İNSANLIĞIN HAFIZASI TARİH -Neden-sonuç ilişkisi ve kaynaklara

Tarih: dayalı olma özellikleri tarihe bilim olma özelliği

-İnsanların geçmişteki yaşayışlarını kazandırır.
-neden-sonuç ilişkisi içinde
-yer ve zaman göstererek “Tarih yazmak, tarih yapmak kadar mühimdir.
-belgelere dayalı olarak Yazan yapana sadık kalmazsa değişmeyen
-objektif bir biçimde inceleyen bilim dalıdır. hakikat, insanlığı şaşırtacak bir mahiyet alır.”
M.Kemal Atatürk bu sözüyle tarih yazıcılığında
Objektif: Tarafsız – Nesnel OBJEKTİF – TARAFSIZ davranılması gerektiğine
vurgu yapar.
Tarihin olayların değerlendirilmesinde olayın
geçtiği dönemin koşulları dikkate alınmalıdır.
Tarih biliminin yöntemleri
1- Tarama: Kaynakları arama
Tarihin Konusu: Tarihin konusu insandır. 2- Tasnif: Kaynakları sınıflandırma
İnsana ait olan her şey tarihin konusu 3- Tahlil: Kaynakların yeterliliğinin
kapsamındadır. sorgulanması – çözümleme
-Siyasi: Cumhuriyetin İlanı 4- Tenkit: Kaynakların güvenirliğinin
-Askeri: Kurtuluş Savaşı sorgulanması – eleştiri
-Sosyal: Suriyelilerin Göçleri 5- Terkip: Sentez – Sonuç çıkarma
-Ekonomik: Sanayi Devrimi
-Kültürel: Yazının icadı OLAY VE OLGUYU AYIRIYORUM
-Dini: İslamiyetin doğuşu OLAY OLGU
-Mimari: Sultan Ahmet Camisi
Tarihte meydana Aynı türdeki olayların
gelmiş kısa süreli birleşerek uzun süreli
!Coğrafi olaylar doğrudan tarihi konusu olmaz
gelişmelerdir. yarattığı sonuçlardır.
ama coğrafi olayların etkileriyle ortaya çıkan
toplumsal olaylar tarihin konusu olur. Yeri ve zamanı Yeri ve zamanı
bellidir. belirsizdir.
Tarih Biliminin Yöntemi: ARAŞTIRMA Kısa sürelidir. Uzun sürelidir
-Tarihi olaylar incelenirken deney ve gözlem Özeldir. Geneldir.
yapılamaz. Biriciktir. Soyuttur.
-Tarihi olaylar tekrarlanamaz. Somuttur. Tekrarlanabilir.
-Tarihi bir olay değerlendirilirken dönemin Tekrarlanmaz.
geçtiği şartlara göre değerlendirme Ö: Ö: - Milliyetçiliğin
yapılmalıdır. - Malazgirt yayılması
-Tarihi bilgiler kesin değildir, yeni Savaşı - Anadolu’nun
belgelerle bilgiler değişebilir. Ancak yeni - Talas Savaşı Türkleşmesi
belgelerin hepsiyle bilgilerin değişmesi gibi bir - 17 Ağustos - Türkiyenin
şart yoktur. Depremi Çağdaşlaşması
-Bir olayın tarihi olay olarak
değerlendirilmesi için üzerinden belli bir zaman
geçmesi gerekir. Objektif davranabilmek için KAYNAK: Tarihi bilgi veren her türlü
gereklidir. malzemedir.
-Tarihi olaylar süreklilik gösterdiği için
olaylar arasında neden-sonuç ilişkisi vardır. Bir Birinci el kaynaklar(Ana Kaynak): Olayın geçtiği
olay, kendinden önceki bir olayın sonucunu ve döneme ait kaynaklardır: Kitabe, anıt, arkeolojik
kendinden sonraki bir olayın sebebini buluntu…
oluşturabilir. İkinci el kaynaklar: Birinci el kaynaklar
Ö: I.Dünya Savaşı’nın sonuçları II. Dünya kullanılarak üretilen her türlü kaynaktır. Olayın
Savaşı’nın nedenleridir. gerçekleştiği dönemden sonraya aittir.

Yazılı Kaynaklar: Tabletler, kitabeler, fermanlar,
beratlar.
Sözlü Kaynaklar: Destanlar, efsaneler,
menkıbeler
Sesli ve görüntülü kaynaklar: Resim, fotoğraf,
video
Gerçek eşya ve nesneler: Arkeolojik buluntular,
tarihi eşya ve nesneler
kronoloji ile değişim ve sürekliliği algılama gibi
yaşam becerilerini kazanmamızı sağlar.
- Bireyin vatan, millet, aile gibi kavramlara
daha çok değer vermesini sağlar.
- Olaylara geniş çaplı bakmayı ve her
yönüyle incelemeyi öğretir.
- Tarih öğrenmek insanın geçmişinden
ders alarak geleceğine yön vermesini sağlar.

Tasnif: Sınıflandırma. Tarihi olayların araştırma

ve inceleme kolaylığı olması için sınıflandırma
yapılır. ZAMANIN TAKSİMİ
Zamana göre sınıflandırma: Ortaçağ Tarihi, İnsan geçmişi bir düzene sokmak için asır, çağ,
XX.yüzyıl tarihi devir gibi terimlere başvurmuştur.
Mekana göre sınıflandırma: Türkiye Tarihi,
Mezopotamya tarihi Yazı sayesinde tarihin kaydını tutmaya başlayan
Konuya göre sınıflandırma: Kültür Tarihi, Dinler insanoğlu yazının keşfini bir dönüm noktası
Tarihi olarak kabul etmiştir. Bunun sonucunda yazıdan
önceki dönem tarih öncesi, sonraki zamanlar ise
tarihi dönemler olarak adlandırılmıştır. Zamanı
TARİHE YARDIMCI BİLİMLER sınıflandırmanın amacı, tarihi olayları araştırma
Kronoloji: Zaman bilimi ve inceleme kolaylığı sağlamaktır.
Arkeoloji: Kazı bilimi
Coğrafya: Yer bilimi Her toplumun tarihi sınıflandırması farklıdır.
Diplomasi: Ülkeler arası yapılan anlaşmaları Her toplum kendi toplumu için önemli olan
inceler olayları sınıflandırmalarda temel olarak
Paleografya: Eski Yazı bilimi almaktadır.
Epigrafya: Kitabe bilimi. ! Takvimi oluşturan milletler kendi tarihlerinde
Filoloji: Dil bilimi önemli gördükleri olayları başlangıç yılı kabul
Nümizmatik: Para bilimi ederler
Antropoloji: Irk bilimi
Etnografya: Kültür bilimi Takvim: Zamanı, yıllara, aylara, haftalara,
Heraldik: Arma bilimi günlere bölme metodudur.
Kimya: Tarihi buluntuların hangi zamana ait İlk Güneş Takvimi: Mısırlılar bulmuştur.
olduğunu tespit eder. İlk Ay Takvimi: Sümerler bulmuştur.
Sicilografi: Mühür, imza bilimi
Türklerin Kullandığı Takvimler
NEDEN TARİH? 1-12 Hayvanlı Türk Takvimi: Orta Asya’da
“Türk çocuğu, ecdadını tanıdıkça daha büyük İslamiyet öncesi kullanılmıştır. Güneş esas
işler yapmak için kendinde kuvvet alınmıştır. Yıllar hayvan ismi ile aylar ise sayı ile
bulacaktır.”M.Kemal belirtilmiştir.
Tarih öğrenmenin amaç ve faydaları nelerdir?
- Milli değerlerin öğretilmesinde etkilidir. 2-Hicri Takvim: İslamiyetin kabulü ile
- Mensubu olduğumuz toplum ve ülke ile kullanılmayan başlayan takvimi ilk defa
içinde yaşadığımız dünyayı anlamak için geçmişi Hz.Ömer düzenlemiştir. Başlangıç yılı
bilmemiz gerekir. Hicret(622) dir. Ay(Kameri) yılına göre
- Tarih öğrenmek; araştırma, kanıt düzenlenmiştir. Günümüzde hala dini bayram
kullanma, sorgulama, neden-sonuç ilişkisi ve günler için kullanılmaktadır.
kurma, eleştirel düşünme, empati, zaman ve
3-Celali Takvimi: Selçuklu hükümdarı - Tüketici bir toplum olmuşlardır.
Celaleddin Melikşah’ın emriyle Ömer Hayyam’a - Taşlardan ilk aletler yapılmıştır.
hazırlattırılmıştır. Başlangıç 1079 yılı kabül - İstanbul Yarımburgaz mağarası
edilmiştir. Güneş yılı esaslıdır. Antalya Karain Mağarası

4-Rumi Takvim: Osmanlı Devletinin mali işleri 2. Orta Taş- Mezolitik – Yontmataş
- Bu dönem Eski taş devri ile ortak özellikler
düzenlemek için kullandığı takvimdir. Güneş yılı
göstermektedir.
esaslıdır.
- Taşın yontulması sonucu İnsanlar bu
dönemde ateşi bulmuşlardır.
5-Miladi Takvim: Günümüzde tüm dünya - Bu dönemde obsidyen adı verilen doğal
tarafından yaygın olarak kullanılan takvimdir. volkanik camdan kesici aletler yapılmıştır.
Güneş yılına göre düzenlenmiş ilk takvim olan
Mısır takviminin bugünkü halidir. Son halini 3. Yeni Taş – Neolitik – Cilalı Taş
Romalılar vermiştir. Başlangıç 0 yılı İsa’nın - İnsanlar bu dönemde tarımsal üretimle
doğumu milat olarak adlandırılmıştır. birlikte yerleşik yaşama geçerek ilk köy ve şehirleri
kurmuşlardır.
- Tüketici bir toplumdan üretici bir topluma
geçilmiştir.
- Hayvanlar evcilleştirilerek hayvancılık
faaliyetleri yine bu dönemde başlamıştır.
İNSANLIĞIN İLK İZLERİ - Araç gereç kullanımı yaygınlaşmıştır.
- El değirmenleri ile tahılların öğütülerek
Tarih Öncesi Yaşam kullanılmıştır.
Tarih YAZI ile başlar. Yazının bulunmasından - Kilden yapılmış Çanak çömlekler pişirilerek
önceki döneme “Tarih Öncesi Dönem veya ilk saklama kapları yapılmıştır.
Karanlık Çağlar” denir. Bu isimlendirmenin - DİYARBAKIR ÇAYÖNÜ: Anadoludaki ilk köy
nedeni, yazıdan önceki dönemle ilgili yerleşimidir. En eski buğday burada bulunmuştur. -
bilgilerimizin az olmasından dolayıdır. - URFA GÖBEKLİTEPE: İlk tapınak burada
bulunmuştur.
- KONYA ÇATALHÖYÜK: Dünyadaki ilk şehir
Tarih öncesi dönemin aydınlatılmasında tarihe
yerleşimidir.
en çok yardımcı olan bilim dalı ARKEOLOJİ dir.
Arkeoloji sayesinde ele geçen kalıntılar
Taş devirlerinden sonra sırasıyla MADEN
incelenerek o dönemle ilgili bilgi sahibi oluruz.
DEVİRLERİ olan BAKIR, TUNÇ ve DEMİR
dönemleri yaşanmıştır.
Buzulların erimesinden sonra insan yaşamına en
uygun coğrafya MEZOPOTAMYA adı verilen
Bakır çağında tekerlek bulundu.
Fırat ve Dicle nehirleri arasındaki BEREKETLİ
Çorum Alacahöyük bu dönemde önemli bir
HİLAL bölgesidir.
merkez.
Yazının icadından önceki dönem
Tunç çağında ticaret çok gelişti. Kayseri Kültepe
sınıflandırılırken insanların kullandığı araç-gereç
bu dönemde önemli bir pazar yeri. İlk şehir
ve madenlerden yola çıkılmıştır.
devletleri “site”ler kuruldu.

TAŞ DEVİRLERİ Demir çağında Anadolu’daki en önemli yer

Truva’dır.
1. Eski Taş- Paleolitik - Kabataş
- İnsanlık tarihinin en uzun çağıdır. 2.5 NOT: Tarih öncesi dönemde her toplum aynı
milyon yıl sürmüştür.
anda aynı dönemi yaşamamıştır. Uygarlıklar
- İnsanlık tarihinin en ilkel dönemidir.
arasında gelişmişlik düzeyinde farklılıklar
- İnsanlar bu dönemde mağaralarda
konargöçer şekilde yaşamışlardır. vardır.
- Avcılık toplayıcılık yaparak yaşamlarını
devam ettirmişler.
NOT: Tarih öncesi dönemde her toplum sırasıyla
bu dönemleri yaşamamıştır. Bazı toplumlar
Demir Çağlarını yaşamadan başka toplumlardan
yazıyı almıştır. Tarih öncesi dönemde devirler
arasında atlamalar olabilir.
SÖZLÜ KÜLTÜR: Efsane, Mitoloji(Mit), Destan
Türk Destanları: Türeyiş, Göç, Ergenekon
YAZININ GELİŞİMİ
Sümerler, Ziggurat adını verdikleri tapınaklar
inşa ettiler. Bu tapınaklar çok katlı yapılar olup,
bir katı okul, bir katı gözlem evi, bir katı tapınak,
bir katı da tahıl ambarı şeklinde
kullanılmaktaydı. Bu tahıl ambarlarına insanlar
ürettikleri ürünleri getirip rahiplere ürünlerini
kayıt altına aldırıyorlardı. Rahipler tapınağın
muhasebesini tutabilmek için kil tabletler
üzerine çeşitli sembollerle işaretler yapmaya
başladılar. Böylece çivi yazısı olarak bilinen
Piktografik – sembol yazı doğmuş oldu.
Sümerler, yazıyı gelecek nesillere aktarabilmek
için tablet evi adı verilen okulları da yine bu
zigguratların içerisinde muhafaza etmişlerdir.
Öğretmen, tablet evinin babası, öğrenci ise
tablet evinin oğlu diyerek okulu bir aile ocağı
kabul etmişlerdir.
Sümerler tarafından bulunan çivi yazısı, aynı
coğrafyadaki Asurlar, Akadlar, Babiller gibi
uygarlıklar tarafından da kullanılmıştır. Hatta
Asurlar, ticaret sayesinde yazıyı Anadolu’ya
taşımışlardır.
Hiyeroglif: Mısır uygarlığına ait resim yazısıdır.
Papirüs adı verilen kağıtlara yazılmıştır.
Alfabe: Fenike uygarlığı, Sümerlerin çivi yazısı
ile Mısırlıların resim yazısını birleştirerek tarihte
bilinen ilk alfabeyi oluşturmuştur. Bu alfabeye
daha sonraları Yunanlılar ve Romalılar da çeşitli
katkılar yaparak bu günkü Latin alfabesini
oluşturmuşlardır.
Parşömen: Bergamalılar tarafından hayvan
derisinden icat edilmiş olan kağıttır. Mısır
papirüsüne rakip olmuştur.
NOT: İnsanların ihtiyaçları onları buluş yapmaya
teşvik etmiştir. Tarımsal hayatı kontrol altına
almaya çalışan Mısır uygarlığı, ilk güneş
takvimini bulmuşlardır. Bu durum astronomi
biliminin doğmasını sağlamıştır. Yine
Mezopotamya da kurulan Zigguratlardaki
gözlem evleri sayesinde Merkür, Venüs, Mars,
Jüpiter, Satürn gibi gezegenlerin varlığını
insanoğlu daha ilkçağda keşfetmiştir.
NOT: insanoğlu karşılaştığı hastalıkların
üstesinden gelmeye çalışmış. Bu durum Tıp
biliminin gelişimine katkı sağlamıştır. İlk
hekimler hastaların durumunu tespit edebilmek
için suya bakarak kestirimlerde bulunduğundan
hekimler için “suyu tanıyan kimse” denilmiştir.
Strabon: ilkçağda Anadolu’da ve çevresinde
geziler yapan Amasyalı coğrafyacıdır. Coğrafya
adlı eseri 17 bölümden oluşur.
Arşimet: Suyun kaldırma kuvvetini bulan
dünyaca ünlü fizikçidir.
İLK ÇAĞ’DA BAŞLICA MEDENİYET
HAVZALARI
İRAN MEDENİYETİ(PERSLER): Geniş topraklara
sahip oldukları için yönetim kolaylığı olması
açısından satraplık adı verilen eyalet sistemini
geliştirdiler.
Posta teşkilatını ilk kez Persliler kurdu.
Lidyalılarla birlikte Kral Yolu’nu inşa ettiler.
HİNT MEDENİYETİ:Matematikçiler sıfırı ilk defa
kullanmaya başladılar. Hint coğrafyası zengin
kaynakları yüzünden sürekli yağmalandı.
Baharat Yolu buradan başlayıp Akdeniz’e kadar
deniz yolu ile ulaştı. Hint uygarlığında katı bir
sınıfsal sistem olan KAST sistemi yaygındı. Bu
sistemin başında bulunan BRAHMANLAR,
Brahmanizm adlı inancı ortaya koydular.
ÇİN MEDENİYETİ: Kağıt, barut, pusula ve
matbaayı icat ettiler. Masaj ve akupunturu
tedavi amaçlı kullandılar. Hun saldırılarından
korunmak için Çin Seddi’ni inşa ettiler. Çin’den
başlayan İpek yolu, tarihteki en önemli ticaret
yolu oldu.
MEZOPOTAMYA UYGARLIKLARI
1.SÜMERLER: Ziggurat adı verilen tapınaklarda
ilk yazıyı buldular. İlk ay takvimini oluşturdular.
Kral Urkagina tarafından ilk defa yazılı hukuk
kuralları belirlendi.
2.BABİLLER: Mimaride Babil’in asma bahçeleri
ve Babil kulesini yaptılar. Kral Hammurabi
tarafından belirlenen Hammurabi yasaları, ilk
çağdaki en sert yasalardır. Kısas esasına dayanır.
3.ASURLULAR: Mezopotamya’nın kuzeyinde
Kral Yolu üzerinde kuruldular. Kolonicilikle
(Ticaretle) uğraşarak Anadolu’ya yazıyı taşıdılar.
Tarihte bilinen ilk kütüphaneyi de Asurlular inşa
ettiler.
YUNAN MEDENİYETİ: Yunan uygarlığı Ege denizi
çevresinde kuruldu. Bu uygarlıkta ilk kez
seçimlerin yapılması cumhuriyetin ve
demokrasinin ilk izleri kabul edilir. Tales,
Pisagor, Sokrates, Hipokrat, Homeros, Heredot
gibi önemli kişiler Yunan uygarlığında
yaşamıştır. Tanrılarını insan şeklinde düşünerek
onların heykellerini yaptılar. Olimpia dağında
yaşayan Tanrı Zeus’u memnun edebilmek için ilk
olimpiyatları yaptılar.
ANADOLU MEDENİYETLERİ
1.HİTİTLER: Pankuş adını verdikleri meclis
oluşturdular. Tavananna denilen kraliçe
yönetimde söz sahibi oldu. Hititler, Sümerlerden
aldıkları insancıl kanunları geliştirerek evlenme,
boşanma, miras gibi konularla ilgili de kanunlar
yaptılar. Anal adı verilen yıllıklarını tanrılarına
hesap vermek için yazdılar. Mısır uygarlığı ile
yaptıkları savaşta bilinen ilk yazılı anlaşma olan
KADEŞ ANTLAŞMASI(MÖ1280)’nı yaptılar.
2.LİDYALILAR: Tarihte bilinen ilk madeni
parayı(Sikke) bastılar. Pers uygarlığı ile birlikte
Kral Yolu’nu inşa ettiler.
3.FRİGLER: Tarım, hayvancılık ve dokumacılıkta
ilerlediler. Tarımı ve hayvancılığı koruyan çok
sert kanunlar yaptılar. Tapates adı verilen halı
ve kilimleri dokudular. İlk Fabl örneklerini de
Frigler gerçekleştirdi.
4.URARTULAR: Van gölü çevresinde Tuşpa
kentini kurdular. Tarımı geliştirmek için su
kanalları ve su bentleri inşa ettiler. Maden
işleme sanatında geliştiler.
MISIR UYGARLIĞI
Nil nehri etrafında yaşadılar. Hacim ve alan
hesaplamalarında ilerleyerek Piramit adı verilen
kral mezarlarını inşa ettiler. Astronomi de
ilerleyerek ilk güneş takvimini buldular. Tıp,
eczacılık ve kimyada ilerleyerek ölülülerini
mumyaladılar(Ahiret inancı). Hiyeroglif yazısını
ve papirüsü keşfettiler.
DOĞU AKDENİZ UYGARLIKLARI
1.FENİKELİLER: Deniz ticaretine yönelerek
kolonicilik faaliyetlerini başlattılar. Çivi yazısı ile
resim yazısını birleştirip ilk alfabeyi keşfettiler.
2.İBRANİLER: tarihteki ilk tek tanrılı din olan
Musevilik İbraniler arasında yayıldı. Bu dini
sadece Yahudilere gönderilmiş olduğunu kabul
ettikleri için başkalarına yaymadılar. Bu yüzden
bu dine Milli Din denildi.
İNSAN VE GÖÇ
Neolitik devirden itibaren başlayan tarımsal
üretim ve yerleşik yaşam ilkçağ boyunca birçok
toplum tarafından kabul edilmiştir. Ancak
yerleşik yaşama geçmeyen konargöçer
toplumlar da bu dönemde varlıklarını devam
ettirmişlerdir. Konargöçer toplulukların temel
geçim kaynağı hayvancılık olmuştur.
Konargöçer yaşam tarzı bir seçim olarak kabul
edilebilir. Ancak insanlar her zaman seçimleri
doğrultusunda yer değiştirmezler. Bazen de
siyasi ekonomik, dini ve coğrafi nedenlerle
bulundukları bölgeleri terk edip göç etmek
zorunda kalmışlardır.
Ege Göçleri: Doğu Avrupa ve Balkanlardan
güneye inen Dorlar, Yunanistan üzerine göç
etmiştir. Yunanistandaki toplumlar ise Anadolu
ve Mısır üzerine göç etmek zorunda kalmıştır.
Hitit devleti bu göçle yıkılmıştır.
Babil Göçleri: Arabistan’dan Mezopotamya
üzerine gerçekleşmiş ve Sümerlerin yıkılmasıyla
son bulmuştur.
Akad Göçü: Suriye üzerinden Sümerler üzerine
olmuştur. Akadlar sümer kültürünü
benimsemişlerdir.
Hurri Göçü: Doğu Anadolu’dan Mezopotamya
üzerine gerçekleşmiştir.
Frig Göçleri: Makedonya ve Trakya’dan Anadolu
üzerine gerçekleşmiştir.
İç Asya Göçleri: Orta Asya’da yaşayan Türkler
tarafından gerçekleştirilmiştir.
Semavi dinlerin ortaya çıkmasıyla birlikte önce
Filistin bölgesindeki Yahudiler, çok tanrılı
toplumlar tarafından göç ettirilmişlerdir. Aynı
şekilde Hristiyanlığın ortaya çıktığı dönemde de
baskılar devam etmiştir.
İlkçağ’ın Tüccar Toplulukları – Kolonicilik
Asurlar: Anadolu, Mezopotamya, Suriye, Filistin
bölgelerinde kara ticareti yapmışlardır.
Fenikeliler: Doğu Akdeniz’de geniş bir ticaret ağı
kurarak Kolonicilik yapmışlardır. Sicilya,
Sardunya ve İspanya’ya kadar uzanmışlardır.
Lidyalılar: Gediz ve Küçük Menderes vadisinde
kurulan Lidyalılar, parayı bularak ticaretin
gelişmesine katkıda bulundular. Kral Yolu’nda
ticaret yapmışlardır.
Soğdlar: Orta Asya’da ipek yolu üzerinde ticaret
yapmışlardır.
KABİLEDEN DEVLETE
Kabile, aynı atadan gelen ve birbirine kan
bağıyla bağlı bulunan büyük insan topluluğuna
verilen isimdir.
Coğrafya ve iklim koşullarının etkisiyle kabileler
birleşerek zamanla şehir devletlerini
oluşturmuşlardır. Bu şehir devletlerine
-Mısırlılar NOM
-Sümerler SİTE
-İyon ve Dorlar POLİS
Kabileler veya şehir devletlerinin başında krallar
bulunmaktadır. Şehir devletleri güçlü oldukları
zamanda bağımsız hareket etmişlerdir. Ancak
şehir devletleri güçsüz olduklarında daha bir
büyük kralın egemenliğinde kalmışlardır. Bir
kralın egemenliği altında birden fazla şehir
devleti varsa merkezi otorite güçlüdür.
İMPARATORLUK: Çeşitli milletlerin bir araya
gelerek oluşturduğu siyasi yapıdır.
İmparatorluklar sınırları geniş devletlerdir. Bu
devletlerin bu kadar büyümesinin sebebi
madenin işlenmesiyle birlikte komşu devletlere
ve kabilelere üstünlük kurulmasıdır.
TEOKRATİK YÖNETİM: ilkçağ uygarlıklarında
kralların ülkeyi tanrı adına yönettikleri kabul
edilirdi. Ülkeyi din kurallarına göre yönetirlerdi.
Dine dayalı olarak yönetilen devletlere
Teokratik devlet denir. Mısır uygarlığında
Firavun adı verilen krallar aynı zamanda
tanrıdır. Meşruiyet kaynağı DİNDİR.
MONARŞİK YÖNETİM: Yönetimin tek bir kişi
tarafından sağlandığı devletlere denir. Bütün
güç kralın elindedir.
HELENİZM: Makedonya Kralı Büyük İskender
gerçekleştirdiği seferlerle Hindistan’a kadar
uzanarak çok geniş bir coğrafyayı ele geçirdi.
Böylelikle Doğu ile Batı kültürleri kaynaştı. İşte
bu kaynaşmadan yeni bir kültür doğdu. Buna
Helen Kültürü denir.
ROMA İMPARATORLUĞU: Krallık ve
Cumhuriyet aşamalarından sonra imparatorluk
aşamasıyla altın çağını yaşamıştır. Krallık ve
Cumhuriyet dönemlerinde Kral, senatoya karşı
sorumlu olmuştur. Agustus döneminde yönetim
saltanata dönüşmüştür. Senatoda sadece
patriciler adı verilen soylular yer almıştır.
Plepler ve kölelerin fazla hakları yoktur.
PANKUŞ MECLİSİ: Hititlerde soylulardan oluşan
meclistir. Hitit kralları yapacağı işleri bu meclise
danışırdı.
TAVANANNA: Hitit Kraliçesidir. Yönetimde
etkilidir.
OLİGARŞİK – ARİSTOKRATİK YÖNETİM:
Yönetimin belli bir grup tarafından seçilerek
oluşmasıdır. Bu grup genellikle soylulardır.
Oligarşik yönetim Yunanlılarda görülmüştür.
Seçim anlayışı ilerleyen dönemde Cumhuriyet
yönetiminin oluşmasında etkilidir.
TİRANLIK: Zorla ve güç kullanılarak ele geçirilen
yönetimlere de Tiranlık denir.
SATRAPLIK: Persler, ülke sınırları çok geniş
olduğu için yönetim kolaylığı olması açısından
ülkeyi satraplık adı verilen eyaletlere ayırarak
yönettiler. Bu yönetim birimlerinin başına satrap
adı verilen valiler atanmıştır. Zaman zaman
merkezden yollanan memurlar ile satraplar
denetlenmiştir.
POSTA TEŞKİLATI: Persler tarafından
bulunmuştur. Merkezi otoriteyi artırmak ve
eyaletler arasında iletişim sağlamak için
kurulmuştur.
EYALET SİSTEMİ: Roma imparatorluğunun
uyguladığı sistemdir. Bu sistem aslında Perslerin
kullandığı satraplık ile aynıdır. İskender’in
seferleri sonucunda Doğu’dan Batı’ya
aktarılmıştır.
Roma İmparatorluğu’nda danışma kurulu olarak
senatoyu görüyoruz. Senatoya sadece soylular
girebiliyordu. Soylulara Patriciler denirdi.
Roma’ya sonradan gelenlere ise Plepler
denilmiştir. Bunların dışında bir de köleler vardı.
Bu üç sınıfın mücadeleleri Roma’da 12 Levha
kanunlarının oluşmasında etkili olmuştur.
İLK DEVLETLERDE ASKERİ, SOSYAL ve
EKONOMİK YAŞAM
Medeniyetlerin temel geçim kaynaklarını
belirleyen coğrafyadır. Coğrafyanın özelliklerine
göre tarım, hayvancılık, denizcilik gibi ekonomik
uğraşlar oluşmaktadır.
Mısır’da Nil nehrinin taşması sonucu tarlaların
sınırı birbirine karışmaktadır. İnsanlar tarlalarını
doğru bir şekilde ayırabilmek için geometriye
önem verdiler. Ayrıca taşkınların ne zaman
olacağını hesaplamaya çalıştıklarından ilk Güneş
yılı takvimini Mısırlılar bulmuşlardır. Astronomi,
geometri ve matematikte ilerlemişlerdir.
Mısır’da üretim Tanrı-Kral olarak görülen
Firavunlar için yapılmıştır. Bu yüzden halk kiracı
konumunda tarımsal faaliyetlerini
gerçekleştirmiştir. Ölümden sonraki
yaşama(ahiret inancı) inanan Mısırlılar ölülerini
mumyalamışlardır. Mumyalama faaliyetleri
sayesinde tıp, eczacılık, kimya, anatomi gibi
bilim dalları gelişmiştir. Ayrıca Firavunlar için
anıt mezar niteliğinde piramitleri inşa
etmişlerdir.
KADEŞ ANLAŞMASI: Mısır ve Hitit devletleri
arasında Suriye toprakları için savaş çıkmıştır. Bu
savaşın sonunda Kadeş Anlaşması MÖ 1280 de
imzalanmıştır. Bilinen ilk yazılı anlaşmadır.
LİDYALILAR, Batı Anadolu’da Sardes’ten
başlayıp Mezopotamya’ya uzanan kral yolunu
inşa ettiler. Kral yolunda ticaret yaptılar. Ticareti
geliştirmek için parayı icat ettiler.
FRİGLER, Eskişehir civarında tarım, hayvancılık
ve dokumacılık yaptılar. Tarımı korumak için sert
kanunlar yaptılar. Tapates adlı halılar
dokudular. Eşek kulaklı Midas, en ünlü
hükümdarlarıdır. Fabl adı verilen hayvanların
konuşturulduğu hikayeler de Frigler tarafından
oluşturulmuştur.
YUNANLILAR: Yunanistan coğrafyası tarıma çok
elverişli olmadığı için Yunanlılar ticarete daha
fazla önem vermişlerdir. Kolonicilik faaliyetine
yönelen Yunanlılar, zeytinyağı ve şarap
imalatına önem verip bu ürünlerin ihracatını
yapmışlardır. Yunanlılar coğrafyanın da etkisiyle
şehir devletleri halinde yaşamışlardır. En önemli
şehir devletleri ise Atina ve Sparta olmuştur.
ROMA İMPARATORLUĞU, Kolonicilik
faaliyetlerini Yunanlılardan öğrenmişlerdir.
Ancak Yunanlılardan farklı olarak koloni olarak
gördükleri yerleri işgal ederek sınırlarını hızla
genişletmişlerdir. Roma imparatorluğu en geniş
sınırlarına ulaştığında Akdeniz’in etrafını
tamamen almışlardır. Romalılar ticareti
geliştirmek için yol yapımına önem verdiler.
Ayrıca Akdeniz ticareti de onların zamanlarında
hızlı bir gelişme kaydetti.
Kolonicilik yapanlar:
-Fenikeliler
-Asurlular
-Lidyalılar
-Soğdlar
-İyonlar (Yunanlılar )
-Romalılar
Ayrıca Hititlerde kolektif cezalar da
uygulanmıştır. Yani sadece suçluya değil
ailesine de ceza verilmiştir.
Frig Kanunları: Anadolu’da tarım ve hayvancılığı
koruyucu sert kanunlar yapmışlardır. Öküz
kesenin ve saban kıranın cezası idamdır.
On Emir: İbranilere ait kanunlardır. İbraniler tek
tanrılı dine inanan ilk uygarlık olmuştur. On
Emir, tanrısal kaynaklıdır. On Emir, Musevilik
inancının temelidir.
Türk Töresi: Türklere ait yazılı olmayan hukuk
kurallarına Töre denir. Töre’nin kaynağı örf,
adet ve geleneklerdir. Hükümdarlar dahi töreye
uymak zorundadırlar.

KANUNLAR DOĞUYOR

Hukuk, toplum düzenini sağlamak için çıkarılmış

ve devlet eliyle güçlendirilmiş kurallar
bütünüdür. İnsanların toplum hâlinde yaşamaya
başlaması ve ilk siyasi teşkilatların oluşmasıyla
birlikte hukuka ihtiyaç duyulmuştur.

Urkagina Kanunları: İlk yazılı kanunlar Sümerler

de görülmektedir. Bu kanunlar insancıl
kanunlardır. Fidye esasına dayanır.

Hammurabi Kanunları: Babil kralı

Hammurabiye aittir. Bu kanunlar çok sert
kanunlardır. Kısasa kısas esastır.

Hitit Kanunları: Anadolu’nun en köklü

medeniyeti olan Hititlerin kanunları, Sümer
kanunları olan Urkagina kanunlarına benzer,
insancıldır. Hitit kanunlarında evlenme,
boşanma, nikah, nişan gibi aileyle ilgili huşulara
yer verilmiştir. Ortadoğu kavimlerinden sadece
Hititlerde kadına da boşanma hakkı verilmiştir.
Hitit kanunları kasten öldürme ile kazara
öldürmeyi birbirinden ayırmıştır. Hitit kanunları
çağdaşı kanunlardan daha gelişmiştir.