Τίτλος: ΛΕΞΙΚΟ ΟΡΩΝ ΚΑΙ ΕΝΝΟΙΩΝ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ (GR-EN)

Υπότιτλος: Ερμηνευτικό Ελληνοαγγλικό – Αγγλοελληνικό για Βιοεπιστήμες, Γεωεπιστήμες

και Ορειβασία
Συγγραφέας: Νίκος Νέζης
Θέμα: Αγγλοελληνικό και Ελληνοαγγλικό λεξικό ορολογίας όρων και εννοιών της φύσης.
Εκτύπωση: Μαυρόασπρη
Σελίδες: 152
Διαστάσεις: Π 21 Χ Υ 29 εκ.
Έκδοση: 2014
Εκδότης: Ε.Ο.Ο.Α - Μηλιώνη 5 Αθήνα 210 3645904 – www.eooa.gr
Τιμή: Η ψηφιακή έκδοση διατίθεται δωρεάν
Εισαγωγή του συγγραφέα
Όταν πριν από 45 χρόνια άρχισα να ασχολούμαι με την ορειβασία και πριν από 35
χρόνια να ασχολούμαι σοβαρότερα με τη μελέτη της ελληνικής φύσης και τη συγγραφή
σχετικών βιβλίων, διαπίστωσα ότι δεν ήταν εύκολο να βρίσκω σε λεξικά και εγκυκλοπαίδειες
τους διάφορους ορειβατικούς και φυσικογεωγραφικούς όρους που συναντούσα σε κείμενα
και που αναφέρονταν είτε στην ορειβασία είτε στις σχετικές με τη φύση επιστήμες, ή να
βρίσκω την ερμηνεία εκείνη που θα με ικανοποιούσε.
Έτσι άρχισα σιγά-σιγά την έρευνα, συγκέντρωση, καταγραφή, μελέτη και διαρκή
αναθεώρηση κάθε σχετικού όρου και έννοιας, σχηματίζοντας έτσι ένα προσωπικό λεξικό που
χρησιμοποιούσα στα βιβλία μου, αλλά και για την κατανόηση της σχετικής επιστημονικής
ορολογίας που έβρισκα και που αποτέλεσε τη βάση για τη συγγραφή του παρόντος λεξικού.
Στην Ελλάδα έχουν εκδοθεί κατά καιρούς αρκετά καλά ή και άριστα γενικά λεξικά
(εγκυκλοπαιδικά, ερμηνευτικά, ετυμολογικά) που περιέχουν σχεδόν όλες τις ελληνικές, και
όχι μόνο, λέξεις με τις διάφορες ερμηνείες τους, χωρίς όμως να αναφέρουν και όλες τις
υπάρχουσες (χρησιμοποιούμενες) έννοιες των λέξεων, ή να έχουν την πληρότητα που θα
επιθυμούσε κάποιος. Ένας όρος έχει άλλη έννοια και διατύπωση στην καθομιλουμένη και
συνήθως άλλη έννοια και διατύπωση στην επιστημονική ή άλλη ειδική ορολογία, ενώ
υπάρχουν και περιπτώσεις που μία λέξη έχει άλλη έννοια σε μια επιστήμη ή σε μια
δραστηριότητα του ανθρώπου και άλλη έννοια / σημασία σε μια άλλη επιστήμη ή
δραστηριότητα.
Τα κενά αυτά των γενικών λεξικών καλύπτουν άλλα ειδικά λεξικά που ασχολούνται μόνο
με μία επιστήμη ή με μια ενότητα επιστημών ή με μια δραστηριότητα του ανθρώπου και τα
οποία λεξικά δίνουν την ερμηνεία αυτών των εξειδικευμένων όρων και εννοιών για τη
συγκεκριμένη επιστήμη ή δραστηριότητα. Δυστυχώς όμως στη χώρα μας δεν έχουν εκδοθεί
τέτοια λεξικά για όλες τις επιστήμες ή για όλες τις δραστηριότητες του ανθρώπου, με την
έννοια ότι υπάρχουν άτομα ή ομάδες πληθυσμού που δεν ικανοποιούνται με την πληρότητα
(ή και την ποιότητα) των λημμάτων και των ερμηνειών ορισμένων κυκλοφορούντων
λεξικών.
Έτσι, κάποιος που θέλει να βρει την ειδική ερμηνεία ενός όρου ή μιας έννοιας πρέπει να
καταφύγει ή στις εγκυκλοπαίδειες ή σε εξειδικευμένα βιβλία, εάν βέβαια περιλαμβάνουν
στην αρχή ή στο τέλος τους τη σχετική ορολογία. Εάν όμως κάποιος δε γνωρίζει το
συγκεκριμένο όρο ή θέλει να εντοπίσει όλους τους όρους που υπάρχουν (χρησιμοποιούνται)
για ένα ειδικό θέμα, τότε είναι αδύνατο να τους βρει, παρά μόνο εάν διαβάσει όλα τα
λήμματα μιας εγκυκλοπαίδειας ή όλα τα εξειδικευμένα βιβλία για το θέμα αυτό, χωρίς και
τότε να είναι σίγουρος ότι θα βρει τη «σωστή» ερμηνεία ή όλους τους όρους.
Μέρος του κενού αυτού πιστεύω να καλύψει το παρόν λεξικό που δίνει την ερμηνεία των
περισσότερων όρων (των κοινών και γενικών και όχι των απόλυτα εξειδικευμένων
επιστημονικών) των επιστημών που ασχολούνται με τη γη (ξηρά - θάλασσα - αέρας) και με
τη ζωή (άνθρωπος - ζώα - φυτά), όρων που την ερμηνεία τους θα αναζητήσει ένας κοινός
φιλομαθής αναγνώστης, ή ένας μελετητής - ερευνητής. Δεν ήταν δυνατόν βέβαια το παρόν
λεξικό, που είναι άλλος ο προορισμός του και άλλη η φιλοσοφία σύνταξής του (στην ουσία
πρόκειται για βοήθημα) να καλύψει όλη την επιστημονική ορολογία για κάθε μία από αυτές
τις επιστήμες, εργασία που είναι αρμοδιότητα άλλων και που πρέπει να γίνει από τους
ειδικούς επιστήμονες ή από τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα.
Από την πολύχρονη εμπλοκή μου με το θέμα της ορολογίας και μετά τη μελέτη των
σχετικών λημμάτων αρκετών εγκυκλοπαιδειών και λεξικών αλλά και τη μελέτη αρκετών
εξειδικευμένων βιβλίων, διαπίστωσα με λύπη και αρκετή έκπληξη τα παρακάτω, που μάλλον
είναι γνωστά μόνο σε λίγους επιστήμονες (συντάκτες κυρίως λεξικών και εγκυκλοπαιδειών)
και άγνωστα στο ευρύ κοινό:
α. σχεδόν κανένα λεξικό και εγκυκλοπαίδεια δε συμφωνεί με άλλο λεξικό ή εγκυκλοπαίδεια
για το ποιες είναι οι επιστήμες σήμερα και το τι είναι η κάθε επιστήμη (αντικείμενο της
επιστήμης, σε ποια μεγαλύτερη επιστήμη ή ενότητα επιστημών ανήκει, σε ποιους κλάδους
και ειδικότητες χωρίζεται κ.ά.).
β. σχεδόν κανένα λεξικό και εγκυκλοπαίδεια δεν είναι σε συμφωνία με τα ίδια του τα
λήμματα, ίσως επειδή γράφεται από πολλούς (π.χ. σε ένα λήμμα αναφέρεται ότι μια
επιστήμη χωρίζεται σε αυτούς τους κλάδους 2 και στο αντίστοιχο λήμμα ενός κλάδου
αναφέρεται ότι ο κλάδος αυτός ανήκει σε άλλη επιστήμη από αυτή που αναφερόταν στο
αρχικό λήμμα κ.ά.).
γ. σπάνια τα λεξικά και οι εγκυκλοπαίδειες συμφωνούν στη διατύπωση ενός όρου ή μιας
έννοιας, με αποκορύφωμα ασυμφωνίας στη διατύπωση πολλών νέων όρων και εννοιών, ένα
πεδίο στο οποίο διαφωνούν ακόμη και εξειδικευμένα βιβλία. Βέβαια συνέχεια γίνονται
επιστημονικά συνέδρια που σκοπό έχουν να διαμορφώνουν και να ορίζουν κοινά αποδεκτές
ορολογίες και μεθοδολογίες μιας επιστήμης, το αντικείμενό της, τις σχέσεις της με άλλες
επιστήμες κ.ά.
δ. σπάνια οι εγκυκλοπαίδειες και τα εξειδικευμένα βιβλία συμφωνούν σε βασικά
επιστημονικά θέματα, π.χ. σε πόσα και ποια βασίλεια χωρίζονται οι ζωντανοί οργανισμοί
(αναφέρονται από 2 έως και 6 βασίλεια), εάν ένας οργανισμός είναι φυτικός ή ζωϊκός ή εάν
ανήκει στους οργανισμούς (π.χ. ένας ιός), ποια είναι η ταξινόμηση και ονοματολογία των
φυτών και κυρίως των ζώων, ποιες είναι οι υποδιαιρέσεις της χρονοστρωματογραφικής
κλίμακας κ.ά.
ε. αποκορύφωμα όλων ήταν η διαπίστωση ότι και σε θέματα που θεωρούσα ότι ήδη είχαν
λυθεί επιστημονικά, δεν υπήρχε συμφωνία μεταξύ σοβαρών βιβλίων ή και εγκυκλοπαιδειών,
π.χ. φυσικά μεγέθη της Γης, έκταση ηπείρων, μήκος ποταμών, υψόμετρα βουνών κ.ά.
Όλα τα παραπάνω σημαίνουν (δεν μπορώ να δεχτώ για όλα επιπολαιότητα συγγραφής) ότι
στη σημερινή εποχή δεν υπάρχουν σαφή όρια διαχωρισμού μεταξύ των επιστημών και των
διάφορων κλάδων τους και ότι όλες οι διαιρέσεις σε κλάδους και ειδικότητες είναι
συμβατικές. Όλες οι επιστήμες σήμερα εξελίσσονται ταχύτατα, οι γνώσεις της μιας
επιστήμης απαιτούν και προϋποθέτουν τις γνώσεις και άλλων επιστημών, ενώ η ορολογία
κάθε χρόνο γίνεται πλουσιότερη, αλλά και διαφοροποιείται με την αύξηση της γνώσης
(πλάθονται, διαμορφώνονται ή διορθώνονται επιστημονικοί όροι κάθε μέρα).
Παλαιότερα, μία επιστήμη ήταν ξεκάθαρα μία επιστήμη (είχε επιστημονική αυτοτέλεια),
σήμερα είναι ένα πλαίσιο και μια ενότητα επιστημών, ένας κλάδος μιας επιστήμης, με την
παλιά έννοια, σήμερα είναι μία ξεχωριστή επιστήμη και μία μικρή γνώση στον τομέα μιας
επιστήμης σήμερα έχει εξελιχθεί σε κλάδο επιστήμης ή σε ξεχωριστή επιστήμη. Η
εξειδίκευση στον κάθε τομέα της κάθε επιστήμης είναι τέτοια που οι παλιοί γενικοί όροι,
έννοιες και παραδοσιακές απόψεις δεν έχουν πια νόημα. Ένας επιστήμονας σήμερα είναι
υποχρεωτικά γνώστης και των συγγενών με τον κλάδο του επιστημών, είναι
πανεπιστήμονας.
Στο θέμα της διατύπωσης της ερμηνείας ενός όρου ή μιας έννοιας ίσως υπάρχει δικαιολογία,
με την έννοια ότι αφού δεν υπάρχει ένα επίσημο λεξικό της ελληνικής γλώσσας (π.χ.
έκδοση της Ακαδημίας Αθηνών), όπου θα αναφερόταν η επίσημη και κατά τεκμήριο σωστή,
αλλά και πλήρης ερμηνεία του όρου ή της έννοιας, ο κάθε συντάκτης λήμματος λεξικού ή
εγκυκλοπαίδειας, είτε γιατί νομίζει ότι διατυπώνει καλύτερα έναν όρο ή μια έννοια, είτε γιατί
φοβάται ότι θα τον κατηγορήσουν για αντιγραφή, είτε γιατί φοβάται τις συνέπειες από μία
ενδεχόμενη κατηγορία για κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας, γράφει τη δική του εκδοχή στο
κάθε θέμα. Έτσι υπάρχουν τόσες ερμηνείες και διατυπώσεις όρων και εννοιών όσα και τα
εξειδικευμένα βιβλία που έχουν εκδοθεί. Βέβαια οι περισσότερες ερμηνείες, όπως έχουν
διατυπωθεί, είναι σωστές ή φαίνονται σωστές σε άσχετους με το θέμα αναγνώστες.
Από τα διλήμματα αυτά βέβαια δεν ξέφυγα και εγώ κατά τη συγγραφή του λεξικού. Αυτό
που τελικά επικράτησε, είναι ότι γράφω τις ερμηνείες των διαφόρων όρων και εννοιών που
γνωρίζω ή μελέτησα καλά, όπως νομίζω ότι πρέπει να διατυπωθούν, για να είναι κατανοητές
στο ευρύ κοινό (στο οποίο ανήκω και γνωρίζω καλά), τις ερμηνείες που αναφέρουν οι
διάφοροι νόμοι τις γράφω όπως είναι γιατί νομίζω ότι είναι η ισχύουσα επίσημη ορολογία
(που σε ορισμένες περιπτώσεις αλλάζει με το χρόνο, π.χ. η έννοια δάσος), ενώ για νέους
κυρίως όρους ή καθαρά επιστημονικούς επέλεξα από τη βιβλιογραφία αυτές τις ερμηνείες
και διατυπώσεις που κατά τη γνώμη μου αποδίδουν καλύτερα την έννοια του
συγκεκριμένου όρου.
Πιστεύω ότι το παρόν λεξικό, ερμηνευτικό, ελληνοαγγλικό και αγγλοελληνικό των όρων και
των εννοιών που αφορούν τη φύση και τις σχετικές με αυτή επιστήμες και δραστηριότητες
του ανθρώπου, θα είναι χρήσιμο σε όλους όσους ασχολούνται με αυτά τα θέματα,
επιστήμονες, συντάκτες λεξικών και εγκυκλοπαιδειών, μελετητές, συγγραφείς,
δημοσιογράφους, ορειβάτες και φυσιολάτρες, καθώς και σε άλλους φιλομαθείς αναγνώστες
που θέλουν να βρίσκουν γρήγορα οτιδήποτε αφορά το πεδίο ενασχόλησής τους.
Επειδή νομίζω ότι σήμερα δεν μπορεί να αποδοθεί και να κατανοηθεί όλο το πεδίο γνώσης
μιας επιστήμης με έναν όρο και με μία ολιγόλογη ερμηνεία, εύχομαι να προχωρήσει η
επιστημονική κοινότητα στη σύνταξη μικρών εγκυκλοπαιδικών λεξικών (πιθανώς με
παραδείγματα ή και εικόνες), και όχι απλών ερμηνευτικών, όπου θα αναλύεται ο κάθε όρος
(μέσα στο πνεύμα βέβαια συγγραφής ορολογίας και όχι συγγραφής μονογραφίας), γιατί
τότε μόνο θα γίνει πλήρως κατανοητή η ειδική επιστημονική ορολογία κάθε κλάδου
επιστήμης, τόσο από επιστήμονες άλλων κλάδων, όσο και από άλλους, μελετητές,
συγγραφείς, δημοσιογράφους κλπ., η δε επικοινωνία μεταξύ όλων θα είναι καλύτερη και
απαλλαγμένη από παρερμηνείες και άλλα επακόλουθα, που απορρέουν από τη μη σωστή
κατανόηση αυτών που γράφει κάποιος.
Τέλος νομίζω ότι η σωστή και γενικά αποδεκτή ερμηνεία ενός όρου πρέπει να είναι αυτή που
διατυπώνει η κάθε επιστήμη που έχει δημιουργήσει τον όρο ή αυτή στην οποία ανήκει ο
συγκεκριμένος όρος, με την έννοια ότι αναφέρεται στο πεδίο γνώσης της. Ευχής έργο θα
είναι, όσοι ασχολούνται με τη δημιουργία ή διατύπωση ειδικής ορολογίας, να έχουν ένα
καλό φιλολογικό υπόβαθρο, ένα σωστό γλωσσολογικό αισθητήριο, επαρκείς
εγκυκλοπαιδικές γνώσεις, καθώς και το χάρισμα του ερευνητή.