Disa prej veprimeve i paraprijnë lidhjes së saj
ndërsa disa të tjera duhet të ndërmerren gjatë lidhjes
së saj. Veprimet që i paraprijnë lidhjes së
www.e-Libraria.com
kontratave janë: negociatat, bisedimet dhe
parabisedimet palëve kontraktuese.
25.Oferta – është propozim për lidhjen e kontratës.
- Oferta është apo kuptohet si shprehje e njëanshme
e vullnetit të një personi drejtuar personit tjetër,
qëllimi i së cilës është krijimi i marrëdhënies
kontraktore, apo lidhjes së kontratës.
- Për të qenë e vlefshme oferta duhet t’i plotësoj
disa kushte të cilat janë: oferta duhet të jepet nga
personi i cili ka për qëllim të lidh kontratën; oferta
të përfshijë elementet esenciale të kontratës që do të
lidhet; subjekti që bën ofertë në mënyrë të qartë
duhet të shpreh vullnetin e vet; propozuesi duhet t’i
drejtohet personit të caktuar.
26.Ndarja e kontratave:
1.me efekt detyrimor vetëm për njërën palë,
kontrata e dhurimit;
2.apo për të dy palët, kontrata e shitblerjes.
3.reale, kur ekzistimi i kontratës varet nga dorëzimi
i sendit; dhe
4.konsensuale, kur dorëzimi i sendit nuk është
element qenësor.
5. komutative, kur me rastin e kontraktimit
dihet objekti, dihet vëllimi i të drejtave dhe
6.detyrimeve apo së paku janë të përcaktueshme;
dhe
7.aleatore, kur me rastin e kontraktimit nuk
dihet vëllimi i të drejtave dhe detyrimeve por
varet nga e ardhmja.
8.me barrë, në rastet kur nga kontrata rrjedhin
detyrime; dhe
9.bamirëse, në rastet kur sipas kontratës pala nuk ka
detyrim.
10.formale, atëherë kur me ligj është parashikuar
forma e kontratës;
11.joformale, sipas ligjit nuk parashihet forma e
caktuar.
12.abstrakte, kur nga kontrata nuk shihet qëllimi
dhe
13.kauzale, shihet qëllimi i lidhjes së asaj kontrate.
27.Kontrata për shitjen
- Kontrata e shitjes është kontrata më e shpeshtë
përmes së cilës bëhet qarkullimi juridiko-ekonomik
i mallrave.
- Në këtë lloj kontrate, shitësi detyrohet që mallin
që e shet t’ia dorëzojë blerësit, ashtu që blerësi të
fitojë të drejtën e disponimit dhe pronësisë mbi
mallin e shitur, dhe t’ia paguaj shitësit çmimin
përkatës për atë mall.
 !
28.Oferta
- Propozimi për lidhjen e kontratës paraqet një
ofertë nëse:
1.i drejtohet një apo më shumë personave specifik;
2.tregon qëllimin e ofertuesit për të qenë i lidhur (i
obliguar) nga ajo ofertë, në rast të pranimit;
3.përcakton kualitetin dhe kuantitetin e mallit; dhe
4.përcakton çmimin e mallit në mënyrë të qartë apo
tërthorazi.
29.Kundër oferta
- Ka raste kur përgjigja ndaj një propozimi nuk
paraqet pranim të ofertës por kundër ofertë.
- Një deklaratë që është përgjigje ndaj një oferte,
por që paraqet elemente të ndryshme nga ato të
paraqitura në ofertë, paraqet kundër ofertë.
- Megjithatë, nëse elementet që ndryshojnë nuk
kanë rëndësi esenciale atëherë nuk konsiderohen
refuzim dhe nuk përbëjnë kundër ofertë.
30.Kontrata për licencën
- Pra, licenca është formë juridike e kalimit të
autorizimit për shfrytëzimin-përdorimin e objektit
të drejtës së pronësisë industriale, p.sh., kalimin e
së drejtës së shfrytëzimit të modelit të mbrojtur,
patentës, dijes dhe përvojës.
- Kjo kontratë mund të lidhet në kohë të pacaktuar
ose në kohë të caktuar prej 5-10 vjet. Kontrata e
licencës (licenca e kontraktuar) është formale dhe
ajo mund të jetë e rëndomtë, ekskluzive dhe e
përzier.
1.Licenca e rëndomtë i jep shfrytëzuesit të drejtën
e shfrytëzimit të objektit të licencës në përputhje
me kontratën, por dhënësi i licencës e ruan të
drejtën që licencën për të njëjtin objekt t’ua jep
personave të tjerë, përkatësisht, ruan të drejtën që të
shfrytëzojë vetë atë.
2.Licenca ekskluzive i jep shfrytëzues të drejtën
ekskluzive të shfrytëzimit të objektit të asaj licence,
ashtu që dhënësi i licencës nuk ka të drejtë që
licencën për të njëjtin objekt t’ua jap personave të
tjerë dhe as nuk ka të drejtë ta shfrytëzojë vetë
objektin e licencës.
3.Licenca e përzier është ajo me të cilën
shfrytëzuesit të licencës i jepet e drejta ekskluzive e
objektit të licencës në një rajon, kurse e drejta
joekskluzive në rajonin tjetër..
31.Kontrata për “franshizë”
- Është një kontratë në të cilën midis dy subjekteve
ekonomike vendoset marrëdhënia afariste për një
kohë më të gjatë,gjatë së cilës dhënësi i franshizës i
jep pranuesit të saj një grup të caktuar të
shërbimeve afariste dhe të drejtave të mbrojtura, të
www.e-Libraria.com
cilat pranuesi i franshizës ka të drejtë t’i shfrytëzojë
në afarizmin e vet, në kushte saktësisht të
përcaktuara dhe me kompensim të kontraktuar.
- Franshizingu afarist më së shpeshti paraqitet në
hoteleri, p.sh.: zinxhiri i hoteleve që punojnë nën
një markë të njohur të hotelit – siç janë Sheraton,
Hilton, Holiday Inn, Intercontinental, etj.
- Në shërbimet hoteliere; p.sh., Mc.Donalds,
Maxim, etj; në industri, p.sh., Coca Cola, etj; në
rrjetin e pompave të benzinës, pastrimit kimik,
tregtisë së automobilave, etj.
32.Kontrata për “lizing”
- Është një kontratë sipas së cilës dhënësi i lizingut
detyrohet që shfrytëzuesit të lizingut ta dorëzojë
për shfrytëzim të përkohshëm ndonjë send (ose
grup sendesh), kurse ky detyrohet që dhënësit
t’ia paguaj kompenzimin e caktuar, me të drejtën që
shfrytëzuesi i lizingut, pas skadimit të afatit të
lizingut, ta blejë atë send ose ta vazhdojë
lizingun.
- Objekt të lizingut janë rëndom sendet (pajisjet,
pajimet, automjetet, etj).
- Dhënësi i lizingut, përveç dorëzimit të sendit, ka
për obligim edhe mirëmbajtjen, remontin, aftësimin
e kuadrit të shfrytëzuesit të lizingut.
- Rëndësi të madhe ka lizingu financiar, i cili
mundëson kreditimin për furnizimin e sendit të
caktuar.
Kemi disa lloje të lizingut, dhe këto sipas natyrës
së objektit të lizingut:
1.lizingu i sendeve të konsumueshme
(automjetet, aparatet e amvisërisë),
2.lizingu investues, që jepet në formë të pajimeve
(makinave investive),
3.lizingu i sendeve të luajtshme dhe të paluajtshme,
4.lizingu sipas kohëzgjatjes (që mund të jetë
afatshkurtër dhe afatgjatë).
5.Lizingu sipas pozitës së dhënësit të lizingut
(lizingu që e realizojnë shoqëritë e lizingut, lizingu
i koncerneve dhe lizingu i prodhuesit financiar).
33.Know-How - është grup dijesh dhe përvojash të
caktuara, të zbatueshme në një lëmi të teknikës dhe
afarizmit në përgjithësi dhe është produkt i
praktikës afariste amerikane, kurse sot është
pranuar në tërë botën e afarizmit.
- Me kontratën e know-how njëra palë detyrohet ta
kalojë dijen apo përvojën afariste në pikëpamje të
teknikës ose teknologjisë si dhe dijeninë afariste
dhe financiare te pala tjetër.
- Pala tjetër, ndërkaq, detyrohet që për këtë të
paguajë shpërblimin e kontraktuar, në bazë të
shfrytëzimit të fshehtësisë afariste
 !
34.Emërimi i Arbitrave
- Në ligje zakonisht parashihet që secila palë e
emëron nga një arbitër, pastaj arbitrit e emëruar e
zgjedhin arbitrin e tretë,
- Ligji Model përcakton që “në një arbitrazh me tre
arbitra, secila palë do të caktoj një arbitër, arbitrit e
emëruar do të caktojnë arbitrin e tretë; nëse njëra
palë nuk e emëron arbitrin brenda tridhjetë ditëve
nga pranimi i kërkesës për ta bërë këtë, ose nëse dy
arbitrit nuk merren vesh për emërimin e arbitrit të
tretë brenda tridhjetë ditëve nga emërimi i tyre,
atëherë me kërkesën e njërës palë caktimi i arbitrit
bëhet prej gjykatës ose ndonjë autoriteti tjetër”.
Ligji Model, neni 11, par 1
35.Procedura e arbitrazhit
- Procedura e arbitrazhit nënkupton veprimet e
ndërmarra nga momenti i paraqitjes së kërkesës për
arbitrim nga paditësi deri në marrjen e vendimit nga
tribunali i arbitrazhit.
- Si veprime kryesore në një proces të arbitrazhit
veçohen: kërkesa për arbitrim, që zakonisht
parashtrohet nga paditësi, përgjigja në padi, e
parashtruar nga i padituri, emërimi i arbitrit ose
arbitrave, konstituimi i tribunalit të arbitrazhit,
fillimi i dëgjimeve gojore, paraqitja e provave
(dëshmitarët, ekspertët, etj.), shqyrtimi nga ana e
tribunalit të arbitrazhit dhe në fund marrja e
vendimit.
36.Përparësitë dhe Mangësitë e Arbitrazhit
- Ekzistojnë shumë përparësi të arbitrazhit si
mekanizëm për zgjidhjen e kontesteve.
Megjithatë, ekzistojnë edhe disa shqetësime të
perceptuara lidhur me shfrytëzimin e arbitrazhit
nga bizneset.
- Efikasiteti në shpenzime dhe kohë, ruajtja e
fshehtësis(konfidencialitetit), fleksibiliteti,
parashikueshmëria, neutraliteti dhe ekspertiza e
arbitrave, natyra përfundimtare e vendimit dhe
ekzekutimi më i lehtë i vendimeve, janë disa prej
përparësive të perceptuara të arbitrazhit.
- Dobitë dhe shqetësimet potenciale të arbitrazhit
ndryshojnë varësisht nga kompania, transaksioni
dhe nga kontesti. Për më tepër, përderisa disa veti
të arbitrazhit konsiderohen si të përparësi nga disa
biznese (p.sh. vendimi përfundimtar pa mundësi
ankimi ose heqja dorë nga mbrojtjen procedurale),
disa të tjerë i shohin këto veti si pengesë. Në anën
tjetër, edhe pse në shumicën e rasteve thuhet se
arbitrazhi kushton më lirë se procedura gjyqësore,
ka raste kur shpenzimet janë të barabarta.
www.e-Libraria.com
37.Arbitrazhi institucional
- Ky lloj i arbitrimit ka një numër përparësish, prej
të cilave veçohet mundësia e përfshirjes së
rregullave të institucionit të zgjedhur të arbitrazhit
në kontratë- Për këtë arsye, në vend se të hartohen
nga fillimi, palët mund të mbështeten në rregullat e
arbitrazhit të një institucioni të caktuar, të cilat janë
formuluar nga profesionistë.
- Përzgjedhja e arbitrave është, padyshim, një prej
përparësive më të rëndësishme që ofron arbitrazhi
institucional.
- Në vend të ballafaqimit të mundshëm në mes të
palëve lidhur me përzgjedhjen e arbitrave, është më
lehtë që këtë shërbim ta ofrojë agjencia
administruese. Institucionet e arbitrazhit janë shumë
të avancuara në këtë aspekt dhe posedojnë lista me
arbitër të cilët zakonisht janë më të mirët që mund
të emërohen. - Përveç kësaj, përmes arbitrazhit
institucional, palët nuk kanë nevojë të negociojnë
çmimin me arbitrat.
38.Arbitrazhi Ad Hoc
- përparësia kryesore e ofruar nga kjo formë e
arbitrazhit është fleksibiliteti.
- Palët kanë të gjithë hapësirën e nevojshme për të
marrë vendime lidhur me procedurat dhe ta
përshtatin procesin sipas dëshirave dhe nevojave
të tyre.
- Një përparësi tjetër janë shpenzimet. Arbitrazhi
ad hoc zakonisht kushton më pak se arbitrazhi
institucional, pasi që palët nuk kanë nevojë t’i
paguajnë shpenzimet institucionale, por thjeshtë
të negociojnë çmimin e shërbimeve të arbitrave.
- Për më tepër, arbitrazhi ad hoc është vlerësuar si
më i shpejtë se arbitrazhi institucional, sepse nuk ka
nevojë t’i kalojë të gjitha procedurat të cilat
zakonisht marrin kohë.
39.Arbitrazhi i Përshpejtuar
- është një prodhim i ri në tregun e arbitrazhit,
kryesisht i shfrytëzuar në procese të arbitrazhit
ndërkombëtar.
- Ekzistojnë vetëm një numër i vogël i
institucioneve të cilat kanë përfshirë dispozitat e
arbitrazhit të përshpejtuar në rregullat e tyre
procedurale.
- Për këtë arsye, kjo veçori e re nuk mund të hyn në
fuqi përveç nëse palët e kanë paraparë atë në
klauzolën e tyre të arbitrazhit.
- Është më e preferuar që vet institucionet të ofrojnë
rregulla specifike të cilat do të aplikoheshinnë rast
të proceseve të përshpejtuara.
 !
40.Perparesit dhe mangesit e Arbitrazhit
- Ekzistojnë shumë përparësi të arbitrazhit si
mekanizëm për zgjidhjen e kontesteve.
Megjithatë, ekzistojnë edhe disa shqetësime të
perceptuara lidhur me shfrytëzimin e arbitrazhit
nga bizneset.- Efikasiteti në shpenzime dhe kohë,
ruajtja e fshehtësisë(konfidencialitetit),
fleksibiliteti, parashikueshmëria, neutraliteti dhe
ekspertiza e arbitrave, natyra përfundimtare e
vendimit dhe ekzekutimi më i lehtë i vendimeve,
janë disa prej përparësive të perceptuara të
arbitrazhit.Për më tepër, përderisa disa veti të
arbitrazhit konsiderohen si të përparësi nga disa
biznese (p.sh. vendimi përfundimtar pa mundësi
ankimi ose heqja dorë nga mbrojtjen procedurale),
disa të tjerë i shohin këto veti si pengesë. Në anën
tjetër, edhe pse në shumicën e rasteve thuhet se
arbitrazhi kushton më lirë se procedura gjyqësore,
ka raste kur shpenzimet janë të barabarta.
41.Në vijim janë radhitur hapat që ndërmerren
gjatë procesit të arbitrazhit:
1.Kërkesa për Arbitrim – e parashtruar nga Paditësi
2.Padia – e parashtruar nga Paditësi
3.Përgjigja në Padi – e parashtruar nga i Padituri
4.Emërimi i Arbitrit ose Arbitrave
5.Konstituimi i Tribunalit të Arbitrazhit
6.Fillimi i dëgjimeve gojore
7.Argumentet gojore nga Paditësi dhe nga i Padituri
8.Paraqitja e provave (dëshmitarë, ekspert, etj.)
9.Shqyrtimi nga ana e Tribunalit të Arbitrazhit
10.Marrja e vendimit
42.Çka eshte Afarizmi Bankar?
- Afarizmi bankar është veprimtari e veçantë
ekonomike, objekt themelor i së cilit është
qarkullimi i parasë, por ai përmban edhe disa
transaksione dhe produkte tjera financiare.
- Në përgjithësi, bankat dhe institucionet financiare
lehtësojnë veprimet afariste dhe shpeshherë
ndodh që bankat specializohen në çështje
specifike financiare që kërkohen nga tregu.
43.Transaksionet e pagesave;
- Funksionet kryesore të bankave kanë të bëjnë
pikërisht me tranzakcionet e pagesave.
- Ka disa lloje të tranzakcioneve që janë të ofruara
për nevojat e ndryshme të klientëve dhe rrethanave
ku bëhet afarizmi. - Disa nga më kryesoret
diskutohen në vijim.
www.e-Libraria.com
45.Urdhërpagesa
- Urdhërpagesa është një instrument financiar me të
cilin një person paguan një shumë të caktuar në
bankë në të mirë të një përfituesi tjetër.
- Kjo procedurë zëvendëson pagesën e
drejtpërdrejtë personit përfitues dhe banka
shfrytëzohet si ndërmjetësues.
- Me rastin e pagesës, banka i lëshon paguesit
urdhërpagesën.
46.Letrat me vlerë,
- Pra, letra me vlerë është dokument i shkruar, me
të cilin lëshuesi i saj detyrohet ta plotësojë
detyrimin e regjistruar në atë dokument të
poseduesit ligjor të saj.
- Poseduesi ligjor i letrës me vlerë ka të drejtë të
kërkojë prej lëshuesit të saj të përmbushe detyrimin
e shënuar në atë letër me vlerë.
- Kemi letra me vlerë veç e veç (kambiali) dhe
serike (aksioni). Letrat me vlerë mund të lëshohen
nga personat juridike (aksionet) dhe fizikë (çeku).
47.Kontratat për depozitën e të hollave,
- Kjo është një kontratë e thjeshtë në mes të bankës
dhe klientit, që mund të jetë person fizik apo
juridik, me anë të së cilës banka garanton ruajtjen e
të hollave të klientit.
- Varësisht nga banka, kjo kontratë mund të ofron
përfitime të ndryshme për klientin, siç është
kamata, kamata më e lartë për afatizim, etj.
- Me këtë kontratë banka e fiton të drejtën t’i
disponojë të hollat e depozituara, ndërsa klienti
rezervon të drejtën që ti tërheqë të hollat e
deponuara.
48.Kontrata për akreditivin,
- Akreditivi është një instrument pagese, me të cilin
banka akredituese (banka e lëshimit) detyrohet që,
sipas urdhrit të komitentit, në bazë të dokumenteve
të prezantuara në përputhje me kushtet e
kontraktuara (apo pa dokumente), të kryejë pagesën
ose të autorizojë bankën tjetër (banka
korrespoduese) që t’ia bëjë pagesën personit të tretë
(shfrytëzuesit të akreditivit)ose me urdhrin e saj
(kalimi i urdhrit) ose sipas urdhrit të komitentit,
vetë ajo ose me ndihmën e bankës tjetër, të paguajë,
të akceptojë ose ta blejë kambialin e tërhequr prej
shfrytëzuesit të akreditivit, me kusht që të jetë
vepruar në përputhje me akreditivin e hapur të
bankës së lëshimit.
 !
49.Ka disa lloje të akreditivit dokumentar:
1.Akreditivi i revokuar dhe ai i parevokuar;
2.Akreditivi i konfirmuar dhe i pakonfirmuar;
3.Akreditivi i kalueshëm dhe i pakalueshëm;
4.Akreditivi i ndashëm dhe ai i pandashëm.
50.Kontrata për sigurimin
- Me këtë kontratë kontraktuesi i sigurimit
detyrohet që në bazë të parimit të reprocitetit dhe të
solidaritetit, të bashkojë një sasi të mjeteve në
bashkësinë e sigurimit, kurse bashkësia e sigurimit
detyrohet që, nëse ndodh ngjarja që përbën rasti të
sigurimit, t’ia paguajë të siguruarit ose ndonjë
personi tjetër kompensimin ose shumën e
kontraktuar ose të bëjë diç tjetër.
51.KONKURRENCA NË TREG
- Konkurrenca është një situatë në një treg në të
cilën shitësit e një produkti apo shërbimi përpiqen
në mënyrë të pavarur të tërheqin blerës për të arritur
një objektiv të caktuar tregtar, për shembull, fitime,
shitje dhe/ose pjesë të tregut.
- Rivaliteti konkurrues midis firmave mund të
ekzistojë për çmimet, cilësinë, shërbimet, ose një
kombinim i tyre dhe faktorëve të tjerë, që mund të
vlerësojnë klientët.
52.Nocioni i koncesionit
- Koncesioni nënkupton një kontratë të lidhur mes
një Autoriteti Kontraktues dhe një koncesionari ku
objekti kryesor i kontratës është zbatimi i një
projekti të infrastrukturës dhe ku përmbushja e
kontratës nga koncesionari shpërblehet tërësisht ose
pjesërisht me dhënien e së drejtës së shfrytëzimit të
infrastrukturës.
53.Kohëzgjatja, vazhdimi dhe shkëputja
e kontratës së koncesionit
- Kohëzgjatja e koncesionit përcaktohet në
kontratën e koncesionit duke marrë parasysh
kohëzgjatjen maksimale të lejuar në ligjin përkatës.
- Autoriteti Kontraktues mund ta jep pëlqimin për
vazhdimin e kohëzgjatjes së kontratës koncesionit
për një periudhë kohore prej jo më shumë se 10
vjet, përveç nëse nuk është paraparë ndryshe me ligj
të veçantë.
54.Autoriteti Kontraktues ka për detyrë ta jep
pëlqimin për vazhdimin e kontratës së
koncesionit kur:
1.ka vonesë në kryerjen e punës ose ndërprerje të
punës për arsye të fuqisë madhore;
2.projekti suspendohet nga Autoriteti Kontraktues
ose ndonjë autoritet tjetër publik; ose
www.e-Libraria.com
3.ka një rritje të shpenzimeve si pasojë të kërkesave
të Autoritetit Kontraktues të cilat nuk kanë qenë të
parapara fillimisht në kontratën e koncesionit, nëse
koncesionari nuk është në gjendje të mbulojë këto
shpenzime pa një vazhdim të kontratës së
koncesionit.
55.Në anën tjetër, Koncesionari mund ta
shkëputë kontratën e koncesionit vetëm në rastet
vijuese:
1. në rast se Autoriteti Kontraktues ose ndonjë
autoritet tjetër publik nuk përmbushë një detyrim
thelbësor lidhur me kontratën e koncesionit;
2.nëse janë plotësuar kushtet për një revidim të
kontratës së koncesionit sipas nenit 40, paragrafit 1,
mirëpo palët nuk janë pajtuar për revidimin e
kontratës së koncesionit; ose
3. nëse shpenzimet e koncesionarit për përmbushjen
e kontratës së koncesionit
56.PRONËSIA INTELEKTUALE
- E drejta në pronë përfshinë të drejtën për të
poseduar, shfrytëzuar, shitur dhe asgjësuar një
objekt apo mall që të takon. Megjithatë, e drejta
pronësore nuk kufizohet vetëm me të drejtën
për të pasur mall të luajtshëm apo patundshmëri.
- Kjo e drejtë përfshinë edhe veprën apo rezultatin
që del nga puna origjinale intelektuale e njerëzve,
pra ajo që është produkt mendor.
- Prona mbi këto vepra apo produkte mendore quhet
pronë intelektuale.
Ato janë:
1.markat tregtare
2.të drejtat e autorit
3.patentat
4.dizajnët industriale
57.MARKAT TREGTARE
- Markat tregtare janë shenja, emra, shkrime,
vizatime, dhe trajta të tjera që e dallojnë mallin ose
shërbimin që e ofron një ndërmarrje ose person.
- Markat tregtare konsiderohen si pronë intelektuale
sepse janë rezultat i punës artistike dhe intelektit të
personave apo ndërmarrjeve të cilët identifikohen
me këtë markë, dhe prandaj mbrohen edhe me ligj.
- Në Kosovë, këtë fushë e rregullon Ligji mbi
Markat Tregtare, i miratuar nga Kuvendi i Kosovës
në vitin 2006.
 !
58.Shenjat të cilat mund të mbrohen si Marka
tregtare
- Të gjitha shenjat, ne veçanti fjalët, duke përfshirë
edhe emrat personal, vizatimet, shkronjat, numrat,
markat zërore (audio), trajtat tredimensionale, duke
përfshirë edhe trajtën e mallrave ose mbështjelljes
apo paketimin tjetër të tyre, ngjyrat, kombinimet e
ngjyrërave, që janë në gjendje të dallojnë një mall
ose shërbim që ofrohet nga një ndërmarrje nga
mallrat dhe shërbimet që ofrohen nga ndërmarrje të
tjera, mund të mbrohen si marka tregtare.
59.Mbrojtja e Markës tregtare
- Masat mbrojtëse që sigurohen me ligj, vlejnë për
shenjat që: janë regjistruar si marka tregtare në
Regjistrin e Markave Tregtare; deri në atë masë sa
ajo shenjë, përmes shfrytëzimit gjatë ushtrimit të
aktiviteteve afariste, njihet si markë tregtare brenda
qarqeve përkatëse afariste; që është bërë e njohur si
markë tregtare.
60.Te Drejtat e Autorit
- Të drejtat e autorit janë ndër format më të vjetra të
pronës intelektuale dhe përfshinë të drejtat mbi
veprat e autorëve në lëmin e letërsisë, shkencës dhe
artit. - Nga të gjitha të drejtat tjera që burojnë nga
prona intelektuale, të drejtat e autorit janë ato që
shkelen më së shumti, dhe kontrabandimi i këtij
lloji të pronës tashmë ka marrë formën e krimit të
organizuar në një numër të madh vendesh.
61.E drejta e autorit përmban:
1.autorizimet ekskluzive personale për të mbrojtur
pacenueshmërinë e veprës së autorit dhe
personalitetin e autorit (në vijim: të drejtat morale
të autorit);
2.autorizimet ekskluzive ekonomike për të
mbrojtur interesat ekonomike te autorit (në vijim:
të drejtat ekonomike të autorit);
3.autorizimet tjera të autorit (në vijim: të drejtat
tjera të autorit).
62.Vepra të autorit konsiderohen sidomos:
1.veprat gojore, siç janë fjalimet, leksionet, tregimet
dhe vepra të ngjashme të shprehura gojarisht;
2.veprat e shkruara siç janë tekstet në libra,
broshurat, gazetat ditore dhe tekste të tjera në lëmin
e letërsisë, të literaturës shkencore e profesionale, si
dhe programet kompjuterike;
3.veprat teatrore, teatrore-muzikore dhe të
kukullave, përfshirë edhe radiodramat;
4.veprat koreografike dhe pantomimore;
5.veprat filmike (kinematografike dhe televizive)
dhe veprat e tjera audiovizuele (në vijim: veprat
audiovizuele);
www.e-Libraria.com
6.veprat fotografike dhe veprat e bëra ngjashëm
procesit fotografik, siç janë fotografitë
artistike,fotomontazhet,fotoafishet, fotografitë e
reporterëve, etj.;
7.veprat e artit figurativ në lëmin e vizatimit, të
pikturës, grafikës, skulpturës;
8.veprat e arkitekturës, siç janë skicat, planet,
maketet dhe objektet e ndërtuara të veprave
arkitekturore dhe të inxhinierisë nga fusha e
arkitekturës,urbanizmit, arkitekturës së peizazhit
dhe rregullimit të enterierit;
9.veprat skenografike;
10.veprat e artit aplikativ, si dhe të dizajnit
industrial e grafik;
11.veprat kartografike
(hartat,planet,skicat,demonstrimet tredimensionale )
në lëmin e gjeografisë dhe topografisë;
12.prezantimet e natyrës shkencore, edukative a
teknike (vizatimet teknike,grafikonet, tabelat,
ekspertizat, demonstrimet tredimensionale).
63.PATENTET
- Patentat janë shpikje apo zbulime që mundëson
zgjidhjen e një problemi specifik në një fushë të
teknologjisë.
- Shpikje mund të jetë një produkt ose proces ose
mund të ketë të bëjë me një produkt dhe një proces.
- Sikurse markat tregtare dhe e drejta e autorit, edhe
shpikjet konsiderohen pjesë e pronës intelektuale
për shkak të punës origjinale dhe intelektuale të
shpikësit për të sjellë një risi nga çdo fushë teknike
që është e zbatueshme në industri.
- Në Kosovë, kjo lëmi rregullohet me Ligjin
mbi Patentim, të vitit 2004.
64. LËNDËT E MBROJTURA ME PATENTIM
- Shpikja është risi nëse nuk përmbahet në
njohurinë e mëparshme.
- Për përcaktimin e risisë, detajet e njohurisë së
mëparshme mund të shqyrtohen vetëm
individualisht.
- Me njohuri të mëparshme kuptohet gjithçka që i
është bërë e njohur publikut në botë, me anë të
shkrimit ose në formë gojore, nëpërmjet përdorimit
ose në çfarëdo mënyre tjetër para datës së aplikimit
për patentim.
 !
65.Lëndët që mbrohen me patentim janë
shpikjet që kanë të bëjnë me:
1.produktin që përbëhet nga materiali biologjik ose
që përmban material biologjik,
2.procesin me të cilin prodhohet, përpunohet
ose përdoret ai material biologjik,
3.material biologjik i izoluar nga mjedisi i tij
natyror ose që prodhohet me proces
4.teknik madje edhe kur më herët ka ndodhur në
natyrë.
66.Dizajni nënkupton formën e jashtme të
produktit në tërësi apo të një pjese të produktit i cili
rrjedhë nga karakteristikat e produktit, veçanërisht
nga forma trajta, ngjyra, teksti dhe materiali i vet
produktit. - Sikurse edhe te drejtat tjera të
shpjeguara më lartë, edhe dizajni industrial mbrohet
si pronë intelektuale, më Ligjin mbi Dizajnin
Industrial të miratuar nga Kuvendi i Kosovës në
vitin 2006.
67.Fitimi dhe mbrojtja e dizajnit industrial
- Dizajni industrial fitohet me nxjerrjen e vendimit
mbi regjistrimin e dizajnit industrial dhe
regjistrimin në regjistër.
- Data e regjistrimit në regjistër është data e
nxjerrjes të vendimit mbi regjistrimin e dizajnit
industrial.
- Me dizajn industrial mbrohet dizajni në atë masë
në të cilën është risi dhe i cili ka karakter të
veçantë.
68.Mbrojtja e dizajnit industrial zgjatë pesë vjet,
duke llogaritur nga data e paraqitjes së aplikacionit
të dizajnit industrial.
- Mbrojtja e dizajnit industrial mundet që të zgjatet
në periudhën prej 5 vjetësh, e më së tepërmi për
periudhën prej njëzet e pesë vitesh duke llogaritur
nga data e paraqitjes së aplikacionit.
69.Ndërmjetësimi
- Përderisa tani, ndërmjetësimi zakonisht është hapi
i parë që ndërmerret në mosmarrëveshjet biznesore.
- Ndërmjetësuesi luan vetëm rolin e ndihmuesit e jo
të zgjidhësit të mosmarrëveshjeve.
- Pra, ai i ndihmon palët që ta kuptojnë konfliktin
dhe të punojnë drejt zgjidhjes së konfliktit.
- Varësisht nga ndërmjetësuesi, ka disa stile të
ndërmjetësimit.
www.e-Libraria.com
1.Ndërmjetësimi Vlerësues:
- Këtu, ndërmjetësuesi e vlerëson rastin dhe ju
tregon palëve argumentet e forta dhe të dobëta të
qëndrimit të tyre, nëse ato vendosin ta paraqesin
lëndën në gjykatë.
2.Ndërmjetësimi Ndihmues:
Ky stil i ndërmjetësimit përqendrohet në ndihmën e
palëve që ta arrijnë një marrëveshje dhe zgjidhje të
problemit. - Kjo marrëveshje nuk është imponuese,
pra palët nuk janë të detyruara ta pranojnë atë.
3.Ndërmjetësimi Transformues:
- Nëpërmes këtij stili të
ndërmjetësimit, ndërmjetësuesi mundohet që t’ju
ndihmojë palëve që të komunikojnë më mirë sepse
mendimi është që mosmarrëveshja është rezultat i
komunikimit të dobët dhe armiqësisë së palëve.
70.Përparësitë dhe te metat e Ndërmjetësimit
- Perparesite:
1.Të gjitha diskutimet gjatë ndërmjetësimit janë
konfidenciale;
2.Ndërmjetësuesi është neutral;
3.Asgjë që thuhet gjatë ndërmjetësimit mund të
përdoret si fakt nëse lënda shkon në gjykatë;
4.Palët nuk armiqësohen sikur kur lënda është në
gjykatë;
5.Ndërmjetësuesi është ekspert në lëmine rreth
së cilës ka mosmarrëveshje;
6.Kushton shumë më lirë sepse zakonisht
angazhohet vetëm një ndërmjetësues;
7.Është proces më efikas;
8.Zakonisht i përmirëson raportet mes palëve;
9.Inkurajon palët që të zgjidhin problemin;
10.Atmosfera është më e relaksuar më krahasim
me procesetgjyqësore apo arbitrazhin;
11.Rregullat procedurale janë më fleksibile.
Të Metat e Ndërmjetësimit
- Disa nga të metat e ndërmjetësimit që përmenden
më së shpeshti janë:
1. Nuk ka vendim të ndërmjetësuesit për zgjidhjen e
mosmarrëveshjeve;
2.Ju jep rast palëve që ta stërzgjatin zgjidhjen e
problemit duke iu qasur ndërmjetësimit vetëm për
të humbur kohë;
3.Korporatat e mëdha mund të bëjnë presion të
palejueshëm mbi ndërmjetësuesin në
mosmarrëveshje të mëdha komerciale duke ju
kërcënuar atij/asaj me humbje të punës në të
ardhmen;
4.Meqë ndërmjetësimi nuk bazohet në rregulla të
definuara që më parë, mund të ketë befasi dhe ta zë
një palë të papërgatitur.