 महारा पोल स अ ध नयम 1951

# The Maharashtra Police act 1951 #

गण
ु – 10 न - 05

# या काय याची अंमलबजावणी 1 ऑग ट 1951 रोजी झाल .

# काय याचा उ दे श :-
● त काल न मंब
ु ई ांत व आजचा महारा रा य यातील पोल स दलाबाबत नयमन
करणे.
● महारा पोल स दलातील नयमां या बाबतीत सु यव था राखणे.
# तावना :-
 या काय यातील एकूण कलमांपक
ै 61 कलमे आप या अ यास मात आहे त.
 अ यास मात नमद
ू असले या 61 कलमांपैक कोण याह 05 कलमांवर 10
गुणांसाठ पाच न वचारले जातात.

# आयोगा या मागील नप कांचे व लेषण :-

● कलम - 02 = 07 न कलम - 14 = 01 न
● कलम - 28 = 05 न कलम - 33 = 02 न
● कलम - 36 = 02 न कलम - 38 = 01 न
● कलम - 55 = 02 न कलम - 56 = 01 न
● कलम - 62 = 01 न कलम - 64 = 01 न
● कलम - 66 = 01 न कलम - 67 = 01 न
● कलम - 68 = 01 न कलम - 79 = 01 न
 ● कलम - 82 = 01 न कलम - 99 = 01 न
● कलम - 110 = 01 न कलम - 115 = 01 न
● कलम - 120 = 01 न कलम - 124 = 01 न
● कलम - 130-अ =03 न कलम - 148 = 03 न

# कलम 2 (3) :- स म ा धकार :-

● याचा अथ बह
ृ मुंबई आ ण आयु तालय े ात पोल स आयु त होय. (CP)
● आयु तालय े वगळून इतर े ात िज हादं डा धकार ,पोल स अधी क आ ण
अ पर पोल स अधी क होय.
(DM,SP,AD.SP)
# कलम 2 (5-अ) :- खा यगह
ृ (हॉटे ल)
 या ठकाणी सव लोकांना वेश असतो असे ठकाण यात अ पोपाहार क ,
उपहारगह
ृ ,कॉफ गह
ृ यांचा समावेश होतो. परं तु यात सावज नक करमणक
ु या
थानांचा समावेश होत नाह .
# कलम 2 (9) :- सावज नक मनोरं जनाचे थान :-
 हणजे असे ठकाण जेथे लोकांकडून पैसे घेऊन वेश दला जातो आ ण लोकांचे
मनोरं जन केले जाते.
 उदा. रे स कोस (शयतीचे मैदान), सनेमा हॉल, सकस, नाटक गह
ृ संगीत
गह
ृ ,िजम,ि व मंग पूल, ब लय स म,इ याद .
# कलम 2 (10) :- सावज नक करमणक
ु चे थान :-
 हणजे असे ठकाण िजथे लोकांना भोजन,म य,गांजा,भांग कंवा अफू सारखे मादक
पदाथ कंवा अंमल करणारे औषधी य पुर व यात येतात.
 उदा. बयर बार, हॉटे ल, डाय नंग हॉल इ याद .
# कलम 2 (11) :- पोल स अ धकार :-
 हणजे या अ ध नयमा माणे नेमलेल पोल स दलातील कोणतीह य ती होय.
याम ये कलम 21 - वशेष पोल स अ धकार आ ण कलम - 22 अ पर पोल स
अ धकार यांचा दे खील समावेश होतो.
# कलम 2 (13) :- सावज नक जागा :-

 हणजे िजथे लोकांना जा याये याक रता मोकळीक असते यासाठ कोणतेह मू य
यावे लागत नाह असे ठकाण होय. उदा.सावज नक पा याचा पाट, नद काठ,
इमारतीखालची जागा, मारकाजवळची जागा इ याद .
# कलम 14 - नेमणुक चे माणप :-
  पोल स नर क (PI) कंवा यापे ा कमी ेणी या येक पोल स अ धका याला
याची नेमणक
ू झा यानंतर एक माणप दे यात येते याला नेमणक
ु चे माणप
असे हणतात.हे माणप रा य शासन जनरल ऑडर कंवा पेशल ऑडर वारे
नयु त कर ल अशा अ धका यां या सह नशी असेल.
 (२) नेमणक
ू माणप ात नमद
ू केलेल य ती जोपयत पोल स दलात काम करत
आहे तोपयत हे माणप लागू असेल. य ती या नलं बत कालावधी माणप
लागू ठरत नाह .
# कलम 28 - पोल स अ धकार हे नेहमी कामावर आहे त असे समजणे वगैरे :-
 रजेवर नसलेला कंवा नलं बत नसलेला कोणताह पोल स अ धकार नेहमी (२४
तास) कामावर आहे असे समजावे.
 रा य शासन, महासंचालक कंवा महा नर क या कोण याह पोल स
अ धका याला िजत या कालावधीसाठ आदे श दे ईल तोपयत या भागात तो काम
क शकेल.
 (२) सदर पोल स अ धका याची बदल कर या या वषयाबाबत महासंचालक व
महा नर क महसल
ू आयु ताला व िज हा दं डा धका याला आधी तशी मा हती
दे ईल व यानंतर संबं धत अ धकार यां या बदल चे आदे श काढतील.
# कलम - 33 :- सावज नक ठकाणी रहदार या नयमांसाठ व सु यव था राख यासाठ
नयम कर याचा अ धकार :-
(पोल स आयु त/ िज हा दं डा धकार / पोल स अधी क)
 वर नमूद अ धकार यांना महारा पोल स अ ध नयम 1951 कलम 33 माणे
सावज नक वाहतक
ू , रहदार , जमाव पाणीपरु वठा, जनावरांची क ले, ेतांची
व हे वाट, मनोरं जनाची थानके, नी तम ा, स यता, तमाशे, सनेमा, तक ट,
काळाबाजार, सावज नक ठकाण येथील र ते, उ याने, बागा, धोबीघाट, ना यगह
ृ ,
सनेमागह
ृ पानवठयाची जागा, राह याची जागा इ याद बाबत परवाने दे णे, परवाने
र द करणे, नयमन तयार करणे, नयमभंग करणा या य तींवर कारवाई करणे
अशा व वध कार या वषयांबाबत यो य ते सव नणय यायचा अ धकार आहे .

# कलम 36 - आयु त कंवा अधी क आ ण इतर अ धका यांचा जनतेस नदश दे याचा
अ धकार :-
 कलम 33 या अनुषंगाने आयु तास व या या आदे शास अनस
ु न पोल स
नर क कंवा या वर ल दजा या कोण याह पोल स अ धका यास सावज नक
जनतेस लेखी कंवा त डी नदश दे याचा अ धकार असेल.
 (कोण याह मरवणक
ु या वेळी आयु त/अधी क यांनी जनतेला व वध आदे श
दे ऊन मरवणूक शांततेत पार पाड यासंबंधी या कलमात तरतूद केलेल आहे .)
● र याने जाणा या मरवणुक तील कंवा जमावातील लोकांनी कसे चालावे,लोकांनी
मरवणक
ु त यांची वतणूक कशी ठे वावी या वषयी नदश दे णे.
● मरवणक
ु चे माग कोणते राहतील कोण या वेळी काढू नये.
● सव मरवणक
ु उपासना - ाथना थळे सोडून कोणतेह गद न करता शांततेने
कोणताह अडथळा होऊ न दे ता माग मण करणे.
 ● सव र यांवर घाटात,ध यांवर तसेच सावज नक नाना या,कपडे धु या या
कंवा उतर या या जागां या ठकाणी ज ा,दे वालय आ ण इतर सव सावज नक
थळी सु यव था राखणे.
● सावज नक ठकाणी वा य वाज वणे,गाणे हणणे आ ण संगे व इतर कक य वा य
वाज वणे या वषयी नयमन करणे.
● सावज नक कंवा करमणुक या ठकाणी लाऊड पीकरचा उपयोग कर यासंबंधी
नयमन करणे व यावर नयं ण ठे वणे.
● या काय या या कलम 33 35 37 ते 40 42 43 व 45 यानस
ु ार दले या कोण याह
आदे शाला अधीन असलेले व याला पु ट दे णारे यो य आदे श दे णे.

# कलम : 37 :- अ यव थेला तबंध कर यासाठ वव त कृतींना मनाई कर याचे

अ धकार - (आयु त आ ण िज हादं ड धकार )
(1) आयु त आ ण िज हा दं डा धकार यांना यां या काय े ात खाल दले या
कृ यांना मनाई कर याचा अ धकार आहे.
● श ु ा,का या,सु या कंवा शार रक इजा कर यासाठ
,सोटे ,तलवार ,भाले,दं ड,े बंदक
वापरता येईल अशी इतर कोणतीह व तू बाळगणे.
● कोणतेह ारक कंवा फोटक पदाथ बरोबर नेणे.
● दगड कंवा ेपणा े कंवा सोडावयाची कंवा फेकावयाची साधने बाळगने, जमा
करणे कंवा तयार करणे.
● मनु याचे ेताची खोट ेतया ा काढणे कंवा मनु याचे तमेचे गैरकृ याचे दशन
करणे.
● सावज नक ठकाणी घोषणा दे णे,गाणी हणणे,वा य वाज वणे.
 ● रा याची सुर तता धो यात येईल असे आवेशपूण भाषण करणे,फलक लावणे
यावर अ ल ल च े, च हे इतर कोणतीह व तू तयार करणे कंवा जनतेम ये
सा रत करणे.
(२) आदे शाचा भंग क न श बाळगले तर ती श े ज त करता येतील आ ण ती
सरकारजमा होतील.
(३) सावज नक सु यव था राख यासाठ कोण याह जमावास कंवा मरवणक
ु स लेखी
आदे श दे ऊन मनाई कर याचा अ धकार आहे.अशी कोणतीह मनाई रा य शासना या
मंजरु शवाय 15 दवसांपे ा जा त मद
ु तीपयत अंमलात आणला जाणार नाह .मा
परवानगीने अशी मुदत अ धक काळासाठ लेखी आदे शा वारे वाढवता येते.
(४) जाह र नोट स वारे कोणताह र ता कंवा सावज नक जागा सावज नक योजनासाठ
राखून ठे वता येईल आ ण या ठकाणी जा यास मनाई करता येईल.
 जो कोणी या कलमातील कोण याह तरतुद ंचा भंग करे ल याला या अ ध नयमा या
कलम 135 माणे श ा होईल.

# कलम 38 - गायन-वादन आवाज कंवा ग गाट चालू ठे व यास मनाई वगैरे कर याचे
अ धकार :-
(SP - पोल स अधी क /CP - पोल स आयु त)
(१) पोल स ठा या या भार अ धका याला मळाले या मा हतीव न पोल स आयु त
कंवा पोल स अधी क यांची अशी खा ी होत असेल क ,जवळपास राहणा या कंवा
जवळपास या मालम ेचा भोगवटा करणा या कोण याह य तीस ास, अशांतता,
अ व थता, नुकसान होत असेल कंवा होणार असेल तर अशा संगी लेखी आदे श दे ऊन

ु ल गो ट ंना आळा घाल यासाठ कंवा मनाई कर यासाठ कंवा याचे नयं ण
पढ
कंवा व नयमन कर यासाठ सूचना दे ता येतील.
 ● कोण याह जागेत कंवा जागेवर कोणतेह गायन वादन कंवा वा य संगीत
वाजव यामुळे कंवा कोण याह कारे वापर यामुळे होणारा आवाज करणे कंवा
चालू ठे वणे.
● कोण याह जागेत कंवा जागेवर याचा प रणाम आवाज होतो असा यापार कंवा
यवसाय कंवा काम चाल वणे.
(२) वर नमूद अ धका याने दले या आदे शा वये कंवा सदर करणात ास होणा या
य तीने अज के यानंतर असा कोणताह आदे श वखं डत केला जाईल कंवा यात
फेरबदल केला जाईल.
● अजाची व हे वाट लाव यापूव अजदारास वतः अगर व कलामाफत कारणे
दाख व याची संधी दे यात येईल आ ण अज जर संपण
ू पणे अगर अंशतः नामंजरू
झाला तर याची कारणे नमूद केल जातील.
(डी.जे, बँड कंवा यासारखे इतर संगीत वा य वाज वणे वषयी हे कलम आहे .)

# कलम 41 (१) मनोरं जनाची थाने जाह र सभा यातील यव था वगैरेब दल पोल सांनी
बंदोब त करणे :-
(१) पोल स शपाईहुन व र ठ दजा या कोण याह पोल स अ धका याला कोण याह
सावज नक ठकाणी कंवा खाल दले या संगी शांतता व सु यव था राख यासाठ
आव यक आदे श दे याचे अ धकार दले आहेत.
● मनोरं जनाचे सावज नक जागी
● या ठकाणी लोकांना ये यासाठ आमं ण आहे
● कोण याह सावज नक सभेत
(२) पोटकलम 1 म ये दले या कोण याह संगी पोल स अ धका याला नदे शाची
अंमलबजावणी कर यासाठ मनोरं जना या/जमावा या/सभे या अशा कोण याह
जागी ये या-जा याची पण
ू मोकळीक असेल.
  करण-5 

(सावज नक यव था व रा याची सुर तता राख यासाठ वशेष उपाययोजना)

भाग - 2
दोन टो यांची पांगापांग करणे व वव त अपराधाब दल स धापराध य तींना व
वव त भका यांना घाल वणे

# कलम 55 :- टो या व जमाव यांची पांगापांग करणे :-

 पोल स आयु त/िज हा दं डा धकार /उप वभागीय दं डा धकार कंवा पोल स अधी क
यांना यां या अ धकार े ात कोणतीह टोळी फरत अस यामळ
ु े अथवा तळ ठोकून
ु े नाग रकां या जी वताला व मालम ेला धोका नमाण झाला आहे कंवा
रा ह यामळ
हो याचा संभव आहे अशा टोळीतील ईसमांचा दं गा,धा ती उ प न कर याचा
बेकायदे शीर इरादा असेल यावेळी यां या बेकायदे शीर हालचाल कंवा कृ यांना
पायबंद घाल यासाठ टोळी मोडून यामधील इसमांनी था नक ह द तील दे शा या
बाहे र नघून जा याब दल कंवा या दे शात पु हा न ये याब दल या टोळीतील
मुखा या नावाने जाह रनामा काढून, दवंडी पटवून कंवा स ध क न हुकूम
कर याचा अ धकार आहे .

# कलम 56 :- अपराध कर या या बेतात असले या य तींना घालवून दे णे :-

 पोल स आयु त िज हा दं डा धकार व उप वभागीय दं डा धका यांना_

(1) एखा या इसमाची हालचाल कं वा कृ य लोकां या जी वताला कं वा मालम ेला भीती

उ प न करणार अस याचा संभव आहे .
(2) एखाद य ती जबर चा कंवा बळाचा उपयोग क न भा. द. व.मधील करण-12,16
कंवा 17 अ वये श ापा अपराध करत अस यास कंवा तसा य न होत अस यास
कंवा मदत करत अस यास अपराधा या भीतीने कोणीह सा ीदार सा दे यास तयार
होत नाह त असे सरकारला वाटत अस यास तसेच बाहे न आले या एखा या य ती या
सतत या वा त यामळ
ु े साथीचा रोग हो याचा संभव असेल तर अशा य तीने था नक
दे श,िज हा कंवा कोण याह े ाबाहेर ठरा वक मुदतीपयत जा याबाबत आ ण या
मुदतीत परत या े ाम ये परत न ये याबाबत नदश दे ता येतील.
या कलमा माणे कोण याह आरोपीला एखा या िज यातन
ू कंवा रा यातन
ू
ह दपार कर यात आले असेल आ ण या आरोपीला जर ते रा य सोडून इतर रा यात
जायचे असेल तर याबाबतीत रा य सोड या या 10 दवस आधी याने तशी मा हती या
अ धका याने याला ह दपार केले असेल याला कळ वणे गरजेचे आहे आ ण याच
रा यात याला परत यावयाचे अस यास परत आ या या तारखेपासून 10 दवसां या आत
याने परत आ याची मा हती सवात जवळ या पोल स ठा या या भार अ धका यांना
कळ वल पा हजे.

# कलम 57 - वव त अपराधांब दल स धापराध य तींना घालवन

ू दे णे :
पोल स आयु त,िज हा दं डा धकार ,उप वभागीय दं डा धकार
एखाद य ती,
(१) भारतीय दं ड सं हता मधील करण 12,16 व 17 शर र, मालम ा व नाणे वषयी या
अपराधाब दल दोषी असेल.
(२) मुंबई दा बंद अ ध नयम कलम 65,66 कंवा 68 - अ नुसार दोषी असेल.

(३) ि या व मुल ं या अनै तक यापाराला तबंध अ ध नयम कलम 3,4,5,6 कंवा 9

अ वये दोषी असेल.
(4) मुंबई जुगार अ ध नयम कलम 4 अ वये अपराधाब दल कंवा कलम 12 खंड (अ)
अ वये दोषी असेल.
मंब
ु ई दा बंद अ ध नयमातील वर ल कलमां शवाय या अ ध नयमा या इतर कोण याह
कलमाखाल दोन कंवा अ धक वेळा दोषी ठरव यात आले असेल.

ु ई पोल स अ ध नयमा या कलम 122 कंवा 124 अ वये तीन कंवा जा त वेळी दोषी
मंब
ठरव यात आले असेल.
वर ल नमूद काय या या कलमातील स ध दोष आरोपीला आयु त,िज हा
दं डा धकार कंवा खास अ धकार असलेले उप वभागीय दं डा धकार या िज याचे कंवा
यां या े ातील कोण याह भागातून नघून जा याचा ह दपार चे आदे श दे ऊ
शकतात.आदे श दले या य तीला नेमन
ू दले या वेळे या आत ठरवन
ू दले या मागाने
नघून जाणे बंधनकारक असते.
या कलमाखाल दले या आदे शाचे उ लंघन के यास मुंबई कायदा कलम 142 माणे
कारवाई केल जाते सदरचा गु हा दखलपा आहे .

# कलम - 62 :- एखाद य ती े सोडून न गे यास आ ण काढून लाव यानंतर तने वेश

के यास कामकाज प धत :-
(१) कलम 55,56,57 कंवा 57-अ अ वये िजला ह दपार केले आहे अशी य ती,
● आदे श द या माणे नघून जा यात कसूर कर त असेल.
● ह दपार कर यात आलेल य ती मुदती या आत या े ात परवानगी शवाय
आल तर तला अटक क न े ाबाहेर सोड याची तरतूद आहे.
(२) कलम 55,56,57 व 57- अ नुसार तडीपार केले या कोण याह य तीस या
िज ू कंवा िज
यातन या या लगत या े ातन
ू तडीपार केले असेल या ठकाणी याला
काह काळासाठ परत यावयाचे अस यास जा मनीसह यो य या अट व शयती लादन
ू
ता परु या कालावधीसाठ ये याची परवानगी दे ता येईल,अशी परवानगी द यानंतर
कोण याह णी र द दे खील करता येईल. परवानगीचा कालावधी समा त झा यानंतर
तडीपार केलेल य ती वतःहून या े ातून नघून जाईल याने तसे न के यास याला
अटक क न पोल स अ भर ेत ठे वता येईल.

# कलम 63 -(अ) श बरे संचलने वगैरवर नयं ण व गणवेश वगैर या वापरास मनाई करणे
:- (रा य शासन)
(१) श बरे भरवून यात ह यारांचा उपयोग क न श ण दे णे तसेच मरवणूक काढून
शांतता भंग कर याची श यता असेल तर,
(२) शासक य दलातील जवाना माणे गणवेश घात यामुळे रा या या सुर ततेचे व
सावज नक यव थे या कामात अडथळा ये याचा संभव असेल तर,
पोटकलम 1 व 2 खाल ल येक सामा य कंवा वशेष आदे श कलम 163 खाल ल जाह र
नोट स स ध कर यासाठ ठर वले या र ती माणे स ध केला जाईल.

करण सहा
पोल सांचे अ धकार व कत ये

# कलम 64 :- पोल स अ धका याची कत ये :-

(कायदे शीर/ युट वषयक कत ये)
● आप या व र ठ अ धका याने वैध र या दलेला आदे श अमलात आण याचा सव
वैध मागानी य न करणे.
● दखलपा गु याची मा हती मळवणे दखलपा /अदखलपा गु हा आप या सम
होऊ न दे णे. याबाबतची मा हती व र ठांना दे णे व यावर उपाय योजना करणे.
● सावज नक उप व नमाण हो यास तबंध करणे.
● या य तीस पकड यास परु े से कारण आहे यास वना वलंब अटक क न ता यात
घेणे.
 ● दस
ु या कोण याह पोल स अ धका यांना अवैध व वाजवी मदत दे णे व घेणे.
● काय यानुसार आप याकडे सोपव यात आलेल कामे पार पाडणे.

# कलम :65 :- सावज नक ठकाणी वेश कर याचा अ धकार :-

(१) रा य शासनाने नयु त केलेला कोणताह पोल स अ धकार कलम 64 म ये उ लेख
केले या कोण याह कारणासाठ कोण याह सावज नक थळाचा, दा या गु ा माणे
कंवा मादक औषधी वक या या दक
ु ाना माणे कंवा गैर श त लोकां या ये याजा या या
ठकाणा माणे उपयोग होत आहे असे समज यास कारण असेल या जागेत वना वॉरं ट
वेश क न ती जागा याला तपासता येईल.
(२) र याने जाणा या कोण याह य तीकडे एखाद संश यत व तू आहे असे नदशनास
आ यास कोणताह पोल स अ धकार या य तीची झडती घेईल व या याकडे असले या
मालम ेबाबत खर हक कत वचा शकेल खरोखर संश यत व तू मळून आ यास ती
व तू अटकावून ठे वेल व अशी मा हती दं डा धका यांना कळवेल.

# कलम 66 :- जनतेसंबंधी पोल स अ धका यांची कत ये :- (सामािजक कत ये)

● र यात हतबल/असहा य झाले या य तीस श य होईल या कारची मदत करणे,
तसेच इकडे तकडे फरणा या नशा चढले या य ती/वे या य ती यां यापासन
ू
जनतेला धोका होऊ शकतो यांना ता यात घेणे.
● अटकेत कंवा अ भर ेत असलेल आजार कंवा जखमी य तीला ता काळ मदत
मळ यासाठ उपाययोजना करणे.
● अटकेत/अभीर ेत ठे वले या कोण याह य तीला यो य अ न/आसरा दे याब दल
यव था करणे.
● झड या घेताना न कारण उ धटपणा न करणे/ ास न दे णे.
● ि या व मल
ु े यां याशी वागताना स यतेचे नयम काटे कोरपणे पाळणे.
● आगीमुळे हानी कंवा नुकसान होणार नाह याब दल य नांची शक त करणे.
● सवसाधारण लोकांस होणारे अपघात कंवा संकट टाळ याकरता य नांची शक त
करणे.

# कलम 67 :- पोल सांनी र यावर ल रहदार वगैरचे नयमन करणे :-

● र यात अडथळा होऊ न दे णे,लोकांनी पाळावयाचे नयमांचे उ लंघन होणार नाह

हणून तबंध करणे, रहदार चे नयमन करणे व रहदार वर नयं ण ठे वणे.
● र यात आण नाना या/धु या या जागी/उतर या या जागी तसेच
ज ा,दे वळे ,संमेलने,पज
ू ा थान इ याद ठकाणी बंदोब त ठे वणे.
● तसेच नानाचे जागी,धु याचे जागी,सावज नक उतर या या जागी, कंवा सावज नक
ठकाणी ये याजा याचे नयमन क न यां या नयमांच/े आदे शाचे उ लंघन होणार
नाह याक रता तबंध करणे.

# कलम 68 :- पोल सांचे वाजवी आदे श पाळ याचे लोकांवर बंधन असणे
 या अ ध नयमा वये पोल स अ धका याचे कोणतेह कत य पार पाडताना याने
दलेले वाजवी नदश सव य तींनी पाळणे हे यां यावर बंधनकारक राह ल.

# कलम 69 :- अटकावणे कंवा घालवन

ू दे णे वगैरेब दल पोल स अ धका यांचे अ धकार :-
 पोल स अ धका यास कलम 68 माणे कोणताह नदश पाळ यास वरोध करणा या
कंवा पालन कर यास नकार दे णा या/कसूर करणा या कोण याह य तीस वरोध
करता येईल कंवा या ठकाणाहून काढून लावता येईल आ ण अशा य तीस
दं डा धका यापुढे नेता येईल तसेच कारण शु लक असेल तर कालावधी संप यावर
तला सोडून दे ता येईल.
# कलम 70 :- कलम 37 38 39 अ वये दलेले आदे श अंमलात आणणे:-
● कलम 37 38 39 माणे आदे श काढलेला असतो ते हा िज यातील कोण याह
दं डा धका याने कंवा पोल स अ धका याने जनतेस या व ध वागू नये हणन
ू
पराव ृ करावे तसे करणे कोणीह नाकार यास यांना पकडणे वधीसंमत असेल.
● उ लंघन कर याकरता वापर यात आलेल कंवा तशा बेतासाठ जवळ असलेल
व तू ज त करावी व अ धका रता असले या िज हा दं डा धकार यां या
आदे शानुसार या व तच
ु ी व हे वाट लावावी.

# कलम 71 :- कलम 43,55,56,57- अ कंवा 63 अअ या अ वये दलेले आदे श अंमलात

आणले आहेत याची खबरदार घेणे हे पोल सांचे कत य असेल.
 कोण याह पदा धका याने कलम 43,55,56,57-अ कंवा 63-अ यानुसार केलेला
येक व नयम कंवा नदे श याचे यो य र तीने पालन होत आहे कंवा नाह हे
तपासणे तसेच जे लोक अ ानामुळे ते नयम पाळ यास चुकत असतील यांना
ताक द दे णे आ ण जी कोणतीह य ती जाणूनबुजून ते नयम पाळत नसतील
यांना अटक करणे हे या कलमानस
ु ार पोल सांचे कत य असेल.

# कलम 72 :- पोल स अ धकार अ धप ा शवाय के हा अटक क शकेल

(कलम 33/36/37/56/57/57-अ/63-अ/63 अअ)122/136)
● कलम 121 माणे आगीची खोट मा हती द याब दल त ार ा त झाल असेल तर
● कलम 33 (1) नुसार नयमांचे कंवा आदे शांचे कंवा कलम 36,37,56,57,57-
अ,63 अअ अ वये आदे शाचे उ लंघन करत असेल तर
● कलम 122 कंवा 136 अ वये श ापा अपराध करणा या य तीस
अ धप ा शवाय अटक करता येईल.
# कलम 73 :- वॉरं टा शवाय पोल स के हा अटक क शकेल :-
 कोण याह पोल स अ धका यास, ा यास नदयतेने वाग व यास तबंध
कर याबाबत अ ध नयम 1960,या या कलम 11 पोटकलम (१) या खंड क,ख,
ग,घ, ड.,च, छ, ज, झ, , ट, कंवा ड अ वये श ेस पा असा कोणताह अपराध
आप या सम करणा या कोण याह य तीस दं डा धका या या आदे शा शवाय
आ ण अ धप ा शवाय अटक करता येईल.

# कलम 79 - जे हा पोल स अ धका या या सम व श ट अपराध केले जातील ते हा

अ धप ा शवाय अटक कर याचा पोल स अ धका याचा अ धकार :-
 कोण याह पोल स अ धका यासम कलम 117,125,130,131(१),(४)(५) कंवा
39,40 अ वये दले या कोण याह आदे शाचे उ लंघन के यास 135 (१) अ वये
श ापा असा अपराध होत असेल तर अशा य तीला दं डा धका या या
आदे शा शवाय व अ धप ा शवाय अटक करता येईल.

# कलम - 80 :- अटक कर यासंबंधीचे इतर अ धकार :-

(१) कोणतीह य ती या काय याचे कलम 110 (लोकांसमोर अस य वतन करणे) मधील
कोणताह अपराध करत असेल तर पोल स अ धका याला या य तीस अ धप ा शवाय
अटक करता येईल.
(२) कोण याह पोल स अ धका यास कोण याह राह या घराचा/खाजगी जागेचा/
ज मनीचा भार असले या कोण याह य तीने दले या मा हतीव न या घरात/घरावर/
जागेत/जागेवर/ज मनीत/ज मनीवर कलम 120 (जाणून बुजून अ त मण करणे) अ वये
श ापा अपराध केला अस याचा आरोप कर यात आला असेल अशा य तीस
अ धप ा शवाय अटक करता येईल.

# कलम 81 :- ताक द मान याचे कंवा पोल सांबरोबर जा याचे नाकारणे

  जी कोणतीह य ती पोल स अ धका या या समोर कोण याह
र यावर,सावज नक जागी या कंवा कोण याह अ ध नयमा वये श ेस पा
असलेला कोणताह अपराध कर ल ती य ती जर,
(१) पोल स अ धका याकडून ताक द मळा यानंतर असा अपराध कर याचे चालू ठे वील
कंवा
(२) आप याबरोबर पोल स ठा यावर ये यास सां गतले असता या या बरोबर तेथे
जा याचे नाकार ल तर या पोल स अ धका यास या य तीला अ धप ा शवाय अटक
करता येईल.

# कलम 82 : दावा न सां गतलेल मालम ा पोल सांनी ता यात घेणे :-

(१) पोल सांनी,
● यांना सापडले या कंवा यां या वाधीन केले या दावा सां गतले या सव
मालम ेचा तसेच
● जी कोणतीह मालम ा सावज नक र यावर आढळून येईल ती मालम ा काढून
दे या वषयी त या मालकाला तसा नदश दे यात आला असतानाह मालक ती
मालम ा काढून दे याचे नाकारे ल कंवा तसे कर याचे टाळे ल तर या सव
मालम ेचा ता परु ता भार यावा.
(२) आयु तालय े ातील पोल सांनी या कोण याह मालम ेचा पोटकलम (१) नुसार
भार घेतला असेल ती मालम ा आयु ता या हवाल कर यात येईल.

# कलम 99 :- सडकेसंबंधीचे नयम न पाळणे :-

कोण याह य तीने,

(अ) र याव न वाहन चालवताना य गरज कंवा वाजवी कारण अस याखेर ज
कोणतीह य ती सडके या डा या बाजूने जाईल याम ये कसूर करता कामा नये.
(ब) कोण याह र यात अपुर राखण क न कंवा अपु या र तीने बांधलेले ाणी कंवा
वाहन राहू दे ता कामा नये.

# कलम 108 :- सावज नक व हर वगैरे मधील पाणी द ू षत करणे :-

 कोणतीह य ती कोण याह सावज नक व हर तील, तलावातील, जलाशयातील,
कंु डातील, त यातील, नद तील, ओ यातील, ना यातील कंवा पा या या पुरव या या
उगमा या साधना या कोण याह भागातील पाणी ते या कारणांसाठ स म
ा धका यां या आदे शाने राखून ठे वले असेल या कारणासाठ याची उपयु तता कमी
होईल अशा र तीने द ू षत करणार नाह .

# कलम 110 :- लोकांसमोर अस य वतन करणे :-

 कोणतीह य ती कोण याह सावज नक र यात कंवा सावज नक जागेत
कोणासह ट स पडेल कंवा न पडेल अशा र तीने जाणून-बज
ु ून नल जपणे आपले
शर र उघडे टाकणार नाह कंवा कोण याह र यात तसेच लोकां या
ये याजा या या ठकाणी कोण याह कायालयात, टे शनात कंवा इमारतीत अस य
भाषा वापरणार नाह अशा र तीने दांडगाईने कंवा गैर श तीने वागणार नाह .

# कलम 112:- शांततेचा भंग हावा अशा उ दे शाने गैरवतन करणे :-

 कोण याह य तीने शांततेचा भंग होईल अशा उ दे शाने धमक चे,
शवीगाळीचे, कंवा अपमानकारक श द कोण याह र यात कंवा सावज नक
जागेत वापरता कामा नयेत कंवा अशा कारे गैरवतन करता कामा नये.

# कलम 115 :- र यात कं वा र याजवळ उप व करणे

  कोण याह य तीने कोण याह र यात,सावज नक जागेत,
र याजवळ,लोकां या ये या-जा या या ठकाणी..
● मलमू वसजन क न उप व करता कामा नये.
● आप या ता यातील सात वषा या वयाखाल ल कोण याह मुलाकडून उप न द ट
उप व होऊ दे ता कामा नये.
● यामुळे कोण याह जाणा या येणा या य तीस ास होईल अशा र तीने थुंकता
कामा नये कंवा कोणतीह धूळ,राख,केर कंवा कचरा टाकता कामा नये.
# कलम 116 :- सावज नक इमारतीतील नोट सीकडे दल
ु करणे :-
 कोण याह य तीने कोण याह यायालयात, पोल स ठा यात, कायालयात,
शासना या कोण याह सावज नक इमारतीत लावले या नोट स चे उ लंघन क न
या ठकाणी तंबाखू ओढता कामा नये कंवा थक
ुं ता कामा नये.
# कलम : 117 :- कलम 99 ते 116 अ वये अपराध करणा यास शा ती :-
 कलम 99 ते 116 यां या तरतुद ं या पैक कोण याह तरतुद ंचे उ लंघन करणा या
कोण याह य तीस अपराध स धीनंतर
बाराशे पयांपयत असू शकेल इत या दं डाची श ा होईल.
keâuece 118 : iegjs Jeiewjs keâeW[tve "sJeCÙeele keâmetj kesâuÙeeyeöue efMe#ee.
keâesCeleerner JÙeefkeäle DeeheuÙee cee}keâerÛÙee leeyÙeeleer} keâesCeleerner iegjs Jeiewjs metÙee&mle Je metÙeexoÙe Ùeeheg{erue 1
leemeeÛÙee ojcÙeeve keâeW[tve "sJeCÙeele efkebâJee efveyeËOeeKeeueer "sJeCÙeele keâmetj keâjerue lÙeeuee-
 efçe#ee:
heefnuÙee DehejeOeeyeöue
 1 ceefnvee keâejeJeeme efkebâJee 4000 ®. ob[ efkebâJee oesvner ogmeNÙee efkebâJee veblejÛÙee DehejeOeeyeöue
6 ceefnves keâejeJeeme efkebâJee 5000 ®. ob[ efkebâJee oesvner Deefle›eâceCe kesâuÙeeme vegkeâmeeveYejheeF&
250 ®. heÙeËle ob[.
 efveyeËOeeKeeueer DemeCes cnCepes JÙeJemLeerle kegbâheCe efkebâJee eEYele efkebâJee oesjerves yeebOeuesues DemeeJes.
  iegjs ceeskeâUer DemeuÙeeme heesueerme DeeefCe heesueerme heešerue, «eece heesueerme oueeleerue JÙeòeâer
keâeW[Jee[Ÿeele vesCÙeeme ceole keâjleerue Je mees[efJeCÙeeme ØeefleyebOe keâjleerue.
 lemesÛe Deefle›eâceCeecegUs pej ceeueeÛes vegkeâmeeve Peeues Demesue lej iegjs jepÙe Meemeveekeâ[s pehle keâjlee
Ùesleele Je yemeefJeCÙeele Deeuesuee ob[ iegjebÛeer efJe›eâer keâ®ve Jemegue kesâuee peelees. ceie DeMeer efceUkeâle
mJele:ÛÙee ceeuekeâerÛeer Demees efkebâJee leer leelhegjleer leeyÙeele Demees.

keâuece 119 : ØeeCÙeebvee efveo&Ùelesves JeeieJeuÙeeyeöue efMe#ee.

 pÙee #es$eele DeeÙegòeâebÛeer vesceCetkeâ keâjCÙeele Deeuesueer veener DeMee #es$eele pees keâesCeer
 ØeeCÙeebvee efveo&Ùelesves ceejerue, šesÛeerue, peemle keâece keâjJetve IesF&ue, JeeF&š jerleerves JeeieJeerue, ›etâjheCes
neue-neue keâjerue lÙee}e
 efçe#ee:
1 ceefnvee keâejeJeeme efkebâJee 2500 ®. ob[ efkebâJee oesvner Deçee JÙeefkeäleme keâuece 73 ØeceeCes
Jee@jbšefMeJeeÙe DeškesâÛes DeefOekeâej Deens.

keâuece 120 : peeCetveyegpetve Deefle›eâceCe keâjCes.

 pees keâesCeer meceeOeevekeâejkeâ meyeyeerJeeÛetve jenles Iej Deiej lÙeeuee pees[uesueer peefceve efkebâJee Yetceer
Ùeele MeemeveeÛÙee ceeuekeâerÛÙee Fceejleerle meeJe&peefvekeâ keâejCeemee"er jeKetve "sJeuesueer Fceejle, mceejkeâ
Deiej yeebOekeâece nes[er Deiej penepe ÙeeceOÙes peeCetveyegpetve ØeJesMe keâjerue efkebâJee Leebyetve jenerue, ceie
lÙeeÛÙeekeâ[tve Jemlegle: keâesCelesner vegkeâmeeve Peeuesues Demees efkebâJee vemees Deçee JÙeefkeäle}e.
 efçe#ee: 5000 ®heÙeebheÙeËle Jee{efJelee ÙesF&} Flekeâe õJÙeob[
keâuece 121 :
DeeieerÛeer Keesšer yeeleceer osCes efkebâJee DeeieerÛeer metÛevee osCeeNÙee Ùeb$eeme vegkeâmeeve heesÛeJeCes.
 pees keâesCeer JÙekeäleer veiejheeefuekesâÛÙee efkebâJee ceneveiejheeefuekesâÛÙee Deefie>Meecekeâ heLekeâeme, DeeieerÛeer
Keesšer yeeleceer osF&ue efkebâJee Keesšer yeeleceer osCÙeeÛÙee GösMeeves peeCegvetyegpetve jmlÙeeJejerue DeeieerÛeer
megÛevee osCeeNÙee Ùeb$eeÛeer keâeÛe Heâes[erue efkebâJee vegkeâmeeve heesnÛeJeerue lÙee}e
 efçe#ee: 3 ceefnves keâejeJeeme efkebâJee 3000 ®. ob[ efkebâJee oesvner.
Deçee JÙekeäleerme keâuece 72 (1) ØeceeCes Jee@jbšefMeJeeÙe Deškeâ ke⤠çekeâlees.
keâuece 122 :
metÙee&mle Je metÙeexoÙe ÙeebÛÙee ojcÙeeve mebMeÙeemheo efmLeleerle meehe[Ces.
5 keâejCes.
keâ) SKeeoe DehejeOe keâjCÙeeÛÙee Gösçeeves YeÙebkeâj nlÙeejeefveMeer efceUtve ÙesCes.
Ke) SKeeoe DehejeOe keâjCÙeeÛÙee Gösçeeves YeÙebkeâj nlÙeejeefveMeer efceUtve ÙesCes Ûesnje Peeketâve efkebâJee Flej
efjleerves JesMe heeueštve
ie) keâesCelÙeener jenlÙee Iejele efkebâJee Flej Fceejleerle efkebâJee keâesCelÙeener penepeeJej efkebâJee nes[erJej, lÙee
ef"keâeCeer DemeuÙeeyeöue meceeOeevekeâejkeâ keâejCe oeKeefJeCÙeeme DemeceLe& Demetve lesLes npej jeefnuesuee.
Ie) Øeefmeæer heeJeuesuee Ûeesj Demetve keâesCelÙeener jmlÙeeJej, DeeJeejele efkebâJee Yeškeâle Deme}suÙee mJele:yeöue
meceeOeevekeâejkeâ Gòej osCÙeeme DemeceLe& Demesue efkebâJee,
[) keâeÙeosMeerj meyeyeerJeeÛetve IejHeâes[erÛes keâesCelesner nlÙeej peJeU yeeUiesue lÙee}e

 efçe#ee: 1 ceefnvee les 1 Je<ex keâejeJeeme lemesÛe 1000 ®. ob[

keâuece 123 :
DeefOekeâej vemeleevee ØeeefOekeâejeJeeÛetve MeŒe yeeUieCes.
 keâesCeleener Fmece meeJe&peefvekeâ ef"keâeCeer leueJeej, Yeeuee, ieoe, yebotkeâ, Flej ceejkeâ MeŒe, mHeâesškeâ
efkebâJee oenkeâ heoeLe& IesTve peeF&ue lees keâesCelÙeener heesueerme DeefOekeâeNÙeekeâ[tve efve:MeŒe kesâues peeCÙeeme
hee$e nesF&ue.

 efçe#ee : 12,500 ®. heÙeËle ob[

ob[ DeekeâejCÙeeÛee DeefOekeâej heesueerme DeeÙegòeâ Je efpeune ob[eefOekeâejer pehle kesâ}s}er çeŒe oesve ceefnvÙeeÛÙee
Deele mees[efJe}s ies}s veener lej les çeŒe jepÙe çeemeveekeâ[s pecee kesâ}s peeF&}.
Goe. : Skeâe Fmeceekeâ[s keâesše&ÛÙee DeeJeejele efpeJeble keâe[legmes meehe[ueer lej Ùee keâueceeKeeueer iegvne Deens.

keâuece 124 :
pÙee ceeueceòesyeöue keâesCelesner meceeOeevekeâejkeâ mhe°erkeâjCe oslee Ùesle veener DeMeer ceeueceòee leeyÙeele
"sJeCes.
cenlJeeÛes Ieškeâ
1) Deejesheer efceUkeâle vesle neslee Deiej ieneCe šekeâle neslee, efJekeâle neslee.
2) keâesše&uee Demes Jeešles keâer, ceeue ÛeesjerÛee Deens Deiej ueyee[erves efceUefJeuesuee Deens.
3) Deejesheeruee cee}ceòesyeö} meceeOeevekeâejkeâefjlÙee Kegueemee oslee Ùesle veener.
meojÛeer ceeueceòee ner Ûeesjerves efkebâJee ueyee[erves efceUefJeuesueer Demeles.
 efçe#ee:
1 ceefnvee les 1 Je<ex keâejeJeeme Je 5000 ®. heÙeËle ob[.
keâ}ce 126:
ÛeesjerÛee mebMeÙe Demeuesueer ceeueceòee leeyÙeele DemeuÙeeyeöue efkebâJee osT kesâuÙee yeö} leejCe
JÙeJemeeÙeer JeiewjWveer heesueermeebvee ceeefnleer ve osCes.
 pees keâesCeer leejCe JÙeJemeeÙeer, pegvÙee cee}ceòesÛee efJe›esâlee efkebâJee OeelegÛes keâece keâjCeeje keâeceieej
ÙeebÛÙeekeâ[s keâesCelÙeener ØekeâejÛee ÛeesjerÛee mebçeÙe Deme}s}e cee} leeyÙeele DeeuÙeeme lÙeebvee heesueerme
DeeÙegòeâ, DeOeer#ekeâ, efkebâJee heesueerme "eCÙeele leçeer ceeefnleer osCe yebOevekeâejkeâ Deens. leçeer ceeefnleer ve
efouÙeeme
 efçe#ee:
 ØelÙeskeâ JemlegÛÙee yeeyeleerle 2000 ®. ob[.
 meojÛee ceeue ne YeeoefJe keâuece 379, 384, 392, 403, 403, 404, 405, 410,
417, 418, 419, 420 Ùee iegvnŸeeleerue Demelees.
keâuece 130 De : jmlÙeele pegieej KesUCes.
 pees keâesCeer pegieejeÛÙee efkebâJee hewpes ceejCÙeeÛÙee ØeÙeespeveemee"er Flejebmen Skeâ$e ÙesF&ue efkebâJee DeMee
jmlÙeele Skeâ$e peceuesuÙee ueeskeâebceOÙes meeceerue nesF&ue.
 oesve efkebâJee DeefOekeâ Fmece hewpes ueeJetve Deefveef§ele KesU KesUleele Je ÙeeceOÙes efpebkeâCeeje hewmee efkebâJee
Jemleg efceUefJelees Deçee ke=âlÙeeyeö}
 efçe#ee:
2500 ®. ob[ efkebâJee mecepe osTve mees[tve oslee ÙesF&ue (JeÙe- hetJe& Jele&ve heentve)
keâ}ce 131:
keâ}ce 33 DevJeÙes kesâ}s}s efveÙece JewiewjWÛes Gu}bIeve kesâuÙeeyeö}
 efçe#ee:
De) pees keâesCeer keâ}ce 33 vegmeej kesâ}s}s efveÙece efkebâJee Deeosçe efkebâJee Deçee Deeosçeevegmeej efo}suÙee
hejJeevÙeeÛÙee keâesCelÙeener çeleeAÛes Gu}bIeve keâjs} efkebâJee Ùee keâ}ceeÛÙee Keb[ De Kee}er} keâesCeleener
DehejeOe keâjCÙeeme DeheØejsCee osF&} lÙee}e
1) pÙee efveÙeceevJeÙes Demes }eÙemevme osCÙeele Dee}s Demes} lees efveÙece pej keâ}ce 33 ÛÙee heesš keâ}ce
1 ÛÙee Keb[ (ye,ie,n) Ûee GheKeb[ (1 Je 2) efkebâJee Keb[ DeeÙe efkebâJee Keb[ Ùe vegmeej kesâ}s}e Demes}
lej 8 efoJeme Flekeâer kewâo efkebâJee 1250 ®heÙes õJÙeob[ efkebâJee oesvner
1De) Ùee efveÙeceevJeÙes Demes }eÙemevme osCÙeele Dee}s Demes} lees efveÙece pej keâ}ce 33 ÛÙee heesškeâ}ce
1 ÛÙee Keb[ j Ûee GheKeb[ 3 DevJeÙes kesâ}s}e Demes} lej 3 ceefnves kewâo efkebâJee 2 npeej ¤heÙes
õJÙeob[ efkebâJee oesvner
2) Gu}bIeve keâjCÙeele Dee}s}e efveÙece efkebâJee Deeosçe keâ}ce 33 ÛÙee heesškeâ}ce 1 ÛÙee Keb[ W ye
efkebâJee X vegmeej kesâ}s}e Demes} lej 3 cenerves kewâo efkebâJee 12500 jâ. õJÙeob[ efkebâJee oesvner.
3)Gu}bIeve keâjCÙeele Dee}s}e efveÙece efkebâJee Deeosçe keâ}ce 33 ÛÙee heesškeâ}ce 1 ÛÙee Keb[ N DeeefCe
O vegmeej kesâ}e Demes} lej 5 npeej ¤. õJÙeob[.
4) Gu}bIeve keâjCÙeele Dee}s}e efveÙece efkebâJee Deeosçe keâ}ce 33 ÛÙee heesškeâ}ce 1 ÛÙee Keb[ Ke
vegmeej kesâ}e Demes} lej
De) heefnuÙee DehejeOeeyeö} 1 ceefnvee kewâo efkebâJee 2500 ¤. õJÙeob[ efkebâJee oesvner
ye) velebjÛÙee DehejeOeeyeö} 6 ceefnves kewâo efkebâJee 5000 ¤. õJÙeob[
5) Gu}bIeve keâjCÙeele Dee}s}e efveÙece efkebâJee Deeosçe keâ}ce 33 ÛÙee heesškeâ}ce 1 ÛÙee keâesCelÙeener
Keb[eDevJeÙes kesâ}s}e Demes} DeeefCe lÙeeÛÙee Gu}bIeveeyeö} efçe#esÛeer lejleto keâjCÙeele Dee}er vemes}
lej 500 ¤. õJÙeob[
keâ}ce 134: keâ}ce 36
 (DeeÙegòeâ efkebâJee DeOeer#ekeâ DeeefCe Flej DeefOekeâeNÙeebÛee pevelesme efveoxMe osCÙeeÛee DeefOekeâej) vegmeej
kesâ}s}s efveÙece JeiewjWÛes Gu}bIeve kesâuÙeeyeö}
 efçe#ee: 5000 ¤. õJÙeob[
keâ}ce 136: keâ}ce 38 (ieeÙeve - Jeeove, DeeJeepe efkebâJee ieeWieeš Ûeeuet "sJeCÙeeme ceveeF& Jeiewjs
keâjCÙeeÛes DeefOekeâej) vegmeej kesâ}s}s efveÙece JeiewjWÛes Gu}bIeve kesâuÙeeyeö}
 efçe#ee: 3 ceefnves kewâo efkebâJee 5000 ¤. õJÙeob[ efkebâJee oesvner.
keâuece 137 : keâ}ce 41 (ceveesjbpeveeÛeer mLeeves peenerj meYee Ùeeleerue DeJÙeJemLee Jeiewjsyeöue heesueermeebveer
yeboesyemle keâjCes.) vegmeej kesâ}s}s efveÙece JeiewjWÛes Gu}bIeve kesâuÙeeyeö}
 efçe#ee: 500 ¤. õJÙeob[.
keâuece 140 keâ}ce 68 (heesueermeebÛes JeepeJeer DeeosMe heeUCÙeeÛes ueeskeâebJej yebOeve DemeCes.) DevJeÙes
efo}suÙee DeeosçeebÛes Gu}bIeve kesâuÙeeyeö}
 efçe#ee: 500 ¤. õJÙeob[.
 keâuece 141 keâ}ce 55,56,57 (De) 63 (De) (le[erheej ØekeâjCeemebyeOeer) vegmeej
efo}suÙee DeeosçeebÛes Gu}bIeve kesâuÙeeyeö}
 efçe#ee:
 1 Je<ee&heÙeËle kewâo DeeefCe ob[ hejbleg }sKeer vecego keâ}suÙee keâejCeebmee"er Demes} lÙee JÙeeflejerkeäle leer
efçe#ee 4 ceefnvÙeebhes#ee keâceer DemeCeej veener.
keâuece 142 pÙee #es$eeletve efveIetve peeCÙeeyeö} SKeeoÙee JÙeefkeäleme Deeosçe osCÙeele Dee}e Demes} lÙee
JÙeefkeäleves lÙee #es$eele hejJeeveieerefçeJeeÙe ØeJesçe kesâuÙeeyeö} efkebâJee leelhegjlÙee cegoleer keâefjlee hejle ÙesCÙeeme
hejJeeveieer efo}er Demeleebvee lÙee cegoleer velebjner jenCÙeeyeö} efkebâJee efveJeememLeeve efkebâJee efveie&ceve efkebâJee
Deeieceve Ùee mebyebOeer keâUefJeCÙeele keâmetve kesâuÙeeyeö}
 efçe#ee:
DehejeOe efmeæervelebj oesve Je<e& kewâo Je õJÙeob[ hejbleg Deçeer efçe#ee efkeâ }sKeer veceto kesâ}suÙee keâejCeemee"er
Demes} lÙee JÙeeflejerkeäle leer efçe#ee 6 ceefnvÙeehes#ee keâceer DemeCeej veener DeeefCe lÙee JÙeefkeäleme õJÙeob[
osKeer} nesF&}.
keâ}ce 143 keâ}ce 63 ÛÙee heesškeâ}ce 3 vegmeej (pÙee #es$eeletve efkebâJee lÙee }iele Deme}suÙee
efpeu¢eeletve efveIetve peeCÙeeÛee Deeosçe efo}e Demeleebvee peer JÙeefkeäle lÙee #es$eele hejle ÙesCÙeeÛÙee hejJeeveieermen
Dee}s}er JÙeefkeäle Deeosçe efouÙeeme mJele:}e heesef}meebÛÙee mJeeOeerve keâjs}) mJeeOeerve nesCÙeele keâmetj
kesâuÙeeyeö}
 efçe#ee : 2 Je<ex kewâo DeeefCe õJÙeob[
 keâ}ce 143 De keâ}ce 63 De (mebÛee}ve efkebâJee efcejJeCetkeâ efkebâJee efçeyeerjs efkebâJee meYee
ÙeeJej yeboer) vegmeej efo}suÙee DeeosçeeÛes Gu}bIeve kesâuÙeeyeö}
 efçe#ee:
1) keâ}ce 63 De heesš keâ}ce 1 Ûes Gu}bIeve kesâuÙeeme 1 Je<e& kewâo efkebâJee õJÙeob[ efkebâJee oesvner
2) keâ}ce 63 De heesš keâ}ce 2 Ûes Gu}bIeve kesâuÙeeme 3 Je<e& kewâo efkebâJee õJÙeob[ efkebâJee oesvner

keâuece 145 : Keesšs efveJesove Jeiewjs kesâuÙeeyeöue DeeefCe heesueerme DeefOekeâeNÙeebÛÙee iewJele&veeyeöue
efMe#ee.
1) veeskeâjer efceUefJeCÙeeÛÙee efkebâJee veeskeâjerletve cegòeâ nesCÙeeÛÙee keâejCeekeâefjlee Keesšs efveJesove keâjerue efkebâJee
KeesšŸee omleSsJepeebÛee GheÙeesie keâjerue.
2) De) efYe$esheCeeyeöue oes<eer Demesue.
ye) keâuece 29 Ûes GuuebIeve keâ®ve jepeerveecee osF&ue efkebâJee keâle&JÙeeJej melele iewjnpej jenerue.
keâ) keâesCelÙeener efveÙeceeÛes Je DeeosMeeÛes keâeÙeÅeeØeceeCes lÙeeÛes heeueve keâjCeej veener DeeefCe keâle&JÙeele
efve<keâeUpeerheCee oeKeefJeCes Je peeCetve yegpetve GheyebOeebÛes Yebie keâjCes efkebâJee nÙeieÙe kesâuÙeeyeöue oes<eer
Demesue.
[) pees keâle&JÙe heeueve ve kesâuÙeeyeöue lemesÛe keâesCelÙeener Flej keâeÙeÅeevJeÙes keâesCelÙeener efMe#esÛeer lejleto
keâjCÙeele Deeueer vemesue Demes keâle&JÙe ve kesâuÙeeyeöue oes<eer Demesue.
3) jpee mebheuÙeeveblej keâeceeJej npej nesCÙeele keâmetj kesâuÙeeÛee heefjCeece.
DeeheuÙee heoeÛeer keâle&JÙes yepeeJeCÙeeÛes mees[tve efoues Deens Demes mecepeCÙeele ÙesF&ue.

 efçe#ee : 3 ceefnves eEkeâJee 100 ®. ob[ efkebâJee oesvner

keâuece 147 : heesueerme DeefOekeâeNÙeeves $eemeoeÙekeâ jerleerves ØeJesMe keâjCes, Pe[leer IesCes, Deškeâ keâjCes.
De) keâeÙeosMeerj efceUeuesuÙee ØeeefOekeâejeefMeJeeÙe efkebâJee JeepeJeer keâejCeeefçeJeeÙe keâesCelÙeener heesef}me
DeefOekeâeNÙeeves Fceejleerle, penepe, lebyetle, peeiesle ØeJesMe keâjCes, Pe[leer IesCes.
ye) ceeueceòee efJeveekeâejCe pehle keâjCes.
keâ) JÙeòeâerme DeškeâeJetve "sJeCes, Pe[leer IesCes efkebâJee leer}e Deškeâ keâjCes.
[) leeyÙeeleerue JÙeòeâerJej Meejerefjkeâ DelÙeeÛeej keâjCes.
F) Oecekeâer osCes, DeeÕeemeve osCes.
 efçe#ee:
Deçee ØelÙeskeâ DehejeOeeyeö} 6 ceefnves kewâo efkebâJee 500 ®. ob[ efkebâJee oesvner
keâuece 148 : Deškeâ kesâuesuÙee Deejesheer JÙeòeâerme ob[eefOekeâeNÙeebheg{s hee"JeCÙeeme $eemeoeÙekeâ efjleerves
efJeuebye ueeJeCÙeeyeöue
 efMe#ee : 6 ceefnves efkebâJee 500 ®. ob[ efkebâJee oesvner
keâuece 151 : DeefOeefveÙeceeefJe®æ kesâuesuÙee DehejeOeeyeöue Kešuee oeKe} keâjCes ns heesueermeebÛÙee mJesÛÚe
efveCe&Ùeevegmeej DemeCes.
 keâuece 117, 119, 131, 134, 137, 139, 140 efkebâJee keâuece 144 ceOeer}
DehejeOe keâjle Demeleebvee leekeâero osleeÛe DehejeOe yebo kesâuee Demesue lej Kešuee YejCes DeeJeMÙekeâ
DemeCeej veener.
 lemesÛe DehejeOeeves iebYeerj mJe®heeÛes vegkeâmeeve Peeues vemesue lej DeeefCe leekeâero osleeÛe DehejeOe yebo
kesâues veener lej ob[eÛeer jkeäkeâce 2000/- ®. hes#ee DeefOekeâ DemeCeej veener.
ØekeâjCe 8
mejkeâejer veeskeâjeÛÙee keâle&JÙeeleerue mebj#eCe keâueces
 keâuece 159 : keâle&JÙeevegmeej meodYeeJeveehetJe&keâ kesâuesuÙee ke=âlÙeebyeöue keâesCeleener ob[eefOekeâejer efkebâJee
heesueerme DeefOekeâejer ob[ YejCÙeeme efkebâJee vegkeâmeeve Ye®ve osCÙeeme hee$e DemeCeej veener.
 keâesCeleener cenmetue DeeÙegòeâ, ob[eefOekeâejer efkebâJee heesueerme DeefOekeâejer.
 keâuece 160 : efveÙece efkebâJee efouesuee DeeosMe efkebâJee efveoxMe meodYeeJevee hetJe&keâ Debceueele
DeeCeuÙeeyeöue keâesCeleener ueeskeâmesJekeâ / JÙeòeâer ob[ YejCÙeeme peyeeyeoej vemeles.
 Ùee keâeÙeÅeevJeÙes keâesCeleener ueeskeâmesJekeâ efkebâJee Keepeieer JÙeòeâeRvee heesueermeebmeceJesle Deiej
mJeleb$eheCes keâece keâjeJes ueeieles. cnCetve lÙeebvee heCe mebj#eCe efoues Deens.
  ke=âleer DeeefCe keâle&JÙe Ùeele JeepeJeer mebyebOe heeefnpes.
 keâuece 161 : keâle&JÙeeÛÙee efveefceòeeves kesâuesuÙee ke=âlÙeebÛÙee yeeyeleerle Jeeo efkebâJee Kešues efJeefnle
cegoleerÛÙee Deele oeKeue ve kesâuÙeeme les efJeÛeejele ve IesCes efkebâJee HesâšeUtve ueeJeCes.
1) Jeeo efkebâJee Kešues ke=âlÙe Ie[uÙeeÛÙee leejKesheemetve 6 ceefnvÙeeveblej oeKeue keâjle DemeuÙeeme HesâšeUuee
heeefnpes. Demee oeJee cenmegue DeeÙegòeâ, ob[eefOekeâejer, heesueerme DeefOekeâejer, DeeefCe Keemeieer JÙeòeâer ÙeebÛes
efJe®æ Demelees.
 heesueerme DeefOekeâeNÙeeefJe®æ Demeuesuee keâesCeleener oeJee efkebâJee Kešuee, DehejeOe kesâuÙeeÛÙee
leejKesheemetve 2 Je<ee&ÛÙee Deele jepÙe MeemeveeÛÙee hetJe&cebpegjerves oeKeue kesâuee Demesue, lej
vÙeeÙeeueÙeeves lees efJeÛeejeLe& mJeerkeâejuee heeefnpes.
2) pej efoJeeCeer oeJee oeKe} keâjeJeÙeeÛee Demes} lej Deejeshe Demesue DeMee JÙeòeâerme efveÙeesefpele Jeeoeyeöue
keâceerle keâceer 1 ceefnvee Deieesoj veesšerme efoueer heeefnpes Je pÙee DevÙeeÙeeyeöue le›eâej kesâueer Demesue
lÙeeyeöueÛee hetCe& leheMeerue efouee heeefnpes Je Demes ve kesâuÙeeme Demee Jeeo HesâšeUCÙeele ÙesF&ue.
3) veesšerme yepeeJeCÙeele DeeuÙeeyeeyeleÛee hegjeJee oeKeue kesâuee heeefnpes. Deejesheerme ceejneCe keâjCes, ceesšej
Jeenve peesjele nekeâCes, ueeÛe IesCes, heesueerme heešueebvee mebj#eCe veener.
keâuece 163 : peeefnj veesšermee keâçee ÅeeJÙeele.
 veesšerme uesKeer Je me#ece ØeeefOekeâeNÙeeÛÙee menerefveMeer Demeueer heeefnpes.
 meeJe&peefvekeâ peeieer efleÛeer Øeleer efÛekeâšJetve, oJeb[er efhešJetve, Iees<eCee keâ®ve efkebâJee mLeeefvekeâ
Jele&ceevehe$eele efleÛeer peeefnjele osTve (meefJemlej veesšerme heæleerves heeefnpes Lees[keäÙeele yeeleceer vekeâes.)
 Jejerue meeOeveebhewkeâer keâesCelÙeener 2 efkebâJee DeefOekeâ meeOeveebÛeer efkebâJee lÙeeme ÙeesiÙe Jeešsue DeMee
keâesCelÙeener meeOeveebveer Øeefmeæ keâjCÙeele ÙesF&ue.