Professional Documents
Culture Documents
μελετη προσωπικα δεδομενα
μελετη προσωπικα δεδομενα
ΑΝΤΩΝΗ Π.ΑΡΓΥΡΟΥ
« Η Αρχή της Διαφάνειας και τα Προσωπικά Δεδομένα ή οι
ελεγκτικοί μηχανισμοί του Κράτους και η περίπτωση των
προσωπικών δεδομένων »
1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ
1
Εισήγηση στην διημερίδα του Εθνικού Κέντρου δημόσιας διοικησης και
του Σώματος Επιθεωρητών –Ελεγκτών δημόσιας διοίκησης (Καλαμάτα -
Ξάνθη - 2007)
2 Ο όρος αυτός εμφανίσθηκε στη Λευκή βίβλο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
2000
εξελίξεις που έχουν προκύψει, όπως κι ένα νέος κλάδος της νομικής
επιστήμης αναπτύσσεται γοργά η νομική πληροφορική. 5
Η ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών6 και οι νέες μορφές διαφήμισης και
ηλεκτρονικών συναλλαγών και κυρίως η συλλογή πάσης φύσεως
πληροφοριών μέσω ηλεκτρονικών υπολογιστών7 οδήγησαν στην
αυξημένη ζήτηση προσωπικών πληροφοριών από τον ιδιωτικό και
δημόσιο τομέα. Οι προσωπικές αυτές πληροφορίες που αναφέρονται σε
κάθε είδους δραστηριότητα, είτε προσωπική είτε επαγγελματική του
ατόμου, ονομάζονται προσωπικά δεδομένα.
Η διαφθορά αποτελεί παγκόσμια απειλή για τα Έθνη, πράγμα που
οδήγησε στη υπογραφή διεθνούς συμβάσεως των Ηνωμένων Εθνών κατά
της διαφθοράς (2003).
Με αφορμή όμως, την αποκάλυψη γεγονότων διαφθοράς στην δημόσια
ζωή του τόπου μας αλλά και διεθνώς, έχει ανοίξει μια τεράστια συζήτηση
σχετικά με την δήθεν αντίθεση8 του ατομικού δικαιώματος της
προστασίας των προσωπικών δεδομένων9 που απαντάται στη διάταξη του
άρθρου 9Α του Συντάγματος10 και της αρχή της διαφάνειας που απαντάται
στη διάταξη του άρθρου 10 παρ 3 του Συντάγματος για την ελεύθερη και
αδιακώλυτη πρόσβαση στα διοικητικά έγγραφα αλλά και στις διατάξεις
των άρθρων 14 παρ 9 ,29 παρ 2 , 102 παρ 5 103 παρ 7 Σ.
Το ζήτημα ως προς τι ακριβώς πρέπει να γίνει, όταν στα διοικητικά
έγγραφα ενσωματώνονται και προσωπικά δεδομένα, είναι θέμα
καθημερινής πρακτικής στις δράσης της Διοικήσεως και των ελεγκτικών
μηχανισμών του Κράτους. Νομίζω ότι το πρόβλημα αφορά την σωστή και
11
Βλ: Το ζήτημα της σύγκρουσης των αρχών διαφάνειας και προστασίας
των προσωπικών δεδομένων, αναλύεται εκτενώς στο βιβλίο του Σ.
Βλαχόπουλου «ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ της κρατικής Δράσης και Προστασία
προσωπικών δεδομένων»Εκδόσεις Αντ. Σακκουλα 2007.
12Βλ τον πρόσφατο ν 3448/2006 και το άρθρο 5 του ΚΔΔιαδ, και άρθρο 16
του ν. 1599/1986
τη δημόσια ασφάλεια, την άμυνα, τις διεθνείς σχέσεις κ.τ.λ.) και τις
περιπτώσεις κατά τις οποίες η πρόσβαση δεν είναι δεκτή (προστασία των
εμπορικών συμφερόντων ενός ιδιώτη κ.τ.λ.), εκτός κι αν υπάρχει δημόσιο
συμφέρον που δικαιολογεί τη δημοσίευση του εγγράφου.
Το άρθρο 255 ενσωματώθηκε στη συνθήκη το 1997, αλλά το Συμβούλιο και
η Επιτροπή είχαν ήδη εγκρίνει κώδικα δεοντολογίας από τον Δεκέμβριο
του 1993. Ο κώδικας αυτός καθορίζει τις κοινές αρχές των δύο οργάνων
στο πλαίσιο της δήλωσης αρ. 17 σχετικά με το δικαίωμα της πρόσβασης
στην πληροφόρηση που προσαρτάται στην τελική πράξη της συνθήκης
για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Βάσει του κώδικα αυτού, τα δύο όργανα
ενσωμάτωσαν στον κανονισμό λειτουργίας τους ειδικές διατάξεις σχετικά
με την πρόσβαση στα έγγραφά τους.
1.1.3.- Με τις διατάξεις του άρθρου 5 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας
(Ν. 2690/1999), όπως και με εκείνες του προϊσχύσαντος Ν. 1599/1986,
καθιερώθηκε και υλοποιήθηκε η θεμελιώδης αρχή της δημοσιότητας και
της διαφάνειας της δράσεως της διοικήσεως, με την παροχή προς πάντα
ενδιαφερόμενο της δυνατότητας γνώσεως των διοικητικών εγγράφων,
είτε με επιτόπια μελέτη αυτών, είτε με λήψη αντιγράφων13. Παράλληλα
σύμφωνα με το άρθρο 20 παρ 2 Σ καθιερώθηκε με το άρθρο 6 του ν
2690/1999,το δικαίωμα της προηγούμενης ακρόασης του διοικουμένου στις
διοικητικές διαφορές14. Ως διοικητικά έγγραφα, σύμφωνα με τις διατάξεις του
άρθρου 5. νοούνται «όλα τα έγγραφα που συντάσσονται από δημόσιες
υπηρεσίες», η παράθεση δε στην παρ. 1 ορισμένων διοικητικών εγγράφων
είναι ενδεικτική,(Βλ ΣτΕ 527/1991, επί της όμοιας διατάξεως άρθρου 16 Ν,
1599/1986).
Για την θεμελίωση του δικαιώματος γνώσεως των διοικητικών εγγράφων
και των εξομοιουμένων με αυτά, απαιτείται η συνδρομή ευλόγου
ενδιαφέροντος του αιτούντος15, όπως προκύπτει τόσο από τη ρητή
διατύπωση του νόμου («κάθε ενδιαφερόμενος») όσο και από την
νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας και τις γνωμοδοτήσεις του
Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, επί της διατάξεως του άρθρου 16 Ν.
1599/86 ( βλ ΝΣΚ:130/2000).
Η αρμοδία Διοικητική Αρχή μπορεί να αρνηθεί16 την ικανοποίηση του ως
άνω δικαιώματος, στις περιπτώσεις που τα έγγραφα αφορούν την
ιδιωτική ή οικογενειακή ζωή τρίτου ή αν παραβλάπτεται απόρρητο17, το
17 Βλ: όμως και την 2139/1993 Απόφαση της ΟλΣτΕ, και την ΣτΕ3943/1995
οποίο προβλέπεται από ειδικές διατάξεις18. Επίσης, η Διοίκηση μπορεί να
αρνηθεί την χορήγηση των στοιχείων στις περιπτώσεις που είναι δυνατόν
να δυσχεράνουν ουσιωδώς την έρευνα δικαστικών, αστυνομικών ή
στρατιωτικών αρχών σχετικώς με την τέλεση εγκλήματος ή διοικητικής
παραβάσεως.
Το ερώτημα που ανακύπτει είναι τι πρέπει να πράξει η διοίκηση, όταν
στα δημόσια έγγραφα αυτά ενσωματώνονται προσωπικά δεδομένα.
2.1.- ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ19
24
Σύμφωνα άλλωστε και με το άρθρο 14 και 8 της ΕΣΔΑ, βλ: Ι. Σαρμά «Η
νομολογία του ΕΔΔΑ» 1998, σελ445,επ
25 Βλ: Απόφαση της Αρχής, 100/2000 και 510/17/2000
26
1)Η Οδηγία 1122.2000 για τα κλειστά κυκλώματα τηλεόρασης και 2)Η
Οδηγία 115/2001 για την επεξεργασία δεδομένων των εργαζομένων
271)Η Απόφαση 50.2000 σχετικά με τους όρους για την νόμιμη επεξεργασία
ΔΙΚΑΙΟ
ΔΙΑΦΑΝΕΙΑΣ-ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ :
35
Βλ. ΣτΕ 205/2002
36 Βλ. ΣτΕ 2252/2005
37Βλ: Βενιζέλος Ε: Σχόλιο στη 510/2000 Απόφαση της Αρχής Προστασίας
42
Βλ. 485/2006 ΓΝΜΔ ΝΣΚ
43 Βλ. 40/2006 ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤ ΔΕΔΟΜ (ΑΡΜ 2006/1780)
44 Βλ. 1770/2005 ΑΠ
δημόσια ζωή του ανθρώπου, δεν συνιστά επεξεργασία δεδομένων
προσωπικού χαρακτήρα και δεν δικαιολογεί την επιδίκαση χρηματική
ικανοποίησης.
3.1.6.7.- Η ΔΙΑΒΙΒΑΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ
ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΥΠΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ ΤΩΝ ΕΝΟΠΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ
ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΟΥΣ, ΑΡΜΟΔΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΕΙΘΑΡΧΙΚΟ ΕΛΕΓΧΟ,
ΔΕΝ ΣΥΝΙΣΤΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΝΟΜΙΜΗ ΚΑΙ ΘΕΜΙΤΗ45
Τα δεδομένα πρέπει να συλλέγονται κατά τρόπο θεμιτό και νόμιμο για
καθορισμένους σκοπούς και η επεξεργασία τους πρέπει να είναι θεμιτή
και νόμιμη. Υποχρέωση ενημέρωσης του υποκειμένου των δεδομένων.
Προϋπόθεση άρσης της υποχρέωσης αυτής. Πότε η επεξεργασία των
δεδομένων επιτρέπεται και χωρίς τη συγκατάθεση του υποκειμένου.
Απαιτείται πάντως η επεξεργασία να διενεργείται για τους
καθορισμένους σκοπούς του συγκροτηθέντος αρχείου με βάση τα
συλλεγέντα δεδομένα. Συλλογή δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα από
τράπεζα για τη συγκρότηση αρχείου πελατών της. Η διαβίβαση όμως των
πληροφοριών για την οικονομική συμπεριφορά των υπαξιωματικών των
Ενόπλων Δυνάμεων στην Υπηρεσία τους, αρμόδια για τον πειθαρχικό
έλεγχο, δεν συνιστά επεξεργασία νόμιμη και θεμιτή.
3.1.6.8.- ΟΤΑΝ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΝΑ ΑΝΑΚΟΙΝΩΘΟΥΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ
ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΣΕ ΤΡΙΤΟΝ ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ Η ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΟΥ
ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ 4647
Όταν πρόκειται να ανακοινωθούν προσωπικά δεδομένα σε τρίτον
απαιτείται η ενημέρωση του υποκειμένου αυτών, έστω και αν έχει
εφαρμογή το άρθρο 5 παρ. 2 του Ν. 2472/1997, οπότε δεν απαιτείται η
συγκατάθεση των υποκειμένων των στοιχείων. Ανακοίνωση από την
αιτούσα σε τρίτον οικονομικών στοιχείων τρίτου προσώπου χωρίς να έχει
γίνει σχετική ανακοίνωση.
3.1.6.9.-ΔΙΑΒΙΒΑΣΗ ΑΠΟ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ
ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΤΟΥ ΚΑΤΑΓΓΕΛΛΟΝΤΟΣ, ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΠΕΡΙΕΧΟΝΤΑΝ ΣΤΟ
ΑΡΧΕΙΟ ΤΗΣ, ΣΕ ΤΡΑΠΕΖΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ ΠΙΣΤΩΤΙΚΗΣ ΚΑΡΤΑΣ48
Ο υπεύθυνος επεξεργασίας των δεδομένων έχει ιδιαίτερο καθήκον
επιμελούς διαφύλαξης αρχείου με δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα για
νόμιμους σκοπούς και αποφυγής αμελών ενεργειών που θίγουν τα
δικαιώματα των ενδιαφερομένων. Διαβίβαση από την αιτούσα
45
Βλ: 2254/2005 ΣτΕ
46
Βλ: 2252/2005 ΣτΕ
47 Βλ: 2251/2005 ΣτΕ
49
Βλ: 1744/2005 ΕΦ ΑΘ (ΠΟΙΝ) (ΠΟΙΝΔ/ΝΗ 2006/430)
50
Βλ: 209/2005 ΝΣΚ (ΟΛΟΜ) ΓνΝΣΚ (Ολομελείας
51 Βλ: 1/2005 ΓΝΜΔ ΕΙΣ ΑΠ (ΠΟΙΝΔ/ΝΗ 2005/170, ΠΟΙΝΧΡ 2006/84,
ΠΟΙΝΛΟΓ 2005/380)
και στα αντίγραφα περιλαμβάνονται ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα. Ο
νόμος δεν καθιερώνει απόρρητο
3.1.6.13.- ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΑΠΟ ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΟΥ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΥ
ΜΙΣΘΟΔΟΣΙΑΣ ΥΠΑΛΛΗΛΟΥ ΤΗΣ, ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΟΥ ΝΑ
ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΘΟΥΝ ΣΚΟΠΟΙ ΠΕΙΘΑΡΧΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ 52
52
Βλ: 3908/2004 ΣτΕ
53
Βλ:1127/2004 ΕΦ ΘΕΣΣΑΛ (ΕΠΙΣΚΕΜΠΔ 2005/132)
54 Βλ ΠΠΡΩΤ ΑΘΗΝΩΝ 3058/2003
56
Βλ: 6/2004 ΓΝΜΔ ΕΙΣ ΑΠ (ΠΟΙΝΔ/ΝΗ 2004/685, ΠΟΙΝΛΟΓ 2004/918)
57
Βλ: 20)14/2004 ΓΝΜΔ ΕΙΣΠΡ ΘΕΣΣΑΛ
58 ΒΛ; 54/2004 ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤ ΔΕΔΟΜ (ΕΕΜΠΔ 2005/341)
60
Βλ: 3058/2003 ΠΠΡ ΑΘ
61 Βλ: 16/2003 ΓΝΜΔ ΝΣΚ
62 βλ1001/2002 ΠΛΗΜΜ ΑΘ (ΠΟΙΝΔ/ΝΗ 2002/1027
είχαν συλλέξει από την τράπεζα πληροφοριών «Τειρεσίας» κατά του
αντιδίκου τους. Απαλλαγή για παραβίαση διατάξεων περί προστασίας
προσωπικών δεδομένων.
63
Βλ: 131/2002 ΓΝΜΔ ΝΣΚ
64 Βλ: 219/2001 ΓΝΜΔ ΝΣΚ
65 Βλ: 8/2001 ΓΝΜΔ ΝΣΚ
πρέπει να αποφανθεί η αρμόδια Υγειονομική Επιτροπή, στην οποία
πρέπει να αναπεμφθεί η υπόθεση.
5.- ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ:
Α.- Η προστασία των προσωπικών δεδομένων ανάγεται σε συνταγματικά
προστατευόμενο ατομικό δικαίωμα, με το άρθρο 9Α Συντ. (πρβλ. και
άρθρα 2 §1, 5 §1, 9 και 19 Συντ.).
Β.- Με το άρθρο 5Α § 1 Συντάγματος. το δικαίωμα πληροφόρησης-
διαφάνειας συμπεριλήφθηκε στο Κεφάλαιο των Ατομικών Δικαιωμάτων.
Η Αρχή της διαφάνειας συνδέεται με το δικαίωμα στην πληροφόρηση και
εξειδικεύεται στη δυνατότητα των πολιτών να έχουν πρόσβαση στα
έγραφα των διοικητικών οργάνων. Η Αρχή της διαφάνειας έχει στόχο τον
ουσιαστικό έλεγχο της δράσης των δημοσίων αρχών, ενώ με το άρθρο 5
του ν. 2690/1999 (Κώδικας Διοικητικής Διαδικασίας) ορίζονται οι
προϋποθέσεις πρόσβασης του πολίτη στα διοικητικά έγγραφα, που
επιτρέπεται κατόπιν (γραπτής) αίτησης του ενδιαφερομένου και με τη
συνδρομή «ευλόγου ενδιαφέροντος», προκειμένου περί δημοσίων
εγγράφων ή «ειδικού εννόμου συμφέροντος», προκείμενου περί ιδιωτικών
εγγράφων.
Γ.-Το δικαίωμα στην πληροφόρηση δεν συνεπάγεται και δικαίωμα στη
δημοσιοποίηση της πληροφορίας ούτε ότι ο έλεγχος της διοικητικής
δράσης έχει να κάνει με τη δημοσιοποίηση και επεξεργασία προσωπικών
δεδομένων. Η ελευθερία στην έκφρασης και διάδοση των στοχασμών δεν
μπορούν να υπερτερούν έναντι της προστασίας ευαίσθητων δεδομένων. Η
απόλυτη αυτή θέση έχει από την Αρχή ερμηνευθεί ως μη εφαρμοζόμενη
στα δημόσια πρόσωπα, με δικές μας έντονες επιφυλάξεις.
Δ.-Οι διατάξεις του ν 2472/1997, δεν εφαρμόζονται71, στις διαδικασίας
ενώπιον των Δικαστηρίων και στην άσκηση των δικαιωμάτων ενώπιον
της Δικαιοσύνης, όπως πχ στην ποινική διαδικασία όπου δεν κατισχύουν
της διατάξεως του άρθρου 241 Ποινικής Δικονομίας που καθιερώνει την
αρχή της μυστικότητας της ανακρίσεως, όπως και οι ρυθμίσεις για την
λήψη αντιγράφων της ποινικής δικογραφίας (άρθρα 101,104,107,108 ΚΠΔ),
δεν εφαρμόζεται όπου εφαρμόζονται διατάξεις περί δικηγορικού, ιατρικού
απορρήτου.
Ε.-Τα θέματα Ασφαλείας και δημοσίας τάξεως, όπως η χρήση βιομετρικών
δεδομένων και καμερών παρακολούθησης, των γενετικών δεδομένων,
είναι εξαιρετικά σημαντικά ζητήματα που πρέπει να σταθμίζεται κάθε
φορά το απειλούμενο αγαθό και δεν μπορούν τελικά να ανατρέπουν τον
πυρήνα της προστασίας των προσωπικών δεδομένων. Στην περίπτωση
αυτή τον τελευταίο λόγο έχει η Δικαιοσύνη η οποία με τα όργανα της
κατά το άρθρο 87 παρ2 και 97 του Συντάγματος αποφαίνεται πιο είναι το
υπέρτερο αγαθό που πρέπει να τύχει προστασίας.72
Στ.- α.-Για να επιτραπεί η πρόσβαση τρίτου που έχει έννομο
ενδιαφέρον, σε διοικητικά έγγραφα στα οποία περιλαμβάνονται
προσωπικά δεδομένα, πρέπει να γίνεται εφαρμογή των διατάξεων του
Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας και ταυτόχρονα του ν 2472/97, με
παράλληλη εφαρμογή της ρήτρας στάθμισης. Πρέπει πάντοτε να γίνεται
ιδιαίτερα προσεκτική εξέταση αν τα δεδομένα συνδέονται με την ιδιωτική
και οικογενειακή ζωή τρίτων ή τα ειδικά απόρρητα και αν είναι
ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα
71
με αρκετές επιφυλάξεις
72 Βλ ΣτΕ 2629/2006 και 2340/2006
β) Για τα ευαίσθητα δεδομένα πρέπει να ληφθεί άδεια της Αρχής73
γ)Για τα λοιπά δεδομένα, όπως και για τα ευαίσθητα πρέπει να
ενημερωθεί το υποκείμενο74, πριν ανακοινωθούν σε τρίτους.
Από την ανωτέρω ανάλυση προκύπτει ότι 75 δεν είναι επιτρεπτή η
αποκλειστική εφαρμογή είτε του άρθρου 5 του ΚΔΔιαδ, είτε των
διατάξεων του ν. 2472/1997, πράγμα που μας υποχρεώνει σε συνδυαστική
εφαρμογή των διατάξεων, με παράλληλη εισαγωγή της ρήτρας
στάθμισης76, στην κάθε συγκεκριμένη περίπτωση, ώστε να πληρούνται οι
Συνταγματικές διατάξεις77.
73
Βλ όμως και τις ασφυκτικές προθεσμίας του άρθρου 10 παρ 3 του
Συντάγματος (εξήντα μέρες) και του άρθρου 5 του ΚΔΔ (πρόσβαση σε
είκοσι μέρες)
74 Βλ ΣΤΕ 2251/2005
75 Βλ Όμως Ολ ΝΣΚ209/2005
ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ
ΑΝΤΩΝΗ Π. ΑΡΓΥΡΟΥ
ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ 32-ΑΘΗΝΑΙ 10680
ΤΗΛΕΦΩΝΟ :2103630.994 FAX.:2103643327
e.mail:argyrospa@yahoo.com