Professional Documents
Culture Documents
Janvæ Lingvarvm Reseratæ Avreæ Vestibulum Latin Belgian German French
Janvæ Lingvarvm Reseratæ Avreæ Vestibulum Latin Belgian German French
22\ -19
:
VESTIBV L V M ,.
Que
Primus Tirunculis aditus
Ad
LATINAM , BELGIĆ AM ,
GERMANICAM & GALLICAM,
Linguam paraturi
Autore
lingen .
linguam , Leert de latijnſche ſpraeck.
Pulchram& elegante. Schopende iwt-nettupde.
Comprehendite eam , Bego de felvigije/
Pro veftro captu . Daer . Derſtandt.
Et varias res, n crfchepde fiechten /
Sapientiæ femina. DRijfhept faeden .
Deus vos juvabit. Godt ſal n helpen . (minne.
Præceptores amabunt. De meeſters ſullen (u) bez
Alii laudabunt. Andete ſullen ( u) plöſen .
Ipli gaudebitis. Ghyliedé ſelfs ſuit bly zpna
Si principium difficile, at het beginſel.mope
licht (valt.)
Medium erit facile. Detmidden (al lichtzyn .
Finis jucundus. | Bet cimde glenueglijck .
CAP v T I.
De Accidentibus Pande 23r-vallen der
rerum . Dinghen.
Eus æternus , & ceuwighe Godt/
sæternus,
DEuVous eft in effétia, Is een in 1Defen /
Trinus in Perfonis. Dip vuldigh in Perſonen :
DC
Der Vorhoff zur Lateiniſchen
Sprach- Thür.
LE PORCHE DE LA
Langue Latine.
Eine Vorrede . Preface.
Enet gegråffet ihr Ieu vous ' garde en
Anaben .
D 'Venez apprentis ,
fans.
SH Romet her jhr Schů.
terlein.
Lernet dieLateiniſche ſprache , Apprennez la langue Lati
Die [chon ond hibish-(ift; ) Belle & elegante ; (ne
Begreiffer dieſelbige Comprenez - la
Nach ewrem -Verſtande: Selon voſtre capacité ,(por:
Dnd allerlen fachen . Et diverſes choſes, ( tée .)
Der Weifheit Saamen , Semences de ſageſſe.
Gott wird euch helffen . Dieu vous aidera ,
DicLehrmeiſter werden (euch ) Les maiſtres vous aime
lieben . ront,
Andere loben . Les autres vous loucront,
Chr ſelbſt werdet euch frewer. Vous vous en resjouïrez.
So der anfangſchwer:(iſt :) Si le commencement et
So wird das mittel leicht difficile,
fenn . Lemilieu ſera aiſé,
Fasende lüſtig La fin plaiſante:
Ć APVT I.
S A P O R E S. De (maeken .
Mel eft dulce , Den boenich is goet/
.
Denominativa.
Ducatus eſt aureus , De Ducact is van gout/
Talerus argenteus , De Daelder van ſilver /
Cantharus ſtanneus , De Hanne van tin /.
Malleus ferreus ,
De Hamer van Yſer/
Lychnuchus orichal
orichal. De Handelaer van Co
CCUS,
per /
Sellal
L A T I N I T A TI S. 13
Der ander Gelehrter. Le ſecond eſt plus docte ,
Der dritte der Gelehrteſte. Le troificmc eft tres.doctc.
La comparaiſon irreguliere.
Der Stier iſt groß. Le taureau eſt grand,
das Eameelgroffes.. Le chamcau eſt plus grand,
der Elephant dergroßfeſte. L'elephant eſt tres grad .(tit,
Der Sperling iſt klein , Le paſſercau (moineauJeftpe
Die Meiſt kleiner : La mcfange eſtmoindre ,
der Zaunkönig der allerklei. Le roitelet eft tres petit.
neſte.
das Bier iſt gut: Labiere eſt bonne,
der Meet vnd der Moſt L'hydromel & le vin doux
beller : elt meilleur,
der Wein der beſte. Lc vin eft tresbon .
Die ender iſt böß / Le laiſard eft mcſchant,
Die Natter åtger 1 La vipere eſt pire,
Die Otter die årgſté. L'aſpic eft tres-mcfckant.
Der vierdte iſt eher als der Le quatrieme precede le cin
fånffte/der ſechſterals der quieme, & le ſixieme lc
fiebende. ſeptieme.
Der neundte iſt nach den Le neufieme ſuit le huitie.
achten / der enlffte nach mc, & l'onzieme le dixi
dem zchenden . nach eme .
Les Denominatifs.
Der Ducat iſt gülden / Vn ducat eſt d'or,
Der Thaler Filbern Vn taler d'argent,
Die Ranne zinners Vnpot eſt d'eſtain ,
Der Hammer cyſern / .. Yn marteau eſt de fer,
Der Lcuchter meſſingen , Va ch andelier de laiton.
Der Vne.
14 Ve S T I B V LVM
Sella & fcamnum li- De Stoel en de Banck bain
gneum , hout /
Murus lapideus. De muer van ſteen .
CAP v T I 1.
De Rerum actionibus & paßionibus.
Dan het Werckenen lydender Dinghen.
Creatoris in honorem , er eeren vanden Schep
Faciunt omnes creatu- Doen alle ſchepſelen (per /
Suum officium . (ræ , Haer bedieninghe.
Cæleftium actiones. Der Hemelſcher Werckins
gen .
Angeli celebrant , & de Enghelen papſen en
adorant eum , dienen hem .
Diaboli his adverfatur, De Duppelen zpn hier tc
Sol lucet , OcSonne lichti ( ghena
Luna ſplendet, De Måen ſchijnt/
Stellæ micant , De Sterren glinſteren .
Mane incipit dies , Smozgens begint de dagb
Vefperi nox . des vondts de Dacht:
Elementorum . Der Elementen .
Elementa alunt nos. de Elementen boeden ons .
Ignis arder. Het Dier bzandt. ( roockt.
Flámaflagrat& fumat. De vianme flackert en
Scintilla glifcit in cine- de Donck glimt in de Aſ
re . ſche.
Tonitru tonat. de Donder dondert.
Fulgur fulgurat. den Blirem bliremt.
Ventus flat. den PindtWaepet.
Pluvial De
' L A T 1 N I T A Ti 1 S 15
De Stucl und die Band | Vn felle ( chaire ) & un banc
holtzern. font de bois,
Die Mawer ſteigern. Vnc muraille eſt de pierre.
CH A P I TRE I I.
Von der Sachen Wirkungen und Leyden,
Des actions depaßious deschoſes.
Dem Schöpffer ju ebreo / A l'honneur du Crcateur,
Than alle Geſchöpffer. Toutes les crcatures font
Shre pflicht. Leur devoir .
Wirdlungen der Simli. Les actions des celeftes.
ſchen .
Die Engel prenſen vnd beten Les Anges le celebrá ( lowört )
ihn an . & l'adorent,
Die Teuffel Rind dieſen zu Les Diables leur font con =.
wider, traires.
Die Sonne leuchtet: Le Soleil luit,
Der Mond ſcheinet / La Lune reſplendit.
Die Stern ſchimmern. Les eftoilesbrillent.
Des Morgens schet der Lc jour commence ag má
Tag an. tin ,
DesAbends dio Nadt. La nuict au ſoir.
MOR Der
LA TI NI'T A TI S. 29
Auch im Schlaff träumet | Meſmes durant le ſommeil il
es . ſonge,
Daher ſind dic Träume. D'où procedent les ſonges.
Der Verſtand verſtehet. L'entendement entend,
Die Vernunfft ſchleuſt ben La raiſon raiſonne & inyen
ſich, und dencket aus. te ,
das gedåchtnis iſt eingedeckt Lamemoire ſe convient,
Vnd wo es etwas vergeſſen: Et ſi elle a oublié quelque
choſe, elle s'en reſſouvient.
erinnert es ſich.
volonté veut ( defire)le
derWille wil( begehret)das Labien
gute. ,
Wendet ſich vom bofen . Se deſtourne du mal .
Mais elle eſt ſouvent trom
Wird aber offt betrogen. pées
Erfrewet und betråbet ſich. Serejouït & s'attriſte.
Der ſichere forget nichts. L'affeuré ne ſe ſoucie derien,
der Wolverwahrte fürchtet Celuy qui eſt en ſeureté ne +
nichts . craint rien.
Der friſche arbeitet. Vn qui eſt vigoureux travail
le.
Wer wieder geſund iſt wor- Celuy qui eſt gueri ſe rejouït,
den, frolocket. Vn qui eſt laſſé a envie de
Den uden ſchlaffert. dormir,
Darnach entſchlåfft / und Puis apres il s'endort & ferc.
ruhet er. poſe ,
Denn das wachen und die Car les veilles & le foin fati
forge machen måde, guent (laſſene)
Der ſchlaff erfriſchet. Le dormir recrée.
Wann du ſieben Stunden Quand tu as dormi ſept heus 1
gefehlaffen haft! res ,
und erwacheſt i ro wacher Et tu te reſveilles, veille, leve
ſtehe auff / vnd wecke an. toy, & cfyeille auſſi lesiau.
bere auff tres .
Der Der
30 V ÉS Í BVL V M
MORBIDORVM . Der Dieck -ſuchtigheni.
lejunus appetit alimen- Ben nuchteren begheert
tum . voetfel.
Satur faſtidit efcas. Die ſät is wälgtvan ſpöſca
Delicatus deligit . Den Leckeren kieſt upt.
Sanus benè valet. De geſonde is wel te paſſe.
Agrotus ægrotat. De Siecke is ſicck .
Cui dolet, is queritur. DiePijn hecft/dieklaeght.
Morbi fine dolore , & Deſieckten ſonder ſmerter
ende met kuchen /
cum anhelitu , Sin perickcleusi (forghe
Sunt periculofi. Irick )
Et eventu plærumque Ende in de uptkomſte mees
lethales ; ſtendeel doodclick .
Febris redit per vices, Deloitſe komtwederom
met beurten .
Tam cum fiti, quá cum So wel met dozft als met
frigore interno, inwendighe Violide.
Raro cum fame, Delden met Hongher.
Apoplexia ,& venenum De Popelepe / ende ſterck
vehemens , enecant Venin dooden haeſte
cito, lijclt.
Scabies facit pruritům, Betfel.Schorft maeckt jeuck
tubi Vlcus ſcatet tabo , Een Sweer is vol Etters .
Recens vulnus Tanatur . een verſche wonde wozt
ghenicfen .
Quicquid putret, ſor- wat verrot / vuplt als
det ur fimus, & ca- meft ende een doodt Li
daver, chaem .
Robuſtus poteft mul- Een ſtercke kan veel džae
tum ferre, lhei.
Tener parum ſufferre, Een teere wepnigh verdja .:
gljen .
Cæ. De
LA TINII A T I's 37
Der fråncklichen. Des maladifs.
Ein nüchterner iſt begierig Celuy qui eft à jeun deſire de
der Nahrung. la nourriture ,
Ein ſatter verwirfft dieſpei. Celuy qui eſt ſoul dedaigne
ren (eckelt für den Speie les viandes ,
ſen .)
Ein Zärtling tehlet aus . Le delicat les choiſit.
Lin geſunder iſt wol auff . Celuy qui cſt ſain ſe portebić.
Ein Rrancker krancket ( ift Vn malade eſt malade,
vnpaß .) ( klaget ſich
Wem es ſchmerzet / der bes Celuy quifent de la douleur,
Die tranckheiten ohne ſchmer , fe plaind.
izen/ vnd mit keuchen . Les maladies fans douleur , &
Sind gefährlich . ayec difficulté de reſpirer
Sont dangereuſes,
Ond im Außgang mehren . Et er lcur iſſuë font pour la
theils tódlich . plus part mortelles.
Das Fieber kompt mit ab- La ficvre retournc par inter
wechſelung wieder. valles ,
Sowol mit Durſt, als mit Tant avec ſoif qu'avec froid
jnnerlichem Froſt/ (tålte.) interieur,
Selten mit hunger. Rarement avec faim .
Der Schlag / vnd der heffs L'apoplexie & un fort pot
tige Sifft / tobten ges fon ( venin ) tuent toft.
ſchwind .
La galle cauſe la demangcai:
Die kråre machet jacken . fon .
Das Seſchwår fleuſt mit Vn ulcere eſt plein de lang
Enter. corrompu ,
Eine friſche wunde wird geo Vne playe nouvelle fe gue.
heilet. rit ,
Was faulet / das frindket Tour ce qui ſe pourrit eft falc,
als der Miſt / vnd das (puant ) comme dufumier,
Aaf . & un corps mort( charögne)
Ein Starcker" kan viel tra- Vne perſonne robuſte peue
gen. beaucoup porter,
Linzarter wenig ertragen. Celuyqui est tendec( delicar)
einl Couſtient peu . Vo
32 VESTIBV L V M
Cæcus non videt. De blindc fiet niet.
Surdus non audit, De doobe hoozt niet.
Mutus non loquitur, De Stommeſpiceclit niet.
Taču caret nemo, Niemand ontbcert het ghe
voelen
Niſi paralyticus, Als een gheracchte.
Claudus claudicat, De mancke gaet manck .
Mutilo deelt aliquid. den verminkten ontbżecclit
pets .
OPI FIC V M. Der Handt -Werckieren .
Agricola arat aratro , De Achter -man ploegt met
den ploegh.
In vere ſeminat, Inde Lenten znept tp.
In æftate metit , In den Somer maevt mi.
In autumno vindemiat, In den herfſt pluckt hy de
Hyemetriturat in hor Indrupve nt.
den Winter dozft hp inº'
reo , de Schuere .
Hortulanus plantat De Hovenier beplant den
hortum, Tupn.
Circummunit Poma- hp om-Hepiit den Boom
rium ,aut Viridarium grert / of groenen Hof /
folla, velplancis,velmet een gracht/of planc
ken / oft It uer.
macerie ,
Molitor molit in mola De Molenaer mielt in dc
frumentum , molen Coozen .
Piftor è farina depſit De Backer van 't Meel
maffam , kineedt deegh .
Poſtea pinſit in furno Daer naer baclkt hp in den
pancm . Ovent B200t /
Spiras & placentas,prę- braeckelinghenende Ptocc
ter obelias , & tega ken / behalven Oblpen /
nitas , ende panne -koecken .
Pastor !!!
L. A T I N L T Á Tis 33
Xin Blinder fihet nicht! Vn aveugle ne void point,
Ein Tauber höret nicht. Vn ſourd n'oit point,
Ein Stummer redet nicht. Vn muet ne parle point,
1
Das fühlen mangelt nie. Nul n'eſt privé ( deftitué)d'at:
mand . tou
(ſchlag gerühret . chement,
Als nur dem i welchen der Sinon un paralytique.
Lin Lahmer hincket. Vn boiteux boite ( cloche)
Linem berſtümmelten ge. Quelque choſe manque à un
bricht (fehlet ) etwas. cſtropić.
Der Sandwercker . Des artiſans.
Der Ackermann ackert Le laboureur labour e avec
( pflåget) mit dem pfluge. une charruë ,
Im Frühling fået er. Il ſeme au printemps,
Im Sommer erndtet er. Moiſſonne en eſté,
Im Nerbſt lieſet erWeilt. Vendange en automnc,
Im Winter driſchet er in En hyver il bat en la
der Scheune. gran
Der Gärtner pflanzet den Legesjardinier plante le jär
Garten / din ,
den Obſtgarten ( Baumgar. Il environ nc (enferme) le jara
.
ten ) oder Luftgarten bes din à fruits ; ou le verger;
jvahret er ömb vnd ombi planches,
foſſé, oumurdeail
d'und'u
mit einem Graben / oder ou ne le ſei .
mit Plancken /oder mit ei, che,
ner Leimwand.
Der Müller malet in der Le muſniermout le froment'
Mühlen das Getrende. au moulin .
Der Becker knatet ausmeeli Le boulanger peftrit avec de
den Teig . la farine unc maſſe de
Darnach båcket er im Back- s apr,es ilforme
Puipaſte le pain aụ
ofen Brod7
Preizeln ( Kringel ) und Desfour,
cſchaudets & gaſtcaux,
Ruchen /ohn ( auferhalb )
die Spießkücher / vnd outre les oublies & bi
Pfankuchen , gnets
Der .; D Le
: VESTIBYL V M
34
Paſtor pafcit gregem De Herder wepdt de kudde
in pafcuo, inde werde .
Secat fecula , aut falce, hp ſrijt afmet een Zickelt
fænum & chordum , jen / of Zeiſſen het hop en
6
Laet-hop inde Beemd.
in prato ,
Pabulum & ftramen bet Voeder ende ſtroo ver
congerit in acervos, gadert hp op hoopen .
Pargatfurca ſtabulum , hp ſupvert met de Doxk
den Stal. ( laeren .
Format è lade cafeos, bp maeckt van 't Melek
Lanio mactat pecudes,leen Vleyf-houw er (lachs
n
tet Beeſte .
Yenator venatur fe Pe Jagher jaeght wilde
ras , dieren .
Auceps capit volucres, Be Voghelaer vanght vo
ghelen .
Pifcator piſcatur reti in De Viſſcher viſcht met
piſcina, Het Net in den Vijver.
Coquus fuper foco pa- De Kock berept de ſpöſen
fat cibos, op den heert .
Elixat in aheno cupreo , Hp Fiedt in een kooperen
Alburnos, Anguillas, keetel Blepen / Palin
Barbos,Cácros, Cy- ghen/ Barbeeten , kreef=
ten / Carpers/ Elritfen /
prinos, Foxinos,Fun G ?ondelinghen / Back
dulos, (Gobios) Per- fen / Salmen .
cas, Salmones , &c.
Alios cum , alios fine andere met / andere fonder
ſquamis. fchobben ,
In olla offas , haleces , Ineen Pot/ Soppen / Ha
petaſones,tomacula, ringhen / Hammen / Les
ver -wozſten / Bloet-beu
apexabones , aliaque linghen en andere Woz .
farcimina. ſteri.
Carncs' Ins -ghea
LA TINITAT I S.
35
Der Hirtwerdet die Herde Le berger ( paſteur ) paiſt le
auff der Wende. troupeau au paſturage
Er hewet mit der Senſe'l 04 (paſquis)
der Sichell das Hår vnd Il coupe avec une faucille où
Grummet auffder wieſe. avec une faulx le foin & le
regain au pré,
Das Futter /ondStroh trå. enta
get er zuſammen in hauf fourfle
11 en monceaux lę
fen . rage & la paille ,
Er reiniget mit der Gabel Nettoye. l'eſtable avec une
den Stall. (Råſe. fourche ,
Er macht aus der Milch Forme de laict des fourma
Der Fleiſcher ſchlachtet das ges.
Pieh . Le boucher tue le beftail.
Der Jäger jaget das Wild. Le chaſſeur chaſſe aux beſtes
ſauvages,
Der Vogelſteller fånget L'oiſeleur prend des oi
Vögel. feaux ,
Der Fiſcher fiſchet mit dem Le peſcheur peſche ayec un
Nerze im Teich. filé au vivier .
Der Roch bereitetuber dem Lecuiſinier appreſte les vian
herd die Speiſen . des ſur le foyer.
Refiedet im kåpffernen Ref 11 bouillit en un chauderon
rel die Weißfiſche / Aale de cuivre des ables , des
Barmen / Krebſei Rar- anguilles, des barbeaux ,
pfen E, lrire/ Gründlinger des ccreviffes , des carpes,
Berſche. Láchſel zc. des vengirons , des gou
jons, des perches, des fau
Etliche mit/ etliche ohne ſchu- Lesmon
unss ave
,
c des eſcailles, les
pen .
autres ſans eſcailles ,
Im Topffe Suppen Ne, En un pot du potage , des
ringe/ Schincken / Lebir harens, des jambons , des
würſte Schweißwurſtel fauciſſes , des boudins &
und andere Würſte. autres farces,
D &B D 2 Et
V E S T I B V L V M
36
Carnes item clixas & Inf-ghelijcks gheſobeit
Dleeſch ende met gaus
jurulentas, overgoten .
Afiat in verubus Ana- bp bzaedt aen Bpaed -ſpez
tes,Capos,Perdices, ten / i # ntvoghels / Ca
& Turdos . poenen , Patrijſen /ende
Liſters
Et quæ ſunt affarum , enwat voo2andere ſoo :s
affaturarumque ge- ten van gebzacdt / ende
nera alia . bzaeperien daer zijn.
Quibus la &tucæ , & En- Bp de welcke Latuwen /
bāmata, Beta rubra , ende Sauſſen /Roode-be
te / Cappers / &c. in de
Cappares & c.in Scu Schotelen bp -ghevorgt
tellis adjunguntur, wozden. +
42 VE'S'T IBV L v M
Aurifaber ex auro & De Gout- ſmit van Gont
ende Silver / niet van
argento,non exære, Lattoen oft Cooper /
aut cupro , facit an maeckt Binghen .
nulos.
Lignator ferrâ fecat, & Beinet
Hout Houwer / zaeght
de zaegh / en met de
Securi findit ligna. Bil Itloofthp het hout.
Lignarius aſciat aſcia.' De Cimmer -nian klooft
met de Bil.
Vtiturque dolabra & Ende hp gebzupcktſcharf
terebra . ende3002.
Murarius ponit funda- De metſelaer ( metſer.)
mentum ædificii. leght het foudament van
't bebouw .
Erigit parietes. Hp rechtde Mueren op .
Operiţtecto. up over-decktſe met het
Dack .
Atqueita ædificat, Ende alſoo bouwt lip .
Vitriarius,& vietor et- De Glaeſe - marecher ende
iam exercent Opifi- kupper deffenen cock
cium in officinis ſuis. haer bandt - wercli in
hacre Winckelen .
Debile nó eft firmum,DatſWack is /is niet vaft /
nec perfectum . noch volmacckt.
Fulcitur fulcris, bet wozt onderretmet ftut
ſelen / (ſehraghen )
Vt ne ruat. Op dat het niet en valle /
(omverre valle.)
VERBA IMPERSONALIA.
Sitibi libet , licet. Boo het u bclieft /'t is ghe
oorloft.
Site piget laboris, auti So u des arbeyts of wels
beneficii, pudeat te. daets
wat.
verdriet/ſchaemtu
Decet te pænitere pec- petbetäcmt u Icetweſen
cati te
LATIN IT A T I S. 43
Der Goldſchmied machet|L'orfevre fait des anncaux
aus Gold und Silber / d'or & d'argent,non point
nicht aus Ertz/ oder Ru d'airin ou de cuiyre .
pfferi Ringe:
Der Solzhacker fåget mit Le boucheron ſcic le bois
der Såge/vnd ſpaltet mit avec une ſcie , & le fend
: der Artdas Noltz. avec une coignée ,
Der Zimmerman Zimmert Le charpentier l'esbauche
mit dem Beile (der Zim. ayec la hache,
merart.)
nd brauchet den hobel/ond Et fe fert de doloire & de ta
böhrer. ricre .
Der Naturer - leget den Le maçon poſe le fondement
grund des Bawes. du baſtiment.
Richtet die Wände auff. Il elleve les murailles,
Bedeckts mit dem Dache. Les couyre d’un toict,
Pnd alſo bawet er . Et ainſi baftit.
Der Glaſer / und Bötticher Le vitrier ( verrier) & le ton
vben auch dashantwerck / nelier exercent auſli leur
in jhren Werckſtädten. mcîtier en leurs ouvroirs.
Das ſchwache iſt nicht feſt, ce qui eft debile n'eſt pas fer
noch vollkommen. me ni parfait,
Wird geſtåget mit ſtürzen. On l'appuye avec des appuiš
( eſtançonne avec des eſtan ,
Daß es nicht umbfalle (ein- fons)
falle.) Afin qu'il ne tombe.
LES VERBES IMPERSONNELS .
CAP v T III,
DE RERVM CIRCUMSTANTIIS,
Dande omſtandigheden der Dingyeni.
I. A D V E R B I A.
Vis voca ma
lerocpt mpi
Q Tune estme?ego. ckt.
? quis eft heSijt ghp dat : wie is
daer Pauwels
is
igiturillic ? Paulus. dan .
Agcdum , expe& emus, Welaen dan / Yaet ons
donec veniat. wacfften/tot dat hp comi.
Benè : adventus tuus cl : ule komſte is ons
nobisgratus eft. acnghenaem .
Salve. Ago gratias. Zijt ghegroet. Hcl fegghe
dancle .
Vt vales adhuc ? fic me- Hoc vaert ghy noch : ſag
diocriter. wat heenen .
Vbifuiſti? Vnde redis: Waer lebt ghp geweeſt !
tan uner tut typ ?
Ex oppido : ex vici. Van de Stadt:uptde Ges
nia. bapate
Qua macr
LATINITAT I $. 45
Sünde /ond der Vneinig, difcorde.
repentes du péché & de la
keit.
Linem Jüngling ſtehet das Le ſilenceeſt bien ſeant à un
ſtillſchweigen wol an / jeune hommc, & non point
nicht aber dieRalfſtarrig , l'opiniaftreté.
keit.
Wo du des fizens oberdråp. Si tu esennuyé d'oltre allis,il
ſig biſt / muſtú ſpazieren . te faut pourmener.
Einem ingeladenen geziemet c'eſt à faire à celuy qui et
fuerſcheinen ( ſich eingu , convié ( invité ) de compa .
ſtellan .) roiftre.
CH A P I T ŘE III .
DES CIRCONSTANCES DES CHOSES .
Les iſt weit. Wir wollen C'eſt loin. Nous nous haſte
eylen . rons .
LES NVMERAVX.
Ranſtu gehlen ? freylich . Sais tu conter ? ouy .
Perſuchs derhalben : wie Eflaye- le donc : combien y a
viel ſeynd dinge ? il de choſes ?
E3 11
1
54 V E S T I BV L V M
Vnus eft codex Biblio- Daer is een oeck des
rum , Bpbels /
Duo ſunt teſtamenta , Daer zyn twee Teſtamen
Vetus & Novum : ten / het oude ende het
nieuwe
Tres perſonæ ſanctæ Drp perſoonen der Heplige
Trinitatis, Dryvuldighept/
Quatuor Euangeliſtæ , Vier Euangeliften /
Quinque ſenſus, Ppf Sinnen /
Sex profefti dies, Ses Werckdaeghen /
Septem petitiones in Seven beden in't Gebedt
Oratione Domini- des Heeren / ( in't Vader
câ , onſe)
Otto dies comparan - Acht Daeghen wozden bp
tur feptimana, een Weeck gheleken /
Ter tria funt novem , Dip mael dip is neghen /
Decem præcepta Dei, Chien Gheboden Godts /
Vndecim Apoftoli , Elf Apoſtelen /Hudas upt.
dempto luda , ghenomen /
Duodecim fidei arti- waelf artikelen des Ghe
culi , loofs /
Triginta dies ſunt Daer zijn dertich daeghen
Menfis, vande macnt /
Centum anni ſunt fæ- Handert jaeren zin een ,
culum , eeuwc /
Satanas eſt mille frau . De Satan is een dupſent
dum artifex . kunſtenaer .
СА
1
L A T I N I T A T I S. 55
Ls iſt ein Bibelbuch. 11 y a un livre de la Bible ,
Ls reón jwen Teſtament, il y a deux teſtamens, le vieil
das Alte und das Neme. & le nouveau ,
Dren Perſonen der heiligen Trois perſonnes de la Saincte
Drenfaltigkeit. Trinité,
Dier Euangeliſten . Quatre Euangeliſtes,
Fanff Sinne. Cinq ſens,
Sechs Werckeltage. Six jours ouvriers ,
Steben Bitten im Gebet Sept demandes , en l'oraiſon
des Skrin ( im Pater dominicale,
bnſer .
Acht Tagewerden einer wo- Huic jours ſont comparez à
chen verglichen , une ſemaine,
Dren mahl dren iſt neun , Trois fois trois fontneuf,
Zehen Gebot Gottes/ Il y a dix commandemens de
u, Die
Enlff Apoſtel / außgenom- Onze ApoftresIudas en eſtant
men Juda . ofté ,
Zwift Glaubens Arti: :Douze articles de foy,
deli
Drenſfig Tageſind einMo. Trente jours font un mois,
nati
Hundert jahr ſind ein Man . Cent ans font un fiecle,
nes Alter.
Der Teuffel iſt ein Tauſent. Satan eſt'un ouvrier de mille
künſtler. fraudes.
E 4 CA .
56 V E S T I B V L V M
С А рут I V.
DE REBVS IN SCHOLA
Vande ſaecken in de School,
Scholaſticus fponte De Schoolier gaet gerne
frequentat ſcholam , ter Schoolel
Quò in artibus erudia- Op dat Hp in de Honften
mach onderwefen wer
tur, den /
Initium eſt à literis, men begint van de Lette 1
ren /
Ex ſyllabis voces com - Van defyllaben worden de 1
CAPVT V.
DE RE B V S DO M I.
Pande Dinghen in Hups.
PVlfa fores,fi claufæ K LoptaendeDozeſan fps
Quùm aperitur, tranſi Als de Doze word open ge
oſtium , daen / ghaet daer doozi
Et intra in atrium , En gaetin 't Voorhoff
Clavis claudit ſeram , De Sleutel flupt het Slot)
Iterumque recludit, En onſlupt het wederom /
Clavus figitur, De Daghel wozt ingefla
Pavimentum calcamus, Dethet
bloer/ betreden wp
Laquear nobis impen- De Solder hanght over
det, ons /
Feneftræ funt vitrex , De venſters zijn van glas /
Hypocauſtum (vapo- De ſtove door het Forups
rarium) per forna- warm - ghemaeckt / is
cé calefactum calet, Heet/
Cameræ frigent, De kamers zijn koud/
In ciſtis,& arcis abſcon- In biften en Woffers ver :
dimusres, berghen wp de dinghen /
In corbibus portamus, In koven dzaeghen wp/
Succus non fervatur in Sap (vochtighepd )en word
ſacco ,nec in fundâ, niet bewaert in een lack
noch in een borrel
In cubiculo ſunt le &ti, In de Slaepkanier zijn de
Bedden /
Culcitris, pulvinari- met bulſters / dozkuffens
bus, & lodicibusftra ende Slaeplakens bes
ti, deckt?
Cer-1 Het
LA TINITATIS 63
CHAPITRI V.
1
DES CHOSES DE LA MAISON .
CA.
L A TI NI TATI'S . penye
Die Eltern ziehen die Rin . Le pere & la mere efleyent
der auffi leurs enfans,
Rathen / vnd vberreden was Leur conſeillent & perſua
11
erbar iſti dent des choſes honne
ftes,
Widerrahter was ſchånd . Diſſuadent ( deſconſeillent) les
lich iſt / deshonneſtes ,
Permahnen zur Tugend: Les exhortent à la vertu ,
F4 Сн А.
72 V E S T I B V L V M
CAP v T VI.
DE REBUS IN VRBE ET
2
REGIONE .
CA
L: Α Τ Ι Ν Ι Τ Α Τ 1 S 79
DerFriede iſt ganzlich zu wün-| La paix eſt entierement à
ſcheni ſouhaitter ,
Der Krieg iſt ſchädlich (ver. La guerre eſt pernicicule
derblich /) (dommageable)
Ohne wen der Feind abzuhal- Sinon quand il faut re
ten iſti pouſſer l'ennemi.
Die Kriegsleut dienen vmb Les ſoldats mcritent la
Sold/ folde,
Sie ſtreiten und kämpffen mit Ils combattent avec des
Schilden 1 Spieffen vnd boucliers , des picques
Reulen / & des maſſes.
camp,
Die paucken erſchallen , Les tambours ſonnent,
Die Fahnen werden auffge. On dreſſe les enſeignes
ſteckt 1 (drappeaux )
Die Bachſen (chiefſen ficloß! Ils tirent l'artillerie,
Von den Bogenſchieffen ſie die Ils jettent des flelches ayce
Pfeiler des arcs ,
Mit den aus der Scheide ger Ils combattent ayant tiré
zogenen Schwerdtern ſtret leurs cfpées du four
ten ( fechten ) fie. reau,
Mit den Waffen wehren fiel Sc defendent avec des ar
fich mes,
Mit den Stücken erobern fie prennent des chafteaux ,
Schloſſeri ( forterelles) avec du ca
non ,
Sie kommen wieder mit Raub s'en retournent avec du
(Beuthe) vnd Sieg. butin & la victoire .
CHA .
80 VE S T. Í B.V. L V M
CAP v T VII.
DE VIRTV TIBV S.
Van de Deughden .
Írtutes fe& are, USchouddet de ondeugh :
Vlete
Vita vitia, quæ lex den die de Wet verbicot /
vetat ,
Patrans flagitia, Bie fchelmſtucken begaet/
Ef ſccleſtus nequam , Is een ſchelmſe booſwicht/
Intereà, ut prudens fis, Ondertuſſchen op dat ghp
voozſichtigh spt /
Profpice finem , Doozſiet het epnde/
Aſpice media, Siet an de middelen /
Attende occaſioni, Let op de gelegenthept/
Præterea occipe nil te- Daer -cn-boven begintniet
lichtveerdichlijck /
merè , Bedenckt u langhel
Delibera diu ,
Daeft u lanchfaemiſick /
Feltina lentè, Ghelooft niet 't ghemeyn
Rúmori ne crede , gheſchrep /
Arcanum né vulga, De geheimnis maeckt nict
belicnt /
Quod ignoras,ne affir- Dat ghyniet en weet/ daci
$ magaut nega , en fegt noch ja noch ncen
toe.
Interroga potiùs, Dzaeght het liever /
Eſto TEMPERANS, Zpr maetich /
Quùm efuris, cde, Als ghp longher hebt / ceti
Quum litis, bibe , Mis ghp dozftlebt/dzinclit/
Præfertim in convivio, Doornaemeutlijclt int gaſt
Heluones crapulantur, mael/
Slempers / flempen /
vorant, & potant , Deflocken / en deinclien/
Pran Lact
L Α Τ Ι Ν 1 Τ Α Τ 1 S. 81
CH A P I T. VI I.
DES VERTU S.
Von Tugenden.
Het Bedlupt.
Vltáne ſuperſunt? Under noch vele dingen
Pauca admo- overich: ſeer wepnigh /
dum , puto , mepnie ick /
Ecce ult imu s titu ! Sie daer den leften titel /
lus t
Nam học veſtibulum Pant deſen inganch is
eft tantú exordium ,! maer een beginſel /
Cui non prolixo eſſe Het welck niet en betaemt
convenit , lanckte zpn /
Venimus ergò ad clau- Wp komen dan tot het be
ſulam , ſlupt /
Vita tranſit, velut um- Het leven vergaet als een
bra, ſchaduwel
& Quic-) AL
LATINITAT I S. 90 '
Die vnwiſſenden unterweiſet Inſtruit les ignorans,
er /
Den Rathsbedürfftigen rah- Conſeille ceux qui ont be
tet er / ſoin de conſeil,
Er mißgonnet niemand, iſt je. N'envie à perſonne, favo
derman günſtig riſe un chacun ,
Lin Warhafftiger befleiſſiget Le veritable s'eſtudie à la
fich der Warheit/ verité,
Ein lügner leuget/ Le menteur ment ,
Ein Freund lieber / ein Feind L'ami aime, l'ennemi haït,
haſſeti
Ein Betrüglicher iſt argwoh- Le frauduleux ſoupçonne
niſch und betreuget ein & deçoit , le ſincere ne
Muffrichtiger teuſchetnicht. trompe point.
Ein Mitgenoß ſtehet ben/ vnd Le compagnon affifte &
aide ;
hilffti (ble,
! Lin Sefelt ſpielet miti Le camarade jouë enſem
Ein Seferte gehet mit [beglei- Le compagnon de voyage
tt . accompagne.
LA CONCLVSION
Der Beſchluß.
JSStnoch, viel
Ewenig menne ich . choſesbeaucoup de
vbrig? Scht R Esteil
comme penſe, je
Sihe da , der lerste titel/ Voici le dernier titre,
Denn dieſer Vorhof iſt nur ein Car ce porche (avant-por
Unfang tail ) eſt ſeulement le
commancement,
Welchem nicht weitläufftig zu Auquel il ne convient
feyn gebühret / point d'eſtre long,
Darumb , kommen wir zum Nous ſommes donc yenus
Beſchluß à la concluſion .
Das Leben vergehet wie ein La vie parte comme une
Schatten ombre,
Pas! Tout
92 V E S T I BV ' V M
Quicquid natum eſt , Ml dat ghebozen is /ſterft/
moritur,
Omnia ſunt vana, Alle dinghen zijn pdel/
O peccator ! mors te O ghy fondaer !de Doot zal
devorabit, u verſlinden
Tandem ibis in ſepul- Cen leſten fult ghp gaen in
chrum, 'tg?aff
Eluce in tenebras, DptHetLicht in de dupſter
niſler
derhalven wie ghy
Tu proinde, quiſquis Ohr
es , 3pt /
Formida infernum Vzeeft de Belle /
Delidera cælum , Penſcht om den Hemel/
Peccarenoli,nepereas, wilt niet ſondighen /opdat
ghp niet verloozen gaet/
Hîc fubfiftimus , nec Hier bippen wp ftil-ſtaen/
addimus plus : noch en doen niet meer bp :
Acquieſce lector, Ghenoeght u Leſer/
Reliqua reperies ordi- Wet overighe fult ghp vins
ne , den op fijn plaets
Ianuam ingreffus, Inde doze inghegaen jön
de /
Antequamabeas , Cer ghp wech gact /
Ora nunc ita : Bidt nu alfoo :
Miſerere noftri, Ontferint u onſer /
Benigne Salvator, goedertieren Salichmaker ,
Iefu Chriſte , Jeſu Chriſte
Da ſcientiam , Geeft Wetenſchap /
Da pietatem Geeft Godtvzucijtighept /
Da beatitudinem , Geeft Salichept /
Benedicte in fæcula fe-1 Ghelooft in alle eewichept/
culorum , Amen .
Amen !
IN
L A TI NI TAT I S. 93
Was gebohren iſt / das ſtir. Tout ce quieft nay ,meurt.
bet /
Alle ding find entel. Tout eſt vanité,
O du Sünder ! der Todt wird O pecheur ! la mort t’en
dich freſſen : gloutira,
Zuletzt wirſta gehen ins Finalement tu iras au fe
Srabi pulcre,
Außdem Liecht in dieFinſter. De la lumiere és tene
niß / bres,
Du derhalben / wer du auch Pourtant quiconque tu
feneſt / fois,
Lrſchrecke für der Hellen / Crain (apprehende, redoute)
l'enfer,
Sehne dich nach dem Simmell Deſire le ciel,
Sündige nicht, daß du nicht Ne veuilles point pecher,
vmbkommeſt / de peur que tu ne periſſes,
Athie ſtehen wir ſtilt/ond thun Nous nous arreſtons ici,&
nichts mehr darzu/ n'adjouftons rien dayan
tage,
Begnüge dich Leſery Contente toi lecteur,
Das übrige wirſt du finden Tu trouveras le reſte par
nach der Ordnung / ordre ,
Wann du zur Thür eingegan. Eſtant entré en la Porte,
gen /
the dann du weg geheſt/ Devant que tu t'en ail
les,
Bete jezt alſo : Prie maintenant ainſi :
Erbarm dich vnſer/ Aye pitié de nous
Sütiger Benlandı Benin Sauveur,
Jeſu Chriſte 1 Icſus Chriſt ,
Gib Wiſſenſchafft! Donne la ſcience ,
Gib Gottſeligkeit / Donne la picté,
Gib die Seligkeit Donnela beatitude,
Du Gelobter in alle ewigkeiti Toy qui es benit és ficcles
Amen. desſiecles,
Amen.
IN
INDEX VERBORVM . .
Das LA
I N D E X.
bucca 1. F. De Mupi.
butyrum 2. N. boter .
с
Cachinnor, atus ſum I. Ick lache overlupt.
cadaver 3. N. een doode lichaem .
cado , cecidi, caſum 3 . ick valle.
cæcus , a, um . blind.
cado, cecīdi, cæſum . ick flae / ick donde.
Cæſar 3. M. de kepſer.
cæterus, a, um. d'ander.
calamarium 2.N. de Penne-koker ,
calamus 2. M. een Penne.
calceus 2.M. een ſchoen .
calco, avi, atum 1 . ich trede met voeten .
caleo , ui, itum 2 . ick ben warm.
calefacio ,eci, actum 3 . ick maecke warni.
calidus, a, um. warm heet.
calvus, a. um. . kael .
camelus 2. M. een Hemel.
camera 1. F. een kamer ,
caminus 2.M. een ſckoo2ſteen / ſchou.
campana 1. F. een klocke,
cancer 2 . M. een krceft.
candela 1. F. een keerffe.
candelabrum 2. N. een kandclaer.
candco, ui, 2. ick gloeie.
candens 3.0. glociende.
canis 3. M. een hond .
cannabis 3. F. kennep /hennep.
cano, cecini, cantum 3 . ick ſinghe.
cantillo, avi , atum I. ick ſinghe hermelijck .
canto, avi, atum I. ickt ſinghe.
cantharus 2. M. een kanne .
caper 2.M. een gheſneden Bock .
capillus 2.M. een hapr vant hooft.
capio, cepi, captum 3. ick banghe
capparis 3. F. kappers .
capral en
I N D I CE.
Das Maul. La bouche,le muffle.
die Butter. beurre.
$
ܨr
:
ܶܐܘܚܗܙܗ
*
cubo , ui , itum 1 . ick ligghe.
cucumis , & mer , čris 3. M. een komkommer .
cucurbita 1.F. een Hawocrde.
cudo, di, ſum 3 . ich ſmede.
culcitra 1. F. cen kulkt/matraffe.
culex, icis 3. C. een mugghe.
culina 1. F. de koken .
culmen 3. N. het top van t'hups .
culpa 1. F. ſchult.
culter 2. M. een Mes.
cum , Præp...Ablar. met .
cùm , als / wanneer .
cunctor, atus ſum 1. ick dzalc / vcrlenghe.
cupio , ivi , itum 3. ich wil/ ick begcere.
cupreus, a, um . van koper.
cuprum 2, N. hoper.
cur, waerom .
cura 1. F. forghe.
curia 1. F. het haedthums.
curo, avi, atum 1 . ick forghel achte
curro, cucurri, curſum 3 . ich loope.
currus 4. M. een Waegheni.
curſor 3. M. een looper ,
curvus, a, um . krom .
cuſtodio, ivi, itum 4. iclt bcwaere.
cuſtos, õdis 3. C. con bewaerder .
cutis 3. F. het vel / de hupt.
cygnus 2.M. een Swaen .
cyprinus 2. M. een Viarper.
D
Damno , avi, atum i : Ick verdomme
damnum 2.. N. ſchaede,
Dc, Dani
INDICE,
Rohe. |Cru .
der Beutel. bourſe.
dieRinde,oder der Ranfft. croute.
das Ereuz. une croix .
die Schlafftammer . une chambre.
ich liege. lje couche.
die Gurcke. concombre.
der Rürbs. une citrouille .
Ich ſchmiede. (je forge.
das Polſter. matelas.
der Gloch. mouſcheron.
die Rüche. cuiſine.
der Gipffcl le faiſte du logis.
die Schuld . faute, coulpe.
das Meſſer. Couſtean.
mit. avec .
F.
Faba 1.F. Cen 500n .
faber 2.M. , een Smidt.
fabula 1. F. een fabel/ kluchte.
facies s . F. het aenſicht.
facilis, e. licht om doen .
facilè, Adverb. lichtelijck.
facinus, oris 3. N. een daet / fept.
facio, eci , actum 3 . ick doe.
fallo , fefelli, falſum 3 . ick bedzieghe.
falſus, a, um . valſely onwaerachtich .
talx 3. F. een ſepn / een ſickel.
fama I. F. facm /mare,
fames 3. F. Hongher .
famulor, atus ſum 1 . iclt diene. .
faſt. preſque.
Feyertage. feries, jours de congé.
Das K3 Venai
I'N DEE '.
Ferina I.F. Wildbzaet.
fero ,tuli, latum , Anomal. ick diacghe.
ferreus, a, uin . van Ver.
ferrum 2.N. Pfer.
ferula 1.F. een rocde .
ferus, a, um . wild .
felus, a,um . mocde.
feſtino, avi, atum 1 . ick haefte my .
feſtivè, Adverb . plapſantelijck .
feftum 2. N. eenFeeſtdagls.
ficus 2. & 4. F. een Dyghe.
fidelia I F. een aerde ljupckc.
fides s . F. het gheloof.
fido, iſus ſum 3 . ich betrouwe.
fidus, a, um . trouw .
igo ,xi, xum, 3 , ich hechte .
figulus 2. M. een Pot - backer .
filia 1. F. cen Dochter.
filius 2.M. een Soon .
filum 2.N. een draet.
fimus 2. M. meſt / dzcclt.
findo, idi, iſſum 3 . ick lilieve.
fingo, nxi, Atum 3 . ickt makevan Pot-aerde.
finis 3.C. het enude.
fio , factus ſum , Anom. ickt wozde .
firmamentum 2. N. het firmament/vaſticheyt
firmus, a, um . vaſt.
flagitium 2.N. fchelmerpe.
flagro, avi,atam r . iclt brande.
flamma 1. F. de vlaniine
flecto, xi, xum 3 . ich bupghe .
fleo, evi, etum 2 . ick Weene.
flo , avi, atum 1 . icli blaere .
florenus 2.M. een guldcit.
floreo ,ui 2. icki blocpe.
flos, õris 3. M. een bloem.
flumen 3 , N. een Hivier .
fluo, Jck
INDICE
Das Wildbret. Venaiſon .
ich trage. je porte
enſern . defer.
das Enſen . fer.
dieRuthe. ferule.
wilde. farouche, cruel .
müde. laffe, travaillé.
ich eyle . je me hofte.
frolich. plaiſement , gayement, joyeuſe
der Feſttag . feste. (ment.
die Senge. une figue.
die Rachel. pot de terre.
der Glauber die Trewe. foy , fidelité.
ich trawe. je me fie, je m'aſſeure.
trew. fidele, loyal.
ich ſchlage ein . je fiche.
der Töpffer . potier de terre.
die Tochter . une fille,
der Sohn. un fils.
der Faden . un fil.
der Miſt. fumier,
ich ſpalte. je fends.
ich mache, tichte. je forme, jefeints.
das ende . la fin , le bout.
tch werde/ ich geſchehe. je ſuisfait, je devien .
die Feſte des Himmels . le firmament.
feſte. ferme .
die Vbelthat. meſchanceté.
ich lodere. je brufe, je flambe.
die Flammer die Lohe. la flumme.
ich beuge. je courbe, je ploye.
ich weine. je pleure .
ich wehe/ blaſe. je ſouffle.
der Gülden . un franc,une livre.
ich blühe. je fleuri.
die Blume / die Blåt. une fleur.
der Strom .
Ich !fleuvesriviere. - le
-
IN DE x !
Fluo, xi, xum 3 . Ick vloepe.
fluvius 2.M. ploet / water - loop.
focus 2. M. den heezt.
fodio , di, ffum 3 . ick graeve.
fæcundus, a,um. vruchtbaer .
fæmina 1. F. en Wif, Vrouwe.
fænum z.N. hop .
fæteo, uj 2 . ick ſtincke.
fætor 3. M. ſtanlt.
folium 2. N. cen blat.
fons 3. M. een fontepn.
foramen 3.N. een gat.
foris, S . & fores Pl . 3.F. een deur.
forma 1.F. een forme/ fatſoen .
formica 1. F. cen Jiere.
formido ,avi, atum i . ick vzeeſe.
formo, avi , atum 1 . ick formere/ fatfonnere.
formoſus. a, um . ſchoon .
fornax 3. F. cen foncps / bern -oven .
fortaſſe, Adverb. miſſchien .
fortis, e . Afterck / dapper.
unſchuldig. innocent.
ohn Geruch . fans odeur.
der Mangel povreté, dijette, neceßité.
ich ſtelle nach je dreſſe des embufches.
das Wapen . armoirie.
vnſchmackhafftig. infipide,fansfaveur.
der Traum. Tonge.
Ich1 2 l'ens
I N D E X.
Inſtituo , ui, irum 3 . Ick onderwörr.
inftrunientum 2.N. inftrument/ghereetſchap .
inſula IaF . een Epland .
intego, xi , etum 3 . ick bedecke.
inter Præp. C. Acc . tuſſchen. (ſchen bepden .
intercedo, ſli, ſſum g . ich middele /ick kome tufs
interdum , Adverb. bpwplen / fomtpdts .
intereà Adverb. ondertuſſchen .
internus, a, um. inwendich .
interpello , avi, atum 1. ick breek de reden / ick be
interrogo, avi, atum 1 . ick vzaeghe. ( lette ,
inteftinum 2. N. het inghewant.
intra Præp.c.Accu in / binnen .
intro, avi , atum 1 . ich gae bimen .
intrita 1. F. een dink dat klein gemogs
invideo, di, ſum 2 . ick miſgunne. (felt is .
inviſibilis, e. onſichtbaer .
inviſo, ſi, ſum 3 . iclt beroecke.
invito , avi, atum 1 . iclt noode .
involvo, vi,utum 3 . icli winde in / ick berber :
jocor, atus ſum i . ick jocke. ( c.
jocoſus, a , um. boetſachtich .
jocus 2.M. ſpel/boetſe.
ipſe, a, um . hp ſerve.
ira I.F. gzamſchap.
is, ea, id . die / dat.
ita, Adyerb . ja /alloo.
iter, itineris 3. N. den wegh / de repre.
in itinere. onderweghen : 1
iterùm , Adverb . Wederom.
itidem , Adv. derghelijlis .
jubeo, jufti, ffum 2 . icli bevcle .
jucundus,a, um. genoeglijclt.
judex, icis 3. C. cen Rechter .
juglans 3. F. een Ocker -note.
jungo, nxi, nctum 3 . ick voege- by.
juro, avi, atum 1 . ickt weere .
luru: met
I N D I CE .
Ich unterweiſe. l'enſeigne, je dreffe.
der Werckzeug. inſtrument,
die Inſel. ifle.
ich bedecke. je couvre .
fwiſchen entre.
ich legemich dreinrich thu eis imtercede.
biſweilen . (ne Vorbitt. parfois quelquefois.
vnterdeſſen . cependant,
junerlich. interne,interieur.
ich falle in die Rede. j'interromps.
ich frage. j'interroge.
das Eingewende . inteſtin ,boyas.
in/ drinnen. dedans,dans.
ich gehe hinein . j'entre.
die Mährte. hachis.
ich mißgonne. je porte envie.
unſichtbar. inviſible.
ich beſuche. je vay voir, je viſite.
ich beruffe, lade ein . j'invite, je convie.
ich wickle ein. j'enveloppe.
ich ſcherze. je raille, je me ris.
ſcherzlich, ſcherzhafftig. facetieux, plaiſant.
der (cheriz. jeu ,raillerie.
ſelbſt. luy meſme.
der Zorn . ire,colere.
er/ſie/es / der/ die /das. celuy , celle.
ja, alſo . ouy, ainſi.
der Weg , die Reiſe. le chemin.
vnterwegs . en chemin ,
wieder/ wiederumb. derecbef.
dergleichen . de meſme.
ich befehle . je commande.
lieblich , luſtig. plaiſant.
der Richter. un juge.
Welſchenuß. 120ix .
ich ſpanne an. je join .
ich ſchwore . je jure.
Omit L3 Convert
$
I N D E
IN DI CE .
Ich mahle. le mouts .
1 ich erinnerevermahne. j'adverti.
die Müntze. monnoge.
der Berg montagne.
die Rranckheit: maladie.
ich beiſſe. je mords.
die Sittert : les moeurs,couſtumes.
ich ſterbe. je meurs .
der Todt. la mort .
ſterblich . mortel.
der Mosfel. un mortier.
die Maulbeer . une meure .
Wegen мA cauſe,
ich ſchlaffe ein je m'endors,
der Spifkuchel une oublie,
ich vmbgchei j'acheve,je meurs,je vay autour
ich jrre/ich ſchweiffe herumb je vay errant, je m'efgare,
ich gehorcher j'obei,
gehorſam / obeiſſant,
ich vergeler j'oublie,
dunckel/ obſcur.
gehorſami obeiſant.
ich ſiegele/verſiegelei je cachette,je feele ,
ich gehorcher j'obei,
begegnend / entgegen kom- qui vient à la rencontre,
gelegenheit! (mendi occaſion,
ich tódtel je tue ,
ich fange and je commence ,
verborgen caché,
ich nehme ein / eroberer j'occupe, je m'empare,
der Stieffell une botte ,
achter huilt,
der/ die/das achter huiftieſme.
das Augel l'ail,
ich haſer je hay ,
verhallet haï,
der Geruch , odeur,
ich riechel je faire,je feni's ,
die ſuppe / ſuppe mit Fleiſch potage.
ich beleidige j'offence, je rencontre ,
die Werckſtadt boutique,ouvroir,
die Pflicht, das Ampt / der office,devoir,
dienſthafftig! ( Dienſt / officieux,
ich riecherich gebe einen Ges je fen ,je donne odeur,
ruch von mir/
das Dell buile,
ich riecher je flaire,
Der ) M.4 Vezo
1 Ν, DEX.
P.
Pabulum 2 ,N. Doeder .
paco , avi,atum , iclt ſtelle te bieden .
pædagogus 2 ,M. cen Pedagoge/Mcefter .
pagina 1, F. een fpde vant blat.
pagus 2 ,M . een dorp .
palàm ,Adv. openbaerlijck .
palımpſeſtus 2,M . een lepe / ſchalie .
pallium 2,N. een mantel.
palma 1 ,F. de palm van de Handt.
palpito ,avi,atum I. ick zittere.
palpo ,avi,atum 1 . ich taſtc / handele foetes
palus ,udis3 ,F . broecklandt. lich,
palus 2 ,M . een pael.
panis 3 ,M. b2000.
pannifex,icis 3 ,M . cen laccheni-maecher .
pannus 2, M . laechen .
par 3 , O. cen paer .
paralyticus ,a,um. lani/beroert.
parco , peperci, & parſi,parci 1
Ich
I N D E X.
Pifcor, atus ſum 1 . Ick viſche.
piftor 3 ,M . cen bacher
pix 3 ,F . peck .
placenta 1 , F. cen taertc .
placeo ,ui,itum 2 . ich behaeghe.
placo , avi,atum I. ickt verfoene.
plærique,æque,aque. vele /het meeſte dcel.
plærumque. recr dickmacls .
plancæ 1.F.P. planciten .
planta 1 ,F. een plante / fole des voets
planto,avi,atum 1. icki plante.
planus,a,um, effen .
platea 1 , F. een ſtraete.
plenus,a,um. vol.
ploro, avi ,atum r . ick weene/kzijte.
pluo,ui & uvi,uitum 3 . icli regene.
pluvia 1 , F . den regen .
poculum 2 ,N . een dzinck - pot.
pæna I ,F . de ſtraffe.
pænitet,uit,2 ,Imperf. het berout.
Poëta 1 ,M. cen poet.
pollex,icis 3,M . den dupm .
pomarium 2, N . een boom -gaert.
pomum 2, N. een appel/ 00ft .
pondus,cris 3 ,N. ghewicht.
ponc,Præp.c.dcc. van achter .
pono,fui,litum 3. ich ſette /legge.
pons 3, M . cen bzugge.
ponticulus 2,M. een vondel.
popina 1 , F. de kokene.
populus 2 , M . Het volcli.
porcus 2 ,M . een vercken .
poroſus,a ,um . locht / ſweetgaet -achtig .
porrigosexi,ectum 3. ich lange / ick repckeacn .
porro,Ady. noorder .
porta 1 , F. cen poozt /een doze.
porticus 4,F. een galdercye.
Porto , Icli
IN D ICE.
Ich fiſche. je peſche.
der Becke / oder Becker . boulanger.
das Pech . poix .
der Ruche. une tarte,un gafteau.
ich gefalle. je plai.
ich berföhne. j'appaiſe.
die meiſten. plusjeurs la pluspart.
meiſtentheils. rovuent.
die plancke. planche.
das Erdgewachs. plante.
ich pflanze. je plante.
eben. unilieu plain .
die Gaſſe. une rue .
poll. plein .
ich greine. je pleure. i
ich regne. je pleus.
der Regen. la pluye.
der Becher. coupe.goblet,verre taffe,
die Straffe. peine,fupplice.
es gerewet . je me repens.
der poet. # 11 poëte .
der Daume . le pouce.
der Baum oder Obſtgarte. jardin à fruits.
der Apffel. fruit,pomme.
das Gewicht: poids,pefantear.
hinter derriere.
ich ſetzellege. je mets.
die Brücke. un pont .
das Brůcklein derSteg. ponton,petit pont.
die Gartůche. une tavernesun cabaret:
das Volck . le peuple.
das Schwein . pore,cochon .
locker. poreux,qui a desporcs.
ich lange darsich reiche dar. j'ettands,je tends.
fort. en outre ,
das Thor. porte.
der Schuppe/die Liube. galerie.
Schl N Ic
INDEX
Porto,avi, atum I. Ick daeghe.
poſco , popoſci 3. ich beghere .
poffum ,potui,Anomal. ich kan/ick mach .
poſſeſſor,3;M . beſitter.
poft,Præp.c.Acc. naer .
poftulo,avi,atum I. iclt cpfche.
potiùs,Adv. veel liever .
poto,avi,atum 1 . iclt drincle.
potus 4.M. dzanck.
præPræp.c.Abl. Voor.
præcedo,ffi,fum 3 . ick gae V002 .
præceptor 3 , M . een Icer -meefter.
præceptum 2 ,N. cen ghebod .
præcipio ,epi,eptum 3 . ick ghebiede.
præda 1,F. een roof.
prædico ,avi,atum 1 . icki preyſe/ ick predike.
præmium 2,N. een prijs /loon .
præſertim ,Adv. vooznamentlick :
præſto ,iti,itum & atum 1, iclt thoone /ick maecke.
præftat, 1, Imperſon , t'is beter.
præſtò,Ady. poochanderi
præter,Præp.c.Acc. behalven.
prætereà,Adverb. daer - en -boven .
Prætor 3 ,M . cen Rechter /Schout.
prandium 2,N. hetmiddach -mael.
pratum 2 , N . een beemd .
preces, um 3 , F.R. Ict ghcbet.
precium 2,N . den prijs /Wecrde.
prehendo ,di,ſam 3 . ic ! grijpc/vatte.
premo,ſli,llum 3 . ich dzucke/perſc.
primus, a ,um . den eerſten .
Princeps,ipis 3 ,C. cen Doiſt.
principium 2 ,N. cen beginfel.
privatus,a,um . berooft .
privignus 2,M . een ſtief - roon .
priùs,Adverb. cerſt / te voozen .
pro,Præp.cum Abl. vooz/ in plaets van.
Probo , Ick
I N D ICE .
Ichtrage: je porte.
ich fordere je demande.
ich kan. je peux.
der Beſitzer. polejeur.
nach . apres.
ich begehre, fordere. je requiers je demande.
viel mehr/viel lieber . pluftoft.
ich fauffe. je boi.
der Tranck / das Setråncke. brurage.
für. an regard dedevant.
ich gehe vor. jeprecede,je vay devant..
der Lehrmeiſter. un maiſtre.
das Gebott. Commandement,precepte.
ich gebiete . je commande,
der Raub. proye,butin .
ich prenſerich predige. je louéjepreſche.
die Verehrung. prix ,recompenſe,
bevorauß. principalement.
ich halte, leiſte. je far ,j'execute, j'accompli.
es iſt beſſer. il vaut mieux.
fürhanden. toutprest,en main .
ohn /auſſer. outre.
INDICE
Ich lobe/billige, l'approuve,je trouve bor.
gut/fromb, bon.
frech . effronté.
hoch auffgeſchoſſen . haut.
ferne von /ohn . loin .
vnheilig. profane.
gewißlich fürwar. certes .
der Werckeltag. jour ouvrier.
ich nehme ju . jeprofite ,j'advance.
ich renſe. je parts.
flüchtig. fugitif
tieff profond.
ichfahre fort. j'advance , je vay en aveni,je
derhalben . pourtant. (pale au delà.
weitleufftig. prolixe,long,
ich rage zu. je promets,
gelegt/auffden Bauch. panché vers terre,
nahe. Jaupres.
ich enle. je me hafte d'aller,
ich trincke zu. je boi à la ſanté.
nahe gelegen. proche.
ich tragevorigebe auff jepropoſe.
eigen . propre.
wegen . à cauſe.
gånrzlich. du tout.
glückſelig. heureux.
ich vorſeher ſeheguvor. lje prevoy.
das Sprichwort. proverbe.
nechſt. prochain leplus proche,
vorſichtig /klug. prudent.
der Reiff. bruine frimas.
die glimmende Rohle , charbon vif charbon allumé.
die Pflaume. une prune .
das jucken . demungeaiſon .
der Pſalm . Pleaume.
der Papegen. un perroquet .
gemein . public.
Er Ns l'ang
IN DE ' x .
Pudet,uit 2,Imperr. het ſchaemta
pudicè,Ady . cerlijck /ſchamelijcka
puella 1 , F. een mephen .
puer 2 , M . een jonghen /een kint.
pugil 3 ,M. een vechter.
pugno ,avi,atumi. ich vechte / ſtrijde.
pugnus 2,1. een vupſt .
pulcher,a,um . ſchoon / frap.
pulex,icis 3 ,M. een vlop.
pulmentum 2,N. pap /bzen ,
pulmo ,onis 3.M. de Longije .
pulpitum 2.N. een leffenaer.
pulfo ,avi,atum 1 . ich kloppe
pulvinar 3 ,N. eenkuſſen /002kuſſen.
pulvis eris 3 ,C . ſtoff.
pungo,pupugi,punctum 3. icliſteke.
punio ,ivi,itum 4 . ick ſtraffe .
purgo,avi,atum I. ich reprighe.
purus,a,um , repn /ſupber.
pus, uris 3 ,N. etter.
puſillanimis,e. kleprumoedigh ,
puteus 2,M . cen put.
puto ,avi, atumı ick mepne.
putreo,ui 2 . ickt verrotte .
pirum 2,N. cen peere.
Q ..
Quâ,Adv. waer - lancr .
quadratus, a,um, vierkantigh .
quadrupes,edis 3,0. bier -voetigh .
Quadrupes,edis 3,0 . Vier - voctigh dier of beeſt.
Ethoc ufurpatur vel in F. vel in Ni fubintellecto fub
ftantivo,beftia,velanimal. It: Het Paerdt/ o effer.
tur in M.fmbintelle&to ſubſtantivo,equus.
quæro,quæſivi,quæſitum 3. fick ſoecke.
qualitas 3 , F. Hocdanichept.
quàm, Ms.
I : N DICE:
Br ſchåmet ſich l'ay honte.
jůchtiglich. pudiquement,chaftement,
Das Mägdlein. une fille.
der Rnaberdas Rind, un enfant.
der fechter. un athlete ,un luitteur .
ich kämpfferſtreite, je combuts.
die Fauſt. le poing
fchon. beau.
die Floh. pulce.
der Bren/das Muf. bouillie.
die Lunge. le poulmon .
das pult. un poulpitre.
ich klopffe an /ich leute. je poufeje frappe.
das polſter. traverſin .
der Staub. poudre.
ich ſteche. je picque.
ich ſtraffe. je puni.
ich reinige. je purge, je nettoge.
rein . pur , ilet.
der Eiter. bouë d'une playe.
Kleinmütig . hommedepeu de courage ,pol
der Ztehebrunn . unpuits. ( tron .
ich meine . je penſe.
ich faule, je pourri,
die Birne. une poire.
odurch. Par ou de quel cofté .
viereckicht. quarré.
vierfüffig. là quatre pieds.
Lin vierfäſſig Thier oder Vieh. Beſte à quatre
pieds : « lorsce mot de Quadrupes eſt Femin. Neu
ire . It. Das Pferdtiun cheval : Olors il est Mafcu .
lin .
fæpè,adverb . dichmacls /
fævus, a ,um . vreedt/
fagitta I.F. een pepl/
falinum 2 ,N . een fout-vati
fal 3 ,M.N . ſout /
falio , ivi,faltum - Jicht ſpringhc.
falino,onis 3 ,M , een ſalm
(alſus,a ,uin . gleſouten /
Saltus ) Con
I N р I с E.
rundt. rond.
das Rothtåhlicheit. gorge rouge,
roth . rouge .
die Runzel. ride,
das Geſchren . brwit.
ich falle ein/oder omb. je tombe.
der Bawr. paiſant,villageois.
die Raute. de la rue.
mållig. temperant.
die Rirche. temple.
feitlich. temporel.
die zeit. le temps.
die Sinſternis tenebres.
ich halte. je tiens.
fart. tendre,delicat.
ich verſuche je tante,j'efaye,j'eſprouve.
dünne. fin, mince, delić.
drenmahl. troisfois.
der Böhr . une tariere.
länglich rundt. rondo-long
ich wiſche abitrockne ab . j'eſſuye.
le dos.
der Rücte.
die Made. ver .
das Lande. terme, bout.
die Erde . la terre .
dritte . le troisjeme.
das Teſtament. teftament.
das Zeugniſ . un teſmoignage
der Zeuge: temoin .
ich feuge/bezeuge. je teſmoigne.
grewlico deſagreable.
ich webe. je tiffe .
der Weber . un tifferans,
das Wammes un pourpoint.
encens .
der Wenrauch ,
der Strumpft. chauffe.
Ich fürchte. je crain .
ta
ch
1 N D'E '. X.
Tingo,nxi,nctum 3. / Ick verwe.
tinea 1.F. een otte.
tirunculus 2.M. een jonghe fcholier.
titulus 2.M. een titel.
toga 1.F, een langhe rock /tabbart.
tolero,avi,atum 1 . ic Herdjaeghe.
tollo,fuftuli, ſublatum 3, A. ic neme wegh.
tomaculum 2.N. (nomal. een lever-wo2ft.
tondeo ,totondi,tonſum 2. ic fchere,
tono,ui,itum 1 . ic dondere.
tonitru 4.N. den donder ,
tonſor 3.M. een barbier .
tormentum 2.N. grof-ghefchut.
tornator 3.M. een draier.
torqueo ,torſi, tortum ,& tor . ic pijnighe.
torrco ,ui,coſtum 2 . (fum . ic roofte.
totus,a,um. ganſch /gheheel,
tracto ,avi,atum i . ic handele .
trado ,idi,itum 3 . ic levere.
traha 1.F. een flede.
traho ,xi, ctum 3 . ic trecke.
trans,Præp.c.Acc . over /door .
tranſeo , ivi,itum 4 ic paſſere .
tremo,ui 3 . ic beve.
trepido,avi,atum 1. ic beve/zittere.
tres,C.tria,N.P . dup.
triginta,adject.indecl. dertigh .
Trinitas 3.F. Opvuldichept.
trinus,a,um . dypvoudich .
triſtis, e. droebich .
triſtoratus ſum . T. " ic ben dzaevich .
triticum 2.N. tarwe.
trituro ,avi, atum I. ic dozſche.
trochilus 2.M. een konincrken / vogelt
trudo, fifum 3 . ic ſtoote . (jen.
tu, Pronom . ghp .
çuba 1.F, een trompet.
Tunc, Dan
IND I C. E.
Ich tuncke. le teins.
die Schabe. tigne.
das junge Schülerlein. un apprenti.
der Titel. titre,
der langeRoct, une robbe.
ich dulde. jefupporte.
ich nehme weg . i'ofte.
die Leberwurſt. hachis,fauciſſe .
ich ſchere. je tonds.
ich donnere. je tonne.
der Donner. le tonnerre .
der Balbierer. un barbier .
das grobe Geſchütz . Canon .
un tourneur.
der Drechsler .
ich drehe . je tors,je tourmente.
ich roſte. je rofti.
tout entier.
gant .
ich handele . je traicte,je manie.
ich lehre /vbergebe. je livre je mets en mairs.
der Schlitten, die Schleiffe. un traineau.
ich ziehe. je traine.
uber. outre ,au delà .
ich gehe durchlich vergehe. je paſſe.
ich jittere. je tremble .
ich fage. je tremble de peur ,
Oren. trois.
trente.
drenſlig.
die Dreyfaltigkeit. Trinité.
dreifaltig triple.
trawrig . triſte,melancolique .
ich betrübe mich i ich bin je m'attriste, je ſuistriſte.
der Weizen. (trawrig. froment.
ich dreſche. je bas le bledo
Der Zaunkönig . un roitelet .
ich ſtoſſe. je pouſſe.
du . ( toy .
Die Trommete. une trompette.
Albol Lors.
INDEX
Tunc,adv. Jan.
tunica 1.F. een Hock
turbidus,a, um , troebelachtigh .
turdus z.M. een Lpſter.
turpis,e. Ice'vjek .
turris 3.F. een toren .
tutus, a ,uni. ſeker en bip.
tuus,a,um . uwe.
tympanum 2.N. een trominel.
V.
Vacat mihi. Det geeft mp pas .
vacca ) .F. een Hoe
vacuus,a ,um , pdel/ledigh .
vado,avi, atum I. ick doozwadde / doorbare
væ ,Interject. wee.
vagor,atus ſum I. iclt Weebe.
vagina 1.F. een ſcheede.
valde,Adv. reer
valedico ,xi, & um 3 . ick ſegge adieu .
valco,ui,itum 2. ich boere mel / ick ben
vallis 3 , F. cen dai/vallepe. ( gcfond
vallum 2.N. een War.
valorz.M . weerde.
.
bie ! P À tosti
IN DE X.
Vicis,i, em, c, Nom. defect.in Een beurte.
S.fed integrum in pl.
vicinus 2 , M . een ghebir.
vicus 2 ,M . een dogp /vleck .
vicinia 1 ,F. ghebuurte.
victoria 1 ,F. victorie/ overwinninghe.
video ,di,fum 2 .
viduus 2,M. een Weduwenaer .
victor 3 , M . een Wupper,
vigco ,ui 2 . ick ben friſch /ſterck .
vigilia 1,F. wakinghe.
vigilo ,avi,atum 1 . ic Waecke .
vilis,e. verwozpen .
villa 1 ,F. een hoeve/0002 -ſtad .
vinco,ici, ctum 3 . ich winne.
vindemia 1 ,F. den tijt van de wijn -plure
vinum 2,N . Wijn . ( kinghe.
vipera 1, F . een Ader - flanghe.
vir 2 ,M . een IDan .
vireo ,ui2 . licli grocne .
Virga I , F. een Rocde.
virgojnis 3 ,F . een Nacght.
viridarium 2,N. een boomgacrt/ groenen
viridis, é. groen . (Hof/luft-hof.
virtus 3 , F . de deucht.
vis,vim , vi, F.defcet. gcwelt.
vifibilis, c. fichtbacr .
viſo ,ſi,ſum 3 . ich beroechte.
vita 1 , F. net Hcbcn .
vitium 2,N. faute /ondcuclit.
vito ,avi, atum 1 . ich ſchouwe.
vitrarius 2 , M . een glaſe-maeclter.
vitreus , l,um . van glas.
vitricus 2 , M . cen Stief-vaeder .
vitrum 2 , N .
vivo , xi,ctum 3 . icltleuc .
vix ,Ady. naniaclijcr .
Vlciſcor, Idli
I N D I c E.
Die Abwecffelung, Peren , à tour, intervalle.
derung
der Nachbar. voyfin .
die Gaſperdas Dorff. un village,
die Nachbarſchafft. le voiſinage.
der Sieg. victoire.
ich ſehe , je voy .
der Witwer. un vef.
der Böttcher . un tonnelier.
ich habe Xrafft. jeſuisfrais ew bien diſpos.
das Wachen . peille.
ich wache. je veille.
Wolfeil/gering. vil.
der Meyrhoff das Fuhr- metayrie.
ich vberwinde . (werck. je ſurmonte.
das Weinleſen , die Wein- vendange.
der Wein . (erndte. du vin .
die Natter. une vipere.
der Mann. un homme.
ich grüne. je verdoye.
die Ruthe. verge.
die Jungfraw . vierge,
der Luſtgarte. perger.
grün. verd .
die Tugend . verty.
die Gewalt . force.
fichtbar. viſible.
ich beſuche. je viſite, je vay voir.
das Leben . la vie .
das Laſter. pice ,
ich meider fliehe. j'evite.
der Glaſer. verrier ,vitrier.
gläſern. de verre .
derStieffvater. Ibeau pere .
das Glas verre .
FINI S.
TYPVS
I N DE X.
F I NI S,
A Dieu ſeulfoitgloire,
DIE
TYPVS.
ionuusm.
DeclinatTyp
I. II. III. IV. V.
Sing
Sing
Plural.
Plur.
Plural
Singul
us
,,,ra;".x&1
es
c.
um.i
us
a
2 US, es,.
CS
1
.
li.2,
arū is.,
orum umûs
ci..,,
uum
erum
2
.
is,
æ. is, .i ibuuis,. ebus
ei.,
ibus.
0
m.
os,a.im,..;,a
es,
;
us,
um
am
um em
e
as
i cse,.
.
4
a. c
.
es
um.i
us
es
CS
us ar,e.,x1
,,,&
*no
â..,i.:
is
is.le
Jo ibus
..u ibuse. cbus.
Typus.
Typus Conjugationum,
FORMÆ PRIM A.
Infinitivus. Doen .
1.-āre,
** 2.- ére,
3.- čre ,
4.-rc.
Indicativi prefens.
Ick doe / ghp doet.
1.0,as,at : āmus,ātis,ant.
2.co,cs,et : ēmus, étis, enţ,
3. o, is ,it : imus ,itis,unt,
4.io,is.it : imus,ītis,iunt.
Prateritum Imperfectum .
Ick dede.
- abam.)
2- čbam . ( bas,bat : bámus,bātis,bant,
3- čbam .
4 -ičbam .
Preteritum Perfectum .
Ick hebbe ghedaen .
1 -avi
2 -ui vel evi, iſti,it: îmus ,iſtis, crunt,vel čre
3-
4 -ivi.
Preteritum Pluſquamperfectum .
Jck hadde ghedaen.
i - avėram
2 -učram yel cyèram
3 -čram
cras ,crat : crāmus, crātis,eranr. 7
4-iyčram.
Futurum .
Futurum .
Ick ſal doen .
jābo
ēbo Sbis ,bit : bimus,bitis,bunt.
3 - am
es,ct: émus , étis,ent.
4 -iam
Imperativi Prafens.
I. a ,ct , emus ,ate ,ent.
2. e , cat,camus, ēte , cant.
3. cyat, amus, ite, ant.
4. i,iat,iamus,īte,iant.
Futurum .
Preteritumperfectum .
Dat ick gedaen hebbe.
quòd, črim ,ěris, rit: érimus, čritis,crint.
Preteritum Pluſquamperfectum .
Dat ick ghedaen hadde.
quòd,iſem ,iſſes,iſſet : ilsēmus,iſsétis ,iſsent.
Futurum .
Indien ick ſal ghedaen hebben .
Si,ěro ,ěrisyrit : érimus, critis ,erint.
Rcliqua alibi.
Les Conjugaiſons Françoiſes.
Il y a deux Verbes qui ſervent à conjuguer les autres, Avoir
& Efire, leſquels il faut apprendre premierement.
La Conjugaiſon du Verbe Avoir, qui ſertà conjuguer
les verbes actifs .
Lamaniere Indicative. Le temps preſent.
Habeo. Ick hebbe.
Sing, l'ay, tu as, il a.
Plur. Nous avons, vous avęz, ils ont.
Lepreterit imparfait.
Habeban , 7ch hadde.
S.I'avoy ,ou j'avois, tu avois,il'avoit.
P. Nous avions,vous aviez, ils avoyent.
Le preterit parfait Simple.
Habui, ck hadde/of ick hebbe gehat.
S. l'eu, tu cus, il cut.
P. Nous culmes, vous cuftes,ils curent.
Le preterit parfait Compoſé.
Habui, Ick hebbe gehat.
S. l’ay cu, tu as cu, il a cu.
P. Nous avous eu, vous avez eu, ils ont eu,
Le preteritplus queparfait.
Habueram , Eck hadde gehat.
S. l'ayois cu, tu avois eu, il avoit eu .
B. Nous avions eu, vous aviez eu, ils avoyent cu.
Autre plus queparfait.
Habueram , Ich hadde gehat.
S. I'cus eu, tu eus eu, il eut eu .
P. Nous euſmes cu, vous cuſtes çu, ils curent eu .
Le Futur
Lefutur.
1
Habebo, Jck ſal Hebben .
3. l'aurai , tu auras, il aura.
P. Nous aurons, yous aurez, ils auront.
l'Imperatif.
Habe, Heb ghp :
S. Ayes toy, quil ait, ou qu'il aye.
P. Ayonsayez, qu'ils ayent.
Le Subjunctif. Temps preſent.
Habeam , Ich hebbe.
S. l'aye, tu ayes, il ait ou aye.
S. Nous ayons, vous ayez, ils ayent.
Preterit imparfait.
Haberem , Ick ſoude hebben / ofick hadde.
5. l'aurois, tu aurois, il auroit.
P. Nous aurions vousauriés;ils auroyent.
Autre preterit imparfait.
Haberem , Ick ſoude hebben / of ick hadde.
S. l'euffe, tu euffes, ileuſt, ou cuſſe.
P. Nous euſſious, vous cuffież ,ils euſſent.
Preterie parfait.
Habuerim , Ick gehat hebbe.
S. I'aye cu, tu ayes cu, il ait eu, ou aye eu.
P. Nous ayons cu , vous ayez eu, ils ayent eu.
Plus que parfait.
Habuiſſem ,Ick roude hebben gehat/of icgehat hadde,
S. l'aurois eu, tu aurois eu, il auroit cü.
P. Nous aurions eu,vousauriez eu,ils auroyent eu.
Autre plus queparfait.
Habuiffem , Ick ſoude hebben gehat /of ic gehathadde.
S. l'eufſe cu ,tu eulles eu, il euſt eu,ou eufle cu .
P. Nous cullions cu, yous euſſiez ils euſſent ou .
Ifwtur.
Le futur.
Habuero, Ick fal hebben gehat/ofick hebben ſal. :
S. l'auray eu, tu auras eu, il aura eu.
P. Nous aurons cu, vous aurez eu , ils auront eu.
L'infinitif. Tempsprefent.
Habere , Hebben .
Avoir,
Tempspaljé.
Habuiffe , Gehat hebben .
Avoir cu.
Participe preſent.
Habens , Hcbbende.
Ayant.
Participe paſſe.
Qui habuit , Dieheeft gehat.
Eu.
Avoir eſte: 1
Participe preſent.
Qui est, Zijndc/ ofweſende.
Eſtant.
Participe paſſé.
Qui fuit, Dic is geweefi.
Eſté.
Il yaquatre conjugaiſon's des verbes . La premiere a ſon in
finitifen er, comme dimer, parler. La ſeconde en ir, ou ire,
comme baſtır, finir, dire, lire. La troiſieme en oir, ou oire,
comme devoir, croire.La quatrieme en re avec une conſo
nante deyant, comme rendre, mettre.
Exemples
Exemples de ces quatre conjugaiſons.
L'indicatif. Tempspreſents
1. I'aime, tu aimes, il aime.
Nous aimons,vousaimez, ils aiment.
2. Ic fini,tu finis , il finit.
Nous finiffons,vousfiniſſez, ils finiffent.
3. Ie doi, tu dois,ildoit,
Nous devons, vous devez, ils doivent.
4. Ic ren, tu rens, il rend.
Nous rendons,vous rendez,ils rendent.
Preterit imparfait.
I l'ajmois, tu aimois , il aimoit.
Nous aimions, vous aimicz, ils aimoyerit,
2. Ie finiſfoy, tu finiffois,il finilloit.
Nous finillions, vous finiſſiez ,ils finiſſoyent.
3. lc devois,tu devois,ildevoit,
Nous devionis,vousdeviez,ils devoyent.
4. le rendoy, tu rendois,il rendoit,
Nous rendions, vous rendiez , ils rendoyent.
Preterit parfait fimple.
1. l'aimai,tu aimas, il aima.
Nous aimaſmes, vous aimaſtes,ils aimerent,
2. Ie fini, tu finis, il finit,
Nous finiſmes, vous finiſtes, ils finirent.
3. le deu, tu deus, il deut.
Nous deuſies , vous deuſtes, ils deurent.
4. Ic rendi, tu rendis, il rendit,
Nous rendirmes,vous rendiſtes,ils rendirent.
Preterit parfait compoſé.
1. l'ay aimé, tu as aimé,il a aimé.
Nous avons aimé, vous avez aimé, ils ont aimé.
2. I'ai fini, tu as fini, ila fini.
Nous avons fini,vous avez fini,ils ont fini.
3. l’ay deu, tu as deu, il a deu .
Nous avons deu, vous avez deu,ils ont deu .
4. l’ay rendu,tu as rendu , il a rendu ,
Nous avons rendu, vous avez rendu,ils ontrendu.
Q Preten
Preteritplus que parfait.
1. l'avois aimé,tu avois aimé, il avoit aimé,
Nous avions aimé, vous aviez aimé, ils avoyent aimć.
2. l'avoy fini, tu avois fini, il avoit fini,
Nous avions fini, vous aviez fini,ils avoyent fini.
3. l'avois deu, tu avois deu ,il avoit deu,
Nous avions deu, vous aviez deu ,ils avoyent deu.
4, l'avoy rendu, tu avois rendu, il avoit rendu.
Nousavions rendu,vousaviez rendu,ils voyent rendus
Autre preterit plus que parfait.
1. l'eus aimé, tu eus aimé,il eut aimé,
1
Nous cuſmes aimé, vous cuſtes aimé, ils curent aimé.
2. l'eu fini, tu eus fini, il eut fini,
Nous euſmes fini, vous èultes fini, ils eurent fini.
3. l'eus deu, tu eus deu, il eut deu,
Nous euſmes deu , vous euſtes deu, ils curent deu.
4. l'eu rendu,tu eus rendu, il eut rendu.
Nous euſmes rendu,vous euſtes rendu,ils eurentrendu.
Futur.
i l'aimerai,tu aimeras, il aimera.
Nous aimeron's, vous aimerez, ils ajmeront.
2. Ic finiray, tu finiras,il finira.
Nous finirons, vous finirez ,ils finiront.
3. Ie devrai,tu deyras, il devra,
Nous devrons,vous devrez ils devront.
4. le rendrai, tu rendras,il rendra .
Nous rendrons,vous rendrez,ils rendront.
L'imperatif
1. Aimetoy,qu'il aime,
Aimons,aimez, qu'ils aiment.
2. Fini toy, qu'il finiffe,
Finiſſons,finiſſez, qu'ils finiffent.
3. Dois toi , qu'il doive,
Devons ,devez, qu'ils doivent .
4. Ren toi , qu'il rende.
Rendons, rendez ,qu'ils rendenti
Le Sut .
Le Subjunctif. Temps preſent.
1. l'aime tu aimes,il aime,
Nous aimions,vous aimiez,ils aiment.
2. Ic finiffe, tu finiſſes,il finille,
Nous finiſſions, vous finilliez,ils finiffent.
3. ledoive, tu doives, il doive,
1
Nous devions,vousdevicz, ils doivent.
4. Ié rende, tu rendes, il rende,
Nous rendions,vous rendiez,ils rendent.
Preterit imparfait.
1. I'aimeroy, tu aimerois ,il aimeroit,
Nous aimerions,vous aimeriez, ils aimeroyent.
2. le finirois ,tu finirois,ilfiniroit,
Nous finirions,vousfiniriez, ils finiroyent.
3. Ic devroy, tu devrois, il devroit,
Nous devrions, vous devriez,ils devroyent.
4. le rendrois,tu rendrois,ilrendroit.
Nous rendrions, vous rendriez, ils rendroyent,
Autre preterit imparfait,
1. l'aimaſſe, tu aimafles,il aimaft ,ou aimaſſe.
Nous aimaſſions, ou ajmiſſions, vous aimaſſicz , ou aimif
fiez, ils aimaſſent.
2. Ie finiffe,tu finiffes,il finift,ou finiffs,
Nous finillions,vousfinitiez, ils finiffent.
3. le deuſſe , tu deuſſes,il deuſt,
Nous deuflions, vous deuſlicz, ils deuſfent.
4. Ie rendiffe,tu rendiſſes,ilrendiſt.
9. Nous rendiſſions,vous rendiſliez ,ils rendiffent.
I
Preteritparfait.
1. l'aye aimé, tu ayes aimé,il ait aimé,ou aye aimć.
!
Nous ayons aimé, vous ayez aimé, ils ayent aimé.
2. l'ayefini, tu ayes fini, il aſe fini,
Nous ayons fini, vous ayez fini,ils ayent fini.
3. l'aye deu, tu ayệs deu,il ait deu,
Nous ayons deu; vous ayez deu,ils ayent deu .
4. l'aye rendu,tu ayes rendu ,il ait rendu,
Nous ayons rendu, vous ayez rendu, ils ayeut rendu.
Q: Preterit
Preteritplus que parfait.
8. l'aurois aimé,tu aurois aimé, il auroit aimé,
Nous aurions aimé, vous auriez aimé , ils auroyent aimé.
2. I'auroy fini,tu aurois fini,il auroit finj.
Nous aurions fini, vous auriez fini, ils auroyent fini.
3. l'auroy deu,tu aurois deu, il auroit deu,
Nous aurions deu, vous auricz deu, ils auroyent deu.
4. l'aurois rendu, tu aurois rendu,il auroit rendu,
Nous aurions rendu,vous auriez rendu,ils auroyent rendu .
Autre preterit plus que parfait.
I. l'eufle aimé,tu cuſſes aimé, ils euſt aimé, ou cuſle aimé.
Nous euſſions aimé,vous euſſiez aimé,ils euſſent aimé.
2. l'eufc fini,tu eufles fini, il euſt fini.
Nous cuſſions fini,vous cuſſiez fini, ils euſſent fini.
3. l'euffe deu, tu eufles deu, il cuffe deu ,
Nous cuſſions deu , vous cuffiez deu,ils enfrent deu.
4. l'euſſerendu, tu cuſſes rendu,il cuft rendu,
Nous eullions rendu, vous euflicz rendu,ils euſſent rendu .
Futur.
1. l'auray aimé, tu auras aimé, il aura aimć,
Nous aurons aimé, vous aurez aimé, ils auront aimée
2. l'auray fini,tu auras fini, il aura fini.
Nous aurons fini, vous aurez fini, ils auront fini.
3. l'auray deu, tu auras deu, il aura deu,
Nout aurons deu, vous aurez deu, ils auront deu.
4. l'aurai rendu,tu auras rendu, il aura rendu,
Nous aurons rendu, vous aurez rendu, ils auront rendu.
L'infinitif. Temps preſent.
Aimer, finir, devoir, rendre. 1
Tempsparlé.
Avoir aimé, avoir fini,avoir deu, avoir rendu .
Participe preſent.
Aimant, finiſſant, devant, rendant.
Participe paſſé.
Aimé, fini, deu, rendu.
La conju
La conjugaiſon du verbe paſſif.
L'infinitif. Temps preſent,
S. Te ſuis aimé, tu es aimé, il eſt aimé.
P. Nous ſommes aimez, vous cſtes aimez, ils ſont aimez.
"Preterit imparfait.
l'eſtois aimć &e. ...
Preterit parfait.
I'ay eſté aimé &c.
Preterit plusqueparfait.
l'avois cfté aimé. Et, l’eu eſté aimé &c.
Futur,
le ferai aimé& e.
Imperatif1 21
Sois aimé & c .
Des
Des Verbes reciproquez.
On appelle Verbes reciproquez ceux eſquels les pronoms
font redoublez, comme, Ic me repen, tu te repens, il ſe re
pent , nous nous repentons , vous vous repentès', ils ſc
repentent,
La conjugaiſon du verbe anamal Aller,Gam .
L'indicatif. Tempspreſent.
S. Ic yai, tu vas, il ya.
P. Nous allons, vous allez, ils vont.
Preterit imparfait.
S. l'alloy, tu allois, ilalloit.
P. Nous allions,vousallicz ,ils alloyent.
Preterit parfaitfimple,
S. I'allay ,tu allas, il alla.
P. Nous allaſmes, vous allaites, ils allerent.
Preteritparfait compoſé,
S. Ie ſuis allé, tués allé,ileſt allé.
P. Nous ſommes allez, vous eſtes allez, ils font allez.
Preterit plus que parfait.
S. l'eſtois allé, tu eftois allé, il eſtoit allé..
P. Nous eſtions allez, vous eſticz allez, ils cftoyent allez.
Autre preterit plusque parfait.
S.Ie fu allé, tu fus allé,ilfutallé.
P. Nous fuſmęs allez, vous fuſtes allczails furent allez.
Futur.
6. l'iray, tu iras, il ira..
P. Nous irons,vous irez ,ils iront.
L'imperatif
S. Va toy qu'il aille.
P. Allons, allez, qu'ils aillent.
Le Subjunctif. Tempspreſent,
S. l'aille, tu ailles, il aille.
P. Nous allions,vouz allicz ,ils aillent.
Preterit
Preterit imparfaita
5. l'iroy, tu irois, il iroit.
P. Nous irions, yous iriez , ils iroyent.
Autre preterit imparfait.
S.l'allaſſe, tu allales,il allaſt.
P. Nous allallions,vous allafliez,ils allaffent.
Preterit parfait.
S. Ic fois allé ,tu ſois allé,il ſoit allé.
P. Nous ſoyonsallez, vous ſoyez allez,ils ſoyent allei.
Preteritplusque parfait.
9. Ie ferois allé, tu ſerois allé, il ſeroitallé
P. Nous ſerions allez vous fericz allez ,ils feroyent allez,
Autre preterit plus que parfait.
S. Ic fuffe allé, tu fulles allé,ilfuft allé .
B. Nous fuſſions alléssyous fuffiez allés ils fuſſent allés.
Futur .
S. le feray allé, tu ſeras allé, il ſera allé.
P.Nous ſerons allez, vous ſerez allez, ils ſeront allez.
L'infinitif. Temps preſenti
Aller.
Temps paſſé.
Eftre allé .
Participe preſenta
Allant.
Participe pafé
Allé.
Ön fe fert auſſi de quelques temps du verbe Eftre, pour Aller;
comme, l'ay eſté ou je fus hier chez vous, au lieu de dire,
fe fuis allé hier chez vous. Ainſi , l'euffe eſté juſqu'a Paris,
pour, je fuffe allé juſqu'a Paris, & c.
F IN
Oct
0
):
ܙ
-
܀