I.

KONTEMPORARYONG ISYU (ARALIN 1)

 Kontemporaryong Isyu – ang tawag sa pangyayari o ilang suliraning bumabagabag o

gumagambala at nagpapabago sa kalagayan ng ating pamayanan, bansa o mundo sa

kasalukuyang panahon.

o Mahalaga at makabuluhan sa lipunang ginagalawan.

o May malinaw na epekto o impluwensiya sa lipunan o sa mga mamamayan.

o Nagaganap sa kasalukuyang panahon o may matinding epekto o

impluwensiya sa takbo ng kasalukuyang panahon.

o Mga temang nagpag-uusapan at maaaring may maganda o positibong

impluwensiya o epekto sa lipunan.

 Pagsusuri sa Kontemporaryang Isyu

Pinagmulan Iba’t ibang Papanaw

Mga Pagkakaugnay-ugnay Kahalagahan

Epekto Personal na Damdamin

Maaaring Gawin

 Mga Kontemporaryang Isyu sa iba’t ibang panig ng mundo

 Abortion Age Discrimination

 AIDS (HIV) Animal Rights
 Anti-Muslim Discrimination Racismg
 Birth Control Bullying
 Capital Punishment/Death Penalty Chemical Waste
 Chemical Weapons Child Abuse
 Civir War/Ethnic Conflict/Religious Conflict Child Labor
 Climate Change and Global Warming Computer Hacking
 Corporal Punishment Cyberbullying
 Human Rights and Equality for Woman Discrimination
 Domestic Violence Multiculturalism
 Drug Abuse/Drug Addiction Prostitution
 Same-Sex Marriage Rape
 Freedom of Religion and Belief Gambling
 Sexual Harrasment Gay Rights
 Pornography Teen Pregnancy
 Minorities Globalization
 Graft and Corruption Gun Control
 Single Parenting Inequalities

 Karasanayang Kailangan sa pag-aaral ng Kontemporaryang Isyu

o Pahayagan – ay mahalagang sanggunian tungkol sa mga kontemporaryong

isyu.

o Pagkilala sa Primarya at Sekundaryang Sanggunian

 Primaryang Sanggunian – ang pinagkunan ng impormasyon ay orihinal

na tala ng mga pangyayaring isinulat o ginawa ng mga taong nakaranas
sa mga ito.
- Hal. Sariling talaarawan, dokumento, saksi, larawan, accounts,
guhit, talumpati, sulat, talambuhay at iba pa.

 Sekundaryang Sanggunian – ay mga impormasyon o interpretasyon

batay sa primaryang pinagkunan o isinulat ng mga taong walang
kinalaman sa mga pangyayari.
- Hal. Aklat, articles, bibliography, komentaryo, political cartoons,
encyclopedias at iba pa.

 Pagtukoy ng katotohanan at Opinion

 Katotohanan – mga totoong pahayag o kaganapan na pinatutunayan sa tulong

ng mga aktwal na datos.

 Opinyon – ay nagpapahiwatig ng saloobin at kaisipan ng tao tungkol sa inilahad

na katotohanan.

 Pagtukoy ng Pagkiling
 Pagkiling – sa pagsuri ng mga impormasyong may kaugnayan sa

agham panlipunan ay dapat walang kinikilingan.

 Pagbuo ng Paghihinuha, Paglalahat at Kongklusyon

 Hinuha – isang pinag-isipang hula tungkol sa isang bagay.

 Paglalahat – ang hakbang kung saan binubuo ang mga ugnayan ng mga hindi

magkakaugnay na impormasyon bago makagawa ng kongklusyon.

 Kongklusyon – ang desisyon, kaalaman, o ideyang pagkatapos ng pag-aaral

ng pagkakaugnay ng mahahalagang ebidensya.

 Kahalagahan ng Kotemporaryang Isyu

 BILANG MAG-AARAL

 Paggamit ng malinaw at makabuluhan na kaalaman tungkol sa mahahalagang

kaganapan na nakaiimpluwensiya sa mga tao, pamayanan, bansa at mundo.

 Pagsusuri at pagtataya ng mga ugnayan ng sanhi at epekto ng mga pangyayari.

 Paggamit ng mga kagamitan ng mga kagamitang teknolohikal at iba’t ibang sanggunian

para makakalap ng mga impormasyon.

 Paggamit ng mga pamamaraang estadistika sa pagsuri ng kwantitatibong datos

tungkol sa mga pangyayari sa lipunan.

 Pagsisiyasat, pagsusuri ng datos at iba’t ibang sanggunian, at pagsasaliksik.

k
 Mapanuring pag-iisip, matalinong pagpapasiya, mabisang komunikasyon,
pagkamalikhain, at pagpapalawak ng pandaigdigang pananaw.

 At marami pang iba.

 BILANG MAMAMAYAN
 Kaalaman sa sariling mga karapatan at tungkulin bilang mamamayan upang

makalahok sa ikabubuti ng pamumuhay ng pamayanan, bansa at daigdig.

 Pang-unawa at paggalang sa mga batas at alituntunin upang maitaguyod ang pagkakaisa,

pag-unlad at pagkakaroon ng kapayapaan sa ating bansa at sa buong daigdig .

 Pagpapahalaga sa sama-samang pagkilos bilang isang bansa at pagtugon sa mga

pambansa at pandaigdigang suliranin.

 At marami pang iba.

II. KALAMIDAD (ARALIN 2)

 Kalamidad – tinuturing na mga pangyayaring nagdudulot ng malaking pinsala sa

kapaligiran, kalusugan, ari-arian, at buhay ng mga tao sa lipunan.

o Geohazard Mapping – upang malaman ang mga lugar na madaling tamaan

ng mga sakuna o kalamidad. Nilalayon na maprotektahan at

mapangalagaan ang lahat.

o El Nino Phenomenon – ito ay sinasabing isang kakaibang panahon bunga ng

pag-init ng katubigan ng karagatang Pasipiko. Nakakaranas ang mga bansa

na apektado ng El Nino ng matinding tagtuyot na sanhi ng problemang

pangkabuhayan.

o La Nina – kadalasan nagaganap ito mula Mayo hanggang Oktubre Ito ay

nagdadala ng malakas na pag-uulan. Dahil napapaligiran ang Pilipinas ng

tubig banta sa atin palagi pag nagkakaganito ang tsunami, storm surge o

tidal waves.

o Flash flood – biglang pagbaha tuwing nagbabagyo.

BJKB

o Landslide – maari itong maganap kapag malakas o tuloy-tuloy ang pagulan

at pagsabog ng bulkan, pwede rin dahil sa quarrying o pagmimina.

CKLDVNKLV

o Lindol - ay sanhi ng isang mabilis na paglabas ng enerhiya na nang-gagaling

sa ilalim ng lupa.
 o Bagyo/Tropical Cyclone – ay isang sistema ng klima na may nakabukas na sirkulasyon sa
paligid ng isang sentro ng mababang lugar , tumatakbo sa pamamagitan ng

init na inilabas kapag umaakyat at lumalapot ang basang hangin.

KJJJ

o Pagputok ng bulkan – ay isang uri ng anyong lupa na naglalabas ng mainit

na "lava" tuwing pagputok. Ang isang bulkan ay maaring maging di-aktibo o

dormant (di nagkakaroon ng pagputok) o aktibo (may panahon ng pagputok).

FGFGFG

o Pagbabago ng klima – ay ang pagbabago sa karaniwang panahon na dapat

sana ay mangyari sa isang lugar.

o Mga nagpapalala sa Kalamidad

o Pagtapon ng basura sa mga daluyan ng tubig.

o Pagkakalbo ng kagubatan.

o Paninirahan sa paanan ng bulkan.

o Paninirahan sa estero, baybay ng ilog o dagat.

o Pagkasira ng ozone layer.

o Pagmimina o quarrying.

o Pagtangging lumikas ng mga tao sa mga mapanganib na lugar.

 Paghahanda sa mga Kalamidad

JOJ

 PSWS – Public Storm Warning Signal

 PAGASA – Philippine Atmospheric Geophysical Astronomical Services Administration
 UNDRR – United Nations Office for Disaster Risk Reduction
 NCR – National Capital Region

 Mga Panganib ng Bagyo

 Malakas na Hangin – posibleng umabot sa 250 kilometro bawat oras

ang pinakamalakas na hanging kaya masira ng kabahayan at makabuwal

ng mga puno, poste, at iba pang estruktura.

 Malakas na Ulan – lumilikha ng matinding pagbaha na pumupinsala sa

pananim at impraestruktura ang malakas na tuloy-tuloy na ulan.

 Storge Surge/Daluyong - nagdudulot ng mataas na alon at baha sa mga lugar na malapit

sa baybaying-dagat, at sumisira sa estrukturang natural o gawa ng tao.

 PSWS#1 – sa loob na 36 na oras may hanging papalo na may lakas na

30-60kph.

 PSWS#2 – sa loob ng 24 na oras may hanging papalo na may lakas

na 61-100kph.

 PSWS#3 – sa loob ng 12 hanggang 18 oras may hanging papalo na may

lakas na 121-170kph.

 PSWS#4 – sa loob ng 12 o mas maaga pang oras may hanging papalo na

may lakas na 171-220kph.

 PSWS#5 – sa loob ng 12 o mas maaga pang oras may hanging papalo na may

lakas na 220 o higit pang kph

 Yellow rainfall advisory ang itinataas kung inaasahang bubuhos ang

7.5 mm hanggang 15 mm ng ulan sa susunod na isang oras, at

inaasahan na magpapatuloy ito. Kung bahagi ka ng pamayanang

binigyan ng yellow rainfall advisory, pinapayuhan kang maging alerto

sa kundisyon ng ulan, at binibigyang-babala na maaaring bumaha sa

 mga mabababang lugar.

 Orange rainfall advisory naman ang itinataas sa mga lugar na

inaasahang makakaranas ng 15 mm hanggang 30 mm na buhos ng

ulan sa susunod na isang oras. Nagbabadya na ang baha sa mga

pamayanang ito.

 Kung maituturing nang emergency ang pagbuhos ng ulan, red rainfall

advisory ang itinataas. Nangyayari ito kung mahigit 30 mm ang ulan

sa susunod na isang oras, o kung tatlong oras nang malakas ang ulan

at umabot na sa 65 mm.

 Mga Uri ng Bagyo

 Tropical Depression – mula 35-63 kilometro bawat oras ang lakas

ng hangin.

 Tropical Storm – mula 64 – 117 kilometro bawat oras ang lakas

ng hangin.

 Typhoon - higit sa 117 kilometro bawat oras ang lakas

ng hangin.

 Super Typhoon – 220 kilometro bawat oras o mahigit pa ang lakas

ng hangin.

 Mga Bulkan sa Pilipinas

- Luzon
- Mayon (Albay)
- Taal (Batangas)
- Pinatubo (Zambales)
- Banahaw (Quezon)
- Bulusan (Sorsogon)
- Iriga (Camarines Sur)

- Vizayas
- Kanlaon (Negros Oriental)
 - Biliran (Biliran)

- Mindanao
- Matutum (Cotobatp)
- Ragang (Cotobato)
- Calayo (Bukidnon)
- Hibok-Hibok (Camiguin)

 Mga lalawigan na madaling tamaan ng pagbaha:

- Pampanga - Bulacan
- Nueva Ecija - Metro Manila
- Pangasinan - North Cotobato
- Tarlac - Oriental Mindoro
- Maguindanao - Ilocos Norte

 Mga lugar na mapanganib sa pagguho ng lupa dahil sa lindol:

- Ifugao - Bukidnon
- Lanao del Sur - Aurora
- Saranggani - Davao del Sur
- Benguet - Davao Oriental
- Mountain Province - Rizal

 Mga lugar na mapanganib sa pagputok ng bulkan:

- Camiguin - Sorsogon
- Sulu - South Cotobato
- Biliran - Laguna
- Albay - Camarines Sur
- Bataan - Batanes

 Mga lugar na mapanganib sa tsunami:

- Sulu - Romblon
- Tawi-Tawi - Siquijor
- Basilan - Surigao del Norte
- Batanes - Camiguin
- Guimaras - Masbate

 Mga Epekto ng Ilang Pangunahing Kalamidad

hi
 o Super Typhoon Yolanda (Typhoon Haiyan) - ay isa sa mga pinaka malakas na bagyong
natala sa buong daigdig. Ito ay may Public Storm Warning Signal #1. Nabuo sa
Micronesia noong November 3, 2013.
o Bagyong Ondoy (Typhoon Ketsana) - ay isa sa rin sa pinakamatinding bagyong
rumaragasa sa ating bansa. Nanalasa ito sa Relihiyon I hanggang VI at NCR. Nabuo sa
Northwest ng Palau noong September 23, 2009.
o Bagyong Uring (Tropical Storm Thelma) - isa sa mga bagyong kumitil sa buhay ng halos
5,100 katao sa Ormoc, Leyte.
o Pagputok ng Bulkang Pinatubo – ito’y nasa interseksiyon ng lalawigan ng Tarlac,
Zambales, at Pampanga.
o Hulyo 16, 1990 na Lindol sa Luzon – ay isa sa pinakamalakas na paglindol sa Pilipinas.
Ito’y umabot ss lakas na 7.7 sa Richter Scale na kumitil sa buhay ng 918 katao, at 864
naman ang bilang ng mga nasugatan.

 Mga Gawain at Desisyon ng Tao na may Kaugnayan sa Pagkakaroon ng mga Kalamidad

 Pagtatapon ng basura sa mga daluyan ng tubig
 Pagkakalbo ng kagubatan
 Paninirahan sa paanan ng bulkan
 Paninirahan sa estero, baybay ng ilog, o dagat
 Paggamit ng kemikla na nakasisira ng ozone layer
 Pagmimina at quarrying
 Pagtangging lumikas ng mga tao mula sa mga panganib na lugar

 Bago Dumating ang Bagyo

 Alamin ang paying pangkaligtasan.
 Ihanda ang de-bateryang radio, flashlight, kandila.
 Maghanda ng emergency kit.
 Ibalot sa plastic ang mga papeles.
 Magplano ng gagawin kapag may parating na kalamidad.
 Siguraduhin na ang inyong bahay ay nasa mabuting kondisyon.
 Bawasan ang mga malalaking sanga ng punong kahoy.
 Lumikas sa mataas na lugar.

 Habang may Bagyo

  Makinig o manood ng balita.
 Siguraduhing handa ang emergency kit.
 Mag-ipon ng tubig.
 Isara ng mabuti ang bintana at pintuan.
 Iwasan ang paglabas ng bahay.

 Pagkatapos ng Bagyo
 Makinig o manood ng balita.
 Mag-ingat.

 Bago ang pag Baha

 Makinig sa balita
 Alamin kung ang inyong lugar ay binabaha.
 Ihanda ang emergency kit.
 Alamin ang ligtas na daan patungong evacuation area.
 Sundin ang utos ng NDRRMC at BDCC
 Patayin ang main switch ng kuryente.

 Habang may Baha

 Maging maingat sa lugar na baha.
 Ipagbawal ang paglalaro ng mga bata.
 Siguraduhing malinis ang iniinom na tubig.

 Paghupa ng Baha
 Mag-ingat
 Huwag kumain ng pagkain galing sa baha.
 Mag-linis

 Bago Lumindol: Magplano

 Alamin ang Earthquake Hzard sa inyong lugar.
 Ihanda ang inyo ng tahanan, lugar ng trabaho, at paaralan.
 Gawing pamilyar ang sarili sa mga exit route.
 Maghanda ng emergency kit na naglalaman ng de-latang pagkain.
 Magsagawa o lumahok sa regular na earthquake drill.

 Habang Lumilindol: Maging Kalmado

 Maging kalmado at alerto.
 Kung nasa loob ng matibay na gusali, mabiis na buksan ang pinto kung maaari.
 Kung nasa loob ng matibay na gusali, magpunta sa open area.

 Pagkatapos Lumindol: Humanda sa mga Aftershock

 Kapag huminto ang pag yanig, lumabas agad sa gusali.
 Suriin ang sarili at ang kapwa kung mayroong injury.
  Suriin kung may natapong kemikal at mga nakakalason at madaling magliyab na uri nito.
 Kung kinakailangang lisanin ang tahanan, mag-iwan ng mensahe kung saan kayo
pupunta.
 Manatiling nakaantabay sa mga balita.

 Bago ang Pagputok ng Bulkan

 Makinig sa balita
 Sundin ang payo ng LGU
 Alamin ang telepono ng mga ahensiya
 Makilahok sa emergency drill
 Maghanda ng emergency lamp
 Magtatag ng alarm system
 Maghanda ng emergency kit
 Magtalaga ng daanan palabras o palayo sa bulkan

 Habang may Pagputok ng Bulkan

 Kumilos ng mabilis
 Takpan ang ilong
 Sundin ang payo ng PHIVOLCS
 Bigyan ng paunang lunas ang nasaktan
 Alisin ang makapal na abo sa bubong ng bahay.
 Maghanda ng emergency kit

 Pagkatapos ng Pagputok ng Bulkan

 Siguraduhing maayos ang tahanan
 Maghintay ng payo ng LGU

 KAWANI/AHENSYA NG GOBYERNO NA PINAKAIMPORTANTE

 NDRRMC - National Disaster Risk Reduction And Management Council
 DOST - Department Of Science And Technology
 PHIVOLCS - Philippine Institute Of Volcanology And Seismology
 PAGASA – Philippine Atmospheric Geophysical Astronomical Services Administration

 Mga Ahensiya ng Pamahalaan na Natutulungan para sa Kaligtasan ng mga Mamamayan

 DSWD – Kagawaran ng Kagalingang Panlipunan at Pagpapaunlad o Department of
Social Welfare and Development
 Namamahala sa mga programa ng pamahalaan para sa mga paglliingkod sa
lipunan lalo na sa mahihirap.
 DILG – Kagawaran ng Interyor at Pamahalaang Lokal o Department of the Interior and
Local Government
  Namamahala sa mga yunit ng lokal ng pamahalaan tulad ng mga barangay,
bayan, lungsod o lalawigan.
 MMDA – Pangasiwaan sa Pagpapaunlad ng Kalakhang Maynila o Metropolitan Manila
Development Authority
 Nilikha upang mabigyan ng tuwirang serbisyo ang mga mamamayan sa Metro
Manila o National Capital Region.
 DEPED – Kagawaran ng Edukasyon o Department of Education
 Namamahala sa mga bagay na may kinalaman sa pagpapaunlad ng batayang
edukasyon sa ating bansa.
 DOH – Kagawaran ng Kalusugan o Department of Health
 Nangangalaga ng kalusugan ng mga mamamayan ng bansa tulad ng pagsugpo sa
pagkalat ng kolera, tigdas, at iba pang nakahahawang sakit, lalong-lalo na kapag
may kalamidad.
 DPWH – Kagawaran ng Pagawaing Bayan at Lansangan o Department of Public Works
and Highways
 Nagsasaayos ng mga lansangan, daan, tulay, dike, at iba pang impraestruktura
ng pamahalaan na nasisira kapag may baha o lindol.
 DND – Kagawaran ng Tanggulang Pambansa o Department of National Defense
 Pinapangalagaan nito ang kapayapaan at kaayusan sa ating bansa.
 DENR – Kagawaran ng Kapaligiran at Likas na Yaman o Department of Environment and
Natural Recources
 Pinapangalagaan nito ang kapaligiran at likas na yaman ng bansa.
 PAGASA – Pangasiwaan ng Pilipinas sa Serbisyong Atmosperiko, Heopisiko at
Astronomiko o Philippine Atmospheric, Geophysical and Astronomical Servies
Administration
 Ipinararating ng Pangaiswaang ito ang lagay ng panahom.
 PHILOVCS – Surian ng Pilipinas sa Bulkanolohiya at Sismolohiya o Philippine Institute of
Volcanology and Seismology
 Nagbibigay babala ito sa pagputok ng bulkan upang mapaliit ag epekto ng
sakuna.