Pagsasalin sa Kontekstong Filipino

TAKDANG GAWAIN:

Isalin ang mga sumusunod na salita na may katumbas sa mga wika at/o wikain sa Pilipinas.

Salita Salin Wika/ wikain Lugar Reperensya

kapayapaan Lёtang Î-guwák Nueva Viscaya Kapayapaan sa Ilang
Wika sa Filipinas 2016
nasa pahina 67 (maaari
ring ilagay ang pangalan
ng impormante)
1. turnuhan Lalik Tagalog Luzon Mula kay English, L.
J. (1991)
2. bakal Salsalun Hiligaynon Ilo-ilo Mula kay Motus, C.
(1971)
3. batas Balaud Waray Samar Mula sa
Warayblogger.com
4. pandemya Panagraira Ilokano Ilocos Mula sa Glosbe.com
5. kopra Baghot Hiligaynon Ilo-ilo Mula sa Hiligaynon
dictionary
6. minahan Dulangan Hiligaynon Ilo-ilo Mula sa Hiligaynon
Dictionary
7. banwa Bayan Tagalog Luzon Mula sa Tagalog
Dictionary
8. tubig Tubig Hiligaynon Ilo-ilo Mula kay Motus, C.
(1971)
9. suhay Kandili Tagalog Luzon/Maynila Mula sa
Depinisyon.com
10. taal Pagsasao Ilokano Ilocos Mula sa Ilocano
Dictionary
11. bigas Bugas Waray Samar Mula sa
Warayblogger.com
12. Diyos Dyus Hiligaynon Ilo-ilo Mula kay Motus, C.
(1971)
13. binhi Butul Kapampangan Pampanga Mula sa Glosbe.com
14. pagkasira Pannacadadael Ilokano Ilocos Mula sa Ilocano
Dictionary
15. pag-unlad Kalamboan Cebuano Cebu Mula sa binisaya.com

1
 Pagsasalin sa Kontekstong Filipino

a. isalin ang mga sumusunod na pahayag batay sa inihain ni paraan ng pagsasalin ni

Newmark.

Pahayag Salita sa salita Literal Matapat Semantiko

1.You must be the Ikaw dapat Ikaw dapat ang Sa’yo dapat Ang pagbabago
change that you wish maging ang pagbabago na mag-umpisa na hinahangad
to see in the world. pagbabago na gusto mong ang mong makita sa
ikaw hiling na makita sa pagbabago na mundo ay dapat
makita sa mundo. mundo. nais mong mag-mula sa
makita sa iyong sarili.
mundo

2.―Such arrogance to Ang kayabangan Ang Isang Pagmamataas

say that you own the sa sabihin na kayabangan na kayabangan ang umiiral sa
land, when you are
ikaw nagmamay- sabihin mong sa ang sabihing pagsabing ikaw
owned by it! How can
you own that which ari ng lupa, kung iyo ang lupa, pagmamay-ari ang nagmamay-
outlives you? Only the ikaw ay inari ng kung ikaw ay mo ang lupa, ari ng lupain,
people own the land ito! Paano pag-aari nito! kung ito gayong ito ang
because only the makakakaya ikaw Paanong mo naman ang nagmamay-ari sa
people live forever. To may-ari iyan alin makakayang nagmamay-ari iyo dahil higit na
claim a place is the
birthright of everyone.
mabuhay ikaw? ariin iyan na sa iyo! Paano namuhay ito nang
Even the lowly animals Lamang ang tao mahaba ang mo naging matagal kaysa sa
have their own may-ari ng lupa buhay sa iyo? pagmamay-ari iyo. Ang mga tao
place…how much more kasi lamang ang Ang mga tao iyan kung lamang ang
when we talk of tao mabuhay lang ang may- nauna itong nagmamay-ari
human beings?‖ habang-buhay. ari ng lupa kasi mabuhay sa sapagkat sila
–Macling Dulag Sa pagtanggap ang mga tao iyo? Ang mga lamang ang may
ang lugar ay ang lang mabubuhay tao lamang kakayahang
pagkapanganak habang-buhay. ang nag-aari mamuhay nang
na karapatan ng Para kunin ang rito dahil ang matagal. Subalit
lahat. Kahit ang isang lugar ay mga tao hindi ibig sabihin,
mababang mga karapatan ng lamang ang ang mga ito ay
hayop mayroong lahat. Kahit ang nabubuhay maaari na nating
sariling lugar… mga nang walang angkinin. Ang
gaano karami mabababang hanggan. Ang bawat isa sa atin
kung tayo mga hayop ay pag-angkin sa ay ipinagkalooban

2
 Pagsasalin sa Kontekstong Filipino

nagsasalita ng may kaniya- isang lugar ay ng karapatang

tao mga kaniyang karapatan ng magkaroon ng
pagiging? lugar… Paano bawat isa. lugar, maging ang
pa lalo sa atin Kung ang mga mga hayop ay
kung hayop ay may mga sarili
nagsasalita mayroong ring lugar.
tayong mga sariling lugar, Mangyaring
tao? paano pa ang paano pa sa atin
mga hayop na na higit na mas
nakatataas sa nakatataas sa
mga ito ang kanila?.
pag-uusapan?

3. The mind and body Ang isip at Ang isip at Ang isip at Ang isipan at
can be compared to katawan katawan ay katawan ay katawan ay tulad
clothing covering us:
puwedeng puwedeng maaaring ng ating mga
the mind is like the
undershirt and the maging ikumpara sa ihalintulad sa kasuotang
gross physical body is makumpara sa pananamit na mga bumabalot sa atin.
like an over shirt. You pagdadamit nagbabalot sa bumabalot sa Ang isipan ay
are the self, an eternal tinatakpan tayo: atin: ang isip ay tin. ang isipan sumasagisag sa
living being temporarily ang isip ay tulad ng pang- ay ang suot panloob na
within the body.
parang pangilalim ilalim na panloob kasuotan
–Chris Butler
damit at ang kasuotan at ang habang ang samantalang ang
mahalay pisikal mahalay na pisikal na pisikal na katawan
katawan ay pisikal na katawan ang naman ang
parang pang katawan ay ang suot panlabas. sumasagisag sa
ilalim damit. Ikaw pang-ibabaw na Ikaw ang panlabas na
ang sarili, ang kasuotan. Ikaw iyong sarili, kasuotan. Ikaw
magpakailanman ang iyong sarili, isang walang ang sumasagisag
nabubuhay ang walang hanggang sa sarili, isang
maging hanggang mamumuhay magpakailanmang
pansamantala katauhan ay nang nabubuhay nang
loob ng katawan. pansamantalang pansamantala pansamantala sa
nasa loob ng sa loob ng loob ng iyong
katawan. iyong katawan.
katawan.

3
 Pagsasalin sa Kontekstong Filipino

b.2 Isalin ang pahayag at pumili lamang ng isa sa mga pagpipiliang pamamaraan na inihain ni
Newmark.

Pahayag Malaya/ Adaptasyon/ Idyomatiko/

komunikatibo
1. ―When one loves one's Art no service “Kapag pag-ibig ang umiral, walang anuman
seems too hard‖ – O. Henry bagay ang mahirap gawin” (Adaptasyon)
2. ―When a man is denied the right to live the “kapag ang isang tao ay inalisan ng
life he believes in, he has no choice but to karapatang mamuhay nang naayon sa
become an outlaw.‖ ...- Nelson Mandela kaniyang paniniwala, siya ay walang
magagawa kundi ang mabuhay nang salungat
sa batas.” (Komunikatibo)

TAKDANG GAWAIN:
Ano ang kabuluhan ng pagsasalin sa kontekstong Filipino?

Bilang isang Pilipino, sa aking palagay, isa sa mga kabuluhan ng pagkakaroon ng

pagsasalin sa kontekstong Filipino ay nakakatutulong ito sa pagpapalaganap at
pagpapaunlad ng wikang sariling atin. Sa panahon na kung saan ay marami tayong
kinakaharap na mga pagsubok at isyu hinggil sa ating wika, halimbawa na lamang ng
pagkakaroon natin ng bulok na sistema kung saan ang paggamit ng wikang filipino ay
hindi gaanong napagtitibay dahil mas pinapaboran ng nakararami sa atin o ng sistema
na mayroon tayo ang ibang wika, partikular ang wikang ingles. Kaya ang pagkakaroon
ng Pagsasalin sa Kontekstong Filipino ay maituturing na malaking bagay. Ngunit bilang
panimula, upang malaman ang ilan pa sa mga kabuluhan nito, kailangan malaman muna
natin kung ano nga ba ang Pagsasalin at ang Pagsasalin sa Kontekstong Filipino.

Ayon kay C. Rabin (1958) hinggil sa pagsasalin, “Ang pagsasaling-wika ay isang

proseso kung saan ang isang pahayag, pasalita man o pasulat, ay nagaganap sa isang
wika at ipinapalagay na may katulad ding kahulugan sa isang dati nang umiiral na
pahayag sa ibang wika.” Sa kabilang banda binigyang kahulugan naman ni E.
Nida(1959) ang pagsasalin bilang “Muling paglalahad sa pinagsalinang wika ng
pinakamalapit na natural na katumbas ng orihinal ang mensaheng isinasaad ng wika,
una;y batay sa kahulugan, at ikalawa‟y batay sa istilo.” Ayon naman kay Dizon, ang
pagsasalin ay isang pagsusuri sa pilosopiya ng wika, pinaliwanag nya ito sa tatlong

4
 Pagsasalin sa Kontekstong Filipino

susing salita: wika, ideolohiya at pagsasalin. Sinasabi nyang ang pagsasalin ay

kadalasang nakasalig sa intensyon ng tagasalin batay sa kanyang ideolohiyang taglay
kung kaya„t malaki ang kinalaman ng tagasalin sa perspektiba ng mga akdang isasalin.
(Zafra, 2009). Samantalang siinasabi nina Liban- Iringan na ang pagsasalin ay
kagamitan sa muling paglikhapagbabagong anyo na naaayon sa pangangailangang
diwa ng kaalaman sa patutunguhang wika (Batnag et. al. 2009).

Sa madaling sabi, o sa kabuuan, ang pagsasaling wika ay ang proseso ng pag-

iinterpretasyon o pagsangguni sa pinakamalapit na katumbas ng mga salitang
nakapaloob sa mga sulatin, akda, teksto o lalo na ng mga ideya tungo sa nais na wika,
lenggwahe o dayalekto na pagsasalinan. Samantala, ang Pagsasalin naman sa
Kontekstong Filipino ay ang proseso ng paglilipat o pagsasangguni ng mga
pinakamalapit na katumbas ng mga sulatin, akda, teksto o ideya mula sa tinatawag na
simulain lenguwahe o simulaang lengguwahe (SL) papunta sa sa ibang pang mga wika
(tunguhing lengguwahe- TL) partikular na sa wikang Filpino.

Bilang pagtuloy, bukod sa nauna kong nabanggit, sa kadahilanang ang bansang

Pilipinas ay binubuo ng higit sa isandaang mga lenggwahe, kahit pa wikang Filipino ang
kinikilala natin bilang wikang Pambansa, madalas mangyari sa mga Pilipino mismo ang
pagkakaroon ng balakid sa pagkakaintindihan dulot ng ang mga tao sa iba’t-ibang
bahagi ng ating bansa ay gumagamit ng iba pang lenggwahe kaya’t hindi lamang iisa
ang wikang ginagamit natin. Sa pagkakaroon ng pagsasalin sa kontekstong Filipino,
maaring mabigyang daan ang problema natin hinggil sa hindi pagkakaunawaan dahil
nga sa tinutulungan tayo nitong maintindihan ang isang wika, teksto o ideya nang
nakalapat sa paraang mauunawaan na natin. Ngunit sa paggawa nito, sa tingin ko ay
may mga ilang bagay pa tayong dapat gawin. Ganoon din naman sa wikang banyaga.
Halimbawa na lamang sa Ingles, sa paraan ng pagsasalin lalo na sa konteksto ng ating
wika, natutugunan nito ang mga suliranin natin sa pakikipag-ugnayan sa mga taong
hindi naman nagmula sa Pilipinas. Naiibsan ang miskomunikasyon at bukod pa rito, isa
sa mga maari nating ituring bilang magandang epekto nito ay nabibigyan tayo nito ng
mga oportunidad na maging bahagi ng lumalawak na globalisasyon sa panahon ngayon
at hindi maitatangging may epekto rin ito sa atin pagdating sa usaping ekonomiya.

Hindi maikakailang maraming bagay pa ang maaari nating ituring bilang isa sa mga
kahalagahan ng Pagsasalin, maging ang Pagsasalin sa Kontekstong Filipino. Ngunit
hindi rin natin maitatangging marami pang naglilitawang mga isyu hinggil sa ating wika at
marami pang bagay ang dapat isaalang-alang natin upang mas lalo pa nating
mapagtibay at mapaunlad pa nang husto ang wikang Filipino,

5
 Pagsasalin sa Kontekstong Filipino

TAKDANG GAWAIN:
Isalin ang napiling akda, artikulo o aklat kaugnay sa sinundan na gawain.

Ang Pahinga ni William Howard Davies

(The Leisure by William Howard Davies)

Ano itong buhay kung, puno ng kamalayan,

walang panahon upang tumayo’t pagnilayan?
(What is this life if, full of care,
We have no time to stand and stare.)

walang panahong tumayo sa ilalim ng mga sanga,

At tumitig na sintagal ng mga tupa at baka:
(No time to stand beneath the boughs
And stare as long as sheep or cows.)

Walang panahon pagmasdan, ang mga kakahuyang dinaraanan,

Kung saan ikinukubli ng mga ardilya ang mga nuwes sa damuhan:
(No time to see, when woods we pass,
Where squirrels hide their nuts in grass.)

Walang panahon silayan, sa matinding liwanag,

ang daloy na puno ng mga bituin, tulad ng kalangitan sa karimlan:
(No time to see, in broad daylight,
Streams full of stars, like skies at night.)

Walang panahon lingunin ang sulyap ng kagandahan,

At pagmasdan ang mga binti, kung paano ang mga ito umindak/sumayaw:
(No time to turn at Beauty’s glance,
And watch her feet, how they can dance.)

Walang panahon upang hintayin ang kaniyang labi

6
 Pagsasalin sa Kontekstong Filipino

Na yabungin ang ngiting sa kaniyang buliga/mata nagsimula/nagmula

(No time to wait till her mouth can
Enrich that smile her eyes began.)

kahabag-habag na buhay ito, kung puno ng kamalayan,

walang panahon tumayo at pagnilayan.
(A poor life this if, full of care,
We have no time to stand and stare.)