<<£Zf flf*&>",

'

ENCHIRIDION

DE FIDE SPE ET CARITATE

^ S. AURELII AUGUSTI!
EPISCOPI HIPPON.

A IOANNE BAPTISTA FAURE

N TUEOLOGO SOCIETATIS IESU fckfawn^
\0TIS ET ÀSSERTIOMBUS THEOLOGICIS

* ILLUSTRATU M

CV

IDI HO MNC PRIMUM AUSO LUTA

\EAP0Li
I A TYPOGRAPHAEO FIBREMANO
MDCCéXXXXVU

Próstat_R< •
Marinium Typ
 THE INSTI!'
IO E

TORONTO 6, *^A,

DEC 1

V>. & A**

t
 \

ENCHIRIDION

DE FIDE SPE ET CARITATE

A SANCTO AUGUST. PONTIF. HIPPON. LUCUBRATUM
A IO ANNE BAPT. FAURE SOD. S. I.

COMMENTARIO EXPLANATUM
CONSTANTINO PATRIZI PATRI CARDINALI
VICE SACRA ANTISTITI RELIGIONUM URBIS

CLEROQUE URBIS UNIVERSO

FAURIANARUM DISCIPLINARUM SECTATORI
CAROLUS PASSAGLIA SOD. S. I.

EX ANIMO DEDICAT
 Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from
University of Toronto

http://www.archive.org/details/enchiridiondefidOOaugu
 DE IOANNE BAPTISTA FAIJRE

TESTIMONIA

-OC-

IOANNES . BAPTISTA . FAURES

Ronianus. In. Ampliss.Ordin. Viterb. Cooptatus. In. Societate

Iesu. Quamdiu. Ea. Stetit. Sodalis. Professus. Sacerd. Annos
CO. Praefectus. Soclalium. Marialium. Collegii. Rom. Doctor
Decurialis. Sacris. Disciplinis. Tradendis
Ab. Ipsa. Adolescenza. Osor. Desidiae. Domitor. Cupiditatum
Suniiiia. Dcum. Religione. Goluit. Magnamque. Dei. Matrem
Auguste Veneratus
. . Est . Humanos Casus Forti Animo
. . .

Semper . Tulit . Convicia . Insectationes . Propositi . Tenax

Contempsit. In. Studiosae. Iuventutis. Moribus. Conformandis
In. Infima. Etiain. Plebe. Instituenda. Regenda. Diuturnam
Operam. Et.Utilem. Posuit. Idem. Excelienti. Ingenio. Florens
Studiis. Litterisque. Deditus. Atque. Omni. Doctrina. Ornatiss.
Multa. Ad. Eruditionem. Litterasque. Fovendas. Plurima. Pro
Eccl. Tuenda. Scripsit. Egreg. Dictavit. Edidit. Tlieologus '(*)
Aetatis. Suac. Praestantissimus. Habitus. Est.

(*) Viri buius optimi summam in tbcologicis doctrinam grata adhuc re-
cordalione pcrsequimur quicumque doccntem audivimus et disputantem mi-
rati sumus: de quo illud vere praedicamus , uni maxime omnes theologiae
footes patuisse.

Stephanus Antonius Marcelli lnscript. Part. L Gap. V-

§. //. CGIL Kitcrbii in Curia.

m
5699
 aXo
Cineribus . Et . Memoriac
IOANNIS . BAPTISTAE FAURAE .

Domo Roma .

Presbyteri . Doctoris .Theologi

Doctori . Sacrarum . Litterarum
Scriptori . Operimi Plurimorum .

Viri . Frugi . Integerrimi . Pieri t issimi

Cuius . Eruditio . Magnis . In . Contentionibus
Virtus Rebus Enituit
. Adversis . In . .

Vix Ann LXXVT VI . . . M . .

In Soc Ics Quoadusque Ea Mansit

. . . .

Annos XXXXV . .

Decessit VÌI Kal Maias An

. M DGG LXXVII1I
. . . . . .

Pridem De Re Publica Viterbiensi

. . . .

Ob . Dignitatem
Vetustae . Originis .

Binis Voluminibus (*) Vindicatam

. .

Optime Meritus .

Huic Ordo Viterbiensis Honorem Decurionatus

. . . .

Imaginem In Curia Funus Publicum . . . .

Laudationem
Locum . Sepulturac . Deere vit

(*) Binis voluminibus: edita bacc Vitcrbii anno ivi. LJCC. LXXIV. quibus
auctor argumcnta corurn elevavit, qui Regìs Desiderii Decretum illud cele-
berrimum inter commcnlilias res numerandum censuerant: quoti opus pleri-
que omnes summis laudibus exlulerunt, ceterum haerent adirne quidam, rt
de scriptuM dubilant apparent enim in marmore litterae Beneventanae, quas
:

multo ])osi Desiderii aetatem inductas in copsuetudinem esse, manifestum est,

quibus Yitcrbienscs facile opinor, hoc dabunt sero decretum marnimi in-
, ,

cisum esse, quum iani papyrus , qiiam a Desiderio acceperaut vetuslatein ,

ferie non posset.

Id. ih. Cap. III. §. /. LXXXXF. (Vitcrhu).

 ,,

Fame Ioannes Baptista Romae natus 2D. oct. 1702., So-

cietari Iesu accessit in provincia romana So.Martii ann. 1728.,
vota quatuor solemnia nuncupavit i5. Ang. 1738. Insignis
pliilosoplms et tlicologus ,
quem et ipsi theologi romani su-
spiciebant cum veneratone , et ipsi Romani Pontiiìces arduis
in causis consnlebant. Vitam fere omnem transegit in Colle-
gio Romano , traditis sumina opinione doctrinae , acutissimi
ingenii et acerrimi iudicii philosophia , theologia scliolastica ?
polemica ac biblica. Illico a Societatis extinctione traditur
,

in arcem S. Angeli Pius VI. autem eum a carcere liberimi

;

reddidit. Romae aliquantulum constitit, sed panlo postViter-

binm sibi elegit domicilimi! : ibi obiit multis magnisque exhi-
exemplis 25. Aprii. 1779.
bitis pietatis
Raynzundus Diosdado Caballero in Supplement. Bi-
blioth. Script, Soc. lesti. — Idem vero in subiecto operum Fedi-
rei Syllabo addii:
Augnstini Hipponensis Episcopi Enchiridion de Fide
S.
Spe , et Cantate notis et assertionibus theologicis illustra-
timi. Romae. 1755. in 4 Nostri Faurei notae pro-
fundae et eruditae oppido sunt , et quae illuni ostendunt in
omnibus D. Augusti ni operibus versatissimum esse non sine
damno iansenianorum , quos acriter perstringit Certuni
babeo Faureum mss. reliquisse secundam partem Enchiridii,
sed me latet , quis illam occultet non sine detrimento erudi-
torum.
Pars illa Operis y quam occultatali! dolebat Cab allerus
ea est , quae initio facto ab adnotationibus in caput LVL
nunc primum in lucem prodit.

Ioannes Baptista Faurius Soc. Iesu vir acris ingenii mul-

taeque eruditionis, theologiae scientia praestantissimus ac vere
summus, ab anno Gir. 1758. ad annurn 1767. in Collegio
Romano hos tractatus dictavit, ubi multa reperies exquisitae
ac non vulgaris doctrinae ,
quae vel ex longa veterum tlieolo-
gorum lectione bausit , ac sua fecit , vel ipse exco-
exeoluit ,

gitavit solcrtcr diuque meditata ac perpolita auditoribus tra-

didit.

Bianchini romanus sacerdos doctrina et virtute

Iosep/i
spectatissimus in praefatiuncula ad mss. Faurei opera.
 NIML OBSTAT

IJCOBUS MAZfO SOC. IESU

Professor Iurìs Canon, in Coli. Foni.

Censor deputatus

IMPRIMATUR

FB. D. BUTTAONI 0. P. S. P. APOST. MAGISTEB \

IMPRIMATUR

IOSEPH CANALI PATBIAB. CONSTANT. VICESG.

 INDEX ET SUMMA

THEOLOGICARUM ADNOT ATIONUM

ET ASSERTIONUM

IN ENCHIRIDION S. AUGUSTINI

ÌN CAPUT 1. ET II. In caput IV.

!. \JuODAuguslinus disputans con- I. Quod ratio prò religione con-

tro.Iulianum de operibus infìde- tendens a sensibus corporis in-
lium usurpot opus boritimelo o- choetur , doeet hoc capite Augu-
pere borio meritorio, responsio est stinus. At si verum esset idea-
usilata in schola Societalis cum lìstarum syslema (quod Georgii
\miio Suarez.
( Berchely sectatores defendunt ,
11. Eam cavillationem esse ineptis- d.^Volhus saltem innoxìum pro-
simam doclrinae s. Auguslini , fìtetur, d. de Ja Mothe Je Vayer
ab eius mente remotissimam , in- docet minusprae aliis contrarium
dignamque ,
quae a viris doctis fìdei), nulla essei liuiusmodi ratio
proferatur, scripsit Iansenius lib. a corporis sensibus inchoata, si ve

IV. de Statu nati Japsae cap. II. ad Dei existentiam , si ve ad eius

HI. At eam esse consenlaneam stylo perfectiones statuendas.
s. Auguslini plurimis exemplK II. Ex idealismo sensibilium conse-
demonstralur, parlim ex JiisEn- quitur , quod nulla sit ratio ab
cluridii capitibus, partirli ex aliìs intelligentia mentis inventa , ut
libris s. Doctoris . . . pag. in hoc cap. IV. Enchir. loquitur

b
 ,

Augusiinus, idest ex idealismo is(amen loquendi modus familia-

sensibilium consequitur ideal i- ris fuit s. Auguslino s. Tho- ,

smus inlelligibilium. mae, s. Bonavenlurae: quod ad

HI. Ilinc cversio psycbologiae , on- borum scriptorum mentem rite

lologiae , ipsiusque etliiees , cen- tenendam observandum est.

tra ac Wolfius opinelur . . .12 VI. Celebris eomparalio amoris Dei
gratis , et propter se cum amore
In idem caput IV. coniugali usurpala saepe a s. Au-
guslino , deinde a s. Bernardo,
I. Ex idealismo sensibilium conse- id quod proposuimus ,
evincit.
quitur eversio religionis ac fidei. Plura de magna boneslale ac
Ilinc d. J)e la Mothe sentenzia perieetione amoris concupiscen-
falsitatis revincilur. liae in Deum ex Auguslino.

II. Nolae enim verae religionis a VII. Dine mullum lucis explicandis
sensuum praecipuc perceplione teslimoniis s. Augustini consenta-
pendent.Quaresi apparenliae sen- nee ad ipsius menlem . . . . 19
suum universali et clarae subes-
se potesl, imo subest i'alsum, nul- In caput IX.
lurn est iudicium credibili tatis fi-

dei bis notis innixum ,

ideoque I . In doctrina s. Augustini de Deo
prudenti fidei nullus locus. . . 15 Creatore duo displicuere inoffi-
ciosis nonnullis crilicis : alterimi
In caput VII. et Vili. de simultanea rerum creatione
uno mometjlo sex mysiicis die-
I. Plura de distinclione fidei , spei bus quam sententiam a malis
:

et caritatis conlra Baium Ianse- ,

censoribus abunde vindicant ex
nium , et Quesnellum a quorum ,
nostris Maurus , ex exteris card.
pravis interpretationibus vindi- Norisius in Vindiciis : allerum
catur Auguslinus. Hexaplorum de Deo agente effeclus creatos, si-
prò Quesnello mala fides in ver- ile distìnctione actionìs sitar , ut
bis Encbiridii cilandis. babet XI. Coni", e. XXXI. ,
lib.

II. Amor in Deum ,

qui concupi- sive per aclionem aelernain ,
scentiae dicitur , et quem dari quae idem sit ac Dei dicere et
atque bonestum esse catbolici velie.
consentiunt , disputalur , ulruni II. Haec opinio s. Doctoris , quo-
sub spei vocabulo comprebenda- niam in Vindiciis augustinianis
lur, quemadmoduin plures gra- card. Norisius de ea silet,breviter
ves tbeologi cum Scoto loquun- vindicatur.
tur, an sub cantale , (juod aliis III. Plures ex bac Augustini sen-
tbeologis placuit cum s. Bona- tentia utilitates in rem tbeologi-
ventura et s. Tboma. cam
nonnulla etiam contra so-
:

III. Posteriorem lume loquendi mo- , et arminianos.

cinianos
duli) usurpavi! in suis libris Au- IV. Sapiens Augustini monitum de
gustinus. opinandi modestia in iis , in qui-
IV. Id animadvertisse ac probasse bus neque fides , ncque certa ra-
maxime refert ad recte inlerpre- tio nos docet 29
tandum s. Doctorem contra ba-
ianos,et iansenianos} cum auctor In caput X. etc.
quilibet inlerpretandus sit sccun-
duni lamiliarem sibi loquendi I. D. LeClercsatis impudente* re-
modum. darguii veluti iiiepttm ratioema-
V. Concupisccntia Dei , ut beati fi - tionem Augustini in hiscapkiboa
cantis , appellali a nobis non solel contra manwbaeos.
amor ac , dilectio Dei propter se : II. Explicatur ratiocinaiio Augusti-
 XI

ni j et quantum roboris in ea si- In caput XX.

tuili sit 3V
I. Quae contra scepticos Augusti-
In caput XV. nus dispula t nos iterum cominit-
,

tuut cum idealistis.

I. Voluntas ab Angustino usurpa- II. Non religionem modo , psyclio-
tur pio actu volendi , et saepissi- Jogiam, et ontologiam ab iis sub-
rae prò acfu deliberato volendi ,
verti, sed etiam civilis reipubli-

ex quo completa inoralia opera cae disciplinam cum etilica. Id

consequunlur. praecipue ostenditur lioc loco.
II. liane voluntatem prò ipsius di- III. Obiecla nonnulla D. Bayle dis-
versilate bonam aut malam ar- solvuntur.
bori comparai Augustinus sive IV. Nequeunt se tueri idealistae ,
bonae sive malae ipsam vero 5
quod apparentiam sensuum uni-
rationalem creaturam , sive am- versalem , et claram negent ,
mani sive potentiam volitivam quemadmodum et faciunt coper-
non arbori sed lerrae comparat,
, nicani : imo polius ex paritale ,

ex qua arbores bonae et malae. quae inter utrosque intercedit ,

Haec omnia tum ex bis Enchiri- utrosque explodeudos.

dii capitibus , tum ex aliis libris V. PJura in liane rem disserunlur
Augustini comprobantur : mirifi- contra vulgaria praeiudicia.
ce enim deserviunt ad s. Docto- VI. Qui mirantur idealislas , et co-
rem rite inlelligendum. pernicanos aeque invisos sapien-
IH. Voluntatem et delectationem tibus theologis esse , ii non satis
promiscue usurpari ab Augusli- atlendunt ,
quam arcto nexu dog-
no. Ex quo , et aliis praemissis maticae assertiones earumque
evincitur de delectatione delibe- principia colligata sint. Pluribus
rata intelligendum Augustini di- liaec veritas illustratur ... 43
ctum in exposit. Ep.ad Gal.cap.
VI. Quod enim amplius nos de- In caput XXI.
lectat , secundum id operemur
necesse est. I.Expenditur distinctio peccatorum,
I\ Id conflrmatur ex contextu eo-
.
quae hoc loco proponitur , seu
rum , quae praecedunt et subse- permittitur ab Augustino, eorum
quuntur in ea expos. Ep. ad Ga- quae ad Ulani viam pertinente
latas. qua imus ad Deum et eorum ,

V. Quae disseruimus de voluntate quae ad eam viam non perti-

secundum Augustinurn praeci- ,
nent.
]>ue deserviunt rite inlelligendae II. Hinc aliqua colliguntur , ut lo-
dispulationi Augustini de ope-
s. quendi modus ab Augustino usur-
1ilms iniìdelium , eamque dispu- patus de infldelium operibus cla-
tationem probant nihil Baio et rior fiat . . 5ì
lansenio iavere 35
In caput XXII.

l.\ CAPUT XVH. ET XVIII. I. Quod Augustinus

in mendacii de-
li ponat voluntatem al-
ni Lione
f
lenai, niinus bene a Grolio intel-
I. Doctrinae Augustini de mendacio lectum est.
adversantur (e Clero, Groti us II. Missis aliorum interpretationi-
Puiìendorfìus. bus exponilur Augustini sensus
,
II. Ab eorum obieclis s. Doclor qui vidclur propior ventati . . 55
vindicalur \[
 XII

In caput XXIV lam in his legem Dei positwam

esse.

I. Doctrinam s. Augustini de repro- II. Hanc opinionem adversari puta-

batione propter originale aeque mus s. Augustino, et ex eo cele-
celebrem ac difficilem lestatur brem illam legem seu paclum ,

card. Norisius in Vind. aug. comprobari.

satis

II. Eam non tam difficilem esse ,

III. Post labores scholasticorum in

quam fieri censemus ab iis , qui explicanda natura originalis pec-

plus s. Doctori tribuunt , quam cati , censemus ope eius legis , ac

postulent eius verba ; quibus sa- pacti exponi facile posse, quomo-
tisfieri putamus , si cum Bellar- do animae rationales non tradu-
mino dicatur docere baptizato- cantur sed creantur
, -, et sic crea-

rum reprobationem ex originali tae infìciantur originali , neque

mediate ac remote , sive repro- hoc tribui possil auctori Deo.Hu-
bationem propter actualia , ad ius quaestionis difficultatem usque
quae stimulat concupiscentia re- ad mortem sensit Augustinus . . 62
ex peccato originali. ld do-
lieta
cetur hoc Enchiridii capite. In caput XXX.
III. Quo sensu baptizati reprobi di-
cantur ab Augustino non discreti I. Quod hoc cap. ait Aug. Libero
a massa perditionis 57 arbitrio male utens homo et se
perdidit,ct ipsum, magnam abu-
In caput XXV. etc. tendi occasionem dedit Luthero ,

Calvino , Le Clerc,
Iansenio. D.
I. Originali -peccato nihil esse ad licet cum socinianis magnus ar-

praedicandum notius , nihil ad bitrii assertor ex hac quasi Au-

,

inlelligendum sccretius scripsit gustini authentica declaratione ,

Auguslinus. At quoniam D. Le censet s. Doctorem improprie lo-

Clerc ex recentibus socinianorum qui de arbitrio, quoties illud tue-

iautoribus plurimum hac obscu- tur contra pelagianos.
rilate abutitur conlra catholicos, II. Exponitur sensus s. Doctoris tum
et post Auguslinum, ope schola- ex Enchiridii contextu ,
tum ex
sticae theologiae , mullum lucis aliis libris s. Doctoris. ... 65
affusum est huic rei , tentamus
eiusdem facilem aliquam expli- In idem caput.
cationem.
II. liane claritatem ex methodo I. Caput hoc XXX. Enchiridii non-
pendere censemus , qua primum nisi contorte exponitur a baianis
expediantur quae pertinent ad ad probandum, quod liberimi ar-
quaestionem de re , tum quae ad bilrium sino gratta nounisi ad
quaestionem de nomine. Utrum- peccandum valeat.
que praestare aggredimur . . GO II. Censemus etiam caput hoc En-
chiridii , aliaque similia nihil fa-
In eadem capita. cere ad cani disputalionem ,
qua
inter catholicos contendi tur de vi-
I. Exponitur sententia Iansenii ,
ribus naturae ad bene moraliter
quod magnitudo peccati Adae operanduin . . 68
physice causaverit in Adamo mor-
bum concupiscentiae traducen- In idem caput.
dum in posteros non secus , ac
,

caecitas, podagra, eie. Hanc an- Quae de recte facti laetitia , sire li-
tcni concupiscentiam esse cau- bentia habet hoc capile Augusti-
sam proximam rea tu.s cidpae ,
nus nihil facilini ad errorein de
nisi superveniat iuslificatio : nul- liberiate a sola coactionc. . . 69
 — XIII —
In caput XXXI. et XXXII. II. Quantum lucis inlelligendis pa-
tribus affulserit ex theologia scho-
I. De sensu Augustini exponente lastica , huius exempli occasione
verbaPauli Non volentis, neque
: indicatur.
currcntis, sed miserentis est Dei: IH. Calumniae , et convicia Ianse-
diligenter disquiritur. nii Lutherum imitantis referun-
II. Totum pendet ab inteìligentia tur j ea enim referre refutasse
earum vocum velie et operavi , est 80
seu velie et currere apud Augu-
stinum. In caput XLI. ad XLVII.
III. Ad haec definienda inspicien-
dus est contextus Augustini inhis I. Praecipuumargumentum,exquo
capitibus , et consuetudo loquen- evincalur Augustinum docuisse
di in reJiquis libris potius ,
quam universalità tem mortis Ghristi
sequendae vulgatae interpretatio- prò omnibus est quia ex hac ,

4 nes. universalitate colligit universali-

IV. Haec si teneantur , Augustini latem originalis.
expositio nihil favet erroribus Ian- II. Unicam Arnaldi evasionem,quod
senii de gratia imo neque aliquid
: Augustinus argumentetur ex mor-
facit ad controversiam inter ca- te prò solis baptizatis, refellit ip-
tholicos de gratia efficaci , sit nec seraet Augustinus.
ne ab intrinseco indifferens , aul III. Testimonia Augustini ? quibus
potius efficax 70 adstruere videtur mortem Ghristi
prò solis electis, conciliant theo-
I> CAPUT XXXVI. ET XXXVII. logi scholastici distinctionemor-
tis quoad sufficientiam prò
Ghristi
I. Comparatone ,
quam in hoc ca- omnibus 5 quoad efficaciam prò
pite Augustinus inter
instituit solis electis } sed liane conlem-
gratiam et Incarnationem abu- nunt ianseniani quod immediate
,

tuntur Ouesnellus et Hexapla ad non ostendatur tradita fuisse ab

propositiones XXI. et XXII. ex Augustino.
damnatis in Bulla Unigenitus : IV. Hinc demonstrandum suscipi-
quae propugnant gratiam auxi- mus hanedistinctionem traditam
liantem potentem , supremam fuisse sub triplici verborum for-
,

invincibilem , sicut operatio Dei ma , quae distinctioni scholasticae

Incarnantis. respondeat j idque flt in iis ple-
II. Verum Augustini comparano est rumque locis , ex quibus obie-
inter unionem hypostaticam , et ctiones suas ianseniani derivant.
iustiflcationem hominis a pecca- V. Ad intelligendam Augustini men-
to, quoniam
neutra est ex meritis. tem plurimum Prosper,
facit s.
III. Hinc explicatur tum Enchiri- qui eam proposi tionem, Christurn
dion in bis capitibus , tum alii ex Augustino non esse morluum
Augustini libri , in quibus eadem prò omnibus , recenset inter inep-
comparano instituitur. ... 77 tissimas blasphemias , et prodi-
giosa mendacia. S. Prosperi do-
In caput XXXVIII. ctrina a prava lansenii interpre-
latione vindicatur 83
I. Doctrinam Augustini hoc capite
Cliristum de Spiri Lu Sancto non In caput XLV1II. ad LI.
ut de Patre natimi, egregie expo-
nit s. Thomas, et rationem huias I . Interprelaturus Augustinus Pauli
rei ,
qua infideles relellere possi - verba : Per unius iust.itiam in
mus , ab Augustino pi aelennis- omnes 1tornine s ad iustiflcatio-
sam ,
in medium proibii. nem vitae, neiriinem inquii cap.
}
 . .

XIV

hoc XLVIII. ,nisi in Christo re- cet ex residuis poenis originali--

natum a damnaiione liberari. etiam remissi , certum ponimus

II. At (juoniam liaecde solisbapti- cum Bellarmino.
zatis vera sunt videlur mors
,
II. Deum propler originale nolle
GIirisLi prò omnibus ex Angusti- baplizatos totali ter eripere a per-
no ad solos baplizatos coarclari : ditionenegando illisgratiam fi-
quod aliis in locis docere videlur, nalem elFieacem ,
ac sufììcientem
idque explicare exemplis ìanuae, docet lansenius.
per quam omnes intrent rnagi- ,
III. Hoc idem esse contendimus,ac
stri , qui omnes docet ctc. propter originale illos velie dani-
III. Proponitur testimoniorum Au- nare proindeque nolle illis ori-
,

gustini explicatio, quae non mo- ginale in baptismo dimittere ,

do iansenistarum argumenlalioni ideoque minus coli a ere n ter lan-
respondeat, sed veritaiem catlio- senius haec docens agnoscit cum
licam positive contra ipsos de- Tridentino eflìcaciam baptismi.
monstret ex iisdem obiectis Au- IV. Mullumab hacsententiadistant
gustini teslimoniis : quod autem plures calliolici ,
qui propter ori-
et peculiaris explicatio ista ginale dicunt negari baptizatis
nova
sit , eum solummodo censorem gratiam efiìcaceni fìnalem
turbabit ,
qui aureum Vincentii V. Augustinum remotissimum esse
Lirinensis Commonitorium non ab hac postrema sententia cense-
legerit 95 mus ,
quamtumvis diligenter ex-
cutiautur eius libri , et opuscu-
In caput LI1 Ja, in quibus fertur ista docere.
Periculum huius rei facimus in
I. Voluntatem generalem salvandi expendenda epistola ad Optatum. IH
omnes , primo quìdem Augusti-
nus episcopus docuit edam ab ,
In caput LVI.
inclinata pugna cum pelagianis.
Id oslenditur ex chronologia li- I. Doctrinam catholicam de Incar-
brorum eius. natione reprehendunt de Beauso-
II. Alias tres expositiones devolu- bre, Spinoza, et Bayle , ac si ea
tale minus generali deinde supe- non lbret nisi falsarum idearuni
raddidil , sed uli simul tenendas congeries, vel ad quaestionem de
cum prima. vocibus revocaretur, vel eo re-
III. Locus Pelagii ex Commentario ciderei ut essenlia divina existi-

in Paulum obieclus a J ausonio manda esset corporea.

est , sed contra criticas regulas. II. Ad liane doctrinam uti par est
IV. Divinum munus, Dei donum ,
explanandani duplex praefiniri
quo intrinsecus agii Deus ut ve- noi io dehel, unionis ac personac.

limus , quo Deus agii cum ani- IH. Quibus voeabulis liane unio-
ma ut creda l , quo ipsum velie nem designaverint patres latini
credere Deus operalur in liomiue, ac graeci.
plnases sunt , quae ariate Jiac JV. Duplicitcr patres unionem ex-
nostra ingerunt nobis idcam gra- plicaut, ac in primis declarando
tiae eflìcacis , sed augustiniano quid non sil,doecntque eam non
stylo comprehendunt tum efììca- esse unionem nioralem deinde •

cem , tum sulììcienlem . 100 a ilirmando quid sit , quod so-

lemni eoniparalione unionis ani-

In caput LUI. mae cum corpore exequuntur.
V. Quid patribus sit persona, su/>-
1. Baptizalos reprobali immediate posiium subsistentia*
,

propler lethalia actualia, quae VI. I^x praemissa dottrina infertili

sunt ex coiKupisccnlia, una scili- 1. liumanitatem Chrisli ulpole
 XV
singularilaiem intellectivam, non patres sibi cavisse ab appellatio-
tamen incommunicatam ex se , ne Dei Spiritili Sancto tribuen-
atque in se non esse personam da 12i)
secus ac Nestorius contenderei.
2. Huraanitalem communicatam In idem caput LVI.
Verbo fuisse , non vicissim de :

Verbodici , qnod liumanitateni I. Quae heic Augustinus sentit de

assumpserit non conlra atque : amplitudine Ecclesiae si cum iis
adeo personae rationem non hu- iungantur quae cap. LXI. babet
raanitati sed Verbo competere. de eiusdem visibilitate, abunde
3. Qua de re lis Cyrillum inter ac sufficiunt ad expugnandas Ques-
Nestorium extitit. nelli propositiones , quae eo per-

4. Imperitiaaeque ac temeritas Pe- tinent ut Ecclesia ex solis Angelis

tri Bayle ad vocuui controver- et electis constare censeatur.
siam liaec reiicientis ostenditur. II. Expediendis quesnellianorum tri-
5. Ex unione proposita Verbuni cis opportunae ex Augustino di-
inter et lmmanitatem profìcisci- stincliones proponuntur. . 130
.

tur idiornatum connnunicatio.

Communis ratio eam explicandi In caput LVIII.
praeeunle s. Thoma. Quae ube-
rius explanalur duabus assertis I. Augustinus quatuor ordinibus
propositionibus. Prima est: Chri- bierarchiam angelicam circum-
stus conslitutive dicit non modo scribit.
Yerbum divinum ,
sed naturam II. Novem ordines post vulgatum
creatam et liuius unionem ad Dionysium Areopagitam statuit
personam Verbi. Altera est: Cum M. Gregorius.
de Christo loquenles dicimus III. Quae de ordinum numero et
Verbum possumus aut debe-
,
proprietalibus feruntur, partim
mu5 subintelligere Yerbum Ho- cuipiam partim conie-
traditioni
mo', et cum dicimus Homo pos- ,
quae po-
cturis adscribenda sunt^
sumus aut debemus subintellige- strema nonnisi probabilium nu-
re Homo Verbum. mero continentur 131
G. Exinde facile inlelligitur B. Vir-
ginem appellandam esse Dei ge- In caput LIX.
nitricem ac matrem
Dei. Petri
Bayle cavillalio explodilur. I. Plures difficilesque quaestiones
7. Ex bisce non sequitur , unam de Angelis utiles ac necessariae
esse in Christo naturam, qui f'uit visae sunt Augustino.
eutycliianorum error. II. Quae de bis a patribus tradita
8. Unica Cbristi persona non est di- sunt, theologorum studio haud
ceuda composita ex divina et bu- exiguis accessionibus locupletata
mana natura. sunt.
9. Ex dictis ratio redditur locutio- III. Hinc colligitur , Consilio mi-
num quas a
,
ss. patribus usur- nime bono nonnullos in re theo-
patas legimus 123 logica adbuc novis auctores fuis-
se , ut contemptis theologorum
In idem caput LVI. libris se ad patres legendos illo-
tis prope manibus conferrent.
I. In hoc capite Dei appellationem IV. Haec quae invidiosius dieta vi-
Augustinus pluries tnbuit Spiri- deri polerant, iudicioXixti V.
tili Sancto. Ponlilicis aliorumque gravissi-
II. Vindicatur Bellarminus a ca- morum virorum confìrmanlur 132 .

lumniae crimine, quod vilio ver-

tat Erasmo affamanti , veieres

In caput LXI. ad LX1II.
I. Tlieologorum distinctionem su-
perius ( ad caput XLVII. ) indi-
calam mortis Ghrisli (fiioail suffi-
cientiam prò omnibus , quoad
efficaciam prò solis electis , rur-
sus insinuai Auguslinus.
II. Ecclesiara, quae degit in terris,
bonis malisque, agnis atque hoe-
dis constare auclor idem est.
III. Pro utrisque Clirisiuin se tradi-
disse docet et ea quidera volunta-
le quam prò Angelis non liabuit. 13k
In caput LXIV ad LXVI.
I. Tradita hisce capitibus ab Augu-
stine de Poenitentiae sacramento
adversus calvinianum Dallaeum
adhiberi valide possunt.
II. Venialium peccatorum remis-
sionem cilra clavium usura obti-
neri posse statui t.
III. Mortalium contra criminum
veniam sine Ecclesiae auclorita-
te et iudicio liaberi posse inficia-
lur.
IV. Imo et illud signifìcat, peccata
quoad mimerum et speciem
cerdoti esse aperienda.
V. Haec adversus Dupinium quo-
que faciunt, qui in suo tractatu
de unione cura Anglicanis ineun-
da eo devenit ut auricularem
, recentioribus placeat ab confin-
confessionem inler liberae disci-
plinae capita baberet . . . .
In eadem capita.
I. His capitibus refutatur Arnal-
dus, qui peccata occulta publi-
cae olim subiecta poenitentiae
iuisse docuit.
II. Itemque qui cum Morino saltem
de nonnullis gravioribus iisque
occultis peccatis idem tradii ut.
III. Scandalum, propter quod Ec-
clesiae salisfieri oporluisse
Auguslinus, non est cum Natali
Alexandro intclligendum de scan-
dalo quod vel complex criminis
vcl domestici aul vicini tantum
passi sinl.
XVI
JV. Auguslini testimonio oslendiiu
falli cum Naialcm Alexandrum,
qui disciplinam publice confi-
tendi peccata occulta ad VII. us-
que sacculum exlendit , tum Ar-
naldum, qui eamdem inler Basi-
liiet Augustini aetatemconclusit. 137
In eadem capita.
i
I. Auctores suntNatalis Alexander,
Morinus, et Pelavius, Augustini
quoque testimonio confirmari ,
nullum omnino poenitentiae lo-
cum iis fuisse factum, qui pe-
racta semel pubblica poenilentia
in eadem vel gravia alia crimina
relaberentur.
II. Verum Augustini testimonium
liuic sententiae adversatur 137 . .
In caput LXVII. et LXVIII.
I.Sempiternas forereproborum poe-
nas docet Augustinus^ nec tamen
e catliolicorum censu reiicit, si
qui dissentirent.
II. Canon auguslinianus de obscu-
ris biblioi uni locis clariorum ope
sa- explanandis si ad ipsius scripta
(ransferalur ( transferri autem
debet), sublestas iansenianorum
lechnas facile diluet.
III. Augustinus secus ac aliquol
gendis hypotbesibus, quae in di-
13(> scrimen infirmos animo adduce-
reni, scdulo abhorruit 139
In caput LXIX.
I. Petrus Martyr auctor fuit, do-
Ctrinam de Purgatorio nuspiam a
patribus tradilam tamquam fi-
dei arliculum.
II. Cui afìirmationi cum praesens
Auguslini caput l'avere specie lo
nus vidcatur, ex aliis Augustini
ail scriplis , uti par est, exponitnr.
III. Suinnia autem exposiuonishuc
redit, ut dogmatica quaestio de
exislontia Purgatorii a theologica
controversia de poenarum gene-
re sepapetur.
 — xvn —
IV. Natalis AJexandi notami falsa i prò parte sacramentali , caque
opinio de graecorum schismati- condigoa.
corum fide circa Purgatori] cxi- IH.Asaeculo XII. cuna aliis nomi-
stentiam : erroris Natalia Alex, nibns indicali consuevcrit satis-
origo aperitur 1 VO factio prò culpa, nempe actusqui-
bus l)eo reconciliantur peccato-
In caput LXX. re* ,
satisfactionis nomea tantum-
modo poenae expiationis reserva-
I. IMures errores contra aeternita- ri consuevit.
tem poenarum memorat rel'ellil- IV. Hinc colliges, pessima methodo
que Augustinus; scriptores nonnullos ad postre-
II. Eoruin in primis qui salutera et ma tri liane salisfactionis speciem
ipsi diabolo tandem pollicentur : ea translulisse ,
quae patres et

quos lamen ab Origene secernit} cum Augustinus de satisfactio -

iis

IH. Eorum deinde qui eiistimarunt ne congrua reconciliationi prae-

Deum misericordem in die iudi- via scripserunt IV*
cii malos et inlìdeles homines do-
naturum esse precibus sancto- In caput LXXI. et LXX11.
niii)
5

IV. Eos subiicit, qui salii lem sal- Declaratur ,

quid plus semel penes
tali baptizatis omnibus promille- veteres scriptores sibi velit salis-
bant* jactìo, tum quid satisfactio con-
V. Tum eos, qui non baptizatis grua IVO
omnibus sed dumtaxat callioli-
deinde in haeresim aut
cis, licei In idem caput LXXII.
idolatriam prolapsis, hoc benefì-
cium spondebaut; I. Inter bona
quae in invitos con-
,

VI. Eos deinceps qui fructum di- Augustinus, Maurini

ferri scribit
vinae misericordiae ad solos in collocant etiam leges et edicta ad-
caiholica Ecclesia perseverantes, versus donatistas.
dignis licei moribus -destitutos
,
II. Augustinus olim non ita curii
coercebant j
donatistis agendum existimavit :

^ II. Illos demum ,

qui in Ecclesia
( atholica vivcnles
na,
quibus se obstringerent,cum
magnis eleemosynis vel cum in-
iurìarum condonatione socias-
senl.
Vili. Hos errores licei Augustinus
igitct,nuniquain tamen velini
baeresea damnat.
IX. Id mirimi iis non erti, qui ani-
mum Augustini alieoum a ceasu-
praevaluit tamen aliorum episco
magna crirni- porum sententia; quod ad eos de-
docendos facit, qui damnatam ab
Alexandre Vili. proposilionem de
Augustini dottrina tuenda etiam
adversus Ecclesiae decreta defen-
derunt.
UT. Auguslinus non alio in censii
su os libros ha beri voluit quam
ipsc caeteros ecclesiasticos libros
haberet 1
r

<7
ris perspectum babent 1V2 . . .

In caput LXXIII et LXXIV.

In [DEM CAPUT LXX.
I. Praeceplo dilcctionis inimicorum
I. Occasio erroris proscripti ab A- sàtisfactum Augustinus pillavi! ,

lexandro Vili. quod satisfactio, si quis roganti veniam non nega-

praemitti absolutioni debeat. ret : diligere vero inimicos atque
II. Duplex cuna Bellarmino distia bene de iis mereriperiectorum es-
guenda satisfactio: altera latior se M'iisil.
prò universo poenitentiae opere, II. Verior baberi debet s. Tliomae
[ile congrua ; altera angustio!" sententia.
 , ,

XVIII —
III.Pronum liinc est concludere, gustino praeeuntc oblatio Cbristi
multum utilitatis a recentiorum cjuoad emcaciam ci sufìicientiam
J)octorum studiis et haustum secernilur 1 51

fuisse et bauriri posse. Xixti V.,

Gregorii M., et ipsius Auguslini In caput LXXXI.
mens de perenni sacrae lacullalis
profeclu 148 1. Augustinus dum causas peccalo-
rum enumerat i^norantiamel in-
In caput LXXV ad LXXVII. ftnnitatcm, de causis peccali for-
malibus non aulem effitientibus
Quod Augustinus in his capilibus est inlellJgendus.
eleemosynas datas a pharisaeis II. Ignorantiarn autem vincibilem
nec fìdem babentibus nec rcgcni- nominai invincibilem enim pec-
:

tis non immundas reprelien-

in se calum non appellat nisi per sy-
dat, sed solum neget mundos eos necdochen, quia effeclus est ori
fuisse qui illas imperlircnt } no- ginalis peccati.
va m
praebet rationem , qua de III. Ex bis ratio praesto est similes
eiusdem doctrina circa infìdelium Augustini textus explicandi , at-
opera iudicium , ut par est , fe- que illuni norninatim de Pece,
ralur 150 mcr.et remiss. I. II. e. XVII.: No-
lunl homines Jne ere quod iustum
In caput LXXVIII.ad LXXX. est sive quia latet an iustum sit,
sive quia non delcctat. De igno-
Ad Auguslini scripla rite intelligen- ranlia scilicet vincibili sermo est
da instar canonis poni debet, par- de dclectatione deliberata-, has-
et
liculis adversativis saepe subin- ut peccati causas non quidem
que
telligendas esse dictiones solum ciììcientes sed formales ponit.
tantum; quod exemplis illustra- IV. Gralia Dei , qua peccata actu
lur 152 vilenlur , deslitui homines pro-
pria culpa Augustinus ,
scribit
In idem caput LXXVIII. culpa nimirum superbiae qua ,

ad Deum se recipere negligunt.

I. Dissidium Augustinum inter et liinc conficitur , nemini eam
Chrysoslomum quoad usum con- deesse graliam quae ad orandum
iugii a quavis labe peccati exem- requirilur.
ptum. V. Quo pacto Augustinus ignoran-
II. Recentiorum doctrina qua id ,
tiarn et concupiscenliam efficien-
suppletur, quod in utriusque sen- te; peccati causas alibi statuat . 155
tenza desideratur.
III. Modestia in censuris adliibendis In idem caput LXXXI.
praescribitur 152
I. Cum docet Augustinus ?
pugnan-
In caput LXXIX. dum homini esse contra malum
ignorantiae et infirmitatis , ali-
Nonnulla ad rem moralem et her- auxilium gratiac ad id prae-
(|iiod
meneuticamspectantia proponun- sto illi esse prò certo babet.
tur Vòh II. Al ilerum docet , eum nihilomi-
nus vinci , nisi Dei gralia eidem
In caput LXXX. succurrat. Duplex ilaque adiu-
genus a s. Doctoiv asseritur,
torii
I. Docuit Iansenius oblalionem in- quorum allcrum inclinatimi ac
lentionemquc Glirisli effectu suo ìemotuni allcrum proximum ci
,

carere non posse. completum est.

II. Detegitur lansenii fraus . et An- III. Auguslini textus ) quo Iansenius
 XIX
abutitur ,
vindicalur atque osten- dicat victrices aut victas, nihilo-
ditur, culpabilem esse captività- minus tamquam inaequales iJJas
lem sub peccato ideo, quia homo interdum describit non ea ta-
:

aliquantula idest inchoata gratia men significa tione quae iansenia-

non utitur. nis ulcumque iaveat. Nam docet,
IV. Vocibus grati ac , adiutorii , et indeliberatam coelestem delecta-
liuiusmodi apud Augustinum ve- tionem esse gradibus superiorem,
plerumque gratia completa
ni t quin tamen sit victrix prae terre-
et proxime par ad Jegem servan- na : et vicissim aliquando gradi-
dam. bus superiorem esse indeliberatam
V. Haec autem gratia illaest, quam delectationem terrenam , nec ta-
docet dari petentibus, clamanti- men victricem esse aut regnantem.
bus , conantibus , laborantibus. VI.Quod alterutra delectatio vincat
VI. Uude non alio sensu ab Angu- opposi lam , non inde repeli de-
stino liomo gratia desti tutus dici- bet,quod illam gradibus superet.
tur, nisi quia gratia proxima ca- VII. Ex Augustini sententia tunc
rct. Neque alio sensu nos peccan- delectatio caelestis censetur vin-
do labi si gratia destituamur
,
,
cere malam terrestrem , cum illa

aiììrmat. obtinet effectum suum , consen-

VII. Locus Augustini illustratur , sum nimirum deliberatum bo-
quo falsa Arnaldi refellitur opi- num 161
nio de lapsu Petri , velut ac omni
peuitus gratiae ope privatus esset. 158
In cap.LXXXII et LXXXI1I.
In idem caput LXXXI.

1. Sententia Augustini de duplici I. Scribit Arnaldus ,

poenitentiam
delectatione cadesti atque terre- secundum morem Ecclesiae , ab
na hisce propositionibus concludi Augustino memoratam esse poe-
posse videtur : nitentiam publicam quae letha-,

li. Homo liber ad bonum ac ma- libus peccatis omnibus etsi oc-
lum habet cum boni tum mali cultis infligeretur.
cognitionem immediatamvel me- II. Arnaldi doctrinam ad aliquot
diatam , itemque boni aut mali graviora eaque occulta crimina
delectationem aliquam. Utraque coercent Morinus et Nat. Alexan-
autem sive cognitio sive delecta- der.
tio,qua ad agendum allicitur, III. Refelluntur suffragio Augusti-
indeliberata est. ni ,
qui prò omnibus peccatis
111. Ad indeliberatam delectationem nullam aliam secundum morem
sive caelestem sive terrenam sub- Ecclesiae administratam poeni-
sequi tur bona vel mala deliberata tentiam fuisse tradit , nisi sacra-
voluntas, quam externa
etiam o- menlalem.
pcra bona sive mala excipiunt. IV. Quibus de causis et in quibus
IV. Bona voluntas deliberata abAu- adiunctis ex Ecclesiae more poe-
guslino vocatur amor , dulcedo, nitenlia publica indieeretur 171 . .

suavitas , voluptas , delectatio :

cum haec nomina non uni dele- In caput LXXXIII et seqq.

ctationi indeliberatae conveniant. ad XGI.
Vicissim mala deliberata volun-
tas audit amor , dulcedo , suavi- De abortivorum resurrectione Au-
tas , voluptas, delectatio, et sae- gustini sententia j
quam licet ip-
pius cupiditas. semet exploratam haberet , aliis
V. Quamquam Augustinus indeli- tamen imperalam noluit . . . 175
beralas deleclationes numquam
 — XX
In caput XCH et XC11I. In caput XCVIII.

I. Opinionum va rietas de pocnis par- Ad explicandam omnipolentcm Dei

vulorum qui obslricli originali
,
voluntatem, quae Jiominum ani-
culpa decedunt. mos prò nutu convertit minime ,

IL Innocentii III, ss. TJiomaeac Bo- Decesse est adpeculiarem aliquam

naventurae senlenlia proponi tur, de gratiae efììcacia senlentiam con-
et ut quae a saeculo XII. ad sae- fugere 18V
culum usquc XVI.connnunis ex-
lilerit ,
praelerlur 170 In idem caput XCVIII.

In caput XCIV ad XGVI. I. De Esaù et Iacobo Pauli et Au-

gustini doclrina.
I. Expcdilur critica controversia de II. Licet Augustinus Pauli doctri-
genuina Augustini quadam le- nain aliquanlisper extendat , ni-
ctione. bil tamen aiiìrmal, e quo prae-
II. Quaecumque praeliabeatur le- destinalio ad gloriam ante prae-
ciio , ralum manet, Augustini
id visionem mcritorum colligatur. . 185
auctoritate comprobari non pos-
se electionem ad gloriam ante In idem caput.
praevisa merita, quae gratiacom-
parentur ». 179 I. Norisii senlenlia de reprobatione
propter originale peccatimi licei
In eade*m capita. remissum iterum expendilur.
II. Singularis Augustini opinio de
I. Frequenter Augustinus etiam in Esaù, cuius peccatum originale
operibus adversuspelagianoscon- remissum non fuerit.
cedit voluntatem Dei non fieri. III. Penes Auguslinum non eodem
II. At idem s. Doclor ad versus eos- recidunt, liberavi a reatu peccati
dem pelagianos voluntatem Dei originalis scu rinculo danviatio-
invictam depraedieat. nis Adae ì
et libcrari ac discerni
III. Aple liaec ad invicemconcilia- a massa perdilionis et conspcr-
bis 7 si dixeris , voluntatem Dei sionis Aclae 187
nonsemper impleri quatenus cani
ex -parte tantum cognoscimus : l\ CAPUT XGIX.
impleri vero semper si prout tota
atque integra est , considcrelur. I. Uomini prò naturae conditione ac
IV. Quare in Augustini syslemale multo raagis post originalem prae-
confimdi liaec duo non debent varicationem iodebitam est su
—
:

Onmis volunlasDci cjjicax est pernalurale auxilium lum suiìi-

Omnìs volunlasDci invida et in- cieas tana efficax.
vineibdis est 180 I! . Suiììciens vero eatenus debitum
censcri potest, qualcnus necessa-
In caput XGVII. rium est ad assequendum iinem
a Deo boniini proposilum, et ad
I. Sacculo V.quaerenlibus cur adul- custodiendas leges eidem iniuu-
ti liomincs non onines sai vaivi i- ctas.
tur, responderi consuevcrat, quod III. Non ergo iniustiliae accusari
ipsi nollent, potest Deus, cimi gratiam victri-
II. Ab hac communi responsione ccm denegat ci , cui conferì (jiiod
non di screpa t Augustinus nisi ver- saiis est } gratìa enim ellìcax
bo tenus, nisi tamen ea sensope- quoad adultos et gratìa regenera«
lagiano vel semipelagiano acci- tionis quoad parvolos est mise-
pialur 183 ricordia indebita.
 ,

— XXI —
IV. Ncque lanieri diccndum est ,
signat discrimina inter gratiam ac
a Beo peculiare hoc beneficili ni merita hominis sive stantis sive
propter peccatum originale iam lapsi.
remissum cuipiam uenegarj
(leu 190 IV. Quod liberum arbitrium sino
Dei acliutorio nomasi ad pec-
In idem caput IC. candititi valeat , accipi ita cum
iansenianis nequit, ac liberum si

Quo sensu ex Augustini caetero- arbitrium quavis interdum gralia

rumque Patrum doctrina aiìir- destitueretur , sed huc demum re-

mari luto possit ac vero etiam de- dit , liberum arbitrium a gralia
beat, Deum teneri ad optimum.. 191 dissentire, qua praeparatur. . . 201

In cvput G. ad CU. In caput CIX.

Nova ratio cxplicandi , quo pacto Apud Augustinum nomine abditi

Dei voluntas semper impleatur receptaculii quo animae ad diem
Jicet homo voi unta leni Dei non usque iudicii retinentur , veniunt
semper laciat; scilicet impletur etiam paradisus atque infernus. 206 .

semper Dei voluntas prout est

Oinnipotcns , licet non semper In caput CX.
impleatur prout est legifera. . 193 .

I. Favet Augustinus eorum senten-

L\ cvput CHI. et CIV. tiae,
qui putant suffragia magis
minusve iustis defunctis prodesse
I. Distinctio inler voluntatem Dei prò maiori minorive eorundem in
omnipotentem ac legiferarli redit via charitale.
ad usitatamiuscholis parli tionem II. Quod Augustinus , dam-
scribit
inler voluntatem antecedenlem et natorum poenas per suffragia to-
consequenlem, absolutam alque lerabiliores reddi , neque de ani-
liypollieticam , eiucacem atque mabus in purgatorio detentis in-
ineiììcacem. telligidebet , neque ad inferni
II. Voluntas salvandi prout Omni- poenas , ac si illas Jevari ipsemet
polens est, ex Augustino solos re- senserit, transferri 206
atque ad ea
spicit praedestinatos,
solimi auxilia reterlur , quibus In caput CXI. ad CXIII.
quia a<-iu consentiti
III. Cum Pauli texlum, Deus vult I. Licet non condemnet, haud ta-
oiiincs honiincssalvos fieri, Au- men Augustinus illorum probat
gustinus expjicat de voluntate Dei sententiam, quidamnatorum poe-
<>innipolenlc,ea semper interserit, nas per suffragia lolerabiliores
quae salvificam Dei voluntatem fieri arbitrabantur.
latius patere demonstrant 195 . . II. ProoppositasententiastetitChry-
sostomus.
III. Aberran t a Ghrysostomi men-
In caput GV. ad CVIII. te
,
qui eiusdem verba ita acci-
piunt ac si hoc unum doceret,
sacrificium offerii prò catechume-
I. Cum multiplex sit servitus, mul- nìs non posse.
li[)Iex quoque admilti iibertas de- IV. Senlenlia eiusdem est, catechu-
bet servi luti opposi ta. menorum animabus eieemosynas
II. Libertati a necessitate non ad- p rodesse.
\ ( rsalur invincibilis in bealilalem V. Pela vii de utroque doctrinac ca-
propensio. pile censura 208
III. Refelluntur quae laosenius ad-
 . • } ,

XXII

In caput CXIV. adCXVII. In caput CXX.

I. In tripartita fìdei , spei , et cari- I. Hoc Encbiridii capile lansemu-

tatis divisione Augustinus carita-
tisnomine compleclilur bona ope-
ra universa , quae evangelium
praecipit , quaeque a fide et spe
secernuntur
II. Solemnis illius cffati
enim carnaìis cupiditas ubi non
est Dei caritas, alius apud Augu-
stinum , alius apud Quesnellum
abutitur, ut Clnisli mortem ad
eos solum coerceat, quibus ea-
dem prodest.
II. Liquet enim cum ex obiectioni-
bus adversus Augustini doctrinam
, Jìegnat inslitutis , tum ex responsionibus
quibus illas s. Prosper depulit,
communem fuisse saeculo V. do-
ctrinam quam post s. Tbomam
,

est sensus 211 tbcologi unanimes profìtentur ,

Cbristum quoad suflìcientiam so-

luti preti] prò omnibus , quoad
In caput CXVHI. et CXIX. efTicaciam vero prò solis electis
mortem obiisse.
III. Accedit , ingens ex Augustini
I. Doctrinam de quatuor hominum mente interesse discrimen inter re-
statibus ante legem , sub lege , demplos et praedestinatos; atque
sub grada et in pace, ab Augu- adeo nibil,ex eius sententia mani-
stino traditam, Iansenius et Ques- festius estquam prò aliis etiam ,
nellus adulterant. ac prò electis, Cbristum mortuum
II. Iansenianae falJaciae duobus bi- esse 222
sce principiis evertunlur.Primum:
Quaecumque Augustinus de pri- iNCAPUTCXXI.etCXXII.
mo atque altero sia tu scripsisse
acerbius videlur, ea intelligi de- I. Latissima penes Augustinum ac-
bent de ulroque statu , quadam , atque adeo latis-
ceptio caritatis
ut loquuntur mentis praecisione sima significa tio pbraseon om- ,

per se et secundum se conside- nia referenda esse ad caritatem,

rato. nihil recto fieri quod ex cari-
HI. Secundum: Sicut gratia adi u- tate non fiat,
vans simpliciter usurpala, ita et II. Penes Augustinum tantundem
potestas bene agendi penes Augu- valet, Deum amari gratis ac non
stinum denotare solent cum gra- amari propler temporariam mer-
tiam tum agendi potestà lem pro- cedem 226
ximam suisque numeris absolu-
lam. In eadem capita.
IV. Quibus praestitutis conlra Ian-
senium negandura est in primis ,
I. Ne opera sint mala exigit Ianse-
bominem in priore statu quavis nius ut profìciscantur ex amore
ad salutem sufficientia deslitui amicitiae erga Deum.
V. Negandum est deinde, bomini- II. Eiusmodi error denuo refellitur,
bus sub lege conslilutis non prac- et caritatis nomine bonestatem
sto esse aliquam Dei misericor- cuiusque vii tutis generalim penes
diam, qua ad uberiora auxilia Augustinum venire confìrmalur.. 230
praeparenlur
VI. Negandum est denique, bomi- In eadem capita.
nem lune primum ex sententia
Augusiini gratia afflari cum ad I. Timor pocnae, qui ad caritatem
cum statum provebitur , qui sta- non rcicrtur, ad ìntentionem car-
tus gratiae ouncupalur. . . . 213 oalem perÙDere Augustinus do-
cci, sive rum malis temporalìbus
 — XXIII —
cietur quae ab homiuibus immi- feta, et ad ritesacramentum poe-
nente sive cura exeitaiur quidem nitentiae suscipiendum suflìciens,
gehennae poenis, sed destituitili- ex aequo compJectitur cum amo-
amore iustitiae , mimo mala vo- rem iustitiae tum eam caritalem,
luntale implicatur. quam ab Augustino descriptam
II. Altritio ex timore gehennae pro- ae flagilatam vidimus. . . . 231

A. M. D. G.
D 'ici non Lamenti, quantum tua eruditione de-
polest, dilectissime fili Snpientiae
C a».

donimi Laurentio
T.

veraa

ìecter, quamque te cupiam esse sapientem: non ex eorum numero de qui- exoptat.
bus dicitur ubi sapiens, ubi scriba, ubi conquisitor huius saeculi? Nonne stultam
, I. Cor. I. yo.

fedi Deus sapientiam huius mundi ? sed ex eorum de quibus scriptum est :

Sap. VI. 26.

Multitiulo sapientium sanitas est orbis tenarum. Et quales vult Apostolus fieri
quibus dicit Volo autem vos sapientes esse in borio simplices autem in malo.
:
Rom. XVI. ig.
,

(Sicut autem nemo a se ipso esse potest, ita etiam nemo a se ipso sapiens
Eccli. 1.
esse potest, sed ab ilio illustrante, de quo scriptum est, Omnis sapientia a I.

Deo est.
) ».
Cìp.
Hominis autem sapientia pietas est. Habes hoc in libro sancti Iob
TI. : Sapientia
hominis pietas.
nani ibi legitur quod ipsa sapientia dixerit hominì Ecce pietas est sapien-
,
,

Iob. XX.VIII. «8,

tia: si autem quaeras quam dixerit eo loco pietà tem, distinctius in graeco
reperies 8«o<m£s«»v, qui est Dei cultus. Dicitur enim graece pietas et aliter,
idest iWjtei*, quo nomine significatur bonus cultus quamvis et hoc prae- ,

< ipue referatur ad colendum Deum. Sed nihil est commodius ilio nomine,
quo evidenter Dei cultus expressus est, cum quid esset nomini sapientia
diceretur. Quaerisne aliquid dici brevius, qui petis a me ut brevitcr magna
ilirantur? An hoc ipsum libi fortasse desideras breviter aperiri , atque in ser-
monem colligi brevem, quonam modo sit colendus Deus ?

(Hominis autem sapientia pietas est Esto in expositione huius

tutes esse vitia :
No,a

eie. ) Convenimus catholici omnes cern- doctrinae ahi alia sequantur, cum qui- !
" tnpHt ! et

irà Bai uni Non omnia opera infidelium

, bus dissidi is nihil nobis commune est(«).
esse peccata, neque philosopliorum vir- Praecipuus catholicorum labor est ut ,

(a) Catholicis doctoribua prò sententiaruin
varietale ac discrìmine duplex potissimum mu-
nua iocumbit. Si enim de sententita senno sit
certa auctoritate constitutis , sedulam ii nava-
re operarti debent , ut illas sancte custodia nt ,
ac prò vii ili tueantur. Sin autem in discepta-
tiouetn seutentiae veniant , de quibua nullum
Ecclesia iudicium tulerit; theologorum qui-
dem est illas deligere, ac aliis anteferre, quae
graviori commendantnr auctoritate, et cum tì-
deì analogia plenius conspirant ; at integrum
iisdem nulhtenus est,veleos insectari acerbi uà
qui secua opinantur, vel quae liberae adhuc in»
quisitioni ohuoxia sunt cum iis quae unita tem
consentioneraque flagitant, praepoatera con-
fusione permiacerc. C. P.

1
 2 —
baiami et iansenianis Augustinum eri- Primum exemplum ex boc loco sii, in

piant, in (juem finem plures interpreta- quo Sapientiam idem esse dicit cum Pie-
liones excogitarunl , quarurn probabiliia- tale, Ssoiépzix (a), ac Dei cultu. Eo-
tcm examinare nostri non est instanti. In dem pacto loquitur I. de util. cred. e.
schola Societatis ne Augnsliims videa- s. XII. 11. 27. «Nemini diibium est, inquit,
tur negare omnia bona opera infidelium^ « omnes homines aut slullos aut sapien-
a quo errore ipsnm maxime distare mul- « tesesse. Nunc autem voco non sapientes
tis probat Card. Norisius in Vindiciis Au- « bomines, sed eos,
corda tos et ingeniosos
guslinianiscap.\\\.§. k. cumreliquis au- a quibus inest, quanta inesse bomini po-
ctoribus, qnos adduciti, satis praecipua « test, ipsius hominis Deique fìrmissime
est responsio, quae cum esimio Suarez « percepta cognilio , alque huic cogni-
\.\.de Grada cap.YII.D.7. et lD.docet « tioni vita, moresque congruentes: cae-
Augustinum negare in infidclibus illud « teros autem cuiusque modi artibus ,

opus bonum . . , per quod solimi homo. quolibet viclu

« inerliisque affecti sint ,

votesi ad acternum Dei donum regnum- « probandi sive improbandi stullorum in

que perduci: quae verba snnt ipsius Au- « numero deputa verim ». Eodem sensu
gustini 1. IV. e. lui. e. III. D. 33. vocem liane sexcenties usurpat in libris
liesponsionem istam vel potius cavil- suis. Cerlum est autem, quod baec non
lalionem esse imperilissimam doclrinae nisi quaedam sit species absolutissimae
Auguslini , ab eius mente remolissimam, perfectissimaeque sapicntiae , quoclque
indignamque quae a viris doctis profe- ,
vox baec longe universalius usurpetur ,
ralur scribit lansenius de Slatu Natu-
, teste ipso Angustino I. XVIII. de Civ. cap.
rae Lapsae iib.1V. cap. II. lom. II. Kos XXXVII. et XXXIX.
ubi laudai s^ptem
missis, quae apud alios legi possunt, quo Graeciae Sapientes: imo epistola CXLIX.
facilius credatur suam huic responsioni al. LIX. e. II. n. 30. advertit hoc ipso
probabilitatem constare , neque mereri universaliori sensu saepe in ipsis Scriptu-
lansenii censuram , nec abborrere a lo- ris usurpali.
quendi ratione apud s. Augustinum con- Secundum est ex hoc ipso loco Enchi-
sueta observamus familiarem esse mo-
j
ridii in voce Pietas ,
qua ulilur prò cul-
rem s. Docloris ut genus prò specie no- ,
tu Dei, lurn hic tum saepe alibi epist.
bilissima absolutissiinaque usurpet , usi- GLV.al.LII. e. IV. n.l7., et semi. XCI.
lata quadam in script is eius antonoma- al. CCXXXIV. deTemp. e. III. n. 3. et
sia
,
quam
ex platonicorum praecipue At hunc esse sensum quendam spe-
aliis.

scbola deprompsit. Hi ne factum est ut cificum et antonomasticum vulgatissi- }

bonum opus dicens, bonum opus merilo- mmn autem esse sensum longe universa-
rium disputando conlra lulianum signi- liorem generis Immani supponit ipse Au-
fica veri t. guslinus Jib. de Util. cred. cap. XII.

(a) Quod alexandrini Qto<rì$tia.v , Dei cul- spicuam vidit ) et enarravit Ulani ( J-pSD*!
tum , religionem pietatem qua Deum prose- , ,
t: - j-
quimur reddunt ; in ventate hebraica est
, immo manifestamque nobis fe-
et dedaravil ,

1
}*1K nK*V timor Domini, qui hoc honesta-
j cit Quo item pertinent ver-
sapientiam suam ).
t - - •
: ; ba Ps. XVIII. al. XIX. I., et Rom. I.19.20.
tur decore , ut sit ,
dicaturque riDDH saP' cn - Hinc Macarius liom. XII. pag. 160. Avetl
t : t
yfix.<3fvv 01 avGpv^ot ziro rov ^-j-jixo-) \ -

fùz,phrasi iis gemina ,

quae repetuntur Prov. ytanov 00-/ oiàxoiv ori Oìo? £3nv; o> o-jyjiy-
I. 7. coli. IX. 10, XV. CXI. 33, XVI. 6, Ps.
10, Is. XI. 2. Ceterum hoc XXVIII. in capite
roct ev ri) r^epx sv.eivr] eutaiv , OW rfi»t-

su mina cura , elegantique divinarum operum (j.ev ori 6ìos si. An

non homines fine scrp-
descriptione ostendit Iobus, ita ex illis Dei vir- tnris , solis ratiocinationibus naturahbus ad-
tutem ,sapicntiamque splendesccre, ut in om- ititi, Deum esse sciunt ? non possunt in die

nium incurrant oculoa, menteeque perstrin- illa dicere, nesciebamus te Deum esse.'El Chry-
gant. Egregia ista sunt v. 27. 7 une ( jx sostomus homil. XXXVIII. in acta : 0ìoty]-
T
ros san ywpioixx ro Srjpitojp^t/ov :
tffectQ
quum hanc rerum universitatem disponerct ) rerum universitas Deitat» nota est. C. P.
vidit HX1 "ì suo
(
opere rxtanlcin fttque con-
 —3—
Terlium est ex Jib. XIX. de Giv. cap. Sextum est 1. U. de Ordine cap. V.
XXI. u.l. ubi sibi demonslranduin susci- num. 16.: «Philosophia....inquit,nullum
pit ^numquamRempubh'cam/uisse Roma- tualiud habet negotium, quae vera et ut
«ani, in eo coetu non (aìsse populwn, ne- aita dicam germana philosopliia est,
que rem populi^ neque ius, ncque (ibid. o quam ut doceat, quod sit omnium re-
n. 2.) utilitatem esse ullam viventium ,
« rum principium sine principio, quan-
di vivunt impic, quae omnia paradoxa « tusqueineo maneat inteilectus, quidve
essent j sed Angustinus bis vocibus ulitur salutem sine ulla de-
a inde in nostrani
in sensunon qnidein generali et usitatis- a generatone manaverit ». Quam philo-
u'mo, sed adinodum specialiter aulono- sopbiae notionem vides , quam angusta
mastico. sit et circumscripta.
Quartuni est ex lib. XXI. deCivit.cap. Septimum est ex epist.GI. al.GXXXI.
XXVII. Dum. 3. ubi negai elccmosynam n.2. ubi negat oratoriam, poeticam ,
phi-
porrìgi ab qui non diligunt Christina,
iis, Josophiam esse liberales disciplinas in eis,

et num. 5. negat esse veras divitias , quas qui cum sint iniqui, atque impii libera-
iniquitas putat esse divitias. Ita et in Ps. liter sibi videntur eruditi: et post mul-
CI. serm. I. n.l. Huc edam refer, quod ta « Absit omnino, ut istorum vanita-
:

saepe Augustinus habet hominum borio- « tes , et insaniae mendaces , ventosae nu-
rum iure esse bona omnia terrae, malos « gae, ac superbus error recte liberales
possidere aliena etiam eos , qui domini
, « literae nominentur , hominum scilicet
sunt. Audi Aug. epist. GLII1. al. LIV.ad « infelicium etc. »
Macedonium e. VI. n. 26.: Iam rem sipru- Octavum est ex epist. CLV. al. LII.
denter intueamiir,quodscriptumesl(J?rov. ubi num. 1. : (t Nemo enim potest veraciter
XVII. post v. G.apud LXX.) fidelis ho- « amicus esse hominis , nisi f'uerit ipsius
minis totus Mundus divitiarum est, infide- « primitus veritatis )).Et e. II. num. 8.:
lisautemnec oboìus, nonne omnes qui ,
« Exaggeralione terrenae felicitatis bea-
sibi videntur gaudere licite conquisitis « twn populum non dici, nisi a filiis alie-
eisque Liti nesciunt, aliena possidere con- «. nis, idest non pertineutibus ad regene-
vincimus! Hoc enim certe alienum non « rationem ».
est, quod iure possidetur , hoc autem iu- Nonuni est ex lib. XIII. Gonfess. cap.
re, quod iuste, et hoc iuste quod bene. ,
XXVII. n. 42. « Cum homines idiotae,
Omne igitur, quod male possidetur, alie- (( atque infideles.-.suscipiant corporaliter
num est, male autem possidet qui male ,
« reliciendos,aut inaliquopraesentisvitae
utilur. Cernis ergo quam multi debeant
,
(( usu adiuvandos pueros tuos, cum id ,

reddere aliena etc. Sed inter haec tole- « quare faciendum sit et quo pertineat ,

ratur iniquitas male habentium et quae- , « ignorent, nec iili istos pascunt, nec isti
dam inter eos iura constituuntur quae ,
« ab illis pascuntur , quia nec illi haec
appellantur civilia, non quod hinc fiat, « sancta, et recta volunlate operantur,
ut bene utentes sint sed ut male uten-
, « nec isti eorum dalis, ubi fruelum non-
tes minus molesti sint , donec fidelespii, « dum vident , laetantur » : Hoc sensu
quorum iure sunt omnia etc. Hunc seri- adeo specifico , et limitato dicit , quod
sum ex LXX saepissime habet Augusti- infideles non pascunt Christianos ,
qui-
nus in libris suis eumdem
habet Hiero-
: bus eleemosynas largiuutur , nec hi ab
nymus epist. LUI. al. CHI. ad Paulinum illis pascuntur.

c.\ I. il 20., et lib.XIV.comm.in Ezech.
XLV. v. 10. seqq.,
<••
XXIV. cap. XXVI.
Quintum est ex ennrr. Psal. XLIX.
num. 30. ubi saepe repetit eum solum
Decimum est ex lib. XIX. deCiv. cap.
Cassianus collat. XXVIII.: Nec anima ibi ( in inferno )
«
« vivere dicenda est, quae avita Dei alie-
« nata erit, nec corpus, quodaelernis do-
« loribus subiacebit» Quis autem dubi- :

laudare Deum, qui laudai non solum tal damnatos propriissime vivere, teste
lingua, sed etiam vita: qui seosiis valde ipsomet Angustino lib. XXII. cap. XII.
autem generica, licet
specificus est} notio et ?.liis sequentibus.
propriissima, laudis nih.il dicit de ino- Tandem, ne infinitus sim ,
consuetudo
ribus. s. Augustini usurpaudi voces in sensu
 —4—
quodam emphatico et antonomastico («)
appare! lib. De Correp. et gr. cap. IX.
nuffl, 20. et seqq. : ubi de vocibus Filli
Dei) Di sapidi Chrislictc, quas negat
vere convenire non perseveranlibus :
« Quia, ergo, inquit n.22., non liabue-
« runt perseveranliam , sicut non vere
« Discipuli C'liristi , ita nec vere Filli
« Dei l'uerunt, etiam quando esse vide-
« banlur, et ila vocabantur. Non quia
« (inquii num. 22. ) iuslitiam simula-
« verunt ( in quo Augustinus adversa-
tur errori de iuslitia inamissibili ) , sed
« quia non permanserunt >>. Quae ac si-
miiia saepissime repelit. Quare Filios
Dei, quod est genericum , usurpat prò
Filiis Dei perseveranlibus, quod est spe-
cificum.
Nihil igitur mirandum est , quod Au-
gustinus bomtm opus, vocem scilicet ex.
se genericam, usurpet prò nobilissima
specie, si ve prò hono opere meritorio
legni coelestis. Est eniin id familiare
eius stilo, qui habet quamdam propriarn
faciern, quapossil agnosci ut de Cypria-
no pronunciava ipse August. ep. XC11I.
(a) Hoc ipsum iamdudum animadverterant
duo scholae lumina, Bonaventura et Thomas,
quorum ille de Augustino loquens , ail in II.
XXXIII. art. 3. q. I. ad I
dist. : « Et hoc
valde abundanter exprimit plus dicens , et
,
jninus volens intelligi ». Alter vero in quae-
stionibus disputatis de malo q. V. a. 2. ad I.
scribit: « Dicendum quod nomen tormenti,
,
supplicii , gehennae, et cruciatus vcl si quid,
simile in dictis sanctorum (et Augustini no-
minatim ) invenitur, est /arg-eaccipiendum prò
poena , ut ponatur species prò genere. Ideo
iiutem Sancti tali modo loquendi usi sunt , ut
detestabilem redderent errorem pelagianorum,
qui asserebant , in parvulis nullum peccatum
esse, nec eis aliqiwim poenam deberi ». Imo
iit ita loquerentur ,inde etiam repeti causa
debet, quod non platonici* modo,veruin etiam
0ìO7ryii>crrots Bibliorum scriptoribus solemne
f'uerit, nomina propria prò commuti ibus, ac re-
rum species prò earumdem genevibus usurpa-
re, Is. LXIII. ìG. I. Cor. III. G. Ps. XLIV.
7., XLVl.io. Zach.X.4» Matth.Vl.l i., XV.
2. Atque bine non mediocri* dillicultas, uti
par interpretandi Augustini efiàta atque
est ,
sententias, et aequissima adeo Cardinalia Ya-
lerii antistitis Veronensis in Rethoric, Eccles.
lib. 111. cap. XLI1. ad clerico* admonitio : Kortholt. tom. 111. epist. , pag. 3a6 ). Iude
r Augustini scripta clerici caute admodum
lì.
lesantj ita enim acumine ingenii praestitit, et
de rebus difficillimis t.im subtiliter disputava,
ut non mediocri ingenio praediti viri eius li-
al. XLVIII. e. X. num. 39. Quam Io-
quendi consueludinem lib. Vili. deCiv.
cap. V. aliisque librorum eius teslirnoniis
intelligi potest cum hausisse tum ex aliis
tumpraecipue cxplatonicis^wos caeteris
non immerito fama , atque gloria prae-
lalos videmus, ail. lib.VllI.de Civ. cap.
VI. Imo eam consueludinem usurpasse
prò quadam loquendi regula animad-
vcrti potest ex enarr. in Ps. XCVI.
num. 19.
lulianus itaque ut probaret bona ope-
ra fieri posse sine iuvante gratia Christi,
in exemplum proferebat bonestas infide-
Jium operationes —
Solent enim negare
Dei dona esse virtutes , quibus recte vi-
vitur, et eas naturae voluntalique hu-
manae, non gratiae Dei tribuere, hoc
argumento, quod eas nonnumquam ba-
beant infideles , ita conantes evacuare ,
quod dicimus , neminem recte vivere,
nisi ex fide per lesum Chrislum 1. IV.
e. Iul.c.III.— Haecluliani argumentatio
classicum illius pugnae luit, quae de ope-
ribus bonis infidelium excitata luit lulia-
nura inter, atque Augustinum (Z>). Qui
bros legentes in errorem aliquando lapsi sint».
C. P.
(b) Clariss. Auctor ad Iansenium refellen-
dum, qui cavillationis imperitissimae atque ab
j4ugustinì mente remotissimae nomine tradu-
xit quaecumque Suarius ad praesentem Augu-
stini locum ( e. lui. lib. IV. cap. III.) catho-
lico sensu explicandum attulerat, satis habuit,
uti patet pluribus congestis exemplis osten-
,
dere , quam usitatum Angustino fuerit, genus
prò specie nobilissima usurpare ; cui loquendi
ralioni et illud sit adscribendum, quod s. Doc-
tor bonum opus illud tantum appellet per ,
quod homo potest ad aetemum Dei donum,
regnumque perduri.
Porro visum est pcrutile fore, si nonnulla in
lime rem adderentur. Hinc enim Augustinia-
ìius ille locus suis adeo non caret difficultati-
bus , ut ii etiam ,
qui in Augustini operibus
versatissimi , et in eiusdem sententiis expla-
nandis peritissimi habentur , hic tamen haerere
Btque etiam offendere videantur (Vid. Ioseph.
Carolus Tricapinius De necessaria ad salutem
gratia. p. II. sect. II. §. 5. a pag. iiò, Da
Chesue in op. Le Predestinatianisme lib. \ 1.
e. III., Leibnitius in Praef. ad tentamina Theo-
die, j). 3 t .et in lìtteris ad Grimarestium apud
vero baiani et ianseniani, Calyinum imitati ,
qui ut gratiam voluntati necessitatem inferen*
temaséereretj adravimusque capita XI.etXIL
libri de Compitone et gratia opponere non

optirna responsione nsus e$t,sieaestusus,
dcstitit ad damnatam illam doctrinam promo-
, quum
vendam —
Omnia infidelium opera esse pec-
cata , philosophorum autem vìrtutes esse vi-
tia — tertium hoc caput
libri IV. con tra Iulia-
ìmm perpetuo inculcare consueverunt. Qua in
re calvinistae aeque ac iansenistae cum baia-
nis veterumhaereticorumvestigiis institerunt.
Haereticornm enim omnium mossemper fiiit,
ut post Vincentium Lirinensem monuit Fa-
cundus Hermianensis , obscurum aliquem lo-
cum veteris cuiuspiam doctoris cuius se no- ,
mine tuerentur, reperire, illum
et auctoritate
semper in ore habere atque ut ad illum prave
,
intellectum luculentissima quaeque exigeren-
tur, prope ineluctabili iure postulare.
Retundi itaquehoc iansenianorumtelum pos-
set advertendo in primis utique infidelium
, plurimum praesenti causae prosit , ut id fir-
opera ab Augustino generatim appellari pec-
cata ac saepius in eam rem a s. Doctore usur-
,
pari apostolicum illud effatum (Rom. XIV.23.):
Omne , quod non est exfide, peccatum est : at
peccati vocabulum alio piane sensu adhiberi
ac iansenistae ratum habeant. Et vero norunt
eruditi , non unam huic voci inesse signifìca-
tionem. Atque ut ea , quae Ime non spectant,
missa faciamus, auctor est Thomas (I. II. q.
XXI. a. 1. ) peccatum proprie consistere in a-
ctu, qui agitur propter finem aliquem, cum non
habet debitum ordinem ad finem illuni; quam-
quam ut ibidem et sequenti articulo tradit
, eiusmodi esse ex Augustini sententia, quibus
s. Doctor, actiones ab ordine in finem deficien-
tes tunc solum reatum inducant, cum homo
sciens et volens rectam agendi normam quae ,
est Dei voluntas ipsi manifestata , praetergre-
ditur. Peccatum ergo dici potest quaelibet a-
ctio,quae ultimum finem non assequatur, quae-
que propterea ab absoluta perfectione deficiat,
licet defectus ordinis in finem, et carentia per-
fectionis in culpam non imputetur, nisi defe-
ctus huiusmodi ex prava agentis voluntate di-
vinae legi obnitente dimanet.
Porro si verissima haec s. Tliomae doctrina
teneatur, facili quisque negotio intelliget, et
infidelium opera, omnia ab Augustino dici po-
tuisse peccata , et s. Doctoris sehtentiae niliil
esse cum ianseuiana impietate commune. Cre-
dimus quippe catbolici omnes hominem ex , tamen facta vel legimus vel novimus vel audi-
mera divina liberalitate ad eum finem esse de-
stinatum,quinaturalemeiusconditionempror-
sus superexcedit hunc vero finem obtinen-
:
dum esse non per actus liberos quoscumque
,
qui ex meris naturae viribus ortum ducant
sedquos interior divina gratia dignitate super-
naturali augeat, quos hdes divina dirigat , et
caritas divina inibrmet. Qua perfectione quis
non vjdet infidelium opera caruisse, etiamsi in
lo a recto rationis ordine non recederent?
Peccata igitur eorum opera appellari potue-
runt , quia absoluta perfectione destitueban-
tur quia ad finem nomini divinitus proposi-
, naturalis ratio praescribit. De priori intelli-
tum non teudebant nequc tainen consequens
:
est, vitio aliquo intra fincs moralis ordinis ea
infecta fuissc.
Itaque ad rem conficiendam hoc unum
—5—
quam Augustino tribuunt nostri theolo-
est, ut ostendamus , haec non ad arbi-
trium a nobis exeogitari , et Augustino relu-
ctanti afEngi, sed ea esse, quae et menti eiusdem
sint consentanea , imo quae ab ipso Augustino
Angelicus Doctor mutnatus fuerit.Id vero nos
praestitisse nemo negabit, si duo haec ostende-
rimus videlicet I. eadem Illa infidelium opera,
:
quae a s. Doctore appellantur peccata, ab ipso
tamquam honesta et rectae rationi consentanea
quoad ethicum ordinem commendari. II. hoc
tantum in ipsis vitium reprehendi quod ad ,
vitam aeternam assequendam inutilia sint.
Et primo quidem quod universim infidelium
opera s. Doctor peccatis accenseat, supervaca-
neum videtur evincere , cum id adversariinon
concedant modo, sed enixe contendant. At cura
mum sit et inconcussum, pauca haec prae ocu-
lis habeantur, quae scribit in libro de Gestis
Pelagii Cap. XIV. n. 'ò^.Quantumlibet autem
opera infidelium praedicentur , eiusdem Apo-
stoli sententiam veram novimus et invictam :
Omne quod non est ex fide peccatum est. Et
rursus tract. LXXXVI. in Ioan. n. 2: Non est
ut dicas , antequam crederem , iam bona ope-
rabar,ideo electus sum; quid est enim boni ope-
ris ante fidem , cum dicat Apostolus : Omne
quod non est exfide peccatum est ? Manifesto
igitur liquet , omnia prorsus infidefium opera
aequo iure verba Apostoli congruant Omne, :
quod non est ex fide , peccatum est.
At peccatisne adnumerantur ea opera, quod
a morali honestate deficerent? Testimonia ha-
bemus, quae Augustini mentem liquido pate-
faciant. Et in primis ea occurrunt, quae habet
in libro de Spiritu et littera (capp. XXVII.
XXVIII. n. 48. ) , ubi permittens verba Apo-
stoli Rom. II. 14. ), Cum enim gentes
( quae
,
legem non habent ...., accipi de illis ,quichri-
stianam tìdem nondum amplexi fuerant , in-
quit: Si autem hi qui naturaliter quae legis sunt
faciunt, nondum sunt habendi in numero eo-
rum, quos C /tristi iustificat gratia ; sed in eo-
rum potius, quorum etiam impiorum nec Deurn
verum veraciter iusteque colentium , quaedam
mus quae secundum iustitiae regulam non
,
solum vituperare non possumus verum etiam }
merito recteque laudamus. Atquae secundum
iustitiae regulam merito recteque laudantur
,
ea ut honesta habeantur prorsus oportet.
Neqne dicas, mox ab Augustino defecturn
innui ìllisoperibus inhaerentem ex parte finis,
ubi ait Quamquam si dtscutiantur quo fine
:
fiant vix inveniuntur quae iustitiae debitam
,
laudeni defensionemque mereantur. Duplex
enim finis humanis actibus ex mente Augusti-
ni proponi potest alius quem fides,alius quem
:
gendus est quum ( in Psalm.XXXI. enarr. II.
n.4.) inquit: Ubifides non eral, bonum opus non
eral. Bonum enim opus intentio /'acit, inten-
rcli- tionern fides diriga. De altero accipienda sunt,

gi cum Suarcz }
([uaeque ad iiaec pauca
quae habet in libro IV. contra Iulianum (cap.
Ili n. 18. ) Non enùn absurde virtus defini-
. :
ta est ab eia qui dixerunt , Virtus est animi
habitus naturae modo atque rationi consenta-
neus quamquam illieo subiiciat quid perf'ec-
: ,
tionis desit huic virtuti si cum Christiana
comparetur, inquien.s: Verum dixerunt , sed
quid consentaneum liberandae ac beatificati-
dae natura", mortalium nescierunt Hoc
summum bonurn praestari hominibus nonpo-
testyiiisiper Christum. Proinde si obiectaverba
accipias de fine seu intentione,
docet, id unum
coidicies,ethnicorum opera non
promereri eas laudes quae supernaturali iu-
stitiae debentur quod nemo negaverit. Si vero
: procreandorum fìliorum causa initam docet
explices de fine, quem ratio natumlis per se
assequi potest t reponemus non alunna ri ab
Augustino, omnia prorsus infidelium opera hac
labe fuisse corrupta tum quia post nonnulla ;
id expresse bis verbis fàtetur Sicut enùn non
impediunt a vita aeterna iustum quaedam
peccata venialia, sine quibus hacc vita non du-
citur : sic ad salutem aeternam
impio aliqua bona opera, sine quibus diffidili*
me vita cuiuslibet pessimi hominis invenitur :
ubi absurde bona opera diceres, quae pravo fi-
ne corrupta in ordine etilico reapse vitia fo-
rent poenis luenda ; tum quia quae de finis de-
fectu in iis operibus dixerat corrigit quodam-
modo, subdens: Verumtamen quia non usque
adeo in anima fiumana imago Dei terrenoruni
affectuum labe ddtrita est, ut nulla in ea velut
lineamenta ex/rema remanserint linde meri-
to dicipossit etium in ipsa impietate uitae suae
/àcere aliqua legis vel sapere : a terreno autem
aHèctu potms quam a reliquia ili ìs lineamen-
,
tis repetenda essent opera, quae malum liuem
haberent tum denique quia saepissime s. Doc-
; sic contristerà quemadmodum gentes , quae
tor ad operis honestatem eum finem exigit
quem cum non ex fide, sed ex rationis dieta-
mine discamus bunc ex eius sententia et in
, sic contristari quemadmodum gentes quae spem
infidelium quoque potestate luit babere , et
reipsa saltem interdum babuerunt.
Et quod spectat ad finem qui naturalis ra-
tionis facultatem nec eilugiat nec excedat, lu-
culenta sunt quae babet Augustinus de fine
qui ad sumendum cibura movere debet. Illos
( inquit semi. LI. cap. XIV. u. 24.) ad mensam
non ducit nisi concupiscentia caruis non in-
digentia refcelionis Ataque isticadunt inescam
et potum. UH autem, qui descendunt ex officiti
vivendi , non ideo vivant ut comedant sed
ideo comedunt, ut vivant. Ittique istis pruden-
tibus et temperali ti bus si of/erretur , ut sine et-
bo et pota viverent , quanto gaudio amplectc-
renlur hoc benejicium ut quo radere non con-
sueverunt, nec descendere cogere/itur'.' Et lib.
XX 11. contra Faustumcap«44 ,: Iaw aetcrna....
cibum et potum ad ordinati naturalem non
nisi gratta conservandae salutis admittit. Qui-
bus alluna occurrunt lib. X. Contesa* cap.
XXXI. n. 44 • , bb. IV. contra lulian. cap.
\IV. n. 67. , et lib. ll.de Mor. filameli, cap.
XIII. 11.28.
, .
—G—
reducitur — Nobis saiis e^l quod bona
Une faciunt quae de usu coniugii lib. de (
Pece. Orig. cap. XXX
Vili. n.43.)«cribit: Nup-
tialis aulem concubitus quem matrimrmiales
,
quoque indicant tabulae, causa procrea ndorutii
fieri /ìlio rum, per se ijisum prorsus, non in cotti-
,
paratione foruicationis bonus est. Et lib XXII. .
coutraFaustumcap. LXl.: Consulta quippe ae-
terna lex illa , quae ordinerà naturalem con-
servaci iubet , perturbari vetat , non nisi pro-
creationis causa stalutt hominis concubitum
fieri et hoc non nisi socialiter ordinato con-
,
quam sola fides nubio, quodnon pervertat vinculum pacis Ea- .
dem repetit serm.LI.cap. XV. n.2j, et lib. de
,
bono viduit. e. VIII. n. 11., ubi coniunctionem
non esse in bomine improbandum affeclum.
, Adde quae s. Doctor vel de molesti is depel-
lendis vel de carorum morte deflenda sensit.
,
Quoad primum enim sic babet in lib. IV. con-
: tr. lulian. cap. XIV. n. G6 Quando molesta
:
vitantur, ut putores , amaritudines, aestus, fri-
gora et quaeque aspera et dura et gravia
, ,
nihil prosunt commoditatis provisio, non libido est volupta-
tis. Ea vero , quae his contraria commode su-
mimus , si nihil eorum interest ad salutem vel
ad dtclinandam doloris laborisve molestiam,
etiamsi cum aliqua sumuntur delectatione ,
cum praesto sunt , tamen cum absuut nulla ,
, sunt desideranda libidine. Quibus gnmiua scrip-
serat eodem capite n. 65. de usu sensuum ,
quem vel honesta utilitas vel inbonesta libido
nioderaretur.
, Quoad alterum vero sic disserit in epist.
CCLX1II. ad Sapidam n.3. Nonquidem suc- :
censenduin est de caris mortuis dolori morta-
lium : sed diuturnus dolor non debet esse fide-
lium; si ergo contristata es, iam sit satis , nec
,
spetti non liabe.ul : non enim contristari prohi-
buit Paulus Apostolus , cum hoc diceret , sed
non habent.Qaoà moxeonfirmat exemploMar-
tbae Mariae, ipsiusque Cbristi Domini, qui
,
,
Lazari inortem lamentatus est.
H-ibemus igitur ex Augustino I. rem esse pru-
,
dentiae femperantiae atjue aeternae conso-
,
nali! legi potu cibisque uti sive indigentia re-
betionis sive tuendae valetudiuis causa; II. rem
_, esse prorsus bouam, bonestam, atque aeterna
lege comprobatam iungi connubio procreando-
rum fìliorum grafia; III. rem esse non ex libi-
, dine sed ex honcsto alìectu permananlcin ar-
cesserc sibi quae utilia videantur atque illa ,
r
repellere qua* noxia molestave siot l\ de- ; .
nium rem esse, quam immerito improbes, prop-
,
ter caros mortuos dellere et oouqueri. Àtqui
pruno, huis bisce actionibus propositus non li-
dei sed unius rationis lumino cognoscebatur: se-
cando docet Augustinus
, has actionea non
,
nisi propter eum lineili turpes lini ,qui inbo-
ìir.stiis sit al(jue ab ipsa improbatus ratioue. Ad
honestatem igitnr actionum satis erat August
no si ad finem tenderent cuius bonitas solo
, ,
rationis Lumino innotesceret ncque ulteriu ,

fiJeliiiin opera conthicenlia ad vitam ac-
ne haberentur turpes, ezigebat, ut eas fides ad
nobiliorem finem proveberet.
Quod vero finem eiusmodi, qui et moralis
ordini* bonestate decoretur, et sibi relictae na-
turai is rationis vini non eflfugiat, ìnfìdeles quo-
que sibi proponere in agendo potuerint, ac por-
ro reipsa sibi quandoque proposuerint , res est
in Augustini scriptis exploratissima. Luculen-
ta sunt quae legimus in sermone CCCXLIX.
(al. LI. de Temp.) ubi de cantate disserens ,
, vitio labefactentur.
in tresc'asses ita ipsam primumdistribuit(n.i.).
Haec ergo prima est distributio
xi , aluun humanam , aliam divinam esse ca-
vitatela: eaindemque fi umana ni in duo distri-
buì, quod alia sii licita , alia illìcita. Prius
ergo loquor de fiumana licita, quae non repre-
hendituv: deinde d fiumana illicita quaedam-
• ti animi vitium incurratur , subdit
natur : tertio de divina , quae nos perducit ad
regnimi. In quibus iam videa triplicem illam
opcrum partitionem , quam adversus baianos
et ianscnistas propugnamus, ut aìia non modo
honesta sint, sed ad promerendam aeternam
eandemque supernaturalem beatitudinem ido-
nea , alia vitiosa sint atque illicita , alia vero
quae cum licita dicantur ac nulli reprehensio-
ni obnoxia , profecto ,nisi desipere piane veli-
mus , honesta pronunciare debemus. Sic porro
Augustinus de re proposita disserit(n. 2.]: Ut
ergo breviter ìnsinuem , licita est fiumana cha-
ritas , qua uxor diligitur j illicita , qua mere-
trix vel uxor aliena Licitam ergo cari-
tatem habete : fiumana est , sed , ut dixi , li-
cita. Non solum autein ita licita est , ut con-
ceda tur: sed ita licita , ut si defuent repre-
hendatur. Liceat vobis fiumana cavitate dili-
gere coniuges , diligere, filios diligere arnicos
vestros, diligere cives vestros. Omnia enini ista
nomina fiubent necessitudinis v inculimi , et
glutea quodam modo cavitatis. Sed videtis
isiàm caritaiem esse posse et impìorum, idest,
paganoruni Iudaeorum , haereticorum. Quis
, Italicianarum. Evateo tempore quìdampoten-
emm eorum non amat uxorem, filios , fratres }
vicinos , ajfìnes amico» .... ? Haec ergo fiu-
mana est. Si ergo tali quisque crudelitate ef-
ftriiir, ut perdat etiam fiumanum dilection.s
ajfet tum,<t non a/net filios suos, et non amet
coniugem suam ; nec inter fiomines numeran-
dus est-». Augustinus igitur cti.mi in impiis pa-
gauis, quibus fidei lux nulla praetulget, adir-
mat esse posse eam raritatem , cuius delèctum
reprehendeiidum elici
t
, et ad quam habendam
tideles quoque ipse exhortatur.
eam sed
licitimi praedicat ,
cum divina caritate
consociar posse inox subdit ( n. 4.): Tres ( in-
i ficiendos curaret: sed consulta iustitia delibe-
quir ) ddectiones commemoravi ... ; de licita
humana de illicita fiumana , de
, excel-
lenti atque divina. Interrogeinus divinam ca-
vitate ni et poiiamus ante illam duas ìiuma-
, nus, ut Alypii gesta tamquam improba vitupe-
nas cantate» et dicamus ci : Ecce licita cari-
, ret, an non potili* ut ea magnopere commen-
tas fiumana, qua uxor diligitur et filiae, aliae-
que necessitudines saeculares : ecce alia illici-
ta qua diligitur meretnx
, qua diligitur . .
uxor aliena. Duae ante te sunt caritate; ; rum
qua istarum vis mature? Qui eligit manere
— 7—
ternain ex solo arbitrio sine gratia Cliri-
cum fiumana licita, cum illa humana il-
illa
licitanon manet. Nemo sibi dicat, ambas ha-
beo. Si ambas fiabes admittendo ad te dilec-
tìonem meretricis , iuiurìarn facis tamquant
matronae quae ibi Iiabitat divinae cavitati.
,
,
Cunsociari autem posse vel non posse cum di-
vina caritate quid est aliud ,
quam vitio aliquo
infici vel non infici ? Pagani igitur exAugusti-
110 induere possuut affectus ,
qui nullo etilico
Id ipsum eviucitur ex iis, quae in ep. CXLIV.
mea quod
,
di- al.CXXX. n. 2. pronunciat de Polemone, cuius
quum ex ebrioso etluxurioso insobrium atque
temperantem enarrasset conversionem , quam
voluit Deo creatori ac perfèctori naturae esse
omnino tribuendam , ne secus superbi et ingra-
Polcmo er- :
go si ex luxurioso continens factus ita sciret
cuius esset hoc donum ì ut eum , abiectis su-
perstitionìbus gentium , pie coleret ; non solum
continens , sed etiam veraciter sapiens et salu-
brìter religiosus existeret: quod ei non tantum
ad praesentis vilas honestatem , verum et ad
futuvae immortalitatem valevet. Continentiam
igitur Polemonis Augustinus non modohabuit
ut opus divinae gratiae et ad honestatem prae- ,
sentis vitae apprime accommodatam, sed ad vi-
tae futurae immortalitatem existimavit valere
potuisse , siquidem veri Dei cultum adiunctum
habuisset. Id vero quomodo Augustinus affir-
masset si continentia illa in ipso morali ordi-
,
ne intrinseca quapiam labe corrumperetur?
Praeclara sunt itidem, quae lib. Vl.Confess.
, cap. X. 11. 16. s. Doctor hab e t de amico suo
Alypio Et ter ( inquit ) iam assederai mira-
:
,
bilicontinentia caeteris , quum Me magìa rni-
raretureos ) qui aurum iiin 0C entiae praepone-
rent. Tentata est quoque eiU s indole s non so-
lum illecebva cupiditatis , sed etiam stimulo
timoris. Romae assidebat corniti largitionum.
lissìmus senator , cuius et beneficiis obstricti
multi et terrori subditi erant. Voluit sibi licere
nescio quid ex more potentiae suae , quod esset
per Leges illicilum restitit Alypius : promis-
;
sum est praemium
ìrvisit animo : praetentae
-,
minae calcavìt, mìrantibus omnibus inusi-
-,
tatam animam, quae hominem tantum et in-
numevabilibus praestandi nocendique modis
ingentifama celebrntum vel amicum non opta-
rat vel non formidaret inimicum. Et infra: Hoc
Neque solum solo autem pene iam illectus e rat studio lute-
rano , ut pretiis praetorianis codices sibi con-
. raiione min melius verlìt , uliliorem iudicans
Ma aequitatem qua profùbebatur, quam potestalem
qua sinebatur. Haec vero profertne Augusti-
danda censeat? Attende quaeso quae ibidem ,
snbiic.it Parvum est hoc ; sed qui in parvo ji-
:
. .
,
del/s est , et. in magno fìdelis est. Eam igitur
lauderò Alypio tribuendam exstimavit , qua
Cliristus fidHitatem commendavi! in parvis.Sed

sti iuvanlc esse non nossint. Haee opera
Alypius tane temporis christianae fidei luce
destituebatur, atque ut ibidem ait Augustine»,
mecum nutabat in Consilio , quisnam esset te-
tiendus vitae modus. Non ergo ea l'uit Angu-
stino sententia, nullum esse opus eorum, qui
fide carent , quod in morali ordine undequaque
honestum haberi non possit.
Eodem spectant quae in eodem libro habet
sive (cap. XII. n. 21.) de castitate Alypii, qui
proìiibebat (inquit) me ab uxorc ducendo., cau-
santi nullo modo nos posse securo olio simul in
amore sapientiae vivere , sicuL iam diu deside-
raremus , sì id fecissem. Erat enim ipse in ea
re etiam tunc castissimus , ita ut mirum esset;
quia vel experientiam concubitus coeperat in
ingressu adolescentiae suae , sed non haeserat;
magisque doluerat ac spreverat, et deinde iam
continentissime vivebat ; sive ( cap. X. n. 17. )
de sapientia Nebridii qui ( ut ait ipse ) relicta
,
patria vicina Cartkagini , atque ipsa Cartila-
gine ubi frequentissima erat , relieto rare pa-
terno optimo, relieta domo et non secutura ma-
tre , nullam aliam db causam Mediolanum ve-
nerat , nisi ut mecum viveret in flagrantissimo
studio veritatis atque sapientiae.
Et ne in re manifesta plura , quam par est
congeramus satis sit et ea perpendere, quae
, tione II. ad Psalmum XXXI. n. 4.: Quid ergo?
in epist. CXXXVIII. al. V. cap. III. n. 17. de
priscis Romano rum moribus scribit Feramus :
eos , non valemus qui vitiis impu-
si corrigere ,
nitis volunt stare rempublicam , quam primi
Romani constituerunt auxeruntque virtutibus,
etsi non habentes veram pietatem erga Deurn
veruni, quae illos etiam in aeternam civitatem
posset salubri religione perducere ; custodientes
tarnen quamdam sui generis probilatem , quae
posset terrenae civitati constituendae , augen-
dae , conservandaeque sujficere. Deus enim sic
os tendi t in opulentissimo et praeclaro imperio
Romanorum ,
quantum vedeant civiles
sine religione virlutes , ut intelligeretur hac
additafieri homines cives alterius civitatis,cu-
ius rex veritas , cuius lex caritas , cuius modus
aeternitas. Opponit s. Doctor , ut patet civi-
les virtutes, quas Romanis concedi t , virtuti-
bus ex vera religione profectis, et in aeternam
civitatem perducentibus, atque illis praeter re-
ligionem cultumque veri Dei nihil defuisse ai-
firmat , ut perlectae aestimarentur. Iam vero
sialiquo intrinseco vitio civiles illae virtutes
fuissent commaculatae , non sola religio, sed
intrinseca etiam bonitas addenda illis fuisset, ut
ad aeternam vitam perducerent.
Satis igitur manilestum putamus primum il-
lud , quod evincendum nobis proposuimus, vi-
dei icet: eadem illa inlidelium opera
,
quae ab
Angustino saepe saepius peccata dicuntur , ab
ipso tamquam rectae rationi atque aeternae le-
gi consentanea ac proiude quoad ethicum or-
, ti us quam creatori, qui est benedictus in saeeu-
dinem honesta commendar}. Alterimi superest
ostendendum: id tantum vitii in eiusmodi ope-
ribus rcpreheiuli quod ab excellentiori chri-
, est sed non ab ilio a quo sperandum est aut
stiana pcrlectione dura deficinnt ad vitam ae-
, hoc Speras quod sperandum non est etiOM ab
ternam amequeiidam inutiliasint.
, ,
—8—
veras virtutes dicinms. Nihil curamtil
Quod quidem animadvertere licuit in iis quo
que, quae iam ex Augustino descripsimus. .Ni-
hil enim deesse cootinentiae Polemonis asse-
ruit , quam ut veri Dei cultu accedente ad fu-
turae quoque vitae immortalitatem valeret ni- :
Jiil civilibus Romauurum virtutibus quam ut ,
cum vera piotate erga Deum verum couiuuctae
illos etiam in aeternam civitatem possent salu-
bri religione perducere nihil caritati illi erga
:
necessarios quam saeculariter exlnberi di-
etsi
cat(n. 7.) , licitanti tamen profitetur, quam ut
in eis non itisi Christus diligatur.
In eaudem sententiam in libr. deSpir. et lit.
cap. XXVIII. n. 48. scribit dehominibus a fide
alienisi Et ipsi homines erant , et vis illa na-
lurae inerat eis , qua legitimum aliquid anima
rationalis et sentit et facit : sed pietas quae in
aliam vitam transfert beatam et aeternam le- ,
gem habet immaculatam convertentem ani-
mas ut ex ilio lumine renoventur ubi naturae
ì
:
vi cum tribuat facultatem aliquid cognoscendi
et faciendi quod legitimum atque adeo naturali
honestati ac iustitiae piane respondeat , eidem
negat sol uni virtutem ìllam hominem renovan-
di, quae divinioris est muneris.
Habentur autem ista luculentius in enarra-
Debemus nulla opera praeponere /idei, idest ut
ante fidem quisquam dicatur bene operatus ?
Ea enim ipsa opera quae dicuntur ante fidem,
}
quamvis videantur hominibus laudabdia, ma-
nia sunt. Ita mihi videntur esse ut magnae ,
vires et cursus celerrimus praeter viam. ÌSemo
ergo computet bona opera sua ante fidem : ubi
fides non erat , bonum opus non erat. Bonum
enim opus intentio facit, intentionem fides di-
rigit. Non valde attendas quid homo faciat,
,
sed quid cum facit adspiciat quo lacerto s op- ,
timele gubernationis dirigat. Negat Augustinus
etiam nomini bona opera ante fidem. Quid porro in
ipsis accusat ? Num vitium aliquod,quo deho-
nestentur? minime vero: sed quod mania sunt,
quod cum magnae vires sint, et cursus celerri-
, mus, praeter viam currunt nec ad portum quo
,
tendendum est, pervenire possunt; portus au-
tem , uti patet ex contextu est regnum coe-,
lorum. Et rursus (ibid. n. 6. ). « JSoli praesu- -
mere de operibus antefidem. Noveris, quia pec-
catorem te fides invenit , et si te data fides fe-
ci t iustum , impium invenit quem faceret ni
slum Jactet etiam impius opera sua et ,
dicat, Do pauperibus nihil alicui aufero , non
,
uxorem alienimi concupisco non quamquam ,
occido , nulli fraudem f'acio depositimi apml ,
me nullo teste repraesento ; haec omnia dicat :
quaero utnunpius sit, an impius. Et quo modo
sum impitis, inquit, istafaeiens? Quomodo dli
de quibusdictum est, etservìeruntcreaturaept 1
la. Quo/nodo es unpius? Quidsidehis omnibus
bonis operibus aut dlml speras quod sperandum
.
,
dio a quo vita aeterna sperando est? l'u-
 —9—
•Je opcribus iiifiJcliuhi ,
quorum nullum est bonum bealifiatiti (Vide librum IV.

pius ergo es et nulla sunt iuta opera tua. Mo-

, dium quaerat. Quod si controversia arctioribus
veas licet in boni.? operibus lacertos , et vìdea - limitibus constrmgatur, ac tota fere ad cap. III.
ti* navim op tinte gubernare in saxa festina.?. , libri IV. contra Iulianum revocetur; enimvero
Quod si quod sperandum est speras idest vi- ,
censemus paolo diversam viam ineundam es-
tam aeternam sedputas te ad vitam ae- se, ac responsum quod locus ipse in discepta-
temam posse pervenire per ntilitiam coeli , per tionem adductus spoute suggerii, reddendum
soletrt et hi nani per potestatem a'èris , et mu- esse. Cuiusmodi autem illud sit pienissime ape-
,

ris , ? Impili.? es. Crede in

et terrae, et sideruni riet breve fotius huius capitis, et disputa tiouis
eum , qui iustifìcat impili IN , utpossint et Iwna in ipso agitatae examen.
opera tua esse opera bona Corrige fident , Ut
controversiae itaque , quae Augustinum
dirige fidem, dirige viam; et si habes bonos pe- inter et Iulianum ibi discutitur, cognoscatur
des ambula iam securus, curre, viam tenes ;
,
indoles , paulo altius res est repetenda. Scrip-
quanto melius cucurreris , tanto facilius per- serat Augustinus ad Valerium comitem libros
venies duos de Nuptiis et concupiscentia. In quorum
Profectosi quis alius, hic certe opportunis- priori ( cap. III. n. 4. )negabat in impiis inve-
simua erat locus vitia aperiendi quae infidelis niri veri nominis coniugaìem pudicitiam. Ad-
hominis opera inficiant, cum totus in eosit Au- dit ( ibid. cap. IV. n. 5. ) hanc ab iis virtutem
guslinus ut evincat, nihil de operibus ante
,
abesse quam vis pudici tiae officia praestentur,
,

tìdem esse praesumendum , necnisi impium es- ac conci udit: Vera igitur pudicitia . . . dicenda
se posse, qui rectam fidem non habet. Atqui non est } nisi quae veraefidei mancipatur.
impium utique appellati, quia sola fides potest Libros de Nuptiis et concupiscentia quafuor
ex impio iustum tacere: impium vocat, quia libris impugnavit Iulianus, in quibus et illud
creaturas colit,nou creatorem: impium dicit maxime reprehendit quod de impiorum vir-,

quia vel sperat quod non est sperandum, vel tutibus Augustinus affirmaverat. At hominis
ab eo sperat, a quo sperandum non est at im- : audaciam retundendam censuit s. Doctor , at-
pium ex vitio ,quod in ipsis operibus lateat, non que hac de redisputat lib.IV. cap. 3., ubi quae
dicit imo vigilanti verbo utens opera illa nul-
: pressius docuerat, latius uberiusque exponit ,
la utique appellat, nuspiam vero impia. Qui- atque confirmat. Quae ut rite intelligantur, di-
bus gemina habet initio tractatus X. in Ioan- ligcnter ea consideranda sunt quae Iulianus ,

nis epistolam: Opera ( inquit ) tua praeterita , adversus Augustinum propugnatala sibiassum-
antequam credere s , vel nulla erant , vel si bo- pserat.
na vìdebantur t inania erant. Si enim nulla Iulianus itaque ex pelagianorum sententia ut
erant sic era.? quasi homo sine pedibus , aut
, (contr. Iulian. lib. IV. cap. III. n. 14.) nega-
vexatispedibus ambulare non valens: si autern ret dona Dei
esse virtutes , quibus recte vivi-
bona videbantur, antequam crede res , curre- tur, et easnaturae volunlatique hurnanae non
bas quidem , sed praeter viam currendo erra- ,
gratiae Dei tribueret hoc usus iam f'uerat ar-
,

bas potius quam perveniebas. Est ergo nobis et gumento (ibid. ) quod eas nonnumquam ha
,

currendum , et in via currendum. Qui praeter beant infideles. Hoc vero non contentus , iam
viam currit , inari iter curnt , imo ad labore m abundare illos virtutìbus et misericordes cre-
,

rurrit. Ex quibus rursus constat , in istis iufi- bro et modestos et castos inveniri et sobrios
, ,

delium operibus nullum vitium, labem nullam (ibid. n. 16. ) tuebatur. Cum autem haberet
ab Augustino reprehendi propter quam inho- ,
prae oculis rationem, qua Augustinus ( lib. I,
nesta dicenda sint: eo contra delèctu ipsa labo- de Nupt. et concup. capp. III. et IV.) negave-
rare quod inania sint atque ad finem, quo in
, , rat veras esse posse impiorum virtutes novam ,

praesenti providentia properare debent nomi- ( n. ig.) induxit in haec verbadoctrinam: Cun-

li es , nullius sint frugis. Atqui eiusmodi opera ciaru/n oriso virtutum in rationabili animo
ab Augustino appellantur peccata ;peccàti ve- sita est , et affectus onuies per quos aut jru-
ro appellatio, uti vidimus appnme quadrat , ctuose aut steriliterboni sumus in subiecto sunt
in illosactus , qui cum prò supernaturali pro- mentis nostrae, prudentia, iustitia, temperan-
videntiae statu ordine ad finem debito careant, tia,fortaudo. Horum igitur ajfectuum vis cum
ab ipso fine deficiunt. Non ergo aliena affingi- sit in omnibus naluraliter , non tamen ad u-
tur sed sua Augustino redditur sententia ,
, num finem in omnibus properat : sed prò iu-
quum universa opera infidelium ab ipso pecca- dicio voluntatis , cuius uului serviunt , aut ad
ta nuncupari dicimus, non quia quaelibet actio aeterna aut ad temporalia diriguntur, Quod
infidelisab ethicae bonitatis norma recedat, sed cum fit, non in eo quod sunt , sed in eo solo
quia ad aeternam vitam quae tidei opcribus vanant merc.ntur. Nec nominis igitur
, , quod
promissa est , assequendam nullo modo con- sui possimi nec generis sustinere dispendium,
durunt. sed solius , quod appetiverunt , praemii aut
Atque haec quidem reponi recte posse cense- amplitudine ditantur aut exilitate frustran-
mus,quoties baianusve! iansenianus prosrrip- tur. Ex quibus Iuliani verbis , habita ratioue
tae;ib Ecclesia Catholica dortrinae -=zomnia in- tura augustinianae dortrinae quam refèllere ,

fìdrliunt opera esse peccata v irtutes phdosopho- intenditi tum maxime interpretationis , quam
rum esse \>itta —
ex pluribufl aententiia quae
}

,
niox Augustinus aubiicit, liquido apparet, ce.u-
in variis Augustini Jibria occurruut pracsi- • 11 se ipsum I. naturalo entità tema uè t ir tutuoi
,

coiiira lulianum n. 33. prope fincm) pc-
independentcm plano a fine esse , cuius grntia
excrcentur, ac proinde li. illas absolutc ollicii.s
tantum esse dimetiendas, finem vero IH. illud
efEcere ut virtutes aut steriles sint aut fru-
, et vera patientia
ctuosae.
Huic Iuliani doctrinae seseopponit Augusti-
nus, et quadruplici ex capite ( n. 1 4.
argumentum refellit, quod
primitus inlor- il le
maverat tx infidelium vjrtutibus,ut graiiae ne-
cessitatem e medio tolleret. Ex eo enim con-
sequi ostendit non modo naturae fàcultati bo-
, sam Augustinus
nornm operum initia r indica ri , sed eidem at-
tribuì eorumdem perfectionem consummatio- , rerum
nemque, atque idcirco gratuitatem divinae gra-
tiae everti nec non meritum crucis evacuari
, tudine falleris , quae finitima videntur et pro-
cum liinc illam rependi merilis, aeternam au-
tem vitam etiam solis naturae viribus quam-
quam difficili us comparari posse assereretur.
llisce potius delibatis quam prò rei gravitate
discussis, iugulimi ipsutn quaestionis(n.iq.^
petit Augustiuus, atque Iuliani inauditam de
viitutibus doctrinam ad trutinam vocat. Nani
cum docuisset Iulianus, virtutum uaturani solo
officio dimetiri , atque , ut refert Augustinus
hoc tantummodo intuendum quod agitar nec
causarti qu.ae.re.ndam esse cur agatur ; huicau-
lemfundameutosuamdistiuctiouem virtutes In-
ter steriles atque praemii amplitudine ditatas
superstruxisset; negat hoc discrimen Augusti-
nus , et ostendens ( n. 21.) , non oj/ìciis , sedfi-
nibus avitiis discernendas esse virtutes, una
cum fundamento inaedificatam ipsi virtutum
partitionem evertit.Observat exinde, eas a Iu-
liano steriles virtutes dictas f'uisse, ([uae impro-
bo aliquo fine commacularentur Tu vero ( in- : mii amplitudine ditarentur , vel exililate l'ru-
quit n. 18.) male accìpis , quod ait j4postolus:
Nam qui in agone contendit, ab omnibus con-
tinens est (I. Cor. IX. 21.) ut continentiam...
: nes virtutes affectus esse, per quos aut fruttuo-
etiam choraulas ethuiuscemodi turpes injames-
que personas habere contendas. Hi enim quan-
do in agone decertant , ab omnibus contiuent ,
ut Gorruptibilem coronam accipiaut ; a cuius ta-
vien vana cupìditate non contiuent. Hacc enim
cupiditas vana ac per lioc prava vincit in eis
etfrenat alias pravas cupiditates.prop ter quod
dictìsunt conlmentes. Et intra ( n.19. ) llaec
ubi didiceris nescio : iam tante n cernii , ut ar-
bitror , consequens esse , ut vera sit virlus ava-
rorum prudentia qua excogitant genera lucello-
rum ; et avarorum iustitia qua gravium dam-
norum metufacilius sua nonnumquam contem-
nunt quam usurpant aliquid alieuum , et ava-
rorum temperantia qualuxuriae ,quoniam suiti-
ptuosa est , cohibent appetitum , soloque neces-
sario victu tegumentoque contenti sunt; et ava-
rorum fortitudo, qua ut ait lloratius. Ver mare
pauperiem f'ugiunt, per saxa, per igues... Ergo
virtutes istae tali fine turpes atque deforme* ,
et ideo nullo modo germanae veraeque virtù le.s,
tibi lumen ita vuleutur et pulc/nae , ut nec no-
ininis sui possint nec generis sustinere dispen-
dium , sed eolius quod appetì ver unt praemii
exilitate frustrentur... Nec alimi erti quam ve-
ra iustitia Catilinae , comprehendere multos
,)
,
— 10 —
lagianis etiam fateulibus. Ex qui bua sa-
amicitia, tueri obsequio, cum omnibus com-
municare qu»d habebat ; et fortitudo vera erit
eius quod frigus fumetti sit ini jerre poterat:
, , ,
,
quod patiens erat inediae ,
algoris vigiline , suora quam cuiquam credi-
f
bile est. Quis haec sapiat , nisi desipiat ? Vir-
seqq. tutes igi tur steriles, quas Iulianus praediedbat,
specie tenus virtutes erant, re vero ipsi vitia.
Qui vero fieri potuerit, ut Iulianus in re gra-
vissima adeo turpiter deciperetur, duplicem cau-
profert. Ac primo istud conti-
gissescribit, quod non rerum
species ab ipsa
satis
veritate distinxissehtSW videlicet (ait n.
20.) homo eruditus eorurn vitiorum verisimile
pinqua viitutibus , cum absint ab eis , quarti
lori gè absunt a viitutibus vtlia. Deinde quod
Iulianus miuus advertisset , non hoc soluta in-
tuendum esse quod agitur, sed causarti quoque
ap- quaerendam esse cur agatur , seu quod idem
valet, non officiis soluta, sed etiamjinibus dis-
cernendas esse virtutes. Hinc subdit Augu-
stinus ( ) Quae tu non attendens ,jines
n. 21. :
ab separasti, et virtutes veras officia sine
officiis
, Jinibus appellandas esse dixisti. Ex quo te tan-
ta absurditas seguitar ut veratri cogaris ap-
,
pellare iustitiam etiam cum dvminam reperis
avaritiam .... Quales virtutes Epicuru* iudu-
xil voluptatis ancillas , quae omnino quidquid
facerent propter illam vel adipiscendarn Jàce-
,
rent vel tenendam.
Post quae refcllendam sibi assumit Augusti-
nus partitionem illam virtutum a Iuliano inve-
ctam, ut prò vario tantum earum fine vel prae-
strarentur. Dici non potest ( inquit n.22. ),
quantum te istu fallut opinio ,
qua dixisti, ohi-
se aut steriliter boni sumus. Fieri enim non po-
test , ut steriliter boni sirnus : sed boni non su-
mus quidquid steriliter sumus. Et merito qui-
dem. enim disputationis consequeutia exige-
Iil
l>at. Namque non alia admittebat bona opera
Iulianus, nisi quae aut sterilia aut Iructuosa
cssent. Atqui Augustinus in antecessum ex al-
: bo bonorum operum expunxerat Iuliani dia
opera steriliter bona, ut note quae vera essent
peccata, quia pravo fine dehonestata ; ergo su-
pererat ut si quod opus bonum erat , aduntten-
,
dum , illud esse fructuosum concederetur. Ac-
cedit, de iis operibus sermonem habui>se Au-
gustinum , ad quae perficienda necessariam esse
giatiam et ipse affirmabat, et Iulianus inlìciaba-
tur.Ergo de operibus disserebat, quaepraesidio
gratiae fierent atqui huiusmodi opera sive pro-
:
xime sive remote Iructuosa sunt cum proxime ,
vel remote ad vitam aeternam conducant. Po-
stremo decretoria sunt haec Augustini verba
( n. 53.), ut certissime cognoscatur , de qua tan-
dem bonitate disputarci Scilo* nos illud bonum
:
hominum diccrc... per quod solum homo potest
ad aeternum Dei do/uu/i rcgiuunque perduri.
Hinc cum Iulianus ad genti liuti) defeudendai
virtutes etsi steriles usurpasset textum ApostJ-
 — li —
Lisfieri iis poicsi, quae leguntar in Cai- Jinali Norisio Vindie. Aug. cap.M.J. 4.

li ad Roto. II. Ctim enim gentes quae legem

i \: igiturquod fidem non habercnt praeeuntem ,
non habent Augustinus ( n. ij-ì'o ) ex eo-
etc. , sed quod fidei opponerentur, cos reprehendit ,
dem Apostoli loco occasionerà capit demonstran- ac mali ne sint , id constanter exigit ne saliera
cli, rei deceptum fuisseluliauum cura opera gen- a norma dissideant , quam fides praemonstrat.
tilimn tantopere extulit, vel certe illura erras- Id vero contextus orationis citra controversiam
se (jiiuiu li no veras virtutes inde vero stcriles
,
i ponit.Dura enim vitia intento digito ostendit,
pronunciavi^ Namque, ait, Paulus de iis loqui- quibus opera bona ac virtutes a luliano iacta-
tur gentibus qui cogitationibus suis in die in-
,
tae corrumpebantur , non ad defectum fidei ,

diai defeadentur propter opera quae iecerunt. sed ad alias labes fidei aeque ac rectae rationi
Alqui sterilia dici non possunt opera ,
quae in oppositas recurrit. Etenitn , ne line revocemus
die iudicii defendaut ob hoc inveniant ae- , et quae retulimnsde virtutibusquae dominae ser-
teruam rrwrcedem apud Deinn. l'rgo si de ope- viuut avaritiae aut quae ancillae sunt volupta-
ribus gentilium eo loci sermo est , ea non f'ue- tis ut malam ( n. 26.) Augustinus probet ca-
,

runt sterilia sed fructuosa. Atqui neessent fru- ritatem romanorum in patriam ob iìdei defe-
ctuosa in gentili bus faciebat detèctus fulei et or- ctum, istud unum inculcat, quod patriae exhi-
dinationis ad aeterna , quam ipsetnet requirebat buerint babylonicam dilectionem atque in ea ,

Iuliauus. Krgo eo loci de operibus intidelium cxh'ìbendd daemonibus et vanae glorìae servie-
senno non est. Decipiebatur ergo Inlianus sive rint , et concludit : Non eral , inquam , in eis
cum ex Apostoli verbisansam extollendi virtu- vera iustitìa -quia non actibus sed finibus ,

gentilium arripuit, sive cura illas bonas sed praestantur ojjicia. Nequesecusdisserit n.27.;
sterdes appellavit. ne enim pudicitiam infìdelium probet, causam
llisce ita praemissis de indole controversiae esse dicit animum ipsorum infìdelium qui for- ,

Inter Aogostinura et Iulianum , quaeri iam il-
lud potest quod definiendnin nobis proposui-
mns, quonam senati Augustinus ita fidei ueces-
sitatem depraedicarit in hoc capite, ut negaret
opus quodeumque esse bouum posse , imo non
esse peocatum, nisi ex fide proficiscatur , quo
sensu aflirmaverit nullas reperiri in infidelibus
virtutes imo eorumdem virtutes esse vitia.
, conc. cap. III. n. 4. cum facìunt haec homi-
nicanti^ a Deo , sive quia ( n . 53. ) cum pudi-
citia coniugalis utitur coniugis carne , non in
voluptate libidinis sed in voluntate propaginis
eius intentio sit oportet , peccatum est autem
,
si vicerit et propter se ipsam non propter filios
propagandos fieri aliquid extorsent et volu-
, ptas : vel quia , ut habet in lib. I. de Nupt. et
,

Dicimus itaque, alio sensu ab Augustino fi- nes sine fide quae videntur ad coniugalem
,

dem exigi , ut artus sint boni, et alio ne sint pudicitiam pertinere , sive liominibus piacere
mali vel pecrata. Ut enim boni sint virtutesque quaerentes .... sive in bis rebus quas vitiose ,

fili ili, inumi! illuni asserit fidei cantate informa- concupiscunt , humanas
molestias de v itati tes t
tae , ut potè quae principium illorum actuum sive daemonibus servientes , non peccata coer-
esse deficit ,
qui ad aeternain vitam perducant. centur: sive quia, ut ibid. subditcap.1V. n.5.,
B sola bona opera dicenda sunt ( inquit in etiamsi tanta sit observantia , ut secundum
Bnlm. LXVII. n. ±i.) f quae fiunt per dilectio- matrimoniale s tabulas non nisi Liberorum pro-
nern Dei ; liaec autem neces.se est antecedat fi- creandorum causa concumbant, hac tamen in-
rn hoc ipio capile n.55.: Scito nos Ulud tentane generant , ut injideles parentes de in-
boriimi honi'nuin dicere , illatn voluntatem bo- fideli prole glorientur : ubi videa detortura fi-
riarti Ulud opus bonurn, sine Dei gratta, quae
, nem opus ex officio bono corrumpentem. Quod
datar p T unum mediatorem Dei et fwrriiitum ,
pariter licetauimadvertere, ubi(u.3o.) dicenti
non pòsse conferri per quod soluta homo potest : luliano, Sigentilis nudarti operuerit, numquid
ad aeternum Dei donum regnumque perduci. quia non est ex fide, peccatum e,vr?Respoiidet
Bt n. ().: "Hoc summum b ttiumpracstan ho mi-
i
Augustinus Prorsus in quantum non est ex
:

nibus non potest , nisi per Christian ... cuius , fide peccatum est : noti quia per se ipsum fa-
morte mon vincitur , cuius vulneribus natura ctum , quod est nudum operire , peccatum est :

tra sanatur. Ideo iustus ex fide Chris ti vi- sed de tali opere non in Domino gloriar'^ solus
vit ergoadconsequendain veroni beatitu-
Si irripius negat esse peccatum. Actus ergo qui ,

d nem quota nobis ùnmortalem fides <piae in,

, ex officio opus virtutis misericordiae f'uisset ,
Christo est vera promìttit nihil prosimi homi- , peccatum est ex Augustino, quia infidelis de
rii virtutes , nullo modo possunt venne esse vir- iliocum glorietur, non in Domino gloriatur ,
tutes. ac proinde ipsa inhoneata gloriatione opua ex
Ne vero actus mali sint, heic Augustinus il- ofiicio lioncstum depravat. Luce vero splendi-
lud anice contendit, ne contrarie sese ad lidem diora sunt quae dein n. 3l>52. occurruut. In
,

habeant. Quod quidem compertum esse debet priori enim opera misericordiae ab infidelibus
tum c\ institutae disputatiunis scopo, timi ex impenaa idei reo peccati redarguit, quod acce-
iosa serie contextus. E( sane ideral Luguatino utationepersonarum inficianturyac prolude iu-
propositum ut excluderet opera sterilite! bo-
, fidelea male idest injideliter seu contra fidei
na, quae Lulianus adstruxeral Atqui actus ale* .
praeacriptum misereantur. in posteriori autem
rilitf-r botti a [aliano asserti in eo maxime di- non alio pacto infìdelium opera peccata esse de-
gni era ut reprehensionc ,
quod cura inhonesto monsli.it, nisi quia bona male fai inni, quiaea
fine corrumperentur, fidei crani contrari] uou , uou fidali , sed urfidcli , hoc est stulta et noxia
 — 12 —
C A ». III.
III. Hic si respondero, fide spe cantale colendumDeum, profecto diclu-
Deuni coli fide
rus es, brevius hoc dictum esse quam velles ac deinde petiturus ea tihi bre-
,

spe, et canute. ;

viter explicari, quae ad singula tria ista pertineant, quid credendum scili-
cet, quid sperandum, quidamandum sit. Quod cum fecero, ibi erunt omnia
illa quae in epistola tua quaerendo posuisti cuius exemplum si est penes :

te facile est ut ea revolvas et relegas; si autem non est, commemorante me

recolas.
C a r. IV.
IV. Vis enim tibi ut scribis Librum a me quem Enchiridion, ut
Oii.misIiiiimS
, fieri,
Laureutii. dicunl, habeas, et qui de luis manibus non recedali conlinens postulata, idest,
I .Quaestio.
1 . quid sequendum maxime quid propter diversas principaliter haereses sit fu-
:

2. Quaestio. giendum; 2. in quantum ratio prò religione contendati velquid in ralione, cum
3. Quaestio. fides sit sola, non conveniat; 3. quid primum, quid ullimum tenealur, quae to-
4. Quaestio* lius definitionis summa sit; 4. quod certuni propriumque fidei calholicae funda-
mentum. Haec omnia quae requiris procul dubio scies, diligenter sdendo
Responsione* quid credi, quid sperari debeat, quid amari. 1. Haec enim maxime, immo
Augusti ni
vero sola in religione sequenda sunt. His qui conlradicit, aut omnino a
Ad quaest. I.
Christi nomine alienus est aut haereticus. 2. Haec sunt defendenda ratione,
,

vel a sensibus corporis inchoata, vel ab intelligentia mentis inventa. Quae

Ad ijuueil. II. autem nec corporeo sensu experti sumus, nec mente assequi valuimus aut
valemus, eis sineulla dubitatone credenda sunt testibus, a quibus eaquae
divina vocari iam meruit Scriptum confecta est: qui ea si ve per corpus,
sive per animum , divinitus adiuti , vel videre , vel etiam praevidere po-
tuerunt.

Nola
Ìli iUJJUt
i

lf*
( Ratione , a sensibus corporis in-
vel contendens (a)) a sensibus corporis inchoa-
choata etc.
J Atqui ratio (prò religione ta nulla esset , si veruni esset idealista-

Jaciunt voluntate: qualis voluntas, nullo ckri- consequens est , noxiam atque impiam ab ipso
stìanu dubitante arbor est mala, quae facere
, censeri voluntatem non simpliciter quod a fide
non potest nisi fructus malos, idest, sola pec- non dirigiti! r sed quod ab honestatis lege de-
,

cata. De qua voluntate et paulo ante (n. 3o.)
dixerat: In quantum malae
quisque arbor mala esl,et bonos fructus facere
nonpotesl. Hinc s. Thomas (li. II. q. XXIII.
a. 7. ad .) ad hunc Augustini locuin respiciens
1 fensionem illiussententiae assumi t, quamlib.I.
scribit: Talis actus (quo aliquid ti t in ordine
ad id per quod aliquis caret ca ritate ) semper
,
est nialus, sicut dicit Augustinus in IV. contia
lulianum. quod actus infidelis, in quantum est
intidelis, semper est peccatu m, etiamsi nudum
clinans ipsi fidei adversatur.
polu/itatis est, Quare ut rem totam paucis complectamur ,
summa augustinianae disputationis contra lu-
lianum in controverso capite haec est: I. De-
de Nupl. et concup. capp. III. IV. attulerat
pudicitiam infidelium quippe ob pravum filiera
excultam , non virtutem esse sed vitium; II.
Hac de causa probitatem gentilium ac virtutes
a Iuliano depraedicatas absurdamque ab ipso ,

operi t, vel quicquid aiiud huiusmodi faciat , exeogitatam virtutum partitionem oppugnat ;
ordinane ad fiuem suae inhdelitatis. III. liane vero in oppugnationem ita exsequi-
Conlextus igitur apertissime evincit, ad ho- tur, ut bona infidelium opera quae a Iuliano ,

nestatem actionum eo sensu lidem exegisseAu- iterilia dicebantur, evincat esse peccata ob per-
gustinum , quatenus ab \\s , ne peccata evade- versuni lineili, quo corrumpebantur jreliquum
rent, removendum illud omne contendebat , vero quidquid esset, verae virtutis neque rem
,

quod fidei esset contrariali] secus ac Iulianus , ncque nouieii mercri ut potè quod nec homi-
,

seripserat qui ,.
(
quod spectat sin minus ad ot- nem vere iustum là cere t , nec ad beatitatem
fìcium cei le ad operia linem ) ob eiusmodi cum assequendcim conierret.
lide contrari e tate ni non dispendium intrinse- Coni", s. Thomas. II. II. q. X. a. 4., et Isaa-
cae bonitatis, sed detrimentum unice praemii cus llabertus episcopus Vabrensis in Ideolo-
consequi arbitrabatur. gia Graecorum Patrum circa universam mate-
Haec autem ex iis connrmantur,qnaesupe- riam gratiae capp. XI-X1I. C. P.
lib. I.
rius disseruimus de line quem ex Augustini ,
(a) De ratione, quae pio religione conteu -

benteutia sibi debet homo proponere utactio ,

dit , legi debent quae ad versus Celsum aucto-
,

ab honestatis norma non abscedat. Cum enim rem operia inscripti , Acyos ettari)? , disputai
lineili postulet qui rectae rationi sit conseu-
,
Ongeuea lib.I. cap. 11 ; tum quae Thomaa ha-
taneus, utcexigat ulteriua, ut a lido dirigatur, btt p. 1 q. 1. a. 8., ubi scitedi&tiuguit demoustr*

rum system a, qui nonnisi idealem corpo-
rum animabus nostris existentiam con-
in
cedunt, adeoque realem mundi, et cor-
porum existentiam negaut. Idealismuni
tuetur Georgius Berckel}
logis de Immaterialitate aiiimac, Lume-
diata provide ntia Nunùnis, et Perfeciio-
ne cognitionis humanae, Lendini 1713.
Malebi ancbius, Dialogo 5, demonslratio-
uem existentiae realis corporum
sibilem quare ab idealismo
iudicavit ,
non abhorrere visus est, teste WoJiìo in
psychologia rationali sect.
§.38 « lime egoistae , qui nonnisi sui
:
<( quatenus nempe anima sunt, existen-
u liam reaJem admitlunt, ideoque entia
« caetera, de quibus cogitant, non nisi
« prò ideissnisliabent,bypotliesim idea-
« lisiaru in ad corporum existentiam re-
<c ^trictam eliam ad animas extendunt
, « obiectum reale. Quidquid vero sit, sive
« et entia immaterialiaquaecumquealia.
m Tnilpaucis abbine annis, pergit Wol-
« fìus , quidam Malebrancliii
assecla
« qui egoismum professus asseclas et
(e ipse naclus est ». lam vero in syste-
male idealiòlarum « Diei et noclis vi-
u ces ( alar verbis August. lib. de Util.
« cred. cap. XVI. ) et constantissimum
« ordinem rerum coeleslium annorum
a quadrilariamconversioneuijdecidenles
K redeuntesque frondes arboribus
u Dilani vini seminum, pulcbritudinem
(e lucis, colorum, sonorum, odorumsa-
(( porumque varietates » baec omnia,
aliaque innumera, si bonitaiem
feclionem in nullam liabent nullum
se
argomentimi praebere possunt adDeiexi-
steutiam provideo tiamque slaluendam.
Recole Aog. lib.X.Confess.cap.VI.n.9.
(( Interrogavi coelum , solem , luiiara ,
« slellas...de Deo meo... dicile raihi de
(( ilio aliquid, clexclamaverunt voce ma-
« gna Ipse lecil nos. Interrogano mea
: tiusprotendemuscontra liane ipsamWol-
« intentio mea: el responsio eorum spe-
« cica corum : Deum nieum
quaesive-
...
« ram per corpus a terra usquead eoe-
« Inni, quousque potui mittere nuntios
« radios oculorum incorimi ». Haec sci-
licei omnia essentfalsae
tiones inter ac ar^umenfa verisimilia , et rur-
oni ioter probationem theseos ac obiectiooom
itiouem de qua s< ribit «
, fidea inlàl-
: Cum
libili ventati inmtatur, impossibile autem sit,
(1 <-
vero demonstrari contrarimi!
— 13 —
Dices ex Wolfio , qui non est quidem
idealista, sedplura liabet, quae plus ae-
quo idealistis faveant; « idealistae con-
« veniunt (inquit 1. e. §. 4-2.) in eo, quod
in Iribus Dia- « dentur phaenoniena rerum materia-
« lium, quodque in iis singularis quae-
« dam constantia observetur. Quaeritur
« anfousilloruminsitanimae,ansubiecto
« alicui ab anima diverso?... idealista
ini[)os- « eorumfontem in anima agnoscit... Pa-
« tetigitur (ait sect. III. e. I. §. 550. 7
« idealistas propius accedere ad verita-
I. cap. I. « tem, quam materialistas,et ab eorum
,
« liypotliesi nihil periculi imminerepsy-
« chologiae rationali. Integram enim i-
a dealista retinere potest ac debet, qua-
« lem ante dedimus (pbaenomenorum
,
<(constantiam). In eo tantummodo a vero
« aberrai, quod cognitionis nullum sit
« tantummodo in anima detur idea corpo-
(aliorumque corporum), sive
« ris nostri
« extra istam ideam existentiam realem
« liabeant, propositiones psycbologicae
« singulae semper erunt eaedem , et ne
« minimum quidem in iisdem in gratiam
« idealistarum erit immutandum. Appa-
« retvero, quae hic de theoria psycbolo-
,
« giae rationalisdicuntur,eadem quoque
« de philosopliia naturali, etomnibuscae-
, infi- partibus tenenda ».
« teris pliilosopliiae
Ex quibus quis inferat constantiam, ac
pulcbritudinem phaenomenorum natu-
ralium licet non realem, sed idealem
,
et per- argumento esse posse ad Dei existentiam
, eiusque providentiam colligendam.
Haec falsa sunt cum longe perfectior
sit realis Mundus quam idealis, proin-
deque longe melius deserviat summo Nu-
mini cognoscendo. Veruna ne longiuseva-
gemur , argumentationem nostram non
confìrmabimus modo , verum etiam la-
fii doctrinam demonstrabimus autem,
:
quantum inde detrimenti in psycholo-
giani, ontologiam imo etiam eli licam
,
profìciscatur.
Non modo nulla est ratio a sensibus
suppositionis. corporis inchoaia^ sed ncque ab intelli-
est, probatloncs , quae contra fidem inducun-
tur, non esse demoustrationes , sed solubilia
ar^umeula.».EteuimadnotanteCaietano: «con-
tr.i veritatem infallibile!!! nulla potest demon-
, manifestino strativa ratio esse », C. P.
 — 14 —
gentia mentis inventa, si verum slt idea- « Nam mentis quasi sui sunt oculi , sen-
Jislarum syslema, imo si sit possibile in « susanimae. Discipliuarum autem qm<~.-
sensu composilo Providenliae non dete- « que certissima talia sunt, (malia illa
genlis nobis liane fallaciam, ncque con- « quae sole illustranti! r , ut viderì pos-
cedei! lis naturale medium ad eam dele- « sint, veluli terra est alque terrena oni-
gendam. Dixi: in sensu composito etc, ce nia. Deus autem qui iJJustrat.
est ipse
Quod enim secundum se possibile sit « Ego autem ratio in mentibus ,
ila sum
Deum causare in nobis sensaliones sen- « ut in oculis est adspectus ». Qui ergo
sibilium sine ipsis sensibilibus eoruriKjue aguoscat possibilem universalem falla-
exislentia, nemo dubitai. Ratio asserii est: ciam sensuum corporis, efiugere nequit,
si Deus sine detrimento JBonitalis, Sapien- cjuin idem agnoscere cogatur in sensibus
liae, Veracilatis , aliorumque suorum animae seu internis potentiis* quando-
allributorum cxbibere nobis potest per quidem ea sibi mutuo respondent. Quod
sensus apparentiam universalem et cla- intelligoetiam de intelligibilibus morali-
ram corporum sine reali corporum veri- bus de quibus eadem est ratio. Hinc Aug.
late, exbibere quoque nobis per poten- in Ps. XGIX. num.5: « Inesse liomini...
apparentiam univer-
lias inlernas polerit « quod Deum inlelligat,quod ad mentem
salem et claram principiorum tum spe- « proprie perlineat
,
quod sicut oculus
culativorum tum moralium sine reali « album nigrum ita aequitatem ini-
et ,

eoruui principiorum ventate. Si vis ex- « quitatemque disceruat. Et infra: sicut

cipere 1. liane veritatem Ego existo: « oculis isia corpora , sic il le ( Deus )
2. liane aliam Ego mihi videor linee aiti « menle conspicilur, corde adtendilur
Ma agere , aut pati: 3. veritates disiun- (( et videtur ».
clivas , de quibus August. 1. III. e. Ac. Ad aequivocationes submovendas ob-
e. XIII. n.29. : «Aut corpus est, quod serva, me dixisse apparentiam univer-
« mihi videre videor, aut non est cor- salem et claram.
te pus » : et similia } haec inquam , per Dixi apparentiam , quae positi vum
me licei, excipias. Cum enim liaec non quid sonat nec mere negalivum. Cum
sint principia sufficienza ad ratiocinan- aiebat August. lib. X. Gonf. cap. VI.
dum neque neque in ino-
in speculativis n. (J; «Interrogavi mare et abyssos et rep-
ralibus , slat absurdiias,quam argnmen- « tilia animarum vivarum, interrogavi
tatio infert, et contra quam in medium « auras flabiles . .
. ,
et direxi me ad me ,

proferre rationem disparitatis erit diiìi- « et dixi: tu quis es? Et respondi , ho-
cillimum (ai). « rao: et ecce corpus, et anima in me
Ex idealismo sensibilium consequi idea- « praesto sunt, unum exterius , et alte-
lismum intelligibilium conlìrmari po- « rum interius ». Haec vere Augustinus
test ex ipsis scepticis academicis , qui dixisset sibi positive apparere. Quod au-
cohaerenter ratiocinantes non de sensibi- tem ad minutaslaevigatae rei pro-
attinet
libus dubitabant tantummodo , verum minentias, cavitates, porulos, de bis fal-
etiam de inlelligibilibus. Hinc Accade- so dicas apparere , quod non sint. Hoc
mici apud August. 1. III. e. Ae. e. XVI. tantum verum est, ea non apparere ,
n. 35: « Quidquid occurrit, vel ani- quod sint. Idemexemplis.
in aliis
<( rao vel sensibus , non prò vero esse Dixi apparentiam universalem» Fru-
« approbandum ». liane similitudinem stra enim obieceris, quae uni, non vero
inlelligibilia inler ac sensibilia indicavi alteri, uno aliquo, non alio tempore ap-
Auguslinus lib. I. Soliloquiorum cap. parent ,
quae per unam qnidem sensa-
VI.: «Promiltit enim ratio, quae tecum tionem apparcnt, per aliam aut alias,
« loquitur, ita se demonstraluram Deum sive mediate sive immediate corriguntur.
« luae menti, ut oculis soldemonslralur. Habes in exem\Au.mfalsum tarrium mo-

la) Nihilominus inde disparitela aliqua poti pellant. Verum ut susceptam in Wolfium dis-
poste videtur ,
quod ratio certitudinis
alia sit. putatiovim retiueat suam roburque tueatur;,

«piani ine topfiysìcam iioniiuant , ac alia ratio opus haud est , nteaparitas urgeatur acrius \
certitudinis ,
quam physicam et momlem ap- et ad vivum , ut aiuut , resecetur. C. P.
 — 15 -
Inni navigati libu , fahamquc infraetio- non Deo. De quo milii sancitili) est iHud

tieni remi a pud Aug. J ìl>. II. soliloquio- eximii Suarez disp. IX.Metaph. sec. II.

rum cap. VI. n. 10. Addo apparentem nuni. 7. « Vera et sana doctrina theo-
:

parviiatem sidei -uni, de qua aliisque per « logorimi docet non posse Deum indu-
observationes astronomicas ac philoso- « cere intellectnm ad falsimi, quia non
pbicas admonemur. Non oinitteudum « minushoceius bollitati repugnat,quam
praeterea non Ine agi de apparenza unius « mentili' >». Tertiae huius coaditionis de-
aut alteri us obietti: cuius evidentia, quae feetu nihil repugnaret, si Deus exhiberet

physica dicitur , semper habet ( ut ait universalem fallacem appareutiam sen-

Suarez d. IX. Met. sec. 8.) subiti-
II. n. sibilimi^ nos tamen, quantum satis, ad-
tellcctam conditionem , sciliect hoc ita moneret de hoc suae voluntatis placito ,
-, (incintimi est ex viriate naturae, ni- aut ea suggereret, quae ad rationalem
li Deus aliter faciai. Oliare non repu- dubitationern impellerent.
gnat, quod Deo vel causante ve! permù- Constat itaque quodsi ratio a sensibus
lente aliquando spectrum homiois aut z/zc/ioala nulla est, quod contingjt in idea-
arboris mini illuda!: neganiusautem con- listar um systemate ,
nulla est , etiatn ra-
tingere ludificationem liane posse in ap- tio ab intelligentia mentis inventa.
parentia universali sensibilium : quae si Atquoniam Wolfìusnimiumcommen-
vcl causai vcl pennitti posset, ea absnr-
i dat innocenliam idealismi quemadmo- ,

da sequerenlur, quorum nullum infertur dum D. laMothe leVayer De la vertu

ex peculiaribus ludificationibus, (mas et
posse contingere , et contingere iam satis
cdocii sumus. Onare nuIJus nobis relictus
querelae locus.
est iustae
Ona duo sunt animadvertenda I.
in re
qnod contingat nos corrigere per subii-
niius quoddam metapuysicum
pium, mediale alque indirecte
id saliera
per sensus corrigitur: sive quia nihil in
intelleclu, ipiod prius non
su, sive (oj quia etsi dentur verilates
formahter ingenitae menti nostrae, non-
lliti pei x'iisus excolunlur elexpoliunlur,
novisque coguitionibus per sensus haustis
aui excitanlur aut ordinantur aut perfi-
et
des Paiens t.V. systema scepticum dixe-
rat minus prae aliis contrarili m Fidei, alia
praetera in nota sequenti expendemus.
(Eis sine alla dubitatione credenda
snnt testibus etc. )Iam in systemate idea-
listarum neque illa credi possunt , quae
princi- Religio credenda proponiti neque enim
credi possunt, nisi sint prudenter credi-
bilia- neque possunt prudenter credibi-
iuerit in sen- Jia fieri, nisi auctoritate saluberrima, ut
habet Aug. lib. de XVI.
Util. cred. cap.
n. 3t. haec autem nullum robur Imbe-
re polest, si ratio a sensibus inchoata in-
firma est. Nam haec saluberrima aucto-
ritas ut cap. XVI. n. 3V. August. ha-
,

ciuntur. \ ide in liane rem August. 1. X.
Conf.capp.X. et XI. Allerum aniinad-
vertendum est : quae coiilingit nos corrif
re per doctrinam Fidei , mediate et in-
dircele corrigimus per sensus, per quos
baurimus noias crcdiljililatis,
infra.
Dixi appareutiam universalem claram:
(piacque proinde rapiat assensum liuina-
ni generis. Si enim Mibobscuraerit alque
ambigua, locus atque
erit inquisitioni,
interim prò rei inerito moderandus aut
cohibeudus assensus: quod qui non facit,
sibi suaeque imbecillitali trìbuaterrorem
absolutae aifirmationis aut negationis
bel, dupliciter nosmovet, partim mira-
culis, partim sequenliurn multitudine :
in qua multitudine plurcs credibilitatis
noias expendit ibidem e. XVII. n. 35.
Augustinus, quae tamenomnes asensibus
qua de re pendent,ex. gr. « quod continentia usque
« adtenuissimum victuin panis et aquae,
« et non quotidiana solum sed etiara per
« conlextos pluresdies perpetuala ieiunia,
a quod castilas usque ad coniugii prolis-
« que contemplimi, quod patientia usque
« ad cruces flammasque neglectas, quod
« liberalitas usque ad patri monia distri-
(( buia pauperibus, quod denique lotius
a huius mundi aspernalio usque ad desi-

ai) Erunt qui liane improbent partitionem , Neque ego admodum repugnabo ,
praesortim
utpote quae iis concludatur termina qui in- , cuoi disceptationia ca|)iit ac sunnna abciusinodi
tericcti uliquid ac medii vidculur adunUere. parlinone non pendetti. C. P.
 — "16 —
« derium morlis inlendilur. Pauci liaec epist. XXVIII. al. VIII. e. III. n. k. ait

« faciunt, pauciores bene prudenlerque in rr: simili.

« faciunt ; sed populi probant , populi Quare eensemus sibimelipsi repugnare

« audiunt, populi favent, diligunt po- doclrinam Malebranche Eclaircissement
« stremo populi : populi suam imbecil- sur la re eh erche de la veritè : <c Qu'il
« litatem , quod ista non possunt, nec si- « est tres difficile de prouver qu'il y a de
te ne provectu mentis inDeum, nec si- « corps , et qu'il n'y a, que la Foi, qui

« ne quibusdam scintillis virlulis accu- « puisse nous convaincre ,

qu'il y a ef-
« sant. Hoc factum est divina previden- « fectivement des corps ». ante Imo nisi

te tia per prophetarum vaticinia per ,

Fidem simus, Deum non posse exlii-
certi

<c humanitatem doclrinamque Chrisli ,

bere sensibus universalcm et claram ap-
« per apostolorum itinera, per marty- parentiam obiectorum , quae fallax sit
cc rum conturnelias, crucerai, sanguinerai, non est locus Fidei inducendae, ut pro-
« morles, per sanctorum praedicabilem bavimus , cum non sit locus nolis credi-
« vitam atque in bis uni versis digna rebus bilità tis(a); semperque stabit difjicillima
« tantis atque virtulibus prò temporum quaestio , ut appellat Augustinus lib.

« opportunitate miracula».Rogoaulem, de Util. cred. cap. XIII. n. 28. ;

quonam
num ista cognoscanlur aliunde , quam modo staiti sapientem invenire poteri-
per sensus? Minime profecto. Licet enim mus? et quidem , ut infra addit , certis-
cum Àugustino dicere lib. X. Confess. sima cognilionc cui obtemperando tan-
,

cap. VI. n. 9. : « Homo interior cogno- to stullitiae malo liberemur: idest quo-
« vit liaec per exterioris ministerium : nam modo poterimus auctorilaiem inve-
« Ego interior cognovi liaec, ego , ego per nire,quae credibilem nobis faciat reli-
« sensus corporis mei ». Ista itaque uni- gionem ad amplectendum proposilam?
versali sensuum deceptione in fumum « Huic igilur farai immani diiìicuhali ,
abeunt argumenla illa prorsus omnia. « quoniamdeReligione quaerimus, Deus
Totumboc culinen auctorilatis ,\itAu^u- « solus mederi potest, quem nisi et esse,

stinus eo e. XVI. 1. de Udì. cred. loqui- bumanis mentibus opitulari credi-

« et
tur , non nisi ideale esset , si corpora eo- mus ( universalem sensuum fallaciam
ruinquemateriales operationesautpassio- « praecipue impediendo )
, ne quaerere
nes non in rebus sed animis sunt, tantam- « quidem ipsam veram Religionem de-
que proinde erroris apparentiam permit- cebemus » Et infra cip. XVI. n. 3i.
: :

lere possit Deus « quem proinde nisi et « Si enim Dei Providentia non praesi-
a praeesse ,et bumanis mentibus opilula- « det rebus bumanis, niliil est de Reli-
« ricredimus, nec quaerere quidem ip- « gione satagendum ».
« sani veram Religionem debemus » ait Concludendum igitur cum Aug. lib.
August. lib. de Util. cred. cap. XIII. n. XIX. de Giv. cap. X Vili. « Quod aulem :

29. Opitulari autem in boc praecipue ne- u atlinet...de acadcmicis,quibus incerta

cesseest,ne universalcm erroris apparen- « sunt omnia, omnino Civitas Dei talem
tiam efficiat: quam qui aDeo elbci posse « dubitationem tamquam demenliam de-
docet,/e? agii, ut divinarumScriplurarimi « teslatur, babens de rebus, quas mente
auctoritatibus non credamus, ut August. « et ratione compi eliendit , etiamsi par-

fa) Qui ut revelationis necessitatem efTerant, frustra hominibus proponetur revelatio, ne ab

Tina finultatemque rationis praetcrmodum de- iisdem fides immerito postulabitur. Si qui ergd
primunt ; non ab iis mihi admodum videntur divinimi munus , quod ratione coutineiur, de-
absimiles , qui ut gratiae necessitatem ampli- primere pergant , ac vero etiam subvertere;
ficetlt, e medio tollunt liberum hominis arbitri- hi sibi dieta existiment quae adver^us liberta-
,

Uni , quod ut Augustinusait de Spirit. et lit.
cip. XXXIII. naturalitcr atlrilnituni a creatore
animae rationali , illa media vis est quae pel ,
in Irridi ad fi. de ni , vai inclinare ad m/ideltta-
tis osores Augustinus scribit in libro de Quali-
tate animae cap. XXXVI: « Datum est ani
mae liberum arbitrium , quod qui nugatoriii
ratiocinationibus labelactare conati tur usqiifl ,

tem palesi. Sed quemadmodum liberiate e me- adeo cacci sunt, ut ne ista ipsa quidem v,m;i
dio sublata neque legi ncque gratiae locus esse atque sacrilega propria voluntate se dicere in-
reliquua potest ; ita si ratio facnltate privetm , telligent », C. P.
•

qua veritates aliquot consequi certo possit , et

 — 17 —
« vani propter corpus corruptibile, quod « cipue veruni est de universali eviden-
i aggravat ammani (quoniam sicutdicit ti tia sensuum Immani generis), quoniam
« Apostolus e>c parie scimus ) , taincn « iniserabilius falli tur
,
qui numquam
a cerlissimam scientiam, creditque sensi- « putat eis esse dedendum : credit etiam
« bus in rei cuiusque evidentia , quibus « scripturis sanctis etc. (a).
« per corpus animus utitur ( quod prae-

Qui certitudinem oranem a divina reve-

(a) praeterea opus esse interiori causa efficiente,
latione petendam censent, non ventati modo, idestDei speciali auxilio moventis ad deden-
sed ipsi quoque revelationi manifestissime ad- dum: III. rationem ibrmalem nostraefidei non
versantur ; quod s. Thomas non obscure decla- e*se Ecclesiae auctoritatem , hoc est , fidei ul-
rat, inquiens II. II. q.I. a. 4. ad 2: oc Ea quae timam resolutionem non fieri in Ecclesiae te-
subsunt duplici ter considerar] possuot.
lidei ,
stimoniutn IV". ultimam lidei nostra e resolu-
:

Uno modo et sic non possunt esse

in speciali ;
tionem fieri in causam interiorem eflìcientem ,
simul visa et eredita. Alio modo in generali, hoc est , in Deum moventem ad credendum
scilicet sub communi ratione credibilis , et sic Hinc theologus apprime eruditus et diligens
suntvisa ab eo,qui credit. Non enim crederet, Gregorius De
Valentia, hac praestituta thesi :

Disi videret ea esse cretlenda , vel propter evi-
dentidin signorum , vel propter ali quid huius-
modi ». Quibufl Melchior Canus edoctus qua-
tuor, quas subuectimus propositiones, e re-
copta vulgataque penes theologos sententia , si-
bidemonstraodas in II. de locis cap.
sampsit I. iuxta
: communem legem
aliqua ex-
a et humàna incitamenta necessaria esse,
: tasab InnocentioXI. anno MDCLXXIX: As-
qui bus ad Evangelii fidem inducamur: II. au-
ctoritatem humanam et incitamenta omnia illa
praedicta , sive alia quaecumque adhibita ab
ut aliquis accept et fidem, praeter revelationem
et propositionem Ecclesiae infallibilem , moti-
vis aids opus est: subdit comm. in II. II. di-
sput. 1. q. I. puncto I. §.7, eiusmodi asser-
tionem nonnisi per summam ignorantiam ne-
Vili, as- gari posse. Ad quam depellendam ignorantiam
egregie confort propositio XXL inter damna-
sensus fidei supernaturalis et utilis ad salu-
cura notitia solum probabili revelatio-
te in stat
nis imo cum formidine qua quis formidat ne
,

eo (jui proponit fidem , non esse suflìcientes non sit Locutus Deus. C. P.
causas ad dedendum , ut credere tenemur sed ;

V. Cum 3. auiem quae per dilectionem operatur imbuta

initio fidei ,
Cip,
Responsio
V.

iiìons fuerit, tendit bene vivendo etiam ad speciem pervenire, ubi est san- ad quaest. IH.

cii* et perfectis cordibus nota ineffabilis pulchritudo, cuius piena visio est
summa felici tas. Hoc est nimirum quod requiris, quid primum, quid ultimum
ti'ììcatur: inchoari fide, perfici specie. Haec etiam totius definitionis est sum-

iìii. Orlimi i. vero propriumque fidei catholicae fundamentum, Christus Ad quaest. IV.

est: i'uiiilumcntmn enim alimi, ait Apostolus , nemo potest ponere praeter id ,

quod potUutn est, quod est Christus Iesus. Neque hoc ideo negandum est pro- I. Cor. III. II.

pri um fundamentum esse (idei catholicae, quia putari potest aliquibus hae-
reticis hoc nobiscum esse commune. Si enim diligenter quae ad Ghristum
pertinenl cogitentur, nomine tenus invenitur Christus apud quoslibet haere-
ticos, qui se ebristianos vocari volunt: reipsa vero non est apudeos. Quod
ostendere nimis Longum est: quoniam commemorandae sunt omnes haere-
ses, sive quae fucrunt, sive quae sunt, sive quae potuerunt esse sub voca-
bulo (liristi ano, et quam sit hoc verum per singulas quasque monstrandum.
Quae disputati») tam multorum est voluminum, ut etiam infinita videatur.
VI. Tu autem Encfdridion (0) a nobis postulas , id est, quod manu pos- Cap. VI.
lEy^sipioiov
sit adstringi, ìion quod armarla possit onerare. Ut igitur ad illa tria redeamus quod mole
per quae diximus colendum Deum, fidem, spem, caritatem, facile est ut extguum possit
maini conlineru
dicatur quid credendum quid sperandum, quid amandum sit: sed quem-
,

admodum adversus eorum qui diversa sentiunt calumnias defendatur ,

,

(b) Dr operum inserì ptionibiu penes gi'ac- IILst. lib. I. nn.18. seqq. et A.Gellius in prac-
cos ac latinos et de hac iosa toh ;y^iip/5/ou
,
,
iationc Noctium Atticaruin. C. I*.
pauca , eaque festiva habent Pliniiu Nat.
 — 18 —
operosioris, uberiorisque doctrinae est; quae ut habeatur non brevi , En-
chiridio manus debet impleri, sed grandi studio pectus accendi.
e * r. vii. VII. Nani ecce tibi est Symbolum el Dominica oratio ; quid brevius
oSnom'inlca audilur aut legitur? quid facilius memoriae comraendatur? Quia enim de
compiectumur p eC cato , gravi miseria premebatur genus bumanum , et divina indigebat
fidem spem et
caritatem.
,
l ,5; «•»%•* t» * >.i n
misericordia , gratiae Dei tempus Proprietà praedicens ait, Et erit omnis qui
•

ioti. u.32.
i nV ocaverit nomen Domini, salvus erit, propter hoc oratio. Sed Apostolus

cum ad ipsam gratiam commendandam hoc propheticum commemorasset

Rom.x. 14. testimonium continuo subiecit, Quomodo autem invocabunt in quem non ,

crediderunt? propter hoc Symbolum. In his duobus tria illa intuere Fides :

credit, spes etearitas orant. Sed sine fide esse non possunt: ac per hoc et
fides orat. Propterea quippe dictum est quomodo invocabunt in quem
; ,

non crediderunt?
e a p. vili. Vili. Quid autem sperari potest quod non creditur? Porro aliquid
,

expiSfolidei , etiam quod non speratur, credi potest. Quis namque fidelium poenas non
sP n et cantati*.
cre(ijt impiorum? nec sperat tamen, et quisquis eas imminere sibi credit ac
<i «-,.111111 nexus. * * * * ,
, .

fugaci motu animi exhorret, rectius timere dicitur quam sperare. Quae duo
Lucami iib. ». quidam distinguens ait Liceat sperare limenti. Non autem ab alio poeta
PharsaJ. v. i5.
quamvis meliore, proprie dictum est, Hunc ego sipotui tantum sperare do-
lorcm. Denique nonnulli in arte grammatica verbi huius utuntur exemplo
ad ostendendam impropriam dictionem, et aiunt, sperare dixit, prò timere.
Est itaque fides et malarum rerum, etbonarum: quia et bona creduntur, et
mala: et hoc fide bona, non mala. Est etiam fides et praeteritarum rerum,
et praesentium, et futurarum. Credimus enim Christum mortuum; quod
iam praeteriit credimus sedere ad dexteram Patris quod nunc est credi-
: ; :

mus venturum ad iudicandum; quod fulurum est. Item fides et suarum re-
rum est, et alienarum. Nam et se quisque credit aliquando esse coepisse ,

nec sempiternum et alios atque alia nec solum de aliis ho-

fuisse utique ; , :

minibus multa quae ad religionem pertinent verum etiam de angelis cre-

,
,

dimus. Spes autem nonnisi bonarum rerum est nec nisi futurarum, et ad ,

eum pertinentium qui earumspem gerere perbibetur. Quae cum ita sint,
,

propter has causas distinguenda erit fides ab spe, sicut vocabulo, ita et ra-
tionabili differentia. Nam quod attinet ad non videre, sive quae creduntur
sive quae sperantur, fìdei speique commune est. In epistola quippe ad He-
braeos, qua teste usi sunt illustres catholicae Regulae defensores, fides esse
dieta est Convictio rerum, quae non videnlur. Quamvis quando se quisque non
verbis, nontestibus, non denique ullisargumentis, sed praesentium rerum
evidentiae credidisse hoc est , fidem accommodasse dicit , non ita videtur
,

absurdus ut recte reprehendatur in verbo eique dicatur Vidisti , ergo non

, , :

credidisti unde putari potest non esse consequens , ut non videatur rei
:

quaecumque creditur. Sed melius liane appellamus fidem, quam divina elo-
quia docuerunt, earuni scilicet rerum quae non videntur. De spe quoque
ait Apostolus Spes quae videtur, non est spes, Quod enim videt quis, quid spe-
rat? Si autem quod non videmus speramus, per patientiam expectamus. Cum
ergo bona nobis futura esse creduntur, nihil aliud quam sperantur. Iam de
amore quid dicani , sine quo fides nihil prodest? Spes vero esse sine amore
non potest. Denique ut ait Apostolus lacobus, Et daernones credunt, et con-
,

tremiscunl: nec tamen sperant vel amanl sed potius quod speramus et ama-
;

inus credendo venturum esse formidant. Propter quod Apostolus Paulus lì

 — 19 —
dem quae per dilectionem operatur approbat atque commendat, quae uti- ,

que sine spe non potest esse. Proinde nec amor sine spe est, nec sine amore
spes, nec utrumque sine fide.

(Fidescredit.spesetcaritasorantetc.} de Cliristo « Innotuit ergo daemonibus Nota

v r :
° „
FU
tv. r , • . .' .j i i
. in caput
Distinclio hdei , spei et eantatis errori- « non per ìd, quod est vita aeterna et In- et fui.
bus Baii , Iansenii, Quesnelli , refellen- « men incommutabile, quod illuminat
dis admodum necessaria , aliqua habet de « pios. ... : sed per quaedam temporalia
re, alia de nomine, sedquibus omnino « suae virtutis effecta, et occultissimae
opus est intelligendae doctrinae s. Augu- « signa praesentiae. . . . » Vide s. Th. II.
stini. Itaque nonnulla observanda. II. q. V. ar. 2.
Observado 1. (ci). Quesnelli pr. LII. Quod August. hoc cap. VIII. et alibi
« Omnia alia salutis media continentur in saepe argumentetur ex fide Daemonum
« fide tamquam in suo germino et semi- inutili sine operibus ad fidem christia-
« ne, sed haec non est absque amore et norum sine operibus inutilem, magnam
« fiducia». Haec inquit Quesnellus,idest efficaciam habet. Si enim fides daemo-
fìdcs gernien etsemen honorum operum: num ,
quae licet naturalis , est tamen as-
haoc negat esse absque amore et fiducia. sensus firmissimus rebus revelatis, nul-
Hexapla.sive liber sexcolumnarum edi- lum habet fructum spei et amoris edam
tus a D. de Fovilloux prò Quesnello con- naturalisy
imo stat cura desperatione et
tra constitutionem Unìgenitus prosecun- odio Dei omnisque honestatis; nihil mi-
da parte huius propositionis LII. recital randum est, quod fides christianorum
sententiam Augustini ex hoc cap. Vili. quamvis supernaturalis et ex Dei gratia,
Enchir. ubi haec habentur « Iam de : esse possit sine operibus spei et caritatis ,

« amore quid dicam, sine quo fides nihil ideoque fructu vitae aeternae.
et sine
a prodest ». At cum August. dicat sine : Observado II. Datur in sperante, quod
quo fides nihil prodest: Hexapla ver- signifìcamus per voces confidere et ex-
tunt: sine quo fides nihil est, quae duo tum Augustinus tura
pectare, atque idem
mirum quantum diversa sunt sans le : ahi comprehendunt nomine spei. Hinc
quel on ne peut dire, qu'ily ait defoy s. Bonaventura in III. d. XXVI. ar. 2.
vcritahle. At Apostolus I. Cor. e. XIII. et « q. IV. Spei duplex est actus , quorum
docet fidem sine cantate nihil prodesse, « unus est principium , et origo alterius.

et supponit esse aliquando sine cantale. « Spes enim facit confidere et faciendo ,

August. toto libro de Fide et operibus ne- « confidere facit expectare.. .. iuxta quod
gal (idem sufheere sine cantate, at sup- « dicitAbrahae Ego protector tuus sum,
:

noniteam io multis esse sine cantate. « et merces tua magna m7ms;quasi dicat:
Eumdemerrorem Quesnelli docuerat Lu- a Ego protector, in quo debes confidere
theius inGen.c.XV., Galvinus in Antid. « ( de auxilio merces, quani debes
) et
ad sess. VI. can.XI.,KemniiiusinExam. «expectare. » Hos eosdem actus nomi-
Concil. Trid., Brentius in Galechis., Me- nat s. Thomas de Spe IL IL q.XVII. et
lanchton in Apol. Conf. Aug. XVIII. Per actum expectandi explicat
Quod autem August. ait de fide dae- spem Augustinus hoc capite Vili, ulens
mommi inlelligendum de fide natu-
, id verbis Apostoli per actum confidendi,
:

rali , non supernaturali, ut exponit ipse sive fiduciae (quae etiam credulitatis af-
Augustin. i. IX deCiv. Dei c.XXL, ubi fectus nominatur) ibidem iis verbis Cum :

(a) Quesnelli propositiones, quas anctor me- V. Romae 1722) Languet ( Avertissement aux
,

morat, diligenter exponunt aptisque refel-
lunt argnmentis Iacobus de la Fontaine (Cle-
mentis XI. constitutio Unìgenitus theologice
propugnata tom. II. Romae 1719), Card.
GregoriusSelleri(Propositiones a Clemente XI.
meritodamnatae ctc. tom. Vili. Romae 1728),
Bernardus Desirant ( s. Augustinus vindiralus
contra CI.Quesnelli propositioncs part. IV. et
, appellents §. 20. ), Cardili, de Bissy (Traité
theologique adressé au Clergc du DioCese de
Meaux tom. IL P.iris 1722), Pius Vanden
Dyck (Clementina Unìgenitus cap. VI. §. 8. 9.
10.), P. Paul de Lyon ( anti-hexaples ou ana-
Jyse de 101. proposilions etc. tom. IL Lyon
1716 ). C. P.
 — 20 —
er^o bona nobis futura esso creduntur , norat. Ad cap. Matth. XXIII. 26. docue-
nihil olìud quam sperantur: et infra cap. rat : Obedientia legis profluere debet ex
CXVII. : Sperei quam sibi petenti do- fonte , et hicfons est Caritas. Quando
nari possit , ut amet. Ilis duobus actibus Dei amor est illius principium interius,
ubique utitur Augustinus in libris suis, et Dei gloria cius finis , tumpurwn est
opusculis ,
cnarrationibus , sermonibus, quod apparel exterius : alioqui/i non est
epistolis. nisi hypocrisis , aut falsa iuslilia: quae
Observatio IH. « Sed quia, ait s. Tho- est Quesnelli proposilio XLVII. Ad caput
« mas ( in III. dist. XXVI. q. II. art. Matth. V. 28. docuerat: Cupiditas, aut
« 3. ad II. q. ) spes non est nisi boni, earitas usura sensuum bonum, velrnalum
u et primus motus appetitus in bonum faciunt, quae ex damnatis est LXVJ. Pa-
« est desiderium ideo spes praesupponit tet ilaque ex solis lieflexionibus morali-

« desiderium ». Qua doctrina se expedit bus Quesnelli adEvang. s.Matlliaei,eum

s. Thomas ab argumento 3. : Oninis af- loqui deamorepraedominante;etadhunc
feelio ex amore procediti ut August. ait sensum cogit nexus systematis ,
qui vel
(Jib. XIV. de Civ. e. VI. VII. et Vili.) in solis citalis propositionibus apparet.
sedspes est affectio quaedam^ergo est ex Quare ianseniani peiora hac in re do-
amore. Respondet s. Thomas «Ad 3. di- cent, quam ipse Iansenius, qui ne opus
<( cendum quod ibi (ab Augustino) acci- morale peccaminosum contenlus estsit ,

« pitur amor largepro amore imperfecto, amore benevolentiae quidem atque arai-
« quod est desiderium, quod est primus citiae in Deum, sed imperfecto. Legendus
« motus appetitivae virlutis ». Idem do- tom. III. Jib. V. de Grada Ghr. capiti-
cet s. Bonavent. ubi agit de spe in III. d. bus VII.VIII. et IX.Quibus tamen in lo-
XXVI. qu. III. ad 2. : Quod amor
ar. 2. cis longe distat Iansenius a catholicis plu-
est principium omnium offe ctio?ium(jdeo- ribus theologis fautoribus initialis cuius-

que et spei ex August. hb.XIV. de Civ.), dam amoris benevolentiae in Deum , at-

verum est secundum statura imperj ecium, que amicitiae. Cuius amoris necessitatemi
Eum affectum ,
qui praecedit spem, ipse ita propugnant in nonnullis theologicis
s. Thom. (in III. dist.XVIL q. I. ar. 3. controversi is ,puta de Poenitentia sufi-
ad vocat amorem
1.) parlitur in duos, et dente ad iustificationem etc. , ut tamen
in quantum est finis, desiderium in quan- si amor ille amicitiae etiam imperfectus
tum respicil ea quae sunt ad flnem. desit,non continuo actusvitiosus sit, quae

Hinc paletdiscrimen Augustini aQues- Agnoscunt

est expressa sententia Iansenii.
nello ,
qui prop. LVU. « Totum deest siquidem catholici actus aliarum virtu-
« peccatori, (piando ei deest spes, et non tum distinctos ab amore benevolentiae in
« est spes in J)eo, ubi non est amor Dei.» Deum.
Hexapla ad liane proposil. LVIF. cilant, Iam ad Augustinum redeamus. Eum
ut diximus, prò Quesnello Augustini hoc in loco de Spe, quem expendimus, in-
cap. Vili.: « Iam de amore quid dicam, lelligere de amore aut cantate quantum ,

« sine quo lìdes nihil prodest? Spes enim
« sine amore esse non polest. Proinde
« nec amor sine spe est, nec sine amore
« spes ncque utrumque sine fide ». Pa-
,
ad actum imperfeclum , probo ex hoc
. . ipso lib. Enchiridii infra e. CXVII., ubi
iterimi de spe elcariiale: u Quam vis enim
« sperare sine amore non possit fieri ta- ,

let,inquam, discriinen: Quesnellus enim a nien potcst, ut id non amet, sine quo
aperte loquitur de amore Dei praedomi- a ad id quod sperat, non polest pen in-
,

« nire. Tamquam si speret vilam aeter-

'
nante etperfecto, uti consta t ex univer-
so eius sy siemate et serie reliquarum prò- « nani, quam quis non amai? et non amet
positionum. Nam propositionem LVII. « iustiliam, sine qua nemo ad illam per-
non est spes in Deo^ubi non est amor « venit ». Ecce tibi in Enchiridio Augu-
Dei habet Quesnellus ad cap. Matth.
, stinus distingua amoiria simplicem et
XXVII. 5. j al idem ad cap. Matth. XXV. imperfectum vitae aeternae, quem dicit
30. habet aliain quae mter prosoriptas
,
inseparabilem a spe, quod ipsum docue-
est LVI. Deus non remunerat nisi ca-
: re sanctus Bonaventura, et s.Thom. ver-
ritatem, (filoniani carilas sola Deum ho- bis supra transcriptis, distingui!, inquam.
 — 21 —
ab amore vltae aeternae perfetto et diti- praeler IIcnricum, Riehardum, Duran-
gente iustitiam necessariam ad aeternae cium, PaJudanum , et alios apud Suarez
vitae consecutioneni. loc. cit. docet s. Bonav. in IH. disi.
Quod itaquea Micologi* quaeritur sive XXVI. art. 2. q. III. ad 3. « Gum du-
in III. Sent.d.XXVI. et XXVII. ,sive in « plex sit motus amoris earitalis , vide-
II. II. qu.XVII. Utrumspes sitposterior « licei amor amicitiacet amor concup-
,

an prior cantate, ita est expediendum ex ii, pisceiitiac ,ci\vìuis amore concupiscen-
do» trina s. Augustini , ut sitspes prior ca- « tiae desiderat Denm super omnia, amo-
ritate quantum ad actus eius perfectos, « re vero amicitiae similiter diligitDeum
xior quantum ad quosdam actus im- « propterseet super omnia. Unde Deum
perfeetos: quod ipsum docent s. Bonav. <( concupiscit plus quam aliudbouu m.
et Thomas spettata universa eius dottri-
s. « Deo etiam bonum optat plusquam ha-
na quam liabet twin in somma timi in
. « benscaritatem optetsibi ipsi, Amorau-
Commen. Senlentiarum lum in Disputa- « tem concupiscentiae adeo intensus esse
tis in quibus (
quaest. de cantate ) do- « non potest, nisi praeambula expectatio-
cet ,
quod non modo praesupponat
spes « ne (spei) ». Eamdem sententiam prò»
aliquem carìtatis actum, sed etiam quo- pugnat s. Bonaventura tota quaestione IL
dam pacto eam formalissime aliqua ex art. 1. in III. Sem. dist. XXVII. Quare
parte involvat « Spei obieclum (inquit)
: s. Bonaventuram esse in hac sententia fa-
ce licct sit ens increatum, in quantum est tetur ipse Suarez, cui placet alius loqueu-
« bonum tamen , dependet ab obietto ca- di modus.
<( ritatis. Est enim bonum obiectum spei, Dixi hoc pertinere ad quaestionem de
a in 'quantum est desiderabile et conse- voce, rem seilieet per se levem. At quo-
« (juibilc. Xullus enim desiderat consequi niam Baius,Iansenius , et Quesnellus post
a ab'quod bonum, nisi propter hoc, quod Lutberum et Calvinum errores suos de
a amat ipsum Aliquid simile ratioci-
». spe et cantate praecipue propugnant te-
natus fuerat de fide: ex quibus concludit : stimoniis maximi momenti
s. Augustini ,

inde manifestimi est, quod in actibus est scire, quem modum

loquendi s. Do-
omnium viri ut uni est formale id, quod etor usurpaverit. Quare si s. Augusti-
est ex -parte carìtatis. nus, ut iam probabimus, usus est eo lo-
Observatio IV. magni momenti est. quendi more, qui deinde placuit s. Bo-
amor concupiscentiae
Licet re ipaa detur naventurae aliisque scholasticis , falla-
quo volumus Deum nobis,quia estsum- cissimum erit argumentum: « Augu-
s.
mum bonum nostrum ulrum tamen hic , « stinus plurimis testimoniis commendat
amor comprehendatur nomine spei, quod « utilitatem, aut etiam necessitatem cari-

placetScoto in III. dist. XXVI., et « tatis ergo satis non est operari aut con-
\

XXVII. cum eximio Suarez de Spe « verti ex amore concupiscentiae Dei ».

Diq>. I.
4, quod idem placet
sec. III. n. Etenim Augustinus non modo saepe usur-
I. Francisco Salesio Jib. II. de Amore pat caritatem generalissimo quodam sen-
iori cap. XVII. an potius comprehen- su prò amore recti , cupiditate boni , di-
5

datur sub nomine earitalis prout tenia lectione iustitiae eie: sed etiam cum spe-
,
est ex virtutibuJ tbeologicis, controver- cialius agit de cantate Dei, amore Dei,
sia est pertinens ad modum loquendi, dileclione Dei eie. amorem divinum qui
qui ,
plurimis placet: nani eum amorem con- concupiscentiae dicitur, satis praecipue
cupisoentiae comprebendj sub cariiate complectitur (a).

(a) Qnae auctor brevissime

complectitur , rìtatis ipsum usurpare , ut uàtccxpirws signifr-
paullo enucleatila declaranda sunt. cet 1. caritatem tertiam
Itaqne I. ex virtutibus theolo-
nomina amor, dilectio , cantila àyàirn $iKlat gicis ; i.actuaUm grattarti eamque adultam,
, , ,

n^nX , TÌ*t, riDm ,

"ou eauidem semper robnstam, ac operum quibus aeternum re-
,

spondet pracmium eflectricem 3. motìonem

, ;

quamlibet gratiae rudis licet atquc inchoatae;

vim prapf.'runtjsod in scriptum iuxta,patrum-
tandem 4. ordinis ac honestatis amorem. Au-
que operibua -tfcXi/fr^a sunt. Quod II. ut no-
gustini testimonia, quibus quadruple* descri-
minati™ do Augusti no demonstretur animaci- , pta significatici comprobatur , diligenter rel'e-
verti debet nomina amoris , dihrtionis , ca-
,
runt ac insi^niter explauant Uionysius Tela-
 — 22 —
Quamquam haec non respiciunt sen- « ipsi ,
per quos haec dieta sunl. .
.
quan-
tentiam tum card. Pallavicini, tum alio- « to per eos affectu ista cantata sunt. At-
rum de necessitate initialis amoris bene- « fectum istum generabat in eis amor
volentiae ad Poenitentiam salutarem. Hi « civitatis, arnorem autem civitatis in-
enim catholici theologi non innituntur « fuderat Spiritus Dei ». Vide iam quo
argumenlo ex generalibus illis Augusti- pacto Augusti nus hoc probet. Caritas ,

ni de caritate locutionibus , uli tolo le- inquit, Dei diffusa est in cordibus no-
ie lib. V. de Gr. Ghr. aliisque in locis stris per Spiritum Sanclum qui dalus ,

passim consuevit Iansenius , sed aliis est nobis : Cui maiori propositioui ex
ì'undamentis sive ex Scriptura, sive aliis s. Paulo desumptae sufficienda est haec

Augustini testimoniisqui- sub certis minor, ut concludatur assumptum s. Au-

busdam considerationibus , sive ex Tri- gustini : Atqui amor civitatis caelestis
dentino etc. : quorum aliorumque fun- est caritas Dei; ergo amor civitatis cae-
damenlorum probabilitatem scholasticis lestis infusus est a Spiritu Dei sive amo- ,

discutiendam relinquimus. Eum aulem, rem Civitatis infunderat Spiritus Dei.

quem dixeram Augustini sensum
, esse Habes quo sensu Augustinus explicet te-
innumeris Augustini testimoniis probari xtum Pauli, quo saepissime utitur in lau-
posset. Imo probabitur ex hoc ipso En- dem caritatis Dei, et Iansenius abutitur
chiridio, ubi de caritate sub llnem. Ac- ab operis frontispicio eum Aug. inter-
:

cipe interim pauca ex aliis locis. pretatur, ac si comprehendat amorem ci-

lnEnarr.Psal.LXXXVI.n.l. ad illud vitatis Ierusalem.
Fundamenta eius in montibus sanctis : Libro de Discipl. Christ. cap.V. n. 5.
« Civilas quaedam in isto Psalmo can- exponitea verba usurpati in Eccleshs so-
ie tata, et commendata est. . . Suspirantes lita — Sursum cor— «Quid est enim sur-
« desiderio cuiusdam ineffabilis quietis ,
« sum habere cor, nisi quod dietimi est
« quae habitat in illa civitate , de qua « prius DiligesDorninumDeum tuum ex
(e quiete dictum est hoc nobis esse prò- « tolo corde tuo, ex tota anima tua, ex
« missum : quam oculus non vidit, nec « tota mente tua?» Iam vero et ex vi ,

« auris audivit. . .Videte quo modo erant vocis et ex frequentissimo usu s. Augu-
,

« amatores huius civitatis ardentes illi stini sursum habere cor est cor habere ad

vius de Lege et grafia lib. I. cap. VII. , et lib.
II. cap. II.; Scipio Maffeius Hist. theolog. lib.
XV. §§. 1-3.; Bernardus De Rubeis tract.
theologic. de caritate capp. LI-LIX. ; et Vin-
centi us Bolgenius in dissertaticene cui titulus
est , Dell' amor dì Dio o della Carità , Part.
IV. cap. II. nn. 298-302. Iam vero hac signifì-
cationum varietate comperta , expeditum est,
nondissol vere modo, sed omnino profligare quae
lem cupiditatis dominantis influxum omnes
suas actiones inficere et corrumpere, quatenus
insinuat , in nomine , cium est subservitute si-
ve in statu peccati , destitutus gratia illa qua
, liberatur aservitute peccati et constituitur Fi-
lius Dei , sic dominar i cupiditatem , ut per ge-
neralem huius influxum omnes illius actiones
in se inficiantur et corrumpantur ; aut opera
omnia , quae ante iustificationem fiunt qua- ,

baiani , ianseniani, et quesnelliani congerunt, cumque ratione fiaut, sint peccata ; quasi in
ut fidem concilient propositioni XVI. Ioannis omnibus suis actibus peccator serviat domi-
Hus insynodo costansiensi sess. XV. , damua- nauti cupidi tati falsa perniciosa , inducens
:
,

tae, quaeque ita se habebat ce divisio immediata

: in errorem e Tridentino daitinatum ut haere-
operum est, quod sint vel virtuosa vel vitio- ticum , iterum in Baio daninatum art. 4.0.
sa. Quia si homo est vitiosus et agat quicquam, Qua vero parte inter dominantem cupidita-
tunc agit vitiose. Et si est virtuosus et agit , tem et caritatem dominantem nulli pouuntur
quicquam tunc agit virtuose. Quia sicut vi-
,
aflectus medii a natura ipsa insiti suaptaque na-
ti nm quod crimendicitur, sive peccatum mor- tura laudubiles qui una cura amore beatitu-
, ,

tale iuficit universaliter actus homiuis vitiosi; diuis naturalique propensione ad bonum re-
sic virtus vivificatomnes actus virtuosi». Im- manserunt uelut extrema lineamenta et reli-
mo expeditum item est, patrumdoctriuam cum quiae imaginis Dei ( ex s. August. de Spirit. et
iis praeclare componere
,
quae summus Ponti- htt. e. XXVIII. ) perinde ac si inter dilectìo-
;

fex Pius VI in constitutione Auctorem Jidei , nera divinarli , quae nos perducit ad re^mun,
his verbis §§. 10. 24. definivit: « Doctrina Sy- et dilcctionem humanarn dlicitain, quae darn-
nodi ( pistoriensis ) de duplici amore (domi- natur , non daretur dilectio hurnana licita ,

nantis cupiditatis, et caritatis dominantis } e- quae non reprehenditur (ex s. August. serm.
nuutians, hominem sine gratia esse sub servi- CCCXL1X.) sfalsa , alias damnata. C. P.
tute peccati , ipsumque in eo statu per genera-
 — 23 —
coelum Quare serm. XIX. num. 5. alias u virtus erit, et idipsum erit virlus, prae-
— Ad — Quid
:

4. ex Sirmondianis illud « miitmque virtutis,quod dicit in sanctis

miìd est in Caelo — Agnovit quid
« de- homo qui lioc amai Mihi au-
« eloquiis :

« beatur sursum cultoribus Dei , ubi in- « tcm adhaerere Deo bonum est. Haec
« bemur habere cor , et respondemus ibi « ibi erit piena , et sempiterna sapientia,
« nos habere, quod et utinam non men- « eademque veraciter vita iam beata,
e tiamur, sallem ipsa bora, saltem ipso « Fervendo quippe est ad aelemum ac
« momento , saltem ipso temporis pun- « summum bonum ,
cui adhaerere in ae-
« cto, quando respondemus. Repre- . . . « ternani ( quod quidem formalissime
t hendens se ait Quid enim mihi est in : fit per visionerà, amorem,et fruilionem
)
« Coelo ! Quid est ibi mihi? Vita aeter- est finis nostri boni ( idest nostrorum bo-
« na , incorruptio reguum cum Christo,
, norum operum quae proinde ex hoc
,
in-

tc societas Angelorum, ubi nulla pertur- tentionis nostrae fine perfìciuntur , non
« batio, nulla ignorantia, nullum peri- inquinantur ). Dicatur haec ( perventio
e culum , vera , certa ,
, nulla tentatio scilicet et adhaesio summo bono ) « Di-

te fixa securitas: Ecce quid mihi est in « catur haec et prudentia , quia et pro-
te Coelo » Iam vero audisti , quod qui
: « spectissime adhaerebit bono quod non
sursum habet cor, servat praeceptum « amittatur, et forlitudo , quia firmissi-
Diliges Dominum Deum tuum
ergo ex : a me adhaerebit bono unde non avella-
Augustino Dei ex toto corde etc.
dilectio te tur, et temperanza, quia castissime ad-

compleclitur amorem supernae Ierusa- « haerebit bono ubi non corrumpatur ,

lem. « et iustitia quia rectissime adhaerebit
,

Epist. CLV. ad Macedonium al. LII. « bono, cui subiiciatur ». Brevius idi-
eum docet Augustinus,<7«ae fit vera pie- psum dixerat num. 3. describens Vere :

tas idest verax Dei cultus, unde omnia

, beatam vitam, quo nullum maluni admit-
recte vivendi ducioportet officia consen- iatur, et ubi summum bonum nunquam
tanee ad duo praecepta dilectionis Dei et amittatur ;« Hoc, inquit , piorum prae-
proximi,de quibus num.lk.ettamenfere « miumest, cuius adipiscendi spe vitam
tota est de Amore concupiscentiae in « istam temporalem alque mortalem non
Deum tamquam obiectum beatificans nos « tam" delectabiliter quam tolerabiliter
nostrosque proximos: a Delector, inquit « ducimus ». Gonsiderat igitur Augusti-
te n. 1. .. quod animum tuum caritate nus in beatitudine formali non modo quod
<( aeternitatis , atque ipsius
, et veritatis sitpraemium virtutis sed quod sit vir-
,

« caritatis ajjf ectimi divinae UH , caele- tus, nullum malum morale admittens etc.
« stique Rcipublicae cuius regnator est Observatio VI. Dolendum est quod
« 'Jiristus , et in qua sola semper beale-
< multi satis diminutam ac falsam ideam
« que vivendum est, si recte hic pieque ingerant amoris concupiscentiae in Deum
(( vivatur, agnosco inliiantem, video prò- beatifìcantem, dum passim dicunt (quod
(( pinquantem , eiusque potiundae ani- Augustinus non solet) ,eum amorem mo-
plector ardentem ».
te veri ex commodo proprio, utilitate pro-
Observatio V. Haec epistola ad Mace- pria et similibus. Quae ratio abstracta
dm ii uni hoc habet commune cum pluri- commodi et utilitatis propriae exaggera-
mu aliis Auguslinj testimoniis,quod amo- ta a Iansenio 1. V. de Gra. Ghr. cap. IX.
rem beatiludinis vocet amorem et cari- etX. univoce estcommunis motivo, quo
totem Dei, Unum autern habet non ita ducuntur plurimi actus indifferenies aut
Commune, ut huius ipsius rationem Au- etiam mali , cum vera ratio motiva hu-
gu^tiuo dignissimam proferat , nempe ius amoris concupiscentiae piena sit om-
(]uia Deus beatificans hominem conce- ni honestate virtule perfectione sanclis-
piusquidam seu notio e>te\plicans ma- siine expetibili^ alque ita eam nobis ex-
gnam perfectionem virtutem boriila- , , hibeant s. Bonaventura et s. Thomas lo-

lem ,
si ve explicans et summum bonum cis ci'atis.
per l'eclissi me se communicans homini,et Hanc, quam dixi, distinctionem mihi
hominem perfectissime parlicipantem de videor ex eodem s. Thoma hausisse in
summo bono. Hinc num. 12. : «Una ibi Quacst. disputatis etc. de Cantate art. 2.
 — 24 —
ubi cum dìxissel bonum civitatis amari cupisccniia Dei, ut beatificanti*, vocrlur
posse et male a tyranno propler priva- amor Dei propler se , modus loquendi
lum bonum suum , neglecto et spreto est a noiinullis llicologis non usilatus ,

aliorum bono, et bene ab optimo cive sed Augustino,s.l»onavcnturae,s.Tlio-

s.

propter bonum toti eivitati commune : mae familiari*, et ad Baium, Iansenium,

Sic igitur^ inquit , amare boni/m quod ,
Quesnellum refelJcndos apprimenecessa-
a beatis participalur , ut Jiabcafur vel rius , cum veterum testimonia obiiciunt.
possidealur , nonfacit hominem bene se Quare ii
,
qui eo Joquendi more
quoque
habentem ad bcatiludinem quia etiam nostra liac aelate non utuntur, scire de-
mali illud bonum concupiscimi ( in ho- bent eum fuisse a veleribus usurpatimi
num scilicet proprium et privatimi nihil ne in veterum lectione decipiantur. Ex-
curantes de bono aliorum ); sed amare plicandi enim illi , et inlelligendi sunt se-
illud bonum secundum se ( exclusa sci- cundum morem loquendi suorum tem-
licet ratione privati boni ) ut permane at porum.
( nempe in aelernum ) et dijfìmdalur S. Th. in Dispulatis de Cantate arti-
( nempe a Deo lum in ipsum individuum culo 4.: «Formale in obiecto est idsecun-
liominem timi in alios proximos , prout « dum quod obiectum refertur ad poten-
lex caritalis postulat ) et ut niliil contra « tiam vel babilum. Materiale autem id,
illud bonum agatur (excludendo scilicet « in quo hoc fundatur. Ut si loquamur
exhoc fìneomnem voìuntatempeccandi), « de obiecto polentiae visivae obiectum
liocfacit hominem bene se habentem ad « eius formale est coloratum vel aliquod
Ulani societatem sanctorum. Et haec est « huiusmodi in quantum enim aliquod
:

caritas , quae Deum propter se diligit ,

« coloratum est , intanlum visibile est ;

et proximos, qui sunt capaces beaiitudi-
ww, sicut se ipsos, et quae repugnat om-
nibus impedimenlis in se , et in aliis.
Vides quo pacto amor in Deum, qui
concupiscentiae dicitur, si sit bene ordi-
« sed materiale in obiecto estcorpus } cui
« accidit color.... Et hocoportet in cari-
« tate considerare. Manifestum est enim ,
« quod possumus aliquem diligere dupli-
« citer uno modo ratione sui ipsius, alio
:

nalus, a s.Tlioma caritas Dei appella tur? « modorationealterius.Ralionesui ipsius,

Et iterum art. 4. ad II. Dicendum : ce <(quando eum ratione boni proprii di li—
« quod cum amor respiciatbonum, secun- « gimus ulpote quia est in se bonestus,
,

« dum diversitatem boni est diversilas « vel nobis deleclabiiis , aut utilis » (Eu
(t amoris. Est autem quoddam bonum descripla caritas diligens Deum: Quid sit
«proprium bominis , in quantum est autem amare Deum, ut delectabilem no-
« singularis persona ( nihil curando de bis aut ntilem, num Deus ut beatificala
« aliis , ut exposuerat art. 2. verbis su- sit Deus ut nobis deleclabiiis aut utilis
« pra cilatis ). Et quantum ad dilectio- non indiget commentario, tam clara res:
« nem respicientem hoc bonum unus- iam transit ad caritatem proximi ) « ra-
« quisque est sibi principale obiectum tione autem allerius (inquit s. Thomas)
« dilectionis (quae proinde dilectio non « diligimus aliquem ,
quando diliginius
« est caritas, imo ncque ad spem theo- « ipsum quia attinet alii, quem diligi-
,

« logicam revocali potest ). Est autem « mus. Ex hoc enim ipso , quod diligi-
« quoddam bonum comune, quod perii- « mus aliquem secundum se ( nempe vel
«net ad hunc vel illum, in quantum « ut honestum in se, vel ut nobis delecta-
« est pars alicuius lolius...Et hoc modo « bilem , vel ut utilem ) diligimus om-
« caritas respicit , sicut principale obie- « nes iamiliares , et consanguineos et ,

« clum bonum divinum, quod pertinet

7
« amicos ipsius , in quantum ei attinente
« ad unuuujuemque ( ideoque etiam ad « sed lamen in omnibus illis est una ra-
« se ipsum) secundum quod esse potest « tio formalis dilectionis ,
scilicet bonum
« particeps beatitudinis , linde ca sola ex « illius , quem ratione sui ( nempe ut io
« caritate diligimus, quae nobiscum in « se bonesti aut deleclabiiis aut utilis) di-
« beatitudine participare possunt, ul Au- a ligimus , et ipsum quodammodo in

« gust. dicilin lib. deDoct. Christiana». « omnibus aliis diligimus. Sic igitur di-

Obscrvatio F7/.Quodsancta haec con- « ccndum quod ,

caritas diligit Deum ni-
 — 25 —
a tiotte sui ipsius (nempe ut in se lione- ti quem, bonum optat ei
,
quem dilìgil,

m sti sci delectabilis ve!

utilis nobis ), et « Lstud autem. quod caritas optat, unum
s ratione eius diligit omnesalios,inquan- « solimi est bonum,
videlieel aeteriium
<c timi ordinantur ad Deum, nude quo- « et summum. lstud autem summum
ti dammodo diligit Donni in omnibus pro- « bonum aliquando homo per canta-
« gimis » Si coosequenter ad liane s.Tho-
.
re leni optat Deo ( et hoc propriissi-

iii. doctrinam expendas actum lume:

ir « munì e>t amoris amiciliae ) , aliquan-
i Amo Deum quia est bonum summum ,
« do sibi ( et Ino dici tur amor concu-
iiiilii per visionem, amorem, et fruitio- « piscentiae ) , aliquando proximo: se-

i.em , idesl modo simmie utili , et dcle- te cuudum quod Deo ,

optat ipsum ipsi

ctabili mihi communicaudum Iiabe- )> : « dicitur diligere Deum , quia vult quod
bis in hoc actu amorem Dei non modo « ipse Deus sit summum bonum, et quod

ut delectabilis et utilis , sed eliam ut ho- a Jiabeat omne bonum per essentiam: se-
nesti. Hoc enim houestum attingit ea « cundum quod optat illud proximo, sic
tendentia: « Quia est Bonnm summum ». « dicitur diligere proximum, quia vult
Si praeterea adverteris, quod divina ista « quod liabeat illud bonum per gratiam
conimunicatio utilis mihi , ac deleetibi- « et gloriain: secundum quod optat il-
r visionem, amorem, et fruitionem « lud sibi ( nempe per gratiam et glo-
est ahqnid perfectissime me abstraheus K riam), sic dicitur diligere se ipsum. Ge-
ab orimi inordinato amore tum mei tum « neraliter ergo in actu dilectionis ipsius
reli(juarum creaiurarnm, et perfectissi- « caritatis unum
bonum optatum, li-
est

me me coniungens Deo ipsiusque vo- , (( cet multa sint , quibus illud bonum
lunlati propter ipsnin infìnitum bonum, « optatur- et illud est obiectum princi-
quod Deus est ; si denique eonsideres ,
« pale ipsius habitus diligeudi , quoniam
<jnod fideles licet non ita distincte, tamen <( ipsum propter se optatur a cantate ,
quantum satis est , implicite quamvis ac « ita quod habet rationem obiecti princi-
confuse, repraesentant beatilu-
ita sibi (( paliter moventis, et finis quietantisj et
dinem visionis, amoiis, ac fruilionis Dei, « quia illud est unum solum , sive com-
ut aliquid, quo per summam perfeclio- « paretur ad se ( nempe Deum ) sive ad
nem Deo uniemnr , si inquam haee om- a eum, qui habet caritatem,sivecompare-
nia animo recolas , facile tibi suadeas « tur ad eius proximum bine est, quod :

amorem Dei nos bealificantis involvere « caritatis habitus habet esse unius ».
non solum amorem concupiscentiae, ve- Ad IV. argumentum: «Caritas, inquit,
runi eliam aliquem amiciliae amorem ;
« unam habet rationem moventem , vi-
omnino consentanee Auguslini verbis Ji- ce delioet ipsara summam bonitatem,quae
br. Vili, de Gen. ad lit. cap. XI. n. 2ì.: a cum sit summe amabilis , et prout est
l \ ec aliud alitjuid ab ipso ex- ce in se, et prout parlicipalur a creatura
cc pectemus, quam eum ipsum, qui sum- a
(
par ticipatur autem praecipue per gra-
« ma utili t(is, et salus nostra est: sic enim « tiam et gloriam Paradisi uti antea di- ,

(t eum gratis secundum illam vocem di- te xerat) utroque modo caritas erit ».
-imus, Mihi autem adhaerere Deo Et ad VI. « Sicut spes innititur simi-
iium est: Deo inquam utilitari, et li mae poteslati , sic caritas adhaeret et
« saluti nastrar, ». Ilaec deservire pos- « adhaerere facit sunimae borritati , et il-
sunt iis theologis conciliandis, quorum « le est eius actus primus et unicus , ex
alii ad salutarem conversionem contenti « quo orilur, et in quo clauditur amor
rant amore concupiscentiae, alii etiam « concupiscentiae et amor amicitiae. Et
in sacramento aliquem amiciliae amorem « propterea sicut spes non diversifìcatur
postulant. li propter actum confidentiae et expecta-

Luride S.Bonaventura, qui in III. di- «.<tionis , sic nec caritas propter actum
slinct. XXVII. art. 1. quaest. II. ubi « amicitiae et concupiscentiae ».
quaerit an Habitus caritatis unus sit ? Ex quibus tria habes 1. Concupiscen-
t Actus caritatis ( inquit ) est diligere : tiam ut est Dei bealilìcanlis, dici a s. Bo-
,

« diligere autem idem est ,

quod velie na\ entura dilectionem Dei propter se etc,
bonum. Cum ergo caritas diligit ali- 2. Concupiscentiae amorem a s. Bona-
 — 26 —
ventura non comprehendi sub spe ( quod exponit, quod nos docemus. In Psal. LV.
iam alias animadverti ) , sed curri amore num. « Nos ergo Deum amemus
17. ,

amicitiae divinae comprclrendi nomine « fratres, pure et caste. Non est castum
carilatis,terliae ex theologicis virlulibus, « cor, si licum ad mercedem colit(nem-
idque non obiter , sed s.'iepe et ex prò- a pe lemporalem ut ex contexlu pate-
,

posilo doceri a seraphicoDoctore, ubi de
theologicis virtutibus lamquam
prio loco perlraclat.,
3. Concupiscenliam Dei, ut est Deus
obieclum nostrum bealificans , et coni-
prehendi posse nomine carilalis inDeurn^
quod saepe s. Bonaventura ìacit, quem-
« bit). Quid ergo? Mercedem de Dei cul-
in prò- « tu non habebimus? Habebimus piane,
« sed ipsum Deum, quem colimus. Ipse
« nobis merces erit,quia videbimuseum,
« sicuti est.... Amatoribus suis Iesus
« Clrristus dicit...Et ostendam me ipsum
<cillL Si non amas parurn est. Si amas,
,

admodurn et Augustinus, et comprelren- « si suspiras, si gratis colrs eum a quo

di posse nomine caritalis in nos , quod « gratis emptus es noli extra eum
etiam pluries occurrit in libris s. Augu- « aliud ab eo quaerere ipse tibi suirì-
•

slini,imo in ipso libro de Disciplina cari- « cit. Dicam fratres. In islis bumanis
. .

stiana, quem paulo ante citavimus. Oc- « coniugiis considerate cor castum, qua-
currit etiam saepissime in s. Thoma et « le sit ad Deum. Certe bumana coniu-
s. Bonaventura. Caelerum eum caritas « già sunt non diligit uxorem suam
:
,

in Deum, in nos, in proximum, ad eam-
dem virlulem caritalis revocelur , sive
ille concupiscentiae amor dicalur caritas
in Deum sive caritas in nos, parum re-
fert ,
quamquam plurimum
animadvertere ad inlelligendos palres ac
praecipue Augustinum.
Probandum iam , quod etiam ante san-
ctos Bonavenluram et Tliomam, Augusti-
nus amorem concupiscentiae in Deum,
uti nostrum obiectum beatificum , vocet
amorem Dei propler se } quod mirifice
deservit iansenianis refellendis.
Aug. in Ps. LUI. num. 10. ad illud
voluntarie sacrificalo libi: « Deus no-
« sler laudetur voluntale , amelur cari-
« tate; graluitum sit quod amatur et
,
« qui propler dotem illam diligit: non
« inaritum caste diligit, quae propterea
« diligit, quia aliquid donavit, aut quia
« multum donavit. Et dives maritus, et
referat isla « pauper factus maritus est. Quam mul-
« ti proscripti a castis uxoribus amplius
« dilecli sunt? Probata sunt multa casta
a coniugia calamitalibus marilorum , ne
« aliud amare quam marilum putaren-
« tur: non solum non deseruerunt , sed
a amplius obsecutaesunt.Si ergo maritus
« carnalis gratis diligitur, si caste diligi-
w tur, et uxor carnalis gratis diligitur, si
« caste diligitur, Deus quomodo diligen-
« dus est verus et verax animae maritus
« ad prolem sempilernae vitae foecun-
« dans et steriles nos non esse permit-
,

« quod laudalur. Quid est gratuitum? « tens? Ulum ergo sic diligamus, ut aliud
« Ipse propler se non propter aliud. Si
, « praeler ipsum non diligamus ». Ani-
« enim laudas Deum ut det tibi aliquid
, madverle ea verba: Deus quomodo di-
« aliud, iam non gratis amas Deurn. Eru- ligendus esl verus et verax animae ma-
« besceres si te uxor tua propter divi- ritus ad prolem sempilernae vitae foe-
« tias amaret , et forte si tibi pauperlas cundans. Ubi ostenditur in quo sitani
« accideret de adulterio cogitaret. Cum parilalem Augustinus velit. Sicuti gra-
te ergo te a coniuge gratis amari velis, tu luilus amor coniugis est in marittimi , ut
« Deum propter aliud amabis?. .. Non fruendum ad prolem suscipiendam ita ,

« tibi tcrram, sed se ipsum servat ,

qui est amor gratuitus animae in Deum, ut
« fecit coelum ,lerram». Vide exem-
et fruendum ad prolem sempilernae vitae.
plum amoris gratuiti propter se, non Huiusmodi esl amor concupiscentiae, qui
propler aliud. JExemplum est amor uxo- hoc Augustini contextu commendatili- ;

ris, quae virum suum aniat propler se ,

sed propter se ut fruendum
iugii etprolem suscipiendam.
Haecparitas amoris coniugalis fre-
quens est apud Augustinum , et optime
ergo hic amor esl gratuitus et propler se*
ad usus con- Iterum in Psal. XC. semi. II. nu-
mcr. 13. ad ea verba ostendam illis sa-
lutare meum: « Quidquid laboras, ad
« hoc laboras, ut videas. quando tota . .
 — 27 —
« merces nostra visio est Desidere- « ergo, inquls, faciam? cfiiid orem? Quid

« iiius, et amemus, flagremus, si spon- a ores? Quod te docuit Dominus,quod te

« sa sumus. Sponsus absens est , sustinea- « docuit coelestis Magister. Invoca Deum
u mus , veniet quem desiderainus. . . O « tamqunm Deum, ama Deum tamquam
« si sic amaremus! » & Deum. Ilio melius niliil est, ipsum de-
Dum itaque legimus in Augustino a- a sidera, ipsum concupisce. Vide invo-
morem Dei propter Deum, non est quod « cantera Deum in alio psalmo Unarn :

mens nostra statini apprehendat agi ibi a petit a Domino liane requiram. Quid
de amore ilio Dei, quem nec dari nega- « est quod petit? Ut inhabitem in do-
mus, neque negamus esse perfectum , « mo Domini per omnes dies vitae rneae.
quemque optime distinxit superioribus « Ut quid hoc? Ut contempler delecta-
verbis s. Bonaventura: qui vult quod ,
« tionem Domini. Si ergo amator Dei
ipse Deus sii sianmum bonum quod , et « esse vis sincerissimis medullis castisque
Iiabeat onine bonum per essenliam: quem « suspiriis , ipsum ipsum ama ,
dilige ,

amorem plures recemes gravesque tlieo- « illi flagra ,

illi inhia quo iucundius
,

logi cura Scoto solura inieJJigunt nomine « nihil invenis, quo melius , quo lae-
unorìs amicitiae. Aliter taraen IV. et V. « tius ,
quo diuturnius. . . Si ergo invo-
saeculo loquutns est Augustinus. Illum (( Deum tamquam Deum securus
cas ,

audi in Ps. LXXVII. n. 21. « Rectum Deum tamquam

a esto ». Igitur invocas
u itaque cor cum Deo est, quando propter Deum cum petis inhabitare in domo
,

« Deum quaerit Deum». lana hic statim Domini etc.

invola* inamorem, quem dicis amicitiae. Si est aliquid ex sermoni-
delibandum
Sed audi quod sequitur: « Unam quippe bus Augustini, audi ex serra. CLXV.
s.

« concupivit a Domino, liane requiret, al. VII. de verb. Ap. ad ea verbaPauli:

<(ut inhabitet in domo Domini semper, In caritate radicati et fundati ,ut prae-
« et coutempletur eius delectationem.Cui v ale atis comprehendere cum omnibus san-
ie dicitcor fidelium: salurabor, non ollis ctis^ quae sii latitudo, longitudo, altitu-
« carnium aegypliorum, nec melonibus, do , et profunditas. « Latitudo ergo ait
« et peponibus , et allio, et cepis , nec « n. 4. caritas est,' quae sola bene ope-
« manna visibili...: sed saturabor, cura « ratur ». Has et similes Augustini pro-
u apparuerit gloria tua ». positiones nobis obtrudunt Iansenius et
In Enarr. ps. LXXIX.n. 14. uMortui sectatores, et cubitalibus amplioribusque
« siint, qui non Deum gratis colunt, idest Jileris descriptas nobis inoculos ingerunt,
<( quia ipse bonus est^ non quia dat talia ut probent quod praeter amorem amici-
« bona, quae dat et non bonis. Pecuniam tiae nulla est alia honestas virtutis. Sed
u vis habere? Jiabetet latro. Uxorem, foe- audi interpretationera Augustini vel po-
« cunditatem lìliorum. , attende quara. . tius ipsi adversarii eara audianf. « lati-
ce multi inali liabcnt. Hoc est totum prò- « tudofacit, ut liilarein datorem diligat
<c quod eum colis?.
pter Ergo ista dat . . « Deus. Si enim angustiam passus fue-
u omnia etiam raalis , se solum servat <( rit, tristis dabit dabit, perit ; si tristis

u bonis. Te diligemus tu nobis dulcis : <c quod dabit. Opus ergo latitudine est
a eris renaissio peccatorum, tu eris totum « caritatis , ne pereat quidquid boni fa-
« praeuiium iustificatorum ». Ecce tibi « cis. . Quae est longitudo? Qui perse-
.

guici ex Augustino sit amare quia ipse a veraverit usque in finemhic satvuserit
b^nus comprehendit scilicet bis ver-
est', a . . . Si autem vis Iiabere crucis altilu-
bis amorem
eius etiam, ut est praemium « dinem , nosce quid audias, et ubi au-
iustifìcatorum soluinque distingua ab
, « dìas^Sursum cor. Quid est Sursum cori
amore concupiscente temporaiia bona. « Ibi operare, ibi ama, inde petevirtutem,
Et in Ps. LXXXV. n. 8. <( Si Deum « ibi expecta mercedem. Nani si bene
(( propterea invocas, ut veoiat ad te pe- « opcraris , et liilariter tribuis , videris
« cuoia, ut veoiat ad te tiaereditas,ut ve- (( habere latitudincm. Si in iisdera operi-
« niat ad te saecularis dignitas , Deum ti- « bus usquein finenti perseveraveris , vi-
« bi adiutorera ponis cupidilatum , non u deris habere longitudinem. Sed si omnia
« exauditorem desideriorum Quid « hàec non propter supernam mercedem
 — 28 —
« facis alliludinem non liabebis , et
,
<'vocalur: quod alilcr dici potesl , quod
« illa iam nec latitudo eril , nec longi- « ratio lormalisadacquata debet esse in-
« ludo » quae verba maxime nolanda
(
« creala vel in recto vel in obliquo ».
sunt non modo ad argumenlum, quod Quod confìrmat exemplis fidei , et spei.
prae manibus habemus, sed etiain con- Non omiltendum quod Bernard us ,

tra quietistas habilualitcr excludentes a cuius testimonia in detensionem sui er-

statu animae perfectae in hac via omnem roris congerunt ianseniani , eadem pari-
intuitum remunerationis aeternae),«Quid tale amoris coniugalis utiturcum Augu-

u est enirn habere altitudinem , nisi co- stino. Nam ser. LXXXilI. in Cantica
t< gitare Deum, amare Deum , et gratis n. 5. : « Magna res est amor, sed sunt
« amare ipsum Deum adiulorem, ipsum « in eo gradus. Sponsa in summo est.

<tspectatorem, ipsum coronatorem,ipsum « Amant enirn et filli ^ sed de haereditate

« praemii largitorem , postremo ipsum « cogilant ( quae est de externis bonis
« praemium deputare , non aliud ab praeter patrem,eiusquepossessionem)....
« ipso, quam ipsum expeclare? Si amas, « Purus amor de spe ^boni externi prae-
« gratis ama-, si vere amas, ipsesit mer- « ter personam amatam) vires non su-
« ces quem amas ». Audis , quo paclo t mit, nec tamen diffidentiae damna sen-
,

Augustinus explicet illud Pauli: Iti cari- « til. Sponsae hicest, quia hoc sponsa
tate radicati, et fundati eie. et in quo si- « est quaecumque est. Sponsae res et

iam doceat carità tis altitudinem , sine « spes unus est amor. Hoc sponsa abun-
qua nec longitudo, nec latitudo est. « dat hoc contentus est sponsus , nec is
,

Neque est , quod quis haereat propter « aliud quaerit, nec ilJa aliud habet ».

eam vulgarem proposi lionem: De ratio- Et supra dixerat « Deus . . amari plus
: .

ne virtutis theologicae est ut adacqua- ,

« amat : quam quaeris aliam inter spon-
tum obiectumfori naie eius sit increatum: « sos necessitudinem? .... Is (amor) per
inultoquemagiserit de rationeterliae vir- « se sufficit, is per se placet, et propter
tutis theologicae, quae reliquis maior est. « se. Ipse merilum, ipse praemium sibi

Jpse enirn eximius doclor Suarez agens de « est amor Fructus eius usus eius :
cantate prout est tertia ex theologalibus « amo quia amo, amo ut amem ». Vi-
virlulibus, licet cum Scoto amorem con- de alia tum hic tum in tractatu de dili-
cupiscentiae ad spei nomen
revocet, non gendo Deo , ubi in ipso quarto gradu
ad caritatem , opponit sibi eam proposi- amoris a Quis hoc videbit? quis possi-
:

tionem, tum respondet (disput. I. de debit? Quando, inquit, veniam, et ap-

Garitate sect. III. n. 9.): « De raiione parebo ante faciem Dei etc. ».
« virtutis theologicae est, ut ratio l'or- Quae omnia sonaut perfectionem amo-
a malis eius obiecti sit increala vel sim- ris Dei , ut beatificane consentanee ad

<c pliciter, vel secundum quamdam re- Augustinum.

a duclionem , in quantum participatio Alia dabimus in notis ad cap. GXX.
<c eiusdem ordinis ad suam originem re-

c a ».
e
ix.
U
IX. Cum
ergo qtiaerilur, quid credendum sit quod ad religionem por-
?erva^o symb o7i' tineat , non rerum natura ita rimanda est, quemadmodum ab eis quos phy-
or ne eps
« iicaur. s * cos g^eci vocant nec metuendtim est, ne aliquid de vi et numero ele-
:

mentorum, de motu atque ordine et defectibus siderum, de figura coeli

de generibus et naturis animalitmi, iruticum, lapidum, fontium, Qumi-
num, montium, de spatiis locorum et temporum, de signis imminentiuin
tempestatum, et alia sexcenta de iis rebus quas illi vel invenerunt vel in-
venisse se existimant, christianus ignoret: quia nec ipsi omnia repererunt
tanto excellenles ingenio, Qagrantes studio , abundantes otio, et quaedam
liumana coniectura investigantes, quaedam vero historica experientìa per-
scrutante^, et in eis quae se invenisse gloriantur, plura opinantes potiti»
quam scientes. Satis est christiano rerum creatarum causam, sive coele
 — 29 —
stium sive terrestriuni sive visibilium sive invisibilium , nonnisi bonita-
,

tem credere Creatoris, qui est Deus unus et verus; nullamque esse natu-
ram, quae non aut ipse sit, aut ab ipso, eumque esse Trinitatem, Patrem
scilicet, et Filium a Patre genitum et Spiritum Sanctum ab eodem Patre ,

iNrocedeotem , sed unum eumdemque Spiritum Palris et Filii.

Ab liac summe et aequabiliter et immutabiliter bona Trinitate creata
sunt omnia et nec summe, noe aoqualiter, nec immutabiliter bona, sed
(amen bona etiam singula simul vero universa valde bona ; quia ex
:

omnibus consistit universitalis admirabilis pulcritudo.

In doctrina Augustini de rerum crea-

s. principio coelum et terram sine varietà- Nota in caput IX*
tioue duo sunt, quae nonnulJos offende- te notitiae tuae , ita ecisti in principio f
runt criticos satis illiberales et inoflìcio- coelum et terram sine DISTINCTIONE
sos. Prìmam est de simultanea rerum actionis tuae. Qui intelligit confitea-
crealione uno quidem momento, sex
(ci) non intelligit confiteatur
tur tibi , et qui
aulem diebus solum spiritualibusacrny- tibi. At non defuit ex recentioribus qui
,

sticis. Non defuit ex recentioribus qui ,

id minime intelligens non Deo confitere-
eam opinionem improbabilem dieeret : tur, sed Augustino insultaret, liane eius
imo le nomine in
Clerc sub Phereponi sententiam exolicam et antiqualam di-
Animadversionibus ad Jib.IV.c.XXXV. cens , et adversantem communissimae
de Genesi ad literam recenset liane opi- omnium sententiae, communissimae scho-
nionem inter Somnia febricitantis. Sed larum sententiae Eadem docuerat s. Au-
.

quoniam ab his ac similibus acerbiori- gust. cap. VII. n. 9. «Ideo Verbo libi
bus in Augustinum censuris s. Doctorem « coaeterno simul
sempiterne dicis oni-
et
egregie vindicat ex nostris quidem Syl- ce nia, quae dicis, et fìt quidquid dicis
vester Maurus (tom. I. Theo!, libr. IV. a ut fiat nec ali ter quam dicendo fa-

q. CCXX1I. )
ex aliis card. Norisius
,
ti,cis , nec tamen et simul et sempiter-

( in Vindiciis cap. IV §. 9. ) ideirco ab . ne ne iìunt omnia, quae dicendo lacis ».

hoc supersedeo imitatus sapientiam , et Quare utrumque coniungit cap. IX. :

modestiam s. Thomae, qui ita disserit et <c Fecisti coelum et terram in verbo
de sententias. Augustini et de opposita « tuo . . miro modo dicens , et miro
.

aliorum patrum interpretatione, uineu- « modo faciens: » Plures mss. codices

tri, inquit sententiae praeiudicetur
, apud maurinos legunt in priore Augu-
Alterum est de Deo creante et agente stini testimonio: sine distentione actio-
ad extra, sed per actionem a sua divina nis tuae. idem recidit
Sed in neque :

essentia indistinclam , quaeque eadem sit enim potest negari numerosa et successi-
atque ipsum Dei dicere aut velie: Neque va distendo actionum divinar um , quin
Cìiim, incraitlib. XI. Confess.cap. XXXI. negetur earum distinctio a divina sub-
n. 41., ita tibi aliquid accidit incom- stantia.
ìmUabiliter aeterno , hoc est vere aeter- Profecto niliil ad dogma facit , sive
no creatori mentiur/i. Sicut ergo nosti in Deum lemporales effectus agere dicas

(a) Si de crcatione universitatis rerum qno- xaem. pag. 7. Basilius in Hexiem. hom. I.
,

ad siibstantias , et non etiam quoad illarum ex- n. G., Chrysostomus in Genesim hom. I. n. 3.;
politionem ac ordinem sermo sit ; eadem Au- Ambrosius in Hexa^m. lib.I. n. i6.,Theodore-
gustine», ac veterum plerisque sententia arri- tus in Genesim q. III., Gregorius lib. XXXII.
sit. Etenim substantias simul omnes a Dio es- Moral. cap. XII. de ordine crea-
n. iG., Isidorus
se procreatas non modo inter iudaeos docuit
, tionis cap. Vili., et Petrus Lombardus in Sent.
Philo de Mundi opifìc. pag. 14 , et initio libri II. dist. li. llinc laudata a patribus Aquilae in-
I. Allegoriarum sed x Ecclesiae patribus in
; <
terpretatio, quae liebraicuin |YW>£*V3 grae-
1 earudem concessere sententiam Hippolytus in
Gèn. I. G., Clemens Àlexandrinns Stromat.VL ce reddidit tv x.t$ct\i>.), Basilio , Graego-
idest ,

§. 16., Origenes Pllilocal. cap. I. Atbanasius ,

rio Nysseno , Antiocheno , Ioanne
Jilu^tachio
Orat. II. con. Arian. n. iG. , Epipliauiud Jf >>:-
Philopono , aliisque enarranti bus cvXKr\^dr\v
,
res. LXV.§§.4-ò.,Gregorius Nyòsenu-, iuile- KU.I «.typoui noci tv o\tyw. C. 1'.
 — 30 —
cum
Augustino per aclionem sibi imraa- can. lui. n. 212. «Aperi oculos el Ie- ,

nentem , sive cum gravibus aliis scripto- « gè, et noli lamquam caecus aliud prò
ribus per actionem externam , et trans- « alio supponere »
euntem. At illud ferendum non est, ut Cum Augustino, et s. Thoma consen-
id agas cum reprehensione sententiae tiunt plures patres s. Greg. Nyss. lib.
:

sancii Augustini , ne tibi ingerat rursus, XII. contra Eunomium: « In illa bea-
quod in alium adversarium suum seri- « ta vita (Dei) illud universum, quod in
Operis imperf. n. 56. Die
psit lib. III. « ea intelligitur, acluosum est, et ipsa-
quod dicturus es , egregie corrector. « met actio, dum nullo interposito me-
Iniquitatem huius in Augustini senten- « dio voluntas ad eum finem transfertur,
tiam censurae probal vel uuuss. Thomas, « quem V. li-
sibi proposuit. Basilius in
ex cuius scliola celebres theologi fìdeli- » bro contra Eunomium
Neque porro«
ter transcripsere plusquam septuaginta « ex ipso (Spiritu S. caro Christi) tam-
loca,in quibus angelicus praeceptor idip- « quam actio eius est, quandoquidem in
sum dare et sine ambiguitate testatur, « simplici et corporis experte natura eam-
ethoc tanta fìrmilale, ut id nullibi in « dem cum substantia rationem sumit
dubium verterit. Legatur episcopus la- « actio ». S. Maximus martyr. in lib.
censis Franciscus Palanco insigni ingenio de Div. Nora. cap. IX. « Motus eius ,
et fama inter scholasticos recentiores de « qui est immobilis et eodem modo sem-
Providentia Dei qu. IX. num. 46. pag. « per habens appellatur ipsius voluntas,
121. Addit num. 48. vix invenies pa-
: « qua vult ea quae sunt fieri, sive pro-
ginam,aut articulum, in quo id non sup- « videnliae ipsius ad omnia processio » :

ponit. Hi ne 1. II. con tra Gentes e. XXIII., idest actio. Clemens Alexandrinus Or.
et cap. XXXI. n. 3.: «Deus non agit liortator. adversus gentes n. 18. « Ipsius
« aliqua actione, quae sit extra ipsum , « Dei sola voluntas est mundi creatio
7
« quasi ab ipso exiens et in creatura ter- « sola voluntate ille operatus est ». Da-
« minata, sicut calefactio exit ab igne et mascenus lib. II. de Fide cap. XXIX.
« terminalur in ligno, sed eius velie est « Procreans, et conservans, et procurans
« eius agere, et hoc modo sunt res se- « ipsius potentia nihil aliud est, quam
« cundum quod Deus vult eas esse». Qu. « bona ipsius voluntas ».Richardus 1. II.
III. dePoten. art. 3. «Creatio potest de Trini tate cap. XXIV. «Eius lacere
« sumi active et passive- si sumatur acti- « est a se velie fieri ». Nec mirum, in-
« ve sic designat Dei actionem quae est quit idem qui supra , episcopus iacensis
« eius essentia cum relatione ad creatu- 1. e. cum haecfuerit convnunis-
n. 48.,
« ras. Et art. 4. Illud solum recipien- sima opinio omnium antiquorum philo-
« lem maleriam non requirit, cuius actio sophorum eam certe tribui non modo
:

« non est accidens , sed ipsa subslanlia s. Thomae sed thomistis fatetur disput.
,

« sua, quod solius Dei est. Et arlic. 15. XX. Metaph. sect. V. num. 2. et 5. e- ,

« Duplex est actio, quaedam quae con- ximius Suarez, licet eam non sequatur.
« sistit in ipso agente et est perfectio et Scotus autemeum pluribussuis,Ocham,
« actus agentis , ut intelligere, velie, et et Gregorius cum nominalibus modum
« huiusmodi : quaedam vero quae egre- quidem loquendi usurpant diversum a
« ditur ab ipso agente in patiens extrin- s. Thoma, sed re ipsa idem dicunt; nani
« secum , et est perfectio et actus patien- praeler Deum et effectum negant mediani
« tis, sicut calefacere movere et huius- actionem inter Deum, et eifectum vide :

« modi. Actio autem Dei non potest in- Suarez disp. XX. Met. sect. V. num.
« telligi ad modum huiusmodi secundae 6. et 7.
, et Maurum tom. 1. Theol.
,

« aclionis eo quod cum actio sua sit eius

, lib. III. q. CXV. Alios plures vide apud
«essentia, non egreditur extra ipsum Suarez Lusitanum toni. 111. pini. p. 201).
}

« unde oporlet quod inlelligatur ad ino- Eam sequitur Valentia tom. I. disp. 111.
« dum primae actionis quae non estuisi pimelo I. quaest. II. pag. mihi (
J5.">.
, j

« in intelligente et volente» Quare ci :

,
Card. Toletus III. Phys. q. III. ar. 2. ,

qui dubitet de mente s. Thom. , dicere et innumeris praeternnssis, qui citali pos-
licet verbis Aug. 1. 11. Operis imperf. sent , cardinalis Cieniuegos t. II. yEuig-

maiis tipologici disp. Vili. scct. III.
§. 1. num. 7. pag. io. , et disput. XI.
sect. IV. num. kO. pag. 380. Imo
§. 4.
paginis 46, el 380 plurcs scholasticos
,
reièri eam sententiam de actione Dei ab
ipso Deo indistincta uno modo, plures a-
Jios, eam alio modo explicantes qua re
palet censorem inoflìciosum sententiae
s. Augustini, lamquam exoticae, et ariti-
quatae , haud mullum sibi tribuere pos-
se, neque in veterum, neque in recentio-
rum lectione.
At, inquiet, Augustini sententiam non
satisfacere adversantium argumentis.Res-
pondeo si dicat non satisfacere eviden-
: loquendi per eam vocem ab aeterno non
ter ac demonstrative , nibil magnum
cit ,
quippe quod commune est
do senlentiis omnibus disputabilibus, cu-
iusmodi sai lem ista est de actione Dei ad
txtra distincta, vel indistincta. sed etiam
aliis pluribus sive fide, sive melaphysica
evidentia certis si dicat neque saltem
: dum et legunt Ambrosius lib. V. de Fide
probabiliter satisfacere, profecto
dicet, solus sibi tot inlersapientes sapere
videbitur.LegatsaJlemrecentiorem,quem
citavimus, theologum,qui obiecta omnia
insigni perspicacia scboJastica diluit.
Dices: potentia Dei ab aeterno fuisset
cum sua operatione , et actione aeterna;
ergo etiam effeclus aelernus fuisset. Re-
spondeo: vide quam varium ac multi-
plex sit hominis ingenium! Est qui liane
consequenliam esse putet veritatem aper-
tam \ at episcopus Iacensis qu. IX. n. 45.
p. 121. ed. 1692. semel, atque iterum
meram vocat Jgnorantiarn. Sed bis mis-
sis, negat consequentiam s. Thomas tum
saepissime multis in locis hoc sibi argu-
mentum obiiciens, tum qu. 1. de Poten-
tia art. 1. ad 8. arg. <c Dicendum, in-
« quit, quod potentia Dei semper est con-
« hincta urtai idest operalioni nam ope-:
« ratio est divina cssentia- sed effectus se-
« quitur secundum imperium volunlatis,
« et iudicium sapienliae. Unde non opor-
« tet, quod semper sit coniuncta elfectui,
<( sicut nec quod creaturae fuerint ab ae-
« terno ». Cum autem actio sequatur im-
perium volunlatis, imo sit ipsum velie ,
sicuti non repugnat Deum ab aeterno
velle effectum in tempore, ita non repu-
gimi Deum ab aeterno agere effectum in
tempore. Quare ad liane proposi tionem
Deus ab aeterno esset producens atque
— 31 -
agens mundum : respondent defensores
s. Augustini ets.TJiomae cum distinctio-
ne, apud Iacensem episcopum qunest. IX.
de Provid. §. 10. n. 137. Concedunt si
vox ab aeterno determinet productionem
activam, negant si determinet productio-
: nem passivanti, sive terminum produ-
ctum, quemadmodum solet ex usu cora-
muni , cuius est ius et norma loquendi
cum dicitur: « Mundus agitur et produ-
citurab aeterno sive actus creatus produ-
ctus est ab aeterno » ; quae proinde falsa
sunt: esto vere dicalur mundus ab aeter-
no cognitus ac volitus: quia in bis usus
di- determinat mundum, sed cognitionem et
non mo- volitionem mundi; haec aliaqueplura sa-
tis subtiliter citatus tbeologus. Quibus
addo, quod in eo primo sensu dicitur Isa-
iae XLV. secundum LXX. Qui fecit fu-
tura, seu qui fecit ventura', quemadmo-
cum id cap. IX., Hilarius I. IV. de Trin. et lib.
XII.,Fulgentius ad Monimum 1. I. cap.
XII., Cyrillus lib. IV. in Isaiam or. II.,
Leo Magnus serm. XVI.de Passione Do-
mini, Richardusl.II.de Trin. cap.XXIV.
Concilium Valenlinum III. in Profess.
Fideicap. III., Auctor sub nomine s. An-
selmi in Epist. ad Rom. cap. VIII. Cum
quibus August. tum saepissime alias,
est
tum IV. de Gen.ad lit. cap. XXXV.,
lib.
n. 56. Sic enìmfacit quae futura essent,
ut non temporaliter faceret temporalia,
sed ab eofacta currerent tempora , de
qua sententia verbisque praecedentibus
,
sic Augustinum irridet D. le Clerc in ani-
madversionibusad hunclocum: Quisnon
obstupescat cum cogitet serio esse dieta...
haec somniafebricitantis: haecille,utpa-
tet ex dictis aeque temere, atque imperite.
Ex ea ss. Augustini, et Thomae senten-
tia plura satis utilia existunt.
1. Sunt etiam inler recenliores theo-
logos (vide episc. lac. q. IX. de Prov. §.
10.) qui absurdum putant potentiam i/i-
finitam agere per actionem finitam, pò-
tcntiam spiritualem per actionem mate-
rialem potentiam supersubstanlialem
,
per actionem accidentalem. His diflìcul-
talibus, quibus multi quidem nihil ter-
rcntur, at quibus perspicacissimae caete-
: roquinmentespremuntur,occurritss.Au-
gust. et Thom. sententia , ut patet.
 32
2. At quoniam fiala actione Dei ad ex- ctTliomae,quod velie Dei sii agere: male
Ira transeunte ei distincta , aciio creaturae aulem congruit cimi sententia actionis di-
tum Dei, lum creatu-
peccantis est aclio vinae exlcrnae el lranseuntis,quae eadem
rae , absurdum pulant omnipotcnliam sit cum actione creaturae cui coopcia-
agere immediate etformàliter per actio- tur. Quare buius sententiae in nostra

nem peccarninosam.Legàtur idem lacen- schola defensores fatenlur eam Suarii ex-
sisepiseopus quaest. citala. Huie difficul- plicationem se minime posse amplecti ,
lati ©ccurrit ss. Augusti ni , et Thomae sed alias sequuntur quod bene novit:

sententia. Nam Deus aclione im- sua quisquis in noslris academiis hospes non
manente sive decreto permissivo con- est. Etenim quoniam aclio Dei eadem est

currit, qui concursus est omnino indili e- realiter cumactione creaturae, Deum vel-
rens atque indeterminatus , qualem Les- ie agere opus, si creatura illud agat, idem
sius laudatili opusculo de J)ii-. Perfect. erit ac velie Deum agere opus, si Deus

lib. XI. cap. IV. Creatura aulem actio- illud agat: quae est volitio illusoria, Deo-
ne suatranseunte,qui est concursus omni- que indigna.
no dcterminatustex ulroque aulem, tara- Haec eo dispulavi quia censeo e re ca-

quam total ibus in suo ordine , consurgit lliolica esse, utad emergentes ex fìdei my-
concursus Dei et creaturae secundutn sleriis difficultates,plures ad marnino sint
hanc sententiam , secundum quam aclio respondendi modi probabiles, quibusalius
transiens creata immediate a Deo
, Jicet sic,alius aulem sic sibi salisfaciat. Id ma-
dependeat, non est lamen aclio Dei per ,
xime commendai et sequitur Auguslinus,
quam Deus agat sed polius quam Deus
,
tum alibi saepe, tum in libris XI l. de Ge-
a S at - nesi ad literam. Lcgenduslib.I. c.XVHI.
3. Plurimis semper visum est difficil- n. 37. et lib. 11. e. IV. n. 7. Augustinum
limum quomodo Deus, et creatura uniri imiiaius est Bellarminus tum saepe alias,
possint ad eumdem effectumpereamdem tum de divino Concursu: legendus lib. IV.
actionem, quin una causa determinet a- de Gratia, et Libero Arbitrio cap. XIV.
liam, et lamen non casu et fortuito con- XV. et XVI. Iluius ulililalis praecipui
currant. Haec fundamenlum multis de- sunt bostes sive D. le Clerc, sive alii inof-

dere , Suarez Metaph. disp. XXI l.

teste ficiosi censores in magna quaelibet nomi-
sect. 1. num. %
negandi concUrsum im- na •
saepe autem observatum est eos in

media lum. Legatur eliam sect. IV. a censuris ferendis timidiores esse, qui sunt
n. 10. ab iis verbis habent edam quae
: sapienliores ; contra ac alii faciant de li-

diximus, summam dijjicullalem in agen- teraria republica pessime meriti, quibus

tibus liberis eie. Legatur Suarez Lusita- niliilverum, nisi quod suum.
nus lom. II. Philosophiae p. 124. Soci- Audi Augustinum Epist.XCV. al. CCL.
niani vero , atque arminiani , ne Jiis in- « n. k. In multo pluribus quaerimus po-

commodis faligentur , abeunt potius in
errorum devia atque abrupta.
Facillima aeque atque doclissima est
explicatio Suarii proleg.
libert. cap. III. num. 16.
opus non simpliciler etabsolule, sed quasi
« tius quid sentiendum sit, quam definì-*
« tum aliquid, fìxumque sentimus*, at ea
« caulio cum sollicitudinis piena sit, mul-
I. de Arbitrii te to melior est lamen , quam temerità*
Deum velie « affinila ndi ». Et lib. VII. de Gen. ad
lit. cap. I.: a Recte est autem vrraciter

sub conditione, si voluntas humana ìllud « atque congruenier loqui , nihil aud-a-
agat,?* ita, \v\([u\l ,facile intelligitur quo- « cter refcllcndo, nihil temere aljiriìwm-
modo Mae duae voluntates coniungan- « do , dum adirne dubium est, verum ,

tur ad eamdem actionem. Explicatio Jiaec a falsumne sit , sive fidei sive scientiae
opti me congrui t sententiae ss. Augustini « ebristianae.

Cif. x. X. In qua eliam illud quod nialum dici tur, bene ordinatimi et loco
manichl^orum suo posilum, eminentìus commen
eminenti us commendat bona, ut magis placeant et Iaudabi-
de
Ili iTivsiin
origine muti.
liora sint dum compnrantur malis.
 — 33 —
*
XI. Neque enìm Deus Omnipotens , quod etiam infidelcs fatentur, re- *
M fla ur
*';
se

rum cui summa potestà* cuqi summe bonus sit, ullo modo sineret mali
, »ìn»t Deus,

aliquid esse in operibus sois, nisi usque adeo esset omnipotens et bonus ,
ut bene faceret et de malo. Quid est autem aliud quod malum dicitur nisi ,

privano boni ? Nani sicut corporibus animalium nibil est aliud morbis et
vulneribus affici, quam sanitate privali (ncque enim idagitur, cum adhi-
:

betur curatio, ut mala isla quae inerant, idest morbi ae vulnera recedant
,

bine, et alibi sint; sed inique ut non sint. Non enim ulla substantia, sed
carnalis substantiae vitium est vulnus aut morbus: cum caro sit ipsa sub-
stantia, et profecto aliquod bonum cui acciduut ista mala, id est, priva-
tiones eius boni, quod dicitar sanitas) ila et animorum quaecumque sunt
vilia, naturalium sunt privationes honorum: quae cum sanantur, non ali-
tino hausieruntur; sed ea quae ibi erant nusquam erunt, quando in illa
sanitate non erunt.
XII. Naturae igitur omnes, quoniam naturar uni prorsus omnium Con - Cap xm - -

1 ~. , Creaturae omiiPS
ditor summe bonus est, bonae sunt: sed quia non sicut earum Conditor bo.iae, sed quia

somme atque incommutabiliter bonae sunt, ideo in eis et minui bonum et ^T^L
aligeri potest. Sed bonum minui malum est quamvis, quantumeumque :
corruptibiie»

minuatur, remaneat aliquid necesse est, (si adirne natura est), unde na-
tura sit. Neque enim, si qualiscumque et quantulacumque natura est, con-
sumi bonum quo natura est, nisi et ipsa consumatur, potest. Merito quip-
pe natura incorrupta laudatur: porro si et incorruptibilis sit, quae cor-
rompi omnino non possit, multo est procul dubio laudabilior. Cum vero
corrumpitur, ideo malum est eius corruptio, quia eam qualicumque privat
bono: nam si nullo bono privat, non nocet: nocet autem adimit igitur ,

bonum. Quamdiu itaque natura corrumpitur, inest ei bonum quo privetur :

ac per hoc si naturae aliquid remanebit quod iam corrumpi nequeat, pro-
ccio natura incorruptibilis erit, et ad hoc tam magnum bonum corruptione
pcrveniet. At si corrumpi non desinet, nec bonum habere utique desinet,
quo eam possit privare corruptio. Quam si penitus totamque consumpserit,
ulto nullum bonum inerit, quia natura nulla erit. Quocirca bonum con-
sumere corruptio non potest, nisi consumendo naturam. Omnis ergo na-
tura bonum est, magnum si corrumpi non potest, parvumsi potest: negari
tameo bonum esse, nisi stulte atque imperite prorsus non potest. Quae si
curraptione consumitur, nec ipsa corruptio remanebit, nulla ubi esse pos-
sit sobsisteote natura.
A e 1per hoc nullum est quod c *». XIH
dicitur malum, si nullum sit bo-
-
XIII. * .
Nuliuin mainivi ,

mini. Sed bonum omni malo carens, integrimi bonum est. Cui vero inest nisiquodet
inalimi, vitiatom vel viliosum bonum est nec malum unquam potest esse
:

ullum, ubi bonum est nullum. Unde res mira confici tur, ut quia omnis
Datura, in quantum natura est, bonum est, nibil aliud dici videatur, cum
vitiosa natura mala esse natura dicitur, nisi malum esse quod bonum est:
nec malum esse, nisi quod bonum est; quoniam omnis natura bonum est
Dee res aliqua mala esset, si res ipsa quae mala est natura non esset. Non
igitur potest esse malum, nisi aliquod bonum. Quod cum dici videatur ab-
sorde, connexio tamen ratiocinationis huius velut inevitabiliter nos com-
pellit hoc dicere. Et cavendum ne incidamus in illam propheticam sen-
est,
tentiam ubi legitur, Vae Us (pù dicurU quod bonum est malum et quod ma- hni v xo -
, ,

lum est bonum ; qui dirimi tenebrai lucei» . et lucem tenebra* ; qui diclini dulce
 — 34 —
m»«. xii. ìs.
amarum, et amarum dulce. Et tamen Dominus ait Malus homo de malo the-
:

sauro cordis sui 'proferì mala. Quid est autem malus homo, nisi mala natura ;

quia homo homo aliquod honum est, quia natura est

natura est? Porro si

quid est malus homo, nisi malum bonum? Taraen cum duo ista discerni-
mus, invenimus nec ideo malum quia homo est, nec ideo bonum quia ini-
quus est sed bonum quia homo malum quia iniquus. Quisquis ergo dicit
; ,

malum est hominem esse, aut bonum est iniquum esse, ipse incidit in pro-
pheticam illam sententiam: Vae vis qui dicunt quod bonum est malum, et quod
malum est bonum. Opus enim Dei culpat quod est homo et vitium homi- , ;

nis laudat, quod est iniquitas. Omnis itaque natura, etiamsi biliosa est, in
quantum natura bona est; in quantum vitiosa est, mala est.
est,
e*?, xv. XIV. Quapropter in iis conlrariis, quae mala et bona vocantur, illa
Bonum et maium, djalecticorum regula deficit qua dicunt: nulli rei duo simul inesse contra-
hcet contraria, . ° ' * . ,
,
.
'

8Mi.ni in eodem ria. Nullus enim aer simul est et tenebrosi» et lucidus nullus cibus aut :

se posse
p 0tus s mu i dulcis
j et amarus: nullum corpus simul ubi album, ibi et ni-
grum: nullum simul ubi deforme, ibi et formosum. Et hoc in mullis ac
pene in omnibus contrariis reperitur, ut in una re simul esse non possint.
Cum autem bona et mala nullus ambigat esse contraria non solum simul ,

esse possunt, sed mala omnino sine bonis et nisi in bonis esse non possunt:
quamvis bona sine malis possint. Potest enim homo vel angelus non esse
iniustus: iniustus autem non potest esse nisi homo vel angelus: et bonum
quod homo, bonum quod angelus; malum quod iniustus. Ethaec duo con-
traria ita simul sunt ut si bonum non esset , in quo malum esset, prorsus ,

nec malum esse potuisset: quia non modo ubi consisteret, sed unde orire-
tur corruptio non haberet, nisi esset quod corrumperelur quod nisi bo- ;

num esset nec corrumperetur quoniam nihil est aliud corruptio quam
, :
,

boni exterminatio. Ex bonis igilur mala orta sunt et nisi in aliquibus bo- ,

nis non sunt: nec erat alias unde oriretur ulla mali natura. Nam si esset
in quantum natura esset, profecto bona esset et aut incorruptibilis natura :

magnum esset bonum aut etiam natura corruptibilis nullo modo esset nisi
,

aliquod bonum, quod bonum corrumpendo posset ei nocere corruptio.

x
Nota in cnpui '. I). le Clerc sub adscilitio nomine Ioan- re homo, in quo videmus esse et bonum,
usque
»
nis Pliereponi inÀnhnadversionibus cri- et malum, ex haeresi manichaeorum
ticis ad opera s. Augustini conlumelio- mixtum est quoddam et compositum ex
sissime improbat atque irridet ratiocina- parte bonae divinacque subslanliae , se-
tionem in hoc Enchiridii loco conila ma- cundum (piani dieitur homo bonus, et ex
nichaeos usurpalam a s. Doclore, sub- parte malae substantiae secundum quam
ditque: « Scholasticos et alios aculiores dieitur malus. Vide August. De Ilaere-
« pliilosophos in accepto hoc a velcri-
, sibus adQuodv. Ilaeres. XLVI. et lib.
« bus commento veluli de marni in ma- de Duabus Anima bus.
«. num adquievisse ». In qua censura sa- lam summa disputationis s. Augustini
tis ostendit se rem liane totani parum cai- haec est Encbir. capitibus
in bis Deus :

.lere. Creator naturarum

est dicis excipien- :

Duas naturas aeternas manicliaei asse- dam naluram malam et quidquid pars
rebant, alleram per se bonam, alteram estbuius malae naturae per se subsisten-
jier se malam, ex quarum physica reali tis, iinproductac, et aeiernae. Al hoc dici

ac substantiali commixtione smt in liac nequit: malum enim non est substantia
rerum universitate bona, ac mala. Qua- aliqua aut natura (a)j sed privano boni

(a) Mali rationem naturnmque ìnprivatìonc Petavius de Deo lib. VI. cap. IV. demonstr.it.
collucandam cs.-e, unanimi patrum sufiGragio Accedi t Audreas Spagnius, qui in disserta tio-
 — 35 —
in natura aut substantia caeteroquin per malum esset malum rei bonae et bono
se bona, sicuti morbi et vitia malum sunt, privans , sed ea qnaecumque malitia sub-

quia privant bono , idest sanitateet vir- stantiae per se malae con^rueret et con-
tùte corpus aut ani mura, quae sanitate sentanea ,proindeque non mala. Su-
esset

aut virltite perficerentur. Nibil ad reni perest ergo, ut malum attedio (piaedam
facit, ntiiii morbi ne vitia sì ut positiva sit contingens privans bono naturam bo-
gubstantiae accidentia ac qualitatcs, in nam, defectibilem tamen, et ex summo
quo vini faeit le Clero. Esto ita sif. sunt bono indefectibili ortam. Sub bac ratio-
Eamen malum correi a tivum ad bonam na- cinationis luce propositiones Augustini
laram quam privant bono. Repugnat ita- obnoxiae non sunt censuris le Clerc, ut
que substantia aliqua seu natura perse patebit comparanti.
gtans et essentialiter mala: nonenim Jioc

ne de malo sect. II. liane statuit thesim : « defì- inTheodicaea, Kingius In libro de Origine ma-
nitio mali proprie talis, privatio per- quod sit li, Io. ChristophornsWolfius in Manichaeismo
fìdionis est recepfa definitìo nominis
. et le- ,
ante manichaeos Israel Canzius in Philosoph.
,

gitima definitio rei ». Conferri praeterea pos- Leibnitiana cap.VI., et Albertus Fabricius in
sunt de malo disserentes Suarius Metaphysic. Delectu argumentorum prò veritate religionis
disput. XI., et in I. II. tract. III. disp.VII. sect. christianae cap. XV. C. P.
III.,Vasquius in I. II. disput. XCV.^Leibnitius

Cap. XV.
XV. Sed cum mala ex bonis orta esse dicimus , non putetur hoc Do- Quomodo
minicae sententiae refragari ,
qua dixit: Non potest arbor bona fructus malos intellisjenduiu
illud non potest
faccre. Non potest enim , sicut veritas ait , colligi uva de spinis, quia non arbor bona eie.
M.itt. Vii. 18.
potest nasci sed ex bona terra et vites nasci posse videmus
uva de spinis :

et spinas. Et eodem modo tamquam arbor mala fructus bonos, idest, ope-
ra bona non potest facere voi un Las mala sed ex bona nominis natura ori ri
, :

volunlas et bona potest et mala: nec fuit prorsus unde primitus oriretur
voluntas mala nisi ex angeli et nominis natura bona. Quod et ipse Do-
,

mi nus eodem loco ubi de arbore et fructibus loquebatur , apertissime

,

ostendit ait enim aut facile arborem bonam et fructum eius bonum , aut fa-
:
Watt. XII 33.

nte arborem malam et fructum eius malum: satis admonens ex arbore quidem
bona malos, aut ex mala bonos nasci fructus non posse; ex ipsa tamen ter-
ra , cui loquebatur, utramque arborem posse.

nomine (a) quid intelligere

\ >Iuntatis ter ipsa anima est vel comprelienditur no- Noia incap.xr.
Augustinus - est scitu valde ne-
i . l mine animae suis potentiis instructae ,sed
Mia, ut inofifenso pede percurramus, iute! ligi ipsum volendi actum quem voli-
tex libros contro lutianum^sivealios lioneni dicimus. Quare animam , seu po-
sex Operis imperfectit et Augustini con- tentiam volentem comparai Augustinus
ti, eumdem lultanum disputationes, qui-
i
boc loco bonae terrete ex qua et vites na-
J similia saepe babet in aliis suis libris.
»
•
i
- sci posse videmus et spinas, et nasci utram-
Magnam autem lucem buie intelligeutiae que arborem, bonam et malam. Volun-
allunili w. hoc Enchirid. caput. Ex. quo tatem autem seu volitionem bonam viti-
appaili voi unta tis nomine non hic intel- bus et arbori bonae malam vero spinis ,

ligi potentiam volentem quae vel reali- et arbori malae. Ex. voi un tate autem bo-

(a) Sicuti graeci xhix~opoj; uaurpant (JouXrjc, t-)(oJVocvxyy.i\v ) potestà tem aulem habet suae
,

$ov\r,rriv <t ftoo\rifi,x et 9iAi)fUt , ila latini uno Volunt&tis ( t^ovcrixv de b^si TCtpi tov ioiov QeXrj-
i eodeimpie voluntatis nomine eflèrant qnnm eli- ficcros ) ubi voluntati opponitur necessitas, et
:

gendi tacultatem ac bwxixtv tutu \><-.v metony- , nomen potentiae prò actu ac svspysix accipitur.
nu.iin actum ipaum eligendi, ac libere susce- CI. Petavium de Opificio lil). IV. cap. X. , et
I't.mi animi inductionem. Atque hoc senati Pau Stephanum Dechampe, de Haereai tanseniana
Cor .VII. '-. cripait : nam qui statuit in lib. III. diaput.II. C. P.
i orde suo firmila, non nab*ns necetsitattm ^v

na, rnquam ex vile et bona arbore, exi-
In
stere non opera mala sed bona ; ex vo- , bit
Imitate autem mala tamquam ex spinis
et mala arbore non existere fructus bo-
nos , sed malos.
Neque utcumque volnnlatem usurpat
Auguslinus prò actu voluntatis , sed vo-
luntalis perfectae ac deliberatae , quo
piene consentimus in bonum aut malum
secundum illud Augustini cap.
positionis Epistolae ad Rom.quod saepis-
sime alias repelil : Nonenim
siderio pravo ( nempe
in ipsa consensione peccamus.
Maxime autem animadvertendum, est
quod deliberala baec voluntas , non au-
lem anima ipsa productiva voluntatis seu
volilionis, ab Auguslino comparami- ar-
bori, quae volunlas se liabeat ad opera
completa acperfecla , tamquam ad fru-
ctus voluntas bona ad bonos, mala ad
: « la angelo ex angelo, ex homine homini
malos. Frustra quis opponat voi unta leni
sive bonam sive malam non
adaequate ab operibus perfectis ac com-
plelis sive bonis sive malis , cuna arbor
a fruclibus suis adacquale distinguami*:
Quasi vero, ait Auguslinus lib. XVI. con-
tra Fa us tu m cap. XV. cumsimile ali quid
dicitur , ex orniti parte atque ex omni
modo simile intelligatur. Non usque adeo
desipuit Augustinus, ut nescierit arborem
esse adacquale distinctam a fruclibus, sed
voluntalem deliberatam ab opere morali
completo sive bono sive malo non ila a-
daequale distingui. Gaelerum sìcuti ex
arbore existit fructus, ila ex voluntaie
plena et deliberata exislunl, tum ahi in-
terni consequentes voluntatis actus ,
, et
tum , ex quibus
exteriores operationes
omnibus una cum prima voluntaie piena
ac deliberala consurgunt opera moralia
completa , sive bona sive mala.
Ac quoniam versanmr, quae ma-
in re
xime necessaria est, ne aequivocatlones
non leves paliamur in leclione operimi
s.Augustini, qu od gravibusetiam scripto-
ribuscontigit,conlirmabimus idipsum ex
apertissimo testimonio Augustini lib. 11.
de Nupt.ct concup. cap. XXVI li. n. V8.
Si peccatimi, inquit Iulianus, sive ali US
quisquam scriptor pelagianus, ex volun-
tate est, mala voluntas quae peccatimi
facit si ex natura, mala natura: « Cito
: inquinatus originali) de nuptiis trahilur.
« respondeo, inquii Auguslinus: ex volun-
— 36 —
« tale peccatimi est» : (riempe ut consla-
non ex potentia volitiva , sed ex actu
volendi ) « Quaerit forte: utrum et ori-
« ginale peccaturn? Respondeo, prorsus
« et originale peccatimi quia et hoc ex ,
a voluntaie ( , nempe , ex ut constabit
« volitione ) primi hominis seminatum
« est, ut et in ilio esset, et in ornnes tran-
Sed quod secutus adiunxit: si ex
« siret.
XVI. ex- « natura, mala natura , quaero ab ilio,
a ut si potesl respondeat ».
in ipso de- « Sicut manifeslum est ex voluntate
indeliberato), sed « mala, tamquam ex arbore mala, fructus
« eius omnia opera mala, sic ipsam
fieri
a volunlatem malam , idest ipsam fru-
« ctuum malorum arborem malam, linde
« dicatexorlam? Si ex angelo , quid erat
<c ipse angelus, nisi bonum opus Dei? Si
(( exhomine, quid erat ipse homo, nisi bo-
« num opus Dei? Imo quia voluntas ma-
« orla est, quid eranihacc duo, antequam
distingui « in eis ista mala orirentur, nisi bonum
<copus Dei , et bona atque laudanda nalu-
« ra?» (Ecce libi volunlatem malam, seu
arborem malam exorlam, et quidem ex
angelo et homine: volunlas aulem ipsa
actualis, non potentia volitiva oritur ex
angelo atque homine). Pergit Augustinus:
«Ecce ergo ex bono oritur malum, nec
« fuit omnino nude oriri posset nisi ex ,
« bono; ipsam dico voi unta tem malam
« quam uullum praecessit malum nou -,
« opera mala quae non sunt nisi ex vo-
,
« limiate mala, tamquam ex arbore ma-
<c la. Nec ideo tamen ex bono ( sive bo-
« na natura) potuit oriri voluntas mala,
« quia bonum factum est (nempe natura
« bona facta est ) a bono Deo, sed quia
« de niliilo factum est, non de Deo».
Ex bis habes gradus , quos indicave-
ram 1. Opera mala ex voluntate mala ,
tamquam ex arbore mala 2. Volunla- :
tem quae mala angelo fuit , exorlam ex
,
angelo; volutateli! quae mala fuit ho-
mini, exortamex homine, idest ex bona
natura, sed quae, quoniam ex niliilo
creala est, defectibilis et peccabilis est,
Occasionem baec disserendi Angustino
dederat in eodeni libro de Nuptiis paulo
ante , nempe cap. XXVI. n. k\ . adversa-
rius pelagianus: Si malum (scilicet homo
accusavi ( nuptiae) possimi, excusari non
 — 37 —
possunt quia omnis causa mala ex- . . , guslino hinc lucem accipiunt innumerae
,

persboni dicente Domino in Evan- est.,. plirases Augustini de sancta deleclalio-

s.

gelio: ex fructibus suis arbor cognosci- ne quemadmodum et de mala quam sae-

tur. Respondit Augustinus ri. 43.: «Quid pius vocat concupiscentiam. Hoc sensu
« est ergo quod ait ex fructibus suis ar- verissimum erit quod siculi vincente vo-
iebor agnoscitur, quia hoc io Evangelio 1 uniate bona sequi tur opus morale bo-
« dixisse Dominimi legimus? Numquid num vincente voluntate mala sequitur
,

« inde Dominus loquebatur, et non po- opus morale malum , ita veruni erit de
« tius de duabus voluntalibus bouiinum, delectatione;sed utrumque tura de volun-
« bona scilicet et mala , istam bonam il- tate tumdedeIectatione^e//Z>era/aj et qui-
« lammalam arborem dicenSjquiade bo- dem utrumque necessario veruni erit se-
« Da voluntate opera bona nascuntur et cundum August. in exp Ep. ad Ga-
illud .

a inala de mala,nec possunt bona de ma- VI. Quod enim amplius nos de-
Jatas cap.
« la et mala de bona? » Qnac omnia ca- lectat secundumid operemurnecesse est.
pile XXVIII. uberios
explicat verbis sa- Sed haec satis distant a delectatione inde-
prà transcriplis.Profecto si voluntalis no- liberata relative victrici in sensu Iansenii,
mine intelligeret potentiamvoliiivainnon quemeonstatconfundendum nonesse cum
diceret in homine duas voluntates repe- theologis quiinscholis catliolicis alio pia-
riri bonam et malam. Explicationem ne sensu victricem. delectationem se de-
liane gemÌDae voluntatis sive arboris , fendere proflleantur. De bis habes plura
bonae ac malae propugnat Auguslinus quae legas in card. Lauraeae opusculis et
centra Iuliani impugnationem 1. V. Ope- toni. I. operimi card. Norisii eie.
ris imperfetti a num. XXI. et secruenti- Caeterum quae diximus clara erunt ex
bus uberrime. contextu ipso expositionis Ep. ad Galatas
Ex bis duo sunt corollar'a. cap. V. ri. i9. (a) Nam cumdixisset, quod
Corollarium I. Ginn voluntas piena ac enim amplius nos delectat secundum id
deliberata idem sit in phrasi s. Augustini operemur necesse est : hoc ponit exem-
ac deliberala delectatio, cuius locutionis plum « Ut verbi : gratia occurrit forma
promiscue usurpantis voluntatem ac de- a speciosae foeminae et movet ad clele-
leclationemexemplasuntinnumerainAu- « ctalionem fornicalionis ( molio ad de-

(a) De hoc ex commentariis in epistolam ad possibilitatem instauratur per quam, si.vo- ,

Galiitas testimonio pluribus atque egregia dis- luisset, nec cecidisset ». Et epist. CLVII. cap.
seruut quum alii tum Stepliauus Dechamps , II. n. 9. « Iubemur itaque detraherede pon-
:

de 1 si lana. lib. III. disput. III. cap. VI.

1 ' i < dere cupiditatis , quod accedat ad pondus cari-
Feneloniua Instruction pastorale eu l'orme de tà tis». Ac serm. CLIX. de verbis Apostoli, cap.
dialogues, epistol. V-VI., Tricassinus de Indif- Vili. « Sic delectatur iustitia ut eam ceteris
: ,

ferenti lapsi hominis arbitrio, Part. II. sect. ad sensus pcrtinentibus delectat iouibus antepo-
Iacobus Merlinus in libello, Vera cla-
. , nat ». III. Phrasim quod enim amplius nos ,

i openun s. jfUgustini pagg. 44-59-71-78 delectat, secundum id operemur necesse est

edit. \ :
- jo et I iannefl
?
L°ponq in ope- bisce aequipollere opus et vitam ( co. Petilian.
:

re 1=: I. - vimeus de Saint Angustia sur la lib. III. cap. XLIV. n. 53.) semper habet bo-
grace, P. II. Obi. XI. C. XXXIX. pag. 591... nam bonus , et malata malus ; op:'.ra nec bona
Nobis sat erit breviter monuisse:!. anteceden- ( con. Iulian. lib. I. cap. Vili. n. 38.) volunta-
tibus , e miitantibus et cousequentibus liqui- , tis malae nec mala possunt esse voluntatis bo-
do ostendi,de delectatione sernionem esse, quae nae ; animus ( epist. CLVII. cap. II. n. 9. )
libera voluntate suscipitur , non quae in nobis velut pondere amora fe.rtur , quocumquefer-
,

est sine nobis: II. cum z.y.ovXov'jitx. doctrinae tur ; nec aliquid appetunt (epist. LV. cap. X.
tini aliam expositionem componi non n.18.) ipsa corpora ponderibus suis, quam ani-
posse. En quae scribit bb.XXII.cont. Faustum mae amoribus suis ; delectatio (de musica lib.
cap. XX.V1II. « Utrum sit aliqua ratiouabdis : VI. cap. XI, n.:ìr).) quasi pondus est animae;
ra ,
quam nihil posait illicitum del© I i- delectatio ergo ordinat ammani. IV. Non una
re , magna quaestio non [a co est. Quod si est, eademque, sed varia ac multiplici siguificatio-
genere natura ange-
f'actus e->t homo , nec illa ne vocem necessitatis ab Angustino (Op. imp.
lica quae in veritate non stetit ; sed in eo ge-
,
lib. I. n. io5. , in Ps. LXXII. n. 12. , epist.
nere ista rationalia f'acta sunt ut in^sset eis , CXLV. n. 2., Coufe*. lib.VIII. n. 10., in Io.
bilitas frenandi delectationem ab illicito , Tract.XXIX. n.5.) adhiberi: ctV. in orationis
quam non frenando pecca vcrunt. Magna est ita- serie, quam expendimus , non aliam exprimi
<jue bum. ma natura quandoquidem per eam necessitatene nidi liberasi etconsequentem.C.P.
,
 ,

— 38
leclatioriem est ulique indeliberata , sed « huiusmodi non est lei, ut intelijgamus
delectatio fornicationis ad quarn homo <( illos sub lege positos in quibus ista non

rnovetur est interior deliberata volunlas « regnanl. Nam in quibus haec regnant
ac delectatio ) } sed si plus delectat pul- « ipsi legilirne ulnntur
,
quia non est il-
ce cliriludo illa intima et sincera species « lis Jex ad coercendum posita. Maior

« castilalis per gratiamquae est in fide a enim etpraepollenlior delectatio eorum

« Christi Iesu , secundum liane vivimus (( iustitia est ». Qua ratione iustitia est
« et secundum liane operamur ( delecta- deliberata eadem ratione delectatio maior
tio de pulcini Indine et specie casti talis , ac praepollentior, quae iustitia esse dici-
delectatio, inquam , per gratiam Christi tur nomini deliberala est. Imo per ipsam
effeclus est graliae Christi ; ideoque per- formaliler regnare dicunlur opera spiri*!
tinet ad liberum exercitium voluntatis , tus ;
quod regnum non est nisi liberum
proindeque est delectatio deliberala casli- et deliberatum exercitium hominis fre-
tatis ex gratia Christi secundum quam nantis concupiscentiam, quemadmodum
deleclalionem existitvitaetoperatio chri- regnare opera carnis nihil est aliud nisi
stiani hominis qui iladelectatur) «ut non liberum ac deliberatum hominis exerci-
« regnante in nobis peccato ad obedien- tium sinentis concupiscentiam donnina-
« dum desideriis eius ? sed regnante iusti- ri. « Regnant ergo
,
pergit Augustinus ,
« tia per carilatem , cum magna dele- « spirilales isti fructus in homine in quo
« ctatione faciamus quidquid in ea Deo « peccata non regnant (ulrumque regnum
<( piacere cognoscimus ». Siculi regnare estex dictis sivemalum sivebonum exer-
in nobis peccatum ad obediendum desi- citium liberta tis ) « regnant autem ista
deriis eius est quid omnino volunlarium « bona si tantum delectant ut ipsateneant
et deliberatum, ita regnare iustitiam per « animum in tentationibus ne in peccati
carilatem et cum magna deleciatione fa- « consensionem ruat )). Quod ista spiri-
cere quidquid Deo piacere cognoscimus, tus bona regnent est quid deliberatum ,
id omne voluntarium , liberum ac deli- ita eliam quod deleclent. Huius autem
bera tu m est. deliberataedeleclalionisformalissimusef-
Vicles quam bene quae consequuntur fectus est , ut qua ratione animum fìgit

faveant nostraeinterpretationi. Idemprae- in bono ita illuni teneat a consensione pec-

stant anlecedentia. « Apostolus. . .cum . cati. Sub haec continuo sequitur illud
« enumerasse! opera carnis(neque forni- celeberriinum Iansenio: Quod enim atn-
te calores idolis servientes neque
neque pliusnos delectat secundum id operemur
« adulteri etc. )
quibus clausum est re- necesse est.
te gnum Dei , subiecit etiam opera spiri- Corollarium IL Si s. Augustinus te-
« lus ... Fructus aulem spirilus caritas, stimonia evangelica de arbore bona et
« gaudium, pax etc. etaddidit, adversus mala etc. (ci) interpretatur de voluntate

(a) Quamquam Christi verbaMatth.VII.17. rtovrtpov , et respondet hebraico JH fructus

neque obscurum neque impeditimi per se fun-
,

dant sensum; nihilominus quemadmodum pri- malos facit quia nimirum subdunt Chryso-
, ,

scis haereticis occasionem praebuere ( Ci. Ire- stomus Theopbylactus ( in h. 1. ) aclsidorus

,

naeum lib. IV. cap. XXXVII. et Clementem

, Pelusiota in epistola ad Strategium monachimi,
Alexandiinum lib. II. Stromat. capp. II. III.) arbor est tristis ac mala, bonos neque edit, ne-
homines ita dividendi, ut alios •^v^iy.ovs , alios que edere fructus potest , x.a.1 tv o<rw tari
dicerent ita lutherani , baiani
TfvEVfx.ocrix.ovs : VCtTfùOV OivÒùOV KCtktX. cu yèvvct.
ianseniani ex iisdem inferendo collegerunt, be- Ceterum ex ordine physico ad ma-
si prjcns
ri non posse, ut homo caritate privatus quid- ralem traducatur , hoc discriminis animadverq
quam capessat, quod peccati viru iniectum non debet nullam arbori malae in ordine physioO
:

sitatque corruptum. Incpte enimveroac prae- vim inesse, qua semet a carie vitioque eximatj
postere , quum germana verborum Christi sen- at vero arborem malam voluntatemque pec-
,

tentia huc redeat Sicuti neque e spinis uvae,

: cato addictam hac in ordine morali facilitate ,

neque a tribulis ficus decerpuntur ; sic omnis divina aspirante gratia, potiri. Unde Christi
arbor bona ( qua bona est ac prò insita boni-
, efiàtum Matth. XII. 53. aut faci te arborem:

tate iructus parit) fruclus bonos facit : mala boaam etfructumeius bonum} aut facile arbo-
aulem arbor ( roda coexpov otvùpov proprie rem malam et fructum eius malum. Quibus
arbor putrida sed heic crenrpov idem valet ac
, illustrandia egregie conferunt quae Lrenaoui
 — 39 —
ipsa actuali bona et mala, constat lanse- « que crit
}
aut homo aut angelus exit.

pillili Auguslini libris contro. Iu-

falso ex « Sed si homo inguantimi homo est ar-
lionuin et aliis qui dicuntur Opcris ini- « bor bona est , piofecto et angelus in-

perfecti conlra eumdera , falso inquam « quantum angelus arbor bona est. Haec
probare impossibile oninino esse infide- a mini Dei suntopera qui naturarumeon-
l -. (jui omore crcatoris careni, ullaoni- « ditor est honarum. Ac per hoc nulla
nino creatura itti nisi male quae sunt ,
« erit arbor mala de qua dietimi est quod
lanseniiverba lib.IV.de Stani uaulapsae ((non possit facere fructus bonos. Quis
cap. III. Est enim hoc contundere homi- « fldelis ita infideli ter sapial?Non itaque
ìicm qui infide] itatem liabet cum volun- « homo inquantum homo est ,
quod est
infideli, quae uti(|ue arbor mala est « opus Dei, sed inquantum malae volun-
solos malos fructus produoens. Al homo « tatis est quisque arbor mala est, et bo-
ipsesecundum se terra est bona, cui non « nos fructus lacere non polest. Videita-
repuguat quominus et arbores et fructus « que utrum inhdelem volunlatem au-
aliquos bonos moraliter faciat. « deasbonam dicere volun tatem?)) Haec
Frustra opponat Iansenius non modo ipsa voluntas infra num. 33. vocatur co-
voluntatem infideJem et ìmpiam dici ar- pulative infidelis atque impia voluntas.
borem malam sed etiam hominem ipsum Quapropter cum Augustinus dicit homi-
infidelem. Respondeo id dici ab Augusti- nem infldelem esse arborem malam non
no ,
sed de nomine inquanlum infideli. loquitur de homine inquantum homo est
Hincinipsadisputationecontralulianam, praecisive a mala et infideli voluntate ,
quae est lib. IV. contra eumdem cap. IH. sed inquantum malae et infidelis volun-
iiiiin. 30. « An respondebis, non inquan- tatis est. Quod idem est ac dicere illud
« tum inquantum homo
infidelis est sed ipsum quod aliis verbis sed eodem sensu
<( est, arbor bona est? De quo ergo Domi- centies Augustinus dicit non hominem ,

a nus aft non potest arbor mala bonos

, sed voluntalem malam esse malam arbo-
« fructus facere? Qua ndoqu idem quicum- renij idem dicas de bona.

5cribit lib. IV. cap. IV. « Homo vere rationa- et esse arbor mala .... Hoc ergo Dominus di-
lia , et secundum hoc similis Deo liber in ar- , cens , aut i'acite illud aut illud osten lit esse ,

bitriu h.ctus , et ^uae potestatis, ipse sibi causa inpotestate quid facerent ».Tum semi. CCLII.
est , ut aliquando quidem frumentum, aliquan- cap. VI. ce Homini autem dedit Deus liberum
:

do autera palea iiat ». Et Augustinus in Act. arbitrinm, et si vult homo heri fuit palea, ,

con. Pelicem lib. II. cap. IV. « liabet unus- ; hodie fit frumentum si a verbo Dei seavertat,
:

q ,i que in voluntate aut eligerequae bona «sunt hodie lit palea ». C. P.

et Còse arbor bona, aut eligere quae mala sunt,

XVI. Quae cum A* XV1,

ita sint,
'
quando
^ nobis Maronis ille versus placet,
r Felix »
J;
nci'um causa*
qm palmi rerum roquosccre causasi non nobis videatur ad felicitateli! conse- nosseabpeitineat
ad fi-licita tei
quendam pertìnere si sciamus causas mngnarum in mundo corporalium
, vù/g™ II.

motionuin, quae abditissimis naturae sinibusocculunturj linde tremar tcrris, *\ *?°

T b m 4
qua vi unirci alta tumescant, Obkibus ruptis, rursusque in se ipsa residant; et
cetera buiusmodi. Sed bonarom, et malarum rerum causas nosse debemus:
et hactenus, quatenus eas homini in hac vita erroribus aerumnisque ple-
id
oìssima, ad eosdem errores el aerumnas evadendas nosse conceditur. Ad il-
lam quippe felici tatem tendendiim est, ubi nulla quatiamur aerumna , nullo
errore lallamur. Nana si causae corporalium motionum noscendae nobis es-
sent, Dullas magis nosse quam nostrae valeludinis deberemus. Cum vero eis
ignoratis , medicos quaerimus, quis non videat quod de secretis coeli et
teme pos latet, quanta sii patientia nesciendum?
XVII. Quamvis enim error quanta possumus cura cavendus sit, non c
.„"
E uY"i
solum in maioribus , veruno etiam in minoribus rebus, nec nisi rerum igno-
rantia possil errali : non est (amen consequens ut continuo crret quisquis
,
 — 40 —
aliquid ncscit sed quisquis se exislimat scire quod ncscìt: prò vero quippe
;

approbat falsum, quod est erroris proprium. Veruni tamen in qua re quisque
erret, interest plurimum. Nam in una cademque re, et nescienti sciens, et
erranti non errans recta ratione praeponitur.[n diversis autem rebus, id est,
cum iste sciat alia, ille alia; et iste utiliora, ille minus uliliora, vel etiam
noxia; quis non in eis quae ille scit, ei praeferat ncscientem? Sunt enim
quaedam quae nescire quam scire sit melius. Itemque nonnullis errare pro-
fuit aliquando, sed in via pedum, non in via morum. Nam nobis ipsis acci-
dit, ut in quodam non iremus per cum locum ubi op-
bivio fallerernur, et
periens transitum nostrum donatislarum manus armata subsederat atque :

ita factum est ut eo quo tendebamus

, per devium circuitum veniremus
, ;

cognitisque insidiis illorum nos gratularemur errasse atque inde gratias

, ,

ageremus Deo.Quis ergo viatorem sic errantem sic non erranti latroni prae-
ponere dubitaverit? Et fortasse ideo apud illum summum poetarli loquens
quidam miser amatori Ut vidi, inquit, ut perii, ut memalus abstulit errori
quoniam est et error bonus, qui non solum nihil obsit, verum etiam prosit
aliquid. Sed diligentius considerata ventate, cum aliud nihil sit errare, quam
verum putare quod falsum est, falsumque quod verum est; vel certum habe-
re prò incerto, incertumque prò certo, sive falsum si ve sit verum: idque
tam sit in animo deforme atque indecens quam pulchrum et decorum esse
,

sentimus, vel in loquendo, vel etiam in assentiendo, Est est, Non non pro- :

fecto et ob boc ipsum est vita misera ista, qua vivimus, quod ei nonnun-
quam, ut non amittatur, error est necessarius. Absit ut talis sit illa vita,
ubi est animae nostrae ipsa vcritas vita ; ubi nemo fallit, fallitur nemo. Hic
autem homines fallunt atque falluntur miserioresque sunt cum mentiendo
,

fallunt quam cum mentientibus credendo ialluntur.Usque adeo tamen ra-

,

tionalis natura refugit falsitatem, et quantum potest devitat errorem, ut talli

nolint etiam quicumque amant fallere. Non enim sibi qui mentitur videlur
errare, sed alium in errorem mittere credentem sibi. Et in ea quidem re
non errat quam mendacio contegit, si novit ipse quid verum sit: sed in
,

hoc fallitur, quod putat sibi suum non obesse mendacium, cum magis fa-
cienti quam patienti obsit omne peccalum.
e a r. xv.ii. XVIII. Verum hic diflìcillima et latebrosissima gignitur quaestio , de qua
Mendacium (mine
est perraluni ,
iam grandem librum, cum respondendi necessitas nosurgeret, absolvimus:
sed .11111,1 alio
g a1 v in s
utrum ad ofiìcium hominis insti pertineat aliquando mentili. Nonnulli enim
prisciiiianistae eo usque progrediuntur ut et peierare et de rebus ad Dei cultum pertinen-
,

tibus ac de ipsa Dei natura falsum aliquid dicere , nonnunquam borni ni

piumque opus esse contendane Milli autem videtur peccatum quidem esse
omne mendacium, sed multimi interesse quo animo et quibus de rebus quis-
que mentiatur. Non enim sic peccat ille qui consulcndi , quomodo ille qui
nocendi voluntate mentitur: aut vero tantum nocet qui viatorem mentiendo
in diversum iter miltit , quantum is qui viam vitae mendacio fallente depra-
vat. Nemo sane mentiens iudicandus est , qui dicit falsum , quod putat ve-
rum, quoniam quantum in ipso est, non fallit ipse, sed fallitur. Non itaque
mendacii sed aliquantae temeritatis arguendus est, qui falsa incautius ere-
,

dita prò veris habet ; potiusque e contrario, quantum in ipso est ille men ,

lilur, qui dicit veruni quod putat falsimi. Quantum enim ad animimi eiltt
attinet , quia non quod sentii hoc dicit non veruni dicit quanivis veruni
, ,

inveniatur <>ssc quod dicit nec ullo modo liber est a mendacio qui ore
, :
,
 — 41 —
sciensaùtem voluntate mentitur. Non considerali*
jciens veruni loquitur,
rtaque rebus ipsi^ de quibus aliquid dicitur
, sed sola inlentione dicentis , ,

melior «'si qui nesciens falsum dici! quoniam id veruni putat, quam qui
,

mentiendi aninmra sciens gerii nesciens vemm osse quod dicit. Ille namque
,

non alind babel in animo alimi in verbo: lmic vero , qualccumque per se
,

ìpsum sii quod ab eo dicitur, alimi (amen elaiisum est in pectore, aliud in
,

lìngua promptum est; quod nialum est proprium mentientis. In ipsarumau-

tem quae dicuntur consideratione rerum tantum interest, qua in re quisque
fallatili" sive mentiatur, ut falli quam
mentiri minus sit nialum, quan-
cum
tum pertinet ad hominis voluntatem, tamen longe tolerabilius sit in his
quae a religione sunl seiuncta mentiri quam in iis, sine quorum fide vel ,

notitia Deus coli non potest, falli. Quod ut illustrctur cxemplis, intueamur
quale sit, si quispiam dum mentitur , vivere nuntiet aliquem mortuum ; et
alius dum fallitili*, credat iterimi Christum post quamlibet longa tempora
morilurum : nonne ilio modo mentiri quam isto modo falli incomparabili-
,

ter praestat, multoque minoris mali est in illuni errorem aliquem inducere,
quam in istum ab aliquo induci?

In aoimadversionibus ad Enchiridion j Ionae secundum LXX. Adirne tres

f In 1
Nnln in caput
xrir.*t xf-iu.
etad Jibros de Mendacio et contra Men- dies et Ninive subvertetur , in bis verbis
dacium le Clerc improbat Àugustini do- distingua duplicem sensum , eversionem
ci imam , et asserii quod sme proximi in moenibus eversionem inperditis mo-
,

damno nisi alia via opilulandi suceurrat ribus. Et quia « stanlibus moenibus atque
lini uni esse debel mentiri si non illiei" « domibus eversa est civitas in perditis
lum sit ioco mentiri, quod per Augusti- « moribus» id satis Augustino
ulver- fuit
ruoti licet cap. II. lib. de Mendacio. ba proplietica vera dicerentur. Plures e-
Eadem mendacia cum utilità te prosimi tiam sensus August. lib. VI. de Gen. ad
licitadocuerere ipsa Grotius de Iure belli literam cap. XVII. n. 28. distinguit in
et pacis lib. III. cap. I. anum.9. et Puf- verbis Isaiae ad Ezechiam : Morieris et
fendorfius de lur. nat. et gent. lib. IV. non vives : « Secundiun igitur aliquas
cap. I. a. n. 15. Nolunt tamen isla vo- « causas inferiores iam vita in fìnierat ,
cari mendacia , de cuius essentia pulant « secundum illas autem quae sunt in vo-
esse ut sint iniuriosa ac noceant , nec sa- ce untate et praescientia Dei... tu ne erat
1

>e, ut quis conlra mentein loquakir. vitam quando fìnivit vitam».

« finilurus
Nobis •'.'ili- Inerii ex hoc ipso cap. XVII. Duos sensus literalem et myslicum distin-
Enchiridii Auguslinum vindicare a I). le guit Aug. lib. contra Mena. e. X. n. 23,
K ilerCj quod si fiat, sponte sua ruent mul- in verbis Iacob ad Isaac. Similia aliis in
ta a (ìrotio et Piiflendorfio obiecta. Jocis. Quae quidein exempla , licet in iis
Milum proprium mentientis quod
est et sit et duplex sensus verus
necessario sit

vdiud habet in animo aliud in verbo ,

ac legiiimiiSj tamen neque Auguslinus ne-
aliud clausura in pectore aliud in lingua que alius catliolicorum censet transferri
nromplum. Cum aulcin loculio sive ex Deo ad creaturas
materialiter posse a ,

pesi ve ex circumstantiissaepe habeat non quasi in iis etiam habeant loeum sensus
ununi tantum sed duo-, aut etiam plures mystici atque proplietici. Vis ergo eorum
sensus intelligibiJes a non stolido auditore, exemplorum in boc stat ut cum locu- ,

>i quod animo et pectore est, idem fue-

in ini
i congruunt duo aut plures veri ac
ii

ril in verbo et Ungila saltem Becundum legitimi sensus cutusmodi sunt in locu-
,

pliquem sensum, male dixeris io ea hvpo- tionibus creaturarum ,

qui ab auditore
besi alludesse in animo ei pectore* o/f£/<£ prudente intellieibiles sunt et explicari a
in verbo et lingua, atque ideo male illud ilicologis solentsiveex ilio loannis e. VII.
ippellaveris mendacium. Ausustinuslib. v. 8. « Non ascendo ad diem lesi uni
\\l. >]c civit. e. XXIV. n. ». explicans istum » sive ex aliis similibus proleclo ,
 .

— 42 —
si cor uni seusuum unus sit verus, signi- Ilis quae exposuimus felioius vindica-

fìcalionis alicuius causa non sunt omni- tur Augusiinns quara si ex lib.I. Retracta-
no mendacia ut. , ail Auguslinus lib. de tionum capile ultimo proferamus in me-
Mend. cap. VI.num.7.: Ycranonjalsa dium quae ipse scripsit: « Hunc quoque
dicunlur, quoniam vera non falsa signi- « ( de Mendacio librum ) auferre statue-

fìcantur, ail idem Auguslinus lib. conlra « ramde opusculis meis , quia et obscu-
Mendacium cap. X. n. 24- « rus, el an fructuosus, et omnino mole-
Iam quod le Clerc opponit conlra Au- « stus milii videbalnr- propler quod eum
guslinum ex lib. de Mend. cap. 11. num. « nec edideram. Deindecum poslea scrip-

2. « iocis quae nunquam

Exceplis igilur « sissem alterum cui tilulus est conlra
« sunt pulala mendacia , liabent enim « Mendacium , multo magis illuni non
« evidenlissimamexpronuntiationealque « esse decreveram, sed non est factum ».
« ipso iocantis afTeclu significationem a- At praetermiltenda non sunt quae antea
« nimi nequaquam falleniis ersi non vera habeniur « De mendacio, inquit, scripsi
:

(( enunlianlis » claram ex diclis liabet « librum qui etsi cum aliquo labore in-
responsionem. loci enim duas liabent si- « telligitur liabet tamen non inutilem in-

gnificationes, alteram vulgarem et com- « genii et mentis exercitationem , magis-

munemex lexicis secundum antiquam in- « aue moribus ad veriloquium dirigen-
stitulionem alteram evidenlissimam ex
, « dum proficit ». Quod cum ita sit,prae-
pronunciatione atque ipso iocantis affé- stitit in bonum
sanae doctrinae Augusti-
ctu significationem qua quis s(;ilicet si-
,
Jium vindicare, quam eum indefensurn
gnificat se velie iocari et ludere -, quod domini le Clerc obtrectationibus laceran-
t:nm verum sit, ioci non sunt mendacia dum relinquere, qui in animadversioni-
ex Augustino. bus ad librum de Mendacio baec in Au-
Tradilabaec s. Augustini doclrina uti- gustinum scribit: « Si talibus quae o-
lissima est in innumeris eventibus, ne le- « mni verisimililudine destinila sunt pon-
mere accusemus mendacium (juod non « dus tribuatur ,
quid tandem babebitur
est mendacium, ait idem Augustinus lib. « leve? »
de Mend. cap. I. n. 1.

Vno, iì'ui
XIX. In quibusdam ergo rebus magno, in quibusdam parvo, in qui-
quidem alio busdam nullo malo in quibusdam nonnullo etiam bono fallimur. Nam ma-
,

p< rniciostor,
»(l seinper est gno malo fallitur homo, cum hoc non credit, quod ad vitam ducit aeternam
lllillllS.
vel hoc credit quod ad mortem ducit aeternam. Parvo autem malo fallitur,
qui falsimi prò vero approbando incidit in aliquas molestias temporales, qui-
bus tamen adhibita fìdelis patientia, convertit eas in usum bonum. Velut si
quisquam bonum hominen putando qui malus est, aliquid ab eo patiatur ,

mali. Qui vero malum hominem ita bonum credit ut nihil ab eo patiatur ,

Is.i. V. 20. mali, nullo modo fallitur; nec in eum cadit illa prophetica detestatio Vm :

m qui dicunt, quod malum est, bonum. De ipsis enim rebus, quibus homine>
mali sunt non de hominibus dictum intelligendum est.Unde qui adulterium
,

dicit bonum , recle arguitur illa voce prophetica. Qui vero ipsum hominem
dicit bonum, quem piitat castum, nescit adulterum, non in doctrina rerum
bonarum et malarum , sed in occullis humanorum fallitur morii ni vocans ;

hominem bonum, in quo putat esse (juod esse non dubitat bonum , et di- ,

cens malum adulterum, et bonum caslum sed hunc bonum dicens,nescienilo :

adulterum esse, non castum. Porro si per errorem evadit quisque perniciem,
sicut superius di\i nobis in itinere contigisse etiam boni aliquid nomini ,

errore confcrtur. Sed cum dico in quibusdam rebus nullo malo aliquem, vel
nonnullo etiam bono falli non ipsum errorem dico niillum inalimi, vel non-
;

niillimi bonum; sed malum quo non venitur vel bonum quo venitur er- ,
 — 43 —
i andò, id est , ex ipso errore quid non eveniat , vel quid proveniat. Nam
et ipso per se ipsuni error aut magnimi in re magna aut parvum
, in re par-
va , (amen semper est malum. Quis enim, nisi errans , nialum neget ap- ,

probare prò veris aut improbare vera prò falsis,

falsa aut habere incerta prò
certis vel certa prò incertis? Sed aliud est bonum hominem putare, qui ma-
los est, quod est erroris; et aliud est ex hoc inalo aliud malum non pati si ,

nini! noceat homo mahis, qui est putatus bonus. Itemque aliud est ipsam
vitam putare, quae non est ipsa et aliud est ex hoc erroris malo alicjuid boni ,

consequi, velut est ab insidiis malorum hominum liberari.

\\. Nescio sane utrum etiam huiusmodi errores: cum homo de malo e*» .^xx.
e u<

borni ne bene sentit qualis sit nesciens aut prò eis, quae per sensus cor-
,
; em^is «sse'
p««"^«-
poris capimus occurrant nobis similia quae spiritu tamquam corpore
, , , ,

aut corpore tamquam spiritu sentiuntur quale putabat esse Apostolus Pe- ;
Act. xu. i
9 .

Ima (piando existimabaf se vision >idere repente de claustris et vinculis

, ,

per angelum sanctum liberatus aut in ipsis rebus corporeis lene putatur esse :

quod asperum est aut dulce quod amarum est, aut bene olere quod puti-
,

dum est aut tonare cum rheda transit, aut illum esse hominem cum alius
,

sit quando duo simillimi sibi sunt quod in geminis saepe contingit linde , ;

ait ille Gralmque parentibus error; et cetera talia, etiam peccata dicenda sint.
;
virgii. /Eneid.x.

Nec quaestio nodosissima, quae homines acutissimos academicos torsit, nunc

nulli enodanda suscepta est, utrum aliquid debeat sapiens approbare ne in- ,

cida! in errorem, si prò veris approbaverit falsa , cum omnia (sicut afììrmant)
\ ri occulta sint vel incerta. Unde tria confeci volumina in initio conversionis

meae, ne impedimento nobis essent, quae tamquam in ostio contradicebant.

Et ulique fuerat removenda inveniendae desperatio verità tis quae illorum ,

\ Mclui argumentationibus roborari. Apud illos ergo error omnis putatur

peccai uni quod vitali non posse contendunt , nisi omnis suspendatur
,

assensio. Errare quippe dicunt eum quisquis assentitur incertis nihilque ;

certuni esse in hominum visis, propter indiscretam similitudinem falsi, etiam

si quod \idelur, forte sit veruni, acutissimis quidem sed impudentissimis

conflictationibus disputant. Apud nos autem Iustus ex fide vivit. Atsi tollatur Abac.n.4.Rom.
'
7
assenno , iides tollitur ; quia sine assensione nihil creditur. Et sunt vera , '

<|u;un\is non videantur, quae nisi credantur , ad vitam beatam , quae non-
nisi aeterna est non potest perveniri. Cum istis vero utrum loqui debeamus,
,

uiiuro qui non victuros in aeternum , sed in praesentia se vivere nesciunt

, , :

imo nescire se dicunt, quod nescire non possunt. Ncque enim quisquam si-
nitur nescire se vivere quandoquidem si non vivit, non potest aliquid vel
:

nescire; quoniam non solum scire, verum etiam nescire viventis est. Sed vi-
delicef non assenliendo, quod vivant cavere sibi videntur errorem cum , :

etiam errando convincantur vivere quoniam non potest qui non vivit er- ;

rare. Sicul ergo nos vivere non solum verum sed etiam certuni est ita vera :

et eerla Mini nmlta, quibus non assentiri absit ut sapientia potius quam de-

mentia nominanda sit.

4

Pui.it Wolfius Psychol. ratioo. sect. « versali dod quod de omnibus dubita- Nota ad caput
I. r. I. §. VI. u Quod sccptici (sive a- « rent etiam de factis ipsis. Id patere ait
ninnici) mclu erroris committendi ve- « e\ SextO Empirico ».At Augustious a-
ritates universales insuper haoenni ,
cademicis tribuit uoiversalem dubitano-
bil aifirmarent, nihil negarenl in uni- nera de omnibus , tum hoc cap. XX. inni
 ,

iu tribus libiis c.Acad. quidquid sit num
vere ex animo ita comparati essent, de
quo disputar 1. III. a e. XVJI. Itaque
academicus, quod ad corpora attinet, du-
bilabat num exisierenlì unde scis^ail
demicus ap. Auguslinum 1. HI. e.
e. X.n.%. esse islum m\indum si sensus
falluntur? Idealista autem absoluie non
— 44 —
« uxoris alienae. Te te consulo M. Tul-
« li. De adolescenlium moribus vitaqitf
« tractamus, cui educandae instiluendae-
« que omnes illae literae luae vigilave-
aca- « runt. Quid aliud diclurus es ?... » Tura
Acad. post aliquot excusationes quae ad rem no-
strani non faciunt, liane profert )>: Adul-
« terium... fortasse non iecit , sed fecisse

exisiere affirmat. Academicus buie prin- a visus est. Iste autem maritus bomo ,

cipio innitilur: Posse aliud esse ac vide- « fatuus,perturbatomnia litibusprouxo-

tur: quae verba sunt August. ibidem. Ei- a ris caslitale proclamans » Tum pau-
dem innitilur idealista ,
quamquam et a- lo post « Taceo, inquit Augustinus, de
:

lia addat ut dicam. Denique quemadmo- « bomicidiis ,

parricidiis , sacrilegiis
,

dum academicus boc capite XX. Elicli, « omnibusque omnino quae fieri aut co-
dicit: Nihil cerlum esse in hominum vi- « gitari possunl flagitiis , aut facinoribus
si s propter indiscrelam similiLudincm fal- « quae paucis verbis ,et quod est gravius,
si s riempe quia sive vera sit sensibilium « apud sapientissimos iudices defendun-
existentia sive falsa , eadem apparentia « tur : , et ideo non erra-
nihil consensi
discerni incapax effici posset in noslris sen- « pi » Atque ut paulo supra dixerat
: :

sibus : lioc idem iisdemque verbis docet i- jorlasse non feci sed fecisse visus. Haec
dea lista. Augustinusqui utfaletur lib.I. Uetr. cap.
Neque vero religio tantum cum credi - I. niotus anlea fueratargumentis academi-

bilitatis notis quae a sensibus praecipue corum , de quibus eorumcjue argumen-

pendent subruitur ab ideal istis , ut pro- tationibus liaec testa tur lib. II. e. Acad. e.
balum est ad notam 2. capilis IV. , sed I. n. 1. « Eoque fit , inquit , ut acade-

praeter eversionem principiorum meta- « niicorum arma , quando cum eis ad

pbysicorum, civilis quoque reipublicae « manus venitur nec mediocribus viris,

etbica omnis acmoralis disciplina subver- « sed acuti s et bene erudilis invida et

lilur, ut quemadmodum boc capite in- « quasi vulcania videanturi). Quae dixi

dicat Augustinus, ad demenliam redigen- ne sibi mullum tribuant recentes ideali-

di simus. LI probandum suscepimus in slae. Verum inquit Aug. lib. HI. e. Ac.
,

nota 1. capilis IV. et uberius perseque- e. XV. n. 3k. « Ad versus isla verba vi-
:

mur in praesenti , ut bine constet quam « gilantior ipsa facta bominum et mores

falso alque inconsulto Wolfius Psycbol. «( considerare coepi. Tum vero tam multa
rat. secl. III. e. I. §. 550. óocuerìl idea- « milii et tam capitalia in istos venerimi
lisrnum innoxium , ut babes in verbis su- « in mentem ut iam non riderem , sed
pra transcriplis ad e. IV. nolam 1. Nam <( panini stomaebarer ,
parlim dolereni
erunt quideni, si verus sit idealismus, il- « Jiomines doctissimos et aculissimos in
la peccala quae obiectum spirituale re- « tanta scelera senlentiarum et flagitia

spiciunt , nulla autem erunt peccata quae « devolutos ». Quae si contra academi-
in turpi aliquo corporeo facto sita sint, cos valent quorum est dubitare quanto ,

sive in eius voluntate , desiderio, delecta- niagis contra ideal islas quorum est nega-
lione versentur. Erunt omnia baec falsae re rerum sensibilium exislenliam , sine

supposi lionis cum nihil corporeum sit. quibus nulla sunt liomicidia , furia ra- ,

Audi Augustinuin lib. HI. e. Ac. e. XVI. pinae, adulieria , nullaque ex bis veri
num. 35. bac argumenlatione utenlem pcriurbatio sensibilis reipublicae quippe
conila academicos de omnibus dubilan- quae non exlet.
tes Quid si ergo aliquis adolescenlium
: (( I. Dices : disputatur inter tbeologos
« cum bos audierit dicentes. Quid- . . . num Deus, mentili sane impotens, po>sit

« quid occurrit vcl animo vcl sensibus tamen esse causa erroris sive moralìs siv6
« non esse approbaìidum. Id igitur ali- saltem physici (et); quod autem errore*

ti diens adolescens insidiabilur pudicitiae permittere possii non est dubiùm.

(a) Melchior Canus in altero de Locis cap. , sententia (X ordine docet T. Haereticum Bit :

III. ex recepta ac unanimi penea theologos asscrere quod Deus de potentia ordinata men-
,
 — 45 —
IUspondeo : Non eos impugno qui di- fluciuet animus et oinni vento doclrinae
stinguunt subtiliter inter mendacium et cireumferatur.
errorem , et lume subdiyiduut in pliysi- 11. Dicescum Bayle dictionaire histor.
cimi moralem- qui causano intentivam
et et cvit. V. Pyrrhon. Ut. B. « Quod Sce-
erroris a permissiva secernunt. Aiodebe- « ptici docuere, qualilates afìlcienles sen-
io apud omnes esse cerumi quod nequeaf « sus noslros nilnisiappareutiasquasdam
Deus exhibere sensibus hominum oppa- « esse, idipsum fatentur recentes pliilo-
rcnticwi unìpersalem et claram corporea- « sophi sapieutiores. Nec est, inquit, quod

1u ni rerum sine ha rum obiectiva verità- cu ezeipiatur extensio ac motus. Eleuini

te et existentia, quoeuinquo nomine vo- « si obiecta sensuum videntur nobis co-

oelur Deus liane apparentiam exliibens , « lorata , calida , frigida , odora , licet in
live dicatur causa per se sive per acci- « se non sint huiusmodi , neque
ipsis

deus sive con eausa sed permissor , sive « proinde nos Deus decipit, quid causae
id vocelur exhibitio niendacii sive exlii- « est , quod nequeant videri extensa , ac
bilio erroris seu phvsici seu moralis. Si « figurala, quiescenza , aut mota quin
,

fo/um, utar verhis Àugnst. Jib. III.
e. Ac, cap. X. mim.24. quale e umque
est quod nos coni ine t atque alit, hoc in-
ijuam quod oculis nicis apparet a me-
,
(jnc sentitur Intiere terrarn et coelum, aut
quasi terroni et quasi coelum si sciJicet
nonnisi sub Jiac disiunctione id veruna est,
« revera sint; neque inde ulla erit in nos
« Dei deceptio ».
Respondeo: Videamus quaeso, ne per
hanc quaestionem... in verbi controver-
siarn decidamus, quod... turpissimum es-
, se saepe confessi sumus,3Lit Aug. lib. 11.
e. Ac. cap. X. n. 24. Censent pliilosopbi

ut si t terra et coelum aut quasi terra , recentiores quod sensibiles qualitaies ap-
et quasi coelum, non autem determinate parenles sint non reales sensu quodam
terra et coelum; quidni dicam sub ea- contrario peripateticis, ex quorum doctri-
dem disiunctione fuisse proplielas , apo- na insurit rebus absolutae aliquae quali-
stolos martyres , aut quasi proplietas ,
, tates co]oris,caloris, frigoris, odoris.Cae-
auasi apostolos quasi martyres? Idem
,
terum etiam antiperipatetici fatentur esse
dicam de Scripturis canonicis , de mira- vera ac realia obiecta ita se liabentia, ut
culifl de conciliis corunique decretis, si-
, sive qualitate absoluta verbi gr. coloris,
ve de {piasi Scripturis quasi miraculis, ,
sive ex aliqua disposinone lucem aut re-
tjuasi conciliis. lo priscilJianistis August. flectente aut refringente aut repellente
ep. C(AXX\ CCLID. num.9. re-
fi. al. efficiantsensalionem coloris. Quod si Deus
pi ehei idit ,quod Domi numlesumloquen- solus operaretur in nostris sensibus sen-
tem per os proprium illusorem pò- sationem coloratae rei obiecto ipso non
iius(fuani\-i:ritatLsdoctoremfuissecredi- existente ,
quemadmodum in aliquibus
dentiti. Si rei tantum possibilis esset idea con tingere dicit Maignanus , et in aliis
lismuadubilare in omnibus ppssemus,num nonnullis omnes fatentur , utique in ea
Deus illu sor an verilatis doctor? liypolhesi esset apparentia disputata a
Si\ iotem dubitemus, an Deus causet ,
<•
scepticis. Quam apparentiam universa-
sive dubiUMiiiis, an Deus errorem uni ver- lem et claram sine realibus obiectis nega*
salem et clarum humaoorum sensuum mus esse possibilem et dedecere primae ,

permitlai perinde est qu intana allinei

.
,
causae perfectionem,at([ue auctorilalem,
ad inipediendum ne Deo assentiamur sed quo velut gradii certo innitentes, atlolla-

tiri possit :Qui existimat J^eum ox ordina-

II. probatus, hebraeis scriptoribus , atque adeo
ria potentia per ad miai itrum posse rei mentii i iis, qui suatn loquendi formam ad hebraismuni
!lere,errat ilio in fide t or pissime: II!. exigunt solemne esse ut verba adiva de iis
, ,

ti im ex absoluta potentia nec

per se nec metonyr/ueeu8ìirpent,qìxi alicuìus actionis non
inni meniiri pote-t. \c cui vcrosrrupu- ipai auctores sunt sed eius tantum patrandae
,

Jiuu iniicianl quae opponi ex Bibliia II. Reg. ionem praebent, quura illam non impe-
XVI.io., XXIV. i. coli. I. Parai. KXI. i., I . diunt. Cf. Broesti Biblioth. Theolog. Nov.
LXIII.i7.,Ier.IV.io.,Ezech.XIV. 9.... Cart. \., ci Gataekerum in dias. de stylo N. T.
Btimonia soleut, animo reputari canon debel cap. VII. C. P.
lucultntissima cxemplorum inductione conv>
 , ,

— 46 —
mur in Deutn, inani! Aug. lib. de Ut. bus verbis liominem laudo, eiusque stu-
cred. e. XVI. n. 34. dium, atque ingenium, non commendo
III. Dices : est accurata similitudo in- opiniones plerasque plnlosophicas quas ,

ter appareutiam universalem et claram magnis paradoxis refertas non meiho- ,

de sensibilium corporum ventate quaJern dum,quam implexissimam atque obscu-

docent idealistae post scepticos et acade- rissimam dico. Is ergo Copernici propu-
micos, et inter appareutiam universalem gnalor, idemqUe magnifìcus cornrnenda-
et claram systemalis terrae quiescentis , tor idealistarum ,
nihil philosopliiae ad-
idestlum motus diurni solis, planetarum, versali idealismum dicit, imo se in eam
siderum, tum motus annui soJaris sub zo- sententiam descensurum dare significat ,
diaco, tum quielis terrestrium corporum, nisi ad manum habuisset Harmoniam
tum descensus rectilinei gravium, qui si Praestabilitam, qua influxus physici dif-
moveatur terra curvus re ipsa et solum fìcultates evaderet.Vide Wolfium Psyco-
ad speciem rectus esset, siculi motus glo- logiae ration. sect. III. cap. I. §. 550.
bi e summitate ad mali pedem deciden- et cap. IV. §. 614. et seqq. Veruni lon-
tis , translala navi; ergo si poslerior haec gè ante Woliium idem clarius Tychonici
apparentia non modo possibilis est sed docuerant cum Claramonlio, qui Coper-
daturreipsa, sifidem habemus tot recen- nicum dixit tollere orane criterium sen-
tioribus astronomi^ et philosophis, prior suum 9 idesl iudicatoriam vim annexam
quoque illa, vel re ipsa dabitur vel certe sensationibus. Vide Ricciolium, qui Ty-
possibilis erit in sensu composito Provi- chonicis, et Claramontio subscribit Al-
dentiae lmius. mag. J. IX. sect. IV. cap. XX. num. 8.
Respondeo me, cui summopere ar-
(a) Quare num. 6.: « neque enim , inquit
non qua itur, sed
ridet iliud Senecae: <c magisevidens est, esse aestatem, atque
qua eundum est, omn'mo censere eam pa- « Jiyemem quam descensum naluraJem
,

ritatem esse accuratissimam, et utriusque « gravium esse rectilineum » aliaque :

apparentiae , sive idealisticae , sive co- phoenomena terrae quiescentis. Quare ni-
pernicanae tum possibilitatem, tum exi- hi! tam pronum ac facile esse, quam ut
stentiam pari passu procedere. Id acute copernicanus aullerius periricetlrontem,
vidit Cliristianus Wolfius non matheseos « affirmetque re ipsa uon esse aestatem
tantum , sed pliilosopliiae quoque prae- « non hyemem , non inorbos , non mor-
ceptor studiosus , atque ingeniosus : qui- « lem ; verum haec apparere tantum » .

(a) Haec sunt falsa, et quae ferri nullatenus patrum efFata desiderari viderentur , quibus
possent nostra hac aetate , in tanta Astro-
, si non sine veritatis specie communis vulgata- ,

nomiae et Physicae luce dicercntur. Ut ea ta- que opinio assereretur. Accedebant III. quum
men auctori nostro condonemus , non panca dissidia quae cultores ipsos Physicae atque
,
sunt quae suadent. Etenira I. neminem fugit Astronomiae distrahebant in partes tum ;ui- ;

quae sit vis consensionis, et quam aegre eaede- cipites hypotheses , ac nutantia rationum mo-
serantur seutentiae , quas quis a teueris acce- menta quibus non pauci ex copeinicani syste-
,

perit ac penitus hauserit , tum adultior factus matis vindicibus abutebantur. Fronum nam-
et prolcssus ipse fuerit ac aliis etiam tradide- que est ex dissensione lalsitatem arguere, ac
rit. Iam vero quum haec literis consignaret vitium quod patrocinio inest ad causam ip- ,
,
auctor (an. iy55 ) , theologorum scholae a co- sam cui impenditur traducere. Ad haec IV.
, ,

pernicana hypothesi communiter abhorrebaut; validiora ceteris argumenta potioresque ob- ,

et quemadmodum ipse primitus acceperat , ita servationes quae plenissimam copernicanae

,

ad magisterium provectus (quamvis alii ex ipsa hypothesi fìdem conciliant , vel nondum iuno-
Societate Iesu praestantes viri per id temporis tuerant, vel certe non ita proponebantur , ut
oppositaeadhaesissent sententiae)alios edocue- eam referrent evidentiam quae nos percellit. ,

rat non terram moveri > sed solem circnmagi.

, Neque demum V. ad exacerbandos theologo-
Fuisset ergo portenti instar , si rem habuisset rum animosillud mediocriter cont'erebat, quod
lenius,blandiusquetractasset.Praesertimquum inter asseclas instaurati systematis haud pauci
li. neque 13ibliorum testimonia (Ios.X.i2-i3., numerarenturadversuschristiauam religionefl
Iob. XXXVIII. 4-6., Ps. XVII. 16., LXXXI. infensissimi quique ad oppuguandam oxpu- ,
,

5., LXXXVIII. 12., XC1I. i., XCV. io., CI. guandamque divinam Bibliorum auctoritateB
'iG. ,C1H. 5., CXXXV.6., Prov. III. sibi ex novis inventis opem
ig., VIII. praesidiaque slip- ,

29., XXV.3. ,Eccl. 1. 4-6. Ecdi. XLVI. , petere gloriabantur. C. P.

5. XLVI11. 26. Is. XXXVIII. 8.
, , neque )
,
 — 47 —
Cum autera lauti viri lestimonium afferò, ui\ o afferuniur9 possuntque potius in nu-
memineris eorum, quae scribit Tacque! menimcon9enìenliarumt quamcumgumen-
Asironoiniae Jib. A 111. cap. III. «.liane, forum referri.
( de veniate ab-
oquit, controversiam Quos auiem mi hi dabis, qui post /;/;.
«soluta motus lerrae ) Io. Bap. Riccio- Ria iolium l'acquei, de Ckales opero-
,

« lius,ea timi eruditione,lum copia prò-
« secutus est, ut facile
« gotio superai
I. gens quidem
atque eopernicanos, si horum,
stas inier,
hypothesis ex observationibus astronomi-
cts, quod plures dixere, ac dielitant, de-
monstraretur. Veruni haec mera impo-
itnra est ad fucum faciendum Simplicio-
ribus, quibus quidquid sub fìguris geo-
metricis, aut formulis algebraicis mallie-
sius, aique ex proposito liane conlrover-
omnes hoc in ne- siani traclaverint, novamque Copernico
erit ». evidentiam non iactantius dixerintsese at-
esset dispari la s ideali- udisse, sed scientifico libro, aut disserta*
tione, productis in medium utriusque
sententiae momentis , confecerint? Nimi-
rum omnes Copernicum clamore sequun-
tur, non instituto sententiae examine, aut
disputatone. Eam opinionem per manus
acceptam posteris tradunt , qui proinde
copernicani sunt aut newtoniani ex au-
,

tnatico qnasi pallio circumvestitur , id dilu, et quemadmodum est in actis Tre-

loturo iliicodemònstratumest. Sapienter, voltiensibus Fevri.1753. p. 475. par oui
ut alia Ricciolius 1. IX. Almagesti e.
,
dire. Quare censura, quam dixi, ab aevo
\\\\ . n. 1. « Quando copernicani ia- p. Ricciolii ad p. Cayron scriplorem
,

« etani demonslralum esse telluris mo- Iesuitam recentissimum prò quiete ter-
« tum , et solis stalum ,
id aul solemne rae , ( Vid. Memoires des Treveux ad
« mcndacium est, aut intelligendum est an. 1753. art. 21. ) inconcussa perdu-
« ex hypolhesi mera». Quae abusiva de- rat} aut tandem aliquando proferant , si
monstratio ex mera hypolhesi solemnis et liabent, demonstrationem ex observatio-
ipsa est illusio, fallacia, deceptio simpli- nibus aslronomicis , quae observationes
ciorum contra leges bonae fìdei in litera- non exponantur in ulraque hypothesi.
rio commercio hoc enim paeto formas
: Hoc enim malhemalici ipsi fatentur ,
etiam substantialesscholastici demonstra- quotquot ex iis sunt ingenui , ac bonae
lini it. ilalis scilicet aliquibus ex mera hy~ fidei, ratione, ut par est, non cestro per-
potìi citi. Niliil enim eos moramur quibus
,

P. Tacquet, insigne geometris et astro- iniuriae prò rationibus, aut demonstra-

lil uomen. eo tempore scripsit circa tionibus sunt. Ouare dum audiunt nos
medium saeculi XVI. quo « mirum dieta prolervos appellari a Wolfìo in Eleni.
« est. inquit ipse sub inilium Jib. Vili. Astronomiae et pervicaces a Wìsthon
,

A stiri quantus ubique ad liane

;
ii . in Praelectionibus iam rem demonstra-
,

« (Copernici) novitalem ingeniorum pru- tam putant.

(( ritus exiitent caelerum licetnon ae- )> : Cum haec igitur Copernici controver-
qoeac Riccioli uscopernicanisadversetur, sia mixti cuiusdam fori sit , et astrono-
tauieu Astronomiae Jib. Vili. cap. III. mica quidem si ex coelestibus observa-
,

M i \ pò, inquii, cum nihil haclenus tionibus demonstralio inquiratur, philo-

utramvii partem adductum videam,
ni sophica auiem, ac theologica, si philo-
« quod (seclosa auctoritate sacra) proba- sophicis, aut theologicis argumenlis de-
« bilitalifl metam excedat, his immorari lìnienda suscipiatur , missis astronomicis
(( non esl animus »: lanlum abest abevi- demonslralionibus, quas et haclenus non
dentia demonstrationnm prò molu terrae. invenias scimus, et non hominum qui-
II vir scilicet erat Tacquet
,
qui non eia- dem, sed Dei verbo subnixi nunquam in-
moribus copernicanae multitudinis, sed veniendas certissimi conhdimus, dico si :

rationibus tangeretur. P. deChales,quem ex philosophicis, aut theologicis princi-

latis ex se propensum
copernicanos vi- in piia definienda res sit, nihil a copernica-
detei Astronom. prop. XIX., la- lib. J. no proferri posse, quod non multo priori
meo solutis aliquibus argumentis prò Co- iure proferre queat idealista ad sui defen-
pernico: Sunt, inijuit 1. e. prop. XVI. sionem.
p. 327. et nonnul/a alia, quae a Coj>cr- Nani ulraque In polbesis idealistica, et
 ,

— 48 —
copernicana, sin minus conscqnenler ad lium moluum, quales reqtiirit terra quie-
aliquas circumsianlias praesenlis provi- scens* at quales postulai mota terra, eo-
dentiae, saltem physicc anlecedcnler pos- rum causam pbysicam facile copernicani
sibilis est. Ulraque simplicior praeoppo- damus, sive per carlesianos, aul leibnitia-
sita, et omnia expediens per pauciora, ut nos vortices , sive per ncnvlonianas altra-
ex terminis constai. cliones, et proiecliones, vires nempe cen-
At inquies : copernicani graves pliilo- trales, tum cenlripelas, tum proieclilias,
sophicas difficullates intorquenl in ad- tangentiales , cenlrifugas ». Quid in bis
versarios suos (nam de aslronomicis iam ego polius mirer levilatem ne, an incon-
dictum est ). Respondeo : eas ego Jeves sequenliam, haud salis scio.
potius, levissimas, nulliusque roboris pu- Dicis planetas molu copernicano defer-
to. Sed fac esse graves. An non in im- ri ex vorticibus. Rogo aulem, In vortices

mensum graviores sunt, quibus utunlur ex qua causa molura suumbabeant pro-
idealistaePEas accipeexWolfìophychol. porlionalum deferendis planetis ? nempe
sect. I. cap. I. §. 4-2. <c Impossibililalem ex libera Dei lege, quae primitus et mo-
« exislentiae realis corporum demonstra- tum vorticibus impressit , et impressum

« re conatur (idealista ), quod ea admis- conservat iis regulis ,

quas statuere pla-
« sa sequantur contradictoria de divisio- cuit.
« ne, et compositione continui , de com- At fonasse dicis, planetas copernicano
« municatione motus , et de commercio motu deferri ex vi centripeta sive allra- ,

« inter mentem , et corpus , et omnem ctionis in solem aut primarios , et ex vi

« movet lapidem ut ostendat , per idea-
« rum in anima successionem explicari
« posse pliaenomena rerum malerialium:
« et sect. III. cap. IV. §. 61k idealistae :
« liaec perspicientes , et de dislincte ex-
« plicando commercio animae et corpo-
« ris, imo in genere, et de distinclaexpli-
« catione actionis corporum in se invi-
« cem ,
ac corporis in animam , et ani-
« mae in corpus desperantes , ideo nega-
« runt mundum aspectabilem,quem ani-
ce ma sibi repraesentat, exislere ». Intel-
ligiscuiusmodisintdimcuilales,quasidea-
lislaeopponunt, nempe eae,quae in ornili
pbilosopliica scliola habitae semper sunt
omniumarduae,implexae,inexlricabiles.
His tameq multis, atque gravissimis una
sensuum evidentia universalis et
itapraeponderat,ut contraidealistam vix
non utamur s. Bernardi verbis in epist.
ad Innocentium an non iuslius os lo-
: exliaustam figurisGeometriam,et ibrmu-
quens talia fustibus tunderelur quam ,
proiectitia , tangentiali , centrifuga } ex
quibus duabus centripeta , ac proiectitia
orianturellipses planetarum. Rogoautem
quid tandem sint vis centripeta ailraclio-
nis,et vis proiectitia, aut in quid tandem
resolvantur? nempe in liberarti Deilegem,
qua ab initio voluit, et vult quetnlibet
primarium in solem, quemlibet seeunda-
rium primarium gravitare: in liberami
in
aliam Dei legem, qua ab initio voluit, et
vult planetas, sive primarios, sive sedu-
darios post prima m proiectionem perse-
verare in eodem stalu se movendi unifor-
miler in directum. Ex quibus geminis le-
gibus voluit Deus, et vult planetas descri-
bere motus, quos requirit Copernici sy-
stema, idest ellipses primariorum , inter
clara quos est terra circa solem, et secundario-
rum circa primarios.
Cum autem uni versa haecdoctrina post
lis Algebram longo circuitu tlieoreina-

rationibus rcfelleretur? sane Augustinus tum ,

problematum , lemmalum ,
poris-
hoc ipso Enchir. cap. XX. ailìnem aca- matuni , corollariorum eo tandem
deve-
demicorum opinionem demenliam appel- niat ut causa moluum , quos requirH
,

lat. Non moramur dilfieultales contra- systema molae terrae, sii libera Dei / \r, (

rias,quippe certi de corporum cxislentia, aul voluntas, (ncque aliud dicere possuol
incerti de modo. nisi impingere velint in substantiales ibr-
Cuius aulem tanta erit impudenlia, ut mas, aut qualitates occultas ) , qua do-
cum bis idealistarum gravissimis obiectis ctrinae levitate, et inconsequenlia negli-
ea comparel quae copernicani obiiciuni
,
gunt , aut reiiciunt opinionem 1>. Alberti
adversariis suis. » Nulla est , inquiunt Magni, qui docet causam moluum caele-
facilis et expedita causa coeleslium spira- slium quos postulai terra quiescens,esse
,
 — 49 —
liberanti legem Dei, qui praeceptwn po~ bellari lamen idealisraum argumentaiio-
suit, et non prete/eritò.Enverbab.Alber- ne Micologica ex verbo Dei.
ti Magni in Il.Sent. d. XIY.art.G.wCoeli Hoc quidem Maìebranchìi asserlum
« inanimati suni, et insensibiles j et ideo impugnatura est sopra , cimi proba vimus
« verios dieendnin fuit, quod non moven- idealisniinn suhverlere nolas credibilità*
« tur , nisi iussu divino , et volnntate... tis, idest fundameotum (idei ut estaetus ,

« et Jioc dicunt etiani alii philosophi , si- prudens : sed alia via occurrcndum hoc
« cut astronomi, et Ptolomaeus,et Alba- loco est. Dicis cum Malebranchio idealis-
te legni, et Albumasar, et (ìaber, et alii mum valide expugnari verbo Dei- igi-

« quamplures » et paulo post « nihil

: tur Dei verbo valide expugnabitur co-
te ila secare dicitar , sicut quod sola Dei f)crnicanismus. Quod si tibi copernicano
H voiuntate inoveanlur, et natura pro- iceat tot tamque expressa Scripturae
,

re pria non contrariarne motui ». Quam testimonia de molu solis et quiete ter- ,

b. Alberti opiniouein aliorumque apud ,

rae interpretari in sensu apparenti , et ad
Conimbricenses lib. II. de Goelo qu. V. vulgi captum accommodato , eo quod
art. "2. si astronomus sibi persuaserit, ni- Scriptura non doceat vel astronomiam ,
lnl aliud ei facienduni supererit, quam vel philosophiain , licebit eodem pacto
ut in historia moluum coefestium concin- interpretari quaecumque Scriptura enun-
na nda ex propriis , et alienis observatio- ciat de reali existentia materiae , et cor-
nibus utiliter in commune bonum elabo- porum sensibilium: nequeenim Scriptu-
ret, potius,quam tanto apparaludemon- ra docet philosophiam naturalem.
slrationum, et calculorum nonnisi syste- Simili methodo alias usi (in dissert. de
mata idealia coniìngat quod recens ex ,
Harm. Praestabilita n.36. ) argumentati
nostra Soc. astronomusanimadvertit.Me- sumus necessariam esse ilJationem a co-
mineris autem non hoc agi, utrum sen- pernicanismo affirmato ad aiììrmandum
tentia Alberti Magni vera sit. Hoc unum socinianismum in controversia de plurali-
pronuncio: si eam copernicani , cartesia- late personarum divinarum , et a negato
ni , aut newtoniani reiiciant, eos prorsus socinianismo ad negandum copernicanis-
inconsequenter acturos. mum , quam argumentationem iterum
Quaero iam ab adversariis hactenus : confirmamus. Si catholici doctores ap-
ne tam expedite philosophi responderint probent posse copernicanos salvo scriptu-
idealistis, quam facile per nos responsum rarum sensu negare veram, ac realem
est copernicano? nisi forte hoc ipsum in quietem terrete, et solis motwn , pome-
responsione displicet,quod nimium sit fa- runt sociniani aeque bene negare veram
cihs, reeenles cium geometrae , ut est in- ac realem Filii , aut Spiritus Sancii Per-
geniose dictum a D. de Fontanelle (Mem. sonarti a Palre distinclam. Testimonia
Trcveux art. 21. an. 1753.) odere fa- scilicet plurima Scripturarum , sive de
ci Ha. mola solis et de quiete terrae sive de
, ,

Quid, inquies si quis sequutus mc-

, Persona Filii , ac Spirilus Sancti, utra-
thodam Malebranche conceda t quidem que in sensu apparenti et ad vulgi ca- ,

non expugnari idealistas philosophicis ar ptum , non autem scientilìco , vel aeque
gu mentis ei naturali evidenzia sensuum , male, vel aeque bene explicabunlur («).
quemadmodum ncque copernicani: de- Addo non uno tantum, sed ex triplici ca-

(a) Discrimina qnac saeculo XVIII. auctor

, ut haec fixa, immotaque maneat, consiste-
nisi
non vidit, nos saeculo XIX. non cernimus mo- re nullateuus possint. Sed rum tot, tanta-
illi
do , sed omnino contuemur. Bteuim I. socinia- que sint, quae socinianam 1-Evospixrivetotv relel-
ni doctrinam impetunt in syinbolis catholicae lunt , ne unum quidem ex his copernicanis re-
ecclesiae totidem verbis comprehensam ab iis, , pugnat. Praeterea II. hoc existit discrimiuis
qui sacramento regenerationia initiarentur inter Bibliorum testimonia quae socinianis
, ,

constanter postulatali] adreraua baereticorum

, qa aeque copernicanis opponuutur, quod ili--*
iactiones iam inde ab apostolica aetate propu- signifìcationem habent certam ac ratam cum
gnatam d efènaain, sa uciiooibuaoecumc meo-
ac ex lidei analogia, lum ex dogmatica catholicae
rum conciliorum defini tam , concordi suffragio ecclesiae interpretatione ìsta con tra neutro ex
;

a patribua tradì tara cum articulia rhriatia-

, et capite rei determinata dici , vel circumscripta
nae prolessiouis ita nexam atque cohaerentem, censeri possuut. Rursum III. christiani patre»

pile longe meliorem foie socinianorum
causano.
Primo. SiScripiurarum testimonia pio
Persona Filii , ac Spirilus Sancii inter-
pretantur sociniani in sensu apparenti ,
populari, et ad capium vulgi de persona
melaphorica , secundum prosopopoeiae
fìguramsaepeconsuetam,idfaciuntquam
plura producendo Scripturae loca, ac
tis difiicilia, favere putantpro
quae sibi
unitale Personae in Divinis asserenda,
quibusque olim fere ulebanlur sabellia-
ni. At nullum habent copernicani testi-
monium prò motu terrae , ut inde fieri
audaciores possint ad contraria sibi testi-
monia explicanda.
Secundo. Interpretationem suam pro-
bant sociniani ex palribus saltem anteni-
caenis priorum trium saeculorum. Ac
quamvis catholici non modo asebabeant
postnicaenos palres , sed etiam sibi vindi-
cent iure ac merito communem anteni-
caenorum sentenliam(a), fatenlur tamen
nonnullos veteres ecclesiaslicos scripto-
res prò socinianis esse re ipsa , nonnullos
ad speciem favere. At copernicani cum
innumeros palres conlra se habeant, quos
apud Ricciolium Jib. IX. Almagesti vi-
dere est, ne unum quidem producere sibi
favenlem possunt.
Tertio. Utcumque contorta , et vio-
lenta sit inlerprelatio sociniana , (
copernicana comparelur , ncque minus
contorta, neque minus violenta est, utra-
que enim aeque confugit ad sensum me-
laphoricum, seu popularem , vulgique
captui accomniodalum ) ad eam tamen
adliibendam cogi se sociniani profìtentur
difFicilJimis argumentis, nalurae lumine
(Cf. Chrysostomnrn in Genes. homil. XIII.
n. 4. , in Epist. od Philipp, hom. IX. n. 2. ,
Hieronymum in Matt.h. XIV. 8., et Augusti-
num de Gen. ad lit. lib. I.capp.XVIII-XIX.,
et lib. II. cap. I.) et spectatìssimi quique scho-
lae theologi (Ct. Petrum Lombardum in II.
d. XXIII, et s.Thomaml. p.q.LXVIU. a. 1.,
etOpusc. X. ad Ioannem de Vercellis ) disertis
verbis praemoneul , non esse uninsmodi, quae
continentnr in Bibliis; sed qiium omnia et sin-
gula ad (idem moresque spectantia prò rei ve-
ntate dicantur ,nonnulla contra esse ad pliy-
sicam praesertim scienliamque naturae peiti-
nentia, quae pio vulgari lioiniuum sententia
describunlur. Imma IV. quod verbis docent,
esemplo factoque ipsoconfirraant.Quura enim
in iis biblioruin testimouiis explanaudis, qnac
— 50 —
notis Quae sunt eadem uni tertio etc,
,
Quae repugnant uni tertio etc. At coper-
nicani cum nullam mathematicam de-
monstrationem astronomicis observatio-
nibus innixam prolulerint quid aliud ex
,
philosophia babent, quam coniecturas ?
Ex. gr. Quod nulla idonea causa pro-
feraturmotuumcoelestiumin terrae quie-
sa- scentis sy s ternate ,\\oo. ab iis incotisequen-
ter obiici iam ostendimus: Quod simpli-
cior eorum hypotesis sit : idipsum au-
lem ab idealislis dici posse demonstra-
vimus. Praelerquamquod ridiculumest
ex simplicitate copernicani systematis
ad nauseanti nobis obtrusa , Scripturas
pervertere , cum et nobis, et adversariis
certissimum sit Deum in coelesti mundi
systemate non elegisse simpliciorem by-
pothesim, cuiusmodi esset, quae per cir-
culos sive soli , sive terrae concentricos
rem absolveret cum nullis pianeta rum
irregularitatibus,nullisperturbationibus;
quod sapienter contra copernicanos ani-
madvertit de Gbales 1.1. Aslronom. prop.
Vili. , non tamen, inquit, ita res voluit
Deus disponere: imo certissimum etiam
est syslema elegisse adeo a simplicissimo
remotum , ut proinde et primarii , et se-
cundarii planetae etiam si supponantur
,
ferri ellipticis orbitis,vias bactenus inex-
tricatas, nec quibusque fonasse tabulis
cui si extricabiles ineant: multo magis, si mo-
lus ii planetarii considerentur, non prout
sunt in astronomicis imaginationibus, sed
uti reali ter sunt, nempe mixti ex motu
centri, et motu rotationis circa proprium
axem. Ex quibus ut in ellipticis or-
fìt ,
bitis describant curvas cycloidales om-
nem liumanum calculum respuentes.
prioris sunt generis conspirent , ut una
, ita
omnium quum contra ad
esse lingua videatur,
ea veniunt, quae ad botanicam , zoologiam ,
astronomiam.... referuntur, in diversa abcunt,
et prò sua quique ernditione alia atque alia vel
coniiciendo opiuantur , veldocendo pallilo con-
iis affirmant. Cuius quidem rei argu-
fidenti
nientnm ex iis peti luculentissimuni potest ,
quae Petavius ex veterum patrum operibus in
priore libro de opificio sex dierum capp. VII.
seqq. diligenter adducil. C. P.
{a) Ortodoxa antenicaenorum patrum doctri-
na praeclare asseritur a G-eorgio Bullo in de-
rensione Fidei nicaenae Prudentio Marano in
,
«•pere insci ipto, Divinitas D. N. 1. C... , et
Balleriniis fratribus in tertia ex dissertat toni-
bus ad opera Zenonis Vcroneusis. C. P.
 — 51 —
Arido : niillam nobis esse constai in sacrae Scripturae textus proferre in me-
mundo figura m ,
nullam superficiem dium possit
,
qui vel numero , vel per-
nullum solidum , nullum ino tu ni , nul- spicuitate testimonia exaequent a tycho-
lam quantitalem sive continiiain , sive nicis proferri solila. Haec tam inconstans,
discretam , quae ut re ipsa in mundo est, sibifjue repugnans agendi ratio quae ,

eam regularitatem, et siinplicitateni ha- tanti facit Scripturas in controversiis hi-

beat , quae accurate niatlieiualicis cal- sioricis , ac cbronologicis , minimi facit
culis subduci possit. Unde igitur in men- in controversiis de motu
aut quiete so-
,

tem incidit viris caeteroquiu sapientibus lis , ac terrae , nonne liquido ostendit co-

itaargumentari ; ad subducendos cal- pernicanorum fautores non sapienti ra-

culos astronomicos hypothesis coperni- tiocinatione duci sed caeco quodam fu-
,

cana sìmplicior, etfacilior est; ergo eam rore abripi, atque oestro? opportune sci-
Deus selegit. Forte quis putet ratiouem licet acta Trevoltientia (Memoires
aliquam disparitatis ex eo desumi posse, commences.. a Treveux art. 21. p. 475.
.

quod cum agitur de interpretatioue sa-
crae Scripturae loquenlis de persona Fi-
lli, aut Spiritus Sancii versemur in re
spoetante ad fidem, cuius m}r steria Deus
hominem docet in sacris Literis
ameno agitur de interpretatione Scriptu-
rae loquenlis de motu solis et quiete ter-
rae versemur in re quae speciat ad na-
, ,
luralem philosophiam,aut aslronomiam,
qua ni Deus non docet in Scriptum.
Respondeo. Quemadmodum Deus non
fevrier an. 1753. ) « Le nom de Newton,
et la modedemonstrent tout auiourd'hui:
parce qu' enfin Voltaire 1' a dit: Newton
a calculé pour eux , raisonnè pour eux
; cum demontrè pour eux^ pensè pour eux, phi-
losopbè pour eux: e* est V aoros s^»y) de
, tous le tems ». « Sed non facile, inquit
« Augustinus 1. V. de Musica cap. V.
« num. 10., ista populo persuadentur.
« Tanta enim est consuetudinis vis , ut
« ea inveterata , falsa opinione genita
si

omnesveritates superna tu rales inScriptu- « est, niliil sit inimicius ventati ».

ris revelavit 3 sed quas ei revelare placuit,
ila etiam non omnes quidem veritales na-
turales nonnullas lamen, imo vero plu-
,
rimas locutusest,omniaad gloriarli suara
referendo, sive ut iiomines uberius Deum
et cognoscant , et ament. Eodem aulem
Nequit igitur sibi constare doctrina ca-
tholicorum theologorum , nisi socinianis,
idealistis, copernicanis,aut omnibus fa-
cultatem faciat Scripturas eludendi, aut
omnibus ex aequo neget. Hinc imperare
milii minime possurn quin veliementer
,

modo eius aucloritas , et loculio infalli- metuam causae catbolicae ex bac Scri-
bilis est sive naturalia, sive supernalu- pturarum perversione , quae , quod in
ralia testelur:omnis divini verbi sive su- aliam rem Quintilianus scripsit, plus ha-
perna! malia, sive naluralia loquenlis in- bet in recessu, quam in fronte promittat.
tei pretem consti tuit Ecclesiam , quam Si quis metum hunc meurn arguat aut ,

siili emit sanguine suo, non vero consti- etiam rideat, nescio an tantum sibi studii
tuil sapientiam huius mundi quam stal- ,
tbeologici vindicet, quantum Ioannes Ba-
lala j'ecit Deus inquit Paulus cap. I.
, ptisla Ricciolius non matheseos tantum
epist. I. ad Corinthios, qui ex graecis et aslronomiae , sed tbeologiae quoque
maxime de hac sapienlia superbiebant. professor insignis lib. IX. Almag. sect. IV.
Praeterea qua ratione Deus non docet cap. XXXVI. n. 1. « maioris , inquit ,

in Scripturis suis principalilerpbysicam, « momenti est boc negotium quam co- ,

aut aslronomiam ita neque liistoriam

, « pernicanorum quidam ex isti mar uni.
gentium, aut clironologiam el tamen •
« Etenim occasione controversiae huius
eruditi quique non modo catholici, sed « de motu et quiete terrae, quae de se
etiam protestantes maximum momentum « mere pbysica et astronomica est ver- ,

esse dicunt in Scriplurarum auctoritale, te titur iam abipsis in controversiam tum

qnoties deAssyriis, Babyloniis, Mcdis, te sensus Scripturae sacrae , tum
lilcralis
Persis, Graecis, JEgvpliis, Komanis, eo- « arbitrium de eius vero sensu iudicandi,
ramque chronologia Scriptnra loquitur ,
« ac defìnicndi. Proinde me oportet prò
quamvis controversiis historicis, aut
in « religiosae vitae officio, ac tbeologiae ,

chronologicis neutra dissidentium pars u quam loto fere decennio publice , ao

 . ,

— 52 —
« privatili! (.locendo pro(essussum,quan- thcntica monumenta recitat, sese iis sub-
« ta possurn diiigenlia etc. scribere profìtetur nilid addens vel mi-
Quae omnia cum scribimus , scimus nuens 1. IX» Almagesti sect. IV. e. XL.
socinianorum errorem conlra veram et n. 1. in fin.
realem Personam Filli, et Spiritus Sancii Andreas Tacquetl. Vili. Aslronomiae
fuisse,etesseabEcclesia damnalum,quam e. III. n. 8. « Tametsi, inquit, nullum ar-
damnalionem adhuc passa non est liypo- « gumenlum sive aslronomicum , sive
thesis copernicana , sive ulla pontificia « physicum hactenusallalum sciam,quo
bulja , sive ullo conci! ii oecumenici de- « lerrae quies et solis motus demonstre-
creto. Caeterum nos non prò aucloritale, « tur; (in quo Ricciolio adversatur) cogit
quae nulla nobis est, definienies, sed theo- « tamen utrumque asserere, divinorum
]ogice ratiocinanles argumentamur ab « voluminuui auclorilas, quae tot locis,
ab sur do ,
quod argumentationis genus « et evidenlia tantaulrumque afiumant,
catholici ipsi scholastici conlra seholasti- « utnullusdubilationi reliclussit loeus».
cos alios usurpant sine alterius iniuria. Et post plura testimonia Scriplurae sa-
Diximus itaque ,
quod semel admissa in* crae recitata « Supervacaneum, inquit,
lerprelatione copernicana sacrae Scriptu- a sit plura adscribere ; neque enim ver-
rae, locutiones scilicet de motu solis eie, « bis clarioribus quies lerrae, et motus
ac quiete terrae accipi posse in sensu pò- « solis aifirmari poluerunt.. . Hoc sensu
pulari,et ad vulgi captum etc.,illud con- « loca iamadducta omnesss. patres, hoc
sequitur ,
quod etiam locutiones de Per- « sensu omnes doctores calliolici inlelle-
sonis Filli, ac Spiritus Sancti inlelligi pos- a (scilicet ante centum annos,quo
xere»
sint in sensu populari , et ad vulgi ca- tempore scribebat Tacquet , is nescivit
plum. Quod cum lamquam absurdum ullum esse doclorem catholicum coper-
reiicialur non modo a copernicanis catho- nicanum ). « Quibus omnibus postremo
licis (si qui sunt qui systema illud non « accessit s. Congr. Card, auctoritas ,

tantum ut hypothesim dei'endant, in quo « quae in iudicio de GaliJaeo insliluto

nulla esset dilfìcultas ) sed etiam a coper-
nicanis protestantibus , inde flt ut vel co-
ganlur reiicere systema hoc suum , vel
incohaerenter agereconvincantur,quous-
que idoneam disparilalem asserant non
clamando , indignando , irridendo , sed
raliocinando.
Haec eo fldentius scribimus
mores sumusdecretis. CongregationisCar-
dinalium sub Paulo V. die 5.Martii 1616.
ubi systema copernicanum vocant «Fai-
ce sam doctrinam pylhagoricam, divinae-
« que Scriplurae omnino adversanlem...
« inperniciemeatholicae religionis»: me-
mores sumus senientiae romanae Inquisì-
tionis Jatae in Galileum sub Urbano VIII.
die 22. lunii 1633. ubi inserta legitur
theologorum de mandato Ponliflcis sele-
clorum censura Solem esse in centro
: recenlibus copernicanis tolideni niihi re-
ìnundi et immobilemmolu
positio...formaliter haeretica , quia est
expresse contraria sacrae Scripturae
Terram non esse in centro mundi , nec
ìmmobilem, sed movevi motu etiam diur-
no : est item propositio tlicologice
considerata ad rninus erronea in fide.
Kicciolius, qui liarum censurarum au-
« solis immobilita tem in centro mundi , et
« revolutionem terrae annuam ut hae-
« reticam et expresse contrariam sacrae
« Scriplurae, motum
vero lerrae diur-
« num , saltem ut erroueum in fide con-
« demnavit ».
Claudius de Ghales lib. I. Astronomiae
quod me- prop. VI. eo ipso in loco , quo simplici-
talem syslematis copernicani divinamap-
pellai, late tur eam hypothesim Scriplurae
contrariam. Licet ergo ea simplicilas ve-
ra sit, non tamen, inquit prop. Vili., ita
res Deus voluit disponere.
Tres in medium proluli ex nostra So-
cielate tum theologos, tum malliemalicos
primi ordinis, quosque, uli tales, laudat
ipse Wolflus toni. ult. operuni , ubi de
malheseos scriptoribus. Nescio utruni ex
locali: est prò- ponere possis , qui, spectalis omnibus ,
commendabiliores sint, esto scianl fluxio-
num melliodum, et calcolimi inlegralem
el diilerenlialem,incogniluin ante New to-
num, Leibnilium. Plurimos autem ali-
el
. . . ctores leges apud Kiiviolium loco citato ,
quosinler Nicolaum Scrunino scribenlein
non videro se, quo paolo cius hypothesi?
 — 53 —
defensores ab hacresi esse possint invnu- liane controversiam astronomicam esse ,
nes. Ex recentioribus autem lectu dignis- philosopbicam, theologicam. In bis quae
simus est vir ci . p. Petrus Curii iinguae astronomica sunt , magni facimus astro-
sauctae in romano Collegio professor in noraos, ex quibus proinde, non autem a
egregia dissertatione jdwd Dan 5
sive Sol melaphysicis philosophis , aut tbeologis
itans anno superiore edita, demonstrationem astronomicam de motu
Ex omnibus concludendum ideali-
bis terrae expeclamus, diu, multarli, multo-
stas non posse se se tueri exemplo bvpo- quelaborequaesitam,saepiuspromissam,
ihesis copernicanae, imo ei impugnatiooe nunquam exbibitam. Iu bis quae pbilo-
idealismi consequi potius, ut sit reiicieoda sopbica sunt , et metapbysico ratiocinio
copernicana bvpotbesis. bbranda , quemadmodum et in iis, quae
Caeteruin , ut ad idealislarum et co- sunt tbeologica, atque ad Scripturas et .

pernieanoruin comparationem redeamus, patres esaminanda tam nullius sunt au-

si divinam bonitaiem dedeeet illudere bu- ctoritatis astronomi, quam nullius mo-
mano generi per fallacemuniversalem ap- menti suntin astronomica sive pbilosopbi,
pareo tiam, tum rerum sensibilium , tum sive tbeologi ad unum omnes. Disparata
caeleslis diurni atque annui motus cura ista sunt , tamque inter se remota , ac

quiete terrae , multo magis id dedeeet, si disiuneta, ut qui in earum una facultate
idem ìlle Deus nos alloquens , et doeens insignes vereque clarissimi appellantur,in
in sanctis Scripturis utramque apparen- alia imperitissimi esse possint, aut quem-
tiam, tum eam, quae centra ideabstas est, admodum Augustinus loquitur 1. Vili.
tum quae conlra copernicanos est, claris de Gen. ad lit. cap. XV. n. 33. acute
vocibus , nibilque ambiguis perspicue ,
obtusi. Quae omni dissimulatione ex-
,

disertissimeque conbrmet. cussa, tandem aliquando aperte proflten-

Memini illudAugusliniEpist.LXXXll. da sunt, ne prò validis argumentis, quae
al. XIX. e. 11. n.k, ad Hieronymum « De unice desideramus et magni facimus,
« (juo enim certus sim, quod me scriben- academicos parisienses , loudinenses ,
pe-
ce do, vel loquendo non lallat, si fallebat tropolilanosnobis ingerantinsuisquosque
« Apostolus lilios suos, quos ilerum par- facultatibus, quas profitentur,pro eorum
« turiebat , donec in eis Cbristus , idest mentis insignes viros, at in controversia,
<( veritas formaietur? » An non liceat no- de qua agitur, ventosa, et inania nomi-
bis p;iria argumeutari : « de quo certus na. Quamquam et bis nominibus , ut in
a sim, quod mihi non illudat, si utraque simili ait Aug. 1. IV. e. Iulianum e. IH.
<(perspicua voce tum naturae, tum Seri- num. 17. nos putant esse terrendos. . . .

« plurae illuserit Deus? » adversus quos , quantum donai, qui nos

At contra sentiunt astronomi recentio- vocavit , pietatis liberiate clamabimus .

res insignium academiarum. Respondeo.

XXI. In quibus autem rebus nihil interest ad capessendum Dei re- e a p. xxr.
00
gnum utrum credantur an non vel utrum vera sive sint sive putentur
, , ; , ^Zlpi
an falsa io bis errare, id est aliud *prò alio putare, non arbitrandum est
;
l 7
P eccatum '. sed
. . . sempcr maluiu.
esse peccatum; aut si est, minimum esse atque levissimum. Postremo qua-
lecumque illud et quantumeumque sit, ad illam viam non pertinet qua ,

itur ad Deum: quae via (ìdes est Christi quae per dilectionem operatur. , i. cai. v.e.
Ncque enim ab hac via deviabat in gemhlis filiis gratus ille parentjbm errori
aut ab hac via deviabat apostolus Petrus, quando se existimans visum vi- a<*. xn. o.

dere, aliud prò alio sic putabat, ut a corporum imaginibus in quibus se ,

esse arbitrabatur vera, in quibus erat, corpora non dignosceret, nisi cuna
,

ab ilio angelus, per quem fuerat liberatus, abscessit aut ab hac via de- :

viabat Jacob patriarchi, (piando viyentem filiiuu a bestia credebat occisum. Gen.xxxvn.33.
Id his atque huiusmodi lilsitatibus , salva (ide quae in Deum nobis est, et
fallimur , et via non relitta , quae ad illuni ducit , erramus : qui crrores
 ,
— 54 —
etiamsi peccata non sint, tamen in malis huius vitae deputandi sunt, quae
ita subiecta est vanitati , ut approbentur hic falsa prò veris , respuantur vera
prò falsis , teneantur incerta prò certis. Quamvis enim haec ab ea fide ab-
sint ,
per quam veram certamque
ad aeternam beatitudinem tendimus ; ab
ea tamen miseria non absunt , in qua adhuc sumus. Nullo modo quippe
falleremur in aliquo vel animi vel corporis sensu , si iam vera illa atque
perfecta felicitate frueremur.
Nota in caput Dixerat Augustinus initio cap. XX. ne-
XXI '
scire se , utrum errores ibi enumerati, et
caetera talia elicmi -peccata dicenda sint.
Non omnino determinate dirimit suam
banc dubitationem Augustinus boc cap.
XXI. sed sub disiunctione: ((Non arbi-
« trandum est esse peccatum, aut si est
« minimum esse, atque levissimum ; pò-
ci stremo qualecumque illud, aut quan-
ce tumeumque sit,ad illam viamnonper-
« tinet , qua imus ad Deum, quae via fi-
« des est Gbristi , quae per dilectionem
ta opera tur ».
Permittit autem , quod ea dicantur pec-
catum in alio sensu, puta academicorum,
apud quos error omnis putatur esse pec-
caturn, uti dixerat Augustinus cap. XX.
Encbiridii. Eos autem pbilosopbos acu-
tissimos vocat Augustinus eodem capite
XX. et alibi saepe laudat. Imo iis aliqua
ex parte adhaesit , ut testatur 1. I. Re-
tract. cap.l.Quare mirumnon est, quod
eorum loquendi morem non omnino im-
probet. Observandum est autem obiter
hanc peccati appellationem, quam in gra-
tiam academicorum non reiicit Augusti-
nus , nihil commune babere cuoi pecca-
to philosophico , de quo decretum Ale-
xandri Vili, anno 1690. Quandoquidem
eius peccati ratio specifica est, quod sit
actus bumanus disconveniens naturaera-
tionali in bomine Deum ignorante, aut
Deum actu non cogitante, non tamen
Deum offendens, neque dignus aelerna
poena } cum peccatum quod hoc
,
nomi-
ileacademici appellabant, esset error qui-
libet speculativus
,
quem et dari, età
via Dei per se non excludere certissimum
est, idque solum disceptari potest, num
sine vocurn abusu appellali possit pecca-
lum. At in lite de voce usum eius per-
misit Augustinus seclae adeo celebri per
eam aelatem.
Haec dislinctio peccati pcrtincntis ad
viam qua imus ad Deum, et non perii-
,
nentis ad liane viam,imprimisnobissua-
det, ut minus miremur de illa alia distin-
ctione in libris contra Iulianum de ope-
ribus bonis bonitate pertinente ad vitam
aeternam , bonitate non ad cam per-
et
tinente; quam distinctionem adeo repre-
hendit lansenius lib. IV. de Statu nat.
Japs. cap. II. lamquam alienam a men-
te s. Augustine Le Glerc autem in Ani-
madv. ad de Fide et oper. fatetur qui-
1.
dem eum loquendi
esse s. Augustini, sed
modum recenset inter monstra ex con-
tende/idi, et paradoxa defendendi libi-
dine nata. Sed male, lum quia penes ar-
bitrium ius est et norma loquendi, tum
quia episcopo , atque ecclesiastico scrip-
tori consonat res considerare, uti ad vi~
tam aeternam ducunt , aut ab ea retra-
bunt, reliqua detrimentum facere, ut ait
Paulus.
Ex eadem distinctiòne peccati in boc
e. XXI. intelligimus modum exponendi
plura testimonia Augustini , quibus er-
rores etiam invincibilis ignorantiae pec-
cata appellare videtur.Textusplures con-
gerit Ians. 1. II. de Statu nat. laps. a cap.
II. ad VI. Vulgatae sunt apud theologos
responsiones ex ipsius s. Aug. doctrina
elicitae, distinguendo peccatum, quod
proprie vocalur peccatum \ libera enim
voluntate , et ab sciente committitur, et
quod de huius supplicio consequatur ne-
cesse est: ut babet Aug. 1. 111. de Lib.
arb. e. XIX. n. 54.
His responsionibus aliam addere pos-
sumus ex distinctiòne, quam exposuimus.
Forte itaque errores invincibiles appellat
peccata more academicorum , non aulem
alio sensu, qui pertinct ad viam, quae
ad coelum ducit. Neque id tantum apiari
potest erroribus facti , de quibus huius
Enchir. cap. XX. sed etiam erroribus iu-
ris naturalis, quos errores lansenius vull
semper esse peccata , licct sint inyioci-
biles « hoc brevissimum tene, ait Auc
 — 55 —
n 1. III. de Libero arb. cap. XVIII. n. non disputamus sequentes doctrinam
,

« 50: quaecunque ista causa est volun- s. Tliomae I. II. quaest. XCIV. arlic. 6.
« tatis , si non ei potest resisti , sine pec- ut rum Lex nalurae possit a corde homi-
ameni potest, non ei
« cato ei ceditur. Si nis abolcrì? ) non sunt peccala, quae
a cedatur, non peccabitur.
etAn forte perlincnt ad viam, quae ad coclum du-
« fallit incautum? Ergo caveat, ne fal- ca sive ut repetit Aug. hoc eodem cap.
:

ce la tur. An tanta fallacia est, ut caveri Ench. XXI. non sunt peccata per quae ,

« omnino non possit? Si ita est, nulla errantes ab hac via devient. Cum ergo
« peccata sunt. Quis enim peccat in eo dicunlur ab Augustino peccata sic ap- ,

« (juod nullo modo caveri potest? )) pellabuntur sensu non ecclesiastico sed ,

lgitur errores invincibile iuris etiam usurpato ab academicis non mediocribus

naturalis (eo sensu, et quoad ea,de qui- piris sed acutis et bene eruditis, ut lo-
,

bus Iiaec ignorantia possibilis est, de quo quilur Aug. 1. II. e. Acad. cap. I. n. 1.

XXII. Porro autem omne mendacium ideo dicendum est esse pecca- Ci * XXH -

limi homo non solum quando scit ipse quod verum sii,
, quia ,
sed etiam menda ci., messe
P eccatura
si quando errat et fallitur sicut homo hoc debet loqui, quod animo , gerit:
si\«' illud verum sit sive putetur et non sit. Omnis autem qui mentitur con-
tra id quod animo Et utique verna pro-
sentit, loquitur voi untate fallendi.
pterea sunt instituta non per quae se homines invicem fallant, sed per quae
in alterius quisque notitiam cogitationes suas perferat. Verbis ergo uti ad
fallaciam non ad quod instituta sunt peccatum est. Nec ideo ullum men-
, ,

dacium putandum est non esse peccatum, quia possumus aliquando alicui
prodesse mentiendo. Possumus enim et furando aliquando prodesse, sipau-
per cui palam datur, sentit commodum
, et dives cui ciani tollitur, non ,

sontit incommodum nec ideo tale furtum quisquam dixerit non esse pec-
:

catum. Possumus et adulterando, si aliqua, nisi ad hoc ei consentiatur ,

appareat amando moritura et si vixerit poenitendo purganda
,
nec ideo ,
:

peccatum negabitur tale adulterium. Si autem merito nobis placet castitas ,

quid oflendit veritas ut propter alienam utilitatem illa non violetur adul-
,

terando, et violetur ista mentiendo? Plurimum quidem ad bonum profe-

cisse homines qui nonnisi prò salute hominis mentiuntur, non estnegan-
,

dum sed in eorum tali profectu merito laudatur vel etiam temporaliter
: ,

remuneratur benevolentia, non fallacia, quae ut ignoscatur sat est non ,

ut etimi praedicetur, maxime in haeredibus Testamenti novi, quibus dici-

tur Sit in ore vostro Est est Non non: quod enim amplius est a malo est.
: , ; ,
Matti, v. 37 .

Propter quod malum quia subrepere in hac mortalitate non desinit, etiam
,

ipsi cohaeredes Christi dicunt Dimille nobis debita nostra. :

Groiius lib. III. de Iure belli cap. I. CX. aSi ergo ista tria concurrant,
art.l. Nota ad caput
XXli.
iium. 11. Augustinus , inquit , in men- « scilicetquod falsum sit id quod enun-
dacii natura co/istituenda ponit fallen- (( ciatur, et quod adsit voluntas falsum
di voluntatem. Sed mentem Àugustini a enunciandi et ilerum intendo fallendi,
,

alio trahit Grolius. Plures etiam sunt ,

« tu ne est falsitasmaierialiler,quia falsum
qui, ut milii videtur , non ad metileni « dicilur , et formaliter propter volunta-
s.Doctoris communiter interpretantur de- « lem falsum dicendi et effective propter ,

iìnitionem mendacii hoc cap. XXII. Encli. « voluntatem falsitatem imprimendi. Sed
et alibi traditam: • Omnia auicm , (jui « la meri ratio mendacii sumitur a forma-
< mentitur, contra id quod animo sentit, « li ialsitate, ex hoc scilicet quod ali-
,
m loquiiur voluntate fallendi j). Praemil- « qui^ liabet voluntatem falsum enun-
lenda est tamen s.Tli. doclrina li. Il.qu. « ciandi ( hoc dixerat Augustinus iis ver-
 — 56 -
bis contro, id quod animo sentii
, loqui- « poicsl. Nomo autcm dubilat mentii i

tur ). « Quod
aulciri aliquis inlendai fai- a éiim, qui volens falsura enuntiai causa
« sitatcm in opinione alierius constimele, « fallendi .... sed utrum hoc solum sic

« fallendo ipsurn, (liaecest volunlas fai- a mendacium, Interim

alia quaestio est.
« lendi , de qua Àugustinus ) , non per- « de hoc genere , in quod omnes consen-
« tinetad speciem mendacii, sed ad quam- « tiunt , ioquiramus utrum aliquando
:

« dam perfectionem ipsius ». « sit utile falsum aliquid enuntiare cum

liane s. Thomae doctrinam amplecti- « voluntate fallendi ».

mur catliolicijdiligenlissime discussa post En igitur ratio, ob quam in delìnitio-
Auguslinum quaeslione de mendacio at : ne mendacii ponit, lum in Enchiridio ,
satis non est ad mentem Augustini expo- tum alibi voluntatem fallendi. Disputare
nendam. Id praestandum est comparando enim vult de mendacio, quod per omnes
caput hoc XXII. Enchiridii cum lib. de illius aelatis sapientes mendacium era! ,

Mendacio, quein Aug. scripserat ari. 395.
idest 2G. annis ante Enchiridion. Cum
itaque eo lib. de Mendacio cap. HI. n. k.
quaerere coepissel, quid sit mendacium,
et in defìnitioneposuisset volunlalem, seu
cupiditatem fallendi; «quamquam,
et de quo ita explicato , ac concorditer
delhiilo controvertebatur deinde inter do-
ctos, num semper illicitum esset, ut vo-
lebat Àugustinus, an aliquando licilurn,
ut censebanl alii. Quare ubicumque ea
in- definitio ab Augustino usurpalur hunc ,

« quit,sublilis$imequaeritur, utrum cuna habet sensum: « Sallem hoc ex omnium

<c abest volunlas fallendi , absit omnino « sententia debet dici mendacium, cum
« mendacium » loto capite IV. de hac re « quis volens falsum enunciat causa ial-
disputat in utramcjue par lem. Ac sane si a lendi ». Obscurilas quaestionis de na-
tria illa concurrere deberenl , lamquam tura mendacii, et dissidia sapientum eius
partes , et conslitutiva mendacii , falsa aelatis cogebant Augustinuin, ut bis limi-
enunciatio, volunlas falsae enunciationis, tibus disputationem suain circumscribe-
et voluntas fallendi ; seu falsitalem in au- rei. Caeterum satis ex opusculis Augusti-
diente imprimendi plurimi a mendaciis
, ni colligitur eum mendacia culpabiliapu-
excusarentur: plures enim sciunt audien- tasse illa eliam , quae siue volitatale al- f
leva non fallendum , imo neque de hoc lendi dicebantur, quemadmodum deinde
curanti uli reus Jegitime inierrogaius a docuit s. Thomas loco citalo cum reliquis
iudice satis habet, si neget crimen, et hoc theologis. Hinc ut habes e. XV] H. liuiu>
pacto evadat morlem, nulloquepacto vel Ench. aliud clausum in pectore aliud ,

sperat , vel intendit infigere eam falsità- in lingua promptum, quod, inquit , ma-
lem in mente
, neque de hoc cu-
iudicis luta est proprium mentienlis quod ma- :

rat. Concludit caput illud Àugustinus i lum omnino stat, sive adsit , sive absit
« Utrum ergo mentiatur quisquis l'alien- voluntas fallendi.
« di non habet voluntatem . . dubitari .

cat. xxik. XXIII. His itaque prò huius brevitatis necessitate tractatis , quoniam
bmiMam'bTiIitas causae cognoscendae sunt rerum bonarum etmalarum, quantum viae satis
,,,i ,, l a, " ,n
est, quae nos perducat ad regnum ubi erit vita sine morte , sine errore
,
vol ;; | s

deficiens boni veritas , sine perturbationc felicilas nequaquam dubitare debemus rerum
: ,
luulabilis.
quae ad nos pertinent bonarum causam non esse nisi bonitatem Dei; mala
rum vero ab immutabili bono defìcientem boni mutabilis voluntatem , prius
angeli , hominis postea.
c.i_r: xxjv. XXIV. Hoc primum est creaturae rationalis malum, id est, prima pri-
Secaodae
Din lorain ci usne vatio boni: deinde iam eliam nolentibus subintravit ignorantia rerum ageo
•ignorantia et
euncupiscenlia,
darum, noxiarum quibus comites subinferuulur error
et concupiscentia ;

et dolor: quae duo mala quando immineotia sentiuntur, ea fugitantis animi

motus vocatur metus. Porro animus cum adipiscitur concupita quamvis ,

sint perniciosa vel inania quoniam id errore non sentii vel delectatione
,
,
 — 57 —
morbida vincìtur, vel vana etiam laelilia ventilatur. Ex bis morborum non
,

ubertatis , sed indigentiae tamquain fontibus omuis miseria naturae ratio-

nalis emanat.

Iti lice capile docetur unus aliquis ve- cecuntibus omnibus ex uno in condanna- -M** * npM
rissi mus sensus , quo peccatum originale « tionem : verba sunt Aug. 1. de Corr.
iis etiam, in quibus remissum est , esse « et gr. cap. VH. n. 12. Et ilerum in-
causa reprobationis positivae
possit, et sit « fra n. 16. Qui vero -perseveraturi non
sevundum doctrinani s. Augustini quanti ,
« sunt . procul dubio, nec ilio tempo-
. .

acque celebrem , ac diiììcilem testatur « re , quo bene, pieque vivant , in isto-

Card. Norisius in i'iudiciis August. cap. « rum (clectorum) numero computandi
IV. §. 10. Eam tamen censeo non lam « sunt: non enim sunt a massa illaper-
esse , quam factam ab aliis fttisse difììci- « ditionis praescientia Dei et praede- ,

lem, qui srnsus a s. Dottore alienos ipsi
Iribuerunt. Eamdem autern opinionem a
Vansenio depravatami infra ostendam. Re-
f'ert igitur saepe
peccatum originale, quoniam,
un in
in inqnit optime Rellarminus 1, li. de
(ir. et lib< arb. cap. XVI. inde incipit
Augustinus reprobationis
« stinatione discreti, et ideo nec secun-
« durnpropositumvocati, ac perhoc nec
« electi ».Ergo isti reprobantur propter
massain perditionis damnatam, euntibus
omnibus ex uno in condemnationem ; er-
go propter peccatum originale in sensu
aliquo magis rigoroso, quam ille sit ,

omnium reproborum damnatio. Modum quern exposuimus. Haec , et similia co-

cJarissime expooit boc capite Aug. ubi , gunt etiam card. Norisium, ut quamvis
primo meminit peccati originalis Adae , a Iansenii explicatione dislet, plus aliquid
quod fuit primum bominis malnm , et velit ,
quam
nos concessimus.
prima privatio boni, sive originalis iusti- Respondeo. In primis ista nimis prò-
tiae. At qooniam boc peccatum in bapti- bareni contra Iansenium, et omnes. Nani
zatis remittitur,nec proinde consequenter si reprobi baplizati damnaridicunturpro-

ad remissionem videtur esse posse causa pter originale, eo quia non sunt discreti,
tot malorum , et tum culparum persona- adeoque pertinent ad massam ex euntibus
linm, tum poenarum etiam aeternarum omnibus ab uno ( Adam) in condemna-
propter personales culpas inflictarum ,
tionem, iampertinentad massam infectam
i<Irò addit de ignorantia, et concupiscen- originali , ideocrue per baptismum ab eo
lia , (juae cimi impellant ad peccandum mundati non sunt, ciuod cum Tridentino
bapti/atos iam iustificatos , et final iter re- reiicit ipse Iansenius 1 X. de Gr. Gh. e.
.

probalosoptimeconchidit Auguslinus «ex HI. Dico itaque massam damnatam ex

bis. . . lamquam fontibus omnis miseria peccato Adae, in quantum buiusmodi est,
uatarae rationalis emanat )>. ex duobus constilui ex concupiscentia ,
Cam autcm tum ignominia, tum con- elreatu. Haec duo, ut faletur Iansenius,
(-u[)is(.entia poenae sint originalis peccati, etante ipsum explicuerat s. Thomas I.
bine lìt
,
quod reprobi baplizati bac ra- H. qu. LXXXH. art. 3. componunt ori-
tione reprobentur propter originale cau- ginale peccatum in doctrina s. Augustini:
saliter mediate , ac remote. Atque boc
, Peccatum originale materialiter quidem
nulla m babet diffiicultatem , nec[ue aliud est concupiscentia formaliter vero est
,

amplectilur Bellarmintu loco citato. Qui defectus originalis iustitiae (sive reatus)
plus tribnuut s. Doctori difìicultatem , verba sunt s. Tli. ibidem, quam doctri-
non videntur in eo invenire, sed facere. nani , ipsosque terminos adoptat etiam
« Id si ita esset
,
quid est, inquii lans. Iansenius 1. 1 de Statu nat. lap. e. I.
« I.X. de Gr. Ch. e. III. quod et qui Iam vero non perseveraturi
baplizati
« Evangelium non audiuntf et qui eo au- discreti sunt a massa perditionis Adae,
i dito ( ac proinde ii<le
,
et baptismatc , quantum ad formale peccati originalis ,
« accepto ) perseverantiam non accepe- sive quantum ad reaturn in baptismo di-
« runt non sunt ab dia conspersione
. . . missum, quo sensu niliiJ in ipsis damna-
* discreti, quam conslat esse damnatam tionis est. Non autem omnino, quantum

8
 t ,

— 58 —
ad materiale, sive quantum ad concupì- aliquando dicat iustos baptizatos,qui noi»
scentiam. Nam dimittuntw libero orbi- perseverabunt, non esse discretos a mas-
trio , ac desideriis suis et traduntur in
, sa perdi tionis certo cdiquo sensuosi inve-
desideria cordis eorum: uli saepe Augu- niri in Angustino, quod alio sensu oppo-

stinus tuoi 1. de Cor. et gr. cap. XH!. silurn dixerit. Nani in epist. ad Darda-
n. 42. et lib. deGestis PeJ. e. IH. n. 7., nurn CLXXXVII. al. LVII. e. Vili.
et intelligitur ex hoc ipso cap. XXIV. num. 26. « Dicimus in baptizatis parvu-
Enchiridii. Praeterea liuius concupiscen- « lis(nulla facla distinctione inler repro-
tiae tyrannidi permiltenlur inaeternum} « bos , et eleolos) quainvis id nesciant,
resurgent enim , sed non immulabuntur. « habilare Spiritum Sanctum... Ilabita-
Quod ipsum saepe inculcat Augustinus. « re aulem ideo, et in talibus dicitur ,

Quare potius conflrmatur nostra exposi-
tio, quae doclrinam Augustini a gravis-
simis difficultatibus liberam repraesentat.
Haec expositio eo plausibilior esse de-
bet , quod nihil sumat non ab ipso Ianse-
« quia id occulte agit, ut sint templum
a eius, idque in profìcientibus, et profì-
« ciendo perseverantibus perflcit » . Tu ni
e. X. num. 33. de omnibus etiam iis, in
quibus id non perfìcilur ait universim :
,

nio concessum,qui 1. IX. de gr.Ch. e. IX. « Proinde in compagem corporisChristi,

expendens, unde sint phrases istae massa,
et discredo a massa perditionis, et quid
signifìcent apud Augustinum? Docet au-
tem « quia enim humanum genus, ve-
: « runtur tamquam de massa ruinae ad
<c lui eiusdem cum Adamo naturae et
a ex ipso derivatum instar conspersionis,
a seu massae farinaceae ,
peccato velut
« lamquam in vivam structuram templi
« Dei, quae est eius Ecclesia, nati homi-
« nes, ... renascendo per gratiam transfe-
,
« massaia aedificii ». Idem est autem ,
sive dìc&s massam ruinae , sive massarn
perdilionis Alterimi est : iusios bapliza-
.

« fermento vitiatum , perdilum , atque tos relapsuros dicit Augustinus, eos non
« damnatum est , non solum quia ratione esse discretos a massa perditionis,sed cum
« culpae, quam peccaturn attulit , sed et addito, praescientia , et praedestinaiio-
« concupiscentiae , qua in prolem culpa ne, quod in rigore statum po-
signiflcat
u transfunditur animus inquinatur, domi- tius fu tu rum ,
quam praesentem. Leg.
« nantique carni subdilus nascitur ». Ad- Aug. in citata epis. adDardanum e. XII.
ditillud Augustini 1. 1. ad Simplic. q. II. n. 37. in ea verba , ut fi Ho s Dei qui ,

lì. 20. « Goncupiscenlia carnalis de pec- erant dispersi congregarci in unum :

« cati poena iam regnans, universum gè- « Filios J)ei , inquit , appellavit ulique
« nus humanum tamquam tolam , et u- « praeter hebraeam gentem, in caeteris
« namconspersionem originali realu in « etiam omnibus geutibus constitutos
a omnia permanante confuderal ». Addit « nondum fideles nondum baplizalos
, :

infra alia Aug. verba contr. Iulian. 1. VI. « quomodo ergo Dei filios, nisi secundum
e. XIV. n. kk. « Grada liberor, ut scio, «praedestinalionem? » ld aulem signi-
« ne inlrem intentaiionem a concupiscen- quod non tam essent tunc fllii Dei,
flcat,
« tia mea abstractus, et illectus...Gratia quam futuri essent , licet reipsa non es-
u liberabor, ut spero, inaeternum, ubi sent. Similia dixeris in re nostra. Bapti-
« iam nulla lex in membris meis repu- zali reprobi secernuntur a massa perdi-
te gnet legi mentis meae ». Iam vero ha- ta, et damnata, licet deinde ad massaio
bes, quo sensu electi discernunlur a mas- perditam redituri sint, hoc est ad concu-
sa perditionis,sive a concupiscentia,quod piscenliae tyrannidem,seu ut Aug. habet
reprobis non contingit. regnum carnalis cupiditatis.
Duopraeterea animadvertere deb u era Alia commodius infra expendentur.
Iansenius. Primum est : licet Augustinus

e** xxv. XXV. Quae iamen natura in malis suis non potuit amittere beatitudinis
ts
I

Tl
e C
o 6 ÌTa e? appctitum. Veruni haec communia mala sunt et nominimi et angelorum
prò sua malitia Domini i usti tia dumtaxat danmatorum. Seti Iiomo habet et
poenam propriam , qua etiam corporis morte punitus est. Mortis ei quippe
 — 59 —
supplicium Deus comminatus fuerat, si peccaret sic eum munerans libero : Gen. II. i>

arbitrio, ut tamen regeret imperio , terreret exitio ; atque in Paradisi feli-

citateli! tamquam in umbra vitae , unde iustitia custodita in meliora con-
scenderet, collocavit.
Cap. XXVI.
XXVI. Hinc post peccatum exul eflcctus, stirpem quoque suam, quam Peccati Ada e
peccando in se tamquam in radice vitiaverat poena mortis et damnationis , v
oc ìa in tota
:
,i,slus 8t,rpe -
obstrinxit ut quidquid prolis ex ilio et simul damnata per quam peccaverat
:

coniuge, per carnalem concupiscenliam in qua inobedientiae poena similis ,

retributa est, nasceretur , traheret originale peccatum ,

quo traheretur per
errores doloresque diversos ad illud extremum cum desertoribus angelis
vitiatoribus et possessoribus et consortibus suis sine fine supplicium. Sic
per unum hominem peccatum hunc mundum, et per peccatum mors;
intravit in *<»" • »»•

ti ita in omnes homines perlransiit in quo omnes peccaverunt. Mundum quip-

,

pe appellavi! co loco Apostolus universum genus bumanum.

XXVII. Ita ergo se res babebat. Iacebat in malis vel etiam volvebatur, „C V. XX ™-. '

et de malis in mala praecipitabatur totius humani generis massa damnata ; post AdaV

et adiuncta parti eorum qui peccaverant angelorum luebat impiae desertio- P ecca,uin -

nis dignissimas poenas. Ad iram quippe Dei pertinet iustam quidquid caeca
el indomita concupiscentia faciunt libenter mali et quidquid manifestis ,

opertisque poenis patiuntur inviti non sane Creatoris desistente boni tate
:

et malis angelis subministrare vitam vivacemque potentiam , quae submi-

nistratio si auferatur interibunt , et hominum, quamvis de propagine vi-
,

tiata damnataque nascentium formare semina et animare, ordinare mem-

, , ,

bra per temporum aetates , per locorum spatia vegetare sensus , alimenta
,

donare. Melius enim iudicavit de malis bene facere, quam mala nulla esse
permittere. Et si quidem in melius hominum reformationem nullam prorsus
esse voluisset sicut impiorum nulla est angelorum , nonne merito fieret
,

ut natura quae Deum deseruit , quae praeceptum sui Creatoris, quod custo-
dire facili ime posset , sua male utens potestate calcavit , atque transgressa
tgì quae in se sui Conditoris imaginem ab eius lumine contumaciter aversa
,

violavit, quae salubrem servitutem ab eius legibus male libero abrupit ar-
bitrio, universa in aeternum desereretur ab eo, et prò suo merito poenam
pendere! sempiternam? Piane ita faccret, si tantum iustus, non etiam mi-
sericors essel suamque indebitam misericordiam multo evidentius in indi-
,

gnorum potius liberatione monstraret.

XXVIII. Angelis igitur aliquibus impia superbia desercntibus Deum c*p. xxvnr. ,

et in luiius aeris imam caliginem de superna codesti habitatione deiectis , dese^Sus

residuus nunierus angelorum in aeterna cum Deo beatitudine et sanctitate "Tel' indiai'"
permaasit. Neqoe enim ex uno angelo lapso atque damnato ceteri propagati firmati.

sani ni eos, sicut homines

, originale malum obnoxiae successionis vin-
,

eulis obligaret atque universos traheret ad debitas poenas: sed eo qui dia-
,

bolus factus est , curii sociis impietatis elato , et ipsa cum eis elatione pro-
strato , (cleri pia obedientia Domino cohaeserunt , accipientes etiam, quod
illi non habuerunt , certam in se scientiam, qua esscnt de sua sempiterna
et Dumquam casura stabilitate securi.
\\1\. Placuit itaque universitatis Creatori atque moderatori Deo, ut CAr xvx -

quoniani non tota multitudo angelorum Deum deserendo peiierat, ea quae Angelnruin
eiectoriim
pei ieri!, in perpetua perditiooe remaneret: quae autem cum Deo, illa de
uccedit |>
aereo te, perstiterat de sua certissime cognita
D , semper
L
futura felicitate gau
^
homiuu'm
reparata
 ,

— 60 —
deret secura; alia vero creatura rationalis, quae in nominibus erat , quo—
niam peccatis atquc suppliciis et originalibus et propri is tota perierat , ex
eius parte reparata, quod angelicae societati mina illa diabolica rainuerat
Lue. ix. 36. suppleretur. Hoc enim promissum est resurgentibus sanctis , quod erunt
aequales angelis Dei. Ita superna Ierusalem mater nostra, civitas Dei , nulla
civium suorum numerositate fraudabitur, aut uberiore etiam copia fortasso
regnabit. Ncque enim numerum aut sanctorum hominum autimmundorum
daemonum novimus, in quorum locum succedentes filii sanctae matris Ec-
clesiae , quae sterilis apparebat in terris in ea pace, de qua il ceciderunt,
, 1 i

sine ullo temporis termino permanebunt. Sed illorum civium numerus sive
Rom. iv. >
7. qui est sive qui futurus est, in contemplatione est eius artificis, qui vocat
ea, quae non sunt , tamquam ea quae sunt, atque in mensura et numero et
pondere cuncta disponit.

mia in caput Hocpeccato (originali ait Aug. de Mor. cile intelligunt caput familiae delieto lae-
xxr.«dxxix.
EccK c ,XXll.n.kO.)mhilesseadprae- sae maiestatis sibi, et posteris suis perde-
dicandum nolius ^nihil ad intelligeiidum re dignitates, redditus,feuda ex principi»
secretius. Hoc peccalo , inquit. Natura liberalitate possessa. Hoc sensu dicere
igitur ipsa originalis peccati obscura erat Aug. potuit HI. contr. lui. cap. XH.
1.

Augustino, contra ac doceat lansenius 1, n 24. Nec mirum , nec iniustum est ,
.

1.de Statu nat. lap. cap. XV. impugnans
Bellar. et Vasquez neque tantum aliae
}
quaedam diflìcultates extrinsecae subob-
scurae Augustino erant. Le Clerc ex re-
centibus lautoribus socinianorum in Ani-
mad. ad 1. Aug. de Gorrep. et gr.
« cati originalis dogma tot, inquit
« cultatibus premilur , ut vix ullas alias
« maiores in dogmate theologico inveniri
« posse putem , . . quibus Augustinus
. oculorum effossionem , manum , ac pe-
« satisfacere nullo modo potuit ». Has
ego difficultates ex eo potissimum oriri
censeo , quod non prius statuamus, quae
ad quaestionem de re pertinet,tum quae
ad quaestionem de nomine.
Quod attinet ad quaestionem de re duo-
bus pronunciatis absolvitur.
I. Adam sua praevaricatione acceplam
a Deo sanctitatem, et iustiliam, qua sci-
licet sanctus, iustus, Dei amicus, fìlius,
et liaeres erat vitae aeternae,
tum sibi , tum
bominibus per semi-
aliis
nalem genera tionem ab eo propaga ndis ;
praeterea mortevi, et poenas corporis tum
sibi , tum aliis meruit. Qui bullis ponti-
ficiisinbaerentes censent sanctitatem , ac
iustitiam esse beneficium indebitum na-
turae bumanae quemadmodum, et im-
,
quod radix profert damnata damnatos.
Qui autem censent cum Baio , cuius ve-
stigiis lansenius in multis insistit, ea esse
bona naturae debita, sive ut naturalem
eius conditionem primae crealioni debi-
u pec- tam, tamdifficilemputabunt eam doctri-
, diffi- nam catbolicam, quam esset arduum in-
telligerecaput aliquod familiae delieto
maiestatis Jaesae non sibi tantum mereri
dum amputationem etc. sed etiam poste-
ris nascituris. At liaec difficultas non est
ex dogmate catbolico,sed ex peculiari eo-
rurn sententia, qui ista denatura huma-
na, bonisque sibi debilis opinantur.
H. Qui post praevaricationem Adae ex
ipsoseminaliterpropagantur,propleream
praevaricationem privantursanctitaie,ac
iustitia
,
privantur immunitate a concu-
piscentia , a morte , et a malis aliis cor-
perdidit ,
poris. Quae omnia , si sunt beneficia Jio-
mini indebita, non magnani ingerunt liu-
ius doctrinae diiììcultatem , ut patet ex
datis exemplis.
Concludam secundum boc pronuncia-
tum verbis s. Tli. in Dispulatis de malo
q. IV. ar. 2. a Peccatimi originale in isto
« nomine, velin ilio nibil est aliud, quam

munitatem a concupiscentia , a morte ,

« id ,
quod ad ipsum pervenit per orii^i-
aliisque malis corporis, lam facile capient « nemex peccato primi parentis ». Haec
Adamum praevaricatione sua perdidisse autem quae perveniunt in hominem ex
,

sibi et nobis liaec beneficia

,
quam fa- peccato primi parentis , revocai s. Tho-
 — 61 —
mas ibidem ad tria. « In bis, qui ex eius pati alani dicitur vere, ac proprie pecca-
« stirpe oriuntur, etsuperior pars card tor, impius, iniquus, dicitur haberepec-
u debito ordine adDeum qui erat per ori- ccitum eie. Hoc antem peecatum mortale
« ginalem institiam , et infcriores vires nihil aliud est ,
quam privatio iustitiae,
« non subduutur rationi, sed ad interiora sen gratiae ex aclu personali praeterito.
« convertunlur secundum proprium ini- Sub uno quodam respectu haec privatio
a pelimi » ( quae pronilas ad inordinale poena consequens actum praeteritum}
est

appetendum concupiscentia diei potest sed ita est poena, ut ab Ecclesia universa
ut idem s. Th. paulo infra monel ) et vocetur edam culpa , peecatum , iniqui-
« ipsum etiam corpus in corruptionem tas , idest animae vera et propria raors
« tendit ». Si quis cimi s. Thoma doceat spiritualis. Poterit igitur etiam privatio

ex peccato Adae haec esse in liomine

tria iustitiae , ac gratiae sanctificantis ex pri-

ante baptismum, privationem gratiae san- mo uno quidem respectu esse

parente, et
ctilicantis , concupiscentiam , et poenas poena, et alio vocari peecatum, quod est
reliquas corporis etc. nullam aliam rem mors animae sub qua explicatione vix
:

constitulivam peccati originalis,et ab bis superest specialis difììcultas. Haec pari-

tribus distinctam Ecclesia ab hoc liomine tas desumpta est ex Aug. 1. I. de Nupt.

requiret. e. XXVI. n. 29. « Sicuteorum peccato-

(Juod attinet ad quaestiones de eccle- « rum, quoniam cum fìunt, praetereunt,

siasticis vocibus secundum Scripturas, et « reatustamen manetetc.» et infra: quo-
paires usiirpandis facile componuntur « modo manent, si praeterita sunt , nisi
,

ubi semel de re constitutum fuerit. « quia praeterierunt actu, manent rea-

I. In liomine ante baptismum esse id, « tu? » His explicat reatum peccati ori-
quod veram et propriam peccati ratio-
,
ginalis.
nem liabet supponit Tridentinum sess. V. Per eamdem privationem gratiae ex
II .

can. 5. ex Scripturis , et patribus. Id et Adami peccato facile intelligitur , quod

nos asserere debemus. At non cogit Eccle- in liomine ante baptismum sit reatus cul-
sia , ut aliquid aliud per has voces intel- pae, sit indignitas, sit habìtualis aversio
Uganras ,
quam
privationem gratiae ex a Deo , sit macula, sit e aptivitas"diaboli,
Adae praevaricatione.Nam Tridentinum sit contagium ex culpa Adami. Haec in

eademsess.V. can. 2. loquens de Adamo idem recidunt.

transfundente peecatum in posteros , ita Quidquid satis est , ut vocetur pecca-
illud describitpeecatum , inquit , quod
: tum vera ac propria ratione, quam ex-
,

est mors animae. Privatio ameni gratiae plicuimus , satis etiam est , ut aìiis hisce
sanctifìcanlis, ( quae vita est animae ) et nominibus appelletur.
mors animae per omnes synonyma sunt. III. Facile intelligitur doctrina Triden-
Satis ilaque Tridentino est, quod nomine tini sess. V. can. 3. « Hoc Adae peecatum,
peccati transitisi in posteros inlelligamus <c quod origine unum est , et propagatio-
quod est gratiae privatio, sive
pe< calura, « ne non imitatione transfusum omni-
,

mors animae ncque aliam veram, et prò-

j « bus inest unicuique proprium ». Adae
priani rationem peccati postulai ,
quam peecatum origine unum fuit: nam una
<|iiae sitvera , et propria mors animae. actio fuit cum patraretur. Ubi autem
,

Quo pacto seccrnimur a pelagianis , qui
docent homines ex peccato Adae faclos
peccatores propter imitalionein; et prae-
terea poenaui morti» corporale ex eo tra-
xisse; secernimur a Zuinglio docente pec-
praeteriit actus, mansitìn Adamo reatus,
idest privatio gratiae quousque per poe-
nitentiaui remissionem accepit secundum
illud Aug. 1. I. de Nupt. e. XXVI. n. 29.
Peccata . manent , nisi remittantur.
. .

catum ex Adam transfusum esse ooocu- Illud aulcni peccatimi propagatum est in
piscentiam tantum. posteros, non quantum ad actum , sed
Coniìrmatur nani praeter peecatum
: quantum ad reatum, idest privationem
actualc, quod est dicium, factum , con- gratiae , et mortori animae quae mors ,

cupitum conila legem aeternam^etaquo animae sive privatio gratiae, sive rea-
,

homo actu dicitur peccans, est cliam pec- lus vere ac proprie peecatum sunt , sive
catum, a quo quis post actionem maiam ut sole! dici peccatimi habituale ,
sunt
,
 — 62 —
iniquitas , impielas , macula. Demum ,
« litur, quamvis ipsa concupiscentia re-
qua ratione privatio gratiae inest unicui- « maneat ». Realus is Iansenio idem est,
( |ue propria, eliatn peccatimipropaga- ac privatio iustitiae, quemadmodum, et
lione transjusum inest unicuique prò- nos dicimus, uti conslat ex eodem lib. I.
prium. In bis nihil est caplu difficile. de Stalu nat. lap. cap. XXIII. Pergil Ian-
IV. Facile etiam iulelliguntur, quae de senius : « Ex quo fìt , ut reatum illuni
voluntarietate peccati originalis dici so- « ipse consideret velut id, quod formale
lem a tlieologis. In hoc enirn nullum est « est in originali, concupiscentiam illam,
aliud mysterium ,
quam quod ea priva- « velut materiale. Ilaque saepius dicit
tio gratiae, quae inest unicuique propria « ilio realu ablalo concupiscentiam ex-
in non baptizalis, ex insit illis praevari- « piari, non imputari, ac similia » ; quae
catione Adae, quae personaliter volunta- etiam in modo loquendi consonant s. Th.
ria illi fuil, et propter quam Deus privat I. IL q. LXXXII. art. 3.
posteros gratia sua. Alia duo sunt, ( alque ea non quidem
V. Facile inlelligitur ,
quod omnes in dicimus haeretica, et ab Ecclesia damna-
Adam peccaverint. Quod nihil est aliud, ta , sed nobis theologice disserentibus
quam quod Adam peccaverit non suo tan- falsa ), quae de peccato originali docet
tum, sed etiam posterorum damno, sive lansenius. Primum est. Magnitudinem
ut ait Trid. sess. V. e. 2. « Adae praeva- peccali Adae physice causasse in ipso
« ricationem non sibi soli , sed eius prò- morbum concupiscenliae traducendum
« pagini nocuisse , acceptam a Deo san- deinde , ac propagandum in posteros se-
a clitatem , et iustitiam ,
quam perdidit, minali generatione, nonsecus, ac subinde
« non sibi soli, sed nobis etiam perdidis- caecitaspodagra , aliaque parentum
,

« se » cuius sanctitatis > et iustitiae pri-

: cumaffecluum^tum corporumtrans-
vitia
vatione peccatores constituimur. fundanlur ait Iansen. lib. I. de Statu
,

VI. Facile inlelligitur, quod peccatum nat. lapsae cap. XVI. idque ex natu- ,

originale iransfundalur in homines per ra rei, non ex alla positiva Dei, vel
concupiscentiam , uli sexcenties loquitur Adami v'olunlate , ait ibidem. Rem liane
Augustinus, et frustra obiicit lansenius. salis inlelleclui arduam sic exponit lan-

Cum enim non priventur iustitia originali senius : « Cum enim summa esset perma-
propter Adae peccatum, nisi qui seminali ,
« nendi in iustitia , et sanclitate facililas,
generatione ex Adamo propagantur, qua « summa quoque libertas eius nulla af-
rationeverumest, quod seminalis gene- « fectuum varielate in diversa trahere-
ratio corpus generando, secum fert pri- « tur, rupto vinculo, quo colligabatur
valionem iustitiae , ila etiam est verum ,
a Deo, toto impetu collecto voluniatis...
quod concupiscentia hoc praestat. Nani « deorsum in sui ipsius, rerumque crea-
vis generandi est inseparabiliter post pec- « tarulli amorem praecipitatus est. Et ex
catum Adae vis concupiscendi ,
quae vis a ilio dileclionis impetu pondus concu-
in generatione praecipuedominatur*.(( Fie- « piscentiae, velut vesligium praeceden-
« ret sine islo morbo concupiscenliae se- « tis voluntatis , in appetitimi sensiti-

« minatiofiliorumin corporevitaeillius, « vum, quem secum rapiebat, impres-

« nisi homo ante peccasset, sine quo nunc « sum est, quo iam liberei ac , delecta-
« fieri non polest in corpore mortis hu- « ret creaturis concupitis Irui, quas ante
« ius ». Quae verba sunt Aug. 1. I. ci. a sine ullo Jibidinis niotu, sola summa-
de Nuptiis et concupisc. unde mirum
,
: « que arbitrii liberiate concupierat. ILuv
non est unum prò alio promiscue suini. « Augustinus de prima praevarieatione
Notali, odcaput Sententiam s. Aug. de peccato origi- a eie. » Ita lansenius lib. I. de Stata nat.
XXV.
nali ila exponit lansenius lib. 1. de Sta- lapsae cap. XXI. Id ipsumeap. III. ((Hoc
tu nalurae lapsae capile I. a Quando « est, hiquit, ipsissiinuni istud inalimi
«( Auguslinus docet libidinem, vel con- « decanlalae illius libidinis, seu concu-
(( cupiscenliani esse peccatum originale « piscenliae ».
a sic accipii illa, ut simili involvant rea- Allerum est. liane concupiscentiam ,

« tum ,
quo anima corani Deo rea est, quae in parvulos a parenlibus propaga-
« qui rcatus per Recati remissioneni tol- tur, esse radicem, seu causam proxi-
 — 63 —
mani, ex qua reatus culpae in illis est XVI.: Exquofit,\n<\\ùl,ut Auguslimts
ex natura ipsa concupisccntiae, nisi su- numquam ad lilla pacta^velad ullas pò-
perveoiat gratia sanilatis , et iustifìeatio- sitivas Dei leges de conferendo , vel a-
ni> « Si concupiscentiam , inquit lib. I.
: dimenda posteris iustitia recurrat etc.
« de Stata nat. lapsae cap. III. proles Quid legem invenero docerì ab
si liane

t ex parente susci pi t ergo necessario , Angustino non modo in aliis scriptis eius,
« mentis apicem... eidem ponderi suine- sed edam in bis ipsis Enchiridii capiti-
ti cairn, elcaptivum gerii nisi saltem, bus? ac sermone quidem CCXXXI. al.

» habituaUs caritas diffundatur in cor- CXLI. de Tempore num. 2. a Unde ve-

% dibus hominum sive maiorum,sÌ9e par- « nerit mors originem ipsius quaera-
,

c i ulorum et habitualiter ad Denm con

,
« mus. Pater mortis peccatum est. Si e-
u persos faciai ». « nini numquam peccaretur , nemo mo-
lime « peccatimi originale per libidi- « reretur. Legem Dei , hocestpraeceptuni
« netn seu concupiscentiam, tamquam
,
(( Dei cura conditione homo primus ac-
Tarn causam transfusionis, atque ita « cepit, ut si servaret viveret , si corrum-
ipsa natura rei propaga tur ait Ian- , « peret moreretur. Non se credendo mo-
<( de Statu nat. lapsae cap.
seoius lib. I. te riturum , fecit unde moreretur , et in-
\ 1. neqoe vero aliter propagali potest
(( « venit verum fuisse, qui legem dede-
« ullo modo, nisi per libidinem, et con- « rat ». Patet hic non agi de lege solius
k cupiscentiam » ait eodem cap. VI. prohibilionis'./ze comederìs: de liac enim
Haec docuit Augustinus , ut doctri-
(e dici nequit ,
quod eam Adam invenerit
n nani catliolicam: haec si vera non sit, veram. Hoc tantum convenit pacto, seu
« vana, lallax, falsa est eius de pelagia- legi
7
quae praeter prohibilionem esset
« nis Victoria, et tredecim libri Augii- etiam promissoria, et comminatoria sen-
« sLini i ondi lus everluntur » : ila Iansen. su s. Tliomae , et theologorum , quod
cap. XI., XII. , et XIV. a Recentiores etiam apparet in toto contextu. Pergit
« plerique. .. occasionem sumpserunt ex- August. « Inde mors, inde mortalis, in-
te cogitandi nescio cuius pacti, quo Deus tt de labor , inde miseria , inde etiam post

<t ouines posterorum voluntates in pri- « mortem primam mors secunda , idest
« mi parentis voluntate colloca verit, ita « post mortem temporalem mors sempi-
n ut quemadmodum eius, esset futura « terna. Huic ergo conditioni mortis : his
omnium in transfundenda iu
luntas « legibus Inferni , obstrictus nascitur
et stilla 9
ita quoque praevaricalio eius « omnis homo, sed praeter illum homi-
« omnium censeatur quo nihil ab Au-
}
te nem, qui homo faetus est, ne periret
« gustini mente alienius , et in doctrina « homo: non enim legibus mortis venit
absurdius, et principiis eius
« eiu> repu- « obstrictus: » Idem Aug. lib. de Gate-
ti gnantius escogitar] potest »j ait lans. chiz. rud. e. 30
XVIII. Praece-
n. : tt

cap. V. et sequentibus. « ptumque illis dedit, quod si non trans-

liane Iansenii doctrinam , qua docet tt grederentur in illa semper immortali-
ci peccalo Adae physice, et ex rei natu- tttatis beatitudine permanerent, si au-
ra genitam concupiscentiam in Adamo j « tem transgrederentur supplicia mor- ,

exconcii[)iscentiaautem posterorum Adae a lalitatis expenderent » quae Jex non :

necessario esistere reatum culpae, (juae Adamum tantum, sed reliquos compre-
originalis dicitur- nulla in his positiva hendebat. Hinc August. in Ps. LXX.
Dei lego interveniente, liane inquam do- ser. II. num. 1. » Experlus ergo nialum
ctrinam, quam schola s. Tliomae, Sco- « Adam, omnis aulem homo Adam ».
ti et Socielatis non amplectunlur,quae-
, Et in Ps. LXXI. num. C. Adam qui : tt

que totum implet librum I. Iansen. de caput mortis nostrae ».

u fu it
tata nat. lapsae , efìicaeiler impugna- Idem pactum , seu legem docet Augu-
bit quisquis ostendat in sententia Augu- st. in Psal. CU. n. G. ubi suos audito-
,

stmi liaec omnia pendere ex libera Dei rea sic alloquilur: « non ergo te sanabit
et voluntate, quam proinde tanto- « qui fecit talem (in Adamo) qualis non
pere repugnare Augustino docet Ianse- « aegroiares ,si legem sanitatis acceplam
nius,qui lib. I. de Sta t. nat. lap. cap. « servare voluisses? Nonne libi, et dispo-
 — 64 —
« suit, et mandava, quid tangere», quid Iansenius; meri tum quidem harum om-
« non tangeres ad rctinendam salu- nium poenarum in peccalo est, sed de-
« lem?.... » terminano est in libera Dei voluntate.
Scd non opus est excurrere per alia 2. Eodem modo loquitur de poenis ,

s. Augustini scripia: in his Eochiridii quas Dei ira re ipsa inflixit, et infligit
capitibus habemus, quod satis est. Dixe- naturae burnanae, ac lo([uatur Augusti-
ral Iansenius lib. I. de Statu nat. lapsae nus de poenis, qua» potuissel infligere, si
oap. VI. « Ex natura igilur rei , non ex in melius hominum rcformalionem nul-
<* ulla positiva Dei, vel Adami volunlale ]am prorsus esse voluisset,ul ait August.
u posterorum voluntales in sua positas hoc cap. XXVII. , quod habere prae o-
« continente iuxta Augustini doclrinam culis necesse est cum sequenli XXVIII.
« factum fuit,ut magnum iIJud delictum Sed poenae quas potuisset infligere non
« una cuin natura in prolem transeunte erant, neque ex rei natura, neque ex im-
« transirct non secus ac subinde caeci-
, , mutabili lege; reipsa enim infliclae , et ir-
« tas , podagra etc. » Videamus quain rogalae non sunt; ergo etiam aliae poe-
liaec repugnent Augustino: quod altinet nae, quas re ipsa humanae naturae irro-
ad voluntalem Adami, ait August. hoc gava, ex quibus est concupiscentia.
cap. XXVI.: «Ilinc post pecca tum exul Diximus concupiscentiam , aliasque
« effectus stirpem quoque suam. .. poe-
, huius vilae poenalitates esse ex libera Dei
« na mortis, damnationis obslrin-
et lege, non ex natura peccati Adae, quod
« xil.... » Jege reliqua. Quod atlinel ad Iansenius docet; non ideo autem nega-
Dei voluntalem , ea in sensu theologo- mus, imo maxime asserimus cum schola
ruin schoJaslicorum duplici via ex his s.Thomae, Scoti, Socieiatis, tum concu-
capitibus Enchiridii colligitur. piscentiam, lum mortem, aliasque imper-
1. Eodem omnino modo Joquitur Au- iectiones esse re ipsa connaturales naturae
gustinus de poena concupiscentiae , quo humanae. Est enim hoc necessaria con-
Joquitur de aliis malis sive moralibus, secutio ex possibilitate purae naturae ,
sive pbysicis , quibus homines post ori- quam supponimus. Caelerum cum Deus
ginale peccalum, Deo sive permitlenle, condidisset naturamhumanamimmuneui
sive volente et intendente puniuntur, tum ab his miseriis, caeteroquin suae imper-
in liac , tum in alia vita-, atqui liaec fectioni connaturalibus , Adae peccalum
omnia non sunt mala, seu poenae neces- potuisset ex absoluta sua polestate punire
saria quadam naturae consecutione ex tantum personali ter in Adamo , et quam
culpa Adami emananles, sed ex ira et , semel dederat, immunilalem ab iis, cae-
lege Dei libera ; ergo etiam poena con- teroqui connaturalibus malis perpetuo
cupiscentiae. Maior constat ex Jectione conservare in Adae posleris: sed ei piacili t

lioruin Enchiridii capitum: minor decla-
ralur, et probatur, simulque praeoccu-
patur responsio , quae peti ione ab ali-
quo posset ex doctrina ìansenii de Slatu
purae naturae lib. III. cap. I. II. , et
seqq. Nolo contendere cum Iansenio, u-
aliam liberam legem,et paclum statuere.
Corollarium. Post discussam a theolo-
gis scholasticis conlroversiam de peccalo
originali, multamque luceni huic contro*
versiae ex ipsorum disputationibus affu-
sam facilis via iniri potest explicandi
, .

trum Deus ex aeterna lege idest ex ne- , quomodo animae rationales non tradii*
cessaria sua infinita perlectione debeat caniur , sed crecntur a Deo; sic autem
peccalum non inultuin relinquere , sed creatae statini inficiantur originali pecca-
punire. Esto ila sit, quod ipse tam fuse to, neque hoc tribuendum sit Deo auclori.
probat locis citatis. At qualitas poenae ,
Cuius difficullalis solutionem Augustine
eiusque quanlilas , luna in intensione ,
epist. ad Hieronymum CLXVI. , ohm.
lum in extensione, quantum ad eircuni- XXVIII.c.IV^etepist.adOptalumCXC.,
stantias sive liuius , sive alterius vilae ,
olim CLVII. e. VI. fatelur, se neque l<
-

, sive citius, haec sane omnia

sive serius eendoy ncque orando, neque ratiocinan-
non ex natura peccati non ex necessaria , do invenire potuissc in qua dilììeultalc
:

aliqua lege, sed ex lege positiva Dei pen- asque ad mortem perseverai it, ut hai* -

dent , ncque oppositum audet asserere ex quatuor libris de origine animae, quoi
 — 65 —
icrìpsit ani». VI 9. inni sene*, et ex 1. II. rerclur , ( utique et ipse et eius posteri

Retract. cap. LVI. Tota difficultatis elu- morte tum animae, tum corporis} nani
cida o pendetex parto, seu lege per lan-
ti Adam luii caput morlis nostrae inquit ,

senium, tam acriter impugnata. Etemm
si Deus intelligatur ex se privare animata
a se creatam originali iustilia, cani reli-
quia quae liinc consequuntur difficile
yidebitur, quod Deus causa non sit pri-
valionis iuslitiae originalis adeoque pec-
cati, lotque animae malorum auctor. Cae-
terumsi intelligatur pactum,sive lexcon-
ditionalis explicata ab ip-><> AugustÌDO
lerm. CCXXXI. al.
August. inPsal.LXXI. nam. 6.) Me est
verus auctor huius privationis iustitiae ,
seu mortis animae, qui condilionem im-
, plevit praevaricando in Paradiso, et le-
gem de seconditiona]em,ac indifferenlem
ad praemium , et poenam , ultimo deter-
minavi!) cuiusmodi fuii solus Adam, et
mediale lenta tor diabolus. Hoc paolo ve-
rissimum est illud Aug. lib. I. de Nupt.
CXLI. de Temp. caj>. XIX. n. 21. « Gigmìur. homo a. .

mi, *2. )> Legem Dei, hoc est praeceptum Crcaiorc,caplivusadeceptore:et e. XXIII.

Dei cumcouditioDe homoprinms accepit, n. 26. » Natura lmmana ... non estuisi
ut siservaret, viveret (inique ipse et ex Deo, sed vitium non est ex Deo: » quod
eius posteri, nam Adam, omnis homo A- saepissime contra pelagianos scribit Au-
dain, inquit idem AugUSt, in Ps. LXX. gustinus.
semi. II. unni. 1.), si corrumperet, mo-

XXX. Veruni
hacc pars generis Iiumani, cui liberationem Deus re- Cap x xx.
. .

pnumque pronusit aeternum , numquid mentis operum suorum reparan

.... . Non meri io
ubero
-

a .b.irio
nec

rep a al h mes
potest? Absit. Quid enim boni operatur perditus, nisi quantum fuerit a per-
'

sed g Va ua
ditione liberatus? Numquid libero voluntatis arbitrio? Et hoc absit: nam
libero arbitrio male utens homo et se perdidit et ipsum. Sicut enim qui se
occidit, utique vivendo se occidit, sed se occidendo non vivit, necseipsum
poterit resuscitare cum occiderit: ita cum libero peccaretur arbitrio , vi-
,

ctore peccato amissum est liberum arbitrium. A quo enim quis devictus est , n. Pe tr. ir. i
9 ,

tate et srfrii* addiclus est. Petri certe apostoli est ista sententia, quaecum
vera sit, qualis quaeso potest servi addicti esse libertas, nisi quando eum
peccare delectat? Liberaliter enim servii, qui sui domini voluntatem liben-
ter fui!. Ac per hoc ad peccandum liber est, qui peccali servus est. Unde
ad iuste faciendum liber non erit nisi a peccato liberatus, esse iustitiae coe- ,

perìl servus. Ipsa enim est vera libertas propter recti facti laetitiam simul ,

el pia servitus propter praecepti obedientiam. Sed ad bene faciendum ista

libertas unde erit bombii addicto et vendilo nisi redimat cuius illa vox est: ,

Si voi FUitu liberaverti, tunc vere Uberi erilis? Quodantequam fieri in homine io. via. 36.

incipi it, (juomodo quisquam de libero arbitrio in bono glorietur opere qui ,

nondum est liber ad operandum bene, nisi se vana superbia inflatus extol-
lat? quam cobibet Apostolus dicens; Gratta salvi facli estis per fidem. EPh u. s.

Guam
abusi sint boc ci pi te XXX. Lu- « lissime doceat hominem, et se et libe- Nvta
XXX.
in caput

therus, Calvinus, lanseoius, no tum est* re rum arbitrium perdidisse ». Ila ledere,
D« Je Clerc , liei sii ex novis pelagianis qui hoc Augustini , ut ipse putat, asser-
in Auimadversionibus ad hoc caput XXX. lum de libero arbitrio extincto, et hoc lo-
« Hoc tantum, inquit, diJigentermemo- co, el alibi acriter impugnai.
" riae mandandum, quotiescumque Au- Ut vera Augustini mens ex contextu
« gustinus liberum hominem agnoscil in ipso huius XXX. capitis,et seqq. innote-
r
< libria posi controversiaa pelagianaa con* Beat , observo libros quatuor ad Bonifa-
'
acriptis, id ex eius sententia \:\\<\c im- ciiiiii contra duas epislolas pelagianoi um

« propi !< intelligendum . cum liic diser ( de quibus libria Aug. lib. 11. Retract.

9
 ,

— G6 —
cap. LXI.)scriptos esse ante Enchiridion, cap. XXX. liberatus a peccato dicitar
de quo Aug. meminit, tamquam de ope- liber ad iuste faciendum , idemque per
re posteriori lib. H. Relract. e. LXUI. similes plirascs saepe repetit hoc capite ,
lara capile li. n. k. I. I. ad Bonifacium et multo magis in aliis libris suis. Hoc
haec habet Augustinus. Iuliani respondea- terlium inculcat saepissime Augustinus
mus epistolae « Dicunt, (mquit Iulianus) contra Iulianum , qui gratiam remissio-
« UH manichaei, quibus modo non corn- nis peccatorum agnoscebat \ sed nihil
ei municamus, idcst toli isti cum quibus , praeterea. Hinc Aug. 1. 1. op. imper.
« dissentimus quia primi hominis pec-
,
contra Iulianum num. Sì. « Alia est re-
« calo, idest Adae, liberum arbitrium pe- te missio peccatorum in eis , quae male
ti rierit , et nerno ioni potestatem habeat « facla sunt , alia caritas
,
quae facit li-
u bene vivendi, sed omnes in peccatum ei berum ad ea, quae bona facienda sunt.

« carnis suae necessitate cogantur n Huic . « Utroque modo liberat Chrislus , quia
calurrmiae Iuliani ila respondet Augusti- « et iniquitalem ignoscendo aufert, etin-
nus n. 5. « Quis aulem nostrum dicat « spirando tribuit carilatem ». Hoc veri-
u quod primi hominis peccato perierit li- fìcalur , teste ipsomet lansenio 1. HI. de
« berum arbitrium de humano genere ? Gr. Gir. cap. XV. de cantate habituali,
(( Liberlas quippe periit per peccatum , quae in iustiflcatione datur sive haec ca-
a sed illa, quae in paradiso fuit, haben- ritas pendeal quidem a gratia sanctifl-
« di plenam cum immortaliate iustiliam, cante remittente peccata, sed ab ipsa rea-
« propter quod natura hurnana divina Jiter dislincta sit, sive eadem sit cum gra-
<c indiget gratia , dicenle Domino : si vos tia sanctiflcante, et solum muneribusdi-
a Filius liberaverit, tunc vere liberi eri- stinguatur , et atlributis ratione nostra
« tis , uiique liberi ad bene iusteque vi- diversis. Dona habitualia fìdei et carita-
te vendum. Nani liberum arbitrium usque tisesse verarn potestatem bene operandi
« adeo in peccatore non periit, ut per il- Iansenius ibidem fatetur esse veritatem
« lud peccent maxime omnes, qui cum exploratissimam in Augustini scriptis.
« deleclatione peccant, et amore peccali, Quod ego, omissaexplicationeipsius, quae
« hoc eis quod eis libet ».
placet, non placet, sic expono. Nam ad donum
Cum ilaque iam ante scriptum Enchi- habituale lìdei , tamquam fruclus ad ar-
ridion Augustinus sub hac distinctione borem revoca ntur , piae cogita tiones ex
mentem suam explicuerit de extincto li-' revelatione pendenles. Ad donum habi-
bero arbitrio , videamus utrum in hac tuale carilaiis revocaniur piae affectiones
senientia perstiterit, cum scrinerei Enchi- non deliberatae modo , sed etiam indeli-
ridion. beratae quae communi nomine carita-
,

Imprimis ab initio ipso capitis XXX. tis vocanlur ab Augustino , qui 1. II. e.
disertissime agere incipit de reparatione duas ep. pelagian. cap. IX. num. 21.
ad liberationem , regnumque aderitimi , « Quid est boni cupiditas, nisi caritas? »
de qua reparatione a peccatis^atque sup- et 1. Vili, de Trio. e. X. n. H. « Quid
pliciis^et originalibus, et propri /s egerat a est aulem dilectio , vel caritas ,
qnam
fuse capite praecedenti proximo XXIX. « tanlopere Scriptura divina laudat , et
Haec liberatio tria dicit 1. Aclus ex « praedicat amor boni} » Imo ti-
,
nisi

gratiis auxiliantibus elicitos disponentes morem ipsum revocat ad amorem seu ,

ad iustificalionem , et descriptos a Tri- volunlatem boni. Vide l.LXXXHI. quae-

dentino sess. VI. e. 6. cuiusmodi sunt (1- slionum q. XXXI li. et in Psal. LXXIX.
des , spes , timor , odium peccali. Quos num. 13. Sub ,
iis aulem
quas dixioius,
aclus praeparantes attingii eliam Augu- cogitalionibus, et aileolionibus omnia di-
stinus sequenti cap. XXXI. el XXXI l. vinae graliae auxilia comprehenduntur.
Enchir. Dicit 2. formalem ipsam iustiil- En sensus auguslinianae doctrinae docen-
cationem per gratiamsanctificantem, quae tis perfìdem et carilatem eliam hahitua-
vocalur gratia remissioni^ pcccatorum les , quae sola datur in non aclu opeian-
per Auguslinum. Dicit 3. poieslateni ope- libus,dari potestatem bene operandi.
randi in poster um opera salutarla d'igea Iam duae hoc e. XXX. Enchir. sunt
Edio Dei. Hinc ab Angustino hoc ipso Augustini interroga tiones.
 — 67 —
I. Diim haec pars generis
Inlerrogat : rum suorwn ,
per quae reparan possmt
hurnani Deus regnimi-
, cui liberationem ad sanctitatem , et iustitiam in Adamo
que promisi! aeternum , mentis operimi amissam.Eodemsensulib. de Praed.San-
suorum reparari potest ? Respondet au- clorum e. XV. n. 31. dicit « Humana :

lem a Absit quid enim boni operatur

: : hic merita conticescant quae perierunt ,

« perditus ,
nisi
<c tione liberatus
<c falelur Jib. de Gr. primi liominisc. IX.
( testisproiode hac in re ornili exceptio-
ne maior). « Peculiare est enim Augii-
« stini . ac discipulorum eiua phrasis ,
<( adeoque Concilii Arausicani. .. ut sub
« liberiate naturali et possibilitate natii-
« rali ipsaque Datura totum istud coni-
« prehendaiur, quod naiurae in ipsa pri-
(( ma conditione collatum est .. . Jpsuin
« ainorciii Dei, quo liberum fulgebat, et
quantum fuerit a perdi- per Adam ». Cum enim merita humana
? » Kecle Iansenius ipse et merita operum dicantur per compara-
tionem ad naturam, sive hominem dum
primo formatur, modo non habentlocum
merita operum, sive merita liumana per
comparationem ad naturam primo for-
matam in statu gratiae et integritalis.
Merita aulem naturae, dum homo lapsus
primo formatur , non sunt , nisi merita
damnationis, et irae Dei. Superest ut ho-
mo perditus perea
liberetur a perditione
tria quae enumeravimus j Urne bonum
,

« ardebat arbitrium, seu ut nos loqui-
« mur, ipsam gratiam habitualem simul
« sub natura inlelligebant ». Salis sit il-
Jud Aug. 1. I. Relr. e. X. n. 3. « Ad
« naturam , iuquit referatur, qualis
<( vitio primilus condita est. Ipsa enim
, sine
operabitur ad vitam aeternam, quod sae-
pe docet hoc Enchirid. cap. XXX. Au-
gustinus.
Altera interrogalo Augustini est: «num-
« quid libero voluntatis arbitrio (subin-
tellige quod praemiserat ) reparari po-
,

« vere , ac proprie natura hominis dici- « tesi? Et hoc absit. Nam libero arbitrio
a tur. Tranciato aulem verbo utimur, ut « male utens homo (in Paradiso volupla-
« naturam dicamus etiam quali nascitur « tis") et se perdidit, et ipsum». Quemad-
(f homo Imo in libris de Libero arbi-
». modum naturae, ita et liberi arbitrii no-
trio ,
quos nondum presbyler scripsit ,
mine naturam, et arbitrium sanum intel-
longe ante Pelagii haeresim , ab eo in- Jigit Auguslinus , sanum inquam , ideo-
quam tempore eum loquendi modum , que habituali cantate instructum, et im-
usurpabai. a Ipsam naturam, ait. 1. III. mime ab omni prava concupiscentia. Ex
cap. XIX. n. o'f. alher dicimus , cum quibus consequitur arbitrium illud pote-
« proprie loquimur , naturam hominis, statem habuisse ad iuste , et salutariter
a in qua primum in suo genere inculpa- operandum. Hinc Aug. 1. de Nat. et gr.
bilis focaia est(in quibus verbis indù- cap.XLHl. n.50. «Quis enim eum nescit
diluì donimi iustitiae, seu gratiae habi- « sanum, et inculpabilem factum, et li-
tualis), aliter istam , in qua ex illius a bero arbitrio, atque ad iuste vivendum
« damnati poena , et mortales , et ignari, « potestate liberrima constitutum ? Sed
u et carni subditi nascimur, iuxta quem « nunc de ilio agitur ,
quem semivivum
k modum dicit Apostolus: Fuirnus enim, a latrones in via reliquerunt ». lam vero
« et nos naturatile r fitii irae , sicui et hoc , et non aliud esse arbitrium , quod
« caeteri ». isto XXX. capite Enchiridii perditum di-
Consenianee ad hunc loquendi morem citur ab Auguslino , evidens est ex con-
merita primi hominis ex eius natura ab textu. Illud enim arbitrium dicitur per-
initio sic condita, et per habilualem gra- ditum , quod homo primus male utens
tiam et carilalem sic consultila, vocan-
, perdidit , atqui illud luit arbitrium sa-
tin ab Angustino opus naturae, ut in Ep. num , et polens iuste vivere. Deinde di-
CCXY1L ad\ \talem,al.CVIH. cap. III. citur perditum illud arbitrium, quod con-
num. 11. merita humana lib. de Praed. traponitur arbitrio liberalo post casum ;
Sanctorum cap. \N n. 31. inerita, quae . huiusmodi autem non est , nisi arbitrium
caro potuti habere lib. de Corr. et gr. sanum. Praeterea arbitrium deperditum
cap. XII. n. 37. comparatur facilitali quam ad vitam ,

^
Hoc eodem scnsunegat hoc cap. XXX. conservandam habet, qui se occidil. Igi-
Encliiridii hommibus lapsis merita ope- tur sermo est de arbitrio potente conser-
 68 —
stinere ab possint per vires naturae.
vare vitaui earilatis acceptam in crealio- iis

ne. Denique Auguslinum arile Jiberatio- Paritas servi usurpala a s. Augustino

neni in homine servo negare liberimi ar- rem dcclarat. Servus sub servitule con-

bitrium cum addito , non simpJiciler, et slitutus, a qua snis viribus se se redime-
ea universalitale, qua nostra aetale loqui- tamen indifferenliae
re nequit, libertatem
mur , oslendunt verba quae saepe hoc .
liabet ad serviendum cum interna dile-

capite habet, et quibus arbilrium negar. clione\)ou\ affeotus erga suum dominimi,
ad iuslej aciendum libcr non erit ; et in- quod dicilur servire libcrediter, in phrasi

fra : ad bene faciendum ista libertas ,

s. Augustini, vel cum interiori displicen-

unde erit Uomini addicto , et vendilo; et tia qua iugum domini execretur. Cae-
,

infra : quomodo quisquam de Ubero ar- terum sub servitule conslitutus liberta- ,

bitrio in bono glorie tur opere? Conci u- lem indifferentiae non habet ad opera in-
dendum itaque Augustinum hoc Enchi- genui , ac liberi hominis. Si liane servi
ridii loco idem docere quodet alibi do- parilalem hoc modo exposueris, eam sen-
,

cet, et omnescum ilio, rerum est: ma- ties non obnoxiamD. le Clerc animadver-

gnas homo, cum con-

arbitrii Uberi vires sionibus in hunc Enchiridii locum , ubi
deretur , accepit , sed peccando amisit. pessime loquitur de Augustino , de cuius
August. Serm.CXXXI. numer. 6. al. 2. doctrina male merebimur, eamque ludi-

de Verb. AposloJ. \ sed merito addit Au- briiscavillantium exponemus, alie- si illi

guslinus ibidem Adhuc curatur:

nos a conlexiu sensus affingemus. Haec
sanalur languor. Et libro I. ad Bonifa- parilas opliine accommodaiur serviluti

cium , capile II. numer. 5. Librrlas :

realus peccati originalis contra pelagia-
periit per peccatimi , sed illa , quae in nos.
Paradisofuit. Etenim nequit homo ab hac servitule
Nota il. in idem Qui cum Baio tuentur liberum arbi- se expedi re, nisi iustificatione per baptis-
caput xxx. nium aliove remedio ante baplismi in-
tr um s ne J) e gratin nonnisi ad peccan-
j j i ,

dum valere, hoc e. XXX. Enchiridii abu-
tuntur, cjuibus catholici theologi docle,
alque ingeniose respondent. Sed si quis
Augustini conlexlumdiligenterinspexerit,
facile sibi suaserit, nonnisi contorte, et
slilulionem. Interim hic servus aliam Ji-
berialem non habet, quam illam , qua
delectari potest de islo peccali statu , et
a regeneralione abhorrere , sive ut ait
lib. I. Op. imp. e. Iulianum n. 9i. in

violenter tolum hunc locum ad eam con- pecculo sua voluntate reti/ieri.

Iroversiam trahi. Ac quoniam « peccati reum tenere

« Cum
libero peccaretur arbitrio vi- « quemquam ,
quia non fecit ,
quod fa-

« ctore peccato arnissum liberum arbi- tecere non potuit ,summae iniquitatis est
« trium )). Profeclo ad liieram agitur de ((et insaniae » ait Àugust. lib. de Dua-

peccalo praevaricationis Adae , non de bus anim. cap. XII. n.l7.,quem librum
aliis specie , aut individuo diversis pec- anie Enchir. iam scripseratabauno 391.,
caiis, quae Adae praevaricatio actu prae- Jiinc se([uitur quod si ille peccati servus
,

teriit , rnansit reatu, uti tolies iterai Au- libertatem habet delectandi se de ilio
gustinus qui reatus in posteros translu- scrvitulis, et peccati statu, libertatem e-
,

sus est. Iiuius peccati sive reatus servus tiain habeat abslinendi ab ea deleetai io-

elfeclus fuit Adam , donec iustificatione ne, aut eliam sibi displicendi de eo sta-
per merila Salvatoris liberatus est. Eius- tu saltem per aclus nalurales
,
sive ex ,

dem peccati sive realus in posteros pro- conscienliae inquietudine secundum illud

pagali servi sunt fìlii Adae donec iusti- ,

eiusdem August. irrequietum est cor no-
ficatione sive remedii legis nalurae, sive strum, donec requiescat in /e, sive alia
cireumeisionis , sive baptismatis liberen- via.
tur, qua nberauone acquisita potentes sunt Interea servus hic liber non est ad iu-
ad iuste, et salutariter operandum. Alque sle iacienduni, et ad opera meritoria vi-
hactenus haec Augustini docirina nihil tae aeiernae ,
nisi iustificatione liberetur

habet commubecum controversia jUtrum a reatu peccati , fiatque iustitiae et ca-

hi sub originali rea tu consolali , si ad ritatis habiiualis servus , simulque Dei

actualia peccala patranda tententur, ab- lìlius, quae phrascs in idem coincidimi:
 — 69 —
hoc omnes fatemur: hoc pluribus incul- personalis quantum ad reatum, sì-
, sed
cat hoc cap. XXX. Enchiridii Angusti- ve originalem, sive actualem, quo rea-
nus lioc docuit in postremo ipso suo
: tu , seu ut ilici solet, habituali peccato
opere. Nana Jib. I. Oper. imperi, unni. e>t quis omnino sunt
servus addictus ,

9V. ad illa verba Si vos Fìlius liberaste- : extra Augustini dispuiationem ea, quae
rit , lune vere liberi eritis: « inni ita- conlrovertunlur a baianis, et cuna baia-
ti que , inquìt >
non vivanl bene iìlii ho- nis utrum servus peccati originalis, aut
,

« mimmi, Dei , quid est

nisi oliceli lìlii actualis, quantum ad reatum, (sive aliis
n (|iio(l iste libero arbitrio ( aule libera- vocibus ) utrum servus peccati habilua-
u tjonein ) vult bene vivendi tribuere lis,si tentetur ad nova quaedam actualia

« potestà lem? Cum enim haec potestas peccata, liber sit, ut oaturae viribus ten-
ie non delur, nisi gratia Dei quot- tationi resisiat honesle, sed non meritorie.
« quot autem receperunt eum declit eis ,
Censemus etiam esse extra liane Augu-
« potestalem fii/os Dei fieri.... » Quae stini dispuiationem , quae inter calìioli-
atque alia concludi! Augustinus eo ino- cos ipsos controvertunlur , de peccaloris
. quo
hoc Enchiridii capite: vo-
in viribus naluralibus ad resislendum ten-
luntas; quae libera est in inalis , quia tationibus , aut non resislendum. Qua de
deleclalur inalis, ideo libera in bonis re noia sunt dissidia scholastica inlerSua-
( neinpe sai u tari bus , et vitae aelernae rez, ac Vasquez. Nota sunt, quae saepe
nieriloriis ) non est, quia liberata non disserit card. Norisius in pluribus opu-
sculis tom. I. ed. veron.
Quae disseruimus de servo peccati o- Ac quoniam quae disserit hoc Enchi-
riginalis, quantum ad reatum ,
qui per- ridii capile Augustinus de servilute pec-
severat usque ad regeneralionem , eadem cali ad ea verba II. Peiri II. 19., et Ioan.
intelligenda de ,
qui devictus est omni eo Vili. 36. in aliis libris disserit, usque
alo lethali quantum ad actum, et ,
ad ultimum scriptum operis imperfecti
eidem peccato quantum ad perseverar!- contra Iulianum, ea quae disputavimus
tein reatum servus addictus est. Nani aliquid lucis atferent aliis etiam librorum
peccati j cicli, atque transacli reatum ma- Jocis exponendis,
// re supponi t cum Iuliano August. lib.
, Ea verba: « Ipsa est enim vera libertas Nomili, in idem
cap '

\ L e. lui. e. XIX. num. G*2. lluiusmo- propler recie i'acli laetitam» (sive liberi-
ccati actualis, quantum ad tiam ut legendum Maurini censenl),nihil
reatum ncque ab bac servitine liberari
, favent doginati haerelieo de sola libertate
viribus suis, sed iustifìeatione gra-
Il a coaclione , sed tantum absolvunt com-
accepta per gratiae sanctificantis et , parationem inter servum peccati habi-
habitualis caritatis ac donorum inlusio- , tualis, sive realus culpae, et servum ha-
ncin. Ea soJum obtenta iuste vivere pò- bitualis iustitiae per iustiticationern acce-
lesi inni merito vitae aeteruae. Interim plae. Est enim hic ita pie servus propler
dum perseverai ille servitutis status, in obedientiam praecepti ut id non modo ,

quantum huiusmodi .servus est, polest exlerius, sed ex animo cum delectatio-
soJum libere delectari de suo malo, ideo- ne, et libenlia praestet, cum pienissima
que etiam non delectari imo displicere , tamen facultate eum animum delecta-
llem naturali quodam taedio, tionem et Jibentiara interiorem non ha-
alquc odio. bendi , imo oppositam displicentiam ,
Cum autem a s. Angustino disseralur quemadmodum de servo peccati habilua-
boc loco tantummodode servo peccati, lis sive reatus dictum est-, quae ut vi-
praecipue originalis, tum etiam simili- des, nihil habent commune cum dogma-
ludine quadam rationis, de servo peccati le de liberiate a coaclione.

XXXI. Et ne ipsam
fidem tic arrogarcnl, ut non intellige- c*i. xxxi.
sibi saltelli
rent divinitus esso donatimi, sieut idem Apostolus alio loco dicit se, ut li- boM«oe°i£ni.
delia esset, misericordiam eonseeuluui; liic quoque adiunxit, alque ait: Et i.o»r.vn.i5.
 ,,,,

— 70 —
ìtoc non ex t sed Dei donum est
vobis non ex operibus quae fecimus , ne forte
,

quis cxtollalur.Et ne putarentur fidelibus bona opera defutura rursus adie- ,

Eph. II. io. cit Jpsius enim sumus figmentum creati in Christo lesa in operibus bonis
: quae ,

praeparavit Deus ut in illis ambulemus. Tunc ergo eflìcimur vere liberi cum
, ,

Deus nos fingit, idest format et creat, non ut homines, quod iam fecit
,

sed ut boni homines simus, quod mine gratia sua facit: ut simus in Christo
PsaJ.L. ix. Iesu nova creatura secundum quod dictum est Cor mundum crea in me
, :

Deus. Neque enim cor eius , quantum pertinet ad naturam cordis Immani
non iam creaverat Deus.
Ci». XXXII. XXXII. Item ne quisquam et si non de operibus , de ipso glori etur
,
Bona voluntaa
a Ilio. tamquam ab ipso incipiat merituui cui tamquam
libero arbitrio voluntatis, ,

debitum reddatur praemium bene operandi ipsa libertas audiat eumdem ,

IMiil. II. i3. gratiae praeconem dicentem Deus est enim qui operatur in vobis et velie et
:

Roin. IX. 16. operari prò bona voluntate. Et alio loco igitur non volentis neque currentis
:

sed miserentis est Dei. Cum procul dubio, si homo eius aetatis est , ut ratione
iam utatur, non possit credere, sperare, diligere, nisi velit, nec pervenire
ad palmam supernae vocationis Dei , nisi voluntate cucurrerit. Quomodo
ergo non volentis neque currentis , sed miserentis est Dei } nisi quia et ipsa vo-
Tiot. VfIF. 35. luntas , sicut scriptum est, a Domino praeparatur? Alioquin si propterea
sec. LXX.
dictum est: non volentis neque currentis, sed miserentis est Dei, quia ex utro-
que fìt, id est, et voluntate hominis et misericordia Dei, ut sic dictum ac-
cipiamus non volentis , neque currentis , sed miserentis est Dei , tamquam di-
:

ceretur non sufficit sola voluntas hominis, si non sit etiam misericordia
Dei. Non ergo sufficit et sola misericordia Dei, si non sit etiam voluntas
hominis: ac per hoc, si recte dictum est: non volentis hominis, sed miserentis
est Dei, quia id voluntas hominis sola non implet cur non e contrario recte ;

dicitur non miserentis est Dei , sed volentis est hominis , quia id miseri-
:

cordia Dei sola non implet? Porro si nullus dicere christianusaudebit: Non
miserentis est Dei , sed volentis est hominis , ne Apostolo apertissime con-
tradicat ; restat ut propterea recte dictum intelligatur non volentis neque :

currentis, sed miserentis est Dei , ut totuni Deo detur, qui hominis volunta-
lem bonam et praeparat adiuvandam et adiuvat praeparatam. Praecedit enim
bona voluntas hominis multa Dei dona sed non omnia quae autem non
, :

praecedit ipsa, in eis est et ipsa. Nam utrumque legitur in sanctis eloquiis
rsal.LTHI.ii. et Misericordia eius praevenict me: et Misericordia eius subsequetur me. Nolen-
Psal. XXII. ti.
tem praevenit, ut velit; volentem subsequitur, ne frustra velit. Cur enim
Manli. V. 44. admonemur orare prò inimicis nostris, utique nolentibus pie vivere, nisi
Matth. VII. 7.
ut Deus in illis operetur et velie? Itemque cur admonemur petere, ut acci-
piamus , nisi ut ab ilio fiat quod volumus, a quo factum est ut velimus ?
Oramus ergo prò inimicis nostris, ut misericordia Dei praeveniat eos, sicut
praevenit et nos: oramus autem prò nobis, ut misericordia eius subsequa-
tur nos.

Nola in caput Iansenius tomo I. Iib. V. De Haeresi tis ncque currentis sed miserentis est
, ,

XXXI. et pelagiana cap. XIII., et tom. HI. Iib. Dei. Censeo veruni s. Augustini sensum
XXX II.
II. De Gratia Gir. cap. XXIV. multimi in hocEochiridii loco multum distare non
sibi plaudit de s. Augustino , ac si in bis modo a Iansenio, veruna etiam a vulgati*
Enchiridii capitibus sibi l'aveat in expo- interpretationibus , quae circumferuotui
sitione verborum Pauli: non est voùn* penes diversarum partiuui scriptores :
 — 71 —
s.Aug. id unum hoc loco agere , ut erro- lucubrafis, ut testatur 1. 1. Retract. cnp.
rem olim suuni aliorumque sapientoni , XXIII. , et. 1. de IVaed. SS. cap. IH.
ecclesiasticorum ( vigentem ante episco- Quod cum Augustinus dicit , nemo intel-
palem ordina tionem suam peractam sub ligat de ecclesiasticis viris totius orientis,
imeni anni 395., et multo antiquiorem atque occidentis, ac si omnia Ecclesia eo
pelagianis turbis, nipote exorlis sul) an- errore inquinata esset , sed de iis quorum
nuni 412., qui error semipelagianismus senlentiam, sive ex opusculis , sive epi-
deinde dictus est) ,
euni inquam errorem stolis, sive ex colloquiis noscere poterat.
valide impugne t. Quod dura Augustinus Secundum igitur bunc errorem aliqui di-
praestat, satis est ab iis dissidiis alienuSj cere poterant credere , et velie esse
: illud
quibus quaeritur utriim aetus volontà- ex libero arbitrio solis naturae suae viri-
tn quibus salutariter operamur sint ab
• bus instructo,reliqua deputanda esse gra-
homme, et a grafia indiffereote , sive po- Et capite quidem Enchiridii
tiae Gliristi.

tius ab homine sint, et a grafia minime XXXI. impugnai errorem de fide ex

indifferente, sed per eincaciam suam in- solo Jibero arbitrio sine grada, eamque
frinsecam praemovenle vi cuius totum ,
docet gratiae munus esse una cum ope-
Dea detur ut boc Joco Jiabet Augusti-
,
ribus. Capile autem XXXII. errorem im-
nus, sed alio prorsua sensu. pugnai de pia volantateex solo libero ar-
Pendei antem augustinianì contextus bitrio, cui piae voluntati iustificalionem
intelligentia ex eo praecipue, quis sit praecedenli , et meritum inchoanti redda-
sensus earum vocum velie, et operavi, lur tamquam debilum praemium in sub-
sive velie , et correre apud Augustinum sequenli iustifìcatione, et cum illa ipsa iu-
aliosque eeclesiasticoseius aetatis. Ex qua stiiicatione libertas bene operandi opera
inquisitione multum lucis aflulgebit fa- filli Dei , et meritoria vitae aeternae;
cilius intelligendis opusculis s. Doctoris quae libertas,utexplicuimus, est secun-
oontra pelagianos, et semipelagianos, imo dum morem loquendi s. Augustino usila-

ad rite intelligendani prolixain disputa- tum caritas cum gratia remissioni.? pec-
tionem, quam habet 1. I. ad Simpiicia- catorum in iustifìcatione accepta. Est e-
num qu. II. nim ea caritas radix piarum cogitatio-
Probaverat Augustinus in anlerioribus num affectionum, quas ad motus ca-
et
Enchiridii capitibus ex gratia esse libera- ritatis revocat Augustinus , adiuvantium
tionem hominis a servitute peccati habi- ad bona opera , et perducentium ad vi-
tunlis, uli loquuntur tbcologi scbolastici, tam aeiernam.
sive reato*, ut loquitur Augustinus, rea- Haec breviter atque acervatim pro-
tus inquam, aut originalis aut actualis. , posita , nunc distinctius exponenda sunt,
Cu n- liberationis gratiam exposuimus et probanda.
non esse quid simplex, aut unius momenti Errorem suum, qui deinde semipe-
I.
aclum, imo vero quid valde complexum, lagianismus dictus est, tamquam sanato.
compositam et successivum. Quod nisi
, doctrinam proposuit Augustinus presby-
ammadvertatur , inextricabilia eruntplu- ter in Exposit. quar. pr. Ep. ad Kom.
ri Augustmi testimonia. Coraplectitur sci- an. scilicet 394. nempe vigintiseptem an-
e( dispositiones , (|uae iustificatio- nis ante Encliiridion scriptum aun. 421.
nem praecedunl,et iustifica tionem ipsam, « Nisiquisque credit in eum, inquit num.
et (uni iustifìcatione potestatem iuste et CO. et seqq. et in accipiendi volunlate
bene per dilectionem in posferum ope- « permaneat, non accipit donum Dei
randi. « idest Spiritum Sanctum , per quem
\ idit s. Doetor existere posse qui haec a dill usa cariiate ( in iusti(ìcationem)
oancederel j
veromtamen ex dispositioni- « bonum possi t onerari bonum o-
bus lustificationem praecedentibus exci- « perando etiam vitam aeiernam eonse-
peret fidem, et voluntatem , seti erette- « querelur». Etpaulopost exponens quo-
ti velie , in quo errore ipsemet file- modo Deus adirne miserealur a quo- :

rai ante episcopatum, illumque eccJesia- « modo aulem adhuc, inquit, nisi ut dei
sticis ìi J i ir» viiis comraunem docnerat in « credenti et petenti Spiritum Sanctum
DOnnullis opusculis a se lune lemporis « (nempe in iustifìcatione) quo dato mi-
 -,

— 72 —
« sericordiam pracslabit, cui miscricors dum illud : Cuvrimus ergo cum prò fi
« fuerit, idest ut f'aciat cum (hominem) cimus , lib. de Perf. iust. cap. XX. , et

« misericordera?». Quod prius Augusti- sexccniis in locis )per domini Spirila*

ims dixerat credit, et in accipiendi vo~ Sancii (in iusiifieationc accepii ). Et ite-
luntate permaneat , (binde dicit, credrn- rum: <( Non sufficit voluntas nostra (só-
li et petenti Spiritimi S'anellini , ut in- licet voluntas in accipiendo, et pelendo
telligamus de qua volunlate agalur , Spiritimi Sancitali ante iustificationem ,

nempe de volunlate accipiendi , si ve de et diffusam caritatem in cordibus nostris)

petilione Spirilus Sancii, quo caritas non, inquam , sufficit voluntas nostra,
(lilj'andalur in cordibus per iustifìcalio- et cursus nostcr
(
qui in iusiifìcatione, et
nem. Concludit Auguslinus mini. 61. bonis operibus eam comitanlibus , et con-
« Nostrum est credere et velie , iJIius au- sequentibus consistit) nisi Deus , et vires

« lem dare credentibus , et volenlibus fa- currenlibus praebeat, perducat , quo et

ce eulta lem bene operandi per Spiritum vocat ». Docebat Auguslinus , cum in eo
« Sanelum, per quem carilas Dei diffun- errore versaretur. Deum vires praebere
« ditur in cordibus nostris, ut nos mise- currenlibus , non aulem volenlibus , quia
te ricordes efTiciat ». Ea verba: noslrum voluntas accipiendi , et petendi Spiritum
est credere et velie esse erronea ngnovit Sanclum praecedens iustificationem cre-
deinde expresse Auguslinus lib. I. Retr. debatur ab Augnstino dependens ex sola
capile. XXII I. quandoquidem in iis do- vocalione , seu exlerna grada Ev augelli,
cebatur credere et velie solis viribus ut ait in expos. ep. ad Rom. cap. LX.
liberi arbitrii sine interiori gratia elici- LXI. , et LXII. sive ex solo praeconio
,

tum, et meritorium subsequentis doni veritalis Evangelicae, ut habet de Praed.

Spiritns Sancii iustificantis et per cari-
, SS. cap. III. agens de antiquo suo errore,
taiem largientis facultatem bene operan- non aulem ex Spirili! Sanclo, sed potius-
di. Dixi sine interiori gratia : nani in ea esse ante donum Spiritus Sancti , ut sae-
exposilione epist. ad Romanos agnovit pe babet in iribus capitibus illius exposi-
necessariam exleriorem vocationem, sive lionis, sivenon ex spirila fidei et cari-
exteriorem Evangelii gratiam, ut ipse ritalis non ex Deo praeparante volun-
,
"

Augustinus 1. de Praedes. SS. cap. III. tatem, ut ait exponens errorem suum
Joquitur exponens anliquum suum erro- I. Retract. cap. XXIII. num. 2. et 3.

rem ; agnoscebat enim lune necessarium
esse, ut praecedercl praeconium verita-
lis praedicalo Evangelio. Caelerum in li-
bris post episcopatum scriplis vocalionis
nomine inlelligit vocationem non tantum
exlernam, sed eliamio corde operanlem,
sive vocationem altam atque secretamele.
Consentanee ad veterem li une suum
errorem exponebat Augustinus Paulum
Haec igitur erat summa doctiinae, qua
s.Augustinus lune erransexplicabal Pauli
tesiimonium: non est volenlis neque cur-
renlis , sed miserenlis est Dei: lioc nem-
pe pacto: cum ad assequendum bravi um
ièlicilalisaelernae duo sint necessaria , et
voluntas accipiendi, praeler fìdem, etiara
donum Spirilus Sancti, et cursus homi-
nis iustificati bene operanti?, cumque illa

ad Romanos cap. IX. Jgilur non volen- voluntas viribus habila in-
solis noslris

lis , ncque currenlis , sed miserenlis est suflìcienssit,nisi accedal cursus , ad quem
Dei. Docuil itaque in expos. ep. ad Rom. peragendum misericors Deus vires cur-
num. 62. quod Paulus iis verbis non vo rentibus praebeat, et perducat, quo vo-
lenlis neque currenlis etc. non tollit li- cat ( Expos. ep. ad Rom. num. 62. )
berum voiuntalis arbilrium,sed non sufji- bine est, quod negotium noslrae salutis,
cere dicit velie noslrum (nempe ea vo- sive assecutio bravii vitae aeternae non
lunias in accipiendo, ea petitio Spirilus tribuitur nobis volenlibusce noslris vi-
SancB solis viribus naturai ibu§ arbitrii ribus , et currenlibus ex Dei miseriior-
facta ) nisi adiuvet Deus, misericordes dia , sed misericordiae Dei sive Deo
, mi-
nos eiìiciendo ad bene operandum (quod scienti, sine quo cursus haberi non po-
idem est ac currere ad btavium felicitai is lesi.

aelernae, ut ex loto conlexiu patet , et III. Error hic, quem Augustinus ha-
6SI pbrasis familiaris Angustino secun- buil, et docuit in Exposit|pne epist. ad Ro-
 — 73 —
manos septem annis antescriptum
vìgfnti totum impugnalione erroris, qui
esse in
Enchiridion non solius Angustila tunc postea dictus fuit Semipelagianismus ,
temporis erat, imo ea doctrina, et Paoli sed antiquior est lurbis pelagianis excita-
esplicatio dicebatur ab Angustino eam tis sub ano. 412. Sensum hooc suum a-

expositionem scribente num. 6*2. « Spi- pcrit in principio huius capitis XXXH.
« rituali bus viris, et iam non secundum « Item ne quisquam etsi non de operi-
ti terrenum hominem ambulantibus pa- « bus, de ipso glorietur libero arbitrio
u tere ». Et paulo post: « Qui quoniam « voluntatis ,
tamquam ab ipso incipiat
<c intellectus , ut dixi , spiritalibus patct « meritimi etc. » Quamvis fides opus sit,

e a carnali aulem prodeotia longe remo- tamen calholici errantes ex quibus fuerat
« tus est ». Itaque aoteqaam Augustinus Augustinus presbyter, nomine operimi
opusculum Expos. Ep. adRom.
scriberct intelJigebant quae consequuntur fidem ,
anno 394. ea doctrina et expositio com- imo ipsam iustificationem per fidem. Hinc
numis erat spiritalibus i-iris. Ab eo anno illa Augustini presbyteri et cum aliis er-

394. ad scriptum Enchiridion an. 421. rantis in Expositione Ep. ad Rom.n. 60.
ea erronea doctrina potuit aut augeri aut Quod ergo credimus nostrum est , quod
foveri lectione ipsa augustiniani eius o- autem borami operemur , illius qui ere- ,

pascoli Exposiiionis Ep. ad Rom., et a- dentibusinse dat Spiritimi Sanctum. Ne-

iiorum etiam opnsculorum, quae forte
periere, et in quibus eumdem errorem
Augustinus docuerit. Nam 1. de Praed.
SS. e. 111. n. 7.: « Quem meum erro-
a rem , inquit , nonnulla opuscula mea
« satis indicant ante episcopatum meum
« scripta ». Nonnulla, inquit, opuscula,
non unum opusculum. Ea opuscula erro-
rem continentia lecta libenter fuisse satis
(lare testata! idem Aug. 1.
Ìc. IV. ii. 8. «Non meos
sicut legere libros
« (in quibus ille error habebatur), ita
que solum credere, sed etiam velie crede-
re, sanari, baptizari, haec inquam, non
adnumerabant operibus. Qua re ibidem
num. 61. « Nostrum est credere et velie,
« illiusautem dare credentibus et volen-
« tibus facultalem bene operandi etc. ».
et massilienses ap. Hilarium epist. ad
Aug. quae est CCXXVI. inter augusti-
nianas n. 2. « Neque enim alicui operi
de Praed. SS. « curalionis eorum annumerandum pu-
« tant, exierrita et supplici voluntate u-
<c numquemque aegrolum velie sanari ».

« etiam in eis curaverunt proficere me- Quem loquendi niodum secutus est ipse
« cum ». Et sane in moltis perseverasse Augustinus episcopus post suum errorem
illuni errorem ab anno 394., quo scripta corredimi, ut ostendi posset innumeris
i'uit Expos. Epist. ad Rom. ad 421., quo testimoniis. Imo 1. I. Retr. cap. XXIII.
iplum fuit Enchiridion, et sequentibus n. 3. recolens, quod presbyter dixerat in
doinde annis probat epistola ad Vi-
s,atis Expositione Epist. ad Rom: « Fides in-
i.ilctn carthaginensem data ami. 427. se- <c choat meritum, ut per munus Dei be-
\cnniopost scriptum Eochiridioo, et mul- <t ne operemur »: subiicit Augustinus ve"
.
to magia epistolae Prosperi et Ililarii ad rissime dixi.
Aug. et subsequens Augustini lib. de
, Eositaqueimpugnandosaggreditur Au-
Praed. SS. anno circiter 4-28. aut 429. gustinus,qui faterentur ,ut ipse cum spi-
paulo aule Augustini obitum anno 430. ritalibus viris ohm docuerat, opera qui-
Haeo historica observatio multum de- dem meritoria post fidem ac iustificatio-
,
servici, ut iacilius oobia
persoadeamofl nem esse ex gratia Ghristi , neque in iis
s. Aogustioom respeiisseimpogoatiooem posse hominem gloriari; gloriari tamen
huius erroris, quem ipse et habuèrat cum posse de libero arbitrio voluntatis , idest
aliis ploribos et foverat, com io ploribos libero arbitrio effectivo voluntatis, tam-
librorom suorum locis docet Dcum gra- quamsi ab ipso libero arbitrio sine Chri-
tia suaoperari etiam ipsom velie, quan- sti gratia effectivo voluntatis illius inci-
doqoidem ex expositiscaosismoltomerat piat meritimi. Nomine autem voluntatis,
utilis eius erroris impugnatio, imo vero seu velie non aliud quam
intelligit, vo-
oeeessana. lootatera seu velie solis arbitrii viribus e-
1\ Tandem ex bis cooficitor sensum
. licitimi praevie et dispositive ad iustifi-
Augustini hoc Enchiridii capite XXXII. cationem et donino Spiritus Sancii. Ita

10

loquebatur Angustimi* cura hoc errore
Ep. ad Ilom.: ita cum
detineretur inExp.
eo alii spiritales viri, qùos ipse memorai:
ila inassilienses aliique plures
rore decepti, qui teste Aug. I. de Praed.
SS. cap. IV. n. 8. ìegebant eius opuscu-
la ante episcopalum seripta , et nomina-
tini Expos. Episl. ad llom. Quod ipsum
testatur Hilarius in ep. ad Aug. quae in-
ter aug. est CCXXVI. quam praecedit
alia Prosperi ad eumdem Augusiinum
etest CCXXV. Saepissiine volunlas
le j et similia in lioc sensu ilerantur in
his epistolis , nomine eorum errantium
catlioJicorum : «Quicumque ad
« baptismum accedere voluerit ... in ea
« fide, quae deinceps per graliam
« vanda —
Cum voluntariae devotioni re-
« muneralio sit parala —
Per cognitionem
« Dei , et obedientiam mandalorum eius
u possit suam dirigere voluntatem, alque
« ad liane gratiam, qua in Clirislo rena-
a scimur , pervenire, per naiuralem sci-
« licet fàcullatem petendo quaerendo^
,
« pulsando , ut ideo accipiat, ideo inve-
te niat , .quia bono nalu-
ideo inlroeat. . torquendo liane formanti exponendi adi-
« rae bene usus ad islam salvantem gra-
« tiam iniiialis gratiae opc (sive ut paulo
« ante ab eodem Prospero dicilur grada
« Creatoris ) meruerit pervenire Ut et
« qui voluerinl fiant filii Dei Fidelisnon
« dubitetur ob lioc devotus fuisse quia
te voluit —
Quem bona appetentem gra lia
« Dei foveat —
Eo inerito (pio voluerint)
« et credidcrint a suo morbo se posse sa-
« nari ». Millo alia plura ibidem.
Huius voluntatis ad iuslifìcalionem
praeviae et naluralibus arbitrii viribus
elicitae errorem impugnai Auguslinus hoc
XXXII. cap. Enchir. tum ex ilio ad Phi-
lipp. H. Deus est , qui operatili' in no-
bis velie et operari prò bona voluntate
,
}
tum ex alio ad Rom. IX. Non volenlis ,
neque currentis , sed miserai/ is est Dei.
Quare non cursus solum, idesl bona ope-
ra post fìdem et baptismum credendo ,
sperando , diligendo , et perveniendo ad
palmam supernae vocationisDei, sed ipsa
voluntas primaefìdei, bapiismi, saniiaiis
ex Dei misericordia sunt, sive a Domino
praeparante.
Opponit autera sibi siatim aliam mul-
loque diversam expositionem verborum
Pauli nempe illani onmino, quam ohm
, Praecedit enim bona volunlas liomi-
— 74 —
prcsbyierei erranscum spiritalihus viri»
secutus fuerat in Expos. Episl. ad Rum.
nule annos vigilili septem conscripta.
eodcm er- Habes expositionem quam sibi opponiti
,
Alioquin si proptcrca dicium est , non
volenlis neque currentis , sed miseren-
tis est Dei
,
quia ex utroque Jit , idest
et voluntate hominis (volenlis solius na-
lurae suae viribus , pràesupposita exler-
na vocalione Evangeli ) et misericordia
,
Dei (post eam voluntatem vires curren-
, vel- tibus prudente , sive adiuvantc ad bene
operandum, ut declaral Expositio ad Ro-
manos num. 62. ) ut sic dictum accipia-
fìdem, et mus non volentis neque currentis, sed
miserentis est Dei , tamquam dicerelur ,
sii iu- non sufficit sola volunlas hominis , si
non sit edam misericordia Dei ( subse-
quens praebendo vires currentibus, seu
quod idem est, operanlibus ). En expo-
silio, quae ohm cum aliis communis fue-
raterranti Augusiinopresbylero,et quam
modo in Encliiridio sibi opponit ex ad-
versantium persona. Acciperesponsionem,
quae in eo sita est , ut invertendo el re-
gatadversariosadexpositionemabsnrdam.
Ila igitur inferi: Non ergo sufficit, et so-
la misericordia Dei (subsequens, et vires
— currentibus sive operautibus praebens )
— si non sit etiam voluntas hominis prae- (^
cedens scilicet desiderando, peiendo, oran-
,
do, pulsando solius naturae viribus sine
interiore spiritu gratiae ). Ac per hoc ,
si recte dicium est, non volentis hominis,
sed miserentis est Dei ,
quia id voluntas
hominis sola non implet, cur non e con-
trario recte dicilur , non miserentis est
Dei, sed volenlis est hominis, quia idmi-
seri cord ia Dei sola non implet ( praeben-
do subsequenler vires currenlibus, etope-
rantibus)? Quod reele Auguslinus monet
a nullo christiano dici. Concludit: restai
ut lotum Deo delur , nempe non solus
cursus bene operanlium, sed e tiara prae-
via dia bona voluntas currendi per bona
opera usque ad bravium vitae aeleri
Nani Deus hominis voluntatem bonam,
qua vnlt currere , etpraeparat interiore
sua praevenientegraliaatiiupaftt&z/ndeiiH
de in currendo , et hoc pacto interiore
grada OTzraara&zm re ipsa adiuvat in cut-
rendo, donec eomprehend.il.
 --75 —
ìiis ( desiderane, petens, quaereos, pul- Augustinum esplicato. Sed posset l'orlasse
sans ad obtinendum baplismum, instili- ianseiiianus argumentationem quamdam
cationem ) multa Dei dona (cuiusmodi aliam instilueie similis fortnaem indiffe-
suot baptismus, iustifìeatio, et opera me- rentis gratiae assertores. Nani qua ralio-
ritoria quae coDsequuntur ), sed non
,
ne non totum negotium nostrae salutis
omnia (nempe Dei dona). Quae miteni miseranti Deo adscriberetur ex Angustino,
non praecedit ipsa ( seilieet voluntas pe- si voluntas esset ex liomine , cursus ex
quaerens, pulsans ) in eis est et ipsa,
tens, Deo miserante , ita etiam non totum ne-
f nempe voluntas petens, <[iiaerens, pul- gotium salutis nostrae miseranti Deo ad-
utp< te quae et ipsa esl don uno Dei
;
scriberetur , si et voluntas salutaris tum
miserentis). Dei misericordia nólentem a Deo miserante per indiiTerentem ab in-
praevenit, ut velit voluntate Illa petente, trinseco gratiam , tum ab nomine esset -,

pulsante, quaerente: sic autem volcntem et cursus a Deo esset per indifFerentem
subsequitur, ne frustra velit, sed strenue gratiam miserante , tum etiam ab homi-
secundum voluntatem ,
quam habuit ne ostenditur consecutioabsurda, argu-
:

currat atque operetor post iusliiicatio-

.
mentando ea forma ,
qua Augustinus.
in acceptam. Id optime prò hai Augu-
i ( Ideo voluntas, et cursus a congruistis as-
stious esemplo immicorumficclesiae,qui sertoribus gratiae indifterentis Deo mise-
neque primam et tenuem boni salutaris rami, non vero homini tribuuntur, quia
voluntatem liabent Ecclesia autem pio , homo non sufficit , nisi adsit Deus- atqui
iis orat.ut Deus eam illis voluntatem con- etiam per congruistas Deus non sufficit ,
iti exemplo autem nostro, qui volun- nisi adsit homo; ergo qua ralione a con-
i.tieni boni salutaris habenles petimus, ut gruistis dicilur : « non volentis neque
accipiamuseffeclum piorumdesideriorum currenlis hominis, sed miserentis est Dei »
i
i misericordia Dei subsequeute ea desi- dici etiam poterit « et volentis, et cur-
:

deria eamque voluntatem , nos ad aeter- rentis est hominis, non miserentis estDei».
nam vilain perducendo. At integra causalis non ea est ,
quam
(JnaieM ite seeernanlurhaecduo, quidi protulit argumentatio quia : imo haec :

sit phrasis augustiniana et per eam aeta- homo non sufficit , nisi adsit miserans
tem nsitata i-olunlus et velie , quid sit ,
Deus: quid est autem miserans Deus, nisi
, ursui ri opera, si secernaotur diversi er- Deus conferens homini per Ghristuin vi-
1iiin gradus
4 >i quibas suae respondent ,
res indebitas, ut velit et currat ? Inver-
apud Augustinum impugnatiooes , aliis tat iam ( liceat enim uti lansenii voce
< rraiitibus quod tum voluntatem, tum . tom. HI. quem citavi. 1. II. deGr. Chr.
cursum solius arbitrii viribus darent , cap. XXIV. pag. mihi 201. ) inverlat
quemadmodum pelagiani (piorum tur- , lansenius hanc causalem in congruistas,
bae dum Enchiridiou scriberetur anno
, quod nunquam faciet *, non enim homo
ll\ . Irrvebant iam ab anno 412. aliis requiritur, qui vires Deo suppeditet , ut
i
n intibus, quod cursum quidem Deo da- operetur. Quae dieta sint sine praeiudicio
Kilt, sed fidem aut voluntatem nobis lalentiumcausarum, ut in simili dixit Au-
quem errorem probavimus , et viguisse gustinus alibi, nempe sine praeiudicio di-
tempore scripti Eochiridii etantiquiorem vinae electionis, atque propositi-, nam de
turbis ipsis pelagianis, hunc fructum his hoc loco tacui ,
quemadmodum, et
habebimus , ut capita Eochiridii XXXI. Augustinus.
et XXXI I. clara, et perspicua sint, secus Caelerum lansenius impugnans defen-
tenebrosa ,
et caliginosa , sores gratiae congruae et indifferentis re-
Atque hoc quidem pacto cadunt se fellitur quidem a nobis, sed non ut in hoc
ipsis argumentatioi es lansenii locis cilatis haereticus- cum constet liane gratiae ex-
< \ tom. I. et III. contra defensores già- plicationem prò scholaruui libertate irn-
tiae indifterentis ex testimonio PaulJ pei pngnari aut defeudi.
 ,,

— 76 —
C a p. xxxm. XXXIII. Tenebatur ilaque iusta damnatione genus humanum, et omnes
Homines noto»
ouiiics il -i ti film., erant irae filii. De qua ira scriptum est Quoniam omnes dies nostri defece- :

cguisso
riconciliatore
runt , et in ira tua defecimus : anni nostri sicut aranea meditabuntur. De qua
Christo. ira dicit etiam Iob homo enim natus ex muliere brevis vitae et plenus irae.
: ,
Tsal.LXXXIX.g.
Iob. XIV. 1. De qua ira dicit et Dominus Iesus qui credit in Filium habet vitam aeter- :

Ioan. Ili. 36.

nam ; qui autem non credit in Filium non habet vitam , sed ira Dei manet su-
per eum : non ait, veniet sed manet. Cum hac quippe omnis homo nascitur.
,

Eph.II. 3. Propter quod dicit Apostolus Fuimus enim et nos aliquando natura filii irae y
:

sicut et celeri. In hac ira cum esscnt homines per originale peccatum, tanto
gravius et perniciosius , quanto maiora vel plura insuper addiderant ne- ,

cessaria erat mediator , hoc est reconciliator qui hanc iram sacrificii sin- ,

gularis cuius erant umbrae omnia sacrificia Legis et prophetarum obla-

, ,

Rom. V. 10. tione placaret. Unde dicit Apostolus: Si enim cum inimici essemus reconciliali
sumus Beo per morlem Filii eius multo magis reconciliali nunc in sanguine eius
,

salvi crimus ab ira per ipsum. Cum autem Deus irasci dicitur non eius signi- ,

fìcatur perturbatio qualis est in animo irascentis hominis sed ex humanis

, ;

motibus translato vocabulo vindicta eius quae nonnisi iusta est, irae no- ,

men accepit. Quod ergo per mediatorem reconciliamur Deo, et accipimus

Spiritum Sanctum ut ex inimicis eflìciamur Filii Dei Quotquot enim Spi-
, :

Rom. Vili. 14. ritu Dei aguntur, hi Filii sunt Dei: haec est gratia Dei per lesum Christum Do-
minum nostrum.
C a p. XXXIV. XXXIV. De quo mediatore longum èst , ut quanta dignum est , tanta
Christus
un-ili.i tur dicantur , quamvis ab homine dici digne non possint. Quis enim hoc solum
ineffabiliVerbi
congruentibus explicet verbis quod Verbum caro factum est , et habilavit in
,
incarna tione
natus ex Maria. nobis , ut crederemus in Dei Patris Omnipotentis unicum Filium natum ex
Ioan. 1. 1 4 •
Spiritu Sanclo et Maria Virgine? Ita quippe Verbum caro factum est, a Di-
vinitate carne suscepta non in carnem Divinità te mutata. Carnem porro hic
,

hominem debemus accipere a parte totum significante locutione sicut

, :

Rom. III. ao. dictum est quoniam ex operibus legis non iustificabilur omnis caro , idest omnis
:

homo. Nam nihil naturae humanae in illa susceptione fas est dicere defuisse;
sed naturae ab omni peccati nexu omni modo liberae non qualis de utro- :

que sexu nascitur per concupiscentiam carnis cum obligatione delieti , cuius
reatus regeneratione diluitur; sed qualcm de Virgine nasci oportebat, quem
fides matris , non libido conceperat: quo si vel nascente corrumperetur eius
integritas non iam ille de Virgine nasccretur ; eumque falso quod absit
, ,

natum de Virgine Maria tota confiteretur Ecclesia ; quae imitans eius ma-
trem quotidie park membra eius , et virgo est. Lege, si placet , de Virgini
F.plst CXXXVII. tate Sanctae Mariae meas litteras ad illustrem virum, quem cum honore ac
dilectione, nomino Volusianum.
C* p XXXV. XXXV. Proinde Christus Iesus Dei Filius est et Deus et homo. Deus
Christus Deus
limili et homo. ante omnia saecula homo in nostro saeculo. Deus quia Dei Verbum Deus
, , ,

Ioan. I.i.
enim erat Verbum homo autem quia in unitatem personae accessit Verbo
: ,

anima rationalis et caro. Quocirca in quantum Deus est, ipse et Pater unum
sunt :in quantum autem homo est Pater maior est ilio. Cum enim esset ,

unicus Dei Filius non gratia sed natura, ut esset etiam plenus gratia, factus
est et hominis filius idemque ipse utrumque ex utroque unus Christus.
,

Phil.II. 6. et 7. Quia cum in forma Dei esset non rapinam arbitralus est , quod natura erat
,

idest esse acqualis Deo. Exinanivit autem se

, accipiens formai» servi non , ,

amittens vel minuens formanti Dei. At per hoc et minor est faclus et
, niausit
 — 77
aequalìs , utrumque unus , 6lcut dictum est: sed est aìiud propter Verbum,
aliud propter hominem : propter Verbum aequalis Patri, propter hominem
minor est. Unus Dei Filius idemque hominis fìlius unus hominis fìlius , , ;

idemque Dei Filius non duo Filii Dei Deus et homo sed unus Dei Filius
: , :

Deus sine initio, homo a certo initio Dominus noster Iesus Christus. ,

XXXVI. Hic omnino granditer et evidenter Dei gratia commendatur. e**, xxxvr,
Gratia
Quid enim natura humana in homine Christo meruit ut in unitatem per- , commendata
in lioiiiinc
sonae unici Filii Dei singulariter esset assumpta? Quae bona voluntas, cuius Cliristo ad
boni propositi studium quae bona opera praecesserunt quibus mereretur
, ,
diluita tein Filii
Dei nullis meritis
iste homo una fieri persona cum Deo ? Numquid antea fuit homo et hoc , evecto.

ei singulare benelìcium praestitum est cum singulariter promereretur ,

Deum ? Nempe ex quo esse homo coepit non aliud coepit esse homo, quam ,

Dei Filius et hoc unicus et propter Deum Verbum, quod ilio suscepto caro
;

factum est utique Deus ut quemadmodum est una persona quilibet homo,
, :

anima scilicet rationalis et caro, ita sit Christus una persona Verbum et ho-
mo. Inde naturae humanae tanta gloria nullis praecedentibus meritis sine ,

dubilatione gratuita , nisi quia magna hic et sola Dei gratia fìdeliter et sobrie
considerantibus evidenter ostenditur, ut intelligant homines per eamdem
grattali se iustiflcari a peccatis ,
per quam factum est ut homo Christus nul-
lum habere posset peccatum ? Sic et eius matrem angelus salutavit, quando
Lue. 28. et 3o
ei futurum adnuntiavit hunc partum Ave, inquit , gratia piena: Et paulo :
I.

post Invenisti, ait , graliam apud Deum. Et haec quidem gratia piena et in-
:

veii isse apud Deum gratiam dicitur , ut Domini sui immo omnium Domini
,

niater esset. De ipso autem Christo Ioannes evangelista cum dixisset Et :

Verbum caro factum est, et habitavit in nobis; etvidimus, inquit, gloriam eius,
gloriarti (piasi Unigeniti a Patre , plenum gratiae et verilalis : quod ait Verbum
caro factum est , hoc est plenum gratiae: quod autem ait, gloriam Unigeniti a
Patre , hoc est , plenum verilalis. Veritas quippe ipsa, Unigenitus Dei Filius
non gratia, sed natura, gratia suscepit hominem tanta unitate personae , ut
idem ipse esset etiam hominis fìlius.
XXX VII. Idem namque lesus Christus Filius Dei Unigenitus , idest uni- C a p. XXXVII.
Nativitas Christi
cus Dominus noster natus est de Spiritu Sancto et Virgine Maria. Et uti-
, eo quod est de
Spiritu Sancto
que Spiritus Sanctus Dei donum est quod quidem etipsum est aequale do- , gratiam
li, ulti et ideo Deus est etiam Spiritus Sanctus, Patre , Filioque non minor.
:
demonstrat.

Ex hoc ergo quod de Spiritu Sancto est secundum hominem nativitas Chri-
6ti , quid aliud, quam ipsa gratia demonstratur? Cum enim Virgo quaesi-
visset ab angelo, quomodo
nuntiabat, quandoquidem illa id fieret, quod ei
virum non cognosceret respondit ci angelus : Spiritus Sanctus superveniet
:
Lue. I. 35.

in (e et virtus Altìssimi obumbrabit libi; ideoque et quod nascetur ex te Sanctum,

,

vocabitur Filius Dei. Et Ioseph cum vellet eam dimittere , suspicatus eam
adulterali! quam sciebat non de se gravidam , tale responsum ab angelo
,

accepit Noli timere accipere Mariam coniugem tuam ; quod enim in ea nalum
: Ma Uh. I ao.

est de Spiritu Sancto est : idest , quod tu esse de alio viro suspicaris , de Spi-
,

riti». Sancto est.

Ilis Enchiridii capitibus abutunturllc- I aput

« tia lesu Christi est gratia fortis, potens, t°i?SV,
_„ !•• »• V, ' XXXrl., ei
xapia,aJuque prò g\
' *
1 11 . . . ., .

(JuesnelJo libri, ut vin- « suprema ,

invincibile, nipote quae est xxxm.
dicent proposi tiones duas ex Ianni.» tis in ( « operatio volunlatis omnipolcnlis se-
,
bulla u/u^cnilus nempe XXI. « Gra- ; « quela et imitalio operalionis Dei Incar-
 ,

— 78 —
a nantis et Resuseitantis Filiurn suum ». se hominem suis viribus suisque mentis
,

XXII. « Concordia omnipolenlis opera- parare se ad eatn iustificationem. Hunc

t< tionis Dei in corde liominis curri libero errorem impugnai Augnstinus hi* Enchi-
u ipsius voluntatis consensudemonslratur ridii capitibus. Palei id ex iis verbis ca-

« illieo in nobis in Incarnatone , veluli pitis XXXVI. « Intelligant liomines per

« in ionie alque arcbelypo omnium alia- « eamdem gratiam se iuslifìcari a pecca-

« rum operationum misericordiae et gra- « tis , per quam factum est , ut homo
<( tiae , quae omnes ita gratuitae atque « Cliristus nullum haberet peccatum » -,

a ita dependentes a Deo sunt, sicuti ipsa ubi est parallelum inter gratiam iusliti-
« originalis operalio ». Si Gratia esset eationis , et gratiam uniouis 5 similitudo
operalio voluntatis omnipolentis , sicuti aulenti in hoc perpetuo statuitur ab Au-
operalio Dei Incarnantis, quemadmedum gustino in Iiis capitibus, quod gratia unio-
haec operata est in humanitale Chrisli nis lucri t sine praecedenli Z>o/*a v ol untate
unionem Hyposlalicam, humanitate ipsa seu studio boni -propositi , seu bonis ope-
niere passive se Inibente, niiiil cooperan- ribus , seu praecedentibus meritis , sed
le , el sine potentia dissentiendi , ita gra- de Spiritu Sancto fuerit secundum ho-
liaoperarelur in corde hominis consen- mincniNativitas Christi : alque ita proin-
sum salutarem , homine mere passive se de ex dono Spiritus Sancii , non ex prae-
habente , nihil cooperante Deo excitanti cedentibus meritis sii gratia iusliilcalionis.
ac vocanli , et sine potentia dissentiendi, Ubi aulem his in locis elucet paritas in-
si vellet : in hoc enim constituitur pari- ter operationem Dei Incarnantis Filium
tas ,
quod gratia si t forlis ,
potcns , su- suum, et operationem Dei auxilianlis ad
prema , invincibilis sicuti operatio Dei bona opera ? Multoque minus est paritas
Incarnantis quae omnia , addilo etiam
: in eo quod utraque operatio shj'ortis
, ,

conlexlu praecedentium , et subsequen- potens, suprema, invincibilis.

tium proposilionum Quesnelli dare re- Eadem, quam diximus, mens est s.Au-
pugnant Tridentino sess. VI. canone 4. gustini in 1. de Praed. SS. cap. XV. n.

Ut conslet, huic errori nihil suffragar! 30. et de Dono persever. cap. XXIV. n.
haec duo Enchiridii capita supponen- , 67. , et in libris Operis imperiecti , ubi
dum , quod secundum perpeluam Augu- eamdem ,
quam supra ,
pantatem insti-

stini doctrinam contra pelagianos , utro-
que modo adiuvat gratia et dimiltendo
quae male fccimus 9 et opitulando , ut
declinemus a malis , et bona faciamus :
quae verba sunt Augustini 1. II. Oper.
impericeli num. 227. et saepisshne alias
in ìisdem libris contra Iulianum , caete-
risque scriptis contra pelagianos. Poste-
riorem gratiam opilulanlem sive adiu-
vanlem non admitlebant pelagiani 5 pri-
mani autem gratiam remissionis pecca-
torum agnoscebant pelagiani hinc ibi-
luit. Quae sane paritas inter gratiam unio-
, nis et gratiam iustificationis parvulorum
satis clare elucet. Inter gratiam unionis,
et gratiam iustiiicationis adultorum opti-
ma etiam est , quia utraque est ex dono
Spiritus Sancti , non ex naturae meritis.
Est aliquadissimilitudo, quia gratia unio-
nis nedum non iuit ex meritis naturali-
bus, sed neque ex meritis supernaturali-
bus humanitatis assumptae. Gratia autem
iustiiicationis adultorum pendei ex dispo-
: silionibus per gratiam positis quod ubi- ,

dein Augusliuus: Tu cestro more, qui de que Augustinus docet, quamquam locus
vestro descendit errore non agnoscis , hic non postulabat, ut haec dissimilitudo
gratiam ,
peccatorum;
nisi in dimissione indicarctur.
in eo tamen errabant, quodputarentpos-

c* r. xxxvm. XXXVIII. Numquid tamen ideo dietim sunius patrem hominis Christi
s^'ìn.sMl",, esse SpiritumSanctum ut Deus Pater Verbam genuerit Spiritus Sanctus
, ,

'n'iuVl, !i!'
c
hominem, ex qua utraque substantia Cliristus unus esset et Dei Patris li ,

M^. ia uide lius secundum Verbum, et Spiritus Sancti Filius secundum hominem quod ,

cum Spiritus Sanctus lamquam pater eius de Virgine genuisset ?Quis hoc
dicere audebit? Nec opus est ostcndere disputando ,
quanta alia sequantur
 — 79 —
absurda hoc ipsum iam ita sit absurdum ut nullae fideles autes iil
, curii ,

valeant sustiuerc. Proinde sicut confitemur, Dominus noslerlcsus Christus,

qui de Deo Deus homo autem natus est de Spiri In Sancto et Virgine Maria,
,

utraque substantia, divina scilicet atque lunnana, Filìus osi unicus Dei Pa-
tris Omnipotentis de quo procedi! Spiritus Sanctus. Quomodo ergo dicimus
,

Christum natum de Spirita Sancto, si non eum genait Spiritus Sanctus? An

quia Spiritus Sanctus fecil eum? Quoniam Dominus noster Iesus Ghristus ,

in quantum Deus est , omnia per ipsum farla sunt : in quantum autem homo Ioan I . ^.

est, et ipse factus <

i
>t, sicut Apostolus dici! : Factns ex semine David se-
est Rom.i. 3

cundum carnem. Sed eum iilam creaturam, quam Virgo concepii et peperit,
quamvis ad solam personam L ilii pertinentem tota Trinilas fecerit, neque
;
,

«nini separabilia sunt opera Trinità tifi, curin ea facienda solus Spiritus San-
ctus nominatus est ? An et quando unus trium in aliquo opere nominatur ,

universa operali Trinitas intelligitur? Ita vero est, et exemplis doceri potest.
Sed non est in iioc diutius immorandum. Illud enim movet quomodo dictum
Symbol.
sii natus de Spirila Sancto, eum fdius nullo modo sit Spiritus Sancii. Neque
,

enim quia istum fecit Deus , dici eum fas est Dei filium, aut eum
mundum
natimi de Deo sed factum vel creatura vel conditum vel institutum ab ilio,
;

\el si quid huiusmodi recte possumus dicere. Hic ergo eum confiteamur
natimi de Spiritn Sancto et Virgine Maria , quomodo non sit fìlius Spiritus
Sancii , et sit fìlius Virginis Mariae , eum et de ilio et de illa sit natus , ex-
plicare difficile est. Procul dubio quippe non sic de ilio ut et de patre, sic
autem de illa ut de ma tre natus est.
X
\\\IX. Non concedendum est quidquid de aliqua re nascitur,
igitur , NoVqmd**d ex
u *«* ìm
continuo eiusdem rei filium esse nuncupandum. Ut enim omittam aliter de ali q.'»<>

homine nasci filium aliter capillum pediculum, lumbricum, quorum nihil

,
,
dfcendasest.

est lilius ut ergo inquam haec omittam quoniam tantac rei deformiter
; , , ,

comparantur certe qui nascuntur ex aqua et Spiritu Sancto, non aquae fi-
;

lios eos lite dixerit quispiam , sed piane dicuntur fìlii Dei Patris et matris
Ecclesiae. Sic ergo Christus de Spiritu Sancto natus est Filius Dei Patris , non
Spiritus Sancii. quod de capillo et de ceteris diximus ad hoc
Nani et illud, ,

tantum valet ut admoneamur non omne quod de aliquo nascitur , etiam

, ,

lìliiini eins de quo nascitur posse dici. Sicut non omnes qui dicuntur ali—

cuius iilii consequens est ut de ilio etiam nati esse dicantur sicut sunt
, ,

qui adoptantur. Dicuntur etiam fìlii gehennae non ex illa nati sed in il- , ,

lam praeparati sicut fìlii regni qui praeparantur in rcgnum.

, ,

\L. Cum ilaque de aliquo nascatur aliquid etiam non eo modo ut sit Mo d uAJ'llo xn n , ,
'

;;
;

fìlius nec rursus omnis qui dicitur fìlius, de ilio sit natus cuius dicitur est chrisms de
, ,

lilius profecto modus iste

; quo natus est Christus de Spiritu Sancto non DiTfì2t g^SUn
, j

umonis
BÌCUl lilius, et de Maria Virgine sicut fìlius, insinuat nohis gratiam Dei hrpostaticae.
qua homo nullis praecedentibus mentis in ipso exordio naturae suae quo
coepit Verbo Deo copularetur in tantam personae unitatem ut idem
, ,

ipse essel lilius Dei qui lilius hominis et filius hominis qui fìlius Dei ac , ;

rie in naturae bumanae susceptione fìeret quodam modo ipsa gratia il li ho-
imiii naturalis qua nullum peccatum posset admitlere. Quae gratia propte-
,

rea per Spiritimi Sanctum fuerat significanda quia ipse proprie sic est Deus, i<»n. iv
,
.

ni dicatur etiam Dei donimi, linde suflìcienter Ioqui si tamen id fieri pò- lì*'"20. (

tesi )
valile prolixae disputationis est.
 — 80 —
N lt
Deservire polest loco commentari] ad « ctus (in assequendo genuino Augustini
xxxy?u
xxxix.,aXL. Iiaec capita Enchiridii s. Thomas III. cesensu) remotos esse, qui animo philo-
parte qu. XXXII. art. 3 ubi quaerit: U- « sophiae aristotelicae , vel scholasticae
trum Spiritus Sanctus dici debeat Pater cerecentioris praeoccupato, pelagus islud
Chrisli secundum cameni ? Senlenliam a ingressi fucrint » Addit « quod
Augustini in Enchiridio approbat et con- « recentiores isti profecto tantum ab ostio
firmat.Qui lectionem sanctorum patrum, « verae theologiae , fide salva aberrave-
etiam adolescentibus, commendant prae ec rint, ut neque fldem christianam,quam

studio scholasticae theologiae,comparent, ce animo ut neque spem,

catholici tenent,
quaeso, liaec Enchiridii capita cum arti- a neque cupidilatem neque caritatem ,
,
culo sThomae, ubi Doctor angelicus bre-
.
<t neque naturam , neque gratiam eam- ,
vissimo articulo non eam tantum quae- (c que neque angelorum , neque homi-
stionem expedit, an Christus ratione con- cc num, neque stantium, neque lapsorum

ceptionis dici possit Filius Spiritus San-

ce neque sufficientem , neque eilìcacem.,
cti , sed praeterea , an dici possit ratione
« neque operantem , neque cooperantem,
creationis, an ratione iustificationis. Pro- ce neque praevenientem , neque subse-
fecto spedato non tantum rationum robo-
« quentem , neque excitantem neque ,
re, sed modo eas proponendi , totiusque ce adiuvantem, neque vitium, neque
vir-
tractationis methodo perspicua , depre- (( tutem , neque opus bonum, neque pec-

hendent multum lucis patrum scriptis ac-

« catum , neque originale , neque actua-
cessisse ex s. Thoma s. Bonaventura,
, « le , neque meritum, neque mercedem
caeterisque gravibus theologis. Ut alia
« eius , neque praemium , neque sup-
omiltam , neque in bis Augustini capiti- (( pliciumcreaturae rationalis, neque bea-

bus, neque in homil. II. Chrys. inSymb.

« titudinem, neque miseriam eius, ne-
Apost. neque in Concil. Tolet. XI. in qui- <L que liberum, neque servum arbitrium,
bus eadem sana doctrina traditur , inve- ce neque praedestinationem
, neque efFe-
nies propriam huius rei rationem qua , (( ctum eius neque timorem neque a-
, ,
infidelibus contra nos argumentanlibusos
cc moremDei, neque iustitiam, neque mi-
obstruas. Eam breviter ac perspicue tra- « sericordiam, denique, neque vetus, ne-
ditam invenis in s. Thoma ibidem ad l. m « que novumTestamenlumintelligere vi-
(( Dicendum, quod Christus conceptus est
, sed babylonicam quamdam
ce deantur

<l de Maria Virgine materiam ministran- confusionem

« cimmeriasque quasi le-
,
« te in similitudinem speciei, et ideo dici- nebras in theologiae moralis . ( nempe
ce

« tur Filius eius. Christus autem secun- ce etiam moralis )faciem, nimium ratio-
cc duna quod homo conceptus est de Spi-
« cinationibus indulgendo intulisse ».
ec ritu Sancto sicut de activo principio
, Et paulo post : « Cuius quidem aber-
« non tamen secundum similitudinem spe- rationis causa praecipua, ac
cc
pene dixe-
cc ciei , sicut homo nascitur de patre suo; cc rim sola est, meo iudicio, ea quam di-
c< et ideo Christus non dicitur Filius Spi- ce xi, nimia philosophia , cuius amore
cc ritus Sancii ». Quam rationem indica- « quasi ebrii, neglectis Augustini monu-
yerat Rupertus in commentariis de SS. (( mentis... arcana illa mysteria.
... se-
Trinitate parte HI. quae est de operibus <( cundum humanae rationis regulas erue-
Spir. S. 1. I. e. X. cuius Ruperti tem- cc re ,
penetrare, formare, et iudicare vo-
poribus sub initia saeculi XII. theologica ce luerunt. Hinc ille ardor de quolibet dis-
schola florere coeperat ante ipsum Sen- ce putandi , quidlibet eorum in dubium
lentiarum Magistrum. (( revocandi, quae iam semel definita esse
Quod obiter insinuasse sufficiat contra ce nesciebant. Hinc eorum theologia innu-
lansenium,qui lom.II.in libro proemia- « merabilium opinionum farragine refer-
li qui est de Ratione, et. auctoritate in
, « la est, per quas pene omnia quantum-
rebus thcologicis cap. Vili, cui hunc XX « cumquecontraria/acta sunt probabi-
tilulum praefigit Quantum ab Augii- le /m, quae secundum
:
eorum pronuntia-
stini doctrina recenlior theologia distet, cc lacuilibct tueri licct. Ita vix quidquam
tum rebus lum docendi modo, seri-
ipsis,
« certi, praeter (idem, formandarum no-
bit : <c Maxime vero ab omni spe profe- ce varum senlentiarum promptiludo reli-
 — 81 —
i quum fecit. Mini enim naturalius , ac « cani theologiani inlerpretor ... Menni
i vieiiiius ,
quam ul lioniincs ex peripa- « est consiliuui , ut adolescentes vitenl
<c tciicis fiant academici ». ((philosophiam, et tlieologiaui scliolasti-
Brevius eadem Luthcrus scripserat in « cani )>. naec Lutherus.

ooofutatione rationis Latomianae sub li- Si qui ameni ex tam malis insiitniori-
neili. « l'uto satis monstralum,theologiam bns tam bene prófecerit ut similia in ,

« scholasticam esse aliud Dilli] , quam scholasticos iactet, is sibi liabeat respon-
ignorantiam veritatis , et scandalum snin ex Angustino 1. H. Op. inip. conlra
« iaxta Scripturas positnin Thomas . . . lui. n. 9. « Me oportet cura talibus tua
:

« ( Aquinas ) auctor est regnantis Aristo- « convicia non solimi palienter , venun
» telis , vastatoris piae doctrioae « etiam gratulanter audire. Sed tu debes
« Videte ne quis e > seducai per philo- a in talibus lacerandis et liumana erube-
I sophiam et inanem fallaciam (ad
,
« scere, et divina iudicia formidare ».
« Colossens.cap.il.): liane ego òcholasti-

seminatus sive con- Cip. XLf.

XLI. Nulla igitur voluptate carnalis concupiscentiae Christus sine

ceptus et ideo imlltim

,
peccatum originaliter trahens, Dei quoque gratia , peccato, sed
peccatum factus,
Verbo Pàtrie Unigenito, non gratia Filio sed natura , in unitale personae
nitido mirabili et ineffabili adiunctus atque concretus et ideo nullurn pec- ,

catimi et ipse committens taraen propter similitudinem carnis peccati, in ,

qua venerai dictus est et ipse peccatum sacrificandus ad diluenda pecca-

, ,

la. In vetere quippe lege peccata vocabantur sacrificia prò peccatis quod : OseaelV. 8.

mi e iste factus est cuius umbrae erant illa. Hinc Apostolus cum dixisset :
,

Ob&ecramus prò Chrislo reconciliari Beo: continuo subiunxit atque ait: Eum , II. Cor. V. 3o.

i/m non nonrnl peccatum, prò nobis peccatum fecit ut nos simus iustitia Dei ,

in ipso. Non ait ut in quibusdam mendosis codicibus legitur Is qui non

, :

noverat peccatum prò nobis peccatum fecit tamquam prò nobis Christus ipse
, 5

peccayerìt sed ait Eum qui non noverat peccatum id est Cliristum prò
, : , ,

nabli peccatum fecit Deus cui reconciliandi sumus; hoc est sacrificium prò ,

peccatis per quod reconciliari Deo valeremus. Ipse ergo peccatum, ut nos
,

iustitia Dee nostra sed Dei nec in nobis sed in ipso sicut ipse pecca-
; , ; , ;

timi non smini sed nostrum nec in se sed in nobis constitutum , simi-
, , ; ,

litudine carnis peccati in qua crucifixus est demonstravit ut quoniam

, , :

peccatum ei non inerat, ita quodammodo peccato moreretur, dum moritur

carni in qua erat similitudo peccati
, et cum secundum vetustatem peccati ;

numquam ipse vixisset , nostrani ex morte veteri , qua in peccato mor tu

lìirramus reviviscentem vitam novam sua resurrectione signaret.
,

XLII. Ipsum est quod in nobis celebratur magnum baptismatis Sa- Cap. XLII.
,
,
Baptisoms datui
cramentimi ut quicumque ad islam pertinent gratiam, moriantur peccato,
,
ut nioi iatnur et
reviviscaraus.
sicut ipse peccato mortuus dicitur quia mortuus est carni hoc est pec- ,
,
,

cali similitudini et vivant a lavacro renascendo , sicut ipse a sepulcro re-

:

surgendo quamlibet corporis aetatem gerant.

,

XLI II. A parvulo enim reccns nato usque ad decrepitum senem , sicut Cap. XLIII.
In baptismo
Dullus prohibendufl est a baptismo, ita nullus est qui non peccato moriatur omnes mori
peccato et
in baptismo sed parvuli tantum originali, maiores autem etiam iis mo-
:
parvulos et
riunlm peccatis quaecumque male vivendo addiderunt ad illud, quod na-
,
maiorès

scendo traxerunt.
XM\ Sed ideo eliam ipsi peccalo mori plerumque dicimtur, cum prò-
.

Fi
p.
lini
\i.rv
qua
cui dnbio non uni sed nmllis peccatis, omnibusque morianlur, quaeeumque numerai)
<i|iitur |)n>
imi propria commiserunt vel cogitatione vel locutioue vel opere; quia etiam numero.

il
 i
-

82

Virfr. AEn. II. per singularcm numerimi pluralis numerus significari solet sicut ait il le , :

uterumque armato milite compierà ; quamvis hoc mullis militibus fecerint. Et

Num. XXI, 7. in nostris ; Ora ergo ad Domìnum , ut auferat a nobis serpen-
litteris Iegitur
sec. LXX.
lem: non serpentes , quos patiebàtur populus , ut hoc diceret et innu-
ait ;

merabilia sunt talia. Curri vero et illud originale unum plurali numero si-
gnificatur quando dicimus in peccatomi» remissionem baptizari parvulos,
,

nec dicimus in remissionem peccati illa est e contrario locutio qua per ;
,

pluralem significatur numerus singularis. Sicut in Evangelio Herode mortuo

M.Uth. II. 20. dictum est Mortui sunt qui quaerebant animam pueri : non dictum est mor-
: ,

Ex. XXXll. 3i. luus est. Et in Exodo Fecerunt, inquit sibi deos aureos cum unum vitulum
: , ,

fecerint de quo dixerunt Hi sunt dii lui Israel qui eduxerunt le de lena
, :
,

JEgypli: et hic pluralem ponentes prò singulari.

C a p. XLV. XLV. Quamvis et in ilio peccato uno, quod per unum hominem intra-
11 primo hominis
peccato plures
vit in mundum , et in omnes homines
propter quod etiam par- pertransiit ,

peccati species. vuli baptizantur, possint intelligi plura peccata si unum ipsum in sua quasi ,

membra singula dividatur. Nam et superbia est illic , quia homo in sua po-
tius esse quam in Dei potestate dilexit; et sacrilegium, quia Deo non credi-
dit ; et homicidium quia se praecipitavit in mortem ; et fornicatio spirita-
,

lis , quia integritas mentis humanae serpentina suasione corrupta est et fur- ;

tum , quia cibus prohibitus usurpatus est ; et avaritia , quia plusquam ìli
suflìcere debuit , appetì vit et si quid aliud in hoc uno adinisso diligenti
:

consideratione inveniri potest.

Cip. XI.VI. XLVI. Parentum quoque peccatis parvulos obligari non solum primo ,
Pecca tis
parentum non
rum hominum, sed etiam suorum de quibus ipsi nati sunt, non improba- ,

tantum biliter dicilur. Illa quippe divina sententia: Reddam peccala palrum in /ilios;
primorum
olili _•.! ri fi'ios tenet eos utique antequam per regenerationem ad Testamentum novum in-
probabile est.
Ezech. XVJ1I.
cipiant pertinere. Quod Testamentum prophetabatur cum diceretur per ,

Ezechielem non accepluros fìlios peccata patrum suorum, nec ulterius fu-
,

turam in Israel parabolani illam Patres nostri manducaverunt uvam acer- :

bam et denles filiorum obstupuerunt. Ideo enim quisque renasci tur ut sol-
, ,

vatur in eo quidquid peccati est cum quo nascitur. Nam peccata, quae male
agendo poslea committuntur possunt et poenitendo sanari sicut etiam post , ,

baptismum fieri videmus. Ac per hoc non est instituta regeneralio, nisi quia
vitiosa est generatio ; usque adeo ut etiam de legitimo matrimonio pro-
,

Psal. L. 7. create dicat ; In iniquitaiibus concepii® sum et in peccatis mater mea me in ,

utero aluit. Ncque hic dixit : in iniquitate vel peccato, cum et hoc recte dici
posset sed iniquitates et peccata dicere maluit quia et in ilio uno , quod
:
,

in omnes homines pertransiit atque tam magnum est, ut eo commutaretur ,

et converteretur in necessitatem mortis humana natura , reperiuntur, sicut

supra dissemi plura peccata et alia parentum, quae etsi non ita possunt
, ,

mutare naturam reatu tamen obligant fìlios , nisi gratuita gratia et mise-
,

ricordia divina subveniat.

Cap. XLVII. XLVII. Sed de peccatis aliorum parentum, quibus ab ipso Adam usque
Quousque
|> I I Vllllllll ad patrein suum progeneratoribus suis quisque succedit non immerito di- ,

peccata
prnpageiilui* in
sceptari potest : utrum omnium malis actibus, et multiplicatis delictis ori-
tiliosnon temere ginalibus qui nascitur iniplicetur, ut tanto peius, quanto posterius quisque
,
defìnicndum.
nascatur; an propterea Deus in (ertiain et quartam generationem de peccatis
parentum eorum posteris coniminetur quia iram suam quantum ad proge- ,

neratorum culpas non extendit ulterius moderatione miserationis suae ne :

 — 83 —
illiquibus regenerationis grafia non confertur , nimia sarcina in ipsa sua
aeterna damnatione premerentur , si cogerentur ab initio generis humani
Omnium praecedentium parentum suorum originaliter peccata contrahere ,
et poenas prò cis debitas pendere an aliud aliquid de re tanta , Scripturis :

ganctis dilìgentius perscrutato atque traclatis, valeat vel non valcat reperiri,
temere aflìrinare non audeo.

Plura sunt in li is capitibus, quibus exponunt s. Doctoris argumentationem : Nota in caput

mors Olir isti prò salute aeterna omnium « s. Augustini argumentatio non est hu-
bomioum, etiam non praedestmatorum « iusmodi Christus mortuus est prò ora-
:

et probatur et vindicatur ab argumentis te nibus hominibus, igitur omnes mor-

iansenianorum plura Augustini testi-
:
ii te peccati mortui sunt : sed haec po-
ti tius: omnes homines,pro quibus Clin-
monia prò catholica veniate protùlere
nostri scriptores plurima habes apud:
ic stus mortuus est, mortui sunt morte

eruditissùnum p. de Champs de Haeresi u peceati ; at Christus mortuus est prò

ianseniana lib.lll. toladisp. VII.: plura « parvulis, qui baptizantur- igitur par-
accuratissime selegit ci. auctor summae li vuli
,
qui baptizantur mortui sunt
augustinianae par. 1. qu. IH. ar. 2. u morte peccati ». Addit Arnaldus satis

Saòs praecipuum est ex J. VI. e. lulia- illud esse ad pelagianarn haeresim ever-
nuui e. J\. ii. 24. ubi de Adamo, et tendam: quia cum parvulorum omnium
Christb habet. In ilio ano mortili sunt cadem sit conditio, inde sequitur alios
omnes, ut moreretur alias unus />T'o omni- quoque eodem crimine implieari.
bus cuiusargumentationis fiindamentum
:
Ad liane responsionem evertendam sa-
esl ilJud V. « Unus
A[)ostoli li. Cor. tis esset exb XX.de Civit.cap. VI. num.

« prò omni-
enintj pergit Angustimi* ,
1. pauca proferre: « De qua ( impieta-
(ibus mortali* est, ergo omnes mortili (( morte ait Aposlolus Pauìus: ergo
lis)

<(sunt, prò quibus Christus mortuus est. ((omnes mortai sunt et prò omnibus,

« Nega igitur Clirislum etiam prò par- « mortuus est ut qui vivimi, iam non
,

li vulis mortuum ,
ut eximas eos de uu- « sibi vivant, sed ei qui prò ipsis mortuus
« mero mortuorum, hoc est de contagiis ci et resurrexit : omnes itaque mor-
est ,

((neccatorum«.«Audis lulianehaec Apo- ii sunt in pecca tis , nemine prorsus

tui
« stoli verba, non mea sunt ... qui de « excepto, sive originalibus, sive etiam
« Clirislo, et de bis prò quibus mortuus « voluntate additis».Vides quoinodo Au-
« est Christus, mentili potuit nullo mo- gustinus exponateam consecutionem Apo-
do )). Noa paucis mutatis dicere eontra
li stoli ergo omnes mortui sunt? Sic riempe
[ansenium possumus nega igitur Chri- : « omnes itaque mortui sunt neminepror-
Stum etiam prò reprobis , etiam prò in- sus excepto ». Non ergo ratiocinatio, et
(idclibus mortuum etc. Nani liaec argu- consequentia est de solis baptizatis.
mentatk) et ratio prò omnibus concluditi Caeterum istam clausulam nemine
cuiii et parodi , et reprobi , et iuiìdeles prorsus excepto exhibent testimonia et
jiioi lui BÌnt. citata et citanda , et universus ipsorum
Scio unicara responsionem exeogita- contextus , ut expendenti patebit. Inspice
tam a iansenianis ,
et quam exhibet Ar- primum lestimonium a nobis allalumex
naldus Apologia I. lansenii pag. 187. et lib. VI. e. lui. e. IX. num. 24. In ilio
rq. a Augustinus non u ti tur bis Apostoli uno (Adam) mortui sunt omnes, ut mo-
<i verbis (
quemadmodurn nominili falso reretur alias unus prò omnibus. Quis
<i sihi persuadent) ut probei peccato ori- nisi pelagianus non inlelligat de omnibus
« ginaJi parvulos omnes esse contamina- omnino illud primum: in ilio uno ( A-
li iD^ , sed tantum) ut vincat peccatum dam ) mortai sani omnes? Quis illud li-
« originale in bis parvulis reperiri. qui mi tei ad solos baptizatos? Similia per te
« bapuzantur,
quique proinde mortis ipsum observabis ad alia fere testimonia
K.Chris ti participes sunt, cum ab jlla citanda in quibus videas nullum habere
,

«(baptismus \nn accipiat ». Quare sic locum eam miseram evasionem de par-
 — 84 —
vulis baptizatis. Res essct piena laedii ut haec conciJientur cum iis Àugustitw
liane observaiionem ad singulos fere lex- testimoniis, quibus aperte docere videtui
tus ex hi bere, non prò salute omnium mortuum esse
Duo addenda videntur. Primum est : Glirislum jcuiusmodi plura congerit lan-
hanc argumentalionem saepissime habet senius tom. III. I. IH. de Gralia Gir.
Auguslinus, etiam in libris contra lulia- cap.XXI. Adderepoluissct excap.CXIX.
unni, tum in libris Operis impericeli con- Enchir. « Nec lenebit regnurn mortis
tra eumdem. Hinc lib. VI. cap. XV. ewn prò quo mortuus est Me liùer in
,

mini. 48. « Scimus enim,ait Apostolus, morluis ». Sciunt ianseniani et quesnel-

« quod a nobis saepissime repetendum Jistae, haec ad speciem contraria testi-
« est, quoniam unus prò omnibus etc.» monia conciliari a catholicis theologis di-
Allerum est: ne iansenistae eludant a- stinctione s. Thomae tum in III. p. qu.
poslolicum hoc, atque auguslinianum XLIX. ar. 1. ad 3. et h. tum in illud
testimonium responsione Iuliani apud e- Pauli ad Hebr. e. II. vers. 9. Pro omni-
umdem Aug. tum alias, tum 1. VI. e. bus gustaret mortem. ti Pro omnibus au-
Iul. e. XXIV. num. 80. qui scilicel Iu- « tem, ait s. Th. dupliciter potest intel-
lianus observavit in eodem contextu vo- « ligi , distributio accomoda,
vel ut sit

cem omnes accipi varia universaliste , « scilicet pròomnibus praedestinatis: prò

sive modo magis, modo minus univer- « istis enim tantum habet efìicaciaur, vel
sabter, animadverto Augustinum Jib.VI. « absolute prò omnibus, quantum ad
e. lui. cap. IX. num. 27. hoc ipsum « sufììcientiam sufìiciens enim, quan-
:

Pauli testimonium magis in specie atque « tum ad se, omnibus est I. Tim. IV.
in particulari aptaie omnibus parvulis « Qui Salvator est omnium horninwn ,
nondum renalis, de quibus est totus il le « maxime autem fidelium ». Sufìiciens,
num. 27. Cum ergo praemisisset: «Non inquam, non solum ex parte mortis, seu
« habere parvulos vitam , nisi habeant pretii *, sed etiam ex parte seriae oblatio-
« Christuin (quod de omnibus parvu- nis ipsius Ghristi: aliter Cliristus dici
«Iis etiam non baptizalis verum est), possetmortuus etiam prò daemonibus,
« quem procul dubio habere non pos- prò quibus Jiberandis mors erat quan- ,

« sunt, nisi induerint eum , eo modo, tum ex se, pretium sufìiciens quod a- :

« quo scriptum est: Quotquot in Chri- nimadvertit ipse lansenius cap: citalo. At
{(.sto baptizati estis , Christum indili- dicunt ianseniani has similesque inlerpre-
« stis: » Tum subdit Augustinus : Me- tationes esse a nobis confìctas, nec luu-
« rito ergo inlelliguntur morlui,qui non dameulum habere in ipsius s. Augustini
« habenl vitam, prò quibus est Chri- libris, imo universae eius doctrinae ad-
(( mortuus, ut habeant: Unus enim
stus versari. Lege Ians. cap. citato, et saepe
« prò omnibus mortuus est , ergo omnes alibi. Huc omnis revo-
igitur diihcultas
« mortiti sunt ». De omnibus ergo par- catur, contra (piani contendendum est,
vulis non habentibus vitam cuiusmodi , si quid contra iansenianos profìcere vo-

plures sunt praedestinati, innumeri sunt lumus.

reprobi, docet Augustinus mortuum Chri- Ut oslendamus liane distinctionem a,

slum, ut habeant. Nec praetermittenda theologis usurpatala luiidamenturn lia-

quae subiicil: « Ideo aulem mortuus est, bere in s. Angustino , duplicem metlio-
u sicut Jegilur ad Hebraeos- ut per mor- dmn inibimus aliam indirectam, aliano
;

((tem evacuaret eum , qui potcstatem direciam: indirecta haec est, Ea distin-
<(habetmortis, idest diabolum ». Qui fi- elio est ad mentem s. Prosperi strenuis-
nis est universalis ad omnes se extcndens. simi scilicet delensoris augustinianae do-
Sed omissis pIurimisAiiguslini pio hac ctrinae de gralia ergo est ad metileni
•

veniale teslinioniis (juae ex omnibus e-

, s. Augustini, cuius sensus notior erat
ius libris essent ad inanimi, quorum più- Prospero, quain lansenio.
rima habes apud auctores cilalos, cu- Antecedens ostenditur ex eius respou-
ra udii ni nobis est, ut quantum \)cv nos sionibus ad eapilula obieclionuni vineen-
fieri potest, expediatur praecipua huius tianarum. « Quidam, inquit in piaci'.,
materne difficultas, quae in eo sita est, « christianae ac fraternae caritatis obli-
 — 85 —
« ii...contexunt,et qualibus possunt sen- (( ad imam pertinet causam generis hu-
te comprehendunt ineptissimarum
tenliis « mani Sanguis Christi redemptio est
,

« quarumdam bjasphemiarum prodigio- « totius mundi. Sed qui hoc saeculum si-

« sa mendacia , eaque oslendenda et in- , te ne lìde Christi, et sine regenerationis

« gerenda multis publice privatimene « sacramento pcrtranseunt, redemplionis
8 circumferunt , asserentes talia in no- u alieni sunti Cum itaque proplcr imam
te stro sensn esse ,
qualia diabolico con- ((omnium naturam, et unani omnium
u tinentnr indicnlo, quae falso in nos ad « causam a Domino nostro in ventate su-
« excitandani invidiano iactari facile et a sceplam recle omnes dicantur redem-
a suiììcienter subscriptione nnins proba- « pti, et tamen non omnes a captivita-
« reinns anallicmatis etC. Tuin abso- )> « te sint eruti, redemptionis proprietas
luta praefatione sexdecim lmiusmodi
,
« sine dubio penes illos est de quibus
obieclioDes recenset Prosper , quarum « princeps mundi missus est foras,et iam
prima est. Quod 1). iY. lesus Christus « non vera diaboli sed membra suntChri-
non prò omnium hoininum tallite et re- « sti. Cuius mors non ila impensa est nu-
demptione sìt pauus, Vel haec sola pri- li mano generi , ut ad redemptionem eius

ma obitvtio magnimi est praeindicium « etiam qui regenerandi non erunt, per-
cootra lansenium. Cam series sex- enim « tinerent , sed ita ut quod per unicum
obiectionaiD vocetur a s. Prospero
i « exemplum gestum est , prò universis
diabolica* indiculus , cum vocentur i- « per singulare sacramentum celebrare-
neptissimarum blaspheini arimi prodigio- « tur in singulis. Poculum quippe im-
sa mendacia, cum se paratum scribat i( mortalitalis, quod confectum est de in-
ad di< cnilum analbema iis obieclionibus, « firmitate nostra et virtute divina, ha-
cimi haram obieclionum prima si t trans- « bet quidem
in se ut omnibus prosit
cripta pi'opo->itio , vides quam certa eral « sed non bibitur, non medetur ». Quae
si

vivente Augustino, aut paulo post eius verba s. Prosperi exhibent pene verbis
obilum ( nam ad lioc tempus pertinent scholasticis distinctionem hac in re a theo-
i-ta(" responsiones ) etiam inter Auguslini logis usurpatam.
discipulos doctrina contradictoria , nem- Obiicit lansenius lib. III. de Gr. Chr.
pe mors Cbristi prò omnium bominum e. XXI. Prosperum docere «Quod Chri-
:

salute. Quo nomine comprebendunlur non « stus dederit se pretium prò omnibus
modo Ii<!eles,sed etiam infideles, ad quos a omnino sufficienler, quia sufficiens pre-
mortem Christi non extendit lansenius. (( tium obtulit, non tamen prò omnibus

Comprehenduntur etiam iìdeles reprobi, (( omnino efficienter

,
quia non omnibus
prò quorum fide, aliisque graliis ad tem- « applicatur isla redemptio » Subdit
pus habitis mortuum esse Gbristum con- lansenius: « Solulio ista facilis est, ex
ceda lansenius non vero prò eorum ae-
, (( qua nullo modo sequitur , sufficiens
i
talune, Lcg. Ians. Jib. MI. de Gr. « adiutorium omnibus ex tali redemptio-
cap, XXI. « ne omniumesse praeparatum ». Addit
Sed audiamus, quid ad liane primam praeterea: quod licethaec distinctio s. Pro-
obiectionem vinoentianam seu ad liane , speri vera sit, non satisfaciat tamen ver-
primam ineptissimam blasphemiam , et bis Pauli: « Sed quia inquit, ipsa phra-
prodigiosum meodacinm falso adscriptura « sis qua quis dicitur se prò aliquo re-
,

s. Auguslino respondeat s. Prosper. « Con- tedemptionem dare, praeseferre videatur

<( tra vulnus originata peccati , quo in « redemptionem ex redimentis animo in
<( Adam omnium horainum corrupta et « usum ac liberationem caplivorum of-
(( mollili, aia natura est, et onde omnium « ferri ac dirigi alioquin etiam prò
(( concupiscenliai uni morbus inolcvit ,
« daemonibus se dedisse redemptionem
(f a ci uni potens ac singulare remedium
ci d dici possel, quibus redimendis sine du-
< «
-t mors libi Dei I). N. I. Christi, qui ci bio pretium sanguinis eius sufficiens
« lil>er a mortis debito, et solus absque a est». Idcirco profiicturlanscnius se liane
te peccalo prò peccatoribos et debitoribus explicationem missam lacere.
• mortis est mortuus.Quod ergo ad ma- Caeterum lansenius pervertii omnino
ì
lud incili, et potcnliam pici li, et quod uieiiiem et verba s. Prosperi apologia
 — 86 —
prò Augustino scribentis et ex. eius seri- sani susceptam idest propter unam orn-
teulia. Nam Prosper non modo asserii impcnsa fiumano
niu.ru salutoni: rtiors ita
mortem Chrisli prò omnibus , quanlum generi idest non solurn potuisset impeu-
ad suilìcientiam pretii utcunque,sedquan- di, si Deus voluissel, sicut elianti daemo-
lum ad sufjicicntiam predi oblali prò nibus, sed re ipsa impensa est humano
omnibus seria intentione ilios iuvandi. generi: habet in se ut omnibus prosit , ,

Ratio est. I. Ex ipso lansenio. Nam mors non inquit, ut prodesse possessi Deus vo-
Chrisli quantum ad suflìcienliam preiii , luisset quod velie poterai, eliam prò
j

iuissetprelium suflìcicns ad redimendo3 daemonibus habet in se ut omnibus

-,
,

daemones, si Deus voluissel illos damna- prosit , idest quantum

de se ex parie est
re non definitive sed sub aliqua conditio- Chrisli. Hoc uno , et obvio sensu eratit
ne pendente a morie Chrisli. Quis tamen liaec omnia apta ad pelagianos, aut se-
proinde dicat Chrislum morluum prò mipelagianos refellendos.
daemonibus? Quare igitur in sensu tara Caelerum etiam sola illa verba ma- :

incpto Iansenius inlerprelatur apologiam gnitudinem, et potentiampretii, rem con-

Prospcri? fìciunt. Nam pecunia secundum se non
li. Pelagiani, qui calumniabantur Au- dicitur prelium, sed ut substat voluntati,
gustino Prospero , et reliquis Augustini
, eam dantis vel offerentis prò re aliqua se-
discipulis, ac si dicerent} quia D. N. I. emenda etc. Qui dat pecu-
ria intentione
Christus non prò omnium hominurn sa* niam prò agro dicitur dare prò ilio pre-
,

Iute et redemptione sit passus num solli- tium non vero dare pretium prò domo,
,

citi erant de passione Christi prò nomini- quaein contractum nondeducitur, quam-
bus , quantum ad sufììcientiam pretii vis pecunia prò agro de se esset suiììciens
utcumque , quo pacto dici polest Passio ad emptionem domus. Gum ergo s. Pro-
Chrisli esse eliam prò daemonibus? An sper respondens ex senlentia Augustini
non unice sollicili erant de passione Chri- dicit : quod ad magnitudinem ,
et po-
sti prò omnibus in ratione preiii oblati tentiam predi ...... Sanguis Christi est
ex seria volunlate iuvandi?Hoccalumnia- redemptio lolius Mundi ; magnitudo , et
bantur negari ab Augustino , et discipu- polentia pretii, correlativa sunt ad seriam
lis. Negari ab Augustino
,
quod Passio Christi intentionem, qua sanguinemsuum
Christi esset de se prelium suiliciens prò prò omnibus obtulit.
hominibus et daemonibus quis pelagia- Eadem docet s. Prosper ad obiectio-
nus somniavit? nem IX. ex capitulis calumniantium gal-
III. Quam ineplam igitur apologiam lorum ,
quae verba similiter pervertit
Prosper prò Augustino eius-
scripsisset s. Iansenius ioc. cit.

que discipulis [contra pelagianos aut se- Atque hactenus de melhodo , quam
mipelagianos ? Istis enim invidiosissime diximus, indirectam. Iam vero methodus
clamanlibus, et conquerentibus de nega- directa erit ostendere, quod in ipsiss. Ali-
ta per Auguslinum Passione Chrisli prò gustini Jibris contineatur distinctio illa

omnium liominum salute, respondisset theologorum ,

quam ianseniani oppu-
s.Prosper lotum re ipsa concedendo. Nam gnant.
de Passione Christi prò hominibus eo sen- Dico eam theologorum scholaslicorum
su, quo etiam est prò daemonibus 5 quis distinclionem de morie Christi prò oinni-
curabal? bus, quantum ad suiìicienliani pretii se-
IV. Tandem apertissimam violcnliam ria inleulione oblali, proeleclis veroquan-
iacit Iansenius verbis s. Prosperi non ino- lum ad emeaciam , contineri in s. Augu-
do pretium niortis Christi , sed pretium slino sub triplici verboium forma quac ,

prò hominibus , et ipsorum salute prae- scholasticae distinctioni apprimc respon-

a Pro peccatori-
sei'erentibus. llinc illa: del.
bus et debitoribus est mortuus: quod ad Assero L
Theologicam distinctionem
imam causamperdnet generis Immani)): de morte Christi prò omnibus, quanlunji
idest propter unam causajn , seu corni- ad suilìcientiam preiii seria intentione
ptionem et perditionem generis humani oblati , prò electis vero quantum addii-
tollendam pivplcr imam omnium cau-
: caciam tradii sub aJiis aequiyaleDtibus
 — 87 —
verbis Augustinus in his Enchiridii capi- contar ncc daemones dici possunt re-
,

tibas, qui bus consonant alia s. Augustini concili;mdi. De efficacia autem mortis
testimonia. Chrisii in acuì sccundo innumera suntin
Nani eap. XLT.Enchir.de Christo. « Di- Angustino, cuinsmodiestin Enchir.c.LI.
« etns est et ipse peccatum sacrificandus « Ex Adam neminem natimi, nisidamna-
<c ad diluenda peccata ». Ilaec verba idem a tionc detineri, et neminem nisi in Chri-
BÌgnincant, ac sufficientiam imn ex parte « sto renatum a damnatione Merari.
sacrifici] tum ex
parte sacrificantis , et
,
His consonant alia similia in reliquia
oflerentis. hi ipsura declarat simiiitudo , Augustini lil)ris. Nani lib. I. e. lui. c.V.
qua ntitur. Addii enim: « In Celere quip- num. 33. docet cum Chrysostomo, quem
ape lege peccata vocabantur sacrificia citai; Christus iis, qui ex ipso sunt ,ta-
« pn> peccatis quod vere iste factua est, ,
metsi nihil insto egerint , ( mi sunt par-
li ambrae eranl illa ». Gei tum est
caius vuli )factus est provisor iustitiae (en ef-
antem, quod ea vocabantur sacrificia prò ficacia actus secundi ) quam per cruccili
peccatis non quia semper in actu secun-
, omnibus condonavit.En donum generale
do m haberenl aed quia et ex
efficacia ,
per sufficientiam actus primi: ubi nolan-
parte offerentia eiusque intentionia , et ex da vis discretivae propositionis qua di-
parte rictimae siifficientem aptitudinem acernitur inter eos, et omnes \ quam iu-
habebant.Pergil Augustinus: « bine Apo- sùttam omnibus percrucemdonavit (quod
stolus ait Eum^ qui non noverai : pertinet ad sufficientiam actus primi ) ,
peccatum prò nobis peccatum fecit ut
,
, eam re ipsa zYsparvulis baptizatis, et non
aurati iìtstìtia Dei in ipso ». Quae habentibus opera propria iusta providit,
voi ba Apostoli sic Augustinus interpreta- quod pertinet ad efficaciam actus secun-
tur Euni qui non noverai peccatum
:
,
di. Lib. I. e. lui. cap. X. n. 23. « Qui
a idest Christina, prò nobis peccatum (( ergo generaturin Adam, regenerandus

«fecit Deus cui reconciJiandi sumus ,

, « in Christo , mortuus in Adam , vivifì-
<(hoc est aacrificium prò peccatis per ,
« candus in Christo, ideo peccalo est ob-
oiquod reconciliari valeremus ».Non ait, « strictus originis, quia de malo nascitur
per quod reconci li ai nar^ hcet et hoc ve- <( etc. » Illae voces regenerandus vivi' ,

rissimum sit et plurimis in locis ab Au-

, ficandus io Christo, quae tribuuntur sin-
gustino doceatur , et pertineat ad effica- gulis nascentibus ex Adamo, correlativae
ci unactn secando. Aliano hoc in loco
in sunt ad Christum ,
qui se omnibus dedit
veritatem praeterea docuit , nempe auffi- ad regenerationem et vitam quare de :

.'Min actua primi: per quod^ inquit, universa humana natura, quam late pa-
ncihuri valeremus. Quod ergo dixe- tet , et humania miseriis subiacet, ait lib.
\ slolua : (< ut sìiìius iustilia Dei in III. cap. III. n. 9. « Natura ista in tan-
quae prima Ironie sonare videntur
i )> « tas,aclam manifesta? collapsa miserias
(ulani secundum sive actualcm iustifì- , a salvatorem, liberatorem, mundatorem,
cationcni. Augustinus oniversaliua inter- a redemptorem Chrislum habet necessa-
pK tatui- Per quod reconciliari valere-
: « riunì nonlulianum, non Coelestium,
,

rmu quae etiam ad non reconciliatos

: « non Pelagium laudatorem ».
estendi poasunl et actua primi sufficien- , Sed manifeatiaaimum est caput XXV.
nani significanti Quae eadem aufficientia lib. III. ubi lulianuspelagianus, et Au-
actua primi in sacrificiis veiciibus repc- guatiuua conveniuot in hanc yeritatem de
riebatur et aaepe aeiuncta ab efficacia
, morte Christi quoad sufficientiam prò
,

actua secundi. Eamdem sufficientiam ai- omnibus parvulia. Numero enim 58. in-
Bcaoi eae voces: cui reconciliandi su- ducimi* lulianus Augustinum redargueos
navi oeque enim aignificani reconcilia-
:
quod-: parvulos , qui mandimi impleve-
tionem absolute futuram nam alloqui- , runt, prò quìbus Christus mortuus est,
tu!- min, e. generatilo adeoque bonoa et , diaboli opus et de morbo nalos
, et ab ,

malos, elecioa et reproboa aed possibi- : exordioreos definierit, Respondet Au-

lemei parte sacrificantis, et sacrifico nisi gustinus. « Parvuli opus diaboli aubatan-
per noa iteterit; quo sensu non ah'qui tan- « tiaJiter non sunt, sed opere diaboli ori-
'
"in, sed omnes liomines reconciliandi di- « ginaliler rei sunt. Et ideo Christus,
 »

— 88 —
« quod et ipse confi teris , etiam prò par- senlit nullumque dissensum indicat. In-
« vulis mortuus est, quia et ad ipsos per- gerit praeterea Iuliano tamquam absur-
« tinet sanguis, qui in remissionem iusus dam, quod vose, el pelagiani singulos di-
ce est peccalorum , a quo illos sanguine stributive parvulos faciant alienos a
« facitis alienos, cum eos negalis tralicrc Chris/i Sanguine , cum cos ( utique sin-
« originale peccatum ». Tum post panca gulos distributive ) negant trahere origi-
concludit: « exordium vero parvulorum, naie peccatum : quod certe de omnibu-
« ex quo nascerentur, in Adam fuit,quo negabant: nullus itaque parvalus ex Ali-
ceper peccatum vitiato atque damnalo ,
gustino alienus est a Christi Sanguine.
« alterum eis Chrislus , ex quo renasce- Tandem seriam intentionem Chris ti, et ex
« rentUr, instituit ». parte ipsius f'ructuosamdeclarantea,quae
Nemo dubilaverit ,
quod Iulianus pe- sequuntur : « exordium parvulorum....
Jagianus, et fautores reliqui non agnosce- « alterum eis Chrislus , ex quo renasce-
rent Chrislum universalitcr omnino fuis- « rentur, instituit ». Quod relate adomnes
se mortuum prò omnibus non modo adul- dicium est , nempe ad natos ex Adam ,
tis , sed eliam parvulis, ut non modo vi- quod omnes sunt , et omnibus convenil.

tam aeternam, sed Christi regnum acqui- Hoc idem argumentum urget lib. VI.
rerent. Hoc ipso in loco dare dicit Cliri- e. lulianum cap. IV. num. 8. « Dixisti,
stum mortuum prò parvulis , qui raun- « inquit Augustinus, Christum etiam prò
dum impleverunt, iisdemque parvulis , « parvulis mortuum
». Iam vero omnes,
quos Augustinus definiebat ex morbo na- et singuli ,
prò quibus mortuus est Chri-
tos , et reos ab exordio, cuiusmodi erant slus, peccalores suntjigitur omnes, et sin-
omnes parvuli nullo excepto. Augustinus guli parvuli peccatores. Lege totum hoc
autem dicit idem se in hoc fateri cum ipso argumentum eloquentissime pertractatum
Iuliano « ideo Christus, quod et ipse con- ibidem , et in sequenlibus ab Augustino.
« fiteris, etiam prò parvulis mortuus.. » « Impingo ,
inculco , infercio recusanti :

quasi diceret: in hoc et ipse, et ego idem « accipe

, , nolo moriaris.
salubre est
iatemur. Addit s. Doctor, et uberius de- « Unus prò omnibus mortuus est , ergo
clarat modum , quo mortuus est: « quia « omnes mortiti sunt. Vide quia conse-

« et ad ipsos pertinet Sanguis, qui in re- « quensesse voluit,ut intelliganturom/^s

« missionem fusus est pecca torum ». In « mortili prò omnibus mortuus est...
, si
quibus verbis indicalur non modo suffi- « Tu autem iam in primo tuo libro con-
cientia ,
quantum ad morlem et sangui- , « tra nos clamans dixisti, Christum eliam
nem , condignum scilicet pretium prò « prò parvulis mortuum nullo modo :

omnibus parvulis redimendis , sed etiam « igiturnegare permitteris eos trahere ori-
quantum ad seriam oblationem ex inten- « ginale peccatum: nani mortili unde, n
tione morienlis Christi et sanguinem f'un- « non inde? » Vides quantum roboris in
dentis neque enim de daemonibus dice-
: hac argumentatione constituat Augusti-
ret Augustinus, et mortuum prò iis esse nus ,
quae tota pendei ex ea omnino uni-
Christum , et ad ipsos pertinere sangui- versali propositione , in cpia et luliaoui
nem lusum in remissionem peccalorum. cum pelagianis, et Augustinus cum calho-
Licet enim mors par esset iis redimendis, licis conveniebant. Si eam propositionem
non id lamen Chrislus inlendit, neque ad intelligassub distributione accommoda ,

eumlinem ex seria intenlione obtulit mor- et prò generibus singulorum, non prò sia-
tem. Quod Iulianus cum pelagianis non gulis generimi , tota ratiocinalio inepta
uteumque dicerent Christum mortuum est ad evincendum in singulis parvulis ori-
pro parvulis omnibus, sed seria volun- ginale peccatum. Quare iterum ileruiu-
tate et quantum estex se efficaci, non igno- que id inculcai Augustinus. « Proptei
rabat Augustinus , cum polius sciret eos « quam mortem , inquit ,
parvulorum
in hoc excedere ,
quum docerenl omnia « mortuus est , qui non ni- est mortuus,
pendere etiam a naturalibus dispositioni- « prò mortuìs? Eumque tu mortuum prò
bus , etiam praevisis, de quo excessu non « parvulis confiteris : redi ergo mecum
ei at hic disputandi locus. Sed quod alti- « etc. ».

net ad morlem prò omnibus prorsus con- Sarpe alias Augustinus utitur eaoem
 — 89 —
argtimentarionomt in lìbri< Operis imper- Iam ut liuic argumentationi maior e-
fecli e. lui. quos sub mortem scripsit tiam, si fieri potest, accedat evidentia,
idoneos utique testes s. Doctoris in eadem duo considerarla suol: unum ex parte
sententia perseverantis. Vide lib. II. n. Augustini , allerum ex parte Iuliani. A
133., et 13i., et num. 138. , et iterum primo ordiamur. Si Augustinus eam apo-
iiinn. 162., ubi Iuliano usurpanti illud siolicani propositionern unus prò omni-
:

Apostoli : traditus est propter deticta bus morluus est: intelJexisset in sensu Ian-
nosira : respondet Augustinus. « Ab hac senii Jib. HI. de Gr. Glir. cap. XXI. ac-
ci gratia separatis parvulos, quos nullum comoda distributione , hoc est, ait ibi-
i dolici uni ex origine tractum habere detn Iansenius, prò universa sua Ecclesia
« conlenditis ». Agere liic Auguslinum toto orbe dispersa, et consequenter prò
de omnibus in suppositione distributiva omnibus hominum generibus, regibus ,
completa non est aubium. liane enim privatis nobilibus, ignobilibus ,itemque
,

nniversalitatem peccati originali*, et Au- prò omnibus, hoc est prò hominibus om-
. ot lìd(s docet secundum Tridenti- nium nationum, linguarum gentium, ,

ìjuin: iam nudi, quid inferat». linde sit iudaeis videlicet, et gentilibus ex qui- ,

« consequens, ut non ad eos pertineat be- bus congregatur universus populus Dei ,
a Delirium , quo propter delicla nostra si inquam , ila intellexisset Augustinus,
a est traditus Christus. Et haec sentien- proculdubio eius arguuientatio contra lu-
ce tes, et dogmatizantes christianos catho- Jianum, ut saepe indicavimus, inanis
« licos vos dicere audetis ? » Lege eam- fuisset, nulliusque roboris , nempe haec:
dom argumentationem lib. eodem n.169., Christus est mortuus prò omnibus distri-
et 172., et 175., ubi Iuliano di-
171., et butione accommoda, ergo omnes mortui
ceni e Omnes prò
midtis poni innumcra
: sunt, idque non solum in distributione
scripturarum excmpla testantur; copiose accommoda sive prò generibus singulo-
respondet Augustinus-, tum probans in re rum, sed edam in distributione omnino
praesenti periectam universalitalem ad- completa et prò singulis generimi. Quid
,

putti debere, sic ait: Hinc te exue, si pò- magis ineflìcax hac argumentandi forma?
« te<,quod unus prò omnibus mortuus est, ac praecipue contra Iulianum , qui non
« et aude dicere non omnes mortuos, prò in disparata aliqua controversia , sed in
« quibus mortuus est Christus, cum sta- hac eadem, non agens de aliis Pauli te-
« tini tibi Apostolus fauces premat , et stimoniis, sed de his ipsis hoc contende-
pprimat audacissimam vocem , quid bat, ut omnes mortui sunt intelligeretur
« sequerelur osteudens , et dicens Ergo : in accommoda distributione, idest omnes
« omnes mortui sunt. Noli sic laudare Apo- prò multis.
tolum , noli sic exponere, ut nolis au- Ita passim Iulianus , idque prae oculis
.<dire: Si unus prò omnibus mortuus est, habebat Augustinus. Nam cum, ut ex
r^o omnes mortui sunt... Ibi sunt et plurimis unum seligam , 1. II. Oper.
parvuli, ( utique omnes omnino distribu- imp. e. lui. num. 135. Augustinus ad
tue hoc enim volebat cum catbolicis
, ca Pauli verha: In Adam omnes moriun-
Augustinus, et non conlentus erat accom- tur: de more argumentalus fuisset n. 13Ì.
ino la distributione)^ quia prò ipsis Chri- « Ibi videbis, et parvulos, quia et prò
ttus moituaa est, qui proplerea prò « ipsis elianti, te conQlenle, morluus est
« omnibus mortucu est, quia omnes mor- « Christus: utique cum dixisset Aposto-
• tm -uni. Quidquid argumenteris,quid- <c lus, quia unus prò omnibus mortuus
« (pud tergi verseris quidquid apostoli- «est, continuo quid necessario sequere-
,

« conila verborum cbneris evertere sive « tur ostendit dicens ; ergo omnes mortui
rvertere
|
a morie, quae in peccato
. « sunt, et prò omnibus morluus est ».
« l>[ parvulos non ostendia immunes,
, Iam Augustinus statini num. 135. obii-
quia et pio eia Christum mortuum ne- citsibi verba Iuliani: Apostolus ad Stri-
gare non audes ». Quam propositionern
li
piurarumnos morati remiuit y ut intelli-
Augustino, et Iuliano communem in pie- £<uuus omnes dici solere prò multis. liane
i
isque locis cilalis conila Iulianum ingc- Iuliani ìesponsioncm , ac distinclionem
ni Augustinus. quae basis erat pel a già ni systematis , ite-

12
 —

rum ex verbis Iuliani obiicil in se-
sibi
quentibus , nempe num. 145. , et 147.,
148., et 149. Quibus nihil obslanlibus
Auguslinus repeli t num. 169. consuetam
suam argumentationem: aPro
« quit, mortuus est: ut autem, et ipse
« alibi confessus es , etiam prò parvulis
te mortuus lamen , (pergil Augu-
est, et
ti slinus contra Iulianum ) , qua fronte
<( nescio, transiisse in eos originaliter ini-
« pietatem primi bominis negas ? Quo-
« modo ergo pertinent ad eum, qui prò
« impiis mortuus est? » In quibus en tota
absurditas, quam ingerii in Iulianum
Fateris prò omnibus omnino parvulis
mortuumGbristum,ettamen negas omnes
— 90 —
deus? Et n. 175. Ande dicere, non om-
nes mortuos,pro fjaibusmorluusest Chri-
slus , cura statuii Ubi Aposlolus fauces
premat , et opprimat audacissimam vo-
impiis,in- cem, quid sequeretur ostendens, et di-
ccns, ergo omnes mortili sunt,
Iam aliud consideremus ex parie Iu-
liani , in quo, si Iansenii doclrinam se-
quamur de mente Augustini , aliquid ad-
mitlere debemus,(juod fidem omnem su-
perat. Premebalur Iulianus argumento
Augustini loties repetilo; Chrislus prò
omnibus mortuus est, ergo omnes morlui
sunt, ideoque etiam parvuli, in quibus
alia mors esse nequit , quanti per origi-
naie peccatum. Quid facilius Iuliano ,

omnino illos mortuos Iterum aulem — quam respondere per distinctionem con-
sibi Auguslinus opponit consuetam ex sequentis ergo omnes mortui sunt in di-
:

verbis Iuliani distinctionem, ut patet uu- stribulione accommoda, et usurpando

mer. 173. , et 176. etc. ,
omnes prò multis concedo ; in distribu-
Ilevocemus itaque ratiocinationem no- tione omnino completa nego. Tu ipse ,
stram ad dilemma ex hypolesi iansenia- Augustine , ita inlelligis antecedens en-
na, quod Augustinus intelligeret verba thimematis: Christus prò omnibus mor-
Apostoli , Christus prò omnibus mortuus tuus est; prò omnibus in disiributione ac-
est , ex quibus infert ergo omnes morlui commoda , idest prò multis , et mihi in-
sunt: illa inquam prò omnibus mortuus, dignaris, quod eadem interpretatione in-
intelligeret de omnibus in accommoda telligam consequens? quod si iure ita in-
lantum dislributione : Augustinus Iulia- telJigam , actum
de tuo enthimemate. est
numsicimpugnans' Christus prò omni-— Tura antecedens, tum consequens pro-
bus mortuus est (in distribulione scilicet positio est utraque universalis , utraque
accommoda ) ergo omnes mortui sunt apostolica ;
cumque tu cum tuis intelli-

( etiam parvuli in distributione scilicet gas propositionem antecedentem in dislri-

omnino completa), vel non intellexit lor- butione accommoda, in me tot ac tanta
mam liane argumenlandi invalidam esse iactas, quod eodem sensu intelligam con-
et ineptam, vel inlellexit , sed ad impu- sequentis propositionem? Miraris me ista
gnandum Iulianum et catholicos del'en- sentientem , ac dogmatizantem christia-
dendos usus est hac ratiocinalione quan- num catholicum dici ( lib. I. Op. imp.
tumvis sibi falsa ac sophislica. num. 142. ) , accusas perversitatem Ime-
Si primum dicas , maxime iniurius eris rcsis meae (n. 166. ) , me sino fronte , et
in Doctorem ingeniosissimum Augusti- tortuosissime garrientem vocas ( num.
num , et favebis Iuliano ,
qui Augustini 169. , etl 76.) , appellas grossum diale-
ingenium , scripsit obtusius esse pistillo: cticum, calumniosum , linguosum, insa-
nii lib. II. Op. imperi', e. lui. ipse Ali- m/m, contentiosum (num. 159., 202.,
gustinus iocose rel'ert num. 117. , et 159. 222. , 224.) tandem , ut innumera omit-
Si alterum dicas, iniurius eris in Do- tam meum vaniloquium irrides quod
, ,

ctorem sanclissimum. Quid enim magis per meam dialeclicam gcntes omnes non
alienum a calholici docloris et episcopi prò omnibus, se d prò multis, quae omnes
sanctilate, quam ut argumentationem si- non sunt, positas atque inlclligcndas ,

( ita num. 145. )\ et

bi sophisticam usurpct,idque tam saepe, pulaverini} alibi

tantaque verborum gravitale, ut ex vi in lume modum exprobras ».Tu autem,

huius argumentationis ita in Iulianum et a quos Apostolus dixil omnes, non po-
socios concludat lib. II. Op. imp. num. « misti contradicendo exponere, et
, nisi
162. Et haecsenticntcs, et dogmatizan- a dicendo, non sunt omnes »: neque alia
tes christianos catholicos vos dicere au- de causa , tam a te acerbe, veliementer-
 — 91 —
que accusor, quod in consequente expo- cap. XXI. nonnulla contra nos obiicil
nendo id faciam quod tu in antecedente
,
tacitis aliis, atque dissimulai is-, quare pa-
interpretando faciendum esse , et doces tebit tam infelici Consilio nobis a Ianse-
et docuisti. nio Augustinum obiici ,
quam a Iuliano
Haec Iuliano fuisset obvia responsio, fuitolim obiectus Chrysostomus Augusti-
aique ad manum: cuna Iulianus sacpissi- do, cura quo proinde lib. I. e. lui. cap.
me oneret Augustinum falsis , et invidio- VI. imm. 26., et nos contra Ianscnium
mis opinionibus, ut passim legere est usurpabimus , quod ipse contra Iulia-
in sex libris e. lui. , et aliis sex Operis mira*, «Ut quid inde verba quaelibet in-
imperfecti, putabimus futuram fuisse, « sentisti operi tuo ? An forte ut nos to-
ut abstineret Iulianus ab ea , quam dixi- « tum legere commoneres , et invenire
mus, redargutione, quae verissima et ine- a unde tuas deprehenderemus et conviu-
luctabilis esset in hvpothesi ianseniana? « ceremus insidias?
Cura Iulianus ad fulciendam suain illain llaque lib. VI. cap. XV. num. 48.
interpretationera quae usurpai omnes
,
haec habet , quae praemitti necesse est :
prò mullìs , corradat quaecumque potest « Propter hoc enim vinculum,quod con-
contra Augustinum ex Scripturis testi- « nectitur ex primo Adam,nec solvi po-
monia, ut videre est Jib. 11. Op. imp. « test nisi in secundoAdam, propter hoc
r. num. 135. et 175. , putabimus
lui. ,
« inquam vinculum mortis mortui repe-
iuturum fuisse, ut exemplum tam cau- a riuntur infantes,(utique omnes distribu-
sae proximum ab adversario suo Augu- « tive infantes)non ista morte notissima,
>tino usurpatum praetermitteret? Eoque « quae a corpore hominem separat, sed
magis, quod testimonia citata a iansenia- <c ea morte,qua tenebanlur omnes, prò
nis de morte Christi prò omnibus in di- « quibus (nempe iisdem omnibus) mor-
stributione accommoda plurima sunt, et « tuus est Cliristus». Et tamen ut veruni
maxime obvia in libris Augustini. est, et saepe dicunt tum Iulianus tura
Quare colligendum est morlem Chri- Augustinus , inter eos parvulos innumeri
sti prò omnibus,et pelagianis cura Iulia- sunt a regno coelorum exclusi , nempe
no , cura Augustino fuisse ea
et catholicis quotquot sine baptismo decedunt. Pergit
aetate incontroversam , neque ea testimo- Augustinus, et eamdem mortem prò om-
nia Augustini, quae prò se ianseniaui ci- nibus inculcat: « Scimus enim, ait Apo-
iant,alicui in mentem venisse,ut ea quera- a stolus, quod a nobis ( scribit Augusti-
admodum ipsi faciunt, interpretaretur. « nus ) saepissime repetendum est, quo-
Quod loniìrmari potest ex responsionibus « niam unus prò omnibus mortuus est ,
Pi o^peri prò Augustino ad capitala ca- « ergo omnes mortui sunt , et prò omni-
lnmniantium Gallorum*, ncque enim ea « bus mortuus est » : quae voces ita ge-
capitula a calunniianlibus dicebantur to- neralitatem mortis Christi prò omnibus
tidem verbis c-se in Augustino, sed con- omnino, praecipue parvulis, hoc loco
imi seuconsequi exeiusdoctrina. Obie-
ri declarant, ut quae sequuntur etiam sin-
efio antera IX. c^t: Quod non prò totius ceram Christi intentionem in oblatione
mundi redemptione Salvator sit cruci- mortis prò omnibus quotquot per origi-
,

fixus. Quod Galli calumniantes non ob- naie peccatum moriuntur , significent.
ìeossent tamqnam al)vardum,si in coni- Subdit enim a prò omnibus mortuus est,
mum eius actatis existimatione non fuis- « ut qui vivunt , iam non sibi vivant ,
tei abeurdum imo potius si,
, ut lanse- « sed ei
,
qui prò omnibus mortuus est,
inu< viilf ,
lniN<et communis et certa ca- a et resurrexit ».
tliolicorum doctrina. Iam illa consequuntur, quae Iansenius
Asscro IL Earndem theologicam dis- obiicit: « Illi ergo vivunt, prò quibus, ut
tinctionem contineri in libro VI. e. Iu- « vivant, mortuus est, qui vivebat: quod
liamun ,
ubi etiam eam theologorum do- a aperlius ita dicitur illi sunt a mortis
:

ctrinara de morte Christi omnibus suflì- « vinculo liberi, prò quibus mortuus est
denti , plnribus efficaci, saiis siguiiicari a inter mortuos Jiber: vel sic multo aper-
censemus. Est aulem illud ipsum caput « tius : illi sunt liberati a peccato, prò
XV. , ninfe l aroenius hb. III. de Gr. Chi. « quibus moi tuus est, qui nunquam lue-

« rat in peccato ». Per quac significai ,
inquit Jansenius Jib. III. de Gr. Chr.
cap. XXI. pag. mihi 387. , fieri nullo
modo posse , ut Christus prò aliquo mor-
tuus , ut vivat , quin Me
sit vitam asse-
qualar. Respondeo: Jocutionem posilivam
esse s. Augustini , sed exclusivam esse
Iansenii. Qui vivunt regenerati prò iis ,
ivi vivant, mortuus est Christus: iiaec est
veritas positiva, et augustiniana
autem non vivunt, prò iis, ut vivant , non
est mortuus Christus: haec est falsilas
cxclusiva, sed ianseniana, cum
tum conslet ex immediale antecedei) tibus
verbis, quibus ex universalilate mortis
Christi prò omnibus colligit universalità-
lem peccali originalis in omnibus omni-
no. Quid autem magis ineplum esset 3
quam ex universalilate mortis Christi prò
omnibus distributione accommoda, et prò
generibus singulorum inf'erre universali-
talem omnibus sumplis in
originalis in
suppositione omnino completa ? Igitur in
antecedentibus verbis locutus Augustinus
fuit de morte prò omnibus quantum ad
sufììcientiam , in sequentibus autem ver-
bis de iis agit, in quibus mors fuit non
modo sufficiens sed etiam elìicax.
quoniam Iulianus , et pelagiani dicebant
testeAug. lib. VI. e. lui, cap. XXIV.
li.81. Salvi erunt aliqui sine Christo ,
iustificantur aliqui sine Christo : infert
Augustinus, ergo Christus gratis mortuus
est: « Erat enim , et alius modus
« vultis, in natura, in libero arbitrio, iu
« lege naturali, si ve conscripla, quo pos-
« sent salvi , et iusti esse , si vellent » ,
nempe voluntate non accepta per Cirri-
suma. Ex hoc testimonio Augustini, quod
lansenius aliique non attenderunt, con-
stat, quare Doctor pugnet prò hac ve-
s.
ritate respiciente efììcaciam mortis diri-
sti in actu secundo, ila ut quotquot re
ipsa vivifìcantur t non nisi per Christum
viviflcentur.
Hispraemissisproferimustestimonium,
quo sub alia forma traditur re ipsa di-
slinctio theologorum de Christi morte
,
quoad sulficienliam, et quoad eiììcaciam.
Subdit itaque Augustinus lib. VI. e. XV.
n. 48. : « Et cum semel sit mortuus, ta-
« meri prò unoquoque tunc moritur ,
« quando in eius morie ,
quanlaclibet
<c aetatis fuerit, baptizatur, ìdest
,
— 92 —
« proderit mors eius , qui fuit 6Ìne pec-
« cato, quando in eius morte baptizatus
« mortuus fuerit etiam ipse peccalo, qui
a mortuus fuerat in peccato ». Habes cla-
ram distinctionem inler mortem Christi
qua semel prò omnibus mortuus est, ut
qui vivunt vita temporali ex Adam iam
non sibi vivant, sed ei,qui prò ipsis mor-
tuus est, et mortem Christi quadro,
: Qui unoquoque moritur , cum baptizatur, ita
ut ei prosit mors eius. Quod exempli cau-
sa dictum est de iustificatione per baptis-
opposi- mum, idem autem servata proportione
valet in iustificatione per poenitenliam ,
et denique quotiescumque merilum mor-
lis Clirisli communicatur. Mors itaque
priori sensu est mors quoad sufficientiam
prò omnibus, posteriori sensu est mors
quoad eflicaciam prò multis.
Assero HI. Eamdem theologicam di-
stinclionem de morteChristi complecliiur
Auguslini epist. ad Evodium CLXIX.
al. CU. Haec illa ipsa est epistola , ex
qua lansenius 1. III. deGr. Chr. cap.XXI.
intorquet in catholicos celebre iilud te-
6timonium Augustini: Non perii unus ex
illis , prò quibus mortuus est Christus :
Nam quod spedato toto conlextu ita intelligen-
dum esse contendo : non perit unus ex
illis, prò quibus in cruce Christi gloriati-
libus, et ab eadem via non recedenti bus
mortuus est Christus: quo sensu tam non
in nos quidquam valet, ut potius mul-
, sicut tum valeat in iansenistas.
Sed contextus spectandus est: quaesie-
rat Evodius episcopus ab Augustino plu-
ra dilficiliora , tum de Trinilate, tum de
Columba, in qua Spiritus Sanctus de-
monstralus est, tum de aliis, quae solum
in genere indicat Augusiinus cap. IV.
Bum. 12. Quaesierat autem , ac si illa
cssent ad salutem necessaria, cum scri-
ptum sit I. Cor. XIV. 38. Qui ignorai ,
ignorabitur, Nimium huius episcopi in
opinando rigorem relellendum sibisusci-
pit Augustinus e. I. n. 2: « Non enini ,
k ut scribis qui ignorat ignorabitur f de
,
« hac re dixit Aposlolus , lamquam ista
« poena ille plectendus sit, qui non vaici
« intelligendo sic discernere ineffabilem
« Trinitatis unitalem sicut discernitur in
« animo nostro memoria , intellectuS] et
« voluntas. Aliunde hoc dicebat A post o-
tunc ci « lus ». Idque Augustinus piobai ninne -

ris 2. et 3. Tum etiara numero k, in
Nani si propter eos solosChri-
sic liabct. «
« slus moriuus est, qui certa intelligentia
a possint ista discernere pene frustra in ,
«Ecclesia laboramus. Si antera , quod
« verilas habet, infirmi popoli creden-
« tiura ad medicum currunt sanandi per
a Christum, et Jiunc Crueilìxum, ut ubi
<( supcrabundavit peccatum superabili)-
(c del gratia niiris iìt modis per aliitudi-
, liorcui scientiam edam theologicam.
« nera divitiarura sapientiae, et seicntiae
<( Dei , et per inscrutabilia iudicia eius ,
« ut et nominili a corporibus incorporea
« diseernenles, cura sibi ex Jioe magni
dentar, et irrident siultiliam praedica-
« tionis, qua salvi filini credenles,
« unica via Jonge ex» irretii quae ad vi- ,
« tara aetcrnam sola perducit, et multi
ce inerucc Christi glorianles, et ab eadem
« via non recedemes , etiamsi ista, quae
< Miblilissime disseruntur, ignorant, quia
« non perii unus ex illis , prò quibus
« moriuus est ,ad eamdem perveniant
« aeternitatem ».
Haec est autera Augustini doctrina si
propter peritiores, et subtiliores tantum
inortuus est Chislus, pene frustra in Ec-
clesia laboramus, cura ii sint minimo nu-
nuro. Addit veruni esse potiushoc aliud,
quod scilieet muhitudo infìrmorum et
impéritorum populorum credenti umeur-
rat ad Christum. Cura autem haec mul-
titudo dicitur sananda per Christum Cru-
4 ifìsum, lamquain per medicum, ut ubi
aLuudavit delictuui superabundet gratia,
iam hoc ipso proponitur nobis ab Augu-
rino Christus, tamquam communis ere-
dentium populorum medicus , et infra
}»roponitur tamquam communis via vo-
eotibofl per illam ambulare. Quae omnia,
quid aliud sonanl, (juara Christum prò
omnibus chrìstianis crucifixum in qui- , gant mortem quantum ad emeaciam in
bus christiaiiorumpopuh's non solosprae-
destinatos, sed et reprobos reperir] eer-
ni m est?
Pergit Augustinui , ac docct inde
ut sapiente^ huius mundi exerrent a Chri-
sto, et via salutis. Al multi in eiuee
« « est magnum, quia semel dedit, et prò
« Christi glorianles, elab eadem via non
t recedentes, etiam si ista, quae subtilis-
« siine disseruntur ignorant, quia non
, volenles, ctnolcntes,et stalimaddit: semel
« perit unus ex illis, prò quibus ( ita
aeflicet in crucc Unisti gloriantibus, et
ab eadem via non recedentibus etiam- , slum dedisse prò omnibus, et volcntibus,
— 93 —
quo si subtiliora ignorantlbus ) moriuus est ,
« ad camdem perveniant aclernitalem ».
Mors liaec est illa ipsa, quam theologi
cfììcaciammorda Christi dicimus. Si hoc
paeto Augustinum intclligas, Evodius ab
Auguslino optime revincitur, ut palct,
ostenditurque eos ignorandos a Christo,
qui ignorant ea, quae aedificant fìdem ,
vel mores multorum , non autera subti-
Sin autem intelligas eam propositio-
nera sensu ianseniano,ea causalis adducla
ab Angustino, quia non perù unusex il-
vi- lis , prò quibus moriuus est Christus ,
omnino facit ad revincendum Evo-
nibil
ab dium eosque , qui cura ilio sentiebaut
,
6ubtiliorem scientiam Trinitatis aliarum-
que rerum evangelicarum necessariam es-
6e ad salutem. Reposuisset enim Evodius
cura suis, ne unum quidem perire ex illis,
prò quibus mortuus est Christus. Sed in
hoc numero non esse fideles imperitos in
6acra scientia,cum scriptum si i^quiigno-
rat, ignorabilur. Vides illam Augustini
: causalera ineplissimam fore?
Sensum Augustini uberius declaratser-
mo CCCXLIV. al. XXXI.
exsirmondia-
riis. Ita enim num. Adiutorium
h. « tuura
« vide. Redemit te a barbaris argentum
, « tuum, redemit te a prima morte pecunia
« tua, redemit te a secundamorte sanguis
« Domini tui.Habuit illesanguinemunde
« nos redimeret , et ad hoc accepit san-
« guinem , ut esset, quem prò nobis redi-
« mendis effunderet ». Huc usque est mors
quantum ad sufficientiam. Pergit Augu-
6tinus. « Sanguis Domini tui,si vis, dalus
« est prò te, si nolueris esse, non estdatus
« prò te». In quibus paucis verbis priora
afìirmant morlem, quantum ad emeaciam
in bonum volentium, et posteriora ne-
malum nolentium. Tum sequuntur haec
alia. « Forte enim dicis. Ilabuit sangui-
« nera Deus meus,quo me redimeret, sed
fieri, « iam cum passus est, totum dedit quid *,
« il reraansit, quod detetpro me? Hoc
1 i
« omnibus dedit ».Observa quod Augu-
siinus distinxcrat homines in classes duas,
dedit, et prò omnibus dedit. Num cla-
rius deprimere poterai Auguslinus Chri-
 .

94 —
el nolentibus , et praedestinalis, et repro- omnia eo recidunt,ut signifìcent morlem
bis? Tandem concluda. « Sanguis Chri- Ghristi ,
quantum ad prò
sufììcienliam
« sii volenti est salus , nolenti suppli- omnibus. Vide paulo inda cap. XLIX.
« cium ». in line ut unus peccatum tollerct mundi
:

Gonstat itaquede Augustinisensu. Chri- etc. Quibus consonai s. Prosper inrespon-

stus mortuus est speciali quorlam modo sionibus prò s. Augustine.» ad capitula ca-
prò volentibus,in cruce Ghristi glorianli- lumniantium gallorum obiectione IX. «Ul
bus , et a G liristi via non recedentibus « possit secundum hoc dici Redemptor
Ista est mors quantum ad eflìcaciam. « mundi , dedit prò mundo sanguinei!!
Pro reliquis non est dalus in salulern , si « suum, et mundus redimi noluit ».
nolunt, et datus est in supplicium. Ilaec

Cap. XLVIII. XLVni. IHud tamen unum peccatum quod tam magnum in loco et
,
Peccatum
originala non habitu tantae felicitatis admissum est, ut in uno nomine originaliter, atque
radicaliter totum genus humanum damnaretur
aboietur per
CJiristum.
nis.
( u ^ fa dixerim ) non sol- ,

vitur ac diluitur nisi per unum mediatorem Dei et hominum hominem

,

Christum Iesum ,
qui solus potuit ita nasci, ut ei non opus esset renasci.
Cap. XLIX. XLIX. Non enim renascebantur , qui baptismate Ioannis baptizabantur,
(ilisiiin Ioannis
a quo et ipse baptizatus est Ghristus sed quodam praecursorio illius mini-
I'. i

:
(bit non ti

regeneratio .
6terio , qui dicebat : Parate viam Domino. Huic uni, in quo solo renasci po-
Matt. IH. i3.
lerant , parabantur. Huius enim baptismus est non in aqua tantum , sicut
fuit Ioannis , verum etiam in Spiritu Sancto ; ut de ilio spiritu regeneretur
quisquis in Ghristum credit , de quo Ghristus generatus regeneratione non
Psal. 11. 7. eguit. Unde vox illa Patris , quae super baptizatum facta est Ego hodie ge- :
Hibr. I. 0. et

V.5. mi te: non unum illum temporis diem, quo baptizatus est , sed immutabilis
aeternitatis ostendit , ut illum hominem ad Unigeniti personam pertinere
monstraret. Ubi enim dies nec hesterni fine inchoatur , nec initio crastini
terminatur , semper hodiernus est. In aqua ergo baptizari voluit a Ioanne ,
non ut eius iniquitas ulla dilueretur , sed ut magna commendaretur humi-
litas. Ita quippe nihil in eo baptismus quod ablueret, sicut mors nihil, quod
puniret , invenit : ut diabolus veritate iustitiae , non violentia potestatis op-
pressus et victus , quoniam ipsum sine ullo peccati merito iniquissime oc-
ciderat , per ipsum iustissime amitteret , quos peccati merito detinebat. U-
trumque igitur ab ilio , idest , et baptismus et mors , certae dispensationis
causa , non miseranda necessitate sed miserante potius voluntate susceptum
est : ut unus peccatum tolleret mundi , sicut unus peccatum misit in mun-
dum , hoc universum genus humanum.
est , in
C A r. L. L. Nisi quod ilio unus unum peccatum misit in mundum iste vero ,

Per CJiristuin
tolti non citm» t •
unus non solum illud unum sed cuncta simul abstulit quae addita simul ,

peccatum, «ed
originala
et
invenit. Unde Apostolus Non sicut per unum peccantem , ita est et do-
dicit :

caetrrt»
<«
num.Nam iudicium quidem ex uno in condemnaiionem , gratta autem ex mnliis
• li .l.lil II

delictis in iustifìcationem. Quia utique illud unum , quod originaliter trahitur,

;
E -I

Rum. V. 16.

C*p.
A ll.lllllMtioBC
Ada e nemo
libei star Disi in
Cbiisto iciiatus.
etiam si solum sit , obnoxios damnatipni facit: gratia vero ex multis delictis
iustificat hominem , qui praeter illud unum , quod communiter cum omni-
bus originaliter traxit , sua quoque propria multa commisit.
LI. LI. Verumtamen quod paulo post dicit Sicut per unius ddictum in omnes
:
homines ad condemnaiionem , ita et per unius iustiliam in omnes homines ad
instificalionem vitae: salis indicat, ex Adam neminem natum nisi damnalione
detineri, et neminem nisi in Ghristo renatimi a damualionc liberari.
 — 95 —
Pifficultas primo quidem aspeetu gra- versalibus verbis ad universalitatem con- Nota in caput
Xhyill. ad LI.
visexcitaripossetexhoc Encli iridiie-ap.LI. demnationis etiam in parvulis proban-
eontra ea, quae diximus de Cluisti morie dam , et adstruendam utebatur Augustì-
prò omnibus omnino honiinibus. Quid nus ) sic et per unius iustitiam in omnes
eiiim ait Augustìnus ad eayerba Apostoli homìnes in iustificationem vitae. « Sicut
ad Rora. V. Si cut per unius delirium in « enim per inobedientiam unius hominis

omnes homìnes ad condemnationem, itti « peccatores costituti sunt multi, ita et

omnes ad iusti-
et per unius iustitiam in « per unius obeditionem iusti constituen-
fìcationem vitae ? Ac omnia quidem no- « tur multi ».Dicebat autem Iulianus ideo
bis iàvcreut , si Augustinus exponeret *, in versu posteriore dictos esse rnultos pec-
per unius iustitiam sin mioafl quantum catores per inobedientiam unius Adae, ne
ad efficaciam et re ipsa, saltem quantum in versu priore vox omnes ibi posita un ; -

ad sufficientiam ex parte Cliristi, in omnes vcrsaliter omnino intelligeretur. Quod si

homìnes ad iustificationem tane enim : non omnino universaliter intelligebatur ,
et omnes homines in priore parte periodi, nihil necesse erat, eum de omnibus par-
et omnes homines in secunda periodi vulis in Adam peccantibus intelligi. To-
parte aequali universalilaleusurparentur: tum hoc percommode dicebat Iulianus
et quemadmodum illud primum compre- posse exponi de magna multitudine adul-
hendil et liberatos et non liberatos ab o- torum imitantium Adam in peccando
rìginali damnatione , ita illud secundum quod pecca tum non originale etiam in
omnino omnes complecteretur. parvulis, sed imitatorium insolis adultis
At non ita esplicai Augustìnus in hoc propugnabat Iulianus,
Encfa. capite : Satìs ( inquit ) indicat Respondet Augustìnus. « Cum dictum
( ex Adam neminem natimi nisi
l'aulirsi ce est per unum pecca-
in omnes transisse
damnatione detineri, et neminem nisi in « tum, per unius inobedientiam
et postea
Ch risto renatimi a damnatione liòerari. « peccatores constitutos multos, ipsi sunt
Qui sensus negati vus compreliendit solos « multi, qui et omnes. Similiter cum di-
praedestinatos ad gratiam baptismi. Quod ce ctum est, per unius iustificationem in
si sensus negalivus positive exponatur
,
« omnes homines ad iustificationem vitae,
hoc significabitur. Omnes, qui in Chri-ce « et rursus dictum est, per unius obedien-
t sto renascuntur, a damnatione origina- « tiara iusti constituentur multi, non ali-
« lis culpae liberantur )>. Ex quibus tan- ce quibus exceptis sed eosdem multos
,
dem quod ex Augustini inter-
eonficitnr, ceomnes oportet intelligi ».
pretatione ad hunc Apostoli textum iu- At Ine stati in gravisoccurrebatdifficul-
sti tia C liristi (idest merita, ac Pas-
unius tas quo pacto omnes iustifìcantur, cum
:

dicanlnr a Paulo in bonum prae-

sio riusi) tara multi numquam veniant ad fìdem?
destinatorum saltem ad baptismum.Quid Explicat se Augustìnus , atque in his
igitur iansenianos impediet ne reliquos , verbis sita est obiectionis vis. ce Non quia,
umVenalei de morte
textus Scripturae « inquit, omnes homines iustifìcantur in

Christì prò omnibus, auctore Angustino, ce Ghristo, sed quia omnes qui iusti fican-
rab nmilibui limitationibus desolis prae- <( tur, non aliter possunt iustifìcari,quam
dcslinatis interpretentur? ce possumus dicere, in a-
in Ghristo; sicut
Gravi* baec esset obiectio , sed quae « liquam domum per unam ianuam in-
riti' infelicità cri t prò catbolico dogniaLe c< tiare omnes, non quia omnes homines
inricta demonstratio. Caetcrum vis obie- « intrant in eamdem domum , sed quia
rtiouis iliustranda adhuc magis est ex <e neuio intrat, nisi per illam ».
lil). VI. eontra lulianum e. XXIV. n. 80.; Addit haec alia, Omnes ergo adee

ex quo loco perspicua responsio elicie- « morlem per Adam, omnes ad vitam
tur, et ratio praeterea alia plura Augu- ce per Clirisium;quia sicut in Adam omnes
stini testimonia rite explicandi« ce moriuntur, ita ei in Ghristo omnes vi-
Agcbatur inter Augustinum, ac Iulia- 'e vificabuntur; idest ex prima origine ge-
iiuiu de rerbis Pauliad Kom. cap. V.«Si- cc neria ha mani nemo ad mortem nisi per
'( cut per unius delutum in omnes homi- « Adam, etnemo per Adam nisi ad mor-
ftes m condemnationem, (quibus uni- ee lem-, et nemo aa vitam nisi per Chri-
 1 ,

— 96 —
e Slum, et ncrno per Christum nisi ad qua evincala!", mortuum prò omnibus
« vitam »• quantum ad sunìcicnliam tumprctii lum
Quanlumvis igitur cae propositiones oblationis nam sufficientiam quantum
•

( omnes ad vitam per Cliristum ctc. ) di- ad pretium concedit ipse Iansenius J. J 1 .

cantar ab Augustino universales et siut de Gr. Gir. cap. XXI. sed ibidem ob- -,

universales, tameu magis restrictae sunt: gervat per hoc non rite explicari Scri-
<f Omnes, quotquot iustificantur et vivi- pturas; nam cum mors Christi sit suffi-
« fìcantur ,
per Christum iustificantur ciens ad redimendos daemones etc. ( adde
« et vivificantur; omnes, quoquot ad vi- etiam , ad sanclilatem obtinendam crea-
« tam Iranscunt , per Christum trans- luris possibilibus si crearentur) dici pos- ,

« eunt v. liane igitur certi generis uni- get, Christum mortuum prò daemoni-
versalilatem Augustinus dici potest ad- bus redi mendis, et sanctifìcandis possibi-
miltere in hac propositione : <c Christus libus. Haec dici non possunt, quia non

« prò omnibus mortuus est )>.
Respondeo apertam esse dissimilitudi-
nem inter has propositiones omnes in
Christo viviiìcantur; prò omnibus mor-
tuus est Christus ; desperandumque esse
de hac dissimilitudine comprobanda per
ambages argumentationum , si eam non
agnoscit sensus humanus nullis adminicu-
Iis cuiusquam disputationis adiulus , ut
in simili ait Aug. 1. I. de Pece. mer.
cap. XVII. n. 22. Exponis priorem prò-
positionem omnes in Christo vivillcantur,
nempe quotquot vivifìcantur \ quando-
,
quidem non per alium quam per Chri-
slum vivificari possunt. Planus est hic
sensus, et neminem
dices: mortuus est Christus prò omnibus,
prò quibus est? Si non
scilicet mortuus
statim ,
quid
apparet absurditas ultra
quacrimus ? Quid ad hoc responderi pò*
test , nisi pertinacia pugnaces ncrvos ad-
versus constantiam perspicuae veritalis
inlendat? ait Aug. lib. /. de Pece. mer.
cap. XX. Di 26.
Caeterum , licet eam
ptare posses propositioni, Christus prò o-
prò his mortem obtulit Christus.
Ut intelligatur vis probationis ,
quae
: ]atet in citatisAugustini verbis , dislin-
guenda in iis est duplex veritas', alia est
quae in iis verbis asseritur et docetur,
alia est quae in iisdem praesupponitur
non asseritur aut docetur; quandoquidem
de ea piane constabat inter Augustinum et
lulianum, inter catholicos et pelagianos.
Veritas asserta est necessitas mortis
Christi prò omnibus et singulis homini-
bus. Haec autem necessitas fundatur in
originalidamnatione singulorum, quae
,
non Hinc
potest auferri nisi per Christum.
Augustinus post citata verba (e. lui. lib.
offendit. Numquid VI. e. XXIV. n. 81.) haec subiicit: «Vos
« autem, dum non omnes, sed multos,
a sive per Adam condemnatos esse, sive
« per Christum liberatos vultis intelligi,
« horrenda perversitate christianae reli-
« gioni estis infesti. Si enim salvi erunt
« aliqui sino Christo, et iustificantur ali-
« qui sine Christo , ergo Christus gratis
« mortuus est.Erat enim et alius modus,
limitationem a- « sicut vultis , in natura, in libero arbi-
a trio , in Jege naturali sive conscripla ,

mnibus mortuus es£/tamen ,

ne hoc fiat, « qua possent salvi et iusti esse, qui vei-
impediret illatio Apostoli: Christus prò « lent » qui vellent,inquam,sine Chri-
:

omnibus mortuus est : ergo omnes mortui sto. Alque haec necessitas mortis Clui-
sunt, nempe per originale peccatum; im- sti ad expianda peccata , et nova in po-

pediret usus, quem de hac illatione facit sterum praecavenda, spiritu facta carni
Augustinus. Si enim propositio antece- mortificando, haec inquam erat cardo
deus noncompleclitur omnes omnino ho- dissensionis inter Augustinum et lulianuin
mines, neque propositio consequens eos aliosque pelagianos; eam ncccssiUilcìund-
complectetur ; quare non probabitur in struebant catholici cum Augustino prò
omnibus omnino pcccatum originale , ea pugnanlcs tamquam prò aris et luci-:
omnibus ornuino, inquam, tu ni parvulis eam pelagiani cum luliano pernegabant.
tuni adultis, uti inlcndebat Augustinus. Veritas autem ,
quae in verbis s. Au-
Satis istasunt, ne verba Augustini dif- gustini praesupponitur , est universalitas
ficultatcm catholicis faciant. Caeterum mortis Christi prò omnibus } quam pela-
in iis praeterca latet invicta probalio, giani non ncgabanl , et ut lolies tesiatui
 — 97 —
Aognstinus lori* sopra indicata , uhm lib. I. de Pece. mer. et remiss. e. XXVIII.
extendebat lulianus ad onmes et ani par- i n. 55. « Tamquam si dicamus , verbi
vulos: eam universalilatem, (quam ian- « gralia, ima est obstclrix in hac civita-
senianis invisamnos propugnarmi) prae- « /<•, quae omnes excipit, et unus est hic
supponi ostendit ipsum Augustini excm- « liter arimi magister , qui omnes doceti
plum I. e. i). 80: « Sicut possomus di- « neque ibi intelligi possunt onmes, nisi
« cere ; in aliquam domum per imam « (jui nasciinlur , neque hic omnes nisi

« ianuam mirare omnes, Don quia onmes « qui discunt; non tanien omnes qui na-
« homioes intrant in eamdem domum « scontar Jilteras discunt. Sed cuivis da-
« sed gaia nomo inlrat, nisi por illam ». te ret, quod et illic recte dictum est omnes

Quae voces ,nemn intrai nisi per illam, « excipit) praeter cuius manus nemo na-
tigni fica ot assertive necessitatela eius ia- « scitur, et hic ìecle dictum est, omnes
nuae, quippc quae una est, nec per aliam (t docci ì praeter cuius magisterium nemo
adituspatet: at proculdubio praesuppo- a discit ».
nitur eam ianuam universalem esse ad Intelligis , in liis exemplis asserì qui-
omnes indiseriminatim et sine exceplione dem necessitatem , utomnes excipiautur
excipiendos. Nana si fiogas eam ianuam ab una obstetrice , omnes doceantur ab
non esse universalem omnibus excipien- uno magistro : at pracsuppoiiitur , eam
dn, sed ex. gr. solia parvolis minoris sta- obstetricem alque hunc magistrum esse
turae, non aule ni viris staturae procerae, cum animi praeparatione ad inservien-
non possciruis (licere in aliquam domimi , dum omnibus. Si ponas, eam imam ob-
per imam ianuam Entrare omnes. Esto ea steti'icem para tara, esse ad solos divites
Janna unica sit, ideoque necessaria, ut excipiendos,exclusis reliquis, eum unum
ticrno intret nisi per illam. Facta autera magistrum ad solos divites erudiendos
praesuppositione, quod ianua universalis non vero pauperes, ea universalitate de-
ad omnes sit, restai inquirendum num , ficiente,falsum erit: una est obstetrix
sit una vel duplex etc. Si enim duae sint in hac civitate , quae omnes excipit } et
ianuac, l'alsum erit per imam ianuam
,
unus est hic literarummagister, qui omnes
inlrare omnes: utcuuique ea ianua uni- docet : licet verum sit, quod praeter
versalis sit. Si una tantum sit, ideoque om- unius manus nemo nascatur , et praeter
nino necessaria (praesupposita eius uni- unius magisterium , nemo discat*
omnes excipiendos), verissi-
vcrsalitate ad 2. In hbro de Nat. , et gr. cap. XLI.
mumerit,perunam ianuam intrare omnes, n. 48. ad eosdem Pauli textus exponen-
quoniam unno inlrat nisi per illam. dos: « Sicut enim , inquit, uno Jilera-
Ad rem nostrani Christum eiusque : « rum magistro in civitate constiluto
moiteni ne ianuam vitae ac salutis unir
i « reelissime dicimus, omnes iste Iridite-
pcrsalem ad omnesdubio admitte-
, sine li ras docet) non quia omues cives Jile-
bal lulianns rum pelagianis , idque in « ras discunt , sed quia nemo discit nisi ,

oootrorersia praesupponebant.Ia idipsum « quem ille docuerit : sic nemo iuslifì-

coasensisse Augustinuru, et supra pro- « calur, nisi quem
Chri- iustificavei'it
batum est et ex proxime dictis evincitur. u stus ». At, ut vides, praesupponilur,
Sci Dtram mortuas prò omnibus Ghri- quod is literarum magisler sit in civitate
stus sit ianua necessaria sive unica nec , constitulus j sit ex se universali^ ad
sive
alia alnjua -il «ve natura, sive lib rum omnes •
secus non esset vera propositio
arbitrinui sive lex , in hoc erat conlen- deficiente tanlummodo ea piaesupposilio-
tio. Hinc Augustious clamai omnes ad : ne universalitatis.
niper Christian. . . nano ad vitata 3. In lib. II. de Nupt. et concup. e.
nisi per Christian. XXVII* num. 40. « Sicut sine Adam
Argumentum ex ea paritate ianuac a nullus ad morlem , ita sine Cliristo
ductum co <~i efficacius, quo saepius Au- « nullus ad vita in } sicut diximus de Ji-
gustious sive ilio sive aJiis similibus mi- « terarum magistro, si in civitate solus
tur, quorum nulla vis essel , nisi univer- « est :omues iste hic literas docet non ,

salita* ad omnes supponeretur* <( quia omnes discunt* sed quia nemo nisi
I. Ad simile apostoli Paoli textusin « ab ipso ». Non suiìicil ,quod solus sii,
13

ut si in una privata domo et in usum il-
lius paratus sit- opus est, ut praesuppo-
nalur conslilutus in usum civilatis.
k. In libro li. Operis impcr. contra
Iulianum num. \kk. ubi de interpreta-
tione eorumdem apostolicorum verbo-
rum: « omnes dixit, atque omnes , quia
« sicut sine Adam nullus ad mortern, ila
« sine Chrislo nullus ad vitam, sicut di-
a cimus de lilerarum magislro , si in ci-
« vitate solus est: omnes iste hìc literas
« doeet , non quia omnes discunt , sed
« quia nemo nisi ab ipso ». Ex quibus
idem argumentum confìcitur , quod sae-
pe exposuimus, quodque satis aperte e-
vincitur.
5. Ex contra Iulianum n. 209.
lib. II.
« Quid ergo , omnes in Chrislo vivi-
est
« fìcabuntur, nisi quia nemo vivificabi-
« tur , nisi in ilio? Cuius rei simililudi-
« nem de magistro posui literarum si
« unus sit in civitate, a quo ibi dicantur
« omnes non quia omnes
literas discere,
« discunt , nemo nisi ab ipso.
sed quia
« Quam locutionem (addit Augustinus)
« nec tentasti refellere ,
« rectissimam, et omnibus notam».Haec
ultima clausula videtur esse demonstra-
lio doclrinae supra traditae. Haec propo-
sitio: magisier in hac civitate omnes do-
cel (et aliaesimiles) si inlelligatur
affermare , aliud supponere , aiììrmare
necessitatemi supponere universalitatem,
ajjìrmare necessitateti! buius magistri ad
discendum, quia solus est, supponere u-
niversalitatem , quod ad omnes quotquot
venerint , paratus sit profecto hae ac ,
similes locutiones rectissimae sunt , omni-
bus notae , et ita nolae ut mirum non
sit Iulianum cum suis pelagianis, quo-
rum ingenia saepe laudavit Augustinus
non tentasse ista refellere. At si inlelliga-
mus has atque huiusmodi propositiones
solum ajjirmare necessitatemi non prae-
supponere universalitatem est baec do-
ctrina ita aperte falsa obviis, vulgaribus,
tritissimisque exemplis , ut nemo sanae
mentis suadere possit, et catholicos
sibi
cum Augustino
in bis exemplis tana sese
lactasse, et pelagianos ingeniosissimos
adversarios, (juod responderent , non in-
venisse.Si satis sit illud Augustini
nisi ab ipso, vide quae consequantur:
nemo in ecclesia hipponensi clericus,
, ,
— 98 —
por Àugusiinum; ergo omnes per Augu-
stinum in ecclesia hipponensi sunt clc-
rici :nemo in familia haercs ex filiis ,
nisi ex. gr. per patrem-, ergo omnes fìlii
per patrem sunt haeredes , sicuti ob eam-
dem rationem omnes in Clirislo vivifica-
buntur: nemo in regno munus publicum
liabet nisi per regem: ergo omnes per re-
geni decorantur bis muneribus publicis.
Similia babes quam plura nemo eques :
velleris aurei , nisi per regem llispaniae ;
ergo omnes per regem llispaniae sunt
equites velleris aurei netno eques Spiri-
:
tus Sancti nisi per Regem Galliae, ergo
omnes per Regem Galliae sunt equites Spi-
rilus Sancti ; nemo crealur comes S. R.
Imperii nisi per Imperalorem; ergo omnes
per Imperalorem S. R. I. comites sunt :
nemo cardinalis aut praelatus romanae
curiae nisi per Pontifìcem} ergo omnes per
: Pontifìcem sunt praelati romanae curiae,
omnes sunt cardinales.Infìrmitatemhuius
argumentationis neque ani mad venisse
catliolicos cum Auguslino neque pelagia-
nos cum Iuliano , qui fieri poluit? At in-
quia vidisti esse victissimumerat exemplumex illis locu-
tionibus de ianua,de magistro, de medico,
de obstetrice, si praesupposita universa-
litate ianuae ad omnes quantum ex se ,
est, admittendos , magistri ad omnes,
unum quantum ex se est, docendos , medici ad
omnes quantum ex se est curandos
,
,
,
obstetricis ad omnes, quantum ex se est,
excipiendos, deinde ajjirmetur necessitas
et ianuae eo quod una in domo sit, et
magistri eo quod unus in civitate sit, et
medici eo quod unus sit, et obsletricis eo
quod una sit ; tunc enim ea universalita-
, te praesupposita per hanc necessitatem
,
habetur formalissime quidquid necessa-
riumestad veritatem generalium loculio-
num-, per ianuam omnes intrant magi- ,
ster in hac civitate constitutus omnes do-
cet, medicus buius urbis omnes curat
, obstetrix buius oppidi omnes excipit. Eo-
demque sensu verissimum erit: In Cliri-
sto omnes insti fìcabuntur , usurpando
omnes non prò multi s ut volebat Iulia-
,
nus excludens parvulos, quos negabat
egere vivificatore, sed vere prò omnibus:
nam et praesupponitur mors Clmsii uni-
, nemo versalis ad omnes , et asserilur Decessila!
eius mortis prò quocumque , qui salvan-
nisi dus sit , ila ut non sit alius modus couse>
 — 99 —
quendae vitae et saliitis, nisi per Chri- gumentum probans uni versai itatem pec-
stum, non per naturam, non per arbi- cati in omnibus etiam parvulis ex uni-
trium, non per legem, ut volebant pe- versaìitate mortis CIiristi etiam prò par-
lagiani. Contra vero i'alsae suut sinnles pu£s,quam lulianus et pelagiali] ex una,
propositioncs in exemplis per nos produ- Augustinus et catholici ex alia parte con-
ctis: omnes per Augusliuuni io ecclesia corditer agnoscebant , nos autem nostra
hipponensi clerici, omnes filii per pa- hac aetate propugnare cogimur contra
treni haeredes sunt , omnes per regem ile- ianseoianos abusus scripturarum et pa-
corantur muneribus publicis , omoes per tram ac praecipue sancti Augustini. Hinc
regem Hispaoiae sunt equites vclleris au- ea praeclara verba 1. lf. Op. imperf.
rei, omnes per regem Galliae sunt equi- contra Iulianum num. 133. Si autem <(

tes Spiri tus Sancti , omoes per Imperato- « sccuudum Apostolum , sicut putas
rem sunt comites S. R. lmperii omnes, « nullum delictum habent parvuli,unde
per Pontifìcem sunt piaciuti aut cardi- « ergosecundum Apostolum mortui sunt?
naie»: nam licei Augustinus necessarius «Quia et secundum te ( audiat Ianse-
sit ad hipponeosis ecclesiae clericatum nius Auguslinum cura Iuliano consen-
obtmendum , et nemo in ea clericus nisi tientem in universalitate mortis Christi
per Aogastìnum, non tamen Augustinus prò omnibus eliam parvulis), etiam prò
parata» es M universaliter erat ad omnes « ipsis mortuus est Christus: Unus enim
in elencatimi admittendos. Idem repetas a prò omnibus mortuus est ergo omnes ,

in aliis esempi» , in quibus concurrit ocmortui sunt et prò omnibus mortuus

,

necessitasi sed deficit univcrsalitas -, nam « est. luliane , non hoc Augustinus sed ,

ii
,
quos nominavimus parati non sunt « Apostolus dixit *, imo ipse per suum
quantum est ex se, ad eas utilitates vel « Apostolum Christus: cohibe le a va-
(lignitates omnibus conferendas. « niloquio cede Deo ». Hactenus Au-
:

Stat ilaque fìrmissimum Augustini ar- gustinus.

De qua per unum hominem poena et per unum hominem gratta

L1I. ,
g*». LIF -
Baptismus
.... 7 . cn j» *a , •

rum locutus i'uisset quantum uh epistolae suae loco sunicere ìudtcavit

,
, Mortisac

deinde sacri baptismatis in crucc Christi grande mysterium commendavit eo chrirtisiSKo

inolio ut tatelligamus nihil aliud esse in Christo baptismum , nisi mortis i«p«»«iiì
,
perinde ac in
Christi similitudinem nihil aliud autem mortem Christi crucifìxi , nisi re-
; mai or ibus.

missionis peccati similitudinem ut quemadmodum in ilio vera mors facta ,

ni sic in nobis vera remissio peccatorum , et quemadmodum in ilio vera

,

ita in nobis vera iustifìcatio. Ait enim: Quid ergo dicemus? Per- Rora VI ••
resurrectio ,
- -

ma uri ma u$ in peccato , ut gratta abundet ? Dixerat enim superius Ubi enim Rom. v. 2 : «>.

abundacti peccatwn, superabundavit gratia. Et ideo quaestionem sibi ipse pro-

posnit utrum propter abundantiam gratiae consequendam in peccato sit
, ,

penn. iih'iidum. Sed respondit Absit. Atque subiecit ; Si mortui sumus pcc- Rom. v/. 2 e c
: . t .

caio quomodo vivermi* in eo? Deinde ut ostenderet nos mortuos esse pecca-
,

to Au ignorali* fratre*, inquit, quoniam quicumque baplizati sumus in Christo

:

li su in morte ipekt* baptizaU sumus ? Si ergo hinc ostenditur mortuos esse

,

peccato quia in morbi Christi baplizati sumus

, profecto et parvuli , qui ;

baptizantur in Christo peccato moriuntur , quia in morte ipsius baptizan-

,

tnr. Nullo enim exceptò dictum est: Quicumque baptizati sumus in Christo
Tc$u in umile ìpsius baplizati sumus ; et ideo dictum est ut probaretur mor-
, ,

tuos nos esse peccato. Cui autem peccalo parvuli renascendo moriuntur
uW\ quod nascendo traxerunt? Ae per hoc etiam ad ipsos pertinet quod se-
qaitur dicens ConsepuUi sumus ergo itti per baptismum in mortem, ut quem- r™. vi. 4. eie.
:

admodum san cui Christui a mortui* per gloriam Patri*, ita et nos in mutale
•ie ambukmus. Si cium compiantati fatti sumus similitudini mortis eius y
simul
 ,

— 100 —
et resurrectionis crimus : hoc scientes ,
quia vetus homo noster simul crucifìxus est*
ut evacuetur corpus peccali, ut ultra non serviamus peccalo. Qui enim mortuus
est, iuslificalus est a peccalo. Si aulem morlui sumus cum Chrislo, credimus quia
simul eliam vivemus cum ilio : scienles , quia Christus resurqens a morluis , iam
non morilur, mors UH ultra non dominalnlur. Quod enim mortuus est peccato ,
mortuus est semel: quod aulem vivit vivit Deo. Ita et vos exislimale morluos
,

quidem vos esse peccalo, vivere aulem Deo in Chrislo Iesu. Hinc enim probare
eoepcrat , non esse nobis permanendum in peccato ut grafia abundet et , ,

dixerat Si morlui sumus peccalo , quomodo vivemus in eo? Atque ut ostende-

:

ret mortuos nos esse peccato, subiecerat: Anignoralis, quoniam quicumque

,

baplizali sumus in Chrislo Iesu, in morie ipsius baplizali sumus? Sic itaque to-
tuni locum isturn clausit , ut coepit. Morte quippe Christi sic insinuavit, ut
etiam ipsum mortuum diceret esse peccato. Cui peccato nisi carni, in qua ,

erat non peccatum sed simiiitudo peccati ? et ideo nomine appellata est
,

peccati. Baptizatis itaque in morte Chrisli , in qua non solum maiores, ve-
Rom. ti. ii. rum etiam parvuli baplizantur , ait : Sic ci vos , idest quemadmodum Christus,
sic et vos existimate vos mortuos esse peccato , vivere aulem Deo in Cluislo Iesu.

Notaincap. Lll. Tractationi de morie Christi prò salute pativa Deus volt omnes homines salvos
:

Immani generis satis affinis est tractatio fieri^ hoc est quotquot salvanlur, eo vo-
de voluntale salvandi homines. Ac sane Jente salvantur, sive nemo salvator nisi
in hocEnchir. e. LII. ea verba « quem- : Deo volente: sic explicat in hoc Enchiri-
admodum in ilio vera mors facta est dii cap. CHI., IV. contra lui. e. Vili.
1.

sic in nobìs vera remissio peccatorum, et n. 42. ad Vitalem CCXVII. al.

quemadmodum in ilio vera resurrectio ,
ita in nobis vera ìusli ficalia » : non si-
gnificant tantummodo finem universalem
remissionis et iustificationis intentum a
Christo ut homine, sed etiam ut Deo per
divinam voluntatem } neque enim eae
phrases ex se generales arbitrario limitan-
aae sunt. Quae autem de morte Christi
dictasunt,adhaecintelligenda plurimum
faciunt. Plura vero reservamus in alia
Enchiridii capita, in quibus de hac divi-
na voluntate copiose agit Auguslinus.
Verborum Pauli I. Ti mot li. II. Qui
vult omnes homines salvos fieri, et ad
agnitionem veritalis venire, explicatio-
nem omnino prout verba
generalem , et
sonant , tradilam ab Augustino
fuisse
« cum in scmipelagianorum errore fuit »
nempe ante episcopalum, ialetur totidem
verbis Iansenius tom. HI.lib. III. de Gr.
Chr. capite XX. collat. 330. Ab episco-
patu aulem suscepto tres explicaliones ,
quae minusgeneraliterea verba accipiant,
esse traditas ab Auguslino convenimus
omnes , tum ianseniani cum
toni. III. lib. III. de Gr. Gli. cap.
tumcatholiciquarumcumquescholarum.
Prima est explicatio aequivalenter ne-
, in ep.
CVII. e. VI. n.19., lib. de Praed.SS.cap.
Vili. n. 14.
Secundaexplicatioest omnino positiva,
qua omnes intelligit prò omni hominum
genere: liane tradit in hoc ipso Enchi-
ridii cap. CHI. a num. 27. , et lib. de
Corrept. et Gr. cap. XIV. n. 44-.
Tertia explicatio intelligit verba Apo-
stoli in sensu causali: Deum velie omnes
salvos fieri, idest Deum facere, ut honii-
nes velint omnessalvos fieri. Ita 1. XXII.
de Civ. cap. IL, et lib. de Corrept. et gr.
cap. XV. n. 47.
At ianseniani nullam aliam praeterea
seriam divinam voluntatem salvandi lio-
mines agnoscunt circa reprobos post pec-
catum originale praevisum , nullamqoe
aliam esse pulant ex mente s. Augustioi.
Dixi salvandi: cum enim plures reprobi
accipiantquasdam, ut loquiturlansenius,
tcmporalcs gratias lidei, baptismi, poe-
nitentiae eie, quamvis deinde in peccato
decedant, utfìdelibus reprobis coniinuil;
Deus vult iis tcmporales eas gratias cun-
Iansenio ferre, non vero , ut ipse ait, salutem. Ca-
XX. tholici autem omnium scholarum aliam
quamdam seriam voluntatem de repro-
borum salute docent in Deo esse y eamq«C
 — 101 —
communitcrconsentiunt esse ex men-
satis supposuit, quae divinam voluntatem gc-
te Augustim. Dix-i satis commuoiter
s. : neralem salutis liominum confirmant ex
nec enim defaere catholici , de quibus ciusmente semper fuisse.
conqueritur card. Norisios io Yindiciis Assertum primum ut demonstretur , ,

tntgustinianis , qui vieti difficoltate in- exponenduin in primis est, quod indica-
terpretandi testimonia quaedam s. Augu- vimus ex chronologia operum s. Augu-
stini , s. Doctorem coarctasse ad
asseruere stini,maximique momenti est ad rem no-
divinam voluntatem de salu-
solos electos strani.
te homiuum, et declinasse in errorem op- Ex libris duobus, in quibus probabi-
positum pelagianis quod procol dubio et
: tur conlineri mentem Augustini de divi-
mìariosum tanto doetori censemus et , na voluntale generali salvandi omnes ,
omnino falsum. Caclerum sunt inter ca- prior qui est de Catechizandis rudibus ,
tholicos subalterna quaedam in scholis scriptus est anno circiter ^00., quinquen-
dissidia. Utrum et quomodo voluntas di- nio fere ab episcopali ordinatione susce-
vina de salute honiininn extendenda sit pta, quo proinde tempore nilul habebat
non modo ad reprobos fldelcs , sed etiam Augustinus semipelagiani erroris quern :

iniidcles? Utrum ad solos omnes adultos, menni errorem, ait August. lib. dePraed.
io etiam ad omnes parvulos etc. Nos Au- SS. cap.lll.n.7. nonnulla opusculamea
gustinum interpreiabimur ea ralione , satis indicano ante episcopatum meum
qoae et magis consentanea videatur men- senato. Praetereaiam anno 397. scripserat
ti s. Doetoris, et opportunissima ad ian- libios ad Simplicianum,de quibus lib. I,
seniauos refellendos , oibil succensentes de Praed. SS. cap. IV. n.8. « Invenissent,
aliis catholieis, qui in iis, in quibus scho- o ioqo.it, islam quaestionem ( de fide, et
laram libertatem Ecclesia permittit, di- a operibus .... de commendanda gratia
versa sibique bene visas interpretationes « Dei ) , secundum veritatem divinar uni
sequuntur. Duobus assertis liane rem « Scripturarum solutam in primo libro
concludimus. « duorum quosad B.M. Simplicianum
,

Assertum primum est. S. Augustinus « scripsi ». Nec omittendum ,

quod liber
praeler tres expositiones supra Iranscri- de Catechizandis rudibus scriptus fuit ab
liominum
ptas volunlatis Dei de salute episcopo Augustino ad Deogratias dia-
iam lutea non modo presbyter, sed et e- conum carthaginensem, qui rogabat do-
piscopus, etiam ab inchoata contentioiie ceri artem catechizandi in primaria sua
Cam agnoverat
pelaffiaois et docuerat , ecclesia in cruo librorum genere, si quo
:

im voluntatem salvandi omnes, etiam unquam alio , accuratissime loqui epi-

reprobos non modo lideles sed infldeles
, scopus debet. Alter liber, qui est de Spi-
quoque, non modo adultos sed et parvu- ri tu et litera , continens , ut videbimus
I a, ld Bcilioel docuerat tum in libro de eamdem de generali divina voluntate do-
Catech bandii rudibus, tum in libro de ctrinam, scriptus anno 412., quo pe-
est
Spirituet litera: nliquas deinde tres expo- lagiana haeresis publicum vulga-
iam in
sitionrs loperaddidil ad impugnandos pe- ta proscripta i'uerat in Coelestio per Pau-
lagianos docente-* voluntatem divinam ae- linum accusato, et condemnalo in conci-
rini li ter, et indijfi'rentcr ad omnes ex- lio carthaginensi anni eiusdem. Imo ipse
teodi; non tameo eaa interpretationes su- Augustinus contra eamdem haeresim an-
Deraddidit si ve exclusive respectu primae tea iam scripserat anno eodem 412. Ji-
braditae libro de Cut. rial, et lib. de bros tres de Peccatorum meritis , et re-
Sp. et Ut. , sive di.siunctii'C pennittendo missione, et de Baptismo parvulorum.
scilicet legeotibua libertatem , ut vel il- Iam vero rcliqui libri, qui tres expo-
lain tcnci ( m, vel alia-) loperadditas am- sitiones complectuntur de voluntate sal-
plecterentur reiecta pinna, sed cumulati' vandi, easdemque diversas a prima expo-
ve , ut iuri^tae loquuntur , nempe et il- omnes sunt posleriores.
silione,
iadi pi imam et alias tres snperadditas. Nani libri de CivitaleDci inchoali sunt
Assertum allenati est. in li-, in bus ex- ab anno 413., et non absoluti ante an-
positiooibus posterioribas, qoas superad- nulli 420.
didit Augustinus, eaveJ insci uit, vel pfae- Liber Enchiridii scriptus est anno 421.
 ,

— 102 —
Libri sex contra lulianum scripti sunt ba: Qui vult omnes homines salvos fieri,
anno 421., aut paulo posi. et ad agnidonem veritatis penire: « Si
Liber de Correpl. et gratia anno 426. « ipsi tamen , inquit Pelagius , vocanti
aut 427. « Deo consentire voluerint ». Respondeo
Epistola ad Vitalera anno 427. 1. non esse tutum iudicare de mente Pe-
Liber de Praedestin. SS. anno 428. aut Jagii ex co m menta ri
is eius in s. Paulum:

429., quo eliam tempore scripti fuerunt nam licet Vossius, et qui Vossium exseri-
libri sex Operis imperfecti contra Iulia- pserunt dicant dogma ta de quibus Pela-
uum, in quibus quoque aliquid insinuat gius redargutus fuit, pleraque clarissimis
ex tribus iis superadditis interpretalioni- verbis sine ullis ambagibus in iis brevis-
bus, ut lib. 1. num. 103. Quae olirono- simis expositionibus contineri
,
tamen id
logice dieta sunt, probata invenies apud esse fai sumnon modo assero ex propria
pp. Maurinos in ed. opp. s. August. lectione eorum commentariorum , quae
His positis accipetestimonium ex libro habentur in appendice ad opera s. Augu-
de Catechizandis rudibus cap.XXVI. ubi slini tom. XI. per 1). le Glerc , sive loan-
n. 52. forma quaedam brevior inslruendi nem Pliereponum , sed gravissimo tesli-
catechizandum sic incipit :« Vere, frater, monio p. Ioannis Garnerii in dis-
cJ. viri

« Illa magna et vera beatitudo est , quae sertationibus ad histor. pelagianam per-
ei in futuro saeculo sanctis promiltitur. tinentibus append. ad disser. VI. cap. II.
« Omnia vero visibilia transeunt, et om- Lecta quidem sunt haec commentaria
« nis huius saeculi pompa , et deliciae diligenter ab Auguslino , qui plura bine
secum ad in-
« et curiositas interibunt, et et inde decerpsit \ at nonnisi duo fere re-
« teritum trahunt amatores suos a quo : prebenda: alterum, quod aliena persona
« interitu , hoc est poenis sempiternis , clictum est contra peccatimi originale, al-
ce Deus misericors volens homines libe- terum quod propria de iis verbis, non est
« rare, si sibi ipsi non sint inimici, et volentis etc. Vide August. lib. III. ad
« non resistant misericordiae Creatoris Marcellinum cap. I., et lib. de Gestis Pe-
tt suimisil Unigenitum Filium suurn ». lagii cap. XVI. Niliil in iis commenla-

En voluntas generalis conditionata. Fai- riis reprebendit de gratia et libero arbi-

sum est igitur quod iactat Iansenius
,
trio, nihil de lege et perfectione iustitiae,

tom. III. lib. III. de Gr. Gli. cap. XX., et nihil deconcupiscentia aliisque principa-
saepe alias ,
pelagianum esse ac semipe- lioribus controversiis. Adde haec com-
lagianum dicere Deum velie salvos ho- mentaria lecta fuisse a Cassiodoro , et ex
mines, si ipsi velint. Non in hoc, sed in parte emendata credibile esse
: , si non
eo haeresis est, ut intelligatur , si ipsi ve- certum, eos, quos habemus, sive in edi-
lint sine Dei adiutorio, si velint volun- tis sive in mm. ss. codicibus commen-
tatenon praeparata a Domino secus : tariosex correctioneCassiodori, atque di-
autem ubi agatur de voluntale per Dei scipulorum exseriptos esse. Vide plura
misericordiamadiuta.Hinc lib. III. Oper. apud Garnerium diss. cit.

imperf. contra lui. n.116 : Sed quod vos
non vultis praeparatur voluntas a Do-
mino; et 1. I. Retract. cap. X. n.2. re-
tractans quae dixerat lib. I. de Gen. con-
tra manich. cap. III. « Se ad eius prae-
« cepta servanola convertunt , quod om-
« nes homines possunt, si velini. . non
« existiment novi haeretici pelagiani se-
« cundum eos esse dictum : veruni est
Respondeo 2. Etiam Augustinus cura
presbyler detineretur errore , qui deinde
semipelagianismus dictus est , ulebatur
verbo, vocalio, sed prò vocatione exter-
na. Vide illuni in Expos. quar. prop. E-
pist.ad Rom., et compara cumiis, quae
. habet libro de Praed.SS. cap. III. Quare
Augustinus deinde , licet sit usus verbo
vocatio adiunxit tamen saepissime <[uae
,

« enim omnino omnes homines hoc pos- determinarent signilìcationem vocis ad

« se , si velint ; sed praeparatur volun- scnsum vocationis intrinsecus operai iiis,
« tas a Domino ». ut habet deSpir. et c.XWlV.n. (H)..
lit.

Obiicit Iansenius tom. HI. lib. III. et simuia passim, Mirum proinde non
cap. XX. verba Pelagii in commentario set,(si Pelagii sunt voces a lansenio <•
Epist. I. ad Timoth. cap. II. in ca ver- bieclae,) quod sub acqunoco ^ocalionis
 — 103 —
verbo occultaverit crrorcm suum. At lioc taxat, sed praccipue interiorcra , ut diser-
aequivocationis periculum satis cayent rissime hoc loco explioat.
catholici defensores voluntatis generalis Audiamus verba Augustini 1. e. n.58.
de salute omnium. « Prilla igitnr illud dicamus et videamus
Alterum testimonium copiosissimum « utrum buie satisfaciatquaestioni, quod
est ex cap. XWI1I. a n. 57. libri de Spi- « liberimi arbitrimi] naturaliter attribu-
ita et litera.ee Sed consequens e^t pania- « tum a Creatore animacrationali illame-
« lum quaerere, utrum voluntas illa,qua a dia vis est, quae vel intendi ad fldem ,

« credi mus, etiara ipsa Dei domini sit , « vel inclinari ad infidelitatem potest ,

« an ex ilio naturaliter insito libero adhi- « et ideo nec istam voluntatem, qua cre-
« beatur arbitrio. Si enira dixerimuseam « dit Deo,dici potest homo habere quara
« non esse dooum Dei , metiiendum est « non acceperit; quandoquidem pacante
« ne... ( contra Apost. I. Corinth. IV. )
« Dco surgit de libero arbitrio, quod na-
« respondere possunus: habemus ecce « turaliter, cum crearetur accepit. Vult ,

« voluntatem eredendi, (juam non acce- « autem Deus omnes homines salvo s fie-
<fpimas... Si autem dixerimns etiam e- et ri, et in agnitionem veritatis venire ,

« rannodi voluntatem non esse nisi do- « non sic tatnen ,

ut eis adimat liberimi
imm Dei, rursus metuendum est, ne « arbitrium, quo vel bene vel male uten-
« infideles atque impii non immerito se « tes iustissime iudicentur ».
a voluti iuste excusare videantur , ideo En ad diiììcultalem responsio Augusti-
« non ciedidisse ,
quod dare illis Deus i- ni: fides est ex natura liberi arbitrii coa-
« stani noluit voluntatem. Nam illud tirati a Deo vocante : quare fìdes est Dei

« quod dietimi est: Deus est enirn , qui

donum : non omnes autem habent hanc
« operaturin nobis velie et op e rari prò fidem, quia Deus vult salutem omnium ,
« bona voluntate, iam gratiae est,quara sed cum indifferentia, non imponendo ne-
« 6des impetrat, ut possint esse hominÌ9 cessitatem, ut detur locus merito ac de-
« opera bona, quae operatur per fides merito, praemio ac supplicio. Aliter :
« dilectionera quae diifunditur
,
in corde Deus vult salvos fieri eos omnes homines,
per Spiritual Sanclura qui datus est qui habentes liberum arbitrium , vel be-
u nobis. Si credi mus, ut impetremus hanc ne vel male utentes iustissime iudicantur,
« gratiam ( Spirilus Sancti) , et utique atqui hi sunt omnes adulti ratione uten-
« voluntate credimus, de hac quaeritur, tes in distributione completa: omnes om-
« unde sit nobis? Si natura, quare non nino vel bene vel male utentes libero ar-
ceomnibus? Si dono Dei, etiam hoc qua- bitrio sunt iustissime radicandi, ergo Deus
e re non omnibus, cum omnes homines vult salvos fieri adultos omnes ratione u-
<cvelit salvos fieri, et ad agnitionem ve- tentes in distributione completa. Maior
<( venire? »
rilatis constat ex contextu verborum: vult sal-
Vides diffieultalera ab Augustino ac- vos fieriomnes homines ut eis (quae vo-
curatissime propositam in inndelibus al- cula eis relativa est ad omnes homines )
qne impiis circa ipsam inlelligentiam non adimat arbitrium, ( quo ii , scilicet
tenui apostolici I. ad Tira. H. Summa omnes homines liberi arbitrii) vel bene
responsione el solntionis est, ut incipiens vel male utentes etc.
I seconda parte quaesiti ostendat infide- Pergit Auguslinus ; « Quod cum fit
lei alane impioa non esse excusabiles, « infìdeles quidem contra voluntatem
gaia fides M ex libero arbitrio adiuto
« « Dei faciunt , cura eius Evangelio non
per vocatioui m Dei edam infìdelibus da- « credunt... experturi in suppliciis po-
lain penes qnos liberum arbitrium adiu- « testatem eius, cuius in donis misericor-
KiiH est credere et non credere etc. Inde « diam conterapserunt ». Si etiam infi-
eedens ad primam aaaesiti partem e- deles reprobi contra voluntatem Dei fa-
tiam explicat , quod fides lit Dei donum, ciunt, voluntas igilur divina salvandiho-
curn habeatnr ex arbitrio , sed per voca- mines non ad praedestinatos tantum ex-
tionera excitato: non enim s. Augusti- lenditur , sed etiara ad reprobos , et re-
QUI posi episcopatum nomine vocationis probos infìdeles et quidem omnes nem- :

'"telligebat exteriorein vocationem dura- pc quotquot sunt experturi in suppliciis


poleslalcrn cìus. Practcrea qui infidcles
dicuntur facerc contra voluntatem cius ,
ifdem dicunlur conlcmnerc miscricor-
diam divinarci in cius donis, ergo volun-
tas illa divina de salute omnium etiam
reproborum, etiam inficlelium in infide-
litate perseverantium , non est voluntas
quaedam sterilis anlecedens, qualem con-
cedil etiam lansenius circa reprobos post
originale praevisum. « Postquam pecca-
« ta ait lansenius tom. III. Jib. III. de
« Gr. Ch. cap. XX. sub finem , iam ab
« hominibus inducta considerantur , an-
« tecedens voluntas in sola praecisione
oc mentis, adeoque nuda quadam
« tate niliil omninogratiae causante con-
« sislere potest. Quod ex eo manifestis-
« sime patet, quia talem anlecedentem
« voluntatem etiam erga damnatas crea-
bominum sive angelorum
« turas, sive , « commiserit, habebit ex eius gratia ope-
« Deus babet ». Vide plura alia in liane
rem apud Iansen. loc. cit. Contra autem
Augustinus eam Dei volunlaiem circa re-
probos, etiam infldeles, vocat misericor-
diam, neque hoc tantum, quod certe non
congruitsterilicuidam velleitari, sed prae-
terea vocat misericordiam in donis,
Subdit Augustinus exemplurn huius
divinae voluntatis in Domino dicenle :
« Volo , ut hi omnes servi mei operen-
« tur in vinea , et posi laborem requie-
« scenles epulentur, (quod idem est ac
« sì laboraverint , requiescentes epulen-
« tur) ila ut quisquis eorum hoc nolue-
« rit, in Distrino semper molat » quam
voluntatem supponit Augustinus ab aliis
servis impleri , ab aliis conlemni. Egre-
gium sane exemplurn divinae seriae vo-
luntatis conditionalis tum in reprobos
tum in electos. Eamdem doctrinam de di-
vina voluntate habes Enchir. cap. C.
Attende sequenlia de Sp. et lit. 1. e.
ce linde scriptum est , semel locutus est
« Deus, hoc est incommulabililer: quam-
« quam et de unico verbo possit inielligi.
« Deinde subiungens , ([uid incommuta-
ce biliter sit locutus: duo haec, inquit,
« audivi) quoniain potestas Dei est , et
« libi Domuiemisericordia^quia tu red-
« des unicuique secundum opera sua. Il-
« le igitur reus crit ad damnationem sub
« poleslatc eius, qui contenipserit
u dendum misericordiam eius ».
neris, hic agi de infìdelibus et de excu-
— 104 —
sationc, quam obtcndorc posscnl: JUis ap-
plicari generalomscnlenliam:re<:Wc.9 uni-
cuiquc secundum opera sua illos uni- :
versai iter , atque indefinite declarari rcos
damnandos , qui contempserint ad ere-
dendum misericordiam eius. Potuit ne
clarius significare Augustinus , quod erga
omnes inlideles damnandos sese extenderit
misericordia in donisi Nequc solum ita
reipsa contigisse signiflcat , sed ila neces-
sario esse debere, siquidem reddendum
unicuique secundum. opera sua ila
sit :
esse debere consentanee ad id,quod semel,
et incommutabili ter locutus est Deus.
velici- Tum baec alia sequuntur: « Ouisquis
« autem crediderit , eique se a peccatis
« omnibus absolvendum, et ab omnibus
<( vitiis sanandum , et calore ac lumine
«eius accendendum illuminandumque
« ra bona: ex quibus etiam secundum
« corpus a mortis corruptione redimaiur,
(( coronetur, bonisque satietur, non tem-
« poralibus, sed aelernis». Hoc loco sup-
ponitur, lumine ac calore eius in infìde-
les diffuso , alios quidem non se tradere
illuminandos, accendendos , sanandos, a-
lios autem id praestare: quod confirmat
misericordem Dei voluntatem etiam in
reprobos protendi.
Probat liaec Augustinus toto num. 59.
ex Scripluris , tum num. 60. confirmat
et vindicat disputationem factam. « Haec
« dispulatio, inquit, si quaestioni illi sol-
: « vendae sufficit ,
Quoniain
sufficiat ».
autem vidit eam alicui videri posse non
omnino sufUcientem propler quamdaiu
obiectionem, quam excitari posse sentic-
bat, ideo illam proponit acsolvit, queni-
admodum eam sibi proposuerat ac sol-
verateodem anno 412. in lib.II. de Pece
mer.et remiss. cap. XVII. et XVIII. Ac-
cipe obiectionem contra dispulalioneni
quam pere^erat Augustinus lolis nnnie-
ris 58. et 59: a Si aulem respondetur
<c cavenduni esse^ ne quisquara Deo ili-
« buendumpulet peccatimi, quod adniil-
« tilur per liberimi arbitrium , si in eo
« quod dicitur , quid habes , quod non
a accepistP. propterea etiam voluntas,
« qua credimus, dono Dei tribuilur, quia
ad ere- « de libero exislit arbitrio, quod «uni ,
Memi- « crcaretur , acccpimus». Vis buius ob-
icclionis in parilate sita est ,
quam -'
 — 105 —
efferre possumus : quia volutila* ,
qua « arbitrio si nulla sit suasio vel voeatio ,

oredimus de libero existit arbitrio quod ,

« cui credat) ,
profecto et ipsum velie
curii crearemur accepimus , ideo ea vo- « credere Deus operatili- in nomine, el in
lunlas dono Dei Iribuitur; ergo quoniam « omnibus misericordia eius praevenit
peccatuiii exislil eliam de libero arbitrio « nos consentire aulem vocationi Dei
:

quod cuni crearemur accepimus, ideo « vel ab ea dissentire , sicut dixi, pro-
etiam peccatimi dono Dei tribuendum (( priae voluntatis est ».
crii. Huic qui ila obiiceret respondet Au- Hoc pacto absolvit tandem Augustinus
linus in iavorem dispulationis, quani quaestionem, quam sibi proposuerat ini-

scripserat numeris 58. Atten-el 59. « tio capilis XXXIII. n. 57: « Consequens
u dal et videat non ideo tantum istam (( est paululum quaerere utrum volunlas
« voluntatem divino muneri tribuendaui a illa qua credimus etiam ipsa donum

« quia ex libero arbitrio est quod nobis ,

« Dei sit, an ex ilio naturaliter insito li-

« naluraliter coocreatum est, verum e- cebero adhibeatur arbitrio ». Solutio tra-

u tiam quod visorum suasionibus agit dita duobus numeris 58. et 59. , ut vin-
u Deus ut veHmus et ut credamus sive , dicata atque illustrata toto numero 60.
« extrinsecus per evangelicas exhorlatio- est eam voluntatem esse ex libero arbi-
< nes, ubi et mandata legis aliquid agunt, trio, sed non solo , imo vero ex ipso et
« ad hoc admonent hominem infirmi-
si Dei suasionibus agentibus etiam intrinse-
« talis suae , ut ad gratiam iustificau- cus ut velimus. Quare haec suasio ac
u teni credendo confugiat , sive intruse- vocatio (quibus vocibus promiscue hoc
li cus ubi nenio
habei in potestale quid ei loco utitur) diversa est ab ea vocatione
« veniat in meutem: sed consentire, vel lantum externa, seu in praeconio verila-
« dissentire propriae voi untatis est ».Haec tis , ex qua vocatione putabat esse ini-

Augustinus omnino consentanee iis, quae tium honorum operum, cum ante epi-
paulo supra dixerat num. 58. « Ideo scopatum errabat , quemadmodum ex
« nec islam voluntatem, qua credit Deo, ipso Augustino lib. de Praed. SS. e. HI.
« dici polest homo habere , quam non supra animadvertimus. Sic definita se-
« acceperit , quandoquidem vocante Deo cunda parte quaestionis definiebatur e-
a surgit de libero arbitrio ». Non dixerat liam prima Voluntatem illam scilicet
,

tantum surgere de libero arbitrio, sed vo- qua credimus esse Dei donum. Quare
,

cante Deo surgere de libero arbitrio» utrumque quod in quaestione proposi-

liane aulem vocationem^ quam brevi- tum fuerat, verum esse Augustinus do-
ter ìnsiouaverat num. 58. iis verbis vo- cet, sive utramque quaestionis partem ,

cante Deo ,
latius describit sequenti nu- nempe et voluntatem qua credimus es-
mero 60. ea enumeratione: visorum sua- se donum Deiex libero arbitrio esse
, et
ùonibus agit Deus etc. Atqui ea vocatio sed per Deum quod adiutorium,
adiuto*,
insinuala num. 58. eadem omnino est seu ut ait Augustinus misericordiam ad
cum misericordia ad credendum conces- credendum eliam ad infideies extendit
sa infidelibus , de qua tam multa eodem s. Doctor , ut vidimus , ne quis diceret
numero 58. verbis paulo supra lianscri- eos ab infidelitale excusari } idque tolum
ptis ; ergo misericordia ad credendum docet interpretans verba Pauli: Vult oni-
concessa iniidelibus, de qua tam multa nes homines salvos fieri ; et respondens
eo n. 58. , eadem inquain latius descri- iis
,
qui obiiciebant , videri negatam infì-
bitur ab iis verbis num. CO. visorum : delibus facultatem fìdei et salutis adipi-
suasionibus agit Deus etc. nempe iis ver- scendae.
bis, <|uibus gratia auxilians adeo ornate Reliquum est, ut unum, aut alterum
copioseque desei ibilur , ut clariorem vix ex num. 60. verbis animadver-
in citatis
liccat desiderare. Haec ergo infìdelibus lamus et ad rem quam habemus prae
,
,

datur. manibus necessarium et aliis plurimis ,

Pergitadhuc Augustinus eodem n. 60. Augustini testimoniis intelligendis oppor-

« His ergo modi.-» quando Deus agit cum tunissimum, tum contra haeresim ianse-
« anima rationali ut ei creda! ( neque nianam, tum conlra nodos quosdani oc-
« enim credere polest quodhbel libero currentes in scholaslicis de gratia dispu-

14
 — 106 —
talionibus.Dico ilaque ; gratta qua fìt gianos, quo librumde Spir. et Ut, seri
ut bona volunias (etiam rei maxime su- psit nomine gratiae operantis ut velimus ,

pernaluralis, cuiusmodi est volunias ha-
ùcndae Jidei ) bona
ìuulus tribualur Dei dono, et divino
neri, gratia qua Deuscnjil,
agil cuiil anima ralionali, ut ei credat
gratia... qua ipsurn velie credere Deus
operatur in homine qua misericordia
eius in omnibus praevenit nos haec in-
(juam gratia non est in scriplis s. Augu-
slini, eliam con tra pclagianos, semper et
eie. non semper intclligat determinate
, inquam , haec vo- gratiam emeacem , sed pracierea genus
mu- gratiae comprehendentis et eiTìcacem et
ut velimus-*.. eliam sufììcientem. Qnare operari ut vc-
,
limus est non sol um eflìcere ut re ipsave-
limus, sed ad volendum inierius excitare
,
et allicere , eliamsi nostra culpa dissen-
, tialur.
Sed audi sequenlia in hoc lib. de Sp.
et lit. num. G0: « Quae res, ait Augusti-

universaliter gratia cflicax •

sed polius « nus, non solum non infirmai, quod di-
gralia ,
quae tamquam genus , compre- a ctum Quid enim habes, quod non
est:
! tendi t sub se etefficacem et sufììcientem. «. accepistv, verum eliam confirmat. Àc-
Patct lioc legenli praesentem conlextum. « cipere quippe et habere anima non po-
Nam gratia liabens huiusmodi charaele- « testdona , de quibus hoc audit , nisi
res siguifìcalur subdividi in eam , cui « consentiendo, ac per hoc quid habeat,
plures conscntiunt ,
plures dissenliunt : « et quid accipiat Dei est accipere au-',

hinc de gratia eos characleres habenle u lem et habere, ulique habentis et acci-
non semel, sedbis Augustinus liabel: Sed « pientis est ». Subliliter Augustinus di-
consentire, vel dissentire propriae volun- slinguit inter donum Dei, quod habe-
latis est. Et ilerum « consentire autem : tur et accipilur , et ipsum habere atque
vocalioni Dei , vel ab ea dissentire prò- accipere: illud solius Dei esse, ait: habe-
priae volunlatis est ». re autem et accipere ,
quod inquit, con-
Quoniam aulem misericordia ad ere- sentiendo fìt , hoc dicit esse ralionalis
dendum infidelibus concessa eadem est creaturae accipientis et habentis , quae-
cum hac gratia, ut oslensum est, et le- que consentiendo formaliter facit suum
genti palet , hinc fìt, quod misericordia sibique proprium, sive sibi utile donum
ad dedendum infìdelibus concessa, quae- Dei. Si autem consentire Dei dono est ha-
que est efìectus divinae voluntatis volen- bere et accipere , dissentire ulique erit
lis homines salvos fieri sit gratia , seu , nec //abere nec accipere. Quapropter
genus gratiae etefficacem et sufìficientem qua ralione per Auguslinum verum est,
comprehendens ,
quod maxime ad rem quod consentire vel dissentire propriae
nostrani facil. volunlatis est, ita et eodem verborum ri-
Castigandus proplerea Iansenius , qui gore verum est, quod habere vel nonha-
1. V. de Gr. Chr., qui tolus est de elle- bere Dei donum, accipere illud vel non
ctibus gratiae Christi a primo ipso capite: accipere propriae voluntatis est , prò sua
« Demonslrandum est, inquit, solam vi- liberiate habentis aut non habentis , ac-
« delicet caritatis inspiralionem qua fiat, cipientis vel non accipientis Dei donum.
« ut Deum
vere, sincere, et ut oporlet, Ex quibus confirmatur, quod supra dice-
« diligamus, esse ex Auguslini sententia bum gratia m Dei de qua hoc loco
: , ,

«proprie gratiam Salvatoris . Primo . . quemadmodumetZ^ei domini, esse genus'

« quidem, quia gralia, de qua s. Augu- quoddam comprehendens tum efHcacem

« stinus salagit et de qua proprie cuin
, tum sufììcientem gratiam.
« pelagianis controversia fuit , est illa , Iterimi castigandus hoc loco Iansenius
« qua ut homo , qui ante fuit volun-
fìt est, qui eodem lib. V. de in'.
toni. HI.
« latismalae, habeat volunlatembonam.. Ch. cap. I. ad probandum non dai i w
« Inde est quippe , quod ( Augustinus Auguslino verani aliam grana in , nisi et-
)
ti sexcenties utaiur illa Scripiura Pauli: ficacem: « l nus igitur ( inquii ) aul al-
ce Deus qui operatur in vobis velie ;
est, « ter locus Auguslini aperUssimus sum-
((et perficere prò bona voluntale » At- : « eie! probemus totani gratiae adiu-
, ut
qui oslensum esl quod Augustinus a pri- « vantis oeconomiam ad bonara unani
mo ipso anno pugnae suae coDtra pela- « voluntatem dandam augendamquever-
 — 107 —
sari. Primus habelur in Jib. 11. de cipit ([uantuni ad eflectum salutaris con-
ce Pece. mer. et remiss. e. XVIII. Qua- sensus, propter quem datur. Cum autem
« propter, nisi obtincamus non nolani non liabeat et non accipiat quantum ad
« voluntatis urbitrium , quod huc atquc efiecliini Augustinus clicit simpliciler,
,

<( illue I ibernili flectitur, atque in eis nei- quod non habet Dei domini neque acci-
« turalibus bonis est, quibus et male idi piat. Hinc multa lux existit exponendo
« malus potesti sed etiam volunliUeni bo- libro Augustini de Dono perseveran-
s.

(c nani, (piae inni in cis bonis est, quo- liae , ubi de acceptis aut non acceptis ,
a rum usus esse non potest malus, nisi Dei donis multiplex mentio.
« ex Deo nobis esse non posse, nescio Quod si donuin Dei ex Augustino est
« queniadmodum defendemus quod di- ,
in raukis, qui non accipiunt neque ha-
€ cium est: quid enim habes quod non , beni illud , multo magis ex Augustino
<(acctpisti? ». Hos Jibros de Peccato- erit gratin in nuiltis eorum , qui ea non
rum mentis et remissione, et Baptismo iuvanlur neque sanantur. Male itaque
parvulorum scrtpsit eodem anno 412. ,
Iansenius ubi legit ex. gr. libro de Spir.
» | no deinde sub anni fineni scripsit Librum et lit. VHJ. num. 13. Quicumquc
cap.
de Spirita et litera. Eamdem autem om- faciebant quod lex iubebat non adiu- ,

nino doelrinam de insuiricientia solius vanta spiritu gratiae etc. statini intelligit
naturata arbitrii et necessitate gratiae , in iudaeis non fuissc spiritum graliae.
qoam tradii io libris de Peccat. mer. et Atqui hoc non dieit Augustinus neque
remiss. verbis a lansenio obiectis, eam- isto textu neque aliis sexcentis similibus;
(Km, iiKjuam, cura eadem Pauli inler- sed dieit eum
spiritum non fuisse iuvan-
preUtioae iteravit libro de Spiritu et li- tem: siculi ergo duo sunt ex Augustino
fera, quem paulo postedidit, uti consta salis diversa, riempe donum Dei esse, et
<\ verbis per nos transcriptis : quare si- haberi , ita spiritimi gratiae esse, et eo
cuti in hoc libro ita et alio priote unice , spiritu iuvari.
doeet gratiam generice acceptam ,
quae Tandem Augustinus ita concludil eum
operatur, ut velimusttc, sive aìliciendo numerum 60. capitis XXXIY. libri de
tantum . sive edam re ipsa effieiendo. Spir. et l'itera, « lam si ad Ulani pro-
li \ iisdem verbis libri de Spir. et lit. « funditatem scrutandam quisquam nos
num. 00. regula elucet Augustini plura « coarctet, curilli ita suadeatur, ut per-
lestimonia interprelandi. Cura Augusti- « suadeatur , illi autem non ita : duo so-
ni^ dieit: hic, sive il le , sive aliijui si- , a la occurrunt interim , quae respondere
ve multi non habent, non accipiunt Dei « mihi placeat: allitudo divitiarum !
graliam ,
Iansenius semper inlelligere so- « etnumquid iniqui tas apud Deum?Cu.i
l« l , <juod in dio, aut illis non sit Dei « responsio isla displiceat, quaerat doc-
gratia, non eam Deus.itlislargiatur. Ve- « tiores, sed caveat, ne iuveniat prae-
i umiauiru (\ citatis Augustini verbis in « sumptiores Quibus confìrmantur
». ,

libro d>- Spirili/ et literu, qui seeundum quae dixinius de gratia in hoc Augustini
»»|ni- Augustini est ei scriptis contra pe- loco et similibus comprehendente tani-
la già DOS anno primo publicae huius in quam sub genere veluti duas species ef-
Ecclesia contentionis , longe aliter sese ficacem ac suflìcientem. Distinguit Au-
explical Augustinus ,
qui proinde expo- gustinus suasionem a persuasione lam-
uendus non seeundum morem loquen-
esl quam genus a sua specie. Est igitur sua-
di nostro saeculo usurpatum. Itaque non sio genus quoddam, quod subdividitur
haberi non. accipere Dei donum, sive
, in eam, quae ita suadet ut persuadeat
Do gratiam, si ve suasionem , sive voca- et in eam quae ita suadet ut non per-
tionem, mini est aliud ex mente Augii- suadeat. Observa quoque, non propo-
-•' se ipsumexpooenlis, quam no/z con-
1 1 1
1 ni ab Augustino hauc interrogatio^em ,
sentire ; e^i<> in bomine sit Dei donimi quare uni suadeatur alteri non suadea- ,

itia, suasio vocatio. Dissentiens ergo

, tur? Nani ali(jua suasio omnibus coni-
liabei et accipit Dei donum, gratiam, munis est, etiam infidelibus ; sed solum
Miasionem, vocationem iulernam quan- proponi cur illi ita suadeatur, ut per-
,

niili i«l enlitalem sed Don habet et ae- . suadeatur] illi non ita? Non satis ergo
 ,

— 108 —
L'inserii us animadvertit ,
quantum eius bus ) efficaciam gratiae ,
quam quae ta-
baeresis de sola gratia efficaci everferetur lis sit a consensu vel dissensu liberi arbi-
ah hoc libro de Spir» ci Ut. , cum adeo trii. In qua persuadenda mullus
falsitate
se in eius verbis ex eo referendis iactavit est Iansenius tom. HI.
ìli. lib. Jll. cap.
tom. JlIJib.IX.de Gr. Ghr. cap. XXIV. per tolum,et lib. VIII. cap. I. et passim
col. 499. et alibi. alibi. Id etiam nobis appingunt Paulus
Cum suasio de qua
Infertur praeterea. Irenaeus in Disquisitionibus (Vide disq.
August. Capitibus XXXI IT. et
totis iis XIV. pag. 103. et 116. ) Arnald. in
XXXIV. , dicatur etiam vocalio Dei , Diss. tb. de Gratiaquae s. Petro de-
,

dormiri) divinum munus, dicatur id quo fuit , et alii post ipsos ad nostra haec
etc.
agit Deus ut velimus , dicatur id quo tempora, qui congruistasconfunrJuutcum
agit Deus cum anima ut credat , dica- Philippo Limborck ceterisque Remon- ,

tur id quo Deus ipsum velie credere ope- strantibus non aliam eflicacem gratiam
ratur in ìiomine , dicatur misericordia agnoscentibus quam ab eventu , seu effi-
praevenicns nos , dicatur misericordia caciam aclus secundi. At nos utrumque
quam infidelcs contemnentes rei sunt ad dicimus cum Augustino: consentire vel
damnalionem sub potestate eius j bine dissentire vocationi, propriae voluntatis
sequitur et clarius comprobatur , quod est: en efficacia aclus secundi , et ab e-
gratia hos characteres habens non est sola ventuipso: gratuitae divinae misericor-
gratia efficax,sed etiam sufficiens j quod- diae est ita suadere , ut persuadealur ,
que bac gratia lum efficacem lum suffi- cum posset non ita suadere: en efficacia
cientem comprehendcnle,et usque ad in- vocationis in actu primo. Quam tam sae-
fidelcs diffusa explicet Augustinus verba pe repetit 1. I. ad Simplicianum quaest.
Apostoli , Deus vidi omnes nomine s sai- II. num. 13. » Non volentis , inquit, ne-
vos fieri\ haec enim verba exponuntur in « que currenlis, sed miserentis est Dei ,
his capitibus. « qui hoc modo vocavit ,
quomodo a-
Ex praecipuum aliud corolla-
dictis « plum erateis, qui secuti sunt vocale-
rium existit. Cum enim consentire , ac te nem » .... Et paulo post te Si vellet :

dissentire vocationi idem sit, ac vocatio- « etiam ipsorum misereri, posset ita vo-
nem in actu secando efficacem aut inef/i- ce care, quomodo illis aptum esset, ut et
cacem esse secundum scholam Societa- « moverentur, et intelligerent et seque- ,

tis, bine sequitur, quod qua ratione, in- « rentur: verum est ergo multi vocati
haerendo doctrinae sancii Augustini Jib. « pauci elccli. Illi enim electi , qui con-
de Spir. et lit. num. G0. propriae vo- ce gruenter vocati j illi autem, qui non

luntatis est consentire vel dissentire , ea- eccongruebant, neque contemperabantur

dem ratione propriae voluntatis est face- « vocationi, non electi, quia non secuti,
re Dei vocationem efficacem in actu se- « quamvis vocati. Item verum est: Non
cundo, vel inefficacem. Praeterea. Per ec volentis , ncque currenlis sed miseren-

vocationem ita illi suadere ut persua-

, « tis est Dei, quia etiamsi multos vocet,
dcatur, illi miteni non ita suadere, ut « eorum lamen miseretur , quos ita vo-
persuadealur, idem est in schola Socie- ce cai, quomodo eis vocari aptum est, ut
tatis ac dare illi gratiam in actu pri- « sequantur. Falsum est autem , si quifi
mo cjjìcacem , illi autem gratiam inej- ce dicit: Igitur non miserentis Dei, sed
fìcaccm in actu primo. Inde vero sequi- « volentis, ac currenlis est hominis: quia
tur, quod qua ratione inbacrendo do- « nullius Deus frustra miseretur ; cuius
ctrinae s.Augustini,pertinetad iiJarn pro- « autem miseretur sic eum vocat quomo-
fundjlatem divinae misericordiae et divi- « do scit ei congruere, ut vocantem non
nae iustitiae ita illi suadere ut persua-
, « respuat». Quae omnino consonant do-
deatur illi autem non ita-) eadem ratio-
, ctrinae Societatis cum Suarez in opuscu-
ne ad cam prolundilalem pertinet dare lo de Concursu motione, et ausilio l><
, i

gratiam in actu primo vel efficacem vel lib. III. cap. XIV. mini. 9. « Omnimo-
inefficacem. Quapropter falsum est non « dam efficacia»! liuius vocationis in hoc
aliam in schola Societatis doceri et pro- <( consistere, cpiod Deus infinita su.i N|
pugnari re ipsa ( <|iii<l<|ui(l sii de voci- « piemia praevidens quod unaqua
,

« causa seu voluntasin omnievenlu, et
« occasione operatura sit , si in ea con-
« siilualur, etiani cognoscit, quando et
<( cui vocationi sit unaquaeque voluntas
« assensum praebitura, si ei detur ».
Yoeatiohoc sensuenìcax, idest in adii
primo, non ila denomi natur ab evento ,
imo infallibililer infert et causat even-
i ti tu bonum sive consensum: per eam
Deus, cuius vult miserelur
ciamus,et in praeceptis eius ambuleuius,
discernit operantem; per eam , ut loqui-
— 109 —
effìcacem ab evenlu , quam opinionem
nulla censura, et nota dignani , ait ibi-
(lem eximius doctor. Caeterum ipse Les-
sius opusculo de Praedest. et reprob.
sect.IV. in appendice , declaravit se et
SU08 ab aliis Soc. tbeologis re non dis-
crepare, sed solis verbis , dissertissime-
queutramque gratiae efficaciam tum a-
ctus primi tum actus secundi eo loco se
, facit ut la- agnoscere professus est, imo hos ipsos
terminos efficaciae in actu primo et in
actu secundo qui ad usua scholasticos
,

tur Aug. de Coir, et gr. cap. XII. n.38. academiarumfaciles etexpeditissimi sunt,
mbveDtum esl inlìrmiiati voluntatis lui- non tam ex Suarez quam ex Lessio mu-
manae, ut divina grafia indeclinabiliter tuati sumus , ut patebit Lessium et Sua-

el insuperabiliter ageretur ,
per eam dat rezium comparanti citatis in locis.
vires eiììcacissimas volontari, ut alibi ait Neque mirum esse debet tbeologos no-
August. per eam habet cordium indi-
,
slros non statini in usuearumdem vocum
ii.tiiiloruin omniputeutissimam potestà- convenisse circa gratiae efficaciam , licet

lem quae omnia aliaque sexcenta sive

: ,
in re ipsa convenirent.Nam ipsamet gra-
ex Angustino <ive ex aliis palribus con- , tiae divisio in sufficientem et effìcacem ,

ciJiis, pontificibus cenlum cum ab annis quantum ad bos terminos, teste ipsomet
sexagiula et amplius tum calamo , tum Arnaldo in dissertatone theolog. de Qra-
voee usurpemus mirum est lansenium, , Va, quae s. Petro defuit, nova est, neque
PaoJum lrenaeum, Arnaldum , aliosque in Seripturis neque in Augustino aliisque
plures tam abuti patientia nostra, utliaec palribus autconciliis, neque in ipsos. Tho-
auribus nostris aut oculis ingerant tam- ma diserte reperi tur. Haec monuisse ne-
quam obiectiones nobisinfeslas, cum sint cesse fuit contra tam multa, quae in Ian-
xlliibeantur a nobis tamquam invictae senio leguntur , et in disquisitionibus lre-
doctrinae nostrae probationes. naei, et citata Arnaldi dissertatane, aliis-
Kam, quam exposui, duplicem eiFica- que multis. Nam nostra et impugnare
ciana gratiae, non eam tantum,
idest volunt, et intelligere nolunt: qua de re
quae est in consensu, sed et eam quae in- antiquissima est nostrorum querela. Qua-
iallibililer praevenit , infert, et causat re cum Eximius Suarez opusculum an-
lensum, antiquis&imam esse insello- no 1600. scripsisset de Concursu, mo-
la nostra al) ip>o ini tio controversiae de tione, et auxilio Dei, et quaestionem de
anxiliifl constai ex eximio Suarez opu- vera intelligentia auxilii efficacis dispu-
iculo de Concursu , motione, et auxì- tasset, et illam; « iuxta inquii sinceranti
li/s edit hagduoensis anni 1600. idest « Scripturarum veritalem, palrumque ,

triennio ante dispntationes corani Cle- « et conciliorum tradiiionem definire cu-

ti MB ite Vili, coeptas. Legatur lib. III. « raverim .... tam firma et inconcussa
C kpitihns VI. , et XIV. Legatur eliam « sit veritas ibi stabilita , ut non solum
de vera intelligentia auxilii efl'icacis
III». « Jabefactarinon potuerit, verum etiani
Gap. II., ubi praeterea eam efficaciam « neque apparenter impugnari, nisi varia
quae non tantum sumitur ab ef-
,
« confingeiido, nobisque adscribendo er-
l< • tu, a ab eventu et quam
consensu , , « rorum inonstra, in quae tela argumen-
haeretici Remonstrantei seu arminiani « torum dirigant)). Vide haec apud Sua-
iuniIMulippoLirnborcksolam agnoscunt, rez in prooemio libri de Vera intellig.
d (iiamaliam se tenentemei parte prae-
<
auxilii ejjicacis.
venienti- auxilii sequùntur , ait Suarez ..
, 1T .
r .

quantum experienlia et rclatione mihi

Unica Iansmu responsw refelhtur
,
ct d(Ua doclr» ia confirmatur.
mare potest , fere universi theologi
S otietalis.>cn\>\{ fere nnm\A!ssius cum ; Al Dondum argumcnlalioncm
protuli
dicebatur docere graliam solum invictaro, qua probetur Augustinumhoc
 ,

— 110 —
libro de Spirita ci (itera sub inilium pe* Plurima habet rem ad re vi a-
in liane
lagiaoae contentionia scripto, asserere gè- cendum lansenium Charnpj
egregia p. de
neralem voluntaieni divinam salvandi LUI. disp. VII. cap. XIII. Nonnulla ad-
omnes. Totus liic Incus , quo docelur ea dipossunt, et debent. Sci supponendum
volunlas, adeo clarus est et perspicuus , totumeumAugust. locum cap. XXXIII.
ut lansenius lib.II.de Gr.Cli. cap. XXX. et XXXIV. contineri qualuor numeris
alium exitum non repererit, quam ut di- 57. 58. 59. 60.
ceret, toto eo loco non contineri doctri- Primo numero 57. continetur propo-
naui Augustini, sed pelagianorum : Au- Sed consequens est pau-
silio quaestionis.
guslinum in isto loco nihil asserere, sed lulum quaerere, ulrurn eie. cuna reliquis
alioritm (neuipe pelagianorum ) lamquam s'upra transcriptis.
dubiam proferre responsionem , et exa- Duobus numeris mediis 58. et 59. con»-
mini sub He ere.. Augustinum responsio-
. tinetur disputatio Augustini ,
quam nos
nern pelagiali ci ni, quae postea massilien- totam catholicam dicimus, lansenius to-
f
sium uh, disputando ventilasse ac prò- tam dicit pelagianam et ex pelagiano- ,

pugnasse. Cum aulem rationes lansenium rum mente. Prius igitur illud dicami*
deiicianl, declamatorio dicendi genere u- et videamus , utrum huic satisfaciat quae-
sus tragoedias movet toto eo capite suo
, suoni etc. cum reliquis supra transcripiis.
XXX. , quod
ita , inquit , manifestimi Postremo numero 60. confirmatur et
prodigii loco sit, quomodo
est, ut milii vindicatur disputatio iacta. Haec dispu-
in mentem alicui erudito venire possit tatio si quaestioni UH solvendae sufficit ,

verba quae ex illa disputatione decer- sujficiat. Si autem respondetur etc. cum
pserunt, Augustini sensum continere. reliquis ,
quae supra dediinus. Iam vero.
Hoc Iansenii mirabile paradoxum sola 1. Ideo dicit lansenius , nihil eviden-

Augustini lectione refellilur. At in re tius ,

quam Augustinum in isto loco ni-
lanla maiori conlentione catholicis opus //// sed aliorum tamquam dit-
asserere ,

esi. Namrem, quam hoc loco discutici]- biamprojerre responsionem, et examim

da ni suscipimus , esse magni momenti subiicere quia exordium dispaiai ioni-
:

fatetur lansenius toni. III. lib. III. de contentae duobus mediis numeris 58. et

Gr. Ch. cap. XXX. in fine , ubi post- 59. ita Prius igitur illud dica-
habet ;

«piani dixit: « Augustinum in loco, qui mus et videamus ulriini huic satisfa-
,

te obiectus fuit (lib. de Spir. et lit. ciat quaestioni, quod etc. At hoc levis-
u cap. XXXIII.) non tradere doctrinam simum est: nihil enim frequeniius, emani
« suam sed adversariorum , non docere bis ani similibus exordiis proponete pro-
« sed disputare, non asserere sed refelle- priam sentenliam. In hoc ipso libro de
« re, adeoque mirabili hallucinatione re- Spiritu et litt. lege numerum 25. Quem
« cenliores nostros,(nempe Bellarminum totum locum, inquit Augustinus, atten-
ti Suarez, Moli nam et Lessium, quos no- de, et vide utrum quidquam propter cir
« minaverat inilio capitis ) obiectionem cumeisionem etc. : neque est dubium
»<prò solutione, pelagianam responsio- quod ibi tradat August. propriam l
« nera prò Augustini dottrina errorem ,
tenliam. Loge n. 53. Quacrat aiiauis
« prò verità te aceepisse ». Quibus haec utrum fides ipsa etc, quodfacili a s rìde-
statini lansenius subiicit. « Ut nemini bimus, si prius quid sit potestas eie:
« profecto mirum videri debeat, si post est dubium tradi propriam senteutiam.S
« islam capilalem olìeiisioiicui, qua iugu- invictum crii contra lansenium exem-
« lum divinac graiiac pclitur , loia illius plum ex cap. XXVI. n. k3. Videndum i

« intelh'geniia perturbata sit, et loco gra- autem, quomodo dicat Aposiulus\ Cum
« liac, quae sibi humanam, cui datar. enim gentes, quae legem non habeni c(<
« subiicit vohmlalcni , gralias eongruas Pertractanda igitur haec quaestio tic.
«. ci sujììcienles, et omnibus hominibus Art forte eas gentes commemoravit jift
« communeSj quae suis effectibus ex ai- slolus...quae ad novum patinali Testa-
ti bilrii liberiate frustrentur, iam olim ex mentum. Si quo in loco, certe in islo
« adversariis verae gratiae exeogitatas bitari posset , an Augustinus ex propria
« defeudi audiamus ». sententia loquatur. Et tamen latiseoius
 — Ili —
II. libro III. cap. VI. col. 573. hoc ab Angustino pro-
ipso loco, sumitur
Augustinus respondei primo e\ propria miscue cum suasione, uti habes hoc nu-
i XXVI. probat
pententia, totoque cap. mero CO. Suasio ce/ vocatio, cui cre-
: ,

h Apostolum loqui de gentibus iamcre- dati quid sit aulem Suasio hoc ipso loco
« dentibus ». Vide itaque ([uanto magia explicat pereasvoces: «Suasionibus agit
dicendum sit,Augustinum ex propria sen- « Deus, ut velimus et ut credamus, sivc
tentia loqui in dispulatione, quam versa- « extrinsecus... sive intrinsecus etc. ».
muSj et in qua non occurrunt liae vel si- An pelagiana sunt? ncque Iansenius
liaec
miles formulae An forte ctc. hoc putat, qui doctrinam numeri GO. ve-
ì. Cum haec disputatio satis longa et re augustinianam putat.
prolixa sit, quippe quae versibus coostei Quia praelerquamquod tota ea di-
4.
nooaginta Lribus, si ea pelagiana fuisset, sputatio optimam doctrinam praefert, ci
debuisset Augustinus de hoc monere le- praecipue totus numerus 59. exScriptu-
ctorem. Exemplum est in hoc eodem Ji- ris contextus est divinae gratiae coiiimen-
cap. XIII. num. 21., ubi ex aliena dalionem , satis fuerit ea verba profer-
Mia male disputai per tres h'ueas: Ci- re , quibus concluditur disputatio , si
to cnim quippe dùcerti ctc. At peracta Iansenio credimus, pelagiana « Ita nec
•

tam brevi dis[nitaliimcula, statini addii: « arbitrium liberum tollimus ,

et bene-

quantum fallai ista discredo ctc. « dicit anima nostra Dominum non ob-
ne ita inbet lumen ipsum nalurae, « liviscens omnes retributiones eius, nec
ipue cum haereses propositae sunl. a ignorans Dei iustitiam suam vult con-
At hoc non modo non facil August. post « stituere ; sed credit in eum , qui iusti-

lana loogam cani disputatiooem , de qua « flcat impium, et vivit ex fide , donec
:ontrovertiinus , imo cani probat iis vo- « perveniat ad speciem,fì(3e scilicet,(fuae
cibus : Haec disputatio si quaestioni UH « per dilectionem operatur. Quae dile-
solvendae sufficit , suffìciat. Ita nedoctor « ctio diffunditur in cordibus nos tris, nec
. atholicus dixerit de pelagiana disputa- « per sufficientiam bonae voluntalis, nec
neque de disputatone quacumque, « per literam legis , sed per Spiritum
ed de ea qua quaerebatur , utrum vo-
,
a Sanctum, qui datus est nobis ». Quis-
unlas ilici qua credìmus, ctiam ipso, do- quis mediocri ter versatus sit in lectione
limi Dei su? Quid enim illa significanti librorum s. Augustini contra pelagianos
disputatio, si quaestioni illisolven- videi in paucis his Jineis Augustinum
Ìlae sufficit, sufjìciut? nempe ac si dixis- '
contra eos pugnantem, videt praecipuos
et: qui hac dispulatione conlentus est, lextus. quibus utitur Augustinus. Praeci-
am sibi habeat, eique adhaerat. Idne pue ultimus textus de dilectione diffusa
ironuuciaveril Aagustinus de pelagiana non per sufficientiam bonae voluntalis ,
loctniia ac dispulatione? sed per Spiritum Sanctum est fonasse ,

Ai cut ea moderalione ulitur Augusti- omnium frequentissimus in ore s. Augu-

ne: 1 fiicc disputatio, si quaestioni sol- stini contra pelagianos: quare ipsi ianse-
chi (ir sufficit, succiati Nempe quia per- niani epigraphen inde confecerunt quam
picacioi iousnon sufììciebat. Praesloenim inscriberent triumtomorum lansenii fron-
rat obiectio, quam statini sibi Augusti- tispitio. Pelagiani vero tam ab hac do-
,

ius proponit in doctrinam disputatone ctrina abhorruere, ut non modo anno

radila ni, n statini solvit ex iis ipsis,quae 412. quo scriplus est lib. de Sp. et lit.
,
n dispulatione tradiderat. Obiectionem ,
sed etiam sub obitum Augustini 430., sub
t responsionem supra retulimus. quod tempus scripsit libros sexOperis im-
'.\. Quid esl pelagianam in tota ea pro- perfecti,neque, inquam,per ea tempora
vi dispulatione? * Nempe, ait Iansenius, adducerentur adconfìtendum, quod Deus
docetur,quod voluntas credendi surgat donaret nobis caritatem. Hoc cnim saepe
delibero arbitrio, quod naturalità, in iislibrisexprobrare Iulianosolet Augu-
cum crearetui , accepii ». At Augu- stinus. Satis sint ad aperte revincendum
tious addii: Vocante Deo. Vocatio fru- Ianscnium , et oslendendum , quod eius
ita minus in opusculia ante episco* una responsio ad tam gravem nostrani
'''un scriptis ni hoc certe libro
, uno , argumentationem ex Angustino non tam
 ,

— 112 —
raliocinantis, quam
desperantis hominis num. GO. nempe ad ca verba: Tarn si ad
est haec sint ex 1. IH. Op.
salis inquarti Ulani profundilalem eie. loquutumfuis-
imper. e. lui. num. 106: « Tarn multa se de fidei dono, non secundum suam ,

« dicis(Iuliane),quibusnos adiuvatDeus, sed secundum senlentiam semipelagiano-

« idest ^praecipiendo, benedicendo , san- rum. Quae responsiones iansenislarurn
« ctifìcando, coercendo , provocando, desperantium de meliori responsione le-

ce illuminando , et non dicis caritatem stantur, quantum sit roboris in teslimo-

« dando... In hac cantate quae cordi
,
niis adduclis.

« humano , spiritunon litera datur, e- Pars altera primae assertionis positae

« liam poteslas illa intelligitur de qua
ce idem ipse in Evangelio suo, dedit eis,
« inquit , polcstatem filios Dei fieri.
a liane vos ab homine esse dicitis borni-
<( ni per liberum arbitrium,spiritum lia-
« bentes buius mundi, non eum, qui ex
,
ostendenda est, in qua non eo solum scu-
su dicimus Augustinum progressu tem-
poris post scriptum anno 412. librum de
Spir. et lit. supcraddidisse tres alias ex-
plicationes verborum Pauli Qui vull om-
nes homines salvos fieri quod prima ,

« Deo est, propler quod nescitis, quae a non improbata , tres alias proposuerit ,

« Deo donata sint nobis. Ideo nec pacem omnes tamen non nisi disiunctive tenen-
« liabetis cum Ecclesia de qua existis, das prò libito eligentium unam earum
« nec caritatem quam Dei esse donum reliquis missis. Non hoc tantum intendi-
« negatis, nec fldem, quia liaeretici estis^ raus; sed Augustinum quatuor interpre-
« quoniam pax fralribus , etearitas cum lationes diversis temporibus proposuisse,
« lìdenon ab humano libero arbitrio ,
uti simultanee, sive forensi verbo, cuniu-
« seda Deo Palre et Domino Nostro,
lative tenendas. Fundamenlum ita asse-

« Iesu Christo. Si agnoscis in bis verbis rendi est ,

quod Augustinus ab ipsis ini-

« dogma Apostolicum, et in verbis tuis liis episcopatus sui sibi firmissime per-
« agnosce le haereticum ». Et n. 114. suaseritomnia et singula vera, quae quis-
<( Cum quaerilur a vobis, quae sint ista que posset sub una litera inlelligere, ad
« adiuteria gratiae Dei, edicitis quae su- sensum Sacrae Scriplurae literalem per-
eipra commemorasti , Deum adiuvare XII. Confess. ( quos
tinere. Ita fuse lib.
cepraecipiendo , benedicendo , sancii fi- August. ordinatus episcopus anno 31)3.
« cando, coercendo, provocando, illumi- exeunte,scripsit anno 400. acap. XXIII. )

« nando, quae omnia etiam per homines sed praecipue e. XXXI. n. 42. <c Cum aliai
« iiunt secundum Scripturas. ..: non ta- « dixeril: Hoc sensit (scriptor canonicus)
« men, qui planlat est aliquid , sed qui « quod ego} etalius:imo illud, quod ego-
« incrementum dat Deus... : quod non « religiosius me arbitror dicere: cur non
« fit... nisi Islam caritatem
cantate... « utrumque polius, si ulrumque veruni
« non dat, nisi Deus,carilas enim ex Deo « est? Et quid tertium, et si quidqunr-
si

« est. Hanc vos inler adiutoria gratiae , « tum et si

,
quid omnino aliud veruni
« quae commemoratisi nominare non vul- « quispiam in his verbis videt , cur non
« tis ì ne hoc ipsum , quod obedimus Deo « illa omnia vidisse credalur, per queni
« eius esse gratiae concedatis. Putatis (( unus Deus sacras literas vera et diver-

« quippe isto modo auferri voluntatis ai- « sa visuris mullorum sensibus tempe-
« bitrium ». Haec scripsit x\ugustinus se- « ravit? Ego certe quod intrepidus
,

ptemdecim fere annis post scriptum li- « corde meo pronuntio,si ad culmeu au-
brum de Spiritu et lilera , nempe scripsit « ctorilatis aliquid scriberem ,
sic mal
sub iinem vilae. El tamen Ianseniuspu- « lem scribere , ut quod veri quisque de
tat esse pelagianam eam disputationem , a his rebus capere posset, mea verba re-
inqua tam magniiìce praedicatur Deus a sonarent, quam ut unam veram scn-
donator caritatis? « tenliam ad hoc aperlius poncrem ni ,

Haec aulem omnia multo magis deser- « excluderem celeras (pianini falsit»,

vieni iis ianscnianis rcfellendis ,

qui plus (( me non posset offendere. Nolo iuqw
aliquid ausi suni m.-igistro suo , et in li- « Deus meus, tam prtecepa esse, ul hoc
bro, cui titulus, de Inìtio piae voluntatis « illuni virimi de te meruisse non ci
pag.10. docenl Augustinum loto fere co « danr. sensit ilio omnino in In- \nl»i>.
 113 —
atque cogilavit, cum ea scrinerei, quid- proponat verborum Pauli , Vult omnes
«I quid hic veri potuimus invenire et , homines salvos fieri, non singulas disiun-
« quidquid nos non potuimus , aut non- clive lectoribus exliibet, sed omnes com-
li diim possumus, et lamen in eis inveni- plexive tenendas. Habes exemplum eo«
c ri potest ». dem lib. XII. Conless. e. XX. ubi qua-
Haec est Celebris s. Augustini senten- tuor literales sensus eorum verborum re-
tia. Atque ab Ecclesia qiiidem bactenus citat,In principio creava Deus Coelum,
definiluin non est, plures sensus lilerales et Terram\ et cap. XXI. quinque litera-
eidem literae aliquando convenire. Et les sensus earum vocum , Terra autem
quamvis patres aliquos locos varie inter- erat invisibilis incomposita. Et tamen
, et
pretentur.et unusquisquesuo modomen- eos omnes non ut disiunctive, sed ut simul
tem Spiritus Sancii conetur investigare , veros, et a Moyse literaliter intenlos ap-
variisc[ue modis eiundem locumexplicet ; probat capite XXXI. Nec minus,imo ma-
nullus lamen patrum praeler Augusti- gis inter se difì'erunt ,
quam quatuor in-

num , quemadmodum observat p. Va- terpretationesverborum Pauli de divina

squez in I. p. disp.XVH. cap.III. n. 9., voluntatesalutis hominum, quas legimus
hactenus amrmavit eos omnes sensus ex in Augustino. Non ergo s. Doctor,quod
intentione Spiritus Sancii eidem literae maxime in hac re tenendum est, profert
convenire. S. Augustinum non sine ta- , eas quatuor interpretaliones verborum
men aliqua moderatone secutus est , Pauli Vult omnes homines salvos fieri,
,

s. Thomas I. p. q. I. art. 10. : «Non est ut delectum permittat legenti ,

qui prò
inconveniens , inquit eliam secundum
si arbitrio unam seligat aliis reiectis} quod
lileralem sensum in una litera Scripturae systemati Augustini in Scripturis lilera-
plures sint sensus » Licet non deluerint
. explicandis omnino contrarium est.
liler
ex scholasticis qui sententiam s. Augu- Neque mirabimur, quod aliqua interpre-
,

stini diserte reiecerint tamen propter : tationum ab Augustino proposilarum non

Augustini auctorilalem communiter eam videatur ita adacquata , ut verbis omni-
Scbolastici secuti sunt, sallem tempera- no satisfaciat. Cum enim eam proponit
menlo aliquo adhibito , ut habes apud non eam solam teneri posse dicit , negle-
Vasquez loco citato. ctis aliis. Quod si omnes simul teneas in-
Ceierum sive sequaris Augustini sen- terpretationes, verbis omnino satisfacies.
tentiam, sive ab ea recedas, perspicuum Assertum secundum quod proposui- ,

est quale systema sibi ab initio praescri- mus, ut integra doctrina repraesentare-
psent Augustinus in interpretanda ad li- tur, ne prolixitas taedium anerat , in a-
teram sacra Scriptura. Cum ergo qua- ]ium commodioremlocum reiicimus.
tuor sensus sive lilerales interpretationes

LUI. Quidquid igitur gestum est in cruce Christi, in sepultura, in re- C nr. LUI.
Ci'ux Christ?-
surreclione tertio die, in adscensione in coelum, in sede ad dexteram Patris, sepultura
ita gestum est, ut bis rebus non mystice tantum dictis , sed etiam gestis con- l-esurreclio etc,
6. un vitae
figuraretur vita Christiana, quae hic geritur. Nam propter eius crucemdictum christianae.

est qui autem Iesu Christi sunt carnem suam crucifixerunt cum passionibus et
: ,

concupisccntiis. Propter sepulturam: consepulli sumus Christo per baptismum in Rom. Vf. 4.

mortem. Propter resurrectionem ut quemadmodum Christus resurrexit a mor-

:

tuis per gloriam Patris , ita et nos in novitate vitae ambulemus. Propter adscen-
sionem in coelum, sedemque ad dexteram Patris: si autem resurrexistis cum coioss.m i .etc.

Christo quae sursum sunt quaerile, ubi Christus est ad dexteram Dei sedens; quae
,

sursum sunt sapite non quae super terram : mortui enim estis et vita vestra ab-
,

scondita est cum Christo in Deo.

Gap LIV.
L1V. Iam vero quod de Christo confitemur futurum, quoniamde coelo Iiidic-iiim
il limimi

venturus est vivos iudicaturus ac mortuos, non pertinet ad vitam nostram, pertineus »d ics
quae hic geritur; quia nec in rebus gestis eius est, sed in fine saeculi ge- in (ine s H-. .ni,

^ereiiddk.

15
 , ,

— MA —
coios». in. 4. rendis. A<1 boc pertinet quod Apostolus secutus adiunxit : cum Chrislus ap-
partieni vita vcslra, lune et vos apparebitis ermi ilio in gloria.
e iv. LY. Duobus autem modis accipi potest, quod vivos et niortuos Christus
iudex iudicabit sive ut vivos intelligamus , quos liie nondum mortuos, sed
ludica re vivos et
:
mortuos duplici

li T
-
modo
!<-• I il in -
adhuc in isla carne viventes inventurus est eius adventus; mortuos autem ,
• 1

qui de corpore priusquam veniat ad iudicium , exierunt vel exituri sunt :

,

sive vivos iustos , mortuos autem iniustos quoniam iusti quoque iudica- ,

Psai. lui. 3. buntur. Aliquando enim iudicium Dei ponitur in malo, unde illud est: qui
autem male egcrunl in resurrectionem iudicii : aliquando et in bono, secundum
Psoi. xlii. r. quod dictum est Deus in nomine tuo salvum me fac , et in virlute tua iudica
:

me. Per iudicium quippe Dei fit ipsa honorum malorumque discretio, ut li-
berandi a malo, non perdendi cum malis, boni ad dexteram segregentur.
Propter quod il le clamabat iudica me Deus: et quid dixerat velut exponens:
:

et discerne, inquit , causam meam de gente non sancta.

Notaincap.LV. Quae capite Encbiridii LUI. et tam claratio ad Ecclesiae auctoritatem perti-
saepe in praecedentibus dicuntur de per- net )
, sed difficultatem theologicam ar-
fecta efficacia baptismi ad remitlendum gumentando opponimus , et specialern
peccatum originale et alia quaecunque
, in eo contrarielatem cum decreto Tri-
in baptizando inveniantur, gravissimam dentini de efficacia baptismi asserimus.
ilerum difficultatem in scholis excitant I. Docet Iansenius tom. III. Jib. X.

cjnomodo componi possint cum sententia de Gr. Gir. cap. H. Deum ante pecca-
celeberrima, quae s. Augustino tribui- lum originale voluisse omnes homines
tur, reprobos baptizatos reprobari prò- salvos fieri per media, et gratias indiffe-
pter originale, uteumque in baptismo di- rentes : at post peccatum Ma, inquit,
jnissum. Eos reprobari propter peccata Dei aequabilitas erga omnes et singulos
personalia , quae , ut aiebat Aug. supra non amplius locum habuit: aliquos mere
in cap. XXlY.YLnchir. eniananttamquam gratuito praedestinavit , idest a statu
exfontibus morborum ab errore, et con- damnationis, in quo per originale erant
cupiscentia, poenis scilicetoriginalis pec- liberare decrevit per remedium origina-
cati , imo quae ad partem materialem lis , et adiutoria per se efficacia victricis
ipsius peccati originalis pertinent, iam di- delectationis.
cium est in nota ad illud cap. XXIV. IL «Hoc ipso, inquit, quod Deus non
Sed plus aliquid alii volunt. (e omnes, sed certos tantum, et peculia-
Quo in loco exponenda est Iansenii « riter selectos ex perditione seu damna-
sententia de reproba tione propter pecca- « tione ,
quam incurrerant , liberandos
tum originale in qua involvi puto spe-
: « esse decrevit , et illis solis beneficia li-

cialem quamdam erroneam laisitatem , « berationis danda praeparavit, iam ce-

quam praetermissam video a ci. p. de « teros exclusos esse et negative repro-

Gbamps in Jibris de Hacresi iansenia- « batos.... )>

na, longeque diversa est ab ea reproba- Hoc ipso reliquos, qui sic ab ilio
III. «
tione propter originale ,
quam tueulur « numero liberandorum beatissimo se-
plures ex noslris, plures etiam ex schola « elusi sunt et negative reprobati, etiam
thomistica et augustiniana cum ci. card. e positive reprobatos dici posse. Non em ni
llenrico Noris; quamvis non ita obvium « sic praeteriti sunt a Dco , ut quodam-
sit hoc discrimen ailerre sane a pluri- « modo mauser it voluntas eius de ipso-
inis non animadversum tum ex iis, qui «rum salute vel perditione suspensa ,
impugnant, tum ex iis qui propugnant (( sed sic, ut fuerit voluntas eius lixa eos
sententia m de reprobatone propter ori- « relinquendi in ilio slam , ex quo oete-
ginale. Ceterum dum baec contra Ianse- « ros liberare staluebat. Il Je autem cilri
ninni disserimus non novam quamdam
, « dubium peralilionis ac damnatioDJ
haeresira illi obiicimus ( haec enim de- u status ». JIuc laciunt , quae babet
 — 115 —
Iansenius cap. HI. « Si , inquit , respi- in sua damnatione, ac voluntatem relin-
« cias statum reprobationis , ex quo li- quendi illos sine ullo remedio ctsine ullo
ce berandum est genus humanum , onde auxilio timi efficaci, quod iis negat, tum
« proprie homiiiuin praedestinatio et re- sufficienti, <juod locum non habet post
« probalio incipit, iam hoc ipso, ut di- Iapsum Adae, ut docet Iansenius etiam
« ximus, quo (juis a Deo alios liberan- in verbis citatis.
dos praedestinante praeteritur, etiam
te V. « Porro ista positiva reprobalo
« vclut indignus reiicitur, et proinde po- «
(
pergit Iansenius eodem cap. II.) non
« sitivc reprobatili'. Unde in s. Augusti- « sic intelligenda est quasi Deus hoc
,

« ni doctrina, etsi recte dici possit, ali- « ipso quo quosdam liberandos ad aeter-
« quos non esse praedestinatos , nullus a nani vitam eligit, celeros positive ad
« tamen istius ncgativae reprobatiouis « poenas omnes sensus , quas in inferno
« est usus, quìa semper ei in oinni signo « re ipsa prò peccatis omnibus passuri
« divinae rationis positiva coniuncta est « sunt, reprobandodamnaverit. Hoc enim
« propter conditioncin obiecti seu perso- « decretimi sine dubio posterius est , et
« nae, superquam utralibet cadit ». Ex « omnium futurorumpeccatorum ipsius-
quibus videa quam distet Iansenius ab « que mortis in peccatis praesupponit
ii> thcologis, qui docent Deum in primo « praescientiam: sed ita potius , ut hoc
rigno reprobare negative propter origi- « ipso ceteros praeteritos positive volue-
nale, in secundo negare auxilia efficacia, ab aeterna vita, quae est
« rit excludere
in tertioreprobare positive etc. Quod sane (ait) non est
« in regno suo...
IV. Idea autem clara ac distincta hu- « aliud , quam velie damnare, quatenus
ius fixae voluntatis eos relinquendi in « exclusio a vita aeterna et regno Dei
stata damnationis pendet ex doctrina fun- « gravissima creaturae rationalis estdam-
d uncinali, quam non solimi libris prae- « natio » Haec distinctio inter poenam
.

cedenubus exposuerat Iansenius, sed hoc damni et poenam sensus est maxime no-
ipso capite II. tainquain fundamentum tanda, ne sententiam imponamus Ianse-
dicendorum praemisit. Ait igitur «Non: nio ab eius mente alienam in quo plu- ,

« posse >latui voliiuiaieuì quamdam ge- res errarunt.

« neralem qua Deus velit omnes no- VI. « Secundum hoc igitur non est
ce mines io damnatione primi peccati po- « obscurum (ait Iansenius seq. cap. III.)
ti -itos salvos fieri 5 ex qua voluntate non « quid de causa reprobatiouis positiva
<c solum gencralia redemptionis remedia, « dicendum sit. Nam si de illa loquamur,
l etiam sufneieotia adiutoria omni- a qua Deus in eo signo , quo aliquos a
< bus etiam reprobis praeparaverit. Si- « perditione liberandos elegit , ceteros
te cut em in talia suincientfa adiutoria non « tamquam
indignos liberatione vult in
« d.intur omnibus imo nulla omnino , « perditione rei inquere et ab aeterna vita
« post Iapsum sunt, ita nec voluntas illa « excludere ; vera reprobatiouis istius
1 alis ex qua promanare dicuntur». « causa est peccatimi originale, quo pe-
Quibus consonant alia, (juae praemise- ce riisse et damuationem istiusmodi me-
rat: «Adiutorium quo iìt executio (me- « ruisse praevidentur... Eam s. Doctoris
riti , opera, voluntatis bonae
) iam es- Augustini) indubitatam esse sententiam
<(
(
ule, ut per hoc Deus in eis (electis) « iusto pene volumine ostendi potest ».
h velie operari, surgere et stare, me-
<•!
VII. «Peccatum originale(inquit intra
« ritum perseverantiam
«
vitam et
1
, eodem capite) esse causam reprobatiouis
« mortem in eis sub cantate operetur <(positivae, qua tamquam indignus re-
,

« nec Uuiii praelerea mine dari medi-

11 « pellitur ab aeternae vitae beneficio, si-
<( «inale Christi ,
quasi potentiale adiu- « ve iste parvulus vel adultus luerit, sive
« torium ,
quod suinciens dicunt, cum « ad tempus iustifìcandus ( per baptis-
<( quo , tamquam in libera sua volunta- « muro eie. ) sive in inquitatibus tota
«' leconstituto ,
possit surgere aut stare, « vita mansurus. Nam ut aliquis ex per-
« aut operari aut perseverare, si velit »• « dilionismassa libcrctur , ita videlicet
Li ln> constai secundum [ansenium idem « ut non pereat, net: a regno Dei realilei
•l'inUi in Sxam relinquendi illos « adipiscendo divinae reprobatiouis de-
 .

— 116 —
« creto exclusus esse censealur
, ad tena- ipsum remittitur , sed ad summum esse

cepus iusiitiam accepisse non est salia , quamdam occasionem remotam et remo-
« sed eam ad finem usque retentam esse venlem prohibens.ee Nam, inquit, illa ne-
ce oportet ». gatio auxilii congrui non est causa pecca-
Vili. « Quod igitur obiiciunt (
pergit ti } ergo neque est causa reprobalionis ,
pauJo post) ex Tridentino.... Nihil darn- cuius peccatum est propria causa ergo ,

<( nationis esse iis , qui sunt in Christo nec peccatum originale remissurn dicipo-
te lesu , ac proinde non posse dici quod ,
test causa reprobalionis , etiamsi fuerit

« reprobi , quibus istud peccalum diluis- causa illius negalionis auxilii ». Haec
ti su ni fuerit ,
propter peccatum origi- Suarez. Similia dicere possunt alii calho-
cc naie darnnentur , nihil , inquit lanse- lici
,
qui praeler auxilia eilicacia admit-
« nius, isti doclrinae nocet. ISain quam- lunt auxilia sufìicienlia sive proxime sive
« vis verum sit in multis cui pam origi- remote, in quibus est card. Norisius.

« nalern Ch risii baptismaie deieri , cul- Vis responsionis, quam eximius Doclor
« pamque semel deleiam non ilei uni le- adhibet , in eo est quod negalio auxilii
,

ce Jabendo reviviscere, nec propter ìllam congrui non sii causa peccati nec elamna-
« iam de.'eiam immediale posse eos regno tionisjquod verissimesumil Suarez: quip-
« coeleslis haereditatis exciudi, simul ta- pequi cum catholicis praeler auxilium
ce meri siabileverissiinumque manel,pro- efììeax agnoscit aliud proxime vel remo-
« pier illain culpam, cui obnoxius homo te sufneiens, quo quis salvari potest.
« iacuit, noluisse Deum ipsi lolale bene- Cum autern Iansenius unum agnoscat
« ficium liberationis decernere, et a per- auxilium efììeax, non autem praelerea a-
« dilione, sic ut eam reipsa evadat, libe- lia sufTicientia , uti ex verbis citatis et a-
«r rare , hoc est secundum Augustini liis hoc loco supponendutn est , omnino
« phrasim , noluisse ipsum a perdiiionis diversa est Iansenii doctrina,etex ea aliae
« massa,gratiaeseubeneficiorumsuorum consecutiones existunt, per quas, ut in a-
« praedestinatione discernere , et proinde liis exemplis contingere solet, ex una fal-
tevoluisse eum finaliter in perditione re- siate in aliam velut per gradus delabitur.
te linquere ». Ita enim in Iansenium argumentor.
Haec est sententia Iansenii, quam dico Error est, te fatente ex diclis tuis ut
specialem falsilatem continere Tridentino palet num. 8. , error est conlra Tridenti-
repugnantem de efficacia baptisrni in o- num,quod propler culpam iam deleiam
riginali delendo. Quod leviter rem con- in baptismo Deus immediate excludat a
sideranti difficile videbilur , cum videa- regno coeleslis haereditatis.
tur recidere in sententiamSuarez,Vasquez Alqui hoc ipsum dicere convinceris ,
Simonnet, aliorumque plurium etiaui ex etsi fonasse erroneam hanc consecutio-

nostra Società te quos sequi tur Noris in

,
nem ex tua doctrina descendere non ani-
Vindiciis cap. IV. §. 10. Caelerum opi- mad verter is, et cum catholicis ac Triden-
nio haec caiholica rite inlellecla deteget tino efficaciam baptisrni conlra originale
errorem Iansenii profìlearis.
Suarez de Praedest. 1. V. cap. VI. n. 5. Nam haec tua sunt verba: a Slabile ,

sibi obiicit peccatum originale esse cau- te verissimumque manet propter illara
sami motivam, cbquam Deus iusie vult ce culpam (origiualem immediate ) cui ,

non dare Iis hominibus congrua auxilia

iJ ce obnoxius homo iacuit noluisse Deum
ad non commilienda talia peccata, vel ad ce ipsi lolale benefìcium liberationis de-
non perseverandum inillis usque ad mor- ce cernere, et a perdilione sic, ut eam re
tem: in qua volunlate perseverat Deus , ce ipsa evadal, liberare, hoceslseeunelum
etiamsi remittat originale peccatum. Ad- ce Auguslini phrasim , noluisse ipsum a
dunt aliiexemplum aliarum poenarum, ce perdiiionis massa gratiae seu benefìcio-
ut morlis,concupiscentiae eie. ,quas Deus, ce rum suorum praedeslinalione diseer-
remissa culpa originali, non remiltit.To- <c nere, et proinde voluisse eum finaliter
tum hoc concedil Suarez. Addit tamen «m perdilione reunquere »• Alqui hoc
non sequi originale peccatum essecausam totum ex ipsis lermiuis esi lormaliter
(etiam) partialem reproba tionis, quando excludere posili ve a regno coelestia hae-
 — 117 —
reditatis; ergo stabile verissimumque ma- natio». Habemus igitur ,
quod ex tua
net propter ìlJatnimmediate culpam ori- sententia et explicatione velie finaliter in
ginalern,cui obnoxiushorao iacuit,Deum perditione relinquere idem est, ac «po-
a reeno coeleslis haereditatis hominem ex- siiive nolle finaliter liberare a toto perdi-
cludere, quod tu tateris esse contra Tri- tionis statu , nolle liberare finaliter a per-
deutinum et baptismi emcaciam in ori* dilione, positive velie excludere a vita
gin ili deleudo. quae est io regno , velie positive reproba-
Minor ex ipsis , ut dixi , tenninis clara re , velie damnare )>

esi: sed praeterea etiam tua est toto capi- Licei ergo tota reprobatio positiva ad
tesecundo et tei tio ex quo iam plura
,
poenam damni et ad poenam sensus se-
transcripsi . quae ad demonstrationis evi- cundum Iansenium dici possit sive me-
dei-tiam ilerum repraescnlo. diale sive immediate ex originali culpa
Cap. II. a Hoc quoque
ipso reliquos contingere uti loquitur e. III. columna
,
,

« qui sic ab ilio numero Jiberandorum 1023. ,

quoniam reprobatio ad poenam
« beatissimo seclusi sunt et negative re- sensus est mediate tantum propter origi-
« probali, etiam positive reprobatos dici naie , immediate autem propter acluale
« posse. Non enim sic praeteriti sunt a grave altamen reprobatio ad poenam
}

« Deo , ut quodammodo manserit volun- damni secundum Iansenium imme-

est
€ tas eius de ipsorum salute vel perdi- diate propter originale eliam remissum
« tione suspensa , sed sic , ut fuerit vo~ ut ostensum est: nani propter illud im-
«f luntas fìxa eos relinquendi in ilio sta- mediate non vult totaliter a massa per-
<c tu
, ex quo ceteros liberare statuebat. ditionis liberare et ex integro , quae
« Il te autem citra dubium perditionis ac sunt voces ipsius lanseniieodem cap. III.
«< damnalionis est status.... Hoc ipso Ac sane inler peccalum originale eliam
« igilur, quo relinquuntur in statu dam- remissum et decretum nolens totaliter
u natiom's positive quoque reprobati
,
liberare baptizatum sed finaliter ìllum in
« sunt ( idest positive exclusf a regno) , perditione relinquere, quid est quod me-
liquia Deus non solum eos non vult libe- dietin sententia Iansenii?
« rare, sed eliam positive vult in damna- Id ipsum confirmo es tua probatione,
« tione relinquere)). Igilur tu ipse confi- Ianseni , qua capile ili. columua 1018.
teris , quod velie finaliter in perditione probas universalem hominum reproba-
relinquere, idem sitac positive reprobare tionem propter originale peccatum: « Si
seu exc.udere a regno. « Deus (inquis) universum genus liuma-
Eodem cap. II. paulo post : « Porro « num in illa primae praevaricationis
« (inquis) ista positiva reprobatio non sic « iniquiiate relinquere, et propter illam
« inielligenda est. quasi Deus hoc ipso quo « damnare statuisset , nulla amplius de
« quosdam liberandos ad aeternam vitam « quorumlibet reprobatione quaeslio es-
« eligit, ceteros positive ad poenas omnes a set reliqua: nam perspicuum esset ora-
t sensus, quas in inlèrno re ipsa prò pec- « nes ex illa prima, quae omnium fuit
« calis omnibus passuri sunt, reproban- « praevaricaiione velut vera causa fuisse
«do damnaverit hoc enim decretum : « reprobatos, ubi nulla alia causa fuit.
« sine dubio posterius est, et omnium fu- « Cum Deus quosdam tantum ex
igilur
« turorum peccatorum ipsiusque morlis « ilio genere in illa primae iniquitatis
ce in peccatis praesupponit praescientiam: (t damnatione relinquere, altissimo iustis-
« sed ita potius, ut hoc ipso ceteros prae- « simoque iudicio suo conslituerit ,
pro-
« tentos p>>)iivevoluerit excludere dum- a fecto sic se cum istis reliclis gerit , ac

«( taxat aò aeterna vita, <\nae est in regno « si neminem inde liberare voluerit , et
« suo seu, quod idem est positive no-
, a proinde ipsos ex illa primae
ibi relictos
,

« luerit eos a toto statu perditionis , in a originalisiniquitatis culpa reprobavit )>.

«quo eos iacere videi , hoc est finaliter Atqui ista omnia aeque comprehendunl
«« a perditione liberare (juod sane non : et qui atroquam ab originali iustifican-
« est diìmó^quam velie damnare quate- ,
tur, et qui iosuficantuf per baptismum 5
« nus exclusio a vita aeterna et regno Dei ergo omnes ex illa culpa tamquam im-
« gravissima creaturac rationalis estdam- mediata causa reprobantur sive non tota-
 — 118 —
Jiler liberantur , ideoque fìnaliter in per- cacibus,sed lanlumlargiri ine/Ticaces gra-
dinone relinquuntur. tias sed verissime suiììcienles , idque quia
Vidit Iansenius dici posse , non omnes dominus est donorum suorum, secundum
reprobos ila relietos in ilio stalu perditio- illud Evangelii: Tulle, quoti luum est, et
nis, quandoquidem post praevisum origi- vade\ et illud Apostoli: Quis prior dedit
naie decreta illis fuit sufììcientia ad salu- itti , et retribuetur eiì si , inquam , ita
tem. Praeoccupat slatini hanc responsio- Deus agere voluisset neque hoc praese-
nem Iansenius j cuius verba libenter re- ferrei specialem arduitatem id enirn se- :

praesento , ut videas , quod leste ipsomet quitur ex idea summiDomini,qui et nul-

Iansenio, haec conlroversia de reproba- la , et pauca, et plura prò suo libito po-
tione propter originale omnino dependet test dona concedere,
insjstemate ipsius abhaeresi eius negante 3. Longe tamen aliud est remiltere ori-
auxilia sufììcientia : «Nana quod, inquit, ginale, et deinde concessis solàs vere suf-
« scholastici plerique pulant Deum post ficienlibus negare effieaces gralias , non
a lapsurn habere adhuc volunlatem sai- titulo summi Domini nihil cuicumque
« vandi omnes omnino, nemine excepto, debentis sed in poenam remisi peccali
,

« et ex illa voluntate omnibus etiam re- origiualis. Si rex neget alicui magnum
a probis sufficientem non solum redem- quemdam principatum ,
quia dominus
« ptionem sed etiam gratiam praeparasse, est doni sui, aliud nihil ab eo quaerilur:
« ab Augustini doctrina prorsus dissen- Dominus est quod bonum est in oculis
,

« taneum est ». suisfaciat. At si id neget in poenam ,

Haec contra Iansenium. Quamvis au- sive ut malum infligendum, proi'ecto ne-
lem his argumentis non impetantur ii cessaria est culpa et quidem proporliona-
catholici, qui docent Deum propter pec- ta tanto bono, quo homo privalur. Qua-
catum originale remissum negare in poe- re si id rex faceret in odium peccati re-
nani gratias efficaces , concessis tamen missi , videretur pugnantia loqui. Quid
sufficientibus, hoc enim non est positive enim esset aliud retinere regiam iram et
damnare excludere a regno Dei (quod
et odium erga hominem , si hoc non esset ?
est indicium certuni odii , et irae in pec- Similia dixeris in re nostra. Negalio
catorem, adeoque peccati non vere remis- auxi!ior.um efficacium res est momenli
si); sed permittere ut homo id faciat cui- gravissimi, ut omnes sciunt. Si infligaiur
pa sua: negari tamen non potest, quod id ut poena, idest ut malum vindictae , erit
maximam habeat arduitatem, fatente ipso utique gravissiinum poenae malum. Si
card. Norisio aliisque ex eadem schola. ergo dicas inferri proplerpeccatum remis-
Quare bene merebimur de s. Doctore, si sum videberis ludere in vocibus. Est
,

s. Augustinum ab hac difììcili opinione ne hoc remittere sincere peccatum , iu

vindicemus. eius odium infligere reconciliato honiioi
Ut difhcultas appareat eius sententiae, tantum malum?
nonnulla distinguenda sunt. 1. Si Deus At inquit Norisius cum aliis. Propter
postAdae culpam nullum hominem re- originale remissum Deus punit nos poena
, sed omnes in poenam
parare voluisset mortis, poena concupisceutiae etc.
reliquisset sine originali iustitia, sine im- Respondetur: non ila difficile intelli^i-
mortalitate ,
siue gloria codesti etc. , id tur, Deum vere remittere peccatum ori-
noli difficulter inlelligitur ab agnoscenti- ginale, et tamen irrogare nobis poenam
bus possibilem stalum purae naturae : concupiscentiaeac morlis nani haec suni :

quid enim hoc est aliud , quam propter et materia doloris et materia meriti; pra
crimen capitis et principis familiae spo- terea non sunt Disi breve et temporale
liare successores bonis indebiliset redigere malum quamobrem : ita reliclam concu-
ad stalum sibi proprium ac naturalem? piscentiam, ait August. 1. IX. de Gen. ad
2. SiDeus remisisset omnibus homi- lit.cap.X. n.18. out quemadmodum de
nibus culpam originalem restituta gra- , « peccalo iactum est supplicium, sic <1<

tia sanctificante, imo originali iustitia cum « supplicio fìat meritum ». Lib. autem
adnexis privilegiis ^ noluissel tamen con- II. de Pece. mer. et rem. cap. \ VA///
cedere perseveranliam cum gratiis eili- n. 53. pelagianis obiicienlibus: Si p
 — 119 —
cato mors ista corporis accidissct , non 1. III. contra Iul.cap. III., Enchir.cap.
utù/ac post remissionem peccatorum , XCVIII.etXCIX.quae a Norisio aliisque
quam redemptor nobìs tributi nnrere- , citantur, assero, Augustinum in bis aliis-
Tìiur: respondet Auguslinus: «Non intel- que omnibus locis ubicumque agit de
,

« Jigunt quomodo res , quarum reatum,
« ne post liane vitam obsint, Deus solvit,
« tamen eas ad certa men l'idei sinit mane-
« re, ut per Mas erudiamur, et exercean-
i Ut itaque Augustinus probet contra pe-
« tur proficientes in agone iustitiae ».
Qnae doctrina compleetitur non morta-
litatem tantum, sed edam concupiscen-
tiam et reliquas poenalitates. Ac sane
qui legeril Augustinum capitibus XXX.
XXXI XXXII. XXXIII. XXXIV.
Jihri secundi : qui
contenti» >ne doceat
missioni peccati originata
piuiitionc peccati originalis per negatam
gratiam , agere de peccato originali non
remisso.
lagianos gratiam dari et non ex meritis ,
constantissime ex eo argumentatur locis
indicatis aliisque, quod ex unaeademque
massa peccato originali infecta alios per
supplicium debitum relinquat in damna-
eius tione a regno Dei (ibi enim non agi sole-
consideret quanta re ab Augustino de damnatione ad graves
non repugnare perfe- poenas sensus debitas peccatis actualibus,
,
quod fatetur ipse Iansenius 1. X. de gr. Chr.

posi remissiooem homo ajfligatur, quia cap. III.) , alios per indebitam misericor-
licei mala Jiaee sunt universim mate- diam liberet: quae liberatio in spirituali-
ria menti: quam insislat huic rationi et ter renatis, carnalibus , parvulis, lacten-
in loco hoc et in reliquis Jibris: omnino tibus in Christo fit per gratiam inchoa-

sibi suadebit , quam alienus Augustiuus tam, ut diserte liabet, et maxime notan-
ab eo sit , qui asserat , post remissionem dum est lib. I. ad Simplic. qu. II. n. 17.,
ponili originale ea poena gravissima ne- qui liber ipse est, quem primo loco Ian-
gati auxilii congrui etiam finalis j qua senius opponit lib. X. de Gr. Chr. e. III.
poena nemo uti ad meritum potest. Dixi In borum autem numero sunt proficien-
tra università : nam ut recte monet Au- tes ut ibidem loquitur, et quorum grada
stinus lib. III. e. Iulian. cap.III. n. 9. in spiritualem consurgit aetatem , sunt
malis in viriate exerceri infantilis aelas edam alii ,
qui ab accepta ius tifica tione
non potest: et lamen edam post remissum deficiunt.
originale affligitur \
quamquam et id de- At ubi Augustinus agit de duobus iam
serviatexerceiidaevirtudadultorum.Qua- regeneratis et iustifìcatis ,
quorum unus
re esempla haec de poena concupiscen- perseverando profìciat , alter ab accepta
tiae, poena mortis etc. video potius retor- iustitia defìciat , nunquam hoc refundit
queri in adversarios posse. in pecca tum originale in utroque remis-
Erìt ergo utilissimum amovere liane sum tamquam in causam, obquam unum
invidiam acdilìicultatem a doctrina s.Au- cadere sinat
, cum alterimi a lapsu libe-
gusdni, quam Norisius ipse in praef. ad rat.Dixi tamquam in causam. Nam si
Yindicias merito dolet traduci a multis quando agens de duobus ab originali cul-
minus modestis censoribus ut implexam pa iustificatis nominat massam originali
et inextricabilci/i : quarum censurarum infeclam seu damnatam, ea non sumitur
meritum non in Angustino est, me iudice, in modvum deserendi iusliflcatum , sed
sed in ini(T|)i elibus nonnullis ,qui alienas ut principium argumentandi hoc pacto.
ab Angustino opiniones, easdemque satis Siuterque iustus olim erat in massa dam-
dura-» tanto doctori affingunt. nata in qua poterat relinqui , si deinde
,

Sedulo itaque expensifl iis omnibus li- ex ea utrumque exlrahat sed uni perse- ,

bi is, inquibus multi eom censent doctri- verantiam concedat , alterum sinat ad
ìiani tradere de propria reprobatione aut eamdemdamnationem reverli, idestunum
negatione gratiae emcacil linalis propter perpetuo extrahat, alterum veluti ad tem-
finale remissum, cuiusmodi sunt prae- pus^ minus hoc inirari debernus, minus-
cipue epistola ad Pauboum CLXXXVI. que de peo conqueri. Iluiusmodi aiiqtiid
•il. CVI. CXC. ad Optatum al.
, epistola indicai Augustinus 1. II. Op. imp. e. Iu-
CLVIl.,ep.CXCiV.adSixlumal.CV., lian. imm. 1^2.
libro II. ad Uonifacium capite VII. , Ilos esse Augustini sensus experiamur
 — 120 —
obiterin ep.CXC.al.CLVII. adOptalum, omnes fuisse praedestinatos? Ila Joqueba-
ubi e ri. 9. « Merito autem (inquit)
III. tur Augustinus sub initium episcopatus
« videretur iniustum quod filini vasa
, sui, curn eos Jibros scripsit an. 397.*, ne-
« irae ad perdilionem si non esset ipsa
, que hunc loquendi modurn improbavit
« universa ex Adae massa damnata ». deinde in Relractationibus. Veruni quid
Nempe sicut Deus non potuit priranm alios libros quaerimus? Nonne id apparet
hominem in slam peccati creare ita ut , in ipsis cilatis liuius epist. ad 0[>lalum
ab initio esset vas irae, ita neque fieri pos- verbis? « Fiunt , inquit , nascendo vasa
sent vasa irae li qui nascuntur si non
i 1
, ce irae... fiunt renascendo vasa miseri-
ab alio, quam a Deo traherent peccatum, « cordiae » hoc catholice dici polest de
:

idest si non esset ipsa universa Adam mas- solis vasis irae secundum praeseuiem in-
sa damnata. Pergit: « Quod ergo fiunt in- iustitiam, et de vasis misericordiae secun-
dede nascendo vasa irae, pertinet ad de- dum iustitiam quoque praesentem si va- :

cebitam poenam; quod autem fiunt rena- sa irae hoc loco sunt reprobi , quotquot
« scendo vasa misericordiae pertinet ad ex Adae massa nascuntur, reprobi sunt :
« indebilam graliam » idest nascuntur : si vasa misericordiae hoc loco vocantur

homines in originali ex debita poena, re- electi, omnes regenerati electi sunt. Quo
generantur autem quicumque regeneran- quid magis erroneum, et repugnans?
tur ex indebita misericordia. Sermo est Videamus sequentia ep. cit. n. 10. :

igitur de infectis originali peccato, et ra- « Deus.... ostendit et potentiam suam ,

tiocinatio Augustini fluida ac liquida est, « qua bene utitur etiam malis ad exer-
non salebrosa non impedita. Vide etiam « cendos et comparatone admonendos
Aug. 1. II. Op. im. e. lui. n. 212. qui ,
« bonos accommodans, ut in eis discant
est appositissimus in liane rem. « agere gratias Deo, quod ab eis non suis
Dices Augustinus hic nominat vasa
: « meritis quae in eadem massa paria
,

irae idest reprobos vasa misericordiae

, « fuerunt, sed illius miseratone discreti
idest praedestinatos in gloriarci; ergodocet « sunt ». Et hoc loco sermo est de malis
omnes reprobos , etiam regeneralos per in massa originali secundum statimi prae-
baptismum, reprobari propter originale. sentem relictis, et de christianis per rege-
Respondeo: Ecce tibi, quam impedita et nerationem discretis ab eadem massa in-
inexlricabilis fiat ex tua hac inlerpreta- fecta ad eos enim omnes tum perse ve-
-,

tione ratiocinatio Augustini : quam hic raturos, tum non perse vera tu vos exercen-
vocat debitam poenarn , post duas lineas dos etcomparatione admonendos ordi-
vocat iustam fixamque vindictam , quia natur multitudo illa infidelium non rege-
de stirpe inobedientiae ducitur propago neratorum: omnes regenerati tum perse-
peccali atque supplica. Quis autem com- veraturi tum non perseveraturi neque ,

prebendat, quod Deus sincere remittat o- soli invisibiles praedestinaii, qui nec sibi
riginale regeneratis , et habeat erga illos nec hominibus noti sunt , discere debent
propter originale iustam fixamque vindi- agere gratias Deo, quod ab infidelibus
ctam ad perdilionem? Haec et similia in divina miseratione discreti sint.
causa sunt, ut detur ansa censoribus ob- Dices repugnare Augustino, quod om-
loquendi de doctrina Augustini. nes regenerati dicantur discreti a massa
At quid dicendum ad illa de vasis irae perdilionis. Nam 1. de Cor. et gr. e. VII.
de vasis misericordiae ? Respondeo esse n. 12. soli regenerati et babiluri donum
plusquam lalsum, quod vasa irae apud perseverantiae dicuntur discreti a massa
Augustinum universaliler significet re- damnata secundum praescientiam et prae-
probos , vasa misericordiae significet destinationem. Respondeo imo hoc to- :

praedestinatos in gloriam. In lib. I. ad tum me; omnes regenerali per ba-

stare a
Simpl. q. II.
,
queui librum primo loco ptismum discernuntur mpraesenti a mas-
obiicit nobis hac controversia Ianse-
in sa damnata: soli autem perseveraturi di-
nius , omnes corinlhios a Paulo baptiza- cunlur discreti cum addilo, nempe secun-
los, uteumque carnales, parvulos, lacten- dum prae scienti am,et praedesiinationem
tes, dicit ex ipsa regeueratione factos va- quae respiciunt statum futurum.Nam re-
$ a in honorem }
et id saepe habet. Pula* generati sine dono perseverantiae unni
 — 121 —
quidem discreti sunt a massa damnata ,
ditae , sed ad alia confugit: puta ad bono-

sed ad eamdeni revertentur nani secun- ;

rum timorem,non tamen adDeum iratum
duni aliam quamdam dìscretionem non propter massae peccatum. Et iterum in-
erant ex nobis, ait Àug. 1. de Dono per- ira cap. IX. n. 21 ulruoique complecti-

sev. cap. IX. tur: « Ex. duobus itaque parvulis origi-

Simile quid liabes I. de Corr. et gr. « nali peccato pariter obstrictis , cur iste
e. TX. n. 20. ubi docet de non persevera- « assumatur, ille relinquatur, et ex duo-

mris, quodeum pie vivnnt, dicuoLdr Fi- « bus aetate iam grandibus , cur iste ita

lli Dei (quae appellatio de praeseoti

pro- « vocetur (ab infldelitate ad fidem) , ut
priissima est secundumScripturas,Eccle- « vocantem sequatur, ille autem aut non

siam, ipsumque Augustinum): « sed quo- « vocetur (riempe ab infldelitate ad li-

ft dem) , aut non ita vocetur, inscrutabi-
« niam, inquit, victuri sunt impie, et in
« eadem im pietà te morituri, non eos dicit « lia sunt iudicia Dei (quia ut supra dì-

« filios Dei praescientia Dei ». Ceterum « xerat n. 18. in hacre sicut iusta estira

dicere . quod Ili non siiti Pilli Dei non « eius, sicut magna
misericordia eius, ita
est absolute veruni , sed cuna addito se- « inscrutabilia sunt iudicia eius J. Ex
cundum pracscicntiam. SimiJia dicit Au- « duobus autem piis , cur buie donetur
gustinus de filiis diaboli transierendis ad « perseverantia usque in finem, illi non
iilios Dei. « donetur , inscrutabiliora sunt iudicia
Quod autem Auguslinus agens de duo- « Dei ». Ubi hic recursus ad poenam de-
bus iam regeneratis, quorum unus per- bitam massae perdi tue ? Imo vides re-
severai, aliusnon perseverat, derelictio- currere ad alium atque diversum iudi-
,

nera huius non refundat in peccatum o- ciorum Dei ordinem.

ìiemale remissum frequentissima qui-,
Dices 1. ex Norisio: Aug. 1. I. q. II.
dem inductione probari posset, sed satis ad Simplicianumet alibi docet Deum odio
sit liber de Dono perseverantiae, ad quem habuisse Esaù peccatorem cuius tamen ,

adversarii provocant. originale peccatum remissum fuit per

Cap. Vili. num. 16. « Sed cur, in- circuincisionem octavi diei.Resp.Deus o-
k quit pelagianus, gratia Dei non secun- dio babuit Esaù peccatorem sive relate ad
dum merita hominum datur? Respon- illud tempus, quo reus eratoriginalis non
« deo, quoniam Deus misericors est. Cur remissi , sive relate ad illud tempus, quo
« ergo, inquit pelagianus non omnibus?
, iam ratione utens reus fuit actualium.
a Et bic respondeo-, quoniam Deus Iudex Quod autem Deus Esaù re-
odio habuerit
« est.... Qui ergo liberatur, gratiam di- lale ad illud tempus intermedium quo ,

te Jigat, qui non Jiberatur, debitum agno- mundus erat et ab originali et ab actua-
« scat ». Et hoc quidem numero :igit libus , et quidem odio habuerit propter
Augurimi} de reprobatone absoluta.Per- originale remissum, nullibi dicit aut in-
git num. 18. de reprobatone comparati- sinuat Augustinus. Ac sane secundum fi-
va: cor ineadem causa me, quam illuni dem et eumdem Augustinum a peccato
potius pimiet , aut illuni, quam me po- remisso non denominatur homo peccator.
titi liberabit? Respondet Aug. a Quia in Dices 2. ex eodem: Augustinus 1. de
<( line re sicut insta est ira eius, sicut ma- Corr. et gr. cap. XI. n. 32: « Si autem
« gna misericordia eius , ila ioscrutabilia « hoc adiutorium vel angelo vel nomini,
« iudicia eius ». In bis agitur
de repro- « cum primum facti sunt , defuisset . . .

batione positiva propter originale, sed eo- « non utiquesuaculpacecidissent:...nunc

rum, in quibus non fuit remissum: ubi « autem , quibus deest tale adiutorium ,
obi ter vides eodem modo loqui de abso- « iam poena peccati est ». Ergo negatio
luia, et de comparai iva reprobatone. auxilii proxime sufTìcientis , cuiusmodi e-
Audi sequentiaibid. n. 19: « Adirne rat illud Adae deest modo in poenam
,

« pergat, et dicat pelagianus: curquibus- peccati, et quidem originalis quod in ,

ndam, qui eum col ueruut, bona fide per- multis nempe in regeneratis remissum
erare usque in finem non dedit? »
\ csi. Respondetur: adiutorium illud Adae

1 un vero non invenies Augustinum re- constiluebatur praecipue gratia sanctifi-

currere ad iram Dei debitam massae per- cant€j et habituali caritate in crcationc

16
 , -

— 122 —
accepta, quae modo decst vel in poenam a aamque peccati universa massa damna-
originaJis in nondum regeneratis, ve! si « ta est •
nec obdurat Deus impertieodo
quis a iustificatióne accepia decidit, in « malitiara, sed non imperliendo miseri-
poenam actualis. « cordiain. Quihus enim non impertitur
Dices 3. ex dodo recentiore tom. I. a nec digni sunt, nec merentur,at potius
i. VI. de Theologicis disciplinis cap. 18. « ul non impertiatar, hoc digni sunt, hoc
Augustinus in Epist. ad Sixtum : Quae- « merentur. Quaerimus autem merilum
rimus, inquii, e cut s ani prae destinai ioni s « misericordiae,nee in veni mus, quia nul-
el invenire non possumus: quaerimus cau- u lurn est, ne grada (primae iustifìca-
sam dereliclionis , et invenimus eameau- « lionis ab originali ) evacuelur , si non
sam esse pece atum originale. Respondeo « gratis donalur, sed mentis reddilur ».
ci. hunc auctorem ex minus quodani ac- Hinc slalim liaec alia subiicit n. lo. « Si
curato scriplore,eius fìdem seculum, ista a enim dixerimus iidem praecessis^e in ,

transcripsisse non enim ista reperiuntur « qua esset merilum gratiae (ita enim di-
in ea epistola, sed prorsus alia, ubi loqui- cebant plures, ut patet ex Exposit.ep. ad
tur de prima Iustifìcatione e. III. n. 12. (Jalatas 1. I. ad Simpl.q.II.exEnchiridio
« Fides igitur ad Cliristum nos lrahit,quae ete. de Gratia primae Iustificationis), quid
« nisi desuper gratuito munere nobis dare- « meriti liabebat homo ante fìdem, ut ae-
di tur, non ipse diceret, nemo potest veni- « ciperet fìdem »? Haec pianissima sunt
« reetc.)) et infra tium, 14. «Quaerimus in nostra sententia; si haec transferas ad
« namque meritum obdurationis, et inve- iustos decidentes a iustitia, culpa erit non
« nimus loquilur autem de obduratio-
( Augùstini sed interpretis , cum omnia
,

« ne infìdeliiatis sine baptismate): merito implexa atque difficilia senseris.

e a r lvi. LVL Cum autem de Iesu Christo Filio Dei unico Domino nostro, quod
^rExie.ì^rr.io ad brevitateni confessionis pertinet, dixerimus adiungimus sic credere nos ,

ordine dictMm in
e^ j n Spi r itum Sanctum , ut illa Trinilas compleatur ,
quae Deus deinde
est:
Sancta commemoratur Ecclesia, linde datur intelligi rationalem creaturam
ad Ierusalem liberam pertinentem post commemorationem Creatoris id ,
,

est summae iilius Trinitatis fuisse subdendarn. Quoniam quidquid de nomine

Christo dictum est ad unitatem personae Unigeniti pertinet. Rectus itaque
,

confessionis ordo poscebat ut frinitati subiungeretur Ecclesia tamquani

,

habitatori domus sua , et Deo templum suum , et conditori civitas sua.

Quae tota hic accipienda est non solum ex parte quae peregrinatur in ter-
,

ris , usque ad occasum laudans nomen Domini et post capti vi

a solis ortu ,

tatem vetustatis cantans canticum novum; verum etiam ex illa quae in eoe- ,

lis semper ex quo condita est, cohaesit Deo, nec illum inalimi sui casus
,

experta est. Haec in sanctis angelis beata persistit, et suae parti peregrinanti,
sicut oportet opitulatur quia utraque una erit consorlio aetornitatis, et mine
:

una est vinculo caritatis quae tota instituta est ad colendum unum Deuni.
,

Unde nec tota nec ulla pars eius vult se coli prò Deo, nec cuiquam esse Deus
pertinenti ad templum Dei quod aedificatur ex diis quos facit non factus
,

Deus. Ac per hoc Spiritus Sanctus si creatura non creator esset profecto ,

creatura rationalis esset ipsa est enim stimma creatura. Et ideo in regula
;

fidei non poneretur ante Ecclesiam quia et ipse ad Ecclesiam pertinere! in ,

illa eius parte, quae in caelis est. Nec haberet templum, sed etiam ipse tem

i. cor. vi ,
9 . plum esset. Templum autem habet de quo dicit Aposlolus Nescitis quia cor-
, :

rer, hi. 16. V ora wstra templum sunt Spiritus Sancii qui in vobis est, quem habetis a Deo? De
, bi(1 l5 .
quihus alio loco dicit Nescitis quia corpora vestra membra sunt (liristi? Quo
:

modo ergo Deus non est qui templum habet ? aut minor Christo est euiws
,
,

membra templum habet? Ncque enim aliud templum eius, aliud templum
 — 123 —
Dei est cimi idem dicat Aposlolus Nescitis quia templum Dei eslis. Quod ut
, :

probaret adiecit Et Spirilus Dei habitat in vobis. Deus ergo habitat in tem-
, :

pio suo non solimi Spiritus Sanctus, sed etiam Pater et Filius, qui etiamde
corpore suo per quod factus est caput Ecclesiae quae in homi ni bus est, ut ,

sit ipse in omnibus primalum tenens Solvile /empitoti hoc et in triduo

ait :
Io. II. Il
,

suscitabo illud. Templum ergo Dei, hoc esl lotius sunmiae Trinitatis, sancta
est Ecclesia , scilicet universa in caelo et in (erra.

Doctrinam Incarnationis, quam Augu- de Spinoza Epist. XXI. ad Oldenburgium Noia l -

ad eaP ,lt

stinus tradiderat in superioribus conclu- an. 1675. Quod quaedam Ecclesiae his
dit hoc capite: quare in hunc locum ali- addunt, quod Deus naturam humanam
3 uà transtulimus, quae eideui illustran- assumpserit, moniti expresse me quid di-
ae opportuna videri possunt. cant nescire. Imo ut verum fatear non ,

D. deBeausobre inHistoria Manicheis- minus absurde mihi loqui videntur quam ,

mi cap. I. modus, inquit, quo ss. Patres si quis mihi diceret quod circulus na-
,

Incarnationcmexplicant, supponit essen- turam quadrati induerit.

tiam divi nani esse corpoream. Addit dein- Ut res tanta dilucide teneatur, tota est
de quantum ad patres graecos {d)\Andeo ad simpliciores,et pauciores tenninos re-
dicerc , vel modus explicandi lncarna-
•
vocanda , quod non modo in suis aequa-
tionem usurpatus a patribus graecis non tionibus conficiendis arithmelici algebri-
est nisi falsar uni iclearum congerìes ac stae consuevere, sed theologi quoque ce-
\ocum nihil significantiurn, aut sibi ani- lebriores quantum subiecta materia pa-
mo repraesentarunt naturam divinam uti titur (b)
subtilcm materiam. Quae tam acerba Duplex igitur idea , quantum fieri po-
censura in latinos etiam patres aequo iu- test concipienda perspicue est: altera u-
,

re trahi pò test. nionis, altera persouae.

Nihilo reverendo!* in patres et EccJe- Atque unio quidem humanitatis cum
siam latinam ac graecam est d. Petrus Verbo divino a veteribus latinis patribus
Bayle in Dict. arliculo Nestorius ubi , frequentius unilio dicitur.Tum etiam ali-
-cri bit: Cy ri Unni interac Nestorium litem quando adunatio, consertio, sociatio, con-
fuisse non nisi de voce, esset nec ne B. cordia, foedus, confoederatio , foederatio,
Vir<j,o appellando- Mater Dei, de re u- confibulatio connexio , contextio, con-
,

trosque consensisse. Id si ita sit , insignis cretio, conventio,mixtio,commixtio Au- :

infamia maritar Ephesino Concilio, tum gustinoautem dicitur coaptatio, susceptio,

reliquis post ipsum atque Ecclesiae uni- coniugatio , mixtura , accessus.
verse. Qui graecorum nominum syllabum
Non est inilii praetereundus Benedictus velit (e) adeat Petavium librum IH. de

(a) Crederes propriurn esse novatorum vel
patres seciim ipsis committere , vel graecos no-
inin.itim carpare atque iosectari. Vesanas Lu-
theri voces a Calvino in altero Instilutionum
libro repetit^scap. I., Demo est qui ignorat ; ac
Demo itefn est eruditorum quem lateat , qua
oontemplioBe [ansenìus io libro proemiali cap.
XVII., ac rursum in libro Pdrallel. not. 76.
graecos doctorea hnbuerit. At vero 01 thodoxa
s.Thomas in opusculo ad Urbanum IV., et Geor-
gius Scholarius in oratioue coram patribus flo-
rentinis. C. P.
(ò) Merito hac limitatione utitur auctor ;
iampridem enim in priore ad Loefflerum epis-
tola Leibnitius animadvertit , mathematicam
demonstrandi rationem ad theologicas contro-
versias aegre traduci. Immo et istud adiecit ,
quod nolim silentio praetermissurn artem de- :

pietas probe novit, ne(jue linguaruni varietale, monstrandi paucissimi tene ut et plerique pa-
,

nequt' intervallis locorum umtatern {idei, 00»- ralogismos consuunt sub demonstrationis sche-
ipiraitemqnc professioaera violari. Quare nil mate. C. P.
habet antiquius, quam patres eodem vereri ob- (e) Solemniora vocabula, qui bus patres uni-
sequio atque illud repetere quod in oecume-
, tiouem Verbi cum huniana natura decla rarunt,
nicis concili is V. (collat. V.) et VI. ( actt. X. ista su ut crvvv$xiv afflai, Origenes ad ver. Cel-
:

\\ III.) inculcatum legit xara r%v ruv oiyiuv

:
Bum lib. III. n. 28; crvfAQvvzti Hippolytus de
f

Tzripuv oidetifKxXtit K^pvTTOixiy. Sed hac de re Incarnat. adver. Beroneiu et Helicem n. 4. ;

coiMuli debeut quae praeclarissime disscrunt y.puan, Irenaeus lib. HI. cap. XIX. n. I., Ori-
 , ,

— 124

Jncar. capite I. quorum praecipuum est ce mini , ut Cliristus sit. In illaergo per-
« sona mixtura est animae et corporis,in
liane autem unionem quamvis passim « hac persona mixtura est Dei et homi-
inefFabilem patres praedicent , declarare <( nis si tamen recedat auditor a consue-
tamen conanlur I. per negationem. Eam « tudine corporum ,
qua solent duo li-

uon esse secundum inliabitationein > afl'ec- ce quores ita commisceri, ut neuler servet
tum, dignitatem , auctoritalem, potesta- « integritatem suam ».
tem, opera tionem, equivocalionem nomi- Modus autem, inquit alibi Augustinus
imm. Haec passim Cyrillus, aliique cum lib. XXI. de civ. e. XI. quo corporibus

s. Thoma IH. p. q. II. a. 6. Decem a- adhaerent spiritus et ammalia fiunt, om-

Jios modos excludunt Maximus Martyr, nino mirum est. Nec comprehendi ab ho-
opusculo XII. per Tarrianum edito p.148. mine potest , et hoc ipse homo est. Addit
et Eutliymius in Panoplia tit. VII. Lat. Ed. Augustinus eadem epistola ad Volusianum
p. \kk. Hac ratione plurimi patrum ex- CXXXVII. eodemque num. 11.- facilius
plicuere divinam naturarci, dicendo quid credi debuisse possibilem unionem Verbi
non sit Deus. Addo: cum patres explicare Divini incorporei cum anima Christi in-
videnlur positive liane unitionem , quod corporea quam uniones animarum in-
,

sit secundum naturam substanliam et corporearum cum humanis corporibus,

subsislentiam , testimoniis frequentissimis quod quolidie inquit ad procreandos ho-
erudite congestis a Petavio de In- 1. III. mines duarumrerum incorporearum com-
car. e. IV. praecipue tamen ilJud nega* mixtio facilius credi debuit quam unius
tum intendunt , quod non sit secundum incorporeae.... ac per hoc Verbi Dei et
aff'ectum, dignitatem, honorem , ut con- animae credibilior debuit esse permixtio
stabit eorum verba expendenti. quam animae et corporis. Sed hoc in no-
II. Declarant per affirma tionem uten- bis quolidie experimur illud in Chri- ,

tes praecipue celebri exemplo unionis in- sto credere iubemur.

ler anima m
et corpus. Quemadmodum Haec Augustinus anno 412. Paulo post
ea unione fìt, ut ex anima et corpore exi- in oriente similia, s. Cyrillus saepissime
stat homo aut aliud quodvis animai vi- hac similitudine usus. Dicimus ( inquit
vens, ita vi huius praestantissimae unio- Scholat. de Incanì. Unigen. capite V. )
nis ex Verbo Deo et hu inanità te fìt homo quod deceat quamvis minor sii
cogitare ,

Deus, sive Emmanuel. Sic autemquidam, oralio ventate talem esse adunationem
,

ait Augustinus ep. CXXXVII. al. III. Emmanuel qualem quis inlelligat et
,

n. 11., reddi sili ralionem Jlagitant

,
quomodo Deus homini permixtus sit, ut
una fieret persona C liristi cum hoc semel
fieri oportuerit, quasi ralionem ipsi red-
dant de re quae quolidie fit y quomodo
misceatur anima corpori, ut una persona
fiat hominis. Nam sicut in mutate per-
sonae anima unitur corpori, ut homo sit,
ita in unitate personae Deus « unitur no-
animarli hominis ad suum corpus ha-
bere.
Hactenus de idea Unionis. Ideam per-
sonae nobis repraesentat singularitas per-
fecta , inlellectiva , incommunicata. In
liane conspirant innumera Conciliorum
ac patrum graecorum ac latinorum te-
stimonia apud Petavium in libris de Tri-
ni tate et Incarnatione , si ea ut par est

genes con. Celsum lib. III. n. 41., Methodius lariide Trinit. lib. X. n. 52., Ephraemi de
in Convivio decem Virg. Orat. III. mi. 4-8. Transfig. Domini Opp. tom. II. pag. 64.,Gre-
Gregorius Nissenns adver. Eunomium Oratt. gorii Nazianzeni orat. LI. Gregorii Nysseni
,

1I-V Ephraem apud Assemanum Biblioth.

, con. Eunom. IV., Hieronymi ad Hedi-
orat.
Orient. Tom. I. pag. 80. crv^occrts oix.ovoix.ikt)
; ,
biam q. IX., et Augustini de Trinit. lib. IV.
Cyrillus passim crvv(ìpofx.7), Gregorius Nazian-
; cap. XX. luculentissima testimonia ,
n. 5o.
zenus Orat. XXXI; evcotris, Origeues adver. Cel- atque ea describo quae tradunt Tertul-
sol uni ,

sum lib. III. n. 41 <Tv(x.$ot<ns avvùpo/xri, Cyril-

. ; liànus et Àthanasius ; ìlle con. Praxeam cap.
lus de Incarnat. cap. XXXII. et svwcris §v<rix.r\
, ,
XXVII. inquiens: videmus duplicom ttatum
Cyrillus Anath. III. Ceterum priusquam Nes- non confusum,sedconiunctumin una persona.}
torii nomen audiretur , ac nestorianae contro- iste in Annuntiat. Deiparae n. 11. Bn w xxrx
versiae infestam haberent Ecclesiam , patres di- (X.10LV VTTQCrrOCtTiV KXt iK ÙVQ KXt tV OVO TOM <pl/CTìtT*V .

J>ertis verbis uvri.^tirty constituerant.Omitto Hi- C. P.

 — 125 —
comparcs,et quoti iinis deest ex aliis sup- et in se esse creatavi personarn subsisten-
pleas. In natura divina singularitas est cimi haec incommunicationem signi-
/tv//,

perfecta et intellettiva; at quia Patri, Fi- iìccnt , ex qua sequitur rem incommu-
lio ac Spiritili Sancto per identitatem coni- nicatatn per se stare et in se sistere ,
quod
municatur, (haec enim una communica- falso dices de humanitate Coristi, si ea
tio Jocuiii liabet in divinis ) idcirco in vere unita est Verbo. Superest ergo quod
quantum hoc paeto communicabilis est una sit persona Divina uniens sibi et con-
persona non est, non in se sistit, non in se iungens h umanità lem. Hinc Augustinus
stat, nequeper se. Contra Pater est singu- (Semi. LXVJI. al Vili, de verb. Dom.
laritas perfecta et intelleetiva ; ae prae- n. 7.) Suscepit ani mam, suscepit corpus,
neque Filio , neque Spiritai Saneto
lerea plenum hominem, imam jack
suscepit
communicatur igitur Pater persona est.
: Dominus curii servo personarn.
Idem dicilo de Filio ac Spirito Saneto, Corollarium II. Licet unio Verbi et
(juoniam ineonmumieabilitas uiiius divi- humanitatis mutua sit, adirne tamen Ver-
nae personae cum altera quam explicui- bum non tam communicatur humanita-
mus tota fimdatur in opposi tione relativa ti, illi communicat, eam suam
quam se
imiusad alteram , ideo persona* explicat suique iuris faciendo , silique propriam,
Augustinus per lias relationes originis, uti quae phrasis est s.Cyrilli,sive ad se per-
passim in 1. V. et VII. de Trinità te, quae tinenlem , quae phrasis est s. Aagustini.
relationes distinctionem realem mutuam, Quare cum incumbat Ecclesiae ea lo-
idest ineomnumieabilitatem identitatispo- quendi necessitasse qua Augustinus 1. III.
stulant, qua unaquaeque persona in se ac de Trinit. e. IV. , iundamentum habuit
per se stare intelligitur. Ecclesia, ut Verbum quidem etiam post
Ut autem habeas, quid sibi velint sub- uuionem appellaret vocabulo personae ,
sistens et supposilum , cui in graeco re- humanitatem autem ipsam sine creata
spondet celebre vocabulum Hypostasis, persona esse diceret.
satis est ut adefinitione personae intellec- Eadem fere ratione non humanitas di-
tivitatem auferas. Ubicumque igitur est citur assumpsisse Verbum , sed Verbum
singularitas perfecta et incommunicala assumpsisse humanitatem: non dicitur ab
alteri, ut in omnibus ex gr. animantibus, Evangelista, quod caro facta sit Verbum,
ibi est suppositum et subsistens. Inde sub- sed quod Verbum caro factum sit : non
sislentia appellatili', quae Augustino sub- dicitur aPaulo quod semen Abrahae ap-
stantia dicitur 1. VII. de Tr. e. IV. et prehenderit Deum, sed quod Deus semen
alibi.Duabus noiionibus unionis et per- Abrahae apprehenderit. Nempe Verbum
sonae praemissis, praecipua lncarnationis ab aeterno praeextitit humanitati, et per
capita per ss. Patres tradita, veluti toti- omnipotentiam toti Trinitati communem
dem corollaria subiuferemus. Inde consta- libere operatum est unionem sui cum Ini-
bii, doctrinam ss. Pati imi non esse vocum manilate.
niliil signilicantium congeriem, ut d. de III. In hoc enthymema-
Corollarium
Beausobre appellati neque in eos uti nos Humanitas comunicata est Verbo per-
te.
cosse contumelia quam hac in re usur-
, unionem, ergo non est incomunicata, sive
pat Spinoza loco citato Nescio quid di- non est persona: consecutio ita clara est
cant. ut nemo nis'i bardus ac stupidus dubitare
Corollarium I. Quoniam singularitas possit.
humanitatis Christi communicata fuit Neque reipsa ullum est vestigium hu-
non quidem per identitatem sed sallem ius dubitalionis in tota controversia ne-
per unionem analogam unioni corporis storiarla, quantum ex graecorum aut la-
,
i
et ammac Filio Dei , sire Verbo Divino, tinornm scriptis eruere possumus.
Lis
falso dixeris eam humanitatem esse sin- ergo unice esse potuit in antecedente hu-
gularitaiem intellecli\ ani pei lectam in- ius argurnentationis. Atque in eo re ipsa
commwìicatam quemadmodum incom-
, litem fuisse testantur passim scripta s.Cy-
municata quaelibet alia humanitas
est rilli, qui proinde tamquam omnium fun-
cuinslibetpuri hominis. Falso ergo dixc- damentum ab ipso primo Anathematis-
ns cum Nestorio, eam humanitatem ex se moiSi quis, inquit,/zo/Z confitelur Deum )
 . .

— 126 —
esse secunduni veritatcm Emmanuclem ,
Corollarium V. Ex dictis colligilur ,

hoc est Deum nobiscum , si ve, ut espli- quod sensu a Calliolicis intento Deus ,

cai in defensione Jiuius Anathemalismi est homo, ideoque Deus est passibilis, et
contra orientales , Verbum incarnatimi et reipsa passus est, morluus est etc. Haec
hominemfactum hoc est unitimi carni ,
est Celebris illa communicatio idiomatum
analhema sit sive proprietatum in Christo qua Deo ,

Imo ipse Nestorius a neganda unione humana tribuuntur, homini autem divi-
auspicabatur errorem suura. Die eum na, quaeque fuit semper haereticis qui-
qui suscepit , verba sunt Nestorii citati a dem scandalurn,gentibus autem slultilia.
s. Cyrillo in defensione Analheinatismi Communis ratio id explicandi tradilur
terlii contra orientaJes, quod sit Deus; a s. Thoma III. p. q. XVI art. 1. et seq.
oppone susceptumquia serviforma) adii- Quia persona qua sup-
Filii Dei, prò
cepost haecconnexionis dignitatem,quia ponit hoc nomea Deus , est suppositum
duorum authoritas communis, quia duo- naturae humanae vere et proprie hoc
rum eadern dignitas: naturis manentibus nomen homo potest praedicari de hoc
falere dignitalis unitalem. Vides, inquit nomine Deus secundum quod supponit
Cyrillus, ubique separatila quidem in- prò persona Filii Dei. At quoniam nihil
terse naturas, unientem autem, ut dicit
,
obstat eamdem propositionem esse veraci
adorationem et communem authorita- multiplici sensu, haec autem subindicata
tem nominatila, iuxla solius dignitalis explicatio postulat, ut plures rerum ac
unitatela', de qua imitate dignitalis solius vocum diflicultates atque ambages pro-
exclusa unitate sive unione aut unitione lixe enodenturj praeterea contra eos ad-
vera ac physica , perpetuo sugiiJatur a versarios agimus qui harum rerum ac
,

patribus. vocum obscuritate abutuntur , eamque

Corollarium IV Falsum est itaque
. patribus obiiciunt* ideirco explicationem
quod asserit Petrus Bayle lilem Nesto- , aliam proponemus cui putamus conci-
,

rium inter ac Cyrillum, idest nestorianos lia et patres ante Damascenum praeci-
inter el Ecclesiam fuisse , adeoque et esse pue inhaesisse. Explicatio ex duabus pro-
de voce, cum maxima de re fuerit. Idest positionibus pendet.
utrum vera naturalis unio fuerit Verbi Propositio I.
cum Humanilate et plus quam secundum Ghristus constitulive dicit non modo
autoritatem ac dignitalem. Quare Epi- Verbum divinum , sed naturam creatali
scopi Synodi Ephesinae ad Coelestinum et huius unionem ad personam Verbi.
epistola , quae in editione Coustant est : Vel sola cogitatione sepone Verbum, se-
Sceleratissimam haercsim sanctissimam pone humanitatem, aut bis iutellectis a-
nostrani Religionera evcrtenlem et My- biice cogitationem unionis ,
quodlibet ex
slerii dispensationem ex ipsis funda- liis tribus deficere cogites, deficiet Ghri-
mentis evellentem demoliti sumus stus Emmanuel Deus-Homo Verbum Ca-
Monendus itaque lector catholicus, ne ro etc. Hinc recte dicilur Chrislus perso-
fucus ei fiat magno nomine Petri Bayle na non uteumque sed in et ex dualm>
in famigeralissimosuo dictionario et ni- naturis, quod in conciliis et patribus ce-
mium quam oporleret pervulgatissimo , leberrimum est. Hinc AiumstinusEnchir.
monendus, inquam ncque de insigni im- cap. XXXV. Unicus Dei Filiusfactm
peritia neque de enormi temeritate eum est et hominis fìlius, idemque ipse utrum-
auctorem salis excusari in re tanta posse. que ex utroque unus Christus. Et ca-
De impernia quidem, quod hoc tractatu- pite XXXVI. Quemadmodum est una
rus rem centies ac millies in graecis lali- persona quilibet homo, anima scilicet ru-
nisque patribus ileralam vel non legerit tionalis et caro, ita sit Chrislus una per-
velnon inlellexerit de temeritate vero,
j sona Verbum et homo. El e. XXX \ HI
quod generalem Ephesinam Synodum , S icut confitemur D. N. I. Chris! uni qui
et reliqua
,
quibus confirmala est,posle- de Dco Deus homo autem natus est de
,

nora Concilia omnemque catholicam

, Spiritu S anelo et Virgole Muriti ,
ut ni
Ecclesiam tanta turpissimae calumniac que substantìa , Divina scilicet atque
infamia traduxeril. humana fìlius est unicus etc. Vides utram-
 — 127 —
que substantiam divinarli et humaham anatlh ma
Illudque paulo post incul-
sit.

constitutive. cai Est unus et idem Deus simul et ho-

:

Bine autem quod de

facile intelligitur: mo, lam vero nihil est specialis arduità-
Christo praedicentur divina et humana. lis in no quod Verbum sit mortuuni , sii

Christus Deus Dei Filius est Deus et Ho- crucifixum eie, si cum dico Verbum, po-
mo inquit Aug. Ench. e. XXXV. Deus testaut debei subintelligi Yerbum homo,
ante omnia saccaia et Homo in nostro sive idemipse ulrumque ex utroque unus
saeculo ... Quo circa in quantum Deus Christus, ut aitAug. Enchir.c. XXXV., et
est ipso et Pater unum sunt, in quantum
,
declaratum est in propositione prima.
autem Jiomo est Pater maior est ilio. Si- Nihil est specialis arduitatis in eo, quod
milia obvia sunt in patribos latinis ac homo dicatur Creator coeli et terrae
graecis. eie., si cum dico homo ,
potest aut debet

Proposi t io 11. subintelligiHomo Verbum.

CumdeChristo loquentes dicimus Yer- Aliam praeterea explicaiionem accipc
bum, possumus aut debemus subintelli- ex eodem Augustino epist. CLXXXVII.
gere Yerbum homo et Cam dicimus ho- ; al. LVII. n. 8. et 9. Demus , quod cum

mo pcMsamiu aut debemus subintelli- dico Verbum non subinlelligam Verbum

,

gere Homo Yerbum. Id facile intelligitur Homo sed Verbum ipsum prout distin-
,

ex Angustino ep. CLXXXVII. ad Dar- ctum, non tamen prout separatum ab ho-
danuni a!. LV1I. S.Sìcut unus homo
n. minem esset enim liaec separationis affir-
est alluna rationalis et caro sic et unus ,
matio falsa. Demus quod cum dico Ho-
Christus est Yerbum et homo... Nec cimi mo, non subintelligatur Homi- Nerbimi ,
Filium Dei Christina dicimus, hominem sed Homo in quantum est quid distin-
,

separamus aut cum eumdem Christian

,
ctumjicet non quid separatum a Verbo.
filium hominis dicimus, separamus Deum. Adliuc tamen de Verbo praedicari po-
Bine Cviillus Anatliematismo IV. non test, Homo passus, crucifixus etc, si sub-
anathenia dicit: Si quis eas voces,
bolliti! intelligas non in se seu sua Divalliate ,

quae in Apostolicis et Evangelicis seri- sed secundum hominem. De homine prae-

ptisde Christo vel a sanctis vel ab ipso dicari potest, quod sit omnipotens, crea-
dicuntur, duabus personis hoc est subsi- tor angelorum etc. ,
si subintelligas non
i
slentiis distribuit : non inquam, hic tan- in se sive sua humanitale , sed secundum.
tam sistit Cyrillus , sed praeterea agens Deum.Cum enim sit Christus Deus et ho
'
demodo loquendi opportuno ad eum er- mo ,utrumque in ilio observandum
M'iviii ritaudum, ita prosequitur: et edias est cum loquitur , vel cum de ilio Scrrp-
quidem voces velut nomini,quem seor- tura loquitur, et quid secundum quid di-
vini sequestrato Verbo Dei intelligit, alias catur inluendunu Hinc explicans , quo
autem soli Di Patris Verbo utpote , pacto loan. IH. dicatur filius hominis
addecentes aptarit
/>- ///// in Coelo, et I. Cor. II. Dominus gloriae
gè sequentem oppositionem orienta-
I
crucifìxus, ac per hoc (inquit) et filius
. lium ([ni conveniebant in prima parte
, hominis secundum Deum est in coelo ,
Anathematwmi : Quod duabus personis et Filius Dei secundum hominem cruci-
, vel duabus iubnstentiis vel duobus filiis figebatur in terra. Tum subdit. Ergo po-
. dividentes unitionem hoc est unum fi- , luit recte dici Dominus gloriae crucifi-
liurn, voces adoptare non oporlet ; at re xus cum ad solam
,
cameni illa passio
pugnabant secun^ae parti. pertineret. Lege epist. CCXXXVIH. al.

Veruni Cyrillus in drfensione ex pri- CCLXIV. n. 10.: Quia ipse Dei Patris
ma parte, quam orientalcs concedcbani , Unigenilus Filius formarti servi accepit,
infertsecundam et ita repetit , : Si quis multa de ilio in scripluris secundumjor-
dividit voces secundum hunc modum , mani Dei dicunlur, multa secundum or- f
quidem lamquam ho/nini a Deo
ut alias mani servi.
seorsum intellecto (non dicit tamquam Geminac hae explicationes utvides, ,

nomini a Deo seorsim existente et re ipsa non pendent a subtilioribus notionibus

eparato, sed seorsum intellecto) adaptet: suppositi et naturae , a concreti* et ab-
lìlias vero ut Deo dignas soli Verbo Dei stractis , n rectia el obliquis quibus ob-
 C 1

— 128 —
noxiae sunt aliae plures explicationes non simis temporibus) ut demonsirant ih
sine perturbatone eorum , qui scholae logi et c\ dictis intelligitur (ci).

assueti non sunt. Quid si , inquit Bayle ,

angelus asso
Corollarium VI. lime facile intelligi- meret sibi corpus generatumex foemina.'
tur, B. Virginem esse Deiparam seu ma- Numquid foemina diceretur Mater An-
treni Dei si ve subintelligas Dei-hominis ,
geli secundum corpus? Kespondeo, apud si

quemadmodumdeclaravimus in explica- sapienles invalesceret Ine loquendimo-

tione prima, si ve subintelligas Dei secun- dus, omnino ita dici posse in ea hypo-
dum hominem , sive secundum formam thesi, quantum enim ad rem ipsam nilnl
servi, quemadmodum declaravimus in latet falsi tatis.

explicatione secunda. Quae omnia ut ve- Corollarium VII. Ex dictis constai

ra sint, non postulane ftindamenlum aliud non esse unam naturam in Cliristo ne- ,

quam unionem veram Verbi cum huma-
nitate. Neque alius est Cyrilli sensus io
Anatbematismo primo: Si quis non con-
filetur Dei Genitricem s. Virginem pe~
que per confusionem mixlionem et trans*
mutalionem duarum naiurarum in unam
lertiam, neque per conversionem liuma-
,
nilatis in divinitaiem, neque per conver-

perù enini secundum cameni , cameni sionem divinitatis in humanitalem, de

factum Dei Verbum .} analhema sit.
. . quibus erroribus apollinaristarum et eu-
Quae doctrina secundum utramque no- tycliianorum Petavius 1. III. de Incar-
strani explicationem vera est. natione. Constatex idea ipsa unionis Ver-
Quod autem opponit Bayle matrem , bicum humanitate quae postulat duali-
hominis non dici matrem animae licet sit tatem horum extremorum.
mater corporis, cui anima unitur , leve Corollarium VIII. Hinc etiam conslat
est. Si quis enim diceret: haec foemina neque in Chrislo fuisse unam naturam
genuit liane animam
rationalem non in compositam ex divina et humana, sicuti
se ipsa sed secundum corpus aut carnem ex anima et corpore fit non modo unus
non reprehenderetur quia ialsum diceret, homo, sed una natura. Atque unam qui-
sed quia abhorreret a comuni loquendi dem naturam hoc sensu docuere euty-
consuetudine ,
cum
contra ea appella tio chiani posteriores cum celeberrimis pili-

Malris Dei secundum carnem , confor- losophis et inter alios Ioanne Philopono,
mis sit scripluris et Ecclesiae a vetustis- eapraecipueparitateet exemploinslrucli,

(a) Huic illustrandae responsioni non mini- novìt, spiritual infundit : format enim ille spi-
mum ista conferre videntur ,
quae in epistola ritual hominis in ilio, ut propheta ait. Iam alia
ad monachos Aegypti scribit Cyrillus tom. V. carnis , alia rursum auimae est ratio, situiti
Opp. part. II. pag. 8. Edit. Paris i638 Sed : licet illae terrestres dumtaxat corporuai aiatrts
percunctabere hieforsan : Numquid, die age ,
jìant: nonalteramtamea hominis partem, sed
divinitatis mater Virgo extitit ? Ad hoc dici- totum homiueai , qui ex auìma et corpore coh-
mus , vìvimi illud et subsistens Dei Verbum Jlatur , parere dicuntur. Nemo enim (ut exein-
vere citra ullam controversìam ex ipsa Dei et pio re s illustretur) Elizabeth cameni taatitm-
Patris essentia genitura esse substantiamque 5 jaodo , non etiam animam peperisse dixent
temporis initio carentem sortitum } ad eum mo~ siquidem non solaai caraem genuit illa sed ,

dum generanti cohaerere, ut in ipso et cum ipso Jìnptistam ex aaima et corpore constante!*.
nunquam non sit,esseque intelligatur: verwn- ovo xv strcoi rts , (£>£ps tirttiv } tt\v Ektffxfiir
tamen illud idem Verbuainovissimisaevi huius C0tD1LCT0X.CV (A.SV , CV (JL7IV STI XXI ^W^OT XZf
temporibus incarnatum , hoc est corpori anima SXTSTOXS yacp -^V^CO^-SVTX TCV Bx-XTICTT^ , XXI
intelligenti informato coniunctum secundum coi sZ xfjLQotv tov xvopioirov ,
ev ~\>v)(r\s ori kt-

carnem ex muliere natura esse. Habet autem ytoxxi crufjLXTOs. Queaiadaiodum ergo UJUM
hoc incarnati Verbi mysterium non modicam homo ex anima et corpore constituitur ; ita et
cum humauo parla cogaationem : quandoqui- in Eiamaauelis quoque ortuaccidisse cogitetnus.
dem lerrenorum hominum malres naturae ad Cyrillus itaque cum negat ferri posse ut TC ,
1

generandum subservientes ,in utero quidem car- zabet nonnisi <Txpx.0T0x.Qi dicatur, haud obsenre
nem gestant ,quae seasim per teaiporum inter- signifìcat illam posse ac vero etiam ^fvyfirwto*
,

valla concrescens, arcanisque quibusdam Con- vocari oportere , nimirum xxrx tt,v rapita
ditoris operationibus incrementa paulatim su- cundura corpus. Unde Petavius ( De lue. Lib.
raens ad per/ed ioueai adducta formam tan-
, V. Cap. XIX. monuit, matres non
n. II.) scite
m
dem attinga humana : Deus vero corpusculo immerito genitrices animae corporatae nuncu
inni perfido et animato , eo modo quem ipse pari. C. P.
 — 129 —
inìmae soiiìcct et corporis naturalo imam idest ita ut inde existeret una persona in-
componentiuni. In ea antera paniate dis- carnata.
sol venda Eulogius , llusticus diaconi , Uno verbo dici polest , oranes phrases
Sophronins ierosolymitanus , Maximus quamvis vocibus dissimile* aliud nihil
niartvr, Ferrandus diaconus , Leontius, praeter divinam personam Verbi et hu-
Pamascenus , et ipse lustinianus in prò- manitatem significare, quara explicatam
ione fidei adversus tria Capitola , a- nnionem.
lumie veterani maxime desudarunt oinni Saepe in hoc capite Spiritns Sanctus Notali, ad cap.

contentione ingcnii, utexeorum prolixis appellatur Deus disertissime. Merito er-

Ln '

responsionibus patet. go Bellarminus in praefàtioue ad libros

At videtur ex dictis res brevius con-
(lei posse. Conslabat inter cathoiicos et
lios entyeliianos, quod sicut ex anima ra-
tionali et corpore nnus est homo, ita ex
Deo Verbo et homioe , duabus bis natu-
ri< pennanentibns distinctis , ineonfusis,
integris unusessctCliristus. Addebat haec
cutvehianorum secta unus Christus
snpef una natura composita. At
scriplurae et patres appellationem dna-
rum naturarum ubique profiterentur
cum graeci praecipue patres personam
quidem compositam arwGsrov passim di-
cant, naturam autem compositam nemo
hactenus dixerit ex patribus aut conci-
liis, cum praeterea ea vox uniusnaturac
aplissima sit ad occultandos innumeros
errores ab initio Ecclesiae contra duali-
tatem naturarum, nulla alia ratione o-
pus est adeamvocemanathematizandam,
qua>i praeterea longis dispntationibus ex
plnJosophia petitis insudandum sit con-
tra eius vocis usum ,
quod veteres pluri-
rni fccere, liquidam veritatem non sine
aliqua obseuiitale propugnanles.
CoroUarium ullimum. Tandem expli-
de Ghristo inter alias contra Erasrnum
censuras, liane etiam habet. Pracfadone
in libros Ililarii audcmiis (inquit Eras-
mus) Spiritimi Sanctum appellare Deum
quod vetcres ausi non sunt. Non defuere
qui Bellarminum calumniatorem Eras-
mi traduxerint. Al immerito: haec enim
et in- habet Erasmus ad literam. Haec dixe-
cum rim... ut ostendam ,
quanta fuerit anti-
quorum religio pronunciandi de rebus
,
divinis. Cum sanctius etiam eas colerentj
quamnos qui... audemus Spiritimi S an-
etimi appellare Deurn , quod veteres a-
liquamdiu non videntur ausi. Si tantam
haec discrepanza accusationem meretur,
profectoexpluribusEvangelistiseamdem
sententiam nonnulla syllabarumvarieta-
unum eorum salterai dam-
te recitantibus,
nabis. Nec vero semel in eo contextu ista
inculcat Erasmus. Hilarius (inquit) nus-
quamscribit, adorandum Spiritimi S. 7
nusquam tribuit Dei vocabulum ....Haec
veterum religiofuit, ut licct Deumpie ve-
tamen de eo pronuncia-
?ierarentur, nihil
re auderent quod non esset apertetradi-
ium in sacris voluminibus in quibus cum
:

cantai parata in conciliis ac patribus aliquoties Filio tribuitur Dei cognome/i,

eelebres, quaeque obscurae visac sunt, ex. SpiriluiS aneto nusquam aperte, etsi post
gr. quod un'io Verbi Incarnati fuerit se- orthodoxorum pia curiositas idonea or-
(undum subsistentiam sccunduiu hypo-
, gumenta compererà e sacris litcris. Ilinc
stasiiii secundum' compositionem ctc.
, constat, quod illud Erasmi veteres ali :

Nihil enim alimi significatili- nisi quod
\ libuiii <li\ iniiin suain personam, suam
Mbtistentiam univent cum huinanitatc
, quamdiu non videntur ausi significat ut
minimum patres priorum qualuor sae-
, culorum aequivalct proinde vocibus
:
,

et inde exliteril hoc compositum Deus quas Bellarminus expressit : veteres ausi
homo quod saepe esplicatimi est exem-
, non sunt.
pio uniouis animae cum corpore longc Non negat Erasmus Spiritimi S. esse
diversa ab unione secundum ailectum Dcumjncquchocilli crimcn impingitBel-
,

dignitatem eie Explicatur quod habet larminus, qui proinde non nisi calumnio-
Aug. ( Enchiridion capile XXXVI. et se hac de causa sugillari potest. Eripit
iuDumeris aliis locis) ci alii patres Ire- tamen Erasmus eatholicis tradilionem
queotissime, naturam lmmanam in uni- veterum patrum, quameruditis plurimis
'
Uem personae unici Filiì Dei ussum- cilatis asserii Bellarminus plura adhuc
;
ptnm.in unilalem inquam pcnonac,
,
addit Pctavius de Trinitale lib. II. a

17
 — 130
cap. XIII. et srqq. Quibus addcndus in-
signis hie Eucliiridii Jocus a Bellarmino
ac Petaviopraelermissus.
Xottin. odcap. Ex hoc Augustini capite LVI. impu-
LyI -
Qu esnelli
enabis damnatas propositiones
LXXII.etLXXIH.etLXXlV.etLXXV.
etLXXVI.et LXXV1I. et LXXVIII.ubi
docet Ecclesiam componi ex solis auge-
lis coeli et solis eleclis ac iuslis terrae et
omnium saeculorurn. Oporlet tamen ad
argumenlationis elììcaciam ut iis quae in
hoc cap. LVI. habet Augustinus de Ec-
clesiae amplitudine iungas quae paulo
post capite LXI. habet de Ecclesiae visi-
bilitaie. Haec ergo (inquit) quae in San-
clis Angelis et virlutibus Dei est Eccle-
sia tane nobis siculi est innotescet
Ista vero quae ab Ma peregrinalur in
terris eo nobis notior est, quod in illa su-
mus 9 et quia homìnum est quod et nos
sumus. Plura etiam de visibilitate Eccle-
siae habet capite LXIV. et LXV. huius
Enchiridii, ubi de remissione peccatorum
per Ecclesiam utique visibilem, de sepa-
ratione ab Ecclesia utique visibili. lam
in hunc modum argumentor: Ecclesia
quae symboloaposlolorum
signifìcatur in
per Augustinum explicato in hoc capi-
te LVI. (in quibus symbolis et symbo-
lorum expositionibus sensus non impro»
prii et alieni sed maxime proprii usur-
panlur), quaeque hoc eodem capite LVI.
diciiur ab Augustino peregrinans in ter-
ris , et a solis ortu usque ad occasum
laudans nomen Domini post captivi-
et
tatem vetustatis (sub peccato ante sacra-
mentum remissivum originalis) cantans
canticum novum ( liberationis scilicet et
salutis vi sacramenti vel re vel voto su-
scepti ) , haec inquam Ecclesia ab eo-
dem Augustino paulo post infra in e. LXI.
dicilur nobis notior idest visibilis , con-
spirantibus in eamdem visibilitatem se-
quentibus capitibus LXIV. et LXV. , qui-
bus Ecclesia repraesentatur ut quid visi-
bilejetminislerioaclionumvisibiliumcon-
donans peccala ,alque eliam separans pec-
catores a Christi corpore. Atqui Ecclesia
nubis nolior, ideoque visibilis et mini- ,
sterioaclionum visibiliuincondonans pec-
cata, et separans peccatores a Christi cor-
pore non est Ecclesia ex solis eleclis ac
iuslis; quoniam novil Dominus qui sunt
eius, solumque in sua pracscientia discer-
—
nit eleeto* n reprobi? , solus etiam scru-
talur renes et corda, solus in occulta con-
sdentine interrogai iuslum et impium ,
circumspiciens omnes vias hominum si-
ve qui fìclam ac simulatam sive qui ye-
ram iustitiam habent.
Ergo Ecclesia significata in symbolo
per Augustinum explicato in hoc e. LVI.
et quae hoc eodem capile dicitur pere-
grinans in terris et a solis orlu usque ad
occasum laudans nornen Domini , et post
caplivitatem vetustatis cantans canticum
novum , non est Ecclesia ex solis electis
ac iustis. Sed Ecclesia huius temporis a-
reae comparatur, inquit August. (Serm.
CCXXXIII. n. 2. ) habens mixta grana
cum paleis, habens permixtos bonis ma-
los,habitura post iudicium sine ullis ma-
lis omnes bonos, Similia habet innume-
ris locis quae vide ap. ci. Alticotium
( Summae Aug. part. III. q. II. ar. 3.)
Solvendis argumentis quesnellistarum
sive ex Scriptura sive ex Augustino aliis-
que patribus tenenda est triplex distin-
ctio.
I. Ex Augustino ( Serm. CCXLVIII.
n. 1. ). Ecclesia et qualis est modo , et
qualis erit in resurreclione mortuorum :
modo enim habet sine numero multos et
bonos etmalos: post resurrectionem au-
tem habebit certo numero solos bonos.
Plurima ergo quae signifìcant immunita-
tem a malis ac pessimis , aptanda sunt
Ecclesiae post resurrectionem, ut expres-
se docet 1. IL Relr. cap. XVIII.
II. Quoniam Ecclesia huius temporis
permixta^ ut habet regula Aug. 1. III.
est
de doctr. Chr. cap. XXX1L n. ko. , et
coalescit tum de bona parte tum de alia
parte c/uae male permixta est... propler
temporalem commixtionem et comnumio-
nem sacramentorum hinc fit ut nonnulla
de bona parte intelligenda, nonnulla de
alia parte quae male permixta est. Quae
regi/la lectorem vigilantem requirit , ut
ait ibidem Augustinus. Exemplo esse po-
test alia regala ad scripturarum interpre-
tationem post Tichonium usurpata ab
Aug. praecedenle n. 45. eiusdem 1. IH.
de Doct. Christiana, nempe regula de
Domino et eius corpore , sive Christi ci
Ecclesiae una j>crsona, Hinc fit quod in
loquulionibus scripturarum a capile ad
corpus vel a corpore transilur ad caput ,
 — 131 —
et tamen non receditur ab una eademque una rctia piscium honorum et malo-
persona.Una persona loquitur.... etta- rutti.

men quid horurn duorurn capiti quid ,

III. Tandem ultima distinctio ex eo-

corpori idest quid Christo, quid Eccle-

)
dem Angustino cadit supra ipsam bonam
siae conveniat, ulique intelligendum est. pattern ,
qua Ecclesia speciosa dicitur et
Haec eo n. ìi. amplissime commendatili* non quasi iam
Istis cohaerent quae statini n. 45. in sit, sed quae praeparatur ut sit ; quae di-

verbiscitatisliabetdecorporeCliristiquod stinctio amnis est illi seholasticorum in

est Ecclesia ,
eiusque tum parte bona tutti pluribus maleriis, quantum ad efficaciam
alia parte quae male perinixta est. et quantum ad sufficientiam. Hinc (Jib.
Ad hoc pertinet ( inqu.it Augustinus ) II. Reti*, e. ) agens de septem li-
XVIÌÌ.
in caniìcis canticorum fusca suoi, et ,
bris qui inscribuntur de Baptismo contra
speciosa ut tabernacula Cedar , ut pelles donatistas ubicumque in bis libris com-
:

Salomone Non enim ait Fusca lui ut

: ,
memoravi Ecclesiam non habentem ma-
tabernacula Cedar et speciosa sum ut pel- culavi aut rugam non sic accipiendum
,

ilomonis sed utrumque se esse di-

•
,
est quasi iam sit sed quae praeparatur
,

xit propter temporalem unitatem intra ut sit , quando appare bit gloriosa.

LV1I. Sed de illa quae in Coelo est affìrmare quid possumus , nisi quod ,
Cip. LVII.
Stabilitas
nullus in ea malus est, nec quisquam deinceps inde cecidit aut casurus est, Ecclesiae
caelestis.
quo Deus anqclis peccantibus ìionpepercit, sicut scribit apostolus Petrus, sed II. Peti-. III. 4.

earceribtu cuìiginis inferi retrudens tradidit in iudicìo puniendos reservarì.

LYIII. Quomodo autem se habeat beatissima illa et superna societas, C a p. LVUI.
Aiigeloruiu quae
quae ibi sint diflerentiae praepositurarum , ut eum omnes tamquam generali sint differentiae.

nomine angeli nuncupentur (sicut in epistola ad Hebraeos legimus Cui enim : Hebr. I. 12.

gdorum diodi aìiquando sede a dextris meis ? hoc quippe modo significavit
,

omoes universaliter angelos dici) sint tamen illic archangeli et utrum iidem
, :

archangeli appellentur virtutes; atque Laudate eum omnes an- ita dictum sit,
Ps. CXLVIII.

geli eius laudate eum omnes virtutes eius; ac si diceretur Laudate eum omnes
, ,

angeli eius laudate eum omnes archangeli eius

, et quid inter se distent :

-
quatuor illa vocabula, quibus universam ipsam coelestem societatem videtur
Apoetoiofi esse complexus dicendo: Sive sedes , sive dominaliones , sive primi- Culoti. I. 16.

patm sive polestatcs dicant qui possunt si tamen possunt probare quod
, , ,

diami ego me ista ignorare confiteor. Sed ne illud quidem certum habeo,
:

utrum ad camdem societatem pertineant sol et luna eteunctasidera: quam-

vis nonnullis lucida corpora esse, non eum sensu vel intelligentia videantur.

Quatuor illa vocabula, quibus univer- per m. Gregorium descripta. Alii pau- Nota in caput
*'"•»**''*"
sum efc.Nihil mirandnm quod quatuor bis ciores, ani plures ordines sivenominatos
ordinibns angelicamliierarchiauicircuin- sive innominatos fere memoranti, ipseque
scripserit Augustinus. Licet enim post Athanasius,qui in epistola ad Serapiónem
quintum saeculum vulgalis libris Diony- forte unus ex veleribus nove in vulgata
ì areopagitae sive alterius sub eo no- angelorum nomina omnia posuit, adiicit
mine s. G regoli us maguus no veni ange- paradisum. Quare eorum plcraque bue
lorurn ordines tradiderit, quem deinceps speclantia non ex scriplurarum testimo-
iheologi omnes suotsecuti, non facile ta- nio ncque thcologica ratione confecta
men apud antiquiorem qui primis quin- sunt^scd partim ex occulta tradilione ,

que saeculis graecum sive

floruerit sive partirn ex opinione coniecturaque de-
latinum, novenari mn lume ordinem inve- scendunt, inquit Petavius de Angelis l.II.
oerto eo numero conclusum. multo- e. II. n. 1.
tjuc minila proprietà!» atque discrimina
 — 132 —
Ca ,. lix. cum qualibus corporibus apparucrint
LIX. Itcmquc angeli quis cxplìcct
Afigeioruin ut non solum cemcrentur , vcrum ctiam tangerentur ? et rur-
hominibus ,
qualia smt in
n »••*.«•
quibu 8 sus non solida corpulentia, sed spintali potentia quasdam visioncs non oculis
conTaTairnàio corporeis sed spiritalibus vel mcntibus ingerant , vel dicant aliquid non ad
esplicami-.
aU rem forinsecus sed intus in animo bominis, etiam ipsi ibidem constituti?
zacb. i.
9.
sicut scriptum est in prophetarum libro ; et dixit mihi angelus qui loquebalur
in me: non enim ait ,
me , sed in me. Vel appareant et in
qui loquebatur ad
somnis , et colloquantur more somniorum ? babemus quippe in Evangelio :

Matu,. i. 20. ecce angelus Domini appartiti UH in somnis, dicens. His enim modis velut in-
dicant se angeli contrectabilia corpora non habere
faciuntquc diflìcillimam :

quacstionem , quomodo Iacob cum an-

patres eis pedcs laverint
, quomodo
gelo tam solida contrcctationc luctatus sit. Cum ista quaeruntur, et ea sicut
potest quisque coniectat , non inutiliter exercentur ingenia , si adhibeatur
disceptatio moderata et absit error opinantium se scire quod nesciunt. Quid
,

enim opus est , ut baec atque huiusmodi aflìrmcntur vel negentur vel defì-
niantur cum discrimine , quando sine crimine nesciuntur ?
e a p. lx. LX. Magis opus est diiudicare atque dignoscere, cum se Satanas trans-
Art S anao
ut iMul
figura t velut angelum lucis , ne fallendo ad aliqua perniciosa seducat. Nam
aignosenntur. quando scnsus corporis fallit , mentem vero non movet a vera rectaque sen-
tentia , qua quisque vitam fidelem gerit , nullum est in religione pericu-
lum : vel cum se bonum fingens , ea facit sive dicit quae bonis angelis con-
gruunt , etiam si credatur bonus , non est error christianae (idei periculosus
aut morbidus. Cum vero per haec aliena ad sua incipit ducere , tunc eum
dignoscere , nec ire post eum , magna et necessaria vigilantia est. Sed quotus
quisque hominum idoneus est omnes mortiferos eius dolos evadere , nisi re-
gat atque tueatur Deus ? Et ipsa huius rei difficultas ad hoc est utilis , ne sit
spes sibi quisque , aut homo alter alteri , sed Deus suis omnibus. Id enim
nobis potius expedire prorsus piorum ambigit nemo.

Nota ad caput Qui explicet cum qualibus. Diffidili- veteres patres nec optimos, quos laudavi,
L1X ' mas plures de Angelis quaestiones esse scholasticos Jegisse unquam diligenter vi-
tum hoc capite tum alibi saepe scribit dentur.
Augustinus,Scripturisexplicandis ac vin- Si qui ocularem rei huius demonstra-
dicandis tam utiles quam etiam neces- tionem sibi velit in una aliqua parte sa-
sarias. Si quis autem comparet tum quae crae doctrinae, adeat ex gr. Petavii libros
graeci latinique patres de iis tradidere , tres de Angelis. Transcriplam ibidem in-
tumquaes. Thomas I. parie ,quaeque, veniet universam latinorum ac graeco-
ut alios praetermiltam , eximius Suarez rum Patrum tradilionem de Angelis, eo-
integro de Angelis tomo mira eruditione, rumque natura proprietatibus,coanitione,
ingenio, perspicuitate disseruit, is omni- voluntate, locutione,operatione, loco : de
no fatebitur quantis per hos vere clarissi- ipsorum ordinibus atque officiis praemiis
mos viros sacra scientia incrementis et ac poenis ipsa patrum testimonia accura-
accessionibus cumulata sit. tissime recitata percurrat. Tum legai quae
Quare qui saeculo hoc nostro, quod il- de Angelis s. Thomas Suarez
, aliique e-
luminatum honoris causa dici vult, stu- gregii scholastici pertractarunt. Hoc cx-
diosis adolescenlibus auctores sunt, ut di- perimento intelliget , quid praestiterit o-
missis ad tineas scholasticorum theolo- pera laborque scholasticorum in scriplu-
gorum libris ad patrum lectionem se se ris et patribus illustranclis sive mctliodo,
statim conferant,ii proiecto auctores sunt sive copia, energia, perspicui! ale, iheolo-
consilii omnino pessimi , comuni adole- gicaruuidisputalioiuim al([uc ar^umen-
scentum proleciui invident, imo nec ipsi tationum, uuin parvus et coiuemiieiulus
 — 133 —
aut etiam deridendus fructus ex schola riu, superbi, seductores proflciunt in
pe
extiterit ;
quam parum intellecturus sit ius crrantcs et alios in
errorem miltentcs
patrura scripta qui primo velati impetu sane catholicac Ecclesiae Dei dogmati-
in ca invadat, ncque mentem antea suam lus confi rmandis et hacresibus confu-
scholastica iisipsis de rebus ilieologia ex- landis pernecessaria est.
coluerit. Et profecto rem itasehabere ipsimet
Scio ista invidiosius dici, nec sine più- vcritatis inimici sunt iudices, quibus theo-
rium repreliensione. Veruni in eas angu- logia scholastica maxime est formidolo-
stias theologi liac aetate redacti sumus ,
sa, qui profecto intelligunt apta illa et
ut vel Ecclesiae romanae magisterium inter se nexa rerum et causarum cohae-
deserendum nobis sit, vel recentium era- renda ilio ordine et disposinone , tam-
nun vulgus acri ter et ornili deposita quam militum in pugnando instructionc >,

imulationc redarguendum ; quando- illisdilucidis definitionibus et distili-

quidein eo rem adduxere ut scholastici
'.icnapud sciolos derisioni aut eliamop*
brio sit.
Cumhacreiicnrum insidiac ( inquit
SixtusV. in Bulla Triumphantis) et dia-
ne machinationes , quibus sacram
m quac scholastica appellatur,
,
hoe luttuoso saeculo oppugnant vehc-
mcntissime nos magnopcre admoneant,
, pugnare et evertere conantur, tanto magis
ut tandem theologiam, qua nihil Ec-
clesiae Dcijructuosius omni studio reti-
ìicamus, illustremus , propagemus. Divi'
no enim Mina miniere, qui solus clat spi-
ritum scienti ae , sapientiae et intellectus,
ctionibus , illa argumentorum firmitate
,
et acudssimis disputationibus lucem a
a falso distingui , eorum-
tenebris veruni
que mendacia multis praestigiis etfal-
laciis involuta tamquam veste delracta
paté fieri atque nudari.
Quanto igitur magis UH hanc munitis-
simam scholasticae theologiae areem op-
nos decet hoc invictum fidei propugna-
culum defendere , et haereditatem pa-
trum nostrorum conservare et tueri , et
accrrimos veritatis defensores meritis ho-
noribus quantum possumus, decorare,
,

quique Ecclesiam suam per saeculorum His similia in concilio tridentino sub
/ales prout opus est novis beneficiis 9 Paulo III. disseruerat insignis theologus
novis praesidiis instruit , inventa est a de ordine Predicatorum Dominicus Soto,
inaioribus nostris sapientissimis viris cum abbas quidam eruditione potius in-
theologia scholastica, quam duo polissi- structus quam scientia, inquit card. Pal-
mum gloriosi doctores, angelicus s. Tho- lavicinus (Hist. 1. VII. e. V.),contendisset,
mas seraphicus s. Bonaventura eia-
et decreto cap. V. addenda esse
I. sessionis
rissimi huius facultatis professores et haec verba: Missis cavillationibus scho-
prirui inter eos qui in sanctorum nume- lasticorumi quas contumelias inquit Soto,
rum re lati sunt , excelienti ingenio, as- ab iis iactari, qui velprae ingenii tenui-
I co studio, magnis laboribus et vigiliis tate scholastic ani non intelligunt, vel in-
ornarunt e amque opti-
olitene nt atque dicii defectu veram ab adulterina non
me disposùam muldsque modis praecla- satis secernunt. Haec ille coram patribus
re explicatamposteris tradiderunt. Tridentinis.
Et huius quidem tam salutaris scien- Quae multo magis sine ulla dubita-
tiar exerqùatio, quac ab uberrimis divi- tione nobis sunt amplectenda postquam
narum U le r arimi sanctorum patrum et Suarez ac Vasquez universam fere scho-
conciliorum fonlibus dimanat , sernper lasticam theologiam omni argumentatio-
certo maximum Ecclesiae adiumentum num genere ex Scripturis ,conciliiS) pa-
afferrcy sive ad Scripluras ipsas vere et tribus, et historiae Ecclesiasticae monu-
sune iniclligcndas et interprciandas , si- mentis locupktarunt.
ve ad palres securius ci ut il ius pcrlegcn- Merito ilaque hic sernper fuit Societa-
(losctcxplicandos,sive advarioscrrores tis nostrae sensus
, atque ut confìdimus
et haereses detegenda» et refeUendas, sernper futuraa erit , scholaslieam theo-
His vero novissimis diebus, quibus logiam eruditionis accessione pedici atque
ndvencrunt tempora illa pericolosa ab ornari, non uulem iciici atque eliminar!
apostolo descriplu et homincs blasphc- oportere.
 — 134 —
C a». LXI. LXI. Haec ergo quae Dei est Ecclesia
in sanctis angelis et virtutibus ,
Ecclesia in
angeli* et tunc nobis sicuti est innotescet, cum fuerimus in finem, ad si-
ei coniuncti
hominibus. mili habendam beatitudinem sempiternam. Ista vero quae ab il la peregrina-
tur in terris, eo nobis notior est, quod in illa sumus, et quia hominum est,
quod et nos sumus. Haec sanguine Mediatoris nullum habentis peccatum ab
omni redempta est peccato, eiusque vox est. Si Deus prò nobis quis conlra nos?
noni. Vili. 3i. Qui Filio proprio non pepercit, sed prò nobis omnibus tradidit illum. Non enim
prò angelis mortuus est Ghristus. Sed ideo eliam prò angelis fìt quidquid
hominum por eius mortem redimito et liberatur a malo quouiam cum eis
,

quodam modo redit in gratiam post ,

inimicitias quas inter homines et san-
ctos angelos peccata fecerunt, et ex ipsa hominum redemptione ruinae illius

angelicae detrimenta reparantur.

Cip LXII. LXII. Et utique noverunt angeli sancti docti de Deo , cuius veritatis
(Quomodo
Ctiristo
in
aeterna contemplatione beati sunt , quanti numeri supplementum de genere
insta ma litui' humano integritas illius civitatis expectet. Propter hoc ait apostolus instau- ,

omnia.
Hpb. 1. io. rari omniaÀn Christo , quae in coelis sunt et quae in terris in ipso. Instaurantur
quippe quae in coelis sunt , cum id quod inde in angelis lapsum est ex ho-
minibus reddito : instaurantur autem quae in terris sunt , cum ipsi homi-
nes qui praedestinati sunt ad aeternam vitam , a corruptionis vetustate re-
novantur. Ac sic per illud singulare sacrifìcium, in quo Mediator est immo-
latus , quod unum multae in lege victimae fìgurabant , pacifìcantur coelestia
cum terrestribus et terrestria cum coelestibus. Quoniam sicut idem aposto-
Colo». I. 19. 20. lus dicit : in ipso complacuit omnem plenitudinem inhabitare et per eum recon~ ,

ciliari omnia in ipsum , pacificans per sanguinem crucis eius sive quae in terris
sunt sive quae in coelis.
,

C a p. LXIII. LXIII. Pax ista praecellit, sicut scriptum est, omnem intellectum ; neque
Fax regni
coelestis sciri a nobis , nisi cum ad ea venerimus , potest. Quomodo enim pacifìcan-
quomodo tur coelestia, nisi nobis, id est concordando nobiscum? Nam ibi semper est
praecellit
omnem pax , et : er se universis intellectualibus creaturis , et cum suo Creato-
inlellectum
jjax praecellit , ut dictum est, omnem intellectum ; sed utique no-
.

Pbil. IV. 7. re. Q

strum , non eorum qui semper vident faciem Patris. Nos autem , quantus-
cumque sit in nobis intellectus humanus , ex parte scimus , et videmus nunc
per speculum in aenigmate: cum vero aequales angelis Dei fuerimus, tunc,
quemadmodum et ipsi , videbimus facie ad faciem tantamque pacem habe-
:

bimus erga eos , quantam et ipsi erga nos ; quia tantum eos dilecturi sumus,
quantum ab eis diligimur. Itaque pax eorum nota nobis erit, quia et nostra
talis ac tanta erit , nec praecellet tunc intellectum nostrum Dei vero pax :

quae illic est erga eos , et nostrum et illorum intellectum sine dubitatione
praecellet. De ipso quippe beata est rationalis creatura , quaecumque beata
est , non ipse de illa. Unde secundum hoc melius accipitur quod scriptum
est : Pax Dei quae praecellit omnem intellectum : ut in eo quod dixit omnem .

nec ipse intellectus sanctorum angelorum esse possit exceptus , sed Dei
lius : neque enim et ipsius intellectum pax eius excellit.

jvotaadcaput Redemptionem Christi prò omnibus iheologorumvocibus, sed sub alia tripli-
lxi. lxu. quantum ad sufììcientiam, prò aliquibus ci verborum forma, explicuimus in no-
nempeiustis et eleetis , quantum ad effi- tis adcap. XLUI. et »eq<f. Eaunlem di-

caciam doceri a s. Augustino non bis qui- stinctionem sub aliis fere voci bus redera
dem scholasticis s. Thomae aliorumque ptionis generata ac speciali 5
; insinuai bis
 — 135 —
capitibus. Agit de Ecclesia peregrinante Non enim prò angeli s mortuus estVhri-
in terris, quae nobis notiorest , ideoque stus. Licet enim sanguis C liristi sufficiens
visibili» -,
non ergo agit de solis iustis aut pretium ac meritum fuerit etiam prò iis,
electis. Agit ergo de Ecclesia, in quantum si Christo placuisset se ipsum prò iis of-

rete est habens pisces bonos ac malos ferre, tamen prò iis seria intentione obla-
(tract. CXXII.
in Ioan. n. 7.), de Eccle- tus ex Augustino non fuit.
sia in (juantuin coena e^t liabens convi- Redemptionemautemspecialemsonant
bonos et malos (semi. CCL. n. 2.) , ea verba contextus huius: quidquid ho-
de Ecclesia in quantum una area est ba- mimmi per eius mortem redimitur et li-
bens bonos in granis . malos in paleis ( 1. beratur a malo. En redemptio non ora-
XXII. e. Faust, e. LXXXYIIl.) deEc- , nium sed aliquorum, qui liberantur. Li-
clesia in quantum ager est ubi commixti beratio haec est illa ipsa instauralo et
optimis pascuis lioedi agnaeque pascmi- pacifìcatio, dequa in hoccontextu.
tur ( I. unirò de Bapt. e. Petilianum Utramque partem distinctionis imbi-
c. XIII. n.32.), de Ecclesia in quan- bunt sequentia verba: Ac sic per illud
lituiarca est continensenrvura etcolum- singulare sacrificium , in quo mediator
barn (tract. VI. in loan. n. 2.)conlinens est immolatus, pacificantur coelestia cum
munda et immunda ammalia ( enarr. in terrestribus. Mediatoris immolatio gene-
PsaJm. Vili. n. 13. )j de Ecclesia in ralis fuit ad omnes. Nam Christus, uti
quantum magna domus est continens non dixerat (hoc Enchir. e. XLU.) fuit sa-
solum vasa aurea et argentea , sed et li- crifìcium prò peccatis, per quod reconci-
gnea et fictilia, alia in honorem, alia in liari valeremus. Hoc sensu (in ps. XGV.

contumeliam (semi. XV. n. 2. ), deEc- n. 5. ) venit Redemplor et dedit pre-

desia, in quantum continet lilia , et spi- tium^fudit sanguinem suum, emù orbem
fllios et alienos (enarr. inPsal.XLVII. terrarum. Quaerilis quid emerit? videte
\ì.8. et Psalm. XCIX. n. 8.). Agit ergo quid dederit , et invenite quid emerit,
Augustinus de hac Ecclesia peregrinante Sanguis Christi pretium est : tanti quid
et visibili , de hac dicit Haec sanguine : valet? Quid nisi totus orbis , quid nisi
V Jiatoris ab omni redempla est pecca- omnes gentes?
toieiusque vox est, prò nobis omnibus Quae aulem in nostro contextu conse-
tradidit illum. Istam generalem redem- quuntur, signiflcant , redemptionem spe-
ptionem quae eadem est ac redemptio
,
cialem per eam pacifìcationem , qua/?a-
quaiitum ad sumeientiam pretii seria in- cificantur coelestia in nobis concordan-
l litione oblati,negat factam pio angelis. do nobiscum.

IAIV. (ioncordant autem nobiscum angeli etiam mine, cum remi ttun- c AP . lxiv.
commemorationem Sanctae Ecclesiae in ordine
tur nostra peccata. Ideo post pS^orim
enim stat Ecclesia quae
confessionis ponitur remissio peccatorum. Per hanc ^"^V"
in terris est per hanc non perit quod perierat et inventum est. Excepto
:

qoippe baptismatis munere quod conlra originale peccatum donatum est

,

ut quod generatione adtractum est, regeneratione detrahatur et tamen arti- ;

ca quoque peccata quaecumque corde, ore, opere commissainvenerit, tol-

lit :hac ergo excepta magna indulgenza, unde incipit hominis renovatio ,
in qua solvitur omnis reatus et ingeneratus etadditus, ipsa etiam vita cetera
iam ralione utentis aetatis, quantalibet praepolleat foecunditate iustitiae, sine
peccatorum remissione non agitur. Quoniam fìlii Dei quamdiu mortaliter
\ivunt cum morte confligunt. Et quamvis deillis sit veraciter dictum, quot-
,

ftfol Spirito Dei aguntur, hi /Mi surti Dei: sic tamen spiritu Dei excitantur , Rom. vni. ,4,

et tamquam Dei prolìciunt ad Deum, ut etiam spiritu suo, maxime ag-

filii

gravante corruplibili torpore tamquam filii nominimi quibusdam humanis

,

motibus deficiant ad se ipsos et ideo peccent. Interest quidem quantum , :

ncque enim quia peccatimi est omne crimen ideo crimen est etiam omne ,
 — 136 —
pcccatum. Itaque sanctorum hominum vitam quamdìu in hac mortali vivi-
i. r an. i. a tur, invcniri posse dicimus sine crimine. Peccatum autem si dixerimus quia
non habemus , ut ait tantus apostolus , nosmetipsos seducimus , et verilas in no-
bis non est.

e a p. lxv. LXV. Scd ncque deipsis criminibus quamlibct magnis remittendis in

q.»eiTbet in
Sancta Ecclesia Dei misericordia
,
desperanda est agentibus pocnitentiam se-
Ecciesia reputi cundum modum sui cuiusque peccati. In actione autem poenitentiae ubi tale
poen&ntiam. commissum est, ut is qui commisit, a Christi etiam corpore separetur non ,

tam consideranda est mensura temporis, quam doloris. Cor enim contritum
et humiliatum Deus non spernit. Verum quia plerumque dolor alterius cor-
dis occultus est alteri , neque in aliorum notitiam per verba vel quaecumque
Psai.xxxvji.ro. alia signa procedit cum sit coram ilio cui dicitur , gemitus meus a te non est
;

absconditus recte constituuntur ab iis qui ecclesiis praesunt, tempora poe-

:

nitentiae , ut fiat satis etiam Ecclesiae, in qua remittuntur ipsa peccata extra :

eam quippe non remittuntur. Ipsa namque proprie Spiritum Sanctum pignus
accepit , sine quo non remittuntur ulla peccata , ita ut quibus remittuntur,
consequantur vitam aeternam.
e a p. lxvi. LXVI. Magis enim propter futurum iudicium fit remissio peccatorum.
peccalorum fit In hac autem vita usque adeo valet quod scriptum est grave iugum super fi- :

pro
ti°s Adam a die exitus de ventre mairis corum usque in diem sepulturae in ma-
ru,n
?idic?um.
eccìì. xl. r. (rem omnium ut etiam parvulos videamus post lavacrum regenerationis di-
versorum malorum afflictione cruciari : ut intelligamus , totum quod saluta-
ribus agitur sacramentis magis ad spem venturorum honorum quam ad
, ,

retentionem vel adeptionem praesentium pertinere. Multa etiam hic videntur

ignosci et nullis suppliciis vindicari sed eorum poenae reservantur in poste-
:

rum. Neque enim frustra ille proprie dicitur dies iudicii quando venturus ,

est iudex vivorum atque mortuorum. Sicut e contrario vindicantur hic ali-
qua et tamen si remittuntur profecto in futuro saeculo non nocebunt.
, ,

Propterea de quibusdam temporalibus poenis , quae in hac vita peccantibus

irrogantur, eis quorum peccata delentur ne reserventur in finem, ait Aposto-
lus si enim nos ipsos iudicaremus, a Domino non iudicaremur: cum iudicamur
:

autem a Domino corripimur , ne cum hoc mundo damnemur.

Notae ad Reliqui's Augustini testimoniis, quibus talium criminis remissionem ab Ecclesiae
Lxr, lxvi. probaturSacraraentum poenitentiae, haec aucteritate, potestate , iudicio suspcndit.
capita accenseri possunt ad impugnan- Locum igitur Ecclesia tenet iudicis ne-
dum calvinianuna Dallaeum de coiifes- cessarli, non voluntarii, ad quem non a
sionc auriculari, etiam si hacc sola con- mero nostro placito, sed ex debito confu-
siderentur. Constai enim quod non modo geredebemus prò absolutione criminum
Auguslinus agnoscat sacramentum Ba- non eam assecuturi. Est
et venia, aliter
ptismi ad peccata remittcnda ,
quae ante igitur in Ecclesia potestas in foro Dei sol-
jpsum commissa sunt ; sed agnoscit in Ec- vendi aut non solvendi , sive ligandi iu
desia remissionem peccatorum etiam post sensu catholicorum et quidem non ut-
baptismum; at aliter in peccatis veniali- cumque, sed conferendo Spiritum San-
bus, aliter in mortalibus , idest crimini- ctum, cuius pig?ius Ecclesia accepit si-
bus. Remissionem venialium minime de- ne quo non remittuntur ulla peccata,
pendentemfacitapotcstateEcclesiae: imo ita ut quibus remittuntur , consequantur
infra cap. LXXI. De quotidianis autem vitam aeternam } quod negai extra E
urcvibus levibusque peccatis sine quibus , cìesiam habere posse: extra eam qui)
hacc vita non ducitur quotidiana fide- non remittuntur.
lium oratio satisfacit. Conila vero mor- Ncque solimi Decesse est, ul ad E
 — 137

sìam coofugiamus conti tendo generaliter siasticae per omnesuniversaliter ecclesias

nos peccatores , quod etiam suo modo fa- de poeuiteatiapublica,id fiat satis etiam
cit aduHus ad baptismum accedens. O- Et clesiae. Supponilur ilaque Ecclesia a
portet modum sui chiusijuc peccati coti' peccatorum scandalis malumaliquod pas-
fìteri et sic agere poeniientiam , ut per- sa fuisse.
spicue docet hoc loco Augustious. Qua Dices apiari buie testimonio posse quae
8. Doctor
parasi breviter coraplexus est aliis testimoniis aptat Natalis Alex, (l.c.)

peccatorum confessiouem quoad

debita ni Poteste inquit, aliquod peccatum esse in
speeiem ac nuraerum. scondolum aliar um^puta complicis, ser-
Idem confirnaabis ex sequentibus in vorum, amicorum, vicinorum e te etiam ,

lioc Àugustioi contextu. Eleni si in a- m sì non sit publicum: ila Nat. Al. (q. II.

ctione poenitentiae considerando, est non prop. I.

)

tam mensura temporis , quam doloris, At vides hic agi non de scandalo unius
ubi tale commissuni est crimcìi, ut is qui aut alterius aut paucorum, sed Ecclesiae
commisi a Cliristi elioni corpore sepa-
,
puta ecclesiae Hipponensis,Carthaginen-
rctur profeclo ad considerandam men-
,
Male itaquemoreminfligendi poe-
sis etc.

siiram doloris proportionatam crimini- nitentiam publicam etiam prò peccatis

\>n< notitia criminum specialis praesup- non publicis perdurasse dicit Nat. Alex.
poneoda estj et quidem ex debito ,
ut iam ( eadem q. II. prop. II.) usque ad saecu-
sapra probavimus. lum VII.
Cani autem liane doctrinarn tradat Au- Imo vero nunquam hic usus fuit. Lo-
gastioos in libro hoc sive Enchiridio quitur enim Augustinus de usu generali
praecipua religionis Ghristianae capita omnium ecclesiarum sui temporis lo- *,

continente sine ulla dubilationis atque quitur non tamquam de re nova: nihil-
ambiguitatis signifìcatione , argumentum que afferes ex antiquis , quod sonet poe-
inde habemus certissimum, liane de con- nitentiam publicam plus quam prò de-
fessione doctrinarn indubitatam in Eccle- Jictis publicis. His consonai Aug. serm.

siafu^se eo saeculo , quo haec Augusti- GCCLI. al. L. inter homi]. L.

oas scribebat. Consonanthis quae Aug. Praeterea cum Arnaldus in praefatio-
habet serra. CCCLH. al. XXVII. inter ne ad librum de frequenti communione
liomil. L. Non inutile erit ista adnotas- fateatur, disciplinam poenitentiae viguis-
N il. Dupiu praecipuus ex appel- se ab inito Basilii episcopatu ad obitum
lai itibus in quem scripserat de
tractatu Augustini per annos sexaginta , si hoc
unione opponentium cum angltcanis in- tempore ea disciplina quam impugnavi-
ter alia doeebat, renunciari posse necessi- mus non viguit, numquam omnino vi-
tali Vide episco-
eonfessionis aaricalaris. guit. Haec adnotatio maximi momenti
pum L ilìtau io Histor. Coost. lib. V. ad est: inde enim evertitur praecipuum fun-
an.1729.dieiO.Febr. nani eo die ipsemet damentum cui innititur Arnaldi liber de
illml scriptnm legit. frequenti comunione, quem acriter con-
Ei bis capitibus col ligimus , poenilen- futavil Petavius Jibris octo de Poenilen-
tiara pablicara ioflictam fuisse tantum tia.
erimiuibas publici scandali non att- , 7/5qui acta publica poenitentia in
ieni prò occnltis sive omnibus uti plures eadem vel nova crimina relabebanlur ,

voluerecam Arnaldo (I. de freq.comm. ob quae agenda publice penitentia esset

j). II. ) sive sallem in quae peccata ca- secundum Ecclesiae leges nedum pu- ,

oonica dicebanlur idololatria, fornicai io, blicae, veruni etiamprivatae poenitentiae

horaicidium, mi plures docuere cum Mo- praecludebatur aditus. Haec est propo-
rino (de Discipl. Pocn. ), Nalali Alex. sito I. Diss. X. in saeculum III. Nalal.
Saec. 1U. diss. VI.) Alex.- quam ante ipsum propugnaveranl
Expende ea verba recte constiluentur : Albaspinaeus aurelianensis episc. J. 11.
ah us , qui ecclesiis praesunt tempora , Observ.V., Morinus l.V. e. XXVII., Pe-
poenitentiae , ut etiam Eccle-
fìat satis tavius in animad. ad Epiph. ad haeres.
. in qua remiUuntur ipsa peccata. IJX. novalianorum.
;

fineoi l«^i> e( coosuetudiois eccle- Eam sentenliam confìrmanl ex Augu-

18
 — 138 —
stini epistola ad Macedonium Quamvis
: nitentiam esse omnibus paratati). Neque
aulcm caule salubritcrque provisum sii de ipsis criminibus quam li bel mai;///
ul locus illius humillimae poenilcnliae remiltendis in s. Ecclesia Dei miseri-
semel in Ecclesia conceda tur ne medi-, cardia despcranda csl agenlibus poe-
cina vilis minus utiles esset aegrolis ..* nitentiam secundum modani sui cuiusque
quis lamen audeat dicere quare huicho- peccali. Non ergo excipienda sunt pecca-
mini.. .posi primam poenilentiam adhuc ta etiam idololatriae , homicidh , forni-
ilerum parces? cationis cuna circutnstantia relapsus post
Vide^ incjuil Natalis Alex. , ul liuius publicam poenitentiam. Cumque eertum
modi peccatores uni Dei misericordiae supponalur ex Augustino in epist. ad Ma-
commitlil Augii slinus , poenilenliae vero cedonium non fuisse iis paratum reme-
,

privalae subsidium prema silenlio id , dium per actionem poeniteutiae publi-

nequaquam j acturus , si privalae poeni- cae , superest ut iis esset paratum reme-
tcnliae remedium ab Ecclesia cons e culi dium poeniteutiae privalae. Ilaque uni-
fuissenl. versalilas illa remedii per poenitentiam
At hoc remedium satis superque intel- parati , et exclusio poeniteutiae publicae
ligere volentibus significai hoc Enchiri- prò relabenlibus post peractam poenitcn-
dii loco Augustinus. tiam publicam, est significatio poenilen-
I. Docet in hoc libro dogmatico et ad tiae privatae.
dogma tumeompendiariam explicationem Separatio autem a Christi corpore erat
conscripto, Non esse desperandam Dei tum persententiam hominis, sive publice
misericordiam agentibus poenilentiam per episcopum in deliclis publicis in foro
secundum modum sui cuiusque peccati. ecclesiastico probalis , sive per sacerdo-
Supponil ergo fuisse multiplicem modum tem sacramentorum praepositum ut lo-
agendi poenilentiam. Cumque exprimat quilur Augustinus (Serm. CCCLI. n. 9.)
diserte modum agendi poenitentiam pu- quod fieri poterat occulte cum iis, qui
blicampro resarciendo scandalo Ecclesiae minus bene dispositi accedebant , tum per
ex deliclis publicis, supponit etiam alium sententiam iuris quod ab Apostolo pro-
modum agendi poenitentiam, sed non pu- mulgatam,et a patribus ac praecipue Au-
blicam prò peccatis non publicis idest gustino saepissime propositam contra ha-
poenitentiam privatam. bentes conscientiam lethalium criminum
II. Docet veuiam criminum per poe- nisi reconciliarentur.

e xv "
Non oinnes
Hill.
1
LXVIT. Creduntur autem a quibusdam
* etiam ii qui
*
nomen Christi non
eaeie, salvando* relinquunt, et eius lavacro in Ecclesia baptizantur, nec ab ea ullo schisniale
pei i tieni.
vel haeresi praeciduntur, in quantislibet scelcribus vivant, quae nec diluanl
(

poenitendo nec eleemosynis redimant , sed in eis usque ad huius vitae ulti
munì diem i)ertinacissime perseverent, salvi futuri per ignem; licet prò ma
gnitudine facinorum ilagitiorumque, diuturno, non tameii aeterno, igne pu
niri. Sed qui hoc credunt et tamen catholici sunt, humana quadam benevo-
lentia mihi falli videnlur. Nam Scriptura divina aliud consulta respondet. Li
brum autem de hac quaestione conscripsi , cuius titulus est de Fide ti opé ,

ribus: ubi secundum Scripluras sanctas quantum Deo adiuvante polui de- ,

monstravi, cani lidem salvos facere, quam satis evidenter expressit Paulns
g*i. v. g. apostolus dicens: In Christo enim lesa neque circumeisio quìdquam valli neque
praeputium , sed fìdes quae per dilectionem operatur. Si autem male et non bene
'«e- " : operatur, procul dubio secundum apostolum Iacobum, morata est in seme-
ib. v. ,.-,. tipsa. Qui rursus n\t: Si /idem dirai se quis habere, opera autem non habeat,
numquid poterti fides salvare tum? Porro autem si homo sceleratus propter
(idem solam per ignem salvabitur, et sic est accipiendum quod ait beatua
i. cor. ih. i5. Paulus: (pse autem salvus erti si lumen quasi per ignem: poteri! ergo salvare
 — 139 —
sino operibus Fides, et falsimi erit quod dixit eius coapostolus lacobus. Fal-
simi eri! et illud quod idem ipse Paulus dixit: Notile , inquit, errare; ncque i. cor. vi.. 9 .

fornicatores ncque idolis serviente*, ncque adulteri, neque molles, neque mascu-
lorum concubitores, neque fures, neque acmi, neque ebriosi, neque maledici, ncque
rapace* regnumDeipossidebunt.Sì enim etìam in istisperseverantescriminibus,
tanu'ii propter fidem Ghristi salvi erunt, quoniodo in regno Dei non erunt?
LXVIll. Sed quia haee apostolica manifestissima et apertissima testimo-
nia falsa esse non possimi, illud quod obscure dicium est de iis qui supe-
raedificant super fundamentum, quod est Cliristus, non aurum, argentum,
lapides pretiosos, w\ tigna, foenum, stipulam, (de bis enim dietimi est,
qood per ignem salvi erunt, quoniam fundamenti merito non peribunt:)
sic intelligendum est ut bis manifestis non inveniatur esse contrarium.
,

Ugna quippe ri foenum et stipula non absurde accipi possunt rerum saecu-
Ininni, quamvis licite ronecssarum, tales cupiditates, ut amitti sine animi
dolore oon possint. Cuna autem iste dolor urit, si Christus in corde funda-
menti habet locum id est ut ei nihil anteponatur, et malit homo qui tali
,

dolore untar, rebus quas ita diligit magis carere quam Christo; per ignem
tit salvus. Si autem res Imiusmodi temporales ac saeculares tempore tentatio-

uifl inaimi il tenere quam Christuni, cum in fundamento non habuit quia :

li are priore loco habuit, cum in aedificio prius non sit aliquid fundamento.

Luis enim, de quo co loco est locutus Apostolus, talis debet intelligi, ut
unito per euni transeant, id est, et qui aedificat super hoc fundamentum au-
rum , argentum , lapides pretiosos , et qui aedificat ligna , foenum et stipulam.
(ami enim hoc dixisset, adiunxit: Uniuscuiusquc opus quale sii, ignis probabit, i. cor. ni. i3.

8 ciotti opus per ma inerii, quod supcracdificavit, mercedem accipiet. Si cuius opus
<iu!< ni exustum fuerit , damnum palielur ipse autem salvus crii, sic tamen quasi
:

"luciti. Non ergo unius eorum sed utriusque opus ignis probabit. Est qui-

dam ignis tentatio tribulationis, de quo aperte alio loco scriptum est: Vasa Bccli . xxvn. 6.

figuli probat fornax, et homines iustos tentatio tribulationis. Iste ignis in hac
interim vita fari quod Apostolus dixit, si accidat duobus fidelibus uni scilicet
i

lauti quae Dei sunl, quomodo placeat Deo, hoc est aedificanti super Chri-

stum fundamentum aururn, argentum, lapides pretiosos; alteri autem co-

lmimi ea quae sunl mundi, quomodo placeat uxori, id est aedificanti super
itlein fundamentum ligna, foenum, stipulam. Illius enim opus non exuritur,

quia non ea dilexit, quorum amissione crucietur exuritur autem huius, :

quoniam sine dolore non pereunt, quae cum amore possessa sunt. Sed quo-
niam alternila conditione proposita eis potius carere mallet quam Christo,
oec Minore amittendi talia deserit Christum, quamvis doleat cum amittit
satani quidem, sic (amen quasi per iqnem: quia urit eum rerum dolor,
est

quas dilexerat, amissarum; sed non subvertit neque consumit fundamenti

stabilitale atque incorruptione munitum.

Licei ubique Augustious doceat Eccle- VitalemCCXVlI. aì.CVH; lamen qui se- Jfota ad caput
•in- Scripturae auctoritati ad-
(idei
LXriL,
j
ei cus sentiebant, non lune al) ecclesia prae- LXt'llt.
iri, qui malis vel angelis vel borni- cisos nii pelagiauos aliosque liaerelicos
,
uibu> salutem uh .Micino igne poi licentur, sed polius emù aliis cathoKcis tolcralos
XXI. ci XXII. deCiv.
•il 1. lil.ro ad i i
fuisse aperte bocloco docci : qui hoc cre-
Orosiumc.V.,et J.XXXHI. coni. Faust. dimi, ci lumen cutholiii sunt. Conlraeos-
IV.,etep.CII.al.XUX.q.lV.,ei ep
•
dem lamquam contra catholiebs seriosi t
CU ad Dùlcitium, al. LXJI. etep. ad
1

librum defide ciopcrivus.NuUns'id mi-

 — 140 —
i qui Jegerit Pelavium 1. III. de ari-
abitui- ne utamur, quam qua ipse vel in divini-,
gelis e. VII. , ubi praeter Origenem cum Scripturis explicandisutendum iudicavit)
scholaPIatonisacCiceronis afTertaperlurn nulla profeclo esset nobis cum iansenislis
Jocums.GregoriiNysseni, s. Gregorii Na- concerialio. Nullus est enim controver-
zianzeni,s.Hieronymi, s. Ambrosii con- sus arliculus, in quo non manifestissima
tra aelernitatem poenarum, quibus addit testimonia calliolici ex Augustino profe-
Arnobium. Libro autem XXII. de Civ. ramus,ex quibus aequum est obscuriora
Dei cap. XVIII. testatur Augustinus, se interprelari. Tertium tandem est quod ,

colloquia habuisse cum bis catliolicis ,

non praetermittendum videtur in iis Au-
quales ,
inquit, in collocutionibus nostris amorem appretialivum
gustini verbis,qui
ìpse sum expertus. Plures species catho- Dei super omnia explicat: Si Ckristus in
licorum negantium aelernitatem poena- corde fundamenti habei locum idest ut ,

rum refert Augustinus tum boc et seqq. ei nihil anteponatur etc. In bis Enchi-
Encbiridii capitibus tum lib. XXI. de
, ridii capitibus et alibi saepe tum in ser-
Civitate Dei , tum lib. de Fide et operi- monibus, tum in Psalmorum enarralio-
bus. Memineris autem Encbiridion seri- nibus , tum in epistolis semper sislit ini
plum ab Augustino sub annum 421.no- tra quasdam bypotbeses, quae practice
vennio ante mortem. occurrere possunt, nec lectorem aut au-
Alierum adnotandum occurrit , in re- ditorem deducit ad fìctas bypotbeses ,
gula, quam
Augustinus proponit de seri- quae hominem infìrmum in periculo
pturis interpretandis. Id quod ohscure constituere possunt , a quibus declinan-
dictuni est ex manifestissimis etapertissi- dum monent theologi cum s. Thoma* ex
mis testimoniis esse intelligendum ut ma- gr. nunquam in Augustino invenies : si
nifestis non inveniatur obscurum esse aut peccare deberes aut torqueri aeterno
contrarium. Si liane regulam ianseniani igne quidfaceresl quas bypotbeses im-
haberent ad manus in interpretando ipso plicatorias esse ac chymericas bene docet
Augustino , (nec enim is censendus est Gerso in regulis moralibus et Durandus
velie, ut aliaregula in eius interpretatio- in IV. Sent.

Cir. LX1X. LXIX. Tale aliquid etiam post hanc vitam Ceri incredibile non est, et ,
Ignis purgatorius
post hanc vitain. utrum ita sit quaeri potest, et aut inveniri aut latere, nonnullos fideles per
,

ignem quemdam purgatorium quanto magis minusve bona pereuntia dile—

xerunt, tanto tardius citiusque salvari; non tamen tales, de quibus dictum
I. Cor. VI. io, est quod regnum Dei non possidebunt, nisi convenienter poenitentibus eadem
,

crimina remittantur. Convenienter autem dixi ut steriles in eleemosynis ,

non sint quibus tantum tribuit scriptura divina ut earum tantummodo

, ,

fructum se imputaturum praenuntiet Dominus dextris et earum tantum- ,

Ma Uh. XXV. modo sterilitatem sinistris, quando his dicturus est: Venite benedica Patris
mei, percipite regnum: illis autem; Ite in ignem aeternum.

Nota in caput
LXIX. Videri posset Augustinus hoc capi- At non ista scripsisset Martyr ,
si le-
teLXIX. Purgatori um proponere non gissetac ineminisset Augustini in lib. de
tamquam fìdei dogma , sed probabilem Jiaeresibus , ubi inter Aéni dogmata re-
opinionem. Sane ex haereticis Petrus censet orare vel ojferre prò mortuis obla-
Marlyr(Locorum comm.clas.lII.c.IX.) tionern non oportere. Ac quamvis in lioc
Dl' patri bus quid scnserint hac super re conlextu libri de baeresibus dogma hoc
non habeo quid aliud rejeram nisi ma- non appellet haereticum, id tamen prae-
lorem illorum partem in eam senten- stat in libri fine: « Quid contro ista ><//-
tituiL esse propensos , ut purgatorium Ecclesia catholica
fiat super-/lue (/uuc-
. . .

concedant. Sed apud nullos eorum me- dum propter hacc scure sufficiat
ritur , .

i/uni me articulum essefidei, ut

legisse , eam cofitra ista sentire, nec aliquul hth
qui secus opinatusfuerit saluterà habe- rum in frdem qucr/ujimm debere reti-
re non possi t. pere. Tandem concludi! : omnis i latine
 — 141 —
rhristianuscathoìicus istanondebet ere- Sed hacc minus vera sunt. Legatur
de re. Adde Aug. lib. IX. Conf. e. XII. , Confessio catholicae atque apostolicae
J. de cura prò mori., e. I. et IV. semi. Ecclesiae (sic enirn inscribitur) orienta-
CLXXII. al. XXXII. de verb. Apost. Iis, interprete Laurent io Normanno Lip-

ul)idocet) Non esse dubitandiim , non siae 1695. confecta a Russiae minoris ec-
esse ambigendum. Dal autem rap'onem : desia per Petrum Mogilam melropolitam
Hoc enirn a patribus traditur universa , Kioviensem solemniter approbata per
,

observat Ecclesia. Imo in lniius Enchi- Parthenium Constantinopolitanuni Pa-

ridii e. C1X: Necjue
est defunctorum animus pietate suorum
viventium relevari uni prò illis sacrifi-
. (
cium mediatori^ offertur vel eleemosy-
noe in Ecclesia fittili ».
Duo ilaque sccernenda sunt. i.° an sit
in alia vita purgatorium sensu catholico-
min. De hoc non dubilat Augustinus ,
neque liane vcritatem probabilibus ac-
(inquit) negandum triarcham cum reliquis Patriarcliis Ale-
xandrino, Antiocheno, Hierosolymitauo,
aliisque episcopis anno 1643. XI. Mariti,
,
uticouslat exEpistoIa libello inserta, larn
vero quaestione LXVI. pag.lll.negatur
Purgatorium in quo temporaria ulla
poena animorum expurgatrix a morte
existat; pag. 412. ut ipsi nonnihil sup-
plicii sustinentes co dein perpurgentur

censet. '2/' Qaodnam sit purgatorium in Sed ut aperiatur aequivocalionis ra-

alia vita, imin per ignem habeatur. Hoc dix, quam passus est vir omnium iudicio
Augustinus iis adnumerat , quae certa eruditissimus Natalis Alexander , legatur
ac definita non sunt, et de quibus quaeri pag. 107. huius confessioni^ quaestione
notes! Ncque id solummodo veruni fuit
. LXIV. a An non et aliqui sic diem suum
aelale Augu^tini. Dubium est, ait Bellar- obeunt, ut beatorum damnatorumque me-
ihii.us lib. II. de Purgatorio cap. X: an dii sint? Resp. huiusmodi homines nulli
ille ignis sit proprie diclus ignis, an me- reperiuntur. At illud probe constai, sce-
taphorice. Respondet: Communis senten- leratos homines non paucos de orci clau-
tia theologorum est veruni et proprium , stris eripi atque liberari non sua equi-
esse ignem et eiusdem speciei cum no-
, dem ipsorum poenitentia sive confessio-
stro elementari. Quae sententia non est ne, quemadmodum scriptura dicit (Psal.
(juidem de fide quia nusquam ab Ec-
, VI. ) Quis enirn coufiteatur libi in infer-
< lesìa definita est, imo in concilio Jloren- no? et ( Psal. GXV. ) Non laudabunt te
tino graeci aperte professi fuerunt , se mortui Veruni piis superstitum
non ponere ignem in purgatorio et ta- , ojficiis, et ecclesiae prò ipsis deprecatio-
men in de'fi'nilione facta sessione ultima ni bus, praecipue vero per incruentum
definitur purgatorium esse, nulla men-
, (Liturgiae ) sacrificium, quod Ecclesia
tione ignis habita. Tcunen est sententia prò vivis mortuisque omnibus communi-
probabdissima ». ter, quemadmodum Christus prò iis pa-
Quaeri polest num non modo graeci riter rnortuus est, quotidie offerì.
uniti, quique subscribunt fiorentino con- Tum adductis aliquibus ex Theophi-
cilio, sed eliam scismatici purgatorium lacto archiepiscopo Acridae in Bulgaria,
ut Aiììrmat Nalalis Alexander
: sed scriptore graeco saeculi XI. « Cla-
(saecolo IV.Diss.XLV.Propos. II. n. 21) rum evadit, inquiunt graeci , ab excessu
lesiae graecae cum latina consensum suo liberari per se animavi, poeniten-
m hoc dogmate multis prolatis eliam tiamque agere non posse , nihilque eius-
Bchismaticis; Ex quibus, inquii , evidens modi molìri, quo infernis eximatur vin-
est, eamdem esse graecorum et latinorum culis. Solae igitur liturgiae , precesque
de purgatorio fi dem , solarn de nomine et eleemosynae , quae animae causa a
quaestionem inlereos abitari. viventibus praestantur , illam plurimum

Id ipsam tamquam sine controversia adiuv ani, et ab acheronte redimimi.

supponimi \\JUI. sorbonici duclores qui Constat ilaque graecos schismaticos
die 15. lunii 1717. scriptum obtulere Pe- ncque nomine neque re purgatorium con-
tro Magno Moscoviae Czari Parisiis lune ieri
fi id est
: Si vere poenitentes in Dei
:

agenti Befertur scriptum 1 V vilae Pe-

. . . cantate decesserint antequam dignispoe-
tn Magni per Antonium Catiforum.
nitentiaefructibus de commissis satisfe-
 — 142 —
cerini , et omissis corum animas poenis
purgaloriis post morlcm pitrgarì. En pri-
ma pars doctrinae catholicae in conci-
Jio fiorentino a lalinis et graecis sancilae,
et a schismaticis negatae. Negant quip-
pe post mortem animas prò culpis venia-
libus aut lethalibus non piene remissis ad-
dici poenis temporalibus 7 a quibus satis-
patiendo libcrenlur. Et ut a poenis hu-
iusmodi rclcvcntur, prodesse eis vivorum
suffragia , missarum scilicet sacrificio, ,
oraliones, et eleemosynas et alia pietà-
, liane sibi primum senlentiam excogila-
tis officia quae a fidelibus prò aliis fi-
,
delibus fieri consuevcrunt secundum Ec-
clesiae instituta.
Secundae huic parti definitionis fìdei
(cui antistiles ulriusque Ecclesiae graecae
ac latinae subscripserunt in concilio fio-
remino ) repugnant graeci auctores Con-
fessionis , cuius verba transcripsimus.
Nam hacc pars agit de suffragiis in fa-
vorem decedenti um cum carilate. Contra
vero graeci schismatici et transcriptae
Confessionis anctores agnnt de suffragiis
in favorem sceleratorum inpoeni tenti um.
Nullo igilur pacto purgatorium agno-
scunt hi schismatici. Sed anliquissimam
ac universalem Ecclesiae traditionem de
iuvandis dei'unctis prave delorquent ad
impios in peccato decedentes et ad infer-
num detrusos. Neque vero schismatici
runt anno 1C43, quo ea conièssio sancì-
ta ; iramo eum errorem et erroris occa-
sioneni sumpsisse videntur non modo ex
Theophilacto quem citant, sed etiara ex
Nicolao batasila in Expositione liturgiae
cap. XLV., et Gabriele Philadelphiensi
de Purgatorio , si eorum verba ritc ex-
pendantur.

cip. lxx. LXX. Sane cavendum est; ne quisquam existimet, infanda illa crimi-
eieemosySs non na, qualia qui agunt,rcgnumDei non possidebunt, quolidie perpetranda et
ha' muteur.
eleemosynis quotidic redimenda. In melius quippe est vita mutanda, et per
eleemosynas de peccatis praeteritis est propitiandus Deus: non ad hoc emen-
Eccii.xv. 2I . dus quodam modo, ut ca sempcr liccat impune committcre. Nemini enim
dedit laxamentum peccandi: quamvis miserando deleat iam facta peccata, si
non satisfactio congrua negligatur.

Notac in caput Quoniam errorcontia aetcrnilatempoe- Àugustinus , cum quibus paci/ice sive
nae debitae peccatoribus sine poenilen- salva Ecclesiae pace disputabat. Mei ni
lia congrua decedentibus erat Augustini Àugustinus eos discriminari ab Origene
aetale et superioribus etiam temporibus cjui et ipsum diabolum atquc angelo s
veluti lerna pi uri morii m capitum quo- ,
cius post graviora prò merilis et diutur-
rum aliquod hoc Enchiridii loco , aliud niora supplicia... sociandos sanctis An-
alio significatili-, alia bis , alia aliis Au- gelis credidit. Sed illuni, subdit Augu-
non abs re erit aliquam co-
guslini libris; stinus ,propler hoc , et propter alia
et
rum seriem exponere praecipue ex 1. XXI. nonnulla maxime propter alternante*
et
deCivitale. sine cessatione beatiladincs ac mise-
Imprimis e. XVII , plurcs catholicos rias non immerito reprobava Ecclc
sui temporis hac in re errantes ita coni- sia. Quam lanien formalem reprobatio-
pleclitur: Nunc iam, inquit, cum mi- nem inustam iis misericordibus nostra
scricordibus nostris agcndum esse video, per eam aetatem tacet semper Augusti*
et pacifìce disputandum, qui vel omni- nus^ imo ut sapienter notant Maurini ad
bus illis hominibus quos iuslissimus iu-
,
cap. LXIII. Enchiridii , istorimi nomi-
dex dignos gehennae supplicio indica- ni , quos aliquoties reprehendìt , pepercit
bit, vel quibusdam corum nolunt credere sempcr.
poenam sempiternam fuluram sed post , Alium errorem adhuc magis {miseri
certi temporis mctas prò cuiusque pcc- cordem) in aliquibus catholicis refert Au
cali quantitale longioris sive brevioris gustinus scq. cap. XVIII. bl>. \\l. d<
eos inde existimani libcrandos. Hoc do- Civ. Swit etiam 7 inquit ijuulcs in olio- , <

cebaiii miscricordes nostri; ita enim ho- cutionibus nostris ìj>sc sum experltis, <jtn
mincs catholicae communionis appellai cum vencrari videantur Scrìpturas san-
 — 143 —
mori bus im/irobandi sunt,
rtas, et agendo illius acieniiiale supplicii , qui prò pcc-
<nu$am sanai malto niaioreni (/aar/i isti catis suis fneere digiias cleeniosynas ne~
Deo tribuunt erga Jaaaa-
miseri'ordinai gliguntmQui ergofeccrit, inquilini:, quam-
numgenus. Dicunt enim de malis et in- vis mores in melius non mutaverit, sed
/idrlilnis hominibus divinitus (juidem ve- Inter ipsus suas cleeniosynas ne/nrie a<
rum praedictum esse , quod digiti sunt nequiter vi.veril, iadieiam il/i eaai misc-
poena: sed cimi ad iudicium ventura fue- ricordici fataram est , ut aut india dam-
rit. misericordiam esse superaturam. Po- milione plectatur ì aut post nliquid tem-
nabit enim cos, iiujuiunt, misericors Deus poris sivc pannali sive prolixum ab ilici
preeibus intercessiombus sanctoram
et damnati otte liberetur. Atque hic est er-
siiorum. Quare concludebant nonnullis ror, quem Augustinus redarguit hoc ca-
Scripturae testimoniis abutentes, nec lon- pile LXX. Enchiridii.
giuro, nec prorsus alluni supplicium post Ad quem errorem pertinet id quod di-
diem iudicii esse passuros. ifec isti tamen cebant ii de remissione iniuriarum.
ipsi

subdit Augustinus, qui hoc scntiutit, liane Ad hoc pcrtincre aiunt, subiicit Aug. eo
^uam usque ad liùeralionem ipso cap. XXII. et in oratione domini-
rtullam damnationem diaboli atquc ca quotidianam postulalioncm Dimitle :

forum eius extendunt. nobis debita nostra sicut et nosdimittimus

1 1 dime quas receusui , , numeran- debitoribus nostris. Quisquis enim UH ,
tur Augustioo tamquam liac in re più-
al» qui in eum peccavit dimittit ignoscendo
riunì catholicorum erroneae opiniones peccatimi, procul dubio eleemosy nani fa-
principaliores. Aliae autem subiiciuntur cit.QuamremDominus sic ipse commen-
ab Augustioo eo J. XXI. de Civ. quas ,
davit, ut diceret: Sienim dimiseritis pec-
u's priorum (juasi multil'ormes modi- cata hominibus, dimitlet vobis et Pater
ficatiooes. Sunt alii (inquit cap. XIX.) vester peccata vestra. Nec dixit Domi-
ab aeterno supplicio libcrationem nec nus, (inquilini) , magna vel parva ... Ac
sahem omnibus hominibus promit-
- per hoc putant eliam eis qui perdile vixe-
tenles sed lanlunvnodo Christi baptis-
, rint, donec claudant diern vitae huius
mate ablalis qui participes fiunt corporis extremam , per liane oralìonem qualia-
quomodolibct vixerint in quacum-
,
cumque et quantacumque fuè rint , om-
quehaeresi vel impietrite fuerint. ni a quolidie peccata dimilli , sicut ipso,
Sani (aie cap. XX. ) qui nec omnibus quolidie frequentatur orario, si hoc lan-
•
ulibusbaplismalisChristi et eius cor- tummodo custodire meminerint, ut quan-
i sacramentum sed solis catholicis , do ab eis veniam petunt qui eos peccalo
quanwis male viventibus pollicentur ... qualicumque lacserunt, ex corde dimil-
etiamsi postea in aliquam hacresim vel e- ta/^.Contra quam pravam intelligentiam
tinnì ingentilitali idololutriam lapsifue- de remissione iniuriarum agit Aug. se-
rmt... atque din ornnis impietas quanto quentibus Enchiridii capitibus.
iunior J inni
non eis vedeat ad aelcrni- Iterum observandum est quod Augu-
tulem, sed ad diulurnilutcm, magnitu- stinus Jicet 1. de Civ. XXI. cap. XXIII.
dincmijuc poenarum. et seqq. omnem liane, doclrinam vehe-
Sunt nutria (adda cap. XXI.) qui ... nientissime reprobet, non tamen ut hae-
nonnisi in Ecdcsia catholica perseverali- resim ab Ecclesiae unitate praecisam sua
tibus ìioc promitiunt, per ignem videlicct illa aetaie; imo statini a cap; XXIII. du-
sab'undiis merito Jundumenli... Dicunt biuta hoc proponit: ac primum quaeri
iuslibet vitae catholicum chrùtia- oporlct ni que cognoscicur Ecclesia ferra
num ( hristum habere in fondamento ,
nequiverit liominaaidisputalionemdia-
quodjundamentum nulla haeresis hnbcl bolo eliam post maximas et diuturnissi-
a corporis eius unitale praecisa. Atque rnas poenas , purgalionem velindulgen-
bic si rite i onsideraveris, esterror, quem tiam pollicentem. Inde autem argumen-
ctatur Augustinus in boc Enchiridio tatur ncque esse ferendam sententiam ,
superior. cap. LXVII.el LXV1II. quae hominibus idipsum polbcetur ar- :

Compen tiam quosdam, (inquit cap.

>
gumentalur , inquam sed de Ecclesiae,

Wll.j pillare eos tantummodo ursuros decretis contra lume errorem omnino si-
 ,

Jet. Imo supponi! decrelum illud
non i'nisse , scd Ecclesiam ferre sua
aelale disputantes pio salute lioininum
perditorum , et sine poenitentia deceden-
tium. Inde enim nascitur dubium, cuna
Ecclesia hos disputanles ferat cui* ferre
nequiverit origenistas. Graviora quae di-
cit contra hunc errorem, haec sunt, quod
eo admisso statini enervabitur fides qua
credilur sernpiternum daemonum futu-
rum esse supplicium. Argumentatur e-
liain ex eo quod eodern paclo loquaniur
— 144 —
omnino iubet, siculi videro licei in libris contra
illa duas cpisf. pela^iai;orum , in quibus(l.
IV. e. X.) Illud inni ( inquit ) lerliuiìi
videamus, quod non minus in istis omnc
C liristi membrum et totum eius corpus
cxhorret , quia contendimi esse in hac
vita velfuisse iustos nullum habenles om-
nino peccatum.
Ofhciosum mendacium sine peccato di-
ci posse , non fuit error damnatus ab
Ecclesia aetate Augustini . uti constat ex
hb. de Mendacio et contra mendacium ,

Scriplurae de aeternitale praemii, quam quemadrnodum postea fuit improbatum

isti errantes christiani admittebant,et Ec- in iure canonico.
desia contra origenistas defìniverat, et de Haec illustrant doctrinam theologo-
aetern ita te suppheii. Dicere autem in hoc rum qui docent cum s. Thoma (II. II.
uno eodemque sensu: vita aeterna sine q. I. art. 7. ), quod arliculi fìdei quan-
te erit, supplicium aeternum finemha- tura ad explicationem creverint. Neque
bebit , mullum absurdum est. pertinere ad defeclum fìdei quod quae- ,

Nernini autem mirum erit quod error dam explicite cognita sunta posteriori-
coutra aelernitatem poenarum,quem Ec- bus, quae a prioribus non cn^nosceban-
clesia posterior tamquam haeresim into- tur. Quare in resp. ad H. Dicendum ,

lerabilem detestata est, et in socinianis quod profectus cognitionis conlingit.. ex

delestatur, nondum aetate Augustini ut parte addiscentis : sicut magister, qui no-
formaliter haerelicus haberetur. Ipsa ae- vii totam artem , non statim a principio
late Augustini accidit, ut propositio non tradii eamdiscipulo, quicapere non pos-
formaliter haeretica in formaliter haere- set, sed paulatim condescendens eius ca-
ticam evaderet. pacitati; et hac ratione profecerunt ho-
Etenim in fine libri de Perfectione iu- mines in cognitione /idei per temporum
stitiae nondum
eos reprehendere audet successionem,
qui affirmarent iustos sine ullo prorsus Quare statui Ecclesiae praesentis in ,

peccalo existere in hac vita vel extitisse quo tam multa per concilia ac pontifices
aliquos: quorum opinioni quemadrnodum ad communem instructionem declarata
in lib. de Sp.et lit. e. II., et libi*, de Nat. sunt, aptari possunt verba Ecclesiastis
et gral. c.XLII.LX., ita et in fine li-
et ( cap. VII.) Ne dicas'. quid putas causae.
bri de Perf. iust. non existimat Augusti- est, quod priora tempora mcliorafuere ,

ims reluctandum usque ad damnationem quam mine sunt ? slulta enim est ìuiius-
ac censuras. Imo in epist. CLVII. ad Hi- modi interrogano.
larium anno kìk: Sed isti (inciuit) ut- Nota ad verba : Si non satisfactio etc.
cumque tolerandi, quando dicunt vel esse Utilitas ac necessitas satisfactionis in

velfuisse hic aliquem praeter unum san-
clum sanctorum qui nullum haberet om-
nino peccatum. Illud vero quod dicunt
sujjìcere homini liberum arbitrium ad do-
minica praecepta implenda etiamsi Dei
gratia, et Spiritus Sancti dono ad opera
bona non adiuvetur, omnino analhema-
patribus ac concili is commendata mate-
riam atque occasionem praebuit fallacis-
simae argumentationis errori proscripto
ab Alexaudro VIII. an. 1690. in propo-
sitioneXXVI. Ordinem praemittendi sa-
tisfactionem absolutioni induxit non po-
litia aut inslitulio Ecclesiae sed ipsa ,

tizandum est, et omnibus execrationibus C liristi lex et pracscriptio , natura re/

dciestandum.
Al post conditos adversus illam opi-
nionem tres canones, sextum septimum
et octavum carlhaginensis concilii anno
•V28. celebrati , eorum auctoritate eam
deinceps ut perniciosum errorem caveri
idipsum quodammodo dictantc. Prop.
XVII. Per illam praxim inox absóken-
,
dì, ordo poenilcntiae est inversus. Prop.
XVIII. Consuciudo in ni rna quocul m/
minisi rat ionem sacramenti poenitentiae
etiamsi eam plurimorumìu>minum suste*-
 — 145
tei auctorìlas, et multi tempori* diutur- men ex circumstantia loci ,
quem ulti-
nitas confìrmct, nihilominus ab Eccle- in uni occupat in ea theologis et cate-
sia non Imbellir prò usa sed abusa. chistis celeberrima partitione a sex iam
Auctores et faulores huius enroris liac saeculis usurpala , vox satisfaclionis de-
aut simili forma argumentaodi uluntur: terminala communiter
fuit , ut in Eccle-

sacra auctoritas saepissìme docetjUt quis sia significaret satisfactionem a poena.

priusDeo satisfaciat, si velie curii ilio re-
conciliari ergo ante absolittionctn opus
,
est satisfactionc quae praecipua est in
Arnaldi libro de frequenti comunione.
At argumentalio huiusmodi contra re-
gulas logicas est a genere ad spcciem.
Cum enim per contritionem ac confes-
sionem, cui saltem asaeculo Xll. consen-
tientibus omnibus eruditis adiungi con-
suevit absolutio , satisfactum iam sit ac
supponatur prò culpa , reliquum est ut
non sit nisi satisfactio prò poena.
tertio loco

Quid est satisfactio? RespODdet Bellarmi- At ex non nisi pessime colligas ,

his
nus 1. IV. de poeti, e. 1. nihil esse aliud quod scriptores Ecclesiastici priorum duo-
mù actionem, qua is qui alterimi lacsit , decim saeculorum ubicumquesalisfactio-
tdntum facit quantum satis est ad inni- nis meminere intelligant satisfactionem
,

rium (onipensandain. Iam vero haec sa- prò poena, quae sita sit in operibus labo-
tisfaccio duplex est: altera prò culpa, al- riosis cum vox indilTerens sit ad utram-

tera prò poena. Imprimis eniin opus est que aut alterutram satisfaclionis speciem
ut ea fìant quae necessaria sunt ad ami- significandam nec ex usu ad unam po-
,

citiam recuperandam , quae cum fiunt , tiusprae alia constanter determinaretur.

satisfacimus prò culpa. Atque haec in
lege gratiae pecca ntibus post
sunt contritio, confessio cum
percepta. Cum
autem haec ante gratiam
reconciliationis perceptam non sint ope-
ra iilii Dei , hinc est quod non sint satis-
factio condigna , sed tantum congrua ,
quo vocabulo ulitur Augustinus hoc lo-
Acsane id animadvertitur in cap. hoc
baptismum LXX. Enchiridii, ubi Deus dicitur mi-
absolutione serando delere iamfacla peccala, si non
satisfactio congrua negligatur: in quibus
verbis, si nomine satisfaclionis congruae
intelligat Augustinus satisfactionem prò
culpa nempe contritionem et confessionem
habeo quod volo sin intelligat satisfa-
:

co Enchiridii. Imo de satisfaclione con- ctionem prò poena , sane Augustinus ab-
grua non vero condigna monet Bellar- surdissime locutus est} alligavit enim de-
mino (1. e. ) intelligendos veteres pa- letionem peccatorum illi rei, quae inte-
ti <- , qui actionibus humanis interdum gralis est pars poenitentiae et ea omisit ,

tribuere videntur , ut Deum

ex inimico quae substantialia sunt et omnium catho-
amicum redda ni, atque adeo prò expianda licorum iudicio magis necessaria, contri-
culpa sabsfaciant. Atpraeterea integritas tionem ac confessionem. Quae duo et
compensationis postulat , ut amicitia re- quantum satis iudicavit capite LXIV. et
stitula poenitentibus et confessis luatur LXV. huius Enchiridii , et evidentius
debitum poeoae residuae, qua iustitiae tum sermonibus CCCLT. et CCCLII. qui
quiquesibi nimium placuit pec-
satisiiat, inscribunlur de poenitentia , et in epist.
cando, aliqua sui afflictione displiceat. ad Honoratum CCXXVHJ. n. 8. al. ep.
Àtque liaec est satisfactio prò poena, quae CLXXX.
satislactio praesupposita gratia reconci- Quae argumentandi ratio a nobis hoc
condigna erit. Cum autem a sae-
liationis plurimum valet ad e-
in loco explicata
culo XII. post magistrum sentenliarum ruendum sensum Augustini aliis in Jocis,
usitatissima sit parlitio actuum poeniten- tum plurium veterum patrum qui si no- ,
fis in contritionem , confessionem et sa- mine satisfaclionis poenalitales intellexe-
tisfjK tionem, licet satisfactio ex vi vocis re, sane quod praecipuum erat , nempe
sit genus q nodi Iam ulramque speciem cor contri tum omisisse ac neglexisse di-
l

'ompleclens riempe et satisfactionem prò cendi sunl.

culpa, et satislactionem prò poena la- ,

19
 ,

— r4W —
( a r. i.x\i. LXXI. De quotidiana autem brevibus levibusque pecca tis, sine quibus
r
dom?n '«°expiari b.-»ee vitanon ducitur, quotidiana fidelium oratio satisfacit. Eorum est enim
uviora peccata,
djeere, Pater nosler qui es in coelis, qui iam Patri tali regenerati sunl ev aqua
et spirita. Delct omnino bacc oratio minima et quotidiana peccata. Delet et
Matih. vi. 9 .
iila a quibus vita fidelium etiam scelcrate gesta, sed poenitendo in melius
,

mutata disccdit: si qucmadmodum veraciter dicitur, Dimitte nobis debita no-

stra ,
quoniam non desunt quae dimìttantur, ita veraciter dicatur , sicut et
nos dimitUmus debiloribus nostris : id est, si fiat quod dicitur; quia et ipsa
eleemosyna est, veniam petenti nomini ignoscere.
c*p. lxxh. LXXIF. Ac per boc ad omnia quae utili misericordia fìunt, valet quod
E
gele.°a muìu? Dominus alt: Date eleemosynam,et ecce omnia manda sunt vo&w.Non solum ergo
qui dat esurienli cibum, siticnli potum, nudo vestimentum peregrinanti ,

Lue xi. 41. hospitium, fugienti latibulum, aegroto vel incluso visilationem , captivo re-
demptionem, debili subventionem, cocco deductionem, tristi consolationem,
non sano medelam, erranti viam, deliberanti consilium, et quod cuique ne-
cessarium est indigenti, veruni etiam qui dat veniam peccanti, cleemosynam
dat, et qui emendat verbere in quem potestas dalur, vel coercet aliqua disci-
plina, et tamen peccatum cius, quo ab ilio laesus aut ofTensus est, dimittit
ex corde vel orat ut ei dimittatur, non solum in eo quod dimittit atque orat,
verum etiam in eo quod corripit et aliqua emendatoria poena plectit, clee-
,

mosynam dat , quia misericordiam praestat, multa enim bona praestantur in-
vitis, quando eorum consulitur utilità ti, non voluntati: quia ipsi sibi inve-
niuntur inimici, amici vero eorum potius illi, quos inimicos putanl; et red-
dunt errando mala prò bonis, cum redderc mala Gbristianus non debeat ncc
prò maiis. Multa itaque genera sunt eleemosynarum, quae cum facimus, adiu-
vamur, ut dimillanlur nostra peccata.

Noi,, «d caput Quod boc loco dicitur quotidiana ora- tiam, quam sequitur relapsus: quamdo-
'"
'
tio satisfacereprò levibus brevibus quo- ctrinam tum ii, tum posleriores theologi
tidianis culpis confìrmat quod supra as- vehementerreprobant. Interpreiantur au-
seruimus apud patres et scriplores prio- lem haec de proposito vitam mutandi,
rum XII. saeculorum , salisfaccre usur- estoex arbitrii vertibilitate ut loqui- ,

pari ad signifìcandum , satisfactionem tur Bonaventura sequatur relapsus

s. ,

prò culpa. qui fructum poenitentiae tollet, non ta-

Addit orationem dominieam delere e-
tiam gravia si coniungalur cum poeni-
tenlia et emendatione. Quare vides, quod
Augustinus cum supra dixit deieri pecca-
ta, si non congrua salistaclio negligalur
non contempsit. necessitatem poenitentiae
interioris, sedeam nomine satislactionis
comprehendit quod iterum est contra
: iuere.
illam argumentationem Arnaldi.
Quod requirit Augustinus, dolere poe-
nitendo vitam in melius unitari , esse pò-
test non inlelligentibus errandi occasio.
Lege Magistrum senlcntiarum ( lib. IV.
disi. XIV.), ibidemque Alberlum m., s.
Thomam, s. Bonaventuram, ac reliquos.
Videbis ex similibus patrum pbrasibus
meri faciet ,
quin vera poenitentia prae-
cesserit.
Haec bene teneas} nam liane obieclio-
nem saepissime atque invidissime urgent
qui trium propositionum proscriptarum
per Alexandrum Vili, de ordine j>oc-
nitentiae auclores aut etiam fautore»
Tandem observa, quod ait Augustinn-.
satisfactoria operalongo ordine enumerata
sive multa genera eleemosynarum mliii-
vare ut diiiiittantur nostra peccata. Quod
verissimum est. Sive enim ex IK'i spiriti!
iìant ante reconciliationcui, et tunc aditi-
vaut saltem mediate ad ipsam amicati
divinae recuperationem , oblinrudo .

plures docuissc, non esse veram poeniten- conlrilum et humiliatam ;

sive iianl posf
 — 147 —
adeptam in absolutione reconciliationem XLV11I. adVincentiume rogatianoschis-
per Eeclesiae claves, et tunc adiuvant ad mate, quae tota est de hoc argumento.
oebitum poenae tollendum, idest ad coni- Mea prunitus sententia non erat, inquit
pletam remissiooem peccatorum. Obser- n. 17., nisi neminem ad unilalcni Cìiri-
va autcìu qua ni castigale loquatur Au-
j
sii esse cogendum, verbo esse agendum,

gustinosi adiuvant, inquit, ut dinutlan- dispulatione pugnandum, vallone vinccn-

Utr nostra peccata. Non enim haec opera dam ne fictos catholicos haberemus
, ,

issarla sunt absolute ac simpliciter , quos apertos hacreticos noveramus. Sed

nisi in proposito servandi legem. Contra haec opinio mea non contradicentiwn
vero satisfactio illa congrua, de qua pan- perbis, (aegre enim quis obsistere directe
lo ami- cap. LXX. el poemtentium in ,
poterai arguraentanti ac disserenti Au-
melius mutari vitam,dequac. LXXIL, gustino) sed demonstrantium supera-
dicuntur simpliciter necessaria, batur ex empiis. Nani primo mila oppo-
Quare connrmabis quod dictum est nebatur civilas mea, tjuae cum totaessct
satisfaclionen] apud Augustinum non de- in parte Donati, ad unitalem catìiolicarn
tri minale significare satisfactionem prò timore legnili impcrialiam conversa est.,.
poena. se 1 itiam satisfaclionem prò cui- Ita aliae multae qaae rnihi nominalim
pi. Quare testimonia patrum significai]- commemorabantur... Quo argumento ab
tium necessitatem satisfactionis ante re- effectis victus Augustinus est , tum ipse
conciliationem euniDeo obtinendam,qui- poslea liane ipsam opinionem auclorita-
bustestimoniis abutebanturdefensores aut tibus et rationibus cumulavit duabus ci-
lautores trium propositionum per Ale- tatis epistolis.

nndmm Vili, proscriplarum, testimonia, Huius observationis fructus est falsilas

inquam, illa inefficacia suntnec delermi- prop. XXX. ab Alex. Vili, proscriptae.
nate significant satisfactionis poenalia o- Ubi quis invenerit doctrinam in Augusti-
pera, sed salisfactionem prò culpa, quam no dare fundatam, Ulani absolule polest
praeatat contri tus ac confessus. tenere et docere non respiciendo ad ul-
( Nota ad verba : Multa enim bona lam ponti ficis bullam.
praestantur in vitio . . .) . Nemo enim tam Augustino repugnat
Sapienter monent Maurini patres , his quam cui unum Augustini nomen prò
rationem agendi
iblique vindicari ratione est.
cum donatisùs haereticis per Jeges eie- Ego enimfateor cantati tuae (ait scri-
dicta poenalia imperatorum, quam agen- bens Augustinus adHieronymum epist.
di rationem donatistae clamabant dedecere LXXXII. al. XIX. n. 3. ) solis eis scri-
ecclesiasticam mansuetudinem et liberta- pturarum libris quiiam canonici appel-
i< in Bdei. Lege epist. XCni. al. XLVIIL ìantur didici hunc timorem honorem-
,

et ep, U.WM al. L. . que de/erre, ut nullum eorum auctorem

A; iitilis hoc loco observalio subori-
tur.Opinabatur ohm Augustinus
ilaagenaum cum donatistis. Alii
africani episcopi, qui et distributive sin-
guli et collectiye omnes non crani cum
Angustino comparandi sive scriplurarum
«tia, sh iraditionis, si-
ve naturata rationia perspicacia io opi-
niouc contraria erant. Adversati palam
Mini Augustino eiusque eloquentissimia
rationibus , non cesserunl eius auctoriuti
scribendo aliqiùd errasse firmissime ere-
, non dam.... Alios autem ita lego, ut quanta-
autem libet sanctitate doctrinaque praepolleant
non ideo verum pulem quia ipsi ita sen-
scruni, sed quia mihivel per illos auctores
canonicos vel probabili ratione quod a
vero non abhorreat , persuadere polue-
, rimi. Necte,mifratcr, sentire aliud exi-
stimo: prorsus , inquam, non te arbitro
sic legi libros tuos velie lamquam pro-
phetarum aut apostolorum de quorum
,

atque argurnenlis ; imo tandem Augusti- scriptis quod onini errore careant du-
,
.iin auctoritati el rationibus cessit, bitare nefariani est. Àbsit hoc a pia hu-
m eprumque parli s tandem attrattila est, militate et vcracide semetipso cogitatio-
quodvelex hocsoloEnchiridiic. LXXII. ne. Et epist, CXLVI1I. al. CXI. n. 15.
" >llM ' postquam similia disseruit , merito subii-
Andi Augustinum in ep. XGIU. al. cil: taìis ego suoi in scriptis aliorum
,
 .

— 148 —
taUs esse volo intellectores meorum. Pe- cirina conlra pelagianos,quae specialern
cuJiaris est exceptio in ea Augustini do- ab Ecclesia approbationem meruit.

e » ,. i xxiii. LXXIII. Sed ea nihil est maius , qua ex corde dimitlimus quod in nos ,

e eemoiyna. quisque peccavit. Minus enim magnum est erga eum esse benevolum , sive
parare iuimio». etiam benencum , qui tini mali nihil tecerit illud multo grandius et magni- :

ficentissimae bonitatis est , ut tuum quoque inimicum diligas, et ei qui tibi

malum vult, et si potest facit, tu bonum semper velis , faciasque cum pos-
Matth. v. 44. sis, audiens dicentem Deum, Diligile inimicos vestros, bene faciteeis qui vos
oderunt, et orate prò eis qui vos persequunlur. Sed quoniam perfectorum sunt
ista fìliorum Dei quo quidem se debet omnis fldelis extendere et huma-
, ,

num animum adhunc aflectum orando Deum , secumque agendo luctan-

,

doque perducere tamen quia hoc tam magnum bonum tantae multitudinis
:

M a uh. vi. 11. non est, quantam credimus exaudiri, cum in oratione dicitur Dimitte no- :

bis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus noslris; procul dubio verba
sponsionis huius implentur , si homo qui nondum ita profecit ut iam diligat
inimicum, tamen quando rogatur ab nomine qui peccavit in eum , ut ei di-
mittat, dimittit ex corde: quia etiam sibi roganti utique vult dimitti, cum
orat et dicit , sicut et nos dimittimus debitoribus noslris ; idest sic dimitte debi-
ta nostra rogantibus nobis , sicut et nos dimittimus rogantibus debitoribus
nostri s.
e. lxxiv. LXXIV. Iam vero qui eum, in quem peccavit, hominem rogat, si pec-
d!mXMtinou ca t° suo movetur ut roget, non est adhuc deputandus inimicus, ut eum di-
dimitiamur a quando inimicitias exercebat. Quisquis
ligere sit difficile, sicut difficile erat
autem roganti non ex corde dimittit nullo modo
et peccati sui poenitenti ,

existimet a Domino sua peccata dimitti quoniam mentiri veritas non po- ,

ioa. xiv. 6. test. Quem vero lateat Evangelii auditorem sive lectorem, quis dixerit Ego :

sum veritas? Qui cum docuisset orationem hanc in ea positam sententiam

,

KM. vi. 14. ,5. vehementer commendavit, dicens Si enim dimiseritis hominibus peccata eo-
:

rum dimittet et vobis Pater vester caeleslis peccata vestra Si autem non dimi-
, .

seritis hominibus, nec pater vester dimittet peccata vestra. Ad tam magnum to-

nitruum qui non expergiscitur, non dormit sed mortuus est et tamen po- , :

tens est ille etiam mortuos suscitare.

jfotaadcap. In li ìs legendis capitibus locum habet Quare apposite Sixtus Quintus in ea-
q u °d nionuit Sixtus V. in Bulla Trium~ dern Bulla ad commendandas novas utili-
^Lxxir"
phantis: quod theologiae scholasticae... tates ex scholastica theologia posterio-
cognitio et exercìtalio.. . semper certe ribus saeculis derivatas observavit, quod
maximum Jructum ajferre potuti... ad Deus Ecclesiam suam per saeculorum
Patres securius, et utilius perlegendos , aetates, prout opus est , novis beneficiis
et explicandos. Distingua hac in re Au- auget novis praesidiis instruit.
gustinus perlectionem a praecepto ;
quod In quam rem faciunt verba s. Grego-
dimiltamus rogantibus dicit esse praece- rii homilia XVI. in Ezeehielem Quan- :

pti, quod dimiltamus anlequam rogemur to mundus ad extremum ducitur , tanto

docet esse consilii ac perfectionis. Longe nobis aetcrnae scicnliae aditus lardai*
severius , ac verius doctrinam de dili- aperitur.
gendis ex obligatione inimicis perlractat Ipse Augustinus frequenter supponiti
s.Thomas II. II. q. XXV. art. 8. et 9., quoddiligentiaeposteriorumapcrialIKu>,
et brevius complectitur q. LXXX1II. imo quemadmodum ipse ntultis in locù
art. 8. Adhuc severius, et liisiuseximius Joqui solet, reveletquae prioribus obscu*
Suarez de Cantate disp. V. Sect. V. ra l'uerant. Id obscrvavitretavius 1.X1Y
 — 149 —
de Incar. e. 11. n. li. , et refert Augii- se sive per alios , quibus Dominus reve-
stinuml. II.deGenesi con tra Manichaeos, lare dignetur. Universalius id docet Au-
ubi proflieiur se expHcaturum , quae in guslinus epist.XCHI. al.XLVIII. n.35.
Genesi traduntur , non praeiudicantem et ep. CXLVIII. al. CXI. 0.5.
lueliori diligentiorique tractatui, sive per

moresque
sceleratissime vivant, nec curant talem vitam C»p. LXXV.
LXXV. Sane qui Eleemosyna
corrigere et inter ipsa facinora et flagitia sua eleemosynas frequentare non
, sceleratos et
intideles non
etmani frustra ideo sibi blandiuntur quoniam Dominus ait Date eìeemosy-
, ,
:
iiiiiikI.iI . Ilìsi

nam, et ecce omnia tmmda sunt vobis. Hocenim quam late pateat, non intel- inutenlur.

lignnt. Sed ut intelligant , attendant quibus dixerit. Nempe in Evangelio sic

scriptum est Cum loqueretur rogavit ilìum quidam Pharisaeus, ut pranderet
: ,
Lue. XI. 4 1

apnd se, et ingrassili recubuit. Pharisaeus autem coepit intra se reputans dicere
quart non baptizalus esset ante prandium? Et ait Dominus ad illum: nunc vos
Pfcn isaei quod deforis est caìicis et catini, mundatis; quod autem intus est vestrum
plenum est rapina et iniquitatc. Staiti , nonne qui fecitid quod deforis est, etiam
id quod inlus cstfecit? verumtamen quod superest, date eìeemosynam, et ecce om-
nia manda sunt vobis. Itane hoc intellecturi sutnus ut Pharisaeis non haben-
tihus fidem Cliristi, etiamsi non in eum crediderint nec renati fuerint ex ,

aqua et Spiritu munda sint omnia, tantum si eleemosynas dederint, sicut

,

isti eas dandas putant? cum sint immundi omnes quos non mundat fides
XV. 9.
Cbristi, de qua scriptum est Mundans fide corda eorum: et dicat Apostolus, Act.
,
Tit. I. i5.
lmmandis autem et infidelibus nihil estmundum, sedpolluta sunt eorum et mens
et conscientia. Quomodo ergo Pharisaeis omnia munda essent , si eleemosy-

nas darent, et fideles non essent? aut quomodo fìdeles essent si in Ghristum
credere atque in eius renasci gratia noluissent? Et tamen veruni est quod
audierunt, Date eìeemosynam, et ecce omnia munda sunt vobis.
LXXYI. Qui enim vult ordinate dare eìeemosynam, a se ipso debet in- Cu. LXXVI.
Prima
cipere, et eam sibi primum dare. Est enim eleemosyna opus misericordiae eleemosyna
animae suae
> erissimeque dictum est, Miserere animae tuae placens Deo. Propter hoc re-
misereri et recle
nascimur, ut Deo placeamus, cui merito displicet quod nascendo contraxi- vivere.
Ecdi. XXX. 24.
mus. Haec est prima eleemosyna quam nobis dedimus, quoniam nos ipsos
,

iniseros per miserantis Dei misericordiam requisivimus iustum iudicium ,

eius contitentes quo miseri eflecti sumus, de quo dicit Apostolus, Iudicium
,
Rom.V. 16.
quidem ex ano in condemnationem et magnae cantati eius gratias agentes ,
:

d<' qua idem ipse dicit gratiae praedicator, commendat autem suam dilectionem Ibidem. Vili.

Peti! in nobis, quoniam cum adhuc peccatores essemus, Christus prò nobis mor-
taas <>*t:ut et nos veraciter de nostra miseria iudicantes , et Deum cantate
quam donnvit ipse diligentes, pie recteque vivamus. Quod iudicium et cari-
tà tem Dei cum decimabant tamen propter eleemosy-
Pliarisaei praeterirent,
nas faciebant etiam quaeque minutissima fructuum suorum : et ideo
(jiiis

non dabant eleemosynas a se incipientes, secumque prius misericordiam fa-

cientes. Propter quem dilectionisordinem dictum est, Diliges proximum tuum Lue. X. 27.

tmnquam teipmm. Cam ergo increpasset eos quod forinsecus se lavabant, in-
tus autem rapina rt iniquitale pieni erant, admonens quadam eleemosyna,
quam sibi homo debet primitus dare, interiora mundari: Vcruntamen inquit, Lue. XI. 41 >

quod superest date ekmoqjnam et ecce omnia munda sunt vobis. Deinde ut
, ,

oetenderet quid admonuisset et quid ipsi facere non curarcnt, ne illum pu-
,

tarent eorum eleemosynas ignorare Sed vac vobis, inquii, Pharisaeis: tamquam
:
 — 150 —
diceret, ego quidem commonui vos eleemosynam dandam, per quam vobis
munda omnia, Sed vae vobis qui decimalis mentam et rutam et omne olus;
sint
has enim novi eleemosynas vestras ne de illis me nunc vos admonuisse ar-
bitremini; et praeterilis iudicium et caritatem Dei; qua eleemosyna possetis ab
Omni inquinamento interiori mundari ut vobis munda essent et corpora ,

quae Iavatis: boc est enim omnia, et interiora scilicet et exteriora sicut alibi :

Mail. XXIII. t6. legitur, Mundale quae ìnlus sunt, et quae fùria sunt munda crani. Sed ne istas
eleemosynas quae fiunt de fructibus terrae, respuisse videretur, Haec in-
, ,

Lue. XI. 4a. quit oportuit facere idest iudicium et caritatem Dei
, , et 'dia non omiltere, ,

idest, eleemosynas fructuum terrenorum.

Cai». LXXVII. LXXVII. Non ergo se fallant, qui per eleemosynas quaslibet largissimas
Iniquitas
deserenda , ut fructuum suoriim vel cuiuscumque pecuniae, impunitatem se emere existi-
prosint
eleemosynao.
mant in facinorum immanilale ac flagitiorum nequitia permanendi non so- ,

lum enim haec facilini, sed ita diligunt, ut in eis semper optent, tantum si
P». X. 6. possent impune, versari. Qui autem dUigit iniquitalem odit anìmam suam: et ,

qui odit animain suam non est in eam misericors sed crudelis. Diligendo
,

eam quippe secundum saeculum, odit eam secundum Deum. Si ergo vellet
ei dare eleemosynam, per quam illi essent munda omnia, odisset eam se-
cundum saeculum, et diligeret secundum Deum. Nemo autem dat eleemo-
synam quam libet, nisi unde det ab ilio accipiat qui non eget ideo dictum :

Ptulm.KVIII.ii. est, Misericordia eius praeveniet me.

Noi, ad caput Ad assequendam Augustini mentem in eleemosynae fiunt immundae sint: cum ita-
LX C rI ce ^ e ^>11 controversia de operibus infide- que sint immundi ornnes quos non mun-
ei LXxru '

liurn summopere proderit observasse ra- dat fides Christi ... qui iudicium , et
tiocinationem Augustini bis capitibus u- caritatem Dei practereunt . . qua pie .

surpatam. Negat s. Doctor quod Phari- recteque vivant. Saepe autem observavi
saeis non habentibus fidem Christi, nec in libris Augustini , hoc animadverti a
renatis , munda sint omnia 1
tantum si s. Doctore in operibus sine fide factis
,

eleemosynas dederint, sicut isti eas dan- quod qui ea faciunt immundi sunt- quod
das pulant. Rationem autem lmius rei certe nihil facit ad Baii causam defenden-
non ex eo petere videtur , quod eae elee- dam. Nani respiciuntpersonalem immun-
mosynae in se ipsis immundae sint sivc ditiam , et malitiam operantis ,
non vero
ex ipsarum substantia, sive ex defectu re- operis in se ipso , de quo uno est contro-
latiouis actualis in Deum summe bonum; versia. Sed haec satis indicasse sit , alias
sed ex eo, quod personae , a quibus hae t'ortasse explicanda.

Cap. lxxviii. LXXVIII. Quae sint autem levia quae gravia peccala, non bumano
, ,
Peccjita quaedam
Mini , quae sed divino sunt pensanda iudicio. Videmus enim quaedam ab ipsis quoque
i. musilo iudìcio
non esse Aposlolis ignoscendo fuisse concessa: quale illud est quod venerabilis Paulns
putarentur. coniuj;ibus ait, Notile fraudare invicela nisi ex consenta ad tempus , ut vacetii
I. Cor. VII. 5. oralioni; et ilerum ad idipsum estote, ne vos lenivi satanas propter incontinentiam
vestram: quod putari possetnon esse peccatum, misceli scilicet coniugi non
filiornm procreandorum causa, quod bonum est nuptiale, sed carnalis etiam
voluptatis, ut fornicationis , sive adulterii cuiusquam alterius immunditiae
mortiferum malum quod turpe est etiam dicere, quo potcsl tentante satana
,

libido perlrabere, incontinentium devila infirmitas. Posset ergo, ut dixi, boc

putari non esse peccatum, nisi addidisset, Hoc dico secundum veniam non u .

cundum imperium. Quis autem iani esse peccatum neget cum dai veniam , i
 — 151 —
fedenti bus apostolica auctoritate, falcatili*. Tale quiddam est, ubi dicil Audct , i. c.r.vr. ..ne,

qmsquam vestrum adoersus alterimi negotòm habens indicare apud iniqua*, ci

non apud sanetos? Et paulo post, saecularia igitur iudicia si habuertiis, inquit,
nti contemptìbUes sani in Ecclesia, hos collocale. Ad revercntiam vobis dico
<<m est inter vosquisquam sapiens qui ponti interfratrem sani» indicare; sed

frater cum fruire iudicatur, et hoc apud infiddes. Namethic possK pitali iu-
dicium habere adversus alterum non esso peccatimi , sed tantummodo id
,

extra Ecclesiam velie iudicari, nisi secutus adiungeret Iam quidem omnino :

quia iudicia habetis vobiscum. Et ne quisquam hoc ita exensaret,

,

ut (1 us tura se habere negotium, sed iniquitatem se pati, quam vellet

i

iudicum sententia remo-Feri: continuo talibus cogitalionibus vel excu-

i

onibus occurrit, atque ;ùl Quote nonmagis iniquitatem patimini , quare

,

non polius fraudamini. lì ad illud redeatur, quod Dominus ait, Si quis vo- Matti., v. 40.

rit (unicom ninni tollere, et iudicio tecum contendere, dimitte idi et pallium. Et

alio loco, Qui abstulerit, inquit, tua itoli rcpclcrc. Prohibuit itaque suos de
, u* vi. 3o.

:ularibus rebus cum aliis hominibus habere iudicium : ex qua doctrina

Apostolus diri! esse delirium tamen cum sinit in Ecclesia talia iudicia fìniri
er fralres fratribus iudicantibus, extra Ecclesiam vero terribiliter vetat ;
oifestum est etiam lue quid secundum veniam concedatur inflrmis. Pro-
pler haec atque huiusmodi peccata, et alia, licet iis minora, quae fiunt ver-
borimi et cogilalionum offe ns io ni bus, apostolo Iacobo confitente ac dicen-
le: In inulti* mini offendimus omnes: oportet ut quotidie crebroque oremus racin. 2.

Dominimi, atque dicamus, Dimitte nobis debita nostra, nec in eo quod sequi- Nati. vi. , 2 .

tur mentiamur: Sicut et nos dimitlimus debitorihus nostris.

LXXIX. Sunt autem quaedam quae levissima putarentur, nisi in scrip- CAr Lx xix.
-

U tv
turis demonstrarentur opinione graviora. Quis enim dicentem fratri suo fa- vide nTa. esse
intere] 11 tu
tue, reum gebennae putarct,nisiVeritas diceret? Cui tamen vulneri subiecit gravissima.
continuo medicinam praeceptum fraternae reconciliationis adiungens mox ;

qutppe ait. Si ertjo offers munus (uum ad altare, et ibi recordatus fueris quia ,
Matt. v. 22 .

frater tuut taòei aìiquid adversumte. Aut quis aestimaret quam magnum pec-
uli -il, dies obscrvare et menses et annos et tempora , sicut observant
qui certis diebus sivc mensibus sive annis volunt vel noluntaliquid inchoa-
re, eo quod secundum vanas doctrinas hominum fausta vel infausta existi-
111. -ut tempora; nisi huius mali magnitudinem ex timore Apostoli pensare-
ìitii>. qui talibus ait, Timeo vos ne forte sino causa laboraverim in vobis? Gai. iv. ».

1AW. Une accedit, quod peccata, quamvis magna et horrenda, cum c* P lxxx. .

"
in consuetudinem renerint, aut parva, aut nulla esse creduntur; usque adeo l

ho *™Z usu
ut non -'-lini' occultanda, verum etiam praedicanda ac diffamanda videan- *w«ouiriUu.
tur, quando sicut scriptum est: Laudalur peccator in desideriis animae suae paai. ix.,,. ,

<( /
Talis in divinis libris iniquitas clamor vocatur,
.

ricut habes apud baiam Prophetam de vinea mala. Expeclavi inquit, ut Is v.

7
, - .

hidù km fi ci iniquitati m
, et non iustitiam sed clamorem. Unde
, ,

• I
illud ut Genesi: Clamor Sodomorum et Gomorrhaeorum mulliplicatus est. cm.xvhi.».
Quia non solum iam apud eos non puniebantiir Illa Qagitia verum etiam ,

pubtice veluti lege frequentabantur. Sic nostris temporibus ita multa mala,
etsi non talia, in apertaci consuetudinem iam venerunt, ut prò his non
so-
lum exeommunicare aliquem laicum non audeamus sed nec clericum de- ,

gradare. Inde cum exponerem ante aliquot annos epistolam ad Galatas, in

eo ipso loro ubi ait Apostolus, Timeo vos ne forte une causa laboraverim in
 , ,,

— 152 —
vobis;exclamare comptilsus sum. Vae peccati* hominum, quae sola mutilala
exhorrescimus : usilala vero , prò quibus abluendis Filii Dei sanguis effusus est
quamvis tam magna sint, ut omnino Claudi contra se faciant regnimi Dei, saepe
videndo omnia lolerare, saepe toleranda nonnulla eliam facere cogimur. Atque
utinam , o Domine , non omnia quae non potuerimus prohibcre faciamus!
Sed videro utrum me immoderatus dolor incaute aliquid compulerit dicere.

Nota i. Frequentissimum est in libris s. Au-

adcap.
ustu "5 el adeius mentem in arduis con-
lxxiYixxx S
troversiis interpretandam apprime utile ,
ut adversalivae propositiones ab ipso u-
surpalae subintelligant particulam solum
aut tantum, sive aequivalentem. Sensus
est itaque. Quae sint Jevia, quae gravia
peccata non humano tantum, sed divino,
nat peccati venialis eos, qui uluntur ma-
trimonio causa solius voluptatis: quod
unum si Augustinus sensisset, consentien-
tes habuisset non patres modo , sed etiam
theologos ante ipsam damnationem pro-
positionis IX. factam ab Innocentio XI.
QuareNorisius frustra laborat inhacsen-
lentia vindicandain Vind.August. e. III.

idque praecipue, iudicio pensanda sunl. §«8.j sed venialis culpae reum facit illum
Etenim argumenta a ratione naturali pe- quoque qui voluptatem coniugii ordinet
tita passim Augustinus profert ac ma- , ad vitandam incontinentiam. Quare ne-
gni facit. Memineris eorum quae paulo que saltem duos fines agnoscit licite ma-
supra recitavimus ex Aug. ep.LXXXII. trimonio ulendi , procreationem libero-
ai. XIX. n. 3. Aliosautem ita lego ut... rum, aut saltem evitationem incontinen-
non ideo verum putem, quia ipsi ita sen- tiae: unum licitum finem agnoscit libe-
serunt, sed quia mihi vel per iJlos aucto- rorum procreationem , quem fìnem si
res canonicos, vel probabili ratione, quae praetergrediaris saltem venialiler peccas.
a vero non abliorreret, persuadere polue- Quando tu uti uxore amplius quam ne-
runt. cessitasprocreandorum liberorum cogit
Eius autem modi loquendi , quem in volueris, iam peccatum est , et ipsa talia
Augustino adnotavimus , exempla fre- peccata quotidianae eleemosynae mun-
quentissima sunt. Gum serm. CLV. al. dant.
VI. de verb. Apost. n. 9. dicat: Post Non contendo liane Augustini opinio-
concupiscentias tuas non eas debet ìm- nemesse falsam 5 non hoc est huius loci.

plori ex voluntate nostra adiuta grada
Dei\ passim tamen ait non nobis, sed di-
vinaegratiae tribuenda bona opera. Pas-
s'nnnonlegi sed gratiae bona opera ad-
scribit, idest non nobis tantum non legi
tantum , ne lex viderelur sufjìcere posse
Uomini habenti liberum arbitrium, e-
tiamsi nullum ultra auxilium divinum
Utile tamen erit in medium proferrecon-
trariam sententiam s. IoannisClirysosto-
mi , qui obiit Archiepiscopi Coustanti-
nopolitanus anno 407., cum Augustinus
a piuribus iam annis esset in Africa E-
piscopus.
Libro de Virginilate cap. XIX. toni.
I. operumEd. Montefaucon pag. 282.

porrigeretur inquitAugust. serm. CLV I. Cum liberorum procreandorum causa

al. XIII. de verb. Apost. n. 1. proditum matrimonium est, tum multo
Nma ti. ad cap. Duo affirmat Augustinus I. Bonum magis ad naturae ardorem restingiwn-
lxxix lxxx nuptiale quod unice intendi potest sine duni. Atque id Paulus tcstatur dicens:
veniali peccato in usu coniugii, esse prò- sed propter fornicationem suam quisque
creationem liberorum 5 II. Si quis autem uxorem habeat, non propter liberorum
inlendatin usu voluptatis coniugalis vi- procreationem. Namque ubi convenire
lare fornicationem, peccare venialiter. iubet, non utmultorumfìliorumparen-
Haec est perpetuo s. Augustini doctrina. tes fiant, sed cur? ne vos lentet, iuquit ,

Lege serm. IX. al. XCVI.de Temp. n. 18. satanas. Ac progressi^ non dixii si op- :

ti, serm. CGLXXVUI. al. XXXIV. de di- toni liberos: sed quid? qui se non conti-
versis n. 9. 51. al. LX1II. de diversis nent, matrimonium contrahant. Primi-
n.22. et seqq., et l.deContinentia n. 27. pio e nini y ut dicebam , dupUcem han<
In quibus aliisque locis non modo dam- occasionem habebat , sed deinde (erra
 — 153 —
ac mari atque orbe Olimi replcto nnus mendat e\ liypothesi eius infirmi tatis :

dumtaxat praetextus est reliquia ncqui- adeas qnae habet cap. IX. Nec enim ma-
tiae ac Ubidinis abolitio. trimonium in maìispono, quin vchemen-
HancdoctrinamsaepissimciteratChry- ter collaudo. Est enim iis qui ri te uri ve-
SOStomus in 'ii oo solo mi moro 19.,sed ante liut , conlincnliae porlus, naturata effe-
ac postea in co libro. Imo homilia XIX. rari non pcrmittcns. Nani legitimo coilu,
in ad Gorint. in chi* fine exeusat se ,
1. scopuìis quibiisdani obicclis ad ex-
(/itasi

quod de matrimonio ac virginitale non cipiendos Ubidinis fluctus, nos in summa

agat. Librimi inquit integrimi iti cani
j , tranquillitate collocat, ac tuetur. Et in
rem edidimus^eteum ibi accurate ^quan- homilia quale s ducendae sinluxores n.5.
tum potuimus rem lume tractaverimus. . Ut Deo placeamus contenti uxore pro-
In Homilia Quaies ducendae sìnt ,
pria, hoc nobis affert coniugium, hic eius
nuptiau . n. An-
.">. toni. 3. ed. Montel". : jructus hoc inde lucrum
, In hoc
to omnia quaenam causa
(inquit) disce quaerendae sunt nuptiae ut ad vilam ,

coniugii.». Hoc cnim imam in coniugio pudico degendam nos adiuvent.

spci ininr et maxime , ut peccatimi effu- Dixi alterutrum ex bis ss. Doctoribus
qiamus. et simus ìmmunes a scortationi- falsum dixisse. At forte uterque errave-
ous. rit : si enim vera est gra vissi morum theo-

Homilia LX. inMatiliacum. Hocprae- logorum sententia cum Card. Gaietano

matrimonii lucrimi , ut ca-
Uimonia cotuerretur,
Hic autem esto praecipuus observatio-
niq liuclus , ut ne niniium nostro iudicio
6damus. Sanctissimi doctissimique erant
Augustinus at(|ue Chrysostomus quo-
i uni alter in Africa, alter in Oriente per
eadem tempora de una eademque gravis-
sima re morali tanta opinionum varieta-
le diséideban t.Cum autem uterque in sua
scnlml ia tamquam
unice vera obfirma-
alterutrum falli iure mo-
Lissimus essel , usus matrimonialis
rdi Decesse fuit. Quis autem iam esse
alimi neget , scribebat Augustinus
de nsu voluptaus matrimoni] . non oh
fdios procrcandos sed ob vitandam in-
continentiam, cum duri vernainjacien-
tibus Apostolica auctoritalc faleatur.
Qu i, inguaili, Ime nega? Nempe id ne-
gab ii eo ipso tempore in oriente Cliryso-
ìtomofl ,
qui in contraria onmino abibat.
Vunperabat potius utentes matrimonio fi-
lini -uni pioi reandorum causa postquam
,
( in summa V. Matrimoniuni) ex alteru-
tro fine sive procrealionis liberorum sive
vitandae inconlincntiae licitum esse raa-
trimonii usum , quod amplectitur etiam
s. Anloninus , P. HI. Tit. I. cap. 11. ,
,
quando alia remedia coereendae carnis
nihil proiuerint , si haec vera sunt , fal-
sum erit tum quod ait Aucustinus solam
liberorum procreationem, sive quod do-
cuitGbrysostomus solam evitationem in-
continentiae esse posse honestum finem,
, cum uterque esse
possit.
Iam autem quam apposite atque uti-
literhaecexempla nos doceant, ut nobis-
metipsis in rerum praecipue theologica-
rum atque moralium iudicio non mul-
tami tribuamus, facile conficitur. Haec
autilla sententia de sacramentis, de con-
traclibus, de restitutione, de alia re qua-
libet vera mihi videtur , nihil de ea du-
bito, aut ambigo. At neque Augustino ,
neque Chrysostomo ingeniosior , erudi-

Gfbis repJeUu limerai liominum multi- tior,doctior sum.Quid si et mihi decipi in

lu.line utentes autem ea voluptale ad
: hac sententia contingat, nec alia inea sit
vitandam incontinentiam eosenim vero , veritas, quam apparens? Aequum igitur
nnice probabat. Satis id tibi suadebunt non est , ut meo iudicio nimium confisus
mbaChrysostomi, qnae transcripsi. Plu- ad contranam sententiam contemnendam
ia pei te legere potes in libro
de Virgini- jrridendam traducendam conviciandam
. ubi rationem utendi matrimonio ob dilacerandam praecipitanler procurram,
reationem prolixe et cloquenterpar- maiori persaepe mei nominis ludibrio
tim rciellit, partim etiam irrideteos qui atque inlamia, <juam alieni. Quid quod
iìg opinantur cap. XIV. appellans Orbis ad superbiae culpam , quae ambulai in
curatores. Rationem autem utendi ea vo- magri is, etmi rubili bus super se , accedi t
luptale ad vitandam impudicitiam com- iniustitiae crimen, a quo nos sapienter a-

20
 ,

— 154 —
vcrtit eximius doctor Suarez. linde, in- plausum conciliavit ,
sibi scilicet pliy-
quit disput. XIX de fide Seet. VI. n. (J. sicam adiungens : rectene an secus id

exislimo et monco , posse facile peccari pliysieae cesserit, alia quaestio est. Ma-
graviter in hac materia exaggerando thesi cene opti ine cessi t liberata *, enim
proprias opinione s, et conlrarias convi- est ab ea infamia aslrologiae iudiciariae.
tiis vel censuris sine dclcclu affidimelo , Qua re in matheraaticos aetatis nostrae

quia illud facile esse potest perniciosum qui ea maledicta et convicia congereret
mendacium cedens in aliorum infamiam quibus tam saepe Augustinus matbema-
vel iniuriam et aliquando in gravem
,
licorum deliramenta excipit , imperile
poenarn et nocumentum. salis id faceret.

Notain ìncamt Quid laleal gravis contumeliae sub ea Unum est diligentissime observandnm
lxxix. vocula fatue exposilum babes a s. Tho- in lioc capite LXXIX.
ad ea verba: Cui
Sunt autem
jj jj LXXII. art. 2. Quid uva- tamen vulneri (nempe crimini gravis
Uvissima. vis mali Jalcat sub observatioìiibus die- contumeJiae in fralrem ) subiecit conti-
rum ... explicat idem Augustinus epist. nuo medicinam ,
praeceplum fraternae
LV. ad Ianuarium al. CX1X n.13. Non rcconcilialionis adiungens .....: non
ìgiturnos de sole et luna, annuis men- enimexcludit tum lioc Joco , tum pluri-
struisque temporibus actionum nostrarum bus aliis similibus medicinam per Eccle-
eventa coniicimus ne in vitae humanae
, siae clavcs, licet mentionem faciat solius
periculosissimis tempeslatibus tamquam caritatis remillentis iniurias. In liane rem
in scopulos miserae servilutis illisi, a li- facitregula qua ni Augustinus tradii 1.
bero arbitrio naufragemus... Non ita- de fide et operibus , quem octo circi ter
que dies observamus et annos et menses annis ante Encliiridion scripserat. Nam
et tempora 1 ne audiamus ab Apostolo. cap. IX. Spado, inquiunt, Me quem Phi-
Timeo vos, ne sine causa labora verini in lippus baptizavit , nihil plus dixit quam
vobis. Eosenim culpat qui dicunt : non credo Filium Dei esse lesum Christian,
proficiscar quia posterus dies est, aut et in hac professione continuo bapliza-
quia luna sic fertur. .
.
, et infra n.15. de- tus est: ex quo inferebant adversarii nihil
testatur vanitates nominimi ob hoc obser- curalum fuisse de instructione moruin ,

vanlium siderei ut..- quasij atedia rerum sed tantum de fide.

iam eventa perquirant. Respondet Augustinus : Scriptum ta-
Observat Augustinus 1. de diversis cult atque intelligenda dimisit celerà.,.
quaestionibus ocloginta tribus q. XLV. quae licet taceantur in scripturis grada
quod veteres appellarunt malhcmaticos brevitatis , tamen serie traditionis sci-
illos,qui temporum numeros motti coeli, mas implenda. Eamdem regulam adJii-

ac siderum pervestigarunt. At inquit, beas Augustino interpretando. Cetc-

in
qui mine appellantur malhemalici volai- rum quod peccatorum remissio fiat per
tes actus nostros corporibus caelestibus claves Eccjesiae, praeter testimonia con-
subdere, et nos vendere stellis , ipsum- gesta a Bellarmino de Poenit. e. 10.
J. I.

quepretium quo vendimur a nobis acci- et NataJem Alexandrum saeculo III. dis-

dire. Haec scribebat Augustinus an. 388. ser. XXII. q. unica , evincit Augustim
Subfìnem igitur 10. saeculi et deinceps locusl. II. de Adult. coniug. cap. IX.
qui callebant mathesim et astronomia m, Non erit turpis ncque dif/icilis etiam
quoniam bae scientiae seipsis steriles vi- post perpetrata atque purgata adulteriti
debantur iis adiunxere comilem quam
, reconciliatio coniugum , ubi per clavcs
dicimus astrologiam iudiciariam, qua et regni eoe lo rum non dubitatiir fieri re-
lantani et pecunias sibi comparabant, et missio peccatorum. Et scimi. LVI. n. 12.
absolute ac simpliciler mathematica ap- Abstinentcs ab idolatria a constellatio- ,

pellabanlur. Eos saepissime Augustinus nibus ìnathematicorum a remediis in- ,

impugnat. Vide ad lìnem Enar. PsaL cantatorwn...., ab homicidiis, ab tiilul-

LXl. quae habetdemathematico conver- tcriis , et si qua forte alia
non dico
so. Diu perdurava liaecconiunelioniathe- quae exitiales e.vitus habent Wide ;/.

seos cuin astrologia iudiciaria •

donec se sit j>raecidi ab altari et liguri i// ti r-
poslrcmo saeculo alia via mailiesis sibi ra ut ligetur in corto ,
valile pericuì
 — 155 —
etmortifere filisi sohatur in terra } quod ciuut regnimi Dei, repugnat quod sanguis
sohatur in coclo. Tandem Ecclesiaepote- Christi effosus sii quantum adefficaciamj
Btatera significat iu hoc Encliiridio capi- saperest ut effusus sit ad sufficientiam
timi* LXXXII. et LXXXIH. quae con- pretii applicabilem,nisi pérhomines ste-
Bequuotur. Ani mad ver tenda ista centra icrit j in sacramentis.
Dallaeum Calvinistam in lib. (ie Con- Non itaque Christus sangninem fudit
fess. auricolari. tantum prò christianis electis ad obti-
Usuata i-t'ro (peccala) prò quibus ab- nenda ipsisea bona quae cum perseve- ,

luendis filii Dei sanguis effusus est. rantia finali et aeterna gloria rcipsa con-
Audiat Jiaec Iansenius qui toni. III. ,
sequuotur docet Iansenius
uti 1. e. ,
prò
1. III. de Gr. Gli- cap. XI. oblatio, in- reprobis antem ad obtinendas iis tantum
(juit , ne clirectio Christi inanis esse non ternporales gratias (idei , spei aut carila-
pofertraddens quod Augustinus nunquam tis, aliorumque, quae ad lenipus et sine

km tcriptis suis aliam sententiam habue- perseveraulia obtinent, ut docet eodem ca-
rìt.Àtqui lioc loco habes sanguineo! eflu- pite.Fusus est Christi sanguis etiam prò
surn prò peccatis usitatis, quaequereip- iisquae non obtinenlur, nempe prò ab-
•aerant, et frequentissima erant , et tana luendis peccatis quae non abluunlur, et
ma, ut oiddìdo claudi contra se face- prò quibus oblatio ac directio Gliristi ina-
reni regnimi Dei. Iam autem prò peccatis, nis fuit culpa hominum, contra ac doceat
quae re ipsa fiunt, et chiudi contra se fa- Iansenius 1. e.

LXXXI. Hoc nunc dicam quod quidem et in aliis opusculorum meo- ,

Cip, lxxxi,
Peccati causa e
iuni locis saepe iam dixi. Duabus ex causis peccamus, aut nondum viden- duae, ignoranti a
et infirmi tas
do quid lacere debeamus aut non faeiendo quod debere fieri iam videmus: ,
quas nemo vincit
,

quorum duorum illud ignorantiae malum est, hoc infirmitatis. Contra quae nisi divinitus
adiutus.
quidem pugnare nos convenit sed profecto vincimur nisi divinitus adiu- : ,

vemur ut non soluni videamus quid faciendum sit, sed etiam accedente
,

sanitate delectatio iustitiae vincat in nobis earum rerum delectationes, quas

\H habere cupiendo vel amittere metuendo scientes videntesque pecca-
, ,

mus iam non solum peccatores quod eramus etiam cum per ignorantiam
;
,

peccabamus veruni etiam legis praevaricatores cum id non facimus quod

, ,

faciendum, vel facimus quod non faciendum esse iam scimus. Quapropter
non solum si peccarimus ut ignoscat propter quod dicimus dimitle nobis ,
, Matt. VI. i?.

iU hiia noKna eictU et nos dimittimus debitoribus nostris; verum etiam ne pec-
,

oemufl al regat, propter quod dicimus, nenosinferas in tcnlalioncm ; ille

rog uidus est cui dicitur in Psalmo Dominus illuminano mea et salus mea:
, , Vs. XXVf
ul illuminatio detrahat ignorantiam , salus infìrmitatem.

( Duabus ex causis peccamus ) videndo quod facere de bea in sed cul- , Nota I. ad cap,
Loquitui hoc loco Augustinus de can- pabililer non videndo secundum iJlud LXXXI.
ti tcholastici diami, J ormali huspec- Augustini 1. III. de Lib. arb. e. XIX.
tiiiii, non vrio dir causis eilieientibus. Non deputatur ad caipam, quod in-
libi
A i <
j
i j <
,•
hoc pacto Lotus hniui capitis con- vi tus ignoras, sed quod negli gis quaerc-
lextus de peccatis ignorantiae vincibilis ,
re r/uod ignoras : et cap. XXII.: Hoc a-
optime consonai. Sicut
et infirmitatis sibi nimae deputatur in recitimi... quod sci-
enim malum infirmitatis habetur .
re non studuit, et quod dignam facilita-
constimi tur tamquam a forma, non fa- ti cornparandac ad recte faciendum o-
eiendo quod (hl><vr lì, ri iam videmus , peram non dedit. Quod si malum iguo-
ita malum seu peccatum ignorantiae , ranliae invincibile
sit non erit proprie ,

utique vincibilis habetur formaliter seu peccatum ex s. Angustino sed per sy- ,

coustitnitur tamquam a forma .nondum oecdochea (}uia enectus seu poeua pec-
,

cali originàlis. Hinc I. III. de Lib. arb.
cap. XIX. lllud quod ignorans quisquc
nonrectefacit ^etquodrecte nolensfa-
cere non polest, ideo dicunlur peccata
quia de peccato ilio liberae voluntatis
originem ducunt. lllud enimpraecedens
rneruit ista sequentia. Namsicut linguam
dicimus non solimi mernbrum quod mo~
vcmus in ore dum loquimur , scd etiam
lllud quod huius membri motum
quitur, idest formam tenoremque verbo-
rum, secundum quem rnodum dicitur a-
Ha lingua graeca alia latina ; sic non
solum peccatum illud dicimus quod
proprie vocatur peccatum libera enim
, sed si ex me quaeritur
volunlnte et ab sciente commiltitur: sed
etiam illud quod iam de huius supplii io
consequatur necesse Ulrumqueigno-
est.
rantiae malum complexus est Augusti-
nus in ep. ad Sixlum CXCIV. n. 27.
Jpsa ignorantia in eis , qui intelligere
noluerunt, sine dubitalione peccatum est:
( et malum ignorantiae vincibilis quod
scholastici appellant peccatum formale
)
in eis autem, qui non potucrunt , poena
peccati: riempe originalis et ut scholasti-
ci vocant peccatum materiale , ila enim
appellant quod fit ex ignorantia invinci-
bili.
Cum autem Augustinus hoc Enchiri-
dii loco fatealur se saepe in aliis opuscu-
lis suis eadem habes quomodo
dixisse , culpabilis, alterum est peccatum infir-
similia explices in aliis Augustini locis :
ex. gr. 1. II. dePec. mer. et rem., quos
libros scripsit anno 412. novennio fere
ante Enchiridion , haec habet e. XVII.
nolunt homines facere quod iustum est
sive quia latet an iustum sit , sive quia
non delectat.
Nolunt homines facere quod iustum
est ( quod accidit quando peccant tum
,
peccato ignorantiae culpabilis , tum pec-
cato infirmitatis) sive quia latet an iu~
stum sit, sive quia non delectat.Si 10 quia
significare causam efficientem
stinus homines excusaret in suis peccatis*
dicerent enim, defeclu cognitionis et de-
lectationis causatimi in eis fuisse eifecti-
ve peccatum: eam autem praeviam co-
gnitionem ac delectationem sibi liberam
non fuisse. Quis habet in polestate tali
viso attingi mentem suam, quo
luntas moveatur ad fi de m ? August.
ait
l. I. ad Simpl.q. II. n.21. Ilaque ro quia
, .
— 156 —
dicil causam formaicm : Intere culpabi-
litcr et ex propria negbgenlia an instala
lit, est forma qua homo couslituitur
,
reus ignorando , idest reus peccati igno-
rantiae vincibilis: non delectari deltbe-
rate in bona est forma qua forma , qua
,
liomo costituitur reus nolendo bonums
in
idest reus peccati infirmitatis. Ita Au-
gustinus pianissime satisfacit quaestioni
conse- propositae 5 quaestio enim erat: Curri vo-
luntas humana gralia adiuvante divi-
na sine peccato in hac vita possit esse
cur non sit, possemfacillime ac veracis-
,
siine respondere quia homines nolani :
,
quare nolint ; ,
irnus in longum. Vcrumtamen hoc sine
praciudicio ililigentioris inquisitionis
breviter dicam. I)icit autem ea respon-
sione quam exponimus: Nolunt homines
facere, quod iuslum est sive quia latet
an iuslum sit, sive quia non delectat.
Non hoc loco agitur de causa efficiente
mali quam causam non esse malum prin-
cipium,sed esse ipsum liberum hominem
vel angelum tam multis explicuerat Au-
gustinus contra manichaeos et reperii ,
etiam in libris contra Iulianum. Explicat
igilur quare nolint, evolvendo causas for-
males huius nolunlatis. In hunc finem
partiturhoc malum nolle in duas species,
quarum altera est peccatum ignorantiae
mitatis. Utriusque peccati formanti, seu
formalem causam profert, ut explicui-
raus. Nihil autem obstat quod homines
nolle et homines non delectari delibera-
te de dono sint reipsa unum et idem.
Adhuc tamen unum est ratio raetaphy-
sica alterius. Quid frequentius ajMid Au-
guslinum , quam homines peccare quia
volunt, homines hoc velie quia eos dc-
lectat ita peccare, secundum illud eiu-
dem Augustini sub finem serm. CIA.
aliasXI. inler editos exCarthusiae ni-.
, Augii- Delectat enim peccare ; nani si non de-
lectaret non fieret. Ubi dare sermo est
de delectatione utique deliberata quam ,
peccans in peccato experilur et tamen
liaec trìa peccare, velie , et delectari soni
unum et idem reipsa.
Pergit Augustinus: Tanto enim (jaid-
eius vo- que velicmentius nolumus (sive declinali-
tes a peccato ignorantiae culpabilis,
declinaules a peccalo infirmilalis) quanto

cerlius quam honum sit
cognitione formaliterexpellilur peccatimi
iguorantiae, cum ea cognilio non sit sine
nostra diligentia in investiganda ventate,
quemadmodum liaec ignoranza non sine
nostra negìigentia) coque deìcctamur ar~
denlius (qua delectatione deliberata for-
maliter expellitur peccatimi infìrmitatis).
Tgnorantia igitur et infirmitas i-itici sunt
quac impedi unt voluntalcm, ne moveatur
ad faciendum opus boriimi, vel ab opere
mulo abstinendum.
Ex bis postremis verbis
tur. 1. Vitiosa ignorantia
mitas non sunt re ipsa peccatum i-nisi
irantiae et peccatum infìrmitatis: quae
cata non per uiodum causae eiìicien-
tis,sed causae formalis impediunt , ne
voluntas moveatur ad bonum, et absti-
neat a malo- 2. Cum liaec verba non
sinl nisi repetitio priorum nolunt homi-
nes faccrc quod iustum est, siva quia
laiei ari iustum sit , sive quia non dele-
ctat, coiifirmatur quod
terprelandis diximus cau-
, ibi designar!
sam formalem,non efficientem; proinde-
que latere an iustum sit , idem esse ac
peccatimi vincibilis ignorantiae non
delectare, riempe deliberale, idem esseac
peccatimi infìrmitatis. Pergit Augustinus
ut autem innotescat quod latcbat ( idest
ut liac innotescentia per modum causae
formalis pellatur vitium ignorantiae cui*
pabilis) et suave fiat, quod non delecta-
bat ( idest ut bac suavitate deliberata per
ino !um causae formalis pellatur vitium
infìrmitatis) gratiae Dei est. Non ait
,
. gratia Dei quem sensum explicat
est, in
ununis interpretatio sed est gratiae
Dei: ncinpe est effectus gratiae Dei tam-
quam causae eiTicientis
inquam, qua^ hominum adiuvat volun-
tates: adiuvat autem vocatione ilici alta,
atque secreta , sic eius agcns sensum ut
eidem legi alque doclrinae accomodet
assensum ait idem Augustinus alibi in
, lib.
ep. CCXVII. ad Vitalem
non adiuvcnlur ,
pergit Augustinus lioc
loco, quem exponimus
mer. e. XVII. inipsis itidem causa
non in Dco.
Hic intei rogabis : quomodo
causa est? Respondetur ex Angustino pan-
ito post codem cap. 17. Propter super-
— 157 —
novimus (
qua biam praesumentium de se , et ad Denm
non conf'ugientium :• Niillius proinde ,
ait Augustinas ,
cuìpac humanae in
Daini nferas causam. Vitiorum nam-
que omnium humanorum causa superbia
est. Hinc iìt, ut non adiuvetur adiutorio
dante completarci , et proximam poten-
tiam ad implendum mandatimi.
Si instes: quomodo liomines culpabiles
sunt in liac ipsa superbia praesumente de
suis viribus et ad Deumnoii confugiente?
Respondetur, id explicari duobus princi-
duo inferun- piis inconcussis in doctrina s. Angustimi.
,
viliosa inflr- Quia debent liomines ex statina Dei lege
itaad ipsum confugere, ut auferat eorum
impotentiam qua proxime et complete
non possunt, et completarci potestatem lar-
giatur. Id centies ac millies iterat Au-
gustinus. Convenit autem scriptura ple-
riimque hominis voluntatem, ut quod non
habet vel nonpotest admonitus sentiat ,
et ab eo , a quo sunt bona omnia, in-
digens poscat ait Augustinus 1. I. Op.
in bis verbis in- imp. n. 93. Sed necesse non est ad alios
Augustini libros evagari. Nam lioc ipso
lib. II. de Pece. mer. cap.XlX. Nec ideo
tamen in iisdem vitiis nobis permanen-
: dum esse existimemus , sed adversus ip-
sam maxime superbiam , propter quam
in eis humiliamur, et nos vigilanter co-
nemur, et ipsum deprecemur ardenter.
Addit Augustinus liane ipsam depreca-
tionem ex Dei aliqua praevia gratia et
dono esse. Simul ,
inquit , intelligentes ,
etquod sic conemur, et quod sic depre-
cemur dono illius nos habere.
Alterum inconcussum principium in
Augustino est, quod ad Deumdeprecan-
*, dum, et contrariarci praesumptionem et
superbiam eiFugiendam nemini nega tur
: gratiae Dei est adiutorium, quod ad Deum precandum
superbiamque vincendam proximum et
completimi est, quamvis ad legem im-
plendam esse possit remolum, etnonom-
nino completimi. Augustinus 1. de Gr. et
XV. praecepto facere com-
arb. cap.
n. 5. Qua ut monemur , quod conanles et nostri s vi-
ribus non v alente , adiutorium divinimi
1. II. de Pece. ( utique proximum et completum ad fa-
est ciendom pracccpluni ) precemur. Tarn
e.XVI Vracccpto admorutum est libe-
1 .
in ipsis rum arbitrium, ut quaercrct Dei domini,
quod quidem sine suofruclu prorsus ad-
moncretur , nisi prius acciperct aliquid
 t

158 —
dilectionis ( cn gratiam initialcm , ali- tia , ut qui iubet , iuvet. Inter praecepta
quanlulam gratiam, ut alibi Augustinus vivendi est praeceptum orandi: datur
dicit, quae saltem ad orandum vincen- igitur et gratia ut qui iubet orare, iuvet.
damque superbiam et praesumptionem
, Paulo fusius commoratus sum in ex-
de suis viribus sufficit) ut addi sibi quac- plicando, quid sint quid ve significent
,
reret, unde cjuod iubebatur impleret» duae illae causae peccandi , de quibus
Hinc instituitur argumentatio. Libertini Augustinus boc e. LXXXJ. Encbiridii 5
arbitrium sine suo frutta prorsus admo- nani etsaepissime id repetit in operibus
nerelur nisi prius accipcret aliquid di- suis , imo in eo 1. II. de Pece. mer. notì
lectionisut addi sibi quaereret
, unde , eo tantum loco , quem expendimus , sed
quod iubebatur impleret Est Jiaec Au- . pluries et pluries id liabet ; et praetcrea
gusti™ propositio ,
quam ipse non haesi- si permittamus ,
;
ut Iansenius ea intelli-
tanter tradì t, sed consentanee ad genera- gat de causis elTicientibus uli ipse semper
bili rcgulam sexcenties ab ipso inculca- intelligit ,
(vide J. IV. de Gr. Chr. e. I.)
ta m. Audiamus Dominion et praecipien- quemadmodum et catholici pleriquc, mo-
lem,et opilulanlem,et iubenlem quidfa- lestissime insurgunt tricae, etdifucultatcs
cere debeamus , et adiuvanlem ut imple- a lansenio contra calbolicos quae om-
}
re possimus , ut ait tract. LUI. in Ioan. nes data interpretatione uno ictu excin-
ri. 8. Si ergo omnes orare iubet, omnibus duiilur.
auxiliatur , ut orent et aliquid dilectio- De duabus aulem causis efTìcientibus
nis impertit. Procedatur iam ad minorem agiteap. XXIV.
buius Encbiridii , ubi
propositionem argumenti. Atqui omne de peccato primi bominis Hoc est ( in- :

liberimi arbitrium ctiam infide lium fru- quit) primum creaturae rationalis ma-
ttuose prorsus a Dco saltem per natura- lum, id est prima privatio boni; deinde
Ha decalogi praecepta admonetur, non iam ctiam nolenti bus nobis subintravit
supervacanee, inutilitcr, simulatorie, ir- ignorantia rerum agendarum , et concu-
risorie, liane minorem propositionem de pisccntia noxiarum. Animadverteeavcr-
Jlege Dei omnibus universali , eademque ba nolentibus nobis. Quare intelliges eo
non frustranea fatetur ipse Iansenius
, cap. XXIV. agi de ignorantia et concu-
tom. III. lib. HI. de Gr. Chr. e. XVII. piscentia in eo gradu quo mala neces-
,
per totum , et quidem ad mentem Au- saria sunt et indeclinabilia , et in quan-
gustine Ex bis descendit consequentia. tum talia sunt causae efficienles peccato-
Ergo omne liberum arbitrium ctiam in- rum , nisi voluntas repugnet, ut polc-l.
fidelium prius accipit aliquid dilectio-
, Observandum diligentissime est, quod
nis, ut addi
sibi quaerat, unde quod iu- cum Augustinus docet contra inalimi i-
bctur,impleat. Hinc verissime Augustinus gnorantiae, et infì mutatis pugnare nos
in ps. XVIII. cnarr. I. n. 7. Non pernii- convenit iamsupponit nos aliquali auxi-
sit ullum mortalium se excusare de um- lio inslructos
,
quo pugnare possimus.
bra mortis. Pugnare enim contra haec mala sineali-
Ex bis babes quod ubicumque Augu- quo gratiae auxilio pelagianum est , et
stinus monct ut oremus, semper supponi millies damnatum ab Auguslino ex ilio
adesse saltem aliquid dilectionis ,
qua Davidis: Miscricordiaeiuspraeveniel me
Deus tribuat facultatem orandi : aliter (lege Aug. lib.de Sp. et lit. e XXXIV. ). .

frustra, sine fructu, sine causa iuberetur: Sed prefetto vincÌ7nur,nisi divinitus ad-
Homo ergo grada iuvatur, ne sine cau- *Wc/w*r, pergit Augustinus j riempe prae-
sa voluntati eius ìubeatur, ait Aug. 1. de ter illud inclioatuni auxilium (pio pu- ,

Nat. et Gr. e. IV. n. 9. Sine causa igi- gnani ineboare possimus , neoessariun
tur iuberetur omnisbomo orare, ut com- est ullerius auxilium , quo proxime }><»-
pletarli poteslatem accipiat ; nisi omnis sinius piene observare praeceptum , et
bomo gratia ad saltem orandum iuvare- recto exequi quae debemus*
tur. Atque universim loqucndo veruni Occunit in liane reni iosignis Augu-
est quod ait 1. IV. Op. imp. n. 119. ho- stiui locus semi. CXLV. al IH. ex edita
mi n bus natura filiis irne proplerca dan-
1
Mss. Cariliusiae maioris. Describi t 11, 5.
lur praecepta vivendi, quia datar et gra- hominem sub lege peccati , cuius
 — 159 —
mini* prava intelligcntia tol sophistica debatur multitudo dulcedinis, nec expe-
argumenla suppeditat laosenio (LI. de riebatur adiutorem,qui expectat pugnan-
Gr. Chr. a cap. VII. et seqq. ). Videi tem, sublevat laborantem impertiendo ,

aliai/ilegem (iuquitAugustinus) in mem- scilicet adiutorium proxijnum ac com-

bris suis repugnantem legi mentis suae ,

pletimi, (juo quis asserii se in liberlalem,
et captivum se ducenteminlege peccati quo prema tur iucunda suggesfio ,
quo
(juac est in membris eius. Ecce vinci- perimatur illicita delectàtio : restat er-
tur, ecce trahitur , ecce captivatur , ecce go ,mt grada nempe proxhna et com- ,

subiugatur. Quid eiprofuit, non con- pleta adiuvet in Deum sperantem non
cupisces? Audivil non concupisca, ut spe, quae sit ex propriis virihus sed ex
nosset hostem, non ut vincerci ... lata gratin aliquantula , idest initiali
,
quae
pulisti hostem, pugna liberare , asscre te per ordinem ad plenam legis observan-
in libertutem,prematur iucunda fugge* tiam remota, ac mediata est.
stia, perimatur illicita delectàtio. Anna- Corollarium I. In doctrina s. Augu-
re habes legem: procede^ vince, si pò-
: stini gratia, adiutorium, ac similia usur-

tes. Quoti hoc locodicitur ab Angustino pantur frequentissime a s. Doctore prò

de homine sic impotente, et cum Ime im-
potentia peccanti', <|iiippe qui vinci tur
traJiitur, subiugatur
lansenio quod sequilur Quid
; al aedi
e nini est quod ex aliquantula iam gratta
Deicondelectaris leiii Dei sccundum in-
teriorem hominem? Non ergo omni gra-
tin desin utus edam
.S d membris tuis
iides aliarti legem in
repugnantem legi mentis tuae : non repu-
gnantem, et nihil valente?/! se'd captivum
te ducentemin lege peccati. Facilius iam
inielligitur, quod homo sit in hac sua
captivitate culpabilis
gntìa Dei ondelectetur legi Dei.
( Corollarium IV. Hoc sensu f'requen-
Iam Augusiinus explicat modum,quo
iti accidie, Rive explicat ac detegit
culpabilis huius captivitatis sub peccato.
/ un de timentitiòi absconditur mul-
•
ti ludo illa dui edinis : absconditur ti-
gratia et adiutorio completo et proximo
,
ad Jegem et mandata servanda.
, videi etur l'avere Corollarium II. Hoc sensu saepe Au-
: gustinus docet gratiam dari conantibus ,
petentibus , clamantibus , Jaborantibus
nobis, idest gratiam completam nobis eas
dispositiones praestantibus ex gratia ini-
inaiali , et inclioata. tiali, seu aliquantula , quaeque est ali-
quid delectalionis.
Corollarium HI. Hoc sensu multi di-
cuntur ab Augustino destituti gratia ,
nempe completa, et quidem ex culpa ip-
sorum,quia male usi smil gratia aliquan-
, cum aliquantula tula, qua petere , et clamare poterant.
tissimum est in Augustino: Si destitui-
radicem mnr adiutorio divino peccamus quod
durum quomodo enim peccabit
videtur}
ideoque impotens? Sed sen-
sic destitutus,
sus est planus ac i'acilis ex dictis. Si de-
,

menti. Qumindo perficitur speranti? slituimur adiutorio completo , peccabi-

. Clama sub fwste, quia habes Oppugnato- mus, quippe Jiabentes aliquantulam gra-
rem habes et udiutorem, qui te expectat tiam sive initialem possemus clamare ,

•
pugnantem, sublevat luborantcm; sed si petere, pulsare, et uberiori auxilio prac-
invernai tperanlem (utique ex aliquan- veniri. Non autern ea conditionalis signi-
tula grafia ), odit cium superbientem..,. ficai hypotesim, qua omni divino auxi-
Agnosce te vietimi, vires tuas contun- lio destituti simus proportionato naturae
de ecce homo de se praesumebat rerum gerendarum aut omittendarum ,
,

U nluvit pugnare non potuit superare ,

, et sic destituii peccemus, quod maxime
viclus est, prostratus est , subiugatus est, Augustino repugnaret. Quis enim peccai
captivatus est. Didicii de Dco praesume- in co quod nullo modo cave ri potesl?
,

re. ti quem lex terruit de se praesumen- I. III. de Jib. Arb. e. XVJJI. Haec conc-

tfui j
restai ut grada adi uvei in Deum iaria illustrari possent innumeris Augu-
sperantem. stini locis,(juibus [ansenistarum errori-
Quia homo
sub cu aliquantula
igitur bus occurritur. Expendatur imprimis ,
gratia solimi timebat legem terreotem . led integer, locus August. I. II. de Pece.
'•''•rum praesumeus de suis viribus non mcr. et rem. e XIX. Cimi autem ab il-
ibat, non clamabat, ideo ilh abscon- io i Ili us adiutorium deprccauiur ad fa-
 — 1G0
cicndam perfìcicndamque iusliliam, quid
alimi deprecamur ,quamut apcriat quod
lalebat, et suave jaciat quod non dcle-
dalai? proximum, et
Eri adiutorium
completum, quod antonomasticc Augu-
stinus vocat adiutorium adfaciendam
perficiendamque iusliliam. At ipsum de-
precari nonne ex praevia aliqua initiali
gratia est? Utique. Hinc statini Augusti-
nus Quia et hoc ah ilio esse deprecan-
: illorum de me praesuiuentes non de se ,
dum cius grada didicimus , dum antea
lateret: eius gratia dileximus,dum antea
/zora^e/ecta/rÉ.Engraliaaddeprecandum,
qua scilicet et discimus esse deprecan-
dum, et diligimus ipsamdeprecationem il-
Jius quod antea latebat,et nondelectabat.
llaec gratia deprecandi, quae communis
est, inilium esse solet sanctificationis.
Idem Augustinus serm. CLV. al. VI.
te verbis Apostoli, qui est contra pela-
gianos. Superabundavit grada (inquit
li. 4.) quae delevit cuncta peccata , quae
invenit, et ad non peccandum voluntati
nostrae collanti adiutorium subministra-
vit. Subminislalur adiutorium , nempc
completum immediatum et proximum
voluntati conand, sed ex gratia aliquan-
tuia sive inaiali, qua medicus quaerilur,
ut toties liabet Augustinus. Imo in hoc
ipso serm. n. k. Etenim quis praevenit
graliam, quae gratis datar? Si aliquid
meritorum anlevenit gratiam,eanongra-
tis dalur, sed ex debito reddilur. Hinc
constat de Corollario I. et II.
Idem Augustinus serm. CLIII. n. 8.
et 9. Passiones auctae sunt per le-
geni. Prohibendo enim fecerunt legis
praevaricatorem, quia ille qui praev ari-
cator estfaclus, Deum non habuit adiu-
lorem. llaec verba l'avere videntur lari-
senio. At ulterius interrogo cur adiuto-
rium non habuit? Declarat Augustinus in
sequentibus. Spiritus luus in carnem re-
labitur, quia non dedisti cum UH, a quo
suspendatur. Non non con-
se continet,si
tinelur. In ilio le pone, quifecit le. Nani
si spem in te habueris,accepla legeprae-
varicator eris. Audisti rationem quare
adiutorium non habuit, proindeque spi-
ritus in cameni relapsus est: Quia non
dedit se UH, cuius virtute suspenderelur
a lapsu, et ab co conlineretur. Ut autem
posset se UH dare, hoc habuit ex aliquan-
tuia grada.
—
Eadetn est Augustini dottrina serra. C.
al.VJI. de verbi* Domini. Numer. enim
IV. exponit Apostolo reliqui mihi
curii
septern millia virorum qui non curvare-
nini genua ante Baal: sic ergo et in hoc
,
tempore, inquit Apostolus, rcliquiae per
clcclionem gratiae salvae factae sani.
Quid est, interrogai Augustinus, reliqui
mihi? Ego illos elegi , quia vidi mentes
,
nec de Baal. Non sunt mutati, sic sunt
ut a me farti sunt. Et tu, qui loqueris,
nisi de me praesumeres uhi esscs ? Nisi
gratia mea plenus esses , nonne ante
Baal edam ipse gemi Jlecteres? Gratia
autem mea plenus es , quia nihil de tua
virtule, sed lolum de mea gratia prae-
sumpsisti. Noli ergo in hoc gloriari , ut
putes te scrvitio tao non habere conser-
vos. Sunt quos elegi sicut et te 9 de me
sciliect praesumenlcs, sicut ait Aposto-
las: et nane rcliquiae per clcclionem gra-
liae salvae factae sunt. Vides quod gra-
tia plenior, et elcctio ad pleniorem gra-
tiam retribuitur praesumenti de Deo. Al
liaec ipsa praesumptio sancta divini au-
xilii unde est? Utique ex aliqua praevia
initiali gratia Ut esset aliquid rcliquum,
:
inquit slatini Augustinus , grada in te
Dei, non tuum mcritumfecit. Itaque il-
lud ipsum aliquid reliquum , quod est
praesumptio divini auxilii , ex gratia est
licet non piena.
Serm. LVII. al. IX. de diversis n. 0.
Cum ille deseruerit,invenit quid facial
tcntator. Non enim invenit adversu- A
luctatorem, sed contrario UH se exliibct
possessoria, deserai Deus, ldesi -i
si
deserat auxilio plenae gratiae , quo in
praesenti legem servemus. Ne deserat er
go nos ideo dicimus , ne nos inferas in
tentationem. At isla petilio non diclini
naturae viribus, sed ex gratia non piena,
sed alù/uanlula et initiali. Plus vidi ait
Augustinus hoc eodem sermone n.13. ut
hoc ab ilio pclamus quam pluviam. Cuna
aulem Deus neque velit, neque iubeat un-
possibilia, huius voluntaUs effectus est
ali quantula gratia, qua petere possimi*,
Serm. CLI. al. XLV. de Temp. n. *
Tibi validum adversarium mala att <
suctudine ipsejccisti lavora ut pm
. . .
cas cum. Etsiminus idonea* es ad
sus cum roga Deum.
 — 1G1 —
Supponit ergo Augustinus gratiam ini- et ad Deum confugere possimus. Aliicr
rogandum Deum io eo nomine,
lialem ad qui se cxcusabanl, non possumus doma-
in quo supponit non adesse gratiam pie- re linguam, excusassent se quoque, non
nam, qua sit idooeus ad vincendum. possumus quaerere Deum: contra Augu-
Et serm. GLU.quem primumexeod. stinus inculcat excusari non posse eam
,

Roriacensi descripseruul Maurini: luci- negligeotiam quaerendi Deum, eamque

pil nolle facere , ail n. G. , vincitur s esse malora ni iontem. Maluin est cniin
trahitur, subiugaiur: iatn restai illi gru- nobis de nobis: quia dimisimus te , di-
tiam invocare ,
quia non potuìt legem misisti nos nobis.*. Mansuetos nosfaciet
servare: nolle lacere, nipote bonus actus Dominus si domandos nos ci praebea-
,

luit alieuius gratiae effectus qua invo-

<anda fuit gratia,
posset proxime, ac complete servali lex.
Ex his aliisque
ooroUariis nostris
secuudo, sed etiam tertio et quarto.
Quod autem in corollario IH. diximus,
culpa nostra etiam personali destimi nos
uà ad bene agendum, utilissimum est
al specialissime probetur couira eos ,
qui gratiae huius defìectum revocaut in
culpam originalem, et Augustinuin do-
cent nonquam aliter solvisse hunc no-
Solvit namqne Augustinus recur-
Idiim.
rendo ad universalem gratiam, ulostendi.
Satis autem sit senno LV. al. IV. de
verbis Domini n. 2. Quid ergo faciemus
fralres mei? video me quidetn ad inulti-
tudinem lo (ini.. .Quid faciemus?
xerit fratti suo fatue, reus erit gehen-
,
mas... In ilio spes est ,ei nos subdamus,
nempe plcnior, qua et misericordiam precemur ... donec do-
memur, et perdorncinur. Supponitur ita-
similibus constat de que non defuisse gratiam quaerendi, quod
non modo primo ac quia dimisiinus facere, dimisit nos Deus
negando gratiam uberiorem.
Denique sequenti serm. CLVI. n. 4.
Ideo pollài ut ores, ut desideranti det,
ne vilescat quod dederit, quia et ipsum
desiderami ipse insinuavit. En gratia
initialis , quam si contemnimus deseri
nieremur, insinuatiodesideriiseuprecum,
quas ad Deum fundendo non de nobis
praesumamus. Quare serm. GXLVI1.
alias XXIV. de Sanctis n.l. scribit. Pe-
truni a se turbatimi, sed a Chri-
sto innovatimi. Fuit eniiu prius audax
praesumptor , et postea factus est tirni-
Qui di- dus negator ;
quando autem voluit
Dominus lesus Christus deseruit Pe- ,

nne Linguam autem nullus homi-

ignis. tram, et inventus est homo Petrus: quan-
nuiii domare potest.lbunt ergo omnes in do autem placuit implevit Pe-
gehennam ignis? Absit. Domine reju- tram Poterat igitur Petrus non
ti factus es nobis. Ira tua insta est. praesumere , sed humiliter ad Deum
Nendnem in geliennam miltis iniustc. In clamare- quod quia non fecit , desertus
hisrerbia videa cootineri illud princi- est auxilio, quo deinde cum Gliristo pla-
pmm,
iniustam esse damnationem cius cuit, impletas est, uberiore scilicet et
: qui aliter facere non potuit ncque ad , quo proxime potuisset Dominum non
liane iniustitiam deciinandam satis est Hic Augustini locus videtur suf-
negare.
impotentiam esse poenam peccati , uti ficiens evertendae loti dissertationi Ar-
contendil lansenius tum saepe alias, naldi , de Gratia quae Petro defuit.
toni Jib. III. de (ir. Gli. e. \\ II. Hinc Addo sermonem CXXX.VII. n. 3.
si vis
kugnstinai recurrens ad sufficientiam Petrus ergo tunc in firmus , Dominus au-
Ùae omnibus praociitis Quo ibo, in- : lem me die us : iste dicebai se habere vires,
quii, a spirita tuo, et a te quo fugiam qui non habebat: Il le... dicebat quod
" >t ad l
< -' intelligamus carissimi, ir r cum cssct negai urus. Rationem aulein
quia sì linguam nullus hominum doma- defectus virium dai Augustinus paulo
DOiesì , ad Deumeonfugiendum est
,
post: Praesumpsit, inquit, aegrotus:non
(jui domet linguam nostrum. Si enim tu autem recurrit ad peccatimi originale
i am domare voluerù non potes , eiusque viinlictam.
Ergo Deus quaeratur , ut domctur Agili» boc loco de utraque deleciatio- m.adu
ifota
1
""io. ne cadesti, alque terrena. Guius systema LXXXl.
Supponitur ergo adesse homin bua ini- i apud Augustinum, quantum ex eius di u-
!|
dem gratiam, qua Deum quaeramus ,
lurna et accurata etiam in hunc (incili

21
 ,

— 1G2 —
lectione colJigere polui, ad haec uia re* que lum videre , tura tangi sive allici
vocatur. indeliberata sunt.
Prima proposi Lio. Homo liber ad bo- Secunda proposito. Ad indeliberalas
rni m ac
malum in sys temale s. Augusli- delectationes coelestem atque terrenam ,
ni cognitionem habet boni ac mali vel sive boni ac mali , subsequitur bona vel
immediatamvel mediatam;delectationem mala deliberata voluntas, ex qua etiam
quoque boni ac mali vel explicitam vel consequunlur bona , vel mala exteriora
impheitam: ali qua autem cognitio , ac opera. Ac bona quidem deliberata volun-
delectatio indeliberatae sunt. tas vocatur ab Augustino amor,dulcedo,
Dixi cognitionem saltem mediatavi suavilas, voluptas, delectatio neque e- •

quia cum (juis peccat peccalo ignoran-
tiae vincibilis , sin
lum sahern cognoscit obligalionem in-
,
vestigandi vide Aug. ep. CXCIV. ad
: cupidilas, quamviset hoc nomen pluries
Sixtum c.VI. 11. 27., et in Psal. XXXV.
n. l.,et 1. lll.de Lib. arb.
XXII., et XXIV. Dixi delectationem sal-
tem implicitam : nani saepe Auguslinus
docet hominem duci non solum amore ,
nim haec nomina soli delectationi inde-
minus cognoscit ma- liberatae congruunt^mala autem volun-
tas vocatur etiam ipsa amor , et saepius
ab Augustino usurpetur in bono sensu.
e. XIX., XX., Vide in Psal. CXLI. n. 4., et saepe alibi
vocatur dulcedo, suavitas, voluptas, de-
lectatio.
Haec propositio ostenditur vel iis solis

sed etiam timore et in Psal. CXLl. n.

: testimoniis quibus Iansenius toto lere
,

k. nominat duas valvas cupidi tatis et ti-
morisi quas , inquit dande contra dia-
bolum , aperi ad Christum. Sed in ti-
more mali est implicitus
ctatio boni oppositi,
doclrinam,quam observaviteliam S.Tho-
mas I. IL q. XL11I. art. 1. et alibi.
Quae autem diximus in propositione
lib. de Gr. Olir, abulitur ad probandum
, quod medicinale Ghrisli adiutorium se-
cundum substantiam sit coelestis suavi-
amor seu dele- tas , et delectatio indeliberata , sensu a
secundum Augustini llomanis Pontifìcibus proscripto. Non e-
nim de sensu hic agitur , quem nonnulli
ex catholicis propugnant. Ex gr. cap.
1. ex Enarr. Aug. in Ps.LXXXIV. haec

Constant ex Augustine Nani 1. de Gr. et transcribit: Dominus dabit suavitatem et

Lib. arb. e. VII. lsta opera bona si non
ea praecessissent cogilationes bonae, nul-
la essent. Similia habet saepe. Delecta-
tionem autem innumeris vicibus usur-
pai Tract. XXVi. in Ioann. n.7. Videte
quomodo traliit Pater, ducendo
non necessitatevi imponendo.
Quod asserui de indeliberata cognitio-
ne patet ex Jib. de Sp. et li t - e. XXXIV.
Nemo habet in potestate quid ei veniat
in mentem. De indeliberala delectatione
patet ex lib. I. ad Simplic. q.
voluntas ipsa nisi aliquidoccurrcrit quod
terra nostra dabit Jructum suum. Nos
ergo respiciamus nos Confitens UH
peccata tua mereberis ab ilio delecta-
tionem et suavitatem iustitiae facien-
dae: dabit libi, ut incipiat te delectare
delectat, iustitia , quem primo deleclabat iniqui-
tas, ut qui primo gaudebas in ebrietate
gaudeas in sobrietate, et qui prius gau-
debas de furtis, ut tollcres homini quod
non habebas , quaeras donare non ha-
bcnli quod habebas : et quem deleclabat
II. n. 21. rapare, delectet donare: quem dclcita-
bat spedare, delectet orare quem dele-
;

delectet alque invitet animimi move ri , ctabant cantica nugatoria et adulterina,

nullo modo potest. Hoc autem ut occur- delectet hymnum (licere Deo, currcre ad
rat non est in hominis potestate. Dele- Ecclesiam qui primo currebas ad tliea-
ctatio praeveniens , et invitans volunla- Irum. Linde nata est isla suavitas nifi ,

tem , est indeliberata: quod autem vo- quia Dominus dabit suavitatem/'
luntas sic invitala moveatur , hic delibe- Quid autem clarius , quain quod hic
ratus adeetus est. Simile est illud de Lib. agalur non de delectatione codesti ai- ter-
arb. 1. III. e. XXV. y oluntalem non al- rena, in quantum sunt motUS quidam
ad jaciendum quod libet
licit , nisi ali- praeveniciites indeliberati , sed
in quan-
quod visum. Quid autem (pi i si pie vel tum ullerius progrediti ut ur ad actus m-
sumat veirespuatf est in potestate, sed
, ternos, et externos deliberato* ,
qui sunt
<pio viso tangatur nulla potcslas est. lla- ipsuin suave, dulce , ac delectabiie opus
 — 163 —
malum , ipsum snave dulce ac delecta- quam interna deliberata mala voluntas,
bile opusbonum? Num delectatio iniqui- sive pecca tu m.
tatis, qua gaudent mali in ebrietate ,
in Milli aulem videtur nunquam Augu-
farti s, in canticis,in theatris est illa inde- stinus cogitasse, quod delectatio coelestis
Jiberata praeveniens concupiscentia ideo- indeliberata atque praeveniens babeat
quect delectatio indeliberata, quae tan- plures gradua prae terrena , et ideo sit
dem nihil est aliud quam teotatio alli-
,
victrix, aut deleclatio terrena indelibera-
ciens ad malum? Haec dicitur ab Au- ta atque praeveniens pluralitategraduum
gusti no serm. CLIV. al. V. de verb. in malis vinca t contrariarli delectatiouem
Apost. n. 12. Concupiscentia in carne bonam, et ideo etiam ipsa vincat: ita ut
twnultu anS) et uum. IV. dicitur: Pec- delectatiouem vincere idem sit ac eam lia-
catimi titillans , suggerens blandicns. ,
bere plures gradus prae opposita.
Num hac delectatione indeliberata, quam Audi Augustinum serm. CXXVIII.
iusti etiam patiuntur , contenti sunt qui alias XLTII. de verb. Doni. n. 8. Videte

operanlur iniquUatem ? Accipe exem- quale bellum(Aposlo\us)proposuit, qua-

plum peculiare ex Augustino serm.CLI. lem pugnarti qualem rixam intus intra
,

al. XLV. de Tcmp. n. k. Surgit ergo te ipsum : Caro concupisca adversus spi-
illa concupiscentia potandi, titillai ani- ritimi. Si non concupiscit etspiritus ad-
mimi, ingerii fauci bus siccitatem insi- , versus carnem fac adulterami : si au-
,

diatur sensibus: vult etiam ipsum, si po- temspirilus concupiscit adversus carnem,
tcst fieri, penetrare murum, adire inclu- luclam video victum non video pugna
, ,

simi, frali re captivum... Tu tantum noli
ei satisfacere, noli eam cedendo sudare
sed resistendo necare. Quod diaci de
ebrietate hoc de omnibus vitiis hoc de
, ,
omnibus cupiditatibus. Interrogo num
est. Concupiscit caro adversus spiritimi:
delectat adulteriurn. Fateor quia dele-
ctat. Sed spiritus concupiscit adversus
carnem; delectat et castitas.
, Observa Illa conditionalis enunciata;
:

delectatio, in qua volulantur ebriosi , sit Si non concupiscit spiritus adversus car-
ea indicata indeliberata delectatio, quam ncm,fac adulteriurn, liane vini habet si :

secum potandiconcupiscentia ab Au-

fert non concupiscit spiritus adversus carnem
gustino descripta? Similia dicit Augusti- faciendo adulteriurn excusaberis , idest
ima de delectationibus iuslorum.Quare excusaberis , si non habueris auxilium
utroque loco citato, proindeque sexcenlis sufficiens per concupiscentiam spiritus.
similibus a [ansenio loto fere lib. IV. con- Imo si ponatur non modo necessaria con-
gestis, non de indeliberatis tantum dele- cupiscentia spiritus contra carnem, sed
ctationibfn loquitur, sed de delectationi- necessarium supponatur , quod ea con-
bus (juae actibus ipsis deliberatis com- cupiscentia sit relative superior , in ea
tur, sive deliberatis deleclationibus. liypothesi, quae milii falsa est, utrum-
/ rtiu propositio, Quod ex systemate que dici posset : si non concupiscit spi-
i. Augustini delectatio coelestis vincat in ritus adversus carnem, et si non concu-
iustis delectationem , sive concupiscen- piscit concupiscentia relative superiori,
tiam malam, ni lui c>t aliud quam quod fac adulteriurn , idest ab hoc crimine
delectatio coelestis indeliberata seu prae- excusaris.
suum, nempe
Teoiens obtioeai effectum Sed quod instat, agamus. Habes duas
bonam, deli-
deliberatali] delectatiouem delectationes contrarias praevenienles :

beraiam suavitatem bonam quae nihil ,

delectat adulteriurn ,
delectat castitas:
aliu<l reipsa est quam interna deliberala sunt hae delectationes indeliberalae ante
voluntas bona.Eodem pacto, quod dele- omnem consensum et dissensum. Hinc
ctatio terrena vincat in mali-- delectatio- illa : luctam video , victum non video ,

uem, sive concupiscentiam bonam ui- , pugna est.

lnl est aliud quam quod delectatio terre- Vide sequentia : Ergo vincat spiritus
Di uideliberala seu praeveniens obtineat carnem, aut certe non vincatur a car-
enee tura suum, nempe deliberatam dele- ne Quo/nodo vis innotescere sic ,

ctationem malam , deliberatam suavita- vive .... Sed delectat adulteriurn : con-
lem malam, quae re ipsa nihil est aliud tradi' alar , rcsistalur, repugnetur. Non

— 164 —
enim non liabes unde pugncs (quod idem
est ac dicere, non deesttibi auxilium sui-
ficiens), Deus luus est in te: spiritus ho-
nus datus est tibi.
Et tamen, pergit Àuguslinus, perrnit-
tilur ipsu caro concupiscere adversus
spirilum sugge stionibus pravis , et de-
lectationibus genuinis. Respondet s. Do-
ctor. Fiat quod ait Apostolus: Non re-
gnet peccatum in vestro mortali corpo-
re non dixit non sit , iam est ibi
; :
Habcs igitur per quid tamquam per
formam concupiscentia indeliberala spi-
rilus adversus carnem constiluatur vi-
ctrix. Vincat spirituscarnem: per b oc
scilicet quod contradicalur , resìstalur
,
repugnelur. Habes proinde eliam per
quid peccalum sive concupiscentia inde-
liberata carnis tamquam per formarli
constiluatur non regnans: per boc scili-
cet quod contradicalur, resistalur,rejm-
gnetur , donec triumphantes dicluri sunt
ubi est mors conlcnlio tua , ubi est mors
aculeus luus, ail cum Apostolo ibidem
Àuguslinus n. 10.
Modo autem, pergit s. Doctor n. 11.,
non quod volumusfacimus. Quare? Quia
volumus ut nullae sint cancupiscentiae
sed non possumus. Velimus , nolimus ,
titillante blandiuntur, stimulant , infe-
stani , surgere volunt : premuntur , non-
dum extinguunlur. In boc itaque silum
est, quodistaeiudeliberaiaeconcupiscen-
tiae non regnent : non quod gradus più-
res babeant prae concupiscentia spiritus,
sed quod premantur
Quid enim vultis , o sancti , o boni
praeliatores , o fortes milites Christi?
Ut non sint omnino concupisccntiac ma-
lae. Sed non potcstis. Exercete bellum,
sperate triumphum... Facile quod pò-
testis: quod ait ipse Apostolus alio loco
,
quod commemorare iam coeperam: Non
regnet peccalum in vestro mortali corpo-
re ad obediendum desideriis cius. Ec~
ce quod nolo, mala desidcria surgunt:
sed noli obedire: arma te suine inslru-
, cium pastoris opertos fonte s aperire ci
menta bellorum Non inquit, re-
glici peccatimi in vestro mortali corpore.
Quandìu enim portatis mortale corpus
pugnai conlra vos peccalum; sed non
regnet. Quid est, non regnet? idest, ad
obediendum desideriis cius. Si coepc-
ritis obedire, regnai.
;
Intelligis , quid sit non regnare pecca-
tum,siveconcupisccnliam raalam indeli-
beralam, quaeque surgit nolenlibus no-
bis? Nempe quod illi non obediamus. In-
telligis, quid sit ,
quod regnet ? Nempe
non quod plures gradus babnat prae bo-
na concupiscentia, sed quod illi obedia-
mus.
Libido surre xit : tene tu membra, tene
tu manus ab omni sedere lene tu ocu-,
los... Quid Jack libido ? Surgere novit
,
vincere non novit. En per quid delecta-
lio terrena conslituatur vincens.
Pergit s. Doctor n. 13. in describen-
da delectatione terrena indeliberala, q une
concupiscentia, et peccalum dicitur: Non
dixit Apostolus : Spiritu ambulate , et
concupisccnlias carnis ne habueritis ,
quia necesse est uthabeamus Mas, ..Sed
ait Apostolus: Iam non ego operor illud
sed quod babilat in me peccalum. Ergo
quid libi cavendum est? Hoc sine dubio,
ne perficias. Surrcxit libido damnabi-
lis, surrcxit, suggessit : non audiatur,
Ardet^non se compescit, etvellet ut nos
arderei. Et ubi est, ut nonea,quae vul-
tis,faciatis ? Noli dare membra. Ardeat
sine causa, et consumit se. In te ergo
filmi ipsae concupì scenliae. Fatendum
est, fìunt: sed non perfìciantur, Deere-
visti facere? per/ ecisti,
Itaque quod delectatio terrena indeli-
berata vincat, regnet, perficiatur, omnia
in idem recidunt , nempe in effectum et
consensum liberimi, qui est deliberata de-
lectatio, et suavitas.
Hanc Augustini doctrinam de duabus
: quia
delectationibus prolixius exposui
Augustinus ipse antequam eam boc ser-
mone CXXVIII. traderet praefatus est,
,
se tradilurum accuratissime. Audite, et
attendile : dicam quantum poterò dili-
genter. Et iterum de bac lucia d uà rum
delectalionum. Videlis, inquit, quatti fie-
riculose auditur si non intelligitur. Vi-
detis quemadmodum pcrtincat ad ojji-
,
aquampuram, innoxiam siticnlibus mi-
lustrare.
,
Similia in serm. CLIX. al. XVII. tic
verbis Apostoli disseri t Augustinus de cer<
tamine auarum deiectatiooum Consti" :
tuamus , inquit n. 3., ante oculos exctn*
plum carlamuiis. Interrogo, ulrum un.
 — 1G5 —
ùatitiam ? Respondebis, amo : quod non lectatione deliberata bona et sancta, qua
rcspondcrcs veraciter , nisi te aliquote' ciìicaciter in iustitia complacemus. Ea-

nus delectaret. Non cnim amalur nisi dem valent de illicita sive terrena dele-
quod del r< tat. clatione. Audi Augustinum serm. LCV.
Haec delectatio indeliberata e^t, quip- il 1. Quidquid cnim est peccatorum in
pe quae supponitur ab Angustino com- dictis, injactis, in cogitationibus , non
iiuinis bonis, ac non bonis. Pergit Augu- cxoriuntur nisi ex mala cupiditatc, non
slious, n.5., Exemplum , inquit , ut di- cxoriuntur nisi ex illicita delectatione.
coeperamhuius ccrtaminis propona- Huic ergo illicitae delectationi ( quae
mus... Utrum sic delectetur iuslilia ut ,
certo indeliberata est , praeveniens nos ,
cani caeteris ad
hos sensus corporis per- nobisque non libera) si resislamus, si non
ntìbus delectationibusuìitcpanat. Ec- consentiamus , si membra velut arma
ce delectat te aurata tuuin oculos tuos , non ministremus, non regnat peccatimi
tlclcctat, metallum est pulchrum, J ulgen- in nostro mortali corpore... In hac vita ,
'tissimitni, delectat... Verdi ergo tentator quantum ad sanctos attinet^regnum per-
et dici t Ubi: tallo libi annua, nisi di- dil, in alia perù. Hic enim regnimi per-
prò mefalsimi testimonium: si cin-
s
dit, quando post concupiscentias nostras
tela dixeris addo Ubi. Decertant in te
, non imus. In hoc ergo situm est , quod
daae delectationes. Modo interrogo te ,
concupiscentia indeliberala reguet, quod
quid praepoaas ? Quid te plus delectct post eam eamus: quemadmodum in hoc
aurtaii an veritas aurina an veruni te-, situm est quod caelestis indeliberata de-
stimoniata? ...Quod de oculis dixi hoc , lectatio regnans et victrix sit, si voluntate
•.eteris praeponile de-
intelligite , et bona vincat concupiscentiam malam ,
tioni carnis delectationcm mentis. ut ait Aug. 1. deGr. etlib. arb. e. IV.
Carnem quippe vestram delectant illici- Adde ex ep. CLVH. ad Hilar. al.
tac voluptatcs, mentem vestram delectct LXXX1X. n. 9. Animus quippe velut
invisibile pulchra, casta, sancta , cano- ponclere, amorefertur, quocumque fer-
ra, dulcìs Iustitia. tur. Iubemur itaque detrahere de pon-
Intellexisti quid Augustinus dicat de dere cupiditatis, quod accedei adpon-
duabus praevenientibus delectationibus dus cantatis donec illud consumatur ,
,

indelibeiatis,et quam dilucide eas descri- hoc perficiatur. Pondera quae cadunt
Intellexisti quid sit unam praeponi sub praecepto , non sunt nisi delectatio
alteri? praeponderans deliberata.
In systemate , quod dicitur duarum Imo vero propositio nostra probari
dclectationum relative victricìum , est potest ex iis ipsis, quae profertlansenius
(good una plures habeat gradus indelibe- I. IV. cap. I. et seqq. Legimus in Au-

1.tue suavitatis , altera pauciores: quare gustino 1. de Sp. et lit. e. X. Confugiant

per M et antecedenter ad nostrani electio- perfiderà ad iustificantem gratiam , et
ncni una alteri praeponitur ; ideoquenon per donum Spiritus Sancti ( quod est
\hortationis materia , ita ut serio gratia indeliberata praeveniens) suavitate
A ugustinui pronunciare posset: praepo- iuslitiae delectati poenam literae mi-
nite unam«//rr/.Pracponere igiturunam nantis evadant. Iam vero poena evadi-
alteri est quod uni consenliatur, secus tur si quis deliberate delectetur delibera-
alteri; quod fit per deliberatas delectalio- ta suavitate iustitiae, idest vera et iusta
iii-, bonai sive inalas. Euradem ba-
rive , interna voluntate: Hacc est Ma suavitas
beol seusum verbi numeri 2. in boc eo- ( ait idem Aug. per similes phrases in
dem sermone GLIX. Iustitia sic dele- ps. CXV1U. ad ea verba in tua suavita-
ctct, ut vincat etiam licitai delectatio- te doce me ) haec est illa suavitas (piani ,

nes, et ci delectat ioni qua licite dclecta- Deus dat, ut terra nostra det fructum
ns praeponc iustiliam. Quod iustitia ut- suum,ut bonum vere bene, idest non ma-
tuiiKjiic (lelcclet, est quid pracvrnirns li- li carnalis J annidine, sed boni spiritila-
bertaiem nostrani ; sed quod sic delectct lis delectatione j aciamus. Iam vero ea
utpweat) est materia exhortationis , pro- suavitas ac delectatio boni spiiitualis
, ,

indeque situili est in actu libero sive de- qua bouuui conslituilur in ratione boni

vere bene facti, non est nisi actus delibe-
ralus. Simili plirasi utilur Aug. 1. de
Corr. et Gr. e. II. quem locum idem
lansenius citai. Agunt sicut agendum
idest curri dileclionc et delectationc iu-
slitiae. Falso ergo Iansenius eo 1. IV. e.
1.de suavilate indeliberata cxplicat ea
verba Augustini J. de Sp. et lit. e. X.
quemadmodumet illa ca\>\\\s\\\.Idquod
agendum est nisi edam delectet et cime-
tur non agilur, non suscipitur, non bene
vivitur. Omnia haec sunt deliberatus a-
ctus. Idem dieas de aliis Augustini ver-
bis eodem cap. HI. Accipiat Spiritum
Sanctum (en gratia praeveniens),tfwo
fi-
at in animo eius deleclatio dilectioque
iustitiae, summi illius atque incommuta-
bilis boni, quod Deus est eliam nunc, cura
perfiderà ambulatur non per speciem
(haec omnia sunt caritas deliberata viae,
et effectus Spiritus sancii, ex quo excita-
tur sitis plenissimae caritatis in patria
exercendae: bine sequitur)* ut hac sibi
velut arrha data divini muneris inarde-
scat inhaerere creatori, atque injlamme-
tur accedere. ..Cap. aulem XV. Spiritus
Domini... quo fi t in nobis, ut non pec-
care delectet , ubi liberatus est ; sicut
praeter hunc spiritum peccare delectat ,
ubi servitus, a cuius operibus abslinen-
dum. Quid clarius quam quod baec duo,
non peccare delectat.... peccare delectat
sunt actus , et assensus deliberatus?
XXV. Per fiderà confugiat ad miseri-
cordiam Dei, ut del quodiubet (iam ex-
plicat quid sit dare quod iubet) atque in-
spirata gratiae suavitate (ìiaec est suavi-
tas praeveniens et indeliberata
) faciat
plus delectare quod praecipit, quam de-
leclat quod impedii. Iam vero si plus
delectare quod praecipit est id quod
Deus iubet, utique est excessus delibera-
tus deliberane deleclationis: nempe cum
indeliberate delectet tum , quod Deus
praecipit, tum quod impedit, lìt , ut per
assensum deliberatimi Deo praecipienli,
plus delectet quod praecipit Deus quam
quod impedjt. Ilic assensus deliberatus
et deliberata dilcctioiustitiae est forma-
assi me. ac proprie caelestis deleclatio
,
qua omnis terrena deleclatio supcretur,
ni ait Augustinus boni. XXIX. nunc
,
sermone XLU. Cum autem falcatili* Ian-
senius eodem L. IV. cap. I. bas voces
, ,
— 166 —
esse receptissimas in lucubrationibus Au-
gustini. tradita a nobis interpreta tio uni-
versalissima erit.
est, Idem estsensus eorum quae Iansenius
,
codem libro IV. e. I. profert ex Aug.
I. II. de Pece, mentis , et remissione e.
XVII. Ideo quisque nostrum ùomim o-
pus suscipere, agere, implere nane scit
mine ne scit, nunc delectatur , nunc non
delectatur, ut novera non suae facuita-
lis, sed divini muncris esse vel quod scit
vel quod delectatur , et sic ab elationis
vanitale sanctur, et sciat quam vere non
de terra illa, sed spirilualiter dicium sit:
Dominus dabit suavitatem, et terra no-
Haec planissi-
stra dabit fruclum smini.
me ab Augustino conila vi-
scripta sunt
tia ignoranti ae et infìrmitatis, de
quibus
eo capite XVII. ; quae duo genera pec-
catorum ignorantiae vincibilis et inflr-
mitatis excluduntur formaliter tum per
scientiam non sine, ut saepe accidit, dili-
gentia nostra acquisitam , tum per deli-
beralam delectationem , seu bonam vo-
luntatem: quod videtur pene dixerim e-
videns ex fine controversiae , ac disputa-
tionis contra pelagianos. Non disputa-
batur cum pelagianis an essent munera
divina cognitiones et delectationes inde-
liberatae,quandocumque istae a Deo da-
rentur : quis sive calholicus , sive pela-
gianus de hoc dubitabat? Probandum e-
Et e. rat contra pelagianos , quod immunitas a
peccatis tum ignorantiae tum inflrmita-
tis , et virtutes ac bona utique deliberala
iis vitiisopposilaessent ex Dei dono- quod
optime probat Augustinus ex allernanù-
bus defectibus, virtutibus, id permitten-
te divina providentia ad nostrae elationis
vanitalem sanandam.
In eumdem sensum paulo post Augu-
stinus cap. XVIII. Nos aulem quantum
concessum est sapiamus Deum
bonum ideo edam sanclis suis alicuius
operis iusti aliquando non tribuere
certam scientiam, vel victriccm del
lionati, ut cognoscant non a se /;
sed ab ilio esse lumen, quo illuminantur
tenebra» eorum, et suavitatem qu ,
fruclum terra eorum. Ac si dicci et, ideo
aliquando Deum non liberare iustofi vi- i
tio ignorantiae culpabilis, vel a \ ilio in-
firmi tatis, quae duo si pere, ila suni
non conceder
liberata sunt, ideo illis
 — 167 —
na ac merita opposìta, quae si virtuosa similium locuiionum quas congerit fan- ,

sunt, deliberata sont, ut sciant , totum senius cap. IV. V. et VI. lib. IV. de Gr.
hoc effectum divini adiutoriì. De
esse Cliristi. Augustinus enim Jib. de Con-

ine meritis atque demeritis deliberati*

,
tin. e. III. Bonum fit, cumid quod ma-
disputano erat cum pelagianis , non de le libet, vincente bona dclcctatione non
Sraeviis indeliberatis cognitionibus , ac fu. Si male libet ,est igilur indeliberata

electationibus allicientibus atque invi- delectatio mali: si contraria delectatio in-

taotibus quae Dei munera esse non qui-
,
deliberata bona prodeat in acumi et con-
dem ut necessaria, sed ut eaquae aditi- scusimi, hoc ipso trinciti siculi peccai ,
vent si adsint , agnoscebant pelagiani a- ait.Àugust.l.XXII.c.Faust.c. XXVIII.,
pud August.de Gestis Pelagli e. I. et qui delectationem illiciti , utique incieli-
saepe alibi. beratam, relaxat polius, q nani refraenat,
I tque delectatio victrix pmeter inde- idest relaxat ad deliberatami delectatio-

liberaiara praevenientem delectationem nem, quae eadem est cum voluntate li-
superaddit bonam deliberatam volunta- bera prava , secundum illud Augustini
tein , bonam deliberatam delectationem 1. I. de Baptis. e. X. Flagitiosi , luxu-
iustitiae. Unusquisque , inquit Augusti- riosi.... quid aliud respondent^ curri
DUI 1. de (ir. et lib. arb. cap. IV., con- cos veritas arguii, nisi hoc volo , hoc me
tra siiain concupiscentioni dimicans. .. delectat, idest hoc deliberate volo , hoc
non intrat in tentationem , si voluntate deliberate delectat'. volitio ergo libera ,
bona pincat concupiscenti arri rnalani. ac libera delectatio idem sunl.
In hac voluntate bona, seu deliberata de- Et lib. de Sp. etlit. e. XV. Quis enim
lectatjobe sita est Victoria, liane delibe- nesciat non, . esse consequens ut quod
ratam et voluntatem et delectationem ex appetendum cognitum fuerit, appetatur,
Spiritus Sancii dono haberi docebat Au- nisi tantum delectet quantum diligen-
»unus,negabant pelagiani. liane ab in- dum est? Hoc autem sanitatis est ani-
deliberata praeveniente distingua Augu- mae. Si appetendum , ac diligendum
91 dus timi saepe alias, tum lib. li. ad dicitur, tum appetitio, tum dilectio erunt
Bonif. e. IX. in ipsis verbis a Iansenio actus debiti, ideoque deliberati: delibe-
citatis. Misericordia eius praeveniet me.. rata ergo erit et delectatio, quamvis de-
praevenisti eum in benedictionihus dui- non physica dilectionis
lectatio sii ratio ,

i edinis. Et quid hic aptius intelligitur, et appeiitionis, sed

metaphysica sicut ,

quarti ipsa cupiditas boni (nempeinde- et illud Aug. lib. XXII. contr. Faustum
liberali ).' Tane enim bonum concupisci e. XXVIII.: Si nihil delectaret illicitum

pit , cum dulcescere incipit.... Er- nano peccaret. Ubi delectatio deliberata
benedjctio dulcedinis indeliberata ac in peccato inclusa, est ratio metaphysica,
praeveniens esi gratia Dei, qua fit inno- aut si vis, logica peccati ,
quod nemo
b l . Di DM delectet , et eupiamus , hoc patraret, si dolorilerum esset. Non enim
eslamemus, quod praecipit nobis, gratia amatur,nisi quod delectat, aitAug.serm.
inquam Dei, qua lit hic deliberato*, no- CL1X. al. XVI. de verbis Apostoli. Haec
bisque meritorioj effectusdelectandi, cu- ergo deliberata delectatio oportet ut tan-
piendi, amandi quod praecipitur. In qua ta sit, ut tantum delectet, non quomodo-
perg A gustinus, si nos non praevenit cumque etiam in linea dehberatae dele-
1) "\, non solimi non perficùur, sed nec clalionis sed tantum. Quod intelliges ex
,

/// hoatur ex nobis. Delectatio autem , Angustino serm. CLXUI. al. III. de
quae perfìcitur, est delectatio quae vin- verb. Ap. n. 10. Volo ut velis , sed
ni. Hoc antan non fit nisi per dilectio- non sufficit ut velis, adiuvandus es , ut
nem, ubi qui jack habet delectationem, jdene velisimpleas quod velis. Vo-
, et
ait Augustinus in ps. CXVIIl. ad ea luntas quam Augustinus a me requirit
;
verba In tua suavitale doce me. Dele-
: volo ut velis, est utique deliberata , cum
ctatio autem, ac dilectio , (piani babent fatuum sit petere a me indeliberatam ,
qui faciunt, utique est deliberata, et per- sed ea non Augustino, postulai
sufìieit
ticiens opus, pleniorem: adiuvandus es, ut piene ve-
Et ex bis habes intelligentiam non ab- lit et impleas quod velis. Similia habet

de Or. ctlih. Arb. e. XLV. Eadem
casele delcclaliotie deliberata, sul) quo
genere est tum imperfectior tum perfe-
ctior. Iline illud Augustini 1.
mer. e. XVII. Tania enìm quidque ve-
hementius volumus, quanto. eo de-
lectamur ardenlìus. Et cap. XIX. de qui-
busdam sanclis , quos Deus a vitiis tar-
dius sanat , dicit eos minus quam im-
:
plendae ex ornili -parte iustiliae suffi-
cit deleclat bonum.
,
Ecce autem tibi probatum et expli-
catum sensura Augustini in hoc Enehi-
ridio, quo abutilur lanscnius lib. IV. de
Gr. Cli. saepe, ac praecipue cap. V. et
VI. Pugnare nos convenit ait Aug. e.
LXXXI. 5 se d profceto vincimur
divinitus adiuvemur.Qaìd haec prò Ian-
senio? Num vincimur in bac pugna cura
delectamur indeliberate? De concupiscen-
tiis, quas non possumus facere ut ornili-
no non sint , idest de concupiscentiis in-
deliberalis,bortalurnosAugustinus serm.
CLXIII. de verb. Apost. : noli-
al. III.
te eas permiltere implere quodvolunt.,.
nec ipsae faciant quod volunt , ut opus
earum perficiatis. Quid haec sunt , nisi
deliberala delectatio mala? Provocat Ian-
senius ut sequentia legamus
adiuvemur, ut non solum videamus quid
faciendum sìt, sed etiam accedente sua-
vitate delectatio iustitiae vincat in no-
bis earum rerum delectationes , quas vel
liabcre cupiendo, vel amittere
scientes videntesque peccamus. Haec au-
tem quid aliud signilìcant , nisi nos adiu-
vari , ut non solum sciamus facienda, sed
etiam faciamus? Hic est effectus, hic i'ru-
ctus , hic terminus divini adiulorii nempe
indeliberalae cognitionis , et indcliberatae
ac praevenientis delectationis , ut haec
vincat, sive operetur victoriam contra-
riae indeliberataeallicientis concupisceu-
liae ; quae Victoria formalissimc sita est
in deliberato consensu, assensu volun-
late, ac delectatione iustiliae. Sic dele-
cletur insti ti a, ut cani caeteris ad hos
scnsus corporis perlinentibus deleclalio-
nibus anteponat , ait idem Aug. serm.
GL1X. al. XVII. de verb. Ap. Antepo-
nimi- autem per delectationem,
iustitia
voluntatem, dilcctionem deliberatami;
anleponere enim sicut el vincere opus
nostrum est: minime autem nostrani o-
. ,
-
— 1G8 —
di- pus est, quod sancla indeliberata del» i
lio superel terrenam delectationem. i
dem dixeris de aliis verbis huius eiusdem
II. de Pece. capitis LXXXI. Enchiridii, quae a Ian-
senio obiiciunlur: Timor est displiceìidi,
. . . dum plus deleclat hominum cxisliuudio
quam iustitia ,
qua se quis(jiie humiliat
poenitendo . Hic excessus, quo plus de-
quam iustitia, cura sit
leclat existimatio
materia reprehensionis , qua Christiane^
redarguit Auguslinus , non est gradualis
,
excessus terrenae delectationis necessariae,
et indeliberatae supra indeliberatam cae-
lestem. Est ergo actus seu delectatio orn-
nino deliberata.
Quaecumque hac in nota disputala
, nisi sunt,non modo deserviunt polemicae im-
pugnationi systematis duarum delectatio-
iiuin relative victricium necessitatem in-
ferentium, ut a lansenio haeretice defen-
ditur; sed etiam impugnationi scholastici
eiusdem systematis , eo sensu intellecli
ut ab aliquibus theologis catholicis , re-
propugnatur.
iectis erroribus, scholastice
Petes. Licet indeliberata praeveniens
delectatio caelestis , et indeliberala prae-
veniens deleclatio terrena , nunquam com-
parenlur in doctrina s. Augustini , ut vi-
: divinitus ctrixet victa^ si sistamus in terminis de-
lectationis indeliberatae, sed istae deno-
minaliones victrixel vieta babeantur pei
delectationes deliberatas consequentes
sive per consensus ac dissensus, ut expo-
metuendo situm est: tamen describunturne ab Au-
gustino tamquam inaequales?
Respondeo repraesentari nobis ab Au-
gustino bas praevenientes indeliberalas
delectationes tamquam aliquando inae-
quales , ea tamen inaequalitate , quam
minime velit lanscnius.
I. Docet Auguslinus aliquando caci»
slcm delectationem indeliberatam prae-
venientem esse gradibus superiorem prie
Jerrena, el tamen non esse reipsa victri-
, cem. Id docet Augustinus experiuiento
proprio quod narrat 1. Vili. Confe»
cap. Vili, et seqq. , ubi de tempore pro-
xuno suae conversioni praemittit se mul-
ta iecissc corpore in ipsis cunctationis
aestibus ,
pula vulsisse capii lum per- ,
cussisse lrontcm eie. quae aliquando vo-
lunt homines, et nonvalent, r<> quia ino-
bilitas membrorum non obsequatur , in
quibus proinde non hoc eral velie q
 — 1G9 —
;: Et non facicbam quod et incom- Tom capite XI. iierum sermonem ad
parabili afj'cctu amplius mila placebat, seìpsumeonvertens: Sic aegrotabam (in-
et inox ut vellem possem quia mox ut , »l uit) r/ exeruciabar accusans memetip-
veliera, utique vellem. Ibi enimfacultas sum solito acerbius nimis, ac volvens, et
ca (juiic voluntas, et ipsiuu velie ioni far versans me in vincalo meo , donec ab-
cere eroi , et tarnen non fiebat .Iiumiii-
. rumpcrctur totani (pio iam exiguo tener
parabilis hic affectus, quo honestum ma- bar, sed tenebur tamen. Itaque cum uf-
non eral ni<i indeliberatus.
lacebat, fectus boni honesti , quo hoc illi magis
Aiìluic mini Augustinus perdurabat io placebat, csset incomparabilis in Angu-
coeno vitiorum. El tamen ex hoc incom- stino, ut andisti tamen temporalis boni
,

parabili affeetu, quo honestum magia voluplas, eral vini alani exiguum , (pio
placebat, non sequebatur velie delibera- tenebatur sed tenebatur tamen.
, Qua re
timi efficaciter praeeligens honestum. Augustinus sub delectatione cadesti inde-
Pergil Augustinus: Faciliusque obtem* liberata incomparabiliter prae valente te-
•pcrabut corpus tenuìssimae voluntati a- nebatur adirne iìlius gebennae , sub mi-
mmae, ut cui nutum mentis membra mo- noi e deleelatione terrena.
Otur, (pttim ipso SÌbì anima nel vo- Et inslabas tu in occallis nicis , Do-
luntalem suam magnani in sola voltolia- mine severa misericordia, flagella in-
,

te perficiendam. Voluntas iJJa magna geminans timoris et pudoris , ne rursus

sonerai m<i indeliberata^ haerebat enim ecssarem, et non abrumperetur idipsum
in suo lato Augustinus ; at quamvis ita exiguum et tenue, et revalesceret itcrum,
sset non perficiebatur in volun- et me robusliiis alligaret. Nonnisi igilur
nempe deliberala, quae subsequi de-
.
funiculo tenui etexiguo detinebatur.Quod
set volendo fortiter ae integre : sed iterimi conlìrmat: Rctinebant nwj-ae nu-
\bai atipie iaclabat hac atipie Mac earum. . . et audiebam eas lonse niinus
s misauciam voluntatem luctanle parte (piani lletardabant lumen
dimidius. . .

assurgente um alta parte cadente , quae

> <inictanteni me abripcrc atipie excutere
voecs SUOI riusdem Àugustini. ab eis. Aitameli adirne Augustinus sub
Iluhadisseritde hisaestibus suis s. Do- tam minori terrena indeliberata deleela-
clor 9 et similia aliis contingere asserii, tione constitutus, iactabat voces misera-
atque concludit caput X. ha edam cimi : biles .... cras , et cras : et semetipsuui
aeterniuu delectai superius^et tempora- mcrepabat qua re non modo , quare
:

lìs boni voluptas retentai inferius, ( Ime non hac lioj'a finis turpitudinis mene ?
usque sunt duae indeliberatae delectatio- Non itaque vi praevalentis, etmaioris in-
nes) eadem anima est non tota volunia- deliberatae deleelationis, sub qua inutili-
te illud ani hoc volens, (nempe imper-
, ter tamdiu fuerat, sed alio adiutori] gene-
li deliberata voluntate boni , et nere de imo altoque secreto evocatum
imperfecta, sed deliberata voluntate ma- est in momento liberimi arbitrium menni,
li, quibus motibus ni dixeral cap. IX. (pio subderet cervicem leni iugo tuo et ,

animus non totus assurgii ventate suble-
vaiu Indine prnegravatus, et ideo
sunt duae volitatati s utique deliberatae,
quoniam animus non quidem totus as-
surgi t, sed assurgi! tamen quod fn cum
deliberatione, quia una earum tota non
est: et hot adesi alteri)
ri) : el ideo (pei gii Ani;, in fini- cap. X).
diècernitur gravi molestia, dum iliaci ve-
ntate praeponit ( nempe bonura aeter-
Ininieros levi sarcinae tuae , Christe le-
sa: ait idem Aug. 1. IX. e. I.
2. Docet Augustinus alienando dele-
ctationem terrenam indeliberatam prae-
Venientem esse gradibus superiorem prae
cadesti, et tamen non esse reipsa vietri-
(pioti deest alte- cem ae regnantem, sive non indueere ad
peccatum. Ostenditur: nam ex. una parte
trequentissimum esi in Augustine, quod
multi oequeant implere praeeeptuiu hi :

num quod imperfecte quamvis delibera- autem procul dubio habent delectatio-
le amai ) hoc familiaritate non ponit nes terrenas indeliberatas praevalcntes :

(
nempe bonum temporale, quod amare ( \ alia vero pai le bi ipsi non modo mo-
leverai affectu deliberato, atque per- nenlur ul meni sed plerique sallein ipso-
,

rum suppoountur reipsa orare, el orando

22
 ,

— 170 —
acquirere pìenam poiestaiem implendi tur peccatimi, et impleatur praeceplum.
praeceplum ac non peccare* ergo u-
,
Idipsum supponebant praecedenlia ver.
irumquc compcrilur in doctrina Augu- ba in hoc eodem contextu , ubi COQtra
slini: et esse inhominc delcctationcm ter- indeliberatam praevalenlem concupiscen-
renam indeliberatam gradibus superio- tiam dixit Augustinus: Noli vinci a mar
rem,et tamen reipsa non subsequi pec- /o, sed vince in bono malum quod la-
,

catum, sed implcri praeceplum. Conse- inen ut fìat, adiuval gratta. Haec quo*
quentia perspicua est: antecedens aliqua que supponimi, quod aliquando id fiat ;
declaratione indiget. quemadmoduni ci illaeiusdem conlextusj
Jmprimis quod mulli ab Auguslino Victoria, qua peccalum vincitar , m/iil

dicantur non posse implere praeceplum, alludeste quamdonumDei in ilio certa*

non est mullis proband i.im 5 curri Ianse- mine adiuvantis liberum arbilrium .Noi
nius non modo hoc dicat , sed plurima ergo vinci potesl tantummodo , seti vin-
Augustini testimonia congerat in hanc citur.Quod confirmant sequentia: Homo
rem. Tolus liber tertius de Gratia Chri- ergo grada iuvalur, ne sine causa volun-
sii iis testimoniis refertus est. tati eius iubeatur. Reipsa igitur id fieri

Quod ii autem ipsi moneantur ut orent, supponit in huiusmodi tentatis homini-

pleni suntAugustini libri. Lib.II. contr. bus et gementibus sub indeliberata con-
Maximinum arianum e. XIV. Praece- cupiscentia praevalenle.
ptum id nobiscum agit, ut quod est in Eodem lib. de Gr. et lib. arb. cap.
potè stale faciamus si autem nondum
,
: XIV. Spiritus graliaefacit ut habea- ,

est in potestate oremus nobis potestà-

,
mus /idem per /idem impelremus
, ut
tem dari, ut quod praeceplum est im- orando ut possimus facere quae iube-
, ,

pleamus. Lib. III. Op. imperf. n. 115. mus. Quodlex iubet facere non vaici
. .

Eos qui non possunt , imperando ad-

,
mus nisi per /idem rogando impclre-
,

monet a. se petere ut possint. mus ut facere valeamus. Accidit ilaque

Quod autem reipsa , et in actu secun- reipsa, ut qui non poterant, praevalenle
do id a pluribus fiat, idest quod ila im- in ipsis concupiscentia non lamen suc- ,

potentes et pressi pondere praevalentis
carnalis deleclationis indcliberatae re ipsa
orent, etacquirendo rnaiores vires Jegem
impleant et peccalum vilent id passim
Augustinus supponit. Lib. de Gr. et lib.
cumbant sed orent, et orando potestà lem
accipiant implendi quod non poterant.
Eodem lib. cap. XV. Grada Dei seni-
, per est bona .... per hanc fìt ut ipsa
bona voluntas quac iam esse coepit ,

arb. cap. IV. Ut autem ista non serven- augeatur et tam magna fiat ut possit
,

tur castitatis s ancia mandala unusquis- implere divina mandata quae voluerit.
quetenlatur a concupiscentia sua ab- Adverle hunc casum describi uti reipsa
slraclus, et illectus Ubi si dixerit, vo-
. conlingentem, per liane fìt. Idem si^ni-
lo servare , sed vìncor a concupiscentia fìcant sequentia: Ad hoc enim vaici quod
rnea ( en indeliberata terrena deleclalio scriptum est,sivolueris conservabis man-
praeponderans ) respondet Scriptura
: data-, ut homo qui voluerit et non potue-
libero eius arbitrio noli vinci a inalo, rit, nondum se piene velie cognoscat et ,

sed vince in bono malum Moduin oret , ut habeat lantani voluntatem ,

autem quo non vincalur, exponit statini: quanta sufficit ad implenda mandala.
proplcrquod, inquit , dicit et caelestis Sic quippe adiuvalur ut faci al quod ,

Magister vigilate et orate.

, Iam vero . . iubelur. lntelligis reipsa accidere, ut quia
quod huiusmodi homines non habeant sub praevalente indeliberata cupidi tate
semper possibililatem quamdam sine ci- ita gravetur, ut non possit: caveal tamen
feclu, et solum antecedentem huius o- , peccatimi et Jegem impleat orando
rationis, sed revera orent , et peccatimi iride potestatem implendi.
accipiendo
ellugiant
, ostendunt verba sequentia: Non ergo pondus excedeus terreuae dele-
Quid vero cvidentius quarn Dei oslen- clalionis , et pluribus gradibus superi us
dilur gratia , ubi quod oratur , accipi- connectilur curii peccato, sed contingit ,

tur? Igitur pluries accidit , ut orelur ab ut ab ilio separelur.

iis hominibus, et aecipialur Similia per expendere j)olrri> in ca-
, sive frigia- le
 — 171 —
pilibus sequentibus. Capite XVI. : Ma- ro hoc contingere posse non tantum post
gnurn aliquid pelagiani se scire pittarti, menses aut annos, sed statini, docet totus
quando elicimi. Non iuberet Deus quoti contextus , si quideni oret , ut potest.
teiretnon posse ab homine fieri. Quis Reipsa enim l'olcntibus cooperata r perfi-
hoc nesciat? Sed ideo iiibet ali<jua quae ciens, ut ait petalo post Augusti nus. Non
non possumus^ut noveri/bus quid ab ilio igitur scinper valet lineo consecutio: Ho-
//etere non possunt, empiivi
debeamus. Si mo impotens est facere mandatimi, uti-
>unt sub praegravante cupidità te ci ta- : (]uc ex praevalente cupiditale supra vo-
•ncii, teste Augustino, accidit in praxi , la ut attui pan-ani et invalidala ; ergo re
qnod isti non peeeent. Ipsa est enim fi- ipsa peccai, et franga mandatimi, fino
des quae orando impetrai quod ìex cum obligatio praeceptorum non coarcte-
,

imperai. Fit igitur , ut orent et impe- , lur ad unum indivisibile instans, iit ut
trent iugam peccati lioc enim lex im- 5
cjui impotens est , gratia parva et inva-

perat. lida oret, etorando se se interim cohibeaì

Et cap. XVII. Qui ergo vult facerc tantillo eo tempore , tum maiores vires

I -nand alani, et non potest , iam gui- aocipieos tandem impleat praeceptum si-
dati habet volantatcm ùonani, sed adirne ve uegativam omnino declinando a malo,
pancini et invalidami poterti autem cuni cuius tenlatio urgebat , sive positivum ia-
nini habuerit, et robustoni. Iam ve- ciendo bonum.

Nana et ipsa poenitentia , quando digna causa est secundum

IAWII. Cap. LXX.XII.
Poenitentia Dei
morena Ecclesiae coragatur, plerumque infirmitate non agitar: quia et donum.
pador timor est displicendi duin plus delectat hominum existiuiatio , quam
,

iustitia qua se quisque humiliat poenitendo. Unde non solum cum agitur
poenitentia veruni etiam ut agatur Dei misericordia necessaria est. Alio-*
, ,

qtrin non dieeret Aposlolus de quibnsdam ne forte del illis Deus pocnitcn- : W. Tini. //. 2J .

tianu Et ut Petrus amare ileret ,

praemisit Evangelista, et ait : respexit eum Lh.XXU. 61.
Domi ti u.<.

l.XWUI. Oui vero in Ecclesia remitti peccata non credens contemnit , C*.r. I.XXYIIJ.
l'eceatnni in
lantani divini iniineris largita tem, et in liac obstinatioue mentis diem Clau- Spiri tum
Sancluni.
di t extremnm , reus est ilio irremissibili peccato in Spiritimi Sanctum in ,

«pio Cfarìstm peccata dimiltit. De qua quaestione difficili in quodani propter

li<»< sohim consci ipto libello enucleatissime quantum potui disputavi.

Poenitentia secundum moretn Eccle- tur ab Augustino iunxeris cum iis, quae Nota ad caput
<|iinl paucis ioquirendum LXV., et in libello de pec- LXXXII.,
sit, est. dixerat capite
LXXXlll,
Ai oaldus lib. «le Fr. coni. P. II. cap. cato in Spiritimi Sanctum, quem seri-
III. docei primis Ecclesiae saeculis om- pserat et hoc loco citat , et est hodie
,

nibus lcili.ilil)ii>, non vero solìfl publicis serra. LXXI. al. XI. de veri). Domini.
-^iiiii-^fjii*- criminibus, poeaitentiam Primo. Omnium letlialium criminum
publicam indictam faisse : quod ipsum pocnilentiam sacramentalem iuisse ex ca-
.ilodocuere. Rforinus ac Nat. Alexander pile LXV. proba tum est in nota eius ca-
Saec. III. Diss. VI. (j. il. omnibus le- pilis. ld confirmatur hoccap. LXXX1II.
thaiibus j
saltem gravioribus, quaeque ubi commendalur largitas divini muneris
capiialia dicebantur, ut ìdololatria , a- per remissionem peccatorum in Ecclesia,
dulterium, homicidium , sei prioribus nempe ministerio Ecclesiae , ut exponit
ili>. infligi consuevisse asserunl poeni- in co libello , (juciu cilat , idest serm.
111 publicam, etiamsi occulta essent.
•
LXXI. Nam a. 37. Ad quam (Ecclesiae
videtur,quod longe alia fue- verae) con^regalioncm etiamsi per ma-
oentientia secundum morem Eccle- lumclericum. sedtamencatholicum mi-
quae duobus In- capitibus dicun< nistrimi reprobum et fu funialiqtus cu
 . q

— 172 —
serit corde non fido, in ipso Sancto Spi- licet ex publico scandalo laesa fuerit
rifu remissioncmaccipit peccalorum. Qui pubilice. Cutn autem peccatum occul-
Spirilus in sancta Ecclesia eliam islo tum fu il, nulla est necessitas satisfacien-

tempore.*. sic operatur, ut ... nullius di Ecclesiac publica quadam forma, con
simulatione fallatur atque ita rcprobos
, palam laesa non
Jd conllrmabis
fuerit.

fugiat. utctiampcr eorum minislcrium ex sei-m. CCCLI. al. L. inter L. Homil.

probos colligat. Sermonem esseaulcni de num.9. Jmplicilus igilur tam mortifero-
poenitentia ac remissione distincia a ba- rum vincuUs peccalorum detrectat aut ,

ptismo, ostendunt verba num. 7., ubi a- difjert aut dubitai cònfugere ad ipsas
,

gilde iis qui lavacro regenerationis ab- claves Ecclesiae, quibus solvalur in ter'
luti in ecclesiali acceplo Spiri tu Scindo ra, ut sit solutus in cacio et audet sibi ,

velai tanto posteci dono S alvaloris in-
irrati mortifero aliquo peccalo se im-
merserint, qualia sunt vel adulterici, vel
homicidia , vel ipsa disecssio , sive omni
modo a nomine Christiana, sive a catto-
post hanc vitam , quia tantum christiaA
nus dicitur , salutem aliquam polliceli
In quibus verbis vides claves Ecclesiae
non modo efficaces esse, sed etiam neces-
sarias. Veniat ad antistite s per quos ,

lica Ecclesia. De iis statini pronunciai illi in Ecclesia claves ministrantur , et

Angusiinus Cam et poenilentiac quo-

: tamquam bonus ioni incipiens esse fìlius
rumque eliminimi locus in Ecclesia non maternorum membrorum ordine custodi-
negetur. Quae testimonia ad probandum to a praepositìs sacramentorum acci-
veruni Poenilentiae sacramentum iis ad- piai satisfactionis suae modum, ut in of-
de ,
quae Bellarminus in conlroversiis ,
ferendo sacrifìcio cordis contribuititi

etNat. Alexander in Dissert. contra Dal- devotus supplex id tamen agat, quod
et

iaeum prolulere. non solum ipsi prosit ad recipiendam

Adde etiam sermonem, qui Bellarmi- salutem, sed etiam caeteris ad exem-
•ni aelale ineditus erat , et modo est in plum. Audi iam, quando locum babeat
Maurina editione serm. CCX1Y. n. li. poenitentia liaec agenda ad exemplum.
Sanctam quoque Ecclesiali!. . . diligile, Lt si peccatimi eius non solum in gravi
praedicale. Ipsa est. quae malos,
. . . eius malo, sed etiam in tanto scandalo
tolerut in communione sacramentar uni. aliorum est, atque hoc expedire utilitali
JJaec claves accepil regni coelo- Ecclesiae videtur antistiti in notilia ,

rum. ut in ilici per sanguinali Christi ,
operante Spirita Sancto fiat remissio ,
veccaiorum. In Ime Ecclesia reviviscet
peccatoru
multorum, vel etiam lotius plebis, ag<re
poenitentiam non recuset, non resislat.
Non ergo satis est grave eius inalimi ,

anima quae mortaci f iterai peccalis , ut sed praeterca requirebatur 1. tantum

con vivi fi celar Chris to . scandalum aliorum. 2. quod pensate
Secundo. Nullorum lethalium occul- omnibus aliis circumstantiis ila vidcre-

tar uni e rimi num, eliamsi ex tribus capi- tur expedire antistiti; multoties enim ad
talibus merini, inilicta unquam fui poe- t lurbas vilandas aliud expediebat. 3. addii
nitentia publica. Id probatur tum nega- aliud quidpiam Augustinus num. sequen-
tive, quia non obstant verba Augustini ti, idesl 10. Nos vero, inquit, a commu-
lioc Encli iridii capile LXXXII. Nani pu nione prohibere quemquam non possa-
ci or displicendi et nimius affectus in
,
iiius
,
quamvis haec prohibìtio nondum
hominunt existimationem non modo im- sitmorlalis, sed medicinali s, msi aut
pediunt poenitentiam publicara ,
sede- sponte conje ssum , aut in aliquo sive
tinnì privatain corani unico sacerdote, ut calori , sive ecclesiastico iudicio nomi-
testantur nimium quantum frequeutia natimi, atque convictum. Quod utrum-
eorum sacrilegia , qui non integre conlì- que faciendum erat ordine iudiciario ,
ut

tentur sacramenlaliter ex malo pudore : addit in line huius num. 10. Quod mo-
tum eliam positive probatur , si adiun- nili ne pules, ibi agi de spontanea con-
gas verba superiora inEnchiridii c.LXV. fessione sacramentali j
sed existimes, un
Tota enim ratio praescribendi tempora revèra est, agi ibidem àeiudiciaria f cum
poenitentiae cum temporis mensura diri- nempe quis non est aliunde piene nonu-
tur esse utfiat satis Ecclesiae : quae sci- nalus et convictus, seni semiplenae et non
 — 173 —
sufticientes probationes roborantur spon- ut vides, de homicidio , uno ex tribus
tanea rei confessione coram indice. capitalibus peccatis. Idem paulo post
Audi eumdern Augustinum serm. servandum dicit io occultis adulleriis
IAXXJT. al.XVI. deverbis Dom. n, 11. quae unum sunt quoque ex capitalibus
Novit cìiim ìiescio quem homicidam e- gravioribus delictis. Sunt homincs adul-
piscopus, el alias illuni nemo novit.Ego ter i in domibus suis, in secreto peccante
volo publice corripcrc , at tu quaeris in- aliquando nobis produntur ab uxoribus
scribcrc. Prorsus ncc proda, ncc negli* suis plcrumquc zclantibus aliquando ,

Cornino in secreto: pono ante ocu- maritorumsalulemquacrcjitibus.Nosnon

los Dei indici uni terreo cruentimi con-
,
prodi mus palam , sed in secreto argui-
teientiam persuade o poenitentiam. Hac
.
mus. Ubi contigit malum ,
ibi moriatur
cantate praedili ose deber/ius. Agitar, malum.

IAXXIY. Iam vero de resurrectione carnis, non sicut quidam revixe- cap. lxxxiv.
runt , iterumqué sunt mortui sed in aeternam vitam , sicut Cliristi ipsius resi^uone.
,

quemadmodum possim breviter disputare, et omnibus quae-

caro resurrexit,
quae de hac re moveri adsolent satisfacere, non inverno. Resur-
stionibiis,
recturam tamen carnem omnium quicumque nati sunt hominum atque na-
Bcentor et mortui sunt atque morientur nullo modo dubitare debet chri-
, ,

stianus.
IAXXV. Unde primo qui iam
occurrit de abortivis foetibus quaestio , ca p . i.xxxv.
quklem nati sunt in uteris iam possentmatrum
re- , sed nondum ita , ut J^^i ^'
nasci. Si enim resurrecturos eos dixerimus de iis qui iam formati sunt ;

tolerari potest uteumque quod dicitar informes vero abortus quis non pro- :

clivius perire arbitretur sicut semina quae concepta non fuerint? Sed quis
,

negare audeat etsi afllrmare non audeat id acturam resurrectionem ut

, , ,

quidquid forame defuit, impleatur? Atque ita non desit perfectio, quae ae-
isura era! tempore, quemadmodum non erunt vitia quae accesserant ,

tempore ut ncque in eo quod aptum et congruum dies allaluri fuerant

:
,

natura fraudetur neque in eo quod adversum atque contrarium dies ad-

; ,

tnlerant, natura turpetur sed integretur quod nondum eratintegrum si-

; ,

eut instaarabitor quod fuerat vitiatum.

IAXXN I. Ac per hoc scrupulosissime quidem inter doctissimos quaeri ca P. lxxxvi.
F n
ne disputali potest quod utrum ab homine inveniri possit ignoro, quando
, qu^i vWere
incipiat homo in utero vivere, utrum sit quaedam vita et occulta quae ,
fccipiat.

nondum motibus mentis appareat. Nani negare vixisse puerperia quae ,

propterea membratìm exsecantur et eiiciuntur ex uteris praegnantium ne ,

matrea quoque si mortua ll>i relinquantur occidant impudentia nimia vi— ,

del ni". 1 a quo autem incipit bomo vivere ex ilio utique iam mori potest. ,

Morluus vero, ubicumque illi mors potuit evenire, quomodo ad resur-

rectionem non ptrtineat mortuorum reperire non possum. ,

AWVll. Neque enim et monstra quae nascuntur et vivunt quam-

I
,
cap. lxxxvm.
Monst,osi f° etu *
libet cito moriantur
aut resurrecluranegabuntur,7 autita resurrectura ere-
,
((iioinocio
denda sunt ac non polius correda emendataque natura. Absit enim ut il-
, ««anectan.
lum bimembrem qui nuper natus est in Oriente, de quo et fratres fìdelis-
,

miiiì quod «uni viderint reliilerunt , et sanctae memoriae Hieronymus prac-

sbyter scriptum reliquit : absit , inquam , ut unum hominem duplicem, ac
non potius duos quod futurum fuerat, si gemini nascerenlur, resurrectu-
,

ros existimemus. Ila cetera quae singuli quique partus vei amplius vel mi-
ri» aliquid liabendo vel quadam nimia deformilate monstra dicuntur ad
, ,
 .

— 174 —
humanae naturae figuram resurrectionc revocabuntur ; ita ut singulae ani-
mae singula sua corpora obtineant, nullis cohaerentibus etiam quaecumque
cohaerenlia nata fuerant ; sed seorsum sibi singulis sua membra gestanti-
bus , quibus Immani corporis completur integritas.
cap. lxxxviii. LXXXVIII. Non autem perit Deo terrena materies, de qua mortai ium

'"«rnu*/
crcatur caro ; sed in quemlibet pulverem cineremve solvatur , in quoslibet
^qycamqae halitus aurasque diffugiat , in quameumque aliorum corporum substantiam
vcl in ipsa dementa vertatur , in quorumeumque animalium etiam bomi-
num cibum cedat carnemque mutetur , ili i animae bumanae puncto tem-
poris redit , quae Ulani primitus , ut bomo fleret , vivcret , cresceret , ani-
mavit.
cap. lxxxix. LXXXIX. Ipsa itaque terrena materies , quae discendente anima fit ca-
daver , non ita resurrectione reparabitur , ut ea quae dilabuntur et in alias
q^omodo'
rtdibunt a d atque alias aliarum rerum species formasque vertuntur, quamvis ad corpus
corpora
redeant unde dilapsa sunt, ad easdem quoque corporis partes ubi fuerunt,
redire nccesse sit. Alioquin si capillis redit quod tam crebra tonsura detra-
xit , si unguibus quod toties dempsit exsectio immoderata et indecens co-
;

gitantibus , et ideo resurrectionem carnis non credentibus occurrit infor-

milas. Sed quemadmodum si statua cuiuslibet solubilis metalli aut igne li-
quesceret, aut contereretur in pulverem, aut confunderetur in massam et ,

eam vellet artifex rursus ex illius matcriae quantitate reparare , nibil inte-
rcsset ad eius integritatem , quae particula materiae , cui membro statuae
redderetur dum tamen totum ex quo constituta fuerat , restituta resume-
,

ret : ita Deus mirabiliter atque inelTabiliter artifex , de toto quo caro nostra
constiterat , eam mirabili , et ineffabili celeritate restituet nec aliquid ad- :

tinebit ad eius redintegrationem , utrum capilli ad capillos redeant et un- ,

gues ad ungues ; an quidquid eorum perierat mutetur in cameni , et in

partes alias corporis revocetur , curante artificis providentia ne quid inde-
cens fìat.
c A p. xg XG. Nec illud est consequens , ut ideo diversa sit statura reviviscen-
In statura et
effigie COTpor
tium singulorum, quia fuerat diversa viventium , aut macri cum eadem ma-
nibil erit cie , aut pingues cum eadem pinguedine reviviscant. Sed si noe est in Con-
indecorum.
silio creatoris , ut in effigie sua cuiusque proprietas , et discernibilis simili-
tudo servetur , in ceteris autem corporis bonis aequalia cuncta reddantur ;
ita modilìcabitur illa in unoquoque materies , ut nec aliquid ex ea pereat ,

et quod alicui defuerit ilio suppleat , qui etiam de nibilo potuit quod voluit
operari. Si autem in corporibus resurgentium rationabilis inaequalitas erit,
sicut est vocum quibus cantus impletur ; hoc fiet cuique de materie corpo-
ris sui , quod et hominem reddat angelicis coelibus et nibil inconvenions
,

eorum ingerat sensibus. Indecorum quippe aliquid ibi non erit ; sed quid-
quid futurum est hoc decebit ; quia nec futurum est, si non decebit.
,

cap. xci. XGL Ilesurgent igitur Sanctorum corpora sine ullo vitio sine ulla de- ,

piorom^pora formitale , sicut sine ulla corruptione , onere , difficultate in quibus tanta :

1
fa cilitas , quanta felieitas erit. Propter quod et spiritualia dieta sunt , cum
M.i.XnVi ,»
carnis. sed s procul dubìo corpora sint futura , non spiritus. Sed sicut mine corpus ani-
i.., ;

«'inni Villo.
male dicitur , quod tamen corpus, non anima est; ita lune spirituale corpus
erit , corpus tamen , non spiritus erit. Proinde quantum adtinet ad corrup
tionem , quae mine aggravat animam et ad vitia , quibus caro adversilfl
,

spiritimi concupisci!, tunc non erit caro, sed corpus; quia et caelestia coi
 — 175 —
pora perhibcntur. Proptor quod dietimi est , raro et sanguis regnimi Dei non !. Cor. XV.
r
.->.

pcssidebunt.Et tamquam exponens quid dixerit, neque comiplio, inquit, in-

eorruptionem possidebit. Quod prius dixit raro et sanguis hoc postcrius di- , ,

\it corruptio : et quod prius

,
regnimi Dei hoc postcrius incorruplionrm. , , ,

Quantum autem adtinct ad substantiam, ctiam tunccaroerit. Propterquod

et post resurrectionem corpus Ghristì caro appellata est. Sed ideo ait Apo-

stolus seminatur corpus animale, resurget corpus spiritale: quoniam tanta

, i. cor. xv.44
erit tunc concordia carnis et spiritus , vivificante spiritu sine sustentaculi
alienili* indigentia subditam cameni ut niliil nobis repugnet ex nobis ; sed ,

ricut foris neminem , ita nec intus nos ipsos patiamur inimicos.

De infidelibus scripsìt Augustinus ]ib. surrectionem ita esse christiano certam Nola in capui
LXXX1U.
W1I. deCiv. e. XII. Scrupulosissime sicuti resurrectionem natorum. Quare ad XCI.
quaerere, et /idem gua credimus resur- non audet Jib. XXII. de Civ. e. XIII.
recturam cameni , itti quaercndo , citiso- damnare qui dubitant Utrumlibet de :

ì< ut irriderei ut rum foetus abortivi re- his quisque sentiat. De hoc ultimo mi-
sireajil'Respondet Augustinus cap.XIII. nus lector mirabitur ,cum eximius Doctor
Abortipos foetus qui cwn iam vixis- , p. Suarez toni. II. in III. part. disp.
scnt in utero ibi sunt mortili , resurre- L. sect. III. de resurrectione infanlium
cturos, ut a [firmare , ita negare non au- etiam natorum qui in originali discesse-
lico quamvis non video quomodo ad
• runt Haec, inquit, concludo non vidc-
:

eos non pertineat resurreclio mortuo- tur inScripturatam expressaquam prac-

rum, ù non eximuntur de numero mor- cedens ( de aduilis ). Quia testimonia
tuorum. Pergtt Augustinus in argumen- adducta videntur lo qui de aduUii, qui
tibi lo pio hac assertione, in qua ita ob- de propriisactibus suntiudicandi. Qua-
Grmatus est, ut ilemscribat Noninve- : re auctor Quaestionum ad graecos , sub
uio quemadmodutndicam adresurrectio- Iustini Martyris nomine, q. XIII. \ Jicet
nem non pcrtinere morluorum. His la- loquatur de infantibus iuslis , Decens
,
nini non obstantibus concludit Angusti- inquit, esse credere infanti uni resurre-
li os ; Sed utrumlibet de his quisque sen- ctionem. Minus igitur mirandum est
ti ut. quod Augustinus aborlivoruin loetuum
Easdero Angustini dubilationes de a- resurrectionem sibi quidem certam ha-
bortivis foetibus vigere est in his Enchi- buerit , noluerit tamen eam accensere
ridii quae scripsìt
capitibus ,
an. 421. cerlissimis ebristianae religionis arlicu-
quinquennio antequam absolveret libros hs. Quod adirne minus mirabitur ,
qui
deCivitate Dei, quos perfecit an. circiter noverit summam Augustini moderatio-
'i2(ì. Concludit lainen prò resurrectione nem in adstruendis propriis sententiis , et
<liana abortivorum ut constate* fine cap. contrariis sugillandis nota ac censura
\\\ \
I Mortuus vero ubiciunque Mi
I . : infìdelitatisvel haereseos: cuius au<m-
. . .. .
t>
rnors polui t evenire ,
quomodo ad resur- stmianae consueludinis lesles esse possunt
reciionemnon j>crtineat mortuorum re- vel soli quatuor libri de Anima et eius
perire non possum, origine,
[taque seoteotia Augustini est: l.quod Quae disserunlur breviler ab Angu-
de resurrectione infantium,qui nati sunt. stino in his capitibus de resurrectione ,
nullo mododubitare debeat christiuntts. disputai prolixius , et eruditissime exi-
Ita Augustinus e. LXXXIV. Enchiridii. mius Suarez 1. e. Quare niliil est quod
2. resurrectiooeni foetaum abortiyorain in his capitibus illustrando
tnunore-
ita Augus tino i'uisse certam , ut reperire mur , cuin liber eximii Docloris ad ma-
non possct quo pacto possel propugoari nina sit.
1
ondarla opimo. 3. non lainen liane re-
 ,

— 176 —
cap. xcii. XCII. Quicumquc vero ab illa pcrditionis massa, quae facta est per
damn?toram hominem primum, non libcranlur per unum mediatorem Dei et hominum
quaiiaresmgent.
rcsur g Cn t quidem cliam ipsi unusquisque cum sua carne, sed ut cum dia-
bolo et angelis eius puniantur. Utrum sane ipsi cum vitiis et deformitatibus
suorum corporum resurgant ,
quaccumque in eis vitiosa et dolora i ih mem-
bra gestarunt , in requirendo laborare quid opus est? Ncque enim fatigara
nos debet incerta eorum babitudo vel pulcbritudo , quorum erit certa ci
sempiterna damnatio. Nec moveat quomodo in eis erit corpus incorrupti-
,

bile , dolere poterit ; aut quomodo corruptibile , si mori non poteri t.

si

Non est enim vera vita, nisi ubi feliciter vivitur; nec vera incorruptio ,
nisi ubi salus nullo dolore corrumpitur. Ubi autem infelix mori non s'miUir,
ut ita dicam , mors ipsa non morilur ; et ubi dolor perpetuus non interimit,
sed aflligit, ipsa corruptio non finitur. Haec in sanctis Scripturis secunda
mors dici tur.
Gap. XCIII. Nec prima tamen qua suum corpus anima relinquere cogilur
XCIII. ,
Quorum
< I .' in 11:1 1 1 i UII1 nec secunda qua poenale corpus anima relinquere non permitlitur, bomini
si nemo peccasset. Mitissima sane omnium poena erit eorum ,
futura sit
mitissima poena
accidisset ,

qui praeter peccatum quod originale traxerunt nullum insuper addide-

,
,

runt et in ceteris qui addiderunt tanto quisque tolerabiliorem ibi habebit

:

damnationem , quanto hic minorem habuit iniquitatem.

Nola in caput De poenis parvulorum cum
XCII, ci XCIII.
decedentium brevi ter Augustinus hoc lo-
Co. Qua in re duo distinguenda videntur.
1. Quaestio directa: utrum hi parvidi
puniendi siiti poena seiisus, igne aeterno.
In qua quaeslione sequor communem
theologornm sententiam s. Thomae ,
s. Bonaveniurae , Scoti ctc. cum Inno-
cente IH. cap. Maiores de bapiismo.
Poena originalis peccali est carenlia vi-
sionis Bei, actualis vero poena peccati
estgchennae perpeluae cruciaius.
2. Quaestio reflexa est de mente Au-
originali II. dist. XXXIII.ubibreviler insinuat sen-
tentiam negativam,non torqueri parvulos
poena ignis , nullum Augustini testimo-
nium sibi opponit. S. Bonaventura ibi
dem obiicit sibi testimonium ex lib. de
Fide ad Petrum, qui Fulgentii est, non
Augustini. S. Thomas in disputatis q.V.
de malo sibi opponit locum eumdem ei
libro de Fide adPctrum, et alium ex li-
bro Hypognosticon , qui non est s. Au-
gustini, ncque aliud testimonium in par-
ticulari producit. Secus opinali fuissenf
de mente Augustini si omnia testimonia
,

gustine an ipse censuerit parvulos pu- prae oculis habuissent, quae congesta et
nicndos poena sensus. In qua mihi cer- expensa habes apud auctorem ci. quem
tissimum videtur , quod ita censuerit; ci tavimus. Sane libri sex Augustini Ope-

quod solidissime , alque perspicue osten- ris imperfecti contra lulianum nonnisi

dit recentius ci. p.AJticotius Sumin.Aug. saeculo XVII. prodiere in lucem e lene-
par. IV. q. I. art. h. quem vide. Haec bris in quibus delitescebant. Iam vero
,

Augustini mens vel ex bis solis capitibus lib. HI. num. 199. ita lulianus obiicit

elucet. enim poenam corpo-

Describit Auguslino: Audiamus, quid parias Ari-
rum damnatorum,et sub ea diserte coni- sloteles pocnorum: tantum, inijuis, ma-
prehendit poenas parvulorum , quamvis lum ci (parvulo ) inest ut possideatur a
omnium damnatorum mitissimam. Non- diabolo, atque aeternum mercati/ r in-
nulla observanda sunt. cendium. Respondet Augustinus, et pro-
Primo. Mirum non est , quod s. TIio- pugnat tamquam veruni cum catholica
mas, et s. Bonaventura conati fuerint in- Ecclesia, quod possideantur hi parvui
terpretari mentem Augustini prò com- non a diabolo. Tu in pergens ad
baptizati
muni sentenlia. Habuere enim prae o- incendio non reiicit tamquam
illud de ,

cutis testimonia Augustini minus effica- absurdam eam sententiam , nequedecli-

cia. Et quidem Magister sententiarom in nat invidiam asperae illius senteutiae , in
 — 177 —
oua triumphabat luliamis : non se expli- mediatori* et sacramento eius, in qua
cat distinguendo ignem tribulationis afa libet corporis actate, decorpore exierit,

igne torquente sensum sed simpliciter , et in poena Juturaiu ,ct in ultimo iudi-
faletur, quod illi obiicitur : Si autem non ciò recepturam corpus adpoenam, si
eruitur a vote state tenebrarum, et ìllic autem... regenerclur in Cliristo et

remane t par vul us, quid miraris in igne requiem post mortem corporis habituram,
aeterno cum diabolo fulurum qui in , et corpus ad gloriam recepturam. lìnee
Dei regnum intrare non siniiurl soni quae de anima firmissime tcneo.

Secondimi , quod observari debet , est: Fulgentius Augustini discipulus lib.

nulluui de igne corporeo damnatorum de fide ad Petrom cap. XXVII. statuit
extare fidei decretum , oti docei l'eia- vigesimo qoarto loco noe capitolom.
vins I. 111. de Angelis cap. V. , licei Finnissime tene, et nullalenus dubi-
hoc verissiraum sitj qua de re diversadi- tes, non solimi homines iam radono u-

Tersis temporibus sensit Augustinus , ut tentes, veruni ctiam parvulos, qui sive
ibidem Petavius observat num. (i.At inuteris matrum vivere incipiunt et ibi
eodem igne tortore corporum sieuli dam- moriuntur, sive iam de matribus nati si-
natos adultos, ita pueros cruciari docuit, ne sacramento sanati baplismutis ... de
quamvis longe milius,cuinscumquesub- hoc sacculo transeunte ignis aeterni sup-
stantiae si t liie ignis , corporeae vel in- plicio sempiterno puniendos. Tutu reli-
poreae. Sali- est quod secundum Au- quisusqueadXL. capi tuia recitatis : JqToec
unum ignis crueians pueros sii eius- interim, inquii, quadraginta capilula ad
demi sperili cum lune torijuenle adultos regulamverae fidei fermissime pertinen-
te ntriqne comprehendantur sub ea sen- f
tia, fideliler crede, or titer lene, veraci-
lentia: llunt i>li in combustionem aeler- ter patienterque dcjende, et si quem con-
nina, ila enim
Augustinus , insti
legit traria Jiis dogmatizare cognoveris, tam-
autem in vita/n aelcrnam. Non enim mcns quam pesterà juge et tamquam haereti-
,

Augusùni ex co tantum innotescit quod cum abiice. Ita enim ista quae posui- ,

die.it parvulos cruciari igne, cum no- mus , fidei congruunt , ut

catholicae
viiin non sit apud Augustinum in lioc si quis non solum omnibus , sed eliam
ip>o Enchiridio cap. LXVili, quod ignis singulis voluerit contraire in eo quod ,

ponatur prò genere tribulationis sed ex •

singulis horum contumacitcr repugnat ,

eo piane demonstrari videtur Augustini et his contraria docere non dubitai ^hae-
niens ,
quod iam multis , et iam disertis reticus^ et fidei christianae inimicus ,

locis doceat eos pertinere ad damnatio- atque ex hoc omnibus catholicis ana-
i ignis, (jin cruciabit adultos, et qui- thematizandus appareat. Fulgentii sen-
detn cum poena corporis, ut saepe in- tentiam fuisse etiam reliquorum episco-
<nlr.it bis Enchiridii capilibus XCII. et porum Bizacenae provinciae constat ex
\i.Lil. lib. de Incarnatione et Gratia, quem cora-
li i linin valde adnotandum est: non numi Consilio scripsere: vide caput XIV.
quidqnid min- .ini alter patrurn etiam et XXX. His addendus antiquus Auctor
morum docet pertinere ad fidem, Hypognosticon lib. V.
babendum i io esl tamquam Ile lei Verumtamen licet alia ab Augustino
.mi. Sane' Angusti ous
ha- videtur et Fulgentio proposita dogmata Ecclesia
bo mquam dogma cerlissimum , receperit , non hoc tamen de poena sen-
Tlionem liane -nani de parvulis non sus parvulorum, quamquam neque im-
baptizatis puniendis poena sensUs. Nani probaverit quamvis hac poena usi ipsi
5

scribi t e[). ad Hieronymum GLXVI. al. sintad argumeotandum contra pelagia-

\\\ III. a nnm. 3. Quid de anima (ir- nos , eosque conyincendos de existentia
irtissime teneam non tu, e&o.'Quae autem peccali orìginalis. Dixi de poena sensus:
non ia< -i t sunt, ammani esse immortalem, nani eos parvulos liabere poenam dam-
ikiii esse Dei partem
,
non corpus, sua sub potestate diaboli , in in-
nationis esse ,

colpa lapsam , non liberari nisi gratia fernum descendere poenis puniendos , ut
Clui^ti. Ad haec sei dogmata septimam loquitur Florentinum , eos futuros in si-
iddit; Quaccumque autem sinc gratta Distra parie, ut babet Africae univer-

23
 — 178 —
sale concilium 418. et Gelasius Papa
ari. , de parvuiis curii originali decedenlibi

ni ci), conira pelagianos , Jiacc atipie sed neque de adultis sceleslis atque Un
alia eiiani ab iis dicuntur vera , (jui poe- piis
,
qui inda scelestissimos sint. IN ma
nani sensus infligendam parvuiis non co- inde inferas, (juod adulti scelesti, quam-
gnoscuni }
quare ad alium cerliludinis vis non scelesiissimi, ex mente Augusths
gradum perlinent. futuri sint sine poena ignis? Quare iis qui

Ultimo observandum est, non esse du- dicunt : si pueri plecterentur poena sen-
bilandum de mente Augustini de poena sus , eis ut nulli esseni quam ut ibi essent

sensus parvulorum, quod lib. V. e. Tu- potius expediret ,

quod Augustinus asse-

lianumcap. XI. postquàm dixit parvu- rere non audet \ respondelur eam conse-
los iuturosindaninalione omnium mzV/s- cutionem veram esse in doclrina s. Ilic-
sima addat : Non lumen audco dicere ,
ronymi et aliorum plurimorum , quos
quod eis ut nulli essent, quam ut ibi es- citat ac sequilur a Lapide in e. IV. Ec-

sent, potius expediret. Non enim inde clesiastis. At Augustinus non ausus est

sequitur, quod Augustinus in suo doctri- id asserere in bbris contra Iulianum,quos

nali sistemate censuerit, parvulos non scripsit annodi.
puniri poena sensus: quod ita ostenditur. Imo Libero arbitrio quos
in libris de ,

Obiecerat lulianus illud Evangelii de absolvit anno 395. absolute propugnai

luda Melius erat homini UH non nasci;
:
contrarium capitibus VI. , VII., et V III.
respondet Augustinus: Ego non dico par- Vide quam absurde et inconvenienter ,

vulos sine Christi baptismate morientes dìcatur: inalidii non essa quam miscr
tanta poena esse plectendos , ut eis non esse: vel ilJa capitis VII. Considera Ri-
nasci potius expediret , cum hoc Domi- tur, quantum potes quam magnimi bo- ,

nus non de quibuslibet peccatoribus , sed niim sit ipsum esse, quod et beali , et mi-
de scelestissimis et impiissimis dixerit : seri volimi,
qui proinde prae aliis scelestis alque im- Neque vero Augustinus tantum , sed
piis poenam sensus atque ignis non gra- alii quoque scriptores , quos a Lapide ad-
vemsolum, sed gravissimam atque acer- ducit , putant quod cuicumque etiam
,

bissimam passuri sunt. Augustinus ita- adulto damnato ad poenam sensus melius
quedictum evaugelicum melius erat non sit esse quam non esse quamvis haec ;

nasci , non modo intelligere non audet opinio per alios reiiciatur.

xnv. XC1V. Remanentibus itaque angelis et hominibus reprobis in aeterna

c * r.

In vita «eternJ poena tunc sancii scient plenius, quid boni eis contulerit gratia. Tunc re-
,

cosnolce^tquid bus ipsìs evidentius apparebit quod in psalmo scriptum est, misericordiam
e,it
et iudicium canlabo libi, Domine: quia nisi per indebitara misericordiam ne-
lìs
"rllla
fs. c.i". mo liberatur , et nisi per debitum iudicium nemo damnatur.
xcv XCV. Tunc non latebit quod nunc latct, cum de duobus parvuiis umis
i.M.c essct assumendus per misericordiam , alius per iudicium relinquendus , in
revelabuiitur
«inulta udì eia
i
quo is qui assumeretur , agnosceret quid sibi per iudicium deberelur, nisi
Ilei in Immillimi
praedeslinatione.
misericordia subveniret ; cur ille potius quam iste fuerit assumplus , cum
caussa una esset ambobus ; cur apud quosdam non factac sint virtutes, quae
si factae fuissent , egissent i li bomines poenitentiam , et factae sunt apud
1

Mi«tt . X . u, eos, qui non fucrant credituri. Apertissime namque Dominus dicit: vae libi
Corozaim vae libi Bethsaida : quia si in Tyro et Sidone factae filiamoti virtù-
,

ics , quae factae sunt in vobis , oìim in cilicio et cinere poenitentiam egissent. Nec

utique Deus iniuste noluit sahos fieri cum possent salvi esse, si vellet. ,

Tunc in clarissima sapienliae luce videbitur , quod nunc piorum fides ha—
bel , antequam manifesta cognitione videatur , quam certa , immutabilis ,

efficacissima sit volunlas Dei; quam multa possit et non velit , nihil autem
rs. cx:n. ii.
velit quod non possit : quamque sit veruni quod in psalmo canitur , l><u*

autem noster in cacto sursum , in cado et in terra omnia quaecumque voluti fc-
 — 179 —
ah Ouod utique non est veruni , si aliqua voluit et non fecit , et quod est

indigni us , ideo non fecit , quoniam ne fìeretquod volebat Oinnipotens ,

volunlas hominis impedivit. Non ergo fìt aliquid, nisi Omnipotens fieri ve-
vel sinendo ut fiat , vel i]>se faciendo.
lit,

XCVI. Nec dubitandum est Deum facere

...
bene, etiam sinendo
..... r»
fieri ^
Deus
xcyr.
tacil bone
quaecunique iiunt male. Non enini lioc nisi insto et protecto ìudicio sinit : etiam Binmdo

bonuni est omne quod iustuin est. Quanivis ergo ea quae mala sunt in ,

quantum mala sunt non sint bona lamen ut non solum bona, sed etiam
, :

sint et mala bonum est. Nani nisi esset hoc bonum ut essent et mala
, , ,

nullo modo esse sinerentur ab onnipotente Bono cui procul dubio quam :

facile est qnod vult lacere lam facile est quod non vult esse non sinere. ,

Hoc nisi credamus perìclitatur ipsuni nostrae confessionis initium qua

, ,

nos in Deum Pattern Omnipotentem credere conlìtemur. Neque enim ve-

racitcr ob alimi vocatur omnipotens nisi quoniam quidquid vult potest ,

nec voluntate cuiuspiam creaturac voluntatis omnipotentis impeditur ef-

fcctus.

Manu>cripti codices undecim apud cipiatunusquisqiie monito, prete ceptoris, Nota ad cap.

Maurino*, et edili onines, una excepla e- ut non perdat tempus misericordiae Sai- xch.
dinone Antonii Arnaldi legunt in hoc e. vatoris, quae modo impenditur , quam-
diu generi humanop arci tur. Ad hoc enim
r
XC V Nec utique iniuste Deus noluit sai-
.

;ì,r/\ (imi posscut salvi esse , si vel- parcitur homini, ut convertatur et non ,

Icnt. Quod iavet valdc libcrtati reprobo- sii qui damnetur.

rum, el universali tati gratiae suiucien- Lib. I. ad Simpl. n. 10. Noluit ergo
ti>. Addendum tamen,quod editiones in- Esaù , et non cucurrit , sed et si voluis-

dicatae a Ataurinis [oanois Arnerbacliii ,

set, et cucurrisset, Dei adiutorio pcrve-
Desiderii Erasmi , Theologorum Lova- nisset qui ei etiam velie et currere vo-
niensiiim et Lamberti Danaei vulgatae
,
canclo prae staret, nisi vocatione contem-
Mint ex oodicibusMSS. plurimis, qui ad pia reprobus fieret.
nanna Maurinorum nequaquam perve- Lib. Le. Adv. Legis et Proph. e. VI,
Quaxe eae editiones pluxes alias co-
. Sic eos ex eadem massa primae prae-
dices MSS. supponunt. varicationis merito damnata fecit vasa
\r lane Lovanienses licei vulgaverint, usque ad finem in hac malignità-
irete si
tUent) addidere ad marginem «forte te perdurant.
velici ». Sed nullos MSS. codices in fa- In Ps. LXVII. n. 7. Alia quidem
era buina lectionis ab ipsis exeogita- sunt in honorem, alia ine ontumeliam: si
l te proferre poluere. qui autem mundaverint semetipsos a va-
Proiecto illc sensus secundum liane le- siscontumeliae erunt unius modi in do-
tdignusesl Augustine Nam semi. mo et locus sanctus Domini. Millo alia
,

Wll. CIX.de Temp. num. 5. Fra-

.il. plurima.
i mei maxime nunc ducutene me au- Quinimo non modo in doelrina Augu J

. Fruirei instimi videtur vouis, ut stini veruni est, salvi essent si yellenl ;

ila /> inatiir linliis,itbi positus est Petrus* sed etiam iiaec alia proposito : Pracdr-
poneretur , si se correxissei.
ibi ipse sanati essent si vellent , habet funda-
Sed venia desperans potius sili coU
ile mentum in Angustino. Audi iJJum in
lum ligavit , attam Regi* clementiam Ps. LWUL
n. 5. Tulis est, qui cantai.
iupplicavit. ItaquefratreS) sicut diccrc in hoc ps almo. Quis est? Corpus Chn
percun , non est unde reprehendamus sii. Quis est iste? Vos si vultis nos ,

Deuni. Quid ronini illuni dicamus non omnes sivolumus, omnes filii Core illesi.
nerit iudicare.Sermon GIX. ni dixeratnum. 1. Filii Core filii Chri-

rb. Dona. n. I.ad dia wiki, sii, ej u. I. Homines quos praedestinavit

itenliam Prudi ntri ergo oc- Deus conformes fieri irnaginis Filli sui.
 , m

— 180 —
Non est itaquc, quoti salus hominum tiac mediae defensores ? Ita explicant ,
cliam reproborum,6i ipsi vellent, accen- quod Deus misereatur cui voluerit,et
seatur erroribus semipelagianis , uti i'a- clemeos sit in quem sibi placuerit. Ex
citlansenius inParalJeJis a nota XXXI il. diclis enim inlelligilur quoque, quid sit
et deinceps. velie salvare , nempe velie impanili vir-
Celerum quod quamquam ea
faleor tutes quae si f'actae fuisseul
, , egissent
doctrina Augusliniana sit , lamen multo homines poenitentiam.
inagis contexlui quadret lectio usurpata 2. Cum Deum nolle salutem aliquo-
iam antiquitus a Magistro Senlcntiarum rum, velie salulem aliorum explicetui
1. I. Dist. XLIII., quamque habent ve- ad mentem Augustini per Dolitionem ao
teres codices XXV. recensiti a Maurinis : volitionem mediorum, ex quibus prae-
Nec utique Deus iniuste noluit salvos videlur salus aut mors, vides superflui!
fieri, curriposscnt salvi esse , si velici , esse omne deerelum immediale intenli-
nempe, siipse Deus velici, aut voluissei vum gloriae aliquorum, ex qua inlentio-
ilJos salvare. Ila enim conlextus poslu- ne conferanlur in tempore gratiae efìica-
lat , qui est recapitulatio praecedentium ces. Sane nullum vel Seriplurae vel Au-
et simul ratio quod dixerat fieri , hoc
: gustini teslimonium a praecipuis adver-
modo illud dicit fieri non iniuste, sariis haclenus cilatum vidi
,
quod mo-
Celerum sive uno , sive alio modo le- do exposito non explicetur. Sed de bis
geris, hic Enchiridii locus valde favet alias.
defensoribus gratiae congruae , imo iis e- Nota II. in eadem capita.
tiam tbeologis huius gratiae defensori- Innumera sunt Augustini loca, et te-
bus, qui cum Lessio, Yasquez , aliisque stimonia, quibus non agens contra pela-
plurimis negant eleclionem peculiarem gianos passim concedil voluntalem Dei
ad gloriam ante praevisa absolule meri- non fieri. In psal. XXXVI. Serm. III.
ta. Id enimvr ero sic ostendo. n. 5. probat iustumsemper facere volun-
1. Rogo quid apud Auguslinum sit , tatem Dei: Semper enim facit , et secun-
])eum nolle Tyrios et Sidonios salvos dum voluntatem eius vivit volunlas Dei ,

fieri? Quid sit velie illos salvos fieri ,
quod velie non utique habuit ; sed Ila-
bere potuit? Lege, quae proxime praece-
dunt , et si omnem seposueris contentio-
nem,invenies: Deum noluisse salvos fie-
ri Tyrios et Sidonios idem esse,ac quod
Deus noluerit , ut apud eosdem fierent
quae sifactaefuissent, egisscnt
virtuteS)
li homines poenitentiam } ro egissent
idem est ac praevidebat Deus acturos.
Eodem pacto voluit Deus ut fierent vir-
tutes apud Corozaim, et Belhsaida , qui
non fuerant credi tu ri idest qui praevisi
, peccatoribus, quod voluntatem Dei non
juerant non credilurì, Ecce tibi igitur
quid sit ex Augustino
de corde eius non recedi t , quia voluntas
Dei ipsa est lex Dei. Nam quemadmo-
dum habet 1. XXII. contra Fausium
e. XX
VII. Lex vero aeterna est ratio
divina, vel volunlas Dei ordinem natu-
ralem conservari iubens , pcrturbari ve-
tans. Et cap. XXX. Lex aeterna, idest
volunlas Dei crealurarum omnium con-
diloris conservando naturali ordini con-
sulens Quare e contrario mali nun-
quam Dei voluntalem faciunt. Ilinc
perpetuus est Auguslinus in exprobando
iàciant; nec aliud sonant quae habet En-
Deum nolle ali- chiridii cap. XXVII. Natura. .. quae .

quem aut aliquos salvos fieri : nempe praeceptum sui Creatoris, quod custodi-
Deum nolle concedere media ulilia q in- re facillime possel, sua male ulcns po-
derò, sed indifferenlia ,
(cuiusmodi sane tcslatc calcavìt.
erant virlules iaclae a Clirisio) ,
quae si At saepe idem Augustinus contra pe-
concessa fu issent, praevidenlur ii homi- lagianos voluntalem Dei invida m piae-
nes acturi poenitentiam; sed polius con- dicat, quemadmodumhoc cap. \C\ il .

cedere media indiilerentia quidem , uli- XCVI. Enchiridii. Ut ista concilies, me*
lia lamen, de quibus videi ex hominum mineris eorum quae sci ibit Augustinus
inalili;) Toreconcedantur, non sint
, ut si sermone CXLIX. al. XXVI. de divei-
ji poenitentiam acturi. Iam aulem quid sis n. Ergo uterque Scripturae A
11.
aliud docenl gratiae congruae et scien- ita temperando est, ut ostcnduutur iU~
 — 181 —
vino praeceptaadvcrsa sili esse nonpos- qui Angustino placet, ut voluntas divina
se. Narri ista , quac videtur pugna in dicatur piaci , non satis est ut, si expar-
verbis,pacemintcllectoris inquirit. llacc te tantum consideretur , frustrala possi t

ipsa transferasad Augusti ni doctrinam termino, quem vult \ requirilur, ut tota

secum ipsa conciliandam. voluntas secundum omnem respectara ,
Quod sic puto praeslari posse: volun- quem habet circa suum obiectum , iru-
tas divina secundum Augustini system a, strali possit: quod non accidit, ut expo-
prout cani ex parte cognoscìmus non , sitimi est, et adirne clarius exponit Àu-
pper impletur, non semper efficaciam gustinus esemplo Qui enim dicit verbi
:

habet, illi saepe resistitur; at eadem grafia volo ut hi omnes servi mei operen-
prout totaatque integra est, atque ex turinvinea 9 etpostlaboremrequiescen-
umni velini patte cognoscitur, impletur, Ics epulentur ita ut quisquis eorum hoc
,

efficaciam habet, nonei resistitur. Inde noluerit in pis trino semper molaijpide tur
eonsequitur, utinvicta semper sit atque quidem quicumque con/empserit, contra
invincibile. voluntatem Domini suifacere; sed tunc
In liane rem liceat uni ex pendere ilei si et pislrinum contemnens
carri vincct ,

locura Augustini ld>. de Sp. ae lit. cap. effugerit, quod nullo modo fieri potest
XW111. quem ad alium iinem conside- sub Dei potestate.
ravimus (in not. ad caput LII.), ut inde Nec ratione caret modus loquendi s.
licei probaremus uuiversalitatem vo- Augustini. Sicut enim ad veritatem pro-
luntatis de salute omnium. At none ex positionis disiunctivae sufficit veritas al-
eo loco probabimus, quo sensu sit ex Au- terutrius membri , ita ad eflicaciam ple-
gustùu mente invida voluntas Dei: infì- nani ,
plenamque victoriam voluntatis
deles quidem inquit, contra voluntatem
) disiunctivae sufficit ut alterutrum obti-
l> i faciunt eiun eius Evangelio non
,
neatur. Disiunctiva aulem reipsa est et
indunt, non ideo tamen earn vincunt voluntas Dei circa actus liberos creatu-
turi se ipsos jraudant magno et sum-
: rarum, eorumquepraemiumac poenam:
mo borio, rnalisquc poenalibus implicanti Ex gr. volo ut bene operentur vel ut ,

experturì in suppliciis potestatem eius, poenam luant. Quare si alterutrum obti-

< uius in donis misericordiam contempse- neatur, uti certe obtinetur a Deo,is sem-
runt. Ita voluntas Dei semper invida per vincet.
. vinceretur antera si non invenirct ,
Similia habet s. Doctor lib. de Cate-
quid de contemptoribusfaceret, aut ullo cliiz. rudibus e. XVIII. Quidquid homo
modo possent evadere quod de tali bus feccrit, laudabilem in suis factis inve-
ii le (onstituit. nit Deum. Novit enim Deus ordina-
. .

Itaque »i divina voluntas

parte co- cs. re deserentes se ariimas ., nec diabo- . .

o ter, qua phrasi in sensu non ab- lus aliquid Deo nocuit quiavel ipselap-
simili Paulus usua est, et serm. CCXII1. sus est, vel hominem seduxit ad morte/ri;
i -\. el inquantum dicit volo ut infide- nec ipse homo in aliquo minuit veritatem
I vangelio illi resistitur , ef- aut potestatem aut beatitatem conditoris
lìcaciam non babel in pervicacibus, cani svi Iustissimis enim Dei legibus
• calcai natura, sua mala utens potestate ì omnes damnati sunt, Deo glorioso per
ufihabei Eochiridii al si di- e. W\ II. : aequitatem vindictac , ipsi ignominiosi
vina voluntas tota atque integra consi- per turpitudinem poenac. Semi. LVf.
deretur, el unii ex putì.- tantum, ila ha- al. XLVIII. de Diversis n. 7. in illud

bet: Volo ut infideles credant Evange- oraiionis Dominicae Fiat voluntas tua:
Ho; si ferini ,me àuto iudicio ita ea babel quae satis consentiunt cum his
smente oc permittente jinv^niam quid de Enchiridii capitibus. Si inquit, non ,

ntemptoribusfaciam, nec ullo modo illud tu dicas, non faciet Deus voluu-
poterunt evadere , quod de talibus ipse tatem stami? Memento tjuod in svm-
constitui. II ne piena atque integra di- bolo reddidisti: Credo in Deum Pa-
viua voluntas noncarei enectusuo, om- trem Omnipotentem. Si omnipotens est ,
pimodam efficaciam habet. cur ora*, ut fiat voluntas eius? Quid est
Uw cundum modum loquendi ergo: Fiat voluntas tua ? Fiat in me, ut
 ,

— 182 —
nonresistam voluntati tuac. Ergo et hic Piimum , ne sii pugna in verino Augu-
ro le oras, et non prò Dco. Fiet enim stini, paccm intellectoris inquini, et ve-
voluntas Dei in te, etsi non fìt a te, rum est sub data distinctione. Sccunduni
Nani quibus diclurus est: Venite be-
et verum. Caeterum a-
sine distinctione est
nedicti ,,..,fiel in illis voluntas Dei ut Jiquam dari voluntatem Dei absolute, et
insti et sancii accipianlregnum: et quibus non sub ea tantum distinctione efFica-
diclurus est: Ile in ignem aeternum ..., cem, cuiusmodi est praedeslinatio san-
fiet in illis voluntas Dei ut mali dani- ctorum, etaliae huiusmodi , non est du-
ncntur in ignem sempiternum .... Sive bium in doctina sancti Doctoris. Una es-
ergo bene sit tibi, sive male sit libi, fiel se dubitatio potest quamnam habeat
,

in te: sed fiat et a te. tendentiam , et num sit aliqua intenliva

Et serm. LVII al. IX. de Divcrsis n. voJuntas distincta ab exequutiva. Sed
C. Voluntas Dei necesse est ut fiat : vo- liaec non sunt huius loci.
luntas Dei est ut regnent boni, damnen- Consonant dictis, quae leguntur in liis
tur mali. Numquid potest isla voluntas Enchiridii capitibus Non fit aliquid ni-
:

non fieri? sì Omnipolens fieri velit. Cum proponit

Ex Remigiano libro ,
palres scriptum putant saecuio Vili ,
vulgarunt ineditum antea sermonem, qui
est in Maurina editione
ubi n. 3. in ea verba Symboli Patrem
Omnipotentem. Nec ideo credant ini-
qui , Deum non esse Omnipotentem
quia multa faciunt contra eius volunta-
lem. Quia et cum faciunt , quod non
vult , hoc de eis facit, quod ipse vult.
Nullo modo igitur Omnipotentis vel mu-
lant vel superant voluntatem. Sive ho-
mo iuste damnetur , sive
liberetur, voluntas Omnipotentis imple-
tar. .. Ipse bonus etiam eorum malis o-
peribus bene utilur, ne Omnipotentis vo-
qnem Ma urini duos modos, quibus hoc contingit , vel
sinendo ut fiat, vel ipse adendo quae f
Omnipolens fieri vult ipsefaciendo, per-
sermo CCX1II. tinent ad praedestinationem sanctorum
, et ad omnem voluntatem , quae omnino
absoluta ac determinata est ad unum.
, Quae omnipolens fieri vult sinendo ut
fiant pertinent ad eam voluntatem non
,
omnino absolutam , qua non vult mala
sive commissionis sive omissionis , vel si
co sinente fiant , vult illis bene uli glo-
riosus per aequilatem vindictae, ut dixi-
misericorditer musexeodem Augustino,l. de Cat. rud.,
ita ut efìugerenequeant manus Dei vi ven-
tis.Totam liane voluntatem eiusqueefte-
ctum voluntas hominis nec impedii i

luntas aliqua ex parte v incallir... No- impedire potest. Verum si hancvolunta-

vit quemadmodum malis Deus bene uta- tem veluti ex parte consideremus in
tur, ut in omnibus quae nascunlur et ad- quantum non vult ea mala sive conmiis-
minislranlur in mundo, voluntas Omni- sionis , sive omissionis , hoc sensu infili
potentis impleatur. les contra voluntatem Deifacere indubi-
Non itaque secundum systema Augu- tanter scribit Augustinus lib. de Sp. el
stini contundere debemus haec duo : vo- lit. e. XXXUI. et centies ac centies aliis

luntasDei omnis ejficax est : voluntas in locis.

Dei omnis invida et invincibilis est.
,

cat. xcvii. XCVII. Quamohrem videndum est quemadmodum sit de Dee didimi
saiv""" 'vòie.Tiis Q uj a e * noc verissime Apostolus dixit qui omnes komincs vult salvos furi. Cuni
,

'"
i3à!Ìa
lur cnim non omn cs, sed multo plures non fiunt salvi, videtur utique non liei
voiautate. quod Deus vult fieri, humana scilieet voluntate impediente voluntatem Dei
I. Tini. II. 4. rw..„„ 1 ... \ „ .

quando cnun requintur causa, cur non omnes salvi fiant responden ,
,

let, quia hoc ipsi nolunt. Quod quidem dici de parvulis non potest quo ,

rum nondum est velie seu nolle. Nani quod infantili molli facilini, si
rum volunlali iudicarelur esse tribuendum, (piando baptizantur, cum resi
stunt quantum possimi, etiam noleiites eos salvos fieri diceremus. Sed apei
Matt, Win 3
; . liusDominus in Evangelio compellans impiam civitalem, ^wo/ies, inquii, c«
 — 183 —
rollìi fttios tuos sicut qalliìm pullos suo* voluntas <•( kohiM? tamquaniDei
superata sii ho mio uni voluntate, et infirmìssimis Dolendo hnpedientibus non
potuerit facere potentissimus quod volebat. El ubi est iila omnipotentia ,
qua ili cacio et io lena omnia quaeciunque voluitfecit, si collisero filios le
rasalem voluit et non fecit? An potius illa quidem filios suos ab ipso colli—
^ noluit, sed ca quoque nolente filios cius oollegit ipse quos voluit? Quia
r
i

m ex-Io et in (erra, non quaedam voluit et fecit, quaedam vero voluit elnon rs. cmii. ii

fecit : sed omnia quaecumque voluit fedt.

De hoc testimonio, qui vult omnes ho- posuerant librimi Sapientiae. Et Jib. de jvom in caput

mincs salvos fieri , quoniani agii fusius Dono perseverautiae , sive secundo de xeni.
>. Doctor in cap, CHI. ibidem et nos a- Praedestinatione sanctorum cap. XIX.
,
il-. Ti aestat Iioc loco observasse quod Cjprianum, Ambrosium,GregoriumNa-
scribit Augustinus: Quando quacrìtur zianzenum, et reliquos verbi Dei trac ta-
acur non omnes salvi fiant, respon- tores, qui de praescientia et vocatione
derì solet, quia hoc ipsi nolunt. Quod declorimi agunt, sibi favere docet. Haec
quidem dui de parvulis non polcst in libris quos scripsit sub annum 429. ,
mi nondum est velie ctnollc. Igitur octennio l'ere post Enchiridion.
anno \1\. quo Augustinus Enchiridion Iam autem ad illud testimonium ,
scripsit, idest novennio post damnatam quoties volai congregare filios tuos, . . .
resim pelagianam, doctrinamque ca- et noluisti, duo explicite respondet , u-
'tholicam tum conciliis , turn etiam seri- num autem tacite , de quo fusius ipse in
[»li- Augustini (juam plurimis stabilitam, capitibus consequentibus , et quantum
sancitam , explieatam , haec erat in Ec- satis in capite antecedenti.
sia consueta intelligentia testimonii A- Augustinus primo dicit hoc testimo-
postolici vult omnes homines salvos fieri, niumita inlelligendum, ut evitetur absur-
ita ut ,s/ non omnes salvi fiant ratio , da intelligentia , quod Dei volunlas supe-
qune dari consueverat, esset quia ipsi ,
rata sithominum voluntate.
ìioìunt. Quain in Dei Ecclesia consue- Secundo asserii , quod etiam Jerusa-
tam iiitelligentiam recte Augustinus mo- lem nolente colJegerit Ipsefdios quos vo-
lici osurpandam esse quantum attinet ad luit, nempe ea voluntate , qua Omnipo-
inllos, non vero quantum ad par- tens vult ipse fadendo uti dixerat ca-
\ ulo-, in qua limitatone omnes conve- pite praecedenti XGVI. : quae a schola-
nimus parvulornm nullum esse velie vei sticis dici solet voluntas eificax, et bene-
Inolle. Ac sane cuin Prosper in epistola piacili.
intcr augustinianas CCXXV. scripsisset At adhuc reliqua est difficultas: vo-
(!(maasiBeasibus: Obstinationem suam luitChris tus aliquot alios filios congrc-
petustate deft nduni et ea quae de e- , gare, et lerusalem noluit. Huicdimcul-
Pauli Romanie seri-
\j«<stoli tati responsionem dederat, vcl si vis
,
bentU ad manijeslanoncm divinae gra- generalibus terminis insinuaverat capile
iiirntis electorum merita prò- praecedenti; nempe in iis ipsis quos ,

/ runtar a nullo unquam ecclesiastico-

, Ghristus voluit congregare, et lerusalem
rum ita esee intelletto, ut mine senliun- noluit, Omnipotens suam voluntatem
\tur, ffi/imumf. Augustinus hi* respon- exercuit, sive Omnipotens fieri voluit
(
in lil>. de Praedestinatione sanato- sinendo, ut fiat insto iudicio.
rum cap. XIV.) negai suam dottrinano Idipsum, ut videbis, fusius persequitur
contrariam veteribua , quamvis fa- sequenti capite XCV1IJ. cum non facit
tur, eos non fuisse minntius isia per- per iudicium, non facit non quia desit
sccutos ante h aeresi ni pelagianam, imo i1 Jmodus quo Jiominum voluntatesma-
i

.ii doctrinam esse conformem numi- las in bonum possit conrer tere, sire non
desiasticis tractatorìbus ,
qui ex- ex defectu potentiae.
 — 184 —
e a p. xcvtir. XCVIII. Ouis porro fam Impie desipiat, ut dicat Donni malas nominimi
Deus ctsi potfSt
conrertere qtios voluntates quas voluerit, quando voluerit, ubi voluerit, in bonum non pos-
voluerit, non
se convertere? Sed cimi facit, per misericordiam facit cum autem non : I

tamen inique
facit tu in alios
, cit ,
per iudicium non facit. Quoniam cuius vull miserelur, et (peni mli ob-
conTertit, alios
non eonTertit. dural. Quod ut diccrct Apostolus gratiam commendabat: nd cuius com-
,
Uom. IX. 18.
mcndationom de illis in Rebeccae utero geminis fuerat iam locutns, quibus
Ibid. IX. nondum nalis, ncc aliquid agenlibus boni scu mali, ut
secundum eleclionem prò-
positura Deimanercl, non ex operibus, sed ex vocante dicium est ei, quia maior
servici minori. Propler quod adhibuit alterum proplieticum testimonium ,
Oen. XXV. a3. ubi scriptum est, Jacob dUexi, Esaù auìcm odio ìiabui. Sentiens autem quem-
Malacli. I. i.
admodum posset boc quod dicium est pcrmovere eos qui penetrare in- ,

telligendo non possunt liane altitudinem gratiae quid ergo dicemm ait, ?
, ,

Bom. IX. 14. Numquid iniquilas apud Deum? Absit. Iniquum enim videtur ut sine ullis ,

bonorum malorumve operimi mcritis unum Deus diligat oderit alterum. ,

Qua in re si futura opera vel bona buius vel mala illius quae Deus utiqué ,

praesciebat, vellet intelligi, nequaquam diceret, non ex opcribus sed dice- :

ret, ex futuris opcribus coque modo istam solvcret quaestionem immo

, ;

nullam, quam solvi opus esset, faceret quaestionem. Nunc vero cum rc-
spondisset, Absit, id est, Absit ut sit iniquitas apud Deum; mox ut probare l,
Rom. IX. i5. nulla hoc iniquità te Dei fieri, inquit: Moysi enim dicit Miserebor cuius mi-
,
Cxod.XXXII.tg.
sertus ero, et misericordiam praestabo cui miscricors fuero. Quis enim nisi in-
sipiens Deum iniquum putet, sive iudicium poenale ingerat digno, sive mi-
Rom. IX. 16. sericordiam praestet indigno ? Denique infert et dicit: Iyilur non volentis
neque currentis, sed miserenlis est Dei. Ambo itaque gemini natura fìlii irae
nascebantur, nullis quidem operibus propriis, sed originaliter ex Adam vin-
culo damnationis obstricti. Sed qui dixit, Miserebor cuius miserlus ero, Iacob
dilexit per misericordiam gratuitam, Esaù autem odio babuit per iudicium
debitum. Quod cum deberetur ambobus, in altero alter agnovit non de suis
distantibus mentis sibi esse gloriandum quod in eadem causa idem sup-
,

plicium non incurrit, sed de divinae gratiae largitate: quia non voìentis, ne-
que currentis, sed miserenlis est Dei. Altissimo quippe ac saluberrimo sacra-
mento universa facies atque ut ita dixerim ) vultus sanctarum Scriptura-
(

rum, bene intuentes id admonere invenitur, ut qui glorialur, in Domino gìo-

rietur.

Nolo I. od cap. Deum posse convertere quos voluerit per amorem , aliasve virlutes ( ita enim
xcmu secundum systema praedeterminantium postulai perfectio infinita divinae oinni-
facile inlelligilur, neque eos ex hoc ca- potentiae maxime sibi snbiicientis unam
pite impugnamus. Sed et facile inlelligi- quamque rationalem creaturam (inani ,

lur in systemale gratiae congruae. Sicul onmipotentiae perfectionem capilibos

enim Deus nequit creaturam ralionalem XCV. XGVI. XCV1I. et XCVIII. com
producere, quae non possit per lam mul- mendat Augustinus). At inquiet aliquis
tas occasiones aut tenta tiones a Deo de- sciebat Deus quod si Corozaim, et BetD-
fìcere peccando (ita enim, uti passim pa- saida vidissent virlutes Guasti ,
egissenl
tres et ipseAugustinus expendit , postu- pocnilentiam. Hacc scientia conditionala
lat eius natura imita et ex trillilo); codem a congruistis dici solcl malia non libe- ,

pacto Deus nequit creaturam rationalcm ra Deo, sed creaturae. Igitur Deus face
producere quam ipse non possit tam
,
re non polest quod si Corozaim el Belli'
multis fmitis in influitimi auxiliis indil- saida vidissent viri ul.es Cliristi, non 1

fcreniibus sed diversis , ad se adducete seni poenitentiam. Quod videbitur r<

 — 185 —
goare ideae omnipotentiae ,
quam tradii ([ui simili responsione uti possimi con-
s. Augustinus in bis capitibus. gruistae. Tacere nimirum potest Deus in
Respondeo. Quod attinet ad divinami nostro systemate quod si Corozaim et
,

omnipotentiam rite explicandam senten- Bethsaida cum his auxiliis quae re ipsa

tia congruistarum nihii habet cur invi* , habuere, superaddendo aliquid allude*
deat tnomistarum praedeterminantiam fiuiiis in infimi uni diversis et uberioribus
opinioni. cognitionibus et inspira lionibus , videant
1. Scientia conditionala ,
quam obie- Christi virlutes , agant poenitenliam.
clio ponit, corninunis est utrisque , sive Itaque in forma scholastica distingui-
Silique cani complectuntur lum con- tur illatio: Igitur non potest Deus lacere,
oistae u m praedeterminanb
t quod si Corozaim et Bethsaida vidissent
2. Quo sensu ea scientia non est libe- virtutes Chrisli sub iis omnino auxiliis ni-
ra Deo ex sententia congruistarum. ne- hii aliud superaddendo, concedilur illa-
rrue est libera Peo in praedeterminan- tio ^
quandoquidem idipsum praedeter-
tiiun sententia. Explico Si Corozaim :
minantes dicere debent ; negatur au tetri
et Bethsaida cum his in par uvulari au~ illatio, si aliud quid a Deo superaddere-

xiliis quae rcipsa habucre , vidisscnt

,
tur.
virtutes Christi non egisscnt poeniten- ,
Quod uraedictum est fore , ut maior Notati, ad cap.
xcrttt.
tiam. liane scientiam conditionatam di- scrviat minori , ad Jitteram intelbgitur
cunt coDffruistae non esse liberam Deo : de primogenitura quam maior amisit ,
,

tmen coniingentem , cum

Loro- oblinuit minor, quamvis apud Paulum
zaini et Bethsaida his iisdem auxiliis po- maior primogenitura spoliatus nempe
tuissent prò sua liberta te agere poeni- Esaù sit figura reproborum , minor Ia-
tentiam , eamque
proinde scieniiam im- cob, qui primogenituram asseculus est ,
pedire. Earndem scientiam conditiona- sit praedestinalorum tjr pus. Augustinus

tam praedeterminantes quoque negant tamen tum hoc loco tum alibi Esaù ha-
esse liberam Deo quamvis ex alio capi- bet non modo ut fìguram reproborum ,
quia scilicet non est conlingens sed sed ut reprobum, quemadmodum lacob
Ile,
necessaria et pertinet ad scientiam sim- uti praedestinatum quod supponendum
:

intelligentiae: est enim necessarium est.

late iufallibililatis seu consequen-
: Hoc tamen dato , duo mihi verissima
l ia«*. ni si Corozaim et Bethsaida cum bis videntur.
auxiliis, quae reipsa habuere mere indif- 1. Nihil esse in tota hac Augustini do-
icrentia, proindeque sine gratia praede- etrina de Esaù et lacob, quod vel mini-
terminante vidcaut Chrisli virtutes, non mum" repugnet docirinae de gratia con-
poenitenliam. Àtque in genere et
'.

grua nonpraedelerminanle.
et
I
uuiversim loquendo necessariae conse- 2. nihil esse quod repugnet do-
Imo
^t, ut si existat iiberlas iudifle- ctrinae illorum congruistarum qui in ,

applicatione praedeterminatio- schola Societalis docent cum Lessio ac

tum, non existat actUS. Vasquez nullum dari divinum decretiim
I
oeque Deus in systemate prae- effìcaciter intentivum gloriae,sive nullam
oiinautiura lacere potest , ut si Co- efrìcacem electionem im media tam ad glo-
t Bethsaida cum hit auxiliis , riam ante merita absolute praevisa ,
habuere, nini! ulterius quemadmodum neque reprobationem an-
drudo ,
Christi virtutes, agant
•
te demerita absolute .praevisa.
Salis aulem l'uerit hoc secundumbre-
Q volun-
.ipolens Dei viier expedire, ex quo a iorliori conse-
:
dum seotentiam praedetermi- quetur veritas illius primi.
icere potest? Eoe nimirum. Ostenditur itaque ex idea praedestina-
Quod si C< rozaim ei Bethsaida cum his tionis,ac reproba tionis , quam nobis ex-
liis, qua ereipsa habuere, superati- hibel Augustinus. Eteniiu 1. de Praed.
lo aliquid ninni , oempe explica tic- ss. e. X. n. 19. Inter graliam porro, et
nera grai iae ,>i led ilerminanl \s , vi leanl praedertinationem hoc tantum interest ,

iti virtutes, agant poenitentiam. At- ffuod praedestinatio est gratiae praepa-

24
 , i s
,

— 186 —
ratio gratta vero iam est ipso, donatio. nem militati praedicationis adversam,
,

Et pauJo post in eo, quod ait ApostoJus : respondet Augustinus mitri. 3o.i4rc quis-
operibus bonis quae praeparavit Deus ut quarti dicere audebit Deum non prae-
,

iij illis ambulerxtus praedestinatio est scisse quibus esset daturus ut crederent

ait Augustinus. Et ilerum Quocirca: a ut quo s daturus essct Filio suo , ut ex

prue destina do Dei , quae in bono est , eis non perdi n t quemquarn? Quae uli-

gratiae est, ut dixi, praeparatio gra- : qua si praest ivit, profecto I» nefi< ia sua,
lia vero est huius praedcslinationis effe- quibus nos dignalur liberare , pra&s-ei-
ctus. vit. Jlacc est pracdestinatio sane to rum

Ncque oppouas distinclionem vulga- (n h il aJiud): praescientia, et pracjyara-

tam quod alia scilicet sit praedestinatio tio beneficiorum Dei, quibus certissime
ad gioriam, ex cuius tamquam finis elfi- liberantur ,
quicumque liberantur. Ce-
caci inlenlione consequitur praedestina- ieri autem ubi nisi in massa perdizioni
lio ad gratiam. Scio , liane dislinctionetn iusto divino iudicio relinquunlur . . .Dei
celebrem esse apud quamplurimos gra- altiore iudicio a perditionis massa non
vissimos theologos. sunt gratiac praedestinatione discreti.
At modo agilur de mente Augustini , Et ilerum, e. XVII. n. 41., lsta igitur
quem contendo nunquam usurpasse liane sua dona quibuscumque Deus donai, prò-
distinclionem seu loquendi modum , imo cui dubio se donalurum essepraescivit ,
neque rem ipsam sub bis dislinctionis et in sua pracscicntia praeparavit ... In

vocibus expressam docuisse; quod tamen sua, quae falli , mutarique nonpotest
secundum probare non est huius loci, praescienlia, opera sua Jutura dispone-
Sane liber, qua unus inter omnia Augii- re , id omnino , nec aliud quidquam est
stiniopera consensu omnium tum manu- prae destinai e.
scriptorum tum edilcrum inscribitur de Ilerum cap. XX. n. 53. Omnia ita- :

Praedeslinatione sanctorum ( libri enim que Dei dona. . quis non dicam negare
.

de Praedestinatione et gratia , et de sed dubitare saltem aucleat Deum datu-

Praedestinatione Dei non sunt Augusti- rum se esse praescisse, et quibus daturus
ni ), non aliam praedestinationem nomi- fuerit, nunquam potuisse nescire? Haec
nat, aut agnoscit , quam praedestinatio- estprae destinano manifesta , et cena
nem gratiae cum auleti) haec grafia et
: sanctorum , quam posteci diligentius et
opera bona consequentia sint propter re- opcrosius , cum iam contra pelagianos
gnurn caelorum, non propter regnimi ter- disputaremus, defendere necessitas com-
renum, ideo semel (cap. XX. n.42.) prae- pulit.
deslinatione dicilur ab Auguslino Deus Similem explicationem sparsim toto
ad regnimi coelorum et ad vitam aeter- Cum autem Lane gra-
in libro legere est.
nam parare et converter e hominum vo- tiae praedestinatione ìli hoc eodem libro
luntates'. quae ipsa , ut vides , est prae- ter vocet praedestinationem in regnimi
destinatio graliae elleclricis bonorum ope- etgioriam, nempe num. 57. et 58. et 61,
rum seu voluntalum. inde consiat, quid Augustinus in aliis io-
Libro aulem de dono perseverati liae , lellexerit, ubi nominat ordinatos in vi-
qui ex s. Prospero, consentientibus iribus tam aeternam, praedestinatos in regnimi
maouscriptis appellabatur Liber secun- Dei, elcctos ad regnandum cumChristo,
dus de Prcu deslinatione sanctorum, non et similia: nempe praescientiam et prae-
alia pracdeslin^lio agnoscitur, ac delen- parationem beneficiorum ad vitani aeier-
ditur, quam praedestinatio gratiae. Nani nam inielligil, quandoquidem istaetnon
capite VII. n. 15. Deus convcrtit ad fi- alia est praedestinatio sanctorum , ut a
eleni ... Deus donat perseverantiam us- Angustino audisti Mine cap. VII. libri
.

que in fi nem. Haec Deus facturum se de Correptionc, ci gratia et nominat c- :

esse pracscivit. lpsa

praedestinatio
est lectos ad regnimi, et ad regnandum cum
sanctorum , quos elegit in Christo unte Cliristo, ci cani fuisse dicit electionan
conslilutwncm mundi, ut tsscnt sancti gratiae. Imo in hoc ipso Encliiridii
.... dunque massilienses, num. 34., op- XGVIII. habes et graliae commendati
posuisseni: Praedcslinationis definitio- nem et allitudinem gratiae , ut inlellij
 — 187 —
non aliam hoc locopraedestinationem ab Nolim praetermittere, quod observavi
Augustino praedicari quam praepara- ,
in epistola Prosperi aquilani ad Augu-
tionem gratiae, durn agit de Iaeobi prae stimmi, quae est GXXV. inter augusti-
Esau praedestinatione. nianas^notì modo cathoJicos defensores
Ilposilis quis mirabitur , quod Au-
is praedestinaùonis cimi Angustino eani
gustinushoc Enchiridii capito XCVHI. babuisse ideam praedestinationis , quam
doceat, non ex operibus sìve l)onis lacob descripsimus: lsta, et nonalia est prae-
sive malis Esaù factum esse , ut Deus u- destinano veruni etiam massi-
ìiiun dilexerit , alleni in odio habuerit ,
Jienses , qui putabant suam opinionem
idest unum per praedestinationeni gra- patrum opinioni et ecclesiastico sensui
tuitam separaverit a massa ,
perditionis congruere ,
similem ideam Imbuisse :

allerum vero ab ea massa non separave- Quicumque, aiebant, adfidemet ad ba-

rit, sod reproba verit? Si Augustinus non ptismwn accedere volucrint, salvi esse
aliam praedestinationem sanctorum a- possint.Quiautem ereditari sunt (ex
gnovit, quam praescieutiam et praepa- solis viribus liberi arbitriiquivc inea
),

ratiouem beneficiorum quibus cerlissime fi de, quae deinceps per gradarti su iu-

liberantur, quicumque liberantur, prae- vanda mansuri sunt , praescisse ante

destioatio lacob gratuita fli i t , omnium mundi consti tutionem Dcum , et eos
catholicorum consenso et ex propriis . praedestinasse in regnimi suwn quos ,

bnnis operibus; atque idipsum sine con- gratis vocatos , dignos futura electio-
troversia veium erit de aliorum omnium ne et de hac vita bono fine excessuros
praedestinatione. Hinc sequitur, quod esse praeviderit. Brevius idipsum com-
Deus non praeparayerit simiha benefi- plectitur Hilarius epistola inter augusti-
eia Esaù, ut eum a peccato et damnatio- nianas CXXVI. Caeterum praescien-
ne liberarci ( quae est reprobano nega- tiarn, et praedestinationem vel proposi-
tiva non innixa uJlis malis propriis prae- tum ad id valere contendimi ut eos ,

wis operibus ), ex quo consequitur sta- praescierit, praedestinaverit vel

vel
tus peccati, et voluntas debite puniendi proposuerit eligere , qui fuerint credi-
Esaù propter peccatum, quae est repro- turi.Quu.vehoc intererat inter praedesti-
batio positiva quam omues concedunt nationem ab Augustino propugnatam ,
ei peccato praeviso. Ginn autem inte- et eam quampropugnabant massilienses;
gra rqprobatio positiva coalescat ex ne- illa erat praescientia praeparatio be-
et
v.i ti positiva, clarum erit, quod to- nefìciorum Dei includendo ipsam
,

ta reprobano non
priis malis operibus.
Qoare ad quaestionem utrum praede-
sanctorum sii gratuita respon-
dendoa praedestiuationem sancto-
est
,
rum, ut cani esplicai Augustinus qui-
que eam promiscue
nationem gratiae et praedestinationem
t/i n grumi rt gloriarti utique esse gra-
tuitam liue ulla inter catholicos contro-
vcisia. Si autem eo praedestinationis no-
mini' intelligatui decn timi gloriae, lune
'
evelocum controrersiae.
gnoscunt duplex decretum alterimi in-
tentivum gloriae alternai exequuiiyum ,
diceoi praedestinationem sumptam prò
primo decreto esse gratuitam. Qui au-
lem non agnoscunt nisi unicum decretum
exequutivum gloriae dicenl praedesti-
nationem esse ex mentis gratiae et non
itnitam.
erit ex praevisis prò- fidern exgralia-, haec autem a massilien-
sibus praedicatapraedestinatioerat prae-
paratio beneficiorum, sed propler fidem
, ex viribus arbitrii liberi habitam.
Ex omnibus fonasse locis quae card. Notain. incap,
Xc riu.
,
Norisius ( in vind. cap. IV. §. 10.) cum
dicit et praedesti- aliis gravibus theologis citat in favorenti
sententiae de propria reprobatone aut
, denegatone gratiae emeacis fìnalis pro-
pler peccatum originale remissum, ver-
ba s. Augustini in hoc Enchiridii capite
maiorem prae se ferunt difììcultalem.
Qui enim a- Argumenlatur Norisius: peccatum origi-
naie Esaù remissum fuit per circumei-
sionem octavi diei latqui, teste Augu-
stino in hoc Enchiridii capite, Deus re-
probavit Esau propter originale ; ergo
eum reprobarli propter originale re-
, missum.
, De hac difficoltate actum est in nota
ad cap. LUI. Scd examen verborum Au-

gUStiùi in Enchiridio reiecimus in hune
locuin, quod atlinet ad Esaù 3 eiusque
reproba tioncm.
Respondeo ad argumentum esto ,
reipsa Esaù circumeisus fuerit octavo
die, proindeque remissionem originalis
peccati conseculus sit; at secundum Au-
guslini sententiam circumeisus non fuit,
aut certe ex subslantiali aliquo defeclu
in eius sacramenti applicatione inscru-
tabilibus Dei iudiciis ita disponenlibus ,
ci rcu incisione non delelum iu.it eius ori-
ginale peccatum. Est enim circumeisio ,
si defeclus non subsit et rite adminislre-
tur, remissiva originalis ex mente Augu*
stini ]. XVI.de Civ. e. XXVH.,et
passim in libris contra pelagianos. Neque
reponas videri incredibile , quod Isaac
non curaverit filii sui circumeisionem
octavo die. Haec enim obiectio impu-
gnat Augustinum , qui ita censet , non
aulem me, qui hoc solum dico Augusti-
num in ea fuisse opinione, ut putaret E-
sau non obtinuisse circumeisione remis-
sionem originalis. Vera ne sit an falsa,
non hoc quaeritur. Caelerum quemad-
ìnodum infantes israelitarum in deserto a
circumeisione excusati sunt, ita fieri po-
tuit quod alii hos Esaù infìr-
, et inter
mitale aliqua carnis distulerint circum-
eisionem ad plures annos: habens aulem
Esaù rationis usum non eam
nem altuleril, quae necessaria
tis ad fructum circumeisionis.
Hanc opinionem de Esaù non iustifì-
cato ab originali , habuit Augustinus an-
nis fere viginti quinque ante conscriptum
Enchiridion, nempe Jib. I. ad Simplicia-
num ubi cum post multas ratiocinalio-
nes aggredilur solulionem quaestionisde
reprobalione Esaù n. 15.
quii, hoc fìxum... quod nulla est iniqui-
tas apud D'cum... Sunt omnes homines,
quandoquidem ut ait Apostolus in A-
, ,
dani omnes moriunlur.. una quae da m .
massa peccali, supplicium debens divi-
noè summacque iustitiae; quod sive exi-
gatur sive donctur , nulla est iniquitas.
A quibus aulem exigendum 3 et quibus
donandum sit, superbe iudicant debito-
res.... Quibus verbis
et aliis sequentibus
utique loquilur de peccato originali.
Tutu num. 18. conciliat , quod scriptum
est: niliil odiati eorurn
, ,
— 188 —
illud lacob dilexi , Esaù aulem odio
habui; conciliat, inquam , dicens Non :
igitur adii Deus Esaù hominem , sed o-
: dit Deus Esaù peccatorem. Quibus e-
liam verbis sermo esse potest tantum de
originali peccato , tum quia ita poscit
contextus ab initioratiocinationis de mas-
sa peccati, tum quia Augustinus perp -
tuo inculcat serri. onem esse de noudum
, n.itis et sine operibus. Verum quoniam
quis dicere posset, Deum
odio habuiss0
Esaù peccatorem ,peccalorem per
sed
denominalionem a peccalo originali rc-
misso , audi quod subdit Augustinus :
Quod ergo lacob dilexi t, numquid pec-
alibi cator non erat? Sed dilexit in eo non
culpam quarn delebat, sedgraliam qucim
donabat. En ilaque quid Deus praestitit.
In lacob dileclio prae Esaù odio habito
culpam delebat , gratiam donabat. Igi-
tur in Esaù non culpam delebat non ,
gratiam donabat. Veì ergo Augustinus
putavit circumeisionem per accidens ex
aliquo defectu separatam fuisse in Esaù
a fructu iustificationis ( nani circumei-
sionem separar! a remissione originalis
per se repugnat nolissimae constanlissi-
maeque doclrinae s. Auguslini), vel Au-
, gustinus non censii t Esaù eircumeisum,
ita disponente divina providenlia ad o-
slensionem iustitiae suae.
disposilio- Similia habet in epist. CLXXXVI. al.
erat adul- CVI. ad Paulinum, quam scripsit quin-
quennio ante Encliiridion. Plura fuse de
iisgeminis Isaac fìliis n. 16. Evidentim
apparct (lacob) a poena debita libera-
to^ et gratis Mistificato quantum beneficii
conferatur, quod alter ( Esaù ) aequuli-
tcr reus sòie punicntis iniquitate puni-
lur. Audis lacob dici gratis iustifìcatum
: Sit igitur , in- prae Esaù, hune aulem vocali rcwn pu~
nitum? Iam aulem neque ad versarli ca-
tholici dicunt hominem cui remissum
est originale, esse rcum, quemadmoiluni
, passim ab Augustino supponitur Esaù o-
dio habitus. Et infra num. 21. Si am-
bo qui nondum propria vel bona vel ma-
la opcrabaìitur, rei tamen ex origini
scebantur laudet miscricordiain qui li-
,
beratile non culpet indù inni qui puni-
,
tili', lacob ergo dicitur liberali a irata
originis, Esaù puniri propter reatuui o-
riginis, quod de hominc mundato ab o-
quaefecisti et riginali peccato non irete dici potest.

Epist.CXClV. adSixtumal. CV. late
yersat idem geminorum exemplum. In-
telligat Jacob , inquit num. 38. ex Ma
rnassa originalis iniquitatis, ubifratrem
tuum,cum quohabuitcommunemcausam,
pidet per iustitiam mentisse damnati,
nonnisi per gratiam se pattasse discernì.»
Poterai ne Augustinus clarioribus vo-
cibusexplicare, quod Esaù rei ictus fuit
in suo originali peccato? nempe in mas-
laoriginalis iniquitatis damnatus est , a
qua fraterdiscretus est.
terum mera Augustini constai vel
ex solo hoc XCVIII. Enchiridii capite ,
eminis Quis enim nisi insi- :
Ih um iniquum puU t, sire indicami
p naie ingerat digno % sire ndsericor-
dami praestet indigno? Quae auleni fue-
rit ista digoitas iudicii poenalis, isla indi-
gnitas misericordiae in utroque Esaù ac
to, explicaì statini: Ambo natura fi-
Hi irne.... originaliter ex Adam rinculo
damnationis obstricti. Itane loquiturÀu-
gustinus, aut ulhis catholicus de homi-
ue olim reo originalis nunc remissi , In-
geri iudicium p )cnale filio irne et ob-
stricto vinculodamnationis?
Fundameiilum aulem Augustini fuit
ex verbis Pauli adhibentis quoque Ma-
lachiae testimonium, supposito quod ea
loquantur ad literam de dileclione , et o-
dio Dei non quantum ad corpus et bona
1)rimogeniturae, sed quantum ad animam.
[aec est ratiocinatio
proprie odio habuit Esaù, et quidem eo
o lio de (pio alibi similiier odio sunt
D > impiits et impietas eius
babeli. I. ad Simplicianum. Sed non
propter pcccatum proprium scriptum
ci cuiin non ex operibus. Ergo propter
_inilc; ergo non fuit remissum illi
nam profecto odio habere Esaù propter
originale remissum) et quidem co odio
otto Deus odio habet impium et impie-
tatem eius edam ab adversariis non ad-
mitti tur. J t* quidem Deus homincs
t « 1 1 ì
Eropter originale remuvam poen al itati-
tta huius vilae, non tamen dicitur eos
odio habere , eoque odio quo odit ini-
pium et impietatem.
— 189 —
Unum est animadvertendura ad re-
ctam Augustini intelligentiam: non esse
,
omnino idem in Augustino liberari a rea-
lu originalis, a vinculo damnationis Adae,
ac liberari àut discerni a massa perdi tio-
nis, a conspersioneAdam Hoc enim
eie...
posterius saepe latius patet quam pri-
mura. exemplum exep. CLXXWI.
Sit
ad Paulinum al. CVI. num. 3. Gratia
Dei per Iesum Christian Dominimi no-
strimi,quo d fide s pera et cattolica tenet
semper Ecclesia , pusillos cum magnis
« morte primi hominis transfert non so-
him peccata delendo veruni edam ad
,
non peccandwn, recteque vivendumeos,
qui iam uli possunt voluntatis arbitrio
sic adunando , ut nisi adiuvet , nihil
pietatis atque iustitiae sive in opere, sive
ctinm in ipsa voluntate habere possimus.
Audis in quositumsit transferre a mor-
te primi hominis ad viiam secundi, si id
tela sua amplitudine usurpetur? Gratia
deletionis peccatorum transfert a morte
primi hominis: sed et qui deinde post de-
leta peccata adiuvantur ad bene viven-
dum, transferuntur et ipsi a morte pri-
mi hominis ad vitam secundi. Nimirum
mors primi hominis non solum reatum
originalis peccati dicit , sed alia plura
complecti potest, ex. gr. ignorantiam et
concupiscentiam.
Lib. de Corr. et grat. e. VII. n. 12.
Qui in melius non commutati perseve-
Augustini. Deus rantiam non acceperunt... non sunt ab
Ma conspersìone discreti, quarn constai
: esse damnatam omnibus euntibus ex
, ut expresse uno in conclemnationem. Soluti quidem
fuerunt in baplismo a reatu originalis ;
: sed quoniam massa irae, peccali , perdi-
tionis, dicit etiam ignorantiam et concu-
•
piscentiam in quas tenebras et lyranni-
dem ilerum relabunlur qui non perse-
,
verant, optime dicunturnon omnino dis-
creti a massa perdilionis ; discreti qui-
dem secundum quod ad eam massam
pei linet realus originis , qui in baptismo
solvitur , nec reviviscit ; non aulem se-
cundum quod ad eam massam pertinet
ignoranza, et concupiscenlia.
 — 190 —
gap. xcix. XCIX. Cum autem Dei misericordiam commendasset in eo quod ait,
U a na
Igitur non volentis, neque currenlis, sed miserentis est Dei
boni t J deinde ut etiara :

miieretur Deus , iudicium commendaret quoniam in quo non fit misericordia, non iniqui-
(

Mariute tas fit sed iudicium; non est quippe iniquitas apud Deum) continuo sub-
» :

iunxit > at(I ue ait » dicit enìm Scriplura Pharaoni quia ad hoc te excifavi, ut
aoi ixV'i ,

Exoci. ixi ic. ostendam in te polentiam mcam , et ut annuntietur nomen meum in universa
terra. Quibus dictis ad utrumque concludere, idcst
et ad misericordiam et ,

R om . ix. 18. ad iudicium Ergo, inquit, cuius vult miseretur, et quem vidi obdurat. Mise-
,

retur scilicet magna bonitate, obdurat nulla iniquitate-, ut nec liberatus de

suis meritis glorietur, nec damnatus nisi de suis mentis conqueratur. Sola
enim gratia redemptos discerni t a perditis quos in unam perdi tionis concre-
,

verat massam ab origine ducta causa communis. Hoc autem qui eo modo
audit, ut dicat, Quid adhuc conqueritur ? nam voluntati eius quis rcsislit ? tam-
quam propterea malus non videatur esse culpandus, quia Deus cuius vult mi-
seretur et quem vult obdurat absit ut pudeat nos hoc respondere, quod re-
, :

ibid. xx. 21. spondisse videmus Apostolum; homo tu quis es, qui respondeas Beo? Num-
quid dicit figmenlum ei qui se finxit, quare me fecisti sic? An non habet polestatem
figulus luti ex eadem massa facere, aliud quidem vas in honorem aliud vero in ,

conlumeliam? Hoc loco enim quidam stulti putant Apostolum in responsione

defecisse et inopia reddendae rationis repressisse contradictoris audaciam.
,

Sed magnum habet pondus quod dictum est. homo tu quis es? Et in talibus
quaestionibus ad suae capacitatis considerationem revocat hominem verbo
quidem brevi, sed re ipsa magna est redditio rationis. Si enim haec non ca-
pit, quis est qui respondeat Deo ? Si autem capit, magis non invenit quid
respondeat. Videtenim, si capit, universum genus humanum tam iusto iu-
dicio divino in apostatica radice damnatum, ut etiamsi nullus inde libera-
retur, nemo recte posset Dei vituperare iustitiam; et qui liberantur , sic o-
portuisse liberari, ut ex pluribus non liberatis atque in damnatione iustis- ,

sima ostenderetur quid meruisset universa conspersio, et quo e-

derelictis,
tiam istos debitum iudicium Dei duceret nisi eis indebita misericordia sub-
Rom. ni. i
9. veniret: ut volentium de suis meritis gloriari, omne os obstruatur; et qui glo-
1. cor. 1. ..
rialWf in j) om ino giorieiur.

Nota 1. in caput Nonnulla observanda sunt , ut Augu- non posse ab homine fieri. Quis hoc ne-
XCIX -
stini ratiocinatio facilius exponatur. sciat ? ait Auguslinus lib. de Gr. et lib.
1. Uomini secundum se et multo ma- arb. e. XVI. Non ergo sollicitus est Au-
gis supposito originali peccato , indebi- guslinus in hoc capile, aliisque alioruiii
tum est utrumque supernalurale auxi- librorum locis similibus, ut ralionem det
lium lurn sufficiens lum eillcax : sulìl- de negata gratia sallem remote sufficiea-
ciensautem in aliquo gradu sive proxi- ti, quoniam haec non negaiur: Homiiii-

mo sive remoto debitum est solum in bus natura fdiis irae propterea dantur
quantum necessariu ni est ad assequen- praccepta vivendi quia datur et gratia,
dum eum flnem et implenda ea praece-
, ut qui iubet iuvet,
pta quae sine ilio consequi aut imple-
, 2. Hinc facilius intelligitur iustitia
re non possumus: Firmissimc creditur Dei negatis peculiarem uberiorem aut
Deum iustum ctbonum impossibilia non victricem gratiam, quandoquidem inde-
potuisse praecipere : ait Augustinus lib. bita est omnino homini ha ben ti quod si-
de Nat. et gr. e. LXIX. Magnum ali- tis est. Expende quae Auguslinus habet
quid p ciadiani se scire putant, quoti' 1.H. Quaestionum supra Exodum q.
do dicunt'. non iubcret Deus quod scirct XVIII. Ut ergo tale cor haberet Phth
 - 191 —
rao, quod patientia Dei non mover* tur mini quidquam debentis,e\ suppositione
ad pietatem, scd potius ad imputatati, aulem legis impositae solimi debentis vi-
vini propriifuit. Ubi vides, et miseri- non autem uberiores , al-
res suflicientes
cordiam moventem ad pietatem idest , que uberrimas , esse rationem suflìcien-
auxilium sufficiens, et vitium resistala tem, ob quam Deus, cui vuli, neget, e-
misericordiae moventi. tiam nullum liabenti originale peccatum
At enim vero: Quis dicat modani quo quo pacto cani negavit Adamo alque
ei persuaderelur ut crederet, etìam om-
,
Èvae iuslis, et angeJis aposlatis. 2. Pec-
mpotenti defuisse! ait Augustinus J. I. catum originale non remissum esse prae-
ad Simplic. q. II. n. ik, Alque uiiivcr- terea sumeientem aliam rationem cur ,

sim loquendo verissime dixerat num. neget Deus et gratiam regenerationis,

13. de omnibus pervicacibus Si velici : elgratias con gru as conversioni^ a pecca-
etìam ipsorum misercri, posset ila vaca- lis actualibus. 3. Si autem sermo exien-

re, quomodo illis aplum esse/, ut et mo- datur etiam ad regeneratos adultos, dico
venntur^ et intelligerent , et sequeren- peccatum originale quod iam remis-,

tur. [aro antera haec specialia beneficia
perdueut ad miseri ordiam indebitam
quae si oegetur , non est Jocus querelae.
Hinc idem Aogoslinufl de Pharaone, ubi
su [ira: Quod vero ca facto, sani, qaibus
cor suo litio tam malignimi
iussionibus Dei .... dispensationis fuit
divìnae. Non poluit aulem conqueri
PJiarao, quiaul dixerat Augustinus: Pa-
sum est, non esse' molivum negandi gra-
,
tias efììeaces , sed ut dixi( in not. ad cap.
LUI. ) principium argurnentandi
esse
ad emolliendam difficullatem atque ar-
duitatem , quam humaiius inlelleclus
resisteret appreheudit, cum Deus non omnium, ut
posset , miseretur, sed aliquorum. Hoc
argurnentandi principio uli videtur Au-
gustinus hoc Encbiridii cap XGIX. Uni- .

tientia Di movebaturad pietatem .Qua- versum genus humanum tam insto divino
le liabebat quod salia eiatj ceterum sua ìudicio in apostatica radice damnalunij
culpa, nonflcxibiliter conscniiebat^ scd ut etiam si nullus inde liberaretur ,

ìnflexibiliter renitebat , ut ibidem ait nemo Dei damnare iusti~

recte posset
Augustinus. tiam. Minusergo mirandum est, si plu-
•\. Satis igitur est ad querelas retun- res Deus ab liac damnatione Jiberat tan-
I dendas, quod diximus de misericordia tum ad tempus , tum permiltit iterum
indebita. Ouo nomine comprehendi de- ingredi vias suas , et in perdilionem re-
bet non modo gratia congrua alque eili- Jabi ,
quamquam non in reatusremissos,
c i\eruens adultos a peccalis lethalibus quandoquidem permittere poterat , ut
actualibus , sed edam gratia baptizatis homo peccati originalis reus perpetuo ia-
impartita parvulis. Cum ergo indebita ceret in eadem damnatione.
misericordia a e miserati o sit non modo ( Sic oporluisse liberari .... ) Haec et Nota ir. ad cap.
jìcix.
eruit a stata peccati originalis, sed similia patrum testimonia, et ratio, quae
edam ab actualibus illos quoque, qui re- his leslimoniis indicari videtur, in causa
i.i li tam iuerant, et soluti a reatu o- iuerunt, cur plures sibi suaserint Deum
ngmalis, quid c^t quod Augustinus ad necessitari saltem moraliter ad optimum.
vindirandam Dei iusdtiam neganlis plu- Audiendus Godefridus Guillielmus
ribus rnisericordiam indebitam non si- , Leibnitius (Theodiceae part. I. num. 8.
slit in boc Minimo Dei iure nemini de- latinae versionis an. 1719.): Iam supre-
tieni iniserationcin, sed vim ma ista sapientia non rninus
bonitati
praeterea etiam facit in originali [leccato? ìnfìnitae adiuncta, non poluit non eligera
VeJ ergo respousio apologetica divinae optimum', nani sicut minus malum est
providentiae petita ex causa communi quoddam boni genus , ila minus bonum
inulis pcccati^et apostatica^ radicis est species quaedam mali, si bono maio-
. non e-.t univ ei saiis \ Deus,
' ri obicem ponit, cssclquc in Dei actioni-
sencordiam gratiaej efficacia et vieti icis bus corrigendum ali quid si melius a- ,

etiam prop ter originale remissum , quod gendi loeus Joret. Quamvis autem hoc
sapra negavimus. argu inculimi, si quid probat, evinca!, ne-
ELespoodetur 1. Summura Dei ius ne- cessitatemi Dei ad optimum non mora*
 ,

— 192 —
Jem modo, sed melaphysicam } tamen influita Dei perfectiono. Intelligendum
Leibnitius pluribus epistolis , quarum est (ait lib. I. con. et Proph.
Adv. Legis
fragmenlarefert latinus interpres in mo- e. VII.
)
quod non ca (bona creatajye-
nito prolegomeno p.17. ait: Deus neces- cerit eorum indigus, sine quibus esse irà
sitalus est ad mundum creandum mora- sua pcrfecla beatitudine potuit sine ini-
liternon metaphysice. Et alia epistola: lio sempiterniti* Ideoquippe istorum fa-

In Deo optime agendi necessilatem a- ciendorum causa sola Dei bonitas fiat ,
gnoscit. quia nccessilas eius ulta nonfuit.L. XIII.
In Ime controversia asserendum vide- de Trin. e. X. de Deo idquit , cuius po-
tur. Primo : Deum necessitale metaphy- testati omnia aequaliter subiaccnt. Ra-
sica facere optimum ex parte agentis lio autem esse ulterior potest , quonianT
,

cum omnis eius actus propler se ipsum ,

in rebus finilis repugnat optimum. NuìÀ
idestpropter bonum iniìnitum sit , ideo- lus quippe nume rus quamlibct magniti
que perlectissimus sit. Secundo : Deum ve l dicitur, vel si dici iam non poh si ,

necessitate metapbysica facere optimum cogitalur, cui non addi possiti ut maior
ex parte rerum , cum bac limitalione , sit ait Auguslinus 1. 1. e. Il.contra Adv.

nempe comparalione huius aut illius fi- Legis et Proph. Similia dixeris de crea-
nis a se libere intenti }
qui finis in prae- turis, ve! qualibet creaturarum univer-
senti providentiaest magna quaedam suo- sitale.
rum atlribulorum manifeslatio. Ratio Hinc solvitur argumentum Leibnitii:
est, quia si flnem intendit, fieri non pò- minus bonum^ eslo, sit aliqua mali pìiy-
test, ut media proportionem accuratissi- sici species : at essenlialis est haec im-
mani non habeant ad eum assequendum. perfectio cuicumque fìnitae rei aut operi,
Tertio: Deum nulla necessitale neque quia non est aequale J adenti ait Au-
,

metaphysica neque physica neque mo- guslinus ibidem cap. III. Non est autem
rali ferri ad faciendum optimum ex par- reprebendendus ,
qui omisit melius, quia
te rerum, si absolule loquamur, ac nul- quodeumque faciat , semper melius ac
la facta suppositione. melius lacere potest} dummodo quod fa-

Ratio repetenda est cum Augustino ex cit bonum sii.

C A e. C. Haec sunt magna opera Domini, exquisita in omnes voluntates eius: et

Nihil
pr.ieter
fieri
tam sapienter exquisita, ut cum angelica et humana creatura peccasset , id
voiuntaicm Dei , est, non quod ille sed quod voluit ipsa fecisset, etiam per eamdem creatu-
,

'còntra e"*
'
rae voluntatem, qua factum est quod Creator noluit, impleret ipse quod vo-
rl'cxlT.' m ^ Dene utens et malis, tamquam summe bonus, ad eorum damnationem
:

quos iuste praedestinavit ad poenani , et ad eorum salutem quos benigne

praedestinavit ad gratiam. Quantum enim adipsos adtinet, quod Deus no-
luit fecerunt quantum vero ad omnipotentiam Dei nullo modo id eflìcere
:

valuerunt. Hoc quippe ipso quod contra voluntatem fecerunt eius, de ipsis
facta est voluntas eius. Propterea namque magna opera Domini exquisita in
omnes voluntates eius ut miro et ineffabili modo non fìat praeter eius vo-
:

luntatem, quod etiam contra eius fìt voluntatem. Quia non fìeret, si non si-
neret: nec utique nolens siuit sed volens: nec sineret bonus fieri male, nisi
omnipotens et de malo facere posse t bene.
cap. ci. CI. Aliquaiido autem bona voluntate homo vult aliquid quod Deus ,
a
boni perb?nM non vult, etiam ipse bona multo amplius multoque certius voluntate naiu ;

'^Utate"*' *' nus ma a v° lUntas csse nunquam potest.

^ Tamquam si bonus fìlius patroni
homi nom velit vivere quem Deus bona voluntate vult mori. Et rursus fieri potest
,
*e ™P
imi
p tur. ut hoc velit homo voluntate mala, quod Deus vult bona, velut si malus fì-
lius velit morì patrem, velit hoc etiam Deus, nempe ille vult quod non \ uli
Deus, iste vero id vult quod vult et Deus , et tamen bonae Dei voluntati
 — 193 —
pietas illius potiusconsonai, quamvis aliud volentis, quam huius idem vo-
lentis im pietas. Tantum interest quid velie homini, quid Deo congruat , et
ad quem finem suam quisque referat volunlatein ut aut probetur aut im- ,

probetur.Xam Deus quasdam voluntates suas, utiquc bonas, implet per ma-
lorum hominum voluntates malas: sicut per iudaeos malevolos bona volun-
tate Patris prò nobis Christus occisus est: quod tantum bonum factum est
ut apostoìus Petrus quando id fieri nolebat, satanas ab ipso qui occidi vene-
rat, diceretur. Quam bonae apparebant voluntates piorum fìdelium , qui
nolebant apostolum Paulum Ierusalem pergere, ne ibi pateretur mala quae
bus propheta praedixeral et tamen Deus haec illum pati volebat prò
:

annuntianda Gde (Mirisi exercens martyrem Christi. Neque istam bonam

i ,

voluntatem suam implevit per cbrislianorum voluntates bonas , sed per iu-
daeorum malas et ad eum potius pertinebant qui nolebant quod volebat ,
:

quam illi perquos volentes factum est quod volebat; quia idipsum quidem
sed ipse per eos bona, illi autem mala voluntatc fecerunt.
CU. S<m1 quanlaelibet sint voluntates vel angelorum vel hominum ,
e**, cu.
t <

vel bonorum vel malorum, vel illud quod Deus vel aliud volentes quam inv icu se l n P cr

Deus, omnipotentis voluntas semper invida est: quae et mala esse num- e
Ì,Ju^fJ™
quam potest quia etiam cum mala irrogat iusta
; est, et profecto quae iusta mìsereatur sive

est, mala no» est. Deus igitur omnipotens sive per misericordiam cuius
vult misereatur, sive per iudicium quem vult obduret, nec inique aliquid
facit, nec nisi volens quidquam facit, et omnia quaecumque vult facit.

Quae diximus nota II. in cap. XGIV. grum, ac completimi divinae voluntatis Nota in caP .

circa ea quae impii negiigunt, ac in qui- c " Cf" cu

et seqq. de voluntate Dei efficaci , atque
inefficaci in sensu s. Augustini , coniìr- bus eam non implent. Voto ut creata- ,

inaniur abunde ex hoc capile C. et duo- rete rationales haec faciant, atque Ma
, quibus si bene
lentibus in omittant, sub spe praemii, ac meta poe-
numcrrs ^pties profìtelur voluntatem
, nae, vel si id negligant, volo ut poznas ,

Dei quae non impleatur, Non quod Me.. luant, et hoc ipso suo inalo ad plura
voluti factum est quod Creator no- bona cur ancia inserviant. In quo actu
luti Quod Deus noi uit fecerunt.... divinae voluntatis bipartito , si voluntas
{ ntra voluntatemfecerunt eius et cet... Dei ex priore parte consideretur, saepe
Al in In- eisdem capitibus vides tana elo- non impletur , non fi t : haec autem vo-
quenter commendar! invictam Dei vo» luntas Dei, sive hic voluntatis respectus,
lilDtatem. si subtiiiter res cum Auguslino expenda-
Modoa ,
quo duo haec Augustinus tur, est voluntas Dei non in quantum
componi t habetur in iis verhis capitis
, omnipotens est, quantum supre-
sed in
C. Quantum enim ad ipsos aftinet, quod mus ad quem special, haec
legislator est,
Deus nokùt, fecerunt; quantum vero ad velare, ilJa praecipere, et obedientibus
dpotentiam Dei, mulo modo id ejji- quidem praeraium aeternae salutis, ino-
potuerunt. Hoc quippe ipso quod
•
bedientibus supplicium aeternae damna-
contra voluntatem eius fecerunt , de tionis constiluere. Haec est Dei voluntas
sfocia est voluntas eius. Lcge se- de qua hoc capile G. Augustinus. Quan-
quentia. tura, inquit ad ipsos ( impios ) alti-
,

un vero hic conciliandi modus, quem

I net quid Deus noluìt fecerunt. Si au-
, ,

hoc loco usurpai Augustinus, nonnullis tem actus voluntatis divinae non ex pri-
vociLus immutatis, est lo ipso, quem i I ma tantum parte consideretur, veruni e-
explicuimus in nota II. cap. XGIV. et tiam ex secunda , idest si non ex parte
,
seqq. oc eodem Angustino in libro de sed totus consideretur, nunquam inel-
Spiritu et litera, Kepete actum ime- ficaxest, sed semper atque omnino effi-

25
 ,

— 194 —
cax non ex ralione polesialis mere Iegis-
,
sive prout non modo constimi! pocnas
lativae, sed ex ratione omnipotenliae exe- impiis, sed eas vaici potentissime exequi,
qucnlis. Dicit enim, quodsi non obediant, alia praeterea eliam bona elidendo ex
luant dcbitas poenas. lam aulem de toto malis peccalorum, in quantum, inquam,
aclu divinae volunlalis ,
prout liane e- voluntas divina talis est, omnipotens est
tiam posteriorem parlerai complectitur , et ad omnipolcntiam periinet quam su-
verum est quod ait Augustinus lioc lo- peraddit polesiati legislativae.
co: quantum vero ad omnipolcntiam Quapropter quemadmodum supra ex
Dei, nullo modo id ejjìcerc valuerunt: libro Auguslini de Spirita et literaad
quìa riempe ut addii s. Doclor, de ipsis
t
conciliandam difficultatem de qua modo
facto, est voluntas eius , eos scilicet pu- controvertitur ,
dislinximus inter volun-
niendo, et plura bona ex eorum malis e- tatem Dei ex parte consideratane et ex
liciendo. Ànimadvertas autem , quod toto^ ita mutatis verbis, eodemquc sen-
liaec voluntas non inaniler, sed efficaci- su retenlo consentanee ad modum Io-
ter exequuliva suppliciorum in impios ,
quendi in hiscapitibususurpatumabAu-
et ex malis bona iaciens, proprie, ac prò- gustino, distinguere possumus inter vo-
priissime non ad merum ìegislatorem luntalem mere legislativam, et volunta-
pertinet, sed ad Ìegislatorem omnipoten- lem omnipotentem , ita scilicet ut ea non
tem, et legislatori superaddit omnipoten- semper impleatur, haec autem impleatur
lem voluntalem: quare omnino proprie, semper. Atque hoc pacto omnipolcnlis
ac formalissime , ut in scholis dicimus, voluntas semper invida est, ut ait Au-
loquitur Augustinus, cum de voluntate gustinus hoc cap. CU. quamvis volun-
divina circa impiorum actus ac poenas tas legislatoris ab inobedientibus con-
scribil: quantum vero ad omnipolentiam temnatur, eamqueimpii calcent et trans-
Dei, nullo modo id ejjìcere valuerunt. grediantur, ut ait s. Doctor huius En-
Revera enim volunias prout exprimi- chir. e. XXVII. Similia leges infra ca-
tur in secunda parte actus propositi , pite CV.

Gap. C.II CHI. Ac per hoc cum audimus et in sacris litteris quod velit
legimus ,
Excuti tur
dictum Apostoli omnes homines sai vos fieri, quamvis certuni sit nobis non omnes homines
• Tim.'n. 4 salvos fieri, non tamen ideo debemus omnipotentissimae Dei voluntati ali—
1 V m
ric° quid derogare sed ita intelligere quod scriptum est, Qui omnes homines vidi
,

salvos fieri: tamquam diceretur nullum hominem fieri salvum, nisi quem fieri
ipse voluerit: non quod nullus sit hominum, nisi quem salvum fieri velit
sed quod nullus fiat, nisi quem velit, et ideo sit rogandus ut velit, quia ne-
cesse est fieri si voluerit. De orando quippe Deo agebat Apostolus ut hoc di- ,

ioan. r.
9 .
ceret. Sic enim intelligimus et quod in Evangelio scriptum est: ()mì illuminai
omnem hominem; non quia nullus est hominum qui non illuminetur, sed quia
nisi ab ipso nullus illuminatur. Aut certe sic dictum est qui omnes homines ,

vult salvos fieri non quod nullus hominum esset quem salvum fieri nollet.
;

qui virtutes miraculorum facere noluit apud eos quos dicit acturos fuisse
poenitentiam si fecisset; sed ut omnes homines omne genus humanum intel-
ligamus per quascumque diflerentias distributum, reges , privatos, nobiles
ignobiles, sublimes, humiles, doctos, integri corporis , debiles , ingeniosos,
tardicordes, fatuos, divites, paupercs, mediocres, mares, foeminas, infanto,
pueros, adolescentes, iuvenes, seniores, senes; in linguis omnibus, in mori-
bus omnibus, in artibus omnibus, in professionibus omnibus, in voluntatum
et conscientiarum varietate innumerabili constitutos , et si quid aliud dilTe-
renliarum est in hominibus. Quid est enim eorum linde non Deus per l ni—,

genitum suumDominum nostrum per omnes gentcs salvos fieri homines \

lit, et ideo faciat, quia omnipotens velie inaniler non potest quodeumque
 — 195 —
voluerit? Praeceperat enini Apostolus, ut oraretur prò omnibus hominibus, et 1 . l'ina. M. i. eie.

specialiter addiderat prò regibus et ni qui in sublimitate sunt, qui putari pote-
rant, fastu et superbia saeculari a humilitate abhorrere.
fide! christianae
Proinde dicens, hoc cnim bonum est Deo , id est, ut e-
corani Salvatore nostro
tiam prò talibus oretur: statini ut desperationem tollerct addidit , qui omnes ,

homincs cult salvos fieri, et in aijnilionem vcritatis venire. Hoc quippe Deus bo-
num iudicavit, ut orationibus huniilium dignaretur salutem praestare subli-
iniuni: quod utique iam videmus impletum. Isto locutionis modo etDomi-
nus est usus in Evangelio, ubi ait pbarisaeis decimatis menlam et rutam et
, lue. XI. 42.

omnc olus. Neque enim pharisaei et quaecumque aliena et omnium per

omnes terras alienigenarum omnia olerà decimabant. Sicut ergo lue omnc
olus omne olerum genus ita et illic omnes homincs omne hominum
, ; ,

genus intelligere possumus: et quocumque alio modo intelligi potest , dum

tamen credere non cogamur aliquid omnipotentem Deum voluisse fieri
factumque non esse; qui sine ullis ambiguilatibus si in coelo et in terra, si-,

cut cimi veritas cantat, omnia quaecumque voluit fecit, profecto facere noluil l's. CXIJI. 11

quodeumque non fecit.

CIV. Quapropter etiam primum bominem Deus in ea salute in qua , Cap. CiV.
Ouae fuerit
conditus crat , custodire voluisset, eumque opportuno tempore post genitos voluntas Dei
ubi iam non solum erga Allunimi
tilios sine interpositione mortis ad meliora perducere ,
queni
peccatimi non committere, sed nec voluntatem posset habere peccandi, si ad peccaturum
praesciebat.
permanendum sine peccato, sicut factus erat, perpetuam voluntatem habitu-
rum esse praescisset. Quia vero eum male usurum libero arbitrio , hoc est
peccaturum esse pracsciebat; ad hoc potius praeparavit voluntatem suam ,
ut bene ipse faceret etiam de male faciente , ac sic hominis voluntate mala
non evacuaretur, sed nihilo minus impleretur omnipotentis bona.

Bfon tamen debemus oinnipotcntissi- vandi homines videtur coarctare ad solos Nota in cap ,

niae Dei minutali aliquid derogare*.. praedestinatos cuiusmodi sunt libri de CHI. et C1K.
,

[nhaerentes distinctioni quam prox ime

,
usurpavimus voluntatem Dei ut
inter
in. 11 legislatoris, et voluntatem Dei ut
umnipolcntis, dicere verissime possumus
Angustiamo cum coarctat voluntatem
Mirandi homines ad solos praedestinatos,
(|ui reipsa salvabuntur intelJigere non
, eodem saltem anno. In his autem omni-
de voluntate Dei nt meri legislatoris, sed
de voJimtate Dei ut Domini omnipolen-
tisnon modo in inferendis praemiis, at-
<|ur suppliciia posi inclita ac demerita
,
Cintate Dei, libri sex contra lulianum,
liber de Correptione et grada , epistola
ad Vitalem , liber de P rae destinai ione
Sanctorum, libri Operis imperfetti: qui
omnes post Enchiridion conscripti sunt,
aut certe, uti libri sex contra Iulianurn ,
bus libris, si bene observes , semper Au-
guslinus vini lacere in eo solet, quod vo-
luntas omnipotentis inanis esse non pos-
sit.Idipsum autem saepissime inculcat

•ed etiam in distributione suorum dono- in hoc Enchiridio a capile XCV. ad

rum praep irantium ad vitam aeternam. caput CIV.
ELaec distioctio coincidi! in distincuonem liane autem voluntatem omnipotentis
a theologia usurpatam de voluntate an- praeparantis efficaciter dona sua ad asse-
lecedenti ac consequeoti, absoluta et con- quutionem vilae aetcrnae Augustinus ,

ditionata , inefficaci et efficaci. Sed hoc distinxerat clarissime a voluntate legis-

babei commodi, quod pressius iuhaereat latoris capi tibusproximis C., CI., et CU.
verbis Augustiui in his Euchiridii capi quam non fatetur septem sal-
implori
tibus, aiiisque limi superioribus ac con telli in locis uti sopra animadvertimus.
,

sequeotibus ac proinde etiam aliis Au- Expende ea verba Cam angelica et hu~
:

guitini libiis , in quibus voluntatem sai mafia natura pcccassct idcsl non quod
 — 196 —
Me, sed quod voluit ipsa , fecissel . Ila- Habes 2. voluntatem Dei omnipoten-
que angelica et humana
natura peccan- tis in suorum donorum distributione ,

do fecit quod ille non voluit utique vo- qui quoniam Dominus est, non vult om-
luntate legislativa , cui pecca lum con- nibus praeparare dona reipsa perducen-
trariami' secundum illud Augustini: Ptr- tia ad gloriam, ef hoc pacto omnes efìì-
calum est dietimi, factum, vel concupi- caciter salvare. liane voluntatem spe-
timi contra legem aeternam. Haec vo- cialem,quam Augustinus ex capile om-
lunlas, quam saepius profìletur Augu- nipotentiae commendat, distingui in sen-
stinus in toto contcxlu, non sane semper tentia s.Doctorisab alia legislativa
volun-
irnpletur. Ad hanc legislativam volun- late generali clamat universum eonlextus.
talem perlinel voluntas generalis et con- Confìrmatur hoc ullimum: (juod enim
ditionata salvahdi omnes, si ipsi bene u- specialis voluntas Dei ut omnipotentis ,

tentes divina gratia velini ,

sicut eiiain in erogandis specialibus suis donis distin-
generalis et condilionata voluntas pu- guati^ in sistemate s. Augustini a volun-
niens omnes . si male utenles divina gra- tate legislativa omnibus communi pro-
tia peccent. ponente indifierenler praecepta, ac prae-
Quod ad legislativam voluntatem per- mia, et poenas omnibus viatoribus, hoc
tineal volunlas condilionata praemii con- inqiiam facilius concipies, si ex te quae-
ferendi quae volunlas proinde ineJlicax
,
siero, quid sit secundum Auguslinum in
esse polest,dare vides in hoc capile CIV. hoc cap. CHI. Enchiridii voluntas sal-
Elioni primuni hominem Deus in ea sa- vandi praedeslinalos , quam voluntatem
lute in qua conditus erat custodire vo- , salvandi non habet erga reprobos. Ex-
luisset eumque ... ad
,
meliorem perdu- pende verba huius capilis CHI. in En-
cere ... si ad permanendum sine pecca- chiridio; Aut certo sic dicium est , qui
to perpetuam voluntatem habìlurum esse omnes liomines vult salvos fieri , non
praescisset. quod nullus hominum esset ,
quem sal-
Igitur ex Augustini sententia in legis- varli fierinoi le t , qui virtutes miraculo-
latore Deo habemus hunc actum : ne rurnfacero noluit apud eos , quos dicit
pecces idfecerìs volo le custodire in
: si aclurosfuisse poenitentiam sifecisset.
salute qua conditus es , et ad meliorem Dicit 1. Augustinus esse liomines, quos
perducere. Similem aut similes actus Deus salvos fieri non vult.
possumus ac debemus ex Augustini sen- Dicit 2. quid sit Deum nolle, ut salvi
tentia concipere in Deo legislatore cir- fiant : exemplum ponit in ea nolitione ,
ca alios liomines secundum illud Augu- qua Christus noluit virtutes miraculo-
stini tract. XII. in Ioan. n. 12. Quan- rutn facere apud eos, quos dicit actu-
tum in medico est sanare venit aegro-
, ros fuisse poenitentiam, quod
si fecisset:
tum. Ipse se interimit , qui praecepta exemplum omnino respondet alteri quo
medici observare non vult.. Salvari non . haec misericordia subtracla est ab Esaù,
vis ab ipso? ex le iudicaberis. In qui bus, ait Augustinuslib. I. ad Simplic. q.
ut vides, perspicue supponit liane legisla- II. num.10. , ut non sic vocarctur ut ,

toris praecipientis voluntatem de confe- et vocalo inspirarctur fides, et credens

rendo praemio negligi posse ac contentini. miscricors fieret, ut bene operarclur.
Itaque spedato conlextu horum qua- Etenim, inquit idem Augustinus n. IV.
tuor Enchiridii capilum C. , et CI. de quis aucleat elicere defasse Deo modani
quibus proxime supra, et CHI., ac CIV. vocandi quo ctiam Esaù ad cani fi Jan
,

de quibus in liac nota , habes 1. volun- mcnlcm applicarci voluntatemque con-

,

tatem Dei legislatori^ praecepta sua et iungeret , in qua Iacob iustificutus est?
praemia omnibus propouentis: quod cui ni Ecce tibi igitur , quid sit Deum nolle
de Adamo, idem de aliis dici debet ut , salvare aliquos in sensu Augustini
ex texlu citato, aliisque iunumeris, prae- nolle ita ipsorum misereri. Quia si vel-
cipue toto libro de Gr. et lib. arb. con- ici elicmi ipsorum misercri , ait Augusti*
'

stai, in quibus praecepta etpraeceptorum nus n. 13. , posset ila vocare quo//
observandorum praemium omnibus in- illis aplum esset, ut et moverenlur, intel-
diilerenler proponunlur. ligerent et sequerentur.
 — 197 —
Cuin ergo nolle homines aliquos sal- Quae Ime usque disputavimus impri-
vos fieri quantum ex. hoc Enchiridii
,
mis adiungenda sunt iis, quae in nota ad
capite intelfigitur , sit nolle vìrlutes fa- caput LII. fusius dieta sunt de voluntale
cere upudeos, qui poenìlentiam egùsenl Dei salvandi omnes secundum menlem
sifecisset, ab opposi todeprehendes, quod s. Augustini* tum aliqua corollaria col-
velie salvos facere eos . qui re ipsa salvi ligenda.
fiunt, ex oniui hominutn geoere , niliil Corollarium I. Ex dictis colligitur ve-
aliudsii, (inani velie vìrlutesfacere apud ritas asserti illius, quod ad complemen-
qui poenìlentiam acturi sunt si far , tum doctrinae
,
ac sistematis exhibui-
dai ,idesl vocibus universalioribus , ut mus ad cap. LTI. ubi de volun-
in nota
lib. I. ad Si rapi. q. II. n. 13. est velie tale salvandi omnes at ne commentano
:,

iiììi misereri, sire ita vocare quo- nimis exeresceret, reiecimus in alium lo-
modo illisaplum est, ut et moveantur , cum eius asserti probalionem ,
quae mo-
et inlelligant et sequantur. do tradenda est.

Iam autem haec voluntas salvandi om- Asseruimus eo in loco veritatem gra-
nes, idest omne lioniinnin genus erogan- vissimi momenti ,
quod Augustiuus in
do illis specialemmJsericordiam^noD est liis libris teslimonium Apostoli
ubi ,

voluntas perlinens ad Deuni , ut meruni Deus vidi omnes homines salvos fieri, in-
: propouentem omnibus in- terpretatur de speciali voluntale , quae
differeDter viatoribus praecepta ,
proe- compleclitur solos electos , inseruerit ta-
mia ac poenas -cria voluntale , sed est men , vel praesupposuerit aliqua quae
voluntas distincla per nostrum cogitandi evincunt ex eius senlentia Deum praeler
uni a Deo legislatore , et pertinens eam voluntatem specialem de eleclis,ha-
ad Deinn , uti Jegislalor omnipolens est. bere seria ni generalem voluntalem sal-
Quaie Auguslinus 1. I. ad Simplic. q. vandi etiam reprobos.
I.unni, IV. postquam plures vocaiionis Jam aulem oslendimus , quod Augu-
modos enumeravil, qui ad manum sunt stinus statini cap. CIV. agnoscit Deum
omnipolentiae divinae , ila concludit : habere volunlatem legislativam propo-
Cum ergo edius sic, alius autem sic mo- nentem omnibus praecepta , poenas et
\'catur ad fidem, eadciw/uc res saepe a- praemia etiam aeterna , et quidem prò
lio modo dieta moveat,aliumque rnoveat, sialu non modo naturae innocentis , sed
alium non moveat quis audeat dicere ,
etiam lapsae, de qua loquitur per simi-
defasse Deo modum vocandi edam E- les phrases j ergo hoc ipso Enchiridii
sau?... Quiò enim dicat modum, quo ei loco quo tradit expositiones testimonii
persuaderetur ut crederei elicmi omni- , apostolici vidi omnes homines salvos fie-
potcnti defuisse? ri.... insinuat eam generalem volunta-
\ ; _lur, quantum satis , decla- lem quam nos tuemur.
i, quod Auguslinus hoc Enchiridii Firmior erit magisque inconcussa hu-
cap. III. coarctans volunlalem salvandi ius corollarii veritas nonnullis aliis ad-
omnes homines, de quaApostolus, intel- dilis animadversionibus in huius Enchi-
vomnute omnipotente in di- ridii cap. CHI.
specialibus donis, quibus Animadversio 1. quod explicatio apo-
cuius vuli speciaJiter miseretur non au- •,
stolici testimonii , Deus vidi omnes ho-
oluotate Dei ut legis- mines salvos prout aptalursolis e-
fieri,
Katoris proponeotifl praecepta, poenas ac lectis, quam hoc capile CHI. proponit
nia , ([nani voluntalem et agnoscit Auguslinus, est secundum quamdam di-
in hi proximis Augusli-
ipitibus slributionem accommodam, ila ut sensus
tetur posse non impleri quae sii, non quod velit universaliler salutem
\

elio coincidit cum cònsuetis schola- omnium hominum, sed quod nullus sit
ilù oruin d isti nctionibus, quae tamen Ba- salvus, (juem Deus non velil salvimi fie-
ioj [ansenio, aliisque in Augustini Jcctio- ri:additque alibi exemplum , quo dici
i oiecto vei satis minti \ ari isere, quia solet: hic magister docci omnes pueros
ì usurpati! ab Angustino uon usur- huius civitatis, non quod omnes oumino
pa tas. universaliler doceal, sed quod nullus di-
 ,

— 198 —
scat lilcras nisi per ipsum. Sed hoc En- et ipse de Jiominibus. Observes diligen-
cliiridii loco usurpat exemplum solis , et ter eam causalem.
Clirisli per solem figurati , secundum Lib. 11. e. epist. Parm. e. XIV. Si
quam allegoriam Ioannis I. dicitur il- : omnem hominem illud lumen illuminai,
luminat omnem hominem. liane expli- nullus relinquitur.
calionem adhibet Augustinus non modo Animadverlo 2. quod explicalio aite-
in hoc Enchiridii e. CHI. verum eliam ra apostolici testimonii prout electis
,

i. IV. e. Iulianumc. Vili. lib. de Corr. solis aptatur ,

et gr. e. XIV. lib. de Praedest. sanct.
c. Vili, ibique affert exemplum magi-
slri , tandem etiam in epist. ad Vilalem.
Accommodanda autem distinctio
est ,
quam usurpavimusin notaadc.XLVIII.
et seqq. Alia est veritas, quae in hacex-
plicatione asserititi', ac docetur, alia quae
praesupponitur, quamvis non asseratur,
aut doceatur. Asseritur ea voluntas bene-
placiti eflìcacisde salute electorum tan-
lummodo per distributionem accommo-
dam. At praesupponitur voluntas gene-
ralis, et universalis ad omnium salulem,
qualem debet habere Legislator univer-
salisproponens universaliapraeceptacum
poenis ac praemiis aeternis. Dicitur qui-
dem magisler docere omnes civitatis pue-
ros, si nullus doceatur nisi per ipsum •
at hoc erit verum praesupposita volun-
quam secando loco Au-
gustinus usurpat, est qua distribulio, o-
mnes homines salvos fieri, accipilur iu-
complete prò generibus singulorum, non
autem prò singulis generum. liane Au-
gustini explicationem in hoc Enchiridii
cap. CHI. sequuntur Fulgentius lib. de
Incar. Chi*, e. XXXI. Beda et Ansel-
raus vulgatus ad hunc locum Pauli.
Probat Augustinus expositionem suam
ex contextu Apostoli. Praeceperat enim
Apostolus ut oraretur prò omnibus ho-
minibus , et specialiler addidcrat , prò
regibus etiis qui in sublimitate sunt: qui
putari poterantfastu et superbia saccu-
lari a ficlei chrislianae humìlitate ab-
horrere. Proinde dicens hoc enim bonum
est corani Salvatore nostro Dco , idest,
ut etiam prò talibus oretur, statini ut de-
sperationem tolleret, adda qui omnes ,

tate universali, quammagister habet, et homines vultsalvos fieri, et in cognilio-

universali praeparatione ad docendum neui veritatis venire: hoc quippe Deus
omnes etiam qui re ipsa non docentur. bonum iudicavit , ut orationibus liunii-
Fac enim eum magistrum habere volun- làmi dignaretur saluterà pracstarc su-
tatem solum docendi eos, quos docct: u- blimium. Ilaec quoque explicalio, quam-
lique nullus docebitur nisi per ipsum *, vis non asserat , praesupponit lamen vo-
quis autem dicat eum docere omnes pue- luntalem Dei universalem salvandi om-
ros civitatis, eum esse magistrum omni- ues. Quemadmodum enim ex orationibus
um puerorum Eodem sensu sol
civitatis? quae fìunt prò regibus , etiis qui in su-
illuminat omnem hominem , non quia blimitate sunt Augustinus vel
, collie^it
omnes illuminentur, sed quia nullus il- praesupponit voluntatem salvandi onme
luminami* nisi per ipsum. At hoc optime hominum genus , ita ex orationibus pio
procedit praesupposita universali prae- omnibus hominibus et unoquoque iu

paratione solis ad omnes quantum ex se parliculari praesupponitur ab Angustino

est, universaliter illuminandos. Ipse le- aliquasaltem voluntas seria salvandi >in-
sus quidem , ipse splendila sicut sol, se gulos , ut dcsperalio tollatur voluntas :

lumen esse significans quod illuminat

. inquam , scria per quam non stet quin
omnem hominem venienlem in hunc omnes omnino et distributive , et colle-
munduni. Quod est iste sol oculis car- ctivesumpti salventur,quaeque non/>cr
nis, hoc Me cordibus. Verba sunt Au- mitlat , aliquem se excusarc de umbra
gustini serm. LXXVIII. n. 2. qui sae- mortis ut idem ait Enarr. I. in ps.
,

pe alias hanc solis et Chrisli universalità- XVIII. num. 7. Quemadmodum oratio

lem commendai. Quare ir. XIV. in Ioan. prò omni hominum genere non stai siuc
n. 2. Erat lumen verum ait Evangeli-
^ divina voluntate salvandi omuehomiuu*
sta, quod illuminat omnem hominem genus ^ ita oratio prò omnibus homiui-
venienlcm in hunc mundum. Si ergo orn- bus non slal sine aliqua praesupj
ncmhomincm , et ipsum Ioanncm , quia Dei volunlalc salvandi omnes.
 — 199 —
Animadverto 3. quod ultima augu- Deo hunc aul similem aclum
niiiioscit in

sliniana explicatio aposlolici icslimonii volo con/erre victriccm gradarti Paulo ,

Deus vult oìnncs homincs salvos fieri si Stephanus orct ; nolo conferrc si non

prout solis electis aptatur non habetur

, orct.
lice Enchiridii cap. CHI. sed lib. de Cum ergo tanta in efficaciam orationi-
Coir, et gr. e. XV.
Docet igilur ([nod bus slatuta lege adnexuerit Deus , in eo
Deus velit omnes homincs salvos fieri ',
ipso quod nos ad orandum prò aliis imo
idest faciat ut homines velint omnes sal- prò omnibus tana saepe ac vehemenler
vos fieri, eo sensu (juo Paulus ad Rom. excilet, ostendit se omnium salutem vel-

Vili, dicit. Spiritus postulat prò nobis , ie seria aliqua volunlale. Quare quod
idest postulare nos taeit eenùtibus ine- , Deus velit ut prò oremus effectus
aliis

marrabilibus. Et Gen. e. XXil.Nunc co- est praesupponens generalem voluntatem

rnavi, idest cognoscere feci, quod timeas salvandi omnes.

Dominimi. Al haec quoque explicatio, Animadverto ultimo quod habet Au-
Jicetnon asserat,praesupponit tamen vo- gustinus hoc Enchiridii cap. CHI. ubi
Jtinialem Dei seriam et universalem sal- postqnam proposuit eas explicationes a-
vandi omnes, sic ut effectus praesupponit postolici testi moni in quantum aptatur
i

suam causano. Eternai oratio plurimum solis electis, conci udit : et quocumque a-

valet ad alienano salutem obtinendam : lio modo intclligi potest dum tamen
,

orate prò invicem, ut Salvemini ( inquit credere non cogamur aliquid omnipo-
,

Iacobus Apostolus in sua epistola cano- tcntetn Deum voltasse fieri factumque ,

nica }
multimi en'un valet oratio insti
)
non esse. Quibus verbis aperit mentem
assidua. Quam veritatem profìtetur Au- suam, quod non excludat alias interpre-
gustine hoc ipso Enchiridii cap. CHI. taliones, quibus nihil denegetur efficaciae
Hoc quippe Deus, ait s. Doctor, bonum omnipotentiae ;
cuiusmodi est volunlas
indicava ut orationibus humilium di-
, illa generalis, quam explicuirnus saepe ,

gnaretur salutem praestare sublimium , etquam ex ipso Augustino conciliavi-

quod utique iam videmus impiotimi. Et mus cum Dei omnipotentissima volun-
sopra eodem hoc capite CHI. dixerat : lale.
V quod nullus sit hominum nisiqueni Constat itaque de ventale corollari!
dvum fieri vela, sed quod nullus fiat, quod modo proposuimus , et de asserto ,

nisi (pieni velit, et ideo sit rogandus ut quod alibi exhibuimus.Modo autem pro-
vclit, quia nccesse est fieri , si voluerit. bandum suscepimus s. Augustinum non
gendua Augustinusser.CCCLXXXII.
I . modo complecti interpretalionem aposto-
al. IV. de sanctis ninn. 4. Ut noveritis lici testimonii, Deus vult omnes homines

quantum valucrit oratio s. martyris Ste- salvos fieri, tamquam adstruentis volun-
pliunì. re< urritc nobiscum ad illuni ado- tatem generalem, sed quod in iis ipsis lo-
Icscuntem nomine Saulutn... Dominus cis, quibus tradit expositiones alias, quae
ad illuni: Quare me persequeris? .Sed . . solos electos comprehendunt,insinuat ta-
ira tanta mala quae ommittis in me men , et praesupponit generalem illam
,
olim quidem debui perdere te i sed Ste- voluntatem salvandi omnes,cui adeo con-
phanus survus mais oravit prò te. Per- tradicunt baiani , et ianseniani.
git Augustinus describendo orationis fru- Corollarium II. Ex diclis descendit
ctum: Elisus est sacvicns,ercctus est crc- non quidem alia responsio re ipsa diver-
driis; elisus est input, crectus est agnus: sa, sed alia responsionis l'orma obiicienli-
elisus est persccutor, crectus est praedi- bus Augustinum in hoc Enchiridii cap.
cator: dicam planit/s, dietim apertati : CHI. inierpretanlem verba Pauli de ge-
elisus. est filius pertk'tionis, crectus est neribussinguloruin hominum, non aulem
elei si Saulus
tionis , elisus
crectus <
, de singulis gcneruin. Kcsponderi cnim
est Paulus. Nam
martyr Stephanus si poteslcum Augustinus inicr-
distinctione:
non sic orasset Ecclesia Puulum hodie, pretatur de gencribus singulorum homi-
non haberet sud ideo de terra erectus
; num voluntatem salvandi omnes homi-
' si Paulus, quia in terra inclinatua exou- nem, voluntatem , inquam, salvandi in-
ditus usi Stephanus, Quare Augustious tellectara prò voi un tate con le rendi bene-
 ,,

— 200 —
fida, el dona congrua concedo- inlelJe-, ie facere virlules . sive alia beneficia e-
ctam prò voluntalc confercndi beneficia largiri ii<=, qui bene eis essent usuri.
ci dona, quae salis sint, si per hominem Corollarium III. Inde confirmalur ,
non sielerit, nego. Exposuimus quippe , quod alias insinuavimus,voluniaiem sal-
quod siculi apud Augustinum in hoc vando prout eam Augustinus explicat
e. CHI. nolle salvare aliquos idem sit ac non esse voi un la lem efììcacem intenti-
nolJe facere miraculorum virtules apud vani finis, ex qua sequatur volunlas
eos, qui acturi fuissent poenilenliam si conferendi media.
fecissel, ila velie salvare sit idem ac vel-

C a P . cv. enim oportebat prius hominem fieri ut et bene velie posset

CV. Sic ,
,
Voluntas
hominis ad et male; nec gratis,
si bene nec impune, si male postea vero sic erit ut
, ; ,

bonum et inalnm male velie non possit nec ideo libero carebit arbitrio. Multo quippe libe-
;
aHter libera in
primo statu , rius erit arbitrium quod omnino non poterit servire peccato. Neque enim
,
aliler in ultimo.
culpanda est voluntas, aut voluntas non est aut libera dicenda non est ,

qua beati esse sic volumus, ut esse miseri non solum nolimus sed nequa- ,

quam prorsus velie possimus. Sicut ergo anima nostra etiam nunc nolle ìd-
felicitatem, ita nolle iniquitatem semper habitura est. Sed ordo praetermit-
tendus non fuit, in quo Deus voluit ostendere quam bonum sit animai ra- ,

tinale quod etiam non peccare possit quamvis sit melius quod peccare ,

non possit sicut minor fuit immortalitas, sed tamen fuit in qua posset e-
: ,

tiam non mori, quamvis maior futura sit in qua non possit mori.
Cip. evi. CVI. Illam natura humana perdidit per liberum arbitrium hanc est ,
Libero arbitrio
gratia necessaria acceptura per gratiam quam fuerat si non peccasset acceptura per meri-
, , ,

in primo et
secundo statu.
tum quamvis sine gratia nec tunc ullum meritum esse potuisset. Quia etsi
:

peccatimi in solo libero arbitrio erat constitutum non tamen iuslitiae re- ,

tinendae suffìciebat liberum arbitrium, nisi participatione immutabilis boni

divinimi adiutorium praeberetur. Sicut enim mori est in hominis potestate
cum velit , nemo est enim qui non se ipsum ut nihil aliud dicam vel , ,

non vescendo possit occidere; ad vitam vero tenendam voluntas non satis
est si adiutoria sive alimentorum sive quorumeumque tutaminum desint
, :

sic homo in paradiso ad se occidendum relinquendo iustitiam idoneus erat

per voluntatem ut autem ab eo teneretur vita iustitiae', parum erat velie
:
,

nisi ille qui eum fecerat adiuvaret. Sed post illam ruinam maior est miseri-
cordia Dei, quando et ipsum arbitrium liberandum est a servitute cui do- ,

minatur cum morte peccatum. Nec omnino per se ipsum, sed per solam Dei
gratiam , quae in fide Christi posila est liberatili' ut voluntas ipsa sicut
, : ,

l'rov. Vili. 35. scriptum est a Domino praeparetur qua cetera Dei mimerà capiantur per
,
,
sec. LXX«
quae veniatur ad munus aeternum.
Cir CVII. CVH. Unde et ipsam vitam aeternam, quae certe merces est operimi
Vita aeterna
merces et tamen honorum, gratiam Deo appellat Apostolus: Stipendium enim, inquit, peccati
gra tia.
Rom. vi. a3. mors, gralia autem Dei vita aeterna in Christo lesti Domino nostro. Stipendium
prò opere militiae debitum redditur, non donatur: ideo dixit stipendium ,

peccati mors , ut mortem peccato non immerito illatam sed debitam ile-
mostraret. Gratia vero nisi gratis est gratia non est. Intelligenduni est
,

igitur etiam ipsa hominis bona merita esse Dei munera quibus cimi vita ;

aeterna redditur, quid nisi gratia prò gratia redditur ? Sic ergo factus est
homo rectus, ut et manere in ea reclitudine posset non sine adiutorio divi
no, et suo perversus arbitrio. Utrumlibet borimi elegisset, Dei volun-
fieri
tas fìeret, aut etiam ab ilio, aut certe de ilio. Proinde quia suam maluit l'«
 — 201 —
cere Dei, de ilio facta est voluntas Dei, qui ex eadem massa perditio-
quam
nis, quae de illius slirpe profluxit, fticit aliud vas in honorem, aliud in con-
tumeliam: in honorem per miscricordiam , in contumeliam per iudicium ut
nemo glorietur in homine; ac per hoc nec in se.
GVm. Nani neque per ipsum liberaremur unum mediatorem Dei et Ci», cvirr.
Ex Deo'salu»
hominum hominem Iesum Christum nisi esset et Deus. Sed cum factus est , nostra, ita ut
nec per Christian
Adam, homo scilicet rcctus, mediatore non opus erat. Cum verogenus hu- liberaremur si .

manum peccata longe separaverunt aDeo, per mediatorem , qui solus sine non esset Deus,

peccalo natus est, vixit , occisus est, reconciliari nos oportehat Deo usque
ad carni s resurrectionem in vilam aeternam: ut humana superbia per hu-
militatem Dei argueretur,ac sanaretur, et demonstraretur nomini quam lon-
ge a Deo recesserat cimi per incarnatimi Deum revocaretur, et exemplum
,

obedientiae j)er hominem Deum contumaci nomini praeberetur; et Unige-

nito suscipiente formam servi, quae nihil ante meruerat , fons gratiae pan-
derclur et carnis eliam resurreclio redemptis promissa in ipso Redemptore
;

praemonstraretur et per eamdem naturam , quam se decepisse laetabatur

diabolus vinccretur ; nec tamen homo gloriaretur , ne iterum superbia na-
Sceretur et si quid aliud de tanto mediatoris sacramento a profìcientibus
:

videi i et dici potest , aut tantum videri , etiamsi dici non potest.

Tu liis capiiibus tria observari utili ter mas I. p. qU. LXXXIL art. 1. Ipsi Notaincap.
possunt ,
praeter illa quae capitibus CV. beati quamvis non quantum cr C cyu
sint liberi ' rit
l
'

ri CVTT. repetuntur de voluntale Dei in- ad finem, sive Deum videndumet aman-
victa, omnino consentanea iis, quae pro- dum sunt tamen liberi in aliis pluribus
,

i me vposila suut. et possunt veliehoc aut illud , quorum

Primo. Observanda distinctio servitu- neutrum a fine deordinat, ut docet s. Tho-
tis, cui re>pondet libertas a servitute , et mas in II. d. XXV. q. I. art. 1. ad 1.
neccssitatis ,
cui respondet libertas a ne- Falso ergo scribit Iansenius 1. VII. de
tate. Servitila autemest tura culpae, Or. Gli. e. XIII. fieri non posse ut ea-
timi poenae, tura etiam praecepti atque dem potentia voluntatis circa finem ver-
obligationis. Hinc illa Augustini hoccap. setur ut natura, et in ea quae sunt ad fi-
CV1. Ipsum arbitrium libcrandum est a liera, ut potentia libera.
servitute* Libertas antera a necessitate Observandum secando loco ,
quod de
insinuatur in statu naturae lapsae per ea necessitate gratiae in statu naturae inno-
vi i Deus vaimi ostendere quam bo-
ha :
:
cenlis docet Augustinus. Iansenius qui-
riimi sitanimai m donale quod etiam demabutens, utsolet, auctoritate Augu-
non pei care possit Igilur non modo — ,

stini docet 1. II. de Gr. Glir. cap. V.

,

ustinus potentiam peccandi etsaepe alibi in eo libro praecipue, quod

sed etiam potentiam non peccandi, idest nec Adam , nec angeli sancii aliquid bo-
arbitrium liberimi ab inevitabili necessi- ni operari potuerunt sine gratiae ausilio,
tate. Nani ui ait Augustinus 1. de Sp. et neque absque coelestis gratiae adiutorio
lit. e. XXXI. Cum potcstas datar, non perseverare potuerunt. Gum autemeap.
necessitas utique imponila/'. VI. discriraen adiutorii primi et secun-
Nihil antera obstat, quod voluntas di- di hominis proposuisset , quod videlicet
catur libera , quamvis necessario velit adiutorium sine quo non in Adami arbi-
felintatem. Nani quamvis necessario ve- trio relinqueretur, ut ilio prò sua natu-
lit filiera ulliraurn felicitatis, tamen libe- rali libertale uteretur, adiutorium vero
mediornra
ra est inelectione in quibus , Cliristi quo invicte donet ipsum sui et
bonura misceturcuin deieclibus : quare voluntatis usum, addit paulo post, quod
potest ea compierti aut respuere. Klectio primus efFectus huius diversi tatis adiuto-
non est de fine, sed de ìùs quae sunt ad rii est, quod angelis, et Adamo adiuto-
finem ut dicitur III. Etìiic. aii s. Tho- rium illud sine quo non, non donaret me-
26
 . .

— 202 —
quod ìJla Jicel coope- lestem per gratiam innocens acceptura
illuni voluntali ,
,

rante nascebatur , sed hoc ipsa sibi vo- iuisset per meritum-, nam quarnvisetiam
junlas pareret... illud sibi ipsa ve! daret hoc meritum naturae innocentis gratia
sit sive ex gratia et adiutorio in statu in-
una cum gratia cooperando , vel abiice-
ret nutum suum concursumque repri-
nocentiae necessario, dispar tamen est u-
mendo^ nunc vero gratia potentissima et triusque status gratia atque adiutorium-,
velie voluntati , et consentire gratiae ,
et nam gratia naturae innocentis erat tan-
cooperationem meritum donat.
et tum modo adiuvans participatione immu-
Ad Ianseniumrevincendum in eoquod tabilis boni •
at gratia naturae Japsae
docet meritum naturae innocentis non estmisericordia maior : est enim et ad-

fuisse in gratia, satis est horum capitum iuvans et liberans a servilute , cui domi-
Enchiridii contextus: Illam ( minorem ncturcum morte peccatum , liberans, in-
immortali la tem in Paradiso terrestri) na- quam , in fide Christi. Ecce tibi Augu-
tura humana perdidà per liberimi ar- stini sensum se ipsum interpretantis . Po-
bitrium: liane (maiorem immortalità te a terai quidem Augustinus dicere: natura

coelestem ) est acceptura per gratiam lapsa accipit per gratiam maiorem, quod
quam fuerat , si non peccasset , acce- natura innocens acceptura fuisset per me-
plura per meritum. Hoc diclo , si atten- ritum ex minori gratia. At placuit Au-
da tur verborum cortex , videtur docere gustino uti modo loquendi magis em-
s. Doctor, quod si natura humana non
phatico , et cuius plurima exempla dedi-
peccasset, acceptura iuisset inimortalita- mus in notaad cap. I. et II. huius En-
temcoeli per meritum sine gratia, modo chiridii , et gratiam quidem magnani na-

vero acceptura illud sit per gratiam , si- turae lapsae nominare , gratiam mino-
ve per meritum cum gratia. rem naturae innocentis silere. Quod eo
Hunc sensum postulai vis proposi tio- liberius, et tutius facere potuit ,
quo sla-

nis adversativae qua meritum conlra-

, in tini subsequebatur in hoc capite decla-
ponilur gratiae, meritum in statu natu- ratio , quam expendimus. Hinc habes 1.

rae innocentis opponitur gratiae in statu quid sibi velit Augustinus , durn 1. de
naturae lapsae Cor. et gr. cap. X. dicit, Angelos per li-
Poslquam Augustinus passus est sibi berimi arbilrium slelisse , quod liberimi
excidereeam assertionem, utitur, ut rhe- arbilrium pari modo eliam Adamo tri-
lores solent, figura correctionis : Quam- buto: non tamen negat sive angelis sive

vìs , inquit, sine gratia nec tunc ullum Adam gratiam omnem eliam solius adiu-
meritum esse potuìsset : ac si diceret :
lorii: negat ex toto contextu gratiam li-

quod asserui non careat diificultate ,

,
berantem seu gratiam liberationis : lege
cum enim et natura lapsa accipiat im- caput sequens XI. ab iis verbis quid ergo?
mortalitalem coelestem per meritum ex Adam non habuit Dei gratiam ? lmmo
gratia , et natura innocens acceptura iuis- vero habuit magnam sed disparem .... ,

seteamdem immortalitatem per meritum Ille in bonis erat..» Sancti vero in hac
cum gratia factum, videtur nullius mo- vita , ad quos pertinet liberationis haec
menti esse datum a me discrimen ac di- gratia.. . Lege serm.CLXXiV. al. Vili.

versità tem. de ver. Aposl. contra pelagianos num. 2.

Postquam liane dilTicultalem expolivit Perierat homo per liberam voluntateni ,

Augustinus, aggreditur nodi solutionem: venilDeus homo per gratiam liberatri-

sed post illam ruinam maior est mise- cem. Ubi vides liberam voluntalem Ada-
ricordia Dei, quando et ipsum arbilrium mi contraponi non cuicumque gratiae ,

libcrandum est a
, domina-
servilute cui sed gratiae liberatrici.
tur cum morte peccatami nec omnino per Habes 2. quid sibi velit Augustinus lib.
se ipsum, sed per solam Dei gratiam ,
de Praed. ss. e. XI. n. 31. Humana hic
quac in fide C liristi posila est, libcratur. merita conlicescant , quac perierunt per
Ac si nimirum Augustinus dical: veruni Adam, et regnet quac regnai Dei gra-
est, si bene inlelligatur, quod asserui di- nd per lesimi Christian Sei)Mi> et hu- . :

scrimen naturae innocentis ac Japsae ,

manae naturae merita quae sine
quod lapsa accipiat immorlalilalem coe- tale gratiae sanantis n abita periermtf
 — 203 —
per Adam, non habent amplius locuni : tinendae sufficiebat liberimi arbitrium ,
sed sola regnet gratia liberatrix per Ie- nisi parlicipatione immutabilis boni di-
suiu Christina, qui salvnm faciet popu- vinimi adiutorium praeberetur. Ecce ti-
lum suum a peccatis eoruin. Hoc est di- bi similitudinem Augustini hoc capite :

scriraen ab Augustino intentimi loto eo Sicut enim mori est in liominis potestate
nini). 31. quo Christum commendai al cimi petit nemo est enim , qui non se
,

nostrum caput , et nos ut membra eius: i/istmi ut nihil aliud dicam vel non me- ,

hoc discrimen coosonat verbis Enchiri- scendo possit occiderc ; ad vitam vero
dii lioc capite C VI., minime vero discri- tenendam voluntas non satis est, si adiu-
men in eo sitimi est, ut capitibus I. li. loria sive alimcntorum, sive quo r urne um-
citatis saepe inculcai Iansenius,quod ine- tutaminum desint , sic homo in Pa-
(jite

rita naturae innocentis vocentur huma- radiso ad se occidendum relinquendo

na, cum acque bene merita humana vo- iustitiam idoneus erat per voluntatem ;
centur merita naturae lapsae pergratiam ut autem ab eo teneretur vita iustitiae ,

reparatae, sicut hoc ipso Enchiridii ca- parum erat velie , nisi ille qui eumfe-
pite CVI. utraque natura et innocens et cerat adiuvaret. Scis autem quod simili
lapsa vocatur Humana* Enchiridii cap. o omino modo loquatur Augustinus de
CVI. habes hominis merita , et quidem statu etiam naturae lapsae , nisi quod in
liominis in statu naturae lapsae. Quid hoc statu est gratia non solimi adiuvans ,
vero interest inter merita hominis , et sed etiam liberans; in statu autem na-
merita humana 1 vide etiam sermonem
. turae innocentis est solum adiuvans ex :

Angustiai CLXXIV. ad illa verba Apo- innumeris Augustini locis lege serm. de
stolihumanus sermo... Atque hactenus Cantico novo tom. VI. maur. edit. cap.
de observalione secunda Vili. Sì lune ille homo non fuit caulus
Terlio , atque ultimo loco observan- nunc homo caveat vel expertus. Odit
dum in his Enchiridii capitibus, etprae- Deus praesumptores de viribus suis.
cipue cap. CVI, quod maxime conducat Quid enim valeat liberimi arbitrium non
explicandae sententiae s. Augustini, libe- adiutum in ipso Adam demonstratum
rimi arbitri uni sine Dei adiutorio nonnisi est. Ad malum ad bonum
sufficit sibi ,

ad peccandumvalere, nostrum nihil esse non nisi adiuvetur a Deo. Ex eo quod

nisi peccatimi: ital. deSp. etlit. e. III. ,
Adae accidit infert Augustinus quid ho-
,

I. III. e. duas epistolas pelagianorum ,

mo lapsus Eamdem illationem
valeat.
I.I.Retract. c.XV., serra. CLXXVI. al. habet Ep. CLXXXVI. ad Paul. e. XI,
X.dc wrbis Apost., Epistola CLVTI. al. n. 37. estque concilii Arausicani canon
IA\\lX.,Ep.adPaulinuraGLXXXVI. XIX. Prosperi sententia CCCV1II. ex
et
al. C\eadem ex Carihaginensi, et Mi-
1. Augustino: Natura humana etiam si in
Jeviiano usurpat Coelestinus e.X. et A- illa integritate , in qua est condita, per-
rausicanum can. XXII. Nerno , inquit , manerete nullo modo se ipsam^ Creatore
habet de suo nisi mendacium et pecca- suo non adiuvante , servarci: linde cum
timi. Quam doctrinam Augustini et ve- , sine Dei gratia salutem non posset custo-
tei um patroni passim usurpant baiani dire quam accepit , quo modo sine Dei
ac iansenistac, ut calumnientur Pontifici- gratia potest recuperare quam perdidit?
bus, qui damoarant baiaoam propositio- Quare quae de uno statu dicenlur ad a- ,

nem XX\ Liberimi arbitrium sine

III. lium sunt Iransierenda. Iam nonnulla a-
graliac Dei adiutorio nonnisi ad pec- nimadvertenda sunt.
candum vaici .Qnaodoqaidem haec dam- 1.Liberum arbitrium , sive libertas
nata proposi tio eadem videtur cum Au- adacquala ad morlem et vitam non sita
gustini ac veterum doctrina. est in uno quodam indivisibili , sed in ge-
Lt gravis haec diJììcukas non ita dif- mina potestate quarum una est voluntas
,

ficile expediatur expende similitudi-

, ipsa habens poleslatem mortis vel Dolen-
Tiem, qua utitur Augustinus hoc Enchi- do vesci, allera praeter ipsam voluntatis
ridii e. CVI. ut probet assertum suina. potcntiani supcraddit polcntiam aut ad-
Età peccatimi in solo libero arbitrio e- iutorium alimentorum sive quorumeum-
rat constiUUum , non tamen iustitiae re- que tutaminum: quamvis ex his duabus
 — 204 —
partibus constituentibus principalior , et statu quo lumen babet verissime dici- ,

uti «cholaedicunt in recto , sit voluntas, tur, quod polest non videre sine adiuto-
quae etiam sola vocari polest liberum rio lucis, id est sine cooperatione lucis,
arbitrium , non quidem proximum , sed polest aulem videre, sed oculo , cum quo
remotum. cooperetur lux iam ad parilatis applica-
:

2. Ex his duabus parlibus conslituen- tionem.

tibus liberum arbitrium ad mortern et 1. Libertas contradictionis ad peccan-
vilam, mors quidem effective respondet durn ,
sive etiam libertas conlrarietatis ad
voluntali, non adiulorio alimenlorum ... peccandum et bene agendumnon est quid
non enim hoc adiutorium sed illa vo- , ut ita dicam, unicum , simplex , el indi-
luntas influii in morlem. At vero vila visibile, sed sita est in gemina potestaie,
respondet quidem voluntali , non lamen quarum una quia ex
est voluntas ipsa ,

soli , quantum adiulae adiutorio

sed in tubilo est, polens peccare*, altera
, nimi-

alimenlorum sive quorumcumque tuta-

,
rum poleslas non peccando vel bene a-
minum. gendi , praeter ipsam potentiam volunta-
3. Hinc liabes planum et obvium sen- lis superaddit adiutorium divinum tum

sum eius sentenliae. Liberum arbitrium ex parie inielleclus tum ex parte volun-
per voluntatem sine adiutorio alimento- tatis , idest adiutorium cognilionis , et af-
rum potest mori) non potest vivere, ro fectionis, sive in ordine naturali , sive in
sine adiutorio idem est, ac sine influxu, ordine supernaturali prò varietale mate-
concursu, et cooperatione alimentorum; riae, circa quam exerceri debet libertas 5

non autem necessario significat sine ali- quamvis voluntatis potentia se liabeat ut
mentis. Id significat formalissime , atque quid principalius, et in recto.
etiam scholastice vox adiutorii excludi- : 2.Peccatum respondet effective po-
tur ergo influxus, concursus, etcoopera- tentiae voluntatis minime vero adiuto- ,

tio alimenlorum ad mortem , non exclu- rio divino cognilionis , atque affectionis;
duntur ipsa alimenta quae eliam si lia-
: non enim liaec adiutoria, sed potentia vo-
beanlur , aut sint in hominis polestate , litiva influii in mortem: omissio autem
semper verum erit , homo per se ipsum peccati vel bonum opus respondent qui-
mori potest sine adiulorio; quamvis ca dem volilivaepotentiae , sed ut adiutae.
liabeat , vivere non potest nisi ea non,
3. Inde fit a perla veritas sententiae
modo liabeat , sed etiam adhibeat. Liberum arbitrium sine
augustinianae.
In idem recidit alia simililudo saepe Dei adiulorio nonnisi ad peccandum
usurpata ab Augustino de sano ocuìo il- valet liberum arbitrium sine in-
, idest
luminalo: naml.de Nat. etgr. c.XLVIII. fluxu concursu , et cooperatione divini
,

ii. 56. Si de integra et sana hominis na- adiutorii , nonnisi ad peccandum valet.
tura loqueretur
,
quam modo non habe- Quis boc negat ubi non est influxus, con-
mus, nec sic recte diceret, quod non pec- cursus cooperatio divini adiutorii , sed
,

care nostrum tantimvnodo sit , quamvis aclus exit ex solo libero arbitrio, in quan-
peccare nostrum esset: nani et lune essct tum distinguitur a divino adiutorio seu
adiutorium Dei, et tamquam lumen sa- naturalis, seu supernaturalis ordinis, non
nis oculis quo adiuti videant, se prae-
,
exit nisi malus aclus. Ipsi aclus ii.dif-

beret volentibus. Jgitur oculus li ber ad ferentes in individuo secundum auctores,

non videndum, et videndum ( eo sensu a quibus propugnanlur, non ita emanane
quo polentiae distinclae a voluniale esse a solo libero arbitrio , ut non etiam a co-
possunt saltem mediate liberae) consli- gnitionibus et affectionibus naluralibos
tuilur exduobus, potenlia et luce, ita ta- emanent, quae licei non sinide obiecto po-
men ut potentia visiva
sit conslitutivum sitive bonesto , sed indifferenti , sunt ta-
principalius in recto ac non visio qui-
: men coeleslis quaedam protectio , qua
dem est effìectus qui respondet soli Odi- prò eo tempore excludunUir mali aclus :

lo, qui potest se ipsum claudere ne vi- quarelocum habetin aliquo saltem gra-
deat:, visio autem non soli oculo respon- dii eagratia, de qua illud celebre Augii-
det, sed oculo ut adiulo per lucem. De stini :graliae tuac deputo et quaecum-
oculo autem eliam illuminalo et pio eo que non feci mala , 1. II. coni. e. > II. :

imo Enchiridii e. CXV.
que in eo se liberavi a malo
infertur in tentalionem.
Neque alius ,
quam
positus congruit canoni arausicano : Ne-
mohabet de suo nisi mendacium etpec-
catum. Cam enim fiunt actus boni si ve
supeniaturales sive natnrales , imo etiam
actm indiiìerentes in individuo, si possi-
biles sint liaec omnia non de nostro tan-
, hominis ad vitandum malum sine adiu-
tum fiunt, sed de alieno, sive de aliqua
vil supernaturaJi, vel naturali gratia ,
aut protectione , qua saltem malum mo-
rale vitatur.
— 205 —
sciai unusquis- triumì Rccole hominem peccantem (in
,
quod non Paradiso ). Quaeris quid valeat ad au-
xilium Deus et homo? Attende in eo
sensus proxime ex- gratiam liberantem, Nusquam potuit sic
ostendi, quantum valeat voluntas homi-
nis usurpata per superbiam ad vitan-
dum sine adiutorio Dei malum. Nonpo-
tuit plus et manifestius exprimi quam
in homine primo. Quod possit voluntas
torio Dei, idest, sine cooperatione adiu-
torii Dei, profecto hoc manifestissime ex-
primitur in Adamo: tam grande enim
peccatum effectus fuit solius voluntatis ,

Baiana autem propositio XXVIT. fai- et nullo pacto effectus fuit adiutorii di-
ta est meo iudicio, quod doccat , liberano vini.Quid vero valeat voluntas hominis
arbitrium non valere, nisi ad peccan- ad vitandum malum sine adiutorio Dei,
dum , sine adiutorio gratiae Dei, quo no- idest sine existentia adiutorii divini, sive
mine constai am fi-
illuni inlett igeve «rati spoliata adiutorio, quomodo oslenditur
dei quam exprimit prop. XXII sive
, ,
in homine primo? de quo Augustinus ].

gratiam ipsius Christi, quam exprimit de Corr. et gratia Quid vero ?

cap. XI.
prop. XXIX. et XXX. negata distinctio- Adam non habuit gratiaml Imo vero lia-
ne amori* naturali*, et gratuiti
, ut habes buit magnani.
prop. XXXIV. argumentatione
Simili Ex hoc igitur sermone contra pelagia-
reiicias doclrinam Qucsnelli in pluribus nos habemus quo pacto simiJes phrases
proposi tionibus eiusdem doctrinae , uti intelligendae sint in aliis Augustini testi-
prop. XXXV11I. Peccator non est liber moniis.
nisi ad malum sitif gratia liberatoris. Simile argumenlum confici pò test ex
Corollarium. Bine infero : quod sae- sermone ad Catech.de cantico novo tom.
pissime habet Augustinus de libero ar- VI. maur. ed. cap. Vili. n. 8. Quid
bilrio sine Dei adiutorio, sive de libero enim valeat liberimi arbitrium non ad-
arbitrio se solo, non
re ipsa signifìcat iutum, in ipso Adam demonstratum est.
contingere realem separationem arbitrii Ad malum sufficit sibi, ad bonum non,
a quoemnqiie divino sive naturali , sive nisi adiuvetur a Deo. Primus enim Me
Bupernaturali adiutorio, sed separa tio- homo acccpit liberum arbitrium rectum ,
irmi ab u>u adiutorii. Abutilur enim Ian- et posuit ante eum Deus, sicut Scriptura
senius bis leslimoniis tum alibi, tum to- dicit, ignem et aquam : ad quod volue-
mo III. lib. III. qui totus est de Gratia ris ìnquit porrige manum tuam. Quo-
,
,

suffii iente , ut prebet reipsa esse quem- modo Adam oslendit quid valeatliberum
dam statum arbitrii, praecipue in infi- arbitrium non adiulum , cum ipse dica-
delibnSj qui
-it sine ullo Dei adiutorio ad tur in eadem periodo magnum adiuto-
evkandum peccatum 5 proindeque cum rium Imbuisse aecipiendo arbitrium re-
omnimoda necessitate peccandi, ctumeum pienissima facilitate boni? nem-
Corollarium hoc praeter dieta potcst pe illa verba non significant arbitrium
aperte coofirmari ex sermone CLXXIV. sine adiutorio , sed sine cooperatione
al. \ IH. de verb. Apost. contra pelagia- adiutorii ex Adami ipsius culpa. Ita in
n<» Dam uum.2. baec babentur Quae-
: : aliis sexcentis locis interprelaberis.
TU quid valeat ad malum liberum arbi-

CIX. Tempus aulem quod intcr hominis mortem et ultimanti resurre- C\p. CIX.
clioncm interpositum est , animas abditis receptaculis conlinet sicut una- ,
Animarum
_.. • . , , . , .. . « receptacula anta
quaeque digna est vel requie vel acrumna, prò co quod sortita est in carne resurrectiontm.
cum viveret.
 , ,,

— 206 —
Noiaincap.cix. In hoc breve caput satis siut commen- ante resurrectionem sunt ibi sine corpo
tarii Joco verba s. Thomae Augustinum re post autem erunt cum corpore et
, ,

interpretantis in IV. Dist. XLV. q. L. quia aliquibus receplaculis mine sunt a-

art. 1. ad 2. Ad secundum dicendum nimae , in quibus post resurrectionem
quod inter abdita receptacula, de
ilici non erunt* Haec s. Thomas. Celerum
quibus Augustinus loquitur , edam sunt de statu animarum iustaruin post mor-
computandi infernus et Paradisus in , tem ante iudicium, quae prò variis tem-
quibus animae aliquae ante resurreclio- poribus seripserit Auguslinus quem in ,

nem continentur ; sed ideo distinguitur pluribus imitatus est BernarduSjiiotiora

tempus ante resurrectionem , et post, quia sunt quam quae nos morari debeant.

Cip. CX. CX. Neque negandum est, defunctorum animas pietate suorum viven-
Saciilicium
altaris et tium relevari cum
prò illis sacriflcium Mediatoris offertur , vel elemosy-
,

eleemosynae pr<
defunctis
nae in Ecclesia fìunt. Sed eis haec prosunt qui cum viverent ut haec si- ,
,

quatenus et bi postea possent prodesse meruerunt. Est enim quidam vivendi modus,
,
qaibusnaiu
prosili t.
nec tam bonus ut non requirat ista post mortem nec tam malus ut non ei ,

prosint ista post mortem est vero talis in bono ut ista non requirat , et
: ,

est rursus talis in malo , ut nec his valeat cum ex hac vita transierit ,

adiuvari. Quocirca hic omne meritum compara tur quo possit post hanc ,

vitam relevari quispiam vel gravari. Nemo se autem speret quod hic ne- ,

glexerit , cum obierit , apud Deum promereri. Non igitur ista quae prò de-
functis commendandis frequentat Ecclesia illi apostolicae sunt adversa ,

Rom. XIV. io. sententiae qua dictum est Omnes enim adstabimus ante tribunal Gir isti
, ,
II. Cor. V. io.
ut referat unusquisque secundum ea quae per corpus gessit sive bonum sive , ,

malum. Quia etiam hoc meritum sibi quisque dum in corpore viveret com-
paravit ut ei possint ista prodesse. Non enim omnibus prosunt et quare
, :

non omnibus prosunt nisi propter differenliam vitae quam quisque ges-
,

sit in corpore ? Cum ergo sacrificia sive altaris sive quarumeumque elee-
mosynarum prò baptizatis defunctis prò valde bonis omnibus offeruntur ,

gratiarum actiones sunt prò non valde malis propitiationes sunt prò val-
; ;

de malis etiamsi nulla sunt adiumenta mortuorum qualescumque vivorum ,

consolationes sunt. Quibus autem prosunt aut ad hoc prosunt , ut sit pie- ,

na remissio , aut certe ut tolerabilior fiat ipsa damnatio.

Notaìitcap.cx. Quae dicuntur in cap. CX. satis con- ci. Dionysio Petavio , ut haec scriberet
sonai^ cum opinione cardinalisCaietani, lib. III. de augelis cap. Vili. n. 15.
quam recentiores magno plausu ample- Augustinus in Enchiridio damnatorum
ctuntur 5 suffragia atque indulgentias de- animas, etsi non omnino a poenarwn
functis magis aut minus prodesse prò aeternitate salvantur , sublevari lamcn
maiori aut minori disposinone merito- istis vivorum auxiliis, eorumque mitiga-
rum ac laborum quibus satagentes per ri supplicia credit. Sed alium sensum
bona opera certam suam vocaiionem, et videtur pati posse verba Augustini , imo
electionem fecerint ; neque sufficere sta- et debere. Quod enim aliqui dicunt dam-
tum gratiae. Quod enim meruerunt sim- nationem ibi late suiniprò poenis Pur-
decedendo , esse
pliciter in statu gratiae gatori] , nimis alienum est a strio Au-
meritum, ut aliquo modo prosint maius • gustini ,
qui damnationem nonnisi dain-
autem meritum requiri , ut citius ac ple- natis tribuit. Cam ergo sacrificia sive
nius prosint. Hinc verissimum esse illud quarumeumque eleemosyna-
altaris sive
Angustiai hoc loco: omne meritum.... rum prò baptizatis defunctis omnibus
Quae autem cap hoc CX. dissetun- offeruntur 7 prò valde bonis (nenipe qui-
turde tolerabiliori damnatione suasere , bus neque prò lethalibus remissis , neque
 — 207 —
prò venialibus aliquid luendum superasi- concludere hoc tantum debuisset Qui- :

ii autem homines sunt satis singularis bus autcm prosunt ad hoc prosunt ut sit
perfèctionis) gratiarum actìones sunt; ^/?«nr remzWo; qua scilicet obtenta, trans-

pro non valde malis propitiationes sunt ieranlur in locum quietis. Al quoniam
(huiusmodi dixeris eos quibus superest ropraesentalurus erat stali in opinionem
luendum sive prò lethalibus rcmissis, si- doccntium damnationem valde malorum
ve prò venialibus ad hoc genus perlinent
: sive inipoenilentium per sulìYagia fieri
negligente* baptizati, imo qui plurimis tolerabiliorcm contra ac Auguslinus ipse
etiam se lethalibus inquinarunt, ceierum ex proprio sensu docuerat nulla esse ad-
sacramenlo aut conlrilione reeonciiiatio- ìumcnta horum mortuorum ideo absolvit
,

nem io tempore obtinuere: hi omoes non caput CX. ea disiunctiva oratione, ac si

valde mali sunt), prò valde malis ( quo- diceret Quibus autem prosunt, aut ad
:

rum numero compiehendes omnes qui
decessere sine vera poenitentia) etsi nul-
la sint adiumenta mortuorum
cumque vivorum consolationes sunt.Hac-
tenus ex. proprio sensu Augustinus. At
quoniam sequenti capite CXII. dicturus
erat de opinione agnoscente mitigatio-
Dem poenarum in damnatis , concludit
doctnnam tradilara assertione disiuncli-
va: Quibus autem prosunt , aut ad hoc
prosunt ut sit piena remissio , aut certe
tolerabilior fiat ipsa damnatio. Augusti-
nus secundum suam sententiam , qua de
valde malis , sive impoenitentibus dixe-
rat nulla esse adiumenta ex
hoc prosunt, ut sit piena remissio , se-
cundum scilicet meam opinionem qua
,
quales- dixi nulla esse adiumenta mortuorum
valde malorum , proindeque totam utili-
tatem esse hominum non valde malorum,
qui per suffragia transferuntur ad quie-
tem- aut certe tolerabilior fiat ipsa dam-
natio secundum opinionem mox expo-
nendam aliorum, qui contra ac ego dixi,
asserunt aliqua esse adiumenta mortuo-
rum impoenilentium et valde malorum.
Haec saltem suadent ita posse accipi
Augustini verba* et caput sequens CXII.
ostendit ita debere accipi, et declarari.
suffragiis ,

(,XT. Post resurrectionem vero facto universo completoque iudicio , ca». cxr.
suos fines habehunt civitates duae una scilicet Christi, altera diaboli
, una postiSom ;

bonorum , altera malorum; utraque tamen et angelorum et hominum. ^JJJJjj" Tel .

v
Irtis voluntas illis faciiltas non poterit ulta esse peccandi
, vel ulla condi- miseri"! ,

tio moricndi istis in aeterna vita vere feliciterque viventibus

; illis infeli- ,

citer in aeterna morte sine moricndi potestate durantibus quoniam utri- ,

(\uc sine fine. Sed in beatitudine isti alius alio praestabilius , in miseria vero
illi alius alio tolerabilius permanebunt.

(AH. Frustra itaque nonnulli immo quam plurimi , aeternam dam- cap. cxir.
,

oatorum poenam et cruciatus sine intermissione perpetuos humano mise- damTtoTum

rantor aflectu atque ita futurum esse non credunt; non quidem Scriptu- aeternam fore
,
-

tla divinis adversando sed prò suo motu dura quaeque molliendo
, et in ,

leniorem llcclcndo sententiam, quae putant in eis terribilius esse dieta

quam verius. Non enim oblkiscelur inquiunt , misereri Deus , aut continebil Ps. LXXVF. io.
,

in iia ma mUerationet suas. Hoc quidem in psalmo legitur sancto sed de :

bis sine ullo scrupulo intelligitur qui vasa misericordiac nuncupantur ,

,

quia et '|>si non prò meritis suis sed Deo miserante de miseria liberantur.
,

Aut si hoc ad omnes existimant pertincre, non ideo necesse est ut damna-
tionem opinentur posse finiri eorum de quibus dictum est et ibunt isti in
, ,
Matt. XXV. .',6.

suppluium aeternam ne feto modo putetur habitura finem quandoque feli-

:

citas etiam illorum de quibus (; contrario dictum est, Iusli autem in vitam
,

(wtmmiìi. Sed poenas damuatorum certis temporum inlervallis existiment

^i hoc eis placet aliquatenus militari, Etiam sic quippe intelligi potest ma-
,
 . . , .,

— 208 —
nere in ira Dei , hoc est
illis ipsa damnatio (haec enim vocatur ira Dei ,
,

non divini animi perlurbatio ut in ira sua hoc est manente ira sua ,
) : , ,

non tamen contincat miserationcs suas ; non aeterno supplicio finem dan-
do , sed levamen adhibendo vel interponendo cruciatibus. Quia nec psal-
mus ait , ad finiendam iram suam vel post iram suam sed in ira sua. , ;

l's. XX, Quae si sola esset quanta ibi minima cogitari potest perire a regno Dei ; ,

exulare a civitate Dei, alienari a vita Dei, carerò tam magna multitudine
dulcedinis Dei quam abscondit tinienlibus se, perfecit autcm sperantibus in
se , tam grandis est poena ut ei nulla possint tormenta quae novimus com-
,

parare si illa sit aeterna, ista autem sint quamlibet multis saeculis longa.
Cap. CXUI. CXIII. Manebit ergo sinc line mors illa perpetua damnatorum, id est
Mors impinrum
ut vita plorimi alienatio a vita Dei , et omnibus ci it ipsa communis , quaelibet homines
perpetua
de varietate poenarum , de dolorum rclevalione vel intermissione prò suis
liumanis motibus suspicentur: sicut manebit communiter omnium vita ae-
terna sanctorum , qualibet honorum distantia concorditer fulgeant.

Nola in caput De poenarum perpeluitate ex doclrina centium eas liabituras aliquam mitiga-
CXI. exit,
CX 111 patruin eruditissime, et copiosissime Pe- tionem; primam omnino reiicitet aperte
tavius 1. HI. de Angelis cap. VI. VII. et contrariarli putat Dei verbis etiamsi ,

Vili ubi etiam habes omnia simul Au-

. quamplurimi per eam aetalem ex iis ,
gustini testimonia sive recitata ,
si ve in- qui Scripturas admittebant, in hoc erra-
dicala. rent} cjuod etiam colliges ex lib. de Fide
Capite autem CXII. huius Encliiridii et operibus et libro XXI. de Civitate
,

immoralur Augustinus in exponenda o- Dei. Aheram cxtenuat quidem , et accen-

piuione docentium mitigari posse dam- set levibus suspicionibus ; permittit ta-
natorum poenas. At clarumvidetur quod men eam amplecti volenlibus. Ac quo-
eam permiltat qui liane sententiam
iis niam primi erroris fautores obiiciebant
tueri volunt, non vero tamquam ex suo eum psalmi versiculum , negat Augu-
sensu probet. Hinc illud: Existiment, si slinus eum illis favere : et interpretatur

hoc cis placet: et infra Quaelibet homi-:
nes de varietale poenarum de dolorimi
relevatione prò suis Immani s motibus su-
spicentur , ubi eam benigna in opinionem
adnumerat suspicionibus , quae oriunlur
ex humanis motibus sive commisera-
, nent, possuut quantum salis interpretari
lionis affeclu. Idem Augustinus lib. XXI.
de Civ. cap. XXIV. eamdem sententiam
proponit de poenis damnatorum mitigati-
dis , tum ita concluditi
non ideo e on firmo quoniam non resisto.
,
Non oppugnava ergo liane sententiam
Augustinus, sed permisit.
At inquies: exponit Augustinus, quod
etiam secundum liane opinionem inter-
pretali congrue possimus versiculum
psalmi Non obliviscetur miserar i Deus,
: de peccaloribusmorientibus \ numero au-
aut conlinebit in ira sua iniserationes
secundum veram doctrinam, ([uae neque
, dependet ab errore asserente damnationis
finem , neque a suspicione docente poe-
narum mitigationem. Addit deinde, quod
qui liane suspicionem seu opinionem te-
illuni versiculum in sententia propria ,
nec coguntur, ut se se praeeipitent in
eam aliam inlerpretationem , quae per er-
Quod quidem rorem nimis noxium populo Dei docet
finem poenarum.
AtChrysostomi mens videlur satis da-
rà prò opinione de miligalione poenarum
infernalium, nec pali inierprelationes
quas aliqui tentarunt. Nani in epist. ad
Philip, boni. III. multa habet uum. 3.
tem 4. Nonigilur omnes ploremus i/ior-
:

suas. Respondeo, omnino ita esse \ sed ni- tuos, sed eos qui in peccatisi hi lamentìi
bil contra nos. Proferì enim Augustinus digni, in eiulatibus, hi lacrymis Nam . . .

discrimen quod inlercedil inler errorem in inferno quis confi tebitur ti hi ?.. .
Il >

asserentium poenas damnatorum habilu- igitur lugeamus : opem prò viribus fera*
ras finem , et inler levem opinionem do- mus , ali quod ij>sis auxilium compare'
 — 209 —
mus, exiguum illud quidem ^ sed quod Jlinc habes quo sensu veruna sit, quod
lanini auxiliari queat.Qùomodo Tquave necnvneoretw prò infialelilms impus- r
.

roiionc?Cum ipsi prcces fundamus,tum que defi ia //>\ ut ail Augusti nus 1. XXT.
alios ut prn ipsisfondant obsecrantes, oc de Giv. e. XXIV, Ex quo magnimi ar-
pro ipsisfrequ 'nter dantes eleemosynas gumentum sumitur a Petavio contra eam
pauperibus. Affert haec res ai-quid so- miteni sententiam Maximum , inquit
:

latti. Ah li enim Deum ita docentem* adeersus Ulani praeìudiciwn est quod ,

Protegam urbem liane propter me, et nunquam Ecclesia prò damnatis orare
propti r David servum rneum JV. Reg. , consuevit, quod proj ceto faccrct, si levari
XX. Si sola insti memoria tantum va- salterà illorum cruciàtus possent 9 etiam
luit ubi opera praeterea }>ro marino non possent :
si terminari ita lib. IH. de
fiant, qidd non poterunt? Non frustra AngeJiscap. VIIJ. n. 18. Ar. hae in re
s/ lis siuit legibus constitutoj alia est quaestio facii , alia iuris. Quae-

utinvenerandis, inquanto atque honoris stio faeli est , utrum Ecclesia explicitas

s mysteriis memoria eorum fiat, qui orationes habeat prodaranatis. eorumve

ì-unt. Noverarli hinc multimi ad poenis saltcm miiigandis? non habere fe-
illos Un ri a ' f
1
r
•

. maltinti utilitatis. statur Augustinus , neque conirarium

s.

Eo emm tempore quo unipersus populus evincunt verba Ghrysostomi. At cuna

stai manibus passisac coetus sacerdo-
/<7//.s' , et illud liorrorcm incutiens sacri-
fidimi, quomodo Deum non placabimus
pro istis orantes ? atque id quidem de
ìiisqui in fide deccsserunl.
Perspicua ista videntur , nec iis apta-
ri posse , (juae aliqui docuere apud Bel-
lanni. de Purg. lib. II. cap. XVIII. ,
Chrysos tonnina soìum videri negare o-
randum esse publice vel sacri ficandum
prò catechumenis. At imprimis vides ,
hic non agi de catechumenis, de quibus
lanini quid sentiat accipe ex iis quae se-
quuntur: Catechumenì vero ncque hae
dignantur 'one , sed omni auxi-
lio sunt list ituti uno quodarn excepto.
Quale vero e? licei pauperibus prò ì\
dare , atifue hinc aliquid perei-
idem Augustinus una cuna Paulina cpi-
scopo Nolano lib. de Cura prò morto is
capirei, num. 1. et 3. Universa prò de-
funclis, inquit, Ecclesia supplicare con-
suevit: oritur quaestio iuris , utrum hae
generales preces comprehendant aliquo
paclo , et aliqua utilitate etiam damna-
tos?In qua quaestione Augustinus nega-
tivam, at Ghrysostomus amrmativam
opinionem habuit, Augustino ipso non
quidem docente, sed ut vidiinus permit-
lente.
Ghrysostomi sententiam approbat non
quidem Damascenus a Petaviò citatus in
!
Orat. prò delunctis , non enim eius estil-
5
la oratio} sed, missa prò cuius anima du-
bitatur, ita enim inscribitur inGellonen-
si codicepervetuslo apudmaurinosad ca-

piuut refrigerationis. \ult enim Deus put GX. Enchiridii, et Natalem Alexan-
/// mutilimi nobis auxilium afferamus. drumdiss. Saec. IL. in qua haec est o-
I.
E quid enim aliud causac sii, cur prò ratio: , et miscricors Deus,
Onmipotcns
1
1 bo/it) mundi slalu precari iusse- qui habes potestatem mortificare, et ite-
ri t ? Cur omnibus hominibus? Nani
jìro rum vivificare , deducere ad inferos et ì

interomnes sunt etiam latro- iterimi reducerj, et vocas ea quae non

il 1 '
, sepL Ichrorum effossores f fures et- sani, tamquam ea quae sunt cuius po- ,

qu<- aliii sex< ntis scalentes malis. Ai- lestc/s et in coelo, et in terra, et in ma-
tamen prò omnibus precamur. Erit. e- ri, et in inferis piena, adsislil , tehurni-
nim fortasse qua* lam ipsorum conver- Ics trementesque deprecamur prò anima
no. Quemadmodum igiturpro viventi- famuli tui , quarti traxisti de praesenti
bus istis precamur , <pii. nihil a rad ave- sacculo absque pocnitenliae spalio, ut si
ribus differunt , ita etiam prò illispre- forsitan ob gravitatem criminum non.
cari licet. Excludit igilur damnatos ca- mere tur surgere ad glori am per haec
tei humei os .il» utilitate, a< fructu sacri* sacra oblatioms libamina vel tolerabilia
lìciorum, non tamen ab util no- fi ani ipsa tormenta.
n . ,
a non |
kdri raldus lib. de miraculis s. Bene-
i ii ici i
liaristico. lieti e, XXI. scribil Floriacenses p"*

27
 ,

— 210 —
ni ma bus praedonum in acie cacsorum se, non allendisse ad Hom. III. Cliry-
<lit

prece* ad Domimi in (udisse: Quatenus sostomi in ep. ad Philippenses , aulhym-

etsi perpetui s non merercnlur absolvicru- nurnV. Prudenlii post festum Paschale
cialibus , sallcm minoribus mulclarenlur cuius auctorilatcm si eludamus, quod
a strido iudice poenis. Pro cadem opi- podice cecinerit , nulla eius auctoritas
nione maurini patres ibidem eitant Sen- erit, ubi lam multa adstruit religio-
Icniiarum lib. IV. d. XLV. , et Glossam nis nostrae
mysleria aut ceremonias.
in H. q. XIII. e. tempus. Pro eadem sen- Non itaque spcrnenda eius auctoritas
tentia legesapud s. Th. in IV. dis.XLV. est spoeta est enim qui non fabulas , sed
q. II. nomina Prepositivi , Porrelani mysteria ritusque religiosos metro il J i—
Altisiodorensis. gavit.
Huins opinionis censuram habes apud Placet censura Petavii 1.de Ang.
III.
sanctum Tliomam ibidem Est nihilo- : e. Vili: De Ime darnnatorum saltem ìio-

minus praedicla opinio praesumptuosa, minum respiralione nihil adhuc certi de-
utpote sanctorum dictis contraria et va- cretimi est ab Ecclesia Catholica ut ,

na ,nulla auctoritate fulta, et nihilomi- proplerca non temere tamquam absurda

nus irrationalis. Sanctorum dieta con- sit explodenda sanctissimorum patrum
traria referuntur apud s. Tliomam non- haec opinio 5 quamvis a communi sema
nisi verba quaedam Dionysii Areopagi- calholicorum hoc tempore sit aliena :

tae, Augusiini , et Gregorii. Quod au- cui moderalae censurae favet Augustinus
tem dicit nulla auctoritate fulta ni osten- cilatus.

Cap. cxiv. CXIV. Ex quae breviter symbolo continetur

ista fìdei confessione , ,
Exposìta fide
parvulorum est spiritaliter aulem considerata ac
,

a£Ìt de spe.
et carnaliter cogitata lac ,

tractata ci bus est fortium nascitur spes bona fidelium cui caritas sancta
, ,

comitatur. Sed de iis omnibus quae fìdelitcr sunt credenda ea tantum ad ,

/.rem XVII. spem pertinent quae oratione dominica continentur. Malcdiclus enim om-
nis sicut divina testantur eloquia
, qui spem ponit in homine: ac per hoc et
,

in se ipso qui spem ponit huius maleclicti vinculo innectitur. Ideo nonni si
,

a Domino Deo petere debemus quidquid speramus nos vel bene operatti
,

ros vel prò bonis operibus adepturos.

C a ... CXV. CXV. Proinde apud evangelistam Matthaeum septem petiliones conti-
Orationis nere dominica videtur oratio
dominicale apu«
quartini tribus aetcrna poscuntur, reliquia
:

M.i Ithaeum quatuor temporalia , quae tamen propter aeterna consequenda sunt ne-
petiliones
septem. cessaria. Nani quod dicimus , Sanclificctur nomai tuum , adveniat regnum
Matlh. VI. 9. iuum, volunlas tua sicut in coelo et in terra, ( quod non absurdc quidam
fiat
seqq.
intellexerunt , in spirili! et corpore ) omnino siue fine retinenda sunt et :

hic inchoata quantumeumque profìcimus augentur in nobis perfecta ve- ;

ro quod in alia vita sperandum est semper possidebuntur. Quod veri)

, ,

dicimus, Panem nostrum quolidianum da nobis hodie et dimitte nobis <ì< ,

nostra , sicut et nos dimittìmus debitoribus nostris et ne no* induca* in tenta- ,

lionem sed libera nos a malo, quis non videat ad praesentis vitae indigen-
,

tiam pcrlinere? In illa itaque vita aeterna, ubi nos semper speramus tutu
ros, et nominis Dei sanctificatio , et regnum eius, et voluntas eius in nostro
spirilu et corpore perfecte atquc immorlaliter permanebunt. Panis vero
quolidianus ideo diclus est quia hic est necessarius , quantus animae car-
nique tribuendus est sive spiritualiter sivc carnaliter , sive utroque in-
, ,

telligalur modo. Hic est etiam quam poscimus remissio, ubi es( commissio
peccatorum; hic lentationes quae nos ad peccandum vel alliciuut vel un-
 — 211 —
pellunt hic denique inalimi mule cupimus liberali
; illie autem nibil isto- :

rimi est.
CXV1. Evangelista vero Lucas in oralione dominica pctitioncsnon sep- ca P . cxvr.
lem , sed quinque complexus esl : nec ab isto utique discrepa vit, sed quo- la; !^!^''Z ,„

modo septem sint intelligendae ipsa sua brevitate commonuit.

istae ,
a
P u,| L .
^".
Nomen quippe Dei sanctificatur in spirila Dei autem regnum incar- , vutSU,
concilia tur
11 is resurrectione venturoni est. Ostendens ergo Lucas tertiam petitionem Lue. XI. i

duarum superiorum esse quodammodo repetitionem , magis eam praeter-

naittendo facit intelligi. Deinde tres alias adiungit de pane quotidiano de , ,

remissione pecca t oruni de tentatione vitanda. At vero quod ille in ultimo

,

posuit sed Ubera nos a malo: iste non posuit

, ut intelligeremus ad illud ,

superius quod de tentatione dictum est, pertinere. Ideo quippe ait sed li- ,

bera non ait e( libera tamquam imam petitionem esse demonstrans (Noli
; , :

noe sed boc

, ut sciat imusquisque in co se liberari a malo quod non
: ) ,

infertur in tentationem.
( porro caritas quam duabus istis, id est fide ac spe ma-
\\ II. lana , cap. cxvu
iorem dixil Apostolus quanto in quocumque maior est , tanto melior est
,
^.eiuìlid
in quo est. Cuna enim quaeritur, utrum quisque sit homo bonus, non ac s
Jl k!?
e esse
debel.
quaerilur quid credat, aut sperei, sed quid amet. Nam qui recte amat
proceri dnbio recte credit et sperai qui vero non amat inaniter credit : ,

etiani si sint vera quae credit inaniter sperat etiamsi ad veram felicitatem ;

doceantur pertinere quae sperat nisi et lioc credat ac speret quod sibi :
,

petenti donari possit ut amet. Quamvis enim sperare sine amore non pos-
uit fieri tamen potest ut id non amet sine quo ad id quod sperat non po-
, ,

test pervenire. Tamquam si speret vitam aeternam (quam quisnon amat?)

et non amet iustitiam qua nemo ad illam pervenit. Ipsa est autem
, sine
fides (.liristi ,
quam commendat Apostolus quae per dilectionem opera- ,

tur , et quod habet petit ut accipiat , quaerit ut in-

in dilectione nondum ,

venial pulsai ut aperiatur ei. Fides namque impetrat quod lex imperat.
, Ma Uh VII. .

Nani sine Dei dono id est , sine Spiritu Sancto per queni Scnt *
... * , diffunditur ca- v "-, cap. Lisi.
XXVI. ,
-

... .. . . , ,
ritas in cordibus nostns , mbere lex poteri t non uivare ; et prevaricato- uom.v. 5. ,

rem insuper tacere ([ui de ignorantia se excusare non possit. liegnal enim
,

carnalis cupiditas ubi non est Dei caritas. ,

In bis capitibus exponitor alraqne ne qua nemo ad illam pervenit. Fides Nota in caput ,

idea quam de spe el cantate habet Augii- ac spes si inanes non sunt, eo collineant,
cxn'cxni
rtùrasjspei nomisi expectaUonem, ac fi- ut precibus obtinoant liane iustitiam si-
duciam rerum obuneodarum tribnit, mi ne qua nemo ad vitam aeternam perve-
declaravimufl aeprobavimus in nota ad nit. Id siobtincat, tunc lides per dilectio-
cap. \ II., et \ III. Cantati autem tri bui t nemoperatur, ([ime dilectio est ipsa iu-
jd omoe quod est rectus amor operativus sthia , quam
lex imperat.
(siniplei enim quidam amor el compia- Vides ergo quod in tripartita divisione
centia boni est inseparabib'sa spe, utdo- fìdei , spei, caritatis Augustiuus tertio
cet Augustinus iis verbis, sperare sine a- hoc loco sub caritatis nomine complecta-
mere non possit), quo fit homo bonus ac tur omnem iustitiam a fide et spe di- ,

implens. Hic enim est amor id a-

na stinctam, quale* impletur.Si lex iubeat,
mans, sine quo ad id quod sperai non et per hominis negligeotiam Spiritui San
potesl pervenire, (amquam si speret w- cto resislcntis non cooperetur cum borni-
tam aeternam et non amet iustitiam , si' ne donum divinae gratiae, non consequ<
 ,,

— 212 —
tur legis observanUa, ned inexcusabilis quo prò tempore el loco non est obser-
praevaricatio. Dei donum iuvans ad ie- vantia legis, non est iuslitia et iustitiae
gem implendam vocatur Spiritila Sanctus amor, proindeque inaniter credit, inani-
diffundens carità tem in cordibus nostris, ter sperat ?
cum iuslitia mandatorum et caritas hoc Quum contra vero Ouesnellus loqui
loco idem sint. videatur de cantate dominante, regnante
Hinc liabcs discrimen assertionis au- ac proinde iusiificante quae non est in
gustiuianae hoc loco: Regnat enhn car- peccatoribus: haec caritas est amor Dei
nalis cupiditas ubi non est Dei caritas, el specialis super omnia, non general is cari-
quesnellianaepropositionisXLV.exdam- tas, sive iustitiae et mandatorum amor,
natis in bulla llnigenitus: Amore Dei in Observandum est autem Auguslinum
corde pece ator uni non amplius regnali- loqui de homine, sive de slaiu hominis ,

te , necesse est ut in eo carnalis regnet non de actu quolibet morali singulari •

cupiditas , omnesque actiones cius cor- nonenim in unoquoque eorum actuum

runipat. necesse est ut regnet vel Dei caritas eliam
Discrimen ex eo quoque sumi posset, usurpala progenerali virlule et amore
quod Augustinus Joquatur de Dei carità- boni, vel carnalis cupiditas : sive quia
te , prout universim complectilur amo- actus non positive bonus esse potest indif-
rem iustitiae, et observantiam legis ac ferens in individuo , sive quia ad sum-
mandatorum, uti constat ex loto capite mum erit cum aliquo veniali defectu
•

CXVII. Quis autem dubitai quominus ,

non tamen regnanlem habebit carnalem
regnet carnalis cupiditas in homine in cupiditatem.

„....., CXV11I. Sed cum in altissirnis ignorantiae tenebris nulla resistente ra-
sutus vd netates iione secundum cameni vivitur , haec sunt prima hommis. Deinde cum per
Mte'ìi'Jmtsab' legem cogniiio fuerit facta peccati, si nondum divinitus adiuvat spiritus
ìege.sub giatia secundum legem peccatoque
et in pace.
,
° volens vivere vincitur, et sciens peccai
A * *
sub- 7 ,

.... J,
.

li. l'etr. II. 19.

ditus servit:
. '
, .?
A
quo enini quis
*
devictus est, hmc et sercus addtctus est: id agente
, , .

scientia mandati , ut peccatum operetur in nomine omnem concupiscen-

tiam, cumulo praevaricationis adiecto, atque ita quod scriptum estimplea-
Bom. v. ao. tur; lex subintravit , ut abundaret delictum. Haec sunt secunda hominis. Si au-
tem respexerit Deus , ut ad implenda quae mandat ipse adiuvare credatur ,

et agi homo coeperit Dei spiritu , concupiscitur adversus carnem fortiore

rohore caritatis ut quamvis adhuc sit quod homini repugnet ex homine ,
:

nondum tota infìrmitate sanata , ex fide tamen iustus vivat, iusteque vivai,
in quantum non cedit malae concupisccntiae vincente delectatione iustitiae.
Haec sunt tertia bonae spci hominis in quibus si pia perseverantia quisque
,

proficiat postrema pax restat quae post liane vitam in requie spiritus
, ,

deinde in resurrectione etiam carnis implebitur. Harum quatuor differen-

tiarum prima est ante legem secunda sub lege tertia sub gratia , quarti
, ,

in pace piena atque perfecta. Sic est et Dei populus ordinatus per tempo-
rum intervalla , sicut Deo placuit , qui in mensura et numero et pondere
cuncta disponit. Nani fuit primitus ante legem ; secundo sub lege quae ,

data est per Moysen ; deinde sub gratia , quae revelata est per primum Me-
diatoris adventum. Quae quidem gratia nec antea defuit , quibus ea opor-
tuit impertiri , quamvis prò temporis dispensatione velata , et occulta. Nc-
que enini antiquorum quicumque iustorum praeter Chi isti Gdem salutem
potnit invenire , aut vero nisi et illis cognitus fuisset potuisset noW\> por ,

eorum niinistcrium alias apertius , alias occultili* prophetari.

 — 213 —
CXIX. In quacumque autem quatuor istarum velut aelatum singulum ca P. cxix.

quemque hominem gratia regenerationis invenerit, ibi ei remittuntur prae- peSTbow*»

lenta universa peccata ; et reatus ilio nascendo contraeteti , renascendo dis- "^er ea s
a ta e<
! "

solvitur. Tamque multiun

quod Spirita* ubi valet , vali spirai ,ut quidam io. ih. 8.

lecundam illam servitutem sub lege non noverili t , sed cum mandato in-
cipiant adiutorium habere divinum.

Discutienda fam est Celebris doctrina lutar, quia tamen arbitrium, nondum est Nota ad caP .

de quatuor liominum statibus (juain ca- , a peccato, idest a concupiscenlia volati- cxyni cx,x -
-

titolici* pluribus in loeis Augustinus tra- tati scu consensui cius dominante , libe-

dit, erronee autem Iansenius , et Ques- ratina t

non potest molibus illius resiste-
nellus. S -niellili Augustùu, ait lanse- re... In cetcris duobus statibus arbi-
nius I. HI. de Slam nat. lapsaecap. II., trium grada liberante liberimi est , et
quamtantoperepelagiani detestati sunt, vel... dimicat , vel... in beatitudinis
non alia quarti ista est quod arbitrium : pace requicscit. Status isti cerlis gradi-
voluntatis post lapsitm primi komìnis , bus in toto h umano genere dislinguun-
antequam divina gratia visitelur hoc , tur, ut primus lo cum habuerit in plcris-
est antequam christianam suscipiat fi- que ab Adami lapsuusque ad Moysem,
detti unde incipit gratia sub cupidità- j qui legcni dedit , quo toto tempore in
ti bus terrenis ila a rete captivum possi- summa ignorantia vixit genus humanum.
dcatur , ut libertas illa voluntcìtis velut Secundus a Moyse usque ad Christian ,
Jerreis vinculis adstricta nullo modo pos- quigratiam liberantem dedit: totum enim
sii sureere, ut bonum velit aut faciat , istud spatium tempus legis fuit tollenlis
sed ut tant ammodo captivo mota verse- quidem ignorantiam, nullam tamen be-
lar in mah) Qua de causa liberimi ar-
. ne operandi gratiam , multo que minus
bitrium toto ilio tempore non tam esse libertatem arbitrio a dominantis peccati
liberimi quam servimi hoc est liberum , tirannide largientis. In tertio statu
esse iustitiae ,
peccati autem servum , sa- Christi gratia genus humanum liberat ,
blata J unditus indiJJ'erentia proxima ad ut legem peccati saevientis in membris
bonum et malum. no stris ab eius iam consensu liberali su-
Doctrina ista in Augustini scriptis pcrare possimus. In quarto pcrfeclissime
tam luculenta, et perspicua est, ut ausim liberi triumphamus.
di* ere nullam in hac tota materia esse Iam attende sequentia : Status isti
,

clariorem, quam ipsenon tamquam opi- pergit Iansenius, proportione quadam

in
nionem suam , sed tamquam immobilem singulis edam hominibus locum habent.
Christianae fi dei basini docet, cui tota Primus et secundus quamdiu homo in
da christianae gratiae et voluti- projunda legis seu iustiliae faciendae
tatis incumbit. ignorantia, vel edam si iam praecepta
E.! ti pluribus argumentis,quo- noverit fide tamen vera vel spirita ca-
,

rimi quartina capile sexto est: Ex qua- ritalis liberante desiitutus sub cupidita-
tuor statibus populi Dei, ante legem, sub tibus suis vincitntibus, et vincentibus ia-
l ub gratia, et in pace. Apud Au-
. ceti ita ut eas vel sine ulla prorsus pu-
i num , inquitj intcr status illos ista gna cum delectatione sectelur ,vel sifor-
dijferenlia est ,
quod in duobus primis te voluntas damnalionis mela pcrculsa
arbitrium sub peccati concupisce ntia ca- pugnare veld, viribus tamen idoncis de-
ptivum servum iacet, ita ut legem iu-
it stituta vincalur. In tertio stata arbitri-
stili a<- sibi propositam seu ipsum opus , a lege peccali ei
uni eruitur et liberatur
bonum quod lex iubet impL re non pos-
,
morlis, ut iam Deo adhaerens cum poe-
titi Namquamvis in secando statu (sub na sua liberum dimicct. In quarto per
iam instructus homo per legem ^ et bcatamresurrectionem liberatur ab omni
supplicii timore lerritus , quibusdam malo.
subinde bene vivendi desideriis pcrccl- Euiudcm doctrinaxn probare nititur

lansenius ex mullis Augustini Jibris, et
maxime ex hoc Enchiridii e.
Eamdem iterum lansenius tradit 1. I. de
Gr. Chr. cap. XIV. cuius litulus est
Lex virtus peccati , et iram operalur, et
in singulis hominibus ctiam christianis
et in toto popolo Dei , qui instar unius
liorniniserudi tur in qualuor stati bus ^ an-
te legem, sub lege sub grada , in pace
, Ila refert Augustinus cap. II. Compara
Eamdem doetriuam de qualuor stali-
bus tradit Quesnellus in suis observalio-
nibus moralibns ad Galatas cap. V. }
quam doclrinam concludi t propostone,
quae est sexagesima quarta inter damna-
tas in bulla Unigenilus : Sub male die to
legis ìiunquam fìt bonum, quia peccatur,
sive fadendo malum, sive illud nonnisi
ob timorem evitando. Quesnelli Celebris
apologista, qui Collator dicitur, recitato
Augustini textu inEnchiridio e. GXVIII.
ait , non ovum ovo simile magis reperiri,
quam integrimi Quesnelli lexturn curii
Augustini doctrina. Citat lansenius etiam
Augustinum in Conimeli, ep. ad Galatas,
in Expos. quarumdain prop.ep.ad llom.
in Jib. LXXX11I. quaest., in lib. de Nat.
et gr., lib. de Gestis Pelagli ,
hiEnarra-
tionibus psalm. , et in epistolis.
doctrinam Augustini in scripturis funda-
tissimam plurimis in locis traditam , et
propter rei magnitudine/ri summopere , tiae tribuitur, ut iuslifìcaret obedicntes.
christianis inculcatam appcllat 1. 1. de
Gr. Chr. cap. XI.
Verum detectio omnis aequivocalionis
exduobus capiialibus principiis pendei.
Primum est. Quaecumque Augustinus
minus commoda minusque honorifica
scripsit de statuante legem Moysis, et
de statu sub lege Moysis, intelligenda sunt
de iis stalibus per se, et sccundum se con-
siderai , sive attenta propria ipsorum
vi ac sunlcienlia , non vero iis attentis
bonis, quae in eos status ex Christo de-
rivabanlur. Inter quae bona crat adiulo-
rium saltem sufficicns. Haec distinctio
qua secernuntur haec duo vis praccepto-
rum, et vis gratiac Dei, traditili'
verbis ab Augustino serm. XXXII.
XX. de diversis.
Ilocprincipium os tendi tur ex libro III.
conlra duas cpislolas pelagianorum qui
cimi aliis scriptus est anno U&) , aut
paulo post, idest proxime ante Enchiri-
dion. Nani quemaarnodumexlibris,quos
.,
— 214 —
etiam anlca scripserat Augustinus, ianse-
GXVIII. niani atlribuunt Augustino errores de sta-
tu sub lege, ita etiam pelagiani abuten-
: tes iisdem libris Augustini in quadame-
pistola Thessalonicam missa Legem ve- :
,
teris testamenti nos aiunt dicerc non ob
hoc datam fuisse ut insti ficaret obedicn-
tes, sed utgravioris fieret causa peccati.
hoc dictum pelagianorum cum iis, quae
habet lansenius 1. I. de Gr. Chr. Nani
capitis IX.titulus est: EJfectus legis gra-
vioremruinam ufferre , arctiusque con-
cludere sub peccalo. Quod idem confir-
mat cap. X. et XI. omnia probans ex
male inlellecto Augustino. Idem ergo ab-
surdum et pelagiani, et ianseniani Augu-
stino tribuunt.
Respondet Augustinus : Prorsus non
intelligunt quid de lege dicamus quia ,
id (juod dicit Apostolus quem non intel-
ligunt, dicimus. Et paulo post : dicimus
lege fieri ut Deus quid fieri velit audio-
tur : En munus legis , ex vi quae sibi
inest: ad quam , ut iterum ait cap. VII.
n. 22., iubere pertinet non invare; gra-
da vero fieri) ut legi obediatur. En mu-
Ouare nus proprium gratiae ex Christi mentis.
Non ergo legis veteris testamenti ex se et
vi sua , sed ex consortio et adiutorio gra-
Idem vocibus repetit Lex ergo au-
aliis :
ditores facit grada faclores .... Ecce
,
quod dicimus : orent ut aliquando inteU
ligant , non lidgent ut ìiunquam ìntelli-
gant.
Atnumquid sub eo legis statu dabatui
grada saltem sufticiens? Audiatur Ianse
nius 1. I. e. Vili. Gratiam afflasse sufji-
cicnlcm quae iudaeos a peccati , seu
,
concupiscentiae dominadone liberairt .
hoc est lib eros faccret, ut legis praecepta
custodicndo vita aeterna potirentur
recendorcs philosophiae potius hiuua-
nae ,
quam iheologiae divinile scila
persequendo slaluunt. Haec enim ima-
tolidem gi n alio ab Augustini secretili s in lodi
al. tradita doctrina per quam longe recedU*
Scias aulem quod similia pelagiani ri - t
buerint Angustino in epistola Thessaloni-
,
cam a pelagianis missa. Audi Augusti-
num 1. III. e. IV. Ex hìs etiam ilio
quae nobis obiiciunt, refellunlur. (Jan
enim calholicus dicat. quoti nos di

iactant, SpiritumSanctum adiuiorem
.eteri testamento nonfuisse: nisicum ve-
tustestamenlum sic intellìgimus quem-
admodum Apostolus dixit , a monte Si-
rla in seTpitutem generans? Scd quia in
co praefigurabatur novum qui hoc in-
telligebanttunc homines Dei ... vetcris
quidem testamenti dispensatores et gè-
statores sai novi denionstruntur Ime-
,
redes... Sive igitur Abraham ( pergit
il 8.) sire unte illuni insti, sive post eum
usque ad ipsum Moysen, per quem da-
tum est testamentum a monte Sina in
vitutem generans ) sive celeri
ami et saneli homines Dei us-
post ,
quo ad loannem lì opti stani , filii sunt
promissionis et gratiuc secundum Isaac
filiurn liberac. Ad testamenlum autem
. dici. Distingua autem, et falsata eam di-
vetus (snbdit n. 9.) ,
quod
Sina in servitutem generans , quod est
Igor, Hli pertinenti qui eum acceperint
m sanclam et instarti et
toni sibi ad i itemi litcram
qua fiant factores legis, di-
i satores , etgestatores , sednovi haeredes.
vinam misericordiam non requirunt, sai
ignorantes Dei iustitiam et suam vo-
tentes constituere^ iustitiae Dei non sunt
subiecli. Ex hoc genere fuit ilici multi-
llalo qua^' adversus Deum in eremo mur-
muravit et idolumfecit et ìlici quae in
, ,
ipsa terra promissionis fornicata est post
Deos alienos. En primum caput, ex quo
homines testamenti veteris dicebautur
perlinere ad testamentum vetus prout
iu servitutem generans , sive prout gene-
raos servos, et non filios.
Accipe aliud caput. UH edam (pergit
^ugustinusi. e. ) quicumque ibi crant
tola (juae ibi ( idest in testamento seu le-
dato per Mojsen in monte Sina)
reteri
DeuspoUiceturf terrenapromissasectan-
rf (jnid prò novo testamento ea ipsa
nificent ignorante* j eorum adipiscen-
dorimi amore et omittendorum timore
lì praecepta servabant: imo non ser-
i
vabant scd sibi servare videbaniur. Ne-
, timentibus , confici tur argumentatio per-
que enim fides in eis per dUectionem
operabaiur, scd terrena cupiditas me-
tusq/rc carnalis. Sic autem praecepta
quifacit , procul duino invitusfacit , ac
perhocin animo non J adi: magis vult
f
enim omnino non avere, si secundum ea
quaecupit et metuit , permittantur impu»
neper hoc in ipsa voluntate intué
— 215 —
in est rais, ubi ipso qui praccipit , inspicit
Deus. Tales crant fìlli (crrenae Ierusa-
,
leni, de qua dicit Apostolus: Servii e-
nini nini fìliis suis , periinens ad testa-
mentimi vetus a monta Sina in servitù-
,
lem generans quod est Agar. Ex ipso
genere fucrunt qui Dominimi crucifixe-
runt et in eadem infìdclitatc manscrunt.
Inde sunt adhne etiam jìlii corumin in-
genti multitudineiudaeorum
Haec quamvis longiuseula descripsissc
non piguit propier insignem militate m.
Augustinus ergo obiicientibus pelagianis ,
prophe- quasi a catholicis doceretur , Spiritimi
Sanctum adiutorem viriutis in veteri
testamento non fuisse liane proposi tio-
,
rem negat sine distinctione a catholicis
est a monte cit in iis, qui non sisiebant in veteri te-
siamcnto et in praemiis ac minis tem-
,
poralibus ibidem comprehensis , praefì-
honam, pu- giuantibus tamen spiri tu ali a , erantque
posse sufjice- proinde veterisquidem testamenti dispen-
An vero, inquit ibidem Augustinus n. 6.,
, ad testamentum novum negabimus perti-
nere, qui dicit, cor mundum crea in me
Deus ? Quod igitur ad istos altinet, Spi-
ritum Sanctum adiutorem viriutis in ve-
feri testamento non fuisse negat Augii
stinus. Ubi videa sermonem esse de ad-
iu torio dante proximam potentiam ad le-
gem servandam , quam potentiam uti-
que ii iusti habebant. At Augustinus
cani propositionem a pelagianis sibi tri-
butam non negat, ac proinde concedi in t
iis qui pertinent ad tcslamentumvetus ge-
nerans in servitutem , idest ut eum expli-
cantem audisti qui negligimt orationem,
,
praesumentes de suis viribus, et unico
ducuntur ab amore ac timore tempo-
ralium.
lam vero si Spirilus Sanctus adiulor
negabatur negligentibus preces lmmiles ,
et male amanubus temporalia , ac male
spicua in doc trina s. Augustini, quod ii
negligentcs, et male amantes , ac timen-
tes habebant adiutorium saltem sufficiens
idest adiutorium quod quamvis com-
parate ad legem implendam esset remo-
tum , tamen comparate ad lmmiles pre-
ces, sive etiam ad eum inalimi amorem,
ac timorem aliquantulum infringendum
 t

— 21C —
ossei proximnm. Veritas hacc maxiini que ergo tum Seripturae , lum Augusti-
momenti sic ostenditur. nus moncnl scu iubent, ut homincs orcnt,
Perspicuum est cnim in doclrinas.Au- praesupponitur ab Augustino, quod qui-
gustini quod is qui iubetur orare et ex Jibet eorum acccpcril u li quid dilecli
personali negligentia punitur , habet au- ut addi sibi quaeral nude impJeat, quod
,

xilium necessarium ad orandum; perspi- iubetur- idest quod acceperit aliquid au-
cuum est quod is cui aliquid vetatur, et xilii. Quare sapìentia Dei tum christianis,

ex culpa personalis inobedientiae punitur luin eliani iudaeis, non solam legem, sed
is habet auxilium necessarium ad culpani et miserìcordiam in lingua pori avi ila ,

vitandam. ut qui legem darei, darei edam benedi'

Lib. de Gr. et lib. arb. e. IV. n. 9. ad ctionem. Constat igitur in doclrina Au-
ea verba , Vigilale et orale. . scribit: Cum . gustini, quod si Spiritus Sanctus adiulor
4

vero addidit et orate , oslcndit Dcum in veleri testamento is qui non fuerit i

adiuvare ne iniretur in tentationem.

, perlinebant non uteumque ad vetus te-
Habes igilur regulam universalem,cum a stamenlum, sed ad vetus testamentum in
Scripturis , cum ab Augustino dieitur scrvilutem generans , idest ut explicat
orafe, in hoc ipso supponimi* Deum iu- Augustinus, qui non clamabanl: Cor
iis

vare ad orandum. Pergil Augustinus : mundum crea in me Deus , et spiritum

Dicium est libero arbitrio
de fiacre a disciplina Domini et Dona-
nus dixit : Ego rogavi prò te Pelre ut
nondeflciat fìdes tao; quibus verbis pro-
mittitur divinum adiutorium. Concluda
Augustinus generali rcgula Homo ergo
gratia iuvalur ne sine causa volitatali
, ut addi sibi quaererent , unde implereni
cius iubealur. Ubicumque
, Fili , noli rectum innova in visceribus meis ; et ex
: hac ipsa negligentia hoc modo punieban-
, tur de propria praesumptione 5 perspi-
cuum est , inquam , quod acceperant a-
liquod auxilium , unde orare possent, si-
: ve quod acceperant aliquid dilectionis ,
igitur Augu- quod iubebatur secus admoniti et iussi
:,

stinus audit pracceptum orationis , sive fuissent sine suo fructu prorsus , sive ut
alleriusrei, omnino atquc inseparabili ter supra dixerat sine causa.
subintelligit adiutorium , ne sine causa Inde edam evincimi* quod si iudaei ,

iubeatur. Iam veroeodem ilio loco Au- culpabantur'propter malum amorem et

gustinus scribit: Ergo unusquisque con- timorem temporalium , et inde perline-
ira suam 'concupiscenliam dimicans oret, bant ad testamentum vetus in scrvilutem
ne tentationem , idest ne sit ab
intret in generans , ac proinde in poenam Spiritus
ìlici Ex quibus in-
abstraclus et illectus. Sanctus adiutor in iis non fuit adiutorio
i'eras
,
quod unusquisque sive christia- pieno ac proximo , evinci tur, inquam ,
nus in slalu graliae, sive iudaeus in sta- quod ad eum amorem, sive auferendum,
ni legis gratiam orandi habuit et habet. sive minuendum aliquid auxilii omuino
Homo ergo gratia iuvalur, ne sine causa acceperant , ne ipsis sine causa iubcrcliu\
volunlali cius iubealur. et sine suo fructu admonerentur In .

Eodem de Gr. et lib. arb. cap.

lib. (piani rem innumera alia adduci possent:
XVIII. num. 37. Curergo dicium est , veruni ne evagemur a lib. de Gr. et lib.
diligamus invicem, quia dilectio ex Deo arbitr. e. XVI. n. 32. Magnimi aliquid
est., uisi aula praecepto admoniium est pclagiani se scire putant quando dìcunt:
libertini arhilrium , ut quaercrct Dei do- non iuòeret Deus, quod sciret non j
ma;!? Quod quidem sine suojructu />ror- ab nomine fieri 1 quis hoc ncscial ? Et
sus admoncretur , nisi prius acciperet a- catholici hoc sciebanl etpelagiani: id
liquid dile elioni s , ut addi sibi quaere- trique profitebantur. Discrimen eri
ret, nude quod iubcbalur impleret . Cum. quod pelagiani dicerent hoc posse, situili
dieitur. diligamus invicem lex est: cum
, esse in viribus naturae, catholici coi
dieitur, quia dilectio ex Deo est gratia , asserereot hoc posse situm esse jn divino
est. Sapìentia quippe legem et miscri- adiutorio. Si igitur omnes quibus iuben-
cordiam in lingua j)orla(. linde scri- tur pietatis opera , habent posse catholi-
pf/rii est in psalmo etenim benedictio-
: cum, idest constitutura ex adiutorio
nem dabil, qui legem de dit.Quoùescum- no: habebant igitur el hoc p laei .
 — 217
quibus malus amor et timor tcmporalium Confirmalur IJ. Observabis in libris
seiunctus ab amore iuslitiae
,
generans Augustini quod sicnti ex. praecepto dato
lervos et non (ìlios, vetabatur. hominibua inferi liberimi arbitrium, ita
Conilnnatur I. ratiocioatio laeta: Lex ex oratione, eiusque necessitale , et tam
paedagogus ad graliam per terrorem, est commendatione infert gra-
frequenti eius
pud laDsenium titulus cap. XII. I, I. tiam nedum plenam et proxi mani, quae
,

de Gr. dir. Est antan causa huius rei est orationis fructus , sed illam elianti ,

verissima, inquit, et in sanati Doetoris quae est ipsum

principium orandi, et dat
lucubrationibusfrequentissima, (jnod eos posse pelere, posse implorare. Ergo si-
qui sub se vivebant, iudaeos tamquam culi quicumque urgetur praecepto, ha-
parvulos ad agnitionem gratiae Christi bet ita quicumque
liberum arbitrium,
consequenter ad fidem auctoris eius et in quocumque statu sive ante legem ,
et
fìianu ducerei Hoc enim ipso poten-— sive sub lege urgetur admonitionibus o-
tine suadebatur , ut quia Dcwn scie- randi , liabet cam gratiam quae est oran-

bani insistitine , et crudeli laiis exper- di principium.

iem , sufficientes vires rjgantihus datu- Ulraque pars antecedentis conslat ex
ra/, non dij/iderent , quibus prae- unico cap. XVIII. num. 37. lib. de
i implerent, Haec verissime Gr. et lib. arb. Haec ergo praecepta
:

laroenins. Sane pieni sunt Àugustioi li- caritatis inaniter darentur hominibus
bri commendantes liane legis utiliiaiem , non liabcntibus liberimi voluntatis arbi-
ut homines propriam iniìnuitatem agno- trium. Ennecessitas liberi arbitrii ex prae-
scentes (racla superbia
,
et propriarum , cepti natura : addit paulo posi: Admo-
virium praesumptione eoniiigerent ad nitum est liberuni arbitrium , ut quae re-
ui.it la ni. Ex quibus intero ergo, quem- : retDei donimi . Quod quidem sine suo
admodum aiebat Augustinus J. de Gr. fructu prorsus admoneretur , nisi prius
i'i lib. arb. Sapicntia Dei legem et mi-
, acciperet aliquid dilectionis ut addi si- ,

sericordiam in lingua portabat , bene- bi quacreret , unde quod iubebatur ìni-

dictionein dabal, qui legem dabat , idest pleret. Vides igilur quod si non sit li-
simul cimi lege coniungebat Deus mise- berum voluntatis arbitrium , inaniter
ricordiam aliquam suam auxiliantem, ae dalur praeceplum: et quod nisi prius ac-
pracvenicnlem. Probo liane consequen- cipiat aliquid dilectionis ut quaerat , si-
liain. Pelagianum enim luisset (licere . ne suo fructu prorsus admonetur liberum
quod sonante et sine iu-
lex sola litera arbitrium, ut quaerat. Igilur in omni
pante spirita milis esset frangendae su- statu sicut ex praeceptis inlertur liberum
perbiae ac praesumptioni iudaeisque per- arbitrium, ila ex internis aut externis di-
ducendis ad humiles preces , quibus sibi vinis admonitionibus orandi infertur gra-
potcerenl cor mundum ac spiritum no- fia dans posse implorare. Quare serm.
li. Id saepissime diris omnibus ana- CLXXVI. al. X. de verb. Apos. contra
ibematizat Augustinus iis ipsis libris con- pelagianbs num. 5. : Ad medicum curras,
tra duas Epistolas peiagiauorum , et lib. mediami implorcs, qui ubique est: et ut
de Gr. et lib. arb. et passim. Ubi il- implorares excitavit cor tuum et posse ,

lius inspiratio et unctio illius non est ,

ii plorare donavit Ubi.
n
forinsecw inaniter perstrepunt verba. lil tolum pendei ex generali assertione

\ Bg, li. HI. in epist. I. Io. n. 13. Augustini , quam tradit serm. XXXII.
\ ina huius argumenti deprehendes in ai. XX. de diversis , et XXXI. ex llo-
verbis Augustini quae ex I. de Nat. ei mil. L. Vocat enim te Deus, ait num. 9.,
.e. XII. exseribit [ansenius J. e. Di- et iuhet ut facias. Ilacc gcneralia sunl
< iiiius lume esse intenlionem legis ar- omnium hominum , aut bominis statui.
guenlis, ///... confugiatur ad gratiam Addit quod maxime lenen lum est: Sed
Domini miseranti* • Ei bl>. de Gr. Chr. ipse dat vires ut quod iubet impleri
,

e» \ III. ìhu( ostendatur legis uiilitas possit

quoniam . . . cogit confugere ad gratiam Principium alterum sii. (ìratia adiu-
liberandos — ac
ut altentiuss tolticitius rans simpliciter, et sine addilo usurpa-
itiae medicina quaeratur. la
j
quemadmodum ei potestas bene a-

28
 — 218 —
gendi, ac similia significare solenl in do- <imi sarvil ndduiut ad lOnsensiorn m
,

ttrina s. Augustini gratiam proximain ,

ne cum insidialur persuadeat iniquità' ,

et completai!! implendi legem , qucmad- lem. Sì vult liberari per uraliani, non
modumet facultatem seu potestaiem pro- habet gratiam. lllatamen voluntas et illc
bimani implendi , non vero ita universa- clamor ex aliquo auxilio est , et ex ali-
li ter gratiam aut potestatem remolam , qua praeveniente misericordia secundum
initialem ,
quaeque si t tantum poiesias illud : Quid hubes quod non accepisti?
aut grafia proxima quaerendi,et pelendi. Quod inculca vera t Augustinus hoc ipsa
liane Joquendi , ac scribendi consuetudi- sermone n. k. Absoluie tamen non ini-

nem usurpali ab Angustino facile oslen- tialem liane, sedeam vocat gratiam qua
dilur. non adduci tur ad consensionem nec per-
Serm. CLXV,
al. VII. de verbis A- suadetur iniquilas.
posloli eonlra pelagianos nnm. 1. el 2. Enarratone in psalm. CVI. n. h. Fac
ad illa verba: Peto... del vobis , indu- enim hominem primo nihil quaerentem,
cit loquentem Paulum Quod peto a vo-: secundum vitam velerem seducloria se-
la's rogo del vobis. Pelo enim a vobis curitalc viventem.... Ut exciletur iste ad
propler arbilrium vohtnlalis ; rogo del quacrcndam gratiam Dei , ut fìat solli-
vobis propler auxilium maiestatis .... cilus ettamquam de sonino evigilet,
Quia ut Deus velit dare, debes et tu ad nonne manus Dei excitat e uni ? En di-
accipiendum accommodare voluntatem. stinctio inter manum Dei excilantem ,

Quomoilo vis accipcrc gratiam divinae quae est misericordia aliqua praeveniens,
bonitalis qui simun non aperis volun- et gratiam Dei quod nomen accommo-
, ,

talis ? Ecce tibi auxilium maiestatis et dat gratiae danti proximam polentiam et
gratiam divinae bonilalis , quod auxi- proximas Addit Augustinus, quod
vires.
lium, fjuarn gratiam Jiomo accipiatve- per eam excilalionem incipiat pergere ad
Juti praemium, ac fruclum co quod ac- civilatern quietis.
commodaverit voluntatem eiusque si- ,
In psalm. CXVIII. serm. X. n. 5.
mun aperuerit. At unde Jiaec accommo- Crcdimus et oramus per gratiam nobis
,

dalio volunlatis, et aperitio sinus ?nnm danari utfaciamus , quod per nos ipsos
ex merito solius liberi arbitrii? nnm ex implere non possuinus. Nomen gratiae
sola sua virlule ? Apage ab Augustine illi tribuitur pleniori, quae fructus est
iam episcopo , et eonlra pelagianos ser- orationis, per qua m gratiam donatur, ut
mocinante lam pravum errorem. llinc faciamus, el legem impleamus. Sed ta-
in eodein sermone num. («). Cum jisal- men credere, et orare ex praevenienle
mo, inquit dicamus miserere mei. Qua-
, misericordia est ,
quam lamen non sini-
re ? Quia virlutcm habeo cjua te pro-,
plicilervocat gratiam Augustinus.
mere ar ? Non. Q uare? Quia volunlalis Sed missis innumeris aliquid indice-
aròilrium gero unde gratiam luam me-
, raus ex epistola CXXXVII. ad Hilarium
ritimi menni praecedit ? JSon. Igitur ac- eonlra pelagianos al. LXXXIX. A nu-
com modano voluntatis, et aperitio sinus mero 5. ad 10. saepissime nominai di-
ad accipiendam gratiam divinae bonita- vinimi adiulnrium qua voce semper so- ,

lis et maiestatis auxilium , supponitur

, let inlelligere illud plenius quo possu-
,

oriri ex iniliali aliquo auxilio, quod Au- nius legem implere ,

quodque e?l fru-
guslinus absoluie, ac simpliciter non di- ctus orationis, ac fìdei, quae utique Mini
gnalur nomine gratiae et auxilii , sed ex aliqua misericordia praevenienle: /
alibi vocat aliijuanlulaui gratiam alibi Iti itcujue liberimi urbi t riunì ad opera
aliquid carilatis, utsaepe citavimus , a- bona , si divìnilus adiuvetur ,
quod fit

libi cum limitatione gratiam per quùm Inani liler petendo, et j adendo. Di
bona voluntas incipit, uti liabet 1. de timi vero divino adiutorio . . . nullo mu-
Gr. et Jib. arb. e. XV. do habebit iusliliae soliditatem. Divi-
In psalmo LXX. serm. I. n. G. Ego num adiutorium, quod orando habetur,
qui de captivilate volo libcrari per gra- ,
non orando non habetur, illud cumula-
tiam Inani clamo ad le. Libera me de
, lius adiutorium appellaiur quod ora t io- ,

marni pecca toris^ de poleslate cins ne ne , aliisque piis actibus obtinetur io ,

 — 219 —
quibus aliqua Dei misericordia praeve- gelìo ipso prolatam sententiam : Et lux
ijit nos. Quaui Ioquendi coosuetudioem in tenebri* lucei et tenebrile cani noti,

observabis in consequentibus illins gra- comprehenderunt*

vissimae conila peJagianos epistolàe. Serm. CXCVII. qui est cootra-paga-
Utramque uraliani distinxil io psal. nos, ostendit eos Augostious praevarica-
\i IV. nini). 7. Descendit ad te die, qui tores, reos , superbos eie. dicit reddere
adii: tu cecideras
descendit: , Me debuisse Deo, quod ab ilio habebant,
porresti tibi ma riunì ( eu initialis mise- ut ad hoc tenendum i/uod viclere pote-
ricordia), non potes viribus tuis surgere: ri ni , ab ilio sanarentur, qui dederat ut
omplectere manina descendeìUis ( en u- piderent. Si enim hoc Jacerent, hunii-
03 bonus graiiae initialis ) , ut erigaris lilatem servarent ct possent purgari , ,

rti (eu gratia erigeos ci praebens ple- atque Mi beat issimele conte mplalioni co-
oas vires). lme rereut. Quia vero superbia erat in
S milia occorrent in alila Patribos. eis e te.
sermooem 3. Leoois M. qui est ,
Quod consonai iis ,
quae s. Doctor
i \S \ III. Append. ad Augustinuui n. 1. scripserat Jib. V. Quaest. super Dentei-,
Lieo praecepta dal, ut exeitet deside- (j.\\ o. 4. Iufìdeles non contempe-
.

riunii et praestet auxilium. Ecce tibi rantur adiulorio grattile , sed ignorantes
excitatio desiderii coutradistinguitur ab Dei iustitiarn ct suam volentes constilue-
anxilio.N serm. LXXI.
iil. in A[>p. n. G. re , iustitiac D:i non sunt saliceti. Deesl
Ex duobus principus positis lucile in- ergo illis adiutori uni gratiae, sed uberio-

Lelligitur doctrinade quatùor homiois sta- risac proximae in poeoam culparum

tibus et hoc Enchiridii capite CX\ III. , personaliom. Quae in doctrina s. Augu-
el saepe alia» tradita ab Angustino, qua stini evidenter supponimi sulìicien-
taui
doctrioa lam male Iaoseoios abulitur. tiani ab iis cavendi , ut lib. de duabus
Sego hominem io primo staiu esse Si- animabus cap. XII. num.17. scripserit:
riesomeieotia omoi ad salutem sive pro- Peccati reum tenere quemquam quia ,

\ima sive remota quae nisi per homioem ,

non Jecil (juodjacere non. potuti sani- ,

ni proxima fiet. Id verum est non mele iniquitatis est et insaiiiae. Et lib. III.
modo de quolibel siogulari liomine, qui Op. imperi, n. 70. Praeceptum Dei
ni magois teoebris vivai aote gratiam iu- ly rannicum non est. Et lib. de Nat. et
slifìcatioois eliam de mundi sta tu
, sed grat. cap. XLlll. Non imitar Deus im-
aote legem Moysi. lerque eoim statos I possibilia iubet .

aogustioiaoa phrasi vocatur status ante Quaeres obiler. Cum plures siut opi-
_ n. \ ideAugustioum in psal in, 1A 11. niones de modo
omo Deus consuluerit ,

il 1. Cui enim iniquo non facile est ac porro consulat tum aute legem ÌNloysi
loqui iustitiani? Quandoquidem per bis mille quingentos ut minimum
inaiai formotoris nostri in ipsis cordi- aonos . tum universim omnibus consli-
bus peritai scripsit. Quod ubi non vis tutis extra ecclesia m sive chrislianorujri
fieri ne lacias alteri. Hoc
c t antequam sive iudaeorum ,
quis modus ab Au-
l r tur, nemo ignorare p rmissus gustino propugnelur ac doceatur. Re-
m< h'
iudù urcnlur et quibus spondeo : quantum observare [)otui in
lex n /data. Lege reliqua in liane lectione Augustini lam certus iuit,

rem eloqueotissime scripta. Vide etiaoi s. Doctor de sufficienlia omnibus adultis

miiii. \\\ . in psalm. CXA III. n. V. et data etiara aule legem ani infidelibus ,

Quod
,). babent nude iudiceotur, non
i
qua ili incertus de modo qucin speciale ,

modo habenl sufucientiam cogoitioois ,

dicit ad profunditatem divini consilii.
sed etiam pofcestatis ad evadeodam da- 1 line: serm.GLXV. al. VII. de verbis Apo-
moationem ,
quae respoodel mortalibus stoli eoo tra pelagiaoos n. -i. versai illud
ii. Lui. XXXV. in Io. unni. V. dubium. Quare UH datimi est et Mi non
Quid animus d<- infidelibus ? Numquid est datum? statuii liane generalem ve-
illis non est praesens? Est praesens et lini thesira: De prof nudo
nescio quo iu-
dli^. Sed quibus camvideant mulos non )rum Dei quae. perscrutaci cpntem-
•'udjcnl tordis. .ludi de illis ex > van- pfarique non possunius procedit omne ,
 .

— 220 —
quod possumus. De projunditalc inquarti, , bus gradatila pcractis in vita aderita
nescio qua iudiciorum Dei quae insanir manebitur Hoc loco abutitur lansenius
.

tabilia contemplari non possumus per- ,

lib. III. de St. rat. laps. cap. VI., et
scrutavi non valemus procedit ot/ine ,
lib. de Grat. Clir. cap. XIV. Ila-
I.

f/uod possumus Quod possum video \

. (fue Duro. 5. recitatis verbis Apostoli ,

unde possim non video, nisi quod et hoc si autem quod nolo hoc ago. .. ioquit :

hactenus video, quod novi esse a Dro. lìuc usque sunt verba hominis sub lege
Lih. de diversis quaest. LXXXIIJ. constituti nondum sub grada qui ctsi
,
,

q. LXVIII. Ad miscrìcordiam perlinet nolit peccare, vincilur a peccato. Inva-

vocatio .....Numquid ergo latrbat Pha- iati eniui consuctudo carnalis et natura-
raonem quantum boni consequutaejue- le vinculum rnortalitatis , quo de Adam
rint terrae Mae per ad ventura loseph ? propagati sumus lmploret ergo auxi-
.

Illius ergo rei gestae coguitio vocatio lium qui sic positus est , et noverit suina
ciusfidt, ut populum Israel misericor- fuissc quod cecidit, non suum esse quod
diter tractans non essct ingratus. Quod surgit. Iam agnoscens
enirn liberatus
autern lune vocationi oblcmpcrare noluit graliam liberatoris sui dicit Miser ego :

sed exercuit crudelitatem in eis, me- . . homo, quis me liberabit de corpore mor-
ruit pocnam. A
Pharaone iransitum lis huius? Gratia per lesum.
facit Augustinus ad alios : Hacc autern Observahunc hominem dici abAugu-
vocatio quae sive in singulis hoaiinibus nondum sub gralia consti lutimi
stino ,

sive in populis atquc ipso genere humuno nempg ut paulo post explicat,sub gratia
per temporum opportunitates operalur , liberatoris quam liberatus habebit. Ab-
altae et profundac ordinationis est. Quo iudicat ergo ab hoc nomine auxilium
pcrtinct etiam illudi In utero sanctifì- proximum ad legem implendam , i;on
cavi te , et cum esses in renibus patris tamen omnem vocationem et misericor-
lui, vidi te. Addit isla perlinere ad lon- diam praevenientem.
gitudinem , latitudinem, alliludinem et Primo quia ait: Noverit suumfuisse
profunditalem. Ex quibus , mulloque quod cecidit. Ergo quoniam teste Au-
inagis ex iis quae retraclans Iiunclocum guslino lib. de Duab. anim. e. XII. n.
seribit lib. I. Retract. e. XXVI. palei ,
17. peccali reum tenere queiuquam quia
vocalionem tum Pharaonistum reliquo- nonjecit quod faccre non potuit sum- ,

rum hominum, de quahic, perlinere ad
ordinem gratiae miserantis, et talem suf-
ficientiam dantis,qua abulentes in culpa
sint} quamvis distinctior harum rerum
explicatio eomprehensionem nostrani ex-
cedat.
Tandem audi Augustinum
Pece. mer. et remiss. cap. VI. lnnu-
merabilibusteslimoniis dubitare non pos-
sum , nec Deum aliquid impossibile ho-
rnini praecepisse ì nec Deo ad opitulan-
rnae iniquitatis est et insaniàe , inde se-
quitur , quod homo sub lege constilu-
tustantum habet miserieordiae praeve-
nientis,quantum opus est ad imputan-
dum ili! peccatum. Quod confìrmabis ex
eodem libro LXXXHI. Quaest. in q.
lib. II. de LXVIII. n. 5. Qui autem vocatus non
verdi sic inchoat meritimi supplii ii\
cum vocatus venire neglexerit.
Secundo. De hoc homine sub lege
constiluto ait Augustinus lmploret er- :

dum et adiuvandum quo , fiat quod iu- go auxilium , qui sic positus est
bet , impossibile aliquid esse . Ergo quoniam teste eodem Augustine)
Atque haec de liominibus ante legem. lib. de Grat. et lib. arb. cap. XVIII.
Nego praeterea quod homines sub
,
n. 37. Pracccpto admonilum est lìl>e-

lege consti tuli sint sine ornai misericor- rum arbitrium, ut quacreret Dei do-
dia praeveniente , ut loquitur Augusti- nimi, quod quidem sine suo j'ructu pror-
nus lib. I. Renaci, cap. XXVJ. ad q. sus admonerelur, nisi prìus act iperet "-
LXVIII., esto plerique sint sine adinto- liquid dileclionis , ut addi silfi quaere-
rio uberiore, quo homo quod vult po- rei, unde quod iubebalur, iiuplent; in-
test. Expende Auguslinum lib.LXXXHI. de sequilur ,
quod homo sub lege COD«
quaest. in q. LXVI. ubi late exponit stilulus acceperit aliquid dileclionis % ut
quatuor dijjercntias in uno hominc, qui- addi sibi quaerat 7
mule impleat quod
 — 221 —
ìubetur\ quoti cuna facere negligit , mi- vincente delectatione iastitiae. Quare
que secundum legem volens vivere vinci* j)alet,sermonem esse de delectatione de-
tur. ut ait Augustine hoc Enchiridii ca- liberata hac enim , non vero per dele-
:

pile CXVIII., et sciens peccai, pecca* ctationcs indeliberatas , vivitur iuste ;

toque subditus servii ... cumulo praeva* (piam deliberatami delectationem supra
ricationis adiecto. Quia non uteuraque vocaverat Jortius robur caritatis, alibi
a, sed consti tutus sub lege peccat voeat volunlatem bonam, magnani ro- ,

contia legem positivam expressius co- bustam , ut Jib. de Grat. etlib. arb. e.
gnilatn ,
quoJ phrasi s. l'ani i et Annu- XVII. n. 33., qua tantum velimus,
simi praevarìcari est. Vide Augustinura (piantimi sufficit ut volendo faciamus ,
in psalm. CXVIII. Serm. XXV.a n. \. ul ait ibidem eap. XVI. n. 32.
Alfine itaci: divenni de Jioininibus , Enchiridii verbis de vincente de-
II is

qui al) Augusti oo dicuntur sub lege per lectatione iusiitiae respondent illa serm.
analogia ni a;i ludaeossub lege molaica. XXV. n.7. in psalm. CXVIII. Carnales
Nego quod homo constitulus sub
,
delectationcs , quae legis litera vetantur
gratta ita ab Augustioo describatur ac . polius quam vitantur , spiritual ium ho-
si tunc primumexperiatur aliquid gratiae norum delectatione vincuntur, et eadem
iive proximae sivc reniolae. Quod ve- usque ad perfectionem crescente Victo-
rissime negari constat e\ dictis, cimi ria perimuntur. Carnales delectationes
probatum sil 1 accepisse aliquid dilectio- quae vetantur a lege, sunt praecipue et
iiis. Homo ìtaque 8ttb grana conslitutus proprie delectationes deliberatae liae vin- :

banc appellalionem babet,eo quod con-
stituatur sub gratia proxima et confe-
rente plcnani polentiam servandi legem.
liane gratiam, non autem eam quaeini-
lialis sit agnoscit Auguslinus tamquam
, Addit Auguslinus, gratiam quae cha-
characteristicam in descripiione huius
tertii status, quam habes hoc Enchiridii
capite C\\ IN. Si autem, inquit re*
spexit Deus, ut ad implenda, quae man*
dot, ipse adiuvarc credatur ( en gratia
non tantum excitans praevenienle ali-
qua misericordia, sed immediale ac pro-
xime adiuvans aii mandata impleoda) et
agi homo coeperit Dei spirita, concu-
iiur adversus cameni forliorc roto-
re caritatis , ut ex fide iustus vivat,
iuslcque vivat. Observa: in primo stata
homiois qui analogus est statui Jegis na-
ie, ei in secundo qui analogus est sta-
tuì legis scriplae, accipitur, ut probavi-
mu-, aliquid caritatis ex Augustino.
cuntur per deliberatas spirituafes oppo-
silas. Haec Victoria per deliberatas dele-
•
ctaliones si ad magnum excessum crescat
perfectionem evangelicam constituit.
racterislica est tertii status, et qua iuste
vivitur, fuisse in aliis duobus stalibus hu-
, mani generis sub lege Moysi et ante le-
gem , nempe penes iustos homines. Ce-
terum aliquam gratiam saltem minus
plenamet uberem distributam fuisse om-
nibus, probatum est,eiusque abusu fa-
ctum est , ut pleniorem non liaberent.
Hinc Augustinus in psalm. LXXVII. n.
2. An soli prophetae habebant liane fi-
dem, non et populus? Imo ctiatn qui pro-
pketas fideliter audiebant eadem adiu-
vabantur gratia , ut intelligerent quod
audiebant. Qui vero infideliter audie-
bant , habentes proinde suiìicientiani au-
At diendi fideliter,
ii a pleniore gratia exci-

in terno -tam sub gratia concupiscitur debant. Nani ut ait in psal. XCIII. n. 9.
J artiere rotore caritatis, vivitur ex fi- lstae omnes voces Dei per orbem ter-
di- et vivitur iuste. ramni fi unt.
Quid sii autem iuste et ex fide vivere ,
Haec de lertio statu sub gratia. Nani
fttaùm explicai i. Doctor : In quantum, de quarto in pace et beatitudine nulla
inquit, non cedil maina concupiscctdiac est inter nos ci lansenium controversia.
 . .

— 222 —
cxx. CXX. Anlequam autom homo capa* osso mandati
possil secundum ,
C a t.
Repellerai!
carnem vivat necesse est sed si iam sacramento regencrationìs ablutus
-,

inorientes aule
usudi rationis est niliìl ci oberit si tunc ex hac vita migraverit. Quia ideo Chrislus mor-
,

non pereant.
Rom. XI V. 9. luus est ci resurrcxil, ut et vivorum et morluorum dominelur ; nec lenebil re-
gnimi mortis eum prò quo mortuus est ilio liber in rnortuis.
,

Nota in caput Si quis teneat regulam ab Augusti no pulus non indocilis , constai ex ipso Pro-
CXX. traclitam lib. XI. Gonfess. cap. XX. spero inPraefationibuseorumlibellorum,
lntelligaturquod dicitur. Panca sunt . .
hoc est ex teste qui cuicumque non in-
enìm quac proprie loquimur, plura non docili esse debet omni exceptione maior.
proprie, sed agnoscilur quid velimus: In praefatione primi libelli hacchabet:
liane, inquam, regulam si quis teneat , D oc trinaia , quam sanctae memoriae
non putabit verba Augusiini hoc cap. Augustinus Episcopus contra pclagia-
CXX. favere Iansenio tom. III. lib. III. nos per multos annos apostolice as-
de Grat. Chr. e. XXI. docenti, Chri- seriti t liltcrisque mandavit ,
quibusdam
stian morluum... tanlummodo prò illis , visu m est , aut non inlclligendo aut in-
quibus mors eiusprofuit. Duo velini ob- telligieam nolendo reprehendere 3 et ,

serves hoc quasi compcndium cognitionis his

Observalio I. Non est novum a Ian- qui iudicio eorum ducebanlur, afferro, ut
senii temporibus, quod Augustinus pro- quae in libris praedicti viri damnabilia
pler aliqua librorum suorum testimonia se reperisse iactabant brevium capilu- ,

visus sit docere : Quod non prò totius lorum indiculis publicarcnt, talique (lini-
mundi redemplione Salvator sit cruci- mento et detestationem eius ,
quem itn-

fìxus. Haec enirn sunt totidem verba o- pcterent, obtincrcnt , et ab his quae info*
biectionis seu eapituli IX. ex quindecim massent , curam exlerriti lectoris aver-
Gallorum capitulis contra Augustinum terent. Ne
ergo liane persuasionem te-
obiectis dum viveret, et statim post eius mere quis recipiat et tale/a pulci sen*
,

morlem. Legantur Prosperi Aquitani suin scriptis calholici inesse doctoris ,

prò Augustino responsiones ad capitula qualem eum qui frustra calumnianlur o-

calumniantium Gallorum , liber unus sienlanl , singulis capitulis ,

quem maurini patres inseruerunt tomo
X. Oper. s. Angustini parte IH. Appen-
dieis. Itaque ab aetate Augustini tributa
fuit s. Doclori haec sententia. In alio li-
bello qui ibidem apud maurinos patres
,
quae dam-
nationis titillo pracno tarunt^ brevi et ab-
soluta professione respondeo , in nullo
recedens a tramite earum definilionum,
quac in sancii viri disputationibus conti-
ne ni ur , ut facile vcl tennis diligenliae

inscribitur, Prosperi Aquilani prò Au- aniniadvertat inspector , quam iniustù

gustini doctrina responsiones ad capitula opprobriis calholici prue dical ori s me-
obiectionum Vincentianarum, quae sex- moria carpatur et in quod peccatwà
,

decim sunt, obiectio prima est: Quia Do- cudant qui scriptorem celeberrimi no-
uiinus nosler Iesus Chrislus non prò minis promplius habeant culpare quam
omnium hominum salute et redemplione nosse
sit passus. Vetus igilur est ab Augusiini Similia conti net praefatio alterius li-

aevo haec cantilena et a qualuordecim belli ad obiectiones vincentianas Qui* :

iam saeculis decantala. dam.... contexunl et qualibus possuni

Ohscrvatio li. Sed nova non est, imo scntenliis , comprehendunt ineptissima-
aeque antiqua responsio, quod ea doctri- rum quarumdam blaspliemiarum prodi-

natribueretur Augustino per calumniam. giosa mendacia, eaqueoslendcndu et in-

llinc Prosper Augustini discipulus ea gc renda multis publiee privalimtjui' <ir-
quindecim inscripsit Capitula calumnian- cumferunl , assereni cs Ialiti in nostro
tium Gallorum. sensu esse , qualia diabolico rondnen-
Ulriusquc liuius obscrvationis vcrilas, tur indicalo: quae falso in nos ad exci
< ade...
in cuius obsequium capii vare debet in- tandam inviti iam iactari
tellectum suum quilibct Augustini disci- piene dilucideque pandamus ,
quid di

perversi* definitionibus iudicemus
ut (ini paululum se ad legenda haec di-
anoti.fuerint occupare evidenter agno- , Universa haec ratiocinatio \ idetur es-
scant impiarum profanarumque opinio-
nuni ìiullutn cordibus nostri* inluc
vesliaium et blasphemias i/uas perspe-
, lalem Augustini.
xerinl nostra professione damnati in
carwndcin reperloribus censeant debere
pimiri.
Ex bis constat, utramque observatio-
ìiciii veraua esse.
Constat prima nani ipso Angustino
; jnain Chrislum non esse mortuum prò
vivente et paulo post cius mortem cir-
cumferebantur aliquot indicali senten-
tiarum ipsius, inter quas decima quinta
in indiculo Gallonino ci prima in indicu-
lo vinoenliano negabat mortem Christi
prò omnibus. Hi indicali ingerebantur ,
publice oc privatìm^ ni proinde coacti
fuerint discipuliAugustini ad publicas re-
sponsiones.
Constai etiam secunda ; qaod discipuli
Augustini aperte negarunt eas sententias
Augustini esse, imo redargaerunt adver-
sarios.quod non nosoereni et intellige-
rent verba Augustini: dixerunt ncque
solidum vestigium earum sententiarum
in Augustini Jibris esse: totum tribùerunt
malevolentiae ae malignitati quod sai- ,
leni in mullis veruni esse potuit j nou-
nullos enim pie credere debemus com-
motos lui— e zelo sed non secundutu scien-
tiam.
Addere praelerea possumus , constare
(\ praedicUs quodsententianegans mor-
9
tem Christi pio omnibus, quani semipe-
,ni tribuebant Angustino et quam
iper inni Augustini diseipulis nega-
bat esse s. Doctoii^, ab ntraque tamen
adversaria pai te in lioc consentiente cen-
sebatur damnaòilisj commentum dignum
itatione et ini amia , opprobrium,
blasphemia
lissima pmdigiosum , garet in unum. In sua enim verni, et sui
mendacium et diabulicum, impiaetpro-
fana opimi et blasphemia. His phrasi-
bua utitur Prosper describens ea quin-
decim capituia ex scxdecim obiectiones ,
m quibus ciaf sententia oegana mortem
Christi prò omnibus uno etiam in qui-
, quantum ad sumeientiam iterimi deda-
bea erai Quod non omnes homines ve-
: la tur a
li t salvare sed certum numerimi prac-
, Diversa
'lesùnatorum : ita enim liabet obiectio
\ IH. ex qu indeci m capitulis Gallonimi
"'il, '/// )d Deus nolit omnes salvare c-
— 223 —
li aitisi omnes salvari velini: quac est o-
biectio secunda exsevdecim vincentianis.
se demonstratio moralis contra iansenia-
nos iactantes prò suis crroribus auetori-
, Imi autem responsio s. Prosperi ad
ea dieta Augustini quae sonare videntur
Chrislum non esse mortuum prò omni-
bus est eadem reipsa cum consueta re-
,
sponsione scliolasticorum post s. Tho-
:
omnibus sed prò iis solis qui salvi fiunt,
quantum ad eflìeaciam et realem ulili-
lalem mortuum tamen prò omnibus
:
quantum ad suiììeientiam pretii persoluli
ex serio finesalvandi omnes. Ilinc s. Pro-
sper ad capitulum IX. calumniantium
GaJlorum Quod non prò totius mundi
:
redcmplione Salvator sit cruci fìxus , re-
poni t Nulhts omnino est ex omnibus ho-
:
mi nibus , cui us natura in C lirista Do-
miti) nostro suscepta non fuerit.... qui
ideo in indrmitatc nostra communionem
Subiit mortisi ut nos in viriate cius liabe-
remus consortium resurrectionis Addii .
s. Prosper quod recti ssime dicatur Sal-
vator prò totius mundi re demptionc cru-
cifìxus propler veram humanae naturac
susceptionem (ex fine quem proxime di-
xerat ut nos in virtute eius habeamus
consorlium resurrectionis). Vides redem-
ptorein uoiversalem propler suiììciemiain
pretii prò omnibus oblati. Pergit s. Pro-
speri Potest tamen dici prò Jiis tantum
crucifìxus , i\ iti bus mors ipsius profidi.
Ecce redemptio non omnium sed spe-
libi
cialis quantum ad cilìcaciam ulilem
(piani sic declarat s. Prosper: Dicit enim
Evangelista , quia lesus miritiirus erat
prò gente et non tantum prò gente, sed
,
etiam ut Jllios Dei dispersos congrc-
eum non reccpcriuiti quolquot autem re-
cepcrunt cum dedit eis polcslutem fìlios
Dei fieri qui.,... ex Deo nati sunt.
,
Mors prò bis Dei filiis est mors eiììcax
et ulilis. At mors etiam prò aliis saltem
,
Prospero verbis sequentibus.
s.
ergo ab istis sors corniti est, qui
inter illos censcntur de quibus dietimi ,
est, mundus cum non cognovit ; ut pos-
si/ secundum hoc dici: Redemptor mwi-
 — 224 —
di cledil prò ìnundo sanguinali suum , mate, et baplisma lamquam simiJitudt*
sed mundus redimi noluit. Eri redem- nem mortui Cluisii , quod etiara feceraij
ptio universalis quantum ad sunicicn- bravina e. XLII. Hinc illa Sacri Lap- :

liam, quae per Deura non stat, quin ef- lismalìs grande mysterium in anice Cliri-
fìcax sit. sii Nihil aliud esse baptismum
Similia imo clariora habet in respon- quam martiri Christi similitudinem ....
sione ad obieetionera I. vincenlianam. Nihil aliud morlem Christi cruci fixi -

Sed baee non repeto. Vide enim quae peccati similitudinem

nisi remissionis :

superi US diximus in nota ad cap. XLI. quibus modis dicendi s. Au-

et sirailibus
ct seqq, gustini qui assuetus fuerit,planam ac fa-
Quis ergo prudensaedocilis non acquie- cileni putabit interpretationern quam de-
scat expbcationi,(juam et vivo et mor- dimus.
tuo Augustino dedere ipsius discipuli , ac Quam lieeat concludere argumento ,

Prosper praecipue quiapologiam sui ma- nisi fallor validissimo ex discrimine ba-
gistri , cum adhuc is viveret, ineboavit, rum duarum asserlionum quod passim
,

ad Ruiìinum scripta
uli palet ex epistola animadvertes in operibus Augusliui.
anno 429. apud maurinos patres in ap- Prima assertio est. Hic aut Uh praede-
pendice toni. X. Part. III? slinatus aut electus est, Hanc asserlio-
Hanc aulems. Prosperi explicationem nem passim Augustinus superare cogni-
non esse arbilrariam, sed fundamenlum tionein nostram docet , passimque incili
habere in s. Augustino prolixe proba- cat illud , novit Dominus qui sunt cinsi
vimus in nota ad cap. XLI. , osiendentes neque modo in libris contra Pelagiano*. ,

dislinctionem tlieologorum scbolastico- sod in sermonibus ad populum,utiserm.

rum traditam l'uisse ab Augustino sub
tribus verborum formulis, quarum se-
cunda apprime coincidit cum sensu Au-
gustini in boc Enchiridii capite CXIX.
Hoc igitur loco ait Augustinus Siiam:
sacramento regenerationis ablutus est,
nihil ei oberit, si lune ex Ime vita mi-
graverit. Quia ideo Christus mortuus
est et resurrexit ut et vivorum et mor-
, dine fidelium quamdiu in hac morta-
luorum dominetur , nec lenebit regnimi
morlis eum, prò quo mortuus est ille li-
ber in mortuis. Quibus verbis de eo lo-
quitur, prò quo mortuus est Cbrislus
non quomodocumque, sed morte appli-
cala per baptismuin regenerationis, idest
aliis ter min is et plirasi augustiniana
CLXXV. al. VII. de verb.Apost. n. 1.
et alias saepissime. llinc senni. XLV1I»
n. 15. Non scitnisi praedestinalione et
praescientia oves et hircos ille solus qui
prue destinare potuti, qui praescirc. Sae-
pe etiam docet, oportuisse tantum secre-
tum occultari. Hinc lib. de Gorr. et grat.
e. XIII. n. 40. Quis enim ex multila-
litate vivitur in numero pr ae desti tialo-
rum se esse praesumat? Quia id oaul-
tari opus est in hoc loco, ubi sic cavonln
est elatio ut etiam per Satanar cui^r-
luni ne extollerelur lantus colaphizurc-
tur Apostolus.
lib. Altera assertio est Tu cs a Christo
:

VI. conlr. lui. e. XV. quam expendi- redemptus ; hic aut ille redemptus est
inus in not. ad cap. XLI., prò (pio Giri- a Christo. iluiusmodi assertio ac simile
stus non tantum mortuus est semel in sine ullo scrupulo ab Angustino enun-
cruce, sed iterimi in baptismate. Ad cianlur , neque sub dubio aut arabigui-
utramque liane morlem in cruceet in ba- tate, sed omnjno absolute, certo atque m
piismate respicit Augustinus lib. II. Op. dubilanler, idque tara saepe utliber con
nnp. n. 30. aperte nega prò parvulis liei posset ex hisassertionibus. Legeserm.
mortuum, qui unus prò omnibus mortuus CLXXVI. al. X. de verb. Apost. n. i.

est Die aperte, mortili pannili non ubi ad illa verba Pauli : Ut in me osteth
sunt qui peccatimi nullum habent , morte drivi Christus omnem longanimitatem ,

prose Christi* in qua baptizentur non , ila inducit Pauluni loqueutem Sic dico :

opus habent. Ilccole huius Enchiridii Paùlus unicuique aegroto et de se volenti

cap. LJI . ubi tara eloquenter repraesen- desperare: Qui curavit me^misit me ad
lat et mortem Christi tamquam simili- te et dixil mihi : UH desp* riluti vade
,

tudinera nostrae regenerationis iubaptis- et di< qu \d Imbuisti, quid in te


quarn cito sanavi... Vacle die aegrotis
clama desperatis : Fidelis senno et ornai
acceptione dignus , quia Christus lesoa
venit in munduni peccatores salvo* face-
re. Quid tirnetis, quid trepidati* ? Quo-
rum primus e^o sum. Tarn certus erat
Augustinus, Christum mortuum esse; prò
unoquoque quantumvis scelerato atque
inipio, ut induca! Paulura ex mandalo
Chris ti dicentem unicuique , Christus le-
SUS venit in mundum peccatores salvos
faccre (cimi tamen Quesnellus contra-
rium doceat Prop. XXX\ IN. ex damna-
tis in Bulla Unigenitus: Proli/ quantum
ojìortet bonis tcrrcnis et sibiniet ipsi re-
mini iasse ad hoc ut quis fìduciam ha-
bcat sibi ut ita dicam, appropriarteli
, luni iufaeri , ut cimi liac fide currat
Christum lesimi, eius amoretti , mortem
ct mvsteria, ut habet s. Paulus dicens :
Qtu dilexit me et tradidit semetipsum
prò me . Num
suadeniur dicere uni-
).
cuique Tu cs ex ovibus praedestina-
,
tis? Minime sane. Non ergo in doctrina
Augustini convertuntur sive ad conver-
leni iam dicuntur haec duo Redemptus
et Prae desi hiatus ; de singulis dicit Au-
gustinus etiam propublica concione, Tu
es redemptus, omnesvos eslis redempti...
non tamen , Tu es praedestinatus , vos
omnes estis prae de sii nati ad finalem per-
! non redempti. Lege Augustinum Serm.
Ti •laniiani.
Vulgatissimum in Angustino est, quod
ui excitandarn fìduciam nostrani unicui-
lue Bpecialiterita sperandum suadeat 9
quia Christus prò te, inquit sanguinerà
dediti atque haceadem ratione utatur ,
ut erga singulos carilatem habeamus ;
In eodem Serm. CLXW
\ril). Apost. n. •').: Audi psalinum Prae-
reniamns faciem eius in confessione
Haòes cium sacerdotem, per quem /)os-
sii pliu are J) um tuum, et ipsecum Fa-
tre Detti est ad
qui homo est propter
te ,
ir. Ita iubilabis in psalmis.. Veniet
qui moriuus est prò te et vivificai/ti te.
Il cenlies ac centie* inculca t singulis
auditoribus suis. Numquid singulis dice-
rei,Tu es electus, Tu es praedestinatus?
tam longe est ab hac temerità te A ugu-
stinus,ut Serm. XLVII.
Ovibus in Tom. IX. ila terreai suos cap.
\. 11. 15. Ovem te pietas hirctim forte
DeuSi
— 225 —
,
Semi. CLXXIV. contra pelagianos
al. Vili, de verh. Àpost. ad ca verba ,
Christus' lestts penit in mundum peccato*
/•<s salvosfacere ole. linde ? interrogai
Augastinus n. 8. A peccati* cor/mi Fo- .
pulumsuuma peccatiseorum, Numquid
ad istwn populum non pertinent parvu-
//, <jue/n salvimi jaciet Iesus a peccatis
eorum? Pertinent piane, pertinent fra-
tres mei. Sic babele in corde, sic credite:
curii ista fide parvulos ad gradoni Cliri-
sii portate, ne si liane fidem in corde
non habueritis ,
prò quibus respondelis ,
lingua vestra occidalis, Prorsus,fralrcs,
qui non cimi ista fide cimi parvulo cu-
currerit, fìngit. Vides anicuique paren-
unusquisque, qui non cum liac fide cur-
rat, reprehenditur. Numquid reprehen-
deretur qui liineret de praedeslinatione
sui parvuli ? Non igitur redemptus ac
praedestinatus termini sunt convertibi-
les . ut aiunt logici.
Tandem monendi fldeles sunt, ne tur-
bcnlur in re tam gravi , cuiusmodi est
quaestio de morte Ghristi prò omnibus ,
quod nonnulla occurrant in Angustino ad
speciem contraria , ut ex gr. aliquando
reprobi dicantur redempti , aliquando
L. al. XV. de Diversis , vel XXX. inter
Homilias L. n. 13. Credo esse mani/b-
stuni cantali vcslrae , manichaeorum
sedani non ventate sed j rande agere
, cum imperitis , ut Scripturas non tolas
totis, novas veteribus praeferant : sed
sente ntias excerpendo cjuas velut adver-
sas sibi conantur ostendere, ut decipiant
I. al. \. de imperilos. Nulla est autem de ipso novo
testamento vel Apostoli epistola vel e-
liarn UbcrEvangelii, de quo non possint
ista fieri ut qidbusdam sententiis ipso ri-
nus liber sibi videalur esse conlrarius ,
nisi eius tota conte xiio dìligentissima
. . lectoris intentione tracieturAluec aptan-
da sunt libris Auguslini limi in aliis,tum
occurrat
in liac ipsa controversia. Si libi
Sermo Auguslini de symbolo ad catechu-
menoscap.VIII. n.17. Agnoscilis lat.us,
r/uod pupugistis , inquit, Christus ad
al. Serin.de fudaeos reprobos (pionium per vos et
,
wpter vos apertimi est, nec tamen in-
, /rare voluistis Quis hoc loco non agno-
.
scat redemptiouem seu mortem Ghristi
29
 ,

— 226 —
eliam prò reprobis? Et tamen codem re ad obtinendam redemptionem ex par-
cap. Vili, et num. 15. Qui non eslis le Cliristi? Minime profeclo, curri lui ce,

rcdcmpliprelio mei sanguinis , non eslis qualiscumquc ci prò quibuscumque fui -

mei. Discedite a me .... Ecce negai rit, transacla iam sit a pluribus saeculis.

reprobos redemptos sanguine suo. Cele- Laborare et contendere possumus, ut

rum si tota contcxlio tracletur , ut mo- dimamur redemptione efficaci et utiJi :

net faciendum Augustinus , est clarus bis.

sensus s. Doctoris, negari redemptionem Quare de redemptione modo ri

efììcacem et u ti lem, non tamen negari ex tributa modo

negala usurpanda quae lia-
parte Ghristi sufficientem Hinc addii: . bet Augustinus in Psalm. XXVI. enarr.
Sed illorum rnors proficiat ad nostrani II. n. 1. Ila utrumque veruni est vi no-

salute ni... fèstinet unusefuisque cum vi- strani esse vocem et nostrani non esse ,
piV, ut vivit. Currat ut eius pretìoso san- et Spiritus Bei esse vocerà et ipsius ;

gitine rcdimalur. Num possumus curie- esse.

cat. cxxi. CXXI. Omnia igitur praecepta divina referuntur ad caritatem, de qua
"mnium" clìcit Apostolus : Finis autem praecepti est Carilas de corde puro, et conscienlia

PtI? TT bona , et fide non ficta. Omnis itaque praecepti finis est caritas
omne pracceptum. Quod vero ita fìt vel
idest , ad
,

timore poenao
caritatem refertur ,

vel aliqua intcntione carnali , ut non referatur ad illam caritatem , quam

diffundit Spiritus Sanctus in cordibus nostris nondum fìt quemadmodum ,

fieri oporlet , quamvis fieri vidcatur. Caritas quippe ista Dei est et proximi:
Mani., xxii. 4o.
e i utique in his duobus praeccplis tota Lex pendei et Prophetae. Addo Evange-
i.Tim. r. 5. lium, adde Apostolos nou enim aliunde vox ista est Finis praecepti est ca-
: :

ritas ; et Deus Carilas est. Quaecumque ergo mandat Deus ex quibus unum ,

est, Non moechaberis: et quaecumque non iubentur sed spiritali Consilio mo-
!. Cor. VII. i
nentur ex quibus unum est Bonum est homini mulierem non tangere tunc
, , :

recto fiunt referuntur ad diligendum Deum

, cum et proximum propler ,

Deum hoc saeculo et in futuro nunc Deum per fìdem tunc per
, et in , ; ,

speciem et ipsum proximum nunc per fìdem. Non enim scimus mortales
,

Cor. IV. 5.
I.
corda mortalium tunc autem illuminabit Dominus abscondita tenebrarum
,

et manifeslabit cogitationes cordis ; et Ictus erit unicuique a Beo quia id lauda- ,

bitur et diligetur a proximo in proximo, quod ne lateat

,
ab ipso illunii- ,

nabilur Deo. Minuitur autem cupiditas cantate crescente donec veniat liic ,

lo. XV. i?.

ad tantam magnitudinem qua maior esse non possit Maiorem enim Can- :
,

tatem nemo habet quarti ut animarti suam quis ponat prò amicis suis. Ibi au-
,

tem quis explicet quanta caritas sit , ubi cupiditas quam vel coercendo sti-
perei nulla erit ? quoniam summa sanitas erit
, quando contentio morta ,

nulla erit.
cap. cxxn. CXX1I. Sed aliquando huius voluminis finis, quod ipse viderii
sit

utriim Enchiridion vel appellare debeas vel habere. Ego tamen cum sper- ,

nenda tua in Christo studia non putarem bona de te credens in adiutorio ,

nostri Rcdemptoris ac sperans , teque in eius membris plurimum diligi

librum ad te , sicut valui , utinam tam commodum , quam prolixum de ,

fide, spe et cantale conscripsi.

^om i incaput
^ (Nisi referantur adeam caritatem....) lcclalio iustitiae, Quid enim est bo
Caritas ad quam relerenda sunt omnia pidiias , nisi caritas? ail Augustinu
divina praecepta est boni cupiditas , est lì. contr. duas epist. pelagian. cap. IN-,
amor boni, bona yoluntas, dileclio et de- n. «21 , et lib. Vili, de 'frinitale cap. X.
 097

Quid est aulem diUctio quarti tantope- ,

manalionem ex caritate. Lib. de Grat.
re Scriptum divina laudai et praedicat, Chr. cap. XVIII. n. 19. Navi et Domi-
visi amor boni? Libro autem de (irai. ma vec arèorem bonam dicit posse fa-
Chr. cap. XXI. Quasi ver,) aliudsit bo- cere f ruclus tnalos nec malata bonos :
,

na voluntas quarti caritas , quam scri-

,
i'tApostolus Paitlus cimi dicit radicali
ttura noùis esse clamai ex Deo et a Par maloriim omnium esse cupiditatem , ad*
tre datata, ut fidi eius essemus. In Psalm. monet uùque iniettisi radicem honorum
XXXVI. Serm. II. n. 13. Ipso «st , ait, omnium caritatem. Linde si dune arbo-
caritas, quae dicitur et voluti tas bona. Et res bona et mala duo sunt homi/ics bo-
1. de Coir. et Gr. e. II. promiscue accipit nus ci malus, quid est bonus homo visi
dilectione et delectaoone iustitiae voluntatis bonac hoc est arbor radicis
•
i ex cantate. Quemadmodumergo quod bonac? Et quid est homo vialus visi vo-
fit timore poetine pel aliava iiite/itioue luntatis malae, hoc est arbor radicis ma-
-mali oli do
,
Àugustinus hocEochi-
•<
i
lae? Fruclus autem barimi radicum al-
ì idi GXXI. non refertur ad Ulani
i cap. qae arborum facta sunt, dieta sunt, cogi-
caritatem, quam Spiritai Sanctus dijjun- tala sunt quae bona de voluntate bona
dit in cordiius noslris , hoc est non re- procedutiti et mala de mala. In quibus
ferto» ad amorem et cupiditatem boni , verbis quamvis appareat promiscue ac-
ad bonam volnntatem, ad dilectionem et cipi caritatem et voluntatem bonam , la-

leoUtionem iustitiae; ita quod fìt amo- nieri adirne clarius paulo post n. 22.
,

re iustitiae et aliqua inlentione spirituali, commeraoratis plurimis Scripturae testi-

omniuo, sensu Augustini, refertur ad ca- mone de caritate concludit verbis supra
tem. reeilalis:Quasi vero aliud sit bona vo-
Pooit Àugustinus io hoc Eochiridii ca- luntas quam caritas , quam S crip tura
pite CXXI.exemplum in praecepto, Non nobis esse clamai ex Deo ... Ita Àugu-
o'chabcris. Ouoniam non officiis sed stinus conlra pelagianos.
finibus distin<zuuntur virtulesa vitiis, uti Observabis autem hoc Enchiridii ca-
tam saepe Àugustinus contia luJjanuin pite CXXI. opera, siquidem bona sint, et
inculcai, non satis est ad virtulcm absti- fiant queviad ino d uvi fieri oporteat seu
b adulti rio et fornicatione. llaee e- vede fiant, non dici ab Augustino esse
nini abstinentia officium quoddam ex- reverenda ad caritatem Dei, sed pro-
trinsecum AudiAugustinum Quaest.
est. miscue ad caritatem Dei et proximi , ne-
UY. ioDeuleronomium. Navi sijbrinse- que tantum ad caritatem Dei secundum
cus ea, quae Deus ìubet manibus fiant , se prout est obiectum amicitiae sed e- ,

et in cord<- non fiant, ricino erit tatti in- tiam secundum quod est obiectum amo-
sulsus, quipraecepta arbitrelur implere^ ris concupiscentiae sive secundum quod
Est eniin officiami seddeest finis: caret , est obiectum beatificans. Propter Deurn,
ut ponilur, bona inlentione idest corde et inquit , et in hoc saeculo et in futuro ,
uà voluntate non facit, hoc est canta- nunc per fr detti et lune per specicm. Scio
ti non Eacit. Quod enim idem sit corde Iansenium lib.V. de Grat. Chr. cap. Vili.
cantate /lacere ostendit Augu-
et et IX. et X. docere, quod caritas gratis
ttmos verbis continuo sequentibus. Por- diligens Deum respiciat mercedem et re-
ro, inquit, si caritas quae pleniludo est tributionem a non quia hoc sibi suave vel
j< habitet in <orde , etiamsì manibus ulile vel gloriosum est vel alia quacum-
rporis quisquam non possit operavi , que consideralione redundans in se , sed
pax illi est <um hominibus bonac volun- quia ita est ordo creaturae sub creato-
tatis. Similia diserai Àugustinus in Psal* re....)) ita enim scribiteap. X. Sed Ian-
l.\\\ II. n. 10. Directo enim corde rc- seuium revincit Àugustinus tum multis
cta nini opera} cum autem cor directum aliis Jocis tum Serm. CLXXV1I. n. 8.
,

non est, opera recia non suiti, etsirteta al. Serm. X. inter editos ex Mss. Chartu-

videantur. siac maioris. Non mihi videtur clictum

Quod hoc Enchiridii loco explicat qui dedit nobis omnia abundantcr ad
Àugustinus per relationem ad caritatem Jr vendimi ni sì se ipsum. Videtur enim
alibi et siepe explicat cum Paulo per e- aliud esse uti , aliud fruì. Ulimur enim
 — 228 —
prò necessitale, fruii nur prò iucunditatc. Augustinus praeceptum evangelicum di-
Ergo isla temporalia dedit ad utendum, ligendo Deum ex loto corde ... ita exlen-
se ad fruendum nempe ut dixerat, prò dit ut compleclalur dilectionem Dei ut
iucunditatc. Et Vili, de Gen. ad Jit.
iib. ultimi finis et obiecti beatifici ). Ad hoc
e. XI. n. 2k. Deus... ideo verus et solus bonum dehemus et a quibus diligimur
est Dominus, quia non Mi ad suam sed duci, et quos diligimus ducere. Sic com-
ad nostrani utilitatem salutcmcjue ser- plenturduo Ma praecepta, in quibus Io-
vimus . . Explieans aulem , quis sit iste
. ta le x pendet et prophelac, Diliges Do-
finis nostrae utililatis alque salutis ex- minum . . . lam i^ilur scienti diligere se
cludit utililatem salulemque lemporalem ipsum, cum mandai tir de proximo dili-
non vero utilitatem salulemque caelestis gendo sicut se ipsum, quid aliud manda-
beatitudinis. Necita, inquit, se n tic ndum tur, ìiisi ut ei quantum potest , commen-
est quod diximus, nos Mi ad utilitatem det diligendum Deum ?
nostrani salii temque servire, tamquam a- Utramque carità lem, ex cuius fine re-
liud aliquid ab ilio expee tennis cjuam cte agimus, magis in particolari descri-
eum ipsum , qui surnma utililas et salus bit Augustinus lib XIV. de Civ. e. J\. .

nostra est. Apud nos autem, inquit n. 1. , iiixla

Bonum e nini nostrum , ut ait ]ib. X. Scripturas sacras, sanamque doctrinam
deCiv. cap. III. n. 2., nullum est aliud cives sanctae civiiatis Dei in huius vitat
quarn Mi
cohacrere. peregrin adone secundum Deum viventes
Ad
eum, ut paulo ante dixerat , dile- mctuunt cupiuntque dolenl gaudentque.
ctione lendimus, ut perveniendo quiesca- Et quia reclus est amor e oruni, islas om-
mus, ideo beati, quia ilio fine perfecti... nes affectiones rectas habenl. Meluunt
Ut enim homo se se diligere nosset , con- poenam acternam , cupiunt vitam aeter-
stitutus est ei finis , quo referret omnia nam j dolenl in re , quia .... ingemi-
quae ageret, ut beatus essct. Non enim scunt. . expectantes redemptionem cor-
.

qui se diligit, aliud esse vult quaui bea- poris sui, gaudent in spe, quia fietser-
tus. Hic autem finis est adirne rcre Beo. mo qui scriplus est : Absorpta est mors
Ubi vides omnia nobis ab Augustine de- in Victoria. Itcm meluunt peccare cu- ,

scribi sub respectu nostrae beatitudinis , piunt perseverare dolent in pcccatis, :

utiJitatis etfelicitatis, sed de bono incom- gaudent in operibus bonis Non so- . . .

mutabili. lum autem, inquit n. 2., propter se ip-

Cum explicatum sit , quid intelligat sos his moventur affectibus, veruni etiam
Augustinus boc Encbiridii capite CXXI. propter eos quos liberari cupiunt , et ne
nomine caritatis in Deum , innotescit fi- pereanl metuunt et dolent si perenni et
,

nis caritatis in proximum. Utrumque fl- gaudent si liberantur. Illuni quippe ...
nem recte operandi ex cantate Dei et Doctorem gentium... oculis Jìdei li ben-
proximi breviler describit Augustinus tissime speclant gaudere cum gaudenti-
3. X. de Civ. e. III. n. 2, ex quo aliqua bus, fiere cimi flentib tis, j oris habentem
paulo ante decerpsimus. Boriimi enim pugnas intus timores cupicntem dis-
, ,

nostrum, de cuius fine inter philosophos solvi et esse cum Christo...

magna contenlio est nullum est aliud ,
,
Hi molus , addir n. 3., hi affectus de
quam Mi cohaerere : Cuius unius anima amore boni etde sancta cardale venien-
vitelle ctualis in corporeo , si dici potest, tes , si vitia vocandasunt, sinamus ut <a,
amplexu , veris impletur foecundatur- quae vere vitia sunt virtules vocentur.
que virtulibus. Quibus verbis explicat Sed curarectam rationem sequantur istae
Augustinus optimam rationem , (piare affectiones, quando ubi oporlet adhiben-
appetere nostrani caeleslem beatitudine^ tur, quis eas tunc morbos seu vitiosas pas-
sit aclus maxime bonesius quia ita nos siones audeat appellare ? Quamobrem
,

suavitate replet, ut etiam simul implcat etiam ipse Dominus in forma servi ....
foecundetque vir luti bus. adhibuit eas 9 ubi adhibendas esse indi-
Hoc bonurn diligere, pergit Augusti- ca vi t .

nus , in loto corde , in tota anima , et in In bis omnibus observabis, ad rertiiu-

tota viriate praccipimur ( quibus verbis dinem borimi aiì'ecluuin sive in Deum
 — 229 —
sive in proximum aliud nihil postulare i Miinquc eam invenit in libris Augustini.
Auguslinum, qua ni ut vcniant de scinda Ceterum etiamsi liane voculam gratis
quae sit amor boni et rectam
cari late , , adderei eaedem explicationes datae pro-
,

rationcrn seaucintur. cederei^ j quandoquidem ca particula ex-

Oppónes. Qui non moechatur vult ,
cludit Augustinus, ubi eam adhibet, so-
non moechari ergo habel voluntatera; limi respectum volunlatis ad remunera-
bonam cura ergo Augustinus in lioc E11-
;
tionem temporalem. LI probavimus in
CXXI. agat de cantate
chiridii cap,
,
nota ad cap. VII. et Vili, ex Angustino in
quae potest esse et abesse in co qui non UII.,LV.,LXXVII.,LXXXV.,
Psalm.
moechatur, inde colligeodum est, quod etLXXXIX.
non intelligat Domine caritatìs rolunta- Aliqua addamus. Semi. XXXIII. al.
tcin bonam. XVIII. de Diversis n.'Ò.Omnis t/iti facit
Respondeo. Qui non moechatur, vult peccatimi servii s est peccati. Peccatimi
non moechari voiunt ale farti. Hoc qui- attieninon solimi iUud est quod in turpi ,

ssarium est. Senno est enim de aut iniquo facto apparet kominibus^sed
homine qui habeat rationis usum; non
,
etiam si habeat specicm boni operis , et
tamen Decesse est ut velit non moechari tamen propter merce dem temporalem
voluntate operis boni. Quam distinctio- fiat) non propter requiem sempiternimi.
nam usuroat Augustinus, qui
in re simiii Quodiibct enim quisque j'aciat si hoc ,

lil). I. Retract. e. XV. n. 3. de ilio agit, animo Jacit ut tcrrcnam cmolitmentum

qui nescìens peccarti? Quia volai t ergo consequatw, servilitcrJacit, et ideo sab-
ii eiiamsi non quia voluti peccavit
,
,
baium non observat. Gratis enim aman-
nes iens peccatimi esse quod fecit. Ita dus est Deus
nec tale peccai uni sine volitatale esse po- Semi. CCCXL. al. XXXIX. ex Sir-
ti/il sed volatitene facti non voltoliate
, ,
moudiauis n. 1. Quia gratis amamus ,
peccati. Si ni Mia de eo dixeris , qui ple- quia oves pascimus mercedem quaeri-
,

num habens rationis usum non moecha- mus. Q uomo do fiet islud? Qaomodo
tur 5 id volens omittit, ideoque volitatale convenit gratis arno ut pascar, et mer-
,

latti. Si autem moveatur ex malo fine cedem posco quia pasco ? Nullo modo
vel mortali, pula ut occasionem habeat fiere t hoc, nullo modo mcrces quaererc-
1 mandi, vel veniali puta ob vanani glo- tur ab eo qui gratis amatur^ nisi merces
n.im, non habet volunlalcm operis boni. essel ipse qui amatar.
Eadem dicas, si quamvis careat inalo fi- Lib. de Catecbiz. rudib. cap. XXII.
ne, non tamen moveatur ab ulla hone- n. 39. Ex C liristi advenlu sexta aetas
-1 ile , bonitate aut conlbrmitate cura re- agitar, ut iam spirilualis grada quae
cta ratione seu lege aut Consilio- non ha- paucis lune palriarchis et prophelis noia
bebil voi unta lem operis boni, sive dile- erat , manifestare tur omnibus gentibus ,
etionem aut delectationem iustitiae: baec nec quisquam Deum nisi gratis colerei
enim promiscue usnrpantur ab Angu- non visibilia praemia servitili is suae et
stino. Ouaie lil). II. de Pece. mer. et re- praesentis vitae felicitate/?! , sed solam
miss. cap. XV11I. n. 30. Voluntas (quo vilani aeternam in qua ipso Deo Jrue-
,

nomine Augustinus sole! aduni intellige- relur, ab ilio desidcrans... Tunc enim
re) mirimi si potest in medio quodam et lex impletur, dum non cupiditale re-
consistere, ut nec bona nec inala sit. Aut rum icmporalium, sed cantale illius qui
cium iitslùiam diligimm, ci bona est , et praecepit, funt quaecumqtie praeccpit.
si magi* dffigimuS) magi* bona, si mi- Habcs quae sit caritas Dei praecipientis
nus minus bona est aut si omnino non
, , legem implens , nempe quae non fruitio-
diìieimus non bona est. , nem temporalium sed Dei desiderai Haec
Haec disseroimns ad rite declarandam gratis colit.
carità lem, de qua Augustinus hoc Enchi- Eodeni libro de Catecbiz. rud. cap.
ridu capite: quaeeo certiut procedunt ,
XXVII. 11. 53. Coniungaris bonis quos
«ino Augustinus non ail hoc loco , liane inventurus cs facile, si et tu talisjucris ,
cai iiatem diligere Deum gratis 5 cai vo- ut simul colalis et diliga tis Deum. gratis,
culae inullum lidi! laiibcuius, quando- (juia tolum praemium nostrum ipso crii ,
 230
ut et in Ma
vita bonitatc eius clpulchri- al. XVI. de verb. Apost. con tra pela-
ludinc pcrfruamur. gianos virJo dumi. 9. Au non autem isia
:

Scrm. XCI. al. CGXXXJV. de Temp. sunt amor Dei et beatiludinis ut suavis et
ii. quod recte petit, recto pul-
3. Cor...) utilis et gloriosae ?
pium esse dcbet. Primo
sai et quaerit , CLXXV1II. al. XIX. de verb.
Serra.
amare Dcum gratis haec est enim pie- : Apost. u. 11. Si hoc quod dicium est ,

tas, nec sibi extra illuni ponere merce- j'aciem suam tibi negabit Deus tuus ,

dem, quam expectet ex ilio. Ilio enim contremuit cor tuuni gratis amasti. ,

melius est niìiil.... Quando amplius gau- Nola li, in caput CXXI. ( Quod ergo
dere debes , cum se ,
ipsum
qui tibi dal fit vel timore pocnae vel aliqua inlen-
fecit caelum et terrarn! Gratis ergo a- tione carnali. .
.
, nondum fit quernad-
mandus est Deus. diabolus hoc Nam moduni fieri oporlet . . ) .

sancio Job obiecit dicens: numquid gra- Fatetur Iansenius lib. V. de Grat. Clir.
tis colit Iob Dcum? .... Invenilur Job cap. XI. , quod defìnitiones Arausicani et
gratis colere Dcum, gratis diligere , non Tridentini de operibus prout oporlet : de-
quia aliquid dedit , sed quia se ipsum sumptae ex hoc Enchiridii loco. Ad-
sint
non abstulìl. ditquod Doctor bis verbis perspicue
s.

Serra. CGCXXXIV. al. XLYIII. de signi ficct, lune fieri sicut oportet, quan-
Sanctis n. 3. Domine O quidquid do fit ex cantate Dei. Semper vero in-
mihi dederis, vile est. Tu esto haeredi- lelligit carilalem Dei ut est obiectum a-
lasmea amo te , , totus amo te moris amicitiae nam concupiscentiae
*,

Quid erit mihi quidquid dederis mihi

, respectu Dei amor vitiosus est , inquit
praeter te? Hoc est Deum gratis alita- ipse lib. V. de Grat. Chr. cap. IX.
re , de Deo Deum sperare de Deopro- , At nos probavimus male coarclari vo-
perarc impleri, de ipso sudari, lpse enim cem caritatis in hoc loco Enchiridii, imo
sufficit tibi, praeter illuni niìiil sufficit in aliis passim Augustini locis ad solam
ubi .... Ipse sit nobis quidquid hic si- caritatem amicitiae. Quod confirmari
ile ilio desideramus. amplius potest. Nam quod hoc loco Au-
Ac quoniara Iansenius cap. IX. lib. V. gustinus ait ,
quemadmodum fieri opor-
de Grat. C liristi, Spes, inquit, Christia- tet, in lib. de Gorr. et Grat. cap. II. ex-
na non oritur ex amore concupiscentiae; plicat per agere sicut agendum est, idest
et cap. X. Cantati gratis diligenti Dcum cum dilectione et deleclatione iustitiae j
non repugnat respectus mercedis aut re- ibid. cap. IV. explica t per faccre ex a-
Iributionis.... Non quia hoc sibi suave iiirno cum bona voluntate. Lib. II. Op.
vel quia utile vel gloriosum est, vel alia imperi, n. 230. explicat ex corde hoc
quacumque consideratione redundat in est ex voluntate ; lib. II. ad Bouilae. e.
quae addit Augustinus hoc ipso
se: audi IX. bene fit bonum ; Serm. CXXII. in
sermone: Pro omnibus ipse erit nobis Psalm. CXVIII. n» 7. Bonum vere bene,
,

quando erit Deus omnia in omnibus. hoc est boni spiriluaiis deleclatione J'a-
Peccas in Deum ut manduces, peccas in ciamus ; In ep. ad Gal. fine quo liberos
Deum ut vestiaris, peccas in Deum ut vi- facere deccti lib. de don.Persev. e. XVI.
vas, peccas in Deum ut honoreris. Et Deo veraciter et suaviler obeditur: lib.
quando omnia numerabo? Noli in Dcum XXI. de Giv. cap. XVI. id fit venu i

propterisla peccare. Proptcr cibum pec-
cas in Dcum ? Cibus tibi aetemus erit
Deus. Proptcr vestem peccas in Deum?
lmmortalitate tevèstiturus est Deus. Pro-
pter honorem peccas in Deum ? TIonor
tuus erit Deus. Propter amorem vitae
temporalis peccas in Deum? Aeterna
vita tibi erit. Noli propter aliquid in
cum peccare. Ipsum enim debes gratis
atque sinceritcr vcrae delectatione iusti-
tiae. Hi oranes loquendi modi non aliud
exprimunt, quam lacere ex fine fwnesto,
qui finis expressus per tara generale!
phrases non coarctatur ad unain carita-
tem amicitiae ac benevolenliae in Deum
sed late exspatiatur per virtutes omti
et conlraponitur vitioso. Quare in lib.
contr. Serraou. arian. cap. XX \ j\<>// .

amare, qui ipso te polerit prò rebus om- ergo scinius per nos ipsos quid oremus
nibus saliare. Sùiuha habes serra. GLV1 11. sicut oportet , sed ipse spiritus inlerpcl-
 — 231 —
lat, idcst interpellare nosj'acit quacsiint Timor poenae, do quo hoc loco, mihi
sccwulum Dami. Quod itisi fidai, non est species intentionis carnalis , velini
oramus nisi secundum istum illuminili ad cuiusdam magni generis plnrea viliosas
cxplìidamconiitpisccntiamcarnisetcon- species sub se complccienlis , ac si dice-
cupiscentiam oculorum et ambitionem retar: Quod fil vcl timore pocnae vcl
sacculi quae non sunt a Patre sed ex
,
quacunupie alia intendono carnali ( cu-
niundo sunt. Vides quod orare sccun- ius sunt innumerac species ), ut non re-
dimi Deum et prout oportet opponitur fera tur ad caritatem noncium fit que-
petitionibus secundum mandimi : cjuare madmodum fieri oportet
quae secundum mundum non sunt ca , Imprimis itaque carnalis timor poenae
Mini secundum Deum et prout oportet: est timor malorum temporalium qui in
,

undum Deum ameni ti prout oportet
i,quae secundum mundum non sunt.
Liinr omne bonum atque honestum in
universa sua latitudine qua latepatetpes
tutes omnes oppositas operibus secun-
(linn miMÒum ^verissime secundum Deum
dicitur et prout oportet.
modus operandi ex cantate amicitiae ac
evolentiae in Deum, imo nimis a per-
ie la Imi m quod sola earitas amicitiae in
hissistat, et aeterna non curet aut non
AudiAugust.Serm.CLXXVIII.
advertat.
al.XIX.de verb. Apost. n. 9. et 10.
Ime enim sermone pluries abutitur lan-
senius contraattritionem ex metu gehen-
nae (lege Jib.V.de Grat.CIir. e. XXVIII.
Non ergo solus seu verius XX. eteap. XXXI. prout ibi
numerantur in editLovan. 164-0. sed est
cap. XXII.). Ineo itaque Augustini ser-
mone n. 9. et 10. Quod non tollis ti- ,

Deum non sit secundum mandimi. Pro mor prohiòet: non bonum facis, sed ma-
quo opprime faciunt verba snpracitata limi metuis. Quid est magnimi timer e ma-
Angustino iib. XIV. de civ. cap. IX. lum? Magnum est non faccre malum ,

mrc( tum rationem sequantur istae aj- magnum amare bonum. Non et latro
est
tiones, quando ubi oportet adhibean- timet malum, et ubi non poteste non fa-
llir quis eas fune morùos seu vitiosas
ì
cit et tamen latro est? Sermo est de ti-
,

passioncs audeat appellare? more mali temporalis} cuius tamen ti-

Ea vri boi uni conirapositio, secundum moris vitium non in eo est , quod sit ti-
Deum secundum mundum, quam obser- mor temporalis mali quis enim dicat ;

v avimiis in lib. contr. Sermon. arrian., malum esse limere morlem ? Audi An-
ne alias usurpatur ab Augustino, ex. gustinum lib. XIX. de Civ. cap. IV.
gr. XIV. de Civ. cap, 1\ .: titulus
Jil). Dicantet veruni die ani liane esse natu- ,

est: Quid sit secundum hominem, quidve raeprimam quodammodo et maximam

secundum Deum vivere. Cimiergo, inquit, vocem, ut homo concilietur sibi , et pro-
vivi! homo secundum hominem non se- y
pterea mortem naturali ter j'ugiat , ita
•idum Deum, similis est diabolo. Et sibi amicus ut esse se animai etili haccon-
infra n. ì. Quoti alii secundum cameni ;
iunctione corporis atque anirnae vivere,
olir secundum spiritimi vivcrcnt ,
potest velit vchementerque appetat. Yilmm ergo
eliam ilio modo dia', quodalii secundum timoris sivemortis sive alterius temporalis
hominem ^ alii secundum vivant. Deum mali silura est in adiuncta aliqua inor-
S mìlia repetit cap. IX. n.G. et alibi pas- dinatìone, cuiusmodiest eaquam saepis-
sim. lam autem cuius aure-, lctaiit, ut qui simeinseelalur Augustinus, nimirum vo-
non agii ei motivo caritatis benevolae in luntas faciendi malum culpae, si poenae
D uni. licei agatex amore beatitudini* temporalis malum , quod limetur, non
ex iustitia
ni ifóa&o/o,
. ttitadine —
secundum cameni?
is
,

similis esset. B a ne indicai Augustinus iniis ver-

et vivai bis. Et latro timet nudimi , et ubi non
Itaque undum Deum ,
queniad- potest , non jacit , et tamen latro est:
modum agereprout oportet, explicant
et considera cani vitiosam animi dispositio-
generalem honestatemeuiusquevirtutk. nera atque inordinationem in latrone :
nota III, in npul CXXI. (Quod vrro
i
ubi non possimi
non jacio. ,

ita fit vel timore p ' nae vel aliqua in- Deus enim cor in-
Pergit Augustinus:
tentione amali, nondum fìt quemadmo-
1 terrogat,non manum: Lupus penti ad otà-
dum fieri oportet...
) le ovium, quaerit invadere, quacrit iugu-

larc qaacril clcv orare : vigilarli pastores,
canes ; nihil poicsi , non aufert ,
latrarti,
non occiditfSed larnen lupus vcnil lupus
redit.Numquid quia overn non tul il, ideo
lupus venit , et ovis redit? Lupus venit
frernens lu/gtf redit treinens , /w/ws e.s£
, Sed audiatur Àugustinus in eodem ut
lumen et fremens. Interroga ergote quis-
quis vis indicare, et. vide si lune non fa-
cis male quando polesjacere et ab ho-
mine non puniri. lune limes Dcum. Nc-
mo est ili, nisi tu et ille cui facit malum,
et Deus
qui arnbos videt. Vide , ibi lime.
Huc usque
nihil conlra atlritionem ex
metu gehennae tum quia dolor , de quo
',
Àugustinus , est ex malo temporali , tum
quia liic timor coniungilur cum actuali
prava volunlate sive latronis sive lupi ,
quorum ulerque suo modo dicit. Ubi non
possimi non Jacio.
Ceterum verba Augustini in Enchiri-
dii hoc capite CXX1. non intelligenda
sunt tantum de metu carnali seu carna-
lis et lemporalis mali, sed etiam de limo-
re gehennae: at de timore qui
intentionis carnedis, qui non
refcintar ad
caritatem sive ad cupiditalem boni , ni-
mirum de timore gehennae , qui admix-
tamhabeatmaliliam moralem, iniquità-
lem cupiditatem. Lege Auguslinum in
, facis malum, nondum es perfectus. Au-
PsaJm. CXLJX. n. ìk. Quam multi sunt
quipropterea voluiit male facere quia
gehennas timent, quia cruciai us /imeni ?
Nondum amant iuslitiam. Si illis prò
millcrctur impunilas et dicerctur cis: Fa-
cile quod vultis securi, impunilum vobis
enti emitlcrenl progressus libidinum silu-
rimi in quaeque nequissima , ci maxime
Jratres mei, maxime regesacnobiles, qui-
bus non jacile dici tur, quidjecisli? A-
bundabant jgilur Augustini aetate plu-
rimi qui vel ab omni turpi exlerno pec-
calo abslinebant , vel sallem paucionbus
sese sceleribus mgurgitabant sperantes
(juod hoc paclo Deus jpsis misericors lo-
ret et longanhnis secus vero iiiturum ut
, eamque praeeipue quam
non diutius sustinerel ea vasa irae in mul-
ta palienlia. Hi omnes ila erant
comparali Auguslino: Sinobis pro-
leste
mittcrelur impunitas et diceretur nobis,
tacite quod vultis securi, impunitum vo-
bis crii- emilleremus progressus libidi-
num nostrurum in quaeque nequissima*
Sive gì tur nullum exlernum scelus sive
i
pandora palrarentcor liabebant iniquum
— 232 —
et immundum,eorumqui timo] cum bac
malitia coniunctus ac coramixlus ejai
, Nec ènim mandai ur opere qui immuri-
dus esl volitatale, ut ait Àugustinus Serra.
XI. in l's.ilm. (j\\l!l. n. 1.
supra serm. CLXXVIII. sive XiX.de
Verbis Apostoli in quo sermone di&imtu
valde Ianseoium confidere.llaetenus cum
co egerat Àugustinus , qui timeret ma-
lum temporale ex hoc timore abstine-
et
ret ab illicilo opere malum tamen ani-
mum habens Ubi non possuni , non Ja-
:
cio. Huic liomini dixerat Àugustinus
,
eum limere debere malum punitionis e-
tiam ubi Deus sine iudice liumano spe-
cial. Vide, dixerat Àugustinus, ibi lime.
Auget iam instructionem suara s. Doctor
et ait neque hoc esse satis, si limeat ma-
lum ubi Deus videt semoto liumano iu-
dice ; quandoquidem non modo timere
debet malum , sed et amare bonum. At-
que hoc foco ea dicere videtur s. Doctor,
sit species quae propugnatores inilialis carilatis prò
altritione favere sibi pulant , sed falso.
Eh verba Augustini: Parumest quod
dico, Vide ibi lime malum. Ibi ama bn-
num. Nani etiam si timore gehennae non
dco diceve, si timore gehennae non facis
malum, cstquidem in te fides, quia cre-
dis fulurum esse Dei iudicium ; gaudeo
fidei luae sed udhuc limeo maliliae
,
tuae. Quid
quod dixi? Obiicil sibi-
est
metipsi Àugustinus tum sibi respondet: :
Quia si timore gehennae non facis m.i-
, hmi non amore iustitiae facis bonum.
,
Nempe non satis est habere limorem
gehennae in corde, et in opere caverea
peccato, a latrocinio, ab adulterio.. .Ter-
mini praeler ea duo requirilur, voluntas
bona interior quae nullam ha beat cul-
,
pae admixlionem, quae pecca ndi volun-
lalem malamque excludat cupiditalem.
,
sexeenlis in
,
locis Àugustinus insectatur , qua homo
animo scilieet se sentii abstinerc ab opere ;
cali nondum liber nec alienus a volunta-
le nus esl, ipia mallct si fieri possei .
,
non esse quod timcal ut libere faciai ,
quod occulte desiderai. Similibus pieni
sunt Auguslini libri.
Kaiio autem seu uecessitas ista incul-
candi urgebal Augustiuum funi proptei

catholicos, tum propter pelagianos.Pro-
pter catholicos quidem ,
quia plurimi
eorum sivc ex delectu instructionis
>
x malitia liabebant, leste Augustino in
-alni. CXLIX. , ea cordis prava deside-
ia ,
etiam cimi ex meiu abstinebant a
oJluvie peccatorum externorum. Pro-
pter pelagianos, quia putabant timorem
iricussum a lege tenente satis esse sine
ducente Spirita ad bene operandum ,
quos Augustinus impugnai distinguendo
illa tria, timorem in eorde, abslinentiam
peccati in opere, et praeterea bonain in-
ternani voi unta lem sive amorem ac dele-
ctationem excluso ornili malo
iustitiae ,
desiderio. Ouamvis ameni tum timor
poenae tum abstinentia ab opere externo
pravo liaberi posset sine gratia Christi et
Spiritus Sancii adiuiorio ,
voluntas
lameli ea gratia indigebat. Inde erat Au-
gustino necessitas isla tam saepe incul-
candi.
Si dicas. Quoties timor in corde et
sit
abstinentia a peccato in opere , toties est
etiam voluntas abstinendi ab opere pec-
catij quare opus cumhae voluntaie tam-
quam unum repulanda sunt , quae ab
invicem non separantur ruetergo fun-
: tiam. Hic actus in atlritione includitur ,
damentum exposilae doclrinae.
At respondetur te meniinisse
, posse
quod sicut Augustinus distinguit volun-
tatem fatti a voluntate peccati ita su- , mar et delectatio iustitiae} quod qui hoc
pra nos distinxisse volunlalem operis seu
tacti a voluntate operis boni seu iustitiae.
Si in corde timor sit , et fuga peccati in
opere, utique est voluntas iugiendi pec-
catum in opere. At haec est voluntas fa-
cti seu operis, non voluntas operis boni,
volutila-; serva ndi mandata , implendi
legem, voluntas boni, amor et delectatio
iustitiae, si admixlam liabeat cordis
lam cupidi tatem ut intus in affectionibus
pravis vraevarù ator legis conspicua ope-
ra legis impleat, et ad male faci end uni
sic voluntate inclinetur, ut etiainfaceret
ripotget impune committi: quae sunt
Augustini verba ex lib. I. ad Bonifac.
cap. IX. Contra vero si praeter timorem
cordis et abslinentiam ab externo opere
pravo sit voluntas sic abstinendi non (pio-
cumque modo, sed voluntas sine mixlura
malae cupiditatis, erit voluntas bona ac
recta, ratione cuius homo ita operans non
raodotimebit malum,sedamabit
— 233 —
non modo habebit timorem poenae sed
a more m iustitiae, hoc amore operabitur
sive et non solimi timore poenae, quemadmo-
dum vult Augustinus in sermone quem
expendimiis(Serm.CLXXVIII. sive XIX.
de Verb. Apost.)-, Jongeque aberit ab eo,
quem Augustious reprehendit in Enehi-
ridii cap. CXXI., qui faci t timore poe-
noe, non referendo ad caritatem. Imo
qui sic agit, opus suum ad caritatem re-
jert, nempead cupiditatemboni,rectam-
que voluntaleni et amorem iustitiae: ser-
vit enim bouilati, rettitudini, iustitiae.
At quoniam non eodem prorsus modo
theologi interpretantur eas Auguslini re-
prehensiones in agentes timore poenae ,
non amore iustitiae , ut quantum fieri
polest tricae praecidantur et difficultates,
illa cogita hunc actum: Timeo poenarn ge-
hennae et ideo abstineo a latrocinio ,
adulterio.... Duplici modo se habere
voluntas potest in hoc actu eliciendo.
Primusest huiusmodi. Timeo gehennam,
et ideo abstineo ab iniquis exlernis ope-
ribus cum voluntate interna ita bene af-
sit ad omne peccatum
fecta, ut parata
fugiendum omnemque implendam iusti-
qualem eius defensores propugnant suiìi-
,
cientem ad sacramentum poenilentiae.
Clarum estaulem, quod actus hic sit a-
paclo timeat et operetur , agat non solo
timore poenae sed amore iustitiae, quem-
admodum Augustinus centies ac centies
commendat.
Alter modus , sed per quem nos non
explicamus atlritionem cum sacramento
sufficientem, est huiusmodi: Timeo ge-
hennam et ideo abstineo ab iniquis ex-
ma- ternis operibus sive aliquibus sive omni-
bus cum voluntate interna ita ajfecta,
ut nullam habeat cupiditatem etiam con-
ditionatam, si liceret impune. Hic mo-
dus est longe imperlectior primo, nec
liabet illum positivum amorem univer-
salem iustitiae , qui requiritur in attri-
tione sacramentali, ac re ipsa idem non-
nullis est cum odio ac proposito univer-
sali contra peccala. Attamen quantum
satis est, actus qui non solum timet poe-
nano sed amat iustiliam
, si altendatur
,
tum obiectum formale motivum, tum o-
bonum, biectum materiale. Nam fa tenie la nse-
30
 — 234 —
nio ]. V. de Grat.Chr.c. XXI. quod rei- miles ci erimus, quia videbimus eum »t-

psa est XIII., timor gehennae, secundum cuti est. Ecce propter quam visionerà fac
se consideralus licitus bonus ac rectus bonum, ecce propler quam noli facere
est; est enim eius capitis titulus: Ergo malum. Totum hoc facit, qui aclum at-
voluntas abstinendi abopere malo^quan- trilionis facit excludens ex metu gehen-
,

tum est ex parte huius motivi, licita, bo- nae voluntalem peccandi curri spe ve-
na ac recta est. At eliam recta est, bona niae secundum doctrinam Tridentini. Ac
ac licita ea voluntas quantum est ex ob- visio quidem coelestis beatiludinis erit
iecto materiali. Quid enim vult? Fugam motivum agendi, si atlritus moveatur ex
mali externi operis, a quo velie abstinere poena gehennae, prout compleclitur poe-
bonum est. At quoniam bonum ex inte- nani sensus una cum poena damni ,
gra causa malum autem ex quocumque
,
quemadmodum gehennam repraesentat
defectu, si voluntati abstinendi ab opere Augustinus in hoc Enchiridio e. CXII. et
malo exlerno adiungeretur sive admisce- CX1II. Sed fìngamus moveri tantum a
retur cupiditas conditionata peccandi si poena sensus. Adhuc tamen verum erit,
liceret impune actus esset simpliciter
, quod propter visionem Dei facit bonum
malus. Ceterum non ita est imo quem- •, et non malum, non eo sensuquo ro prò-
admodum vult abstinere a malo externo pter significare potest motivum agendi ,

ita non vult aliud quodeumque malum ,

sed quo significare polest terminimi ac
ut ponimus. Igilur si inspicialur quod fìnem operandi. Attritus enim ex spe ve-
vult iste actus, praeterea altendatur e- niae et gloriae , quam habet obtinendae
tiam quod non vuJt , tandem etiam con- per propria merita auxilio divinae gra-
sideretur motivum volendi, erit totus ille tiae , se ac sua ordinat ad Dei possessio-
actus amor boni , insti, recti , honesti, nem , ut scilicet hoc summum bonum ac-
nisi dicat Iansenius, hunc aclum fore quirat.
malum ex defectu amoris amicitiae in Ipse quoque Iansenius non ita intelligit
Deum ,
qui inesse debeat omni actui 5 aut inlelligere potest haecAugustini ver-
quod non pertinet adcontroversiam prae- ba, ac si praescribant faciendum bonum
sentem, et praeterquamquod sine funda- ac non faciendum malum propter visio-
menlo dicilur , ex superioribus evincitur nem tamquam propter motivum. Longe
falsum.Haec dixi de bonitale actus. Ut tutius et perfeclius ipso auctore Iansenio
enim homo bonus sit , alia plura requi- erat facere bonum et non malum ex solo
ruotar atque inter caetera quod in loco amore amicitiae in Deum nullo respectu
ac tempore exerceat actus virlulum tum beatitudinis. Superest, ut etiam ad lan-
theologicarum tum moralium. senii menlem Augustinus intelligatur no?
Sed iam redeundum ad Sermonem monere ad faciendum bonum et non ma-
CLXXVIII. ex quo plura obiicit Ianse- lum propter visionem^idGst ordinando no-
nius; quae si explicentur, claraerit mens stra opera ad assecutionem visionis, ad
Auguslini in hoc Enchiridii cap. CXXI. quam spes nos urget.
Postquam s. Doctor ea dixerat: Si ti- Ceterum quamvisattritus habeat spem
more gehennae non facis malum, non veniae et gloriae, et ad horum honorum
amore iuslitiae facis bonum. Aliud est ,
assecutionem ordinet se ipsum et opera
timere poenam aliud est amare iustiliam
ì
sua; liane enim spera habere debet attritio

(
quae duo rite discernere curavimus ) , exTridentino,siquidem sufriciens essepo"-
pergit Augustinus n. 11. : Amor castus sit ad sacramentum poenitentiae: quam-

in te esse debet, quo amore desideres vi- vis exercitium spei theologicae pertmeaf
dere non coelum et terram non cam- , necessario ad statura hominis insti prò
pos liquidos mari s, non spectacula nuga- tempore et loco, quo obligat spei pri
torta nonjulgores nitoresque gemma-
, ceplum affirmativum: non tamen ei ip-
rum, sed desidera vidcre Deum tuum ,
siusmet Iansenii doclrina id necessario
amare Deum tuum quia dietimi est I. , pertinet ad quemeumque actum in parti-

loan. III. 2. : Dilectissimi, fìlii Dei su- culari distinclum ab altritione sacramen-
mus, et nondum apparuit quod erimus tali, ila ut nullus actus esso possit amor
,

scirnus aulem quod cum apparuerit si- castus , nisi desideret videre Deum cum
 — 235 —
satis utique sit amor amicitiae nihil re- constituta fuisset poena ignis aeterni ,

spiciens beatitudinem. nec possunt componi cum voluntate con-

Pergit Augustinus: Si enim amas vi- ditionata Peccarem si impune possem;
:

dere Deumtuwn, ime peregrinano-

si in quippe quae voluntas et ipsa est pecca-
ne ilio amore suspiras ecce probat te , tam. Frustra ergo Iansenius ]. V. de Gr.
Dominus Deus tuus quasi dicat tibi: Ec- Gir. cap. XXVIII. al. XX. obiicit Au-
ce fac quod vis, imple citpiditates tuas gustini sermonem CXLV.qui olim in ap-
extende nequitiarn , dilata luxuriam pend. erat III. edit. ex mss. Carthus.
quidqwd Ubuerit licitum pitta: non hinc n. 3. Prohibet Deus adulterium , concu-
te punio, non te in gehennam mitto^Ja- pisti uxorern alienam, non accedis, non
ciem me avi tantum tibi negabo . Si ex- facis occasio data est habes tempus ,
, ,

pavisti amasti. Si hoc quod dictum est,

, patet locus, deest conscius^tu tamen non
facievi suam tibi ncgabit Deus tuus con- facis. linde? Quia times poenam. Sed
trcmuit cor Inumavi non videndo Deum nullus sciet. Numquid nec Deus? Ita
tuum magnavi poenam pulasti , gratis piane, quia scit Deus quod facturus es,
amasti. non facis et ipsum Deum minitan-
: sed
Si poenitens hoc pacto
rite attritus tem tremis non praecipientem diligìs.
,

probetur, eum invenies , qualem vult
Augustinus. Imprimis enim si movetur
ex metu gehennae, quaJem solent consi-
derare catholici ,
prout complectitur u-
tramque poenam damni ac sensus , eia-
rum est quod comminante Deo faciem
meam tibi negabo attriti cor contremi-
, quidem immediate ac proxime ratione
scet. Deiude vero etiamsi moveatur ex
gehennae metu prout complectitur poe-
nani sensus quia tamen hoc motivum
,
ponitur in attrito esse ita efficax, ut eum
determinet ad media necessaria evadendo
tanto poenae malo; media autem istasunt
universalis displicentia
thalium cum universali proposito et spe
veniae permanentis idest cum perseve-
rantia et gloria; inde tandem fit ut etiam
Quare non facis ? Quia si feceris , in
gehennam mitteris.lgnem times. O si ca-
stitatem amares, non faceres, etsi omni
modo impunitus esse deberes.
Frustra inquam hoc Iansenius oppo-
,
nit. Attritusenim ita dispositus est non
metus ignis aeterni , sed ratione odii et
propositi universalis ex eo metu veluti
progerminantium, ut nonfaceret etiam-
si omni modo impunitus excederet. Mi-
randum est tamen , quod Iansenius non
animadverterit, quam differat ab homine
peccatorum le- attrito is, quem hoc loco describit ac
reprehendit Augustinus. Is enim habet
quidem metum gehennae seu ignis ae-
terni habet voluntatem abstinendi ab
:

attritusex solius aeternae poenae sensus adulterio externo et consummato 5 at

timore expavescat ad eam vocem , Fa- haec voluntas mixta est cum gravi ma-
ciem suam tibi negabit Deus tuus , ex- litia nempe cum interna deliberata con-
pavescat inquam non immediate ex eo cupiscentia adulterii. verba Augu-En
motivo timoris, sed ex ratione et eiìica- stini. Prohibet Deus adulterium, con-
cia spei, quam
timor induxit.
ille cupisti uxorem alienam... Tu autemnon
Hinc habes quod attritus ex solo etiam facis.
metu gehennae quantum ad poenam sen- Multo autem minus ea voluntas habet
sus dispositus ac paralus animo est ad ab- odium universale omnis peccati et uni- ,

stinendum a peccato, etsi omni modo im- versale cum animi disposi-
propositum
punitus futurus esset tum apud homines tione ad implendam omnem iustitiam. I-
tum apud Deum. Diximus enim quod gilur homo ab Augustino reprehensus ti-
motivum ex metu aeternae poenae sen- mebitpoenam et non amabit iustitiam sed
sus ita efficax est in rite attrito , ut eum iniustitiam , timebit Deum minantem,
determinet ad universale odium omnis non amabit Deum praecipientem, quem
peccati, et universale propositum ea in contemnit per eam internam adulterii
posterum fugiendi. Si hoc odium et prò- concupiscentiam.
positum universalia sunt, ex parte obie- Eadem responsio est ad Auguslini Jo-
cti exlenduntur contra peccatum in om- cum in Exp. Epist. ad Galatas n. 43.,
ni hypothesi etiam illa io qua peccato quem Iansenius opponi t: Et hominem si
 — 236 —
propterea non occidit aliquis ne et ipse
occidatur, non implet praeceplum insti*
(iae scd si ideo non occidat, quiainiu-
: teris describit eas
stum est etiamsi jacere possit impune
, non occidat quia inìustum est
non solurn apud liomines sed eliam apud
Deum. Palet «nini ex dictis , quod hoc
animo disposittis est qui attrilus est cum
odio et proposito universali-, ac proinde
etiam in hypothesiquodhomicidium non
punirelur poena ignis.
Ex eodem universali odio ac proposito
ex metu ignis aeterni in
fìt, ut altritus
homicidio abominetur generalem ratio-
nem etiam peccati, offen-
iniustitiae, seu
sae Dei Proindeque vere de eo dicas
cum Augustino, in cit. Expos. epist. ad
Galat. n. 43. , Ideo non occidit, quia in-
iustum est. Contra vero si quis timeat ae-
ternum ignem et ideo abstineat ab opere
homicidii cum voluntate non habenle u-
niversale odium ac propositum in omne
peccatum ,multoque magis si abstineat
cum voluntate patrandi homicidium, ni-
si timeret et ipse occidi (huiusmodi enim
est homo descriptus ab Augustino) , si
quis inquam ita se habeat, non abomina-
tur in homicidio rationem iniustitiae com-
munem tum homicidio externo tum in-
ternae voluntati homicidii eliam condi-
tionatae. Falso proinde de hoc nomine
dixeris: Ideo non occidit, quia iniustum
est. Imo si homo descriptus ab Augusti-
no animum suum sincere explicare vo-
let, ita dicerel.Timeo et ideo nonoccido-,
nihilautem curo de iniustitia homicidii;
quod adeo verum est , ut quantumcum-
que homicidium iniustum sit , actualem
dispositionem ac voluntatem habeam il-
lud patrandi, nisi timerem, et quamvis
sciam liane dispositionem ac voluntatem
iniustam esse, eam tamen habeo nihil
curans de hac interna iniustitia.
Dices: Attriti hominis actus timens
ignem aeternum et ideo abstinens ab ho-
micidio curii voluntate habente universa-
le odium propositum contra omne peo
et
catum, abstinet ab homicidio cum abo-
minatione iniustitiae-, falso autem dices,
quod abstineat quia iniustum est: non e-
nimmovetur ab iniustitia tamquam ab
obiecto formali motivo , sed ab igne ae-
terno. Plus ergo vult Augustinus quam
FINIS.
nos concedimus, neo immerJlo Iansenius
eo capite XXX. al. XXI T. maioribus lit-
Augustini voces : Ideo
.
Respondeo omnes omnino , tum nos
tura Iansenium in eo convenire debere
,
quod voculae ideo et quianou significent
obiectum formale motivum in verbis
Augustini. Secus enitn ut quis impleat
cura merito eliam superno praeceptum
non occidendi minime satis esset ita age-
re: Quia Deus in se summe bonus est
,
ex hoc obiecto formali motivo nolo fa-
cere homicidium Deo contrarium, inde-
bitum, iniustum. H\c enim actus non mo-
vetur ex iniustitia homicidii tamquam ex
obiecto formali ideoque non abstinet ab
,
homicidio quia iniustum est , si xo quia et
ideo dicant obiectum formale motivum.
Quis porro dicat,eum aclum non esseme-
ritorium,qui licet non moveatur ex moti-
vo iniustitiae , moveatur tamen ex moti-
vo divinae bonitatis? Omnes igitur, ve-
limus nolimus consentire in eo debemus
,
quod cum Augustinus docet implendum
esse praeceptum fugiendooccisionem pro-
-siimi ideo quia iniustum est, sensus sit
fugiendam occisionem proximi sub ratio-
ne iniustae sive sub ratione culpabilis,
criminosae , peccaminosae , sive aliis vo-
cibus fugiendam occisionem proximi odio
habendo et abominando in ea occisione
rationem iniustitiae, culpae, et peccati,
Habes itaque 1. Augustinum hoc En-
chiridii capite CXXI. non reprehendere
qui simpliciter agant timore poenae , sed
cum addilo, si non referatur ad cari-
tatem,
Habes. 2. quisnam sit ille timor poe-
nae non relatus ad caritatem , sive qui
non pertineat ad cupiditatem boni , ad
voluntatem boni...
Habes 3. quo pacto altritus non sit ob-
noxius reprehensionibus in eos, qui agunt
timore poenae non referendo ad canta-
tem, timore poenae non amore iustitiae :
quo pacto atlrilus non peccet , etiam si
posset impune quoad Deum et homines:
quo pacto abstineat ab homicidio, adul-
lerio.... quia iniustum est quae sunt lo-
;
ca Augustini diffìciliora obiecta a Ian-
senio.
 ERRATA CORRIGE

Pag l Col. Lin.

2 2 ulr. Deitate Deitatis

% 2 49 Tricapinius Tricassinius
15 1 alt. videatur videantur
22 2 15 intunderat infudcrat
29 -2 50 Eustachio Eustathio
37 1 W av.o).0"J^tA ky.oìovSix
j> 2 34 Semi. GLIX de Verb. Apost. Serra. CLIX. al. XVII. de Verb,
Cap. Vili Apost. Gap. VII.
40 N 5 minus utiliora ininus utili a
/ri 2 7 a n frucluosus amfractuosus
w 1 3V XVI XVII.
89 1 16 sit fit

12Y 1 12 Tarrianum Turrianum

126 2 14 liumauae humanae ,

129 1 50 Enchiridion Enchiridii

136 2 33 criminis criminuni
138 1 5 utiJes utilis

)> 2 28 iuris quod ab Apostolo. . . . iuris ab Apostolo

n:> 2 37 iudicavit indicavit
ivt 1 29 in vitio invitis
154 1 42 seculi 10 * seculi IV
156 2 6 bona borio
159 2 33 divino peccamus quod. . . . divino , peccamus : quod
162 1 43 moverà movere
» 2 5 boni ac mali boni sive mali
170 2 23 iubemus iubemur
185 1 51 qua ereipsa quae reipsa
190 2 44 negatis negantis
200 » 40 Beo Dei
202 1 35 careni caret
206 2 40 videtur videntur
2-26 1 13 ut vivit ut vivat
232 1 11 facit facis
CD M
t3
•H
^
T>
«el r
*
G)
t* ^-^.

d
a CD
3
•H <D
d H
•H 2
^ ti
•H ^

THE INSTITUTE OF I AL STUI

IO ELMSLEY PLACE
.ONTO 5, CANA

1943