ဇီ ဝေဗဒ

သက် ှ ိ တိ၏ တည်ေဆာက်ပံု ှင့် ေဆာင်ရွက်

ချက်များအား သိပံ နည်းကျ စမ် းသပ် ေလ့လာ
ေသာဘာသာရပ် ကို ဇီ ဝေဗဒဟုေခ သည်။ ဗိုင်
ဩလိဂ
ု ျ ီဟူေသာ ေဝါဟာရသည် ဂရိ
ဘာသာစကားမှ ဆင်းသက်လာ၍၊ အဓိ ပါယ်
မှာ အသက် (သိမဟုတ်) ဇီ ဝအေ ကာင်း
ေလ့လာေဆွးေ းွ ချက်ြဖစ် သည်။ ဤေဝါဟာရ
ကို တီထွင်ခဲ့သူကား ထင် ှ ားေကျာ် ေစာေသာ
သဘာဝပညာ ှ င် ြပင်သစ် လမ
ူ ျ ိ း လမတ်
(၁၇၄၄-၁၈၂၉) ြဖစ် သည်။

သက် ှ ိ တိ၏ တည်ေဆာက်ပံု ှင့် ေဆာင်ရွက်ချက်

များအား ေလ့လာေသာဘာသာရပ် ကို ဇီ ဝေဗဒဟု
ေခ သည်။
(အေပ : E. coli ဘက်တီးရီ းယား ှင့် gazelle)
(ေအာက်: Goliath beetle ှင့် tree fern)
ဇီ ဝေဗဒ
ဗိုင်ဩလိဂ
ု ျ ီသည် သက် ှ ိ အရာ သိမဟုတ် သဇီ
ဝတိ ှင့် ပတ်သက်ေသာ အေ ကာင်းအကျ ိ းတိ
ကို ေလ့လာေသာ သိပံ ပညာရပ် ြဖစ် သည်။ ဤ
ေနရာတွင် သဇီ ဝဆိုရာ၌ အသက် ှ ိ ေန ေသာ
အရာမှနသ
် မ ပါဝင်သည်။ က ပ
ု် ် တိ၏
ပတ်ဝန်းကျင်တင
ွ ် အသက် ှ င်ေနေသာ သဇီ ဝ
များ ဝန်းရံ လျက် ှ ိ ကသည်။ အပင် ှင့်
တိ စာန်တိသည် သဇီ ဝများြဖစ် ကသည်။
ထိေ ကာင့် အပင် ှင်တ
့ ိ စာန်တိတင
ွ ် ေတ ြမင်
င
ုိ ်ေသာ အြခင်းအရာတိကို မူတည်၍ ေလ့လာ
ြခင်းြဖင့် အသက် ှ င်ြခင်း ှင့် ပတ်သက်ေသာ
အချက်အလက်များကို နားလည် င
ုိ ်မည်။
ဇီ ဝ(အသက်) ဆိုသည်မှာ မည်သည့်အရာ
ြဖစ် သည်ဟ၍
ူ ကား တိကျစွာမေြပာ င
ုိ ်ေချ။
သိရာတွင် က ပ
ု် ် တိ အ ကား အြမင်
အေတအ ကံ တိကို အေြခြပ ၍ ေြပာရေသာ် ၊
ဇီ ဝ (အသက်)ဟူသည် သဇီ ဝခ ာကိုယ်ကို
ဖဲ စည်းထားေသာအရာ များ ှင့် အစ ်သြဖင့်
ဆက်စပ် ေနသည်။ ဇီ ဝကင်းမဲ့ေသာ ု ပ်ကို
အ အ
ံ ြပား များစွာေတ င
ုိ ်ေသာ် လည်း၊ ု ပ်
ကင်းမဲ့ေသာ ဇီ ဝကို မူ သိပံ ေလာကတွင် ှ ာ၍မ
ေတေချ။ ထိုေ ကာင့် က ပ
ု် ် တိ နား လည်ေသာ
ဇီ ဝဆိုသည်မှာ ု ပ် ှင့် ခွဲ ခွာ၍မရေအာင်
ဆက်စပ် လျက် ှ ိ ေသာအရာြဖစ် သည်။ က ပ
ု် ်
တိစွမ်းေဆာင် င
ုိ ်သမ ဇီ ဝ၏ အဓိ ပါယ်ေဖာ် ြပ
ရေသာ် ၊ အပင် ှင့် တိ စာန်တိတင
ွ ် ေတ ြမင်ရ
ေသာ လုပ်ငန်းေဆာင်တာတိကို ချ ပ် ကိုင်ထား
ေသာ အရာမှာ ဇီ ဝြဖစ် သည်။ သိရာတွင်
ေရွ ှ ားြခင်း၊ ကီးြခင်း၊ မျ ိ းပွားြခင်း စသည့်
အြခင်းအရာများသည် သဇီ ဝတိ အသက် ှ င်
စ ် ေတ ြမင်ရသည့် လကဏာများပင် ြဖစ်
လင့်ကစား၊ ယင်း လကဏာတိေပ တွင်
မူတည်၍ အ ကင်းမဲ့ြပည့်စံုေသာ ဇီ ဝ၏
အဓိ ပါယ်ကို မေပး င
ုိ ်ေသးေချ။
အဘယ်ေ ကာင့်ဆိုေသာ် ၊ ယင်း လကဏာ
တစ် စိတ်တစ် ေဒသကို နိဇီဝ (သက်မဲ့)များတွင်
လည်း ေတ ြမင် င
ုိ ်ေသာေ ကာင့်ြဖစ် သည်။
သာဓကအြဖစ် ြပရေသာ် ၊ ြမစ် များလည်း ကီး
ထွားြခင်း ှ ိ က၏။ ြမစ် မမှ ြမစ် ငယ်များထပ်
ပွား င
ုိ ် ကသည်။ ပ ု တ်စိမ်းကို ေရမျက် ှာြပင်
ေပ ၌ တင် ကည့် လ င် ဟိဟ
ု ိသ
ု ည်သည်
လပ် ှ ားေ ကာင်း ေတရသည်။ ရွ ံေစးကို လည်း
ေရ ှင်ေ
့ ဖျာ် ကည့်လ င် ရွ ံေစးမနမ
် ့ ျား လပ် ှ ား
ေ ကာင်းကို ေတရသည်။ သိရာတွင် ဇီ ဝေ ကာင့်
ြဖစ် ေပ ေသာ အြခင်းအရာ များကို ေသချာစွာ
စိ စစ် ၍ ေလ့လာေသာ် ၊ ေအာက်ပါဝိ ေသသ
လကဏာ ကီးငါးချက်ကို ေတရေပမည်။

၁။ ပ ု ိ တိုပလက် ဇမ် ေခ မူ လဩဇာ …

သဇီ ဝ ှင့် နိဇီဝတိကို ခွဲ ြခား၍သိ ှ ိ ေစေသာ

ဝိ ေသသ လကဏာကား သဇီ ဝ၌ မူမှနအ
် ဖဲ
အစည်း ှ ိ ြခင်းြဖစ် သည်။ သဇီ ဝြဖစ် ေသာ
သစ် ပင် ှင့် တိ စာန်တိ၏ ခ ာကိုယ်တိသည်
ဆဲ များ ြဖင့်ြပည့် ှက်ေနသည်။ ထိုဆဲများ၏
အတွင်း၌ ှ င်သန်ေနေသာ ပ ု ိ တိပ
ု လက်ဇမ် ှ ိ
သည်။ ဤပ ု ိ တိပ
ု လက်ဇမ် မပါဘဲ ှင့် ဇီ ဝ မ
ြဖစ် င
ုိ ်ေချ။ သစ် ပင် ှင့် တိ စာန်တိ၌သာလ င်
ဆဲ များြဖင့် ဖဲ စည်းထားေသာ အဂါများ ှ ိ
သည်။ နိဇီဝတိတင
ွ ် ဆဲ ှင့် ပ ု ိ တို ပလက်ဇမ် မ
ှ ိ ေချ။

သစ် ပင် ှင့် တိ စာန်တိ၏ အချ ိ အဂါ

အစိ တ်အပိုင်း၌ ှ ိ ေသာ ပ ု ိ တိပ
ု လက်ဇမ် သည်
ငယ်မူြပန် င
ုိ ်စွမ်း ှ ိ သည်။ ပံုစံအား ြဖင့်ဆို
ေသာ် ၊ လူ၏လက်ေမာင်းအေရြပား စုတ်ြပတ်
ပွနး် ပဲ့သွား လ င် အေရြပားသစ် တစ် ဖန်ြပန်
ြဖစ် င
ုိ ်သည်။ သစ် ပင် ှင့် တိ စာန်တိ၌ ေတ
ြမင်ရေသာ အနာကျက်ြခင်း၊ ကျ ိ းသွားေသာ
အ ု ိ းများ ြပန်ဆက်ြခင်း၊ ေသွးသစ် ြဖစ် ြခင်း၊
ေရာ် ဘာပင်၊ ထန်း ပင်တိကဲ့သိ သစ် ရည်သစ်
ြဖစ် ြခင်း၊ သစ် ေခါက် ထပ် တလဲလဲ ြဖစ် ြခင်း
စသည်တိမှာ ပ ု ိ တိပ
ု လက်ဇမ် ၏ ငယ်မူြပန်
စွမ်းရည် ေ ကာင့်ြဖစ် သည်။

၂။ မျ ိ းပွားြခင်း …

သဇီ ဝတိ၌ မျ ိ းပွား င

ုိ ်ေသာ သတိ ှ ိ သည်။ မျ ိ း
ပွားြခင်းဆို ရာ၌ မိ ဖမှေပါက်ပွားေသာ
သားသမီ းတိသည် မိ ဖ၏ အမျ ိ း ှင့်
တစ် သမတ်တည်းတူစွာ ေပါက်ပွား ကြခင်းကို
ဆိုလိသ
ု ည်။ ပံုစံ အားြဖင့် ဆင်က ဆိ တ်မေမွး၊
မျ ိ းတူ ဆင်ကေလးများကိုသာ ေမွးြခင်း၊
သရက်ပင်က ဩဇာသီးမသီး၊၊ အမျ ိ းတူ
သရက်သီး သာ သီးြခင်းကိုဆိုလိသ
ု ည်။ သဇီ ဝ
တိတင
ွ ် အချ ိန်ရာသီအလိက
ု ် မျ ိ းပွားမ ှ ိ မဲ ြဖစ်
ေသာ် လည်း၊ နိဇီဝတိတင
ွ ်မူ ဤအြဖစ် မျ ိ းမ ှ ိ
ေချ။ ထိုေ ကာင့် သဇီ ဝတိတင
ွ ် မေဖါက်ြပန်
ေသာ ဇီ ဝစက် ှ ိ ြခင်း ြဖစ် သည်။

၃။ ေရွ လျားြခင်း …

သဇီ ဝတိတင
ွ ် အသက် ှ င်ေနေသာအြဖစ် ကို ြပ
ေသာ လကဏာကား ေရွ ှ ား င
ုိ ်ေသာ သတိ
ြဖစ် သည်ဟု ယူဆ င
ုိ ် သည်၊ က ပ
ု် ် တိ ေတ
ြမင်ေန ကရေသာ သစ် ပင်တိမှာ ေြမ၌ စွဲ မဲ ေန
ကသည့် အရာများြဖစ် ကေသာေ ကာင့်
တိ စာန်များမှာ ကဲ့သိ ေရွ ှ ား င
ုိ ်ေသာ သတိ
ကို ထင်ထင် ှ ား ှ ားအ မဲ တမ် း မေတရေချ။
အပင် ှင့် တိ စာန်တိ၏ ေရွ လျားြခင်းကို ှစ်
မျ ိ း ခွဲ ြခား င
ုိ ်သည်။ ယင်းတိမှာ (က) အလိအ
ု
ေလ ာက် ေရွ လျားြခင်း ှင့် (ခ) ဆွဲေဆာင်၍
ေရွ လျားြခင်း သိမဟုတ် တံြပန်သတိတိ ြဖစ်
ကသည်။

(က) အလိအ
ု ေလျာက် ေရွ လျားြခင်းကို
တိ စာန်တိတင
ွ ်
ထင် ှ ားစွာေတ င
ုိ ်သည်။ အပင်တိတင
ွ ်မူ အယ်
လေဂျပင်များြဖစ် ေသာ ယူဂလီနား ှင့် ဩစီ
ေလတိရ
ု ီ းယား၌ ေတရသည်။ ထို အပင်
တိ၏အတွင်း၌ ပ ု ိ တိပ
ု လက်ဇမ် သည်
အလိအ
ု ေလျာက်ေရွ လျားေနသည်။

ွ ် ဆွဲေဆာင်၍ ေရွ ှ ားြခင်း

(ခ) သဇီ ဝတိတင
သိမဟုတ်

တံြပန်သတိ ှ ိ သည်။ ပံုစံြပရေသာ် ၊ တိ စာန်

တစ် ေကာင်သည် လက်ေြခစသည်ကို
မီ းေလာင်လ င် မီ း ှင့် ေဝးရာသိ ေရွ သွား
လိမ့်မည်။ ကလို ု ိ ဖီပါေသာ သစ် ပင်တိသည်
အေမှာင်ဖက်မှ အလင်းဖက်သိဦးတည်၍
ေပါက် မဲ ြဖစ် သည်။ ဤေနရာ၌ မီ း ှင့် အလင်း
ေရာင်သည် တိ စာန် ှင့် အပင်တိအား ဆွဲ
ေဆာင်ေသာ အလံဓာတ်များြဖစ် က၍၊
တိ စာန် ှင့် အပင်တိ၏ တံြပန်ြခင်း မှာလည်း
ပ ု ိ တိပ
ု လက်ဇမ် ေ ကာင့် ြဖစ် ေပ လာေသာ
တံြပန် သတိေ ကာင့်ပင်ြဖစ် သည်။ ဗီ းနပ် စ်ယင်
ေထာင်ေချာက်ပင်က သား ေကာင် ှင့်
ေတထိသည် ှင်တ
့ စ် ပိ င်နက် အမိ ဖမ် းတတ်
ေသာ ယ ရားများြဖစ် လာ ကသည်။ ကုကိ
ရွ က်သည် ညတွင် အိ ပ် သည်။ နံနက်တင
ွ ် တစ်
ဖန်ြပနက
် ့ ားလာေလသည်။ ေန ကာပွင့် သည်
ေနသွားရာဖက်သိ လှည့်၍လိက
ု ် င
ုိ ်စွမ်း ှ ိ
သည်။ တိ စာန် တိ၌မူကား သစ် ပင်များမှာ
ထက် ပိုမိုထင် ှ ားေသာ တံြပန်သတိ ှ ိ သည်။

၄။ ဇီ ဝ ု ပ် အြဖစ် အပျက် …

သဇီ ဝမှနသ
် မ တွင် ဇီ ဝ ု ပ်အြဖစ် အပျက် (မက်
တာေဗာ် လစ် ဇင်) ြပ ြပင် င
ုိ ်စွမ်း ှ ိ သည်။ မက်
တာေဗာလ်လစ် ဇင်ဆိုသည်မှာ ဇီ ဝကိစေဗဒ
(ဖီ ဇီဩလိဂ
ု ျ ီ) လုပ်ငန်းေဆာင်တာ ှင့်
စပ် လျ ်း၍ သဇီ ဝတိ၏ဆဲ အတွင်း၌ ဓာတ်များ
အဆက်မြပတ် ြပ ြပင်ေြပာင်း လဲေနပံုကို
ြခံ ၍ေခ ြခင်းြဖစ် သည်။ မက်တာေဗာ် လစ် ဇင်
ေ ကာင့် ရ ှ ိ ေသာ အကျ ိ းေကျးဇူတိမှာ သဇီ ဝ
တိ၏ အသက် ှ င်ေရးြဖစ် ေသာ ပ ု ိ တိမ
ု လက်
ဇမ် များ ြဖစ် ေပ ြခင်း၊ မခ တ်ယွင်းေအာင်
ဖန်တီးြခင်း ှင့် ခ တ်ယွင်းသွားေသာ ပ ု ိ တိပ
ု
လက်ဇမ် များကို အသစ် ြဖစ် ေအာင် တစ် ဖန်
ြပ ြပင် င
ုိ ်ြခင်း တိြဖစ် ကသည်။ သဇီ ဝကို
အသံုးြပ ရန်အတွက် ဩဂဲနစ် ပစည်းြပ လုပ်
ြခင်း ှင့် ဆိုင်ေသာ မတ်တာေဗာ် လစ် ဇင် ကို ဇီ ဝ
ု ပ်ြဖစ် ြခင်း (အနာေဗာ် လစ် ဇင်)ဟု ေခ သည်။
သဇီ ဝတိ စွမ်းအင်ရမအတွက်ြပ လုပ် ပီ း ဩဂဲ
နစ် ပစည်းများကို ေချဖျက်ြခင်း ှင်၎
့ င်း၊ အသံုး
မကျေသာ ပစည်းများကို ဖျက်ဆီးြခင်း ှင်၎
့ င်း
ဆိုင်ေသာ မက်တာေဗာ် လစ် ဇင်ကိုမူ ဇီ ဝ
ု ပ်ပျက်ြခင်း (ကက်တာေဗာ် လစ် ဇင်)ဟု
ေခ သည်။

ီ ြ ်
၅။ ကီ းထွားြခင်း …

ဇီ ဝေဗဒတွင် သံုးစွဲေသာ ကီးထွားြခင်းဆိုေသာ

ေဝါဟာရသည် အရွ ယ်ပမာဏ ကီးမားလာ
ဲ သာ အဓိ ပါယ်ကို
ြခင်းထက် ပိုမိုနက်နေ
ေဆာင်သည်။ ဤေဝါဟာရကို သံုးလိက
ု ်သည်
ှင်တစ် ပိ င်နက် မက်တာေဗာ် လစ် ဇင်၏
အကျ ိ းေ ကာင့် (က) မိ တိဆ
ု စ် သိမဟုတ် ဒွိ
ဂုဏ်ပွားြခင်းြဖင့် ဆဲ အသစ် များြဖစ် ေပ ြခင်း၊
(ခ) ထိုဆဲအသစ် များ ပမာဏ ကီးမားလာြခင်း
ှင့် (ဂ) ယင်းကဲ့သိ ကီးမားလာေသာဆဲ များ
ကီးရင့်လာ ပီ းလ င် ရင့်ေသာတစ် း အသီးသီး
အြဖစ် သိ ေရာက်လာြခင်းတည်းဟူေသာ
အဆင့်သံုး ဆင့် တစ် ဆက်တည်း ြဖစ် ေပ
ေ ကာင်းကို သိနားလည်ထားရ မည်။ ပမာဏ
ကီးမားြခင်းသည် ကီးြခင်း၏အဆင့် တစ် ဆင့်
မ သာြဖစ် သည်။ ဖီ ဇီဩလိဂ
ု ျ ီဆိုင်ရာ လုပ်ငန်း
တာဝန်များကို ခွဲ ေဝ ြခင်း၊ ယင်းတာဝန်
အသီးသီးကို ညီ တ
ွ ်စွာြဖစ် ေစရန် ညိထိနး်
၍ေပးြခင်း၊ သဇီ ဝ၏ မျ ိ း ု ိ း ု ပ်သွင်ေပ ေအာင်
ဖွံ ဖိ းြခင်းတိ သည်လည်း ကီးထွားြခင်းဆို
ေသာ ေဝါဟာရ၌ အကျ ံ းဝင် ပီ းြဖစ် က သည်။
အချ ပ် ကို ှ င်းလင်းစွာဆိုရေသာ် ၊ သဇီ ဝတိ၏
ကီးထွားြခင်း သည် အတွင်းဖက် ှ ိ ပ ု ိ တိပ
ု
လက်ဇမ် ကို အရင်းခံ ၍ စတင်ြဖစ် ေပ သည်။ နိ
ဇီ ဝတိ၏ ကီးမားြခင်းမှာ ြပင်ပ၌စတင်ြဖစ် ေပ
သည်။ ပံုေဆာင်ခဲများ ကီးမားလာပံုကို
သာဓကြပ ရလ င်၊ ု ပ်တဓ
ူ ာတ်တြူ ဖစ် ကေသာ
ေမာ် လီကျ းများသည် ပံုေဆာင်ခဲ၏ ြပင်ပ
မျက် ှာြပင်ေပ တွင် ထပ် တလဲလဲ စွဲကပ်
ေသာေ ကာင့် ပမာဏ ကီးလာြခင်း
ြဖစ် သည်။[၁]

ဇီ ဝေဗဒကို ေလ့လာနည်း
ဇီ ဝေဗဒကို ေလ့လာရာတွင် လိက
ု ်နာရမည့်
အချက်ေလးချက် ှ ိ သည်။ ထိုအချက်ေလး
ချက်ကို မလိက
ု ်နာခဲ့ပါက ယခု ေခတ်သစ်
ဇီ ဝေဗဒအြဖစ် ရပ် တည် င
ုိ ်မည် မဟုတ်ေချ။

၁။ ေသချာပါေစ၊ တိ ကျပါေစ။ …
ဇီ ဝေဗဒကို ေလ့လာရာတွင် သက် ှ ိ များကို
ေသချာစွာ ဂ ု စိုက်၍ စူးစမ် း ှ ာေဖွရမည်ဟု
ဆိုလိသ
ု ည်။ ေတ ြမင်သမ ကို အ ှ ိ အတိင
ု ်း
တိကျစွာ မှတ်တမ် းတင် င
ုိ ်ရမည်။

၂။ အ ကင်းမဲ့ ု ိ းသားပါေစ။ …

သိပံ ေလာကတွင် အဓိ က လိအ

ု ပ် ချက်ြဖစ်
ေသာ ု ိ းသားမသည် ဇီ ဝေဗဒတွင် မ ှ ိ မြဖစ်
ေချ။ ု ိ းသားမ ှ ိ ေသာ အေတွးအေခ ၊
အြပ အမူတိသာလ င် ဇီ ဝေဗဒ၏
အသက်ေသွးေ ကာ ြဖစ် ၏။

၃။ ှ င်းလင်းစွာ ေတွး ုိင်ပါေစ။ …

ဇီ ဝေဗဒတွင် ု ိ း ှ င်းစွာ ေတွးေတာြခင်းကို
ကျင့်သံုး၏။ တိ စာန်သည် တိ စာန်သာ
ြဖစ် သည်။ ငှက်ဆိုးေအာ် သြဖင့် လူေသရသည်
ဟူမူကား ု ိ း ှ င်းေသာ ေတွးေတာြခင်း မမည်
ရာ။ ထိုသိ မ ု ိ းမ ှ င်း ေတွးေတာြခင်းကို
ဇီ ဝေဗဒတွင် ေတရမည်မဟုတ်ေချ။

၄။ ကိုယ်တိုင်ကိုယ်ကျ ဆန်းစစ် ုိင်ပါ

ေစ။
…

ေလာကတွင် များြပားလှေသာ အြငင်းပွားဖွယ်

များကို အများေြပာ၍ြဖစ် ေစ၊ ကျမ် းကိုး
ှ ိ ၍ြဖစ် ေစ လွယ်လင့်တကူ မမှတ်ယူရာ။
ခို င်လံ၍
ု ယံု ကည်စိတ်ချဖွယ် ှ ိ ေသာ
အေထာက်အထားများြဖင့်သာ
ကိုယ်တိင
ု ်ကိုယ်ကျ ဆန်းစစ် ကာ အေြဖ ှ ာ င
ု ိ ်ရ
မည်။

အထက်ပါ အချက်ေလးချက်ကို ဇီ ဝေဗဒ

ပညာ ှ င်တိင
ု ်းက လိက
ု ်နာကျင့်သံုးေလ့ ှ ိ ၏။
[၂]

အပင် ှင်တ
့ ိ စာန်
အီ ေဗာ် လျ ှ င်ြဖစ် စ ်၏ အတိတ်ကာလတွင်
အပင် ှင်တ
့ ိ စာန်တိသည် တစ် မျ ိ း ှင်တ
့ စ် မျ ိ း
ကွဲြပားြခားနားစွာ ြဖစ် ေပ ခဲ့ ကဟန်တေ
ူ ပ
သည်။ ထိုသိကဲွြပားြခားနားစွာ ြဖစ် ေပ လာ
ြခင်းမှာ တစ် ချ ိန်တည်း၌၎င်း၊ တစ် ေနရာတည်း
၌၎င်း ြဖစ် ဟန်မတူ ေချ။ အီ ေဗာ် လျ ှ င်
သမိုင်းတစ် ေလ ာက်၌ အေြခအေနချင်း
ြခားနားေသာ ေနရာေဒသအမျ ိ းမျ ိ း၌၎င်း၊
ေခတ်ကာလအမျ ိ းမျ ိ း ၌၎င်း ြဖစ် ေပ ခဲ့ဟန်တူ
ေပသည်။ အီ ေဗာ် လျ ှ င် သမိုင်းစသည့်
အချ ိန် ှင်ယ
့ ှ ်၍ ဇီ ဝ သိမဟုတ် သဇီ ဝလည်း
ြဖစ် ေပ ခဲ့ရေပ လိမ့်မည်။ သိေသာ် ထိုသဇီ ဝ
သည် အပင်မည်ေလာ၊ တိ စာန် မည်ေလာ
ဆိုသည်ကို တိကျစွာခွဲ ြခား၍ မေြပာ င
ုိ ်ေချ။
ထိုနည်းတူစွာ အပင် ေလာကသည် တိ စာန်
ေလာကမှ ဆင်းသက်သည် သိမဟုတ်
တိ စာန်ေလာကသည် အပင်ေလာကမှ
ဆင်းသက် သည် ဟူသည်ကိုလည်း တိကျ
မှနက
် န်စွာမေြပာ င
ုိ ်ေချ။ သိရာတွင် ကမာေပ
စ၌ ပထမဦးဆံုးြဖစ် ေသာ သဇီ ဝသည်
အလိအ
ု ေလျာက်အစာ ြပ လုပ် င
ုိ ်စွမ်း ှ ိ ရမည်
ဟူေသာ ယူဆ ချက် မှနက
် န်ပါမူကား အပင်
သည် တိ စာန်ထက်ဦးစွာေပ ေသာ သဇီ ဝ ြဖစ်
ရေပမည်။ အီ ေဗာ် လျ ှ င် သမိုင်းတေလျာက်၌
အချ ိ ေသာ သဇီ ဝတိသည် အပင်၏ အသွင်
ကိုေဆာင် ကသည်။ ကျန် သဇီ ဝတိမူ အပင်
လည်းမမည်၊ တိ စာန်လည်းမမည်ေသာ
အပင် တိ စာန်များ ြဖစ် ခဲ့ ကမည်။ ဤကား
အီ ေဗာ် လျ ှ င်၏အဓိ ပါယ် ကို အနည်းငယ်
ှ င်းြပြခင်းြဖစ် သည်။
အီ ေဗာ် လျ ှ င်ဩဝါဒအရ တိးု တက်ေသာ (ဝါ)
အြမင့် တန်းစား သဇီ ဝ ှင့် ေ ှ းကျေသာ (ဝါ)
အနိမ့်တန်းစား သဇီ ဝ ဟူ၍ ခွဲ ြခားထားသည်။
အြမင့်တန်းစားသဇီ ဝသည် အနိမ့်တန်း စား သ
ဇီ ဝမှ စနစ် တကျေြပာင်းလဲ တိးု တက်ြဖစ်
ေပ လာြခင်း ြဖစ် သည်ဟု ယူဆသည်။ အြမင့်
တန်းစားသဇီ ဝ၏ အဂါဖဲ စည်း ပံုမှာ အနိမ့်တန်း
စားသဇီ ဝ၏ အဂါဖဲ စည်းပံုထက် ပိုမို ပ် ေထွး
ဆန်း ကယ်သည်။ အနိမ့်တန်းစားသဇီ ဝ၏
အဂါဖဲ စည်းပံုမှာ ပ် ေထွးဆန်း ကယ်ြခင်းမ ှ ိ ၊
ှ င်းလင်းေသာ အေြခခံ ု ပ်အသွင် မျ ိ း
ြဖစ် သည်။
ဗိုင်ဩလိဂ
ု ျ ီပညာ ှ င်တိ၏ ယူဆချက်အရ
အပင်ေလာက ှင့် တိ စာန်ေလာကသည်
မျ ိ းရင်းပင်မတစ် ခုမှ ြဖာထွက်လာ ေသာ
အကိုင်း ကီး ှစ်ကိုင်းြဖစ် ကသည်။ ဤေနရာ၌
အီ ေဗာ် လျ ှ င်၏ အဓိ ပါယ်ကို ပိုမိုထင် ှ ားေစ
ရန် သစ် ပင်၏ ပင်ပိုင်းြဖင့် တင်စား င
ိ ်း ှ ည့်၍
ြပထားြခင်းြဖစ် သည်။ သစ် ြမစ် ပိုင်းသည်
ေြမ ကီးအတွင်း၌ နစ် ြမ ပ် ေနသြဖင့် က ပ
ုိ ် တိ
ေသချာစွာ ြမင် င
ုိ ် ြခင်းမ ှ ိ ေချ။ ေြမ ကီး
ထက်၌ေပ ေနသည့် ပင်စည်မ ကီးမှ ြဖာ ထွက်
ေသာ အကိုင်း ကီး ှစ်ကိုင်းကို အပင်ေလာက
ှင့် င
ိ ်းထား သည်။ ထိုအကိုင်း ကီးများမှတစ်
ဖန် အခက်အလက်အသစ် များ အ မဲ မြပတ်
အဆင့်ဆင့် ြဖာထွက်ြဖစ် ေပ ေန ကသည်။
အိ မ
ု င်းရင့် ေယာ် ကုနေ
် သာ အခက်အလက်
တိ၏ ု ပ်အသွင်တည်ြခင်းမ ှ ိ ၊ ခဏခဏ
ေြပာင်းလွဲလျက်ေနေပသည်။ အပင်ေလာက
ှင့် တိ စာန်ေလာကတိသည်လည်း ထိုသစ် ပင်
ဥပမာအတိင
ု ်းပင် အီ ေဗာ် လျ ှ င် ြဖစ် ေန က
သည်။

အပင် ှင့်တိ စာန်တိ၏ ကွာြခားချက် …

က ပ
ု် ် တိတင
ွ ် အပင် ှင့် တိ စာန်ကို
ေယဘုယျအားြဖင့် ခွဲ ြခား င
ုိ ်ေသာ အသိဉာဏ်
ှ ိ သည်။ အထူးသြဖင့် အြမင့်တန်းစား အပင်
ှင့် တိ စာန်ကို အလွယ်တကူခဲွ ြခား၍ သိ င
ုိ ်
ကသည်။ အဘယ်ေ ကာင့်ဆိုေသာ်
အပင်၌ေတ ြမင်ရေသာ အဂါဖဲ စည်းပံု ု ပ်
အသွင် စသည်တိ ှင့် ကွဲြပားြခားနားေသာ
ေ ကာင့် ြဖစ် သည်။ သိရာတွင် ထိုသိစိတ် ထဲ၌
ခွဲ ြခား၍သိေနေသာ အပင် ှင့် တိ စာန်ကို
ေရးသား၍ ု ပ်လံးု ေဖာ် ကည့်လ င် မည်မ
ခက်ခဲေ ကာင်း လက်ေတသိ င
ုိ ် မည်။ အီ ေဗာ်
လျ ှ င် သမိုင်းကို ြပန်၍ ကည့်ေသာ် အကိုင်း
အခက်အလက်များြဖင့် တင်စားထားေသာ
ယခု ေခတ် အြမင့် တန်းစားအပင် ှင့် တိ စာန်
တိကို ခွဲ ြခား၍ သိရန်လယ
ွ ်သည်။

အကိုင်း ကီးများမှ ပင်စည်မ ကီးအထိ ေလ ာ

ဆင်း၍ ကည့်ေသာ် ၊ အတိတ်ေခတ်တင
ွ ် ေ ှ းကျ
ေသာ (ဝါ) အနိမ့်တန်းစားအပင် ှင်တ
့ ိ စာန်
သိမဟုတ် အပင်ေလာ တိ စာန် ေလာဟု
ခွဲ ြခား၍မရေသာအရာကို ေတမည်။
အထူးသြဖင့် ဆဲ တစ် ခုတည်းသာ ပါ ှ ိ သည့်
အနိမ့်တန်းစား အပင် ှင့် တိ စာန် ကို
ခွဲ ြခား၍သိရန်မှာ အခက်ဆံုးြဖစ် သည်။
ု ကေဗဒပညာ ှ င် တိက အပင်ဟမ
ု ှတ်ယူထား
ေသာ အပင်တိ စာန် သဇီ ဝများ ယခု ေခတ်
တိင
ု ်ေအာင်ပင် ှ ိ ေန ကသည်။ (ပံုစံ-ယူဂလီ
နာ)။ ထိုသိြဖစ် ြခင်းေ ကာင့် အပင် ှင့် တိ စာန်
တိကို ခွဲ ြခားရာတွင် စည်းမျ ်းကို ေလှနဓ
ံ ား
ထစ် ချထား၍မရေချ။ ေယဘုယျအားြဖင့်
ေအာက်ပါထူးြခားချက်များ ှင့် ခင်းချက်များ
ကို ေထာက်ထား လျက် သစ် ပင် ှင့် တိ စာန်
ကို ခွဲ ြခား၍သိရသည်။
၁။ ကီးြခင်း အပင်တင
ွ ် ကီးရာအပိုင်း (ဝါ)
ကီးနယ်များသည် သ ေနရာ ှင်သ
့ ူ တိကျစွာ
သတ်မှတ်လျက် ှ ိ သည်။ မျာေသာအားြဖင့်
ပင်စည် ထိပ်ဖျား ှင့် အြမစ် ထိပ်ဖျားတိသည်
ကီးနယ်များြဖစ် ကသည်။ အေစ့ရွက်ထီး
ပင်(Monocot) ှင့် အချ ိ ေသာအပင်မျ ိ းတိ
တွင် ကီး နယ်များသည် ဆစ် ကား၊ ဆစ် ကား
ရင်း ှင့် ရွ က်ရင်းတိ၌ ှ ိ တတ် ကသည်။
တိ စာန်တိကား သစ် ပင်ကဲ့သိမဟုတ်ေချ။
တိ စာန်တိ၏ အဂါအစိ တ်အပိုင်းတိသည်
ထက်ဝန်းကျင် တစ် ပိ င်နက် ကီး င
ုိ ်သည်။
သိရာတွင် ထို ကီး င
ုိ ်သည့်စွမ်း ရည်သည်
တိ စာန်တိ အရွ ယ်ေရာက်သည်အထိသာ
ြဖစ် သည်။ အရွ ယ်ေရာက် ပီ း ေနာက်အဖိ ၌ကား
ကီးမေနာက်ထပ် မြဖစ် ေတာ့ေချ။ အပင်တိ
မူကား တစ် သက်လံးု ကီး င
ုိ ်စွမ်း ှ ိ သည်။

၂။ ကလို ု ိ ဖီ အကျ ိ းဖျက် ကပါးပင် ှင့် ဖန်းဂ

ပ် မိ ပင်တိမှလဲ၍
ွ အစိ မ်း ေရာင်သန်းလျက် ှ ိ
ေသာ အပင်မှနသ
် မ တွင် ကလို ု ိ ဖီပါဝင်ေလ
သည်။ ယင်းသိ ကလို ု ိ ဖီ ပါ ှ ိ ြခင်းေ ကာင့်
အပင်သည် အလို အေလျာက် အစာလုပ် င
ုိ ်
ေလသည်။ တိ စာန်တိတင
ွ ်မူကား ကလို ု ိ ဖီ မ
ှ ိ ကေချ။ ထိုေ ကာင့် အလိအ
ု ေလျာက် အစာ
လုပ် င
ုိ ်စွမ်းမ ှ ိ ေချ။ ( ခင်းချက်။ ။ကလို ု ိ ဖီ မ
ပါေသာ ဖန်းဂပ် မိ ှင့် ဗက်တီးရီ းယားတိသည်
လည်း တိ စာန်များကဲ့သိပင် အလိအ
ု ေလျာက်
အစာလုပ် င
ုိ ်စွမ်း မ ှ ိ ကေချ။)

၃။ ဆဲ နရ
ံ ံ သဇီ ဝမှနသ
် မ တိ၏ ခ ာကိုယ်သည်
ေသးငယ်ေသာ ဆဲ များြဖင့် ြပည့် ှက်ေနသည်။
ဆဲ တိကို ပတ်လည်ကာရံ ထားေသာ ဆဲ နရ
ံ ံ ကို
မူကား အပင်၌သာ ထင် ှ ားေတ ြမင်ရသည်။
တိ စာန် တိ၏ ဆဲ ၌ နံရံကင်းမဲ့သည်။
( ခင်းချက်။ ။ခ ဲကျ ိမိ တင
ွ ် ဆဲ နံရံမပါေချ။)

၄။ ဆဲ လျ လိ ဖန်းဂပ် မိ မှတစ် ပါး အားလံးု ေသာ

အပင်တိ၏ ဆဲ နရ
ံ ံ တိ သည် ဆဲ လျ လိြဖင့်
ပီ းသည်။ တိ စာန်တိ၏ ဆဲ နရ
ံ ံ တင
ွ ်မူ ဆဲ လျ
လိမပါေချ။ ( ခင်းချက်။ ။ကျ နီကိတ်
တိ စာန်၏ ဆဲ နရ
ံ ံ သည်လည်း ဆဲ လျ လိြဖင့်
ပီ းသည်။)

၅။ ေရွ ှ ားြခင်း အြမင့်တန်းစား အပင်တိသည်

ေြမတွင်စဲွ မဲ လျက် တည် ေသာေ ကာင့် တစ်
ေနရာမှ တစ် ေနရာသိ ေရွ ှ ားသွားလာ င
ုိ ် ြခင်း
မ ှ ိ ကေချ။ အနိမ့်တန်းစား အပင်များသာလ င်
ယင်းသိ ေရွ ှ ားသွားလာ င
ုိ ် ကသည်။ အနိမ့်
တန်းစားတိ စာန်အချ ိ မူ တစ် ေနရာမှ တစ်
ေနရာသိ ေရွ ှ ား င
ုိ ်ြခင်းမ ှ ိ ကေချ။ သာဓက
များမှာ အိ ဗ
ု ီ လီယား ှင့် သ ာေကျာက်တန်းတိ
ြဖစ် ကသည်။ အြမင့်တန်းစားတိ စာန်တိမှာ
မူကား ေြခလက်အြပည့်အစံုပါေသာ ေ ကာင့်
တစ် ေနရာမှ တစ် ေနရာသိ ေရွ ှ ားသွားလာ င
ုိ ်
က သည်။

၆။ ု ပ်တည်ဩဇာစုြခင်း တိ စာန်တိသည်
အစိုင်အခဲ ြဖစ် ေသာ အစာများကို စား မိ င
ုိ ်
ကေလသည်။ အပင်တိမှာမူကား ယင်းတိ၏
ြပင်ပပတ်ဝန်း ကျင်၌ ေပျာ် ဝင်လျက် ှ ိ ေသာ
အရည်များကိုသာ အေြခအေနအရ စုပ်ယူ င
ုိ ်
စွမ်း ှ ိ ကေလသည်။ ( ခင်းချက်။ ။ခ ဲကျ ိမိ
သည် ေသးငယ်ေသာ အစာအစိုင်အခဲ များကို
မိ င
ုိ ်၏။)

တိ စာန်တိတင
ွ ် ေရွ ှ ားရန်၊ ရက်စပီ းေရး ှ င်း
ြပ လုပ်ရန်၊ အညစ် အေ ကး စွနပ
် ့ စ် ရန် အစ ှ ိ
ေသာ တာဝန်များကို ေဆာင် ရွ က် င
ုိ ်ေသာ
အဂါများ ှ ိ ကသည်။ ထိုအဂါများ၏ ဖဲ စည်းပံု
သည်လည်း ယင်းတိေဆာင်ရွက်ရန်ြဖစ် ေသာ
တာဝန်တိအတွက် အသင့်ေတာ် ဆံုးေသာ
အဆင့်အတန်းအထိ တိးု တက်ေကာင်းမွန ် က
သည်။ အပင် တိတင
ွ ်မူကား၊ ထိုအဂါများ
အကယ်၍ ပါ ှ ိ ပါမူ တိ စာန်၏အဂါများမှာ
ကဲ့သိ ဖဲ စည်းပံု ပ် ေထွးဆန်း ကယ် ြခင်း မ ှ ိ
ေချ။ အဂါမည်ကာမ သာ ှ ိ တတ်သည်။
သိမဟုတ် အဂါလံးု ဝ မပါ ှ ိ ဘဲလည်း ှ ိ
တတ်သည်။

ဇီ ဝေဗဒမှ ြဖာထွက်ေသာ ခက်မ

များ
ဇီ ဝေဗဒမှ အဓိ ကအားြဖင့် ု ကေဗဒ ှင့် ပါဏ
ေဗဒ(သတေဗဒ)ဟူ၍ ခက်မ ှစ်သွယ်
ခွဲ ထွက်သည်။

ဇီ ဝ ေဗဒမှြဖာထွက်ေသာ အြခားသိပံ ပညာရပ်

များမှာ ဇီ ဝဓာတုေဗဒ၊ ဇီ ဝ ူ ပေဗဒ၊ ေဆး
ပညာရပ် စသည်တိြဖစ် ကသည်။ ု ကေဗဒ
ှင်ပ
့ ါဏေဗဒကို လွယ်ကူစိမ့်ေသာငှာ ေအာက်
ပါအတိင
ု ်း က များခွဲ ၍ ေလ့လာရာသည်။
၁။ ု ပ် သွင်ပညာ …

ဤပညာသည် သစ် ပင် ှင့် တိ စာန်တိ၏ အဂါ

များကို ြပင်ပမှြမင်ရသည့် ု ပ်အသွင်အတိင
ု ်း
ေလ့လာေသာ ပညာရပ် ြဖစ် သည်။

၂။ တစ် းပညာ …

ဤပညာသည် သစ် ပင် ှင့် တိ စာန်တိ၏ အဂါ

တိကို ြပင်ပမှြမင်ရေသာ ု ပ်အသွင်ေပ ရန်
အတွင်းဖက်၌ ဖဲ စည်း လျက် ှ ိ ေသာ ဆဲ ှင့်
တစ် းများကို ေလ့လာေသာပညာြဖစ် သည်။

၃။ ဇီ ဝကမေဗဒ …
ဤပညာသည် သဇီ ဝတိ၏ အဂါများ ှင့် တစ်
းအစိ တ် အပိုင်းတိ၏ လုပ်ငန်းတာဝန်များ
ကို၎င်း၊ အသက် ှ င်ြခင်း၏ အေ ကာင်း ှင့်
ပတ်သက်သမ ကို၎င်း ေလ့လာေသာပညာြဖစ်
သည်။

၄။ ေဂဟေဗဒ …

ဤပညာသည် အပင် သိမဟုတ် တိ စာန်

သိမဟုတ် သဇီ ဝ ှင့် ပတ်ဝန်းကျင်တိ
အြပန်အလှန ် သပါယြဖစ် ပံု အလံးု စံုကို
ေလ့လာ ေသာ ပညာြဖစ် သည်။

၅။ အပင် သိမဟုတ် သတဝါပထဝီ …

ဤပညာသည် အပင် ှင့် တိ စာန်များ ကမာ
ေပ ပျ ံ ြံ ခင်း ှင့် ယင်းကဲ့သိ ပျ ံ ေ
ံ စေသာ
ပေယာဂများအေ ကာင်းကို ေလ့ လာေသာ
ပညာြဖစ် သည်။

၆။ အမျ ိ းအစားခွဲ နည်းပညာ …

ဤပညာသည် အပင် ှင့် တိ စာန်တိ၏ ု ပ်

အသွင်ကို အေသးစိ တ်ေလ့လာ၍ ု ပ်လံးု ေဖာ်
ြခင်း၊ မျ ိ းမည်သတ်မှတ်ြခင်း ှင့် စနစ် တကျ
အမျ ိ းအစားခွဲ ြခားြခင်းတိကို ြပ ေသာပညာ
ြဖစ် သည်။ ထိုပညာကို အစြပ ခဲ့သူကား ဆွီဒင်
လူမျ ိ း ဇီ ဝေဗဒပညာ ှ င် ကားလ် လင်းနီးယပ်
ြဖစ် ၏။ ေခတ်သစ် ု ကေဗဒပညာ ှ င်တိ ေတ ှ ိ
ေလ့လာမှတ်သားထား ေသာ အပင်မျ ိ းစိ တ်
ေပါင်းမှာ သံုးသိနး် ှစ်ေသာင်းမ ှ ိ သည်။
သတေဗဒပညာ ှ င်တိ ေလ့လာ ပီ းေသာ
တိ စာန်မျ ိ းစိ တ်ေပါင်း ထက် အေရအတွက်
အားြဖင့် သံုးဆပိုမိုလျက် ှ ိ သည်။ ေတာ
ေတာင်အထပ် ထပ် ှင့် တကွ လူသူအေရာက်
အေပါက်မ ှ ိ ေသး ေသာ (ဝါ) လူေနနည်းပါး
ေသာ အရပ် ရပ် တိ၌ ေပါက်ေနသည့် အပင်တိ
ကို ှ ာေဖွေလ့လာ င
ုိ ်လ င် အပင်မျ ိ းစိ တ်
အေရအတွက် ပိုမိုများြပားစွာ ေတ ှ ိ ဦး မည်မှာ
ေသချာေပသည်။

၇။ ု ပ် ကင်းေကျာက် ု ကေဗဒ ှင့်

ု ပ် ကင်းေကျာက် ပါဏေဗဒ
…
အတိတ်ေခတ်၌ ေပ ထွနး် ခဲ့ ကေသာ အပင် ှင့်
တိ စာန်တိ ၏ ု ပ် ကင်းများသည် ေြမလာ
အထပ် ထပ် ၌ ေကျာက်ြဖစ် ၍ ကျန်ရစ် ေနတတ်
ကသည်။ ထို ု ပ် ကင်းေကျာက်တိ၏ အသွင်
လကဏာကို စူးစမ် းေလ့လာြခင်းြဖင့် အတိတ်
ေခတ်တင
ွ ် ေပ ထွနး် ခဲ့ ကေသာ အပင် ှင့်
တိ စာန်တိအေ ကာင်းကိုသိ င
ုိ ်သည်။ အပင်
ှင့် တိ စာန်များ၏ ု ပ် ကင်းေကျာက်ကို ယခု
ေခတ်၌ ေတ ြမင်ေန ကရေသာ အပင်၊ တိ စာန်
တိ ှင့် င
ိ ်း၍လည်း ေလ့လာ င
ုိ ်သည်။ အမျ ိ း
အစားခွဲ ြခားြခင်းသည် ဇီ ဝေဗဒပညာရပ် တင
ွ ်
အလွန ် အသံုးဝင်သည်။ ဇီ ဝေဗဒပညာ ှ င်
တိသည် တိ စာန်များကို (၁) ေကျာ ု ိ း ှ ိ
တိ စာန် ှင့် (၂) ေကျာ ု ိ းမဲ့တိ စာန်ဟု ှစ်မျ ိ း
ခွဲ ြခား သည်။ ထိုအစု ှစ်ခုကို တစ် ဖန်ေအာက်
ု ်း ခွဲ ြခားြပန် သည်။
ပါအတိင

၁။ ။ေကျာ ု ိ း ှ ိ တိ စာန် …

(က) ငါး။ ပံုစံ-င ှ ်၊ ငရံ ၊ ငမန်း။

(ခ) ကုနး် ေနေရသတဝါ။ ပံုစံ-ဖား၊
ေကာင်။
(ဂ) တွားသွားေကာင်။ ပံုစံ-ေ မ၊ ပုတ်သင်၊
ဖွတ်၊ ပုတက်၊ လိပ်။
(ဃ) ငှက်။ ပံုစံ-လင်းယုနင
် က
ှ ်၊ သိနး် ၊
ငှက်ခါး၊ စာကေလး၊ ခို ၊ ကက်၊ ချ ိ း၊ ဥဩ။
 (င) တ
ိ ိက
ု ်သတဝါ။ ပံုစံ-ေမျာက်၊ ာွ း၊ ြမင်း၊
ေခွ း၊ သိုး၊ ဆိ တ်၊ လူ၊ က ဲ၊ ေ ကာင်၊ ဝက်၊
ယုန။်

၂။ ။ေကျာ ု ိ းမဲ့တိ စာန် …

(က) အားသေရာ့ပိုဒါ။ ပံုစံ-အင်းဆက်ပိုး၊

ပင့်ကူ။
(ခ) မိုလတ်စကာ။ ပံုစံ-ကမာ၊ ခ ု ။
(ဂ) အန်နလစ် ဒါ။ ပံုစံ-တီေကာင်၊ ေြမာ့။
(ဃ) ပ ု ိ တိဇ
ု ိုဝါ။ ပံုစံ-အမီ းဗား(ဝမ် းကိုက်
ပိုး)၊

ပါရာေမစီ ယမ် ။
ဇီ ဝေဗဒပညာ ှ င်တိသည် အပင်များကို အပွင့်
ပွင်ေ
့ သာ အပင် ှင့် အပွင်မ
့ ပွင်ေ
့ သာ အပင်ဟ၍
ူ
အစု ကီး ှစ်စုခဲွ ထား သည်။ တစ် ဖန် အပွင်ပ
့ ွင့်
ေသာ အပင်များကို (က) အန်ဂျ ီအိ ု စပမ် းေခ
မျ ိ းေစ့ဝှက်ပင်မျ ိ း၊ ပံုစံ-သရက်၊ ဩဇာ၊
မာလကာ ှင့် (ခ) ဂျင်မ စ
ုိ ပမ် းေခ မျ ိ းေစ့ေဖာ်
ပင်မျ ိ း၊ ပံုစံ-ထင်း း၊ ဖားထင်း းဟူ၍ ခွဲ ြခား
ထားြပန်သည်။ အပွင်မ
့ ပွင်ေ
့ သာ အပင်များမှာ
မူ ေကျာက်ချက်ပင်မျ ိ း၊ ေရည| ၊ လစ် ဗာဝတ်
ပင်၊ ဖန်ဂျ ိ င်း၊ မိ ၊ အယ်လေဂျပင် (ေကျာက်
ပွင်)့ တိ ြဖစ် ကသည်။
အထက်တင
ွ ် ေဖာ် ြပခဲ့သည့်အတိင
ု ်း သက် ှ ိ
အမျ ိ းအစား ဇယားအေြခခံ ကို ေရးဆွဲလိက
ု ်
လ င် ေအာက်ပါအတိင
ု ်း ြဖစ် ေလ သည်။

ဇီ ဝေဗဒပညာသမို င်း …

ဘီ စီ ၆ဝဝ အထက်က ဂရိ ပညာ ှ ိ အနက်ဆီမန်

ဒါသည် 'တိ စာန်တိမှာ ေရမှြဖစ်
ေပ လာ၏'ဟူေသာ အယူအဆကို ကံ ဆခဲ့
ဘူး၏။ ထိုေနာက် ှစ်ေပါင်းတရာခန ် ကာ
့
ေသာအခါ၊ ေဆး ပညာ၏ ဖခင်ဟု ေခ ဆို
သမုတ်အပ် ေသာ ဂရိ ပညာ ှ ိ ဟစ် ေပါ ့ ကရာတီ
သည် ဇီ ဝေဗဒပညာကို များစွာအေထာက်အပံ့
ြပ ခဲ့သည်။ ဂရိ လမ
ူ ျ ိ း အယ်ရစတိတ
ု ယ် ှင့်
ေရာမလူမျ ိ း ပလင်နတ
ီ ိသည် သတဝါ ှင့်
အပင်အေ ကာင်းကို များစွာ သုေတသနြပ ခဲ့
က သည်။

သိရာတွင် ဇီ ဝေဗဒပညာသည် အလယ်ေခတ်

ေရာက်မှသာ ပို၍ထွနး် ကားလာခဲ့သည်။ ၁၅၁၄
ခု ှစ်တင
ွ ် ဗိ ေဆးလိယပ် ေခ ဗဲ လဂျ ီယန်
အမျ ိ းသားတစ် ဦးသည် လ ု ပ်ကလာပ် ကို
ခွဲ စိတ် ကည့် ခဲ့သည်တင
ွ ် အနာတမီ
ပညာသည် ေပ ထွနး် လာေလ သည်။ အဂလန်
င
ုိ ်ငံ၌မူကား ၁၅၇၈ ခု ှစ်တင
ွ ် ဝီ လျ ံ ဟားေဗး
သည် လခ ာကိုယ်၌ ေသွးေ ကာများြဖင့် ေသွး
လတ်ပံုကို သုေတသနြပ ြခင်းအားြဖင့် ခ ာ
ကိစေဗဒပညာသည် စတင် ေပ ထွနး် လာေလ
သည်။ ၁၆ဝဝ ြပည့် ှစ်တစ် ဝိုက်၌ ထင် ှ ား ခဲ့
ေသာ ဒပ် ချလူမျ ိ း ေလးဗင်ဟသ
ု ည် မိုက ု ိ စ
ကုပ်ကို တီထွင် ယင်းမှ သာမန်မျက်စိြဖင့် မြမင်
င
ုိ ်ေလာက်ေအာင် ေသးငယ် ေသာ အပင် ှင့်
ုိ ်ခဲ့သည်။ ထိုေခတ်
အေကာင်များကို ေလ့လာ င
တွင် အဂလိပ်လမ
ူ ျ ိ း ေရာဗတ် ဟွတ်သည်
အပင် ှင့် အေကာင် ငယ်များတွင် ှ ိ ေသာ ဆဲ
ုိ ်ခဲ့ရ
များကို မိုက ု ိ စကုပ်ြဖင့် ေတ ြမင် င
သည်။

ခရစ် ၁၇ဝဝ ြပည့် ှစ်အတွင်း၌ ဆွီဒင်

အမျ ိ းသား သိပံ ပညာ ှ င် လင်းနီးယပ် သည်
အပင် ှင့် တိ စာန်တိကို သိပံ ပညာ နည်းစနစ်
ြဖင့်ေလျာ် ညီေအာင် အမျ ိ းအစားခွဲ ြခား၍ ေပး
ခဲ့ေလ သည်။ ထိုြပင်၊ ြပင်သစ် အမျ ိ းသား ကူး
ဗီ ေယသည် လူ ှင့် တိ စာန်တိ၏ ကိုယ်ခ ာ
ဖဲ စည်းပံုကို ေလ့လာ၍ အနာတမီ ပညာရပ် ကို
စတင်ြပ စုေပး ခဲ့ေလသည်။ ခရစ် ၁၈ဝဝ ြပည့်
ှစ် ၌ ှ လိင
ု ်ဒင် ှင့် ှ ဗန်း ှစ်ဦးတိသည် သက် ှ ိ
ု ပ်ဟသ
ူ မ မှာ ဆဲ များြဖင့်သာ ဖဲ စည်းထား
ေ ကာင်း သီအိရ
ု ီ ကို ကံဆခဲ့ ကေလ သည်။ ထို
ေခတ်တင
ွ ် ဒါဝင်သည် ေဝါေလ့ ှင်အ
့ တူ
သုေတသန ြပ ရာမှ ယခု အခါ အလွန ်
ေကျာ် ေစာထင် ှ ားေသာ အီ ေဗာ် လျ ှ င်
ဆိုင်ရာ သီအိရ
ု ီ တစ် ခုကို ကံဆခဲ့ေလသည်။
ယင်းသီအိရ
ု ီ မှာ တိ စာန်တိသည် အနိမ့်တန်း
စားတိ စာန်မျ ိ းမှ တစ် ဆင့်ထက် တစ် ဆင့်
တက်၍ အြမင့်တန်းစား တိ စာန်မျ ိ းအြဖစ် သိ
ကူး ေြပာင်းလာတတ်သည်ဟေ
ူ သာ အေြခခံ
သေဘာတရားပင်ြဖစ် ေလ သည်။ ဩစ တီး
ယား လူမျ ိ း ခရစ် ယန်ဘုနး် ေတာ် ကီး မင်းဒဲ မှာ
မူ ဂျင်နစ် တစ် ပညာရပ် ဆိုင်ရာ အေြခခံ
နိယာမတရားတိကို ှ ာေဖွေတ ှ ိ ခဲ့ေလသည်။
၂ဝ ရာစု ှစ်ဦးတွင် ဂျာမန်လမ
ူ ျ ိ း ဇီ ဝေဗဒ
ပညာ ှ င် ဗိုက်စမန်းသည် တိ စာန်တိ၏ ဗီ ဇ
ဆဲ များကို အြခားဆဲ များမှ ခွဲ ြခား၍ ြပဆိုခဲ့ေလ
သည်။ ထိုြပင် လူဝီပါး စတား ှင့် ေရာဗတ်
ေကာ့တိသည် ဗက်တီးရီ း ယားပိုးပညာကို
ထွနး် ကားလာေအာင် အေထာက်အပံ့ြပ ခဲ့
ေလ၏။ (ဦးကိုကို ကီး)[၃]
ေ ှ းေခတ်ဂရိ ပညာ ှ င်များလက်ထက်မှ
အစြပ ၍ လူ၊တိ စာန် ှင့် အပင်များအား
သုေတသနြပ ခဲ့ေ ကာင်း သမိုင်းအေထာက် အ
ထား များ ှ ိ ခဲ့သည်။ ၈ရာစု ှင်၁
့ ၃ရာစုကာလ
အာရပ် လမ
ူ ျ ိ းပညာ ှ င်များ၏ ှ ာေဖွေတ ှ ိ
ချက်များ ှင့် ဥေရာပရီ ေနဆွနး် ေခတ် ေလ့လာ
စမ် းသပ် ချက်များစွာတိသည် ေခတ်သစ်
ဇီ ဝေဗဒေပ ထွနး် ေစသည့်အေြခခံ အုတ်ြမစ်
များြဖစ် ခဲ့သည်။ ၁၇ ရာစုတင
ွ ် အဏု ကည့်မှန ်
ဘီ လးူ ေပ ေပါက်လာ ပီ းေနာက် ေရာဂါပိုးမား
များ(Microbes)၊ဆဲ လ် (Cell)အစ ှ ိ သည့်
ကီးမားသည့် ေတ ှ ိ ချက်များ ေပ ထွနး် ခဲ့ ပီ း
၁၈ရာစု ေခတ်သစ် ဓါတုေဗဒ ှင့် စနစ် တကျ
ေပါင်းစပ် ကာ ယေနက
့ ◌
ု ် ပ်တိ သိ ှ ိ ြမင်ေတ
ေန ရသည့်ေခတ်သစ် ဇီဝေဗဒ ေပ ထွနး် လာခဲ့
သည်။

၂ဝရာစု ှင်၂
့ ၁ရာစုအေစာပိုင်း ကာလသည်
ဇီ ဝေဗဒဘာသာရပ် ၏ ေရေရာင်လမ် းေသာ
ကာလများ ဟုမှတ်ယူထားရသည့်ေအာင်
တိးု တက်မအ ှ ိ နအ
် ဟုန ် ြမင့်မားခဲ့သည်။
ေနာက်ဆံုးေပ နည်းပညာများ ှင်က
့ ိရိယာများ
အကူအညီြဖင့် စမ် းသပ် ခန်းများထဲတင
ွ ် ှစ်
ေထာင်ေပါင်းများစွာ သက်တမ် း ှ ိ သည့် ပေဟ
ုိ ်ခဲ့ ကသည်။ ဥပမာ
ိများ အားေဖ ထုတ် င
အားြဖင့်- ဆဲ လ်တစ် ခုသာ ှ ိ ေသာ သက် ှ ိ မှ
သည် ဆဲ လ်ေပါင်းများစွာ ပါဝင်ေသာ အပင် ှင့်
တိ စာန်များအြဖစ် မည်သိမည်ပံု ေြပာင်းလဲ
လာပံု၊ေနေရာင်ြခည်စွမ်းအင်အား အသံုးြပ ၍
အပင်တိဆင့်ဆင့် အစာချက်လပ
ု ် ပံု၊ လွနစ
် ွာ
ေသးငယ်ေသာ ပိုးမာေလးမှသည် သန်းေပါင်း
များစွာကွဲြပား ေသာသက် ှ ိ အမျ ိ းမျ ိ း အြဖစ်
ဆင့်ကဲေြပာင်းလဲ လာပံု အပါအဝင် အြခား
အေ ကာင်းအရာေပါင်းများစွာ တိအားမည့်
သည့်ေခတ်ကာလ ှင်မ ဲ ဲ
့ တူ နက်နက်နန
နားလည်သေဘာေပါက် လာ ပီ ြဖစ် သည်။

ထိအြပင်ေခတ်သစ် ဇီဝေဗဒသည်
လအဖဲ အစည်း၏ေနစ့ ်ဘဝတွင် မ ှ ိ အြဖစ်
အသံုးြပ ရေသာ အေရးပါသည့်ဘာသာရပ်
တစ် ခု လည်းြဖစ် သည်။သာဓက များြပရေသာ
 ့ ဲ လ်များ အားအထူးြပ ေလ့လာ
မျ ိ း ု ိ းဗီ ဇ ှင်ဆ
သည့် Genetics ှင်C
့ ell Biologyတိ၏အကျ ိ း
ေကျးဇူးေ ကာင့် ပိုမိုတိးု တက်သည့်ေဆးဝါး ှင့်
လယ်ယာစိုက်ပျ ိ းေရး နည်းပညာများ
ေပ ေပါက်လာသလို မ ဿ
ု ေဗဒဘာသာရပ်
အတွက်လည်း Molecular Biology၏အခန်း
က မှာများစွာအေရးပါ လှသည်။
DNAတိက
ု ်ဆိုင်စစ် ေဆးမသည် တရားစီ ရင်ေရး
စနစ် ၏ မ ှ ိ မြဖစ် ကိရိယာတစ် ခုြဖစ် လာ ပီ း
ေဂဟေဗဒ(Ecology)ကဲ့သိေသာဘာသာရပ် ခဲွ မှ
ကမာ ကီးပူေ းွ လာမ ှင်ပ
့ တ်ဝန်းကျင်
ညစ် ညမ် းမြပဿနာ များအား အဓိ ကေြဖ ှ င်း
ေပးလ က် ှ ိ သည်။

ီ ၏ ြ ်ြ ်
ဇီ ဝေဗဒ၏အေြခခံ အတ
ု ်ြမစ် များ
ေခတ်သစ် ဇီဝေဗဒအား ေအာက်ပါ အေြခခံ
သေဘာတရား ၄မျ ိ း ေပ တွင် တည်ေဆာက်
ထားသည်။

ဆဲ လ်သီအုိရီ(Cell Theory) …

သက် ှ ိ အားလံးု တိအားဆဲ လ် သိမဟုတ် ဆဲ လ်

များြဖင့်ဖဲွစည်းထား ပီ း ဆဲ လ်မှာအေြခခံ အကျ
ဆံုး အစိ တ်အပိုင်းြဖစ် သည်။ ဆဲ လ်များစွာ
ပါဝင်သည့်သက် ှ ိ များ တွင်မူလဆဲ လ်တစ် ခုမှ
အစြပ ၍ ဆဲ လ်များစွာေပါက်ဖွါးလာသည်။
အဆိုပါဆဲ လ်များသည် အ ု ိ းဆဲ လ်၊ အေရြပား
ဆဲ လ်အစ ှ ိ သြဖင့် အမျ ိ းအစားများကွဲြပား
ြခားနား ကသည်။

ဆင့်ကဲေြပာင်းလဲြခင်း သီအုိရီ (Evolution

Theory) …

၁၉ရာစုအဂလိပ်ဇီဝပညာ ှ င် Charles
Darwin၏ Origin of species စာအုပ်ြဖင့်
် ဲ့သည့်
ဇီ ဝေဗဒအား ေခတ်ေြပာင်းေတာ် လှနခ
အယူအဆြဖစ် သည်။ ေကျာက်ြဖစ် ု ပ် ကင်း
များ ှင့် ခ ာေဗဒ င
ိ ်းယှ ်ေလ့လာချက်များ
အရ ယေနသက်
့ ှ ိ မျ ိ းစိ တ်များသည် ေ ှ း ှစ်
သန်းေပါင်းများစွာ ှ ိ မျ ိ းစိ တ်များမှ ဆင့်ကဲ
ေြပာင်းလဲလာ ြခင်းြဖစ် သည်။ ထိုသိေြပာင်းလဲ
ရာတွင် natural selectionေခ သဘာဝတရား
ကီး၏ေဖးမေရွ းချယ်မမှာ အဓိ ကေသာ့ချက်
ြဖစ် သည်။ ဆင့်ကဲေြပာင်းလဲြခင်း သီအိရ
ု ီ သည်
သက် ှ ိ မျ ိ းစိ တ် ေပါင်းများစွာတိ၏ အံ ဩဖွယ်
တူညီမ ှင့် ကွဲြပားြခားနားမတိအား
သိပံ နည်းကျ ှ င်းချက်ထုတ် ေပး င
ုိ ်သည့် တစ်
ခု တည်းေသာ သီအိရ
ု ီ ြဖစ် သည်။

မျ ိ း ု ိ းဗီ ဇသီအုိရီ(Gene Theory) …

သက် ှ ိ များအားလံးု ၏ ဇီ ဝအချက်အလက်

များကို မျ ိ း ု ိ းဗီ ဇတွင်မှတ်သားထား ပီ း မျ ိ းပွါး
ရာတွင် (ဥပမာ-မိ ဘမှသားသမီ းသိ) အဆိုပါ
အချက်အလက်များထည့် သွင်းေပးလိက
ု ်
သည်။ DNAသည် မျ ိ း ု ိ းဗီ ဇ အချက်အလက်
များ တည်ေဆာက်ရာတွင် အသံုးြပ သည့်ကုဒ်
ေလးများ ြဖစ် သည်။ ထိုအချက်အလက်
များသည် Genotypeစနစ် မှ ြမင်ေတသိြမင် င
ုိ ်
ေသာ Phenotypeစနစ် (အရွ ယ်အစား၊
အေရာင်အေသွး၊ အမူအကျင့်စသည်တိ) သိ
ဘာသာြပန်ြခင်းခံ ရသည်။ ပတ်ဝန်းကျင်၏
သက်ေရာက်မေ ကာင့် အထက်ပါ
အချက်အလက်များ ေြပာင်းလဲ င
ုိ ်ေသာ် လည်း
ေနာက်မျ ိ းဆက်သိလက်ဆင့်မကမ် း င
ု ိ ်။
Mutationေ ကာင့် ေြပာင်းလဲသွားမှ သာလ င်
လက်ဆင့်ကမ် း င
ုိ ်သည်။

ကိုယ်တွင်းအားမ ေြခစနစ် (Homeostasis) …

Steady Stateဟု အ ကမ် းဖျင်းေခ ဆို င
ုိ ်သည်။
ပတ်ဝန်းကျင်၏ သက်ေရာက်မအား သက် ှ ိ
များအားလံးု ၏ ကိုယ်ခ ာအတွင်းပိုင်းတွင်
လိက
ု ်ေလျာညီေထွ ြဖစ် င
ုိ ်ရန်ထိနး် ညိေပးသည့်
အားမ ေြခစနစ် ြဖစ် သည်။ အေြခခံ အကျဆံုး
ေသာ ဆဲ လ်များတွင်ပင် ထိုအားမ ေြခစနစ် ှ ိ
သည်။ ဥပမာ - အင်မတန်ပူြပင်းသည့်
ပတ်ဝန်းကျင်တင
ွ ် ေသွးေ းွ သတဝါများ၏
ကိုယ်တင
ွ ်းအပူချ ိန်မ တေနြခင်း၊ အချ ိ များ
အများအြပားစားေသာ် လည်း ေသွးတွင်း
သ ကားပမာဏ ပံုမှနတ
် ည် ှ ိ ေနြခင်းတိမှာ
ကိုယ်တင
ွ ်းအားမ ေြခစနစ် ေ ကာင့်ြဖစ် သည်။

သက် ှ ိ များအား ေယဘုယျအုပ်စု

ြ ြ ်
ဖဲ ခဲွ ြခားြခင်း
ဇီ ဝေဗဒတွင် သန်းေပါင်းများစွာ ကွဲြပား
ြခားနားေသာ သက် ှ ိ များကို စနစ် တကျ
ေလ့လာ င
ုိ ်ရန်အတွက် မျ ိ းတူရာအစုများ
အုပ်စုဖဲ ၍ နယ်ေြမများ ပိုင်းြခားသတ်မှတ်
ထားသည်။ ေယဘုယျအကျဆံုး ပိုင်းြခားနည်း
မှာ သက် ှ ိ များ၏ ဆဲ လ်အမျ ိ းအစားေပ
မူတည်ြခင်း ြဖစ် သည်။ ေသးငယ်၍ ှ င်းလင်း
ေသာ Prokaryotic ဆဲ လ် ှင့် ပိုမို ကီးမား၍
တည်ေဆာက်ပံု ပ် ေထွးေသာ Eukaryotic ဆဲ
လ် ဟူ၍ြဖစ် ကသည်။ ေ ှ းယခင်က Monera၊
Protista ၊ Plantae ၊ Fungi၊ Animalia ဟူေသာ
၅ င ် ဲ့
ုိ ်ငံစနစ် ကို အသံုးြပ ေသာ် လည်း လွနခ
သည့် ဆယ်စု ှစ် ၂ခု အတွင်း အသစ် ထပ် မံ
ေတ ှ ိ ချက်များေပ မူတည်၍ ဒိမ
ု ိ နး် ၃ခု စနစ်
အား စတင် အသံုးြပ လာ ကသည်။

ဒိုမိနး် ၃ခု စနစ် …

ဒိမ
ု ိ နး် ၃ခု စနစ် အား ဘက်တီးရီ းယား
(Bacteria)၊ အာခီ းရား (Archaea) ှင့် အျ
ကားရား (Eukarya)တိြဖင့် ဖဲ စည်းထား ပီ း
၁၉၉ဝခု ှစ်တင
ွ ် အေမရိ ကန် ဇီ ဝပညာ ှ င် Carl
Woese မှ စတင် မိ တ်ဆက်သည်။

ဘက် တီးရီ းယား (Bacteria) ဒိုမိနး် …

E.Coliဘက်တီးရီ းယား

ဘက်တီးရီ းယားများအား Prokaryotic ဆဲ လ်

တစ် ခုတည်းြဖင့် ဖဲ စည်းထား ပီ း ဆဲ လ်အတွင်း
Nucleus မပါဝင်ေပ။ မိုက်ခ ု ိ မီတာ
အနည်းငယ်သာ ှ ည်လျား ပီ း ပံုသ ာန်
အားြဖင့် စက်လံးု ၊ တုတ်ေချာင်း၊ ခ ု ပါတ် အစ
ှ ိ သြဖင့် အမျ ိ းမျ ိ း ကွဲြပား ကသည်။ ဘက်တီး
ယားများ သည် လခ ာကိုယ်တင
ွ ်း၊ အက်ဆစ်
ေရပူစမ် းများ၊ ေရဒီယိုသတိ ကအမိ က်များ
အပါအဝင် ကမာ့ေနရာအ အ
ံ ြပား၌
အသက် ှ င်ေနထိုင် င
ုိ ် ကသည်။ အများစုေသာ
ဘက်တီးရီ းယားမျ ိ းစိ တ်များသည် လူသား
အား အကျ ိ းြပ င
ုိ ်ေသာ် လည်း အချ ိ မျ ိ းစိ တ်
များမှာ ကာလဝမ် းေရာဂါ၊ ဆစ် ဖလစ် ေရာဂါ၊
န
ူ ာေရာဂါ၊ အဆုတ်နာ ၊တီဘီေရာဂါ အစ ှ ိ
သည့် ေရာဂါေပါင်းများစွာ ြဖစ် ေပ ေစ
ုိ ်သည်။ ထိုကဲ့သိ အ ရာယ်ေပး င
င ုိ ်ေသာ
ဘက်တီးရီ းယားများကို ကာကွယ်ရန်
Antibacterialေခ ပဋိ ဇီဝေဆးဝါးများအသံုးြပ
ကသည်။

အာခီ းရား(Archaea) ဒိုမိနး် …

"ancient"ဟုအဓိ ပယ်ရ ပီ း ဘက်တီးရီ းယား
များကဲ့သိပင် ဆဲ လ်တစ် ခုတည်းသာပါဝင်သည့်
Prokayotes များ ြဖစ် ကသည်။ ယခင်က ၎င်း
တိအား ထူးြခားသည့် ဘက်တီးရီ းယားများ
အြဖစ် မှတ်ယူ ပီ း archaebacteria ဟု
သတ်မှတ်ေခ ေဝ ခဲ့ ကသည်။ သိေသာ် ဘက်
တီးရီ းယားများ ှင်မ
့ တူ ထူးြခားသည့် ကိုယ်ပိုင်
ဆင့်ကဲေြပာင်းလဲြခင်းြဖစ် စ ်များအား ှ ာေဖွ
ေတ ှ ိ ပီ းေနာက်ပိုင်း သီးြခားဒိမ
ု ိ နး် တစ် ခုအြဖစ်
ခွဲ ထုတ်ခဲ့သည်။ အာခီ းရားများသည် ဘက်တီး
ရီ းယားများကဲ့သိပင် လွနစ
် ွာေသးငယ်သလို
ပံုသ ာန်အားြဖင့်လည်း များစွာဆင်တူ က
သည်။ သိရာတွင် ဇီ ဝကမြဖစ် စ ်များအရ
Eukaryotes များ ှင့် ပိုမိုေဆွးမျ ိ းနီးစပ် သည်။
လွနစ
် ွာအပူ ှ ိ နြ် ပင်းထန်သည့် ေရအိ င
ု ်များ၊
ဆားငန်အိင
ု ်များထဲတင
ွ ် အသက် ှ င် င
ုိ ် က
သည့် သက် ှ ိ များြဖစ် ကေသာ် လည်း ေရာဂါပိုး
မားအြဖစ် အ ရာယ်ေပး င
ုိ ်ေ ကာင်း
အေထာက်အထား မေတ ှ ိ ရေသးေပ။

အျ ကားရား(Eukarya) ဒိုမိနး် …

ပိုမို ကီးမား၍ ပ် ေထွးေသာ Eukaryotic ဆဲ လ်

များြဖင့် ဖဲ စည်းထား ပီ း ထိုဆဲလ်များအတွင်း
တွင် ကလီးယပ် Nucleus ပါဝင်သည်။
ကွဲြပားြခားနားေသာ Eukaryotic ဆဲ လ်များေပ
မူတည်၍ အျ ကားရားဒိမ
ု ိ နး် အား င
ုိ ်ငံ၄ခု
ထပ် မံခဲွ ြခားထားြပန်သည်။ ၎င်းတိမှာ ပ ု ိ တစ်
တာ(Kingdom Protista)၊ အပင်(Kingdom
Plantae)၊ မိ (Kingdom Fungi) ှင့်
တိ စာန်(Kingdom Animalia) တိြဖစ် က
သည်။

ပ ု ိ တစ် တာေလာက(Kingdom Protista) …

ပ ု ိ တစ် တာများသည် လွနစ

် ွာေသးငယ်သည့်
microorganisms အျ ကားရားများြဖစ် က ပီ း
အများစုမှာဆဲ လ်တစ် မျ ိ းြဖင့်သာ ဖဲ စည်း
ထားသည်။ သိေသာ် ဆဲ လ်အေြမာက်အြမား
ြဖင့် ဖဲ စည်းထားသည့် ပ ု ိ တစ် တာများလည်း ှ ိ
သည်။ ယင်းတိ၏ ု ိ း ှ င်းေသာ ဆဲ လ်
တည်ေဆာက်ပံုေပ မူတည်၍ အြခားေသာ အျ
ကားယားများြဖစ် ကသည့် အပင်၊ မိ ၊ တိ စာန်
တိ ှင့် ခွဲ ြခားထားသည်။ ပ ု ိ တစ် တာများသည်
ေရ ှ ိ သည့် ပတ်ဝန်းကျင်တိင
ု ်းတွင် ေပါက်ဖွား
ှ င်သန် င
ုိ ် က ပီ း ေဂဟစနစ် တင
ွ ် ဘက်တီးရီ း
ယားများကဲ့သိပင် အေရးပါသူများ ြဖစ် က
သည်။ တိ စာန်ကဲ့သိေသာ ပ ု ိ တစ် တာအား ပ
ု ွား(Protozoa)၊ အပင်ကဲ့သိေသာ ပ ု ိ တစ်
ု ိ တိဇ
တာအား အယ်လ်ေဂျး(Algae) ှင့် မိ ကဲ့သိ
ေသာ ပ ု ိ တစ် တာ(Slime Mold)ဟူ၍ ခွဲ ြခား
ထားသည်။ အချ ိ ေသာ ပ ု ိ တစ် တာများသည်
ကပ် ပါးေရာဂါပိုးမားများြဖစ် ပီ း
ငှက်ဖျားေရာဂါ၊ Sleeping sickness အစ ှ ိ
သည့် ေရာဂါအေြမာက်အများ ြဖစ် ပွားေစ
သည်။

အပင်ေလာက(Kingdom Plantae) …
Planta - Triticum

Eukaryotic ဆဲ လ်များြဖင့် ဖဲ စည်းထား ပီ း

ေနေရာင်ြခည်စွမ်းအင်အသံုးြပ ကာ ကိုယ်ပိုင်
အစာအြဖစ် ေအာ် ဂ စ် ေမာ် လီကျ းများ
ထုတ်လပ
ု ် သည့် သက် ှ ိ များကို အပင်ဟု
ေခ သည်။ ေနေရာင်ြခည်စွမ်းအင်ြဖင့် အစာ
ချက်လပ
ု ် ြခင်း(Photosynthesis)သည် အပင်
့ ြခားသက် ှ ိ များအား အဓိ က ခွဲ ြခားေပး
ှင်အ
ထားသည့်ြဖစ် စ ်တစ် ခု ြဖစ် သည်။ အပင်များ
အား အုပ်စုခဲွ ြခားရာတွင် အစိ မ်းေရာင်ေရညိ
(Green Algae)၊ Bryophytes၊ Pteridophytes
ှင့် အေစ့ ှ ိ အပင်များ(Seed Plants) ဟူ၍
အ ကမ် းဖျင်း ၄ပိုင်း ခွဲ ြခားထားသည်။ အပင်
များ၏ ေနေရာင်ြခည်စွမ်းအင်ြဖင့် အစာချက်
လုပ်ြခင်း (Photosynthesis)သည် ေဂဟစနစ်
များအားလံးု ၏ စွမ်းအင် ှင့် ေအာ် ဂ စ် ပစည်း
များထုတ်လပ
ု ် ရာ ပင်မအရင်းအြမစ် ြဖစ် သည့်
အြပင် ကမာေလထုတင
ွ ်း ဓာတ်ေငများ
အချ ိ းကျ ေပါင်းစပ် မကိုပါ ြပ ြပင်ထိနး် ချ ပ်
ေပးသည်။ ထိအြပင် ေဂဟစနစ် အတွင်း
တိ စာန်များအတွက် အစားအစာ ှင့် မှီခို
ေနထိုင်ရာအြဖစ် ပါ အကျ ိ းြပ သည်။

မိ ေလာက(Kingdom Fungi) …

မိ များအားလံးု အားEukaryoticဆဲ လ်များြဖင့်

ဖဲ စည်းထား ပီ း ဆဲ လ်တစ် မျ ိ းသာပါဝင်ေသာ
မျ ိ းကွဲအချ ိ လည်း ှ ိ သည်။ ယခင်ကမိ များ
အား အပင်များ ှင်အ
့ ပ ူ ြဖစ် သတ်မှတ်ခဲ့
ု ် စုတအ
ေသာ် လည်း အသစ် ထပ် မံေတ ှ ိ ချက်များအရ
သီးြခားအုပ်စုအြဖစ် ခဲွ ထုတ်ခဲ့သည်။
ေမာ် လီကျ းသုေတ သနများအရ မိ ှင်တ
့ ိရိစ္
ဆာန် များမှာ ပိုမိုေဆွမျ ိ းနီးစပ် ကသည်။
သဲက ာရများအပါအဝင် ကမာ့ေနရာအ ှံ
အြပား၌ မိ တိ ှ င်သန်ေပါက်ဖွား င
ုိ ် ကသလို
ေရထဲတင
ွ ်သာ ေပါက်ေရာက် င
ုိ ်သည့် မျ ိ းစိ တ်
များလည်း ှ ိ သည်။ မိ များသည်လိအ
ု ပ် သည့်
အစာအဟာရများအား ပတ်ဝန်းကျင်မှစုပ်ယူ
သည့်စနစ် အားအသံုးြပ က ပီ း ဘက်တီးရီ း
ယားများကဲ့သိပင် ေဂဟစနစ်
တွင်Decomposerများ ြဖစ် ကသည်။ လက် ှ ိ ◌ိှ
မှတ်တမ် းတင် ပီ းေသာ မိ မျ ိ းစိ တ်၁သိနး် ေကျာ်
အနက် ၃ဝရာခို င် န်းမှာ ကပ် ပါးများြဖစ် ပီ း
အများစုမှာ အပင်များေပ တွင်သာ တွယ်ကပ်
ကသည်။သိေသာ် မျ ိ းစိ တ်၅ဝခနမ
် ့ ှာ လူ ှင်တ
့ ိ
ိ စာန်များ သိတယ
ွ ်ကပ် တတ် ပီ း အဆုတ်
တွင်မိ စဲွြခင်းေရာဂါ၊ အမျ ိ းသမီ းလိင်အဂါတွင်
မိ စဲွြခင်းေရာဂါ ှင့် အြခားေသာအေရြပား
ေရာဂါများစွာ ြဖစ် ေပ ေစ င
ုိ ်သည်။
တိ ိ စာန် ေလာက(Kingdom Animalia) …

Animalia - Bos primigenius taurus

လူ ှင်တ
့ ိ ိ စာန် တိပါဝင် ပီ း Eukaryoticဆဲ လ်
များစွာြဖင့် ဖဲ စည်းထားသည့်သက် ှ ိ များ ြဖစ်
ကသည်။ ထူးြခားသည့် ဝိ ေသသမှာ ကိုယ်
တွင်းကလီစာ များြဖင့် အစာေချဖျက် ပီ း အ
ဟာရများစုတ်ယူြခင်းြဖစ် သည်။ တိ ိ စာန်
အများစုမှာ လိင်မြပ ြခင်းြဖင့် မျ ိ းပွါး က ပီ း ဥ
အုြခင်းအြပင်အေကာင်လိက
ု ်ေမွးဖွါး ကသည်။
တိ ိ စာန်အများစုတင
ွ ် ကက်သား ှင်န
့ က်ဗ်
ဆဲ လ်များ ှ ိ ပီ း အစာ ှ ာေဖွရာတွင် အဓိ က
အသံုးြပ ကသည်။အချ ိ ေသာမျ ိ းစိ တ်များ
တွင် ပ် ေထွး ကီးမားသည့် နက်ဗ်ဆဲလ်ကွန ်
ယက်ေခ ဦးေ ှာက်ပါဝင် ပီ း စ ်းစားဆင်ြခင်
င
ုိ ်စွမ်း ှ ိ သည်။ တိ ိ စာန်များအား ေကျာ ု ိ း
ှ ိ ှင့် ေကျာ ု ိ းမဲ့ ဟူ၍ ေယဘူယျအုပ်စု ခွဲ ြခား
ကသည်။

မိုနရ
ီ ာေလာက(Kingdom Monera) …

ဇီ ဝေဗဒဘာသာရပ် ခဲွ များ

ဇီ ဝေဗဒပညာရပ် သည် ကီးမားကျယ်ြပနေ
် ့ သာ
ဘာသာရပ် ြဖစ် ေသာေ ကာင့် ဘာသာခွဲ ငယ်
များြဖင့် အေသးစိ တ်ပိုင်းြခားေလ့လာသည်။

သတေဗဒ (zoology) …

သတဝါများအား ေလ့လာေသာဘာသာရပ်
ြဖစ် သည်။

ု ကေဗဒ (botany) …

အပင်များအား ေလ့လာေသာဘာသာရပ်
ြဖစ် သည်။

အဏုဇီဝေဗဒ (Molecular biology) …

ဇီ ဝေဗဒအား ေမာ် လီကျ းများအဆင့်ထိ

ေလ့လာေသာ ဘာသာရပ် ြဖစ် ပီ း ဆဲ လ်မျ ိ းကွဲ
များ ေပါင်းစပ် အလုပ်လပ
ု ် ပံုအား အဓိ က
ထားသည်။

Cytology(ဆဲ လ်ေဗဒ ဝါ ကလပ် စည်းေဗဒ) …

ဆဲ လ်များ၏ အမူအကျင့်၊ ပတ်ဝန်းကျင် ှင့်

ဆက်စပ် ေဆာင်ရွက်ပံုတိအား ေလ့လာေသာ
ဘာသာရပ် ြဖစ် သည်။

Genetics(မျ ိ း ု ိ းဗီ ဇေဗဒ) …

သက် ှ ိ များ၏ အေမွဆက်ခံသည့်ဗီဇများအား

ေလ့လာေသာဘာသာရပ် ြဖစ် သည်။

Evolutionary biology(ဆင့်ကဲေြပာင်းလဲ
ြခင်းေဗဒ) …
သက် ှ ိ များ၏ မူလအစ ှင့် ဆင့်ကဲေြပာင်းလဲ
လာပံုအဆင့်ဆင့်အား ေလ့လာေသာ
ဘာသာရပ် ြဖစ် သည်။

Taxonomy(ဇီ ဝမျ ိ းခွဲ ေဗဒ) …

သက် ှ ိ များအား စနစ် တကျေလ့လာ င

ုိ ်ရန် မျ ိ း
ု ် စုခဲွ ၍ အမည်ေပးေသာဘာသာရပ်
တူအပ
ြဖစ် သည်။

Ecology(ေဂဟေဗဒ) …

သက် ှ ိ များ ှင့် ၎င်းတိ၏ပတ်ဝန်ကျင်တိ

အြပန်အလှနဆ
် က်စပ် အကျ ိ းြပ ပံုအား
ေလ့လာေသာဘာသာရပ် ြဖစ် သည်။
ကိုးကားကျမ် းစာရင်း
1. ြမန်မာ့စွယ်စံုကျမ် း၊ အတွဲ(၄)
2. အေြခခံ ပညာ သင် ု ိ း န်းတမ် း နဝမ
တန်း
3. ြမန်မာ့စွယ်စံုကျမ် း၊ အတွဲ(၄)

ဝီ ကီပီးဒီးယား[၁]

Neil A.Campbell၊ Jane B.Reece ှင့် Eric

J.Simonတိေရးသားသည့် Essential Biology
with Physiology
"https://my.wikipedia.org/w/index.php?
title=ဇီ ဝေဗဒ&oldid=520007" မှ ရယူရန်

် ့ဲ ေသာ ၁ လ အ ကာက ေနာက် ဆံုး တည်းြဖတ် ခ့ဲ သည်

103.42.217.87မှ လွနခ

အေ ကာင်းအရာများကို အြခားမှတ်ချက်မ ှ ိ ပါက CC

BY-SA 3.0 ေအာက်တင
ွ ် ရ ှိ င
ုိ ်ပါသည်။