Kod WIM ME-020-4:2012/C02/KP(2/6) Muka surat : 1 drpd 24

INSTITUSI LATIHAN
KEMAHIRAN BELIA DAN SUKAN

KERTAS PENERANGAN
(INFORMATION SHEET)

KOD DAN NAMA ME-020-4:2012 – HEATING VENTILATION AIR

PROGRAM / CONDITIONING (HVAC) DESIGN, INSTALLATION AND
PROGRAM’S CODE & NAME MAINTENANCE MANAGEMENT

TAHAP / LEVEL 4 SEMESTER 5

NO DAN TAJUK UNIT

KOMPETENSI /
CU:02 HVAC PIPING SYSTEM DESIGN
COMPETENCY UNIT NO. AND
TITLE

KOD DAN NAMA

SUBJEK/SUBJECT CODE AND DLK 4523 REKABENTUK SISTEM PAIP HVAC
NAME
1. DETERMINE BUILDING LAYOUT FOR CALCULATION OF
PIPING FLOW PROCESS
2. CALCULATE PIPING FLOW PROCESS USING
STANDARD FORMULA
NO. DAN PENYATAAN
3. IDENTIFY TYPE OF PUMP SYSTEM
AKTIVITI KERJA / WORK
4. SELECT SUITABLE TYPE OF PUMP SYSTEM ACCORDING TO
ACTIVITIES NO. AND
BUILDING LAYOUT
STATEMENT
5. PREPARE DETAIL HVAC PIPING DESIGN ACCORDING TO
STANDARD NET POSITIVE SUCTION HEAD (NPSH)
6. LIAISE COMPLETED HVAC PIPING DESIGN ACCORDING TO
STANDARD NET POSITIVE SUCTION HEAD (NPSH)
KOD WIM ME-020-4:2012/C02/KP(2/6)

TITLE : PENGIRAAN KEHILANGAN TEKANAN SISTEM PERPAIPAN

OBJECTIVE : Kertas Penerangan ini bertujuan mempelajari dan memahami kehilangan

turus tenaga, iaitu kehilangan turus utama dan kehilangan turus kecil dalam sesuatu sistem
perpaipan.

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

 Kod WIM ME-020-4:2012/C02/KP(2/6) Muka surat : 2 drpd 24

PENERANGAN :

1.0. PENGENALAN
Paip ialah satu jenis saluran yang tertutup yang pada umumnya mempunyai keratan
rentas yang berbentuk bulat. Walaupun begitu terdapat juga paip yang mempunyai
keratan-keratan yang lain seperti segiempat, segitiga dan sebagainya tetapi ianya
tidaklah begitu popular penggunaanya berbanding dengan dengan paip bulat.

Terdapat dua jenis aliran di dalam paip iaitu aliran penuh dan aliran tidak penuh. Jika
aliran di dalam paip itu penuh, terdapat tekanan bendalir di dalam paip. Tetapi jika
aliran tidak penuh tidak terdapat tekanan bendalir kerana terdapat permukaan bebas
dan hanya tekanan atmosfera bertindak ke atas bendalir.

Apabila bendalir mengalir melalui sebatang paip, akan terdapat rintangan keapada
aliran yang terhasil daripada keadaan permukaan paip, selekoh-selekoh dan simpang-
simpang di dalam paip, pembesaran dan pengecilan paip secara tiba-tiba, injap-injap di
dalam paip dan sebagainya. Daripada rintangan-rintangan yang disebutkan di atas,
rintangan yang diberikan oleh geseran permukaan paip adalah penyebab utama kepada
kehilangan tenaga di dalam paip

2.0 JENIS KEHILANGAN TENAGA DALAM SISTEM PERPAIPAN

Terdapat 2 jenis kehilangan tenaga di dalam paip iaitu.

a) Kehilangan tenaga Utama/major loss (disebabkan oleh geseran di dalam paip &
motor)
b) Kehilangan tenaga kecil/minor loss (Sekunder-bend, fitting & valve).

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

 Kod WIM ME-020-4:2012/C02/KP(2/6) Muka surat : 3 drpd 24

2.1 KEHILANGAN TENAGA UTAMA DI DALAM PAIP

Persamaan Darcy-Weisbach.
Ambil satu keratan paip l m panjang, luas keratan rentas A dan mengalir dengan halaju
purata v m/s

Daya-daya yang dikenakan ke atas bendalir di dalam paip adalah daya yang
disebabkan oleh perbezaan tekanan antara keratan 1 dan 2 dan daya yang disebabkan
oleh rintangan geseran.

Oleh kerana aliran adalah seragam maka halaju adalah tetap pada keratan 1 dan 2.
Oleh itu daya paduan kedua-dua daya tersebut pada arah aliran adalah sifar.
Daya-daya yang disebabkan oleh perbezaan tekanan = ( P1 - P2) (A)
Dalam menerbitkan persamaan Darcy-Weisbach, andaian dibuat bahawa rintangan
geseran per unit luas dinding paip adalah berkadar terus kepada halaju purata aliran
diganda dua ( v2 ).

Jika q = rintangan geseran/unit luas pada unit halaju, dan q berubah dengan v2.

Rintangan geseran/unit luas pada halaju v = q.v2

Daya disebabkan geseran pada dinding paip = q.v2.P. I
( dimana P = Ukur keliling paip dan P.l = luas dinding paip )

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

 Kod WIM ME-020-4:2012/C02/KP(2/6) Muka surat : 4 drpd 24

Daripada keseimbangan daya di dalam paip,

Daya oleh perbezaan tekanan = Daya geseran pada dinding paip.

( P1 - P2) . A = q.v2.P. I

jika hf = kehilangan tenaga/turus disebabkan geseran,

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

 Kod WIM ME-020-4:2012/C02/KP(2/6) Muka surat : 5 drpd 24

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

 Kod WIM ME-020-4:2012/C02/KP(2/6) Muka surat : 6 drpd 24

Terdapat beberapa contoh dibawah yang menunjukkan bagaimana formula kehilangan

tenaga / turus di dalam paip di gunakan

Contoh pengiraan 1

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

 Kod WIM ME-020-4:2012/C02/KP(2/6) Muka surat : 7 drpd 24

Contoh pengiraan 2

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

 Kod WIM ME-020-4:2012/C02/KP(2/6) Muka surat : 8 drpd 24

Contoh pengiraan 3

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

 Kod WIM ME-020-4:2012/C02/KP(2/6) Muka surat : 9 drpd 24

Contoh pengiraan 4

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

 Kod WIM ME-020-4:2012/C02/KP(2/6) Muka surat : 10 drpd 24

2.2 KEHILANGAN TENAGA KECIL (SEKUNDER) DI DALAM PAIP

Kehilangan tenaga sekunder di dalam paip adalah berpunca daripada keadaan-

keadaan tertentu pada sepanjang paip. Kehilangan-kehilangan tenaga sekunder ini
berlaku pada tempat-tempat berikut:

a) Ruang masuk ke saluran paip

b) Ruang keluar dari saluran paip
c) Pertambahan garispusat secara tiba-tiba
d) Pengecilan paip secar tiba-tiba
e) Selekoh-selekoh dan simpang-simpang di sepanjang paip
f) Injap yang tidak ditutup kemas

a) Kehilangan tenaga pada ruang masuk ke saluran paip.

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

 Kod WIM ME-020-4:2012/C02/KP(2/6) Muka surat : 11 drpd 24

b) Kehilangan tenaga pada ruang keluar dari paip

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

 Kod WIM ME-020-4:2012/C02/KP(2/6) Muka surat : 12 drpd 24

c) Kehilangan tenaga pada pengecilan paip secara tiba-tiba

d) Kehilangan tenaga pada selekoh dan simpang perpaipan

F adalah angkatap yang boleh didapati dari jadual yang disediakan oleh
pembuat atau pengilang paip.

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

 Kod WIM ME-020-4:2012/C02/KP(2/6) Muka surat : 13 drpd 24

e) Kehilangan tenaga pada injap paip yang ditutup kemas

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

 Kod WIM ME-020-4:2012/C02/KP(2/6) Muka surat : 14 drpd 24

Contoh pengiraan 1

Contoh pengiraan 2

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

 Kod WIM ME-020-4:2012/C02/KP(2/6) Muka surat : 15 drpd 24

3.0 MENENTUKAN KADAR ALIR DI DALAM SISTEM PAIP DENGAN

MENGAMBILKIRA KEHILANGAN TURUS UTAMA DAN TURUS KECIL

Analisa kehilangan tenaga di sepanjang paip dengan mengambil kira kedua-dua

kehilangan tenaga utama dan kehilangan tenaga Kecil (sekunder) dalam:-

i. paip siri
ii. paip selari
iii. paip gabungan siri dan selari.

Semua masalah dalam saluran paip hendaklah diselesaikan dengan menggunakan

teorem Bernoulli antara dua titik yang mana jumlah keseluruhan tenaga diketahui
disamping memasukkan nilai semua kehilangan tenaga utama dan sekunder.

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

 Kod WIM ME-020-4:2012/C02/KP(2/6) Muka surat : 16 drpd 24

i. Paip Di Pasang Secara Siri.

Rangkaian paip siri merupakan paip yang disambung secara siri. Jika beberapa batang
paip yang berlainan diameter disambungkan secara siri dua keadaan berikut mesti
dipatuhi.

Kadaralir adalah tetap rujuk Rajah 13.1,

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

 Kod WIM ME-020-4:2012/C02/KP(2/6) Muka surat : 17 drpd 24

Contoh pengiraan 1

Tentukan kadaralir melalui paip yang dihubungkan kepada dua buah takungan
seperti di dalam rajah dibawah. Tinjau semua jenis kehilangan turus.

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

 Kod WIM ME-020-4:2012/C02/KP(2/6) Muka surat : 18 drpd 24

Contoh pengiraan 2

Satu kolam air yang besar mengeluarkan air melalui paip sepanjang 450m dan
bergarispusat 100mm. Tempat masuk air ke dalam paip adalah tajam dan hujung paip
berada di paras 12m di bawah paras air kolam. Jika angkali geseran f= 0.01, kirakan
kadaralir di dalam paip.

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

 Kod WIM ME-020-4:2012/C02/KP(2/6) Muka surat : 19 drpd 24

ii. Paip Yang Dipasang Secara Selari.

Penghantaran air dari satu tangki ke satu tangki yang lain boleh ditingkatkan
mengikut permintaan dengan memasangkan satu lagi paip bersebelahan paip yang
sedia ada. Paip yang di pasang berselahan ini dipanggil paip yang selari dengan paip
asal.

Oleh kerana paip dipasangkan secara selari, kadaralir melalui sistem adalah jumlah
kadaralir di dalam paip-paip di dalam sistem.

Contoh pengiraan 1

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

 Kod WIM ME-020-4:2012/C02/KP(2/6) Muka surat : 20 drpd 24

Contoh pengiraan 2

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

 Kod WIM ME-020-4:2012/C02/KP(2/6) Muka surat : 21 drpd 24

iii. Paip Dipasang Secara Gabungan Siri Dan Selari

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

 Kod WIM ME-020-4:2012/C02/KP(2/6) Muka surat : 22 drpd 24

Contoh pengiraan

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

 Kod WIM ME-020-4:2012/C02/KP(2/6) Muka surat : 23 drpd 24

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)

 Kod WIM ME-020-4:2012/C02/KP(2/6) Muka surat : 24 drpd 24

SOALAN :

1. Berikan 2 jenis kehilangan yang berlaku dalam sistem perpaipan.

__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________

2. Nyatakan 2 contoh kehilangan minor dalam sistem perpaipan.

__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________

3. Senaraikan 3 jenis penyambungan paip dalam sistem perpaipan.

__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________

RUJUKAN:

1. Yunus A. Cengel, John M. Cimbala (2010), FLUID MECHANICS: FUNDAMENTALS &

APPLICATIONS, 2nd Edition, McGraw-Hill
2. BASF (2012), PIPE INSULATION WITH POLYURETHANE

Cawangan Kurikulum & Pentauliahan Versi 2.0 (2016)