E Drejta Nderkombetare Private

Ligjerata 1 – 21.10.2021

Marredheniet juridiko – civile jane: marredheniet te karakterit detyrimor, trashegimor, statusor, pronesore,
etj.
Elementet e marredhenieve juridike: Subjektet, objekti, te drejtat dhe detyrat.
Lidhja e marteses e shtetasit kosovar me shtetase te huaj (elementi i huaj eshte te subjekti).
E drejta Nderkombetare Private - Teresite e normave te cilat ne vete ngerthejne parimet esenciale dhe
metodat e trajtimit duke percaktuar te drejtat kompetente, organet e huaja ne shtetet e vendit.
Lex Rexita – ne trajtimin e rasteve kur marredhenia si objekt i saj ka sendin e paluajtshem, vlen e drejta e
shtetit ku gjendet pasuria.
Tek vertetimi i zotesise se shtetasit te huaj, zbatohet Lex Nacionalis i kerkuesit (ligji i shtetesise se kerkuesit
– eshte Britanez, perdoret ligji Britanez).
Elementi i huaj eshte rrethane faktike – ne nuk mund ta dijme nese personi eshte shtetas i huaj ose jo.
Faktet vendimtare (shtetesia) jane ato fakte nga te cilat vertetohet e drejta e shtetit kompetent.

Vendi qe paraqitet ne marredhenie juridike civile eshte fakt indentifikimi kur ka elementin e huaj,
objektin ose jo. Kur objekti gjendet jashte territorit ku po kontraktohet, atehere sherben si fakt identifikimi.
Vendi eshte fakt vendimtar kur e drejta paraqitet pasi qe identifikohet se vendi apo objekti i marredhenies
juridiko – civile gjendet jashte vendit qe po kontraktohet.

Ligjerata 2 – 28.10.2021
Retorzion – jane masa hakmarrese ne kontekst te reciprocitetit
Elementet e marredhenies juridiko - civile: te drejtat dhe detyrimet; objekti dhe subjektet
Shkollat
Parimi personal – kudo qe leviz qytetari e bart te drejten e tij – ne te drejten romake u konsideru si parim i i
pergjithshme
Parimi territorial – vlefshmerin e normave brenda atij territori ku ndodhen.
Kolezion interlokal – kolezion mes normave brenda qytetit
Kontrata zgjidhet ne rastet kur ekzistojne dy parime ne kete menyre (kur njera pale pretendon se te drejten e
tij mund ta barte, parimin personal ose territorial): eshte dashte qe te behet gjentja e disa kritereve qe jane te
pranueshme nga te dy palet; p.sh. vendi i lidhjes se punes juridike, ekzekutimit te punes juridike.
Karakteristike e shkolles franceze eshte se keta vune autonomine e vullnetit perfundimtar.
Shkolla holandeze: behet fjale per te drejten ndekrobmetare ne kuptimin modern pasiqe Holanda ishte njeri
prej vendeve qe kishte nje tregti te zhvilluar per shkak te pozites se favorshme gjeografike.

Ligjerata 3 – 04.11.2021
Rasti i trashegimise mund te filloje si marredhenie lokale por me vone te kete element te huaj, p.sh., shtetesi
te huaj.
Subjekti – e perbejne shtetesia dhe vendbanimi
Objekti
Te drejtat dhe detyrat
Fakte indetifikuese – Ne rastet kur shtetesia dhe indetifikimi vlen vetem per te theksuar se ekziston
elementi i huaj.
Fakte perfundimtare – ne rastet kur shtetesia dhe vendbanimi zbatohen per caktimin e se drejtes
kompetente.
E drejta e vendit ku gjendet objekti, gjithnje zbatohet ne rastet me element te huaj.
1. Fillimisht e trajtojme Ligjin per te drejten nderkombetare private vendase
2. Ligji per te drejten nderkombetare private thote se zbatohet e drejta e vendit ku gjendet
paluajtshmeria, ne kete rast Gjykatat Kosovare e zbatojne legjislacionin Italian (p.sh.).
3. Nese mungon autonomia e vullnetit, zbatohet legjislacioni i vendit te lidhjes se marreveshjes.
4. Kur nuk dihet vendi i lidhjes dhe ekzekutimit, vlen e drejta vendase.
Zotesia e veprimit gjithnje zbatohet sipas ligjit vendas te shtetasit qe e kerkon vertetimin – Lex Nationalis
ndersa ne rast te rikthimit, zbatohet norma e kolezionit e shtetasit te huaj.
Cilesimi eshte caktimi i drejte i kuptimit te institutit juridik (p.sh. institutit te marteses). E ndryshme prej
interpretimit. Dallimi mes emertimeve dhe permbajtjeve – kusht esencial per cilesim.
E drejta e shtetit te vendit te lidhjes se marteses vlen ne kontestet per shkurorezim te marteses.
Burimet e te drejtes nderkombetare private:
1. Traktatet
2. Marreveshjet e shteteve – P.sh. shtetet nuk mund te mirren vesh per percaktim te nocionit te marteses.
Shtetet mund te mirren vesh p.sh. per njohje te gjykimeve.
3. Zakonet Nderkombetare
 Ligjerata 4 – 01.11.2021
Lidhja e te drejtes nderkombetare private me fushat tjera – te drejtes nderkombetare publike qendron
tek burimet dhe qeshtja e sovraniteteve (te pakten dy sovranitete kur hyjne ne pune).
Burimet e te drejtes private jane:
1. Traktatet
2. Konventat
3. Zakonet nderkombetare – te privatja zbatohet vetem ne rast te zbrazetirave kurse tek publikja eshte
esenciale.
Nese njeri prej subjekteve eshte shtetas i yni, hyne ne pune edhe sovraniteti yne.
Per me u ndal kthimet e pranimeve te vendimeve nga shtetet tjera, zbatohet norma e kolezionit e cila ka
kuptimin se shteti yne duhet te perdore ligjin e shtetit tjeter e jo shtetit tone, pasi qe nese zbatohet norma e
shtetit tone, shteti tjeter nuk e njeh vendimin.
Lex domicili - vendbanimi
Lex nationalis – shtetesia
Nje dhenie e mundesise qe shtetet t’i rregullojne marredheniet mes tyre paraqet reciprocitetin.
Deshtimi i reciprocitetit pason me retorzion e qe eshte mase hakmarrese direkte, p.sh. mosnjohje e ndonje te
drejte sic eshte e drejta e marteses.
Elementi i huaj eshte rrethane faktike e cila ne momentin e paraqitjes ben lidhjen e marredhenies juridike
me te pakten dy sovranitete.
Elementin e huaj e konstatojme permes:
- Faktit te identifikimit – eshte shtetesia dhe vendbanimi e e cila konstaton se ka element te huaj apo
jo. Shtetesia ne kete rast ka kuptimin e njejte si te faktit te identifikimit.
- Faktit vendimtar (konsiderohet edhe autonomia e vullnetit ose edhe pika te lidhjes) – nenkuptojne
ato fakte permes te cilave zbatohet e drejta dhe organi kompetent. **Keto gjithashtu jane shtetesia
dhe vendbanimi. Ne momentin qe konstatojme se cila e drejte zbatohet, faktet identifikuese, bijne.
**Shmangjet jane rrethana qe percaktojne te mos zbatohet e drejta e vendit.
**Ridergimi – kur behen kundershtimet mes lex domicili dhe lex nationalis
Bishterimi (in fraus legis) – ligjvenesi e jep si mundesi qe palet te shfrytezojne te drejten e ndryshimit te
fakteve vendimtare – te drejten kompetente.
Heqja dore nga shtetesia per te ndryshuar faktin vendimtar – ligjin perkates, perben tendenc per bishterim
te ligjit.
Format e shprehjes se vullnetit te huaj:
a) Kryesore
a. Identifikuese
b. vendimtare
b) plotesuese
a. i thjeshte dhe i perbere – nenkupton se ne sa elemente eshte paraqitur elementi i huaj, p.sh.
vetem ne subjekt ose vetem objekt ose ne te dyjat ose ne te trijat.
b. unik dhe i perzier – nese lidhen vetem me sovranitet te huaj (unik); nese lidhen edhe me
sovranitet te tonin (i perzier), p.sh. dy shtetas francez lidhin martese ne Kosove (unik); nje
shtetas francez dhe nje kosovar (i perzier)
c. nje lloj gjinije dhe shume gjinije – baze per kategorizim nese sovraniteti i huaj eshte i njejte
apo i ndryshem, p.sh. nje austriak dhe nje francez.

RAST
Kontrate e shitblerjes mes nje Kosovari, Francezi dhe Italiani, objekti gjendet ne Itali.
- Sic shihet, elementi i huaj gjendet ne subjekt dhe objekt, pra ne dy elemente, pra eshte element i
perbere
- Ekziston elementi i perzier per shkak se pervec sovraniteteve te huaja, hyne ne pune edhe sovraniteti
yne
- Ekziston elementi me shume gjini per shkak se ekzistojne dy sovranitete te huaja.

Ligjerata 5 – 13.11.2021
Ekzistojne dy menyra te rregullimit ne te drejten nderkombetare private:
1. E drejtperdrejte – zbatimin e te drejtes se vendit ne menyre te drejtperdrejte pa pasur nevoje t’i
nenshtrohet normes se kolezionit.
2. Indirekte – vetem ja jep nje kahje zgjidhjes te rastit, norma e kolezionit e jep orientinimin e nuk e
zgjidh teresisht.
Njohja dhe te provuarit e te drejtes se huaj.
Sistemi anglosakson – te drejten e huaj nuk e konsideorn si te drejte por fakt – barra e provave bie te palet
qe jane ne procedure.
Sistemi kontinental – e drejta e huaj konsiderohet si e drejte dhe se nuk ka nevoje per njohje dhe te provuar
te te drejtave te huaja. Sistemi yne dhe i Gjermanise eshte i ketij lloji.
Ne rast te ndryshimeve te te drejtave te huaja materiale, behet vleresimi i rastit sipas ligjit te ri. Ligji i ri ka
fuqi prapavepruese nese eshte ne favor te pales.
 Ligjerata 6 – 18.11.2021
Cilesimi
Karakteristike e e te drejtes nderkombetare eshte:
- Lidhja me dy e me shume sovranitete
- Specifika e sanksionit
- Instituti i shmangjes dhe i cilesimit
Cilesimi vie para konstatimit te fakteve vendimtare.
Substinim – norma nen te cilat nje norme duhet te nenshtrohet.
Norma kolezive na dergon ose te e drejta e vendit ose te e drejta e huaj.
Metodat e cilesimit:
1. Sipas lex flori – domethenien e kategorise juridike ose inistitutit e caktojme sipas te drejtes se shtetit
te vendit. Edhe shteti yne e njeh metoden lex flori. P.sh tek instituti i marteses, cilesimi i marteses behet
sipas te drejtes tone.
2. Sipas lex causa – sipas te drejtes ku na dergon norma e kolizionit.
3. Metoda e shkallezuar – per shkak se perdoren keto dy metotat, lex flori (ne rast qe nuk mundet me u zbatu kjo
metoda zbatohet e dyta) dhe lex causa
4. Edhe nje.

Percaktimi i te drejtes behet sipas fakteve vendimtare.

***Cilesimi nuk paraqitet gjithnje por vetem ne raste te plotesimit te disa kushteve.
Ceshtje preduciare ose paraprake kuptohet qeshtja e cila duhet te zgjidhet para se te trajtohet qeshtja
kryesore. Gjate procedures se zgjidhjes se ndonje rasti ne praktik p.sh. te ndonje rasti te trasheigmise mund
te ndodhe qe para perfundimit ose para nisjes se procedures te paraqitet ndonje kerkese per marrje pjese ne
trashegimi. ***Kushtet te cilat duhet te ekzistojne per shtruarjen e kesaj ceshtje:
1. Normat e kolizionit tone duhet te percaktojne te drejten e huaj materiale
2. Per zgjidhjen e kesaj ceshtje domosdosshmerisht duhet te ekzistojne norma specifike te kolizionit.