Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 16

g]kfn /fi6« a}+s ljk|i] f0f sf/f]af/ lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0f

ljlgodfjnL, @)&(

g]kfn /fi6« a}+s


u}/–a}+s ljQLo ;+:yf ;'kl/j]If0f ljefu
@)&(

g]kfn /fi6« a}+s, ;~rfns ;ldltsf] ldlt @)&(.)@.!* sf] a}7saf6 :jLs[t .
g]kfn /fi6« a}+s ljk|]if0f sf/f]jf/ lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0f ljlgodfjnL, @)&(

g]kfn /fi6« a}+saf6 Ohfhtkq k|fKt u/L ljk|]if0f;DaGwL sf/f]jf/ ug]{ kmd{, sDkgL jf ;+:yfsf]
lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0f ug]{ k|of]hgsf] nflu g]kfn /fi6« a}+s P]g, @)%* sf] bkmf ^# / ljb]zL
ljlgdo -lgoldt ug]{_ P]g, @)!( sf] bkmf !@ n] lbPsf] clwsf/ k|of]u u/L g]kfn /fi6« a}+ssf]
;~rfns ;ldltn] b]xfosf ljlgodx¿ agfPsf] 5 .
kl/R5]b – !
k|f/lDes
!= ;+lIfKt gfd / k|f/De M -!_ o; ljlgodfjnLsf] gfd æg]kfn /fi6« a}+s ljk|]if0f sf/f]af/
lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0f ljlgodfjnL, @)&(Æ /x]sf] 5 .
-@_ of] ljlgodfjnL t'?Gt k|f/De x'g]5 .
@= kl/efiff M ljifo jf k|;Ën] csf{] cy{ gnfu]df o; ljlgodfjnLdf,–
-s_ æcfb]z jf lgb{]zg jf kl/kqÆ eGgfn]] P]g jf k|rlnt sfg'g adf]lhd a}+sn]
;do–;dodf lbPsf] cfb]z jf lgb{]zg jf kl/kq ;Demg' k5{ .
-v_ æOhfhtkqÆ eGgfn] ljb]zaf6 a}+lsË k|0ffnL dfkm{t g]kfndf ljb]zL d'b|f NofO{
;/f]sf/jfnfnfO{ g]kfnL ¿k}ofFdf e'QmfgL pknJw u/fpg] sfo{ ug{ /fi6« a}+sn]
ljk|]ifs sDkgLsf] gfddf hf/L u/]sf] Ohfhtkq ;Demg' k5{ .
-u_ æPh]06Æ eGgfn] lk|lG;kn ljk]|ifssf] ;km\6j]o/ k|of]u u/L ljb]zaf6 a}+lsË
k|0ffnL dfkm{t g]kfndf ljb]zL d'b|fdf ljk|]if0f /sd NofO{ ;/f]sf/jfnfnfO{ g]kfnL
d'b|fdf e'QmfgL k|bfg ug{ lk|lG;kn;Fu ;Demf}tf u/L /fi6« a}+saf6 :jLs[ltk|fKt
:jb]zL sDkgL jf ljb]zL kmd{, sDkgL, ;+:yf ;Demg' k5{ .
-3_ æPsf3/ kl/jf/Æ eGgfn] ljk|]ifs sDkgLsf z]o/wgLsf] klt jf kTgL, 5f]/f,
a'xf/L, 5f]/L, wd{k'q, wd{k'qL, afa', cfdf, ;f}t]gL cfdf / cfk"mn] kfngkf]if0f
ug'{kg]{ bfh' efph', efO a'xf/L / lbbL alxgL ;Demg' k5{ . t/ ;f] zAbn]
c+zj08f u/L dfgf] 5'l§O{ cf–cfˆgf] k]zf Joj;fo u/L a;]sf] kl/jf/sf]
;b:onfO{ hgfpg] 5}g .
-ª_ æP]gÆ eGgfn] ljb]zL ljlgdo -lgoldt ug]{_ P]g, @)!( ;Demg' k5{ .
-r_ ……ueg{/ÚÚ eGgfn] g]kfn /fi6« a}+s P]g, @)%* sf] bkmf !% adf]lhd lgo'Qm /fi6«
a}+ssf] ueg{/ ;D´g' k5{ .

2
-5_ ælgodgÆ eGgfn] P]g jf k|rlnt sfg'gn] lbPsf] clwsf/ k|of]u u/L ljk|]if0f
sDkgLn] kfngf ug{'kg{] egL /fi6« a}+sn] hf/L u/]sf] cfb]z, lgb{]zg, kl/kq,
;"rgf ;Demg' k5{ .
-h_ ælg/LIfs÷;'kl/j]IfsÆ eGgfn] Ohfhtkqk|fKt ljk|]if0f sDkgLsf] :ynut÷ u}/–
:ynut lg/LIf0f ug{sf] nflu ljefu jf /fi6« a}+ssf] k|b]zl:yt sfof{noaf6
v6fOPsf] lg/LIf0f 6f]nLsf] ;b:o ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] /fi6« a}+sn] ;f]xL
sfo{sf] nflu v6fPsf ljz]if1 tyf ;+:yf ;d]tnfO{ hgfpFb5 .
-em_ ækbflwsf/LÆ eGgfn] Ohfhtkqk|fKt ljk|]ifs sDkgLsf] ;~rfns, sfo{sf/L k|d'v,
sDkgL ;lrj / s'g} ljifodf lg0f{o ug]{ clVtof/L k|fKt clws[t :t/sf] sd{rf/L
;Demg' kb{5 .
-~f_ ælk|lG;knÆ eGgfn] ljb]zdf /x]sf g]kfnLx¿n] cfh{g u/]sf] ljb]zL d'b|f
/sdfGt/ -ljk|]if0f_ ug{sf nflu /sd ;+sng u/L g]kfndf /x]sf
;/f]sf/jfnfnfO{ e'QmfgL ug]{ k|of]hgsf] nflu ljb]zL d'b|f g]kfndf /sdfGt/ ug]{
ljb]zL kmd{, sDkgL, ;+:yf jf Ohfhtkqk|fKt :jb]zL sDkgL ;Demg' k5{ .
-6_ ækl/jTo{ ljb]zL d'b|fÆ eGgfn] /fi6« a}+sn] cfjZostfcg';f/ ;fj{hlgs ;"rgf
k|sfzg / k|zf/0f u/L kl/jTo{ ljb]zL d'b|f egL tf]lslbPsf] ljb]zL d'b|f ;Demg'
k5{ .
-7_ æ/fi6« a}+sÆ eGgfn] g]kfn /fi6« a}+s P]g, @)%* adf]lhd :yfkgf ePsf] g]kfn
/fi6« a}+s ;Demg' k5{ .
-8_ æljefuÆ eGgfn] u}/–a}+s ljQLo ;+:yf ;'kl/j]If0f ljefu ;Demg' k5{ .
-9_ ……ljefuLo k|d'vÚÚ eGgfn] u}/–a}+s ljQLo ;+:yf ;'kl/j]If0f ljefusf] k|d'vnfO{
;Demg' k5{ .
-0f_ æljb]zL d'b|fÆ eGgfn] g]kfnL d'b|f afx]ssf cGo d'b|f ;Demg' k5{ / ;f] zAbn]
cGt/f{li6«o d'b|f sf]ifaf6 /sd lemSg] ljz]if clwsf/ -:k]zn 8«OË /fO6\;_ tyf
/fi6« a}+sn] cfjZostfcg';f/ ;fj{hlgs ;"rgf k|sfzg / k|zf/0f u/L
tf]lslbPsf] cGo pks/0f ;d]tnfO{ hgfp5 .
-t_ æljk|]ifsÆ eGgfn] ljb]zdf /x]sf g]kfnLn] cfh{g u/]sf] ljb]zL d'b|f a}lsË
k|0ffnLdfkm{t g]kfndf NofO{ ;/f]sf/jfnfnfO{ g]kfnL d'b|fdf e'QmfgL lbg] sfo{ ug{
Ohfhtkqk|fKt ljk|]if0f sDkgL ;Demg' k5{ .
-y_ æljk|]if0f sf/f]jf/Æ eGgfn] ljb]zdf /x]sf g]kfnLx¿n] cfh{g u/]sf] ljb]zL d'b|f
/fi6« a}+sn] tf]lslbPsf] ljb]zL d'b|fdf a+}lsË k|0ffnLdfkm{t\ g]kfndf NofO{
;/f]sf/jfnfnfO{ g]kfnL d'b|fdf ljt/0f ug]{ sfo{ ;Demg' k5{ .

3
-b_ æ;~rfnsÆ eGgfn] ljk|]ifs sDkgLsf] ;~rfns ;Demg' k5{ / ;f] zAbn]
a}slNks ;~rfns ;d]tnfO{ hgfp5 .
-w_ æ;a–Ph]06÷;a l/k|]h]G6]l6eÆ eGgfn] ;/f]sf/jfnf JolQmnfO{ g]kfnL ¿k}ofF
e'QmfgL k|bfg ug{ ljk|]ifs sDkgLåf/f lgo'Qm JolQm, kmd{, sDkgL jf ;+:yf
;Demg' k5{ .
kl/R5]b–@
lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0f sfo{ k|0ffnL;DaGwL Joj:yf
#= lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0fsf] p2]Zo M ljk|]if0f sf/f]jf/nfO{ ;'/lIft / e/kbf]{ agfpg
k|rlnt sfg'gL tyf cGo gLltut Joj:yfcGtu{t /xL ul/g] lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0fsf]
p2]Zo b]xfoadf]lhd x'g]5 M–
-!_ k|rlnt sfg'gadf]lhdsf Joj:yf / o; a}+saf6 hf/L ePsf] lgod, ljlgod,
cfb]z, kl/kq tyf lgb{]zgsf] kl/kfngf eP gePsf] k/LIf0f ug]{,
-@_ ljk|]ifssf] ;du| ljQLo cj:yfsf] ljZn]if0f ug]{,
-#_ ljk|]ifsn] cjnDag u/]sf] ;du| ;'/Iff Joj:yf, ljk|]ifssf] sf/f]jf/df
cGt/lglxt hf]lvd klxrfg tyf ;f]sf] Joj:yfkgsf] k/LIf0f ug]{, /
-$_ o; a}+saf6 dfu ul/Psf] jf a}+sdf k]z x'g cfPsf] ljj/0f tyf hfgsf/Lsf]
cWoog / ljZn]if0f ug]{ .
$= jflif{s sfo{of]hgf M -!_ ljefun] cfufdL cfly{s jif{sf] sfo{of]hgf tof/ u/L ;+:yfut
of]hgf tyf hf]lvd Joj:yfkg ljefudfkm{t\ :jLs[t u/fO{ nfu" ug'{kg{]5 . ljefun]
ljk|]ifssf] lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0f;DaGwL sfo{of]hgf tof/ ubf{ kf/bzL{, u'0f:t/Lo /
ldtJooL ta/af6 sfo{ ;Dkfbg ug]{ Joj:yf ldnfO{ ljk|]if0f sf/f]jf/nfO{ ;'/lIft /
e/kbf]{ agfpg], ljQLo k|0ffnLdf :yfloTj sfod ug]{ / ;j{;fwf/0fdf sf/f]jf/sf]
ljZj;gLotf clej[l4 ug]{ p2]Zosf ;fy tof/ ug'{kg]{5 .
-@_ ljefun] sfo{of]hgfcg'¿k sfo{ ;Dkfbg eP÷gePsf]af/] q}dfl;s ;dLIff u/L
a}+ssf] ;+:yfut of]hgf tyf hf]lvd Joj:yfkg ljefudf k7fpg' kg]{5 .
%= lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0f k|lqmof M -!_ ljefun] ljk|]ifssf] lg/LIf0f tyf
;'kl/j]If0fsf qmddf :ynut lg/LIf0fsf] cltl/Qm b]xfoadf]lhdsf ;a} jf s'g} k|lqmof
cjnDag ug{ ;Sg]5 M–
-s_ ljj/0f ;Íng ug]{ M ljk|]ifssf] jt{dfg cj:yf, sfo{ ;~rfngdf
ljBdfg hf]lvdsf] klxrfg, dfkg / Joj:yfkg, Joj:yfksLo bIftf /
k|j[lQ, ;'wf/sf] ;Defjgf tyf pRr Joj:yfkgn] ;'wf/k|lt b]vfPsf]
cle?lr / k|of;, ;"rgf k|ljlw, bfloTj Joj:yfkg, ljQ Joj:yfkg,

4
ljk|]if0f sf/f]jf/sf] km5\of}{6 Joj:yfkg, cfGtl/s lgoGq0f k|0ffnL,
;+:yfut ;'zf;g, n]vfk/LIf0fnufotsf cGo cfjZos ljifodf ljj/0f
lng ;Sg]]5,
-v_ Joj:yfkg;Fu cfjlws 5nkmn ug]{ M ljk|]ifssf] sfo{ ;Dkfbgsf]
cBfjlws k|ult ljj/0f, hf/L ul/Psf lgb]{zg, kl/kq kfngfsf] l:ylt,
sf/f]jf/sf] cj:yf tyf cfsf/, lk|–kml08Ë, a}}s hdfgt, u|fxs;Fusf]
sf/f]jf/, ;]jf z'Ns / ljk|]if0f sf/f]jf/;Fu ;DalGwt ljleGg k|sf/sf
hf]lvdsf] ;DaGwdf Joj:yfkg;Fu ;do;dodf 5nkmn u/L hfgsf/L
lng;Sg]5, /
-u_ lgoldt hfgsf/L lng] M s}lkmotsf] ;'wf/ ug{ lbOPsf lgb]{zgsf]
kl/kfngf, cfjlws ¿kdf k|fKt x'g'kg]{ ;"rgf, tYofÍ / cGo ljj/0f
;dod} k|fKt eP gePsf], ljk|]if0f sf/f]jf/df cfOkg]{ ;d:ofsf] zL3|
;dfwfg eP gePsf] tyf u}/:ynut ;'kl/j]If0fsf]] l;nl;nfdf cfjZos
yk ljj/0f, hfgsf/L jf ;"rgf cflb dfu u/L lgoldt jf cfjlws
hfgsf/L lng] Joj:yf ldnfpg ;Sg]5 .
-@_ cfˆgf] sfd sf/jfxL;FUf ;DalGwt ljj/0f, kmfOn, tYofÍ / cGo cfjZos
sfuhft tf]lsPsf] 9fFrfdf ljefudf k7fpg' ;DalGwt ljk|]ifssf] st{Jo x'g]5 .
^= lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0fsf k|sf/ M -!_ ljk|]ifssf] :ynut lg/LIf0f b]xfoadf]lhd ul/g]
5 M–
-s_ ;dli6ut :ynut lg/LIf0f M ljefun] ljk|]ifsdf lg/LIf0f 6f]nL v6fO{
ljk|]if0f sf/f]jf/df cGt/lglxt hf]lvd tyf ;f]sf] Joj:yfkg, lgb]{zg,
kl/kqsf] kfngf, cfGtl/s lgoGq0f k|0ffnL, ;"rgf k|ljlw, ljk|]if0f
sf/f]jf/sf] km5\of}{6, hgzlQm Joj:yfkg, ljQ Joj:yfkg, ;+:yfut
;'Zff;gnufotsf If]q ;d]l6g] u/L :ynut lg/LIf0fsf] sfo{ ;Dkfbg ug{
;Sg]5,
-v_ ljz]if lg/LIf0f M ;fj{hlgs ;~rf/ dfWod, ljleGg ;/sf/L tyf cGo
lgsfox¿sf] cg'/f]w, lgb]{Zfg, cfb]Zf, ph'/L Pjd\ cGo ;|f]taf6 k|fKt
hfgsf/Lsf] cfwf/df cfjZos b]lvPdf ljefun] To:tf] ljk|]ifssf]] ljZf]if
lg/LIf0f ug{ ;Sg]5 . o; k|sf/sf] lg/LIf0f cfsl:ds ¿kdf klg ug{
;lsg]5,
-u_ cg'udg lg/LIf0f M :ynut lg/LIf0f tyf u}/–:ynut ;'kl/j]If0f
k|ltj]bgdf cf}FNofOPsf s}lkmot ;'wf/ ug{ lbOPsf lgb]{zgsf] sfof{Gjog
;DaGwdf ljk|]ifsn] k]z u/]sf] sfuhft jf ljj/0fsf cfwf/df ljefu
ljZj:t x'g rfx]df jf ljefun] cg'udg lg/LIf0f ug{ cfjZos 7fg]df

5
ljk|]ifsdf uO{ jf lj:t[t ljj/0f jf ;"rgf ljefudf lemsfO{ cg'udg
lg/LIf0f sfo{ ug{ ;Sg]5, /
-3_ nlIft lg/LIf0f M ljefun] dgfl;j 7fg]df s'g} ljz]if If]q jf sf/f]jf/
;d]l6g] u/L nlIft lg/LIf0f sfo{ ug{ ;Sg]5 .
-@_ ljefun] ljk|]ifsaf6 k|fKt tYofÍ, ;"rgf, ljj/0f / hfgsf/Lsf] cfwf/df u}/–
:ynut ;'kl/j]If0fsf] sfo{ ;Dkfbg ug{ ;Sg]5 .
&= lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0f ;Ë7g M -!_ ljefun] ;Dkfbg ug{] ;a} k|sf/sf lg/LIf0f tyf
;'kl/j]If0f sfo{x¿ ;d]6\g] u/L ljefuleq b]xfo adf]lhdsf OsfO{x¿ u7g ug{ ;Sg]5
/ ljefun] o:tf OsfO{x¿nfO{ cfjZostfcg';f/ 5'§} jf ;+o'Qm ¿kdf ;d]t sfod u/L
sfo{ ug{ u/fpg ;Sg]5 M–
-s_ :ynut lg/LIf0f OsfO{,
-v_ u}/–:ynut ;'kl/j]If0f OsfO{
-u_ cfGtl/s k|zf;g÷gLlt of]hgf OsfO{, /
-3_ cg'kfngf÷sfof{Gjog OsfO{ .
-@_ pk–ljlgod -!_ adf]lhd u7g ul/Psf OsfO{x¿df sd{rf/Lsf] Joj:yfkg ug]{
sfo{ ljefuLo k|d'vsf] x'g]5 .
*= :ynut lg/LIf0f;DaGwL Joj:yf M -!_ ljk|]ifssf] :ynut lg/LIf0f ubf{ jflif{s
sfo{of]hgfadf]lhd ug'{kg]5
{ . sfo{of]hgfcg';f/ ljk|]ifssf] :ynut lg/LIf0f tyf
cfjZostfcg';f/ nlIft, ljz]if jf cg'udg lg/LIf0f ug{ ;lsg]5 .
-@_ b'O{ jif{df sDtLdf Ps k6s k|To]s ljk|]ifssf] :ynut lg/LIf0f ;DkGg ug'{kg]{5 .
(= :ynut lg/LIf0f ug'{cl3 k"j{ tof/L ug'{kg]{ M -!_ ljk|]ifssf] :ynut lg/LIf0fsf] sfo{
;Dkfbgsf] nflu cfjZos sd{rf/L /xg] u/L ljefun] 6f]nL u7g ug'{kg]{5 .
-@_ :ynut lg/LIf0f ug'{k"j{ ;DalGwt ljk|]ifs ;dIf sDtLdf ;ft lbg cufj}
lg/LIf0fsf] nflu cfjZos kg]{ sfuhftsf] ;"rL / sfo{ jftfj/0f ;DaGwdf
cfjZos k"j{ tof/Lsf] nflu ljefun] n]vL k7fpg ;Sg]5 .
t/ ljz]if lg/LIf0fsf] xsdf k"j{ tof/Lsf] ;do k|bfg ug{ clgjfo{ x'g]5}g .
!)= sfof{no lg/LIf0f M :ynut lg/LIf0fsf] qmddf ;DalGwt ljk|]ifssf] lg/LIf0f ug'{kg]{
sfof{no, zfvf jf cGo sfo{:ynsf] 5gf}6 ;DalGwt lg/LIf0f 6f]nLn] ug]{5 / ;f]sf]
:jLs[lt ljefuLo k|d'vn] ug{]5 . ;fy}, cfjZostfsf] cfwf/df ;a–Ph]06 tyf ;a–
l/k|]h]G6]l6esf] sfo{fnodf ePsf sf/f]jf/sf] ;d]t lg/LIf0f ug{ ;Sg]5 .

6
!!= u}/–:ynut ;'kl/j]If0f M -!_ ljk|]ifssf] u}/–:ynut ;'kl/j]If0f sfo{ ljefusf] jflif{s
sfo{of]hgfcg';f/ ljefun] tf]s]adf]lhd x'g]5 .
-@_ pk–ljlgod -!_ adf]lhdsf] sfo{ ubf{ lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0f sfo{ljlw
adf]lhd ug'{kg]{ 5 . sfo{ljlw tof/ eO{ g;s]sf] cj:yfdf ljefun] tf]ss
] f]
k|lqmof adf]lhd x'g5
] .
!@= u}/–:ynut ;'kl/j]If0fsf] p2]Zo M -!_ u}/–:ynut ;'kl/j]If0fsf] p2]Zo b]xfoadf]lhd
x'g]5 M–
-s_ ljk|]ifssf] ljQLo cj:yf ;DaGwdf lgoldt hfgsf/L lng],
-v_ ljk|]ifssf] lg/Gt/ ljQLo ljZn]if0f u/L ;DefJo hf]lvd tyf ;d:ofsf]
klxrfg ug{],
-u_ :ynut lg/LIf0fsf] u'0f:t/nfO{ ;xof]u Pjd\ ;'b[9 ug{], /
-3_ ljk|]ifsaf6 k|fKt ljQLo ljj/0f Pjd\ cGo sfuhftsf] cfwf/df P]g,
k|rlnt sfg"g, kl/kq, cfb]z tyf lgb{]zgsf] kfngf eP gePsf] olsg
ug{] .
-@_ pk–ljlgod -!_ adf]lhdsf] p2]Zo k|fKt ug{ u}/–:ynut ;'kl/j]If0f OsfO{n]
b]xfo adf]lhdsf q}dfl;s u}/–:ynut ;'kl/j]If0f k|ltj]bg tof/ ug{]5M–
-s_ ljQLo ljZn]if0f,
-v_ P]g, k|rlng sfg'g, kl/kq, cfb]z tyf lgb{]zg kfngfsf] cg'udg,
-u_ ljk|]if0f sf/f]jf/sf] ;dli6ut tyf ;+:yfut ljj/0f Pjd\ ;f]sf] ljZn]if0f,
/
-3_ cGo ljj/0f .
!#= lg/LIf0f 6f]nL M -!_ ljk|]ifssf] :ynut lg/LIf0f ug{ ljefun] pk–lgb]{zs jf ;xfos
lgb]{zs 6f]nL k|d'v /xg] u/L lg/LIf0f 6f]nL v6fpg ;Sg]5 .
-@_ pk–ljlgod -!_ adf]lhdsf] lg/LIf0f 6f]nLdf ;DalGwt ljk|]ifssf]
sf/f]jf/÷sfo{If]q x]/L cfjZostfcg';f/ lg/LIfs /xg ;Sg]5g\ . pQm 6f]nLdf
cfjZostfcg';f/ cGo ljefu÷dxfzfvf÷OsfO{ jf sfof{nosf k|ltlglw ;d]t
ljz]if1sf ¿kdf /xg ;Sg]5g\ .
-#_ lg/LIf0f 6f]nLsf ;b:ox¿aLr sfo{ ljefhg ug{] pQ/bfloTj lg/LIf0f 6f]nL
k|d'vsf] x'g5
] .
-$_ lg/LIf0fsf] l;nl;nfdf 6f]nLn] k|fKt u/]sf tYo, ljj/0f, s}lkmot / cGo
;DalGwt ljifosf] clen]v /fVg' kg]5
{ .

7
-%_ lg/LIf0fsf] l;nl;nfdf ljk|]ifsnfO{ tTsfn} s'g} lgb{]zg lbg'kg{] ePdf ljefuLo
k|d'vsf] :jLs[ltdf 6f]nL k|d'vn] lnlvt lgb]{zg lbg ;Sg]5 .
-^_ pk–ljlgod -%_ adf]lhd lbOPsf] lgb{]zgnfO{ ljifosf] ufDeLo{tf x]/L ljefuLo
k|d'vn] 8]k'6L ueg{/ tyf ueg{/nfO{ hfgsf/L u/fpg' kg{]5 .
-&_ lg/LIf0fsf qmddf b]lvPsf s}lkmotx¿;lxtsf] k|f/lDes k|ltj]bg ;DaGwdf
ljk|]ifssf] k|d'v sfo{sf/L clws[t;lxt pRr Joj:yfkg;Fu 5nkmn ug{'kg{]5 .
;DalGwt ;'kl/j]Ifsn] cfjZos b]v]df ljk|]ifssf] ;~rfns ;ldlt;Fu ;d]t
lg/LIf0f 6f]nLn] 5nkmn ug{ ;Sg]5 .
!$= ;xof]u lng ;lsg] M pkTosfaflx/sf ljk|]ifssf] lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0fsf nflu
ljefuLo k|d'vn] a+}ssf] k|b]zl:yt sfof{noaf6 ;d]t cfjZos ;xof]u lng ;Sg]5 .
!%= sfo{ljlw adf]lhd x'g] M ljk|]ifssf] cg'udg, lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0f;DaGwL cGo
Joj:yf lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0f sfo{ljlwadf]lhd x'g]5 . sfo{ljlw tof/ eO{ g;s]sf]
cj:yfdf ljefun] tf]s]sf] k|lqmof adf]lhd x'g]5 .

kl/R5]b – #
lg/LIfs tyf ;'kl/j]Ifssf] cfrf/;+lxtf, st{Jo, pQ/bfloTj Pjd\ ;'/Iff;DaGwL
Joj:yf
!^= lg/LIfs tyf ;'kl/j]Ifssf] cfrf/;+lxtf M -!_ lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0fsf] sfo{df ;+nUg
lg/LIfs jf ;'kl/j]Ifsn] b]xfoadf]lhdsf] cfrf/;+lxtf kfngf ug{'kg]{5 M–
-s_ lg/LIfs jf ;'kl/j]Ifsn] pRr lgi7f tyf dgf]ansf ;fy :jtGq ¿kdf
cfˆgf] sfo{ ;Dkfbg ug{'kg]{5 . k|rlnt P]g, sfg'g, lgod, kl/kq, cfb]Zf
tyf lgb]{Zfg kfngf u/fpg] ;Gbe{df lg/LIfs jf ;'kl/j]Ifs b[9 x'gk' g]{5,
-v_ lg/LIfs jf ;'kl/j]Ifsn] lg/LIf0f ul/g] ljk|]ifssf] kbflwsf/L;Fu
Jofj;flos tyf lZfi6 Jojxf/ ug{'kg]{5,
-u_ lg/LIfs jf ;'kl/j]Ifs :jod\ jf lghsf] Psf3/ kl/jf/sf] ;b:on] lg/LIf0f
ul/g] ljk|]ifsdf ;+:yfks /x]sf] jf Ps k|ltzt jf ;f]eGbf a9L z]o/df
nufgL u/]sf] eP jf ;f] ljk|]ifssf] ;~rfns, k|d'v sfo{sf/L clws[t jf
pRr kbflwsf/L cfkm\gf] Psf3/ kl/jf/ /x]sf] jf Psf3/ kl/jf/sf]
Jofj;flos ;fem]bf/ /x]sf] eP ;f]sf] hfgsf/L ljefuLo k|d'v;dIf lnlvt
¿kdf k]z ug{k' g{]5 . ;fy}, lg/LIfs jf ;'kl/j]Ifsn] lg/LIf0f sfo{ k|f/De
ug'{k"j{ ;DalGwt ljk|]ifsdf cfkm\gf] s'g} :jfy{ g/x]sf] Joxf]/fsf] :j3f]if0ff
tf]lsPadf]lhd ug{k' g]{5,

8
-3_ lg/LIfs jf ;'kl/j]Ifsn] pRr g}lts rl/q sfod ub}{ nIopGd'v /xg'
kg]{5 . lg/LIf0f ul/g] ljk|]ifsåf/f cfof]lht ;fj{hlgs sfo{qmd afx]ssf
:jfy{ aflemg] kf6L{, ef]h nufotsf sfo{qmddf ;l/s x'g' x+'Fb}g,
-ª_ lg/LIfs jf ;'kl/j]Ifsn] lg/LIf0fsf] l;nl;nfdf pknAw ;"rgf tyf
ljj/0f ;DalGwt kbflwsf/L / clVtof/jfnf ;+:yfx¿ afx]s cGoq k|jfx
ug'{ x'Fb}g,
-r_ lg/LIfs jf ;'kl/j]Ifsn] 8/, qf;, wfs, wDsL, nf]e, nfnr, k|ltzf]w,
cf:yf, df]nflxhf cflbdf gk/L :jtGq / lgeL{s ¿kn] cfkm\gf] st{Jo
lgjf{x ug{'kg{]5, /
-5_ lg/LIfs jf ;'kl/j]Ifsn] cfkm\gf] lghL sfd tyf :jfy{sf] nflu ljk|]ifssf]
;jf/L ;fwg k|of]u ug{, ljk|]ifsn] k|bfg ug]{ ;]jfdf JolQmut nfe x'g]
u/L ;'ljwf dfu ug{ / s'g} klg k|sf/sf pkxf/ lng' x'Fb}g .
-@_ pkljlgod -!_ adf]lhdsf cfrf/;+lxtfsf] kfngf ug'{ ;DalGwt lg/LIfs tyf
;'kl/j]Ifssf] st{Jo x'g]5 . cfrf/;+lxtf kfngf gug]{ lg/LIfs jf ;'kl/j]IfsnfO{
g]kfn /fi6« a}+ssf] k|rlnt sd{rf/L ;]jf ljlgodfjnLadf]lhd ljefuLo sf/jfxL
x'g]5 .
!&= lg/LIfs tyf ;'kl/j]Ifsf] st{Jo tyf pQ/bfloTj M -!_ lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0f ubf{
k|rlnt sfg'g, lgod, cfb]z, lgb{]zg tyf kl/kqsf] cwLgdf /xL ug'{kg]{5 .
-@_ lg/LIfs jf ;'kl/j]Ifsn] o; ljlgodfjnLadf]lhd ljk|]ifssf] lg/LIf0f tyf
;'kl/j]If0f ;DaGwL sfo{ lgwf{l/t ;doleq ;Dkfbg u/L tf]lsPsf] ;dodf
ljefuLo k|d'v;dIf k|ltj]bg k]; ug{'kg{]5 .
-#_ lg/LIfs jf ;'kl/j]Ifsn] k|rlnt sfg'g, ljk|]if0f sf/f]jf/df cGt/lglxt hf]lvd
tyf ;f]sf] Joj:yfkg, ljk|]ifssf] sfd st{Jo, ;Ë7g tyf Joj:yfkg cflb
ljifosf] ;d'lrt hfgsf/L /fVg' kg]{5 . ;fy}, lg/LIfs jf ;'kl/j]Ifsn] a}+saf6
hf/L lgod, ljlgod, lgb]{zg, kl/kq, cfb]z tyf ;"rgfdf /x]sf k|fjwfgx¿
;d]tsf] ;d'lrt hfgsf/L /fVg' kg]{5 .
-$_ lg/LIfs jf ;'kl/j]Ifsn] lg/LIf0f ug{] ljk|]ifssf] lgoldt b}lgs sfdsf/jfxLdf
afwf gkg{] u/L sfo{ ;Dkfbg ug{'kg{]5 .
-%_ lg/LIfs jf ;'kl/j]Ifsn] ph'/L k/]sf ljifopk/ lg/LIf0f ubf{ ;/f]sf/jfnf
kIfnfO{ ;'g'jfO{sf] df}sf lbg'kg]{5 .
-^_ lg/LIf0f 6f]nL k|d'vn] 6f]nL ;b:oaLr ;fd~h:otf sfod u/L ;fd"lxs 9Ën]
lg/LIf0f sfo{ ;Dkfbg ug{' kg]{5 .

9
-&_ lg/LIf0f 6f]nLsf ;b:on] 6f]nL k|d'våf/f ;'lDkPsf] lg/LIf0f;DaGwL sfo{ /
lhDd]jf/L nugzLntf tyf OdfGbf/Lk"j{s ;DkGg ug{' kg]{5 .
-*_ lg/LIf0f 6f]nLsf] ;b:on] cfk"mn] ;Dkfbg ug{] lg/LIf0f sfo{;Fu ;DalGwt
ljifodf ljk|]ifssf] sd{rf/L;Fu ;f]wk'5 ubf{ 6f]nL;Fusf] cfjZos ;dGjodf
ug'{kg]{5 . t/, ljk|]ifssf] Joj:yfkg;Fu 5nkmn ug{' k/]df 6f]nL k|d'vdfkm{t\
dfq ug{'kg{]5 .
-(_ lg/LIf0fsf] qmddf s'g} ;Dj]bgzLn ljifo b]lvPdf 6f]nL k|d'vn] ;f] lg/LIf0f;Fu
;DalGwt ;'kl/j]Ifs dfkm{t ljefuLo k|d'vnfO{ tTsfn} df}lvs jf lnlvt ¿kdf
hfgsf/L u/fpg' kg{]5 .
-!)_ lg/LIfs jf ;'kl/j]Ifsn] k|ltj]bgdf pNn]v u/]sf ljifoj:t' afx]ssf lg/LIf0fsf
qmddf k|fKt ;"rgf tyf hfgsf/L ;d]tdf uf]kgLotf sfod ug'{kg]5 { .
!*= lg/LIfs tyf ;'kl/j]If0fsf] sfo{df ;+nUg x'g] sd{rf/Lsf] ;'/Iff M -!_ lg/LIf0f;Fu
;DalGwt sd{rf/Lx¿nfO{ st{Jo kfngfsf] l;nl;nfdf s'g} klg k|sf/sf] 8/, qf;, wfs,
wDsL, nf]e, nfnr, df]nflxhfsf] cj:yf cfOk/]df 6f]nL k|d'vn] ;DalGwt
;'kl/j]Ifsdfkm{t\ ljefuLo k|d'v;dIf hfgsf/L u/fpg' kg]{5 .
-@_ lg/LIf0fsf qmddf cfO{kg]{ sd{rf/Lsf] ;'/Iff tyf hf]lvd ;DaGwdf ;DalGwt
sd{rf/Laf6 hfgsf/L k|fKt ePkl5 ljefuLo k|d'vn] ueg{/sf] :jLs[lt lnO{
;'/Iffsf] Joj:yfsf nflu ;'/Iff lgsfosf] ;xof]usf nflu n]vL k7fpg ;Sg]5 .
-#_ lg/LIf0fsf qmddf ;'/Iff;DaGwL hf]lvd pTkGg x'g] ePdf ljefuLo k|d'vn]
;DalGwt sd{rf/LnfO{ ;f] sfo{ ;DkGg gx'Fb} lg/LIf0fsf] sfo{af6 lkmtf{ af]nfpg
;Sg]5 .
-$_ lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0f sfo{df ;+nUg sd{rf/Ln] c;n dg;fon] u/]sf] sfo{sf]
k|lt/Iff a}+sn] ug]{5 tyf ;f]af6 pTkGg x'g] s'g} klg k|sf/sf] sfg'gL bfloTj
lghn] JolQmut ¿kdf Joxf]g'{ kg]{ 5}g .
kl/R5]b –$
lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0f k|ltj]bg;DaGwL Joj:yf
!(= k|ltj]bgsf] 9fFrf M lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0f k|ltj]bgsf] 9fFrf lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0f
sfo{ljlwdf pNn]v ePadf]lhd x'g]5 . sfo{ljlw tof/ eO{ g;s]sf] cj:yfdf ljefun]
tf]s]sf] k|lqmof adf]lhd x'g]5 .
@)= lg/LIf0f k|ltj]bg tof/ u/L k]z ug'{kg]{ M -!_ lg/LIf0f sfo{ ;Dkfbg u/]kl5 lg/LIf0f
6f]nLn] :ynut lg/LIf0f k|ltj]bg tof/ ug{'kg{]5 . lg/LIf0f k|ltj]bg g]kfnL÷c+u|]hL
efiffdf tof/ ug'{kg]{5 .

10
-@_ lg/LIf0fsf] qmddf b]lvPsf ljifoj:t' tyf s}lkmotnfO{ ;d]6]/ k|f/lDes lg/LIf0f
k|ltj]bg tof/ ug'{kg]5
{ .
-#_ lg/LIf0fsf qmddf lg/LIf0f 6f]nLn] lbPsf] lgb]{zgaf6 ljk|]ifsn] tTsfn ;'wf/
u/]sf ljifonfO{ ;d]t lg/LIf0f k|ltj]bgdf ;dfj]z ug'{kg]5
{ .
-$_ lg/LIf0f 6f]nLaf6 k|fKt d:of}bf k|ltj]bgsf] cWoogkZrft\ ;DalGwt ;'kl/j]Ifsn]
cfjZos b]v]df lg/LIf0f 6f]nL;d]tsf] ;xeflutfdf ;DalGwt ljk|]ifssf] pRr
Joj:yfkg jf ;~rfns ;ldlt;Fu 5nkmn ug{ ;Sg]5 . ljifosf] ufDeLo{tf x]/L
o; k|sf/sf] 5nkmn ljefuLo k|d'vsf] /f]xa/df ;d]t ug{ ;lsg]5 .
-%_ lg/LIf0fsf] sfo{ ;dfKt ePsf] clGtd lbgdf lg/LIf0f 6f]nLn] ;DalGwt
;'kl/j]Ifssf] :jLs[ltdf k|f/lDes lg/LIf0f k|ltj]bg ;DalGwt ljk|]ifsdf
k|ltlqmofsf] nflu lbg'kg]{5 .
-^_ ljk|]ifsn] lg/LIf0fsf] k|f/lDes k|ltj]bg k|fKt u/]sf] a9Ldf ;ft sfo{lbgleq
lg/LIf0f k|ltj]bg ;DaGwdf k|ltlqmof pknAw u/fpg' kg]{5 .
-&_ lg/LIf0f 6f]nLn] cf}FNofPsf ljifoj:t' Pjd\ s}lkmotdfly ;DalGwt ljk|]ifsaf6
;Gtf]ifhgs k|ltls|of k|fKt ePdf 6f]nLn] ;DalGwt ;'kl/j]Ifs;Fu 5nkmn u/L
k|f/lDes k|ltj]bgdf cfjZos ;+zf]wg jf kl/dfh{g ug{ ;Sg]5 . k|f/lDes
lg/LIf0f k|ltj]bgdf cf}FNofPsf s}lkmotdfly ljk|]ifssf] k|ltlqmofnfO{ ;d]6]/
tof/ ul/Psf] lg/LIf0f k|ltj]bgsf] clGtd d:of}bf lg/LIf0f 6f]nLn] ;DalGwt
ljk|]ifsaf6 k|ltlqmof k|fKt ePsf] ;ft sfo{ lbgleq ljefudf k]z ug'{kg]5
{ .
-*_ lg/LIf0f k|ltj]bgdf ;DalGwt ljk|]ifsnfO{ lbg'kg{] k|:tfljt lgb]{zg;d]t v'nfpg'
kg]{5 .
-(_ clGtd ¿k lbOPsf] :ynut lg/LIf0f k|ltj]bg ;DalGwt 8]k'6L ueg{/dfkm{t
ueg{/;dIf cfjZos :jLs[lt tyf lg0f{osf] nflu k]z ug{k' g{5
] .
-!)_ pkljlgod -(_ adf]lhd :jLs[t ePsf] k|ltj]bg ;DalGwt ljk|]ifsdf
sfof{Gjogsf] nflu ;Dk|]if0fof]Uo ePsf] dflgg]5 .
@!= lg/LIf0f k|ltj]bg clen]v M -!_ ;DalGwt ljk|]ifsdf k|ltj]bg ;Dk|]if0f ul/;s]kl5 lg/LIf0f
k|ltj]bgsf] ;Ssn k|lt ljefusf] k|zf;g OsfO{df / ;f]sf] k|ltlnlk
cg'kfngf÷sfof{Gjog OsfO{{df clen]vsf nflu /fVg' kg{]5 .
-@_ ljefun] k|To]s lg/LIf0f k|ltj]bgx¿sf] :Sofg u/L ljB'tLo k|lt clen]v ;'/lIft
/fVg'kg]{5 .
-#_ lg/LIf0f k|ltj]bg / ;f];Fu ;DalGwt sfuhft clen]v u/L sDtLdf bz jif{;Dd
;'/lIft ¿kdf /fVg' kg{]5 .

11
-$_ ljz]if k|of]hgsf] nflu ljefusf cGo OsfO{ jf sd{rf/LnfO{ k|ltj]bg cfjZos
ePdf k|ltj]bgsf] k|ltlnlk pknJw u/fpg ;lsg]5 . t/, a}+ssf cGo ljefu
tyf a}+s aflx/sf lgsfoaf6 k|ltj]bg dfu eO{ cfPdf ljefuLo k|d'vsf]
:jLs[ltdf dfq k|ltj]bgsf] k|ltlnlk pknAw u/fpg ;lsg] 5 .
-%_ k|ltj]bg sfof{Gjogsf] qmddf ljefun] ;DalGwt ljk|]ifsaf6 k|fKt u/]sf yk
sfuhft ;d]t clen]v u/L ;'/lIft /fVg' kg]{5 .
-^_ sfuhftx¿sf] clen]v tyf ;'/Iff;DaGwL cGo Joj:yf a}+ssf] k|rlnt
lgodadf]lhd x'g]5 .
@@= lg/LIf0f k|ltj]bg sfof{Gjog M -!_ ;a} k|sf/sf lg/LIf0f k|ltj]bgsf] sfof{Gjog
eP÷gePsf] cg'udg ug{] sfo{ cg'kfngf÷sfof{Gjog OsfO{n] ug{5
] .
-@_ pk–ljlgod -!_ adf]lhd cg'udg ubf{ cg'kfngf÷sfof{Gjog OsfO{n] ;DalGwt
ljk|]ifs;Fu dfu u/]sf] sfuhft kof{Kt eP gePsf] cWoog Pjd\ ljZn]if0f;d]t
ug{k' g{]5 .
@#= gLlt lgb{]zg sfof{Gjog ;ldlt M -!_ lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0f;DaGwL dxTjk"0f{
ljifox¿df 5nkmn u/L l;kmfl/z ug{ b]xfosf ;b:ox¿ /xg] u/L] Pp6f gLlt lgb{]zg
sfof{Gjog ;ldlt /xg]5 M–
-s_ ;DalGwt ljefu x]g]{ 8]k'6L ueg{/ – cWoIf,
-v_ 8]k'6L ueg{/ – ;b:o
-u_ ljefuLo k|d'v, u}/–a}+s ljQLo ;+:yf ;'kl/j]If0f ljefu – ;b:o
-3_ ljefuLo k|d'v, ljb]zL ljlgdo Joj:yfkg ljefu – ;b:o
-ª_ ljefuLo k|d'v, a}+s tyf ljQLo ;+:yf lgodg ljefu – ;b:o
-r_ ljefuLo k|d'v, a}+s ;'kl/j]If0f ljefu – ;b:o
-5_ ljefuLo k|d'v, ljQLo ;+:yf ;'kl/j]If0f ljefu – ;b:o
-h_ ljefuLo k|d'v, e'QmfgL k|0ffnL ljefu – ;b:o
-em_ k|d'v, sfg'g dxfzfvf – ;b:o,
-`_ ljefusf] jl/i7 lgb]{zs – ;b:o ;lrj,
-@_ gLlt lgb{]zg sfof{Gjog ;ldltn] cfjZostfcg';f/ ljz]if1 jf kbflwsf/LnfO{
a}7sdf cfdGq0f ug{ ;Sg]5 .
@$= gLlt lgb{]zg sfof{Gjog ;ldltsf] sfd, st{Jo tyf clwsf/ M gLlt lgb{]zg sfof{Gjog
;ldltsf] sfd, st{Jo / clwsf/ b]xfoadf]lhd x'g]5 M–

12
-!_ ljk|]ifssf] :ynut, nlIft, ljz]if, cg'udg lg/LIf0f k|ltj]bg tyf u}/–:ynut
;'kl/j]If0f k|ltj]bgdf uDeL/ s}lkmot b]lvPdf To:tf ljk|]ifsnfO{ ljefuLo
k|:tfjcg';f/ ul/g] hl/jfgf tyf ;hfosf] pko'Qmtf Pjd\ kof{Kttfpk/
5nkmn u/L lgSof{}n ug{],
-@_ ljk|]ifsnfO{ hl/jfgf jf ;hfo ug{'cl3 ljefun] cfjZos ;Dk"0f{ k|lqmof Pjd\
sfo{ljlw k"/f u/] gu/]sf] olsg ug{],
-#_ cfˆgf] /fo 7x/;lxt ;DalGwt ljk|]ifsnfO{ P]gadf]lhd ul/g] sf/jfxL ug{
ueg{/;dIf l;kmfl/z ug{], /
-$_ ljk|]ifssf] lg/LIf0f Pjd\ ;'kl/j]If0f ;DaGwdf cfOkg{] ljljw ljifo pk/ 5nkmn
u/L cfjZos ;'wf/sf] lgldQ ueg{/;dIf l;kmfl/z ug{] .
@%= gLlt lgb]{zg sfof{Gjog ;ldltsf] a}7sdf k]z ug]{ k|:tfj M gLlt lgb]{zg sfof{Gjog
;ldltsf] a}7sdf k]z ug]{ k|:tfjx¿ b]xfoadf]lhd x'g]5g\M–
-!_ ljk|]ifs jf ljk|]ifssf kbflwsf/Lx¿nfO{ P]gadf]lhd ul/g] sf/jfxL;DaGwL,
-@_ ljk|]ifssf] kbflwsf/Lx¿nfO{ x6fpg];DaGwL,
-#_ ljk|]ifs jf To:tf] ljk|]ifssf kbflwsf/Lx¿nfO{ :ki6Ls/0f dfu ug]{, sf/jfxLsf]
l;kmfl/z ug]{ jf lgnDag ug]]; { DaGwL,
-$_ ljk|]ifssf] Ohfhtkq /2 ug]{;DaGwL,
-%_ 8]k'6L ueg{/n] gLlt lgb]{zg sfof{Gjog ;ldltdf 5nkmn ug{ cfjZos 7fg]sf
ljifox¿ .
@^= ljk|]ifs jf ljk|]ifssf kbflwsf/L pk/sf] sf/jfxL k|lqmof / ;f]sf] clen]v M -!_
ljk|]ifssf] lg/LIf0f k|ltj]bgaf6 k|rlnt sfg'g, lgod, a}+sn] hf/L u/]sf lgodg, cfb]z
tyf lgb{]zg kfngf gu/]sf] b]lvPdf cg'kfngf÷sfof{Gjog OsfO{n] ;DalGwt ljk|]ifs jf
ljk|]ifssf ;~rfns jf sd{rf/Lpk/ cfjZos sf/jfxLsf] k|lqmof k|f/De ug{'kg{]5 .
-@_ s}lkmotsf] k|s[lt x]/L ;r]t u/fpFbf jf gl;xt lbFbf ;d]t c6]/ u/L ljefun]
hl/jfgf ug'{kg]{ ePdf jf a}+ssf] lgod, ljlgod, lgb]{zg, kl/kqsf] kfngf
gu/]df jf tYofÍ ;dodf gk7fPdf g]kfn /fi6« a}+s P]g, @)%*, ljb]zL ljlgdo
lgoldt ug]{ P]g, @)!( tyf k|rlnt g]kfn /fi6« a}+s ljk|]if0f ljlgodfjnL
adf]lhd hl/jfgf nufotsf sf/jfxL ;DaGwL k|lqmof k|f/De ug'{kg]{5 .
-#_ pk–ljlgod -!_ / -@_ adf]lhd ljk|]ifs jf ljk|]ifssf ;~rfns jf
sd{rf/Lpk/sf] sf/jfxLsf] k|lqmof k"/f ePkZrft\ cg'kfngf÷sfof{Gjog OsfO{n]
ljk|]ifsn] kfngf gu/]sf] sfg'gL k|fjwfg, ;f] ;DaGwdf ul/Psf] sf/jfxLsf]
ljj/0f clen]vsf] ¿kdf /fVg' kg]{5 .

13
kl/R5]b–%
;'wf/fTds k|lqmof;DaGwL Joj:yf
@&= ;'wf/fTds k|lqmof cl3 a9fpg] M lg/LIf0f k|ltj]bgsf cfwf/df x]bf{ ljk|]ifsn] ljk|]if0f
;DaGwL sfo{ ;~rfng ug{ g;Sg] ePdf jf ;]jfu|fxLk|lt cfk"mn] k"/f ug'{kg]{ ljQLo
bfloTj k"/f gu/]df jf ug{ ;Sg] ;Defjgf gePdf jf ;j{;fwf/0fsf] lxtljk/Lt x'g] u/L
s'g} sfo{ u/]sf] b]lvPdf, bfdf;fxLdf k/]sf] jf kg{ nfu]sf] jf pNn]vgLo ¿kdf cfly{s
sl7gfO{ ef]lu/x]sf] cj:yf b]lvg cfPdf a}+sn] b]xfoadf]lhdsf ;'wf/fTds k|lqmof cl3
a9fpg ;Sg]5 M–
-!_ o; a}+saf6 hf/L ul/Psf lgb]{zg, kl/kqsf] kfngf u/fpg] / ;+:yfut ;'zf;g
sfod ug{],
-@_ k'FhL yk ug{ nufpg],
-#_ ;'wf/sf] nflu cNksfnLg jf bL3{sfnLg sfo{of]hgf tyf sfo{qmd agfO{ k]z ug{
nufpg],
-$_ ;+:yf ;'wf/;DaGwL /fli6«o tyf cGt/f{li6«o k|rngdf /x]sf c;n cEof; tyf
ljlwsf] cjnDag ug{ nufpg], /
-%_ ;DalGwt ljk|]ifssf kbflwsf/L, n]vfk/LIfs tyf ;DalGwt ;/f]sf/jfnf;Fu
cfjZostfcg';f/ 5nkmn ug]{, lnlvt jf df}lvs hfgsf/L lng] / cGo ;"rgf
tyf hfgsf/L k|fKt ug]{ .
kl/R5]b –^
ljljw
@*= gLlt tyf of]hgfsf] ;dLIff M ljefun] lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0f;Fu ;DalGwt sfo{of]hgf
tyf gLltsf] lgoldt ;dLIff ug{]5 . o;/L ;dLIff ubf{ k|rlnt cGt/f{li6«o k|rng
Pjd\ c;n cEof;nfO{ ;d]t cfwf/ agfpg]]5 .
@(= cGt/f{li6«o ;+:yf;Fu ;dGjo, ;DaGw tyf sfo{qmd M ljefun] ljk|]if0fsf] sf/f]jf/ ug]{
k|of]hgsf] nflu ljk|]ifssf] lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0f;Fu ;DalGwt ljifodf afXo If]q;Fu
;Dks{, ;dGjo, ;xsfo{ / cGt/lqmof, uf]i7L, ;]ldgf/ tyf sfo{zfnfh:tf sfo{qmdx¿
cfjZos k"j{ :jLs[lt lnO{ ;~rfng ug{ / ;xeflutf hgfpg ;Sg]5 .
#)= jflif{s k|ltj]bg tof/ ug{'kg{] M -!_ ljefun] k|To]s cfly{s jif{ ;dfKt ePsf] gf}
dlxgfleqdf lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0f;DaGwL jflif{s k|ltj]bg tof/ u/L ueg{/;dIf
k]z ug'{kg]{]5 .

14
-@_ k|ltj]bgdf cGo s'/fsf cltl/Qm ljk|]if0f sf/f]jf/sf]] jt{dfg cj:yf, ljk|]ifsnfO{
ul/Psf] sf/jfxL, lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0f;DaGwL hfgsf/L nufotsf ljifo
;dfj]z x'g' kg{]5 .
-#_ ljefun] tof/ u/]sf] lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0f;DaGwL jflif{s k|ltj]bg ueg{/af6
:jLs[t ePkl5 cfjZostf cg';f/ a}+ssf] j]a;fO6dfk{mt k|sfzg ug{'kg{]5 .
#!= q}dfl;s÷c4{jflif{s k|ltj]bg M cg'kfngf÷sfof{Gjog OsfO{n] lg/LIf0f tyf
;'kl/j]If0f;Fu ;DalGwt ljifodf c4{jflif{s k|ltj]bg tof/ u/L sfo{sf/L lgb]{zs;dIf
k]z ug{k' g{]5 . ;fy}, u}/–:ynut OsfO{n] q}dfl;s k|ltj]bg tof/ u/L 8]k'6L ueg{/;dIf
k]z ug{'kg{]5 .
#@= clVtof/L ;DaGwdf M lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0f;Fu ;DalGwt ljifox¿df cfjZos lg0f{o
ug]{ tyf k|:tfjx¿ :jLs[t ug]{ clVtof/L cg';"rL–! df pNn]v ePadf]lhd x'g]5 .
##= afwf c8\sfpm k'msfpg] clwsf/ M o; ljlgodfjnLadf]lhd sfo{ ;Dkfbg ubf{ s'g}
afwf c8\sfpm k/]df To:tf] afwf c8\sfpm k'msfpg] clwsf/ gLlt lgb]{zg sfof{Gjog
;ldltsf] l;kmfl/zdf ueg{/af6 lgb]{zg ePadf]lhd x'g]5 .
#$= vf/]hL / arfpm M -!_ g]kfn /fi6« a}+s ljk|]if0f ljlgodfjnL, @)^& sf] kl/R5]b–$
lg/LIf0f v08sf] ljlgod !), ljlgod !! sf] pkljlgod -!_, -@_, -#_, -$_ / ljlgod
-!@_ vf/]h ul/Psf] 5 .
-@_ of] ljlgodfjnL nfu" x'g'cl3 ;Dkfbg ePsf lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0f;Fu
;DalGwt ;Dk"0f{ sfd sf/jfxL o;} ljlgodfjnLadf]lhd eP u/]sf] dflgg]5 .
***

15
cg';"rL–!
ljlgodfjnLsf] ljlgod #@ ;Fu ;DalGwt
Ohfhtkqk|fKt ljk|]ifssf] lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0f;DaGwL k|ltj]bg jf l6Kk0fL :jLs[t ug]{
clVtof/L

:jLs[t ug]{
l;=g+= laifo zLif{s
clVtof/L
!= ;dli6ut :ynut lg/LIf0f k|ltj]bg ueg{/
ljefun] tof/ ug]{ lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0f;DaGwL jflif{s
@= ueg{/
k|ltj]bg
s}lkmotsf] k|s[lt x]/L ;r]t jf gl;xt lbFbf ;d]t c6]/ u/L
hl/jfgf ug'{kg]{ ePdf jf a}+ssf] lgod, ljlgod, kl/kqsf]
kfngf gu/]df jf tYofÍ ;dodf gk7fPdf g]kfn /fi6« a}+s
#= ueg{/
P]g, @)%*, ljb]zL ljlgdo lgoldt ug]{ P]g, @)!( tyf
k|rlnt g]kfn /fi6« a}+s ljk|]if0f ljlgodfjnLadf]lhd x'g]
hl/jfgf
ljk|]ifs jf ljk|]ifssf kbflwsf/Lx¿nfO{ P]gadf]lhd ul/g]
$= ueg{/
sf/jfxL
%= nlIft lg/LIf0f k|ltj]bg 8]k'6L ueg{/
^= ljz]if tyf cg'udg lg/LIf0f k|ltj]bg 8]k'6L ueg{/
&= u}/–:ynut OsfO{n] tof/ u/]sf] q}dfl;s k|ltj]bg 8]k'6L ueg{/
k|ltj]bg sfof{Gjog÷cg'kfngf OsfO{n] tof/ u/]sf] c4{aflif{s
*= sfo{sf/L lgb]{zs
k|ltj]bg
cfjZostfcg';f/ ljefun] ;Dkfbg u/]sf cGo lg/LIf0f
(= sfo{sf/L lgb]{zs
k|ltj]bgx¿sf] sfof{Gjog
lg/LIf0f tyf ;'kl/j]If0fsf qmddf b]lvPsf s}lkmot ;'wf/ ug{
!)= lbOPsf lgb]{zgx¿sf] cg'udg ug]{ l;nl;nfdf yk lgb]{zg sfo{sf/L lgb]{zs
lbg]

16

You might also like