Professional Documents
Culture Documents
ဇီဝဗေဒ - ဝီကီပီးဒီးယား
ဇီဝဗေဒ - ဝီကီပီးဒီးယား
၂။ မျ ိ းပွားြခင်း …
၃။ ေရွ လျားြခင်း …
သဇီ ဝတိတင
ွ ် အသက် ှ င်ေနေသာအြဖစ် ကို ြပ
ေသာ လကဏာကား ေရွ ှ ား င
ုိ ်ေသာ သတိ
ြဖစ် သည်ဟု ယူဆ င
ုိ ် သည်၊ က ပ
ု် ် တိ ေတ
ြမင်ေန ကရေသာ သစ် ပင်တိမှာ ေြမ၌ စွဲ မဲ ေန
ကသည့် အရာများြဖစ် ကေသာေ ကာင့်
တိ စာန်များမှာ ကဲ့သိ ေရွ ှ ား င
ုိ ်ေသာ သတိ
ကို ထင်ထင် ှ ား ှ ားအ မဲ တမ် း မေတရေချ။
အပင် ှင့် တိ စာန်တိ၏ ေရွ လျားြခင်းကို ှစ်
မျ ိ း ခွဲ ြခား င
ုိ ်သည်။ ယင်းတိမှာ (က) အလိအ
ု
ေလ ာက် ေရွ လျားြခင်း ှင့် (ခ) ဆွဲေဆာင်၍
ေရွ လျားြခင်း သိမဟုတ် တံြပန်သတိတိ ြဖစ်
ကသည်။
(က) အလိအ
ု ေလျာက် ေရွ လျားြခင်းကို
တိ စာန်တိတင
ွ ်
ထင် ှ ားစွာေတ င
ုိ ်သည်။ အပင်တိတင
ွ ်မူ အယ်
လေဂျပင်များြဖစ် ေသာ ယူဂလီနား ှင့် ဩစီ
ေလတိရ
ု ီ းယား၌ ေတရသည်။ ထို အပင်
တိ၏အတွင်း၌ ပ ု ိ တိပ
ု လက်ဇမ် သည်
အလိအ
ု ေလျာက်ေရွ လျားေနသည်။
၄။ ဇီ ဝ ု ပ် အြဖစ် အပျက် …
သဇီ ဝမှနသ
် မ တွင် ဇီ ဝ ု ပ်အြဖစ် အပျက် (မက်
တာေဗာ် လစ် ဇင်) ြပ ြပင် င
ုိ ်စွမ်း ှ ိ သည်။ မက်
တာေဗာလ်လစ် ဇင်ဆိုသည်မှာ ဇီ ဝကိစေဗဒ
(ဖီ ဇီဩလိဂ
ု ျ ီ) လုပ်ငန်းေဆာင်တာ ှင့်
စပ် လျ ်း၍ သဇီ ဝတိ၏ဆဲ အတွင်း၌ ဓာတ်များ
အဆက်မြပတ် ြပ ြပင်ေြပာင်း လဲေနပံုကို
ြခံ ၍ေခ ြခင်းြဖစ် သည်။ မက်တာေဗာ် လစ် ဇင်
ေ ကာင့် ရ ှ ိ ေသာ အကျ ိ းေကျးဇူတိမှာ သဇီ ဝ
တိ၏ အသက် ှ င်ေရးြဖစ် ေသာ ပ ု ိ တိမ
ု လက်
ဇမ် များ ြဖစ် ေပ ြခင်း၊ မခ တ်ယွင်းေအာင်
ဖန်တီးြခင်း ှင့် ခ တ်ယွင်းသွားေသာ ပ ု ိ တိပ
ု
လက်ဇမ် များကို အသစ် ြဖစ် ေအာင် တစ် ဖန်
ြပ ြပင် င
ုိ ်ြခင်း တိြဖစ် ကသည်။ သဇီ ဝကို
အသံုးြပ ရန်အတွက် ဩဂဲနစ် ပစည်းြပ လုပ်
ြခင်း ှင့် ဆိုင်ေသာ မတ်တာေဗာ် လစ် ဇင် ကို ဇီ ဝ
ု ပ်ြဖစ် ြခင်း (အနာေဗာ် လစ် ဇင်)ဟု ေခ သည်။
သဇီ ဝတိ စွမ်းအင်ရမအတွက်ြပ လုပ် ပီ း ဩဂဲ
နစ် ပစည်းများကို ေချဖျက်ြခင်း ှင်၎
့ င်း၊ အသံုး
မကျေသာ ပစည်းများကို ဖျက်ဆီးြခင်း ှင်၎
့ င်း
ဆိုင်ေသာ မက်တာေဗာ် လစ် ဇင်ကိုမူ ဇီ ဝ
ု ပ်ပျက်ြခင်း (ကက်တာေဗာ် လစ် ဇင်)ဟု
ေခ သည်။
ီ ြ ်
၅။ ကီ းထွားြခင်း …
ဇီ ဝေဗဒကို ေလ့လာနည်း
ဇီ ဝေဗဒကို ေလ့လာရာတွင် လိက
ု ်နာရမည့်
အချက်ေလးချက် ှ ိ သည်။ ထိုအချက်ေလး
ချက်ကို မလိက
ု ်နာခဲ့ပါက ယခု ေခတ်သစ်
ဇီ ဝေဗဒအြဖစ် ရပ် တည် င
ုိ ်မည် မဟုတ်ေချ။
၁။ ေသချာပါေစ၊ တိ ကျပါေစ။ …
ဇီ ဝေဗဒကို ေလ့လာရာတွင် သက် ှ ိ များကို
ေသချာစွာ ဂ ု စိုက်၍ စူးစမ် း ှ ာေဖွရမည်ဟု
ဆိုလိသ
ု ည်။ ေတ ြမင်သမ ကို အ ှ ိ အတိင
ု ်း
တိကျစွာ မှတ်တမ် းတင် င
ုိ ်ရမည်။
၂။ အ ကင်းမဲ့ ု ိ းသားပါေစ။ …
အပင် ှင်တ
့ ိ စာန်
အီ ေဗာ် လျ ှ င်ြဖစ် စ ်၏ အတိတ်ကာလတွင်
အပင် ှင်တ
့ ိ စာန်တိသည် တစ် မျ ိ း ှင်တ
့ စ် မျ ိ း
ကွဲြပားြခားနားစွာ ြဖစ် ေပ ခဲ့ ကဟန်တေ
ူ ပ
သည်။ ထိုသိကဲွြပားြခားနားစွာ ြဖစ် ေပ လာ
ြခင်းမှာ တစ် ချ ိန်တည်း၌၎င်း၊ တစ် ေနရာတည်း
၌၎င်း ြဖစ် ဟန်မတူ ေချ။ အီ ေဗာ် လျ ှ င်
သမိုင်းတစ် ေလ ာက်၌ အေြခအေနချင်း
ြခားနားေသာ ေနရာေဒသအမျ ိ းမျ ိ း၌၎င်း၊
ေခတ်ကာလအမျ ိ းမျ ိ း ၌၎င်း ြဖစ် ေပ ခဲ့ဟန်တူ
ေပသည်။ အီ ေဗာ် လျ ှ င် သမိုင်းစသည့်
အချ ိန် ှင်ယ
့ ှ ်၍ ဇီ ဝ သိမဟုတ် သဇီ ဝလည်း
ြဖစ် ေပ ခဲ့ရေပ လိမ့်မည်။ သိေသာ် ထိုသဇီ ဝ
သည် အပင်မည်ေလာ၊ တိ စာန် မည်ေလာ
ဆိုသည်ကို တိကျစွာခွဲ ြခား၍ မေြပာ င
ုိ ်ေချ။
ထိုနည်းတူစွာ အပင် ေလာကသည် တိ စာန်
ေလာကမှ ဆင်းသက်သည် သိမဟုတ်
တိ စာန်ေလာကသည် အပင်ေလာကမှ
ဆင်းသက် သည် ဟူသည်ကိုလည်း တိကျ
မှနက
် န်စွာမေြပာ င
ုိ ်ေချ။ သိရာတွင် ကမာေပ
စ၌ ပထမဦးဆံုးြဖစ် ေသာ သဇီ ဝသည်
အလိအ
ု ေလျာက်အစာ ြပ လုပ် င
ုိ ်စွမ်း ှ ိ ရမည်
ဟူေသာ ယူဆ ချက် မှနက
် န်ပါမူကား အပင်
သည် တိ စာန်ထက်ဦးစွာေပ ေသာ သဇီ ဝ ြဖစ်
ရေပမည်။ အီ ေဗာ် လျ ှ င် သမိုင်းတေလျာက်၌
အချ ိ ေသာ သဇီ ဝတိသည် အပင်၏ အသွင်
ကိုေဆာင် ကသည်။ ကျန် သဇီ ဝတိမူ အပင်
လည်းမမည်၊ တိ စာန်လည်းမမည်ေသာ
အပင် တိ စာန်များ ြဖစ် ခဲ့ ကမည်။ ဤကား
အီ ေဗာ် လျ ှ င်၏အဓိ ပါယ် ကို အနည်းငယ်
ှ င်းြပြခင်းြဖစ် သည်။
အီ ေဗာ် လျ ှ င်ဩဝါဒအရ တိးု တက်ေသာ (ဝါ)
အြမင့် တန်းစား သဇီ ဝ ှင့် ေ ှ းကျေသာ (ဝါ)
အနိမ့်တန်းစား သဇီ ဝ ဟူ၍ ခွဲ ြခားထားသည်။
အြမင့်တန်းစားသဇီ ဝသည် အနိမ့်တန်း စား သ
ဇီ ဝမှ စနစ် တကျေြပာင်းလဲ တိးု တက်ြဖစ်
ေပ လာြခင်း ြဖစ် သည်ဟု ယူဆသည်။ အြမင့်
တန်းစားသဇီ ဝ၏ အဂါဖဲ စည်း ပံုမှာ အနိမ့်တန်း
စားသဇီ ဝ၏ အဂါဖဲ စည်းပံုထက် ပိုမို ပ် ေထွး
ဆန်း ကယ်သည်။ အနိမ့်တန်းစားသဇီ ဝ၏
အဂါဖဲ စည်းပံုမှာ ပ် ေထွးဆန်း ကယ်ြခင်းမ ှ ိ ၊
ှ င်းလင်းေသာ အေြခခံ ု ပ်အသွင် မျ ိ း
ြဖစ် သည်။
ဗိုင်ဩလိဂ
ု ျ ီပညာ ှ င်တိ၏ ယူဆချက်အရ
အပင်ေလာက ှင့် တိ စာန်ေလာကသည်
မျ ိ းရင်းပင်မတစ် ခုမှ ြဖာထွက်လာ ေသာ
အကိုင်း ကီး ှစ်ကိုင်းြဖစ် ကသည်။ ဤေနရာ၌
အီ ေဗာ် လျ ှ င်၏ အဓိ ပါယ်ကို ပိုမိုထင် ှ ားေစ
ရန် သစ် ပင်၏ ပင်ပိုင်းြဖင့် တင်စား င
ိ ်း ှ ည့်၍
ြပထားြခင်းြဖစ် သည်။ သစ် ြမစ် ပိုင်းသည်
ေြမ ကီးအတွင်း၌ နစ် ြမ ပ် ေနသြဖင့် က ပ
ုိ ် တိ
ေသချာစွာ ြမင် င
ုိ ် ြခင်းမ ှ ိ ေချ။ ေြမ ကီး
ထက်၌ေပ ေနသည့် ပင်စည်မ ကီးမှ ြဖာ ထွက်
ေသာ အကိုင်း ကီး ှစ်ကိုင်းကို အပင်ေလာက
ှင့် င
ိ ်းထား သည်။ ထိုအကိုင်း ကီးများမှတစ်
ဖန် အခက်အလက်အသစ် များ အ မဲ မြပတ်
အဆင့်ဆင့် ြဖာထွက်ြဖစ် ေပ ေန ကသည်။
အိ မ
ု င်းရင့် ေယာ် ကုနေ
် သာ အခက်အလက်
တိ၏ ု ပ်အသွင်တည်ြခင်းမ ှ ိ ၊ ခဏခဏ
ေြပာင်းလွဲလျက်ေနေပသည်။ အပင်ေလာက
ှင့် တိ စာန်ေလာကတိသည်လည်း ထိုသစ် ပင်
ဥပမာအတိင
ု ်းပင် အီ ေဗာ် လျ ှ င် ြဖစ် ေန က
သည်။
က ပ
ု် ် တိတင
ွ ် အပင် ှင့် တိ စာန်ကို
ေယဘုယျအားြဖင့် ခွဲ ြခား င
ုိ ်ေသာ အသိဉာဏ်
ှ ိ သည်။ အထူးသြဖင့် အြမင့်တန်းစား အပင်
ှင့် တိ စာန်ကို အလွယ်တကူခဲွ ြခား၍ သိ င
ုိ ်
ကသည်။ အဘယ်ေ ကာင့်ဆိုေသာ်
အပင်၌ေတ ြမင်ရေသာ အဂါဖဲ စည်းပံု ု ပ်
အသွင် စသည်တိ ှင့် ကွဲြပားြခားနားေသာ
ေ ကာင့် ြဖစ် သည်။ သိရာတွင် ထိုသိစိတ် ထဲ၌
ခွဲ ြခား၍သိေနေသာ အပင် ှင့် တိ စာန်ကို
ေရးသား၍ ု ပ်လံးု ေဖာ် ကည့်လ င် မည်မ
ခက်ခဲေ ကာင်း လက်ေတသိ င
ုိ ် မည်။ အီ ေဗာ်
လျ ှ င် သမိုင်းကို ြပန်၍ ကည့်ေသာ် အကိုင်း
အခက်အလက်များြဖင့် တင်စားထားေသာ
ယခု ေခတ် အြမင့် တန်းစားအပင် ှင့် တိ စာန်
တိကို ခွဲ ြခား၍ သိရန်လယ
ွ ်သည်။
၃။ ဆဲ နရ
ံ ံ သဇီ ဝမှနသ
် မ တိ၏ ခ ာကိုယ်သည်
ေသးငယ်ေသာ ဆဲ များြဖင့် ြပည့် ှက်ေနသည်။
ဆဲ တိကို ပတ်လည်ကာရံ ထားေသာ ဆဲ နရ
ံ ံ ကို
မူကား အပင်၌သာ ထင် ှ ားေတ ြမင်ရသည်။
တိ စာန် တိ၏ ဆဲ ၌ နံရံကင်းမဲ့သည်။
( ခင်းချက်။ ။ခ ဲကျ ိမိ တင
ွ ် ဆဲ နံရံမပါေချ။)
၆။ ု ပ်တည်ဩဇာစုြခင်း တိ စာန်တိသည်
အစိုင်အခဲ ြဖစ် ေသာ အစာများကို စား မိ င
ုိ ်
ကေလသည်။ အပင်တိမှာမူကား ယင်းတိ၏
ြပင်ပပတ်ဝန်း ကျင်၌ ေပျာ် ဝင်လျက် ှ ိ ေသာ
အရည်များကိုသာ အေြခအေနအရ စုပ်ယူ င
ုိ ်
စွမ်း ှ ိ ကေလသည်။ ( ခင်းချက်။ ။ခ ဲကျ ိမိ
သည် ေသးငယ်ေသာ အစာအစိုင်အခဲ များကို
မိ င
ုိ ်၏။)
တိ စာန်တိတင
ွ ် ေရွ ှ ားရန်၊ ရက်စပီ းေရး ှ င်း
ြပ လုပ်ရန်၊ အညစ် အေ ကး စွနပ
် ့ စ် ရန် အစ ှ ိ
ေသာ တာဝန်များကို ေဆာင် ရွ က် င
ုိ ်ေသာ
အဂါများ ှ ိ ကသည်။ ထိုအဂါများ၏ ဖဲ စည်းပံု
သည်လည်း ယင်းတိေဆာင်ရွက်ရန်ြဖစ် ေသာ
တာဝန်တိအတွက် အသင့်ေတာ် ဆံုးေသာ
အဆင့်အတန်းအထိ တိးု တက်ေကာင်းမွန ် က
သည်။ အပင် တိတင
ွ ်မူကား၊ ထိုအဂါများ
အကယ်၍ ပါ ှ ိ ပါမူ တိ စာန်၏အဂါများမှာ
ကဲ့သိ ဖဲ စည်းပံု ပ် ေထွးဆန်း ကယ် ြခင်း မ ှ ိ
ေချ။ အဂါမည်ကာမ သာ ှ ိ တတ်သည်။
သိမဟုတ် အဂါလံးု ဝ မပါ ှ ိ ဘဲလည်း ှ ိ
တတ်သည်။
၂။ တစ် းပညာ …
၃။ ဇီ ဝကမေဗဒ …
ဤပညာသည် သဇီ ဝတိ၏ အဂါများ ှင့် တစ်
းအစိ တ် အပိုင်းတိ၏ လုပ်ငန်းတာဝန်များ
ကို၎င်း၊ အသက် ှ င်ြခင်း၏ အေ ကာင်း ှင့်
ပတ်သက်သမ ကို၎င်း ေလ့လာေသာပညာြဖစ်
သည်။
၄။ ေဂဟေဗဒ …
၁။ ။ေကျာ ု ိ း ှ ိ တိ စာန် …
ပါရာေမစီ ယမ် ။
ဇီ ဝေဗဒပညာ ှ င်တိသည် အပင်များကို အပွင့်
ပွင်ေ
့ သာ အပင် ှင့် အပွင်မ
့ ပွင်ေ
့ သာ အပင်ဟ၍
ူ
အစု ကီး ှစ်စုခဲွ ထား သည်။ တစ် ဖန် အပွင်ပ
့ ွင့်
ေသာ အပင်များကို (က) အန်ဂျ ီအိ ု စပမ် းေခ
မျ ိ းေစ့ဝှက်ပင်မျ ိ း၊ ပံုစံ-သရက်၊ ဩဇာ၊
မာလကာ ှင့် (ခ) ဂျင်မ စ
ုိ ပမ် းေခ မျ ိ းေစ့ေဖာ်
ပင်မျ ိ း၊ ပံုစံ-ထင်း း၊ ဖားထင်း းဟူ၍ ခွဲ ြခား
ထားြပန်သည်။ အပွင်မ
့ ပွင်ေ
့ သာ အပင်များမှာ
မူ ေကျာက်ချက်ပင်မျ ိ း၊ ေရည| ၊ လစ် ဗာဝတ်
ပင်၊ ဖန်ဂျ ိ င်း၊ မိ ၊ အယ်လေဂျပင် (ေကျာက်
ပွင်)့ တိ ြဖစ် ကသည်။
အထက်တင
ွ ် ေဖာ် ြပခဲ့သည့်အတိင
ု ်း သက် ှ ိ
အမျ ိ းအစား ဇယားအေြခခံ ကို ေရးဆွဲလိက
ု ်
လ င် ေအာက်ပါအတိင
ု ်း ြဖစ် ေလ သည်။
ဇီ ဝေဗဒပညာသမို င်း …
၂ဝရာစု ှင်၂
့ ၁ရာစုအေစာပိုင်း ကာလသည်
ဇီ ဝေဗဒဘာသာရပ် ၏ ေရေရာင်လမ် းေသာ
ကာလများ ဟုမှတ်ယူထားရသည့်ေအာင်
တိးု တက်မအ ှ ိ နအ
် ဟုန ် ြမင့်မားခဲ့သည်။
ေနာက်ဆံုးေပ နည်းပညာများ ှင်က
့ ိရိယာများ
အကူအညီြဖင့် စမ် းသပ် ခန်းများထဲတင
ွ ် ှစ်
ေထာင်ေပါင်းများစွာ သက်တမ် း ှ ိ သည့် ပေဟ
ုိ ်ခဲ့ ကသည်။ ဥပမာ
ိများ အားေဖ ထုတ် င
အားြဖင့်- ဆဲ လ်တစ် ခုသာ ှ ိ ေသာ သက် ှ ိ မှ
သည် ဆဲ လ်ေပါင်းများစွာ ပါဝင်ေသာ အပင် ှင့်
တိ စာန်များအြဖစ် မည်သိမည်ပံု ေြပာင်းလဲ
လာပံု၊ေနေရာင်ြခည်စွမ်းအင်အား အသံုးြပ ၍
အပင်တိဆင့်ဆင့် အစာချက်လပ
ု ် ပံု၊ လွနစ
် ွာ
ေသးငယ်ေသာ ပိုးမာေလးမှသည် သန်းေပါင်း
များစွာကွဲြပား ေသာသက် ှ ိ အမျ ိ းမျ ိ း အြဖစ်
ဆင့်ကဲေြပာင်းလဲ လာပံု အပါအဝင် အြခား
အေ ကာင်းအရာေပါင်းများစွာ တိအားမည့်
သည့်ေခတ်ကာလ ှင်မ ဲ ဲ
့ တူ နက်နက်နန
နားလည်သေဘာေပါက် လာ ပီ ြဖစ် သည်။
ထိအြပင်ေခတ်သစ် ဇီဝေဗဒသည်
လအဖဲ အစည်း၏ေနစ့ ်ဘဝတွင် မ ှ ိ အြဖစ်
အသံုးြပ ရေသာ အေရးပါသည့်ဘာသာရပ်
တစ် ခု လည်းြဖစ် သည်။သာဓက များြပရေသာ
့ ဲ လ်များ အားအထူးြပ ေလ့လာ
မျ ိ း ု ိ းဗီ ဇ ှင်ဆ
သည့် Genetics ှင်C
့ ell Biologyတိ၏အကျ ိ း
ေကျးဇူးေ ကာင့် ပိုမိုတိးု တက်သည့်ေဆးဝါး ှင့်
လယ်ယာစိုက်ပျ ိ းေရး နည်းပညာများ
ေပ ေပါက်လာသလို မ ဿ
ု ေဗဒဘာသာရပ်
အတွက်လည်း Molecular Biology၏အခန်း
က မှာများစွာအေရးပါ လှသည်။
DNAတိက
ု ်ဆိုင်စစ် ေဆးမသည် တရားစီ ရင်ေရး
စနစ် ၏ မ ှ ိ မြဖစ် ကိရိယာတစ် ခုြဖစ် လာ ပီ း
ေဂဟေဗဒ(Ecology)ကဲ့သိေသာဘာသာရပ် ခဲွ မှ
ကမာ ကီးပူေ းွ လာမ ှင်ပ
့ တ်ဝန်းကျင်
ညစ် ညမ် းမြပဿနာ များအား အဓိ ကေြဖ ှ င်း
ေပးလ က် ှ ိ သည်။
ီ ၏ ြ ်ြ ်
ဇီ ဝေဗဒ၏အေြခခံ အတ
ု ်ြမစ် များ
ေခတ်သစ် ဇီဝေဗဒအား ေအာက်ပါ အေြခခံ
သေဘာတရား ၄မျ ိ း ေပ တွင် တည်ေဆာက်
ထားသည်။
ဆဲ လ်သီအုိရီ(Cell Theory) …
၁၉ရာစုအဂလိပ်ဇီဝပညာ ှ င် Charles
Darwin၏ Origin of species စာအုပ်ြဖင့်
် ဲ့သည့်
ဇီ ဝေဗဒအား ေခတ်ေြပာင်းေတာ် လှနခ
အယူအဆြဖစ် သည်။ ေကျာက်ြဖစ် ု ပ် ကင်း
များ ှင့် ခ ာေဗဒ င
ိ ်းယှ ်ေလ့လာချက်များ
အရ ယေနသက်
့ ှ ိ မျ ိ းစိ တ်များသည် ေ ှ း ှစ်
သန်းေပါင်းများစွာ ှ ိ မျ ိ းစိ တ်များမှ ဆင့်ကဲ
ေြပာင်းလဲလာ ြခင်းြဖစ် သည်။ ထိုသိေြပာင်းလဲ
ရာတွင် natural selectionေခ သဘာဝတရား
ကီး၏ေဖးမေရွ းချယ်မမှာ အဓိ ကေသာ့ချက်
ြဖစ် သည်။ ဆင့်ကဲေြပာင်းလဲြခင်း သီအိရ
ု ီ သည်
သက် ှ ိ မျ ိ းစိ တ် ေပါင်းများစွာတိ၏ အံ ဩဖွယ်
တူညီမ ှင့် ကွဲြပားြခားနားမတိအား
သိပံ နည်းကျ ှ င်းချက်ထုတ် ေပး င
ုိ ်သည့် တစ်
ခု တည်းေသာ သီအိရ
ု ီ ြဖစ် သည်။
ဒိမ
ု ိ နး် ၃ခု စနစ် အား ဘက်တီးရီ းယား
(Bacteria)၊ အာခီ းရား (Archaea) ှင့် အျ
ကားရား (Eukarya)တိြဖင့် ဖဲ စည်းထား ပီ း
၁၉၉ဝခု ှစ်တင
ွ ် အေမရိ ကန် ဇီ ဝပညာ ှ င် Carl
Woese မှ စတင် မိ တ်ဆက်သည်။
အျ ကားရား(Eukarya) ဒိုမိနး် …
အပင်ေလာက(Kingdom Plantae) …
Planta - Triticum
မိ ေလာက(Kingdom Fungi) …
လူ ှင်တ
့ ိ ိ စာန် တိပါဝင် ပီ း Eukaryoticဆဲ လ်
များစွာြဖင့် ဖဲ စည်းထားသည့်သက် ှ ိ များ ြဖစ်
ကသည်။ ထူးြခားသည့် ဝိ ေသသမှာ ကိုယ်
တွင်းကလီစာ များြဖင့် အစာေချဖျက် ပီ း အ
ဟာရများစုတ်ယူြခင်းြဖစ် သည်။ တိ ိ စာန်
အများစုမှာ လိင်မြပ ြခင်းြဖင့် မျ ိ းပွါး က ပီ း ဥ
အုြခင်းအြပင်အေကာင်လိက
ု ်ေမွးဖွါး ကသည်။
တိ ိ စာန်အများစုတင
ွ ် ကက်သား ှင်န
့ က်ဗ်
ဆဲ လ်များ ှ ိ ပီ း အစာ ှ ာေဖွရာတွင် အဓိ က
အသံုးြပ ကသည်။အချ ိ ေသာမျ ိ းစိ တ်များ
တွင် ပ် ေထွး ကီးမားသည့် နက်ဗ်ဆဲလ်ကွန ်
ယက်ေခ ဦးေ ှာက်ပါဝင် ပီ း စ ်းစားဆင်ြခင်
င
ုိ ်စွမ်း ှ ိ သည်။ တိ ိ စာန်များအား ေကျာ ု ိ း
ှ ိ ှင့် ေကျာ ု ိ းမဲ့ ဟူ၍ ေယဘူယျအုပ်စု ခွဲ ြခား
ကသည်။
မိုနရ
ီ ာေလာက(Kingdom Monera) …
သတေဗဒ (zoology) …
သတဝါများအား ေလ့လာေသာဘာသာရပ်
ြဖစ် သည်။
ု ကေဗဒ (botany) …
အပင်များအား ေလ့လာေသာဘာသာရပ်
ြဖစ် သည်။
Evolutionary biology(ဆင့်ကဲေြပာင်းလဲ
ြခင်းေဗဒ) …
သက် ှ ိ များ၏ မူလအစ ှင့် ဆင့်ကဲေြပာင်းလဲ
လာပံုအဆင့်ဆင့်အား ေလ့လာေသာ
ဘာသာရပ် ြဖစ် သည်။
Ecology(ေဂဟေဗဒ) …
ဝီ ကီပီးဒီးယား[၁]