Gjeneratorët e Nxehtësisë

Cikli i avullit
Gjeneratorët e nxehtësisë
Shembuj konstruktivë
Gjeneratorët e nxehtësisë
Skema dhe simbolet
 Gjeneratorët e nxehtësisë
Të përgjithshme

• Jep nxehtësi një lëngu për të përftuar avull.

• Nxehtësia prodhohet (përftohet) nga :
– Djegia;
– Reaksionet nukleare;
– Rigjenerohet ose rikuperohet nga proceset industriale;
• Fluidi operues (veprues):
– Ujë i zbutur;
– Vaj mineral (rallëherë);
– Lëngjet diatermike;
Gjeneratorët e nxehtësisë
Të përgjithshme

• Përmasat dhe fuqia:

– Fuqi e vogël: Gv=10-80 kg/s;
p0=7 Mpa;
– Fuqi e madhe: Gv=1000 kg/s;
p0=35 Mpa;

• Tipologjia konstruktive;
– Me tuba tymi;
– Me tuba uji.
Gjeneratorët e nxehtësisë
Komponentët
• Vatra;
• Ekonomizatori;
• Avulluesi;
• Tejnxehësi;
• Parangrohësi i ajrit;
• Oxhaku;
• Pjesët ndihmëse
• Mjetet e regullimit;
• Paisjet e mirëmbajtjes;
• Paisjet kundër ndotjes.
 Gjeneratorët e nxehtësisë
Madhësitë karakteristike
m
• Ngarkesa e gjeneratorit: ngarkesa(%) = v m v max ⋅100
• Ngarkesa specifike vëllimore e dhomës së djegies [W/m3];
• Ngarkesa specifike e sipërfaqes të dhomës së djegies[W/m2];
• Konsumi i lëndës djegëse [kg/s];
m
• Treguesi i avullimit: Iv = v 
mb
• Fuqia e dhomës së djegies (vatrës) [W]: Q b = m b H i
• Fuqia e gjeneratorit [W]: Q S = m v (h2 − h1 )
• Presioni i punës [Pa];
• Prodhimi i avullit [kg/s];
• Sipërfaqet termike (të nxehura) të gjeneratorit [m2].
 Gjeneratorët e nxehtësisë
Rendimenti dhe humbjet
• Rendimenti i gjeneratorit të avullit
Q S
ηb =
m b H i
• Bilançi energjitik i gjeneratorit:
Q S = m b H i − (Q padjegura + Q gazeve + Q ndryshme )

– Humbja nga mos-djegia: Q padjegura
 ≈ 0 (l.djegese gazta)

= 0.5% ⋅ Q S (l. djegese lengeta)
34[ MJ / kg ] ⋅ m
 b,mbetura (l. djegese ngurta)

– Humbja nga gazet: Q gazet = m gazet c p gazeve (Tu − Ta )

– Humbjet e ndryshme Q ndryshme = Q ndryshme, pak. + Q ndryshme,ndih . = 1.5% ⋅ Q s

Gjeneratorët e nxehtësisë
Cirkuiti (qarku) ujë-avull
Gjeneratorët e nxehtësisë
Cirkuiti (qarku) ujë-avull

• Ekonomizatori: ngroh ujin e ushqimit

pothuajse në kushtet e saturimit.
• Avulluesi: kryen shkëmbimin e
nxehtësisë ndërmjet fazave lëng-avull:
– Cirkuit autonom në origjinë:
gjeneratorët me trup cilindrik (baraban):
• Qarkullim natural;
• Qarkullim ndihmës apo i shpejtuar:
– Cirkuit në seri:
gjeneratorët me qarkullim të detyruar.
• Tejnxehësi: ngroh avullin mbi kushtet
e saturimit.
 Gjeneratorët e nxehtësisë
Cirkuiti ajër-gaze

1-6 rruga e ajrit 7-11 rruga e gazeve

1-thithja e ajrit të ambientit 7- dhoma e djegies (vatra)
2-grilat e regullimit të prurjes së ajrit 8-tubacionet e shkëmbimit termik
3-ventilatori 9- grilat e regullimit të rënies së presionit
4-parangrohësi i ajrit 10-ventilatori thithës
5-tubacionet e shpërndarjes së ajrit 11-oxhaku
të parangrohur
7-kutitë ë ajrit
Gjeneratorët e nxehtësisë
Cirkuiti ajër-gaze

• Parangrohësi i ajrit:
– Rekuperativ (me sipërfaqe);
– Rigjenerativ (Ljungström).
• Sistemi me tërheqje naturale
(nuk përdoret më, i vjetëruar);
– Tërheqja = diferenca e pressionit
ndërmjet presionit të jashtëm dhe
presionit më të ulët mbizotërues në
vatër.
– Diferenca e presionit përftohet
nëpërmjet një oxhaku (ose sistemi
tubacionesh).
Gjeneratorët e nxehtësisë
Cirkuiti ajër-gaze

• Efekti oxhak

∆pcam = ( ρe − ρi ) gZ
pa T
ρe = ;ρi = 1.33 0 ;T0 = 273K
RTa Ti
Gjeneratorët e nxehtësisë
Cirkuiti ajër-gaze
• I PTD:
p2 − p1 c22 − c12
Li = + + g ( z2 − z1 ) + gY
ρi 2
Li = 0;c1 = 0;z1 = 0; p2 = pa ;
z2 = Z ; p1 = pa + ρe gZ ;
• Y paraqet humbjet e ngarkesës
pa + ρe gZ pa c22
= + + gZ + gY
ρi ρi 2
pa ρe pa c22
+ gZ = + + gZ + gY
ρi ρi ρi 2
 c22 
∆pcam = ( ρe − ρi ) gZ = ρi  + gY .
2 
Gjeneratorët e nxehtësisë
Cirkuiti ajër-gaze
• Sistemi me tërheqje të
balancuar:
– Ventilatori në hyrje
shtyn ajrin e dërgimit
me presion në dhomën
e djegies;
– Ventilatori në dalje
thith gazet e djegies
Gjeneratorët e nxehtësisë
Cirkuiti ajër-gaze

• Sistemi me kaldajë
nën presion:
– një ventilator në hyrje
mban gjithë kaldajën
nën presion deri tek
oxhaku.
 Gjeneratorët e nxehtësisë
Cirkuiti ajër-gaze
• Sistemi me tërheqje të balancuar:
– Përdoret akoma në njësitë e mëdha në të cilat përdoren
lëndë djegëse të ngurta (problemet e mbajtjes së presionit);
– Sistemi ka zona me depresion (rënie presioni): infiltrimi i
ajrit.
• Sistemi me kaldajë nën presion :
– Sistemi më i përdorur: lëndë djegëse të lëngëta dhe të gazta;
– Avantazhet e bllokimit dhe kostos së impiantit;
– Konsum më i vogël;
– ventilatori trajton vetëm ajër dhe jo gaze me 100-150 °C:
ndotje dhe lodhje më e vogël;
 Gjeneratorët e nxehtësisë
Cirkuiti ajër-gaze
• Sistemi me kaldajë nën presion :
– Regullimi i presionit në cirkuitin ajër-gaze është më i
thjeshtë;
– Nevojitet (duhet) sistemi i mbajtjes së presionit;
– Konstruksion më i fortë (madh);
– Futje 3% ajer më shumë për shkak të problemeve të
daljes së ajrit dhe ruajtjes së presionit.
• Llogaritje e humbjes së ngarkesës në tubacione.
• Sistemi i ajrimit përbëhet nga dy ventilatorë për të
marë parasysh rëniet e ngarkesës.
 Gjeneratorët e nxehtësisë
Korozioni

• Korozioni në temperatura të ulëta:

– Fenomeni ndodh në muret metalike në kontakt me
gazet e djegies gjatë kondesimit mbi mure;
• Korozioni në temperatura të larta:
– Lidhet me fenomenin e formimit të “fazave autentike”
në pikat me temperaturë më të lartë në dhomën e
djegies, në të cilën digjen lëndë djegëse të lëngëta që
përmbajnë vanad, natrium dhe squfur.
 Gjeneratorët e nxehtësisë
Korozioni

• Korozioni në temperatura të ulëta :

– Temperatura e mureve (kushtet e funksionimit);
– Temperatura e kondensimit te gazeve Tg:
• Pëmbajtja e ujit ⇒ Tg↓;
• Avujt e acideve (p.sh anhiudriti sulfurik) ⇒ Tg↑
• Presenca e squfurit në lëndët djegese së bashku me prezencën e
vanadit që vepron si katalizator, prodhon avujt acide:

S + O2 → SO2
S + 3 2 O2 → SO3
2 SO2 + O2 → 2 SO3
 Gjeneratorët e nxehtësisë
Korozioni
• Korozioni në temperatura
të ulëta :
– Vetëm 2-5% e squfurit
oksidohet në SO3 i cili me
avujt e ujit prodhon H2SO4
dhe mund të kondesojë mbi
muret metalike;
– Shpejtësia e korozionit varet
nga temperatura dhe arin
maksimumin në 20-24°C;
Diagrama e gjendjes Përzierja ujë-acid
sulfuriknë një presion prej 114 mmHg
 Gjeneratorët e nxehtësisë
Korozioni
• Korozioni në temperatura të larta :
– Shoqëron formimin e veshjeve (shtresave) mbi tuba;
– I detyrohet pranisë së përbërjeve të natriumit , squfurit
dhe vanadit në hi që formojnë përbërjet autentike në
temperaturën e punës së komponentëve, në temperaturat
më të larta të gjeneratorit të avullit;
– Të tilla përbërje tentojnë të depozitohen mbi tubat e
tejnxehësit duke zhvilluar (kryer) një veprim agresiv.
– Një veprim i tillë agresiv është shumë më intensiv kur
shumica e përbërjeve të tilla janë në gjëndje të lëngët.
 Gjeneratorët e nxehtësisë
Korozioni
• Metodat për reduktimin e korozionit në temperatura
të ulëta:
– Ritja e temperaturës së sipërfaqeve të shkëmbimit termik;
• Parandalon (shmang) kondesimin e përbërjeve agresive;
• Mund të reduktojë efikasitetin e gjeneratorit të avullit.
– Shtesat (dolomiti, oksidi i magnezit dhe okside të tjera
metalike);
– Pakësimi (zvogëlimi) i ajrit të tepërt:
• Redukton formimin e anhidritit sulfurik;
• Mund të reduktojë efikasitetin e djegësave.
 Gjeneratorët e nxehtësisë
Korozioni
• Metodat për reduktimin e korozionit në temperatura
të ulëta :
– Shtesa me pikë të lartë shkrirjë (oksidi i magnezit).
– Reduktim i temperaturës maksimale të tejnxehësit:
• Eviton (shmang) formimin e përbërjeve autentike;
• Mund të reduktojë efikasitetin qoftë të gjeneratorit të
avullit si edhe të impiantit të brendshëm.
 Gjeneratorët e nxehtësisë
Lëndët djegëse

• Lëndët djegëse të ngurta:

– Mbeturina, koks, antracit, qymyrguri, mbetje
bitumi, linjit, koksi i naftës, dru.
• Lëndët djegëse të lëngëta:
– Nafta.
• Lëndët djegëse të gazta:
– Gazi natyral (metan).
 Gjeneratorët e nxehtësisë
Lëndët djegëse

• Lëndët djegëse të ngurta :

– Për një djegie më të mirë, përdoren pothuajse
vetëm në formën e pluhurit të karbonit;
– Kërkon impiantet e ruajtjes, transportit dhe
bluarjes;
– Largim periodik të hirave dhe mbetjeve
Gjeneratorët e nxehtësisë
Lëndët djegëse

• Lëndët djegëse të ngurta :

– Paisjet e ngarkimit automatik:
• Ruajnë shpejtësi të mirë djegie;
• Furnizojnë (mbështesin) skarën e
dhomës së djegies me një sistem
automatik të largimit të hirave;
• Skara me ushqim nga sipër;
• Skara me ushqim nga poshtë;
 Gjeneratorët e nxehtësisë
Lëndët djegëse
• Lëndët djegëse të ngurta :
– Paisjet e pluhurizimit të qymyrit;
• Ajri vjen nga ventilatori:
– Hyn me 150-400° C për të tharë qymyrin;
– Del me 55-80°C dhe transporton pluhurin e qymyrit.
• Sistemi i mbledhjes me bunker;
• Sistemi me djegie direkte.
 Gjeneratorët e nxehtësisë
Djegësit

Djegësit duhet të mbledhin dhe përziejnë ajrin e

djegies në raportet e duhura dhe në fund të
sigurojnë një ndezje të shpejtë dhe djegie të plotë.
 Gjeneratorët e nxehtësisë
Djegësit

• Djegësit rethor;
• Djegësit me qeliza (shumëfishtë);
• Vatrat me ciklon (ciklonare)
Pluhur qymyri, naftë, gas natyror (dhe përzierje).
Gjeneratorët e nxehtësisë
Djegësit rethore dhe të shumëfishtë

• Fuqia:
– Djegësit rethore: deri në 50
MW;
– Djegësit e shumëfishtë: deri
në 150 MW
• Futja e ajrit:
lopata tangenciale
të regullueshme:
– Ajri parësor: ajri i përzier
me lëndën djegëse: 15-25%
– Ajri dytësor (dhe tercial):
ajri i futur më pas nga jashtë
hundëzës për të përfunduar
djegien: 75-85%.
Gjeneratorët e nxehtësisë
Djegësit rethore dhe të shumëfishtë
 Gjeneratorët e nxehtësisë
Djegësit me Nox të Ulët
NOx-et termike riten eksponencialisht me temperaturën dhe kontrolli kryhet me anën e
uljes së temperaturës të flakës dhe përqëndrimit të oksigjenit.
NOx-et e lëndës djegese kontrollohen nëpërmjet kufizimit të sasisë të oksigjenit gjatë
procesit të djegies sidomos në fazat e para. Teknikat që reduktojnë oksigjenin kur
formohet flaka mund të reduktojnë NOx-et por nga ana tjetër mund të risin nivelin
(sasinë) e padjegur të lëndës djegëse (CO ose pjesësa karboni).
Gjenerata e parë e djegësve me NOx të ulët

Në djegësit me regjistër të dyfishtë (DRB) ajri sekondar

në secilin djegës është ndarë në dy ryma ajri të cilat
koncentrikisht rethojnë hundëzën e lendës djegëse
Rezultatet treguan se djegësit me regjistër të dyfishtë
reduktonin 40-50% të emetimeve të NOx-eve dhe ishin
shumë më tepër efektive së djegësit me një zonë të
dhënies së ajrit.

Fig.13
 Djegësit e avancuar me NOx te ulet DRB-XCL
Gjenerata e dytë e djegësve me NOx të ulët është tipi DRB-XCL i cli është realizuar në
fundin e viteve 80 për të ritur kontrollin e emetimeve të Nox-eve.
Emetimet e NOx-eve me djegësin DRB-XCL janë 20% më të ulëta se në modelin
paraardhës DRB duke siguruar mbi 60% të reduktimit tëpërgjithshëm të emetimeve të
NOx-eve
Djegësit standartë DRB-XCL u përdorën në kombinim me portat e NOx-eve me zonë
të dyfishtë të ajrit i cili reduktoi NOx-et nga 65-75%, Por në këtë kombinim u rit
përqindja e karbonit të padjegur, për këtë arësye në kombinimin e fundit u krye
pluhurizimi më i imët i qymyrit dhe me përdorimin e tij u arit të përmirësohej shkalla e
padjegies të qymyrit nga 1.5-2% dhe emetimet e CO ishin më pak se 100 ppm..
Gjeneratorët e nxehtësisë
Vatrat me ciklon (ciklonare)

• Djegin qymyr: hirat me temperaturë

të ulët shkrirjeje dhe largimi bëhet
në formë skorje;
• Dhoma reale shërben vetëm si
këmbyes nxehtësie;
• Qymyri (nuk është shumë i imët)
futet në njërën anë (ekstremitet)
ndërsa ajri parësor (20%) hyn
tangencialisht në po atë anë;
Gjeneratorët e nxehtesisë
Vatrat me ciklon (ciklonare)

• Ajri dytësor: tangencialisht (në

qendër) me shpejtësi 100 m/s:
shtjella të forta;
• Ajri tretë: aksialisht;
• Grimcat e vogla të karbonit
digjen pezull ndërsa të mëdhatë
centrifugohen (në shtjella);
• Skorjet (kanë pikë shkrirje te
ulet) mblidhen në fund;
• Digjet edhe naftë ose gas natyror.
Gjeneratorët e nxehtësisë
Tipologjitë konstruktive
• Me tuba tumi:
– Fuqi e vogël: Gv=10 kg/s; p0=2
Mpa;
– Trasmetimi i nxehtësisë:
konveksion;
– Tipologjia:
• Fund të lagur ;
• Fund të thatë;
– Adaptohen për ngarkesa të
ndryshueshme.
 Gjeneratorët e nxehtësisë
Tipologjitë konstruktive
• Me tuba uji:
– Fuqi të mëdha: deri në Gv=1200 kg/s; p0=24 Mpa;
– Transmetim më i mirë i nxehtësisë;
– Presione të larta të punës (tuba të vegjël në brendësi në të cilët
kalon ujë dhe avull);
– Raport i lartë i sipërfaqes së ngrohjes/volumin e gjeneratorit:
prurje e lartë e avullit;
– Vendosje e shpejtë në funksionim (tubat me diametër të vogël);
– Tipologjitë:
• Me konveksion;
• dhe rezatim.
Gjeneratorët e nxehtësisë
Gjeneratorët me tuba uji me konveksion
• Tufë tubash e konsiderueshme
(avulluesi);
• Fuqia: mesatare - vogël;
Gv=100-150 kg/s; p0=10 Mpa;
• Gjeneratorët e parë i kishin
tufat e tubave të avulluesit
nën-nivel;
• Qarkullim natyral (uji zbret në
tubat e “ftohtë” dhe avullon në
ata të “nxehtë”);
• I pajisur me tejnxehës;
 Gjeneratorët e nxehtësisë
Gjeneratorët me tuba uji me rezatim
• Gjeneratorët me fuqi të madhe: Gv=60-1300 kg/s; deri p0=27
Mpa duke prodhuar deri në 1000 MW;
• Shkëmbim termik me rezatim;
• Avulli prodhohet në tubat që formojnë paretet e vatrës (ekranet);
• Tufa tubash avullues më tepër, përmasa më të vogla;
• Sistemi me kaldajë nën presion (rallë me tërheqje të balancuar);
• Cirkuiti i qarkullimit ujë avull, ndihmës ose i detyruar;
• Sistemi i riciklimit të gazeve të shkarkimit: lejon hollimin e gazit
djegës me gaze (shkarkimit) relativisht të ftohtë (që dalin nga
parangrohësi);
 Gjeneratorët e nxehtësisë
Pjesët përbërëse të Gjeneratorit me tuba uji: dhoma e
djegies (Vatra)

• Zona e gjeneratorit në të cilën kryhet djegia (ngarkesë e lartë

termike);
• Mure (ekrane) të ftohura me ujë (mure me shtresa, tuba të
salduar);
• Ata shërbejnë si ekran ndërmjet flakës dhe kazanit cilindrik;
• Rezatim.
 Gjeneratorët e nxehtësisë
Pjesët përbërëse të Gjeneratorit me tuba uji: sistemi
i prodhimit të avullit
• Komponent kryesor;
• Qarkullimi; natural, ndihmuar (ose i
shpejtuar), detyruar;
– Qarkullimi natyral: diferenca e masës
volumore ndërmjet ujit që rjedh në tubat
zbritëse (ana e “ftohtë”) dhe avullit të ujit
në tubat ngjitës (ana e“nxehtë”);
– Përforcohet më shumë prej ujit në anën e
“ftohtë” i cili është afër kushteve të
saturimit;
– Shumë më i madh sa më të vogla janë
humbjet e ngarkesës (diametri i tubave).
 Gjeneratorët e nxehtësisë
Pjesët përbërëse të Gjeneratorit me tuba uji: sistemi i
prodhimit të avullit

• Në rastin e presioneve të larta:

– Duhet ritur rezistenca mekanike:
zvogëlohen diametrat e tubave;
– Me zmadhimin e presionit të
punës, reduktohet diferenca e
masës volumetrike ndërmjet ujit
dhe avullit të saturuar;
– Përsëritet në qarkullimin e
shpejtuar ose të detyruar.
 Gjeneratorët e nxehtësisë
Pjesët përbërëse të Gjeneratorit me tuba uji: sistemi i
prodhimit të avullit
• Qarkullimi i shpejtuar ose i
detyruar:
– Pompa futet në cirkuitin e rënies:
prevalenca 0.21-0.28 Mpa;
– Qarkullimi sigurohet pa mbi-
dimensionimin e impiantit.
• Kazani cilindrik i sipërm:
– Kolektori sipërm;
– Nxjerja e avullit të saturuar
• Kazani cilindrik i poshtëm:
– Kolektori i poshtëm;
 Gjeneratorët e nxehtësisë
Pjesët përbërëse të Gjeneratorit me tuba uji: sistemi
i prodhimit të avullit
• Qarkullimi i detyruar:
– Pompa kryen funksionin e ushqimit dhe qarkullimit;
– Cirkuiti me tuba uji është i hapur;
– Mungesa e kazanit: dimensionet e reduktuara;
– është i mundur përdorimi i tubave me diametra më të ulët (
prevalenca më e lartë)
– Kohët e fillimit më të ulëta (vogla);
– Prurja e ujit e prodhuar nga pompa = prurjen e avullit;
– Për të garantuar një shkëmbim termik të kënaqshëm
shpejtësia nuk mund të ulet shumë;
– Ngarkesa jo më e ulët se 25-30% ngarkesës maksimale;
– Gjeneratorët me fuqi të lartë: p0≥22.5 Mpa;
– Gjeneratorët superkritikë : kalimi lëng – avull fillon pa
ndryshimin e masës volumetrike;
– Gjeneratorët superkritike: nuk mund të ndahet avulli nga
lëngu.
 Gjeneratorët e nxehtësisë
Pjesët përbërëse të Gjeneratorit: Tejnxehësi

• Risin entalpinë dhe

temperaturën e avullit
• Tejnxehësit me
konveksion
• Tejnxehësit me
rezatim
 Gjeneratorët e nxehtësisë
Pjesët përbërëse të Gjeneratorit: Tejnxehësi me konveksion

• Tipike në gjeneratorët e parë të avullit;

• Vendndodhja larg vatrës;
• Temperatura e avullit në dalje ritet me
ngarkesën;
– Me ritjen e ngarkesës ritet prurja e gazeve të
djegies (jo temperatura e tyre) dhe prurja e
avullit;
– Fluksi termik gjatë rezatimit është gati
konstant (varet nga temperatura e gazeve të
djegies);
– Fluksi termik gjatë konveksionit ritet me
prurjen e gazeve të djegies;
– Absorbimi i nxehtësisë për kg avull në një
tejnxehës me konveksion ritet me prurjen e
avullit;
 Gjeneratorët e nxehtësisë
Pjesët përbërëse të Gjeneratorit: Tejnxehësi me rezatim

• Vendndodhja afër vatrës;

• Temperatura e avullit në dalje
ulet me ngarkesën;
– Duke ritur ngarkesën ritet prurja e
gazeve të djegies (jo temperatura e
tyre) dhe prurja e avullit;
– Fluksi termik gjatë rezatimit është
gati konstant (varet nga temperatura
e gazeve të djegies);
– Absorbimi i nxehtësisë për kg avull
në një tejnxehës me rezatim ritet me
prurjen e avullit;
 Gjeneratorët e nxehtësisë
Pjesët përbërëse të Gjeneratorit: Tejnxehësi me rezatim
• Avantazhet e tejnxehësit me rezatim:
– Kosto dhe përmasa më të ulëta në lidhje me absorbimin;
– Kontroll më i mirë i temperaturës;
• Disavantazhet e tejnxehësit me rezatim:
– Për arsye të fluksit të lartë termik nuk mund të përdoret si
tejnxehës final;
– Duhet ruajtur shpejtësi e kalimit mjaft e lartë në tuba, për të
evituar ritjen e tepërt të temperaturës se pareteve (ekraneve);
• Kombinim (lidhje) në seri i elementëve me rezatim dhe
konveksion për të mbajtur një absorbim për kg avull
konstant në ngarkesa të ndryshme.
 Gjeneratorët e nxehtësisë
Pjesët përbërëse të Gjeneratorit: Tejnxehësi

• Kërkohet të pajisen me mbajtëse për

tensionet, vetë tubat e tejnxehësit;
• Tensione të transferuara në tubat e
avulluesit të lidhura në paret;
• Suporte mbajtës për lejimin e
zgjerimeve (ekspansionit)
horizontale;
• Nëse dimensionet janë:
– Të ulura, atëherë tejnxehësit mbështeten
në ekstremitete;
– Të mëdha, atëhere tejnxehësit
mbështeten në lidhje që janë në një
distancë të caktuar;
 Gjeneratorët e nxehtësisë
Pjesët përbërëse të Gjeneratorit: Tejnxehësi

• Regullimi i temperaturës:
– Riciklimi i gazeve të shkarkimit në gazet e
djegies;
– Ajri i tepërt;
– Djegësit e rotullueshëm;
 Gjeneratorët e nxehtësisë
Pjesët përbërëse të Gjeneratorit: Ekonomizuesi

• Në drejtim të rymës pas avulluesit dhe

tejnxehësit , gazet e djegies janë akoma
shumë të nxehtë;
• Ekonomizuesi rekuperon këtë nxehtësi që ia
jep ujit të ushqimit;
• ∆tgazeve të djegies=20°C ⇒∆η=1%;
• Për impiantet:
– Me përmasa të mëdha (me parangrohës): në dalje
Tg dj=300-350°C, Tujit=200-250°C, në hyrje
Tujit=100°C ⇒ asnjë rezik korozioniS03;
– Me përmasa të vogla (pa parangrohës):
temperaturat janë më të ulëta ⇒ për të
evituar rezikun e korozionit S03 duhen
përdorur tuba gize.
 Gjeneratorët e nxehtësisë
Pjesët përbërëse të Gjeneratorit: Parangrohësi i ajrit
• Për të rikuperuar nxehtësinë
që përmbajnë gazet e djegies
pas ekonomizuesit;
– Përshpejton ndezjen;
– Përmirëson djegien;
– Përmirëson rendimentin;
• Parangrohësit;
– Rikuperative;
– Rigjenerativë.
 Gjeneratorët e nxehtësisë
Pjesët përbërëse të Gjeneratorit: Parangrohësi i ajrit
Materiale plotësuese
 KRAHASIMI I TEKNOLOGJIVE TE REJA NE PROCESET E
DJEGIES SE QYMYREVE
 Eficensa termike ne njesite e sotme qe punojne me qymyr varion nga 33%
deri 43% (HHV) . Ne teknologjite prodhuese, te djegies se qymyrit me fryrje ajri
jane kater teknologji kryesore. Keto perfshijne djegien e qymyrit te pluhurizuar sipas
ciklit te avullit nenkritike superkritike, ultra superkritike dhe djegien me shtrat fluidi
qarkullues (CFB).
 Njesite me qymyr te pluhurizuar PC me parametra nenkritike i referohen
parametrave te avullit dhe temperatures respektivisht nen 22.0 Mpa dhe 5500 C dhe
kane eficensen midis 33% deri 37% (HHV). Kushtet e zakonshme te ciklit te avullit
me parametra nenkritike jane 16.5 MPa dhe 5400C dhe eficensa e projektuar mbi
keto parametra 34.3% (HHV)
 Njesite superkritike perfshijne parametra prej 24.3 MPa dhe 5650C dhe eficensa
varion nga 37-40% (HHV) ne varesi te projektimit parametrave te funksionimit dhe
llojit te qymyrit
 Njesite me parametra siper 5650C dhe 24.3 MPa referohen si ultra-superkritike. Njesi
ultra-superkritike me parametra te punes 32 MPa dhe temperature 600/6100C jane
ndertuar ne Japoni dhe Europe dhe po punohet per parametra prej 36.5-38.5MPa dhe
temperature700-7200C. Ne keto kushte eficensa varion nga 44-46% /HHV).
 TEKNOLOGJITE E SE ARDHMES
Djegia e Qymyrit te pluhurizuar me fryrje ajri. Figura paraqet nje njesi te avancuar
me qymyr te pluhurizuar dhe tre komponentet kryesore te kesaj njesie jane: (1)
blloku i boilerit (2) bllokun e gjeneratorit i cili permban grupin e turbines te
avullit/gjeneratorit elektrik (3) pajisjet e pastrimit te gazeve te shkarkimit Seksioni i
pastrimit te gazeve te shkarkimit permban reduktimin katalitik selektiv (SCR) per
largimin e NOx-eve te ndjekur nga precipitatori elektrostatik (ESP) per te larguar
mbetjet e vecanta, dhe aparati i desulfurizimit te lagur (njome) te gazeve te
shkarkimit (FGD) i cili largon SOx-et.
 Njesite me qymyr te pluhurizuar mund te jene nenkritike ose ultra-superkritike me
kapje te CO2 ose jo.
Figura e meposhtme jep nje paraqitje skematike te detajuar te nje njesie nenkritike
me PC pa kapjen e CO2, 500 MW me te dhenat kryesore te rymave dhe kushteve te
tyre

Eficensa e kesaj njesie per qymyr bituminos (25530 kJ/kg) dhe me permbajtje te larte
squfuri 3.25% eshte 34.3% ndersa per qymyr bituminos me permbajtje te ulet squfuri
35,4%. Kjo eficense per qymyr nenbituminos dhe per linjitet do te jete respektivisht
33.1% dhe 31.9% Emetimet e NOx-eve reduktohen ne 114 kg/h nga kombinimi i
djegesve me NOx te ulet me SCR. Njesia desulfurizimit te gazeve largon mbi 99% te
SO2 duke reduktuar emetimet ne 136 kg/h. Largimi (eleminimi) i merkurit me hirin
fluturues ose FGD do te jete me i larte se 70-80%, dhe largimi i mbetjeve te tjera eshte
 Nje njesi ultra-superkritike PC 500MW me te dhenat e rymave dhe kushtet
funksionuese jepet ne figuren e meposhtme:

Eficensa e kontrollit te emetimeve te gazit eshte e njejte: Diferencat kryesore krahasuar

me njesine nenkritike jane: ne eficensen e cila eshte 43.3% kundrejt 34.3% dhe ne
shkallen e ushqimit me qymyr e cila eshte 21% me e ulet ku dhe shkalla e emetimit te
CO2 eshte po kaq me e ulet. Shkalla e prodhimit te ndotesave te tjere eshte me e ulet
 Njesite me qymyr te pluhurizuar (PC) me kapje te CO2
Dy njesite PC perfaqesuese jane impianti nenkritik dhe impianti ultrasuperkritik
Nje paraqitje skematike e detajuar e impiantit nenkritik 500 MW, PC me rymat dhe
kushtet funksionuese kryesore, me reduktim te CO2 me 90% bazuar tek aminat jepet
me poshte:

Njesia me kapje te CO2 kerkon nje ritje prej 37 % ne permasat e impiantit dhe
konsumin e qymyrit kundrejt njesise se njejte pa kapje te CO2, gjithashtu edhe
eficensa zvogelohet nga 34.3 % ne 25.1 %. Energjia termike e kerkuar per te vecuar
CO2 nga tretesirat amine redukton eficensen me 5 %. Energjia e kerkuar per te
kompresuar CO2 nga 0.1 MPa ne reth 15 MPa redukton eficensen me reth 3.5 % dhe
energjia e harxhuar per pajisjet e tjera e redukton eficensen me pak se 1%. Kerkesa
per energji te brendeshme per kapjen dhe eleminimin e CO2 eshte 200 MW per te
cilin kerkohet nje shtese qymyri prej 76000 kg/h,pra nje rritje prej 37% krahasuar me
rastin pa kapje.
Nje paraqitje skematike e rymave dhe kushteve funksionuese te nje impianti ultra-
superkritik paraqitet me poshte

Njesia ultra-superkritike me PC me kapje te CO2 me fuqi neto 500 MW kundrejt te

njejtes njesi pa kapje te CO2 kerkon nje ritje prej 27 % ne permasat e njesise dhe
shkallen e ushqimit te qymyrit, gjithashtu ajo ka nje reduktim prej 9.2 % ne eficensen
e pergjithshme. Por eficensa e nje impianti ultra-superkritik me kapje te CO2 per
shkak te vleres se larte eshte e barabarte me eficensen e impiantit me te njejten fuqi
nenkritike dhe pa kapje te CO2.
Per njesite me PC pa kapjen e CO2 kosto e energjise elektrike zvogelohet nga 4.84
ne 4.69 c/kw-h nga njesite me teknolgji nenkritike ne ato ultra-superkritike
Ritja e cmimit te energjise elektrike nga ata pa kapje tek ata me kapje te CO2 varion
nga 3.3 c/kw-h per ata nenkritike ne 2.7 c/kw-h tek ata ultrasuperkritike. Per
teknologjite me djegie te PC kosto e shmangies te CO2 eshte 41$ per ton .
 Teknologjite me baze qymyri me fryrje oksigjeni (oxi-fuel PC)
Cikli i kombinuar me gazifikim te integruar (IGCC)
a. IGCC pa kapjen e CO2

 Teknologjia me cikel te kombinuar me gazifikim te integruar (IGCC) prodhon

elekticitet fillimisht duke gazifikuar qymyrin dhe prodhuar syngazin, nje perzierje e
hidrogjenit dhe monoksidit te karbonit. Gazifikuesi funksionon ne presione midis
3.0 dhe 7.1 MPa me oksigjen dhe uje
 Eficensa e pergjithshme eshte 38.4 % (HHV) por qymyri dhe lloji i gazifikuesit
ndikojne ne kete vlere. MDEA eliminon 99,4% te squfurit nga syngazi, selexol
eleminon 99,8% te squfurit me nje shkalle emetimi 0.0039 kg SO2/milion kJ, rectisol
eliminon 99.9% te squfurit me shkalle emetimi 0.0017 kg SO2/milion kJ
b. IGCC: me kapjen e CO2 para djegies

 Aplikimi i kapjes se CO2 ne IGCC kerkon njesite e tre proceseve shtese: reaktoret e
zhvendosjes (shift), procesin shtese te ndarjes se CO2 dhe procesin e komprimimit
dhe tharjes.
 Eficensa e pergjithshme eshte 31.2% e cila reduktohet me 7.2% krahasuar me
njesine IGCC pa kapjen e CO2. Shtimi i kapjes se CO2 kerkon 23 % ritje ne shkallen
e ushqimit me qymyr. Kjo krahasohet me shkallen prej 27 % ritje per ultra-
superkritiket PC dhe 37 % ritje nenkritiket PC kur perdoret MEA per kapjen e CO2
 Teknologjite e Reduktimit te NOx-eve

1-Modifikimet e Djegies
•Djegesit me Nox te ulet (LNB-Low Nox Burner)
•Ajri i pas-djedies (OFA- Overfire air)
•Ridjegia (Reburning)
•Riqarkullimi i gazeve te shkarkimit (FGR- Flue–Gas-Recirkulation)
•Modifikimet funksionale

2-Proceset e Pas-Djegies
•Reduktimi Selektiv Jokatalik (Selective Noncatalytic Reduction, SNCR)
•Reduktimi Selektiv Katalitik (Selective Catalytic Reduction, SCR

•Procesi i perzier
1-Ridjegia
a-Zona kryesore e djegies. α=1.1-1.2

Lenda Djegese Kryesore + O2 → CO2 + CO + H 2 O + Lloje te tjera

N ( Lendes Djegese) + O2 → NOx
N 2 (ajrit ) + O2 → NOx

b-Zona e ridjegies α=0.85-0.95

Lenda Ridjegese → CHx + Lloje te tjera

CHx + NOx → •CN + • NH 2 + H 2 O
NOx + • NH 2 → N 2 + H 2 O
NOx + • CN → N 2 + CO
NOx + CO → N 2 + CO2

C-Zona e Djegies te Plote α=1.20-1.25

Ajer + CHx + CO → CO2 + H 2 O
• CN + • NH 2 + O2 → NOx + CO2 + H 2 O

Demostrimi i kontrollit te NOx-eve nepermjet perdorimit te qymyrit si lende per

ridjegie per boileret me ciklon.
 Fig. 1

• Rezultatet
 Qymyri i perdorur ne kete testim ishte me 1.15% squfur,1.24% azot dhe ai me
0.27% squfur dhe 0.55% azot. Emetimet e Nox-eve nga qymyri i pare bituminos u
reduktuan nga niveli baze prej 0.353 kg/milion kJ ne 0.167 kg/milion kJ, nje reduktim
prej 52% ndersa ne te dytin ky reduktim ishte me i ulet per shkak te permbajtjes me te
ulet. Dy faktoret me te rendesishem per kontrollin efektiv te Nox-eve ishin raporti
stehiometrik ne zonen e ridjegies optimumi i te cilit ishte ne rendin e 0.85-0.95 dhe
 Llogaritja e ridjegies dhe djegesave me NOx te ulet ne nje
boiler me ekrane zjari

Fig.2

 Lenda ridjegse e gazte e kombinuar me djegesat me NOx te ulet (GR_LNB)

 Lende djegese qymyr bituminos me permbajtje te squfurit 0.45% dhe azotit 1.15%.
Rezultatet
 Perdorimi vetem i djegesave LNbs pa GR reduktoi emetimet e Nox-eve nga 0.314
kg/milion kJ, qe ishte niveli baze ne 0.198 kg/milion kJ, pra me 37%
 Emetimet e Nox-eve per gjeneraten e pare GR-LNBs (me FGR) me 18% te
nxehtesise te futur me gazin ridjeges u ulen ne nje vlere prej 0.108 kg/milion kJ, me
nje reduktim te pergjithshem prej 65%.
 Gjenerata e dyte GR-LNB (pa FGR) ariti ne 64 % reduktim me 13% te nxehtesise te
futur me gazin. Perdorimi i gazit natyror reduktoi emetimet e SO2 dhe emetimet e
tjera ne perpjestim te drejte me sasine e nxehtesise se futur me gazin.
 Reduktimi i emetimeve te NOx ne boileret me djegie tangenciale

Rezultatet

 Ne te tre nivelet teknologjia

LNCFSTM rezultoi me uljen e
emetimeve te Nox-eve ne
ngarkese te plote. Niveli i pare
dhe i dyte kishin nje reduktim
mesatarisht prej 37 % ndersa
niveli i trete kishte nje reduktim prej me teper se 50% dhe nje ritje te vogel ne sasite e
CO dhe karbonit te padjegur UBC me nje efekt minimal ne performancen e boilerit dhe
efektivitetin e tij.
 Kombinimii ridjegies me reduktimin jo katalitik selektiv. (GR-SNCR) eshte nje
kombinim i avancuar i GR-SNCR ne te cilin ridjegia perdor vetem 10% te lendes
djegese te boilerit si gaz natyror dhe SNCR perdor ure, amoniak ose perberes te tjere
reduktues te NOx-eve. Reduktimet e NOx-eve ariten gjate testimeve ne 82-83%
bazuar ne nje raport molar te agjenteve veprues me NOx-et 1.5 :1

Reduktimi Katalitik Selektiv

 Procesi SCR konsiston ne injektimin e amoniakut (NH3) ne gazet e shkarkimit te
boilerit dhe kalimin e gazeve te shkarkimit neper shtratin e katalizatorit ku NOx-et dhe
NH3 veprojne dhe formojne azotin dhe avujt e ujit.
 Amoniaku i pavepruar ne gazet e shkarkimit qe ka kaluar reaktorin e SCR referohet si
amoniaku i reshqitur. Eshte esenciale te mbahet ky amoniak me poshte se 5 ppm,
preferohet 2-3 ppm per te minimizuar formimin e (NH4)2SO4 dhe NH4HSO4 e cila
mund te shkaktoje demtimin dhe çarjen e paisjeve ne drejtimin e rymes
 Kosto e katalizatorit perben 15-20% te kostos kapitale te njesise SCR
 Temperatura optimale funksionuese e procesit SCR qe perdor si katalizator okside te
titaniumit dhe vanadiumit eshte reth 343-4000C.
Vendosja e Reaktorit
• Reaktori vendoset para ajer-ngrohesit (APH) dhe precipitatorit elektrostatik (ESP) dhe
referohet si SCR me ane te nxehte dhe permbajtje te larte pluhuri
• Para AHP dhe pas ESP. Cilesohet me ane te nxehte dhe permbajtje te ulet pluhuri
• Pas AHP dhe ESP dhe referohet me ane te ftohte dhe permbajtje te ulet pluhuri
Kimia e Procesit SCR

Reaksionet Anesore
 Katalizatoret
Katalizatoret SCR jane ndertuar prej materiali qeramik qe eshte nje
perzierje e oksideve te titaniumit dhe oksidet e vanadiumit dhe ne disa
raste tungsten

Rezultatet
 Katalizatoret u testuan gjate nje periudhe prej dy vjetesh ne te dy llojet testimeve
duke aritur te pakten 80% te eleminimit te NOx-eve me nje maksimum prej 5 ppm te
NH3 te reshqitur. Deaktivizimi i katalizatoreve vazhdoi sic ishte parashikuar ne
eksperiencen amerikane dhe europiane, me nje mesatare te zvogelimit te aktivitetit
me 20% gjate dy vjeteve te pare te aktivitetit. Parametrat e studiuar investiguan
efektet e temperatures se punes ne reaktor, raportin molar NH3/NOx, dhe ndikimin e
Djegesit me Nox te Ulet
NOx-et termike riten eksponencialisht me temperaturen dhe kontrolli kryhet me anen e
uljes se temperatures te flakes dhe perqendrimit te oksigjenit.
NOx-et e lendes djegese kontrollohen nepermjet kufizimit te sasise te oksigjenit gjate
procesit te djegies sidomos ne fazat e para. Teknikat qe reduktojne oksigjenin kur
formohet flaka mund te reduktojne NOx-et por nga ana tjeter mund te risin nivelin
(sasine) e padjegur te lendes djegese (CO ose pjesesa karboni).

Gjenerata e pare e djegesve me NOx te ulet

Ne djegesit me regjister te dyfishte (DRB) ajri sekondar

ne secilin djeges eshte ndare ne dy ryma ajri te cilat
koncentrikisht rethojne hundezen e lendes djegese
Rezultatet treguan se djegesit me regjister te dyfishte
reduktonin 40-50% te emetimeve te NOx-eve dhe ishin
shume me teper efektive se djegesit me nje zone te
dhenies se ajrit.

Fig.13
 Djegesit e avancuar me NOx te ulet DRB-XCL
Gjenerata e dyte e djegesve me NOx te ulet eshte tipi DRB-XCL i cli eshte realizuar ne
fundin e viteve 80 per te ritur kontrollin e emetimeve te Nox-eve.
Emetimet e NOx-eve me djegesin DRB-XCL jane 20% me te uleta se ne modelin
paraardhes DRB duke siguruar mbi 60% te reduktimit tepergjithshem te emetimeve te
NOx-eve
Djegesit standarte DRB-XCL u perdoren ne kombinim me portat e NOx-eve me zone
te dyfishte te ajrit i cili reduktoi NOx-et nga 65-75%, e uli deri 0.129-0.172 kg/MkJ,
Por ne kete kombinim u rit perqindja e karbonit te padjegur, per kete aresye ne
kombinimin e fundit u krye pluhurizimi me i imet i qymyrit dhe me perdorimin e tij u arit
te permiresohej shkalla e padjegies te qymyrit nga 1.5-2% dhe emetimet e CO ishin
me pak se 100 ppm
.
 Sistemet e Djegies me Zvogelim te Pazakonte te Nox-eve
 Ky djeges u konceptua me modelimin
kompjuterik (CFD) i cili zbuloi perparesine e
ekzistences te nje zone shtese te ajrit e cila
rethon hundezen e djegesit.Kjo zone ajri
mund te kontrolloje me mire momentet kritike
te perzierjes reth berthames te flakes ku
ndodh deavullimi dhe reaksionet fillestare te
djegies te karbonit E ashtuquajtura zone e
tranzicionit vepron si nje shuares midis
berthames te flakes te pasur me lende
djegese dhe ajrit sekondar te futur nepermjet
dy zonave te njepasnjeshme jashte zones te
tranzicionit
 Djegesi i ri i quajtur DRB-4Z reduktoi Nox-
et 25-40% me teper se djegesi paraardhes
me Nox te ulet me zone te dyfishte ajri
Nga funksionimi me ngarkese te plote i
boilerit te pare emetimet e Nox-eve
ureduktuan me 0.073 kg/MkJ
 Emetimet e CO ishin reth 100 ppm ne ngarkes te plote. Karboni i padjegur UBC
ishte ne nivelin e 0.3%. Ne perfundim DRB-4Z demostroi emetime te Nox-ve ne rendin
e 0.065 kg/MkJ, ne kombinim me nje sistem te projektuar mire te futjes te ajrit shtese
duke arritur mbi 80% kudrejt niveleve te pakontrolluara.
Teknologjite e Kombinuara per Kontrollin e Emetimeve te Dioksidit te Squfurit dhe
Oksideve te Azotit nga Boileret qe Djegin Qymyr
• SNOx .SNOx konsiston ne largimin e NOx-eve nepermjet reduktimit katalitik selektiv
(SCR) dhe largimin e emetimeve te SO2 nepermjet oksidimit dhe hidrolizes qe e kthejne
ate ne acid sulfurik (H2SO4)

• SNRB . Kjo teknologji konsiston ne perdorimin e SCR per kontrollin e NOx-eve dhe
injektimin e lendeve thithese te thate (DSI) per kontrollin e emetimeve te SO2 Kjo
teknologji mund te arrije reduktimin 70% te emetimeve te SO2 dhe deri ne 90% reduktim
te emetimeve kur perdoret lenda thithese me baze natriumi, Vecoria e SNRB eshte se te
gjitha reduktimet e emetimeve ndodhin brenda nje temperature te larte te mbledhesit

• NOx/SO2 Sistemi i Integruar i Kontrollit te Emetimeve te Thata te NOx/SO2 . konsiston

ne integrimn e kater teknologjive, tre te parat per eleminimin e NOx-eve dhe e katerta per
eleminimin e SO2 . Teknologjite per eleminimin e NOx-eve perfshijne djegesit me NOx te
ulet DRB-XCL, sistemin OFA, injektimin ne fure te urese per reduktimin jokatalitik
selektiv (SNCR) dhe teknologjia e fundit ishte injektimi i lendeve thithese te thata (DSI)
plus lageshtimin duke perdorur lendet thithese me baze kalciumi
 Rezultatet e procesit SNOX

 Pajisjet SNOX arrijne nje reduktim te NOx-eve 93-94%. Reduktimi i squfurit

varioi sipas kushteve te punes duke rezultuar 95%.
 Fig.26

Rezultatet te procesit SNRB

 Ne temperaturen e funksionimit te mbledhesit, prej 4440C, dhe me te larte perdorimi
i lendes thithese te gelqeres komerciale te hidratuar me nje raport molar Ca/S prej 1.8
ose me lart rezultoi ne eleminimin e mbi 80% te emetimeve te SO2 me nje perdorim
prej 40-45% te kalciumit Raporti stehiometrik i normalizuar NRS percaktohet si raport
i moleve te natriumit te injektuar per mol te SO2 ne gazet e shkarkimit te pjesetuar me
2. . Ne testet e kryera lendet thithese me baze natriumi ariten nje eficense me mbi
90% te reduktimit ne nje NRS=1 me nje perdorim te lendes thithese prej 85%.
Nentedhjete per qind e largimit te Nox-eve u arit me me pak se 5 ppm te NOx-eve te
reshqitur pergjate nje shkalle temperature te projektuar prej 370-4800C, te
katalizatorit prej zeoliti .
 Eleminimi NOx-eve ne shkallen 50-95% kontrollohet nepermjet ndryshimit te shkalles
te injektimit te NH3.
 Shkalla e eleminimit te grimcave ne mbledhesin me filtra tekstili e tejkaloi 99%.

Fig.27

 Sistemi i kontrollit te emetimeve te thata te NOx/SO2 perbehet nga kater teknologji:

LNB, OFA, SNCR, dhe DSI plus lageshtimin e gazeve te shkarkimit.
 Reduktimi i NOx-eve kryhet nepermjet LNB, OFA dhe SNCR.
 Kontrolli i SO2 kryhet nepermjet DSI plus lageshtimin e gazeve te shkarkimit me
lende thithese me baze kalciumi (per te ritur aftesine eleminuese te SO2) .
 Reduktimi NOx-eve ndodh ne furre ndersa kontrolli i SO2 ndodh ne tubacionin e
shkarkimit.
 Rezultatet
Procesi SNCR u testua me te dy injektimet e urese dhe
amoniakut, dhe DSI u testua me te dy lendet thithese me
baze kalciumi ( hidroksid kalciumi) dhe baze natriumi (
bikarbonat natriumi,). Per lageshtimin e gazeve te
shkarkimit u perdor lenda thithese me baze kalciumi.
LNB dhe OFA ariten nje reduktim te NOx-eve prej 62-69% ne
50-100% te ngarkeses se plote.
 SNCR duke perdorur te dy injektimet stacionare dhe te ndryshueshme ariti nje
reduktim te NOx-eve prej 30-50% me nje permbajtje te NH3 te mbetur prej 10 ppm.
Kjo riti reduktimin total te NOx-eve me teper se 80%.
 Injektimi i bikarbonatit te natriumit ariti 70% te eleminimit te SO2 ne nje NSR=1
 Injektimi i seskuikarbonatit te natriumit ariti te njejtin eleminim por ne nje NSR=2
 Gjate testimeve te ndotesve te demshem te ajrit (HAP), filtrat prej tekstili eleminuan
afersisht te gjitha mbetjet e emetimeve te metaleve duke perfshire 80 % te merkurit.
 Teknologjite e kontrollit te emetimeve te SO2
• Teknologjia e Desulfurizimit te Gazeve te Shkarkimit (Flue Gas Desulfurization)
FGD te lagur konvencionale.
• Injektimi i lendeve thithese te thata dhe gjysme te thata
• Teknologji e FGD te lagur konvencionale
• Teknologjite e Avancuara per Kontrollin e Emetimeve te Dioksidit te Squfurit
Aparatet e Pastrimit Konvencionale
 Aparat i pastrimit te gazeve te shkarkimit, nese “ i lagur” ose “i thate” eshte nje
impiant kimik kompleks.
 Ne aparatin e pastrimit te lagur, ne gazet e shkarkimit qe perftohen nga djegia e
qymyrit sprucohet nje perzierje e ujit dhe nje reagenti alkalin zakonisht gelqere.
 Aparatet e pastrimit te lagur largojne 90% ose me shume te SO2, ata jane te shtrenjte
per tu instaluar, duke kushtuar 300$ ose me teper per kW te kapacitetit (ose reth 150
milion $ per nje impiant 500 MW).
 Ata konsumojne 5% deri 8% te energjise termike te impiantit
 Aparatet e pastrimit zene nje hapesire te madhe dhe perdorin nje sasi te madhe uji p.sh
nje impiant 500 MW, 1893-9463 litra per minute.
 Gjate jetes se tij nje impiant me djegie qymyri 500 MW do te prodhonte nje llum te
mjaftueshem per te mbushur nje liqen te vogel me mbetje, 202 ha dhe 12.2 m te thelle
Ne aparatet e pastrimit te thate perzierja reaguese (zakonisht
gelqere) injektohet si nje mjergull e pluhurizuar imet
Djegia
S (qymyrit ) + O2 → SO2
SO2 + 1 O2 → SO3
2

Absorbi
SO + H O → H SO
mi
SO
2 2

+ H O → H SO
2 3

3 2 2 4

Neutralizimi
CaCO3 + H 2 SO3 → CaSO3 + CO2 + H 2 O
CaCO3 + H 2 SO4 → CaSO4 + CO2 + H 2O

Oksidimi
CaSO3 + 1 2 O2 → CaSO4

Kristalizimi
CaSO4 + 2 H 2 O → CaSO4 ⋅ 2 H 2 O

Nga i janari i vitit 2000 limiti i emetimeve te SO2 per impiantet me djegie qymyri eshte
0,516 kg/milion kJ.
 COOLSIDE dhe LIMB
 Coolside dhe LIMB jane teknologji te injektimit te lendeve thithese.
Ne Coolside lenda thithese injektohet ne tubin e gazeve te shkarkimit
Ne Djegesat Shumeshkallesh me Injektim te Gelqeres ose LIMB, (Limestone Injection
Multistage Burner) lenda thithese injektohet ne pjesen e siperme te boilerit
Te dyja teknologjite mbeshteten ne lageshtimin, sprucimin e nje perberesi absorbues
(gelqere) te squfurit ne gazet e shkarkimit i cili ndihmon ne maksimizimin e kapjes te
squfurit.
Te dy proceset Coolside dhe LIMB jane teknologji te injektimit te lendeve thithese qe
mund te pershtaten me prapa ne impiantet me djegie qymyri.
Te dy mund te perdoren me djegesa me NOx te ulet per te kontrolluar emetimet e SO2
dhe NO.
Proceset LIMB dhe Coolside reduktojne emetimet e SO2 me kosto me te ulet se
aparatet e pastrimit te lagur. Kostot kapitale per LIMB dhe Coolside jane afersisht 50%
me pak se kosto e FGD te lagur
LIMB dhe Coolside kerkojne nje hapesire minimale per instalim dhe mund te perdoren
me nje ESP (precipitator elektrostatik) ose mbledhes, (filter) per te kontrolluar mbetjet
e vecanta.
 Fig.5

 Testet u kryen me dhe pa riciklim te lendes

thithese, u perdoren dy lloj gelqeresh te hidratuara
komerciale ne te cilat raporti molar Ca/S varion nga
1.0 deri ne 2.0, me raport molar Na/Ca prej 0-0.2.
 Rezultatet e testeve pa riciklim treguan qe largimi i SO2 ritet fuqishem me afrimin e
saturimit dhe me ritjen e raporteve molare Ca/S dhe Na/Ca.
 Temperatura ne hyrje e gazeve te shkarkimit dhe permbajtja e SO2 ka nje efekt
sekondar dhe largimi i SO2 u dyfishua kur AST u zvogelua nga 7 ne 4C
  Kombinime te ndryshme te
qymyreve dhe lendeve
thithese u testuan gjate
demostrimeve te zgjeruara
te LIMB.
 Rezultatet e largimit te SO
ishin 55-72%

Fig.9

 Testet e riciklimit u kryen

me dhe pa shtesa
Fig.8
Me anen e riciklimit te
nenprodukteve te lendes
thithese, lenda thihese e
fresket dhe shtesat e
perdorura u reduktuan me
mbi 30%.
Rezultatet e testeve
paraqiten ne tabele
Largimi i SO2 Duke Perdorur Teknologjine e Absorbimit me Suspension te Gazit
 Absorbimi me suspension gazi (Gas Suspension Absorption Technology) GSA eshte
nje teknologji inovative FGD gjysem e thate bazuar ne lenden thithese te gelqeres
Reaksioni kimik ne GSA
Ca (OH ) 2 + SO2 → CaSO3 ⋅ 1 2 H 2 O + 1 2 H 2 O
CaSO3 + 1 2 O2 → CaSO4

Fig.10

 Ne demostrimin e projektit te GSA u kryen teste te ndryshme qe tregonin ndikimin e

faktoreve te ndryshem ne eficensen e largimit te SO2 dhe qe po paraqiten grafikisht :
 Efiçensa e largimit te SO2 Efekti i Klorideve ne Largimin e SO2
AST=240F

Pa shtese kloridesh Raporti Molar Ca/S

Raporti Molar Ca/S
Efiçensa e largimit te SO2
Efiçensa e Largimit te Mbetjeve te Metaleve te Tjere
GSA/ESP v.s GSA/FF

Raporti Molar Ca/S Shkallet e largimit te mbetjeve te

ESP = Precipitatori Elektrostatik metaleve me anen e sistemit GSA/ESP
FF = Filtri prej Tekstili
 Teknologjite e Avancuara per Kontrollin e Emetimeve te
Dioksidit te Squfurit nga Impiantet qe Djegin Qymyr
1-Demostrimi i projektit te desulfurizimit te avancuar te gazeve te shkarkimit

• Rezultatet

 Njesia AFGD siguron largimin e me teper se 90% te SO2 nga gazet e shkarkimit
 Eficensa mesatare e largimit te SO2 ishte 94% me nje maksimum mbi 98%Variablat e
studiuara gjate testimit perfshinin permbajtjen e squfurit ne qymyr, shkallen e
riqarkullimit te suspensionit, raportin e kalciumit te injektur per SO2 e gazeve te
shkarkimit dhe raportin likuid gaz ne absorbues.
2-Demostrimi i teknologjise inovative te procesit FGD per CT-121
• Rezultatet

 Reaktori me ryme flluckuese (Jet Bubbling Reactor JBR) ndertohet prej plastike te
perforcuar me lesh xhami.
 Maksimumi i SO2 te larguar eshte 97% kur djegim qymyr me permbajtje 2.2%
squfur dhe reth 95% me 3.5% squfur.
 Eficensa e largimit kontrollohet nepermjet thellesise se zhytjes te tubave te gazeve te
shkarkimit dhe eshte relativisht e lehte ta ruajme per qymyret me permbajtje te larte
squfuri.
3-Demostrimi i projektit te teknologjise te qymyreve te pastra S-H-U ne Miliken
Ne procesin S-H-U gazet e
shkarkimit pastrohen me nje
suspension gelqereje ne paisjen e
absorbuesit.
Procesi eshte projektuar te
shfrytezoje perfitimet e acidit
organik per te ritur absorbimin
Fig.1 nepermjet perdorimit te shtesave
9
me perqendrim te ulet me acid
formik ne tretesiren e aparatit.
Shtesa e acidit formik permireson
te dyja, shkallen e shperberjes te
gelqeres dhe tretshmerine e
kalciumit ne tretesiren e aparatit, si
rjedhim rit eficensen e absorbimit te
SO2,
• Rezultatet
• Variablat e studiuara perfshinin perqendrimin e acidit formik, permbajtjen e squfurit ne
qymyr, madhesine e bluarjes te gelqeres dhe shpejtesine e gazeve te shkarkimit
brenda aparatit absorbues.
• Eficensa e largimit te squfurit ishte me e larte se 98% duke e tejkaluar objektivin 90%.
• Ne nje seri testesh eficensa e largimit te SO2 u rit nga 83% pa perdorimin e acidit
formik ne 95% me acid formik. Perdorimi i acidit formik redukton me 75% energjine e
kerkuar per qarkullimin e suspensionit te lendes thithese.