M19/3/TURKS/SP2/TUR/TZ0/XX/M

Markscheme

May 2019

Turkey in the 20th century

Standard level

Paper 2

15 pages
 –2– M19/3/TURKS/SP2/TUR/TZ0/XX/M

This markscheme is confidential and for the exclusive use

of examiners in this examination session.

It is the property of the International Baccalaureate and

must not be reproduced or distributed to any other person
without the authorization of the IB Global Centre, Cardiff.
 –3– M19/3/TURKS/SP2/TUR/TZ0/XX/M

The following are the annotations available to use when marking responses.

Annotation Explanation Associated shortcut

CKS Clear Knowledge Shown

CON Contradiction

Incorrect point

EE Effective evaluation

EXC Excellent point

GP Good Point

Underline tool

Wavy underline tool

Highlight tool

Irrelevant

LD Lacks depth

Not Answered Question

Lengthy narrative

Not Relevant

NExa No Examples

NE Not Enough

On page comment tool

Unclear
 –4– M19/3/TURKS/SP2/TUR/TZ0/XX/M

PE Poorly expressed

Seen

Tick Colourable

TV Too vague

UA Unfinished answer

Vertical wavy line

Very limited

Well argued

Weak argument

You must make sure you have looked at all pages. Please put the annotation on any blank page,
to indicate that you have seen it.
 –5– M19/3/TURKS/SP2/TUR/TZ0/XX/M

Sınav ders izlencesinin 4, 5 ve 6 üniteleri ile ilgilidir:

• Tema 4: II. Dünya Savaşı ve baskı altında Türkiye

• Tema 5: Yeniden yapılanma, demokrasi, Türkiye ve bölgedeki gelişmeler (1945–1985)
• Tema 6: Küreselleşmenin etkileri ve Avrupa ile diyalog (1985–2000).

Sınav her ünite ile ilgili iki uzun cevaplı toplam altı sorudan oluşur.

Adaylar herhangi bir üniteden iki soru cevaplayacaklardır. Cevaplarında Sosyoloji, Coğrafya ve Tarih
disiplinlerinden iki disiplini kullanacaklardır.

Adayların cevaplarında asıl beklenen terminoloji, analiz, sentez, neden-sonuç, karşılaştırma, örnekleme,
ve değişimler gibi becerilerdir.
 –6– M19/3/TURKS/SP2/TUR/TZ0/XX/M

Puanlama cetvellerinin sınav cevap anahtarları ile birlikte kullanılması gerekmektedir. Düşük puanlar da
belirtilmesine rağmen, puanlama cetveli adayların olumlu başarısı üzerine odaklanmaktadır.

0 Eğer cevap 1–5 arasında belirtilen seviyeyi karşılamıyor ise adaya sıfır “0” verilmelidir.

En düşük seviye:
• soru veya ilgili bilgi çok az anlaşılmış
• uygun beceriler ve yazı bütünlüklü değil
• cevap sadece bazı genellemeler ya da soruyla ilgisi az bir-iki
paragraftan oluşuyor.

Orta seviye:
• soru az anlaşılmış tam olarak cevaplanmıyor
1–5
• tarih ve coğrafya derslerine ait bazı bilgi ve yorumlar mevcut ama bunlar sınırlı, yanlış
ve ilgisiz
• uygun beceriler neredeyse hiç gösterilmemiş ve cevap yüzeysel.

En yüksek seviye:
• sorunun anlaşıldığına yönelik bazı emareler var
• sorunun bir kısmı anlaşılmış ama bilgilerin çok azı ilgili ya da doğru
• beklenen beceriler pek az gösterilmiş, soruya odaklanma ve cevap sınırlı.

En düşük seviye:
• sorunun boyutları genel olarak anlaşılmış
• cevapta soruyla ilgili bir argüman olsa da cevap çok az bilgiyle desteklenmiş
• cevapta ilgili bilgiler mevcut olmasına rağmen bunlar çoğunlukla tanımlanmış ya da
sadece aktarılmakla yetinilmiş. Bilgiler üstünkörü analiz edilmiş ve sadece birkaç
açıklayıcı yüzeysel yorum yapılmış. Ya da verilen cevabın sadece sonuç kısmı
soruyla ilgili.

Ayrıca:
Cevabın tarih dersiyle ilgisi:
• cevap kronolojik ya da analitik olarak yapılandırılmaya çalışılmış.

Cevabın coğrafya ve(ya) sosyoloji dersiyle ilgisi:

• cevap yapılandırılırken bazı uygun kavramlar ve terminoloji kullanılmış.
6–10
En yüksek seviye:
• sorunun boyutları tüm yönüyle ele alınmasa da bazı boyutları anlaşılmış ve
cevaplanmaya çalışılmış
• cevapta doğru, ilgili ve yeterli bilgi mevcut.

Ayrıca:
Cevabın tarih dersiyle ilgisi:
• analiz çabasına dair işaretler olmalı.

Cevabın coğrafya ve(ya) sosyoloji dersiyle ilgisi:

• ilgili kavram ve terminolojinin anlaşıldığına dair işaretler ve(ya) uygun bir
yapılandırma olmalı
• örnekler verilmesine rağmen bunlar üstünkörü belirtilmiş.
 –7– M19/3/TURKS/SP2/TUR/TZ0/XX/M

Bu seviye boyunca:
sorunun boyutları yapılandırılmış bir çerçevede etkili ve ilgili bir şekilde cevaplanmaya
çalışılmış.

Ayrıca:
Cevabın tarih dersiyle ilgisi:
11–15 • cevap uygun ve doğru bilgilerle desteklenmiş
• tutarlı ve açık bir biçimde sorunun anlaşıldığı ve analiz edildiği görülmektedir.

Cevabın coğrafya ve(ya) sosyoloji dersiyle ilgisi:

• cevap iyi yapılandırılmış. İlgili kavramların anlaşıldığı görülmektedir. Terminolojiye
dair örnekler mevcut
• soruyla ilgili örnek olaylar doğru seçilerek cevaba eklenmiş.

Bu seviye boyunca:
Sorunun boyutları ilgili bilgilerle etkili bir biçimde cevaplanmış. Cevap iyi yapılandırılmış
ve soruya odaklanmış. Argümanlar detaylı ve iyi yapılandırılmış.

Ayrıca:
Cevabın tarih dersiyle ilgisi:
Sorunun ve beklenen becerilerin anlaşıldığına yönelik tutarlı bir cevap ortaya
çıkarılmış. Ayrıca yeri geldiğinde aşağıdakilerin de cevapta bulunması gerekmekte:
• tarihsel süreçler hakkında gelişmiş bir farkındalık
16–20
• iyi bir kavram becerisi
• soruda yer alan varsayımları iyi bir biçimde ele alma.

Cevabın coğrafya ve(ya) sosyoloji dersiyle ilgisi:

• ilgili kavram ve terminolojinin derinlikli bir biçimde anlaşıldığı görülmektedir.
Cevapta doğru ve soruyla ilgili kavram ve terminoloji kullanılmıştır
• soruyla ilgili örnek olaylar doğru seçilerek cevaba eklenmiş ve bunlar
cevapta geliştirilmiştir
• iyi ve dengeli bir sentez/değerlendirme becerisi görülmektedir.
 –8– M19/3/TURKS/SP2/TUR/TZ0/XX/M

Tema 4 II. Dünya Savaşı ve baskı altında Türkiye

1. “1940 yılında ekonomik olarak gerekli düzenlemelerin yapılması amacıyla ‘Milli

Koruma Kanunu’ TBMM’de kabul edilmiştir. Fakat bu kanunun bir sonucu olarak
ortaya çıkan zengin zümreye karşı 1942 yılında ‘Varlık Vergisi’ Kanunu
çıkarılmıştır.”

Bu ifadeyi de göz önünde bulundurarak II. Dünya Savaşı’nın Türkiye ekonomisi

üzerine etkilerini açıklayınız. [20]

Bu soruda 2. Dünya Savaşı’nın Türkiye ekonomisi üzerine tkilerini açıklamalarını

bekliyoruz. Puanlama yapılırken aşağıdaki açıklamalara dikkat edilecektir:

 Aşağıdakilerden (ya da geçerli olan) 7 doğru için: [7x1p=7] puan + Sunulan

maddenin ya da geçerli bilginin beklenen biçimde (neden-sonuç ilişkisi; açıklama;
değerlendirme; tartışma v.b.) kullanılmış olması [1] puan yani [7x1p=7] puan
SONUÇ olarak [14] puan bilgi ve bu bilginin beklenen biçimde (neden-sonuç
ilişkisi; açıklama;değerlendirme; tartışma v.b.) kullanılmış olmasına verilecek.
 Kalan [3x2p=6] puan cevabın bütününün puanlama cetvelinden yararlanarak
aşağıdaki 3 kritere göre puanlanmasıyla verilecek.
 Tarihsel süreç içinde değişime dair vurguların açıkça belirtilmesi veya cevabın o
şekilde kurgulanmış olması. En çok [2] puan.
 Sorunun beklediği konuyla ilişkili kavram ve terimlerin yeterli bir biçimde
kullanılması. En çok [2] puan.
 Cevabın giriş gelişme ve sonuç kısımlarıyla tatmin edici bir bütünlükte olması. En
çok [2] puan.
 Aday aşağıda yazmayan ama doğru olan başka noktalara değinirse kabul
edilecektir.

• Bazı alanlarda üretim faaliyetleri ve dolaysıyla milli gelir azalmıştır.

• İthalat azalmış, bazı ithal malları yerli mal ile karşılanmış, dışardan ithal edilen bazı
alet-makinalar yurt içinde yapılmaya başlanmıştır. Böylece yeni bir girişimci sınıf
ortaya çıkmıştır.
• Temel tüketim maddeleri karne ile dağıtılmaya başlanmıştır.
• Ekonomik faaliyetler tamamen devletin kontrolüne alınmaya çalışılmıştır.
• Karaborsa artmıştır.
• Varlık vergisi: Ellerinde önemli miktarda servet birikimi olan kent, özellikle de
İstanbul ticaret grubuna karşı Varlık Vergisi Kanunu düşünülmüştür. Varlık
Vergisi’nin temel vergilendirme ilkelerinden uzak olması, matrahın komisyonların
takdirine bırakılması, bazı mükelleflerin unutulması, itiraz hakkının olmaması ve
verginin tahsil biçimi, mükellefler arasında etnik ayrım yapılması nedeniyle
eleştirilere konu olmuştur Ekonomik zorluklardan faydalanarak zenginleşenleri
önlemek amacıyla çıkarılan bu vergi ülkede yaşayan gayrimüslimlerin ekonomik
faaliyetlerini durdurma noktasına gelmiştir. Varlık Vergisinin uygulandığı süre
içerisinde azınlıklar vergilerini ödeyebilmek için evlerini ve işyerlerini satmışlardır.
Bunun sonucu ekonomiye olumsuz yansımış, birçok işletmenin kapatılmasıyla
üretim düşmüştür.
• Yeni koyulan vergiler geçici bir süre için geçerli olmuştur. Örneğin varlık vergisi
kanunu 16 ay yürürlükte kalmış.
• Milli Korunma Kanunu ile Fiyat Murakabe Komisyonlarının kurulması veya narh
uygulaması ya da devletin üretim tüketim dağıtım ve stoklama ile ilgili yetkisi, Milli
Korunma Kanunu ile gayrimenkul kiralarının arttırılmaması.
• Milli Korunma Kanunu ile Petrol Ofisinin veya Toprak Mahsulleri Ofisinin ya da İaşe
Müsteşarlığı’nın kurulması.
• Milli Korunma Kanunu ile ücretli iş yükümlülüğü veya özel teşebbüse uygulanan
fazla mesai yükümlülüğü ya da özel teşebbüse ait üretim araçlarına el konulması.
 –9– M19/3/TURKS/SP2/TUR/TZ0/XX/M

• Toprak mahsülleri vergisi: Köylü üzerinde hem İkinci Dünya Savaşı yıllarında hem
de sonrasında etkisini gösteren ve tarım ürünleri üzerinden pay almayı öngören
tarım gelirleri vergisidi.
• Çiftçiyi topraklandırma kanunu: Toprağı olmayan veya yetmeyen çiftçilerin aileleriyle
birlikte geçimlerini sağlayacak ölçüde toprak edinmeleri amacıyla çıkarılmıştır. Siyasi
sonuçları itibariyle önemli gelişmelere sebep olmuş, CHP içinde ve dışında derin
çatlaklar oluşturmuş, bu çatlaklar nedeniyle çok partili hayata geçişte önemli bir katkı
sağlamıştır.
• İç borçlanma çabaları: Askeri ihtiyaçları temin amacıyla.
• Tasarruf bonoları: Dönem itibariyle pek çok ülkede de milli müdafaa ihtiyaçlarını
karşılamak üzere teslihat bonosu, milli müdafaa bonosu, tasarruf sertifikası ihracı
gibi mali tedbirler alınmıştır.
• Tasarruf cemiyeti + Yerli Malı haftası.
• 2.5 yıllık kalkınma planından vazgeçilmiştir.
 – 10 – M19/3/TURKS/SP2/TUR/TZ0/XX/M

2. II. Dünya Savaşı sonunda Birleşmiş Milletler’in kuruluşunu, Türkiye’nin BM’ye

üyeliğinin sebeplerini ve etkilerini tartışınız. [20]

 Aday aşağıda yazmayan ama doğru olan başka noktalara değinirse kabul
edilecektir.
 Burada adayın cevabında sırasıyla 3 alt soruyu cevaplaması bekleniyor: BM’nin
kuruluşu, Türkiye’nin katılma sebeplerini ve TR’nin BM üyeliğinin etkilerini tartışması
isteniyor. Her bir alt soru için en az 2 maddeye toplamda 7 maddeye değinmesini
bekliyoruz. Aşağıdakilerden (ya da geçerli olan) 7 doğru için: [7x1p=7] puan +
Sunulan maddenin ya da geçerli bilginin beklenen biçimde (neden-sonuç ilişkisi;
açıklama; değerlendirme; tartışma v.b.) kullanılmış olması [1] puan yani
[7x1p=7] puan SONUÇ olarak [14] puan bilgi ve bu bilginin beklenen biçimde
(neden-sonuç ilişkisi; açıklama;değerlendirme; tartışma v.b.) kullanılmış olmasına
verilecek
 Kalan [3x2p=6] puan cevabın bütününün puanlama cetvelinden yararlanarak
aşağıdaki 3 kritere göre puanlanmasıyla verilecek.
 Tarihsel süreç içinde değişime dair vurguların açıkça belirtilmesi veya cevabın o
şekilde kurgulanmış olması. En çok [2] puan.
 Sorunun beklediği konuyla ilişkili kavram ve terimlerin yeterli bir biçimde
kullanılması. En çok [2] puan.
 Cevabın giriş gelişme ve sonuç kısımlarıyla tatmin edici bir bütünlükte olması. En
çok [2] puan.

Birleşmiş Milletler II. Dünya Savaşı sonrasında birçok ulus mahvolmuşken 24 Ekim
1945 yılında dünya barış isterken kurulmuştur. İlk BM sözleşmesi haziran ayında
Türkiye dahil 51 ülke tarafından imzalanmıştır. BM:

• Milletler Cemiyetinin etkisizliği

• Dumbarton Oaks + Yalta Konferensı gibi konferanslarla BM’nin kuruluş ilkeleri
belirlendi. San Fransisco’da kuruluşu imzalandı.
• Uluslararası barış ve güvenliği sağlama ihtiyacı ve Uluslar arasında arkadaşça
ilişkiler geliştirmek
• Uluslararası işbirliğini sağlayarak iktisadi, sosyal, kültürel ve insani sorunları
çözmek, ırk ve din ayrımı olmaksızın insan haklarını savunmak.

Türkiye’nin katılma sebepleri:

• Uluslararası sistemde varlığını kanıtlama ve II. Dünya Savaşı sonrası kurulan
uluslararası sisteme dahil olunması
• Uluslararası alanda işbirliklerinden faydalanabilme
• Savaş yıllarında yaşanan büyük ekonomik sıkıntılar ve Ekonomik gelişmeyi
hızlandırmak, refahı artırmak
• SSCB tehditleri
• TR’nin geleneksel pasifist dış politikası (yurtta sulh cihanda sulh).

Katılmanın Türkiye üzerine etkileri:

• Demokratikleşme çabalarına hız verilmiştir
• Diplomatik ilişkilerin gelişmesi
• Çok partili sisteme geçilmesinin hızlanması
• Ekonominin liberalleşmesine ve çeşitlenmesine yol açmıştır
• Demokrasilerle temaslar-işbirliği artmış Türkiye zamanla soğuk savaşın Batı
kanadında yerini almıştır.
 – 11 – M19/3/TURKS/SP2/TUR/TZ0/XX/M

Tema 5 Yeniden yapılanma, demokrasi, Türkiye ve bölgedeki gelişmeler (1945–1985)

3. II. Dünya Savaşı sonrası Asya ve Afrika’daki sömürgelerdeki bağımsızlık

hareketlerinin uluslararası sisteme etkisini değerlendiriniz. [20]

Bu soruda sömürgelerdeki bağımsızlık hareketlerinin uluslararası sisteme siyasi, ekonomik,

toplumsal ve kültürel etkilerini değerlendirmesini bekleyeceğiz.

Aday aşağıda yazmayan ama doğru olan başka noktalara değinirse kabul edilecektir.

 Aşağıdakilerden (ya da geçerli olan) 7 doğru için: [7x1p=7] puan + Sunulan maddenin
ya da geçerli bilginin beklenen biçimde (neden-sonuç ilişkisi; açıklama; değerlendirme;
tartışma v.b.) kullanılmış olması [1] puan yani [7x1p=7] puan SONUÇ olarak [14] puan
bilgi ve bu bilginin beklenen biçimde (neden-sonuç ilişkisi; açıklama; değerlendirme;
tartışma v.b.) kullanılmış olmasına verilecek.
 Kalan [3x2p=6] puan cevabın bütününün puanlama cetvelinden yararlanarak aşağıdaki
3 kritere göre puanlanmasıyla verilecek.
 Tarihsel süreç içinde değişime dair vurguların açıkça belirtilmesi veya cevabın o
şekilde kurgulanmış olması. En çok [2] puan.
 Sorunun beklediği konuyla ilişkili kavram ve terimlerin yeterli bir biçimde kullanılması.
En çok [2] puan.
 Cevabın giriş gelişme ve sonuç kısımlarıyla tatmin edici bir bütünlükte olması. En çok
[2] puan.

• Dekolonizasyon bazı bölgelerde barışçıl olsa da çoğunlukla çatışmalı olmuştur.

(Hindiçini’de Fransa ya da Orta Doğu’da İngiltere ye karşı savaşlar. Adayın her bir
örnek ve açıklaması için 2 puan verilir. Aday 2’den çok örnek göstermişse bile en
fazla ikisi değerlendirilerek 4 puan verilir.)
• Dekolonizasyon Soğuk Savaş ile aynı zamana denk geldiği için ABD ve SSCB bu
yeni bağımsızlık kazanan devletleri kontrolleri altına almaya çalıştılar. (Vietnam,
Kore Savaşı vb Bu cevapla ilgili adayan her bir örnek ve açıklaması için 2 puan en
fazla 4 puan verilir.)
• Yeni bağımsız olan devletlerin hepsinde demokratik ve istikrarlı hükümetler
kurulamadı (Kongo Demokratik Cumhuriyeti).
• Dekolonizasyon sonrası Asya ve Afrika’da bir çok diktatörlük vardı (Zimbabve'de
Robert Mugabe, Libya'da Kaddafi).
• Yeni bağımsızlık kazanan ülkeler BM’deki dengeleri değiştirdi.
• Dekolonizasyon sürdükçe BM üye devletlerinin sayısı arttı.
• Bu ülkeler, her ne kadar emperyalist güçler Güvenlik Konseyinde olsa da, BM’yi
dekolonizasyonu desteklemeye itmişlerdir.
• Daha çok sesleri duyuldukça kolonyal dönem sona ermiştir.
• Bağlantısızlar hareketi başlamıştır.
• Bağlantısızlar uluslararası dengeleri, soğuk savaş dinamiklerini etkilemiştir.
• Bağlantısızlar Bandung Konferansı, Belgrad konferansı gibi konferanslarda nükleer silahların
yasaklanması ve silahsızlanma ile ilgili kararlar almışlardır.
• Bağımsızlığını kazanan devletler soğuk savaşın taraflarıyla ekonomik ve askeri
işbirliğine gitmişlerdir (Mısır SSCB yakınlaşması).
• Uluslararası etkisi olan yeni bölgesel örgütlerin ortaya çıkması (İslam İşbirliği
Örgütü, OPEC).
 – 12 – M19/3/TURKS/SP2/TUR/TZ0/XX/M

4. 1960 yılında Devlet Planlama Teşkilatı’nın kurulması ile Türkiye’de planlı

ekonomik dönemin başlamasının Türkiye’nin iktisadi gelişmesine katkılarını
tartışınız. [20]

• Aşağıdakilerden (ya da geçerli olan) 7 doğru için: [7x1p=7] puan + Sunulan

maddenin ya da geçerli bilginin beklenen biçimde (neden-sonuç ilişkisi;
açıklama; değerlendirme; tartışma v.b.) kullanılmış olması [1] puan yani
[7x1p=7] puan SONUÇ olarak [14] puan bilgi ve bu bilginin beklenen biçimde
(neden-sonuç ilişkisi; açıklama;değerlendirme; tartışma v.b.) kullanılmış
olmasına verilecek.
• Kalan [3x2p=6] puan cevabın bütününün puanlama cetvelinden yararlanarak
aşağıdaki 3 kritere göre puanlanmasıyla verilecek.
• Tarihsel süreç içinde değişime dair vurguların açıkça belirtilmesi veya cevabın o
şekilde kurgulanmış olması. En çok [2] puan.
• Sorunun beklediği konuyla ilişkili kavram ve terimlerin yeterli bir biçimde
kullanılması. En çok [2] puan.
• Cevabın giriş gelişme ve sonuç kısımlarıyla tatmin edici bir bütünlükte olması.
En çok [2] puan.

Aday aşağıda yazmayan ama doğru olan başka noktalara değinirse kabul edilecektir.

• 30 Eylül 1960 tarihinde Başbakanlığa bağlı Devlet Planlama Teşkilatı kurulmuştur.

Devlet Planlama Teşkilatının görevi ekonomik, sosyal ve kültürel politikaların ve
hedeflerin tayininde ve ekonomik politikayı ilgilendiren faaliyetlerin
kooordinasyonunda Hükümete yardımcı olmak ve danışmanlık yapmaktır.
• Beş yıllık kalkınma planları yapılmaya ve uygulanmaya başlamıştır. 1963’te
Türkiye’nin birinci 5 yıllık kalkınma planı açıklandı. Türkiye'nin ilk planlı döneme
geçişi, DPT'nin bu adımı sayesinde gerçekleşti. 1. beş yıllık kalkınma planı temel
altyapı yatırımlarına, istihdam sorununa ve yeniden düzenleme konularına ağırlık
verırken, 2. beş yıllık kalkınma planı özellikle sanayi sektörünün ekonomide
sürükleyici sektör niteliği kazanması ilkesini benimsedi.
• İlk iki plan döneminde %7 oranında bir büyüme hızı gerçekleştirilmiş, enflasyon
makul düzeylerde seyretmiştir.
• İkinci planın sonlarına doğru kamu gelirlerinin, özellikle de vergi gelirlerinin
artırılamaması sonucu olarak bütçe açığı pahasına finanse edilen kamu harcamaları
parasal genişleme ile birlikte enflasyonun artmasına neden olmuştur.
• İlk iki plandan sonra ekonomiyi tehdit eden yüksek enflasyon, ödemeler bilançosu
açıkları ve dış borç, dönemin karakteristik özelliğini yansıtmaktadır. Bu dönemde
ortaya çıkan petrol krizi ve sonrasında ortaya çıkan siyasi istikrarsızlıkla birlikte,
uygulanan istikrar politikalarına rağmen bir türlü azaltılamayan ödemeler bilançosu
açıkları, ekonominin dış kaynak ihtiyacını daha da artırmıştır.
• 1980’lere gelindiğinde, dış borçların vadesi kısalmış, borç ertelemeleri de dahil
olmak üzere Türkiye dış borçlarını ödeyemez konuma gelmiştir.
• İthal ikameci sanayileşme modeli kabul edilmiştir. Türk ekonomisi, ithal ikameci
politikalarla birlikte 1963 yılından, 1980’li yılların başlarında ortaya çıkan dışa açılma
dönemine kadar, sermaye birikiminin oluşmasına, ekonomik büyümenin
sağlanmasına, bölgelerarası gelişmişlik farkının azaltılmasına ve geri kalmışlığa
çare olarak, kalkınmanın planlarla gerçekleşeceği düşüncesiyle dört adet kalkınma
planı ile ekonomi politikalarını uygulamaya koymuştur.
• Kamu İktisadi Teşebbüslerinin etkinlikleri kısmen artırılmıştır.
• İşsizliğin azaltılması hedeflenmiş, iş kolları açılmıştır.
• Sanayileşme (ör. Demir ve Çelik fabrikası) ve hizmet sektörlerinde (ör. Turizm)
büyüme gerçekleşmiştir.
• Özel sektör özendirilmiş ve dolaylı yolla planlamaya dahil edilmiştir.
• Üretim artırılarak yerli malların kullanımının artırılması hedeflenmiştir.
• Eşitsizlik azaltılmaya çalışılmış fakat çok etkili olamamıştır.
 – 13 – M19/3/TURKS/SP2/TUR/TZ0/XX/M

• 1970 ve özellikle 80'lerden sonra piyasa ekonomisinin yeniden önem kazanmasıyla

birlikte planlama kavramı da önemini kaybetmeye başlamıştır. Devlet ekonomiyi
yukarıdan düzenlemek yerine danışman rolüne geçmeye başlamıştır.1980'lerdeki
özelleştirmeler, kamu kesiminin üretimden çıkmasına önderlik etmiştir. 1990'larda
Sovyetler Birliği'nin dağılması bu süreci iyice hızlandırmıştır.
• DPT’nin hükümetler nezdindeki danışma kurulu olması ve etkisizliği.
 – 14 – M19/3/TURKS/SP2/TUR/TZ0/XX/M

Tema 6 Küreselleşmenin etkileri ve Avrupa ile diyalog (1985–2000)

5. 1990’lı yıllarda SSCB’nin dağılmasından sonra bağımsızlıklarını ilan eden ülkeler

ile ilişkilerin geliştirilmesi için Türkiye’nin uyguladığı politikaları açıklayınız. [20]

Aday aşağıda yazmayan ama doğru olan başka noktalara değinirse kabul edilecektir.

 Aşağıdakilerden (ya da geçerli olan) 7 doğru için: [7x1p=7] puan + Sunulan

maddenin ya da geçerli bilginin beklenen biçimde (neden-sonuç ilişkisi; açıklama;
değerlendirme; tartışma v.b.) kullanılmış olması [1] puan yani
[7x1p=7] puan SONUÇ olarak [14] puan bilgi ve bu bilginin beklenen biçimde
(neden-sonuç ilişkisi; açıklama; değerlendirme; tartışma v.b.) kullanılmış olmasına
verilecek.
 Kalan [3x2p=6] puan cevabın bütününün puanlama cetvelinden yararlanarak
aşağıdaki 3 kritere göre puanlanmasıyla verilecek.
 Tarihsel süreç içinde değişime dair vurguların açıkça belirtilmesi veya cevabın o
şekilde kurgulanmış olması. En çok [2] puan.
 Sorunun beklediği konuyla ilişkili kavram ve terimlerin yeterli bir biçimde
kullanılması. En çok [2] puan.
 Cevabın giriş gelişme ve sonuç kısımlarıyla tatmin edici bir bütünlükte olması. En
çok [2] puan.

• Bağımsızlıklarını ilan eden bütün ülkelerin bağımsızlıklarının tanınması.

• Diplomatik ilişkilerin başlaması.
• Ermenistan bağımsızlığını ilan edince bağımsızlık tanınmış, Azerbaycan ile yaşanan
askeri çatışmalar ve sınır anlaşmazlıkları sonucu ilişkiler kesilmiştir.
• Ekonomik ilişkilerin geliştirilmesi için ticari anlaşmalar yapılması (ör. Kırgızistan 1991
Ekonomik ve Ticari İş Birliği’ne Dair Anlaşma).
• Bakü – Tiflis - Ceyhan Boru hattı ile le Azeri petrolünün yanı sıra üretime bağlı
olarak Türkmen ve Kazak petrolleri de dünya pazarlarına ulaştırılmaktadır.
• 1992 yılında Cumhurbaşkanı Turgut Özal insiyatifiyle diğer 10 ülke ile beraber
Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatının (KEİT/KEİB) kurulması.
• Sivil toplum örgütleri ile ilişkilerin geliştirilmesi. (Türkiye-Azerbaycan Dostluk ve
Dayanışma Derneği).
• Devlet kurumları eliyle yatırım faaliyetlerinin artırılması.
• Kültürel alışverişin artırılması: yeni cumhuriyetlerle güçlü dil ve kültürel bağlar.
• Eğitim projeleri çerçevesinde burslar sağlanması, öğrencilerin Türkiye’ye getirilmesi
ve askerlerin eğitimi.
• TİKA (1992 yılında kurulmuştur). Eğitim, sağlık, restorasyon, tarımsal kalkınma,
maliye, turizm, sanayi alanında bir çok proje ve faaliyet TİKA tarafından
gerçekleştirilmiş.
 – 15 – M19/3/TURKS/SP2/TUR/TZ0/XX/M

6. 20. yüzyılın sonlarında Avrupa ve Ortadoğu’da terörizmin bir çatışma şekli olarak
gelişmesinin sebeplerini tartışınız. [20]

• Aşağıdakilerden (ya da geçerli olan) 7 doğru için: [7x1p=7] puan + Sunulan

maddenin ya da geçerli bilginin beklenen biçimde (neden-sonuç ilişkisi;
açıklama;değerlendirme; tartışma v.b.) kullanılmış olması [1] puan yani
[7x1p=7] puan SONUÇ olarak [14] puan bilgi ve bu bilginin beklenen biçimde
(neden-sonuç ilişkisi; açıklama;değerlendirme; tartışma v.b.) kullanılmış olmasına
verilecek
• Kalan [3x2p=6] puan cevabın bütününün puanlama cetvelinden yararlanarak
aşağıdaki 3 kritere göre puanlanmasıyla verilecek.
• Tarihsel süreç içinde değişime dair vurguların açıkça belirtilmesi veya cevabın o
şekilde kurgulanmış olması. En çok [2] puan.
• Sorunun beklediği konuyla ilişkili kavram ve terimlerin yeterli bir biçimde
kullanılması. En çok [2] puan.
• Cevabın giriş gelişme ve sonuç kısımlarıyla tatmin edici bir bütünlükte olması. En
çok [2] puan.

Aday aşağıda yazmayan ama doğru olan başka noktalara değinirse kabul edilecektir.

• Soğuk Savaş sonrasında Orta Doğu’da siyasi boşluk oluştu.

• Avrupa’da ayrılıkçı hareketler vardı (İspanya'daki Basklar, Kuzey İrlanda'da İrlandalı
ayrılıkçılar).
• Soğuk Savaş sırasında süper güçler tarafından desteklenen grupların askeri eğitim
ve malzemesi vardı.
• Orta Doğu’da etnik ve dini başkaldırmalar (Arap-İsrail çatışması, Irak-Kürt
çatışması).
• Orta Doğu’da uluslararası askeri müdahale (ör. Körfez Savaşı o zaman Irak)
bölgede askeri ve siyasi boşluk olmasına sebep oldu.
• Orta Doğu’daki milliyetçi ve solcu hareketlerin başarısızlığı İslami grupların
terörizmle birleşerek ortaya çıkmaya zemin hazırlamıştır (Hizbullah ve El Kaide gibi).
• Orta Doğu’da anti-Amerikan ve anti-Batı hareketlerin artması.
• Gelir eşitsizliği. Özellikle Orta doğuda ve Avrupa’nın gettolarında.
• Avrupa’da yaygınlaşan ırkçılık, dinsel ayrımcılık ve ötekileştirme.
• En eski güç dengesi politikalarından biri de devletlerin birbirini istikrarsızlığa
sürükleyerek avantaj elde etmeye çalışmalarıdır. Özellikle savaş halinin pek
mümkün olmadığı durumlarda devletler, diğer devletin sosyal, ekonomik veya etnik
sorunlarını kullanarak onların iç işlerini karıştırmayı planlarlar. Böyle durumlarda
genelde muhalefet gruplar kullanılır ya da terörist örgütler varsa bu örgütlere destek
verilir. Bu duruma devletler arası ilişkilerden örnekler verecek olursak, Libya 1980 ve
1990lı yıllarda ABD’ye karşı terör örgütlerine destek verirken, Suriye de Türkiye’ye
karşı bu gibi örgütsel faaliyetleri desteklemiştir.
• Uluslararası haberleşme ve ulaşım araçlarının hızlı gelişimi.
• Teknolojinin ilerlemesiyle silah ve teçhizatın modernleşmesi.
• Bazı ülkelerin ideolojilerini ve devrimlerini yaymada terörizmi araç olarak kullanması.
• Uluslararası terör örgütleri arasında da iletişimin artmasıyla kendi içlerinde de
finans,lojistik ve bilgi paylaşımının artmasıyla yardımlaşmaların olması.