RIM

1. Šta karakteriše etruski, italski i rimski tip hrama u arhitektonskom smislu reči?

Etrurski – veliki znacaj imao sa svih strana otvoren portik koji je sluzio kao mesto za
posmatranje neba. Hramovi podizani od trosnog materijala i to pre svega drveta dok su temelji
od kamena. Oblik slican grckom hramu. Friz ukrasen reljefima. Etrurska arhitektura će kasnije
presudno uticati na razvoj rimske. Etrurski hram je na visokom postolju s trodelnom osnovom, u
skladu s kultom koji je srodna božanstva povezivao u trijadu, što pokazuju ostaci hramova u
Faleriji i Orvietu.

Italski –

Rimski – poceo mesanjem jonskog i dorskog stila sa elementima etrurskog hrama. Razlikuju se
od grckih po dimenzijama i upotrebi betona, visokom postolju preuzetom od etruraca i
unutrasnjoj koncepciji. Dok su Grci hram pravili za doživljaj spolja, a unutrašnjost zanemarivali,
Rimljani unutra grade niše i svetišta, a spoljašnjost često pojednostavljuju običnim zidom ili
polu-stupovima i polu-stubovima.

2. Šta karakteriše portretnu skulptorsku umetnost Rimske republike?

Iako je podražavala Grčku, Rimska skulptura nije bez originalnosti. Originalnost rimske
umetnosti je najjače ispoljena u portretu-njegov realizam.  Grčki estetski ideal je bila
idealizovana lepota. Rimljani su u portretnoj umetnosti, shodno svom mentalitetu, lepotu tražili u
karakteru. Stoga se, njihov portret, čak i kada je zvaničan i svečan, u prvi plan iznosi karakterne
osobine ličnosti, čak i kada one ne idu u prilog. Čak i kod portreta žena, lepota je bila podređena
karakteru.

3. Šta možete reći o specifičnostima upotrebe reljefa u Rimskoj republici?

4. Šta je Rimski forum?

Rimski forum je trg. Sa svim građevinama, spomenicima, slavolucima i slično, činio je centar
okupljanja građana.

5. Koje monumentalne građevine iz perioda I v. pre n.e znate i za koji društveno-politički

kontekst su one vezane (Sula, Pompej, Cezar i njihovi graditeljski poduhvati)?

Pompej – hram neke boginje i pozoriste

Cezar – forum i nadogradio jos nesto u Rimu

6. Šta označava termin Avgustovo zlatno doba i koje su njegove materijalne

manifestacije?
Avgustovo zlatno doba je period vladavine imperatora Oktavijana Avgusta (od 27. pre n.e. do
14. nove ere). On je završio gradnje koje su ostale posle Cezarove smrti. Obnovio je preko 80
hramova koji su bili oštećeni u toku građanskih ratova. Počeo sa izgradnjom kuće na Palatinu, no
na izabranom mestu je udario grom, a on je to shvatio kao znak i počeo sa izgradnjom
Apolonovog hrama. Pretopio je 80 kipova od srebra koji su bili postavljeni u njegovu čast, kako
bi tim novcem izradio zlatne posude za Apolonov hram na Palatinu. Svoju kucu je kasnije
završio, ali su od nje danas ostale samo podrumske prostorije. Izgradio je i mauzolej na
Marsovom polju, za članove svoje porodice.

7. Avgustov forum?

Proširenje foruma na istoku nije bilo moguće, kako se tu nalazila padina. Forum se na zapadu
graničio sa Cezarovim forumom, na severu su se nalazile stare gradske zidine, dok je na jugu bio
važan put. Trg je bio sirok 90m i oivicen sa obe strane tremovima. Nad forumom se izdizao hram
Marsa osvetnika. U tom hramu se, kao najveća svetinja, čuvao Cezarov mač. U njemu se sastajao
i Senat. Rimski dečaci su upravo u ovom hramu prvi put odevani u muške toge. Izmedju stubova
u unutrasnjosti hrama i tremova nalazile su se statue.

8. Avgustov mauzolej?

Avgust je izgradio veliku grobnicu u severnom predgrađu Rima, na Marsovom polju. Grobnica
je bila predviđena za pripadnike julijevske dinastije, a među njima i samog Cezara i Avgusta.
Ova grobnica po obliku nije imala ništa zajedničko sa helenističkim raskošnim kraljevskim
grobovima. To je bio kupasti brežuljak od nasute zemlje koji se uzdizao iznad 12m visokog zida
u obliku valjka. Mermerna ploča sa natpisom je sadržala samo ime pokojnika i njegovog oca.

9. Kvadratna kuća u Nimu?

Nim je grad na jugu Francuske. Friz, kao i sklop greda, ukazuju na tesne veze sa arhitekturom u
samom Rimu. To je pravougaona dvorana koja se proteze celom duzinom hrama. Usmereno je
prema trgu koje se nalazi pred njim. Arhitekta Mezon karea je navodno bio Marko Agrip,
prijatelj Oktavijana Avgusta. Hram isprva sluzio kultu Rome i Avgusta.

10. Slavoluci Avgustovog doba (Susa, Avgustov slavoluk u Rimu)?

Luk iz Suse, 8. veka pre ne, su podigli alpski narodi pod knezom Kotijem u čast Avgusta.
Nalazio se na carskom putu koji je vodio od doline Poa do doline Rone. Na gredi je prikazana
žrtva koju alpski narodi ovog kraja prinose caru, a tu se nalazi i postolje na kome je nekada bio
kip cara.
Posle Avgustove pobede nad Markom Antonijem kod Akcija 31. pre nove ere. Senat je u čast
cara podigao dva slavoluka. Jedan od njih se nalazio na mestu gde Sveti put ulazi u Rimski
forum, pored hrama Cezara. Kasnije je obnovljen raniji spomenik postavljen u cast pobede kod
Akcijuma, na cvrscem tlu i sa manjim rasponom luka. Ovaj spomenik postao sredisnji deo
slavoluka, a na unutrasnjoj strani luka – ispisana imena oni koji su pre Avgusta obavljali najvise
duznosti.

11. Ara pacis?

Ovaj žrtvenik je podigao Senat nakon Avgustovog povratka iz Španije i Galije na severnom
izlaznom putu Via Flaminia, 13. pre n. e. Spomenik posvecen Pax Augusta – mirotvorcu koji je
svojim delovanjem obezbedio mir. Nalazi se na Marsovom polju, severno od grada. Spomenik
veliča stogodišnji mir. Zrtvenik je bio u zatvorenom, gotovo četvrtastom mermernom prostoru.
Ima dve kapije - na istoku i zapadu. Na frizovima sa severne i juzne strane – prikaz svecane
povorke u osnivanju zrtvenika. Pored vrata koje vode ka Via Flaminia – s jedne strane Majka
Zemlja sa dvoje dece na krilu, a sa druge Boginja Roma na nagomilanom oruzju. A do ulaza u
svetiliste sa Marsovog polja nalaze se – Mars koji gleda kao Romulu i Remu koje gaji vucica, i s
druge strane Eneja koji bogovima prinosi prvu zrtvu po iskrcavanju na tlo Italije. Na samom
žrtveniku ima 3 reda frizova. Na donjem su prikazane žene, na srednjem simboli rimskih
provincija i na gornjem kolona sveštenika i vestalki i slugu sa žrtvenim životinjama.

12. Gemma Augustea?

Predstavlja kameju od dvobojnog arapskog oniksa iz vremena Oktavijana Avgusta. Osnovu čini
mikrocrni sloj, dok je sama rezbarija u mlečnobelom, svetloplavom sloju. Ovaj poludragi kamen
je visok 19 cm i širok 23 cm. Najverovatnije je napravljen u Aleksandriji. Danas se cuva u
muzeju u Becu. U donjem redu su prikazani vojnici kako podižu stub sa oružjem i dovode
zarobljenike, verovatno ljude sa Balkana, do njega. Na jednom štitu se nalazi škorpija, a u tom
znaku je rođen Tiberije. Bez sumnje, on je vojskovođa čija se pobeda slavila. U gornjem redu se
Tiberije sprema da siđe iz dvokolica, dok mu neko pruža ruku. Taj deo je oštećen, ali se
pretpostavlja da je to osoba koja simbolizuje Senat. U pozadini se vidi okrenut Tiberiju mlad
covek u odori vojskovodje i njegov konj. Pored, na klupi sedi boginja Roma i sam Avgust, koji
podseća na Jupitera. Na nebu se nalazi znak sazvežđa jarca, znamenje meseca u kom mu je
dato ime Avgust. Jedna žena mu drži venac Ekumena – simbolise ceo svet, dok je druga
naslonjena na njegov presto – personuifikacija Italije sa amajlijom oko vrata koja predstavlja
bulu. Vidi se još jedna muška osoba koja drži nešto u ruci. Taj deo je oštećen, ali se smatra da je
to trozubac, tako da bi onda taj muškarac trebao biti Okean. Sve ovo je alegoricno odredjen
dogadjaj iz rimske istorije 9. vek pre ne kada je Tiberije sa sestricem Germanikom ugusio
ustanak u Dalmaciji.

13. Avgustovi portreti?

1) Avgust iz Primaporte - kip izradjen neposredno posle njegove smrti. Car prikazan bosonog,
u kratkoj tunici i oklopu ukrasenom reljefom uz znakove bozanskog porekla. Na sredini reljefa
na stitu je prikaz vracanja rimskih vojnih znamenja koja su nekad Parcani osvojili u borbi.
Rađena je po uzoru na grčkog Kopljonošu vajara Polikleta. Međutim, carski kip ne stoji
slobodan, on je uz zid jedne terase.
2) Alr je grad na jugu Francuske, kod ušća Rone, u kome je, u neposrednoj blizini foruma,
pronađena Avgustova glava. Glava je izrađena posle Oktavijanove osvete Cezarovim ubicama i
dobijanja imena Avgust. Nadjena je zajedno sa mermernom kopijom zlatnog stita. Oba poticu iz
sakrarijuma podignutog kraj foruma u Arlu.

14. Tiberijeva palata na Kapriju?

Tiberije je vladao od 14. do 37. godine. Poslednjih godina svoje vladavine se potpuno povukao,
zbog raznih spletki, u svoju vilu na Kapri, gde je i umro. Vila se nalazila na vrhu litice do koje
je vodila strma staza, skoro na rubu provalije ispod koje je more. U sredini se nalazilo kvadratno
dvorište sa temeljima u kojima su cisterne u koje se sliva voda sa krovova susednih zgrada. Na
jugu i zapadu nalazile su se upravne zgrade. Kuhinja okrenuta zapadu, smestena u isturenom
krilu. U juznom delu dvorista su kupatila. Na severnoj i istocnoj strani – carske odaje kao i druge
stambene prostorije.

15. Neronova Zlatna kuća?

Neron je vladao od 54. do 68. godine. Za vreme njegove vladavine je počela izgradnja velike
carske vile u samoj prestonici, koja je zbog raskoši dobila naziv Zlatna kuća. Domus Aurea
cini zatvoren kompleks duzine 1.5 km. Arhetekte su bili Celer i Sever. Neron je kao građevinski
materijal koristio opeke i beton, a kompleks je osim stambenih prostora sadržavao vrtove,
umetno jezero i divovsku statuu samog Nerona. Velika dvorana u sredini sluzila za prijeme.
Zidne slike po zasebnim prosorijama – grotama, po njima nazvane groteske. Posle Neronovog
ubistva je delimično uništena u pobunama vojske. Novi car, Oton, je završio izgradnju.

16. Forum Transitorium?

Vespazijan je bio proglašen za cara 69, a ubrzo nakon toga je počeo sa izgradnjom novog
foruma, koji je bio lociran južno od Avgustovog foruma. Posle 71. pre ne, posvetio ga boginji
mira, pa potom u malom prostoru između ovih foruma počeo izgradnju još jednog. Posle njegove
smrti radove je nastavio njegov sin Domicijan. Gradnja nije bila završena ni do 96, kada je on
ubijen. Forum je zvanično završio car Nerva. Izvrsio je osvecenje ovog foruma koji je nazvan
prolaznim – Forum Transitorium. To je trg dug 120 m, a sirok 45 m. Sa foruma se ulazilo u hram
boginje Minerve koji se nalazio istocno od njega.

17. Amphitheatrum Flavium – Koloseum?

Izgradnja je počela za vreme vladavine cara Vespazijana, a radove su dovršili njegovi sinovi Tit i
Domicijan. Amfiteatar je mogao da primi 50 000 ljudi. U slušaju požara, ovo mesto bi se
ispraznilo za manje od 10 minuta. U slušaju lošeg vremena mogao se prekriti. Ovde su
održavane gladijatorske borbe, borbe životinja, pomorske bitke sa pravim brodovima i vodom...
Ime je dobio po kolosalnoj skulpturi cara Nerona koja se nalazila ispred amfiteatra.

18. Titov slavoluk?

Ovaj slavoluk je podigao Domicijan kao uspomenu na svog brata koji je na Domicijanov
podstrek usao medju drzavne bogove. Nalazi se na Palatinu. Na slavoluku su se nalazila kola sa
kipom Tita koja vuku 4 slona. Osam stubova na visokim postoljima nose grede na cijem je frizu
prikaz Titove pobede nad Jevrejima. Na slavoluku s desne strane reljef trijumfalni cetvoropreg sa
likom cara okruzenim liktorima – Virtus ovaplocenje svih muskih vrlina koraca ispred zaprege, a
Victoria je zauzela mesto carskog roba na dvokolicama iza cara i nad njegovom glavom drzi
venac. Na reljefu s leve strane su licnosti koje su mogle ucestvovati u trijumfu.

19. Domicijanova palata?

Ova palata se nalazila na Palatinu. Izgrađena je posle požara koji je 80. unistio palate na ovom
brezuljku, kao i na Kapitolu i Forumu. Arhitekta je bio Rabirije. Na sredini brezuljka – platforma
siroka 160m, na kojoj su se jedno do drugog nalazila dva podjednako siroka krila zgrade. U
zapadnom krilu svecane dvorane, na istocnom licne. Presto je stajao u dvorani Aule Regie.

20. Trajanov forum i stub

Trajan je vladao od 98. do 117. godine. Za vreme njegove vladavine je počela izgradnja
Trajanovog foruma. Arhitekta je bio Apolodor iz Damaska. Forum osvecen 114. pre ne.
Petobrodna bazilika sa po jednom polukruznom apsidom na oba kraja oslanjala se na zadnji zid
pravougaonog dvorista. Bila je prekrivena plocama od pozlacene bronze. U vidu ulaza je na
sredini juznog zida bio slavoluk, sa 3 prolaza, na cijem vrhu je bio carev kip u kolima sa 6 konja.
Na sredini trga je bio ponovo kip cara, ali ovog puta na konju. Car je umro, a njegov naslednik,
Hadrijan, je završio forum. On je podigao hram koji je ovaj trg izjednačio sa drugim carskim
trgovima. Što se tiče Trajanovog stuba, on je najveća sačuvana reljefna kompozicija antike.
Friz opisuje dva Trajanova rata sa Dačanima. Na vrhu spomenika se prvobitno nalazio pozlaćeni
orao, a zatim kip cara. Spomenik osvecen 113. pre ne. Unutar postolja u obliku kocke je
postojala jedna prostorija, u kojoj se nalazio, u zlatnoj urni, pepeo Trajana. Vodeći računa o
gledaocu, ovaj stub se čiri ka visini i figure postaju sve veće. Reljef ima 23 zavoja i kruzi uz 100
stopa visoko stablo od mermera. Opis ratnih zbivanja prekinut samo jednom – prikazom
Viktorije na mestu gde se zavrsava prvi, a pocinje drugi rat. Jedan od umetnika koji je radio na
ovom stubu se zvao Orest.

21. Stanovanje u rimsko doba – karakteristike kuća i višespratnica?

Imucni ljudi su mogli sebi da priušte da žive van grada. Imali su zepregu ili konja kao transport.
U samom centru grada je dolazilo do porasta siromašnog stanovništva. Za njih su počele da se
grade višespratnice. U početku su najviše mogle imati 5 spratova. Najčešće građene od pletera.

22. Hadrijanova vila u Tivoliju?

Hadrijan je vladao od 117. do 138. godine. Za njega život na Palatinu nije bio dovoljno miran i
želeo je da se još više povuče. Zbog toga je sagradio vilu u Tivoliju. Zauzima više nego 1
kilometar kvadratni. Najneobičnija građevina je Zlatni trg, koji je nastao pred kraj njegove
vladavine. U trg se ulazi kroz osmougaonu prostoriju sa kupolom.

23. Panteon?

Hadrijan je, desetak godina pred kraj vladavine – 126. pre ne, počeo da gradi hram na mestu
hrama koji je nekada Agrip podigao na Marsovom polju, a koji je izgoreo u požaru 80. Novi
hram je imao isti oblik. Bila je to pravougaona građevina sa trobrodnim predvorjem sad okrenuto
ka severu. Imao procelje od osam stubova i siroki zabat do cijeg postolja se dolazilo spoljnim
stepenicama. Ovaj hram je imao izuzetnu kupolu koja je imala veliki okrugli otvor na samom
vrhu, a to je bio i jedini izvor svetlosti. Panteon je rimski hram posvećen svim bogovima.

24. Hram Venere i Rome?

Za vreme Hadrijanove vladavine izgrađen je i hram Venere i Rome. Jedini hram iz doba Carstva
sa oblicima grckog hrama – trem na visespratnom postolju. Bez zatvorenog zadnjeg dela kao
ostali rimski hramovi. Nalazio se između rimskog foruma i Koloseuma. Karakterističan je po
svodovima, koji se možda i po prvi put pojavljuju. Boginje su se poštovale u posebnim
prostorijama, ali zanimljiv je način na koji se dodiruju ove dve ćelije svojim apsidama u kojima
su stajale figure boginja –nezamisliv grckom hramu.

25. Hadrijanov mauzolej?

Hadrijanov mauzolej, ili Anđeoska tvrđava, se nalazio u Rimu, na obali Tibra. Sagrađen je po
Hadrijanovoj naredbi, kao velika grobnica, gde će biti sahranjen on sa svojom porodicom. Na
samom vrhu se nalazila kočija kojom upravlja Hadrijan, ali liči na Apolona. Ova građevina je u
srednjem veku podzemnim hodnikom spojena sa Vatikanom. Kasnije je bio i tamnica u kojoj je
bio zarobljen Djordano Bruno.

26. Konjanička statua Marka Aurelija?

Ovo je bronzani spomenik Marka Aurelija (odeca vojskovodje kratka tunika i vojnicki ogrtac) na
konju. On je sacuvano delo rimske plastike u slobodnom prostoru. Najverovatnije je stajao na
slavoluku, koji je podignut par godina nakon njegovih dostignuća i zato nema upregnutih konja i
kola, već samo car na konju. Mikelanđelo je naredio da se ovaj spomenik prebaci na sredinu
Kapitolskog trga. U srednjem veku se smatralo da je ovo Konstantin.

27. Stub Marka Aurelija?

Stub je visok 100 stopa. Podignut je istim povodom kao i slavoluk, u čast pobede nad
Markomanima i Sarmatima. Završen je tek posle njegove smrti. Na stubu se Marko okreće ka
posmatraču, on je u svom logoru, prima važnu informaciju u pranji dva oficira, u jednoj ruci drži
svitak, a drugom pokazuje na glasnika. Nema uskladjivanja likova i prostora.

28. Slavoluk Septimija Severa?

Na zapadnom kraju Rimskog foruma. Ima 3 kapije. Podignut je u čast Septimija Severa i
njegovih sinova. Veoma ostecene 4 reljefne ploce iznad bocnih ulaza. Ima dve zone, jednu iznad
druge koje kao da donose neki vid izvestaja sa bojista. Pocinje na levom reljefu i prikazani su
dogadjaji na pocetku rata, neuspeli napad Parćana na rimsku granicu, a zatim i osvajanje
Seleukije, Vavilona i Ktesifona, a prikazan je i sam kraj rata u gornjem desnom reljefu, carev
govor vojsci i ratni plen. Na donjem delu reljefa – tvrdjava koju Rimljani napadaju, likovi deluju
zdepasto, a pokret je osiromasen. Sprovode se okovani zarobljenici iz rata sa Parcanima. Iznad
srednjeg prolaza lebde Viktorije sa trofejima, a do njihovih nogu su geniji 4 godisnja doba.
Likove bozanstva reka i izvora natkriva traka friz asa pobedjenim Parcanima i ratnim plenom.

29. Galerijev slavoluk u Solunu?

Solun je bio Galerijeva prestonica. Slavoluk je podignut u čast pobede nad Persijancima. U
gornjem delu je prikazano putovanje cara iz grada u grad, u putnickim je kolima i docekuju ga
svecano vojnici sa vojnickim znamenjima, a cela predstava je uokvirena Viktorijama. Ispod toga
- bitka konjanika iz persijskih ratova, sa carem u sredini iznad cije glave je orao koji drzi venac.
Na trecem reljefu dva cara sede na prestolu, podrazumeva se da su to Dioklecijan i Galerije.
Pored careva stoje oficiri, ispred njih klece zenski likovi olicenje pokorenog naroda. Diana i
Mars privote svoje konje, a pojavljuju se i Eufrat i Tigris ispod kojih se u sledecem reljefu
Viktorija pojavljuje 7 puta kao simbol moci cara.

30. Dioklecijanova palata u Splitu?

Ovo je bila palata na dalmatinskoj obali u koju se Dioklecijan povukao pošto se odrekao vlasti.
Podseća na tvrđavu. U sredini svake strane zidina se nalazi kapija, koju brane dve kule. Među
tim kapijama najviše se ističe severna. Ona je bogato ukrašena i kroz nju su ulazili oni koji su
dolazili na podvorenje caru. Nad njom stoji kip Jupitera, a do njega tetrarsi. U osnovi palate se
nalazio peristil, koji je bio ograđen stubovima sa arkadama. Odatle su se mogle videti sve zgrade
palate. Iznad sirokog otvorenog stepenista nalazio se vestibil - kao neka dvorana sa kupolom,
koja je imala i trem gde se prilikom svečanosti pojavljivao car. U palati su postojali i grobnica,
hram, terme...

31. Maksencijeva bazilika?

Reč je o bazilici koju je na Rimskom forumu podigao Maksencije. U ovoj bazilici je delovao viši
sud, no on je premešten nakon postavljanja Konstantinovog kipa u približno desetostrukoj
veličini. Ova bazilika je postala popularna upravo zahvaljujući ovom kipu.

32. Konstantinov slavoluk u Rimu?

Pošto su se Dioklecijan i Maksimijan odrekli prestola, vodeće ličnosti su bili Galerije i

Konstantin Hlor. Posle smrti Hlora, njegov sin, Konstantin, je pobegao sa Galerievog dvora i
došao na vlast. Maksimijanov sin, Maksencije, je tada proglašen za vladara Italije. U bici kod
Milvijskog mosta Konstantin je pobedio Maksencija, koji je u tom okršaju i poginuo.
Konstantinu je posle ovog događaja podignut slavoluk u centru Rima. Po prvi put se na ovom
slavoluku koriste delovi nekih drugih spomenika. Reč je o spomenicima podignutim u čast
Marka Aurelija, Trajana, Hadrijana...Apsida je dobila poseban znacaj postavljanjem carskog kipa
u priblizno desetostrukoj velicini. Od kipa su otkrivene glava visoka preko 2.60m, oba stopala,
deo leve noge i desna ruka.

33. Šta znate o osvajanju Srema i organizaciji rimske vlasti na tom području?

Kada su u provinciji Panoniji ugušeni svi ustanci lokalnog stanovništva, 9. godine, nastao je i
limes, granica. U početku, za vreme vladavine Oktavijana Avgusta, utvrđenja na granici su imale
rov, zemljani nasip i drvene bedeme. Kasnije su počela da se grade utvrđenja od kamena, sa
kapijama sa svih strana. Taktički loš potez su ispravili kada su počeli da grade utvrđenja sa
jednom kapijom.

34. Pobrojte rimska utvrđenja na Dunavu od Zemuna do Begeča i navedite njihova

latinska imena?

Zemun (Taurunum), Novi Banovci (Burgenae), Surduk (Rittium), Stari Slankamen

(Acumincum), Čortanovci (Ad Herculae), Petrovaradin (Cusum) i Banoštor (Malata Bononia).

35. Šta znate o istoriji Sirmijuma?

Najraniji Sirmijum, Sremska Mitrovica, koji je nastao posle dolaska rimskih legija krajem 1.
veka pre n.e. i trajao do pretvaranja naselja u koloniju za vreme Flavijevaca krajem 1. veka nove
ere, je najmanje poznat. Osnovne karakteristike - drvena arhitektura sa kucama od najboja i
pletera. Zastitni bedemi ako su uopste postojali, bili su od drveta i zemlje. Od kraja 1. pa do 3.
veka, koristi se kamen i prave se cvrsti bedemi. Od kraja 3. veka grad se i teritorijalno prosiruje,
dobija nove bedeme, grade se vile, terme, hramovi...

36. Koji su najznačajniji arheološki ostaci u Sirmijumu?

Carska palata, Hipodrom, javna zitnica, villa urbana, zanatsko trgovinska cetvrt i Licinijeve
terme.

37. Carska palata u Sirmijumu?

Najznačajnija građevina u Sremskoj Mitrovici. Nastala je u 3. veku, a pronađena je sredinom 20.

veka. Otkrivena u juznoj regiji. Bila je povezana sa Hipodromom. Tokom vremena se širila ka
jugu, uz Savsku obalu. Od same palate je otkriven samo deo s pravougaonom osnovom oko
unutrašnjeg dvorišta. Dobro su očuvane instalacije vazdušnog grejanja. Gotovo u svim
prostorijama su otkriveni ostaci mozaičkih podova.

38. Hipodrom u Sirmijumu?

Hipodrom je izgrađen uz severnu stranu carske palate. Imao je oblik elipse. Imao trkalisnu stazu,
uzduznu spinu i zatvorene prizemne prostorije na kojima su podignuta sedista gledalaca. Smatra
se da je njegovu izgradnju naredio Licinije, čija je prestonica bio Sirmijum. Moguće je da je
postojala i carska loža.

39. Licinijeve terme u Sirmijumu?

Izgrađene početkom 4. veka. U velikoj Sali duz severne fasade otkrivena su 2 bazena za kupanje
sa hladnom vodom (frigidarium), jedan je bio polukružnog, a drugi ovalnog oblika. Oblozeni
mermernim pločicama ružičaste, zelene i bele boje. U juznom krilu otkriveno nekoliko prostorija
od kojih je jedna niša sa apsidom, a juzno od nje je prefurnium. U drugom delu su frigidarium i
tepidarium. Ispod nivoa bazena otkrivena je ostava sa srebrnim novcem. Razlikuju se starije i
mlađe građevine. Starije su građevine tipa A i B, dok su mlađe tipa C. Često su na starije
nadograđene nove.

40. Zanatska četvrt u Sirmijumu?

Razvila se uz jugozapadni gradski bedem. Vodila je iz centra grada prema zapadnoj kapiji. Ulica
sirine 11m bila je portikusom sa dveju strana podeljena na tri zone. Nijedna gradjevina nije imala
hipokaust.

41. Šta znate o osvajanju prostora Gornje Mezije i organizaciji rimske vlasti?

42. Viminacijum?

Današnji Stari Kostolac je bio nekada glavni grad rimske provincije Gornje Mezije. Znacaj se
ogleda u velicini teritorije, bogatom zaledju u dolini Mlave i povoljnom polozaju. Prvo je bio
središte manjih vojnih odreda, a posle vojni logor u čijoj se blizini razvilo naselje. Logor je imao
nepravilnu pravougaonu osnovu 442 x 385, a u blizini njega se razvilo civilno naselje. Ulice su
se sekle pod pravim uglom, postojali su trgovi, kupatila, vodovod, bedemi. Ovo naselje je dobilo
gradski status u vreme Hadrijanove vladavine u II veku. Uspon grada je na kratko prekinut
epidemijom kuge za vreme Marka Aurelija. Kasnije dolazi vreme procvata u III veku u vreme
Gordijana, gde je grad čak i kovao novac. U 5. veku je doživeo napad Huna, no Justinijan ga je
obnovio. Pronađeno je mnogo grobova i sarkofaga sa scenama iz mitologije.

43. Singidunum?

U početku Kletsko naselje, a kasnije rimski grad, danas Beograd. Nalazio se na uscu Save i
Dunava. Lokacija Singidunuma nije poznata, pretpostavlja se da se nalazio na Viscnjickoj
planini. Napali su ga Goti i Huni. Obnovio ga je Justinijan. Vojni logor se nalazio na prostoru
današnje Kalemegdanske tvrđave, a to je bio i najveći logor na dunavu. Otkriven je
severozapadni bedem u celini, kao i kule od kojih je jedna ugaona. Gradski forum se nalazio u
ulici Kralja Petra, gde je bio i Jupiterov hram sa Nemezinim svetilištem. Grad je imao vodovod,
kupatila i kanalizaciju. Terme su otkrivene u severozapadnom delu Studentskog parka i kod
Filozofskog fakulteta. Pronađeni su grobovi u obliku bunara. Konstantovani ostaci rimskog puta.
Nadjene skulptura Herkula sa Telefom, statua Baha i glava Helija.

44. Margum?

Margum je rimski grad na desnoj obali Velike Morave.Krajem 1.veka ovde je bio vojni logor.
Od naselja oko logora de verovatno za vreme Marka Aurelija nastupio municipijum. U kasnoj
antici se pominje pod nazivom civitas. Ovo naselje je očigledno imalo velik značaj. Postojala je
domaca policija i dunavska flota. Zanimljivo je to što se na suprotnoj strani reke nalazilo naselje
pod nazivom Contra Margum. Sredinom 5. veka su ga osvojili i razorili Huni. Verovatno je
obnovljen za vreme Anastasija. Ovde su otkriveni ostaci kasnoantičkih termi. Od pokretnog
materijala najvazniji je srebrni skiptar, mermerna glava imperatora i keramika.

45. Naisus?

Današnji Niš. U početku vojni logor, a kasnije jedan od najvećih gradova na toj teritoriji.
Navodno rodno mesto Konstantina Velikog i njegovih sinova, Konstancija i Konstansa. Više
puta na udaru raznih naroda, Huna, Slovena... Kroz njega su prolazili bitni putevi. Bilo je
razvijeno rudarstvo.

46. Felix Romuliana?

Palata koja se nalazi u današnjem Gamzigradu. To je bila rezidencija Galerija, a tu je i sahranjen.

Kapija se nalazila na istočnoj strani. Unutar bedema su postojale dve građevine, gde se u središtu
svake nalazio hram. Podovi su bili u mozaicima, a zidovi u freskama. Na ovom lokalitetu je
pronađena i glava Galerija. Radovi su prestali nakon Galerijeve smrti.

47. Šarkamen?

Šarkamen je selo u blizini Negotina gde je nekada bila palata koju je sagradio Maksimin Daja.
Na ovom lokalitetu je otkrivena i grobnica žene visokog ranga, smatra se da je reč o Galerijevoj
sestri, koja je bila majka Maksimina Daje.

48. Mediana?

Predgrađe Naisusa na levoj obali Nišave. Bio je to Konstantinov letnjikovac. Sredisni prostor
zauzima raskosna vila. Ulaz u vilu se nalazi na jugu i naglasena je sa dva pilona. Pod terma
ukrasen mozaicima s geometrijskim motivima, a mozaici u triklinijumu i na njegovom ulazu su
viguralni. U sklopu vile je i nimfej od pravougaonog vestibila, sestougaone centralne prostorije
sa vodoskakom i tri aneksa. Manje terme u severozapadnom delu vrv bile u sastavu vile.
Zanimljivo je da su na ovom lokalitetu pronađeni ostaci 16 skulptura posvećenih paganskim
bogovima, za koje se predpostavlja da su iz hrama posvećenog Asklepiju.