Guma I Powietrze - Ryszard Chciuk

Poradnik jest przeznaczony dla właścicieli, użytkowników,
operatorów i serwisantów ogumionych maszyn budowlanych.
„Guma i powietrze” zawiera: dokładną charakterystykę i podział

opon OTR, kompletne informacje niezbędne użytkownikowi opon
OTR do właściwego doboru i prawidłowej eksploatacji, szczegółowy
opis wieloaspektowego użytkowania opon OTR, precyzyjną metodę
oceny eksploatowanego ogumienia, prosty sposób zarządzania
ogumieniem OTR i kalkulowania jego całościowego kosztu.
Pozycję tę oceniam jako godną polecenia użytkownikom maszyn

budowlanych.
Daniel Dydak, Goodyear Dunlop Tires Polska

Warszawa, 10 kwietnia 2018
© Copyright by Ryszard Chciuk
W ramach moich praw autorskich chronionych ustawą Prawo
autorskie i prawa pokrewne z dnia 4 lutego 1994 (z późniejszymi
zmianami) wyrażam zgodę na niekomercyjne rozpowszechnianie
niniejszego materiału przez jego zwielokrotnianie bez ograniczeń co
do liczby egzemplarzy (w formie elektronicznej lub drukowanej),
a także umieszczanie go na stronach internetowych, jednakże bez
dokonywania jakichkolwiek zmian i skrótów w tekście i bez zmiany
elektronicznego formatu „pdf” na inny. Wszelkie inne
rozpowszechnianie niniejszego materiału, w tym jego części,
wymaga mojej zgody wyrażonej na piśmie. Dozwolone jest
natomiast cytowanie materiału zgodnie z zasadami ustanowionymi
przez wyżej wymienioną ustawę.
Guma i powietrze by Ryszard Chciuk is licensed under a Creative

Commons: Uznanie autorstwa — Użycie niekomercyjne — Bez
utworów zależnych 3.0 Polska, szczegóły na
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/pl/
Autor dołożył wszelkich starań, aby informacje zawarte w tej

publikacji były rzetelne. Nie bierze jednak żadnej odpowiedzialności
za ewentualne szkody wynikłe z ich wykorzystania.
Ilustracje wykorzystane w publikacji: Fotolia i Wikimedia
Wydawca: RMChciuk
E-mail: ryszard@rmchciuk.pl
www.rmchciuk.pl
3
Spis treści
Wstęp .................................................................................................. 5
DOBÓR OPON .................................................................................. 7
Wymagania stawiane oponie ......................................................... 8
Cena opony .................................................................................. 10
Warunki gwarancji....................................................................... 12
Data produkcji ............................................................................. 14
Rozmiar opony ............................................................................ 15
Obwód toczenia (RC) .................................................................. 16
Przeznaczenie opony ................................................................... 21
Bieżnik ........................................................................................ 23
Konstrukcja opony ...................................................................... 25
Opór toczenia .............................................................................. 27
Obciążenie opony ........................................................................ 29
Wskaźniki LI, SS i PR ................................................................. 30
Wskaźnik TKPH.......................................................................... 34
Wskaźnik WCF ........................................................................... 36
Materiał opony ............................................................................ 38
Łańcuchy ochronne ..................................................................... 39
Opony „masywy” ........................................................................ 41
Ogumienie bezciśnieniowe.......................................................... 42
EKSPLOATACJA OPON ................................................................. 43
Zasady eksploatacji ogumienia.................................................... 44
Starzenie gumy ............................................................................ 45
Temperatura powietrza w oponie ................................................ 46
Montaż opony .............................................................................. 48
Procedura Goodyear ............................................................... 48
Procedura Michelin ................................................................ 49
Dodatkowe warunki montażu................................................. 49
Wymagane ciśnienie powietrza ................................................... 50
Ciśnienie podczas pracy ......................................................... 50
Ciśnienie podczas dłuższych dojazdów ................................. 51
Jednostki miary ciśnienia ....................................................... 52
Utrzymanie wymaganego ciśnienia ............................................. 53
Warunki pomiaru ciśnienia ..................................................... 53
4 Spis treści
Częstość pomiarów ciśnienia ................................................. 53

Sposób pomiaru ciśnienia....................................................... 53
Zdalny pomiar ciśnienia ......................................................... 54
Wydatek sprężarki .................................................................. 55
Ciśnienie a trwałość opony.......................................................... 56
Przeciążanie opony ...................................................................... 58
Prędkość jazdy............................................................................. 59
Odległość jazdy ........................................................................... 60
Stan drogi .................................................................................... 61
Kwalifikacje i motywacja operatora ............................................ 62
Historia eksploatacji opon ........................................................... 63
Obsługa ogumienia przez serwis ................................................. 64
Protokół badania ogumienia ........................................................ 65
Pomiar głębokości bieżnika......................................................... 67
Wypełnienie elastomerem ........................................................... 68
Balastowanie ............................................................................... 70
Napełnienie azotem ..................................................................... 71
Bieżnikowanie i pogłębianie bieżnika ......................................... 72
Koła podwójne (bliźniacze)......................................................... 73
Dodatki do powietrza .................................................................. 75
Opony używane ........................................................................... 76
Przechowywanie opon ................................................................. 77
Zagrożenia podczas obsługi opon ............................................... 79
Pożar ogumienia .......................................................................... 81
TRWAŁOŚĆ OPON ......................................................................... 82
KOSZTY OGUMIENIA .................................................................. 84
Ogólny plan obniżenia kosztów ogumienia ................................ 87
Szczegółowy plan obniżenia kosztów ogumienia ....................... 89
Przykład sporządzenia szczegółowego planu działania ......... 90
Bibliografia ....................................................................................... 93
Indeks alfabetyczny .......................................................................... 95
Autor o sobie .................................................................................... 97
5
Wstęp
Jaki pożytek będziesz miał w zimie z przemakających butów

na cienkiej i śliskiej podeszwie? Żaden. Nie kupisz ich, nawet
gdyby kosztowały dwa razy mniej, niż inne. Jednak zdarzają
się maszyny budowlane „obute” w podobny sposób, bo dla
kupującego cena była najważniejsza.
Przeczytanie około 11 tysięcy słów zawartych w tym poradniku
dla użytkowników, właścicieli, operatorów i serwisantów
maszyn budowlanych zajmie ci w przybliżeniu 55 minut.
Koszt tego czasu – jeśli nie jesteś jeszcze milionerem – to
kilkadziesiąt złotych.
Chyba każdy przedsiębiorca może pozwolić sobie na taką
inwestycję. Jej odpowiednie wykorzystanie daje szansę
uniknięcia kosztujących dziesiątki tysięcy złotych błędów
w doborze i eksploatacji ogumienia.
Pierwszą „okazją” do narażenia się na zbyt wysokie koszty
związane z oponami jest zakup nowej maszyny. Negocjacje
zwykle koncentrują się na cenie maszyny i dopasowaniu oferty
sprzedawcy do niezbyt wnikliwie zbadanych potrzeb
przedsiębiorcy. Ogumienie rzadko jest tematem dyskusji, bo
przyjmuje się, że standardowe opony założone w fabryce są
najlepiej dostosowane do warunków pracy maszyny. To
założenie rzadko się potwierdza. Co gorsze maszyna stojąca na
placu u dealera może być wyposażona w ogumienie
6 Wstęp
niestandardowe. A nieodpowiednie do warunków pracy opony

nie przetrwają tyle godzin, ile się spodziewasz. To może cię
kosztować znacznie więcej, niż wynegocjowany rabat do ceny
maszyny.
Gdy kupujesz maszynę używaną, to prawdopodobieństwo
dopasowania opon do twoich potrzeb jest jeszcze mniejsze.
Następna „okazja” do kosztownego błędu nadarzy się, gdy
trzeba wymienić zużyte opony i wybierzesz je tylko z powodu
ceny.
W czasie eksploatacji maszyny przeciętny użytkownik
przyjmuje punkt widzenia kierowcy samochodu osobowego,
który wydaje na opony średnio kilkaset złotych rocznie. Gdyby
ogumieniu samochodu poświęcić trochę uwagi, to koszty
mogłyby być trochę niższe, ale jednak mało zauważalne. Takie
same błędy popełnione w stosunku do opon maszyny są
kilkadziesiąt razy droższe, więc warto ich uniknąć.
Nieodpowiednie lub niewłaściwie eksploatowane ogumienie
spowoduje większe koszty paliwa. Będzie również przyczyną
strat spowodowanych przestojami maszyny z powodu częstych
uszkodzeń opon.
O lepszej i tańszej eksploatacji maszyn mówimy wtedy, gdy
uzyskaliśmy najniższy koszt całkowity na godzinę pracy lub na
jednostkę produkcji. Koszty ogumienia są ważne, bo
przewyższają koszty okresowej obsługi technicznej maszyny.
DOBÓR OPON 7
DOBÓR OPON
Koszty ogumienia są najniższe, gdy:
1. opony są dopasowane do przewidywanych warunków
pracy
2. przestrzega się zasad eksploatacji ogumienia ustalonych
przez producenta opon i producenta maszyny.
Dobór właściwego ogumienia jest dość skomplikowanym

zadaniem. Koszty błędów mierzy się w dziesiątkach tysięcy
złotych.
Producenci opon wymiarują i oznaczają swoje opony zgodnie
z zaleceniami (czasami różniącymi się) najważniejszych
międzynarodowych organizacji, jak:
 The Tire and Rim Association, Inc. (TRA)
 The European Tyre and Rim Technical Organisation

(ETRTO)
 International Standard Organisation (ISO).

Warto więc korzystać z wiedzy, którą dysponuje sprzedawca
ogumienia. Jeśli nie możesz obdarzyć go całkowitym
zaufaniem, to poznaj najważniejsze zasady doboru ogumienia
opisane w tym poradniku. To ułatwi waszą współpracę
w doborze opon do twojej maszyny.
8 DOBÓR OPON
Wymagania stawiane oponie
Ogumienie maszyny budowlanej musi spełniać wiele

sprzecznych ze sobą warunków:
 dobra przyczepność podczas przyspieszania,

hamowania, zmiany kierunku jazdy
 samooczyszczanie bieżnika
 odporność bieżnika opony na ścieranie
 odporność na uderzenia i przecięcia
 odporność na wysoką temperaturę pracy, czyli
zdolność do długotrwałej jazdy z wysoką
prędkością
 odporność materiału opony na długotrwałe
działanie olejów i innych substancji chemicznych
 mały opór toczenia
 zdolność przeniesienia jak największej masy
maszyny i urobku na grunt
 zapewnienie stabilności maszyny (na boki,
przód/tył)
 zapewnienie optymalnych warunków jazdy po
drogach betonowych i asfaltowych
 zapewnienie maszynie zdolności jazdy po
bezdrożach, w błocie, piasku lub na wyrobisku
skalnym
 niewywoływanie wibracji
 łatwość naprawy uszkodzeń
DOBÓR OPON 9
 możliwość nałożenia nowego bieżnika.

Aby koszt ogumienia był najmniejszy, trzeba znaleźć rozsądny
kompromis między tymi wymaganiami i ceną. To wymaga
przyjrzenia się wielu parametrom opon dostępnych na rynku.
10 DOBÓR OPON
Cena opony
Średniej wielkości ładowarki kołowe mają obręcze kół

o średnicy 25 cali.
Zakłada się na nie opony diagonalne 23,5-25, radialne
23,5-R25 lub radialne nisko-profilowe 750/65-R25.
Cena takiej opony zależy od warunków pracy, do jakich jest
przeznaczona i od marki producenta.
Na przykład opona do pracy na budowie drogi (kod L3 wg
klasyfikacji TRA) może kosztować od 4 do 18 tys. złotych plus
VAT. Cena opony „skalnej”, czyli do pracy w kamieniołomie
(kod L5) może przekroczyć 25 tys. zł.
Do ceny opony należy dodać znaczny koszt jej przywiezienia,
montażu i utylizacji po zużyciu.
Pokusa kupienia czterech tańszych opon jest bardzo duża.
Warto jednak poznać inne niż cena parametry opon, które
mogą mieć wpływ na całkowity koszt ogumienia.
Przykład błędnej decyzji zakupu:
Użytkownik ładowarki L150 założył na swojej maszynie
ładującej piasek diagonalne opony 26,5-25 w cenie 6,6 tys. zł
za sztukę. Po przepracowaniu 1691 godzin boczna ściana
jednej z przednich opon uległa rozwarstwieniu wskutek złej
jakości. To oznaczało konieczność wymiany obu przednich
opon. Poprzednie opony w tej maszynie pracującej w tym
DOBÓR OPON 11
samym miejscu pochodziły od jednego z czołowych

producentów. Ich cena wynosiła 14,5 tys. za sztukę, czyli
kiedyś użytkownik zapłacił 29,0 tys. zł za dwie opony
przedniej osi i wytrzymały one 9340 godzin.
Teraz użytkownik wydał 2 × 6,6 = 13,2 tys. zł,
czyli zaoszczędził 29,0 - 13,2 = 12,8 tys. zł,
ale przepracował tylko 1691 godzin.
Po takim przebiegu poprzednie opony były zużyte w 18%,
czyli za kwotę 29,0 × 18% = 5,2 tys. zł. Strata wynosi więc
13,2 - 5,2 = 8,0 tys. zł zamiast oczekiwanej
oszczędności 12,8 tys. zł.
Jeśli użytkownik w dalszym ciągu będzie uważał decyzję
o tańszym zakupie za prawidłową, to aby uzyskać przebieg
9340 godzin będzie powtarzał zakup 9340 / 1691 = 5,5 razy.
Teoretycznie wyda więc na przednie opony
5,5 × 13,2 = 72,7 tys. zł zamiast 29,0 tys. zł
powiększając stratę do 72,7 - 29,0 = 43,7 tys. zł.
12 DOBÓR OPON
Warunki gwarancji
Istotnym zabezpieczeniem wydanych pieniędzy są

szczegółowe warunki gwarancji. Trzeba je poznać przed
podjęciem decyzji o zakupie.
Należy również ocenić ryzyko, czy sprzedawca opony będzie
w stanie wywiązać się z deklarowanej odpowiedzialności
gwarancyjnej w przypadku problemów.
Gwarancja na oponę obowiązuje zwykle dłużej niż rok od daty
sprzedaży.
Na przykład Magna Tyres udziela gwarancji na pięć lat od daty
produkcji. Jeśli producent potwierdzi, że opona ma wady, to
zostanie naprawiona na jego koszt lub otrzymasz rabat na
zakup nowej opony firmy Magna Wysokość rabatu zależy od
stopnia zużycia bieżnika wadliwej opony oraz jej wieku.
Wskaźnik jest określony w tabeli. Gwarancja traci ważność,
gdy opona jest zużyta w 80% lub więcej.
Gwarancja na całą nową maszynę obowiązuje najczęściej przez
jeden rok lub 2500 godzin pracy. Jeśli ta gwarancja obejmuje
również opony, to powinniśmy negocjować ze sprzedawcą
maszyny lepsze warunki gwarancji na ogumienie, niż na
pozostałe zespoły maszyny. Jest to ważne, bo zgodnie
z kodeksem cywilnym odpowiedzialność gwarancyjną ponosi
sprzedawca maszyny a nie producent opon. A sprzedawca
maszyny otrzymuje od producenta opon gwarancję, która jest
zwykle dłuższa.
DOBÓR OPON 13
Wymiana opony na gwarancji może być uzależniona od

wpłacenia przez użytkownika kwoty odpowiadającej
procentowemu zużyciu reklamowanej opony. Aby uniknąć
nieporozumień należy uzgodnić sposób pomiaru tego zużycia.
Trzeba również uzgodnić, która cena będzie podstawą
obliczenia wkładu własnego użytkownika. To może być na
przykład cena reklamowanej opony w chwili jej zakupu, cena
zakupu takiej samej opony w chwili uznania reklamacji albo
cena opony dostarczonej w ramach reklamacji.
Termin rozpatrzenia gwarancji powinien być jak najkrótszy,
jednak musimy mieć świadomość, że wiele rodzajów
i rozmiarów opon do maszyn nie jest dostępnych na zawołanie.
W niektórych przypadkach trzeba będzie czekać na ich
wyprodukowanie. W takiej sytuacji trzeba uzyskać
zobowiązanie sprzedawcy do dostarczenia w określonym
czasie opony lub opon zastępczych.
14 DOBÓR OPON
Data produkcji
Atrakcyjna cena i dobre warunki gwarancji mogą okazać się

niewystarczającymi argumentami do uznania zakupu za
korzystny.
Jeśli opona ma być używana przez następne kilka lat, to nie
będzie z niej dużego pożytku, gdy została wyprodukowana
wiele lat temu i była przechowywana w nieodpowiednich
warunkach. A to się zdarza, bo duże opony produkuje się
partiami co kilka miesięcy albo co kilka lat, a guma starzeje
się.
Na oponach samochodów osobowych jest oznaczenie DOT,
którego ostatnie cztery cyfry oznaczają tydzień kalendarzowy
i rok produkcji.
Na przykład DOT…5108 oznacza, że opona została
wyprodukowana w 51 tygodniu 2008 roku.
Nie wszyscy producenci opon do maszyn stosują ten sposób
oznaczania daty produkcji narzucony przez DOT (The U.S.
Department of Transportation).
Sprzedawca opony powinien zapisać w warunkach gwarancji
lub na fakturze datę produkcji opony i zapewnić, że była
przechowywana zgodnie z wymaganiami producenta opon.
DOBÓR OPON 15
Rozmiar opony
Najłatwiejsze jest ustalenie wielkości potrzebnej opony.

Powinna mieć rozmiar określony przez producenta maszyny.
Taka opona pasuje do obręczy i mieści się we wnękach kół.
Producent wybiera rozmiar, który zapewnia przenoszenie przez
najbardziej obciążoną oponę maksymalnego obciążenia
występującego w maszynie. Określa je znając rozkład masy
własnej maszyny i masy ładunku na poszczególne koła.
Rozmiar opony określa jej szerokość podana w calach lub
milimetrach oraz podana w calach nominalna średnica obręczy,
na której opona ma pracować.
Na przykład 23,5-25 to opona o budowie diagonalnej, której
szerokość wynosi 23,5 cala a średnica obręczy 25 cali.
Opony o konstrukcji radialnej oznacza się literą R umieszczoną
między tymi wymiarami. Na przykład 23,5-R25.
Opony o niskim profilu mają szerokość podaną w milimetrach
lub calach i są dodatkowo oznaczone ukośnikiem oraz
pomnożonym przez 100 ilorazem wysokości przekroju opony
do jego szerokości.
Na przykład 750/65-R25 oznacza, że wysokość przekroju
opony do szerokości równa się 0,65.
16 DOBÓR OPON
Obwód toczenia (RC)
Ten parametr bywa źródłem kosztownych problemów, gdy

wymienia się opony pojedynczo lub montuje opony różnych
producentów lub o różnej konstrukcji na poszczególnych
osiach napędowych.
Obwód toczenia (Rolling Circumference RC) to odległość, na
jaką przesunie się maszyna po wykonaniu jednego obrotu koła.
Firma Goodyear określa ten parametr opony jako ilość obrotów
koła (Revolutions per Kilometer) na odcinku jednego
kilometra. W znaczeniu matematycznym:
Rolling Circumference = 1000 / Revolutions per Kilometer
Obwód toczenia jest mniejszy od obwodu zewnętrznego opony.
Opony o tym samym rozmiarze nominalnym mogą mieć różny
obwód toczenia.
Znaczenie różnicy obwodów toczenia opon

Założenie na tej samej osi dwóch opon różniących się
obwodem toczenia powoduje ciągłą pracę mechanizmu
różnicowego. To przyspiesza jego zużycie, a więc zwiększa
koszty.
Gdy na przedniej i tylnej osi są opony, których obwody
toczenia różnią się bardziej, niż to zaplanował projektant
maszyny, to po włączeniu napędu na obie osie następuje
przyspieszone zużycie bieżnika.
DOBÓR OPON 17
W niektórych modelach maszyn nieodpowiednia różnica RC

sprawia, że włączanie i wyłączanie napędu na obie osie nie
działa prawidłowo i może skończyć się poważną awarią.
Zalecenia konstruktorów napędów 4WD

Konstruktorzy niektórych maszyn z mechanicznym napędem
4WD ustalają przełożenia mechanizmów i obwody toczenia
opon w taki sposób, aby uzyskać dodatni poślizg kół przedniej
osi, gdy napęd jest włączony. Chodzi o to, aby przednie koła
obracały się trochę szybciej i raczej ciągnęły, niż były
popychane.
Na przykład inżynierowie New Holland zalecają dla
koparkoładowarek LB75 i LB90 taki dobór opon, aby
zachować poślizg przednich kół od 0,5% do 6%. A specjaliści
producenta ogumienia Titan określają pożądaną wartość
poślizgu w granicach 1–5% Większe odstępstwo od tego
zalecenia powoduje:
 trudniejsze włączanie i rozłączanie napędu na obie osie

 uszkodzenie sprzęgła włączania napędu na obie osie
 szybsze zużycie opon
 utrudnione kierowanie maszyną.
Jeśli znamy wartość przełożenia między przednim i tylnym
mostem, to aby dobrać zastępcze ogumienie można posłużyć
się sposobem podanym przez Titan:
 Maszyna ma wbudowaną przekładnię napędu mostów

o przełożeniu na przykład 1,333
18 DOBÓR OPON
 Była oryginalnie wyposażona z przodu w opony

Titan 420/80R28 UltraTorque o RC = 4275 mm i z tyłu
Titan 520/80R38 UltraTorque o RC = 5552 mm
 Możemy więc obliczyć zaplanowaną przez

konstruktora wartość poślizgu:
(1,333 x 4275 / 5552 – 1) x 100% = 2,6%
 Gdybyśmy kupili ogumienie przednie

Titan 420/70R28 DT812 o RC = 4031 mm, to wartość
poślizgu by wyniosła:
(1,333 x 4031 / 5552 – 1) x 100% = ̶ 3,2%, co
znacznie odbiega od założeń konstrukcyjnych i nie
mieści się w zakresie 1 ÷ 5%.
Zwykle nie znamy wartości przełożenia mechanicznego
między kołami przedniego i tylnego mostu. Wtedy dla
uniknięcia niepotrzebnych kosztów trzeba znaleźć opony
o obwodzie toczenia najbardziej zbliżonym do oryginalnych.
Wpływ różnicy RC opon na zużycie bieżnika

Po włączeniu napędu przedniej osi jej koła będą obracały się
minimalnie szybciej, niż przed włączeniem. Ta różnica
obrotów jest wymuszona konstrukcyjnie.
Jeśli RC przednich i tylnych opon różnią się dużo bardziej, niż
określono w specyfikacji, to niezauważalny, lecz stały poślizg
jest większy. To skraca żywotność bieżnika, szczególnie na
twardej nawierzchni.
DOBÓR OPON 19
Wpływ różnicy RC opon na trwałość napędu

4WD
Znaczna różnica obwodów toczenia przednich i tylnych opon
może spowodować szybsze zużycie lub uszkodzenie sprzęgła
włączania napędu przedniego mostu.
Na przykład w niektórych koparkoładowarkach napęd na oś
przednią jest włączany z użyciem sprzęgła kłowego
wbudowanego w przekładnię. Sprzęgło to jest włączane
automatycznie również wtedy, gdy operator naciśnie pedał
hamulca. Taka oszczędnościowa konstrukcja umożliwia
hamowanie czterema kołami, chociaż mechanizm hamulcowy
jest tylko na jednej osi. Jeśli obwody toczenia opon zbyt się
różnią od założonych przez konstruktora maszyny, to
wielokrotne załączanie mechanizmu 4WD powoduje
przeciążanie sprzęgła kłowego. Po niedługim czasie sprzęgło
ulega uszkodzeniu, często razem z przekładnią. Naprawa
kosztuje co najmniej kilka tysięcy złotych.
Wpływ zużycia bieżnika na obwód toczenia

Obwód toczenia opony radialnej nie zmienia się wraz ze
zużyciem bieżnika.
Doświadczenie potwierdzające tę tezę wykonali inżynierowie
z fabryki wozideł. Zmierzyli obwody toczenia dwóch zużytych
w różnym stopniu opon radialnych Goodyear RL-2+. Poddane
były takiemu samemu obciążeniu i napompowane do takiego
samego ciśnienia 3,5 bar. Obwód toczenia opony o głębokości
bieżnika 37 mm, wyniósł 5170 mm. Druga opona była bardziej
20 DOBÓR OPON
zużyta i miała bieżnik o głębokości 15 mm. Jej obwód toczenia

wyniósł 5154 mm. Doświadczenie wykazało więc różnicę
16 mm, co stanowi około 0,3%, chociaż średnica zewnętrzna
opony była mniejsza o około 2,5%.
DOBÓR OPON 21
Przeznaczenie opony
Najbardziej ogólny podział opon ze względu na rodzaj

maszyn i robót, do których są przeznaczone został
zdefiniowany przez TRA (Tire & Rim Association).
Na oponie możemy znaleźć następujące oznaczenia:
 L – ładowarki (loaders)
 G – równiarki (graders)
 C – walce (compactors)
 E – wozidła i zgarniarki (earthmovers)
Oznaczenie opony kodem będącym początkiem angielskiej
nazwy rodzaju maszyny jest pewnym uproszczeniem. Chodzi
właściwie o rodzaj pracy, do której opona została
zoptymalizowana.
Na przykład:
 Opony oznaczone kodem L (loaders) są przeznaczone

do załadunku materiału lub jego przesuwania
i przetransportowania go na odległość kilkudziesięciu
metrów (wg Goodyear do 76 m w jedną stronę), gdy
maszyna pracuje jako ładowarka lub spycharka kołowa.
Maksymalna prędkość jest niższa niż 10 km/godz.,
a obciążenie w czasie napełniania łyżki jest bliskie
maksymalnemu.
W trybie Load & Carry maszyna transportuje urobek na
odległość do 300 metrów z prędkością niższą, niż
22 DOBÓR OPON
25 km/godz.
 Opony oznaczone kodem G (graders) są przeznaczone

do równiarek pracujących przy niezbyt zmiennym
obciążeniu i prędkości podczas pracy poniżej
30 km/godz., a podczas dojazdu na budowę do 40
km/godz.
 Opony do walców zagęszczających C (compactors) są

zoptymalizowane do pracy na nieograniczonym
dystansie z prędkością do 10 km/godz.
 Opony z kodem E są przeznaczone do wozideł (haulers)

i zgarniarek (earthmovers), czyli do przemieszczania
urobku z dużą prędkością, zwykle 50 km/godz.
Niektóre opony są przeznaczone do różnych rodzajów maszyn
i wówczas mają oznaczenie podwójne, na przykład L3/E3.
DOBÓR OPON 23
Bieżnik
Niewłaściwy wybór bieżnika jest bardzo kosztownym błędem

i może zdyskwalifikować nową oponę do pracy w danych
warunkach.
 Bieżnik wpływa na wielkość oporu toczenia.
 Rzeźba bieżnika i rodzaj mieszanki gumowej, z której

jest wykonany decydują o przyczepności opony, a więc
o sile uciągu maszyny.
 Rzeźba bieżnika powinna ułatwiać samooczyszczanie

na gliniastym gruncie. Brak tej cechy utrudnia
kierowanie i powoduje poślizg, który zwiększa zużycie
paliwa.
 Bieżnik nie powinien wywoływać wibracji na twardej

nawierzchni.
 Bieżnik zapewnia odporność czoła opony na ścieranie,

przebicia i przecięcia.
 Głębokość bieżnika decyduje w największym stopniu

o trwałości opony i jej wrażliwości na przebicie.
Oznaczenie bieżnika jest podawane zaraz po oznaczeniu
przeznaczenia opony. Po myślniku za literą L, G, C lub E
podaje się jednocyfrowy kod, który określa wzór i głębokość
bieżnika opony.
Opony o zwykłej dla danego producenta głębokości bieżnika
24 DOBÓR OPON
oznaczane są cyframi 2 lub 3.

Cyfra 4 oznacza bieżnik głębszy 1,5 razy w porównaniu
z oponą zwykłą, a cyfra 5 oznacza głębokość 2,5 razy większą.
Znak „S” za cyfrą kodu oznacza gładki bieżnik.
Goodyear wprowadził dodatkowe oznaczenie w postaci znaku
„+” za cyfrą kodu, które oznacza głębokość bieżnika 1,25 razy
większą od normalnej.
Większa głębokość bieżnika oznacza większą odporność na
przecięcia, ale mniejszą na przegrzanie.
Głębokość bieżnika podawana jest w specyfikacji opony
w milimetrach lub jako wielokrotność 1/32 cala.
DOBÓR OPON 25
Konstrukcja opony
Po wybraniu opony odpowiedniej ze względu na rodzaj

maszyny i rodzaj prac należy zdecydować, czy opona ma mieć
konstrukcję radialną, czy diagonalną.
Opony radialne są częściej stosowane w maszynach
budowlanych niż diagonalne. Ich przewaga nad oponami
diagonalnymi wynika z następujących właściwości:
 mają niższe opory toczenia, a to oznacza niższe

zużycie paliwa
 niższa sztywność boków daje wyższy komfort
jazdy
 mają wyższy wskaźnik TKPH
 wolniej się nagrzewają
 mają większą przyczepność i lepsze właściwości
trakcyjne w miękkim gruncie
 bieżnik jest trwalszy, bo podlega mniejszym
odkształceniom, które są przejęte przez boki opony
 bieżnik jest bardziej odporny na uszkodzenie dzięki
opasaniu ze stalowego kordu
 większa szansa naprawienia uszkodzenia.
26 DOBÓR OPON
Opony diagonalne są stosowane wtedy, gdy zalety opon

radialnych w jakimś zastosowaniu nie są istotne lub wręcz są
wadą.
Na przykład opony diagonalne Goodyear 35/65-33 L5 zostały
zamontowane na ładowarce Volvo L350F w kopalni granitu ze
względu na wyższą sztywność boków. Mniejsze niż dla opony
radialnej uginanie się boków opony zapewnia większą
stabilność maszyny podczas transportu
kilkudziesięciotonowych bloków skalnych.
Aby koszty ogumienia były najniższe:
 Nie można zakładać opon o różnej konstrukcji na koła

tej samej osi.
 Można użyć opon diagonalnych na jednej osi

a radialnych na drugiej w ładowarkach. Dotyczy to
również równiarek pod warunkiem, że koła tandemu
mają opony o tej samej konstrukcji.
 Nie zaleca się mieszania opon o różnej konstrukcji na

wozidłach i zgarniarkach.
 Niektórzy producenci maszyn podchodzą do tematu

bardziej restrykcyjnie i zabraniają mieszania opon
o różnej konstrukcji na jednej maszynie.
DOBÓR OPON 27
Opór toczenia
Aby pokonać siłę oporu toczenia trzeba użyć siły napędowej,

którą wytwarza silnik zużywając paliwo. W ten sposób opór
toczenia ma bezpośredni wpływ na koszty eksploatacji.
Opór toczenia koła jest rezultatem odkształceń opony oraz
odkształceń gruntu.
Wielkość siły oporu toczenia zależy od:
 obciążenia koła, czyli przypadającej na to koło masy
maszyny i masy ładunku
 współczynnika oporu toczenia opony na danej
nawierzchni.
Współczynnik oporu toczenia zależy od:
 rodzaju gruntu
 rozmiaru opony
 konstrukcji opony
 materiału opony
 ciśnienia
 rzeźby bieżnika.
Współczynnik oporu toczenia na miękkim gruncie może być

kilkakrotnie większy, niż dla tej samej opony na nawierzchni
betonowej. Warto o tym pamiętać analizując i planując zużycie
paliwa.
Współczynnik oporu toczenia jest znacznie niższy dla opon
28 DOBÓR OPON
radialnych niż diagonalnych. Potwierdzają to badania

przeprowadzane metodą wybiegu maszyny.
Podczas jednego z eksperymentów zmierzono odległość
toczenia się ładowarki Komatsu WA430 z pełną łyżką po
odłączeniu napędu przy prędkości 30 km/godz.
(patrz https://www.youtube.com/watch?v=zR8syzGK1_8)
Ta sama maszyna, na tej samej drodze, z tym samym
ładunkiem toczyła się do chwili zatrzymania na odcinku 320
metrów, gdy była na oponach diagonalnych 23,5-25.
Na oponach radialnych zatrzymała się dopiero po 375 metrach.
To wskazuje na niższy o 17% opór toczenia opon radialnych.
Według Michelin dzięki oponom radialnym na ładowarce
można oszczędzić do 6% paliwa na każdą tonę ładunku.
Oszczędności dochodzą do 11% w zastosowaniu Load &
Carry.
DOBÓR OPON 29
Obciążenie opony
Bardzo ważnym etapem procesu doboru opony jest ustalenie

jej maksymalnego i średniego obciążenia podczas pracy oraz
średniej prędkości poruszania się maszyny.
Producenci maszyn nie ułatwiają jednak życia użytkownikom.
W specyfikacjach technicznych ładowarek i w podręcznikach
operatora nie znalazłem rozkładu obciążeń na osie, nawet dla
maszyn bez obciążenia.
Bez tej informacji nie jest możliwe samodzielne dobranie
opon, mimo podania przez producenta ogumienia wartości
wskaźników LI, PR, TKPH i WCF. Można to zrobić, jeśli ma
się dostęp do wagi najazdowej lub po „wyduszeniu” od
producenta maszyny danych o obciążeniu osi.
W przypadku doboru opon zastępczych pracujących na kołach
podwójnych (bliźniaczych) trzeba pamiętać, że obciążenie nie
rozkłada się równo na każdą oponę. Według Mitas trzeba je
zwiększyć współczynnikiem 1,76.
Sprzedawca ogumienia powinien pomóc w ustaleniu obciążeń
opon w twojej maszynie, jeśli chce je sprzedać.
30 DOBÓR OPON
Wskaźniki LI, SS i PR
Maksymalne obciążenie opony jest podawane dla określonej

prędkości maksymalnej w postaci pary kodów:
a. cyfrowego kodu wskaźnika maksymalnego obciążenia
(Load Index LI)
b. literowego kodu wskaźnika prędkości maksymalnej
(Speed Symbol SS).
Na przykład opona 23,5-R25 L3 202A2/180B jest
przeznaczona do ładowarek, w których obciążenie jednego
koła nie przekracza 15000 kg (to oznacza kod LI 202),
a maksymalna prędkość jazdy nie przekracza 10 km/godz. (kod
SS A2).
Opcjonalny drugi zestaw kodów po ukośniku mówi, że opona
może również zostać założona na maszynę zdolną do
poruszania się z maksymalną prędkością 50 km/godz. (kod B).
Wówczas maksymalne obciążenie jest ograniczone do 8000 kg
(kod 180).
Dawniej używanym wskaźnikiem obciążenia opon
diagonalnych był kod PR (Ply Rating). Odpowiadającym mu
wskaźnikiem dla opon radialnych był kod Star Marking, czyli
od jednej do trzech gwiazdek. Wartość obciążenia
odpowiadająca liczbie PR lub ilości gwiazdek musi być podana
w specyfikacji opony.
DOBÓR OPON 31
Maksymalne obciążenie opony odpowiadające poszczególnym

wartościom wskaźnika Load Index (według The European Tyre
and Rim Technical Organisation Standards Manual 2003):
LI kg LI kg LI kg LI kg LI kg
0 45 28 100 56 224 84 500 112 1120
1 46,2 29 103 57 230 85 515 113 1150
2 47,5 30 106 58 236 86 530 114 1180
3 48,7 31 109 59 243 87 545 115 1215
4 50 32 112 60 250 88 560 116 1250
5 51,5 33 115 61 257 89 580 117 1285
6 53 34 118 62 265 90 600 118 1320
7 54,5 35 121 63 272 91 615 119 1360
8 56 36 125 64 280 92 630 120 1400
9 58 37 128 65 290 93 650 121 1450
10 60 38 132 66 300 94 670 122 1500
11 61,5 39 136 67 307 95 690 123 1550
12 63 40 140 68 315 96 710 124 1600
13 65 41 145 69 325 97 730 125 1650
14 67 42 150 70 335 98 750 126 1700
15 69 43 155 71 345 99 775 127 1750
16 71 44 160 72 355 100 800 128 1800
17 73 45 165 73 365 101 825 129 1850
18 75 46 170 74 375 102 850 130 1900
19 77,5 47 175 75 387 103 875 131 1950
20 80 48 180 76 400 104 900 132 2000
21 82,5 49 185 77 412 105 925 133 2060
22 85 50 190 78 425 106 950 134 2120
23 87,5 51 195 79 437 107 975 135 2180
24 90,0 52 200 80 450 108 1000 136 2240
25 92,5 53 206 81 462 109 1030 137 2300
26 95 54 212 82 475 110 1060 138 2360
27 97,5 55 218 83 487 111 1090 139 2430
32 DOBÓR OPON
ciąg dalszy tabeli:

LI kg LI kg LI kg LI kg LI kg
140 2500 168 5600 196 12500 224 28000 252 63000
141 2575 169 5800 197 12850 225 29000 253 65000
142 2650 170 6000 198 13200 226 30000 254 67000
143 2725 171 6150 199 13600 227 30750 255 69000
144 2800 172 6300 200 14000 228 31500 256 71000
145 2900 173 6500 201 14500 229 32500 257 73000
146 3000 174 6700 202 15000 230 33500 258 75000
147 3075 175 6900 203 15500 231 34500 259 77500
148 3150 176 7100 204 16000 232 35500 260 80000
149 3250 177 7300 205 16500 233 36500 261 82500
150 3350 178 7500 206 17000 234 37500 262 85000
151 3450 179 7750 207 17500 235 38750 263 87500
152 3550 180 8000 208 18000 236 40000 264 90000
153 3650 181 8250 209 18500 237 41250 265 92500
154 3750 182 8500 210 19000 238 42500 266 95000
155 3875 183 8750 211 19500 239 43750 267 97500
156 4000 184 9000 212 20000 240 45000 268 100000
157 4125 185 9250 213 20600 241 46250 269 103000
158 4250 186 9500 214 21200 242 47500 270 106000
159 4375 187 9750 215 21800 243 48750 271 109000
160 4500 188 10000 216 22400 244 50000 272 112000
161 4625 189 10300 217 23000 245 51500 273 115000
162 4750 190 10600 218 23600 246 53000 274 118000
163 4875 191 10900 219 24300 247 54500 275 121500
164 5000 192 11200 220 25000 248 56000 276 125000
165 5150 193 11500 221 25750 249 58000 277 128500
166 5300 194 11800 222 26500 250 60000 278 132000
167 5450 195 12150 223 27250 251 61500 279 136000
DOBÓR OPON 33
Prędkość odpowiadająca poszczególnym wartościom

wskaźnika prędkości maksymalnej Speed Symbol, czyli
prędkość przy której opona może przenosić obciążenie
określone wskaźnikiem Load Index (według The European
Tyre and Rim Technical Organisation Standards Manual 2003):
Speed Prędkość Speed Prędkość

Symbol (km/h) Symbol (km/h)
A1 5 K 110
A2 10 L 120
A3 15 M 130
A4 20 N 140
A5 25 P 150
A6 30 Q 160
A7 35 R 170
A8 40 S 180
B 50 T 190
C 60 U 200
D 65 H 210
E 70 V 240
F 80 W 270
G 90 Y 300
J 100
34 DOBÓR OPON
Wskaźnik TKPH
Opona, która spełnia wymagania określone wskaźnikami LI

i SS niekoniecznie musi się nadawać do konkretnego
zastosowania. Ponieważ największym wrogiem ogumienia jest
temperatura, to należy sprawdzić, czy warunki pracy na
budowie nie spowodują przegrzewania opon. W tym celu
oblicza się wskaźnik TKPH i sprawdza, czy nie jest wyższy,
niż dopuszczalny dla wybranej opony. Jest to iloczyn średniego
obciążenia opony i średniej prędkości jazdy. Średnią prędkość
oblicza się dla całego dnia roboczego.
Przykład obliczenia wskaźnika TKPH według firmy Goodyear
dla opony wozidła lub zgarniarki:
 Obciążenie opony podczas jazdy bez ładunku

wynosi 9 ton, a z ładunkiem 15 ton (właśnie tę
informację jest najtrudniej znaleźć).
 Czas pracy w ciągu zmiany – 8 godzin.
 Wozidło robi 15 kursów w ciągu zmiany.
 Każdy kurs to 14 km licząc w obie strony.
Średnie obciążenie opony = (9 + 15) / 2 = 12 ton.
Średnia prędkość jazdy podczas zmiany roboczej =
= (14 × 15) / 8 = 26,5 km/godz.
Wskaźnik TKPH = 12 × 26,5 = 315. Tę wartość trzeba
porównać ze specyfikacją opon.
DOBÓR OPON 35
Jeśli obliczona wartość TKPH jest wyższa, niż podana jako

dopuszczalna dla wybranej opony, to narażamy ją na szybkie
przegrzewanie się, czyli skrócenie trwałości lub zniszczenie.
Jeśli nie można zmienić ogumienia na bardziej wytrzymałe, to
trzeba obniżyć średnie obciążenie i/lub średnią prędkość jazdy.
Wskaźnik TKPH nie jest miarodajny, gdy kurs jest dłuższy niż
32 km, lub gdy obciążenie opony jest większe o ponad 20% od
nominalnego.
Przy obliczaniu wskaźnika TKPH trzeba stosować się do
wytycznych producenta opony. Na przykład Yokohama podaje
wartości TKPH dla temperatury otoczenia 38°C, którą
definiuje jako maksymalną temperaturę w ciągu dnia pracy.
Jeśli ta temperatura jest wyższa lub niższa od 38°C, to zaleca
skorygowanie TKPH odpowiednimi wzorami.
36 DOBÓR OPON
Wskaźnik WCF
W przypadku ładowarek wskaźnik TKPH nie jest miarodajny

ze względu na:
 większą grubość opon, co powoduje ich szybsze

przegrzewanie
 przekraczanie prędkości nominalnej opony, którą
zwykle jest 10 km/godz.
 transport urobku na odległości większe, niż 15 metrów
 większą ilość zatrzymań i skrętów.
Goodyear zaleca sprawdzenie narażenia opony ładowarki na
przegrzanie uwzględniając średnią prędkość jazdy w ciągu
jednej godziny a nie w czasie zmiany roboczej. Ten wskaźnik
nazywa się WCF (Work Capability Factor).
Przykład obliczenia wskaźnika WCF według firmy Goodyear
dla dużej ładowarki na oponach 875/65 R33 L5:
 Ładowarka jest maszyną o masie 29 ton. Obciążenie

wywracające to 18,9 ton.
 Jeśli nie znamy dokładnych obciążeń na osie, to
wykonamy obliczenia w sposób nieco uproszczony
zakładając niezupełnie słusznie, że na każde koło
przypada jedna czwarta masy maszyny,
czyli 29 / 4 = 7,25 ton.
 W ładowarce najbardziej obciążone są przednie opony.
Gdy maszyna jest całkowicie obciążona, to na przednie
DOBÓR OPON 37
koła oddziałuje cała masa maszyny plus 100%

obciążenia wywracającego, czyli 29 + 18,9 = 47,9 ton.
Na jedno koło przedniego mostu działa połowa tej
masy, czyli 23,95 ton. A więc średnie obciążenie opony
to (7,25 + 23,95) / 2 = 15,6 ton.
 W ciągu 1godziny ładowarka wykonuje 30 cykli
roboczych.
 Każdy cykl to 250 m (0,25 km)
 Średnia prędkość jazdy =(0,25 × 30) / 1 = 7,5 km/godz.
 Wskaźnik WCF = 15,6 × 7,5 = 117.

Tę wartość trzeba porównać ze specyfikacją opon.
Jeśli obliczona wartość WCF jest wyższa, niż podana jako
dopuszczalna dla wybranej opony, to narażamy ją na szybkie
przegrzewanie się, czyli skrócenie trwałości lub zniszczenie.
Jeśli nie można zmienić ogumienia na bardziej wytrzymałe, to
trzeba obniżyć średnie obciążenie i/lub średnią prędkość jazdy.
Wskaźnik WCF nie jest miarodajny dla cykli roboczych
dłuższych niż 600 m w jedną stronę, lub gdy obciążenie opony
jest większe o ponad 15% od nominalnego.
38 DOBÓR OPON
Materiał opony
Materiał, z którego wykonana jest opona bardzo odporna na

przecięcia i ścieranie jest inny, niż materiał opony odpornej na
przegrzewanie. Trwałość opon wykonanych z różnych
mieszanek może różnić się o 30-40%.
Goodyear koduje informację o mieszance gumowej
odpowiednią cyfrą po napisie Type:
 Cyfra „2″ oznacza materiał dobrze znoszący wysoką

temperaturę pracy (Heat Resistant)
 „3″ to mieszanka zwykła (Standard)
 „4″ to mieszanka o zwykłej odporności na przecięcia

(Standard Cut Resistant)
 „6″ to materiał o szczególnie dobrej odporności na

przecięcia (Ultra Cut Resistant).
Michelin oznacza swoje opony kodami: A4, A, B4, B, C4, C.
Kod A4 oznacza, że materiał opony zapewnia jej szczególnie
wysoką odporność na przebicia, rozdarcia i ścieranie na bardzo
złych drogach, ale opona nadaje się tylko do małych prędkości
i ma niski wskaźnik TKPH.
Z kolei opona oznaczona kodem C może być używana
z najwyższymi średnimi prędkościami i na długim dystansie,
ale tylko na dobrze utrzymanych drogach. Taka opona ma
najwyższą wartość wskaźnika TKPH.
DOBÓR OPON 39
Łańcuchy ochronne
W kamieniołomie można zwiększyć trwałość ogumienia

zakładając łańcuchy z hartowanej stali stopowej, które
zabezpieczają przed uszkodzeniem zarówno bieżnik jak i boki
opony. Wtedy powinny to być opony L2 lub L3, a nie opony
„skalne”.
Łańcuchy są droższe niż opony, jednak zwiększają trwałość
ogumienia kilkakrotnie.
Trwałość łańcuchów według jednego z głównych producentów
wynosi od 6 do 14 tysięcy godzin. Aby określić opłacalność
tego rozwiązania trzeba porównać godzinowy koszt
eksploatacji ogumienia z łańcuchami i bez nich:
40 DOBÓR OPON
 łączny koszt opon L2 lub L3 i łańcuchów powiększamy

o koszt obsługi łańcuchów oraz koszty przestojów
maszyny spowodowane awariami opon lub łańcuchów.
Obsługa łańcuchów polega na sprawdzaniu
i regulowaniu ich napięcia oraz wymianie
uszkodzonych elementów. Łączne koszty dzielimy
przez ilość godzin pracy takiego zestawu
 łączny koszt opon „skalnych”, koszty ich napraw

i koszty przestojów maszyny spowodowane awariami
opon dzielimy przez ilość godzin przepracowanych
przez opony
 wybieramy rozwiązanie o niższym koszcie
godzinowym.
Duży wpływ na wynik ma sposób określenia kosztów
przestojów maszyny, który dla każdego przedsiębiorcy jest
inny.
DOBÓR OPON 41
Opony „masywy”
Popularne na wózkach widłowych i miniładowarkach opony

wypełnione gumą, a nie powietrzem, mogą być zastosowane
w mniejszych ładowarkach pracujących na wysypiskach śmieci
lub złomowiskach.
Można się jednak spodziewać poważnych problemów, jeśli
operator będzie jeździł szybciej, niż określił dostawca
i gwałtownie hamował. Opona może wówczas stracić
przyczepność do obręczy i obracać się względem niej podczas
hamowania. To zagraża bezpieczeństwu pracy, a więc
powoduje konieczność wymiany bardzo drogich opon na nowe.
Aby tego uniknąć trzeba zablokować włączanie biegów, na
których maszyna może przekraczać dopuszczalną prędkość
jazdy i zwykle jest to mniej, niż 10 km/godz.
Takie opony są bardzo ciężkie, co może powodować
zwiększone zużycie paliwa, bo przy przyspieszaniu trzeba
pokonywać dużo większy moment bezwładności kół.
Dużo mniejsza elastyczność tego ogumienia jest przyczyną
powstawania wibracji i szybszego zużycia układu napędowego.
Pogorszenie komfortu operatora zmniejsza jego wydajność.
42 DOBÓR OPON
Ogumienie bezciśnieniowe
Miniładowarki sterowane burtowo (skid steer) mogą być

wyposażone w ogumienie bezciśnieniowe.
Tradycyjna obręcz i opona są tu zastąpione piastą połączoną
z bieżnikiem za pomocą poliuretanowych ramion.
Takie ogumienie zapewnia odporność na przebicia nie
pozbawiając koła dużej elastyczności.
EKSPLOATACJA OPON 43
EKSPLOATACJA OPON
O lepszej i tańszej eksploatacji ogumienia maszyny
budowlanej mówimy nie wtedy, gdy udało się kupić opony
najtańsze na rynku, lecz gdy ich godzinowy koszt eksploatacji
osiąga najniższą wartość.
Jak się go oblicza? Do ceny opon należy dodać koszty ich
napraw oraz koszty przestojów maszyny związanych
z ogumieniem. Tę wartość należy podzielić przez liczbę
przepracowanych godzin.
Koszty ogumienia są najniższe, gdy:
1. opony są dopasowane do przewidywanych warunków
pracy
2. przestrzega się zasad eksploatacji ogumienia ustalonych
przez producenta opon i producenta maszyny
44 EKSPLOATACJA OPON
Zasady eksploatacji ogumienia
Głównym celem mądrej eksploatacji opon jest utrzymanie ich

jak najdłużej w stanie nadającym się do użytku oraz
zminimalizowanie kosztów napraw i czasu przestojów maszyn
związanych z ogumieniem. Aby to osiągnąć – jeśli opony są
dobrane prawidłowo – należy:
1. utrzymywać prawidłowe ciśnienie
2. nie przeciążać opony
3. nie przekraczać średniej prędkości dopuszczalnej
w danych warunkach
4. nie jeździć z ładunkiem na dłuższym dystansie, niż
określony podczas doboru opony
5. utrzymywać nawierzchnię miejsca pracy maszyny we
właściwym stanie
6. profesjonalnie operować maszyną
7. włączyć obsługę ogumienia do czynności okresowej
obsługi technicznej
8. prowadzić zapisy historii eksploatacji ogumienia
W czasie eksploatacji maszyny może się zdarzyć, że ogumienie
będzie musiało przez dłuższy czas być używane w innych
warunkach pracy, niż uwzględnione podczas doboru opon.
Wtedy jego trwałość może drastycznie się obniżyć. Trzeba
sprawdzić, czy nie będzie opłacalna wymiana opon na bardziej
odpowiednie.
Starzenie gumy
Pierwsze cztery zasady prawidłowej eksploatacji ogumienia

dotyczą największej słabości opon, czyli ich niskiej odporności
na temperaturę.
Guma podlega cały czas procesowi starzenia. Polega to na
zmianie jej własności fizycznych i mechanicznych pod
wpływem tlenu, ozonu, światła słonecznego i ciepła.
Im wyższa temperatura, tym szybciej materiał opony traci
odporność na wielokrotne odkształcenia. Pogarszają się
nieodwracalnie:
 odporność na ścieranie
 odporność na rozdzieranie
 elastyczność.
Temperatura powietrza w oponie
Opona nagrzewa się ponieważ:
 podczas jazdy odkształca się, czyli jej konstrukcja jest

rozciągana i ściskana. W takim procesie część energii
mechanicznej zamienia się w ciepło
 najbliżej znajdujące się elementy maszyny, jak
hamulce, silnik czy układ chłodzenia przekazują jej
ciepło.
Przybliżoną temperaturę powietrza w oponie można zmierzyć
w sposób pośredni korzystając z prawa Clapeyrona.
Załóżmy, że ciśnienie w oponie zostało zmierzone przed
rozpoczęciem pracy i wynosiło 3,0 bar. Przyjmujemy, że
temperatura powietrza w oponie podczas dłuższego (co
najmniej kilkugodzinnego) postoju zrównała się z temperaturą
otoczenia i wynosi 25°C, czyli (25 + 273) = 298°K.
Po pewnym czasie pracy maszyny w tej temperaturze otoczenia
zmierzono ponownie ciśnienie powietrza w oponie i wyniosło
wtedy 3,8 bar, czyli było wyższe o około 25%.
To oznacza, że temperatura bezwzględna powietrza wewnątrz
opony wzrosła również o około 25%, czyli o 298 × 0,25 = 74
stopnie i wynosi 25 + 74 = 99°C.
Jest to powyżej granicy 80°C uznawanej za bezpieczną
temperaturę pracy.
Trzeba więc sprawdzić w specyfikacji opony, czy ciśnienie
3,0 bar jest właściwe dla danego obciążenia opony. Jeśli jest
zgodne z zaleceniem producenta, to aby uniknąć

przyspieszonego zużycia lub zniszczenia opony trzeba zmienić
warunki jej pracy. Można zmniejszyć średnią prędkość jazdy,
obniżyć obciążenie lub skrócić dystans.
Według danych firmy OTRACO, jeśli powietrze w oponie
radialnej osiąga temperaturę około 120°C, to
prawdopodobieństwo jej uszkodzenia z powodu przegrzania
wynosi 20%. Praca przy temperaturze 140°C, to już 90%
prawdopodobieństwo uszkodzenia opony.
Montaż opony
Montażem dużych opon zajmuje się profesjonalny serwis

oponiarski, jednak użytkownik powinien umieć skontrolować
jakość tej pracy, jeśli nie chce zbyt często korzystać ze
sprężarki w miejscu pracy maszyny.
Technologia zakładania opony na obręcz może być źródłem
problemów z utrzymaniem właściwego ciśnienia w oponie.
Powietrza będzie stale ubywać, jeśli podczas montażu nie jest
zachowana czystość obręczy, pierścienia uszczelniającego
i stopki opony. Tak się stanie również, jeśli obręcz jest
skorodowana.
Procedura Goodyear
Nowa opona musi się „ułożyć” na obręczy, co osiąga się
według Goodyear przez wykonanie kolejno następujących
czynności:
 napompowanie do ciśnienia 0,5 bar i sprawdzenie, czy

wszystkie elementy są właściwie ułożone
 napompowanie do ciśnienia maksymalnego

określonego dla tej opony i całkowite spuszczenie
powietrza
 napompowanie do ciśnienia odpowiedniego do pracy
w danych warunkach.
Procedura Michelin
Procedura pompowania opony po montażu według Michelin
jest nieco inna:
 napompowanie do ciśnienia 1,0 bar i sprawdzenie, czy

wszystkie elementy są właściwie ułożone
 napompowanie do ciśnienia 5,5 bar, jeśli maksymalne

ciśnienie robocze tej opony jest 4,5 bar lub mniej, albo
napompowane do ciśnienia 7,5 bar, jeśli maksymalne
ciśnienie robocze tej opony jest wyższe, niż 4,5 bar
 wyregulowanie ciśnienia do wartości odpowiedniej dla

danych warunków.
Dodatkowe warunki montażu

Maksymalne ciśnienie, do którego można napompować oponę
nie może być wyższe, niż maksymalne ciśnienie dopuszczalne
dla obręczy. Tę wartość można znaleźć na obręczy albo w jej
specyfikacji technicznej.
Po założeniu opony warto użyć płynu do sprawdzania
szczelności w instalacjach pneumatycznych. Dzięki temu
uniknie się przestoju maszyny, gdy nieszczelność ujawni się
podczas pracy na budowie.
Jeśli do zaworu powietrza dostaną się zanieczyszczenia, to
będzie nieszczelny. Dlatego zawsze powinien być chroniony
kapturkiem lub kaperką. Należy go oczyścić przed każdym
zdjęciem z zaworu.
Wymagane ciśnienie powietrza
Ciśnienie podczas pracy

Producent maszyny podaje w podręczniku operatora zalecane
wartości ciśnienia w kołach dla normalnych warunków pracy
i opon zakładanych w fabryce. Jednak wartości ciśnienia
optymalne dla trwałości konkretnych opon pracujących
w danych warunkach mogą być inne.
Doświadczony użytkownik jest w stanie ustalić prawidłowe
ciśnienie korzystając ze specyfikacji opony. Znajdzie w niej
tabelę podającą zależność maksymalnego obciążenia opony od
ciśnienia.
Na przykład opona 23,5-R25 L3 202A2 powinna być
napompowana do 6,5 bar, jeśli jest założona na ładowarce
służącej do załadunku urobku, czyli poruszającej się
z maksymalną prędkością 10 km/godz. (zgodnie z wartością
Speed Symbol A2), a maksymalne obciążenie koła jest 15000
kg, czyli maksymalne, do jakiego ta opona jest przeznaczona
(zgodnie z wartością Load Index 202).
Jeśli maszyna jest używana do załadunku lżejszych materiałów
i obciążenie jednego koła nie przekracza na przykład 10300 kg,
to wymagane ciśnienie jest 4,0 bar itd.
Ciśnienie powietrza w oponie powinno być określone po
każdej znaczącej zmianie warunków pracy maszyny.
Szczególnie wtedy, gdy zmienia się rodzaj materiału lub
odległość jazdy z ładunkiem.
Na przykład ciśnienie może być obniżone, aby łatwiej poruszać

się w grząskim terenie, a także aby zmniejszyć ryzyko
uszkodzenia opony w terenie kamienistym.
Ciśnienie może być podniesione w przednich kołach ładowarki
nawet o 1 bar, jeśli ładuje bardzo ciężki materiał, a chcemy
poprawić jej stabilność.
Najbezpieczniej będzie, jeśli optymalne ciśnienie określi
doświadczony ekspert dostawcy ogumienia.
Ciśnienie podczas dłuższych dojazdów

Mniejsze maszyny często dojeżdżają na plac budowy oddalony
o wiele kilometrów. Trzeba wtedy sprawdzić zalecaną wartość
ciśnienia na czas dojazdu i maksymalną prędkość jazdy dla
takiego trybu pracy określanego w tabelach jako DRIVE
AWAY.
Na przykład według specyfikacji opony Goodyear 23,5-R25
założonej na średniej wielkości ładowarce, gdy maksymalne
obciążenie jednego koła nie przekracza 5000 kg, to ciśnienie
powinno wynosić 4,0 bar, a maksymalna prędkość ograniczona
do 32 km/godz. Po dwóch godzinach jazdy należy zatrzymać
się na pół godziny w celu ochłodzenia opon.
Operator musi mieć świadomość ryzyka zniszczenia opon, jeśli
będzie jechał szybciej, niż to jest zalecane.
Jednostki miary ciśnienia

W specyfikacjach opon można spotkać różne jednostki
ciśnienia powietrza. Najczęściej są to: bar, kPa i psi. Zależności
między nimi są następujące:
 1 bar = 100 kPa
 1 bar ≈ 14,5 psi
 100 psi ≈ 7 bar
 1 psi (lb/in2) = 6,895 kPa

Utrzymanie wymaganego ciśnienia
Warunki pomiaru ciśnienia

Pomiar ciśnienia powinien odbywać się przed rozpoczęciem
pracy, gdy temperatura powietrza w oponie jest mniej więcej
zbliżona do temperatury otoczenia.
Jeśli pomiaru dokonuje się po zakończeniu pracy, to trzeba
pamiętać, że temperatura powietrza w oponie jest zbliżona do
temperatury otoczenia po co najmniej 3 godzinach postoju
maszyny dla opon o średnicy do 25" lub nawet do 15 godzin w
przypadku opon o średnicy nominalnej 63". Ciśnienie
w rozgrzanej oponie jest wyższe niż nominalne, jednak
w żadnym przypadku nie należy go wtedy obniżać.
Częstość pomiarów ciśnienia

Ciśnienie powinno być sprawdzane z częstością określoną
w podręczniku obsługi maszyny, zwykle nie rzadziej, niż co
tydzień. Jeśli różni się od zalecanego o 10%, to musi być
natychmiast skorygowane.
Zmiana ciśnienia niekoniecznie oznacza ubytek powietrza.
Może być rezultatem dużej zmiany temperatury otoczenia od
czasu ostatniej kontroli ciśnienia. Zmiana temperatury
o 3 stopnie wywołuje zmianę ciśnienia o około 1%.
Sposób pomiaru ciśnienia

Opony do maszyn budowlanych mają dużo większe zawory,
niż do samochodów. Operator nie zmierzy ciśnienia, jeśli nie

ma manometru z odpowiednią końcówką. A jeśli nie ma
odpowiedniej końcówki na wąż do pompowania, to nie
uzupełni powietrza nawet wtedy gdy wie, że jest za niskie i ma
dostęp do sprężarki o odpowiednim wydatku powietrza.
Oczywiście nie jest wystarczająco dokładnym pomiarem
ciśnienia kopanie nogą w oponę, ani obserwowanie jej ugięcia.
Ten zwyczaj miał jakiś sens mniej więcej przed 1918 rokiem,
gdy uważano, że opona była dobrze napompowana (około
7 bar), jeśli "dzwoniła" po uderzeniu młotkiem.
Do sprawdzania ciśnienia jest potrzebny manometr
o odpowiednim zakresie pomiarowym.
Mało dokładne urządzenie pomiarowe może negatywnie
wpłynąć na koszty firmy, bo opony pracujące z niewłaściwym
ciśnieniem szybciej się zużyją. Dlatego ciśnieniomierze
powinny być zaliczone do urządzeń kontrolno-pomiarowych,
które są okresowo sprawdzane przez dział jakości.
Zdalny pomiar ciśnienia

Utrzymanie właściwego ciśnienia w oponie jest
najważniejszym warunkiem jej długiej pracy. Muszą tym się
zajmować operator maszyny i serwisant.
Dużym ułatwieniem byłoby upowszechnienie się systemu
zdalnej kontroli ciśnienia w oponach TPMS (Tire Pressure
Monitoring System) od dawna stosowanego w samochodach
ciężarowych i kilkusettonowych wozidłach pracujących
w kamieniołomach. Koszt czujników nie jest duży,
a nowoczesna maszyna ma system elektroniczny, do którego

czujniki można podłączyć.
Wydatek sprężarki
Napompowanie dużej opony po montażu jest zadaniem serwisu
oponiarskiego. Użytkownik potrzebuje sprężarki na miejscu
pracy maszyny, jeśli stwierdzi, że ciśnienie w oponie różni się
od zalecanego o więcej, niż 10%, a ta różnica nie jest
spowodowana podgrzaniem powietrza w oponie podczas pracy.
Brak sprężarki o odpowiednim wydatku powietrza może
zniechęcić operatora do regulowania ciśnienia albo
spowodować poświęcanie na tę czynność zbyt dużo czasu.
Producenci opon zalecają użycie sprężarki, która zapewni
40 m3/godz. powietrza przy ciśnieniu 10-12 bar. Taką sprężarkę
można mieć na stacjonarnej budowie lub w kopalni, jednak nie
uda się jej zainstalować w uniwersalnym samochodzie
serwisowym ze względu na niewystarczającą moc agregatu
prądotwórczego oraz duży ciężar.
Sprawdzonym rozwiązaniem dla warsztatu mobilnego jest
sprężarka o maksymalnym ciśnieniu 10 bar, wydajności 510
litrów powietrza na minutę na ssaniu (22 m3/godz. na
wydechu), napędzana silnikiem o mocy 3 kW, zamocowana na
zbiorniku o pojemności 50 litrów. Jednak trzeba zwrócić uwagę
na długość i średnicę przewodu do pompowania oraz ilość
i rodzaj złączek i zaworów, bo te parametry mają większy
wpływ na czas pompowania, niż wydajność sprężarki. Przewód
o średnicy minimum ½ cala powinien być jak najkrótszy.
Ciśnienie a trwałość opony
[visualizer id="6469"]
Ten wykres jest sporządzony na podstawie danych firmy
Goodyear. Widać na nim bardzo negatywny wpływ zbyt
niskiego i zbyt wysokiego ciśnienia na średnią trwałość opony
przy założeniu, że obciążenie opony jest cały czas takie same.
Ciśnienie nominalne to takie, jakie jest wymagane dla danego
obciążenia.
Praca z ciśnieniem niższym o 50% może skrócić życie opony
nawet o 72%. To oznacza stratę równą co najmniej 72% ceny
opony, czyli od kilku do kilkunastu tysięcy złotych. Zbyt
wysokie ciśnienie jest również niekorzystne, bo jeśli jest
wyższe od wymaganego o 50%, to trwałość opony może być
niższa o 32%.
Firma OTRACO podaje podobną zależność trwałości od

ciśnienia, jednak twierdzi, że takie dane są prawdziwe wtedy,
gdy opona pracuje z dużym zapasem wskaźnika TKPH.
Natomiast opona, której katalogowy wskaźnik TKPH jest
zbliżony do obliczonego dla danych warunków, według
OTRACO nie przetrwa nawet 20% swojego czasu, jeśli
ciśnienie jest za niskie tylko o 17%.
Przeciążanie opony
Większe obciążenie to większa amplituda odkształcenia opony,

a to oznacza wytworzenie większej ilości energii cieplnej, czyli
podniesienie temperatury.
Opona może być przeciążona, gdy operator ładuje i przewozi
znacznie cięższy, niż zakładano materiał.
Tak jest również wtedy, gdy ładunek jest nierówno rozłożony
w łyżce lub skrzyni ładunkowej.
Opona wozidła może być przeciążona podczas szybkiej jazdy
na długim albo ostrym łuku.
Każdy 1% przeciążenia opony wymaga zwiększenia ciśnienia
powietrza o 2%. Nie wolno jednak przeciążać opony radialnej
o więcej niż 7%, a opony diagonalnej o 15%.
Założenie większej łyżki, podwyższenie burt skrzyni
ładunkowej wozidła lub wysłanie maszyny do pracy ze
znacznie cięższym materiałem, niż uwzględniony podczas
doboru opon i ich ciśnienia, stawia pod znakiem zapytania
planowane koszty ogumienia.
Prędkość jazdy
Większa prędkość jazdy oznacza, że w określonym czasie

następuje więcej cykli odkształcających oponę. Większa ilość
ciepła nie jest w stanie się szybko rozproszyć i temperatura
wzrasta.
Przekraczanie prędkości określonej podczas doboru ogumienia
powoduje, że temperatura opony wzrasta ponad wartość
graniczną. Materiał ulega przyspieszonemu starzeniu,
a w skrajnym przypadku opona może zapalić się.
Tylko operator jest w stanie zapobiec niepotrzebnym kosztom.
Jednak trzeba mu powiedzieć, z jaką prędkością na tych
oponach w tych warunkach powinien jeździć.
Odległość jazdy
Większa odległość transportu, niż założona podczas wyboru

opon daje taki sam skutek, jak zbyt wysoka średnia prędkość
jazdy.
Dla opon ładowarki dobranych do pracy przy załadunku może
być niszczący przejazd maszyny na odległą budowę z dużą
prędkością.
Jeśli opona pracuje blisko granicznej wartości wskaźnika
TKPH lub WCF, to przed wysłaniem maszyny na większą
odległość trzeba sprawdzić, czy ta granica nie zostanie
przekroczona.
Operator powinien zostać poinformowany, z jaką prędkością
może się poruszać. W specyfikacji opony trzeba poszukać
wymaganej wartości ciśnienia na czas dojazdu (DRIVE
AWAY) i je wyregulować.
Na szczególnie długim dystansie należy co jakiś czas mierzyć
ciśnienie w oponach. Wzrost ciśnienia w porównaniu
z ustalonym w temperaturze otoczenia daje przybliżoną
informację o aktualnej temperaturze powietrza w oponie. Nie
powinna przekraczać 80°C.
Stan drogi
Utrzymywanie nawierzchni placu budowy i dróg

transportowych w dobrym stanie nie tylko znacznie zwiększa
wydajność produkcji. Ma również olbrzymi wpływ na trwałość
ogumienia i zmniejsza ryzyko jego uszkodzenia.
Przebicie opony w maszynie budowlanej oznacza spore koszty
spowodowane przestojem. Serwis opon nie zawsze jest
w stanie usunąć uszkodzenie na budowie. Wtedy trzeba
zapłacić za urządzenie do załadunku i transport ciężkiej opony
do warsztatu.
Operator powinien zaprzestać pracy, gdy droga jest nierówna
(wyboje) lub znajdują się na niej kamienie, połamany beton z
wystającym prętami zbrojeniowymi itp.
Transport urobku powinien odbywać się po nawierzchni
utrzymywanej w odpowiednim stanie.
Trzeba wybrać trasę z jak najmniejszymi spadkami i łagodnymi
zakrętami.
Miejsca, gdzie maszyna grzęźnie powinny zostać utwardzone.
Rodzaj gruntu i stan nawierzchni drogi mają największy wpływ
na opór toczenia, a więc i na koszty eksploatacji maszyny.
Kwalifikacje i motywacja operatora
Profesjonalne operowanie maszyną oznacza płynną jazdę,

czyli:
 unikanie gwałtownych przyspieszeń
 zmianę kierunku jazdy po zmniejszeniu prędkości
 niedoprowadzanie do nagłego hamowania.

Szczególnie szkodliwe jest doprowadzanie do poślizgu kół
ładowarki w czasie napełniania łyżki.
Operator jest osobą, która jako pierwsza widzi wszelkie
przeszkody na placu załadunkowym i podczas transportu.
Tylko odpowiednia kultura organizacyjna firmy może
zapewnić, że operator będzie się angażował w ich usuwanie.
Jeśli jego uwagi będą lekceważone, to dostosuje się do postawy
swoich przełożonych. Koszty ogumienia będą zdecydowanie
powyżej planowanych.
Historia eksploatacji opon
Użytkownik maszyny budowlanej powinien znać historię

eksploatacji każdej opony na każdej ze swoich maszyn. Dzięki
temu mógłby wyciągać wnioski na przyszłość co do
prawidłowości doboru ogumienia i wpływu jakości jego
eksploatacji na koszty.
Historia opony powinna zawierać informacje:
 identyfikator opony
 cena i data zakupu
 data produkcji i data założenia
 identyfikator maszyny
 koszty wszystkich napraw
 dane z każdego przeglądu opony
 przebieg opony mierzony jako suma godzin pracy
w poszczególnych znacznie różniących się warunkach.
Baza danych zawierająca historię eksploatacji opon

powinna być modułem systemu komputerowego
wspomagającego eksploatację maszyn. Jej zasilanie informacją
o stanie ogumienia powinno być zadaniem serwisu.
Obsługa ogumienia przez serwis
Codzienna dbałość o ogumienie to obowiązek operatora.

Jednak najczęściej na budowie nie ma ani sprężarki o dużym
wydatku, ani węża z odpowiednimi końcówkami, ani
właściwych manometrów.
W takim przypadku jest absolutną koniecznością, aby
przynajmniej serwis wykonujący co 500 godzin obsługę
techniczną maszyny sprawdzał stan ogumienia i regulował
ciśnienie w oponach.
Ciśnienie przed i po ewentualnej korekcie powinno zostać
zapisane w raporcie z badania i obsługi ogumienia.
Niestety warsztaty mobilne są często pozbawione sprężarki,
a mechanicy nie mają na liście kontrolnej OT czynności
dotyczących ogumienia.
Jest oczywiste, że opony pozbawione takiej elementarnej
opieki nie przepracują oczekiwanej ilości godzin.
Protokół badania ogumienia
Po wykonaniu każdej okresowej obsługi technicznej maszyny

przez serwis, użytkownik powinien otrzymać protokół badania
stanu opon wraz z załącznikami w postaci zdjęć pokazujących
ewentualne uszkodzenia.
Analizując informacje zawarte w protokole można przewidzieć
zbliżającą się konieczność zakupu nowych opon i zaplanować
rezerwę finansową.
Byłoby dobrze, gdyby taki protokół trafił wprost z tabletu
mechanika do historii eksploatacji opon prowadzonej przez
użytkownika.
Ułatwieniem dla projektantów programów wspomagających
eksploatację maszyn byłoby zdefiniowanie zawartości
protokołu badania ogumienia oraz formatu danych
przesyłanych do bazy użytkownika.
Zawartość protokołu badania opon:
 identyfikacja użytkownika maszyny
 identyfikacja maszyny (model, numer fabryczny)
 stan licznika maszyny
 warunki pracy ogumienia
 data badania opon
 miejsce badania
 identyfikacja serwisanta
 i dla każdej opony osobno:

o miejsce opony w maszynie (lewy przód, prawy
przód itd.)
o producent opony (np. Goodyear)
o rozmiar opony (np. 35/65-33)
o szczegółowe oznaczenie opony
(np. D/L-5A 42 PR TL L5)
o numer DOT
o ciśnienie zalecane
o ciśnienie zmierzone
o czy wykonano korektę (jeśli nie, to dlaczego)
o średnia głębokość bieżnika
o czy wykonano zdjęcia
Prawidłowe wykonanie obsługi opon przez serwisanta jest
możliwe po jego przeszkoleniu, podczas którego zostanie
praktycznie zapoznany ze szczegółową instrukcją badania
ogumienia.
Wykonanie obsługi opon i wypełnienie protokołu powinno być
obowiązkową czynnością na liście kontrolnej czynności do
wykonania przez serwis podczas każdej obsługi technicznej.
Pomiar głębokości bieżnika
Porównując średnią aktualną głębokość bieżnika z jego

głębokością dla nowej opony można oszacować szybkość jego
zużywania się w mm/godz. pracy. Na tej podstawie obliczymy,
za ile godzin opona będzie wymagała wymiany z powodu
zużycia bieżnika.
Można wówczas przewidzieć w przybliżeniu najbliższy termin
poniesienia znacznych wydatków na ogumienie.
Na przykład jeśli głębokość bieżnika nowej opony wynosi
42 mm, a zmierzona średnia głębokość po przebiegu 2500
godzin wynosi 21 mm, to uznajemy, że pozostało jeszcze 50%
bieżnika i wystarczy go na następne 2500 godzin.
Ta zależność w rzeczywistości nie jest liniowa, bo bieżnik
zużywa się najszybciej na początku eksploatacji, a później –
coraz wolniej. Dodatkowo bieżnik nie może zostać zużyty do
zera. Jednak te uproszczenia nie zniekształcają zbytnio
prognozy.
Do pomiaru jest niezbędny głębokościomierz przeznaczony do
dużych opon.
Głębokość bieżnika należy mierzyć w miejscach oznaczonych
na oponie przez producenta. Jeśli takich oznaczeń nie ma, to
zalecany jest pomiar głębokości w odległości ¼ szerokości
bieżnika od jego krawędzi.
Wyniki pomiaru głębokości bieżnika są elementem protokołu
badania ogumienia.
Wypełnienie elastomerem
Wypełnienie opon elastomerem może okazać się opłacalne

w składnicy złomu, na wysypisku śmieci lub w innym miejscu,
gdzie są narażone na częste przebicia.
Zmniejszy się wtedy ryzyko przestojów, zwiększy szansa na
używanie opony aż do całkowitego zużycia bieżnika, nie
będzie potrzebne sprawdzanie i regulowanie ciśnienia oraz
zmniejszą koszty napraw z powodu przebić opon, ale:
 Wypełnienie jest dość drogie.

 Trzeba zgadywać, jaka powinna być optymalna
twardość wypełnienia (może być w granicach
od 5 do 30 stopni Shore’a). Zbyt twardy elastomer
wprawdzie zwiększa stabilność maszyny, ale
pogarsza komfort jazdy i przez to obniża
wydajność operatora. Podczas jazdy po twardej
nawierzchni zbyt twarde wypełnienie wywołuje
silne szkodliwe wibracje.
 Utylizacja takich opon po ich zużyciu jest
kosztowna, bo trzeba oddzielić elastomer od gumy.
Utylizacja opony założonej na jednoczęściową
obręcz małej ładowarki kompaktowej może
kosztować ponad 1000 zł.
 Z producentem opon trzeba ustalić maksymalną
średnią prędkość jazdy ze względu na większe
ryzyko przegrzewania. To dotyczy przede
wszystkim opon radialnych.

 Częste przyspieszanie i zmiany kierunku jazdy
mogą spowodować większe zużycie paliwa ze
względu na większą masę maszyny i większą
bezwładność kół. Opony wypełnione elastomerem
są znacznie cięższe. Na przykład opona 23,5-R25
ma pojemność około 700 litrów. Po wypełnieniu tej
opony elastomerem o masie właściwej 1,2 g/cm3
jej masa z około 360 kg zwiększy się do około
1200 kg.
 W celu zmniejszenia problemu przebić najpierw
trzeba rozważyć zakup opon o głębokości bieżnika
L5 zamiast napełniania opon L2/L3.
Dla niektórych opon firma Michelin proponuje gotowe wkłady

elastyczne zamiast napełniania elastomerem.
Balastowanie
W przypadku ładowarki urabiającej gliniasty grunt z hałdy

może się okazać dobrym rozwiązaniem napełnienie przednich
opon niezamarzającym płynem. Wtedy zmniejsza się
możliwość poślizgu kół podczas urabiania materiału, a to
przedłuża życie bieżnika. Mniejszy poślizg to również niższe
zużycie paliwa i większa siła uciągu. Pogarsza się jednak
komfort pracy operatora, a więc jego wydajność. O procedurę
„balastowania” opon warto zapytać producenta opon
i producenta ogumienia. Mogą oni nakazać dodanie inhibitora
korozji.
Zwykle do „balastowania” stosuje się mieszaninę wody
z chlorkiem wapnia CaCl2. Jej ilość nie powinna być większa,
niż 75% pojemności opony. To jest mniej więcej spełnione, gdy
płyn sięga zaworu powietrza ustawionego w najwyższym
położeniu. Pozostałą pojemność opony napełniamy powietrzem
do odpowiedniego ciśnienia. Podczas sprawdzania ciśnienia
zawór powinien być w najniższym położeniu, a manometr
odporny na działanie CaCl2. Aby mieszanina nie zamarzła
w temperaturze do -34°C, do wody trzeba dodać 0,42 kg CaCl2
na każdy litr wody.
Na przykład opona Goodyear 23,5-R25 RL2+ ma pojemność
około 670 litrów. Będzie napełniona w 75%, jeśli wlejemy do
niej 670 × 0,75 / 1,167 = 430 litrów wody i dodamy
430 × 0,42 = 181 kg CaCl2.
Masa koła zwiększy się o 611 kg, a całej maszyny o 2444 kg.
Napełnienie azotem
Powietrze składa się z azotu (78%), tlenu (21%)

i argonu (0,9%). Reszta to dwutlenek węgla, neon, hel, metan,
krypton, wodór i ksenon. Celem napełnienia opony azotem jest
zmniejszenie w niej zawartości tlenu.
Poważną wadą tlenu jest to, że przyspiesza starzenie się
materiału opony oraz powoduje korozję metalowej obręczy.
Jednak najgorszą jego właściwością w eksploatacji ogumienia
jest podtrzymywanie procesu spalania. Wystrzał opony
wskutek przebicia lub pęknięcia jest zjawiskiem
spektakularnym, jednak znacznie mniej niebezpiecznym, niż
eksplozja opony wywołana zapaleniem się gumy. Może do tego
dojść, gdy temperatura powietrza wewnątrz opony przekroczy
znacznie 250°C lub ciepło zostanie dostarczone z innego
źródła. Zastąpienie tlenu azotem zmniejsza ryzyko eksplozji
i pożaru.
Materiał opony wolniej przepuszcza cząsteczki azotu niż tlenu,
więc regulowanie ciśnienia teoretycznie może być rzadsze.
Jednak do napełnienia opony czystym azotem lub do
wyregulowania ciśnienia jest potrzebny specjalny sprzęt. Jego
niedostępność na budowie może spowodować znaczne koszty
wskutek pracy ze zbyt niskim ciśnieniem.
Użycie azotu w oponach maszyn budowlanych jest
uzasadnione, gdy są narażone na wysokie temperatury, jak
w hucie, albo gdy istnieje zagrożenie łukiem elektrycznym.
Bieżnikowanie i pogłębianie bieżnika
Trwałość opon można zwiększyć o kilkadziesiąt procent przez

bieżnikowanie.
Nakładanie nowego bieżnika w miejsce zużytego ma sens, jeśli
opona pracuje w środowisku bardzo szybko ścierającym
bieżnik i nie ma jeszcze zbyt dużego przebiegu (jest poniżej
10 tysięcy godzin).
Do wykonania nowego bieżnika potrzebne są kosztowne
urządzenia, dlatego trzeba szukać takiej możliwości
w profesjonalnym serwisie opon.
Aby bieżnikowanie miało sens ekonomiczny, ważne jest
uzyskanie wiarygodnej gwarancji na taką usługę.
Pogłębianie bieżnika wydłuża czas pracy ogumienia o około
20%, jednak jest dopuszczalne tylko dla opon, które są do tego
przeznaczone, a więc mają napis Regroovable.
Koła podwójne (bliźniacze)
Koparki kołowe są często wyposażone w koła podwójne na

jednym lub obu mostach. Są to zwykle opony diagonalne
o średnicy 20 cali, więc ich cena nie jest zbyt wysoka
w stosunku do ceny maszyny.
Brak dbałości o takie ogumienie może jednak być źródłem
sporych kosztów, szczególnie gdy w jednej maszynie jest
8 sztuk częściowo zużytych opon, a trzeba wymienić tylko
jedną.
Producenci opon nie pozwalają na większą niż 8-15 mm
różnicę średnic między oponami w zestawie bliźniaczym,
a niektórzy producenci maszyn ustalają ten limit dla kół całej
maszyny.
Goodyear zaleca, aby opony na kołach podwójnych:
 pochodziły od tego samego producenta
 miały ten sam symbol przeznaczenia opony
 były tej samej konstrukcji
Niektórzy producenci maszyn ze względu na powstawanie
niepotrzebnych naprężeń w układzie napędowym zabraniają
mieszania na całej maszynie opon radialnych i diagonalnych.
Największe niepotrzebne koszty spowoduje jazda z jedną
uszkodzoną oponą w zestawie lub ze zbyt dużą różnicą ciśnień
między nimi.
Różnica ciśnień w oponach zestawu bliźniaczego według

Michelin dla wozidła sztywnego nie powinna być większa
niż 1%.
Zapobieganie awariom opon na kołach bliźniaczych wymaga
szczególnej troski operatora, bo nie jest łatwo podczas jazdy
stwierdzić uszkodzenie jednej opony zestawu.
Do obowiązków operatora związanych z utrzymaniem niskich
kosztów należy również częste sprawdzanie, czy między
oponami nie utkwił kamień i jego usunięcie.
Dodatki do powietrza
Dostępne na rynku preparaty mają zapobiegać korozji obręczy

lub zmniejszać ubytki powietrza, a nawet umożliwiać pracę po
przebiciu.
Trudno ocenić skuteczność takich preparatów na podstawie
reklamy, natomiast ETRTO (European Tyre and Rim Technical
Organization) nie zaleca używania jakichkolwiek dodatków.
Na pewno nie należy ich stosować w okresie gwarancji opony,
jeśli nie mają akceptacji producenta ogumienia. Producent
opon nie przyjmuje odpowiedzialności gwarancyjnej, jeśli
opona zostanie uszkodzona przez jakieś zastosowane dodatki.
Z kolei ustalenie rzeczywistej przyczyny uszkodzenia opony
może być źródłem kosztownego sporu.
Opony używane
Wykorzystanie opon częściowo zużytych może pomóc

w zmniejszeniu kosztów ogumienia, bo można je kupić tanio
lub pozyskać bezpłatnie z innych maszyn należących
do przedsiębiorstwa.
Na przykład:
 Po fizycznej likwidacji maszyny pozostają zwykle

opony nadające się jeszcze do użytku.
 Opony uznane za zużyte z powodu zbyt już płytkiego

bieżnika nadają się do pracy w warunkach, gdy
głębokość bieżnika nie jest tak istotna.
 Opony częściowo zużyte mogą być dostępne z powodu

zmiany warunków pracy maszyny, gdy użytkownik
uzna, że w nowym projekcie będzie bardziej efektywne
założenie innego ogumienia.
 Używane opony można również kupić na rynku

wtórnym.
Użyteczność opon używanych zależy w dużym stopniu od
czasu i sposobu przechowywania, bo to wpływa na zestarzenie
się materiału opony.
Przechowywanie opon
O przydatności nowych i częściowo zużytych opon do pracy

oraz ich kosztach decydują:
 czas przechowywania
 sposób magazynowania
 sposób traktowania podczas demontażu i przenoszenia.

Trwałość opon znacznie się pogarsza z powodu starzenia się
materiału.
Starzenie gumy jest znacznie szybsze, jeśli opona jest
przechowywana:
 na słońcu
 w pobliżu urządzeń wydzielających ciepło
 w pobliżu urządzeń generujących ozon (np. silniki

elektryczne, wyłączniki prądu)
 w przeciągach
 blisko magazynu olejów i paliw
 z brudem, kurzem, wodą lub wilgocią wewnątrz opony.

Widocznym objawem zestarzenia się gumy są powierzchniowe
nieregularne pęknięcia na bokach i bieżniku opony.
Opony powinny być przechowywane w pozycji pionowej, aby
zapobiec odkształceniom, które później powodują ubytki

powietrza.
Jeśli opona jest zamontowana na obręczy, to również powinna
być przechowywana w pozycji pionowej, a ciśnienie
utrzymywane w granicach 0,7-2,0 bar.
Maszyny przechowywane na kołach ogumionych powinny być
co miesiąc przetaczane, aby ich opony nie uległy
odkształceniu.
Zagrożenia podczas obsługi opon
Trudno mówić o lepszej i tańszej eksploatacji ogumienia, jeśli

niewłaściwe zachowanie operatora lub serwisanta podczas
obsługi opon przyczyni się do wypadku. Wtedy trudno
powiedzieć, przez jaki współczynnik należy pomnożyć
jednostkowy koszt ogumienia.
Najważniejsze zalecenia:
 przed rozpoczęciem zdejmowania koła lub opony

przeczytaj obowiązujące instrukcje
 nigdy nie przystępuj do demontażu koła, jeśli powietrze

nie zostało z opony całkowicie spuszczone
 nie próbuj zdejmować koła lub opony bez

odpowiednich urządzeń i zabezpieczeń. Opona
23,5R25 L3 waży około 700 kg, a taka opona w wersji
L5, to już ponad 1000 kg
 podczas pompowania nie stój z boku opony, tylko od

strony bieżnika. Opona pęka zwykle z boku. Energia
wyzwolona podczas pęknięcia opony stanowi
śmiertelne zagrożenie.
Eksperci firmy Goodyear podają, że energia powietrza
z pękniętej opony ładowarki mogłaby wyrzucić kulę do
kręgli ważącą 7,25 kg na odległość większą niż 4,8 km,
co jest równoważne z podrzuceniem ważącego 1380 kg
samochodu na wysokość 26 m.
O niszczycielskiej sile sprężonego powietrza powinien

każdego przekonać stopień zniszczenia stalowej klatki
do pompowania kół pokazanej na filmie HUGE TIRE
EXPLOSION dostępnym pod adresem:
https://www.youtube.com/watch?v=HANwJp8Z5mc
 noś okulary podczas pompowania lub sprawdzania

ciśnienia, bo drobne zanieczyszczenia, które dostały się
do zaworu niezabezpieczonego kapturkiem mogą
z dużą siłą uderzyć w oko
 nigdy nie dopuszczaj do spawania obręczy, jeśli

z opony nie zostało spuszczone powietrze.
Pożar ogumienia
Zapalenie się opony jest rzadkim przypadkiem, który jednak

może całkowicie podważyć wszelkie przewidywania co do
kosztów ogumienia. Razem z oponą może spłonąć cała
maszyna i nie tylko ona.
Opona może ulec zapaleniu wskutek przegrzania się hamulca,
spawania obręczy, uderzenia pioruna albo wskutek przegrzania
spowodowanego długotrwałym przeciążeniem lub jazdą ze
zbyt dużą prędkością.
Ugaszenie płonącej opony jest bardzo trudne, bo aby ugasić
1 tonę ogumienia trzeba zużyć w przybliżeniu 3 tony wody.
Dym z palącej się opony jest szkodliwy dla człowieka. Zawiera
takie składniki zanieczyszczające środowisko, jak: dwutlenek
siarki, tlenek węgla, kwas cyjanowodorowy, benzen, toluen,
pył, metale (arsen, kadm, nikiel, rtęć, chrom, wanad),
wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne oraz dwutlenek
węgla, tlenek azotowy i tlenek azotawy.
Operator nie powinien próbować samodzielnie ugasić pożaru,
co najwyżej może włączyć system gaszący, jeśli maszyna jest
w niego wyposażona.
Bezpieczna odległość w razie eksplozji palącego się ogumienia
to co najmniej 200 metrów.
Pracownicy budowy powinni być przeszkoleni na wypadek
pożaru ogumienia.
82 TRWAŁOŚĆ OPON
TRWAŁOŚĆ OPON
Opona jest zużyta, gdy głębokość bieżnika nie zapewnia
odpowiedniej przyczepności. Trzeba ją uznać za zużytą
również wtedy, gdy z powodu większej wrażliwości na
przebicia zwiększa się ryzyko przestojów maszyny.
Trwałość właściwie dobranych i prawidłowo eksploatowanych
opon wynosi od kilkuset godzin do kilkunastu tysięcy godzin.
Ale opona może nie nadawać się ani do użytku, ani do naprawy
po rozdarciu boku lub rozwarstwieniu materiału, które
nastąpiło wskutek przegrzewania lub złej jakości. Wówczas
musi być wymieniona po przepracowaniu nawet
kilkudziesięciu godzin. Takie przypadki są teoretycznie
nieprzewidywalne. Z jakiegoś jednak powodu częściej się
zdarzają w firmach, których pracownicy nie czują się z nimi
emocjonalnie związani.
Niektórzy producenci maszyn podają przewidywaną trwałość
ogumienia pracującego w przeciętnych warunkach.
Na przykład Caterpillar szacuje trwałość bieżnika opon
ładowarek na 3000 do 6000 godzin (w Caterpillar
Performance Handbook Edition 46). Komatsu ocenia trwałość
opon na 4000 do 6000 godzin (w Specifications & Application
Handbook Edition 31). Według Volvo opony radialne
wytrzymują od 5000 do 8000 godzin (w Volvo Wheel Loaders
Performance Manual), ale znam przypadki pracy opon
ładowarek L180 przez ponad 15 tysięcy godzin. Tak rozbieżne
TRWAŁOŚĆ OPON 83
dane nie nadają się do oszacowania przewidywanej trwałości

opon w celu zaplanowania kosztów. Najlepszym źródłem
informacji jest historia eksploatacji podobnych opon na
maszynach pracujących w zbliżonych warunkach.
Wydłużenie czasu eksploatacji opon nie tylko obniża koszty.
Wskazuje również, że firma poczuwa się do odpowiedzialności
za swoje otoczenie, bo wyprodukowanie nowej opony
i utylizacja zużytej mają olbrzymi negatywny wpływ na
środowisko, w którym żyjemy. A co roku na świecie produkuje
się ponad 20 milionów ton opon z materiału, który wprawdzie
ulega biodegradacji, ale trwa to około 100 lat.
84 KOSZTY OGUMIENIA
KOSZTY OGUMIENIA
O lepszej i tańszej eksploatacji maszyn mówimy nie wtedy,
gdy udało się kupić opony najtańsze na rynku, lecz gdy
godzinowy koszt eksploatacji ogumienia ma najniższą wartość.
Aby go poznać, do ceny opon należy dodać koszty ich napraw
oraz wartość strat spowodowanych przestojami maszyny
związanymi z ogumieniem. Tę wartość należy podzielić przez
liczbę przepracowanych motogodzin.
𝑧ł
𝐾𝑜𝑠𝑧𝑡 𝑒𝑘𝑠𝑝𝑙𝑜𝑎𝑡𝑎𝑐𝑗𝑖 𝑜𝑔𝑢𝑚𝑖𝑒𝑛𝑖𝑎 𝑚𝑎𝑠𝑧𝑦𝑛𝑦 [ ]=
𝑚𝑡𝑔
(𝐶𝑒𝑛𝑎 𝑜𝑝𝑜𝑛 + 𝐾𝑜𝑠𝑧𝑡𝑦 𝑛𝑎𝑝𝑟𝑎𝑤 + 𝐾𝑜𝑠𝑧𝑡𝑦 𝑝𝑟𝑧𝑒𝑠𝑡𝑜𝑗ó𝑤)

=
𝐿𝑖𝑐𝑧𝑏𝑎 𝑝𝑟𝑧𝑒𝑝𝑟𝑎𝑐𝑜𝑤𝑎𝑛𝑦𝑐ℎ 𝑚𝑜𝑡𝑜𝑔𝑜𝑑𝑧𝑖𝑛
Łączny koszt ogumienia maszyny budowlanej jest najczęściej

zbliżony do łącznego kosztu jej okresowej obsługi technicznej.
Cena opony zależy od warunków pracy do jakich jest
przeznaczona, od jej wielkości oraz marki producenta.
Średniej wielkości ładowarki kołowe, jak Caterpillar 962,
Komatsu WA380, Volvo L120 i Liebherr 556 mają obręcze kół
o średnicy 25 cali. Zakłada się na nie opony diagonalne
KOSZTY OGUMIENIA 85
23,5-25, radialne 23,5-R25 lub radialne nisko-profilowe

750/65 R25.
Ceny takich opon są bardzo różne. Na przykład opona do pracy
na budowie (kod L3 wg klasyfikacji TRA) może kosztować od
4 do 18 tys. złotych plus VAT.
Jeśli do takiej ładowarki kupisz 4 opony po 12,5 tys. złotych
i wszystkie cztery wytrzymają 5 tysięcy godzin, to koszt
ogumienia wyniesie 10 zł/godz. Gdyby wytrzymały 10 tysięcy
godzin, co nie powinno być problemem dla lepszych opon, to
koszt jednostkowy byłby dwukrotnie niższy i wyniósł
5 zł/godz.
Cena jednej opony o takim samym rozmiarze, ale „skalnej”,
czyli do pracy w kamieniołomie (kod L5) może przekroczyć 25
tys. zł.
Jeśli więc ta sama ładowarka pracuje w kamieniołomie na
oponach L5 kupionych po 20 tys. zł za sztukę i wytrzymają one
około 2 tysięcy godzin, koszt ogumienia wyniesie aż
40 zł/godz.
Tak obliczone koszty nie uwzględniają napraw wykonanych
w polu i w warsztacie serwisu opon oraz strat spowodowanych
przestojami maszyny. Te dodatkowe koszty mogą przewyższyć
znacznie korzyści z kupienia tańszych opon.
Łączny koszt ogumienia przykładowej ładowarki w ciągu 20
tysięcy motogodzin jej „życia”, w zależności od warunków
pracy, wynosi więc od 100 do 800 tys. zł. Tylko dla jednej
maszyny! Mało kto ma tę świadomość, bo przeciętny
86 KOSZTY OGUMIENIA
użytkownik przyjmuje punkt widzenia kierowcy samochodu

osobowego, wydaje na opony średnio kilkaset złotych rocznie.
Poprzez właściwy dobór i prawidłową eksploatację ogumienia
maszyn możesz zmniejszyć koszty firmy o dziesiątki tysięcy
złotych.
KOSZTY OGUMIENIA 87
Ogólny plan obniżenia kosztów

ogumienia
Przeczytanie tego poradnika oznacza, że zużywając swój czas
zainwestowałeś w firmę co najmniej kilkadziesiąt złotych.
Niestety ta mała inwestycja się nie zwróci, jeśli nie
wykorzystasz chociaż jednej z kilkudziesięciu wskazówek
rozsianych na stronach tej publikacji. Wiedza zawarta
w książkach ma wartość dopiero wtedy, gdy zostanie przez
kogoś wykorzystana.
Najbardziej ogólny plan obniżenia kosztów ogumienia mógłby
wyglądać następująco:
1. Przeszkolić pracowników nadzoru eksploatacji
w zakresie doboru i eksploatacji ogumienia
2. Uzupełnić system komputerowego wspomagania
eksploatacji o szczegółową historię eksploatacji
ogumienia
3. W systemie rejestracji kosztów wyznaczyć konta
umożliwiające monitorowanie kosztów opon
4. Przeszkolić pracowników zaopatrzenia w zakresie
wyboru dostawców ogumienia
5. Przeszkolić operatorów w zakresie oszczędnej
eksploatacji opon
6. Przeszkolić pracowników nadzoru budów w zakresie
organizacji placu budowy i dróg dojazdowych
88 KOSZTY OGUMIENIA
7. Umożliwić operatorom sprawdzanie i uzupełnianie

ciśnienia powietrza w kołach
8. Zapisać w obowiązkach serwisu czynności dotyczące
ogumienia.
Plan powinien zawierać nazwisko osoby odpowiedzialnej za
doprowadzenie każdego tematu do końca, datę planowanego
rozpoczęcia i ukończenia oraz przewidywany budżet:
Nazwa Osoba Data Data

Nr Budżet
zadania odpowiedzialna rozpoczęcia zakończenia
Wadą tego planu jest zbyt ogólne sformułowanie zadań, co

zmniejsza jego praktyczną wartość.
KOSZTY OGUMIENIA 89
Szczegółowy plan obniżenia kosztów

ogumienia
Najrozsądniej jest zacząć od tego, co przyniesie największe
efekty przy najniższych kosztach i jest możliwe do wykonania
natychmiast.
W tym celu sporządź szczegółową listę możliwych do
popełnienia błędów i każdej pozycji na liście przyporządkuj:
1. ryzyko wystąpienia (statystyczne prawdopodobieństwo)
zwiększonego kosztu, który jest wynikiem
niewłaściwego doboru lub nieodpowiedniej eksploatacji
opon
2. potencjalną stratę firmy, jeśli zagrożenie się spełni
3. statystyczną wartość zagrożenia jako iloczyn ryzyka
i potencjalnej straty
4. przybliżony koszt zminimalizowania zagrożenia.
Po zdecydowaniu, która pozycja na liście jest aktualnie

najważniejsza:
a. ustal zadania szczegółowe, które doprowadzą do

zminimalizowania wybranego zagrożenia kosztów
b. określ terminy rozpoczęcia i zakończenia każdego

zadania
c. wyznacz budżet
90 KOSZTY OGUMIENIA
d. wyznacz osobę odpowiedzialną za realizację każdego

zadania.
Przykład sporządzenia szczegółowego planu

działania
Po przeczytaniu rozdziału Sposób pomiaru ciśnienia
uświadamiasz sobie, że operatorzy na jednej z budów mają
dostęp do sprężarki spełniającej warunki opisane w rozdziale
Wydatek sprężarki. Nie mają jednak odpowiednich
manometrów, a końcówka na wąż do pompowania nie pasuje
do zaworów powietrza.
Sporządzasz listę zagrożeń:
1. Ryzyko wystąpienia zwiększonego kosztu.
Jeśli serwis nie ma jeszcze obowiązku opisanego
w rozdziale Obsługa ogumienia przez serwis, to
prawdopodobieństwo eksploatacji opon
z niewłaściwym ciśnieniem jest bardzo wysokie. Każdy
oceni je inaczej, w zależności od stopnia
zainteresowania kosztami firmy i wrodzonym
optymizmem.
Załóżmy, że 50% opon będzie pracowało z ciśnieniem
niższym o 15% od wymaganego. To nie oznacza, że
ulegną natychmiast uszkodzeniu, ale że ich trwałość na
pewno będzie niższa. Zgodnie z wykresem w rozdziale
Ciśnienie a trwałość opony przyjmujemy, że średnia
trwałość tych 50% opon będzie niższa o 20%
od oczekiwanej.
KOSZTY OGUMIENIA 91
2. Potencjalna maksymalna strata.

Na budowie pracuje pięć różnych maszyn kołowych,
czyli zagrożenie kosztów wynikające z niewłaściwego
ciśnienia dotyczy dwudziestu opon o łącznej wartości
około 100 000 zł (5 maszyn x 4 opony x średnia cena
opony 5000 zł).
3. Statystycznie przewidywalna strata.
Z przyjętych założeń wynika, że 50% opon zużyje się
o 20% za szybko, czyli statystycznie przewidywalna
strata wyniesie 50% x 100 000 zł x 20% = 10 000 zł.
Warto pamiętać, że statystyka jest nauką ścisłą, ale dane
statystyczne bardzo rzadko odzwierciedlają konkretną
rzeczywistość. W tym przypadku może się zdarzyć, że
oszacowaliśmy zbyt optymistycznie zagrożenie i kilka
opon będzie do wyrzucenia przed zakończeniem
budowy, nie tylko z powodu zbyt niskiego ciśnienia.
4. Koszty zmniejszenia zagrożenia.
Wyposażenie pięciu operatorów w przyzwoite
manometry oraz założenie właściwej końcówki na wąż
sprężarki nie przewyższy kwoty 1000 zł.
Koszt zmniejszenia zagrożenia przedwczesnym
zużyciem opon stanowi więc 10% statystycznie
przewidywalnej straty. Warto więc jak najszybciej
zapobiec możliwości zwiększenia kosztów ogumienia
o 10 000 – 1000 = 9 000 złotych.
Wyznaczasz zadania szczegółowe:

92 KOSZTY OGUMIENIA
1. Wyposażyć każdego operatora lub każdą maszynę

w dokładny manometr o odpowiednim zakresie
pomiarowym
2. Sprawdzić, czy każdy operator zna wartość
ciśnienia w ogumieniu na jego stanowisku. W razie
potrzeby wprowadzić naklejki informacyjne
w poszczególnych maszynach
3. Uzupełnić wąż sprężarki o odpowiednią końcówkę
do pompowania dużych opon
4. Przeprowadzić szkolenie dla operatorów i nadzoru
budowy na temat konieczności utrzymywania
właściwego ciśnienia w ogumieniu. Pracownicy
muszą wiedzieć, jakie koszty może ponieść firma,
gdy nie będą przestrzegali wymagań
eksploatacyjnych.
Musisz jednoznacznie określić, kto konkretnie jest
odpowiedzialny za realizację każdego zadania. Przydzielasz
mu odpowiedni budżet, przyznajesz prawo podejmowania
decyzji i uzgadniasz termin realizacji.
Największymi przeszkodami w realizacji tego planu mogą być
system motywacyjny oraz kultura organizacyjna firmy,
w których brakuje elementów dbałości o koszty.
Bibliografia 93
Bibliografia
1. Bridgestone, Opony wielkogabarytowe i przemysłowe –
Gama europejska, 2013.
2. Caterpillar Performance Handbook Edition 26, 1995.
3. Colorado OTR LP – Technical Manual.
4. Continental, Technical Data Book - Industrial/MPT/EM
Tyres, 2007.
5. ETRTO, Recommendations 2014.
6. ETRTO, Standards Manual, 2003.
7. Goodyear, Factors Affecting Tire Wear Life, 2005.
8. Goodyear, Off-The-Road Tire Engineering Data, 2014.
9. Goodyear, Off-The-Road Tires, 2014.
10. Goodyear, Radial EM Tire Mounting and Dismounting
Instructions, 2005.
11. Goodyear, Tire Maintenance Manual, 2008.
12. Goodyear, Tyre Technology.
13. Goodyear, Your OTR Tire Partner In Proper Tire
Selection And Tire Maintenance In OTR Or Industrial
Application, 2005.
14. Guma – Poradnik inżyniera i technika, WNT 1981.
15. Habich Edward, Techniczny poradnik samochodowy,
1956.
16. Jaworski Józef, Ogumienie pojazdów samochodowych,
WKiŁ 1987.
17. Komatsu Specifications and Application Handbook
Edition 10, 1987.
94 Bibliografia
18. Magna Tyres, Gwarancja-Magna-ver-PL-2012.pdf,

http://www.magnatyres.com/ (dostęp grudzień 2016)
19. Michelin, Technical Data – Earthmover Tyres, 2014.
20. Michelin, Use And Maintenance Guide – Earthmover
Tires, 2012.
21. Mitas, EM, MPT And Industrial Tyres – Technical
Information, 2010.
22. Mitas, EM, MPT And Industrial Tyres – Technical
Databook, 2012.
23. OTRACO, The importance of Tire Pressure
Maintenance, 2005.
24. OTRACO, Tyre Selection, Use and Operational Issues
to Maximize Tyre Life.
25. Titan, Ag Databook Volume 17
26. Titan, Backhoe Tires, 2009.
27. Yokohama, Off-The-Road Tires Handbook, 2011.
28. Yokohama, OTR Sales And Reference Guide, 2013.
95
Indeks alfabetyczny
Balastowanie..................................................................................... 67
Bieżnik.............................................................................................. 23
Bieżnikowanie i pogłębianie bieżnika .............................................. 69
Cena opony ....................................................................................... 10
Ciśnienie a trwałość opony ............................................................... 53
Ciśnienie podczas dłuższych dojazdów ............................................ 48
Ciśnienie podczas pracy ................................................................... 47
Częstość pomiarów ciśnienia............................................................ 50
Data produkcji .................................................................................. 14
Dobór opon ......................................................................................... 7
Dodatki do powietrza ....................................................................... 72
Dodatkowe warunki montażu opon .................................................. 46
Eksploatacja opon............................................................................. 40
Historia eksploatacji opon ................................................................ 60
Jednostki miary ciśnienia ................................................................. 49
Koła podwójne (bliźniacze) .............................................................. 70
Konstrukcja opony............................................................................ 25
Koszty ogumienia ............................................................................. 81
Kwalifikacje i motywacja operatora ................................................. 59
Łańcuchy ochronne .......................................................................... 36
Materiał opony.................................................................................. 35
Montaż opony ................................................................................... 45
Napełnienie azotem .......................................................................... 68
Obciążenie opony ............................................................................. 29
Obsługa ogumienia przez serwis ...................................................... 61
Obwód toczenia (RC) ....................................................................... 16
Odległość jazdy ................................................................................ 57
Ogólny plan obniżenia kosztów ogumienia...................................... 83
Ogumienie bezciśnieniowe ............................................................... 39
Opony „masywy” ............................................................................. 38
Opony używane ................................................................................ 73
Opór toczenia.................................................................................... 27
96
Pomiar głębokości bieżnika .............................................................. 64

Pożar ogumienia ............................................................................... 78
Prędkość jazdy .................................................................................. 56
Procedura montażu Goodyear .......................................................... 45
Procedura montażu Michelin ............................................................ 46
Protokół badania ogumienia ............................................................. 62
Przechowywanie opon ...................................................................... 74
Przeciążanie opony ........................................................................... 55
Przeznaczenie opony ........................................................................ 21
Rozmiar opony ................................................................................. 15
Sposób pomiaru ciśnienia ................................................................. 50
Stan drogi.......................................................................................... 58
Starzenie gumy ................................................................................. 42
Szczegółowy plan obniżenia kosztów ogumienia ............................ 85
Temperatura powietrza w oponie ..................................................... 43
Trwałość opon .................................................................................. 79
Utrzymanie wymaganego ciśnienia .................................................. 50
Warunki gwarancji ............................................................................ 12
Warunki pomiaru ciśnienia ............................................................... 50
Wskaźnik TKPH ............................................................................... 31
Wskaźnik WCF................................................................................. 33
Wskaźniki LI, SS i PR ...................................................................... 30
Wydatek sprężarki ............................................................................ 51
Wymagane ciśnienie powietrza ........................................................ 47
Wymagania stawiane oponie .............................................................. 8
Wypełnienie elastomerem................................................................. 65
Zagrożenia podczas obsługi opon..................................................... 76
Zasady eksploatacji ogumienia ......................................................... 41
Zdalny pomiar ciśnienia ................................................................... 51
Autor o sobie
Od prawie czterdziestu lat zbieram doświadczenia i kształtuję
swoje poglądy na eksploatację maszyn budowlanych oraz na
kierowanie zespołami serwisowymi.
W tym czasie konfrontowałem teorie opisywane w literaturze
z naszą rzeczywistością. Niektóre teorie i rady się nie
sprawdziły, innych nie potrafiłem wprowadzić w życie.
Ron Slee, którego uważam za najbardziej kompetentnego
eksperta w zakresie serwisu wielokrotnie wskazywał mi drogę.
Nie widzę powodu, aby maszyny budowlane używane w Polsce
nie przynosiły ich właścicielom więcej korzyści,
niż to jest obecnie.
Użytkownicy i serwisanci nie mają wpływu na jakość maszyn,
która jest rezultatem pracy projektantów i fabryk. Mogą jednak
je eksploatować i serwisować w znacznie bardziej efektywny
sposób.
Kontakt z autorem: ryszard@rmchciuk.pl

Guma I Powietrze - Ryszard Chciuk

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Guma I Powietrze - Ryszard Chciuk

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Poradnik jest przeznaczony dla właścicieli, użytkowników,

operatorów i serwisantów ogumionych maszyn budowlanych.

„Guma i powietrze” zawiera: dokładną charakterystykę i podział

Pozycję tę oceniam jako godną polecenia użytkownikom maszyn

Daniel Dydak, Goodyear Dunlop Tires Polska

Guma i powietrze by Ryszard Chciuk is licensed under a Creative

Autor dołożył wszelkich starań, aby informacje zawarte w tej

Ilustracje wykorzystane w publikacji: Fotolia i Wikimedia

Częstość pomiarów ciśnienia ................................................. 53

Jaki pożytek będziesz miał w zimie z przemakających butów

niestandardowe. A nieodpowiednie do warunków pracy opony

Dobór właściwego ogumienia jest dość skomplikowanym

 The Tire and Rim Association, Inc. (TRA)

 The European Tyre and Rim Technical Organisation

 International Standard Organisation (ISO).

Wymagania stawiane oponie

Ogumienie maszyny budowlanej musi spełniać wiele

 dobra przyczepność podczas przyspieszania,

 możliwość nałożenia nowego bieżnika.

Średniej wielkości ładowarki kołowe mają obręcze kół

samym miejscu pochodziły od jednego z czołowych

Istotnym zabezpieczeniem wydanych pieniędzy są

Wymiana opony na gwarancji może być uzależniona od

Atrakcyjna cena i dobre warunki gwarancji mogą okazać się

Najłatwiejsze jest ustalenie wielkości potrzebnej opony.

Obwód toczenia (RC)

Ten parametr bywa źródłem kosztownych problemów, gdy

Znaczenie różnicy obwodów toczenia opon

W niektórych modelach maszyn nieodpowiednia różnica RC

Zalecenia konstruktorów napędów 4WD

 trudniejsze włączanie i rozłączanie napędu na obie osie

 Maszyna ma wbudowaną przekładnię napędu mostów

 Była oryginalnie wyposażona z przodu w opony

 Możemy więc obliczyć zaplanowaną przez

 Gdybyśmy kupili ogumienie przednie

Wpływ różnicy RC opon na zużycie bieżnika

Wpływ różnicy RC opon na trwałość napędu

Wpływ zużycia bieżnika na obwód toczenia

zużyta i miała bieżnik o głębokości 15 mm. Jej obwód toczenia

Najbardziej ogólny podział opon ze względu na rodzaj

 Opony oznaczone kodem L (loaders) są przeznaczone

 Opony oznaczone kodem G (graders) są przeznaczone

 Opony do walców zagęszczających C (compactors) są

 Opony z kodem E są przeznaczone do wozideł (haulers)

Niewłaściwy wybór bieżnika jest bardzo kosztownym błędem

 Bieżnik wpływa na wielkość oporu toczenia.

 Rzeźba bieżnika i rodzaj mieszanki gumowej, z której

 Rzeźba bieżnika powinna ułatwiać samooczyszczanie

 Bieżnik nie powinien wywoływać wibracji na twardej

 Bieżnik zapewnia odporność czoła opony na ścieranie,

 Głębokość bieżnika decyduje w największym stopniu

oznaczane są cyframi 2 lub 3.

Po wybraniu opony odpowiedniej ze względu na rodzaj

 mają niższe opory toczenia, a to oznacza niższe

Opony diagonalne są stosowane wtedy, gdy zalety opon

 Nie można zakładać opon o różnej konstrukcji na koła

 Można użyć opon diagonalnych na jednej osi

 Nie zaleca się mieszania opon o różnej konstrukcji na

 Niektórzy producenci maszyn podchodzą do tematu

Aby pokonać siłę oporu toczenia trzeba użyć siły napędowej,

Współczynnik oporu toczenia na miękkim gruncie może być

radialnych niż diagonalnych. Potwierdzają to badania

Bardzo ważnym etapem procesu doboru opony jest ustalenie