Soy Ağaçları Üzer nden Evr m n Anlatımı: Son Ortak Ata ve En Yakın... http://evr magac .

org/makale/416

Soy Ağaçları Üzer nden Evr m n Anlatımı: Son Ortak

Ata ve En Yakın Ortak Ata
18 May, 22:03 (Cumartes , 18 Mayıs 2013, 22:03:37) – Yazdır

Tweet (https://tw tter.com/share)

Günümüzde evr m n kabulünün b l m nsanları arasında neredeyse st snasız olarak olduğu artık b l nen b r gerçek.
Tekn k detaylar ç n buradak makalem z (http://evr magac .org/makale/415/) okuyab l rs n z. Halk arasındak durum
pek böyle olmasa da, g derek evr m n kabulünün arttığını söyleyeb l r z. Çünkü b l msel gerçekler ortaya çıkmayı
sürdürdükçe, bu gerçekler öyle veya böyle halka da ulaşmaktadır. Bunun sonucunda, net b r doğa yasası olan
evr m n halk arasındak anlaşılma oranı da artmaktadır.

Ne var k , evr m kabul eden b rçok nsanın b le aklında tam olarak evr m n nasıl gerçekleşt ğ konusunda soru
şaretler bulunmaktadır. Örneğ n b rçok nsan "kullanılan organların, kullanılıyor olmalarından ötürü evr mleşt ğ n "
düşünerek Lamarckçı b r evr m anlayışına hapsolmaktadırlar. Bunun neden böyle olmadığını buradan
(http://evr magac .org/makale/207/)ve buradan (http://evr magac .org/makale/99/) okuyab l rs n z. Bunun g b b rçok
bas t ama yaygın tekn k hata halk arasında dolaşmaktadır. Bu hataların halk arasında yayılmasının b rçok b l nçl ve
b l nçs z neden vardır.

Evr msel b yologların ve evr m halka anlatan k ş ler n önem burada devreye g rmekted r. Bu k ş ler n evr m halkın
anlayacağı; ancak b l msel gerçekler de tamamen yansıtacağı b ç mde aktarması çok büyük önem taşımaktadır.
Örneğ n sırf nsanları ürkütmemek adına nsanların b r maymun türü olmadığını söylemek, onlarla kuzen olduğunu
söylemek ve detaya g rmeden, yüzeysel açıklamalarla geç rmek Evr m Ağacı olarak b z m açımızdan b l msel b r
katl amdır. İnsanların şempanze, gor l, orangutan g b modern türlerden evr mleşmed ğ n ve bunların kuzenler
olduğunu söylemek elbette tamamen doğrudur. Ancak günlük yaşamda kullanılan "maymun" kel mes n n b l msel
l teratürdek karşılığı olan S m formes nfratakımını zah ed p, nsanın da bu grup çer s ndek b r hayvan türü
olduğunu da bel rtmek gerekmeked r. Nasıl k aslanlar, ked g ller a les n n panterler c ns n n b r üyes yse, nsan da
pr matlar takımının, maymunlar nfratakımının, nsansı maymunlar süpera les n n b r üyes d r.

İşte bu sebeple bu yazımızda s zlere evr mle lg l çok temel b rkaç noktadan bahsedecek ve evr m kolay b r
benzetme yoluyla nasıl anlayab leceğ n z ve nasıl kolayca d ğer nsanlara aktarab leceğ n z göstermeye
çalışacağız. Bu anlatım yöntem herhang b r kaynaktan es nlen lmem şt r ve tamamen Evr m Ağacı olarak b zler n
gel şt rd ğ b r anlatım yöntem d r. Bu anlatım temel olarak akrabalık l şk ler ve ortak ata kavramlarına yönel kt r.
Ancak bu sınıflandırmaların, d ğer türlerle kuzen veya akraba olmanın, vb. kavramların anlaşılması ç n kolaylıklar
sağlayacaktır. Umuyoruz k s zlere de faydalı olacaktır.

Evr msel Süreçler Anlamak ve Anlatmak

Esasında evr msel süreçler anlatmanın b rçok yolu bulunmaktadır. Ancak b ze kalırsa bunlardan en sabetl s ,
b reysel soy ağaçlarımızı (belk küçükken yaptığınız, deden z n dedeler n ve akrabalarınızı çeren ç z mler),
türümüzün evr msel soy ağacına bağlayan anlatımdır. Bunu şöyle özetleyeb l r z:

Her b r m z, kardeş m ze oldukça benzer z. Bunun sebeb anne-babalarımızın ortak olması ve onlardan aldığımız
genler n, b rb rler ne aşırı benzer olsa da, halen bell başlı farklılıkları taşıyor olmasıdır. Bu ufak farklılıklar,
kardeş m zle aramızdak farkı yaratır. Benzer şek lde, b r nc derece kuzenler m ze (amca, teyze ve dayı çocukları)

1 -> 8 12.7.2014 15:46

Soy Ağaçları Üzer nden Evr m n Anlatımı: Son Ortak Ata ve En Yakın... http://evr magac .org/makale/416

de benzeyeb l r z. Ancak bu benzerl k genelde her zaman kardeş m ze olan benzerl kten düşüktür. Kuzenler m ze
benzer z, çünkü dedeler m z ortaktır. Kuzenler m zle olan benzerl ğ m z, kardeşler m zden düşüktür, çünkü genler
daha fazla ayrışmıştır ve araya daha fazla nes l g rm şt r. Eğer k genomlarınız yan yana d z lecek olursa,
kardeş n zle olan nükleot t bazındak benzerl ğ n z, kuzenler n ze göre daha fazla olacaktır. Buraya kadar anlatılanları
aşağıdak soy ağacından nceleyel m:

Soyağacında kareler erkekler , da reler se d ş ler göstermekted r. Burada I, II ve III numaralar nes ller
göstermekted r. 1, 2, 3, ..., 9 g b numaralar se o nes l çer s ndek b reyler göstermekted r. D yel m k bu
soyağacında III. nes ldek 1 numaralı b rey (III-1 d yel m buna kısaca), bu yazının okuru olarak s z olun (dolayısıyla
d ş oluyorsunuz). Bu durumda III-2 numaralı b rey s z n erkek kardeş n z olacaktır. III-3, III-4, III-5 ve o sıradak
d ğerler se s z n 1. dereceden kuzenler n z olacaktır. Çünkü bakacak olursanız II-1 s z n babanız, II-2 se annen zd r.
Fark edecek olursanız, bu durumda, bu soy ağacı s z n baba tarafınızın soy ağacıdır, çünkü deden z (I-1) ve
babaannen zden (I-2) çıkan ç zg , doğrudan babanıza (II-1) g tmekted r ve annen z bu soyağacına dışarıdan
katılmaktadır. Onun da kend ne a t b r soyağacı vardır elbette ama burada göster lmemekted r. Dolayısıyla, örneğ n
I-3 numaralı b rey babanızın erkek kardeş d r (dolayısıyla s z n amcanızdır). Bu b rey n çocukları, s z n ç n amca
çocukları olarak geçer ve 1. derece kuzenler n zd r. Soy ağacını bu şek lde okuyarak farklı akrabalıkları göreb l rs n z.

Ş md , nes l konusuna ve bazı tekn k kavramlara odaklanalım:

Evr msel b yoloj de en yakın ortak ata olarak b l nen b r kavram bulunmaktadır. Bu kavram, soy ağacı üzer nde ele
alınan k b rey n yaşamış olan son (en yakın) ortak ebeveyn ne şaret eder. Eğer k türlerden bahsed yorsak bu en
yakın ortak ata, b r başka türdür. Bu durumda, o türe şaret etmek ç n evr msel b yoloj de son ortak ata der z. Yan
eğer b reyler n ortak atasından bahsed yorsak, b r başka b reyden bahsedeceğ m z ç n en yakın ortak ata der z.
Eğer türlerden bahsed yorsak son ortak ata der z. İk s aynı şeyd r; sadece karışıklığı önlemek amacıyla böyle ufak
b r fark vardır. Yukarıdak soy ağacına ger dönel m:

Kardeşler m zle olan en yakın ortak atamız anne-babalarımızdır. Yan kardeş n zle ortak atanız sadece 1 nes l
önce yaşamıştır ve -umuyoruz k - yaşamaktadır. Bu durumda atalarınızla aynı zamanlarda ve mekanlarda

2 -> 8 12.7.2014 15:46

Soy Ağaçları Üzer nden Evr m n Anlatımı: Son Ortak Ata ve En Yakın... http://evr magac .org/makale/416

yaşıyorsunuz demekt r. B r nc derece kuzenler n z le olan en yakın ortak atanız olan deden z ve babaannen z se 2
nes l önce yaşamıştır. Bu böyle ger ye doğru tak p ed leb l r. Burada d kkat ed lmes gereken şunlardır:

Görüleb leceğ g b en yakın ortak ata ne kadar esk zamanlarda yaşadıysa, günümüzdek torunların akrabalığı da o
kadar uzak olmaktadır, çünkü sadece 1 nes l ger ye g d p anne-babanız ve onlardan gelen akrabalarınıza bakacak
olursanız, sadece s z ve kardeş n z vardır. Ancak 2 nes l ger ye g d p, deden ze ve ondan gelen akrabalarınıza
bakacak olursanız, b r dolu amca, teyze, hala ve kuzen devreye g rmekted r. Bu grup çer s nde kardeş n z de vardır;
ancak kuzenler n z de vardır. 3 nes l ger ye g decek olsaydınız, çok daha fazla sayıda akraba ve 2. derecede
kuzenler n z devreye g recekt . Bu böyle devam etmekted r.

Tam ters nden bakacak olursak: torunlar b rb r nden ne kadar uzaklarsa (genet k, dolayısıyla morfoloj k, anatom k,
f zyoloj k, vb. n tel kler ne kadar farklıysa), en yakın ortak ataları da o kadar esk zamanda yaşamıştır demekt r. Eğer
k kardeş n zle kend n z ele alacak olursanız, en yakın ortak atanız sadece 1 nes l önce yaşamıştır. 1. derece
kuzenler n z dah l edersen z 2 nes l ger ye g tmen z gerek r. Bu böyle g der.

Evr msel B yoloj n n B reysel Soy Ağaçlarına Benzerl ğ

İşte evr m de tam olarak buna benzer. Günümüzde türümüzün yaşayan en yakın kuzenler şempanzeler ve
bonobolardır. Bunlar b ze kardeşler m z kadar yakın değ ld rler; ancak şempanzeler ve bonoboların b ze olan
yakınlığı, s z n b r nc derece kuzenler n ze yakınlığınıza benzer. Bu durumda "kardeş m z" kadar yakın olan b r tür
yok mudur? B rden fazla vardır. En azından vardı... Kardeşler m z kadar yakın olan canlıları se Neandertaller ve
Den sovanlar olarak göreb l r z. Ancak ne yazık k b ze kardeş m z kadar yakın olan bu türler, ölmüştürler. Bu,
onların b ze tür bazında b r kardeş kadar yakın olduğumuz gerçeğ n değ şt rmemekted r.

Bunları gözden geç rel m: Kardeş n z genet k olarak s ze en yakın olan b reyd r. 1. derece kuzenler n zse
kardeş n zden daha uzaktır; fakat 2. derece kuzenler n ze göre s ze daha yakındır. 2. derece kuzenler n z de, 3.

3 -> 8 12.7.2014 15:46

Soy Ağaçları Üzer nden Evr m n Anlatımı: Son Ortak Ata ve En Yakın... http://evr magac .org/makale/416

derece kuzenler n ze göre s ze daha yakındır, çünkü en yakın ortak atanız daha erken b r zamanda yaşamıştır. Bu
böyle sonsuza kadar g der. Bunu türlere çev r rsek: Şempanzelerle olan genet k benzerl ğ m z, Neandertaller veya
Den sovanlar le olan benzerl ğ m zden daha düşüktür. Ancak y ne de -örneğ n- farelerle veya kangurularla olan
benzerl ğ m zden, dolayısıyla akrabalığımızdan yüksekt r. Farelerle olan akrabalığımız se örneğ n muz b tk s ya da
bakter lerle olan akrabalığımızdan daha yakındır. Bu şek lde b r evr msel h yerarş de, tüm türler kapsayacak şek lde
sürdürüleb l r.

Atalar ve Zamanlar

Ş md bu gerçeklere ve benzerl klere b raz daha yakından bakalım:

Bu akraba türler n ortak ataları bulunmaktadır. Fark edeb leceğ n z g b nes ller ger ye g tt kçe, günümüzden de
uzaklaşırız. Örneğ n kardeş n zle en yakın ortak atanız olan anne-babanız sadece 1 nes l önce yaşamıştır. S z
doğurdukları zamana ger dönecek olursak, 20-30 yıl kadar önce yaşadıklarını düşüneb l r z (aslında elbette bundan
daha uzun süred r yaşamaktadırlar; ancak nes ller saymak ç n s z doğurdukları zaman öneml d r). Öte yandan 1.
derece kuzenler n zle en yakın ortak atanıza dönmek stersen z, deden ze g tmen z gerek r. Bu durumda 2 nes l
ger ye g ders n z ve bu 50-60 yıl ger ye g tmek demekt r. 2. derece kuzenler n zle olan en yakın ortak atanız ç nse
100 yıl kadar ger ye g tmek zorunda kalırsınız. Aynı durum türler ç n de geçerl d r:

Neandertallerle olan son ortak atamız günümüzden 200.000 yıl önces ne kadar yaşamış ve b zlerle Neandertaller n
bu tür çer s nden evr mleşt ğ Homo he delbergens s türüdür. Tam olarak doğru olmasa da, Homo he delbergens s
türünü b zler ve Neandertaller n "anne-babaları" g b düşüneb l rs n z.

4 -> 8 12.7.2014 15:46

Soy Ağaçları Üzer nden Evr m n Anlatımı: Son Ortak Ata ve En Yakın... http://evr magac .org/makale/416

Öte yandan kuzenler m z olan şempanzelerle son ortak atamız, Orror n tugenens s s ml b r türdür. Tıpkı dedem z n
babamızdan daha önce yaşamış olması g b , şempanzelerle olan ortak atamız da Neandertallerle olan ortak
atamızdan daha önce yaşamıştır. Bu tür, günümüzden 6 m lyon yıl kadar önce yaşamıştır.

5 -> 8 12.7.2014 15:46

Soy Ağaçları Üzer nden Evr m n Anlatımı: Son Ortak Ata ve En Yakın... http://evr magac .org/makale/416

Bu şek lde, nsan le tüm türler n ortak ataları bulunmaktadır. Ancak b r fare le ortak atamız b rkaç on m lyon yıl
önce yaşamışken, b r muz b tk s yle olan ortak atamız b rkaç m lyar yıl önce yaşamıştır.

D kkat edeb leceğ n z g b , ger ye g tt kçe atalarımızın b ze olan benzerl ğ azalmaktadır. Bunu, soy ağaçlarında da
görmek mümkündür. Önce kadeşler ve kuzenler ele alalım: fark edeb leceğ n z g b kardeşler n b rb r ne benzerl ğ ,
1. derece kuzenler m z n b ze olan benzerl ğ nden yüksekt r. Ancak 1. derece kuzenler m z de, genell kle 2. derece
kuzenler m zden daha fazla b ze benzer. Bunu sadece f z ksel benzerl k olarak düşünmey n. Genet k açıdan bakacak
olursanız bu farklılıklar ve benzerl kler net b r b ç mde ortaya çıkmaktadır. Aynı şek lde, tür bazında da bu durumu
görürüz. Homo neanderthalens s (Neandertaller: "kardeşler m z"), Pan troglodytes (Şempanzeler: "1. derece
kuzenler m z") türüne göre b ze çok daha fazla benzerler. Ancak Pan troglodytes türü de, Gor lla gor lla (Gor ller: "2.
derece kuzenler m z") türüne göre b ze çok daha benzerler. Y ne, bu benzerl k genet k olarak net b r şek lde ortaya
çıkmaktadır. Bunu bu şek lde tüm türlere genelleyeb l rs n z. Aynı şek lde, b reysel soy ağacınızı da Homo sap ens
çer s ndek her b r b reye kadar genelleyeb l rs n z. Yan kalıbın tam anlamıyla, hep m z akrabayız! Bu türümüzdek
b reyler ç n de geçerl , türümüzün d ğer türlerle olan l şk ler nde de... Ancak tab k akrabalıklar oldukça uzaktan
olab l r; ancak bu, akrabalığı reddetmem ze neden olamaz.

Soy Ağaçlarımız, Evr msel İl şk ler m z Göstermekted r

İşte evr msel b yoloj n n b ze kattığı baş döndürücü gerçeklerden b r de budur: soy ağaçlarımızda ger ye g tt kçe
sürekl b ze benzeyen nsanlarla karşılaşırız. Dedeler m z, onların dedeler ve onların yüzlerce nes l öncek dedeler
b ze, popülasyon bazında çok ufak farklılıklarla b rl kte tamamen benzemekted rler. Fakat ne kadar ger ye
g dersen z, farklılıklar o kadar artar. Eğer bu sürec çok daha ger ye götürecek olursak, nes ller yavaş yavaş
b rb r nden farklılaşmaya başlar, genet k ortaklık çok yavaş ama bel rg n şek lde düşmeye başlar. N hayet, yaklaşık
400.000 yıl kadar ger ye g tt ğ n zde, bu ufak farklılıklar o kadar çok b r km şt r k , buradak nes ller artık kend n zle
aynı tür kategor s ne koyamazsınız ve Homo sap ens d yemezs n z. 7 m lyon yıl ger ye g tt ğ n zde, tüm yakın
kuzenler m z, "dedem z" konumundak Orror n tugenens s'te b rleş r. Burada bahsett ğ m z şempanzelerden b le
yakın kuzenler m zd r: Australop thecus, Kenyanthropus, Ard p thecus, vb. c nsler b z m şempanzelerden b le yakın
kuzenler m zd r ("kardeşler m z" değ l). Ancak bunların h çb r günümüzde yaşamadığı ç n, yaşayan kuzenler m z ele

6 -> 8 12.7.2014 15:46

Soy Ağaçları Üzer nden Evr m n Anlatımı: Son Ortak Ata ve En Yakın... http://evr magac .org/makale/416

alırız: şempanzeler.

7 m lyon yıl kadar önceye g tt ğ n zde, on b nlerce nes l ger ye g tm ş olursunuz ve nsana benzeyen canlılar artık
tamamen kaybolurlar ve oldukça "maymunsu" atalara ulaşırsınız. Bunların belk nsana benzerl kler bulunur, ancak
benzerl kler oldukça yüzeyseld r. Bunu her canlı türünün, her b rey nden ger ye doğru tak p edeb l rs n z. İşte bu
sayede elde edeb leceğ n z, gelm ş geçm ş en büyük soy ağacı budur. Buna, Evr m Ağacı adını vermektey z. Tüm
türler n, tüm b reyler n b rb r ne bağlayan; ancak kolaylık/ mkanlar açısından tür düzey ne kadar gösteren ve
b reylere g rmeyen devasa f logenet k ağaçlardır.

Evr msel b yoloj b ze şunu göster r: 3.5 m lyar yıl önce yaşamış ve ölmüş b r bakter , 10.000 yıl kadar önce donarak
ölmüş olan b r mamut b rey yle, günümüzde yaşayan b r at b rey yle ve b r nsan b rey yle b rb r yle farklı derecelerde
(ve epey uzak) akrabadırlar. Bu akrabalık tür bazında da geçerl d r, b rey bazında da... Bu türler n çer s ndek her b r
b rey de, bu d ğer türden b reylerle akrabadır! Yan sadece tür bazında değ l, b rey bazında da b r akrabalık
görmektey z.

Elbette bu akrabalıklar tür çer s ndek b reysel akrabalıklardan çok, çok uzaktır. Ancak k konu arasındak benzerl k
oldukça açıktır. Nasıl k k nc derece ve üçüncü derece kuzenler n z artık g derek artan m ktarda s zden farklıysa, tür
bazında da aynı durum geçerl d r. Elbette b r tür çer s nde kaldığınızda gördüğünüz farklılıklar, türler kıyaslarken
gördüğünüz farklılıklardan oldukça azdır. Bunun sebeb de anlatımımızla uygundur: Dünya üzer nde şu anda
yaşayan herhang k b rey alıp, ortak atasını nceleyecek olursanız, en uzak ht malle o atanın b rkaç b n yıl kadar
önce yaşadığını göreceks n zd r. Ancak herhang b r şempanze b rey yle, herhang b r nsan b rey n n en yakın ortak
atalarına bakacak olursanız, en y ht malle b le 6 m lyon yıl kadar önce ger ye g tmen z gerekmekted r. Bu yüzden
tür bazındak farklılıklar oldukça fazladır.

Bu benzet m b rçok açıdan son derece kullanışlı ve nett r. Dolayısıyla temel noktaları anlamanıza katkı
sağlayab lecekt r. Ayrıca bu sürec anlamak açısından buraya tıklayarak (http://evr magac .org/sayfa/makale-ars v
/#evr m n- sley s ) Evr m' n İşley ş yazı d z m z okumanızı önemle tavs ye eder z.

Umarız faydalı olmuştur.

Saygılarımızla.

ÇMB (Evr m Ağacı)

Teşekkür: Seray Eren (Evr m Ağacı)
Et ketler:

Paylaş & yorum yap

Tweet (https://tw tter.com/share)

7 -> 8 12.7.2014 15:46

Soy Ağaçları Üzer nden Evr m n Anlatımı: Son Ortak Ata ve En Yakın... http://evr magac .org/makale/416

8 -> 8 12.7.2014 15:46