PDF Ege Nverstes Makna Mhendsl BLM Makna Projes

EGE ÄNİVERSİTESİ MAKİNA MÄHENDİSLİĞİ BÖLÄMÄ MAKİNA PROJESİ
BÖLÜM I
GİRİŞ
MÄhendislik uygulamalarının en önemli ve en çok karşılaşılan işlemlerinden birisi,
farklı sıcaklıklardaki iki veya daha fazla akışkan arasındaki ısı değişimidir. Bu değişimin
yapıldığı cihazlar, ısı değiştirici veya eşanjör olarak adlandırılmakta olup, pratikte termik
santrallerde, kimya endÄstrilerinde, ısıtma, iklimlendirme, soğutma tesisatlarında, taşıt
araçlarında, elektronik cihazlarda, alternatif enerji kaynaklarının kullanımında ısı depolanması
vb. birçok yerde bulunabilmektedir.
Isı değiştiricileri içinde yoğuşma ve buharlaşma gibi bir faz değişimi yoksa, bunlara
duyulur ısı değiştiricileri, içinde faz değişimi olanlara ise gizli ısı değiştiricileri denir. Ayrıca
buhar kazanları, nÄkleer santrallerde elektrikli ısıtıcılar da içinde ısı Äretimi olan birer ısı
değiştiricisi olmasına rağmen ayrı olarak incelenmektedir.
Genelde ısı değiştiricilerinde akışkanlar, birbiriyle karıştırılmadan ısı geçişinin doğrudan

yapıldığı çoğunlukla metal malzeme olan katı bir yÄzey ile birbirinden ayrılırlar. Bu tip ısı
değiştiricileri yÄzeyli veya rekÄparatif olarak adlandırılır. Dolgu maddeli veya rejeneratif
olarak adlandırılan diğer tip ısı değiştiricilerinde, ısı geçişi doğrudan olmayıp, ısının önce
sıcak akışkan etrafında dönmesiyle yada sabit bir dolgu maddesine verilmesiyle depo
edildikten sonra soğuk akışkana verilmesiyle meydana gelir. Genel olarak rekÄparatif ısı
değiştiricilerinde ısı değiştiricilerinde incelemeler zamandan bağımsız olarak yapılırken,
rejeneratif ısı değiştiricilerinde incelemeler zamana bağlı olarak yapılır.
Pratikte çok değişik tiplerde bulunabilen ısı değiştiricileri , ısı geçiş şekline ,
konstrÄksiyon özelliklerine , akış dÄzenlenmesine , akışkan sayısına veya akışkanların faz
değişimlerine göre , çeşitli şekillerde sınıflandırılabilir.
1
1.1 ISI DEĞİŞTİRİCİLERİ

1.1.1 ISI DEĞİŞTİRİCİLERİNİN SINIFLANDIRILMASI
1.1.1.1 Isı Değişim Şekline GÜre Sınıflama
Akışkanların doğrudan temasta olduğu ısı değiştiricileri : Bu tip ısı değiştiricileri içinde
farklı sıcaklıklardaki akışkanlar veya bir akışkan ile katı maddeler birbirleriyle doğrudan
doğruya karıştırılır veya temasa geçirilir.endÄstriyel işlemler sonucu ortaya çıkan ısının
atılması için pratikte çok kullanılan soğutma kuleleri bu tip ısı değiştiricilerine iyi bir örnektir.
Akışkanlar arası doğrudan temasın olmadığı ısı değiştiricileri : Bu tiplerde ısı , önce
sıcak akışkandan iki akışkana ayıran bir yÄzeye veya bir kÄtleye geçer. Daha sonra bu ısı bu
yÄzeyden veya kÄtleden soğuk akışkana iletilir. YÄzeyli ,dolgu maddeli ve akışkan yataklı
olmak Äzere Äç grupta incelenebilir.
1.1.1.2 Isı Geçiş YÜzeyinin Isı Geçiş Hacmine Oranına Göre Sınıflama
Bu sınıflama için ısı değiştiricilerinde  şeklinde yÄzey alanı yoğunluğu adı verilen
bir bÄyÄklÄk tanımlanır.
 = Isı geçiş yÄzeyi (m2) / Isı değiştirici hacmi (m3)
Bu tanıma göre literatÄrde  > 700 m2/ m3 olan ısı değiştiricileri kompakt ,  ≤ 700
m2/ m3 olan ısı değiştiriciler ise kompakt olmayan ısı değiştiriciler olarak göz önÖne alınır.
Kompakt ısı değiştiricileri ağırlıktan , hacimden kazanç sağladığı ve daha esnek bir
projelendirmeye olanak sağladığı için kompakt olmayan ısı değiştiricilerine göre tercih edilir.
Buna karşılık akışkanlardan en az birinin gaz olması , yÖzeyi kirleten , korozif olan
akışkanların kullanılamaması ve akış esnasında oluşan aşırı yÖk kayıplarını yenebilmek için
ilave vantilatör veya pompa gÖcÖne ihtiyaç duyulması bu tip ısı değiştiricilerinin başlıca
sakıncalarıdır.
2
1.1.1.3 Farklı Akışkan Sayısına Göre Sınıflama
Pratikte birçok uygulamada , ısı değiştiricilerinde genellikle iki akışkan arasındaki ısı
geçişi göz önüne alınır. Bununla birlikte az da olsa bazı kimyasal işlemlerde , soğutma
tekniğinde , havanın ayrıştırılmasında , hidrojenin saflaştırılması ve sıvılaştırılması gibi
olaylarda üç akışkanlı ısı değiştiricileri ile karşılaşılabilir. Üç akışkanla çalışan ısı
değiştiricilerine kullanan bir sisteme örnek olarak , evsel ve taşıt araçlarında küçük kapasiteli ,
(NH3 + su) eriyikli absorbsiyonlu tesislerde , H 2 gibi üçüncü bir nötr gaz kullanılarak elde
edilen ısı enerjisi ile çalışan pompasız soğutma makinesi gösterilebilir. Bu tip ısı
değiştiricilerinin teorik analizleri oldukça karmaşık olup tasarımları da güçtür.
1.1.1.4 Isı Geçiş Mekanizmasına Göre Sınıflama
İki tarafta da tek fazlı akış : Isı değiştiricilerinin iki tarafındaki tek fazlı akışlardaki ısı
taşınımı bir pompa veya vantilatör ile tahrik edilen zorlamış yada yoğunluk farkının
doğurduğu doğal olarak olabilir. Oda ısıtıcıları , buhar kazanları ekonomizörleri ve hava
ısıtıcıları , taşıt radyatörleri ve hava soğutmalı ısı değiştiricileri önemli uygulamalarıdır.
Bir tarafta tek fazlı , diğer tarafta çift taraflı akış : Bu ısı değiştiricilerinin tek
taraflarında zorlanmış veya tek fazlı akış varken , diğer tarafta kaynamakta veya yoğuşmakta
olan iki fazlı akış vardır. Bunlara ait örnekler , termik santrallerin yoğuşturucuları , soğutma
sistemlerinin yoğuşturucusu veya buharlaştırıcısı ile buhar kazanları sayılabilir.
İki tarafta da çift fazlı akış : Bir taraflarında buharlaşma ve diğer taraflarında yoğuşma
işlemi olan ısı değiştiricileridir. Bunlar hidrokarbonların distilasyonunda , yÄksek basınçlı
buhar kullanılarak alçak basınçlı buhar elde edilmesi için kullanılır.
Taşınımla ve ışınımla beraber ısı geçişi : Özellikle bir tarafında yüksek sıcaklıkta gaz
olan ısı değiştiricilerinde taşınımla ışınımla ısı geçişi bir arada görülür. Yüksek sıcaklıkta
dolgu maddeli rejeneratörler , fosil yakacak yakan ısıtıcılar , buhar kazanları ve bunların
kızdırıcıları ile piroliz ocakları bu tip ısı değiştiricilerine örnektir.
3
1.1.1.5 Akıma Göre Sınıflama
Tek geçişli ısı değiştiricileri:İki akışkanın ısı değiştirici içinde birbirine göre sadece bir
kere karşılaştığı tiplerdir. Paralel , ters ve çapraz akımlı olmak Äzere Äç grupta incelenebilir.
 Paralel akımlı ısı değiştiricileri: Bu dÄzenlemede ısı değiştirici içindeki iki

akışkan değiştiricinin aynı ucundan girip , birbirlerine paralel olarak akarlar ve
değiştiricinin diğer ucundan çıkarlar. Isı değiştirici boyunca akışkan
sıcaklığının değişimi tek boyutludur. Isı değiştiricinin ısı geçişi olan cidar
sıcaklığı fazla değişmediğinden , ısıl gerilmelerinin istenmediği yerlerde tercih
edilir.
 Ters akımlı ısı değiştiricileri: Bu tipte akışkanlar ısı değiştirici içinde

birbirine göre eksenel olarak paralel , fakat ters yönde akarlar. Ters akımlı ısı
değiştiricilerinde , değiştiricideki ortalama sıcaklık farkı ve etkenlik , diğer
bÄtÄn akış dÄzenlemelerine göre daha bÄyÄktÄr. Bu ÄstÄnlÄğÄnden dolayı bu
tip ısı değiştiricileri pratikte tercih edilir. Fakat ısı geçişi olan malzeme
sıcaklığının değiştirici boyunca fazla değişmesi , bunun sonucu ısıl
gerilmelerin artması ve imalattaki konstrÄksiyon gÄçlÄkleri sebebiyle bu
dÄzenleme bazen tercih edilmeyebilir.
 Çapraz akımlı ısı değiştiricileri: Bu dÄzenlemede ısı değiştirici içindeki

akışkanlar birbirlerine dik olarak akarlar. Yapılan konstrÄksiyona göre ,
kanatlar veya şaşırtma levhaları yardımıyla , akışkanlar değiştirici içinde
ilerlerken kendi kendileri karşılaşabilir veya karşılaşmayabilir.akışkan
değiştirici içinde borular içinde akıyorsa ve bitişik kanal içindeki akışkan ile
karışmıyorsa , bu akışkana karışmayan adı verilir. Tersi durumda ise karışan
akışkan adı verilir.
4
Çok geçişli ısı değiştiricileri:
 Çapraz-ters ve çapraz-paralel akımlı düzenlemeler: Bu düzenlemeler genellikle

kanatlı yüzeyli ısı değiştiricilerinde tercih edilir. İki veya daha fazla sayıda
çapraz geçiş arka arkaya ters veya paralel akımlı olarak seri halde bağlanır.
Yüksek sıcaklıklardaki uygulamalarda , ısı değiştiricilerinde ısıl gerilmeler
malzemeler açısından , sıcaklığın fazla olduğu bölgelerde sıcağa dayanıklı
pahalı malzemeler , diğer bölgelerde ise ucuz malzemeler kullanılarak imalat
masrafları azaltılabilir.
 Çok geçişli gövde borulu ısı değiştiricileri: Gövde akışkanının karıştırıldığı ,

paralel-ters , bölÄnmÄş akımlı , ayrık akımlı dÄzenlemeler pratikte en çok
kullanılan tiplerdir. Bu dÄzenlemeler TEMA ( Tubular Exchanger
Manufactures Association ) boru sayısı arttığında sistemin etkenliği , iki
akışkanın da karıştığı çapraz akımlı ısı değiştiricisine yaklaşmaktadır. Bir
gövde içinde tek sayıda boru geçiş dÄzenlemelerinin etkenliği , çift sayıdaki
dÄzenlemelere karşı biraz daha iyi olmasına rağmen imalat gÄçlÄkleri ve ısıl
gerilmeler sebebiyle pratikte fazla tercih edilmez.
 n Paralel levha geçişli dÄzenlemeler: Levha tipi ısı değiştiricilerinde ,

levhaların çeşitli şekilde dÄzenlenmesi ile çok geçişli akımlar elde edilebilir
1.1.2 ISI DEĞİŞTİRİCİLERİNDE KİRLENME
1.1.2.1 Isı Değiştiricilerinde Birikinti
Birikinti, ısı transferi ve akışkanın akışına karşı direnci artıran ısı transfer yÄzeyindeki
istenmeyen tortulardır. Birikinti; yatırım, enerji, bakım ve arıza maliyetlerinde
kÄçÄmsenemeyecek kadar ekstra maliyet oluşturmaktadır. Sık sık temizlenmesinden
kaçınılmak isteniliyorsa, eşanjörler dizayn edilirken birikinti koşulları dikkate alınmak
zorundadır. Servis esnasında birikintiyi en aza indirecek uygun çalışma koşullarında
çalışılmalıdır. Bu çalışmada; birikinti mekanizmaları, birikinti artması, birikinti maliyeti,
5
birikintinin boru çapı, eşanjör yüzey alanı, performansı ve basınç kaybı üzerindeki etkileri ile
birikintiyi en aza indirgeyecek önlemler incelenmiştir.
1.1.2.2 Kirlenme Eğilimleri
Kirlenme, sıvıların içinde bulunabilen katı cisimler ve kireçlenme ısı değiştirici

seçiminde dikkate alınması gereken önemli faktörlerdir. Bir akışkanın belirli bir yÄzey tipine
göre kirlenme karakteristiklerine etki eden faktörler şunlardır:
a- Akışkanın hızı: Isı değiştirici kanal sistemindeki en dÄşÄk hız, en önemli etkendir.
b- Akışkan hızının kayma kuvveti, tÄrbÄlans ve laminer-tabaka kalınlığına etkisi
c- YÄzey civarında kalma sÄresi
d- Kanallardaki hız veya akım dağılımı: TÄm kanal bölÄmlerinde iyi bir hız veya akım
dağılımı olmalıdır. Eğer birden fazla kanal var ise çeşitli kanallar arasındaki akım
dağılımının da iyi olması gerekir.
Diğer tip ısı değiştiricilerinin kirlenme faktörleri gövde borulu ısı değiştiricilerine göre
daha azdır. Kirli bir görevin gereklerinin en iyi karşılandığı ısı değiştirici tipi spiral plakalı ısı
değiştiricisidir. Plakalı ısı değiştiricileri ve lamelli ısı değiştiricileri de kanallarda ve kanal
aralarında iyi bir akım dağılımı olduğundan ve akımın tÄmÄnÄn tÄrbÄlanslı olmasından dolayı
kirli görevlere iyi uyum sağlarlar. SÄspansiyon halinde elyaf içeren sıvılar için genellikle
spiral plakalı ısı değiştiricileri en uygun ısı değiştirici tipidir.
Şekil 1.1 Gövde-Boru tipi bir ısı değiştiricisinin iç görünüşü
6
1.1.2.3 Muayene, Temizleme, Tamir ve İlave
Proses akımlarının karakteristikleri, temizleme (mekanik veya kimyasal) ve Änitenin

tÄmÄnÄn veya bir kısmının periyodik değiştirilmesi için gereksinimleri karşılayacak şekilde
dikkatlice incelenmelidir. Eğer gövde borulu ısı değiştiricisindeki boru demeti, temizleme
veya değiştirilme için sökÄlecek ise, yeterli yer hacmi mevcut olmalı ve gerekli cihazların ısı
değiştiricisine girişi ve çıkışı göz önÄne alınmalıdır. Eğer proses koşullarının değişimleri
olasıysa, modifikasyon kolaylığı, ayrıca önemli faktör olabilir .
Göz önÄne alınması gereken diğer bir faktör, arıza sonucu akışkanların birbirine
karışması ve/veya sızıntı yapmasıdır. Çok zehirleyici ve tutuşabilir akışkanlar için, arıza çok
fazla önemli olabilir ve bu, ısı değiştirici tipini seçmeye karar verirken genellikle önemli
faktör olabilir. Lamelli ve spiral ısı değiştiriciler akışkanların birbirine karışma olasılığını
minimize eder. Zehirli akışkanların kullanılacağı yerlerde, dış bağlantılara özel dikkat
gösterilmelidir, çÄnkÄ bu bağlantıların yÄksek bÄtÄnlÄk sağlaması gerekir.
Aşağıda çeşitli ısı değiştiricilerinin muayene, temizleme, tamir ve ilave bakımından

uygunluk dereceleri karşılaştırmalı olarak gösterilmiştir. Bu karşılaştırma izafi ve yaklaşıktır;
çÄnkÄ bazı ısı değiştiricileri dizayn bakımından oldukça esneklik gösterirler. Örneğin, spiral
ısı değiştiricileri, kanal genişliği 5-25 mm aralığında ayrıca saplamalı veya saplamasız olarak
imal edilebilir .
Şekil 1.2 Gövde-Boru tipli bir ısı değiştiricisinin yan görünüşü
7
Tablo 1.1 Çeşitli Isı Değiştiricilerinin Muayene, Temizleme, Tamir ve İlave

Bakımından Uygunluk Dereceleri
ISI DEĞİŞTİRİCİ TİPİ
PLAKALI SPİRAL LAMELLİ BORUSAL
Bir tarafta Çİ KE KE KE
İki tarafta Çİ KE-İMKSZ ZYF KE-İMKSZ
Bir tarafta KE Çİ-KE Çİ Çİ
İki tarafta KE Çİ-KE Çİ Çİ
Bir tarafta Çİ Çİ-ZYF KE KE
İki tarafta Çİ KE-İMKSZ İMKSZ KE-İMKSZ
Bir tarafta Çİ Çİ KE KE
İki tarafta Çİ Çİ KE KE-ZYF
Bir tarafta Çİ KE-ZYF KE KE
İki tarafta Çİ KE-İMKSZ İMKSZ KE-İMKSZ
İlave Çİ İMKSZ İMKSZ İMKSZ
Tamir Çİ ZYF ZYF KE
Çİ : Çok iyi. KE : Kabul edilebilir. ZYF : Zayıf. İMKSZ : İmkansız
1.1.2.4 Akışkanların Kirlenme Eğilimleri
Burada esas önemli olan, akışkan ve konstrÄksiyon malzemeleri arasındaki uyumdur.

Eğer akışkanların korozyon karakteristikleri özellikle önemliyse, grafit, cam veya teflon gibi
korozyon direnci yÄksek ısı değiştiricilerini tercih etmek dÄşÄnÄlmelidir. Bu ısı
değiştiricilerin basınç, sıcaklık ve kapasite sınırlamaları olduğu için yÄksek korozyon
karakteristikleri nedeniyle bu ısı değiştiricileri seçerken bu sınırlamalara dikkat etmek
gereklidir. Örneğin contalı plakalı ısı değiştiricilerinde, akışkanla uyum sağlayacak conta
malzemesi bulmak mÄmkÄn olmayabilir. Eğer uygun plaka ve conta malzemeleri var ise
ayrıca contalı-plakalı tip ısı değiştiricilerini kullanmak da dÄşÄnÄlebilir.
Seçilen ısı değiştiricisinin konstrÄksiyon malzemeleri, akışkanlarla aşırı korozyon

oluşturmamalıdır. Kirlenmeye olan eğilim oldukça dikkatli bir şekilde değerlendirilmeli ve ısı
8
değiştiricisi kirlenmeyi dikkate alarak, gerekli süre çalışabilecek kapasitede olacak şekilde
seçilmelidir. Isı değiştiricisi, akışkan basınç ve sıcaklık farkları (ısıl gerilmeler) nedeniyle
oluşacak gerilmelere dayanacak şekilde dizayn ve imal edilme kapasitesinde olmalıdır.
1.2 ISI DEĞİŞTİRİCİSİNİN TASARIMI

Dizayn edilecek eşanjörde istenilen özellikler:
 Boru içi ısıtılan akışkan 5 bar da D.Buhar

 Gövdede ısınan akışkan (su) giriş sıcaklığı 12o C - çıkış sıcaklığı 55o C
 Gövdede basınç 3 bar
 Isıtma yÄzeyi 3 m 2
Seçilenler:
İki boru geçişli
Boru boyu : l= 1,469 m
Boru iç çapı di = 0,021 m
:
Boru dış çapı dd = 0,025 m
:
Bir geçişteki boru sayısı:13, toplam boru sayısı: 26
Gövde iç çapı : 213 mm (TS 1996 EK_I)
Gövde anma çapı : 200 mm (TS 1996 EK_I)
Gövde dış çapı : 219 mm (TS 1996 EK_I)
Boru içindeki kirlenme direnci : R =0,0001 m2 oC /W
f
Gövde kısmındaki kirlenme direnci : R =0,0002 m2 oC /W
f
Boru malzemesi : Karbon çeliği (%5C) (151,86 oC ’de k  52W /m o C )
1.2.1 ISIL HESAPLAMALAR
1.2.1.1 Toplam Isı Transferi Katsayısının Hesaplanması:

Toplam ısı transferi katsayısı Excel programı vasıtasıyla U  1190W / m2 oC olarak
hesaplanmıştır.
1.2.1.2 Ortalama Sıcaklıklar:
Tmi 55  12
151,86  151,86 Tmd   33,5C
  2
151,86C
2
9
1.2.1.3 Akışkanın Özellikleri:
Tablo 1.2 Akışkanların ortalama sıcaklıklarındaki fiziksel özellikleri

Tmi Tmd
Sıcaklık ( C)
o
33,5 151,86
Yoğunluk ρ (kg/m3) 995,2 914,944(su)
2,67806(buhar)
o
Özgül ısı Cp (j/kg C) 4178 -
Isı iletim katsayısı k (W/m oC) 0,624 0,68164(su)
0,03187(buhar)
Dinamik viskozite μ .10-3 (kg/ms) 0,732 0,180582(su)
0,013453(buhar)
Prandtl sayısı Pr 4,91 1,14698(su)
1,02558(buhar)
Buharlaşma ısısı h fg ( j / kg) - 2108500
1.2.1.4 Logaritmik Ortalama Sıcaklık Farkı:
151,86 151,86
55
12
Şekil 1.3 Isı değiştiricisinin giriş ve çıkışındaki sıcaklık değerleri
T1 
T2 
Lm
 T 
ln 1 
 T2 
T  151,86  55  96,86oC
1
T  151,86  12  139,86oC
1
96,86  139,86
TLm   117,046C
 96,86 
ln 
 139,86 
1
1.2.1.5 Toplam Isı Transferi Miktarı :

,
q  mi  h  m  c  T  T   UAT
d p d2 d1 Lm
fg
,
q  1190  3117,046  417854,2W
1.2.1.6 Boru İçi Isıtılan Akışkanın Debisi :

, ,
q  mi  h fg
,
mi  0,198176kg / s
1.2.1.7 Gövdede Isınan Akışkanın Debisi :
q  md  c p  Td 2  Td 1 
,
md  2,325883kg / s
1.2.1.8 Hız (İç) :
A 
π  di 2  N
tp
4 2
Atp 
π 26
 2  0,004503m
2
0,0212
4
Vi 
,
mi
V  ρi  Atp
0,198176  16,50089m / s
i
2,6673  0,004503
1.2.1.9 Reynold Sayısı (İç) :

,
mi  di
Re 
Atp  μb
1
0,198176  0,021
Re  0,004503 13,965 103  66184,72
1
1.2.1.10 hi’nin hesaplanması:
T 1  Td1  Ti1  Ti 2 
Td 2
 
s
 
2 2 2
 
1  12  55 151,86  151,86 
Ts      92,68C
2 2 2 
3
  (Tdoy  Ts )
h h
fg
'
p,
fg c s
' 3
 2108500   4316  (151,86  92,68)  2204294 j / kg
hfg
8
 gρ
(ρ
s s
 ρ )k 3h' 1/4
h  0,555   b s fg

i 
 μ s (Tdoy  Ts )di 
1/4
9,81 914,913(914,913  2,6673)  0,6813  2204294 
hi  0,555  
179 106  (151,86  92,68)  0,021 


h  7021,809W / m2 oC
i
1.2.1.11 äçgen Diziliş:
Sekil 1.4 Üçgen dizilişin gösterimi
1.2.1.12 Hız (Dış) :
Pt  0,032m
1
C  Pt  dd  0,032  0,025  0,007m
e  0,125m alınmıştır. Üçgen diziliş olduğundan:
1
P2  π  d 2 
 t 43  d 

 8
D 4   
 
e π  d d / 2
 0,0322 3  π  0,0252  
   
 4  8
D 4  0,02016486m
 
e
π  0,025 / 2
 DS  C  e 
AS   
 P t 
 0,213  0,007  0,125  2

A    0,006989m
S
 0,032 
Vd 
,
md
ρ A
d s
2,3258832  0,33445758m / s
Vd 
995,02  0,006989
1.2.1.13 Reynold Sayısı (Dış) :

,
2,3258832
Gs  m   332,789kg / m2 s
As 0,006989
 GS  De 
Re s   
 μ 
 332,789  0,02016486 
Re   9167,547
s  6

 732 10 
1.2.1.14 Nusselt Sayısı (Dış) :

30,55  cP μ  1  μ  0,14
b
Nud  0,36Re    
S
 k   μs 

Ts  92,68o C de μ s  306 106 okunur.
1
1
0,55  4178  732 10 6  3  732 106 0,14
 
Nu  0,369167,547   306 106  104,392815
624 103
d
   
1.2.1.15 hd’nin hesaplanması
Nud
hd  de
 k
hd  0,02016486
104,392815  0,624
h  3230,42691W / m2 oC
d
1.2.1.16 Toplam ısı transfer katsayısı U’nun doğrulanması:
d o Rfi d o lndo d i   Rf
1 do
U  dh  1
d  2k o h
i i i boru o
Rfi  0,0001m2 oC /W -Su Buharı(Yağ yok)
Rf  0,0002m2 oC /W -Kazan besleme suyu için

d
k  52W /moC
1 0,025 0,025  0,0001 0,025  ln0,025 / 0,021 1

    0,0002 
U 0,021 7021,809 0,021 2 3230,426
52
U  1190,396W / m2 olarak hesaplanır.

o
C
Seçtiğimiz U  1190W / m2 değeri ile bulmuş olduğumuz değer olan

o
C
U  1190,396W / m2 değerleri tasarımda bir sorun teşkil etmeyecek kadar yakındır. Bu
o
C
verilere göre tasarım yapılabilir.
1.2.2 BASINÇ KAYBI HESABI:
Boru içindeki basınç kaybı:

L ρ V2
p  f λ buh b
d 2 1
yoğ yoğ sbuh

i
f  0,5 (0,4 ila 0,6 arasında bir değer seçilmeli).

yoğ
1
λsbuh
0,184

Re 0, 2
λsbuh
0,184
 66184,720,2  0,0199833
L  1,46912m
di  0,021m
ρ  2,6673kg / m3
b
Vb  16,50089m / s
1,46912 2,6773 16,500892

  0,5 
0,0199833  253,823Pa
p 0,021
yoğ 2
Gövdedeki basınç kaybı:
p  fG SN b 1DS
2
S 2ρDeϕS
0,14
ϕ   μ b 
S
 μw 
0,14
ϕS   732 106 
306 106  1,1298 7
 
f  exp0,576  0,19 ln Rs 
f  exp(0,576  0,19 ln 9167,54761)  0,31428
0,31428  332,7892  2  1 0,213

p   490,535Pa
S
2  995,02  0,02016486
1,12987
1.2.3 MUKAVEMET HESAPLARI
1.2.3.1 Gövde Et Kalınlığı Hesabı:
 P1 :Kabul edilen maks. İşletme basıncı 3 bar

 P: Hesap tasarım basıncı ( P  P1 1,1) 3,3 bar
1
 Pt : Test basıncı ( P  Pt 1,1) 4,29 bar
1
 Ts :Ortam sıcaklığı (P basıncı doymuş buh. sıcaklığı) 133,55 ãC

 T : Hesap sıcaklığı ( T  Ts ) 133,55 ãC
 K: Hesap sıcaklığında malzeme mukavemeti (St37-2) 178,277 N / mm2
 S: Hesap emniyet katsayısı 2
 V: Kaynak emniyet katsayısı 0,9
 C1 : Malzeme kalınlık toleransı 0 mm
 C2 : Korozyon toleransı 1 mm
 Da : Gövde dış çapı 219 mm
 sv : Hesaplanan toleranssız et kalınlığı 0,449 mm
 s : Hesaplanan toleranslı et kalınlığı 1,449 mm
 se : Kullanılacak et kalınlığı 6 mm(TS 1996)
sv  Da  P 219  3,3
  0,449mm
K V 178,277  0,9
20   P 20  3,3
S  2
s  sv  C1  C2  0,449  0  1  1,449mm
Kullanılacak et kalınlığı olan se  6mm (TS 1996)’nin seçimi uygundur.
1.2.3.2 Bombe Hesabı:

 β : Hesaplama katsayısı 2
 se : Kullanılacak et kalınlığı 6 mm
R  Da
r  0,1 Da  21,9mm
2
h2  0,1935  Da  0,455  se  0,1935  219  0,455  6  39,6465mm

0,001  se  C1  C2
di / Da  0
se =6 mm atanırsa;
se  C1  C2 / Da  6  0  1/ 219  0,02283105
Şekil 12’ den β =2 bulunur.
Da  P  219  3,3  2
s 
β   0,4504226mm
v 178,277
K
40  V 40  0,9
S 2

s  sv  C1  C2  0,4504226  0  1 
1,4504226mm se  6 mm (TS 1996) ilk atama değeri
yeterlidir.
1.2.3.3 Ayna Hesabı:
 P1 :Kabul edilen max. İşletme basıncı 3 bar

 Pt : Test basıncı ( Pt  P 1, 3 ) 4,29 bar
 Da : Gövde dış çapı (Bombe Dış Çapı) 219 mm
 d2 : Ayna deliklerine teğet olan en bÄyÄk çember çapı 27,78 mm
 se : Kullanılacak et kalınlığı 19mm
 PS
 3,3 
0,5 2 0,5
sv  0,4  d 2     0,4  27,78  10 178,277   0,676108mm
 10 
K    
s  sv  C1  C2  0,676108  0  1 
1,676108mm se  19 mm (TS 1996) değeri
yeterlidir.
2
1.2.3.4 Boru Kaynakları Hesabı:

 da : Boru dış çapı 25 mm
 AR: Alan 886,81 mm2
Şekil 1.5 AR alanın gösterimi
FR  AR  P  886,81 3,3  2926,473
FR  2926,473 2
g  0,4   0,4   0,52529mm
S 25 178,277
da  K
1.2.3.5 Flanş Hesabı
 P1 :Kabul edilen max. İşletme basıncı 3 bar

2

 SD : Conta emniyet katsayısı 1,2
 di : Gövde iç çapı 213 mm
 s1 : Gövde et kalınlığı 6 mm
 da : Flanş dış çapı 340 mm
 d2 : Flanş iç çapı 222 mm
 dL : Cıvata delik çapı 20 mm
 dD :Ortalama conta çapı 247 mm
 dt :Civatalar eksen çapı 295 mm
 bD : Efektif conta genişliği 25 mm
 g1 : Kaynak kalınlığı 3mm
 hF : Hesaplanan flanş kalınlığı 11,53 mm
 hFe :Kullanılacak flanş kalınlığı 15 mm
Conta sızdırmazlık sabiti;
Sıvılar için k1 = bD
Gaz ve buhar için k1  k1 1,3 k1  26mm
Gerekli minimum cıvata kuvveti ;
FSB  P  π  d D /10 d D / 4  S D  k1 

FSB  3,3  π  247 /10 247 / 4   1,2  26  23801N
Cıvata kuvvet kolu;
a = (dt - di - s1 ) / 2
a  295  213  3/ 2  41mm
Gerekli minimum flanş kesit modÄlÄ;
W = FSB * S * a / K
W  23801 2  41/178,277  10947mm3
İndirgenmiş cıvata delik çapı;
0 < d < 500mm için d ' = [1- d /1000]* d

i L i L
d L 1  213 /1000 20  15,74mm

'
Toplam flanş genişliği;
2
b = da - d2 - dL '
b  340  212  15,74  102,26mm
Flanş kalınlığı;
1/ 2
hF = ((1, 42 *W - Z ) / b)
2
Z = (di + s )* s
1
Z  213  3 32  1944
h  1,42 10947  1944/102,26
1/ 2
 11,53mm
F
Kontrol;
Elde edilen sonuç yalnız aşağıdaki şartlar dahilindedir.
a) di  [mm]  P [bar] < 10000

213  3,3 = 702,9 < 10000
b) Kullanılan formüllerde s1  0, 5 kullanılabilir.
hF
s1  3 mm < 0,5  11,53 = 5,765 mm
İmalat talimatları;
g1  g 2  1,4  3
g1  g 2  4,2mm
Emniyet açısından;
g1 = 3 mm ve g2 = 3 mm alınır.
2
BÖLäM ΙΙ
ISI DEĞİŞTİRİCİSİNİN MALİYET HESABI
Boru boyu LToplam = n  L = 26 1,46912  38,19712m
Boru kesit alan A = p (0, 0252 0, 0212 ) / 4 = 0, 000144513 m2

1
-
Hacim= L  A =0,00551998 m3
Toplam
Boruların ağırlığı: V  ρ  0,00551998  7854  43,35kg
Boruların maliyeti: 43,35  5,5 =238,5€
Kazan kesit alan A =π 0,2192  0,2072 / 4  0,004014955411m 2

2
Kazan ağırlığı= 0,0040149554111,46912  7854  47,3648kg ( 300K de karbon çeliği

Mn  %1, Si  %0,1 ρ  7854kg / m ) 3
Kapak kısmı= 2 kg
Kazan maliyeti: 47,3648+2= 49,3648  0,8 = 39,5 €
12 tane plaka= 9,6 kg (0,8 kg her bir plakanın ağırlığı)
12 plaka: 2,5  9,6 = 24 €
Flanş= 50 €
Tutamaklar ayaklar giriş çıkış boruları vb toplam 5kg  2 €= 10 €
Malzeme tutarı:= 238,5€+39,5 €+24€+50€+10€=362€
İşçilik= 300€
Isı değiştirici toplamda 662€ maliyetindedir.
2
BÖLÜM I I I
SONUÇ
Bu projede bir adet su-doymuş buhar ısı değiştiricisi tasarlandı. Çalışma sırasında, ısı
değiştiricisinin tipleri ve bunların avantajları ve dezavantajları görüldü.
Bu avantajlar ve dezavantajlara göre doğru ısı değiştiricisini seçmenin önemi ve dikkat

edilmesi gereken hususlar görüldü.
Malzemenin, ekonomi ve performansın birlikte en iyi olması temeline bağlı olarak

seçilmesinin önemi ve orijinal cihaz maliyeti, cihazın beklenen ömrü ve bakım maliyetlerine
karşın dengelenmesi gerektiği görüldü.
Basınç ve sıcaklığın ısı değiştiricisinin seçimindeki ve tasarımında en büyük etkilerden

biri olduğu görüldü.
Seçilen ısı değiştiricinin; ısıl uzunluk, debi, basınç düşümü ve sıcaklık geçişi
(performans parametrelerinin) gibi gereksinimlerini karşılama kapasitesinde olması gerektiği
görüldü ve tüm bu hesaplamaların nasıl yapılacağı öğrenildi.
Ayrıca temizleme, muayene, tamir olanaklarının da işletmeye olan katkısı veya zararının
göz önünde bulundurulması gerektiği görüldü.
Yukarıdaki şartların mühendislik hesaplamaları yapıldıktan sonra buna göre seçilen ısı
değiştiricinin işletme için katkısı sayesine enerji ve kaynak tasarrufu sağlanabileceğini
öğrenildi.
2
KAYNAKLAR
[1] PROF. DR. OSMAN GENCELİ: Isı Değiştiricileri, Birsen Yayınevi, ISBN 975-511-
218-9, İstanbul, 2005.
[2] SADIK KAKAÇ, HONGTAN LİU: Heat Exchangers Selection, Rating and Thermal
Design, CRC Pres, 0-8493-1688-X, USA, 1998
[3] FRANK P. INCROPERA, DAVID P. DEWITT : Isı ve Kütle Geçişinin Temelleri,
Literatür, ISBN 975-04-0106-9, İstanbul, 2004.
[4] Eşanjörler ve Isıtma Tesisleri İçin, TÜRK STANDARTLARI ENSTİTÜSÜ, TS 1996,
ICS 27.060.30, 1975.
[5] A. HEPBAŞLI: Isı Değiştiricisi Mukavemet Hesabı Ders Notları , Ege Üniversitesi
Makina Mühendisliği, 2006.
[6] YUNUS A. ÇENGEL: Heat Transfer: A Practical Approach, McGraw-Hill, ISBN
007-123644-9, Singapore, 2004
[7] Walker, G.:. Industrial Heat Exchangers: A basic guide, second edition, Hemisphere
Publishing Corporation, 1990.

PDF Ege Nverstes Makna Mhendsl BLM Makna Projes

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

PDF Ege Nverstes Makna Mhendsl BLM Makna Projes

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

EGE ÄNİVERSİTESİ MAKİNA MÄHENDİSLİĞİ BÖLÄMÄ MAKİNA PROJESİ

Genelde ısı değiştiricilerinde akışkanlar, birbiriyle karıştırılmadan ısı geçişinin doğrudan

1.1 ISI DEĞİŞTİRİCİLERİ

1.1.1.1 Isı Değişim Şekline GÜre Sınıflama

 = Isı geçiş yÄzeyi (m2) / Isı değiştirici hacmi (m3)

1.1.1.3 Farklı Akışkan Sayısına Göre Sınıflama

1.1.1.4 Isı Geçiş Mekanizmasına Göre Sınıflama

1.1.1.5 Akıma Göre Sınıflama

 Paralel akımlı ısı değiştiricileri: Bu dÄzenlemede ısı değiştirici içindeki iki

 Ters akımlı ısı değiştiricileri: Bu tipte akışkanlar ısı değiştirici içinde

 Çapraz akımlı ısı değiştiricileri: Bu dÄzenlemede ısı değiştirici içindeki

Çok geçişli ısı değiştiricileri:

 Çapraz-ters ve çapraz-paralel akımlı düzenlemeler: Bu düzenlemeler genellikle

 Çok geçişli gövde borulu ısı değiştiricileri: Gövde akışkanının karıştırıldığı ,

 n Paralel levha geçişli dÄzenlemeler: Levha tipi ısı değiştiricilerinde ,

1.1.2 ISI DEĞİŞTİRİCİLERİNDE KİRLENME

1.1.2.1 Isı Değiştiricilerinde Birikinti

Kirlenme, sıvıların içinde bulunabilen katı cisimler ve kireçlenme ısı değiştirici

b- Akışkan hızının kayma kuvveti, tÄrbÄlans ve laminer-tabaka kalınlığına etkisi

c- YÄzey civarında kalma sÄresi

Şekil 1.1 Gövde-Boru tipi bir ısı değiştiricisinin iç görünüşü

1.1.2.3 Muayene, Temizleme, Tamir ve İlave

Proses akımlarının karakteristikleri, temizleme (mekanik veya kimyasal) ve Änitenin

Aşağıda çeşitli ısı değiştiricilerinin muayene, temizleme, tamir ve ilave bakımından

Şekil 1.2 Gövde-Boru tipli bir ısı değiştiricisinin yan görünüşü

Tablo 1.1 Çeşitli Isı Değiştiricilerinin Muayene, Temizleme, Tamir ve İlave

ISI DEĞİŞTİRİCİ TİPİ

PLAKALI SPİRAL LAMELLİ BORUSAL

İki tarafta Çİ KE-İMKSZ ZYF KE-İMKSZ

Bir tarafta KE Çİ-KE Çİ Çİ

İki tarafta KE Çİ-KE Çİ Çİ

Bir tarafta Çİ Çİ-ZYF KE KE

İki tarafta Çİ KE-İMKSZ İMKSZ KE-İMKSZ

İki tarafta Çİ Çİ KE KE-ZYF

Bir tarafta Çİ KE-ZYF KE KE

İki tarafta Çİ KE-İMKSZ İMKSZ KE-İMKSZ

İlave Çİ İMKSZ İMKSZ İMKSZ

Tamir Çİ ZYF ZYF KE

Çİ : Çok iyi. KE : Kabul edilebilir. ZYF : Zayıf. İMKSZ : İmkansız

1.1.2.4 Akışkanların Kirlenme Eğilimleri

Burada esas önemli olan, akışkan ve konstrÄksiyon malzemeleri arasındaki uyumdur.

Seçilen ısı değiştiricisinin konstrÄksiyon malzemeleri, akışkanlarla aşırı korozyon

1.2 ISI DEĞİŞTİRİCİSİNİN TASARIMI

 Boru içi ısıtılan akışkan 5 bar da D.Buhar

1.2.1 ISIL HESAPLAMALAR

1.2.1.1 Toplam Isı Transferi Katsayısının Hesaplanması:

1.2.1.2 Ortalama Sıcaklıklar:

1.2.1.3 Akışkanın Özellikleri:

Tablo 1.2 Akışkanların ortalama sıcaklıklarındaki fiziksel özellikleri

1.2.1.4 Logaritmik Ortalama Sıcaklık Farkı:

Şekil 1.3 Isı değiştiricisinin giriş ve çıkışındaki sıcaklık değerleri

1.2.1.5 Toplam Isı Transferi Miktarı :

1.2.1.6 Boru İçi Isıtılan Akışkanın Debisi :

1.2.1.7 Gövdede Isınan Akışkanın Debisi :

1.2.1.8 Hız (İç) :

1.2.1.9 Reynold Sayısı (İç) :

1.2.1.10 hi’nin hesaplanması:

Sekil 1.4 Üçgen dizilişin gösterimi

1.2.1.12 Hız (Dış) :

C  Pt  dd  0,032  0,025  0,007m

e  0,125m alınmıştır. Üçgen diziliş olduğundan:

 0,213  0,007  0,125  2

1.2.1.13 Reynold Sayısı (Dış) :