Edukasyon sa Pagpapakatao 10

Ikaapat na Markahan – Unang Linggo

I. LAYUNIN
A. PAMANTAYANG PANGNILALAMAN
Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga isyu sa paggamit ng
kapangyarihan at pangangalaga sa kapaligiran.
B. PAMANTAYAN SA PAGGANAP
Ang mag-aaral ay nakagagawa ng posisyon tungkol sa isang isyu sa paggamit ng
kapangyarihan o pangangalaga sa kapaligiran.
C. PAMANTAYAN SA PAGKATUTO (MELCs)
1. Natutukoy ang mga isyu na kaugnay sa paggamit ng kapangyarihan at
pangangalaga sa kapaligiran (EsP10PIIVc-14.1)
2. Nasusuri ang mga isyu na kaugnay sa paggamit ng kapangyarihan at
pangangalaga sa kapaligiran (EsP10PIIVc-14.2)
II. NILALAMAN
Paksa: Paninindigan sa Tamang Paggamit ng Kapangyarihan at
Pangangalaga sa Kapaligiran
Kaugnay na Pagpapahalaga: Pagtitipid, Kabutihan, at Integridad
III. KAGAMITANG PANTURO
A. Sanggunian
Brizuela, Mary Jean B., et al. Department of Education. Edukasyon sa
Pagpapakatao, Kaganitan ng Mag-aaral: Material DepEd 5th Floor
Mabini Bldg. DepEd Complex Meralco Avenue, Pasig City. 2015. pp.
209-234
Most Essential Learning Competencies (MELC) K to Grade 12 S.Y. 2020- 2021.
Accessed on May 10, 2020.
https://www.depedclick.com/2020/05mostessential-learning-
competencies_1.html
IV. PAMARAAN
A. Balik-aral sa Nakaraang Aralin o Pagsisimula ng Bagong Aralin
Noong nakaraang taon, dumating ang dalawang nakapipinsalang bagyo, ang
bagyong Rolly at Ulysses. Gayundin, pumutok ang bulkang Taal ng Pilipinas na may
kasamang lindol at abo. Lubhang maraming naapektuhan at nasira sa mga pangyayaring
ito sa ating bansa. Bakit nga ba nangyayari ito? Naitanong mo siguro sa iyong sarili ito,
kawakasan na ba ng mundo? Galit na ba sa atin ang Inang Kalikasan?
Ito ay dahil sa maling pagtrato sa Inang Kalikasan. Marahil narinig mo na ang
katagang ito: “Mabubuhay ang kalikasan kahit wala ang tao, ngunit hindi kayang mabuhay
ng tao kung wala ang kalikasan.” Ano-ano ang mga gawi natin noon na nagdudulot nang
matinding tag-init, mga pag-ulang nauuwi sa pagbaha, malalakas na bagyo, at iba pa?
Kung gayon, mayroon pa bang pagkakataon upang maitama ang mga nakagawian natin?
Ayaw mo bang maging plant lovers na rin upang maibsan ang sakit na nararamdaman ng
kalikasan?
Kung ikaw ay bibigyan ng kapangyarihan, ano ang gusto mo at bakit? Paano mo
mapatutunayan na magagamit mo ito nang mabuti? Makadaragdag ka pa ba sa mga
isyung napapaloob sa paggamit ng kapangyarihan? Mainam na hindi ang iyong sagot,
dahil bilang isang mamamayan sa bansa may responsibilidad tayo na bigyang pansin at
resolusyon ang mga ito.
Sa gitna ng mga pangyayaring nauukol sa kalikasan at kapangyarihan na ating
nararanasan, mahalagang masagot mo ang mahalagang tanong na: Bakit kailangang
suriin at tukuyin ang mga isyu tungkol sa paggamit ng kapangyarihan at pangangalaga sa
kalikasan? Ano ang magiging posisyon mo sa mga isyung ito?
B. Paghahabi sa Layunin ng Aralin
(Ano ang Inaasahang Maipamamalas Mo)
Sa SIPacks na ito, inaasahang maipamamalas mo ang sumusunod na kaalaman,
kakayahan, at pag-unawa:
1. natutukoy ang mga isyu na kaugnay sa paggamit ng kapangyarihan at
pangangalaga sa kapaligiran;
2. nasusuri ang mga isyu na kaugnay sa paggamit ng kapangyarihan at
pangangalaga sa kapaligiran; at
3. naipaliliwanag ang mga isyung kaugnay sa paggamit ng kapangyarihan at
pangangalaga sa kapaligiran.
C. Pag-uugnay ng mga Halimbawa sa Bagong Aralin (Pagtuklas ng Dating
Kaalaman)
Gawain 1: Siyasatin Mo!
Panuto: Suriin ang sumusunod na pahayag. Isulat sa iyong sagutang papel kung ikaw ay
sang-ayon o hindi sang-ayon sa mga pahayag at ibigay ang iyong dahilan.
Pahayag Sang-ayon o Hindi Paliwanag o
sang-ayon Dahilan
1. Kayang mabuhay ng tao kahit wala ang
kalikasan.
2. Ang bawat bagay na wala ng halaga ay
kadalasang itinatapon na lamang ito.
3. Ang ilegal na pagputol ng mga puno ay
makapagdudulot ng malaking epekto sa
ating kapaligiran at kalikasan.
4. Ang polusyon sa hangin, tubig, at lupa ay
nakadaragdag ng resistensya sa katawan
lalo na kapag marumi ang hangin.
5. Pinagkalooban ng Diyos ang bansang
Pilipinas ng napakagandang yamang lupa
at yamang tubig.
6. Ang pagkawala ng ilang mga likas na
yamang tubig na kailangan ng mga tao
para sa kanilang ikinabubuhay ay sanhi ng
maingat at responsableng pangingisda.
7. Malaki ang naitutulong ng mga nakatayong
subdivision, golf courses, mga hotel,
expressways, at matataas na gusali sa
kalikasan at kapaligiran.
8. Ang komersyalismo at urbanisasyon ay
maaaring iugnay sa konsyumerismo dahil
sa paniniwalang mabuti para sa tao ang
gumugol nang gumugol para sa mga
materyal na bagay at serbisyo.
9. Ang climate change ay nagdudulot ng
global warming.
10. Sa pagdami ng mga pagnanais at
pagkagusto ng tao lalo na sa mga
materyal na bagay, naapektuhan niya
nang lubusan ang kaniyang kapaligiran at
kalikasan.
 Matapos ang pagsusuri sa mga pahayag, subukan mo namang bigyang paliwanag
ang sitwasyon. Pagpasiyahan mo kung sang-ayon ka o hindi gamit ang sumusunod
na tanong.
1. Tama kaya ang mga naging sagot mo? Pangatwiranan.
2. Ano ang mga batayan mo sa pagsang-ayon o hindi-pagsang-ayon sa
mga pahayag na nabanggit?
D. Pagtalakay ng Bagong Konsepto at Paglalahad ng Bagong
Kasanayan #1 (Paglinang ng Kaalaman, Kakayahan, at Pag-unawa)
Gawain 2: Suri-larawan
Panuto: Mula sa mga kartung pang-editoryal o editorial cartooning na nasa ibaba,
bumuo ng tig-iisang talata na mayroong limang pangungusap. Ipaliwanag kung
ano ang gustong ipabatid na mensahe. Gawin ito sa sagutang papel.

Kartung pang-editoryal 1 – Paliwanag:

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
 Kartung pang-editoryal 2 – Paliwanag:
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

Kartung pang-editoryal 3 – Paliwanag:

____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

Mula sa mga sinuring kartung pang-editoryal, sagutin ang sumusunod na tanong:

1. Sa palagay mo, bakit mo nasabing ang mga gawaing ito ay mga isyu na may
kaugnayan sa paggamit ng kapangyarihan at pangangalaga sa kapaligiran?
Ipaliwanag ang iyong sagot.
2. Paano nakaaapekto sa buhay ng tao ang mga isyung naipakita sa mga larawan?
Ipaliwanag ang iyong sagot.
3. Bilang isang mamamayang Pilipino, paano maiibsan ng mundo ang mga suliranin
o isyu na naipakita at nararanasan natin hanggang ngayon?

E. Pagtalakay ng Bagong Konsepto at Paglalahad ng Bagong Kasanayan #2

(Integration of GMRC)

Bakit mahalaga ang integridad, kabutihan, at pagtitipid? Kailangan ba ng mga

tao ang mga pagpapahalagang ito?
Ang integridad ay katapatan. Sa diksyunaryo, ipinaliwanag ang kahulugan nito
bilang “kalagayan ng tao na kung saan siya ay buo, iisa, o kumpleto ang kaniyang
pagkatao.” Kung ano ang kaniyang sinasabi, iyon din ang kaniyang ginagawa. Kung
ano siya sa publiko, ganoon din siya sa pribadong buhay o sa lugar na walang
nakakikita. Ang mabubuting sinasabi ng mga tao patungkol sa kaniya ay ganoon din
ang sinasabi ng kaniyang mga kasambahay. Siya ay iisang tao maging saan man at
 anomang sitwasyon ang kaniyang makaharap. Siya ay bukas na aklat; walang
itinatago; at walang kinatatakutan. May ilang tao na ang tingin sa integridad ay listahan
ng bawal gawin at dapat gawin ngunit ang integridad ay higit kaysa listahan.
Ang integridad ay pagpapakatao. Ito ay ang iyong pagka-sino na binubuo mo
tungo sa iyong pagiging personalidad. Kung sino ka, iyon ang iyong gagawin. Pinag-
iisa nito ang iyong sinasabi at ginagawa. Mahalaga ang mga ito sa pagbuo ng sarili
tungo sa kaganapan ng pagkatao.
Naririto ang mga dahilan kung bakit mahalaga ang integridad at kabutihan:
1. nagbibigay-galang sa iyong sarili;
2. bibigyan ka ng iyong kapuwa ng paggalang at pagkakatiwalaan ka ng ibang
tao; at
3. ang taong may integridad ay madaling makaimpluwensiya.
Ang paggamit ng kapangyarihan at pera ng ibang indibidwal para sa pansariling
benepisyo ay isa rin sa pangunahing dahilan kung bakit hindi matigiltigil ang problema
ng bansa sa pangangalaga ng kalikasan at kapaligiran.

Gawain 3: Pagsusuri ng Kaso

Panuto: Pag-aralan ang mga isyung napapaloob sa paggamit ng kapangyarihan. Pumili

lamang ng isa. Sagutin ang mga tanong at ibigay ang mga resolusyon dito. Gawin ito
sa sagutang papel.

Unang kaso

Dahil sa takot ni Tolits na matalo sa barangay eleksyon, siya ay nagbigay ng

frozen goods, isang libong piso, at gift certificate na nagkakahalaga ng dalawang
daang piso sa isang fast food restaurant sa panahon ng kampanya sa eleksyon o
electoral campaign.
Tanong:
a. Anong isyung kaugnay sa paggamit ng kapangyarihan ang naipakita sa
sitwasyon?
b. Nabigyan ba ng sapat na katuwiran ni Tolits ang kaniyang ginawang
pandaraya? Bakit?
c. Sa iyong palagay, ibebenta mo ba ang iyong boto? Ipaliwanag ang iyong sagot.

Mungkahing resolusyon sa kaso:

A.
________________________________________________________________
B.
________________________________________________________________

Ikalawang kaso

Nangangailangan ng isang empleyado ang isang departamento sa isang ahensya

sa gobyerno. Lahat ng mga aplikante ay dumaan sa tamang proseso. Pagdating sa
paglalaan ng posisyon, pinili ng pinakamataas sa ahensya ang aplikante na nasa huling
ranggo dahil kamag-anak niya pala ito.
Tanong:
a. Anong isyung kaugnay sa paggamit ng kapangyarihan ang naipakita sa sitwasyon?
b. Makaturangan ba ang pagpili sa isang kwalipikadong aplikante? Bakit?
 c. Anong kaukulang hakbang ang gagawin mo kung ikaw ay kasama sa mga aplikante?

Mungkahing resolusyon sa kaso:

A.
________________________________________________________________
B.
________________________________________________________________

Ikatlong kaso

May isang organisasyon sa isang barangay na may layuning bigyang pansin ang
mga baradong kanal sa kanilang lugar upang maiwasan ang pagbaha tuwing may
dumarating na bagyo. Sila ay gumawa ng budget proposal at inaprubahan ng punong
barangay. Nagtataka ngayon ang Komisyon sa Audit o Commission on Audit kung bakit
ang laki ng gastos nito sapagkat nakita ang halagang Php 1,750,000.00. Sa bandang
huli nakita na ang mga materyales ay dumoble ang mga presyo nito.
Tanong:
a. Anong isyung kaugnay sa paggamit ng kapangyarihan ang naipakita sa sitwasyon?
b. Makatuwiran ba ang pahayag sa itaas? Paano ito nakaapekto sa pondo ng bayan?
c. May posibilidad bang gawin mo rin ito? Bakit?

Mungkahing resolusyon sa kaso:

A.
________________________________________________________________
B.
________________________________________________________________

Kraytirya 10 8 5
Kaalaman / Pag- - Malalim ang - Katamtaman - Mababaw ang
unawa pagunawa sa kaso na ang lalim ng pag- pagunawa sa kaso na
binibigyang unawa sa kasong binibigyang resolusyon.
resolusyon. binibigyang - Walang pinagbatayan
- Nakaangkla sa resolusyon. ang ibinigay na
moral na batayan ang - May resolusyon.
ibinigay na resolusyon. pinagbatayan ang
ibinigay na resolusyon.
Organisasyon Maayos at malinaw Hindi gaanong maayos May kalabuan ang
ang pagkakabuo at at malinaw ang pagkakabuo at
pagkakalahad ng pagkakabuo at pagkakalahad ng
resolusyon. pagkakalahad ng resolusyon.
resolusyon.
Kabuuang puntos: /20

F. Paglinang ng Kabihasaan (Pagpapalalim)

KALIKASAN
Ano ba ang kalikasan? Ano ang kahalagahan nito sa atin bilang tao?
Ang kalikasan ay tumutukoy sa lahat ng nakapaligid sa atin na maaaring may
buhay o wala. Ito ay kinabibilangan ng mga puno’t halaman, at lahat ng iba’t ibang uri ng
hayop mula sa maliit hanggang sa malaki. Maituturing ding bahagi ng kalikasan ang lahat
ng salik na siyang nagbibigay-daan o tumutugon sa mga pangangailangan ng mga
nilalang na may buhay upang ipagpatuloy ang kanilang buhay. Kabilang dito ang hangin,
lupa, tubig, at iba pang mga anyo nito. May buhay man o wala, kapag sumusuporta sa
pagpapatuloy ng buhay ng mga nabubuhay na nilalang ay maituturing na bahagi ng
kalikasan.
Ang kalikasan ay kaloob sa atin ng Diyos upang tayo ay patuloy na mabuhay.
Samakatuwid, tayo ay binubuhay ng kalikasan kung kaya’t binigyan Niya tayong lahat ng
tungkulin at pananagutang ito’y ating igalang at pangalagaan. Sabi nga sa Compendium
on the Social Doctrine of the Church, sa bahaging may kaugnayan sa kalikasan, ang
ugnayan natin o kaya’y tungkulin sa kalikasan ay makikita sa kung ano ang ugnayan natin
sa ating kapuwa at sa Diyos. Sa pagdaan ng mga panahon, mukhang nag-iba ang
pagtingin at pagtrato ng mga tao sa kahalagahan ng kalikasan. Ang tao ay nagpatuloy sa
walang habas na paninira sa pag-aakalang siya ay may karapatan sa kalikasan.
Minaltrato ng tao ang kalikasan. Ginawa niyang sentro ang kaniyang sarili sa lahat ng
nilikha ng Diyos. Dahil sa pananaw na ito, inabuso ng tao ang kalikasan.
Ano-ano bang pang-aabuso ang ginawa ng tao sa kalikasan? Ano-anong paglabag
sa pangangalaga sa kalikasan ang isinagawa at patuloy na isinasagawa ng tao na
nagbunga ng unti-unting pagkasira ng kalikasan?

Mga Maling Pagtrato sa Kalikasan

Kung mapapansin natin ang kasalukuyang panahon, may pagkakaiba ba ito sa
nakaraan? Marahil, pareho ang magiging sagot natin, Oo, napakalaki ng pagkakaiba.
Napakainit ng panahon, hindi na mawari kung kailan ang tag-init at tagulan, kabi-kabila
ang mga trahedyang hindi inaasahang mangyayari, mula sa diinaasahang pagputok ng
bulkan (Mt. Pinatubo, taong 1991), sa mga biglaang pagguho ng lupa (St. Bernard, Leyte
2006), mga pagbaha maging sa sentro ng bansa (Yolanda 2013), ang paglamon ng
karagatan sa mga dalampasigan at kalupaan (Ulysses 2020), at iba pang mga pangyayari
na kumitil ng maraming buhay ng tao at pagkawasak ng ari-arian. Naitanong mo na ba
kung bakit may mga nakagugulat na pangyayaring ganito ngayong mga panahon?
Ano kaya ang dahilan ng mga nakagugulat na pangyayaring ito? Anong mga
gawain kaya ang nagawa ng tao upang ang mga ito ay maganap? Sa karamihan ng mga
trahedyang pangkalikasan, malinaw na may kinalaman ang mga gawain ng tao. Maraming
mga pagmaltrato at paglabag ang ginagawa ng tao na tuwirang taliwas sa pangangalaga
sa kalikasan. Isa-isahin natin ang mga ito at pagkatapos ay suriin mo ang iyong sarili kung
kabilang ka sa kabataan na gumagawa rin ng mga ito.

1. Maling pagtatapon ng basura.

Dahil sa walang habas na pagtatapon ng basura, nagbabara ang mga daanan ng
tubig, kung kaya’t kapag dumating ang malakas na ulan, di maiiwasan ang pagbaha.
Dagdag pa rito ang paglaganap ng mga sakit.
Ang mga anyong tubig na sumusuporta sa buhay ay unti-unting nasisira at
dumurumi kung kaya’t ang layunin nitong magamit para ipagpatuloy ang buhay, hindi na
minsan nasusuportahan. Dahil sa maling pagtapon ng basura, maraming mga bahagi ng
kalikasan ay unti-unting nawawalan ng saysay.
Ikaw, paano mo itinatapon ang iyong mga basura? Saan mo ito itinatapon? Maayos ba
ang pagtatapong isinasagawa mo?

2. Iligal na pagputol ng mga puno.

Ang mga puno at iba pang halaman ang siyang tagapagbigay sa atin ng
napakahalagang hangin na ating hinihinga upang mabuhay tayo at iba pang mga hayop.
Ang patuloy na pagputol ng mga puno lalo na iyong mga walang permiso o iligal ay
may malaking epekto sa ating kapaligiran at kalikasan. Ang kadalasang pagulan na
nagdudulot ng mga pagbaha ay bunga ng walang habas na pagputol ng mga puno at hindi
pagpapalit ng bagong halaman sa mga naputol na puno. Wala na kasi ang mga malalaking
ugat na sumisipsip ng tubig. Gayundin naman, sa mga buwan ng tag-init ay nagkukulang
ang supply ng tubig. Kadalasan ito rin ay nauuwi sa pagbitak ng mga lupa na nagiging
sanhi upang ang mga pananim ay matuyo.

3. Polusyon sa hangin, tubig, at lupa.

Ang dalawang suliraning nabanggit sa itaas ay nagdudulot ng polusyon. Ang
hangin na ating nilalanghap, ang tubig na iniinom at kailangan sa kalinisan at ang lupang
sumusuporta sa mga halaman ay unti-unting dumurumi dahil na rin sa maling gawain ng
mga tao. Ito ay ang malawakang polusyon na siyang nagpabago sa kondisyon ng hangin,
tubig, at lupa na kailangan ng tao upang mabuhay.
Karaniwang nagdudulot ng mga karamdaman ang polusyon tulad ng respiratory
diseases, sakit sa digestive tract, sakit sa balat, at marami pang iba. Kapag ang mga ito
ay hindi naagapan, maaaring maging sanhi ng kamatayan lalo na kapag marumi na ang
hanging nilalanghap.

4. Pagkaubos ng mga natatanging species ng hayop at halaman sa kagubatan.

Ang Pilipinas ay napagkalooban ng Diyos ng isang napakagandang kagubatang
tropikal. Ngunit maraming uri ng hayop at halaman ang nagiging threatened, endangered,
at ang pinakamalala sa lahat ay ang kanilang extinction.
Dahil dito, ang balanse ng kalikasan (balance of nature) ay unti-unti na ring
nawawala. Maraming uri ng mga hayop at halaman na may mahalagang papel na
ginagampanan lalo sa pagkontrol ng iba pang uri ng hayop at halaman ang unti-unti nang
nawawala.

5. Malabis at mapanirang pangingisda.

Ang Pilipinas ay nabiyayaan din ng mayamang karagatan at iba pang anyong tubig.
Iba’t ibang uri ng isda ang naninirahan dito kung kaya nga’t maraming lugar dito sa atin
ang umaasa sa pangingisda bilang kanilang ikinabubuhay. Subalit ang yamang dagat na
ito ay unti-unti na ring nauubos dahil sa hindi matigil na cyanide fishing, dynamite fishing,
at sistemang muro-ami na pumipinsala hindi lamang sa mga isda kundi maging sa
kanilang natural habitat o tirahan.
Ang malabis at mapanirang pangingisda ay nagbubunga ng pagkawala ng mga likas
na yamang kailangan ng mga tao para sa kanilang ikinabubuhay.

6. Ang pagko-convert ng mga lupang sakahan, iligal na pagmimina, at quarrying.

Dahil sa hindi na mabilang na mga lupang sakahan ang hindi na tinatamnan dahil
ginawa ng subdivision, golf courses, mga hotel, expressways, nagkakaroon ng
kakulangan sa suplay ng bigas, asukal, at iba pa. Bumababaw ang mga ilog at dagat, at
nagkakaroon ng pagguho dahil sa maling sistema na patagong ginagawa ng mga
kumpanyang tulad ng pagpapasabog ng mga bundok upang makakuha ng marmol, ang
paghuhukay sa mga dalampasigan upang makakuha ng black sand, ang pagtatapon ng
mga debris ng mga pabrikang nagpoproseso ng ginto, nickel, at mga yamang mineral sa
mga yamang tubig ng bansa.

7. Global warming at climate change.

Ang malawakang pag-iiba-iba ng mga salik na nakaaapekto sa panahon na
nagdudulot ng matinding pagbabago sa pangmatagalang sistema ng klima ay ang
tinatawag na climate change. Ang patuloy naman na pagtaas ng temperatura bunga ng
pagdami ng tinatawag na green house gases lalo na ng carbon dioxide sa ating atmospera
ay tinatawag na global warming. Ang global warming ay nagdudulot ng climate change.
Ito ay sa paraang patuloy na pag init ng panahon na nakaaapekto sa kondisyon hindi
lamang ng atmospera kundi gayundin sa mga glacier at iceberg na lumulutang sa mga
dagat ng mundo. Dahil sa matinding init, unti-unting nalulusaw ang mga glacier at iceberg
na nauuwi sa pagtaas ng lebel ng tubig sa dagat, mga pagbaha, at matinding pag-ulan.
Ang global warming naman ay nagdudulot ng mahahabang tag-init na nauuwi sa
malawakang tagtuyot o El Nino o kaya naman ay malawakan at matagal na pag-ulan o La
Nina.

8. Komersiyalismo at urbanisasyon.
Ang komersiyalismo ay tumutukoy sa pag-uugali ng tao at mga kilos na
nagpapakita nang labis na pagpapahalaga na kumita ng pera o kaya ay pagmamahal sa
mga materyal na bagay sa halip na ibang mga pagpapahalaga. Ang urbanisasyon naman
ay ang patuloy na pag-unlad ng mga bayan na mailalarawan sa pagpapatayo ng mga
gusali tulad ng mga mall at condominium units. Ang dalawang ito ay maaaring iugnay sa
konsyumerismo na isang paniniwala na mabuti para sa tao ang gumasta nang gumasta
para sa mga materyal na bagay at serbisyo.
Dahil sa mga paniniwalang ito, nawala sa isipan ng tao na pangalagaan ang kanilang
kapaligiran. Sa pagdami ng mga ninanais ng tao lalo na tungkol sa mga materyal na bagay,
nakalimutan na niyang naapektuhan ang kaniyang kapaligiran at kalikasan.
Nakita natin ang mga pinakamalalaki at napapanahong problema sa ating
kalikasan at ang mga epekto nito sa atin. Mayroon pa bang ibang epektong nagaganap
sa maling pagtrato sa kalikasan?
Kung ang mundo ay itinuturing nating ina, ano ang gagawin mo sa kaniya? Sasaktan mo
ba siya? Sisirain mo ba ang kaniyang pagkatao? Puputulin mo ba ang kaniyang mga
kamay at paa? Aalipustahin mo ba siya sa pamamagitan ng kawalang paggalang sa
kaniya?
Sabi nga ni Santo Papa Benedicto XVI, “ang planetang hindi mo isinalba ay ang
mundong hindi mo na matitirahan.” Kung kaya’t sa maliit na paraan, gawin natin ang
maaari nating magawa upang pangalagaan at mailigtas ang ating kalikasan, ang ating
mundo.

KAPANGYARIHAN
Gagamitin mo ba sa mabuti o tungo sa kabutihan ang iyong kapangyarihan?
Ang kapangyarihan ay kakayahan upang ipatupad ang isang pasiya, kapasidad
upang maka-impluwensiya sa saloobin at pag-uugali ng iba, at lumikha ng panukala na
makabubuti sa lahat. Maipamamalas ito sa pamamagitan ng posisyon organisasyon at
pagiging lider ng isang grupo.

Mga Isyu sa Paggamit ng Kapangyarihan

1. Korapsyon.
Ito ay isang sistema ng pagnanakaw o pagbubulsa ng pera. Tumutukoy ito sa
espiritwal o moral na kawalan ng kalinisan at paglihis sa anumang kanais-nais na asal.
Ang taong may malinis na puso at tapat ang talagang karapat-dapat magsilbi sa lipunan.
Maipakikita ito sa pamamagitan ng pagsasabi ng totoo at pag-iwas sa pandaraya.

2. Pakikipagsabwatan (Kolusyon).
Ito ay iligal na pandadaya o panloloko, halimbawa ay ang pagtatakda ng mga
presyo, limitahan ang mga oportunidad, pagtatakda ng sahod, mga kickback, pandaraya
sa halalan sa pamamagitan ng iligal na panghihimasok sa proseso ng isang halalan at sa
pagbilang ng boto, pagsupil at pagpaslang ng mga katunggali, pagbili o panunuhol ng
mga botante. Nangyayari ang mga gawaing ganito dahil sa kagustuhan ng isang tao na
mapaunlad ang pansariling kapakanan. Bakit nga ba maraming nakatataas sa lipunan ang
gumagawa ng mga ganitong bagay? Bakit mali ang mga ganitong gawain? Paano kaya
ito maiiwasan?

3. Ang bribery o panunuhol.

 Ito ay isang gawain ng pagbibigay ng kaloob o handog sa anyo ng salapi o regalo
pamalit sa pabor na ibinigay ng tumanggap. Ang mga suhol na ito ay bahagi ng pagtatakip
sa ginawang katiwalian ng isang taong may puwesto sa pamahalaan. Ito ay isang krimen.
Ang iba pang mga halimbawa nito ay pagbibigay ng malaking tip, regalo, diskuwento
(discount), libreng tiket, pagkain, espesyal na anunsiyo, pamamasyal sa iba’t ibang lugar,
kickback/payback, paglalaan ng malaking pondo sa isang proyekto, magandang alok sa
kontrata, donasyon, mga kampanya para sa kontribusyon, fundraising at sponsorship,
lihim na komisyon at promosyon (mataas na posisyon o ranggo).

4. Ang kickback.
Ito ay bahaging napupunta sa isang opisyal mula sa mga pondong itinalaga sa
kaniya. Isang halimbawa nito ang paghiling ng isang opisyal ng pamahalaan sa isang
negosyante na magbigay ng trabaho sa isang kamag-anak ng opisyal na kumokontrol sa
mga regulasyon na umaapekto sa negosyo. Mayroon ding mga katiwalian sa ating
pansariling buhay. Ang mga pangyayaring nagaganap sa ating lipunan ay isang malinaw
na repleksiyon ng iba’t ibang pansariling katiwalian. Ang pagiging tagapangalaga ng
dignidad ng tao ay dapat maging permanenting bahagi ng ating pakikipagkapuwa. Ito rin
ay isang panghabambuhay na proseso ng pagpapatibay ng katatagang moral tungo sa
ultimong kabutihan.

5. Ang nepotismo.
Ito ay ang lahat ng paghirang o pagkiling ng kawani sa pamahalaan, maging
pambansa at sa alin mang sangay o ahensiya nito, kabilang ang mga korporasyon na ari
o kontrolado ng pamahalaan, na igagawad sa kamag-anak na hindi dumaraan sa tamang
proseso.

Mahalagang mapangalagaan ng bawat mamamayan ang kagalingang moral ng

lipunan. Matatandaan na ang pinagmumulan at tanging layunin ng pamumuhay sa lipunan
ay nag-uugat sa pangangalaga at pag-unlad ng bawat tao. Isang malaking kabiguan ng
lipunan kung ang kaniyang sitwasyong ginagalawan ay kinapapalooban ng mga seryoso
at malalang sakit ng kawalan ng disiplina at moralidad. Pangarap ng bawat mamamayan,
lalong lalo na ang kabataang katulad mo, na mamulat sa isang disenteng uri ng
pamumuhay sa pamayanan. Ang disente at maayos na lipunan ay hindi lamang
pinapangarap kundi pinagsisikapang maisabuhay.

Ayon kay Mahatma Gandhi na nagsasabing “Kung gusto mo ang pagbabago at

kung gusto mo ng mas maayos na buhay, dapat simulan mo ito sa iyong sarili.” Kung
sisikapin ng bawat isa na magbago, unti-unting magbabago ang ating lipunan. Kapag
tinanggal mo ang mga kasamaan sa sarili mo, ay matatanggal din ang kasamaan ng
lipunan. Ikaw, kaya mo bang simulan ito sa buhay mo?

G. Paglalapat ng Aralin sa Pang Araw-Araw na Buhay (Pagsasabuhay)

Gawain 4: Awit Suriin.

Panuto: Basahin at unawain ang mga awitin sa ibaba na may kaugnayan sa kapangyarihan
at kalikasan. Kung may internet, maari itong pakinggan sa YouTube. Sagutin ang mga tanong
upang masuri ang konteksto, nilalaman, at mensahe. Gawin ito
sa sagutang papel.
A.
Kapangyarihan
Ben & Ben https://youtu.be/-
V329Zx1cAU
Akala niyo ba, ang kapangyarihan
Ay nasa inyo? Sino ba kayo?
'Di naman kami nagkulang
Sa aming pag-uunawa
'Di ka namin isusuka
Kung hindi ka pa sukdulan
Huwag niyong tapakan
Ang katarungan
Akala niyo ba, ang kapangyarihan
Ay nasa inyo? Sino ba kayo?
Magwawagi ang katotohanan
Ang kadiliman ay ibabagsak
Nagsisilbi ka dapat
Nagsisilbi ka dapat
Ibon na may layang lumipad
'Di mo na makukulong
Akala niyo ba, ang kapangyarihan
Ay nasa inyo? Sino ba kayo?
Magwawagi, ang katotohanan
Ang kadiliman ay ibabagsak
Nagsisilbi ka dapat
Nagsisilbi ka dapat
Katotohanan ang dapat mamuno
Sa namumuno sa mamamayan
Makatarungan ang dapat mamuno
Sa namumuno sa mamamayan
Nagsisilbi ka dapat
Nagsisilbi ka dapat
Mga Pagsusuri:
1. Para kanino nilikha o binuo
ang awitin?
2. Ano kaya ang dahilan bakit binuo ng
kompositor ang awiting ito?
B.
Kalikasan at Pag-ibig
Crystal Kayte Valdez
https://youtu.be/8Gn6_p63Noo
Ihip ng hangin sa akin sa akin dumarampi
Huni ng ibon na parang ako ay inaawitan may
kapayapaan
Sa bughaw na kalangitan ako’y nakatingin
Tanging dalangin wag sanang maglaho ang lahat ng ito
O kay sarap pagmasdan mga puno’t mga halaman
Mga bulaklak at makulay na kapaligiran
Ating pagmasdan taglay nitong kagandahan
Ating pag-ingatan ang regalo ng Diyos sa ati’y iniwan
Kalikasan, kayamanan
Wag hayaang masira na lang Kalikasan,
pangalagaan
Mananatili kung may pag-ibig
O kay bigat sa dibdib tao ay nagpabaya
Ang ganda nitong mundo unti-unting nabubura, nawawala
Ating pagmasdan taglay nitong kagandahan
Ating pag-ingatan ang regalo ng Diyos sa ati’y iniwan
Kalikasan, kayamanan
Wag hayaang masira na lang
Kalikasan, pangalagaan
Mananatili kung may pag-ibig ka lang
Sa bughaw na kalangitan ako’y nakatingin
Tanging dalangin wag sanang maglaho
Sa silong ng langit ang obra ng Diyos na kanyang iniwan
Kalikasan, kayamanan
Mananatili kung may pag-ibig ka lang
Kapangyarihan Kalikasan at Pag-ibig
Ben & Ben Crystal Kayte Valdez
3. Anong linya sa awitin ang kumurot sa
iyong puso sa pagiging isang
mamamayang Pilipino? Bakit?
4. Anong linya sa awitin ang
nagpapakita ng problema na
kinakaharap natin sa nakaraan
hanggang ngayon?
Ipaliwanag ang iyong sagot.
5. Bilang isang kabataang Pilipino, ano-
anong hakbang ang kaya mong gawin
upang masolusyunan ang
problemang napukaw sa awitin na
isinulat mo sa bilang 4?
6. Magbigay ng isang pangungusap na
adbokasiya ukol sa nabasang awitin o
napakinggan.