Dalam dunia perniagaan, iklan merupakan salah satu unsur penting yang digunakan dalam usaha

pemasaran barangan dan perkhidmatan. Secara amnya, ia berperanan untuk menarik perhatian
masyarakat awam terhadap keluaran sesuatu syarikat. Bagi tujuan ini, pelbagai pendekatan
digunakan oleh pihak pengeluar dan badan pengiklan untuk menarik perhatian pengguna yang
akhirnya menyaksikan kehidupan kita di kelilingi oleh iklan sehinggakan ada kalanya ia mencapai ke
tahap mengganggu kehidupan (sepertimana yang dilakukan oleh sesetengah syarikat yang mengarah
kakitangan jualan mereka untuk membuat panggilan telefon kepada pelanggan atau membuat
hebahan dari rumah ke rumah).

Apa yang pasti ialah semua pengiklan mempunyai satu matlamat yang sama iaitu untuk
menyampaikan maklumat bagi mempengaruhi pemikiran pengguna supaya membuat pembelian
atau langganan barangan atau perkhidmatan yang disediakan.

Persoalannya sekarang, adakah maklumat-maklumat yang terkandung di dalam iklan-iklan yang

disogokkan kepada kita merupakan maklumat-maklumat yang benar? Sejauh mana pula iklan-iklan
ini mempengaruhi masyarakat pengguna untuk membuat pembelian atau langganan? Adakah
bentuk-bentuk iklan yang ada, baik yang disiarkan di media elektronik dan media cetak, bersesuaian
dengan nilai-nilai murni yang dianjurkan pihak kerajaan?

Hakikat yang perlu kita akui ialah kebanyakan iklan-iklan yang disiarkan atau diterbitkan adalah
dalam bentuk non-informative. Buktinya kebanyakan iklan yang disiarkan di media elektronik
menunjukkan keceriaan “pengguna” menggunakan sesuatu produk sedangkan kandungan utama
iklan seharusnya menumpukan kepada maklumat-maklumat yang berguna tentang sifat-sifat
barangan atau perkhidmatan yang ditawarkan.

Kjeil Arne Brekke dan Mari Rege (2006) dalam kajian mereka yang bertajuk “Advertising as a
Distortion of Social Learning” menyatakan bahawa melalui pengulangan berkali-kali iklan yang
berbentuk bukan maklumat, golongan sasar akan terbiasa dengan jenama barangan atau
perkhidmatan yang diiklankan.

Pengulangan berkali-kali ini kemudiannya secara tidak langsung akan mempengaruhi tanggapan
pengguna terhadap mutu sesuatu keluaran. Ini diburukkan lagi oleh tabiat manusia yang suka
mengikut arah aliran semasa (herd behaviour) dan membuat pertimbangan yang berat sebelah
berdasarkan kekerapan sesuatu perkara berlaku atau diberi liputan oleh media massa (the
phenomenon of availability heuristic). Akhirnya pengguna mempercayai bahawa barangan dan
perkhidmatan tadi adalah bermutu tinggi sedang ia adalah sebaliknya malah ada yang berbahaya
dan memudaratkan seperti sesetengah barangan kesihatan yang tidak mendapat kelulusan
Kementerian Kesihatan.
Golongan remaja pula merupakan golongan yang paling senang untuk dipengaruhi. Sebab itu banyak
pengiklan seperti pengeluar barangan elektronik, fesyen, hiburan, rokok dan arak mensasarkan
golongan remaja dengan memaparkan corak gaya hidup yang kononnya “semasa” jika mereka
mengguna barangan syarikat mereka.

Selain daripada remaja, golongan kanak-kanak juga turut tidak terkecuali memandangkan mereka
mempunyai kuasa untuk memujuk ibu bapa untuk membuat sesuatu pembelian. Iklan barang
permainan, iklan makanan ringan atau makanan segera boleh mencetuskan masalah kepada
sesebuah keluarga jika fikiran kanak-kanak tadi terlalu terikat dengan muslihat yang dimainkan oleh
pihak pengiklan.

Memang tidak dapat dinafikan bahawa industri pengiklanan menjana perolehan yang besar di mana
menurut Nielsen Media Research, perbelanjaan kasar iklan di Malaysia pada separuh pertama 2006
meningkat 0.2 peratus kepada RM2.2 bilion, menyamai paras tahun 2005. Manakala angka
keseluruhan bagi 2006 dikatakan sekitar RM4.4 billion.

Bagaimanapun dalam keghairahan syarikat mengejar keuntungan jualan, diharap mereka juga dapat
melakukan sedikit tanggungjawab kemasyarakatan dengan memastikan maklumat yang cuba
disampaikan kepada pengguna adalah satu maklumat yang tepat, bermanfaat dan tidak menyalahi
nilai-nilai yang dianjurkan Islam.

Pada masa yang sama kita sebagai pengguna perlu sentiasa berwaspada dan berhati-hati dengan
segelintir pengiklan yang cuba menyalurkan dakyah mereka menerusi iklan yang memperdaya
berbentuk pujukan.

Menurut agama Islam maklumat yang cuba disampaikan kepada masyarakat perlulah maklumat
yang betul dan bermanfaat. Maklumat-maklumat yang tidak tepat dan yang boleh menimbulkan
kekeliruan seharusnya tidak dimasukkan dalam iklan.

Begitu juga penonjolan gaya hidup mewah dan bermegah-megah yang terdapat di dalam iklan.
Unsur-unsur ini memang dilarang dalam agama Islam dan kalau ia dilarang di peringkat awal lagi,
sudah pasti penyelitan unsur-unsur kemewahan dan bermegah-megah dengan penggunaan sesuatu
barangan atau perkhidmatan sepertimana yang biasa ada dalam iklan juga adalah tidak dianjurkan
oleh Islam.
Dengan kata lain, pengusaha dan pengiklan, perlu memastikan maklumat yang cuba disampaikan
kepada pengguna adalah satu maklumat yang tepat, bermanfaat dan tidak menyalahi nilai-nilai yang
dianjurkan agama Islam.

Akan tetapi dalam suasana sekarang dan berdasarkan kepada perkembangan semasa terutamanya
yang berkaitan dengan isu iklan makanan segera, perlukah kita meletakkan satu pengharapan
kepada pihak pengeluar atau pengiklan supaya menukar bentuk iklan mereka kepada lebih
bermaklumat dan jujur kerana ini merupakan satu langkah yang mungkin tidak memberi hasil yang
diharapkan ke atas jualan keluaran mereka?

Begitu juga dengan pihak media (baik swasta mahupun kerajaan) yang menjadi perantara antara
pengiklan dan pengguna. Adakah mereka sudi untuk bertolak ansur dengan mengambil langkah
memaksa pengeluar atau pengiklan supaya menyampaikan lebih maklumat yang berguna kepada
pengguna melalui saluran media mereka kerana langkah ini mungkin akan menyebabkan mereka
kerugian jualan ruangan iklan yang bernilai jutaan ringgit?

Apa yang penting di sini ialah kita sebagai pengguna seharusnya mempunyai pertimbangan yang
bijaksana dalam menapis setiap maklumat yang diuar-uarkan oleh para pengiklan.