გ ა ნ ჩ ი ნ ე ბ ა

#ას-772-1045-05 5 დეკემბერი, 2005 წ. ქ.თბილისი

სამოქალაქო, სამეწარმეო და გაკოტრების საქმეთა პალატა

შემადგენლობა:

მიხეილ გოგიშვილი (თავმჯდომარე)

მაია ახალაძე (მომხსენებელი), ნუნუ კვანტალიანი

სხდომის მდივანი – ნ.თხელიძე

კასატორები _ ზურაბ ნამორაძე, ქეთევან ხარჩილავა (მოსარჩელეები)

წარმომადგენელი _ თ. თვალიაშვილი

მოწინააღმდეგე მხარე _ სს „საქართველოს ბანკი“ (მოპასუხე)

წარმომადგენელი _ ხუცურაული

გასაჩივრებული განჩინება _ თბილისის საოლქო სასამართლოს სამოქალაქო,

სამეწარმეო და გაკოტრების საქმეთა სააპელაციო პალატის 2005 წლის 1 აპრილის
განჩინება

კასატორების მოთხოვნა – გასაჩივრებული განჩინების გაუქმება

დავის საგანი - ზიანის ანაზღაურება

ა ღ წ ე რ ი ლ ო ბ ი თ ი ნ ა წ ი ლ ი:

2000 წლის 13 იანვარს ზურაბ ნამორაძემ და ქეთევან ხარჩილავამ სარჩელით

მიმართეს სასამართლოს სს „საქართველოს ბანკის“ მიმართ და მოითხოვეს მოპასუხეს
მათ სასარგებლოდ დაკისრებოდა 2300 ლარი, 20000 აშშ დოლარი და 70000 რუსული
რუბლი შემდეგი საფუძვლებით: მოსარჩელეებმა 2002 წლის 28 ივლისს დეპოზიტზე
სეიფში შესანახად დადეს 2300 ლარი, 20000 აშშ დოლარი და 70000 რუსული რუბლი.
2002 წლის 1 აგვისტოს მითითებული ფული სეიფში არ აღმოჩნდა მაშინ, როცა 2002
წლის 28 ივლისიდან 1 აგვისტომდე მათ სადავო თანხა არ გამოუტანიათ, ბანკის
გასაღებით კი სეიფის გაღება შეუძლებელი იყო. მათივე განმარტებით, სეიფი,
საიდანაც წაიღეს ფული, დაზიანებული ან გატეხილი არ ყოფილა, ხოლო
ოქროულობა კი ადგილზე დახვდათ. აღნიშნულ ფაქტთან დაკავშირებით, აღიძრა
სისხლის სამართლის საქმე, რომლის წარმოება შეჩერებულია ბრალდებულის სახით
პასუხისგებაში მისაცემი პირის დაუდგენლობის გამო. მოსარჩელეები თვლიდნენ,
რომ სს „საქართველოს ბანკს“ ბრალი მიუძღვის მათთვის ზიანის მიყენებაში, რადგან
მან არ მიიღო აუცილებელი ზომები იმისათვის, რომ უზრუნველეყო დეპოზიტურ
სეიფში არსებული ფულადი სახსრების დაცვა.
თბილისის კრწანისი-მთაწმინდის რაიონული სასამართლოს 2003 წლის 18
სექტემბრის გადაწყვეტილებით სარჩელი არ დაკმაყოფილდა. აღნიშნული
გადაწყვეტილება სააპელაციო წესით გაასაჩივრეს ზ. ნამორაძემ და ქ.ხარჩილავამ.
თბილისის საოლქო სასამართლოს სამოქალაქო, სამეწარმეო და გაკოტრების საქმეთა
სააპელაციო პალატის 2004 წლის 10 მაისის განჩინებით სააპელაციო საჩივარი არ
დაკმაყოფილდა, რაც საკასაციო წესით გაასაჩივრეს ზ. ნამორაძემ და ქ. ხარჩილავამ.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სამოქალაქო, სამეწარმეო და გაკოტრების
საქმეთა პალატის 2004 წლის 28 დეკემბრის განჩინებით სააპელაციო სასამართლოს
გასაჩივრებული განჩინება გაუქმდა და საქმე ხელახლა განსახილველად დაუბრუნდა
იმავე სასამართლოს.
თბილისის საოლქო სასამართლოს სამოქალაქო, სამეწარმეო და გაკოტრების საქმეთა
სააპელაციო პალატის 2005 წლის 1 აპრილის განჩინებით სააპელაციო საჩივარი არ
დაკმაყოფილდა შემდეგი დასაბუთებით: სასამართლომ უდავოდ მიიჩნია, რომ
აპელანტებს სარგებლობისათვის გადაცემული ჰქონდათ #70 სეიფი, რომელიც
ერთდროულად ორი გასაღებით იღებოდა, რომელთაგან თითო ცალი ინახებოდა
მხარეებთან. 2002 წლის 1 აგვისტოს სეიფისა და საკეტის მთლიანობა დაცული იყო,
ხოლო თუ რა რაოდენობის თანხასა და ძვირფასეულობას ინახავდა შემნახავი მხარე
სეიფში, `საქართველოს ბანკის~ წარმომადგენელს არ უთანხმდებოდა. თანხისა და
ძვირფასეულობათა მიღება-ჩაბარებაზე წერილობითი დოკუმენტის შედგენასა და
ასეთი შეთანხმების არსებობას მხარეები არ ადასტურებენ. სააპელაციო სასამართლომ
მიიჩნია, მტკიცებულება იმის შესახებ, რომ აპელანტებმა სადეპოზიტო სეიფში
შეინახეს სადავო თანხა, მათ სასამართლოში არ წარუდგენიათ. აღნიშნულის გამო,
მიუხედავად იმისა, თუ რა სახის ურთიერთობა იყო წარმოშობილი მხარეთა შორის
და ხელშეკრულება გაფორმებული, მოთხოვნილი ფულადი სახსრების დაკარგვაზე
პასუხისმგებლობა ბანკს ვერ დაეკისრება. საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 317-ე
მუხლის მიხედვით, ვალდებულების წარმოშობისათვის აუცილებელია მონაწილეთა
შორის ხელშეკრულება. მოცემულ შემთხვევაში კი მხარეთა შორის ხელშეკრულება
სადავო თანხის მიბარებაზე არ გაფორმებულა.
სასამართლოს აღნიშნული გადაწყვეტილება საკასაციო წესით გაასაჩივრეს ზურაბ
ნამორაძემ და ქეთევან ხარჩილავამ და მოითხოვეს მისი გაუქმება იმ საფუძვლით,
რომ ბანკში ირღვეოდა საკასო ოპერაციების წარმოების წესები. სასამართლომ
არასწორად შეაფასა მხარეთა შორის ურთიერთობა, კერძოდ, ის რომ მხარეთა შორის
არ არსებობდა შენახვის ხელშეკრულება. კასატორის აზრით, მათ გააჩნდათ საკმარისი
მტკიცებულება იმის დასადასტურებლად, რომ მათ ბანკს შესანახად ჩააბარეს სადავო
თანხა, რაც დაკარგულია ბანკის ბრალით. აღნიშნული დასტურდება სისხლის
სამართლის საქმის აღძვრაზე უარის თქმის შესახებ დადგენილებით. სააპელაციო
სასამართლომ არ გაითვალისწინა უზენაესი სასამართლოს მითითებები. განჩინების
აღწერილობით ნაწილში მიუთითა არა სისხლის სამართლის საქმის აღძვრაზე უარის
თქმის შესახებ 2002 წლის 1 ნოემბრის დადგენილება, არამედ სხვა დადგენილება,
რომლითაც სისხლის სამართლის საქმის წარმოება შეჩერდა ბრალდებულის სახით
პასუხისგებაში მისაცემი პირის დაუდგენლობის მოტივით. მიუხედავად იმისა, რომ
სს „საქართველოს ბანკის“ წარმომადგენლები არ უარყოფენ დეპოზიტური სეიფით
სარგებლობის შესახებ ხელშეკრულების არსებობას, საოლქო სასამართლო მაინც
მიიჩნევს, რომ ხელშეკრულება სადავო თანხის მიბარებაზე არ გაფორმებულა.
აღნიშნული ხელშეკრულების 2.2. პუნქტის მიხედვით კი ბანკს სეიფში მოთავსებული
ფასეულობების შენახვის ვალდებულება აღებული აქვს.

ს ა მ ო ტ ი ვ ა ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საკასაციო პალატა საქმის მასალების შესწავლისა და გასაჩივრებული განჩინების

იურიდიული დასაბუთების შემოწმების შედეგად მიიჩნევს, რომ საკასაციო საჩივარი
უნდა დაკმაყოფილდეს სააპელაციო სასამართლოს გასაჩივრებული გადაწყვეტილება
უნდა გაუქმდეს და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელი დაკმაყოფილდეს შემდეგ
გარემოებათა გამო:
სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 393-ე მუხლის თანახმად, სამართლის ნორმები
დარღვეულად ითვლება, თუ სასამართლომ არ გამოიყენა კანონი, რომელიც უნდა
გამოეყენებინა, გამოიყენა კანონი, რომელიც არ უნდა გამოეყენებინა და არასწორად
განმარტა კანონი. ამავე კოდექსის 411-ე მუხლის თანახმად, საკასაციო სასამართლო
თვითონ მიიღებს გადაწყვეტილებას საქმეზე, თუ საქმის გარემოებები სააპელაციო
სასამართლოს მიერ საპროცესო ნორმების დარღვევის გარეშეა დადგენილი და
საჭირო არ არის დამატებითი გამოკვლევა.
სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 407-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად,
საკასაციო სასამართლო იმსჯელებს მხარის მხოლოდ იმ ახსნა-განმარტების მიმართ,
რომელიც ასახულია სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილებაში ან საქმის
მასალებში.
სააპელაციო სასამართლომ დადგენილად ცნო შემდეგი: ზურაბ ნამორაძესა და
ქეთევან ხარჩილავას სარგებლობისათვის გადაცემული ჰქონდათ #79 სადეპოზიტო
სეიფი. სეიფი იღებოდა ერთდროულად ორი გასაღებით, რომელთაგან თითო ცალი
ინახებოდა მხარეებთან. თუ რა რაოდენობის თანხასა და ძვირფასეულობას ინახავდა
შემნახავი მხარე სეიფში, `საქართველოს ბანკის~ წარმომადგენლებს არ
უთანხმდებოდა. 2002 წლის 1 აგვისტოს, როდესაც ზ. ნამორაძემ და ქ. ხარჩილავამ
განაცხადეს მათ მიერ შენახული თანხის დაკარგვის თაობაზე, სეიფისა და საკეტის
მთლიანობა დაცული იყო.
სააპელაციო სასამართლოს სხდომაზე სს „საქართველოს ბანკის“ წარმომადგენლის
განმარტებით (ს.ფ. 294), ზეპირსიტყვიერი საიჯარო ხელშეკრულების საფუძველზე სს
„საქართველოს ბანკის“ დიდუბის ფილიალმა მოსარჩელეებს მიაქირავა სადეპოზიტო
სეიფი, რომლებშიც მათ შეეძლოთ, შეენახათ განუსაზღვრელი რაოდენობით ფული
და ძვირფასეულობა, რომელიც დაცული იქნებოდა ბანკის სეიფში იმდენი ხნის
განმავლობაში, ვიდრე დამქირავებლები შეძლებდნენ ქირის გადახდას. ბანკის
წარმომადგენელმა ასევე განმარტა, რომ ბანკი მხოლოდ ერთადერთ
პასუხისმგებლობას იღებდა თავის თავზე, რომ კლიენტის მიერ დაქირავებული
სეიფი შენახული და დაცული იქნებოდა ნებისმიერი მექანიკური დაზიანებებისაგან.
სეიფის მექანიკური დაზიანების შემთხვევაში ბანკი ვალდებულებას იღებდა სეიფში
დაცული ფულისა თუ ძვირფასეულობის ანაზღაურებაზე.
სააპელაციო და საკასაციო სასამართლოებში მხარეთა განმარტებებით დგინდება ის
გარემოება, რომ მხარეთა შორის ურთიერთობა დეპოზიტური სეიფით სარგებლობით
გადაცემის თაობაზე წარმოშობილია 1999 წლის აპრილიდან და ამ
მომსახურებისათვის ზ. ნამორაძე და ქ. ხარჩილავა ბანკს ყოველთვიურად უხდიდნენ
70 ლარს. ეს გარემოებები ასევე დადასტურებულია მხარეთა შორის წერილობით
გაფორმებული გარიგებით (ს.ფ. 62).
სამოქალაქო კოდექსის 319-ე მუხლის პირველი ნაწილით, კერძო სამართლის
სუბიექტებს შეუძლიათ, კანონის ფარგლებში თავისუფლად დადონ
ხელშეკრულებები და განსაზღვრონ ამ ხელშეკრულებათა შინაარსი. მათ შეუძლიათ,
დადონ ისეთი ხელშეკრულებებიც, რომლებიც კანონით გათვალისწინებული არ
არის, მაგრამ არ ეწინააღმდეგება მას. მითითებული ნორმით განმტკიცებულია
სამოქალაქო სამართალურთიერთობის მონაწილეთა უფლება, თავისუფლად და
დამოუკიდებლად გამოხატონ თავიანთი ნამდვილი ნება ხელშეკრულების შინაარსის
განსაზღვრისას. ეს უფლება გულისხმობს იმასაც, რომ მხარეებს შეუძლიათ, დადონ
სამოქალაქო კოდექსით გაუთვალისწინებელი შინაარსის ხელშეკრულებები.
მოცემულ შემთხვევაში სს „საქართველოს ბანკმა“ ზ.ნამორაძესა და ქ.ხარჩილავას
სარგებლობის მიზნით გადასცა რა მის შენობაში განთავსებული დეპოზიტური
სეიფი, მასში შენახული ნივთის თვისებისა და ღირებულების შესახებ ზუსტი
ინფორმაცია სეიფის მესაკუთრისათვის ცნობილი არ იყო. ასეთი შინაარსის
სახელშეკრულებო ურთიერთობა სამოქალაქო კოდექსით მოწესრიგებული არ არის.
ამდენად, მხარეთა შორის არსებული სახელშეკრულებო ურთიერთობა
განსაკუთრებული სახის სამართლებრივი ურთიერთობაა, რომლის
მოსაწესრიგებლად უნდა გამოვიყენოთ დებულებები, რომლებიც ყველაზე მეტად
შეესაბამება საქმის ფაქტობრივ გარემოებებს, ვინაიდან, სამოქალაქო კოდექსის მე-5
მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, კანონში პირდაპირ გაუთვალისწინებელი
ურთიერთობის მოსაწესრიგებლად გამოიყენება ყველაზე უფრო მსგავსი
ურთიერთობის მარეგულირებელი სამართლის ნორმა (კანონის ანალოგია).
აღნიშნულთან დაკავშირებით საკასაციო სასამართლო ვერ გაიზიარებს კასატორის
მოსაზრებას, რომ მხარეთა შორის საიჯარო ხელშეკრულება იყო დადებული,
ვინაიდან სარგებლობაში გადაცემული სეიფი ისევ ბანკის მფლობელობაში დარჩა.
სამოქალაქო კოდექსის 541-ე მუხლის თანახმად კი იჯარის ხელშეკრულებით
მეიჯარე მოვალეა გადასცეს მოიჯარეს განსაზღვრული ქონება დროებით
სარგებლობისთავის. ამდენად, იჯარის ხელშეკრულების საგანი მესაკუთრიდან
გადადის მოსარგებლის მფლობელობაში. მოცემული ხელშეკრულებით ასევე არ
დადებულა ქირავნობის ხელშეკრულება, ვინაიდან ქირავნობის ხელშეკრულების
ერთ-ერთ ძირითად ნიშანს ასევე წარმოადგენს გამქირავებლის მიერ ნივთის
დამქირავებლისათვის სარგებლობის უფლებით მფლობელობაში გადაცემა
(სამოქალაქო კოდექსის 551-ე მუხლი).
მხარეთა განმარტებებისა და სააპელაციო სასამართლოს მიერ დადგენილი
ფაქტობრივი გარემოებების შეფასებით საკასაციო სასამართლო თვლის, რომ მხარეთა
შორის წარმოშობილი ურთიერთობის დარეგულირებისას გამოყენებულ უნდა იქნას
მიბარების ხელშეკრულების მომწესრიგებელი ნორმები, ვინაიდან საქმის
გარემოებები უფრო მეტად ამ ურთიერთობას შეესაბამება.
სამოქალაქო კოდექსის 763-ე მუხლის თანახმად, მიბარების ხელშეკრულებით
შემნახველი კისრულობს შეინახოს მიმბარებლის მიერ მისთვის ჩაბარებული მოძრავი
ნივთი. მიბარების ხელშეკრულების საგანი ნივთის შენახვისათვის მომსახურების
გაწევაა და ამ ურთიერთობის ობიექტად შესანახი ნივთი გვევლინება, რომელიც
შესაძლებელია იყოს როგორც ინდივიდუალური ასევე გვაროვნული ნიშნით
განსაზღვრული. მოცემულ შემთხვევაში დადგენილია, რომ ბანკის
წარმომადგენლებისათვის უცნობი იყო შენახული ნივთის ღირებულების თაობაზე,
მაგრამ ხელშეკრულების შინაარსით და საქმის გარემოებებით ცხადია, ბანკისთვის
ცნობილი იყო, რომ სადეპოზიტო სეიფი გამოიყენებოდა ფულისა და სხვა
ძვირფასეულობის შესანახად. სასამართლოს ეს დასკვნა ემყარება ბანკის მიერ საქმეზე
წარმოდგენილ შესაგებელს, სადაც განმარტებულია, რომ `ბანკსა და კლიენტს (ამ
შემთხვევაში მოსარჩელეებს) შორის იდება ხელშეკრულება დეპოზიტურ სეიფში
ფულისა და ძვირფასეულობის შენახვის შესახებ, რაც გულისხმობს დეპოზიტური
სეიფის მთლიანობის დაცვაზე პასუხისმგებლობას, ე.ი. პასუხისმგებლობას გატეხვასა
და სხვაგვარი დაზიანებისაგან დაცვაზე.... ამავე სეიფში არსებული ძვირფასეულობა
ხელუხლებელი იყო, რასაც ადასტურებენ ბანკის თანამშრომლები~ (ს.ფ. 11).
ვარაუდს, რომ ბანკისათვის ცნობილი იყო შესანახი ნივთის თვისების შესახებ,
ამყარებს ასევე მოდავე მხარეთა შორის 1999 წლის 19 აპრილს დადებული
ხელშეკრულება დეპოზიტური სეიფით სარგებლობის თაობაზე. აღნიშნული
ხელშეკრულების 2.2 მუხლით ბანკი გარანტიას იძლევა დეპოზიტურ სეიფში
მოთავსებულ ფასეულობათა შენახვისა და მათი საიდუმლოების უზრუნველყოფაზე.
ის გარემოება, რომ ბანკისათვის უცნობი იყო შენახული ნივთის ღირებულება,
მეტყველებს სარგებლის მიღების მიზნით გაწეულ მხარის რისკზე, რაც
დამახასიათებელია სამოქალაქო ბრუნვისათვის.
საგულისხმოა, რომ კანონი შენახვის განსხვავებულ წესს ადგენს, იმისდა მიხედვით,
მიბარება უსასყიდლოა თუ სასყიდლიანი. ამავე კოდექსის 765-ე მუხლის თანახმად,
თუ მიბარება უსასყიდლოა, მაშინ შემნახველი ვალდებულია ისეთივე
კეთილსინდისიერებით შეინახოს ნივთი, როგორითაც საკუთარ ნივთს შეინახავდა.
აღნიშნული ნორმის ანალიზი ცხადყოფს იმ გარემოებას, რომ უსასყიდლო მიბარების
შემთხვევაშიც შემნახველს გარკვეული პასუხისმგებლობა მოეთხოვება მიბარებული
ნივთის შენახვაზე. კანონის დათქმა, რომ უსასყიდლო მიბარებისას შემნახველი
ნივთს ისე უნდა გაუფრთხილდეს, როგორც საკუთარს, მოიაზრებს, რომ შემნახველი
პასუხისმგებლობითა და მზრუნველობით ეკიდება საკუთარ ნივთს. ამდენად,
საკუთარი ნივთებისადმი შემნახველის უყაირათო დამოკიდებულება არ
ათავისუფლებს მას პასუხისმგებლობისაგან მიბარებულ ნივთთან მიმართებაში.
აღნიშნულიდან გამომდინარე, სადავოს არ წარმოადგენს ის გარემოება, რომ ნივთის
სასყიდლიანი შენახვისას შემნახველს გაძლიერებული გულისხმიერება და
პასუხისმგებლობა უნდა მოეთხოვებოდეს, ვიდრე უსასყიდლო შენახვისას,
მიუხედავად იმისა, მხარეები შეთანხმებული არიან თუ არა ვალდებულების
ფარგლებზე.
აღნიშნულიდან გამომდინარე, შემნახველ ქ.ხარჩილავას მოთხოვნა შენახული ნივთის
დაბრუნების თაობაზე საფუძვლიანია, ვინაიდან, სამოქალაქო კოდექსის 770-ე
მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, მიმბარებელს შეუძლია ნებისმიერ დროს
მოითხოვოს მიბარებული ნივთის დაბრუნება.
სამოქალაქო კოდექსი მხარეებისაგან მოითხოვს რა ურთიერთპატივისცემასა და
გულისხმიერებას კონტრაჰენტთან მიმართებაში, ორივე მხარეს ამ მხრივ
შეთანხმებულზე უფრო მეტ ვალდებულებას აკისრებს. სწორედ ეს ვალდებულებაა
დაწესებული სამოქალაქო კოდექსის 316-ე მუხლის მეორე ნაწილით, რომლის
ძალითაც თავის შინაარსისა და ხასიათის გათვალისწინებით ვალდებულება
შეიძლება ყოველ მხარეს აკისრებდეს მეორე მხარის უფლებებისა და ქონებისადმი
განსაკუთრებულ გულისხმიერებას.
სს „საქართველოს ბანკი“ სარჩელში მითითებული გარემოების საწინააღმდეგო
არგუმენტაციას ამყარებს იმ გარემოებაზე, რომ მისი პასუხისმგებლობის საკითხი
მხოლოდ დეპოზიტური სეიფის მექანიკური დაზიანების შემთხვევაში
წარმოიშობოდა. ამ განმარტებით ბანკი აღიარებს რა თავის პასუხისმგებლობას,
სეიფის დაცვაზე, ვერ ასაბუთებს პასუხისმგებლობის თუნდაც ამგვარი შეზღუდვის,
საფუძვლიანობას ვერც მხარეთა შორის მიღწეული შეთანხმებით და ვერც
სამართლებრივ ნორმაზე მითითებით. ამასთან, მხარეთა შორის ურთიერთობა
წარმოშობილია რა სტანდარტული ხელშეკრულების საფუძველზე, სამოქალაქო
კოდექსის 346-ე მუხლის თანახმად, ბათილია ხელშეკრულებათა სტანდარტული
პირობა, მიუხედავად ხელშეკრულებაში მისი ჩართვისა, თუ იგი ნდობისა და
კეთილსინდისიერების პრინციპების საწინააღმდეგოდ საზიანოა ხელშეკრულების
მეორე მხარისათვის. ამდენად, ბანკს მხარესთან შეთანხმებით კიდევაც რომ
შეეზღუდა თავისი პასუხისმგებლობის ფარგლები, ხელშეკრულების ეს პირობა
დასახელებული ნორმიდან გამომდინარე, ბათილია, ვინაიდან მოცემულ
შემთხვევაში იქნებოდა სწორედ ნდობისა და კეთილსინდისიერების პრინციპების
საწინააღმდეგო დათქმა. როგორც გადაწყვეტილების კვლევით ნაწილში აღინიშნა
მხარეთა შორის ურთიერთობა სადავო შემთხვევამდე სულ ცოტა სამი წლით ადრე
წარმოიშვა და სადავო ფაქტამდე გრძელდებოდა, რაც აშკარად მიანიშნებს კასატორთა
ნდობაზე კონტრაჰენტისადმი. ამასთან, მოცემულ შემთხვევაში კონტრაჰენტს
წარმოადგენს მეწარმე სუბიექტი, რომელსაც საბანკო საქმიანობის განხორციელების
უფლება სახელმწიფოსგან გაცემული სპეციალური ნებართვის საფუძველზე აქვს
მოპოვებული და არსებობს პრეზუმფცია მისი საქმიანობის საამისოდ არსებული
ნორმატიული აქტებით მკაცრად განსაზღვრული წესების დაცვით წარმართვისა.
უდავოა, ასეთი კონტრაჰენტისადმი ნდობის ხარისხი უფრო მაღალია, რასაც
ადასტურებს ბანკის კლიენტების მიერ ბანკისათვის სხვადასხვა მიზნით (ანაბარი,
ანგარიშსწორების ანგარიში და სხვა) თავიანთი ქონების გადაცემა. ბანკისათვის
ქონების სხვადასხვა საფუძვლით გადაცემასთან მიმართებაში მხარის რისკს
უპირველესად თავისი კონტრაჰენტის საიმედოობა და ქონების მომეტებულად
დაცვის ვარაუდი განაპირობებს. აღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო
სასამართლო სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 105-ე მუხლის თანახმად, უტყუარად
და სარწმუნოდ მიიჩნევს კასატორის განმარტებას სადეპოზიტო სეიფში თანხის
რეგულარულად შენახვისა და დაკარგული თანხის ოდენობის თაობაზე. მოსარჩელის
მიერ მითითებული გარემოებათა საწინააღმდეგოს მტკიცების ტვირთი, სამოქალაქო
საპროცესო კოდექსის 102-ე მუხლის თანახმად, სს `საქართველოს ბანკის~ მხარეზეა,
რისი დამტკიცებაც მხარემ ვერ შეძლო.
საკასაციო სასამართლო თვლის, რომ მხარეთა შორის წარმოშობილი ვალდებულებით
_ სამართლებრივი ურთიერთობის დარღვევა განპირობებულია სს `საქართველოს
ბანკის~ მართლსაწინააღმდეგო მოქმედებით, რომელიც მიზეზობრივ კავშირშია ზ.
ნამორაძესა და ქ.ხარჩილავასათვის მიყენებულ ზიანთან. სს `საქართველოს ბანკის~
ბრალეულობა დადასტურებულია როგორც ამავე მხარის განმარტებით, ასევე საქმეში
წარმოდგენილი წერილობითი მტკიცებულებით, კერძოდ, საგამოძიებო
დეპარტამენტის ქ.თბილისის დიდუბე-ჩუღურეთის რაიონის სამსახურის 2002 წლის
1 ნოემბრის სისხლის სამართლის საქმის აღძვრაზე უარის თქმის დადგენილებით
დადასტურებულია, რომ საქართველოს ბანკის დიდუბე-ჩუღურეთის რაიონის
ფილიალის ფასეულობათა საცავში დეპოზიტური სეიფის საერთო გასაღები
უსაფრთხოების წესების დარღვევით ეკიდა საცავის მარჯვენა კედელზე; არ
არსებობდა დეპოზიტური სეიფით მოსარგებლე პირთა აღრიცხვის ჟურნალი. არ
არსებობდა ფასეულობათა დაცვასთან დაკავშირებული დოკუმენტაცია; დეპოზიტურ
სეიფებს ადრეც არაერთხელ აღენიშნებოდა ხელოვნური დაზიანების კვალი, რისი
აღწერაც ბანკის ადმინისტრაციას არც ერთხელ არ მოუხდენია. საქართველოს შსს
დაცვის პოლიციის დეპარტამენტის მიერ ბანკის ადმინისტრაცია რამდენიმეჯერ
გააფრთხილეს უსაფრთხოების წესების დაუცველობის გამო.
ბანკის წარმომადგენლის განმარტებით, დეპოზიტური სეიფით სარგებლობისათვის
გათვალისწინებული `საერთო~ გასაღები, რომელიც მუდმივად ბანკშია, სათანადოდ
არ იყო დაცული. მართალია, ეს გასაღები უნდა ყოფილიყო მკაცრი კონტროლის ქვეშ,
მაგრამ ორივე მხარე დარღვევაზე მიდიოდა, რადგან ასეთი მათ ინტერესშიც იყო.
როდესაც მოსარჩელეებმა პირველად იქირავეს სეიფი #48, მაშინ დაიდო
ხელშეკრულება, შემდეგ გამოცვალეს სეიფი და არანაირი ხელშეკრულება
წერილობით არ დადებულა. ამის შემდეგ მოხდა ზეპირი შეთანხმება და იქირავეს
სეიფი #79. ორივე მხარისგან ირღვეოდა წესები (ს.ფ. 334). იმ პერიოდისათვის სეიფით
მოსარგებლე პირთა აღრიცხვის არანაირი მექანიზმი არ არსებობდა. დაცვის
თანამშრომელი მათ ცნობდა და ისე უშვებდა სეიფთან (ს.ფ. 339). ხელშეკრულებაში
პიროვნების გვარი რომ არ ყოფილიყო დაფიქსირებული, დაცვა თუ იცნობდა, მაინც
შეუშვებდა (ს.ფ. 340). ბანკის წარმომადგენლის განმარტებით, `ამჟამად ბანკში
სადეპოზიტო სეიფით მომსახურების გამკაცრებული კონტროლია, არსებობს
ჟურნალი, სადაც აღირიცხება შემსვლელი პირი. იმ პერიოდისათვის _ 2002 წლის
აგვისტოსათვის არანაირი მექანიზმი არ არსებობდა. დაცვის თანამშრომელი სეიფით
მოსარგებლე პირებს სახეზე ცნობდა და ისე უშვებდა სეიფთან~ (ს.ფ. 339).
ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკასაციო სასამართლო თვლის, რომ
საკასაციო საჩივარი საფუძვლიანია, სააპელაციო სასამართლოს გასაჩივრებული
განჩინება უნდა გაუქმდეს და ახალი გადაწყვეტილებით სარჩელი უნდა
დაკმაყოფილდეს.

ს ა რ ე ზ ო ლ უ ც ი ო ნ ა წ ი ლ ი:

საკასაციო პალატამ იხელმძღვანელა სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 53-ე და 411-ე

მუხლებით და

გ ა დ ა წ ყ ვ ი ტ ა:

ზურაბ ნამორაძისა და ქეთევან ხარჩილავას საკასაციო საჩივარი დაკმაყოფილდეს.

გაუქმდეს თბილისის საოლქო სასამართლოს სამოქალაქო, სამეწარმეო და
გაკოტრების საქმეთა სააპელაციო პალატის 2005 წლის 1 აპრილის განჩინება და
მიღებულ იქნეს ახალი გადაწყვეტილება:
ზურაბ ნამორაძისა და ქეთევან ხარჩილავას სარჩელი დაკმაყოფილდეს.
სააქციო საზოგადოება `საქართველოს ბანკს~ ზურაბ ნამორაძისა და ქეთევან
ხარჩილავას სასარგებლოდ დაეკისროს 20000 აშშ დოლარისა და 70000 რუსული
რუბლის შესაბამისი ლარის და 2300 ლარის გადახდა.
სააქციო საზოგადოება `საქართველოს ბანკს~ დაეკისროს სახელმწიფო ბაჟის _ 5806
ლარის გადახდა სახელმწიფო ბიუჯეტის სასარგებლოდ.
საკასაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება საბოლოოა და არ გასაჩივრდება.

განსხვავებული აზრი
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სამოქალაქო, სამეწარმეო და გაკოტრების
საქმეთა პალატის 2005 წლის 5 დეკემბრსი გადაწყვეტილებით სააქციო საზოგადოება
`საქართველოს ბანკს~ ზურაბ ნამორაძისა და ქეთევან ხარჩილავას სასარგებლოდ
დაეკისრა 20000 აშშ დოლარისა და 70000 რუბლის შესაბამისად ლარის და 2300
ლარის გადახდა. გადაწყვეტილებას არ ვეთანხმები და, საქართველოს სსკ-ის 27-ე
მუხლის შესაბამისად, ვრჩები განსხვავებულ აზრზე შემდეგ გარემოებათა გამო:
საქმის მასალებით დადგენილია, რომ ზურაბ ნამორაძე და ქეთევან ხარჩილავა
სააქციო საზოგადოება `საქართველოს ბანკთან~ ზეპირსიტყვიერი გარიგების
საფუძველზე სარგებლობდნენ სააქციო საზოგადოება `საართველოს ბანკის~ №079
დეპოზიტური სეიფით, რომელშიც ინახავდნენ ფულსა და ძვირფასეულობას. სეიფით
სარგებლობისათვის მოსარჩელეები იხდიდნენ ყოველთვიურ გადასახადს. სეიფის
გაღება ხდებოდა ერთდროულად ორი გასაღებით, რომლებიც ინახებოდა
მხარეებთან.მხარეები სადავოდ არ ხდიან იმ ფაქტს, რომ სეიფისა და საკეტის
მთლიანობა დარღვეული არ ყოფილა.
მოსარჩელეები ითხოვენბ ხელშეკრულებით ნაკისრი ვალდებულების გამო,
მიყენებული ზიანის ანაზღაურებას სკ-ის 408-ე მუხლის საფუძველზე, კერძოდ: სკ-ის
394-ე მუხლის პირველი ნაწილის მიხედვით, მოვალის მიერ ვალდებულების
დარღვევისას კრედიტორს შეუძლია, მოითხოვოს ამით გამოწვეული ზიანის
ანაზღაურება, ეს წესი არ მოქმედებს მაშინბ როცა მოვალეს არ ეკისრება
პასუხისმგებლობა ვალდებულების დარღვევისათვის. ამავე კოდექსი 408-ე მუხლის
პირველი ნაწილის შესაბამისად, იმ პირმა, რომელიც ვალდებულია, აანაზღაუროს
იზანი უნდა აღადგინოს ის მდგომარეობაბ რომელიც იარსებებდა, რომ არ
დამდგარიყო ანაზღაურების მოვალდებულებელი გარემოება. სახელშეკრულებო
ქონებრივი პასუხისმგებლობის მოვალეზე დასაკისრებლად საჭიროა
სამართალდარღვევის შემადგენლობის არსებობაბ რაც გულისხმობს თვით ზიანის
ფაქტის, მართლსაწინააღმდეგო ბრალეული ქმედების, ამ ქმედებასა და მიყენებულ
ზიანს შორის მიზეზობრივი კავშირის არსებობა - დადგენას
სსკ-ის 102-ე მუხლის პირველი ნაწილის მიხედვით, თითოეულმა მხარემ უნდა
დაამტკიცოს გარემოებანი, რომლებზეც იგი ამყარებს თავის მოთხოვნებსა და
შესაგებელს. ამავე კოდექსის 103-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმადბ
მტკიცებულებებს სასამართლოს წარუდგენენ მხარეები.
მხარეთა შორის შეთანხმების შესაბამისად სადეპოზიტო სეიფში შენახული ფულის
ოდენობა კონფიდენციალურია და ბანკი არ ფლობდა მის შესახებ ინფორმაციას.
აღნიშნულიდან გამომდინარე, ვფიქრობ, მტკიცების ტვირთი, მოსარჩელეს აწევს,
ვინაიდან მან უნდა დაადასტუროს მიყენებული ზიანის, კონკრეტულ შემთხვევაში,
სეიფში შენახული დაკარგული ფულის ოდენობა. მოსარჩელემ ვერ წარმოადგინა
მტკიცებულება, რომლითაც მის მიერ მითითებული კონკრეტული რაოდენობის
თანხის სეიფში შენახვას დაადასტურებდა. შენახვის ვალდებულების
შეუსრულებლობაში ბანკის ბრალეულად ცნობის შემთხვევაშიც კი არ არსებობს
მხოლოდ მხარის განმარტების შესაბამისად მიყენებული ზიანის დაკისრების
სამართლებრივი საფუძველი.